Samenvatting AK

§1
Alpen

De Alpen zijn het hoogste gebergte van Europa, vroeger lag er een tropische zee op de plek
van de Alpen.
Dode resten van planten en dieren stapelden zich op. De kalklagen werden bedekt door zand
en stenen uit rivieren. Zo ontstonden dikke lagen sedimentgesteenten.

Door endogene krachten zijn breuken in de aardkorst ontstaan. De aardkorst is verdeeld in

een aantal verschillende platen waarop oceanen en
continenten liggen. Bij het botsen van 2 platen ontstaan
gebergten.

De Alpen ontstonden doordat de plaat van Afrika naar

het noorden begon te duwen, tot hij tegen de plaat van
Europa aan kwam, een deel van de Europese plaat
begon te rimpelen, zo ontstonden de Alpen,
plooiingsgebergte.

Hoge druk en hoge temperaturen kunnen ervoor zorgen

dat kalksteen in de loop van miljoenen jaren verandert
in marmer, dit word metamorfe gesteenten genoemd.

De Alpen zijn een jong gebergte. Ondanks dat ze 30

miljoen jaar oud zijn.
 Jonge gebergten
o Hoog
o Steile hellingen
o Spitse bergtoppen
 Oude gebergten
o Laag
o Flauwe hellingen
o Afgeronde toppen
Dit komt door exogene krachten, de bergen slijten langzaam af in miljoenen jaren.

Water  Spleten  bevriest  zet uit scheurt gesteente.

§2
Gletsjers

In een ijstijd valt sneeuw. Door het ontdooien en bevriezen ontstaat firn: korrelige,
overjarige en ijsachtige sneeuw. Het hoopt zich op op lagere plekken en vormt zo een
firnbekken. Zo begint een gletsjer.

Een gletsjer ziet er grauw uit, dat komt doordat het ijs met stof en puin vermengd is.
De gletsjer schuift door het dal naar beneden, langzaam maar met heel veel kracht. Alles wat
los zit neemt de ijsmassa mee, het schuurt het dal uit met al het puin, Door rivieren
gevormde V-dalen worden U-dalen. Deze hebben steile bergwanden en een vlakke bodem.

Laag in het dal smelt de

gletsjer. Onder de gletsjer
komt een gletsjertunnel, er
komt water uit. De plek waar
het uitkomt is de
gletsjerpoort, zo begint een
gletsjerrivier.

Na de ijstijd krijgt de aarde

een warmere temperatuur,
dus de gletsjers smelten, er
zijn nog enkele sporen uit de
ijstijd, zoals eindmorenen, die
laten zien hoever de gletsjers
kwamen.

Gletsjers van de Alpen zijn

voor veel rivieren de bron.
De Rijn ontspringt op 2500m
hoogte in de Zwitserse Alpen. Bij
de plaats Reichenau in
Zwitserland komen 2
bronrivieren samen om verder
de Rijn te vormen, onderweg
wordt de Rijn aangevuld met
regenwater, daarom is de Rijn
een gemengde rivier.

Door krachtige en snelle

stroming kan hydro-elektriciteit
opgewekt worden.
§3
De Rijn

Bij Basel stroomt de Rijn de Bovenrijnse Laagvlakte in, deze is ontstaan doordat een deel van
de aardkorst naar beneden zakte, zo’n laaggelegendeel aardkorst dat langs een breuk naar
beneden is gegleden noemen we een slenk, aan de weerszijde van een slenk liggen horsten,
deze liggen hoger. In de Bovenrijnse Laagvlakte stroomt de Rijn trager, het dal is breed en de
Rijn maakt ruime bochten, die
worden meanders genoemd.

Als een rivier door de

meanders heen breekt noem
je dat een hoefijzermeer

De Rijn was in de
middeleeuwen heel belangrijk
voor de handel tussen noord
en zuid europa. De Middenrijn
word wel de ‘romantische Rijn’
genoemd, want het stroomt
door schilderachtige berglandschappen, dat trekt toeristen die een bootreis willen maken.

In Nederland splitst de rijn zich meerdere keren, de eerste splitsing is bij Millingen, 2/3 van
het Rijnwater gaat naar het westen, dit is de Waal, de rest gaan naar de Neder-Rijn en de
Ijssel.

Een vertakte riviermonding waarbij door verstoppign van de rivierloop de rivier telkens een
nieuwe weg naar zee zoekt noem je een ‘delta’.

Door toenemende verstening is het bebouwde oppervlak in het stroomgebied van de Rijn
drie keer zo groot als 50 jaar geleden. Door minder infiltratie komt er steeds meer overtollig
water. De kans op overstroming neemt toe
Afbeelding 1 shit to know

Begrippenlijst

§1
Sedimentgesteenten
Gesteente dat is ontstaan uit materiaal dat is aangevoerd door ijs, water of wind.
Endogene krachten
Kracht die van binnenuit de aardkorst verandert
Breuken
Barst of scheur in de aardkorst
Aardkorst
Dunne laag gesteente om de aarde met een dikte van 1-7 km onder oceanen & 20-70 onder
land.
Platen
Stuk van aardkorst, AKA schol
Plooiingsgebergten
Gebergte dat is ontstaan door buigingen van de aardkorst
Mertamorfe gesteenten
Gesteente dat onder hoge druk/temperatuur een gedaanteverwisseling ondergaat
Jong gebergte
Gebergte met hoge toppen, scherpe bergkammen en diepe dalen <65mil. jaar
Oud gebergte
Gebergte met afgeronde toppen en ondiepe dalen 65mil.> jaar
Exogene krachten
Kracht die van buitenaf de aardkorst verandert
Verwering
Het uiteenvallen van gesteente onder invloed van weer en plantengroei
Vorstverwering
Vorm van mechanische verwering waarbij het gesteente door vriezen en ontdooien
uiteenvalt
Erosie
Het uitschuren en afschuren van hard gesteente door met verweringsmateriaal geladen
water, ijs of wind.
§2
Gletsjers
IJsveld in het hooggebergte dat onmerkbaar langzaam de berg afschuift
Ijstijd
Periode waarin de gemiddelde temp. Op aarde een paar graden daalde.
Neerslag
Water dat in vaste of vloeibare vorm uit de dampkring op aarde neerslaat
Firn
Korrelige, overjarige, ijsachtige sneeuw
Firnbekken
Een verzameling van firn hoog in de bergen
Mechanische verwering
Verwering waarbij de samenstelling van het gesteente niet verandert

Zijmorenen
Gletsjerpuin aan de zijkant van een ijstong
Grondmorenen
Sediment dat achterblijft als een gletsjer smelt
Eindmorenen
Verpulverd materiaal dat een gletsjer voor zich uit heeft geschoven.
V-dalen
Dal dat de vorm van een V heeft en is ontstaan door de uitschurende werking van een rivier
U-dalen
Dal dat de vorm van een U heeft en is ontstaan door de uitschurende werking van een
gletsjer
Gletsjertunnel
Tunnel die onder in een gletsjer ontstaat als zich daar veel smeltwater verzamelt
Gletsjerpoort
De plek waar het smeltwater uit de gletsjer stroomt
Gletsjerrivier
Rivier die smeltwater van een gletsjer afvoert
Gemengde rivier
Rivier die smeltwater van gletsjers en regenwater afvoert
Bovenloop
Het eerste stuk van een rivier (dicht bij de bron)
Hydro-elektriciteit
Duurzame energie, waarbij elektriciteit wordt opgewekt met behulp van vallend water
§3
Slenk
Een langs een breukvlak omlaag gezakt deel van de aardkorst
Horsten
Een langs een breukvlak omhoog gekomen deel van de aardkorst
Meanders
Natuurlijke bocht in een rivier
Hoefijzermeer
Meer dat is gevormd door de afsnijding van een meander.
Sedimenten
Afzettingsmateriaal.
Verhang
Het hoogteverschil tussen 2 plaatsen aan een rivier per km
Infiltratie
Binnendringen van water in de grond
Delta
Een gebied vlak voor de monding waar de rivier zich vertakt in vele rivierlopen.