Hoofdstuk 3: Aardbevingen en vulkanen

1 Aardbevingen

1.1 Waar komen aardbevingen voor?

Vergelijk de kaart op blz. 16/19 met de kaart hieronder.

Aardbevingen komen vooral voor bij …………bij alle plaatgrenzen
De krachtigste aardbevingen komen voor bij convergerende
…plaatgrenzen…(subductie zones)

31

1.2 Wat is een aardbeving?

• Lithosfeerplaten die bewegen worden vaak geblokkeerd door hun buren.

• Hierdoor zal bij de rand van de plaat heel veel energie worden opgebouwd.
• Wanneer de druk op de gesteentes te groot wordt, gaan ze breken en
verschuiven.
• Hierbij komen seismische of aardbevingsgolven vrij die
de lithosfeer doen golven/trillen.

ASM 6 TSO Aardrijkskunde

Asse Lieve Vandervennet 2020 2021
1.3 De schaal van Richter

De Amerikaanse seismoloog Richter ontwikkelde een schaal om de energie die

vrijkomt bij aardbevingen uit te drukken in een getal: de magnitude. Het is een
logaritmische schaal: …een………toename……met…1 magnitude
betekent dat bij de beving 30 keer meer energie vrijkomt.

• Er zijn ieder jaar gemiddeld 20

aardbevingen met een magnitude
groter dan 7.0

• De zwaarste aardbeving in de
recente geschiedenis van België had
een magnitude van 5.0 en vond
plaats in Luik in 1983.

• De grootste aardbeving ooit gemeten

was de Grote Chileense Aardbeving
in 1960 met een magnitude van 9.5

32

1.4 Zeebevingen

Onderzeese bevingen kunnen tot tsunami’s leiden. Deze vloedgolven kunnen tientallen
meters hoog zijn en op volle zee snelheden halen tot 1000 km/uur. In dit geval
ontstaan ze door:

o ………………opheffing…van de zeebodem…………………………………………………
o …het bovenliggende zeewater wordt opgetild…………………………………….
o …hierdoor ontstaat een golf die afrolt……………………………………………….
o ……als de waterdiepte afneemt bij de kust ……………………………………….
………wordt de golf veel hoger en breekt ze …………………………………..

ASM 6 TSO Aardrijkskunde

Asse Lieve Vandervennet 2020 2021
2 Vulkanen

2.1 Waar komen vulkanen voor?

…Meestal bij de plaatgrenzen, maar soms ook in het midden van een plaat
…………………………………(hotspots)…………………………………………………………………

33

2.2 Hotspots of gloeipunten

Op sommige plaatsen komt er heet materiaal (magma) diep uit de mantel naar boven.
Bij hotspots wordt de aardkorst hierdoor gesmolten en ontstaat er vulkanische
activiteit.

ASM 6 TSO Aardrijkskunde

Asse Lieve Vandervennet 2020 2021
Hoe kunnen deze hotspots een keten van vulkanen creëren?
…Deze hotspot heeft een vaste plaats, terwijl de lithosfeer erboven beweegt.
…Dit zorgt ervoor dat vulkanen uitdoven en nieuwe vulkanen ontstaan.
……………………………………………………………………………………………………………………………………
Voorbeelden: ……Hawaii………Canarische…Eilanden

34

2.3 Soorten vulkanen

2.3.1 Schildvulkanen

Kenmerken:
o Magma wordt aangevoerd uit de mantel waardoor ze
…Dun en vloeibaar is.
o Omdat de lava gemakkelijk en snel vloeit zijn de vulkanen
…breed en plat……………………………………………………………………….
o Schildvulkanen barsten niet explosief uit.
Waar?
o ……Bij plaatgrenzen: midden-oceanische ruggen ………………………
o ……Bij hotspots onder oceanische korst ……………………………

ASM 6 TSO Aardrijkskunde

Asse Lieve Vandervennet 2020 2021
2.3.2 Stratovulkanen

Kenmerken:
o Magma is afkomstig van de korst: ………tektonische platen die smelten
……………………………………………………………. Hierdoor is de magma traag en minder
vloeibaar. Ze bevat ook veel gassen en stoom.
o Omdat de lava niet snel vloeit zijn de vulkanen …stijl en hoog……………………
o Stratovulkanen barsten explosief uit.
35
Waar?
o ……Alle plaatgrenzen waar subductie…plaatsvindt…………………………………………
o ……Berg …Sint Helens………………………………………………………………………………

ASM 6 TSO Aardrijkskunde

Asse Lieve Vandervennet 2020 2021
Hoofdstuk 4: Orogeneses of
gebergtevormingsfases

1 Gebergtevorming
• Bij welke plaatranden worden gebergtes gevormd?
…Waar……continentale platen botsen met andere platen…
• Duid op de kaart hieronder het Oeralgebergte en het Scandinavisch Hoogland
aan.
• Wat valt op? ……Ze liggen …niet…bij een plaatrand……………………
• Hoe kan je dat verklaren? Ze zijn het gevolg van vroegere botsingen en
plooiingsfases of orogeneses.
……………………………………………………………………………………………………………………

36

2 Plooiingsfases of orogeneses (atlas 36 C, 154 C en E)

Er zijn in de geologische geschiedenis van de aarde heel wat plooiingsfases geweest.

Wij bespreken hier de drie belangrijkste. De orogeneses krijgen hun naam naar de
geografische treek waar ze eerst bestudeerd zijn.

ASM 6 TSO Aardrijkskunde

Asse Lieve Vandervennet 2020 2021
2.1 De Caledonische orogenese

• De naam? Caledonia is de Latijnse naam voor Schotland. SILUUR

• Situeer deze plooiing op de geologische tijdschaal.
• Geef drie voorbeelden van gebergtes of gebieden die toen gevormd zijn
……Highlands, Scandinavisch Gebergte (Hoogland)
• Duid ze aan op de kaart op blz. 37 en benoem ze

2.2 De Hercynische orogenese

• De naam? Genoemd naar het Harz-gebergte in Duitsland. CARBON

• Situeer deze plooiing op de geologische tijdschaal.
• Geef drie voorbeelden van gebergtes of gebieden die toen gevormd zijn
• Harz (Duitsland), Ardennen (België), Vogezen (Frankrijk), Cantabrisch Gebergte
• (Spanje)
• Duid ze aan op de kaart op blz. 37 met een andere kleur en benoem ze

2.3 De Alpiene orogenese

37

• De naam? Genoemd naar de Alpen. TETIAIR

• Situeer deze plooiing op de geologische tijdschaal.
• Geef drie voorbeelden van gebergtes of gebieden die toen gevormd zijn
…Alpen, Atlas Gebergte, Rocky Mountains, Andes, Appenninen
• Duid ze aan op de kaart op blz. 37 met een andere kleur en benoem ze

2.4 De plooiingsfases op de kaart van Europa

• Duid in grote lijnen de drie plooiingsfase aan op de kaart van Europa. Vergeet
niet de legende aan te vullen.

ASM 6 TSO Aardrijkskunde

Asse Lieve Vandervennet 2020 2021
 38

ASM 6 TSO Aardrijkskunde

Asse Lieve Vandervennet 2020 2021
 39

Caledonische orogenese
Hercynische orogenese
Alpiene orogenese

ASM 6 TSO Aardrijkskunde

Asse Lieve Vandervennet 2020 2021