Reliëf en de 6 landschappen van Nederland

Uit de bergen en de zee

Bachelor cursus
Docenten:
Rob Houtgast

Hoorcollege 1b
Reliëf en de 6 landschappen van
Nederland
 Era Periode
Kwartair
2
Cenozoïcum Tertiair
65
Krijt

Mesozoïcum Jura
Uit het hoofd Trias
kennen 250
Perm

Carboon
360
Devoon
Paleozoïcum
Siluur
440
Ordovicium

Cambrium
540
Precambrium
 Vorig college

Nederland heeft een reis over de wereld gemaakt

Verschillende omstandigheden meegemaakt
Vooral zichtbaar in Limburg
Rest van Nederland is het oppervlak niet ouder dan 200.000 jaar
In de ondergrond (denk aan het dwarsprofiel door NL) wel zichtbaar

Nederland dalend gebied

Drie componenten 1) tektonische processen (zie ppt animatie breukwerking Zuid Nederland)
2) glaciale terugvering (zie ppt Glaciale terugvering)
3) inklinking (komt in latere colleges terug)

Orde van grootte daling  tektonisch 0,1 – 0,4 mm per jaar

 totaal kan wel oplopen tot enkele cm’s per jaar
(verscheidenheid aan oorzaken)
 Reliëf in Nederland

Reliëf in Nederland
 Reliëf in Nederland

Even wat kennis testen

Hoogste punt van NL

Hoogste punt van NL (buiten Limburg)

Laagste punt van NL

Maak een hoogte profiel (uit je hoofd!), zie opdrachtbundel

Opdracht: Hoogte profielen

 Reliëf in Nederland

H4 Berendsen, landschap in delen

Reliëf in Nederland
Reliëf in Nederland
 Reliëf in Nederland

Geomorfologie: beschrijven en verklaren

van vormen aan het aardoppervlak

Morfografisch: vorm beschrijvend

Morfogenetisch: ontstaan vormen
Morfometrisch: kwantitatief beschrijvend
Morfochronologisch: volgorde/ouderdom
van vormen

Atlas van Nederland

Hoogtekaart van Nederland

Morfogenetische kaart
Morfografische kaart
 Reliëf in Nederland

Welke reliëfvormen komen er voor in NL?

Pleistocene (of oudere) ouderdom

Bv: Zuid limburg, horsten en slenken

Holocene ouderdom
Rivieren, kust
 Reliëf in Nederland

Actuele geomorfologische processen

•Tektonische processen
•Helling processen
•Verstuiving
•Duin/kust afslag
•Aanwas kwelders en zandplaten
•Sedimentatie van rivieren (in de uiterwaarden)
•Erosie door beken
Actuele geomorfologische processen Bodembeweging ten opzichte van NAP

X
Reliëf in Nederland

Beter kaartje
 De 6 landschappen van Nederland

Zes landschappen van NL

 De 6 landschappen van Nederland

Het Nederlandse landschap

Wat is een landschap?

•Het vormt uiterlijk één geheel (visuele landschap)

•Functioneert als een samenhangend geheel, ecosysteem (ecologisch landschap)

zandlandschap

Gesloten
landschap
Ecosysteem: een geheel van biotische elementen, abiotische elementen en
hun onderlinge relaties, al dan niet in evenwicht gekomen

Veenlandschap
Biotisch = planten, dieren en mensen (het leven zelf)
Abiotisch = water, bodem en lucht (waarin het leven zich afspeelt)
Relaties = kringlopen (van bijvoorbeeld water)
Open
landschap
 De 6 landschappen van Nederland

Het Nederlandse landschap

Wat is een landschap?

•Het vormt uiterlijk één geheel

•Functioneert als een samenhangend geheel (ecosysteem)

De mens gebruikt het landschap, het heeft verschillende functies

Productiefunctie: leveren van grondstoffen

Draagfunctie: ruimte bieden voor menselijke activiteiten
Informatiefunctie: mogelijkheden en beperkingen van de natuur kennen
en gebruiken
Regulatiefunctie: natuur kan (binnen bepaalde grenzen) zelf vervuiling en
aantasting herstellen/oplossen

Rustig na te lezen in h1 en h2 van het Boek: ‘Nederlandse landschappen’

 De 6 landschappen van Nederland
Verschillende invloeden verschillende soorten landschappen

IJs
Glaciale afzettingen

Mariene afzettingen
Noord Duitse rivieren
Zee (tijdens ijstijden)

Rivieren

Rijn Fluviatiele
afzettingen
Schelde

Wind Maas
Eolische afzettingen Hoogtekaart van Nederland
 De 6 landschappen van Nederland

In de voorlaatste ijstijd (Saalien) kwam het ijs tot in Nederland

Nederland werd in het Noorden platgewalst

Nederland werd in net Zuiden een grote riviervlakte, alleen Limburg bleef redelijk
ongeschonden

Je kunt stellen dat het oppervlak van Nederland in het Saalien werd “gereset”,
daarna werd Nederland weer opgebouwd.

We beginnen voor het Saalien

 De 6 landschappen van Nederland

Kwartair Interstadiaal
warm koud Stadiaal
Holoceen

Weichselien

Eemien

Saalien

Holsterien

± 10.000 jr Elsterien

± 100.000 jr
 De 6 landschappen van Nederland

De drie laatste ijstijden

(glaciaal en de interglacialen):

Holoceen
Weichselien (±115.000 – ±10.000)
Eemian
Saalien (±230.000 – ±130.000)
Holsterian
Elsterien (±400.000-±240.000)

Maximale uitbreidingen van het Scandinavische

landijs tijdens drie verschillende glacialen.
 De 6 landschappen van Nederland

Maximale ijsuitbreiding gedurende het Saalien

De 6 landschappen van Nederland
 De 6 landschappen van Nederland

Maximale ijsuitbreiding gedurende het Weichselien

 De 6 landschappen van Nederland

Laatste twee IJstijden : Saalien en Weichselien

Tijdens het Saalien: IJs tot in Nederland  Stuwwallen, Pool/Toendra klimaat in NL

Tijdens het Weichsel: IJs tot in Denemarken  Toendra klimaat in NL
 kust lag ver weg van NL
 De 6 landschappen van Nederland

Teken in de tijdbalk figuur de volgende zaken in: 3 ijstijden

Zaagtand model
temperatuurscurve
klimaten
 De 6 landschappen van Nederland

Opdracht: Ouderdom van het reliëf in Nederland.

 De 6 landschappen van Nederland
Nederland was tijdens het Weichselien een vlakte met rivieren, met een
Toendra klimaat
De wind had vrij spel en verplaatste het zand dat aan de oppervlakte lag,
ook in de droogliggende Noordzee!
De 6 landschappen van Nederland

Nederland aan de vooravond van

het Holoceen
 De 6 landschappen van Nederland

Zeespiegel was 120 meter lager, wat betekende dat voor NL?
De 6 landschappen van Nederland
 De 6 landschappen van Nederland
Rivier is een grote sorteerder, longitudinaal

Hooggebergte Laagland

erosie

accumulatie

Bovenloop Middenloop Benedenloop

Steil Grind en zand Vlak
Brokken steen, grind En klei Zand en klei
Zand en klei
 De 6 landschappen van Nederland

Nederland

Erosie
basis

Relatieve positie NL in de Weichsel IJstijd, zee was ver weg van de huidige kustlijn
De 6 landschappen van Nederland

Nederland
Erosie
basis

Relatieve positie NL nu, aan de kust

 De 6 landschappen van Nederland

erosie Nederland

Nederland
accumulatie

Zeespiegel
Oud: Kreftenheye Laat Pleistoceen Stijging 
Verhoging
Jong: Betuwe Formatie, Holoceen erosiebasis
 De 6 landschappen van Nederland

BP = before present (=before 1950)

BC = before Christ (=before 0)

Verschillende soorten landschappen

7000 jaar geleden

 De 6 landschappen van Nederland
De 6 Nederlandse landschappen

•Zandlandschap
•Rivierkleilandschap
•Veenlandschap
•Duinlandschap
•Zeekleilandschap
•Krijt-Losslandschap

Vereenvoudigde kaart met de Nederlandse landschappen

Naar GB 18 (52e druk)
 Klaar

Tot de volgende keer