Fakultet politehničkih nauka

Odsjek: Mašinstvo

SEMINARSKI RAD
PREDMET: TEHNOLOGIJA OBRADE REZANJEM 1

TEMA: „OBRADA BRUŠENJEM“

Mentor: Prof.dr. Sejfo Papić Student: Emir Mujić

Broj indeksa: PT-107/19

Travnik, septembar, 2020.godine

 OBRADA BRUŠENJEM

Sadržaj
Popis slika...................................................................................................................................3
Popis tabela................................................................................................................................4
1. Uvod........................................................................................................................................5
2. Princip brušenja......................................................................................................................6
2.1. Vrste brušenja..................................................................................................................7
3. Brusilice...................................................................................................................................8
3.1. Brusne ploče.....................................................................................................................9
3.2. Vrste tocila.....................................................................................................................11
4. Brusilica-Lista opasnosti i štetnosti......................................................................................13
4.1. Brusilica-mjere i načini za otklanjanje, smanjenje ili sprječavanje rizika......................14
4.2. Mjere zaštite..................................................................................................................16
4.3. Mjere za montiranje tocila.............................................................................................17
5. Zaključak...............................................................................................................................20
6. Literatura..............................................................................................................................21

2
 OBRADA BRUŠENJEM

Popis slika
Slika 1: Komponente otpora rezanja pri spolašnjem brušenju...................................................6
Slika 2: Okruglo brušenje............................................................................................................7
Slika 3: Ravno brušenje..............................................................................................................7
Slika 4: Vrste tocila...................................................................................................................11
Slika 5: Osnovni oblici tocila.....................................................................................................12
Slika 6: Uređaj za ograničenje brzine tocila.............................................................................17
Slika 7: Prikaz radioničke brusilice sa zaštitnim elementima...................................................18
Slika 8: Shematski prikaz uklanjanja prašine i strugotine........................................................19

3
 OBRADA BRUŠENJEM

Popis tabela
Tabela 1: Orijentacione vrijednosti obimnih brzina tocila.......................................................17

4
 OBRADA BRUŠENJEM

1. Uvod

Brušenje je najčešći postupak završne obrade rezanjem mada se koristi i za grubu obradu.
Kao završna obrada javlja se u svim slučajevima kada je potrebno poboljšati kvalitet
obrađene površine poslije grube obrade, ako su dijelovi termički obrađeni. Gruba obrada se
koristi pri obradi odlivaka i otkovaka kao i pri obradi predmeta bez prethodne obrade
struganjem ili glodanjem. Brušenjem se mogu obrađivati svi materijali bez obzira na njihovu
tvrdoću. Brušenjem se mogu obrađivati spoljašnje i unutrašnje površine, ravne i profilne
površine, a koristi se i za oštrenje alata. Brušenje je proizvodni postupak mašinske obrade
odvajanjem čestica koji skida promjenjiv presjek strugotine. Postupak se koristi kao jedan od
završnih obrada jer njime postižemo veliku tačnost i kvalitet površine uskih tolerancija. Fino
brušenje postiže stepen hrapavosti od N3 do N5 i tolerancije u razmjeru od IT5 do IT6.
Osnovna svojstva brušenja su velike brzine rezanja, alat bez geometrije, alat je različit i
neujednačen. Glavna podjela brušenja je na mašinsko i ručno brušenje.

5
 OBRADA BRUŠENJEM

2. Princip brušenja

Brušenje predstavlja proces skidanja tankog sloja materijala u zahvatima najfinije završne
obrade. Obavlja se tocilima kao mnogosiječnim alatima za rezanje. Tocilo se sastoji od dva
osnovna materijala: sredstva za brušenje i vezivnog sredstva.

Sredstva za brušenje su abrazivna zrnca prirodnog i vještačkog porijekla, koja obavljaju ulogu
zuba alata. Vezivno sredstvo povezuje abrazivna zrnca u jednu cjelinu. Broj abrazivnih zrnaca
u jednom tocilu je veliki, a oblik, raspored i orjentacija slučajni, pa se za tocilo ne može
definisati geometrija. Na slici 1 je prikazana šema spoljašnjeg brušenja sa komponentama
otpora rezanja. Tocilo izvodi glavno obrtno kretanje, a obradak izvodi dva pomoćna kretanja-
jedno obrtno i jedno pravolinijsko.

Slika 1: Komponente otpora rezanja pri spolašnjem brušenju

Fom-glavni otpor rezanja

Fr-otpor prodiranja

Fa-otpor pomoćnog kretanja

Tocilo izvodi glavno obrtno kretanje obimnom brzinom Vt(m/s) koja predstavlja brzinu
rezanja.

 Pomoćna kretanja kod okruglog brušenja su:

1. Obrtno kretanje određenom brzinom Vro(m/min) ili brojem obrta nr(o/min),

2. Translatorno kretanje sa aksijalnim korakom Sa(mm/o) ili radijalno kretanje(kretanje

prodiranja) određeno radijalnim korakom Sr(mm/o).

Na slici 2 je prikazano okruglo brušenje.

6
 OBRADA BRUŠENJEM

Slika 2: Okruglo brušenje

Pomoćna kretanja kod ravnog brušenja su:

1. Translatorno uzdužno kretanje određenom brzinom Vru(m/min) ili brojem prostih hodova
nL(hod/min)

2. Trasnlatorno poprečno kretanje određeno korakom Sa(mm/hod)

Slika 3: Ravno brušenje

2.1. Vrste brušenja

Brušenje može biti:

a) Prema obliku obrađivane površine:

 Okruglo
 Ravno
 Profilno

b) Prema smjeru okretanja tocila i obradka

 Suprotnosmjerno
 Istosmjerno

7
 OBRADA BRUŠENJEM

c) Prema položaju obrađivane površine

 Spoljašnje
 Unutrašnje

d) Prema pomoćnom kretanju

 Uzdužno(aksijalno)
 Radijalno

e) Prema stezanju obradka

 Brušenje sa šiljcima
 Brušenje bez šiljaka

3. Brusilice

Brusilice su alatne mašine namijenjene za brušenje rotacionih, ravnih i profilnih površina.

Brusilice namijenjene za oštrenje alata nazivaju se oštrilice. Za brušenje navoja, brušenje
zuba zupčanika i dr. koriste se specijalne brusilice. Brusilice mozemo podijeliti prema namjeni
na:

 Brusilice za spoljašnje okruglo brušenje između šiljaka

 Brusilice za spoljašnje okruglo brušenje bez šiljaka
 Brusilice za unutrašnje brušenje
 Univerzalne brusilice(za spoljašnje i unutrašnje brušenje)
 Brusilice za ravno brušenje
 Brusilice za oštrenje alata(oštrilice)
 Specijalne brusilice(za brušenje navoja, zuba zupčanika, profilne itd.)

- Spoljašnje kružno brušenje

- Spoljašnje kružno brušenje može biti uzdužno, radijalno i brušenje bez šiljaka. Kružno
spoljašnje uzdužno brušenje: glavno kružno kretanje obavlja alat, dok je posmično kretanje
sastavljano od dva, kružnog koje obavlja obradak i uzdužnog koje mogu obavljati alat ili
obradak. Koristi se kod brušenja predmeta kružnog oblika različitih dužina. Alat je kraći od
obratka koji se brusi.

- Radijalno spoljašnje kružno brušenje: glavno kružno kretanje obavlja alat dok je posmično
kretanje radijalno tj. prema obratku. Brusna ploča mora biti istih dimenzija kao i obradak ili
veća. Nema uzdužnog kretanja postiže se bolji učinak nego kod kružnog spoljašnjeg
uzdužnog brušenja.

- Spoljašnje kružno brušenje bez šiljaka: to je posebna metoda kružnog brušenja kod kojeg
obradak nije stegnut između šiljaka, nego je postavljen samo na potpornu ploču (podupirač) i

8
 OBRADA BRUŠENJEM

umetnut između dvije brusne ploče. Jedna od tih ploča je glavna, velike obodne brzine, dok je
druga ploča koja reguliše (vodeća). Ploča koja reguliše ima malu obodnu brzinu i služi za
kočenje okretanja obratka do potrebne brzine. Postupak može biti aksijalni i radijalni.

- Unutrašnje kružno brušenje

Unutrašnje kružno brušenje može biti uzdužno, radijalno, planetarno i brušenje bez šiljaka.

- Kružno unutrašnje uzdužno brušenje: kao i kod spoljašnjeg kružnog uzdužnog brušenja,
glavno kretanje(kružno) obavlja alat dok posmična kretanja(kružno i uzdužno) obavljaju alat i
obradak. Alat je kraći od obratka koji se brusi.

- Radijalno unutrašnje kružno brušenje: glavno kružno kretanje obavlja alat, kao i kod
spoljašnjeg radijalnog brušenja. Posmično kretanje koje je samo radijalno obavlja alat ili
obradak. Brusna ploča mora biti istih dimenzija kao obradak ili veća. Nema uzdužnog
gibanja. Brusilice za unutrašnja brušenja mogu imati mogu imati vretena i za čeono brušenje.
Kada se moraju brusiti teški, glomazni predmeti, za unutrašnje brušenje može se koristiti i
planetarno brušenje.

- Planetarno brušenje: kod obradaka većih dimenzija i težine, koristi se planetarno

unutrašnje kružno brušenje. Postupak može biti radijalan ili aksijalan. Alat obavlja glavno
kružno kretanje, ali se ostalo rotira po kružnoj putanji. Ovim načinom mogu se brusiti veliki
prečnici na teškim predmetima koji ne obavljaju nikakva pomoćna kretanja.

- Unutrašnje kružno brušenje bez šiljaka: to je posebna metoda kružnog brušenja kod kojeg
obradak nije stegnut između šiljaka, nego je postavljen samo na potporne valjke
(podupirače) i umetnuta je brusna ploča. Brusna ploča, radi glavno kretanje, dok pomak
moze raditi alat ili obradak. Koristi se kod velikih teških predmeta koje je teško staviti u
steznu napravu.

3.1. Brusne ploče

Prema izgledu i konstrukciji, brusne ploče mogu biti: pločaste, prstenaste, valjkaste, profilne,
obručne, tanjuraste, lončaste, vretenaste, šuplje, brusne ploče na drški. Oblikovanje brusnih
ploča obavlja se u kalupima. Nakon toga u ovisnosti o vezivu određuje se daljnji postupak.
Uglavnom je to sušenje (kod koramičkih veziva), te pečenje u elektropećima. Alat se zatim
ispituje tako da se drži najmanje 3 minute na 40 – 50% većoj brzini od dopuštene. Zatim se
brusovi moraju još izbalansirati kako bi se izbjegle vibracije, koje negativno utiču na alat,
mašinui obradak. Brusne ploče se koriste isključivo na alatima s pogonom (električnim,
akumulatorskim ili pneumatskim pogonom).

 Sastav brusne ploče

9
 OBRADA BRUŠENJEM

Sve brusne ploče se u osnovi sastoje od dva materijala: zrnca za brušenje i vezivnog
materijala. Sredstva za brušenje (zrnca) mogu biti od prirodnih ili vještačkih materijala.
Materijali za brušenje moraju imati dovoljnu žilavost i tvrdoću kako bi oštrice zrnaca bile
upotrebljive kao rezni alati i ujedno otporne protiv čestog loma prilikom obrade. Prirodna
sredstva za brušenje mogu biti kvarc i dijamant.

Vezivni materijal veže zrnca u jednu cjelinu. Kako postoje više vrsta zrnaca, tako postoje i
više vrstava vezivnih materijala. Imamo organska i neorganska veziva. Organska veziva
mogu biti bakar ili guma. Neorganska veziva mogu biti: keramička veziva, silikonska veziva i
magnezijumska veziva.

Tvrdoća brusne ploče zavisi od čvrstoće brusnog materijala i određuje se kao otpor veziva
protiv ispadanja zrnaca. Oznake za tvrdoću brusnih ploča su: ekstremno mehko (A,B,C,D),
vrlo mehko (E,F,G,H), mehko (I,J,K), srednje (L,M,N,O), tvrdo (P,Q,R,S), vrlo tvrdo (T,U,V,W),
ekstremno tvrdo (X,Y,Z).

Struktura brusne ploče je svojstvo koje može pri istoj finoći i tvrdoći biti različito. Time
označavamo količinu zrna i veziva u jedinici obima brusne ploče. Označava se vrijednostima
od 1 do 14. Otvorena struktura je struktura sa visokom poroznošću. Zatvorena struktura je
ona koja ima najmanju poroznost među zrncima.

Karakteristike brusne ploče su sljedeće:

 Oblik i dimenzije
 Brusni i vezivni materijal
 Finoća
 Tvrdoća
 Struktura tocila

Sastav brusne ploče je sljedeći:

 Abrazini materijal (sredstva za brušenje)

 Vezivni materijal (veziva)

Komponente se miješaju, presuju u kalupe i peku na visokoj temperaturi da bi dobili

neohodnu čvrstoću. Struktura brusne ploče je porozna (npr.5% zapremine čini abraziv,10%
vezivo i 40% pore-šupljine)

 Vezivni materijal

Vezivni materijal povezuje zrna brusnog materijala u kompaktnu cjelinu-tocilo. Definiše

tvrdoću i čvrstoću tocila kao i oblast primjene. Prema porijeklu može biti:organski i
neorganski. Neorganska veziva su: keramička, silikatna i magnezitna. Organska veziva su:
gumena, kaučuk i prirodna smola.

 Finoća tocila

10
 OBRADA BRUŠENJEM

Finoća brusnog materijala tj. veličina zrna se mjeri brojem otvora na dužini jednog cola
sita kroz koje zrna propadaju.

 Tvrdoća tocila

Tvrdoća tocila predstavlja otpor vezivnog materijala prema ispadanju zrna brusnog
materijala pod dejstvom spoljašnjih sila pri brušenju.

 Struktura tocila

Pod strukturom tocila podrazumijeva se odnos brusnog i vezivnog materijala prema

zapremini pora (šupljina) u tocilu.

3.2. Vrste tocila

Tocila se mogu podijeliti na:

a) Prema obliku na:

 Koturasta tocila
 Lončasta tocila
 Konična tocila
 Tanjirasta tocila
 Tocila sa drškom
 Tocila sa navrtkom
 Segmetna tocila

b) Prema namjeni na:

 Tocila za spoljašnje brušenje

 Tocila za unutrašnje brušenje
 Tocila za sječenje
 Tocila za oštrenje alata
 Tocila za glodala i puževe
 Tocila za mašinske noževe
 Tocila za oštrenje testera
 Tocila za navoj
 Tocila za zupčanike

11
 OBRADA BRUŠENJEM

Slika 4: Vrste tocila

Oblici tocila su:

 Koturasto tocilo
 Koturasto tocilo sa dvostranim udubljenjem
 Koturasto tocila sa jednostranim udubljenjem
 Koturasto tocilo sa plitkim udubljenjem
 Profilno koturasto tocilo
 Tanjirasto tocilo
 Lončasto konično tocilo
 Lončasto cilindrično tocilo

Slika 5: Osnovni oblici tocila

1- koturasto, 2- prstenasto, 3- konusno,

4- koturasto sa jednostranim upustom, 5- lončasto, 6- koturasto sa dvostranim upustom,

7- konično lončasto, 8- tanjirasto ,9- tanjirasto profilno.

 Ručno brušenje

Osnova ručnog brušenja je što jednoličnije prelaženje brusnim sredstvom po površini

obradka, kako bi se dobila ujednačena površina. Osnovni alat za ručno brušenje je papirnata
ili platnena traka na koju su nalijepljena brusna zrnca. Osim brusnih traka, brusna zrnca se
mogu koristiti na više načina: kao brusna ploča, kao brusni kamen (zrnca sortirana i
povezana potrebnim vezivom) i u obliku samih brusnih zrnaca koja se nasipaju na mjesto
obrade. Oblici papirnatih ili platnenih traka su:

 brusni papir u rolni,

 brusni papir u listovima,

 brusni papir u trakama,

12
 OBRADA BRUŠENJEM

 okrugli brusni papir,

 brusni papir specijalnih oblika.

Kako je svojstvo brušenja velika brzina rezanja, a nju je teško ručno ostvariti, kod ručnog
brušenja često se koriste ručni alati s pogonom (električnim, akumulatorskim i
pneumatskim).

Ručni alat za brušenje brusnim papirom je ručna brusilica ili alat s električnim pogonom-
vibraciona (oscilatorska) brusilica. Osovina rotora elektromotora je spojena na centar u
radnoj ploči brusilice i time omogućuje brzo pomjeranje radne ploče, na kojoj je učvršćen
brusni papir. Ručna električna brusilica sa trakom ima dva valjka preko kojih je zategnuta
brusna traka. Jedan valjak je pogonski (spojen sa elektromotorom), dok drugi služi za
pravilno napinjanje Ii zatezanje trake. Rotacione ručne brusilice mogu imati električni ili
pneumatski pogon. Brusni papir se učvršćuje vijkom ili se nalijepi na rotacionu ploču
“čičkom”. Rotaciona ploča osim kružnog glavnog kretanja može imati i translatorna kretanja
(vibraciona). Multi brusilice su za brušenje u uglovima i na nepristupačnim mjestima. Kod
ovih ručnih brusilica, kretanje alata je vibracija ili oscilacija.

Osim jednostavnih brusnih papira i traka, koriste se i različite lamelne brusne ploče. To su
brusevi sastavljeni od niza brusnih papira ili brusnih tkanina, složenih u niz, radijalno ili
aksijalno za finija brušenja. Koriste se na rotacionim brusilicama.

4. Brusilica-Lista opasnosti i štetnosti

Mehaničke opasnosti prouzrokovane opremom za rad su sljedeće:

 Opasnost od povreda rotirajućim tocilom stubnih i ugaonih prenosivih brusilica

 Opasnost od povreda očiju ili dijelova tijela od strugotine i prašine nastale pri radu sa
tocilom ručnom i mehanizovanom brusilicom
 Opasnost od povreda koje mogu nastati naglim povlačenjem ili odbacivanjem
predmeta obrade pri rezanju i brušenju ručnom brusilicom
 Opasnost od povreda koje mogu nastati pucanjem i uništenjem tocila (rezne i brusne
ploče) ručnih prenosivih brusilica
 Opasnost od povreda očiju ili dijelova tijela koji mogu nastati pucanjem tocila stubnih
brusilica-oštrilica
 Opasnost od povreda stopala ili dijelova tijela koje mogu nastati padom materijala,
predmeta obrade pri podizanju, prenošenju ili postavljanju na radni sto, opremu za
rad ili drugu radnu podlogu
 Opasnosti od povreda koje mogu nastati pri čišćenju, podešavanju, održavanju i
otklanjanju kvarova I zastoja na opremi za rad
 Opasnost od povreda koje mogu nastati pri nepravilnoj upotrebi opreme za rad

Opasnosti u vezi sa karakteristika samog radnog mjesta:

 Opasnost od opekotina dodirom zagrijjanih površina metala brušenjem

13
 OBRADA BRUŠENJEM

Opasnost zbog korištenja električne energije

 Opasnost od povrede koja može nastati indirektnim naponom dodirima na metalnim

dijelovima opreme za rad

Štetnosti u procesu rada

 Štetnost-opasnost od oboljenja disajnih i drugih organa zbog udisanja metalne

prašine nastale postupkom suvog brušenja

Psihofiziološke i psihičke štetnosti

 Opasnosti od oboljenja koštano mišićnog tkiva usljed fizičkog naprezanja pri

obavljanju poslova, podizanju, prenošenju i odlaganju materijala i dijelova
 Opasnosti od oboljenja koštano mišićnog tkiva usljed nefiziološkog položaja tijela
vezanih za dugotrajno stajanje pored opreme za rad i radnih stolova pri obavljanju
poslova

4.1. Brusilica-mjere i načini za otklanjanje, smanjenje ili sprječavanje rizika

Šifra opasnosti 01

-Upotreba standardizovane radne odjeće uz tijelo, za rad sa rotirajućim dijelovima.

-Upotreba propisanih zaštitnih oklopa rotirajućih tocila na stubnim i ručnim prenosivim

brusilicama.

Šifra opasnosti 02/1

-Upotreba propisanih sredstava za ličnu zaštitu na radu (zaštitne naočare sa bočnim

zaštitnikom ili štitnik za oči i lice

Šifra opasnosti 02/2

-Upotreba odgovarajućih stega za držanje predmeta obrade-zabrana držanja predmeta

rukama u postupku brušenja.

Šifra opasnosti 02/3

-Brusilice (stabilne i ručne) moraju biti snadbjevene propisanim zaštitnim okvirom.

-Pravilno pritezanje tocila pri montaži.

-Pravilan izbor tocila prema ugaonoj brzini brusilice.

14
 OBRADA BRUŠENJEM

-Zabrana prekomjernog pritiska predmetom obrade na tocilo i udaranja predmeta obrade u

tocilo.

-Rashodavanje napuklih i oštećenih tocila.

-Predmet obrade mora biti obezbjeđen od pomjeranja pri rezanju.

Šifra opasnosti 02/4

-Upotreba propisanog zaštitnog oklopa tocila-najviše 1/3 obima tocila može biti slobodna.

-Pravilno pritezanje tocila pri montaži.

-Pravilan izbor tocila prema ugaonoj brzini brusilice.

-Zabrana prekomjernog pritiska predmetom obrade na tocilo i udaranja predmetom obrade

u tocilo.

-Rashodovanje napuklih i oštećenih tocila.

Šifra opasnosti 02/5

-Odlaganje materijala na radne stolove i police tako da ne postoji opasnost od pada usljed
pada sa stolova, polica i drugih radnih površina.

-Upotreba zaštitnih cipela sa čeličnom kapom, kao i sredstva za ličnu zaštitu na radu.

Šifra opasnosti 06/1

-Čišćenje, podešavanje, održavanje i otklanjanje kvarova i zastoja na opremi za rad može se

obavljati samo kada je oprema isključena sa napajanja električnom energijom, a mjesto
uspostavljanja napajanja obezbjeđeno od pristupa drugih lica zaključavanjem ili na drugi
adekvatan način.

-Čišćenje, podešavanje, održavanje i otklanjanje kvarova i zastoja na opremi za rad mogu da

vrše samo stručno osposobljena lica.

Šifra opasnosti 06/2

-Opremom za rad mogu da rukuju samo stručno osposobljena lica.

Šifra opasnosti 14

-Upotreba propisanih sredstava za ličnu zaštitu na radu (zaštitne kožne rukavice).

-Zagrijanje površine metala ne dodirivati rukama.

Šifra opasnosti 16

15
 OBRADA BRUŠENJEM

-Pravilno i propisno izvedena zaštita od napona dodira na električnim instalacijama i opremi

za rad.

-Redovno održavanje električnih instalacija u ispravnom stanju i redovna provjera njihove

ispravnosti.

-Preventivni i periodični pregledi i ispitivanja električnih instalacija.

Šifra opasnosti 21

-Obezbijediti stalnu funkcionalnost i redovno održavati sistem za otprašivanje u odjeljenju

brušenja.

Šifra opasnosti 30

-Ručno podizanje i prenošenje tereta smanjiti na najmanju moguću mjeru upotrebom

baterijskog viljuškara, ručnog viljuškara, ručnih kolica i dr.

-Dosljedna primjena mjera za pravilno podizanje tereta.

-Zabrana samostalnog prenošenja tereta većih težina.

Šifra opasnosti 31

-Češći kratkotrajni odmori u toku rada.

-Organizovanje rada sa češćom zamjenom zaposlenih na statičnim i dinamičnim poslovima.

4.2. Mjere zaštite

Zajedničke karakteristike svih zaštitnih uređaja i mjera koje se preduzimaju pri obradi
brušenjem sastoje se u:

 Određivanju dozvoljene obimne brzine tocila

 Izboru i učvršćivanju tocila na pogonsko vratilo
 Zaštitnim ograđivanju alata-tocila
 Uklanjanju strugotine i prašine iz zone rezanja
 Manipulaciji i uskladištenju alata-tocila

- Dozvoljena obimna brzina tocila

Obimna brzina tocila je jedan od najvažnijih faktora koji utiče na veličinu unutrašnjih
naprezanja u tocilu. Tako da je osnovni kriterijum za određivanje dozvoljene brzine napon
raspadanja tocila. Na veličinu dozvoljenih obimnih brzina utiču i: materijal obratka, postupak
obrade brušenjem (unutrašnje, spoljašnje i ravno brušenje), karakteristike alata-tocila itd.
Dozvoljene obimne brzine tocila definisane su standardom i mogu biti u rasponu od 8 do 80
m/s. Orijentacione vrednosti obimnih brzina tocila date su u tabeli 1.

16
 OBRADA BRUŠENJEM

Tabela 1: Orijentacione vrijednosti obimnih brzina tocila.

Vrste brušenja Materijal obratka Dozvoljena obimna brzina

tocila [m/s]

Spoljašnje i unutrašnje -čelik (25-30)

-sivi liv 25
-tvrdi metali 8
-legure cinka (20-35)

Ravno -čelik 25
-sivi liv 20
-tvrdi metali 8
.legure cinka 25

Oštrenje alata -čelik 25

-tvrdi metali (12-22)

Sječenje -obojeni metali, čelik, sivi liv (45-80)

Postoje različiti sistemi kontolisanje, regulisanje i održavanje obimne brzine tocila. Na

primjer, promjena brzine tocila može da se vrši pomoću elektronskih uređaja za regulisanje
broja obrtaja .Međutim, da bi se onemogućilo postavljanje tocila većih prečnika od
dozvoljenog neke brusilice imaju mehanički uređaj koji to reguliše.

Slika 6: Uređaj za ograničenje brzine tocila

4.3. Mjere za montiranje tocila

Prije nego što se tocilo montira na pogonsko vratilo brusilice potrebno je proveriti da li je ono
ispravno. Za ispitivanje ispravnosti tocila najčešće se koristi audiovizuelna metoda. Vizuelan
pregled tocila podrazumijeva registrovanje određenog stanja i to: grubih oštećenja,
naprslina, deformacija, zaprljanosti, vlažnosti tocila i drugih karakteristika koje daje

17
 OBRADA BRUŠENJEM

proizvođač. Akustičko utvrđivanje ispravnosti vrši se laganim udaranjem po tocilu drvenim

čekičem od 200-300g. Ispravno je ono tocilo koje daje jasan zvuk, a neispravno ono koje daje
prigušen-mukao odjek.

Audiovizuelna metoda ispitivanja ispravnosti tocila vrši se samo na novim neupotrebljavanim

tocilima. Ova ispitivanja su standardizovana (JUS K.F0.010, tehnički propisi za izradu i
isporuku vještačkih tocila). Ispitivanje obuhvata provjeru otpornosti tocila na raspadanje pod
dejstvom centrifugalne sile pri brzinama većim za 40% do 50% od maksimalno dozvoljenih.
Ako za vrijeme ispitivanja u trajanju od 3 min nema nikakvih oštećenja tocila onda se ono
smatra ispravnim. Postupak ispitivanja tocila se sprovodi tako što se postepeno povećava
brzina do dozvoljene vrijednosti, a zatim smanjuje sve do nule.

 Načini zaštitnog ograđivanja tocila

Da bi se ostvarili bezbjedni uslovi rada i postigla efikasna zaštita radnika koji vrše brušenje
potrebno je na brusilicu montirati: zaštitni oklop, uređaj za odvođenje prašine i strugotine iz
zone rezanja, radni oslonac, štitnik za oči i lice.

Slika 7: Prikaz radioničke brusilice sa zaštitnim elementima

 Usisavanje metalne i abrazivne prašine

Nastala strugotina i prašina smanjuju vidljivost u zoni obrade i štetno deluju na disajne
organe. Međutim, pored ovih posljedica ugrožene su oči i lice radnika. Zbog toga je potrebno
da se na brusilici ugradi pneumatska instalacija za uklanjanje strugotine i prašine iz zone
rezanja. Pneumatska instalacija za uklanjanje strugotine i prašine iz zone rezanja konstruiše
se u sklopu zaštitnog oklopa, čiji oblik treba da bude takav da usmjerava tok i sprječava
izlazak vazdušne struje van oklopa.

18
 OBRADA BRUŠENJEM

Na sljedećoj slici je dat shematski prikaz uklanjanja prašine i strugotine pri obradi brušenjem.

Slika 8: Shematski
prikaz uklanjanja prašine i strugotine

1-dio oklopa za taloženje težih čestica prašine i strugotine, 2-odvodna cijev

19
 OBRADA BRUŠENJEM

5. Zaključak

Postupak brušenja jedan je od najstarijih čovječanstvu poznatih postupaka obrade. Još u

kamenom dobu klesani kamen brusio se da bi se dobilo oružje i alatke. Čovjek je kao abraziv
koristio kamenu prašinu kojom je trljao predmete pomoću drveta ili oguljene kože. Danas
postoji mnoštvo abraziva kojima se mogu proizvesti predmeti najrazličitijih površina i oblika.
Brušenje je jedna od najznačajnijih proizvodnih operacija završne obrade jer obezbjeđuje
visoku tačnost mjera i visok kvalitet obrađene površine.

20
 OBRADA BRUŠENJEM

6. Literatura

[1.] http://hr.wikipedia.org/wiki/brusenje

[2.] Terzić Z. Obrada metala rezanjem, Beograd 1988

[3.] Teslić Milorad,Tehnologija obrade za II razred mašinske škole, Beograd 1992

[4.] Ekinović Sabahudin, Postupci obrade rezanjem, Zenica 2003

21