See discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.

net/publication/340967444

Membran Biyoreaktörler ve Örnek Sorular

Conference Paper · April 2020

CITATIONS READS

0 1,186

1 author:

Elif Gürsu
Yildiz Technical University
5 PUBLICATIONS   0 CITATIONS   

SEE PROFILE

All content following this page was uploaded by Elif Gürsu on 28 April 2020.

The user has requested enhancement of the downloaded file.

 YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ
KİMYA ve METALURJİ FAKÜLTESİ
BİYOMÜHENDİSLİK BÖLÜMÜ

BYM3782 Biyoreaktör Tasarımı Ödevi

MEMBRAN BİYOREAKTÖRLER

Elif GÜRSU

Istanbul,Türkiye 2020
İçindekiler
1.GİRİŞ
1.1 Amaç
1.2 Özet

2.MEMBRAN BİYOREAKTÖRLER
2.1 Membranlar
2.1.1 Membran Tanımı
2.1.2 Membran Materyalleri
2.2 Membran Biyoreaktör (MBR) Tanımı
2.3 MBR Konfigürasyonları
2.3.1 Dahil MBR
2.3.2 Harici MBR
2.4 MBR Avantaj ve Dezavantajları
2.5 MBR Performans Etkileyen Faktörler
2.5.1 Çamur Yaşı
2.5.2 İşletme Sıcaklığı
2.5.3 Viskozite
2.5.4 Akı
2.5.5 Membran Basıncı
2.6 MBR Kullanım Alanları

3. MEMBRAN BİYOREAKTÖR SİSTEMLERİ SORULARI

4.KAYNAKÇA
 1.GİRİŞ

1.1 Amaç
Bu çalışmada membran biyoreaktörler hakkında kısa bilgiler verilerek membran biyoreaktör
modelleri için çeşitli soru tipleri verilen ödev dahilinde hazırlanmıştır.

1.2 Özet
Yapı ve boyutlarına göre bileşenleri seçici bir şekilde ayıran, taneciklerin taşınmasının
gerçekleştiği yarı geçirgen bariyerler membran olarak adlandırılırlar. Çeşitli biyolojik süreçler
ile membran teknolojisinin birleşmesi sonucu temel ayırma işlemlerini gerçekleştiren
sistemlere ise membran biyoreaktör, kısaca MBR denir. Membran biyoreaktörler atık suların
arıtılmasında organik ve askıda katı madde giderimini sağlamak için kullanılır.

Membran Biyoreaktörler gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde son 10 yıldır hızla

kullanılmaya başlanmıştır. Önümüzdeki yıllarda birçok atık su arıtma tesisinin teknolojilerini
Membran Biyoreaktörlere dönüştüreceği ve bunun sonucu olarak son çökeltim havuzlarının
ortadan kalkacağı bile tahmin edilmektedir. Çünkü konvansiyonel aktif çamur prosesinde iki
ayrı tankta gerçekleşen biyokimyasal oksidasyon ve su/biyokütle ayrımı, Membran
Biyoreaktörlerde tek tankta gerçekleşmektedir.

Evsel ve endüstriyel nitelikli atıksuların arıtımı, atıksuların yeniden kullanımı, biyoenerji

üretimi, biyogaz üretimi ve ayrılması gibi birçok alanda Membran Biyoreaktörler
kullanılmaktadır. Membran Biyoreaktörler bu yazıda kısaca MBR olarak, detaylı olarak
anlatılacaktır.
 2.MEMBRAN BİYOREAKTÖRLER

2.1 Membranlar

2.1.1 Membran Tanımı

Yapı ve boyutlarına göre bileşenleri seçici bir şekilde ayıran, taneciklerin taşınmasının
gerçekleştiği yarı geçirgen bariyerler membran olarak adlandırılırlar. Ayırma işlemlerinde
membranı seçerken kimyasal ve fiziksel özellikleri göz önünde bulundurularak hareket
edilmelidir. Membranlar sayesinde birçok ayırma işlemi basınç, konsantrasyon, elektriksel
potansiyel ve sıcaklık farkının biri veya birkaçı sayesinde gerçekleşmektedir..[1]

2.1.2 Membran Materyalleri ve Sınıflandırılması

Membranların sınıflandırılmasında birçok parametre kullanılabilir. Bu nedenle membranlar
gözenek çaplarına göre, geometrik şekillerine göre veya morfolojik yapılarına göre
gruplandırılabilirler. Bu çalışmada ise kullanılan materyale göre membranlardan kısaca
bahsedilecektir. [1]

Seramik Membran

Metal Membran
Inorganik Membranlar
Membran Tirpleri

Karbon Membran
Organik Membranlar
Zeolilt Membran

Sıvı Membranlar

Nanoteknolojik
Membranlar

Diğer Membran
Bipolar Membranlar
Türleri

Hibrit İnrorganik-
Organik Membranlar

Karışık Matriks
Membranlar

Şekil 2.1 Membranların Materyallere göre Sınıflandırılması

Şekil 2.1’de gösterilen tabloda görüldüğü üzere, membranlar kullanılan malzeme türüne göre
temelde organik, inorganik ve diğer malzemelerden oluşan membranlar olarak üç gruba
ayrılmaktadır. [2]
 • Organik Membranlar

Bu membran türü endüstriyel proseslerin çoğunda kullanılır.Doğal ve ya sentetik polimerden

oluşmaktaktadır. Doğal polimerler yün, kauçuk (polisoprin) ve selülozdan oluşurken, sentetik
polimerler ise poliamit (PA), polistrin ve politetrafloroetilen (Teflon) ve benzeri materyalden
oluşmaktadır. [2]

• Inorganik Membranlar

İnorganik membranlar seramik, karbon, silika, zeolit, çeşitli oksitler (alüminyum, titanyum,
zirkonyum) ve palladyum, gümüş ve alaşımları gibi metallerden imal edilmiş membranlardır.
İnorganik membranlar mikro gözenekli veya gözeneksiz (yoğun) olabilirler. Mikro gözenekli
inorganik membranlar amorf ve kristal seramik membranları içermektedir. [2]

• Diğer Membran Türleri

Bu türler Sıvı, Nanoteknolojik, Bipolar, Hibrit Organik-İnorganik, Karışık Matriks

Membranlar olarak isimlendirilebilir. Bir sıvı membran tam anlamıyla sıvı bileşenden oluşur
ve bu ya sulu çözeltiler ya da gaz karışımlarlardaki iki faz arasında bir membran bariyeri olarak
hizmet etmektedir. Nanoteknolojik Membran ise nanoteknoloji ile nano ölçekli imal edilen
membranlardır. Gözenek boyutları 10 nm’den küçüktürler. Bipolar Membranlar ise H2
üretilebilir ve bu gazların üretim işlemi elektrik enerjisinin yarısını tüketir. [2]

2.2 Membran Biyoreaktör (MBR) Tanımı

Çeşitli biyolojik süreçler ile membran teknolojisinin birleşmesi sonucu temel ayırma
işlemlerini gerçekleştiren sistemlere membran biyoreaktör, kısaca MBR denir. Membran
biyoreaktörler atık suların arıtılmasında organik ve askıda katı madde giderimini sağlamak için
kullanılır. [3]

Biyolojik arıtım sistemlerinde biyolojik süreç gerçekleşirken membranların gözenek çapı ve

özelliklerine bağlı olarak katı maddelerin sistemde kalma süresi ve etkileşimi
değişebilmektedir. Boyutu, gözenek çaplarından büyük çaba sahip bileşenler membranda
tutulurken, küçük çaplı bileşenler ve akışkanlar membranlardan geçerek ayırma işlemleri
tamamlanmaktadır. [3]

Biyolojik arıtım için bir membran biyoreaktör sistemi aerobik ya da anaerobik olarak
yürütülebilmektedir. MBR, yeraltı sularının filtrasyonu, çöp sızıntı suyunun arıtılması, atıksu
arıtma tesislerinden gelen klorlu çözücülerin giderilmesi, yağlı atıkların arıtılması, fosfor
kontrolü ve orta dereceli ilaçların giderilmesi ve benzeri birçok durum için
kullanılabilmektedir. Özellikle yüksek organik içerikli atıksuların arıtılmasında anaerobik
MBR daha çok tercih edilmektedir. [3]
2.3 MBR Konfigurasyonları
Membran biyoreaktörlerinin kullanılacak sistemlere entegre edilebilmesi için iki farklı
konfigürasyon tanımı bulunmaktadır.Bunlardan biri sıvı/biyokütle ayrımının çapraz akışlı
membran filtrasyonu ile ayrı bir ünitede gerçekleştiği harici sistem ya da sıvı/biyokütle
ayrımının biyoreaktör içinde batık membranlar ile gerçekleştiği sistemdir. [4]

Şekil 2.2 Membran Biyoreaktörlerde Konfigürasyonlar

Şekil 2.2’de gösterildiği üzere,membran biyoreaktörlerde konfigürasyonlar, a seçeneğindeki

gibi harici, b seçeneğindeki gibi dahili(batık) olabilmektedir.Başka bir değişle membran
biyoreaktör içerisine direkt yerleştirilebileceği gibi, biyoreaktör dışına ayrı bir tank içerisine
de konumlandırılabilir. Fakat böyle bir durumda ayrı bir tank içine alınması da pompa veya
vakum maliyetlerini artırmaktadır. Ancak membranın temizlenmesi ve kontrolünü
kolaylaştırmaktadır. [4]

2.3.1 Dahili MBR

Diğer adı ile Batık MBR modüllerinde membranlar sıvı karışımda batık olarak
reaktörün içine yerleştirilmektedir. Bu tür modellerde havalandırma maliyeti daha
yüksektir. Pompalama işlemleri ve nakil masrafları ise daha düşüktür.Süzüntü akısı az
olduğu için temizleme gereksinimi de daha azdır.Üzerinde değişiklik yapılması daha
zor bir reaktör modülüdür. [4]

2.3.2 Harici MBR

Harici MBR modülleri reaktörün dışında yer almaktadır ve membranı kapsayan bir
resirkülasyon döngüsü üzerinde sıvı karışım sirküle edilmektedir.Dahili MBR
modülüne göre havalandırma maliyeti daha düşüktür. İşletme maliyeti daha yüksektir
ve ilk yatırım maliyetleri dahili MBR modülüne göre daha düşüktürMüdahale
edilebilmesi ve değişimi kolaydır[4]
2.4 MBR Avantaj ve Dezavantajları
Membran biyoreaktörlerinin geniş kullanım alanları göz önünde bulundurulduğunda,
kullanıma göre getirdikleri avantaj ve dezavantajları da hesaplamalara katılmalıdır. [5]

MBR Avantajları:
● Arıtılmış su kalitesi,
● İşletme esnekliği,
● Düşük alan İhtiyacı,
● Yüksek oranda ayrışma,
● Düşük çamur üretimi
● Dezenfeksiyon ve koku kontrolüdür[5]

MBR Dezavantajları:
● Konvansiyonel sistemlere göre daha karmaşıktır.
● Membran gözeneklerinin tıkanması,
● Membran maliyetleri,
● Kullanılan kimyasalların maliyetleridir. [5]

2.5 MBR Performans Etkileyen Faktörler

2.5.1 Çamur Yaşı

Çalışmalar MBR atık çamurunun susuzlaştırılmasının daha zor olduğunu göstermiştir.Atık
çamur ya da başka bir değişle eski çamur, yüksek organik madde içeriği ve hücre dışı
polimerlerinin aşırı üretimi ile müdahalesi zor bir materyal haline gelir. [5]

2.5.2 İşletme Sıcaklığı

Genellikle Anaerobik Membran biyoreaktör prosesleri mezofilik (35 0C ) ve termofilik (550C)
sıcaklıklarda işletilmektdir. Bu sıcaklıklar evsel atıksu çamurları gibi yüksek oranda katı içeren
maddelerin arıtılmasında özellikle önem taşımaktadır. [5]

2.5.3 Viskozite
Çamur konsantrasyonu belli limitleri aştığı zaman, çamur karışımının viskozitesindeki
dramatik artıştan dolayı, süzüntü akısı hızlı bir şekilde azalır ve havalandırma için gerekli enerji
bu nedenle artabilir. [5]

2.5.4 Akı
Membran filtrasyonunu süzüntü akısı, membranın ham maddesi ve gözenek boyutundan
etkilenmektedir. Ayrıca kullanılan basınç, sıvı viskozitesi ve türbülansı gibi işletme koşulları
akıyı etkiler. [5]
 2.5.5 Membran Basıncı
Süzüntü akısı, transmembran basıncın bir fonksiyonu olarak bilinmektedir. Bu nedenle basınça
bağlı kısımda süzüntü akısı uygulanan basınçla doğru orantılıdır. Basınçtan bağımsız kısımda
ise süzüntü akısı başlıca kek tabakası direnciyle ilişkilendirilebilmektedir. [5]

2.6 MBR Kullanım Alanları

Günümüzde pek çok alanda kullanılabilen reaktör çeşitlerinden biri olan Membran
Biyoreaktörlerinin kullanım alanlarından bazıları aşağıda belirtilmiştir. [6]

• Evsel ve endüstriyel nitelikli atıksuların arıtımı ve yeniden kullanımı,

• Biyoenerji üretimi, biyogaz üretimi ve ayrılması,

• Yüksek kirlilik içeren suların arıtımı,

• Sertlik giderimi,

• Deniz suyundan içme ve kullanma suyu eldesi,

• Meyve suyu elde edilmesi ve yoğunlaştırılması veya berraklaştırılması,

• Protein çözeltilerinin yoğunlaştırılması, bakteri ayırma ve gideriminde kullanılır.

 3.MBR SİSTEMLERİ SORULARI

SORU 1
Bir su arıtma tesisinde kullanılan bir batık ve ters ozmos membran biyoreaktör tarafından
sıcaklığı 90 °C’ olan suyun arıtımı gerçekleştirilecektir. Suyun besleme konsantrasyonu 0,8
mol/L iken membran yüzeyinin konsantrasyonu 0,5 mol/L ‘dir. Geçirgenlik katsayısı
1,24x10-7 Pa-1 olan ve çıkış konsantrasyonu 0,3 mol/L olan membran biyoreaktöründe;

a) Gerçek giderme verimi ve gözlenen giderme verimini hesaplayınız.

b) Birim membran alanından birim zamanda geçen su miktarını bulunuz.

a)

Cf : Besleme konsantrasyonu = 0,8 mol/L

Cp : Süzüntü konsantrasyonu = 0,5 mol/L
Cm : Membran yüzey konsantrasyonu = 0,3 mol/L

Yo (%) : Gözlenen giderme verimi

(Cf - Cp ) / Cf = (0,8 mol/L - 0,3 mol/L) / 0,8 mol/L = %62.5

Yg (%) : Gerçek giderme verimi

(Cm - Cp ) / Cm = (0,5 mol/L - 0,3 mol/L) / 0,5 mol/L = %40

b)

K : Geçirgenlik Sabiti (Pa-1) = 1,2413x10-7

Rm : Membran Direnci (m-1) = 1010
∆P : Basınç Farkı (Pa)
J : Akı (L/m2xh)
µ : Viskozite (Paxh) (90 °C’ de su için) = 0,315x10-3(Paxs) = 1,135 (Paxh)

K = 1/∆P ; ∆P = 1/K ; ∆P = 1/1,2413x10-7 (Pa-1) = 8x106 (Pa); (8 bar)

Rm = ∆P/J xµ ; J= ∆P/ Rm x µ ; J = 8x106 (Pa)/ 1010(m-1) x 1,134 (Paxh)

J = 7.0457 x 10-4 (L/m2xh)

SORU 2

4 bar basınç altındaki ultrafiltrasyon membranının akı değeri 180 lt/m2st’dir. 5.5 bar basınç
altında konsantre edilen yağ ve sudan oluşan bir çözeltinin kek tabakası oluşumundan dolayı
akı değeri 27 lt/m2.st olmaktadır. Spesifik kek direnci R’c=2,5x108 m-2 olduğuna göre, kek
kalınlığını verilen değerlere göre hesaplayınız.(Viskozite suyun viskozitesine eşit alınacaktır.)

Membran direnci ile birlikte kek direnci olduğunda ortamdaki akı formülü;

Bu formüle göre membran direnci;

Δ
J= veya,
P m+RC
µ.(R
)
4x105(N/m2)
Rm= ΔP = = 8x1012 m-1 olmaktadır.
µ.J (0,180/3600) (m/sn)x10-3(N.sn/m2)
Kek direnci ise;
5.5x105(N/m2)
Rc+Rm= Δ = =7,3x1013 m-1 =>
µ.J
P (0,027/3600) (m/sn)x10-3(N.sn/m2)

Rc=7,3x1013 - 8x1012=65x1012 m-1 olarak bulunur.

Buradan da kek kalınlığı kek direncinin spesifik kek direncine bölümüyle hesaplanır.
R 65x10=12 m-1
Kek kalınlığı = =26x10-6m=26 µm’dir.
cR’ 8 -2
2,5x10 m
c
SORU 3

İşletme parametrelerinden hidrolik bekletme süresini (HRT) tanımlayınız. HRT’yi etkileyen

faktörleri ve reaktör performansına etkisini açıklayınız

Hidrolik bekletme süresi (HRT) giriş debisinin biyolojik havuzda ve membran tankında kalış
süresinin saat cinsinden ifadesidir.
Formülü ;

V = Hacmi (lt)
Q = Süzüntü debisini (lt/st)
Görüldüğü gibi, HRT reaktörün hacmi ve süzüntü debisine
bağlı olarak hesaplanmaktadır.

HRT, AeMBR(Aerobik membran biyoreaktör) işletiminde önemli bir parametredir.

Düşük HRT değeri

• yüksek organik yükleme oranlarına
• membran kirlenmesine sebep olmaktadır.
Yüksek HRT değerleri
• daha iyi bir arıtım performansı ve verim sağlar.

SORU 4

a) Bir evsel atık su arıtımı tesisinde , bir harici memran biyoreaktöre askıda katı atık
madde konsantrasyonu 0,702 g/L olan atık girişi olmaktadır.Reaktörden atılan
çamurun katı atık madde konsantrasyonu 1,102 g/L ve atılan çamurun debisi 1,5
L/h’dir.Reaktörün hacmi 50 litre olduğuna göre. Reaktördeki çamurun yaşını bulunuz.
 b) İlk seçenekte bulduğunuz verilerle,reaktör hacmi ile çamur yaşı arasındaki ilişkiyi
grafik üzerinden belirtip açıklayınız.

c) Aynı atık su arıtımı tesisinde harici ve mikrofiltre membran biyoreaktör kullanılacaktır.

Arıtılacak 50 derecedeki suyun membran direnci 17,04 × 103 m-1, kek direnci 4,08 ×
103 m-1’dir. Membranın geçirgenlik katsayısı 1,44 × 10-5 Pa-1 ve birim membran
alanından birim zamanda geçen su miktarı 1,2 L/m2.h olduğuna göre membranın
gözenek direncini hesaplayınız. (Adsorpsiyon direnci yok sayılacaktır.)

a)

b)
c)
 KAYNAKÇA

1. Min JC, Wang LN, 2011. Modeling and Analyses of Membran Osmotic Distillation
Using Non- equilibrium Thermodynamics. J Membr Sci. 378(1-2). 462-470.
2. Weihua Xu, 2001. Design and Development of A Pervaporation Membran Separation
Modüle. Degree of Master. Department of Mechanical and Industrial Engineering
University of Toronto
3. Judd, Simon. "The status of membrane bioreactor technology." Trends in
biotechnology 26.2 (2008): 109-116.
4. Gürel, Levent, and Hanife Büyükgüngör. "Atıksu arıtımında membran
biyoreaktörler." İTÜDERGİSİ/e 21.1 (2011).
5. S. Judd, 2006. The MBR Book: Principles and Applications of Membran Bioreactors
in Water and Wastewater Treatment. Elsevier
6. Hasar H., 2003. Çevre Mühendisliğinde Membran Prosesleri ( Ders Notları).
Elazığ/Türkiye

View publication stats