Boyama Öncesi Genel Yüzey Hazırlama Metodu

Ilısu barajı ve Hes İnşaatı işi kapsamında yer alan Mansap Servis Köprüsü çeliklerinini
boya için yüzey hazırlık metotlarından ilki ön hazırlık aşamasıdır

Bir boyanın boyadığı yüzeyi tam ve gerektiği gibi dış etkenlere karşı koruyabilmesi için
yüzeye mümkün olduğunca iyi yapışması gerekir.,Bu yapışmanın sağlanabilmesi için boya ile
zemin arasında, boyanın yüzeye yapışmasını engelleyebilecek yağ, gres, toz, kir, pas gibi her türlü
yabancı madde boyadan beklenen yapışma, sertlik, parlaklık, direnç özelliklerini olumsuz yönde
etkileyecektir. Bu nedenle boyama öncesinde yüzeylerdeki bu tip kalıntılar mutlaka uygun bir
yöntemle temizlenmeli ve yüzey boyamaya uygun hazırlanmalıdır.

Stok sahasına kadar getirilen köprü kirişlerine köprü açıklık sırasına göre yüzey ön
hazırlığı için aşağıdaki yöntemler uygulanacaktır.

Bu yöntemler sırasıyla :

1. Çelik kirişler basınçlı su ile temizlenecek

2. Temizlik fırçaları ile çelik kiriş yüzeyindeki kum ve pislikler alınacak

3. Arakat boyada bozuk, kalkık yerleri varsa tümüyle kazınacak

4. Çelik kiriş yüzeylerinde eğer varsa yağ, kres gibi kimyasal maddeler silinerek
yüzeyden uzaklaştırılacak.

5. Basınçlı hava yardımı ile çelik yüzeyi tozdan arındırılacak.

Ön temizliği yapılan bu malzemeler temizlik platformuna alınacak.

Geçici temizlik platformu alınan çelik kirişler;

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSİNİN TS EN ISO 12944-4 (Nisan 2002) numaralı

yayını ve Boyalar ve vernikler –Çelik yapıların koruyucu boya sistemleriyle
korozyona karşı korunması –Bölüm 4: Yüzey tipleri ve yüzey hazırlama adlı
standardının
11.MADDESİ Geçici veya kısmen korunmuş yüzeylerin yeni kaplama yapılmadan
önce kullanıma hazırlanması maddesine

‘’ Yüzeylere yeni bir kaplama uygulanmadan önce, aradan geçen süre içinde oluşmuş
aşınma ve korozyon ürünü yüzey kirlilikleri uygun bir yolla temizlenmelidir. Temizlik için
su ile temizleme, ıslak aşındırıcı madde ile temizleme, buharla temizleme, gezdirmeli
üflemeli temizleme, özenle taşlama, el gereçleri veya motorlu gereçler ile temizleme gibi
yollardan biri kullanılabilir. Bağlantılar ve astar kaplamaların zarar görmüş bölgeleri,
boyanacak yüzeyler uygun şekilde monte edildikten sonra temizlenmeli, dolgulanıp tamir
edilmeli ve bu işlerde Madde 6.da belirtilen yöntemlerden biri kullanılmalıdır.

www.aykon.net
Montajdan sonra kaynak veya perçinleme yapılmışsa bütün kalıntılar yüzey için
öngörülen kriterlere uygun şekilde giderilmelidir. Bu iş için en uygun metot üflemeli
temizleme ve arkasından taşlamadır. Bu amaçla kullanılan metot ilgili taraflar arasında
uzlaşma ile belirlenir.

Kimi zaman yüzeydeki mevcut kaplamaların giderimi veya yüzeyin pürüzlendirilmesi için
taramalı üfleme temizliği veya başka uygun bir metot uygulamak: bundan sonra,
uygulanacak kaplamanın yüzeye iyi yapışmasını sağlamak için toz giderme işlemi
gerekebilir. Önceden mevcut kaplamanın (özellikle çinko bakımından zengin
kaplamaların) yüzeyi motorlu gereçlerle aşırı temizlenerek parlama ( polisaj) veya
kazıma oluşturulmamalıdır. Öyleki müteakip kaplamanın yüzeyde pürüzlülüğün kalkmış
olması nedeniyle zayıf tutunması problemi olmamalıdır.

Üflenerek temizlenmiş ve fabrikasında veya daha sonra atölyede, hazır astarlanmış çelik
yüzeyler için, temizlik sonrasında yüzeyde kalan astar, ilgili tarafların böyle anlaşmaya
varması ve yüzey profilinin (pürüzlülüğün) belirlenmiş olması şartıyla, komple boya
sisteminin bir parçası olabilir. Çelik yüzeydeki hazır bir astar kaplamanın tamiri veya
üstüne doğrudan kaplamanın yapılması mümkün değilse veya bu astar kullanılacak yeni
kaplamayla uyumlu değilse böyle astarlar yüzeyden tamamen bertaraf edilmelidir.’’ der

İstinaden madde 6 da belirtilen uygun yöntemlerden birinin kullanılabileceği

belirtilmiştir.

TS EN ISO 12944-4 madde 6 da belirtilen yüzey hazırlama metotları aşağıdaki

gibidir. EK- 1

6.1 Su ile çözücü ile ve kimyasal yolla temizleme

6.2 Mekanik temizleme (Üflemeli temizleme dahil)
6.2.2 Motorlu gereçlerle temizleme
6.3 Alevle dağlama
Bu metotlardan 6.2.2 Motorlu gereçlerle temizleme

Bu işlem için kullanılan tipik gereçler, döner tel fırçalar, çeşitli tipte öğütücüler,
vurucu çekiçler ve iğne tabancaları olarak sıralanabilir. Bu tip aletlerle ulaşılamayan
yüzey bölgelerinin hazırlanması elle yapılmalıdır. Bu temizleme işlemi, malzemede
herhangi bir zarara veya deformasyona yol açmamalı ve yontucu aletlerin neden
olabileceği herhangi bir yüzey hasarından (çentikler ve kertikler) kaçınmak için dikkat
edilmelidir. Tel fırçalar kullanıldığında, pas ve kirlilikler sadece parlatılıp bırakılmamalı,
yüzeyden uzaklaştırıldığından emin olunmalıdır. Parlatılmış pas ve hadde pulu temiz bir
metal görüntüsü sağlar, fakat üzerine uygulanan herhangi bir kaplamanın yapışmasını
bozar. Motorlu gereçlerle temizleme, temizlik derecesi ve temizlenen alan açısından elle
temizlemeye göre daha verimli, fakat üflemeli-temizleme kadar etkili değildir. Motorlu
gereçlerle temizleme, üflemeli temizlemeye göre tercih edildiği durumlarda ( mesela, toz
oluşmasının veya kullanılan aşındırıcının etrafta birikmesinin istenmediği durumlarda) bu
özellik dikkate alınmalıdır. Daha fazla detay için ISO 8504-3.e bakınız.

www.aykon.net
 İlgili maddesi istinaden Mansap Servis Köprüsü çeliklerinini montajını yapacak Köprü
süren makinesinin çalışma süresinin kısıtlılığı ve projenin zaman bakımından uzun zamanlara
yayılamaması ,montaj sahasının darlığı ve diğer yüzey hazırlama metotlarının uygulanabilmesi
için standartların gereklerinin yerine getirilememesi ayrıca TS EN 12944 madde 6 da belirtilen
yöntemin çalışma şartlarındaki verimliliği (Kullanılacak motorlu aletlerin artırılması,Çalışacak
personel sayısının artırılması,Montaj süresinin kısalması,Montaj sahasının durumu,Atmosferik
olaylar) artırarak montaj süresini kısaltmasından dolayı TS EN ISO 12944-4 madde 6 da
belirtilen yöntemin uygun olacağı düşünülmektedir.

TS EN ISO 12944-4 Madde 6 da atıfta bulunulan TS EN ISO 8504-3 standardı da karar verilen
yüzey hazırlama metodunda kullanılacak olan el ve motorlu teçhizatları belirmektedir.

TS EN ISO 8504-3 (Ocak 2002) EK-2

Çelik yüzeylerin hazırlanması-Boya ve ilgili malzemelerin uygulanmasından önce –Yüzey

temizle Metotları – Bölüm 3 El ve Motorlu Takımlarla Temizleme

1 Kapsam

Bu standart çelik yüzeylerin boya ve ilgili malzemelerin uygulanmasından önce el ve

motorlu takımlarla temizlenmesine dair metotları kapsar. Bu metotlar, yeni çelik yapılara
ve boya tamirini gerektiren bozuk alanlara sahip boyanmış çelik yüzeylere uygulanır.
Malzeme ve kullanılacak teçhizat ta bu standart da verilmektedir.

4.3 Motorlu takımlarla temizleme (Ek B)

Motorlu takımla temizleme, tercihen, başlangıçta el takımıyla temizleme (Madde 4.2)

yapılmışsa gerektiğinde iyileştirmek üzere, aşağıdaki işlem sırasına göre yapılmalıdır.

a) Lamine pas veya pas şeklindeki tufalın belirtilen veya üzerinde anlaşma
sağlanan hazırlık kalitesine kadar giderilmesi için döner veya vurmalı motorlu takımlar
kullanılır.

b) Kaynak cürufu veya çapağını belirtilen veya üzerinde anlaşma sağlanan hazırlık
kalitesine kadar gidermek için döner veya vurmalı motorlu takımlar kullanılır.

c) Gevşek hadde tufalı, gevşek veya yapışmamış pas ve gevşek boyaların

belirtilen veya üzerinde anlaşma sağlanan hazırlık kalitesine kadar giderilmesi için
motorla çalışan tel fırça, elektrikli kesme, elektrikli vurma veya motorlu döner takımlar
kullanılır. Yüzeyin perdahlanmamasına dikkat edilir.

Kaplanmış Çelik Alt Yüzeylerinin Önceki kaplamanın Kısmen

kaldırılmasından sonra Yüzey Hazırlama Dereceleri

www.aykon.net
 Daha Önce boyanmış Olan Mansap köprüsü çelik kirişlerinin yüzeylerin hazırlanması ile
ilgili bilgi ise

TS EN ISO 8501-2 Çelik yüzeylerin Hazırlanması-Boya ile ilği malzemelerin

uygulanmasından önce – Yüzey temizliğinin gözle muayenesi-Bölüm : 2
Kaplanmış Çelik Alt Yüzeylerinin Önceki kaplamanın Kısmen kaldırılmasından
sonra Yüzey Hazırlama Dereceleri EK-3

4.3 Önceden kaplanmış yüzeylerin bazı kısımlarının elle ve motor tahrikli aletle
temizleme Pst

P St 2 Elle ve motor tahrikli aletle bazı kısımları tam temizleme

P St 3 Elle ve motor tahrikli aletle bazı kısımları çok iyi temizleme
PMa Kısmen Makine ile aşındırma

El veya motorlu takımlarla temizlenmiş bazı yeni ve önceden kaplanmış çelik yüzeylerin
temizlik dereceleri numaralanmış ve her biri fotoğraflarla da belgelenmiştir. Bu
fotoğrafların değerlendirilmesi için St 2, St 3, PSt 2, PSt 3 ve PMa için temsili fotoğraf
örnekleri ISO 8501-1 (EK-4)de verilmiştir.

Türk Standartlarında da SIS ve SSPC standartları kabul edilmiştir. Aşağıdaki

çizelgede yüzey temizlik derecelerinin tanımları topluca verilmektedir.

Temizleme Yöntemi Standartlar

Solvent ile temizleme
El aletleriyle temizleme
Makine ile temizleme
Kum püskürtme ile beyaz metale kadar
temizleme
Kum püskürtme ile ticari temizleme
Kum püskürtme ile hafif
temizleme
Yüzey temizlik derecelerinin tanımı
SSPC SIS
Solvent yada alkali çözeltisi kullanarak
SP-1 yüzeyde bulunan yağ, gres ve kirler giderilir.
Bu yöntem ile pas giderilemez.
Yüzeyde bulunan eski boya, pas ve yüzeye
SP-2 St–2 yapışmış yabancı maddeler, tel fırça, zımpara
gibi el aletleri ile temizlenir.
Yüzeyde bulunan eski boyalar ve paslar,
SP- 3 St–3 makine ile çalışan disk, zımpara gibi çeşitli
aşındırıcılar kullanılarak temizlenir.
Metal yüzeyinde bulunan paslar ve diğer bütün
yabancı maddeler tam olarak giderilir. Bu
SP- 5 Sa–3
temizlik derecesi beyaz metal yüzeyinin elde
edildiği en üstün temizlik derecesidir.
Metal yüzeyinde bulunan pasların giderildiği
SP-6 Sa–2 fakat bazı oyuk ve çatlaklar içinde pasların
görüldüğü temizlik derecesidir.
Metal yüzeyinde bulunan yumuşak maddelerin
ve kaba pasın giderildiği, fakat yüzeyde hentiz
SP-7 Sa–1
gözIe görülecek derecede pas rengi bulunan
temizlik derecesidir.

www.aykon.net
 Uygun konsantrasyonlarda asit çözeltileri içine
Pikling SP -8 daldırılarak, metal yüzeyindeki pas ve yabancı
maddelerin kimyasal olarak temizlenmesidir.
Metal yüzeyinde bulunan pasların yaklaşık
Kum püskürtme ile Sa –2 olarak %95 inin giderilmiş olduğu ve metal
SP -10
beyaza yakın temizleme ½ yüzeyinin parlak bir renk kazandığı temizlik
derecesidir.

SSPC Steel Structures Painting Council Yapı çelikleri boyama konseyi

SIS Standard Institution of Swedish İsveç Standartlar Komisyonu
SP Surface preparation Yüzey hazırlama
St Surface tool Yüzey aletleri
Sa Surface abrasion Yüzey aşındırma

BOYALI YÜZEYLERİN SON KAT İÇİN HAZIRLANMASI

El veya motorlu takımlarla temizleme işlemi bitip çelik kiriş yüzeyleri ilgili
standartların ve idarenin onay vereceği yüzey kalitesine ve yüzey pürüzlülük derecelerine
ulaşılacak.
Çelik kiriş üzerindeki sağlam boyalı olan olan yüzeyler, son kat boyanın
yapışması ve mukavemet kazanması için katlar arası bekleme süreleri göz önüne
alınacaktır.
Katlar arası bekleme süresinin aşıl olması durumunda;
1. Çelik yüzeylere uygulanmış olan Arakat boya ve atılacak olan son kat boya bilgileri
ilgili boya üreticisi firmanın teknik şartnamelerine başvurulacak

2. Son kat boya uygulamasında ara katlarla bağ yapması için Arakat üzerindeki boya
yüzeyi hafif zımparalanacak .

www.aykon.net
 3. Boya atılacak yüzey zımparalamadan sonra tamamen toz dan korunacak yüzeyde
bulunan basınçlı hava ile uzaklaştırılacak .

4. Son kata boya uygulaması esnasında tozlu ortamla ilişiği kesilecektir.

BOYA HAZIRLIĞI VE UYGULAMALARI

1.Boya uygulaması, boya üreticisinin tavsiyelerine göre, birinci sınıf işçilik anlayışı ile
yapılacaktır.

2. Astar boya uygulanacak yüzey, yüzey hazırlama standartlarına uygun şekilde temiz,
passız ve boya sistemlerinde belirtilen yüzey pürüzlülüğüne uygun olacaktır.

3. Boya, üreticilerinin tavsiyesinde özellikle belirtilmemişse havasız püskürtme

(airless),havalı püskürtme (sprey), fırça veya rulo ile uygulanabilir. Havasız püskürtme
yöntemi (Airless) uygulama öncelikli tercihtir.

4. Boyanacak yüzey, motorlu el aletleriyle temizleme ve astar boya esnasında,

yoğunlaşma noktasının en az 3 ºC üstünde olacaktır.

5. Tüm boyalar, yüzeye düzgün, kesiksiz, kabarma olmadan ve akma olmadan

uygulanacaktır. Kenarlar ve aralıkların boyanmasında işleme özen gösterip, yeterli
miktarda boyanın bu alanları kapladığından emin olunacaktır.(bknz uygulama şekilleri)

Aşağıda belirtilen durumlarda boyama işlemi yapılmayacaktır.

1. Yüzeyin ıslak veya rutubetli olması durumunda,

2. Yüzeyin tozlu veya yağlı olması durumunda

3. Bağıl nem oranının, boya üreticisinin önerdiği değerden yüksek olması durumunda,

4. Çevre veya boyanacak parça yüzeyinin, boya üreticisinin belirttiği sıcaklıklara göre
Düşük veya fazla olması durumunda,

5. Boyanın kürlenme sıcaklığını etkileyeceğinden, sıcaklığın 0°C nin altına düşmesi

Beklenen durumlarda da boyama işlemi yapılmayacak

6. Aşırı tozlu ortamda boya kesinlikle yapılmayacaktır.

Fırça veya Rulo Uygulamaları

www.aykon.net
1. Airless sprey boyama uygulanamayan bölgeler, boya üreticisinin talimatlarına da
uymak koşulu ile, fırça veya rulo ile boyanacaktır.

2. Tüm kaynaklar, çelik kolonlar, kirişler, vb., keskin kenarlı (en az 2 mm radyuslu)
ekipmanlar sprey boya uygulaması öncesi, bant şeklinde fırça veya airless ile boyanarak
sprey boya sonrası homojen bir kalınlık elde edilmesi sağlanabilir. İlk kat
olarak rulo uygulaması yapılmayacak

BOYA UYGULAMA ŞEKİLLERİ

Boya uygulamalarında nozul, boya uygulanacak yüzeye eşit mesafede olacak (aşağıdaki
şekilde görüldüğü gibi), salınım yapılarak aradaki mesafenin artıp azalmasına izin
verilmeyecektir.

NOT: Şekildeki 50 cm’lik mesafe tipik bir uygulamadır. Bu uygulama boya cinsine,
nozul tipine göre 30-50 cm arasında değişebilir.

% 50 bindirme yapılarak boya uygulanacaktır.

www.aykon.net
Köşelerin boyanmasında, köşenin yukardan aşağıya doğru boyanmasına ve her kenarın
ayrı ayrı boyanmasına özen gösterilecektir.

EMNİYET

Çevre ve insan sağlığı açısından alınması gereken tüm önlemleri alacaktır.

MÜTEAHHİT, emniyet şartnamelerine harfiyen uyacaktır.
Kullanılacak malzeme ve ekipmanlar, çevre sağlığı ve İş güvenliği bakımından
kullanımında sakıncası olmayan türde ekipmanlar olacaktır.

www.aykon.net
ÇELİK KİRİŞLERİN MONTAJI

Son kat boya uygulaması yapılan çelik kirişler müteahhit ve idare personelinin
onayına istinaden montaj safhasına geçilecektir

Montaj safhası

 Köprü giriş yönünde son kat boyası uygulanmış çelikler imalat projesi
pozlarına ve köprü süren makinesinin öncelik sırasına göre 5 (beş) parça
halinde hazırlanarak sıralanacak.

 Bu hazırlama beşerli üç grup şeklinde yapılacak.

 Hazırlanan çelik kirişler bağlantı plakaları kullanılarak bulonlu birleşimleri ön

sıkma işlemi yapılarak birleştirilecek

 Ön Sıkma işlemi biten krişlerin ters sehimleri projede belirtilen ölçülere göre
ayarlanılacak.

 Ters Sehimi alınana kirişlerin cıvataları projede belirtilen tork değerlerine

göre torklanılacak.

www.aykon.net
  Tork lama işi bitiminde müteahhit ve idare personelinin tork değerlerini
kontrol etmesi istenecek kontrol edilen cıvatalar farklı bir renk sprey boya ile
boyanacak

 Tork kontrolü onaylanan cıvataların kontra somunlarının sıkılması işlemine

geçilecek

 Cıvata sıkma işlemi sırasında hasarlanan yüzeylerin yüzey hazırlıkları ve

boyama işlemi yapılacak

Cıvata sıkma işlemi bitip montaj için onay alınana malzemeler köprü süren
makinesi ile birlikte montajı yapılacak tır.

MONTAJ SIRASINDAİŞ GÜVENLİĞİ

Montaj sırasında iş güvenliği ile ilgili olarak müteahhit ve idarenin iş güvenliği

kurallarına, görevlendirilen personel direktiflerine, bu konunda yayınlanan
yönetmeliklere uyulacaktır.

Ayrıca Köprü üstünde ve altına da yapılacak olan montaj aşamasında emniyet

kemerlerinin takılması için çelik kirşler boyunca çelik halatlar gerilecek be emniyet
kemerlerinin takılması sağlanacaktır.

www.aykon.net