შორის კეთილისა და ბოროტისა

„სძლე კეთილითა ბოროტსა მას“

„ ბოროტების პრობლემა არ დგას წარმართულ რელიგიებ​ში, სადაც იგი მიეწერება დემონურ ძალებს,
რომლებიც ავტონომიურად მოქმედებენ ან რომელიმე მრისხანე და შურისმაძიებელი ღვთაების
ემისრები არიან, უკეთური კაცთა მოდგმის დასასჯელად მოვლენილნი. მაგრამ პრობლემაა იგი
მონოთეისტური რელიგიისთვის, რომელიც აღიარებს ერთ შემოქმედს, ყოვლადძლიერს და
ყოვლადკეთილს. და რაკი სოფელში არსებობს ბოროტება, როგორც იოანე ღვთისმეტყველი ამბობს,
ყოველი სოფელი ბოროტსა ზედა დგას, ხოლო კეთილ ღმერთს, როგორიც არის ქრისტიანული
რწმენის ღმერთი, ბოროტება არ შეუქმნია („ბოროტიმცა რად შეექმნა კეთილისა შემოქმედსა?“),
ჩნდება მისი გამართ​ლების საჭიროება თეოლოგიაში, – თეოდიცეა, რომელსაც წარმართული
ღმერთები არ საჭიროებენ, არც არავის მოუთხოვია წარმართობის ადეპტთაგან.

წარმართობის რწმენით, ბოროტება იმთავითვე თან სდევს რეალობას, მისი სუბსტანციური

შემადგენელია. არც ბუდიზმი, რომელიც ტანჯვას, ბოროტების უშუალო გამოვლინებას ადამიანის
ზნეობაში, მის სულში და სხეულზე, მიიჩნევს ღვთისმეტყველების პრობლემად, რამდენადაც, ბუდიზმის
თანახმად, არ არსებობს შემოქმედი ღმერთი, რომელსაც ბოროტების წარმოშობაზე
პასუხისმგებლობა დაეკისრებოდა. ბოროტე​ბას ბუდიზმი განიხილავს დაუსაბამო და უსასრულო
ბრაჰმა​ნის დღის ონტოლოგიის ფონზე. რაკი ბოროტების სათავედ ინდივიდუალურ ცნობიერებას
მიიჩნევს მისგან გამომდი​ნარე ნეგატიური მოვლენებითურთ, ბუდიზმი ხსნას (ბუდიზ​მი
სოტერიოლოგიური რელიგიაა) მრავალმხრივი სატანჯველისგან ცნობიერების საბოლოო ჩაქრობაში
(ნირვანაში) ხედავს. მაინც, სად არის ბოროტებისა და მისგან გამოწვეული სატანჯველის წყარო, ვინ
ჩაუნერგა სატანჯველამდე მიმყვანი ნება​სურვილი ადამიანს? ბუდიზმში ამაზე პასუხი არ არის.

ქრისტიანული რწმენით, ბოროტებას სუბსტანციური არსებობა ანუ არსება არ აქვს; არიან ბოროტი
არსებანი (სულები, ადამიანები), მაგრამ არ არსებობს მათგან დამო​უკიდებელი ფენომენი –
ბოროტება. იგი მაშინ არსებობს, როცა ხდება ზრახვის ან მოქმედების სახით. სხვა განმარტე​ბით,
რომელიც დიონისიოს არეოპაგელის მოძღვრებიდან მოდის, ბოროტება სიკეთის ნაკლებობაა –
ისევე, როგორც სიბნელე ნათლის ნაკლებობაა და დამოუკიდებელი არსე​ბობა არ გააჩნია. ამდენად,
მათი განსაზღვრება ნეგატიურია, არსებობის და არსების ნეგაციას შეიცავს. სიკეთისა თუ ნათლის
წინაშე, რომლებიც ღმერთის ატრიბუტებია, ბოროტება და სიბნელე არარაობაა. არ შეიძლება მათი
აყვანა ღვთაებამდე მის ატრიბუტად, რადგან ღვთიური სამყარო ბოროტებას და სიბნელეს
გამორიცხავს. ამდენად, რაც უფრო დაშორებულია ღმერთს რაიმე მოვლენა თუ არსება, მით უფრო
მოკლებულია სიკეთეს; ღვთისგან (აბსოლუტური სიკეთისგან) აბსოლუტური დაშორების და
მოწყვეტის შემთხვევაში ბოროტება აბსოლუტურ განზომილე​ბას იძენს. თუმცა აბსოლუტური,
სიკეთისგან ტოტალურად დაცლილი ბოროტი არ არსებობს: შეგვიძლია ვილაპარაკოთ ემპირიული
პლანის ბოროტ ხდომილებებზე, რომელთაც, როგორც ქვემოთ დავრწმუნდებით, გარკვეული წილი
აქვთ სიკეთის ქმნაში.
თუ ბუდიზმი ბოროტებისა და მისგან გამოწვეული ტანჯვის მიზეზს ადამიანის ფსიქოლოგიით ხსნის,
ქრისტი​ანობის განჭვრეტით, ბოროტების წარმოშობას კოსმიური მასშტაბი აქვს. ბოროტება ანუ
ბოროტების მატარებელი არსებანი პირველად ანგელოსურ სამყაროში, ანგელოსთა შორის,
გაჩნდნენ. ძირამდე რომ ჩავიდეთ, ანგელოსის ბუნებაში ჩადებული თავისუფალი ნება იყო იმის
მიზეზი, რომ ანგელოსთა შორის ღმერთთან ყველაზე დაახლოებულმა არსებამ, „ბრწყინვალე
ანგელოსმა“, როგორც მას იხსენიე​ბენ, ღვთისგან დამოუკიდებლობა ინება, რაც სხვა არაფერი იყო,
თუ არა ჯანყი. მას, რომელიც ამიერიდან სატანად (ებრ. „წინააღმდგომი“) იწოდება, ამავე
თავისუფალი ნების წყალობით სხვანიც გაყვნენ და ასე წარმოიშვა „სატანის სამეფო“. თავისუფალი
ნებავე იყო იმის მიზეზი, რომ კაცობ​რიობის წინაპრებმა სატანის მოგზავნილი გველის მაცდურებით
აირჩიეს ის გზა, რომელმაც ისინი ღმერთისგან განაშორა. ადამიანს შერჩა ღვთის ხატი და
თავისუფალი ნება, მაგრამ მისი ბუნება იმდენად დაუძლურდა, რომ ცდუნებების მსხვერპლი შეიქნა.
ბიბლიის თანახმად, ადამიანის ცოდვამ და ცოდვისგან გამომდინარე ბოროტებამ იმ ზღვარს მია​ღწია,
როდესაც ღვთის მსგავსების პერსპექტივით შექმნილი ადამიანის ბოროტებამ კეთილად შექმნილი
მიწაც კი წარ​ყვნა (დაბ. 6:12). ბუნების და ყველა ქმნილების პატრონად შექმნილი ადამიანი
დაემორჩილა ბუნების კანონებს, მთელი ბუნება ცხოველებითურთ მტრად მოეკიდა მას. ამიერიდან
ადამიანის ცხოვრება მუდმივ განსაცდელის წინაშე ყოფნაა.
ქრისტეს ლოცვაში ადამიანი ევედრება ღმერთს: „ნუ შემიყვანებ მე განსაცდელსა, არამედ მიხსენ მე
ბოროტისაგან“.
ამ ვედრებაში სიახლე არ არის, ქრისტემ მხოლოდ გაახმიანა ყველა დროის ადამიანის შიში
განსაცდელის წინაშე. განსაცდელი თავისთავად არც სიკეთეა, არც ბოროტება, ის ნეიტრალურია ამ
კატეგორიების მიმართ. მაგრამ სიკეთე თუ ბოროტება განსაცდელში განვლისას და მისგან
გამოსვლისას გამოჩნდება. როგორ გადაიტანა ადამიანმა განსაცდელი – კეთილად თუ ბოროტად?
როგორი სახით გამოჩნდა იგი განსაცდელის შემდეგ – კეთილით თუ ბოროტით? გაუძლო თუ არა
ადამიანმა თავისდა სასიკეთოდ განსაცდელს?

„იობის“ წიგნში განსაცდელი საკვანძო კონცეპტია, თუმცა ტექსტში მისი აღმნიშვნელი სიტყვა არ
გვხვდება. ის უჩინრად მის მთლიანობაშია, მის სიუჟეტშია განფენილი. წიგნი განსაცდელით იწყება
და მითვე მთავრდება. იობის სიმტკიცის გამოცდა ცაში გადაწყდა, ის აუტანელი განსაცდელის
მსხვერპლი შეიქნა, მაგრამ მან აუტანელი აიტანა და განსაცდელიდან გამარჯვებული გამოვიდა. იობი
პარადიგმულია პირია, ყველა უმიზეზოდ ტანჯულის პროტოტიპი. ებრაული მსოფლმხედველობით,
ადამიანის კეთილდღეობა მისი კეთილი ცხოვრებით არის განპირობე​ბული. იობს კი, რომელსაც
არავითარი ცოდვა არ აწევს, ყველაფერი წაერთმევა. იქმნება პარადოქსული ვითარება: იტანჯება
უცოდველი ადამიანი. როცა უთხრეს, დაეგმო უსამართლო ღმერთი, მან უპასუხა: „სიკეთეს (ტობ)
კარგად ვიტანთ უფლისაგან, უბედურების (ბოროტის რაყ) ატანა კი აღარ გვსურსო?“ (იობ. 2:10), და
ფორმულასავით გამოკვეთა უმარტივესი ჭეშმარიტება: „უფალმა მომცა, უფალმა წაიღო“ (იობ.1:21).
„ადამიანი სატანჯველად იბადება და ნაპერწკლე​ბივით მაღლა მიისწრაფიან“ (იობ. 5:7), ეს მისი
მეგობრის, მასთან სანუგეშოდ მისული ელიფაზ თემანელის სიტყვებია, მაგრამ ისინი იობის პირიდან
უნდა მოგვესმინა.

ტანჯვა, სატანჯველი – ბოროტების ნაყოფი – იობის წიგნში ღვთის საიდუმლოა, ადამიანი ვერ
სწვდება მას. მაგრამ უნდა მიიღოს, უნდა შეიწყნაროს ისევე, როგორც სიკეთე შეუწყნარებია.
ნაცვლად იმისა, რომ ღმერთმა აუხსნას იობს მისი ტანჯვის მიზეზი, თავის ძლევამოსილებას
უცხადებს მას, რის წინაშე თითქოს სატანჯველი ადვილად ასატანი ხდება. იობი ღვთის რწმენით
იღებს და იტანს ამ სატანჯველს.
„იობის წიგნის“ მიხედვით, ბოროტება, რომლის გამო​ხატულება სატანჯველია, ღმერთის მიშვებით
სატანისგან, ღვთის წინააღმდგომისგან, მოდის. მას სურს, ადამიანი თა​ვის მოკავშირედ გახადოს.
სამოთხეში ყველა ქმნილებათა შორის გონიერი (თუ მაცდური) გველი სწორედ ამ მიზნით შეუგზავნა
ადამს. ღმერთმა იობი ყოველი სიკეთით აავსო, სატანამ მის გამოსაცდელად ყველაფერი წაართვა:
მონა​გარი და სხეულის ჯანმრთელობა. თუ აქ, ერთი მხრივ, აჰურა​მაზდას დუალისტური რელიგიის
კვალია, მეორე მხრივ, იმ მომავალი კონცეფციის კვალიც არის, რომლის თანახმად, ბოროტება
სიკეთის ნაკლებობაა და, ამდენად, მას საკუთარი არსებობა არ გააჩნია.
მაინც რა იწვევს სიკეთის ნაკლებობას იმ ზომამდე, რომ იობის მოვლენაში და სოფელში (მივიღოთ
იობის სახე სოფლის პარადიგმად) ბოროტება გაბატონებული მხარე ხდება?
გავიხსენოთ, რა თქვა ღმერთმა, როდესაც თავის შემოქ​მედებას დახედა – „ძალიან კარგია“. მაგრამ
იმავე წმინდა წერილში ნათქვამია, რომ „ყოველი სოფელი ბოროტსა ზედა დგას“ (1 იოან. 5:19).
გენეზისში ყველაფერი კარგი იყო, სიკეთით იყო აღბეჭდილი და როგორღა აღმოჩნდა ყოველი
(მთელი) სოფელი ბოროტებაში ჩაფლული? თავისი ქმნილების ხუთგზის მოხილვისას ღმერთმა
დაინახა, რომ „კარგია“ (კეთილ) და მეექვსეგზის – „ძალიან კარგია“ (აჰა, კეთილ ფრიად). მაგრამ
გამოხდა ხანი და კვლავ მოიხილა ღმერთმა თავისი ქმნილება და „იხილა უფალმან ღმერთმან ქვეყანა
და იყო განხრწნილ, რამეთუ განხრწნა ყოველმან ხორციელმან გზა თვისი ქვეყანასა ზედა“ (დაბ
6:12). ღმერთს ბოროტი არ შეუქმნია, მაგრამ მან შექმნა არსება, რომელიც ბოროტის ქმნის
შესაძლებლობას ატარებს. იყო ღვთის მხრიდან გარკვეული რისკი იმაში, რომ ადამიანი თავის
ხატად შექმნა. ყველაზე მნიშვნელოვანი და ძვირფასი ადამიანში, რასაც ღვთის ხატი გულისხმობს,
თავისუფალი ნებაა. თუ ყოველი ქმნილება „თავისი გვარისამებრ“ (დაბ. 1:11) შეიქმნა, ერთადერთი
ადამი იქმნა „ღვთის ხატად“. ყოველ არსებას, მისდა უნებურად, მის ბუნებაში ღვთის ნებით ჩადებული
ინსტინქტი ამოძრავებს, ერთადერთი არსება კი ადამიანია, რომელსაც თავისი ნება „თავის ხელში
უჭირავს“, თავის ნებისამებრ ექცევა ნებას. რაკი ღმერთმა ადამიანი თავისუფალი ნების მატარებლად
შექმნა, მისცა კიდეც ნების რეალიზაციის შესაძლებლობა. იოანე ოქროპირის თქმით, ღმერთი არ
აიძულებს ადამიანს სიკეთის ქმნას და ვერც ეშმაკი აიძულებს ბოროტების ქმნას, თუ თავისი ნებით
არ დაჰყვა იძულებას (ადამიანი ყოველთვის გრძნობს, როდის მოქმედებს იგი თავისუფალი ნებით და
როდის – იძულებით, იცის, როდის და როგორ გატყდა მისი ნება). ღვთის მხრიდან იძულება
საკუთარი თავის და თავისი ხატის – ადამიანის შეურაცხყოფა იქნებოდა, ერთადერთი ქმნილებისა,
რომელსაც ღმერთმა თავისი უსაზღვრო თავისუფლების წილი მისცა. თავისუფალმა ნებამ პრობლემა
გააჩინა, პირველ რიგში, პრობლემა თავად მის შემოქმედს შეექმნა თავისუფალი ნების მატარებელი
ადამიანის სახით. ჩანს, ადამიდან წამოსული ბოროტება გავრცელდა ყველა ქმნილებაზე, რომელიც
თავისუფალი არჩევანის არქონის მიზეზით სიკეთისა და ბოროტების მიღმა იმყოფება.
პასუხის​მგებელი კი მხოლოდ ადამიანია. ის არჩევანი, რომელიც მან „ცნობადის ხის“ ქვეშ გააკეთა,
თან სდევს კაცობრიობას და ეს აწვალებს, პირველ რიგში, მის შემოქმედს და მერე თავად მას.
მაგრამ ღმერთს არ წაურთმევია მისთვის არც ღვთის ხატი და არც თავისუფალი ნება, რადგან ეს
ორი მადლი განუყოფელია ერთმანეთისგან. იმ ხის ნაყოფის დაგემების შემდგომ ადამიანი,
კაცობრიობა, მუდმივად დგას იმავე არჩევანის წინაშე და, უმეტესწილად, მაინცდამაინც იმასვე
ირჩევს, რაც თავისი სიყმაწვილის დღეებში აირჩია. ეს მუდმივი არჩევანი ჩანს ძველი აღთქმის ერის
ცხოვრებაში. ხალხი, რომელიც უფალმა აირჩია მთელი ქვეყნიერებიდან, როგორც შესაქმისას ადამი
ყველა ქმნილებისგან გამოარჩია, ვხედავთ, რა პრობლემას უქმნის ეგვიპტიდან მის გამომყვანს და
მათთვის რჯულის გადმომცემ მოსეს და ღმერთს, რომელიც მზად არის, მოსპოს აბრაამის წიაღიდან
გამოსული ჯიუტი ნათესავი და მოსესგან გამოიყვანოს ახალი მოდგმა. ამ ხალხის შემხედვარე
ღმერთი აღარ იტყოდა, რომ რაც შექმნა, „ძალიან კარგია“.

მოვუსმინოთ ძველი აღთქმის იგავს, როგორც ანტიჰიმნს ვენახზე, რომელმაც სასურველი ნაყოფი არ
გამოიღო: „ვენახი ჰქონდა ჩემს შეყვარებულს ნაყოფიერ გორაკზე. და მოხნა იგი და გაასუფთავა
ქვებისაგან, და ჩაყარა რჩეული ვაზი, და ააგო კოშკი მის შუაგულში, და საწნახელიც ამოკვეთა
მასში, და ესავდა, რომ ყურძენს მოისხამდა, მაგრამ მოისხა მან ველური ნაყოფი. „და ახლა,
იერუსალიმის მცხოვრებნო და იუდას კაცნო, გთხოვთ განსაჯოთ ჩემი და ვენახის საქმე: რა უნდა
გამეკეთებინა მეტი ჩემი ვენახისათვის და არ გავუკეთე მას? რატომ ვესავდი, რომ ყურძენს
მოისხამდა იგი, მაგრამ ველური ნაყოფი მოისხა? და ახლა კი გაუწყებთ თქვენ, თუ რას გავუკეთებ
ჩემს ვენახს: შემოვაცლი მას კაწანს და იქნება საძოვრად, შემოვაცლი მას ღობეს და იქნება
გასათელად. და უკაცრიელად ვაქცევ მას, და არ გაისხლება და არ გაიმარ​გლება; და გაიზრდება ის
ნარ​-ეკლად და ღრუბლებს ვუბრ​ძანებ არ აწვიმონ მასზე წვიმა.“ რადგან ცაბაოთ უფლის ვენახი
ისრაელის სახლია, და იუდას კაცი ნერგია მისი სია​მისა; და ესავდა ის სამართალს და აჰა, –
ძალადობა! ესავდა სიმართლეს და აჰა, – ღაღადი! (ეს. 5:1​7).

ვენახის ეს იგავი ესაიამ რჩეულ ერს მიუსადაგა, მაგრამ ის მთელ კაცობრიობას ეხება, სხვა
ქმნილებათა შორის გამორჩეულს, კაცობრიობაში უპირატესად ქრისტიან ხალხს, „ახალ მოდგმას“,
როგორც მისი აღმოცენების გარიჟრაჟზე იწოდა იგი, რომელსაც მეტი მოეთხოვება და დღემდე
ბოროტებაშია ჩაფლული. განა თავად ქრისტე არ ამბობდა: „ხოლო მო​რაჲ​ვიდეს ძე კაცისაჲ, პოოს​ მეა
სარწმუნოებაჲ ქუეყა​ნასა ზედა“ (ლუკ. 18:8)? და ამ ბოროტებამოძალებულ სოფე​ლში რატომ ვერ
ძლევს ბოროტებას მისი სიმრავლის კვალობაზე მომატებული მადლი, როგორც პავლე მოციქული
გვაიმედებს? „სადაცა​იგი განმრავლდა ცოდვაჲ, მუნ უფროჲ​სად გარდაემატა მადლი“ (რომ. 5:20). ან
იქნებ ისე მოხდეს, რის შესახებაც მოციქული ამბობს: „ნუ იყოფინ“: „რაჲმე უკუე ვთქუათ აწ?
და​მე​ვადგრეთა ცოდვასა მას ზედა, რაჲთა მადლი განმრავლდეს? ნუ იყოფინ!“ (რომ. 6:1). ასეთია
სოფელი დღემდე, სეკულარული საუკუნე, ის კოსმოსი, რომელსაც ანტიკურმა ხანამ ეს სახელი
(„მშვენება“, „წესრი​გი“) უწოდა, როგორც დიდი კოსმიური ხატის გამოვლინება ადამიანთა
საზოგადოებაში. მაგრამ ვნახოთ, რა სახე მიიღო მან „ახალი მოდგმის“ თვალში, ანუ რას ამბობს
ახალი აღთქმა ამ სოფელზე (kosmoj outoj).

განსაკუთრებთ იოანე მოციქულს აქვს გამძაფრებულად გამოხატული ნეგატიური დამოკიდებულება ამ

სოფლისადმი, სოფლის გმობის აბსოლუტური წილი მასზე მოდის. ლოგოსის მოციქული გაუცხო​ ებული
„სოფლის გმობით“ იწყებს თავის ხარებას: „სოფელსა შინა იყო და სოფელი იგი მის მიერ შეიქმნა, და
სოფელმან იგი ვერ იცნა. თჳსთა თანა მოვიდა და თჳსთა იგი არა შეიწყნარეს“ (იოან. 1:10​11). ეს
გაუცხოებაა სწორედ ცოდ​ვის და ბოროტების სათავე. არსებობს ათეიზმი, რომლის რწმენა ღმერთის
არარსებობაშია, მაგრამ არსებობს უღმრთოება, რომელსაც კი სწამს ღმერთის არსებობისა, მაგ​ რამ
არ სჯერა, რომ პასუხისმგებელია მის წინაშე. ეს დე​იზმია, ე. წ. განმანათლებლობის საუკუნეში
გამოგონილი და გავრცელებული რწმენა, რომ ღმერთმა კი შექმნა ეს სამყა​რო და ადამიანიც, მაგრამ
შემოქმედი ვერ ცნობს თავის ქმნილებას. ეს ბუნების ძალაა (ასე შეარქვეს ჩვენში ღმერთს, უფრო,
მის სუბსტიტუტს), ბრმა ძალა, რომელსაც ადამიანთან, მის ფიქრებთან, მის ქცევასთან და,
საბოლოოდ, მის ბედთან არაფერი ესაქმება. არც კეთილია, არც ბოროტია, უფრო კი ბოროტია, არად
აგდებს ადამიანს, ვერც კი ხედავს მას, ამ მიკროსკოპულ არსებას უკიდეგანო სამყაროში. ადამიანი
თავისთვის არის, ღმერთი თავისთვის და მუშაობს სამყაროში ზუსტად და შეუცდომლად, როგორც
სრულყოფილი საათის მექანიზმი. ასეთ სოფელში ღმერთი არსებობს და არც არსებობს, ის მხოლოდ
ცნებაა, ეკსისტენციალური არარაა. ამიტომაც ადამიანი არ განიცდის პასუხისმგებლობას თავის​ ზე
მაღალი ინსტანციის წინაშე, რადგან ასეთი არსება არ არსებობს მის რწმენაში, არავინაა მისი
განმსჯელი. არ არსე​ბობს ცოდვის, როგორც ბოროტების განცდა, არის მხოლოდ დანაშაული,
რომელიც კანონით ისჯება. ან, შესაძლოა, არ დაისაჯოს, თუკი შეუმჩნეველი დარჩება. და ის
ჩადენილი უკეთურება, რაც საზოგადოებისთვის შეუმჩნეველია, არც კი მიიჩნევა უკეთურებად. ეს
მორალის სფეროა, მაგრამ სიკეთე​ბოროტების პრობლემა მორალს, ადამიანის ქცევის ნორმატულ
წესებს სცილდება.

როცა ბოროტებაზე ვლაპარაკობთ, არ ვგულისხმობთ სტიქიურ უბედურებებს, ბუნების „ბოროტებას“,

რამაც მილიარდობით(?) სიცოცხლე შეიწირა სოფლის დასაბამიდან. ეს სხვა თემაა. ეს ფაქტები
თეოდიცეის სხვა მასშტაბებს მოითხოვს. ადამიანის აზრი ვერ წვდება ამგვარ, თითქოს​და
ჩვეულებრივი, მაგრამ კატასტროფული მოვლენების საზრისს, რომელთაც შევეჩვიეთ და ბუნებრივ
კანონზომიერებად მივიჩნევთ. ეს რჩება ჩვენი გონებისთვის აუ​ხსნელ საიდუმლოდ. ჩვენ
ვლაპარაკობთ ადამიანთა აზრე​ბისგან თუ ქმედებისგან გამოწვეულ ბოროტებაზე. სიკეთესა და
ბოროტებაზე საუბრისას, პირველ რიგში, ადამიანზე ხამს საუბარი, მის ბუნებაზე, რადგან სიკეთე და
ბოროტება ადამიანური რაობებია, კეთილი თუ ბოროტი ამ ხილულ ქვეყანაში მხოლოდ ადამიანი
შეიძლება იყოს. პოლისის შესახებ არისტოტელეს სიტყვების (პოლიტიკა 1253a) პერი​ფრაზი რომ
მოვახდინოთ, სიკეთე​ბოროტების გარჩევას არ საჭიროებს მორალურად განუვითარებელი არსება,
როგორიც არის ცხოველი, და არც მორალურ ფასეულო​ბათა მიღმა მყოფი არსება, როგორიც არის
ანგელოსი. ერთადერთი ადამიანია ამ ორს შორის, რომელიც მუდმი​ვად არჩევანის წინაშე დგას და,
როგორც ღვთის ხატს, თავისუფალი ნების მატარებელს, არჩევანის მოხდენის უნარიც შესწევს.
ღვთის ხატი, რომელიც ღვთის კალთაში მორალს მიღმა იმყოფებოდა, მორალურად „განვითარდა“ –
დაეუფლა სირცხვილის გრძნობა და, ამასთან ერთად, თავისუფალი ნების გამოყენების შანსი მიეცა.
ასეთია ედემს გარეთ მყოფი ადამიანი. და დღემდე იგი არჩევანის წინაშეა, კვლავ დგას იმ
საბედისწერო ხის წინ და ყოყმანობს, და უფრო ხშირად იმ თავდაპირველ არჩევანს აკეთებს. და
მრავლდება ბოროტება ამ სოფელში, თუმცა მადლიც (xarisj) იზრდება, მაგრამ ვერ ძლევს მომატებულ
ბოროტებას. იესომ კი, როგორც ადამიანმა, თქვა: „მე მიძლევიეს სოფელსა“ (იოან. 16:33). რას
ნიშნავს სოფლის ძლევა, თუ არა სოფელში ბოროტების ძლევას. მაგრამ ადამიანი მისთვის
საძულველი ბოროტებით, როგორც იარაღით, ებრძვის ბოროტებას, თუმ​ცა მოციქული პეტრე ქრისტეს
მაგალითით ამბობს: „ნუ მია​გებთ ბოროტსა ბოროტის წილ“ (1პეტ. 3:9) და მოციქული პავლე: „ნუ ვის
ბოროტსა ბოროტის წილ მიაგებთ“ (რომ. 12:17: აგრ. 1თეს. 5:15). ბოროტება ბოროტების წილ...
არქა​ული ტალიონის კანონი („კბილი კბილის წილ“) ამრავლებს ბოროტებას. ის ბოროტება კი,
რომლისთვისაც ბოროტება მიაგე, კვლავ ბოროტებად რჩება, მას მიგებულიც ემატება და ასე
მრავლდება სოფელში ბოროტი საქმეები. და სადღაა სიკეთე, რომელმაც უნდა ძლიოს ბოროტი?
კეთილის სურვილი აქვს ადამიანს, მაგრამ არ აკეთებს სიკეთეს, რომელიც სურს მას, და სჩადის
ბოროტებას, რომელიც არ სურს (რომ. 7:18​19), უფრო ხშირად, თუნდაც არა ანგარებით, არამედ
ბოროტების წილ. ასეთია ადამიანის ფსიქოლოგია. მითუმეტეს მაშინ, როცა ბოროტებას წააწყ​დება,
არ ძალუძს სიკეთის გამოჩენა. ეს მის მორალურ ძალას აღემატება. შურისმგებელი ფსიქოლოგიური
ტალღა ბუნებრივი სტიქიაა მასში და ვერ ითრგუნება სულიერი საწყისით, რომელიც ადამიანში
განმსაზღვრელი უნდა იყოს.

რას გულისხმობს ქრისტე, როცა ამბობს „მე მიძლევიეს სოფელსა“? პირველ რიგში, ძლევის სხვა
ფაქტორებთან ერთად მის შეურაცხმყოფელთა, მაწამებელთა, ჯვარმც​მელთა პატიებას, როგორც
სიკეთის ნაყოფს, მეორე ლოყის მიშვერაში (მათ. 5:39) რომ პოულობს პარადიგმულ
გამოხატულებას. მაგრამ ყოფაში უგულებელყოფილია, აბუ​ჩად აგდებულიც კი, ბოროტების თუ
აგრესიის მოხსნის ეს იესოსეული ჟესტი. გამოუცდია ვისმე ამ აქტის ძალა? გამოუ​ყენებია ეს
უმტკივნეულო, თავისი სისადავით კლასიკური იარაღი, რომელსაც შეუძლია განაქარვოს ბოროტება
ისე, რომ მისგან ფერფლიც არ დარჩეს? ქრისტეს მორწმუნე ივედრება: „შეიწყალე, უფალო,
მოძულენი და მაჭირვებელნი ჩემნი...“ ეს სიტყვაში გადატანილი მეორე ლოყის მიშვერაა. მაგრამ
სიტყვა სიტყვადვე რჩება.

ბოროტებას არა მხოლოდ კეთილით მიგება ძლევს. გველეშაპის, ბოროტების განსახიერების, ძლევა
მის წიაღში გმირის ნებაყოფლობითი შთახდომით (შთანთქმით) მსოფ​ლიო მითოსის ერთ​ერთი
უნივერსალიაა. ამგვარი თავგან​წირვის მაგალითებს არცთუ ხშირად ვხვდებით ისტორიაში.
ქრისტიანობაშიც კი, რომელმაც რეალობაში მსხვერპლად საკუთარი სიცოცხლის გაწირვით
ბოროტების ძლევის არნა​ხული მაგალითი მოიტანა, იშვიათია ამგვარი აქტები.

იოანე ოქროპირის თქმით, ადამიანი ყოველთვის დამნა​შავეა ღვთის წინაშე, მაშასადამე, თავისი
თავისა და სხვის
წინაშეც. იობმა ეს ჭეშმარიტება ამგვარი პარადოქსით გამოთქვა: „მართალიც რომ ვიყო, ჩემივე
ბაგენი გამამ​ტყუნებენ; უმწიკვლოც რომ ვიყო, გამაშავებენ“ (იობ. 9:20). ქრისტემ ადამიანს
ყოველდღიურ სათქმელად მოუტანა სიტყვები – „ნუ შემიყვანებ ჩვენ განსაცდელსა“, რადგან ყოველ
ნაბიჯზე მას განსაცდელი ელოდება, განსაცდელში კი ბოროტი იმალება. ამიტომ დასძენს: „არამედ
მიხსენ მე ბოროტისაგან“. ვევედრებით, ამაცილე განსაცდელს, რადგან გვახსოვს ის პირველი
განსაცდელი, რომელიც ადამს სახილველად საამური ხის ძირას შეხვდა და მერე კაენის განსაცდელი,
რომელსაც იგი ღმერთმა არ ააცილა: შეიყვანა განსაცდელში მისი მსხვერპლის მიუღებლობით.
ააცილა განსაცდელს? იხსნა ბოროტისაგან? არა. მაგრამ განსაცდელის გასაღები კი მისცა. ყველა
მოწოდებაზე ადრე წმინდა წერილში არის მოწოდება კაენის მიმართ: „ცოდვა ჩასაფრებულია კართან.
და შენკენ აქვს მას ლტოლვა, და შენ იბატონე მასზე“ (დაბ. 4:7), რომელიც ახალი აღთქმის ენაზე ასე
შეიძლება გამოითქვას: „ნუ იძლევი ბოროტისაგან, არამედ სძლე კეთილითა ბოროტსა მას“ (რომ.
12:21). ცოდ​ვა კი დღემდე ყოველ ნაბიჯზე, ყოველ მოსახვევშია ჩასაფ​რებული...
ამ წუთისოფელში, სეკულარულ სოფელში, სიკეთე და ბოროტება ერთმანეთისგან მკვეთრად არ არის
გამიჯნული. იფქლისა და ღვარძლის იგავის (მათ. 13:24​30) საზრისი სწო​რედ ეს არის. მოვიყვანოთ
სრული ტექსტი ამ იგავისა, რომ თვალწინ გვქონდეს:
კაცმა „დათესა თესლი კეთილი აგარაკსა თჳსსა. და ვითარცა დაიძინეს კაცთა მათ, მოვიდა მტერი
მისი და დასთესა ღუარძლი შორის იფქლსა მას და წარვიდა. და ოდეს აღმოცენდა ჯეჯლი იგი და
ნაყოფი გამოიღო, მაშინ გამოჩნდა ღუარძლი იგი. მოვიდეს მონანი იგი და უთხრეს სახლისა უფალსა
მას და ჰრქუეს: უფალო, ანუ არა თესლი კეთილი დასთესეა აგარაკსა შენსა? ვინაჲ აღმოსცენდა
ღუარძლი? ხოლო მან ჰრქუა: მტერმან ყო იგი. ხოლო მონათა მათ ჰრქუეს მას: გნებავსა, რაჲთა
მივიდეთ და გამოვარჩიოთ იგი? ხოლო მან ჰრქუა მათ: არა, ნუუკუე შეკრებასა ღუარძლისასა
აღმოჰფხურათ იფქლიცა. აცადეთ იგი თანააღორძინებად ურთიერთას, ვიდრე ჟამადმდე მკისა, და
ჟამსა მკისასა უბრძანო მომკალთა მათ: შეკრიბეთ პირველად ღუარძლი იგი და შეკარით ძნეულად,
რაჲთა დაიწუას იგი. ხოლო იფქლი იგი შეკრიბეთ საუნჯესა ჩემსა“.
იმ კარდინალური უწყების გარდა, რაც ამ იგავს მოაქვს ჩვენამდე (სახელდობრ, რომ ღვარძლი
ღვთაებრივ მთეს​ველს არ დაუთესავს), კიდევ რისი თქმა სურს მას? რატომ კრძალავს ყანის
გამარგვლას, რაც ყველა მეურნის ვალია? იგავი ანგრევს ამ წესს უფრო მაღალი რანგის წესის
დასაცავად. ამ წუთისოფელში ჭირს გარჩევა (თუმცა ამის უნარი შეძენილი აქვს ადამის ძეს)
კეთილისა და ბოროტისა. ფენომენალურ სამყაროში არც კაცი, არც რამე ნივთი, არც რამე მოვლენა
არ ატარებს თავის თავში აბსოლუტურ სიკეთეს ან აბსოლუტურ ბოროტებას. ძნელია მათი სახის
გამოცნობა, სანამ არ მოხდება თითოეული მათგანის წმინდა სახით გამოვლინება და მერე მათი
გამიჯვნა – ეს კი ესქატო​ლოგიური ჟამის საქმეა, როცა ღვთაებრივი მომკალი შემოვა ასპარეზზე.
იგავი ესქატოლოგიურ ჟამს ეხება, მაგრამ ყოვე​ლი სწორი არჩევანი კეთილსა და ბოროტს შორის
ესქატოლოგიურია თავისი ბუნებით:
ბოროტის ძლევით იგი ამთა​ვრებს წუთისოფელს მისი ორმაგეობითურთ (დუალიზმით) ყოველი
ბოროტების მძლეველი ადამიანის ცხოვრებაში.

იფქლისა და ღვარძლის იგავის ილუსტრაციად გამოდ​გება მაზდეანური ბოროტებისა და სიკეთის

ურთიერთდამოკიდებულების კონცეფცია, რომელიც კაცობრიობის ისტ​ორიას კეთილსა და
ბოროტებას შორის ბრძოლის პროცე​სად წარმოიდგენს. აჰრიმანი თან სდევს აჰურამაზდას, მისი
წარმოშობა სიმპტომატურია: ზერვან აქარანას (შეუქმნელი დროჟამის) ეჭვმა მსხვერპლშეწირვის
ქმედითობაში დაბადა ბოროტება და სიმახინჯე აჰრიმანის სახით. აჰურამაზდა კი ეჭვგარეშე
წარმოიშვა და მას დაეკისრა სამყაროს შექმნა. და რაც მის მიერ შეიქმნა, კეთილად შეიქმნა; ზერვანი
ისევე იტყოდა აჰურამაზდას ქმნილების შემხედვარე, როგორც ძველი აღთქმის ღმერთმა წარმოთქვა:
„კარგია“. მაგრამ ბოროტი აჰრიმანი, რომელსაც აღთქმისამებრ ზერვანისგან აჰურამაზდას
თანაბრად მიეცა შემოქმედების საშუალება, კეთილად შექმნილ ქმნილებაში თავისი ბოროტების წილი
შეაქვს. ეს არის ის ღვარძლი, რომელიც კეთილი შემოქმედის ყანაში მტერმა დათესა. ამიერიდან
სოფელი ამ ორი ძალის დაპირისპირების ასპარეზი შეიქნა. და ამ ბრძოლაში ადამია​ნია ჩართული
თავისი არჩევანით – რომელ ძალას აირჩევს და ამოუდგება მხარში, აჰურამაზდას ლაშქარს
(ამეშასპენტებს), რომლებიც ჭეშმარიტებას განასახიერებენ თუ აჰრიმა​ნის ლაშქარს (დაევებს),
რომლებიც სიცრუისა და ამაოების სულები არიან. და ასე, ეს ბრძოლა გასტანს იმ ზღვრამდე, როცა
ზერვანის წინასწარი გადაწყვეტილებისამებრ აჰრი​მანს არ ამოეწურება მოქმედების ვადა. ისტორიის
დამასრუ​ლებელ ფაზაში, როცა მკვეთრად გაიმიჯნება ერთმანეთისგან სიკეთე და ბოროტება
(ვიზარიშნ „გამიჯვნა“), და თითოეული თავის სახეს სააშკარაოდ გამოავლენს, მოდის ღვთიური
მომკელი, ირანული სახელდებით სჲაოშანტი, რომელიც საბოლოოდ ამხელს ბოროტს და მას
დაეკარგება ადამიანთა მაცდუნებელი ხიბლი, ეს ერთადერთი საყრდენი, რომელიც მის ეფემერულ
არსებას შეადგენს.

ბრძოლის საბოლოო აქტები – მხილება, განკითხვა, ბოლოს, დასჯა „მთავრისა ამის სოფლისა“
(იოან. 16:11) – ესქატოლოგიურ, უკანასკნელ ჟამს ეკუთვნის, რომლის რეალობაში შემოდის ახალი
ცა და ახალი მიწა, მატერი​ალური სამყარო პირველქმნილ, აჰრიმანისგან შეუხებელ მდგომარეობას
დაუბრუნდება. მაგრამ მხილებას და ა. შ., რაც უნდა მოყვეს, აქვს სხვა განზომილებაც. არსებობს
მცი​რე, კერძო ესქატოლოგია. ღმერთსა და დემონურ ძალებს შორის ბრძოლა, რომელიც ირანულმა
მითოსმა ესო​დენი სიცხადით გამოხატა, ადამიანის სულის სიღრმეში მიმდინარეობს; და სული არა
მხოლოდ პასიური ასპარეზია ამ ბრძოლისა, არამედ მონაწილეა, როგორც არჩევანის სუბიექტი. და
როცა კი ადამიანი თავის თავში ქრისტე იესოს კვალზე ძლევს სოფელს, „მთავარი ამის სოფლისა“
ისჯება და „ბოროტი“ წუთისოფელიც წყვეტს თავის სიბოროტეში არსებობას; ყოველ იმ მომენტში,
როცა ადამიანი ძლევს სოფელს, „მოახლებულ არს სასუფეველი ღმრთისა“ და, უფრო მეტიც, „თქუენი
არს სასუფეველი ღმრთისა“, ამბობს ქრისტე იესო, ხოლო ღვთისა და მოყვასის მოყვარულისთვის
თქვა: „არა შორს ხარ სასუფეველისაგან ღმრთისა“ (მათ. 12:29​34). „მოყვასის“ ცნება, რომელიც
ძველი აღთქმიდან მოდის, ფართოვდება, გასცდება ეთნიკურ საზღვარს. ძველი აღთქმის ეთოსი ახალ
აღთქმაში დიამეტრულად იცვლება. „გესმა, რამეთუ თქუმულ არს, შეიყვარო მოყვასი შენი და
მოიძულო მტერი შენი. ხოლო მე გეტყჳ თქუენ: გიყუარდეთ მტერნი თქუენნი და აკურთხევდით
მწყევართა თქუენთა და კეთილს უყოფდით მოძულეთა თქუენთა; და ულოცვიდით მათ, რომელნი
გმძლავრობდენ თქუენ და გდევნიდენ თქუენ, რაჲთა იყვნეთ თქუენ შვილ მამისა თქუენისა
ზეცათაჲსა, რამეთუ მზე მისი აღმოვალს ბოროტსა და ზედა და კეთილთა, და აწჳმის მართალთა ზედა
და ცრუთა“ (მათ. 5:43​45).

ამას გვაუწყებს გულმოწყალე სამარიტელის იგავი (ლუკ. 10:30​35), როგორც მისი ილუსტრაცია.
ძველი აღთქმის უცხო​ტომელი, ყველა უცხო, რომლებიც რეალური თუ პოტენციური მტრები არიან,
კრიზისულ სიტუაციაში, სიკვდილ​-სიცოცხლის ზღვარზე, მოყვასად შეირაცხება. სამარიტელი,
რომელსაც მტრად რაცხდა ებრაელი და თავადაც სხვაგვარად, თუ არა მტრად, ვერ აღიქვამდა მას, ამ
ორ ეთნოსს შორის არსებული ეს სამკვდრო​სასიცოცხლო გაუგებარი თუ გამართლებული
დაპირისპირება, რომელიც ისტორიამ მოიტანა, გაქარწყლდა მგზავრი სამარიტელის თვალში მიწაზე
უმწეოდ დაგ​დებული ებრაელის ხილვისას. „იხილა იგი და შეეწყალა“. მტრის შეწყალება, თუნდაც
უმწეო მდგომარეობაში მყოფისა, დაუწერელი ეთიკური დოქტრინიდან არ გამომდინარეობს
(პირიქით, არსებულს ეწინააღმდეგება). იგავის კონკრე​ტული შემთხვევა ეკსიტენციალური მომენტია:
აქ არა ორი მტრული ეთნოსი შეხვდა ერთმანეთს, არამედ ადამიანი ადამიანს. გაიცა სპონტანური
პასუხი ექსტრემალურ გამოწ​ვევაზე. სიკეთე იმ ბოროტების წილ, რომელიც შეხვდა სამარიტელებს
ებრაელებისგან და ისტორიულად განსაზღვრა​ვდა მათ ურთიერთობას. იგავი სვამს კითხვას,
რომელია ამ სამთაგან დაზარალებულის მოყვასი – მღვდელი, ლევიანი თუ სამარიტელი? სიტყვა
„მოყვასი“, რომელსაც ძველ აღთქმაში მეზობლის ახლობლის (ბერძნ. plhsioj) მნიშვნელობა აქვს და
მასში ოდენ ისრაელიანი იგულისხმებოდა (სხვა ტომის მეზობელი და ახლობელი ისრაელიანს არ
ჰყავს), ქრისტეს ამ იგავში დაცლილია ეთნიკური კონოტაციისგან და უნივერსალური შინაარსით
არის ავსებული. იგავში, რადგან იგი ქრისტეს იგავია, არ არის გარჩევა იუდეველსა და სამარიტელს
შორის ისევე, როგორც ქრისტეს კვალზე პავლე მოციქული არ განარჩევდა ადამიანს არც ეთნიკური
და არც სოციალური ნიშნით, ვინაიდან ყველა ადამიანი, როგორც ღვთის ხატი, ქრისტეში ერთია,
თანაბარია.

***

პირველი ბოროტება, რაც შეემთხვა ადამს და რაც გაიც​ნობიერა, ამაოდ არ არის ნახსენები და
განსაკუთრებულად ყურადღებამიქცეული, ეს სიშიშვლე იყო. „შემეშინდა, შიშველი რომ ვარ, და
დავიმალე“ (დაბ. 3:10) – ამ განუცდელმა გრძნო​ბამ შიში გამოიწვია. დღევანდელი ადამიანი თუ შიშს
არ განიცდის ან ბოროტებად არ მიაჩნია სიშიშვლე, არასასურველ მდგომარეობად ხომ რაცხს და
გაურბის მას. მალავს მას შესამოსელით არა მხოლოდ ატმოსფერული ტალღებისგან უმწეო სხეულის
დასაცავად. სამოსლით და მერე სახლით, სამოსლის სახეობით, სიმყუდროვეს იფართოებს: მესამე
სასიცოცხლო კომპონენტით – სმა​ჭამის რეგლამენტით (წმინდა/უსურმაგი) წაბილწვის საფრთხისგან
იცავს თავს. ეს ასპექტები კულტუროლოგიის სფეროს ეკუთვნის. სიშიშვ​ლე კი, როგორც
რელიგიურ​ ანთროპოლოგიური კონცეფტი, მრავალშრიანია და გარკვეული კუთხით განსაზღვრავს
ადა​მიანს, რა ტიპის და ფორმაციის კულტურას არ უნდა ეკუთვნოდეს იგი.

„შემეშინდა... და დავიმალე“. რისი შეეშინდა? შიშვლადყოფნის არ ეშინოდა აკრძალვის

დარღვევამდე. გაშიშვლებამ მას თავისი ცოდვა დაანახა, მან უკვე იცის თავისი ცოდვის შესახებ,
მაგრამ არ იცის, რომ ღმერთი ხედავს მის ცოდვას, რომ ცოდვა ღვთის თვალისგან ვერ დაიმალება,
ვერც ბუჩქებში, ვერც სამოსელში. ადამს აქეთ ადამიანი ცდილობს ცოდვის დაფარვას, მაგრამ ამაოდ,
როგორც იობის წიგნშია ნათქვამი: „გაშიშვლებულია მის წინაშე სულეთი და არა აქვს საფარველი
ქვესკნელს“ (იობ. 26:6), მით უფრო ადამიანის გულია ღვთის წინაშე გაშიშვლებული... თუ სიშიშვლის
დაფარვა ცოდვის დაფარვის მეტაფორაა და ადამს, ადამიანს, ერთი მხრივ, ნეგატიურად ახასიათებს
(იმის დაფარვას ცდილობს, რაც დაუფარავია), მეორე მხრივ, დაფარვაში პოზიტიური ის არის, რომ
ცოდვის გაშიშვლებამ მასში სირცხვილის გრძნობა დაბადა, სინდისი (ბერძნ. სჳნ​ეიდისის
„თანა​ცოდნა“) წარმოშვა და დღემდე ასეა. სიშიშვლე, ამავე დროს, განსაცდელია, რომელიც
შეცოდების, ცოდვის, საფრთხეს ქმნის, რისი პრეცედენტი ქამის საქციელში გამოჩნდა, როცა მამის
სიშიშვლე დაინახა და დასცინა.

ბოროტება სიკეთის სამსახურში. მარტინ ბუბერი საკა​ცობრიო ისტორიას, ასევე ლოკალურ

ისტორიას, ღმერთისა და ადამიანის დიალოგს უწოდებს. ამის საუკეთესო მაგა​ლითია ძველი
აღთქმის საღვთო ისტორია, რომელიც ღმე​რთისა და ადამიანის მუდმივად დაძაბულ ურთიერთობაში
მიმდინარეობს. დიალოგი აქ თემატიზებულია. ისტორიული პროცესი ღვთის განგების აღსრულების
პროცესია, მაგრამ ღმერთი ადამიანთა (ხალხების) ცხოვრებაში არასოდეს პირდაპირი ჩარევით არ
მოქმედებს. ყოვლისშემძლე ღმერთს შეუძლია წამისყოფით განახორციელოს თავისი განგება,
მაგრამ ის უცდის ადამიანის ნებაყოფლობით დასტურს გან​გების გამოწვევაზე. და ამ მოლოდინში
სოტერიოლოგიური პროცესი განუსაზღვრელ დროჟამში იწელება. ღმერთს არ შეუძლია იძალადოს
ადამიანის ნებაზე, ღმერთს სურს, რომ განგების აღსრულებაში ადამიანის კეთილი ნების წილიც
იყოს. ისტორიას რომ მხოლოდ ღმერთი წარმართავდეს, რომ ისტორიის პროცესში მხოლოდ მისი
ნება მოქმედებდეს, კაცობრიობის ისტორია საერთოდ არ იარსებებდა. ადამის შეცოდების შემდეგ
„ისტორია“ ახალი ცისა და ახალი მიწის შექმნით წამისყოფაში დამთავრდებოდა. მაგრამ ისტორია
არსებობს ედემიდან გამოსული ადამიანის წყალობით და მის პროცესში თავისი წილი აქვს ადამიანის
ნებას, რომელიც ყოველთვის არ ეთანხმება ღვთის ნებას. იშვიათად თუ ვინმე ისტორიის მოქმედი
სუბიექტი მიმართავს ღმერთს: „მაუწყე, უფალო, გზა შენი, რომელსაცა ვიდოდი“ (ფსალ. 142:8) ან
„მიძღოდე მე, უფალო, გზათა შენთა და ვიდოდი მე ჭეშმარიტებითა შენითა“ (ფსალმ. 85:11).
მეორე მხრივ, რომ მხოლოდ ადამიანის ნება მოქმე​დებდეს, ისტორიის პროცესი ან უსასრულობაში
გაიწელე​ბოდა ან კატასტროფით დამთავრდებოდა. ღმერთი სიკეთით მოქმედებს და, თუ ადამიანი
განგების გამოწვევაზე სიკეთით პასუხობს, ხომ კარგი, მაგრამ, თუ ბოროტებით (რაც უფრო ხშირად
ხდება) – ღმერთს შეუძლია ადამიანის ჩადენილი ბოროტება სიკეთეს ამსახუროს. „ცვლი განგებას,
ბოროტებას სიკეთედ აქცევ“, – მიმართავს ქალღმერთ იშთარს ბაბილონელი მლოცველი.
გარდაუვალი განგების ცვლა თითქოს მოულოდნელი უნდა იყოს ბაბილონური თეოლოგიისთვის,
მაგრამ აქ ჩვენ საქმე გვაქვს ადამიანისა და ღმერთის კერძო და, ამდენად, უნიკალურ
ურთიერთობასთან, და რწმენასთან, რომ ღმერთს შეუძლია მისდამი შევედრებული ადამიანის ბედის
სასიკეთოდ შე​მოტრიალება. ბოროტებას სიკეთედ აქცევ – ასეთი რამ მხოლოდ ღმერთის
ძალმოსილებაშია. ღმერთს შეუძლია ადამიანის ბოროტი ქმედება სასიკეთოდ წარმართოს,
გამო​იყენოს თავისი განგების განსახორციელებლად. ღმერთს, მიუხედავად მისი უსასრულო
შემძლეობისა, არ „ძალუძს“ ადამიანის ნების იძულება. ადამიანი თუ სჩადის ბოროტებას, ეს მისი
თავისუფლი ნების არჩევანია და ღმერთი, რომელ​მაც თავის გაჩენილ „ღვთის ხატს“ იმთავითვე
მიანიჭა თავი​სუფალი ნება, ვერაფერს გახდება მის არჩევანთან. იოანე ოქროპირის თქმით – და ეს
ქრისტიანული ღვთისმტყველების პარადოქსია, – ერთადერთი, რაც ღვთის ნებას ზღუდავს, ადამიანის
თავისუფალი ნებაა. ღმერთს არ შეუძლია წაარ​თვას ღვთის ხატად გაჩენილ ადამიანს თავისუფალი
ნება. ეს საკუთარი თავის წინააღმდეგ წასვლა იქნებოდა, სკან​დალური უკანდახევა. ღმერთს „ისღა
დარჩენია“, ადამიანის ნების უკეთური შედეგი სიკეთის მიზეზად აქციოს. ღმერთი არ იწონებს
ბოროტებას, მაგრამ ხელს არ უშლის მის გამო​ვლენას ქმედებაში ისევ და ისევ თავისუფლების,
როგორც აბსოლუტური სიკეთის, ხელშეუხებლობის მიზეზით დაუშვებს მას, რათა მისგან მეტი
სიკეთე გამოიყვანოს. განგება წარმართავს ბოროტებას იმგვარად, რომ იგი სიკეთის გარე​შე არ
დარჩეს, რათა სუბიექტურ უკეთურებას ობიექტური გამართლება ჰქონდეს. ადამიანები თავიანთი
ინტერესებით და გულისთქმით მოქმედებენ, პროვიდენცია კი, მათი საქცი​ელით, მათდა შეუცნობლად,
თავის საქმეს აკეთებს.

ძმებმა მოქარავნე ვაჭრებს მიჰყიდეს იოსები, მამას კი სისხლში ამოთხვრილი, დაგლეჯილი კვართი
მიუტანეს მხეცისგან მისი დაგლეჯის ნიშნად. ეგვიპტეში ფარაონის შემდეგ მეორე კაცად გამხდარმა
იოსებმა კეთილად მიიღო ძმები. როცა მამის, იაკობის სიკვდილის შემდეგ იოსების მხრიდან
შურისძიების შიშით ძმებმა პატიება სთხოვეს მის მიმართ ჩადენილი ბოროტი დანაშაულისთვის,
იოსებმა მათ პროვიდენციის პერსპექტივიდან გასცა პასუხი: „ნუ გეშინიათ [...]. თქვენ ბოროტი
განიზრახეთ ჩემთვის, ღმერთმა სიკეთედ შერაცხა, რათა ისე მომხდარიყო, როგორც დღეს არის:
მრავალი ხალხის სიცოცხლე ეხსნა“ (დაბ. 50:19). ეს მოვ​ლენა – ბოროტების სიკეთედ გარდაქმნა
ქრისტესმიერ სოტერიოლოგიურ განგებაში ცხადად იკითხება. იმ სიბოროტემ, რისთვისაც მისმა
გამცემმა საუკუნო შეჩვენება დაიმსახურა, და რამაც ქრისტე იესო, მღვდელმთავრების
მეცა​დინეობით, კიდევ უფრო მეტ სიბოროტემდე, ჯვარცმამდე მიიყვანა, საბოლოოდ, ვიცით, როგორი
ხსნა მოუტანა სოფელს. და მაცხოვრის ჯვარცმისა და აღდგომა​ამაღლების შემდეგაც ვხედავთ, თუ
ქრისტიანების მდევნელთა ბოროტებამ, მათ მიერ დაღვრილმა სისხლმა როგორი ნაყოფი გამოიღო.
ქრისტეს წინასწარმეტყველური სიტყვების – „უკეთუ მე მდევნეს, თქვენცა გდევნენ“ (იოან. 15;20), –
გამართლება იყო, რომ სწორედ დევნილმა მოციქულებმა და მათ შორის უპირველესად პავლემ
განავრცო ქრისტეს ეკლესია. ბოროტისკენ მიდრეკილ ადამის ზრახვას (დაბ. 9:21), რომელიც
კეთილს ნაკლებად ქმნის და მხოლოდ ბოროტებას ამრავლებს, ღმერთი ისევ და ისევ სასიკეთოდ
წარმართავს. სოტერიოლოგიური პროცესი გოლგოთის გზით გახდა სწორედ იმის გამო, რომ
სოფელში ბოროტება არსებობს, რომ თორმეტ მოციქულში, რომლებიც თავად ქრისტემ აირჩია, ერთი
მათგანი მაინც გამოდგა ბოროტების მატარებელი ან ცდუნებული ბოროტისგან. ძე კაცისა უნდა
გაიცეს უცილობლად, მაგრამ ვაი მას, ვისი ხელითაც გაიცე​მა. ბოროტეული გაცემით,
წამება​შეურაცხყოფითა და, საბო​ლოოდ, გოლგოთის გზით, აღსრულდება ხსნა და სიკეთის
სამსახურში ჩაყენებული ბოროტება კარგავს თავის ძალას, როგორც ნათქვამია: „დაინთქა სიკვდილი
ძლევითა“ (1კორ. 15:54). ამ პათოსით და ამ საიდუმლო ჭეშმარიტების განცდით წარმოთქვა
ნაწამებმა იოანე ოქროპირმა სიკვდილის წინ ეს სიტყვები: „დიდება ღმერთს ყველაფრისთვის“.
საბოლოოდ, ისტორია გამოააშკარავებს, გააშიშვლებს ბრძოლას კეთილსა და ბოროტს შორის,
მოხსნის ყველა​ფერს, რაც „ნაწილობრივი სიკეთეა“ ან „ნაწილობრივი ბოროტება“, და არც ერთ
მათგანს არა აქვს გამოკვეთილი სახე: სიკეთის წილ ბოროტება იხედება, ბოროტების წილ –
სიკეთე... იფქლი და ღვარძლი ერთმანეთს არის გადახვეული ადამიანის ცხოვრებაში და ისტორიაში,
არც ერთი არ აჩენს თავის ნამდვილ სახეს. ადამიანი სიკეთეში ბორო​ტებას ხედავს, ბოროტებაში
სიკეთეს; სიკეთის კეთება სურს, ბოროტება გამოდის მისი ხელიდან. მაგრამ სოტერი​ოლოგიური
პროცესის ბოლოს, როგორც ქრისტეს იგავი გვამცნობს, მოხდება იფქლის გამორჩევა ბოროტის მიერ
დათესილი ღვარძლისგან, სხვა სიმბოლიკით – ცხვრები და თხები ერთმანეთისგან
განცალკევდებიან: ერთს მარჯვნივ წაიყვანს განგება, მეორეს – მარცხნივ (მათ. 25:33). და
დას​რულდება დაცემული ადამის ისტორიის გაწამაწია სიკეთის ტრიუმფით.
ავტორი: ზურაბ კიკნაძე