Internet

Kulturni centar “Kralj Fahd” Internet
SADRŽAJ
1. UVOD .................................................................................................................................. 4
1.1 World Wide Web .......................................................................................................... 5
1.2 Intraneti ........................................................................................................................ 6
1.3 Ekstraneti...................................................................................................................... 6
1.4 Usluge ........................................................................................................................... 7
1.5 Principi rada Interneta.................................................................................................. 7
1.6 Način rada Interneta .................................................................................................... 8
1.7 Izbor dobavljača Internet-usluga ................................................................................. 9
1.8 Pravljenje konekcije i konektovanje na Internet......................................................... 10
2. WEB-BROWSERI................................................................................................................ 13
2.1 Chrome ....................................................................................................................... 13
2.1.1 Instalacija Google Chrome ...................................................................................... 13
2.1.2 Osnovni pojmovi ...................................................................................................... 16
2.1.3 Opcije u okviru Google Chrome ............................................................................... 17
2.1.4 Otvaranje novog taba, prozora i novog incognito prozora, nedavno korištene kartice
.......................................................................................................................................... 18
2.1.5 Favoriti (bookmarks ili oznake) ............................................................................... 19
2.1.6 Spašavanje i printanje stranice ............................................................................... 21
2.1.7 Historija i preuzete datoteke ................................................................................... 22
2.1.8 Postavke .................................................................................................................. 25
2.2 Mozilla Firefox ............................................................................................................ 31
2.2.1 Instalacija Mozilla Firefoxaa ................................................................................... 31
2.2.2 Opcije Mozilla Firefoxa ............................................................................................ 34
2.2.3 Interfejs Mozilla Firefoxa ......................................................................................... 35
2.3 Internet Explorer ......................................................................................................... 41
2.3.1 Interfejs Internet Explorera ..................................................................................... 42
3. PRETRAŽIVANJE INTERNETA ............................................................................................. 44
3.1 Pretraživanje Interneta pomoću Google-pretraživača ............................................... 44
3.1.1 Pretraživanje fotografija ......................................................................................... 45
3.1.2 Spašavanje fotografije............................................................................................. 47
3.1.3 Preuzimanje teksta sa Interneta ............................................................................. 48
Strana | 1
3.1.4 Preuzimanje različitih vrsta dokumenata ................................................................ 49

3.1.5 Pretraživanje knjiga ................................................................................................. 50
4. NAPREDNO PRETRAŽIVANJE INTERNETA ......................................................................... 51
5. MAIL.................................................................................................................................. 55
5.1 Gmail .......................................................................................................................... 55
5.1.1 Kreiranje i upis u Gmail račun ................................................................................. 55
5.1.2 Kreiranje i slanje novog maila ................................................................................. 57
5.1.3 Čitanje primljene pošte, odgovaranje i prosljeđivanje ............................................ 59
5.1.4 Uređivanje i rad sa mailovima................................................................................. 60
5.1.5 Kreiranje, uređivanje i brisanje oznaka ................................................................... 62
5.1.6 Pretraga ................................................................................................................... 64
5.1.7 Filteri ........................................................................................................................ 65
5.1.8 Postavke .................................................................................................................. 66
5.1.9 Kontakti ................................................................................................................... 67
5.1.10 Odjava iz Gmail računa ......................................................................................... 68
5.1.11 Google Drive .......................................................................................................... 69
5.2 Outlook ....................................................................................................................... 77
5.2.1 Kreiranje Outlook korisničkog računa ..................................................................... 77
5.2.2 Upotreba Outlook korisničkog računa .................................................................... 81
5.2.3 OneDrive .................................................................................................................. 85
5.2.4 Odjava s Outlook korisničkog računa ...................................................................... 87
6. KOMPRESOVANJE DOKUMENATA .................................................................................... 88
7. POVEZIVANJE GMAIL ACCOUNTA S YOUTUBEOM ........................................................... 92
7.1 Filtriranje pretrage na YouTubeu ............................................................................... 94
8. SKYPE ................................................................................................................................ 97
8.1 Kreiranje računa i upis na Skype................................................................................. 97
8.2 Kontakti u Skypeu ....................................................................................................... 99
8.3 Skype interface ......................................................................................................... 100
8.4 Razgovor u Skypeu.................................................................................................... 102
8.5 Slanje dokumenata putem Skypea ........................................................................... 104
8.6 Grupe i liste kontakata ............................................................................................. 104
8.7 Promjena jezika ........................................................................................................ 106
8.8 Osnovne postavke .................................................................................................... 106
Strana | 2
8.9 Odjava sa računa ...................................................................................................... 107

9. ANTIVIRUSI ..................................................................................................................... 108
9.1 Windows Defender ................................................................................................... 108
10. ADD-ONS (Dodaci) ........................................................................................................ 109
10.1 Add ons - video downloader ................................................................................... 109
10.2 Add-ons - Addblock plus ......................................................................................... 113
11. TORRENT....................................................................................................................... 115
11.1 Preuzimanje sadržaja preko Torrenta .................................................................... 120
12. PRIVATNOST I SIGURNOST NA INTERNETU .................................................................. 124
12.1 Savjeti djeci ............................................................................................................. 124
12.2 Zabrana pristupa određenim stranicama .............................................................. 125
SADRŽAJ SLIKA .................................................................................................................... 129
Strana | 3
1. UVOD
Internet predstavlja svjetsku računarsku mrežu, ili mrežu svih mreža koje slobodno razmenjuju
informacije. Raznovrsni računari se mogu priključiti na mrežu a najveći dio njegovih usluga je
besplatan. Internet predstavlja novu komunikacionu tehnologiju koja nudi veliki broj raznovrsnih
mogućnosti, od kojih su najpopularnije:
• elektronska pošta je mogućnost razmjenjivanja pošte sa svim ljudima koji su priključeni na

mrežu. Prednost u odnosu na zemaljsku poštu je brzina kojom pošta stiže do odredišta,
jednostavnost s kojom se ista poruka šalje na više adresa, mogućnosti uključivanja različitih
sadržaja u poruku, itd. U vezi se elektronskom poštom su liste za slanje pošte ili diskusione
liste koje omogućavaju razmjenjivanje poruka među ljudima koje vezuje neko zajedničko
interesovanje.
• svijetom raširena mreža ili World Wide Web (skraćeno WWW ili 3W) predstavlja skup
međusobno povezanih stanica (engl. site) koje se nalaze razasute po cijelom svijetu. Svaka
stanica predstavlja jedan hipertekstualni i multimedijalni dokument koji se lako može
kreirati i pregledati uz pomoć odgovarajućeg softvera (najpoznatiji su Google Chrome,
Opera,Edge, Firefox, Safari i Internet Explorer). Hipertekstualne veze se podjednako lako
mogu uspostavljati između dijelova dokumenta na istoj stanici kao i dijelova na veoma
udaljenim stanicama.
• pronalaženje informacija omogućava da se u ovom mnoštvu informacija koje se nalaze na
mreži a koje obuhvataju telefonske imenike, programe studija na univerzitetu, kataloge
izdavača, bibliotečke kataloge i mnoge druge stvari pronađe informacija koja je u
određenom trenutku nekome potrebne. Mnoge alatke su na raspolaganju koje olakšavaju
pronalaženje informacija.
• igre i ćaskanja sa ljudima širom svijeta. Internetovo štafetno ćaskanje (engl. Internet Relay
Chat) omogućava da vodite razgovore sa drugim ljudima ma gdje se oni nalazili.
Šta je zapravo Internet? Nekima od nas Internet pomaže da ostanemo u kontaktu sa prijateljima,
prikupimo novosti, kupujemo, itd. Druge pojam Internet asocira na podzemne žice i fiber - optičke
kablove koji prenose podatke između država, kontinenata i preko okeana.
Internet omogućava povezivanje - od personalnih računara, mobitela, GPS jedinica, auto-alarma,

pa sve do ogrlica za pse. Sve postoji u svrhu besplatne podjele informacija. U relativno kratkom
vremenskom periodu Internet je imao zadivljujući utjecaj na gotovo svaki aspekt naših života. Sada
smo u mogućnosti razmijeniti nove ideje, pristupiti većoj količini informacija i upoznati cijeli novi
svijet. Internet je evoluirao toliko da u velikoj mjeri diktira način interakcije, vođenja posla i učenja,
iz dana u dan.
Internet se rodio šezdesetih godina pod imenom ARPAnet kao eksperiment američke vlade.
Namjena je bila održavanje komunikacije u slučaju nuklearnog udara. Kako su personalni računari
postajali sve popularniji, osamdesetih i devedesetih godina Internet počinje eksponencijalno rasti
srazmjerno rastu korisnika. U toku vlade predsjednika Clintona Internet je imao nadimak
Strana | 4
„Informacioni super auto-put“ (The Information Superhighway). Danas je i taj nadimak malen za
opis udjela Iterneta u razmjeni informacija.
Za razliku od npr. telefonske mreže koja je vlasništvo jedne ili par kompanija za pojedinačne
države, Internet se sastoji od desetina hiljada međusobno povezanih mreža koje održavaju server-
provajderi, individualne kompanije, univerziteti, vlade, itd.
Raznolikost aplikacija i usluga koje se danas nude je posljedica samog načina rada Interneta. Svaka
mreža se može povezati sa svakom drugom, te je pojedincima omogućeno kreiranje sadržaja,
ponuda i prodaja usluga i proizvoda bez posjedovanja dozvole od nekog „središnjeg tijela“.
Kakva je budućnost Interneta u idućih 10 godina? Postoji više različitih scenarija. Dok jedan
pretpostavlja decentralizaciju, mogućnosti za rast i razvijanje bez velikih ograničenja, te rješavanje
sporova uz takmičenje a ne naslijeđena prava ili ona dobijena na tenderima, drugi kažu potpuno
suprotno. Suprotno znači da će postojati veća kontrola sadržaja i da će par moćnih kompanija
odlučivati o svemu bitnom. U svakom slučaju, Internet jeste i ostat će dio svakodnevnice velikog i
ujedno rastućeg dijela populacije na Zemlji. Komunikacija između uređaja se odvija pomoću TCP/IP
protokola, što je zapravo set normi i pravila koja određuju način slanja podataka. Možemo ga
uporediti sa komunikacijom između ljudi - u svakodnevnom govoru postoje gramatička pravila koja
obezbjeđuju postojanje strukture jezika i razumijevanje.
Podaci i informacije se efikasnije prenose ako su podijeljeni u manje dijelove, proslijeđeni do

primaoca, a potom sastavljeni. To znači da poslani e-mail odlazi sa naših računara u dijelovima, a
potom se ponovo sastavlja. Video koji gledamo pomoću npr. YouTube je prethodno segmentiran
u pakete podataka koji se mogu poslati sa više YouTube servisa u svijetu i biti ponovo sastavljeni
kako bi formirali traženi video.
U nastavku ovog poglavlja će biti više informacija o razvoju Interneta, načinu funkcionisanja,
njegovim dijelovima, itd.
1.1 World Wide Web

Godine 1989. desio se događaj koji je mrežu Interneta učinio lakšom za korištenje. Tim Berners -
Lee i saradnici iz Evropske laboratorije za nuklearnu fiziku predložili su izradu jednog sistema -
protokola koji bi pomoću računara omogućio slobodan pristup raznim tipovima informacija i
njihovo povezivanje. Taj sistem, koji je 1991. godine postao World Wide Web, ili Web širom svijeta,
baziran je na hipertekstu, sistemu ugrađenih linkova u tekst, koji ga povezuju sa drugim tekstom.
Običan tekst kodira se u hipertekst kada se izrazi posebnim jezikom koji je nazvan hypertext
markup language, HTML. Također je razvijen i protokol za prenos hiperteksta (engl. hypertext
transfer protocol, HTTP), kao i sistem za jedinstveno adresiranje mjesta na Webu (engl. uniform
resource locator, URL).
Web je engleska riječ koja označava tanku mrežu, poput one koju pravi pauk. Ona asocira na mrežu
informacija na Internetu. Web je hipermedij koji objedinjuje informaciju pohranjenu na
bezbrojnim računarima povezanim na mrežu Interneta. Ova dva pojma nekada se koriste kao
sinonimi. Kada se želi istaći da se misli na informaciju pohranjenu na Internetu, tada se
Strana | 5
upotrebljava termin Web. Kada se misli samo na komunikaciju (e-mail) tada se upotrebljava termin
Internet.
Interesovanje za Web i njegova ekspanzija čekali su na razvoj odgovarajućeg softvera. Mark

Andreessen, sa Univerziteta Ilinois, bio je prvi u kreiranju Mosaica, programa za čitanje hiperteksta
(engl. browser) koji je transformisao viziju Weba u praktičnu aplikaciju. Kasnije je Andreessen
sarađivao i u kreaciji pretraživača Netscape Navigator. Yahoo i AltaVista, koji su, također, među
prvim pretraživačkim mašinama. Mnogo kasnije, 1998. godine, pojavio se Google, danas
najsavremenija mašina za pretraživanje Weba, sa bazom od preko 20 milijardi web-stranica. Kako
je Internet u početku finansirala Vlada SAD-a, on je tada bio korišten za istraživanje, obrazovanje i
potrebe Vlade. Komercijalno korištenje bilo je zabranjeno ako nije direktno služilo ciljevima
istraživanja i obrazovanja. Ta politika nastavila se do devedesetih godina prošlog stoljeća, kada su
nezavisne komercijalne mreže počele da se šire.
Slika 1: Internet veze
Godine 2002. preko 600 miliona ljudi u svijetu (ili 10 % tadašnje svjetske populacije) koristilo se
servisima Interneta, traženjem informacije na Webu i elektronskom poštom (e-mail). Tada je u
Bosni i Hercegovini manje od 5% populacije koristilo Internet (daleko ispod svjetskog prosjeka).
Danas je broj korisnika Interneta u svijetu, pa i procenat, dvostruko veći.
1.2 Intraneti
Intraneti su privatne računarske mreže organizacija ili institucija dostupne samo osobama koje u
njima rade (poslovne kompanije, vladine organizacije, državna uprava i sl.). Kod njih se ostvaruje
znatno veća sigurnost rada nego na otvorenom Internetu. Omogućuju zaposlenicima brz i
jednostavan pristup resursima firme koje su ovlašteni koristiti.
1.3 Ekstraneti
Ekstranet (site - to - site VPN) je skup od dva ili više Intraneta koji su spojeni međusobno, a koje
krajni korisnik vidi kao jedan Intranet. Za primjer ekstraneta možemo uzeti banke. Banke imaju
svoju privatnu mrežu ili Intranet. Da bi jedna banka mogla komunicirati sa svojim ispostavama u
Strana | 6
drugim gradovima potrebno je da se mreže ili Intraneti tih banaka povežu međusobno, što čini
jedan Ekstranet. Na dio Intraneta imaju pravo pristupa saradničke firme, u smislu korištenja
informacija potrebnih za obavljanje poslova koji ih povezuju. Primjer tipičnog korištenja je pristup
informacijama potrebnim za pružanje kvalitetnijih usluga, ubrzavanje odvijanja poslovanja, itd.
1.4 Usluge
Najpoznatije usluge na Internetu su:
 World Wide Web - koristi HTTP za prijenos web-stranica napisanih u HTML - u - noviji
servis, ali i najbrže rastući.
 Razgovor ili tzv. chat - koji može biti komunikacija glasom (oba računara trebaju imati
zvučne kartice, mikrofone i zvučnike/slušalice) ili pismena komunikacija - primjeri su IRC,
ICQ, Skype
 Elektronska pošta - koristi POP, SMTP i druge protokole, jedna od prvih usluga na Internetu
 Prenos datoteka - uz standardni FTP danas se sve više koriste peer to peer protokoli
 Usenet - mreža namijenjena razmjeni poruka u interesnim grupama
1.5 Principi rada Interneta

U Internet se mogu uklopiti hardverska i softverska rješenja raznih proizvođača opreme
(konkurencija, niže cijene). Upravljanje mrežom je distribuirano, tj. nijedna organizacija ne
kontroliše cijeli Internet. Jedino zajedničko je upravljanje imenima domena (DNS).
Koristi se jedinstvena struktura adresa za sve računare na Internetu. U mreži se ne provjerava i ne

interpretira sadržaj poruka koje putuju Internetom - time je osiguran efikasan rad mreže.
Interpretacija podataka se dešava samo na krajevima mreže (kod pošiljatelja i primatelja).
Tehnologija mreže i mrežnih usluga su razdvojene - stoga za izradu aplikacija nije potrebno
detaljno poznavanje konfiguracije i načina rada mreže.
Slika 2: Fotoilustracija
Strana | 7
Internet pored toga karakterišu i:

 Robusnost i pouzdanost: Internet ne treba raditi optimalno, već mora funkcionirati i onda
kada otkažu neki od njegovih elemenata. Mora biti otporan na napade i biti što sigurniji za
transakcije i informacije.
 Kvaliteta usluge: Potrebno je osigurati ne samo pružanje usluge već i određenu kvalitetu
(QOS). To je složen problem, zbog raznovrsnosti usluga i koordinacije velikog broja
pružatelja Internetskih usluga (ISP).
 Skalabilnost: Jako brzi rast broja računara i računarskih mreža, te prometa na Internetu.
Potrebno je osigurati i dovoljan broj adresa za računare i druge naprave na Internetu.
 Standardi: Za mrežu koja sadrži raznovrstan hardver i softver, te radi decentralizirano,
neophodni su standardi kojih se svi učesnici moraju držati. Standarde razvijaju
međunarodne organizacije Internet Engineering Task Force,International
Telecommunications Union i WWW Consortium.
1.6 Način rada Interneta

 Telefonska mreža - zauzima liniju tokom cijelog razgovora: neefikasno i skupo.
 Poštanska mreža - pošiljke se miješaju s drugim pošiljkama, i transportiraju se od pošte do
pošte (gdje se sortiraju) sve do odredišta.
Internet - radi slično poštanskoj mreži - koristi telefonske linije, satelitske linije i sl. Obavlja saobraćaj
umjesto vozova, aviona i sl., pri čemu usmjernici ili ruteri rade isto što i pošte.
 Protokoli - pravila za odvijanje prometa u mreži.
 IP (Internet Protocol) - dodjeljuje porukama adrese.
 TCP (Transmission Control Protocol) - dijeli poruke u pakete (dužine 1 - 1500 znakova)
kako se ne bi predugo čekalo na slanje drugih poruka; svaki paket dobija redni broj dijela
poruke (i putuje nezavisno svojim putem).
 Kontrola grešaka (checksum) - traži ponavljanje slanja paketa koji sadrži greške. Na kraju
se vrši sortiranje paketa na odredištu, i njihovo spajanje u cjelovitu poruku.
Strana | 8
1.7 Izbor dobavljača Internet-usluga

Ako niste sigurni da li već imate priključak na Internet ili ne, pokrenite čitač Web-a i pokušajte da
prikažete neku web-stranicu sa Interneta. Ukoliko uspijete u tome, to znači da imate upotrebljivu
vezu sa Internetom.
Uspostavljanjem konekcije vaš računar postaje dio ogromne računarske mreže koja obuhvata
cijelu zemaljsku kuglu. Da biste postali dio Internet-zajednice, vaš računar mora da bude fizički
povezan sa Internetom. To možete da uradite na više načina, ali je najvjerovatnije da ćete koristiti
modem - uređaj koji omogućava da vaš računar komunicira s drugim računarom. Možda možete
da se povežete i na neki drugi način, naprimjer, putem linije za kablovsku televiziju ili mreže firme
u kojoj ste zaposleni ili čak bežičnim putem. Prilikom izbora dobavljača treba razmotriti sljedeća
pitanja:
 cijena
 lokalni pristup
 pouzdanost
 vrsta i brzina priključka
 podrška
 usluge Interneta.
Kada postoji više kvalitetnih ponuda dobavljača Interneta ISP, nije lako napraviti pravi izbor. Da
biste danas pristupili Internetu, na raspolaganju su Vam različite tehnologije: ADSL, kablovski
Internet, bežični prenos (Wireless), GPRS, kao i optika u skoroj budućnosti. U suštini pravila nema
- najbolja je ona konekcija koja zadovoljava Vaše potrebe, a pri tome je najjeftinija. Cijene možete
sami naći kod provajdera. U nastavku ćemo pokušati prikazati neke osnovne karakteristike
navedenih tehnologija.
Kod ADSL (Asymmetric Digital Subscriber Line) konekcije brzina prenosa podataka sa Interneta
(download) je veća od brzine prenosa podataka ka Internetu (upload). ADSL ne zahtjeva uvođenje
posebne telefonske linije, već se ugrađuje na postojeću, omogućavajući istovremeno telefoniranje
i korištenje Interneta, a suština je u tome da se osnovni opseg (0 - 4 kHz) preko koga se prenosi
govor posebnim frekventnim filterom (splitter) odvaja od opsega koji se koristi za prenos
podataka. ADSL je zamišljen kao sistem za manja preduzeća i kućne korisnike kojima nije potreban
simetričan prenos podataka, jer dominantno koriste download. ADSL obezbjeđuje stalnu vezu sa
Internetom (24 sata dnevno) uz povoljne cijene, jer se ne tarifira po vremenu provedenom na vezi
već fiksnom mjesečnom pretplatom, u zavisnosti od željenog protoka.
Kablovski Internet ili Broadband Cable Internet Service povezuje korisnike na Internet korištenjem
postojeće kablovske (HFC) infrastrukture, putem koje se primarno distribuiraju kablovski TV
programi, čime se izbjegava upotreba telefonskih linija i nema zavisnosti od Telekoma i centrala.
Pristup Internetu je konstantan (24 sata dnevno), a tarifira se fiksnom mjesečnom pretplatom u
zavisnosti od željenog protoka veze, ili po količini potrošenog saobraćaja (download) kroz prepaid
ili postpaid plaćanje.
Strana | 9
Treba imati u vidu da su u praksi brzine manje od onih koje smo zakupili, jer kablovski sistem
funkcioniše po osnovi dijeljenja resursa - što više korisnika, to manji efektivni protok (što u
zemljama sa dobrom regulativom koja precizira Quality of Service (QoS) standarde nije od značaja,
ali su na Balkanu zloupotrebe česte).
Bežično povezivanje poznato je kao Wireless, i bazira se na prijenosu podataka radio-talasima

umjesto kroz žice. Jasno je da je ovo idealna solucija za sve udaljene lokacije koje nemaju
adekvatnu kablovsku (prvenstveno telefonsku) infrastrukturu: razdaljina između dvije udaljene
antene se može, u idealnim uslovima, mjeriti i desetinama kilometara. Kvalitet veze bežičnog
signala, međutim, zbog svoje prirode mnogo zavisi od karakteristika sredine kroz koju se prostire,
te, naprimjer, velika vlaga u vazduhu, kiša ili snijeg mogu prilično oslabiti protok.
1.8 Pravljenje konekcije i konektovanje na Internet

Princip pravljenja konekcije zavisi od tipa Interneta koji smo izabrali, ali suština je slična. Pošto su
ADSL i kablovski Internet najrasprostranjeniji u BiH prikazat ćemo princip pravljenja tih veza. Prvo
što trebamo uraditi je izabrati ISP-a, kontaktirati ga, uzeti određenu uslugu. Od njega dobijemo
modem, username i password (služe nam za identifikaciju na Internetu).
Da bismo kreirali konekciju potrebno je kliknuti na Start Menu, a zatim otvoriti kontrolnu tablu
Control Panel → Network and Sharing Centar
Slika 3: Mrežni centar
Odaberemo opciju → Set up a new connection or network.
Strana | 10
Slika 4: Odabir vrste Interneta prilikom kreiranja konekcije
Ako imamo ADSL, Dial-Up, Wireless ili kablovski (osim BHCabelnet) izaberemo prvu opciju Connect
to the Internet, a ako imamo kablovski Internet kod BHCabelnet izaberemo četvrtu opciju Connect
to a workplace. Kliknemo Next (odabrali smo prvu opciju - Broadband).
Slika 5: Odabir prve opcije (Broadband)
Strana | 11
Slika 6: Unos pristupnih informacija
 Show characters - prikaz šifre nakon unosa, inače je sakrivena

 Remember this password - mogućnost pamćenja šifre
Nakon unosa pristupnih informacija koje smo dobili od provajdera, lijevom tipkom miša kliknemo
na dugmić Connect, nakon čega bi se trebala uspješno uspostaviti konekcija.
Strana | 12
2. WEB-BROWSERI
Browser je softver koji se koristi kako bi se pristupilo sadržajima na Internetu. On omogućava
posjetu web-stranicama što uključuje pregled, download i printanje sadržaja, slanje mailova, itd.
Najpopularniji web-browseri danas su Chrome, Mozilla Firefox, Safari (Apple), Edge, Internet
Explorer i Opera.
Kada upišete web-adresu u browser šalje se komanda ka web-serveru kojem se naređuje

dobavljanje i prenos određene web-stranice, te njen prikaz na računaru. Način prenosa,
formatiranje podataka i akcije koje browser treba poduzeti kako bi se stranica ispravno prikazala
su definisani HTTP protokolom.
Po podacima iz 2018. godine, najčešće korišteni browser je Chrome (preko 50% korisnika), prati
ga Mozilla Firefox, te Microsoft Edge. U okviru ovog kursa ćemo detaljno obraditi web-browsere
Chrome i Mozilla Firefox.
2.1 Chrome
Google Chrome je besplatni web-browser razvijen od strane kompanije Google. Stabilna javna
verzija za Microsoft Windows je prvi put izdata 11. decembra 2008. godine. Danas se po nekim
anketama smatra da je Chrome tek treći po broju korisnika u svijetu, dok drugi kažu da ima preko
50% korisnika širom svijeta.
Par značajnih komponenti Chromea su ugrađeni PDF preglednik i Flash player. Također, Chrome
je bio prvi browser u kojem su instalirane neke komponente danas uobičajene u većini browsera.
Npr, Mozilla je bila prva koja je najavila spajanje adresne trake i polja za pretragu, međutim
Chrome je bio prvi u implementaciji ponudivši tzv. omnibox .
U nastavku ćemo se detaljno upoznati sa ovim browserom.
2.1.1 Instalacija Google Chrome

Instalacija Chromea je vrlo jednostavna. Potrebno je tek par koraka koji se moraju pratiti za
uspješno instaliranje na Windows operativnom sistemu:
1. pretražiti Internet za instalacijskim fajlom - u pretraživač upisati Download Chrome
2. prihvatiti pravila korištenja
3. povući (izvršiti download) instalacijski fajl
4. ako ste spasili instalacijski fajl, dupli klik će pokrenuti instalaciju. Neke postavke vašeg
defaultnog (osnovnog) browsera (početna stranica i historija pretraživanja) će se učitati u
Chrome automatski
5. Kada se prvi put otvori Chrome pojavit će se poruka koja obavještava da se trenutno koristi
pretraživač Google, što se može promijeniti odabirom opcije Change .
U nastavku je detaljno predstavljen proces instalacije ovog web-pretraživača.
Strana | 13
Slika 7: Izgled prozora nakon pretraživanja Interneta za instalacijskim fajlom
Slika 8: Prihvatanje pravila korištenja
Strana | 14
Slika 9: Procedura preuzimanje instalacijskog fajla
Slika 10. Procedura instalacije Google Chromea
Strana | 15
Slika 11: Izgled prečice na radnoj površini nakon instalacije Chrome pretraživača
Instalacija većine aplikacija koje susrećete na Internetu ima sličnu proceduru - download, odnosno
povlačenje instalacijskog fajla, a potom njegovo pokretanje i praćenje daljnjih uputa.
2.1.2 Osnovni pojmovi

Prije nego počnemo detaljno istraživati opcije, upoznat ćemo se sa osnovnim pojmovima koji su
uobičajeni za sve pretraživače. Nakon uspješne instalacije Google Chrome, program se automatski
pokreće. Na početnoj stranici se također nudi pomoć.
Slika 12: Karakterističan izgled Google Chromea
Strana | 16
Numeracija na prethodnoj slici označava sljedeće:
1. tabovi sa otvorenim stranicama

2. navigacijski dugmići i dugme za Refresh/Stop učitavanja stranice
3. adresna traka (tzv. omnibox)
4. dugmad za dodavanje favorita i opcije
5. dugme za pretraživanje.
Pretraživači omogućavaju otvaranje više tzv. tabova u okviru jednog prozora. To znači da možete
paralelno raditi sa više stranica. Sa desne strane otvorenog taba se najčešće nalazi dugme za
dodavanje novog taba - nekada je tu i ikonica sa znakom „+“, a nekada, kao u ovom slučaju,
jednostavno prazna oznaka - .
Navigacijski dugmići omogućavaju kretanje naprijed i nazad. Refresh/Stop dugme stranice
omogućava ponovno učitavanje, odnosno zaustavljanje učitavanja. Adresna traka se još zove i
omnibox iz razloga što služi i za upis adrese stranice na koju se želimo locirati i kao pretraživač. To
znači da u omnibox upisujemo pojam od interesa, nakon čega nas trenutno odabrani pretraživač
(defaultni je Google) vodi do rezultata. Dakle, polje za pretraživanje i polje za upisivanje adrese su
spojeni u jedno. O dodavanju favorita (bookmarks) i opcijama će biti više govora u nastavku.
2.1.3 Opcije u okviru Google Chrome
Klikom na dugme za opcije (gornji desni ugao) otvara se prozor prikazan na slici ispod.
Slika 13: Opcije koje nudi Google Chrome
Strana | 17
2.1.4 Otvaranje novog taba, prozora i novog incognito prozora, nedavno korištene
kartice
Jedan od načina za otvaranje novog taba je već prethodno spomenut - klik na dugme pored već
otvorenog taba. Drugi način je klik na Nova kartica (New tab), ponuđeno u opcijama Chromea.
Treći način je prečicom sa tastature, kombinacijom tipki CTRL + T.
Otvaranje novog prozora se može izvršiti odabirom Novi prozor (New window) u opcijama ili
pomoću tastature, istovremenim klikom na CTRL + N.
Incognito mode - tzv. anonimni prozor vam daje više privatnosti prilikom pretraživanja. Ovaj način
rada ima sljedeće karakteristike:
 podaci o stranicama koje posjećujete i dokumentima koje preuzimate nisu sačuvane u

historiji pretraživanja i downloada
 sve nove sesije se brišu po zatvaranju incognito prozora
 promjene koje napravite u općenitim postavkama i favoritima (bookmarks) se i dalje
čuvaju.
Dakle, šta omogućava incognito? Pretraživanje bez čuvanja podataka o stranicama koje ste
posjetili u okviru Chromea. Međutim, iako Chrome ne čuva podatke, postoji mogućnost da su oni
sačuvani od strane web-stranice koju posjećujete. Incognito prozor se otvara odabirom 'Novi
anonimni prozor' u meniju opcija ili pomoću tastature istovremenim pritiskom tipki CTRL + Shift +
N. Ovaj način rada je okarakterisan ikonicom u gornjem lijevom uglu .
Slika 14. Izgled Google Chromea u Inkognito modu
Strana | 18
2.1.5 Favoriti (bookmarks ili oznake)

Omiljene stranice možete označiti (bookmarkovati) kako biste imali lakši pristup. Svi pretraživači,
pa tako i Chrome, imaju neku vrstu bookmark-menadžera, pomoću kojeg možete sačuvati
stranice, rasporediti ih u foldere, prikazati na glavnoj traci, itd.
Folderi pomažu lakšoj organizaciji, te je moguće kreirati više foldera u koje se smještaju
pojedinačne oznake. U pretraživaču Crome, po defaultu, postoji opcija spašavanja bookmarka na
osnovnu traku, te je kreiran folder koji se zove Other Bookmarks
. Moguće je kreirati foldere i podfoldere po vašoj želi.
Ako želite bookmarkovati (označiti) stranicu, otvorite je i pritisnite zvjezdicu u gornjem desnom
uglu . Pojavit će prozor kao na slici 15 (u postavkama Chromeaa je odabran engleski jezik).
Kao što vidimo, moguće je napraviti izmjene imena oznake, odabrati folder za nju ili kreirati novi
folder i tu je smjestiti. Ako odaberete opciju spašavanja oznake u neki drugi folder, osim
ponuđenih otvara se prozor kao na slici 16. Moguće je kreiranje novog foldera ili odabir nekog od
postojećih. Stranica se, također, može bookmarkovati (označiti) pomoću kombinacijetipki na
tastaturi - CTRL + D.
Slika 15: Bookmarkovanje stranice
Strana | 19
Slika 16: Kreiranje novog foldera ili odabir postojećeg prilikom bookmarkovanja stranice
Traka sa oznakama može biti sakrivena ili prikazana. U slučaju da je ne vidite, može se prikazati
kraticom sa tastature CTRL + Shift + B ili kao na slici 17 . Na traci je moguće premještanje oznaka i
foldera po vašoj želi jednostavnim prevlačenjem postojećih stavki, desnim klikom na traku i
pristupom dodatnim opcijama ili putem menadžera oznaka. Traku za oznake možete ukloniti na
isti način – putem opcija koje nudi Chrome, istom prečicom sa tastature ili desnim klikom na traku,
a potom ukloniti kvačicu pored ponuđene opcije za prikaz trake. Kada ste bookmarkovali stranicu,
odnosno sačuvali njenu oznaku, vrlo lako joj možete pristupiti bilo kada i to:
 putem trake sa oznakama koja se nalazi ispod adresne trake

 pomoću menija za oznake
 pomoću upravitelja oznaka
 pretragom u adresnoj traci - upisivanjem imena bookmarka i potom klikom na ikonu sa
zvjezdicom.
Strana | 20
Slika 17: Odabir prikaza trake sa oznakama i menadžera oznaka (Bookmarka)
Pomoću upravitelja oznaka moguće je:
 pomjeranje oznaka ili foldera sa jednog mjesta na drugo jednostavnim prevlačenjem

Moguć je i prenos više stavki odjednom
 uređivanje imena web-adrese bookmarka ili imena foldera, i to pomoću menija za
organizaciju ili desnim klikom na stavku i odabirom Uređivanje
 pretraga oznaka pomoću polja za pretraživanje koje se nalazi na vrhu
 dodavanje novog foldera za oznake
 brisanje oznake ili foldera (desni klik, a potom odabir Obriši)
 uvoz ili izvoz oznaka - u slučaju da imate sačuvane oznake u vašem npr. Mozilla Firefox
browseru moguć je uvoz istih u Chrome. Također, moguće je spasiti oznake (izvoz) kako
biste imali njihov back up ili radi njihovog unosau neki drugi pretraživač
2.1.6 Spašavanje i printanje stranice

U slučaju da želite spasiti stranicu možete to učiniti vrlo jednostavno: iz menija sa opcijama
odaberite stavku za spašavanje stranice, a potom odaberite način spašavanja. Moguće je spasiti
puni sadržaj ili samo HTML tekst, ako je potrebno.
Strana | 21
Ukoliko želite isprintati stranicu možete koristiti kraticu sa tastature CTRL + P ili odabrati opciju
Print za štampanje iz menija sa opcijama. Pojavit će se prozor koji daje mogućnost izmjene
osnovnih postavki prije printanja.
Slika 18: Podešavanje opcija za printanje
2.1.7 Historija i preuzete datoteke

Stranica historije čuva listu web-stranica koje ste posjetili u posljednjih 90 dana, koristeći Google
Chrome. Naravno, Chrome ne čuva historiju u slučaju da posjećujete stranice u anonimnom
(incognito) načinu rada. Također je moguće izbrisati dio ili cijelu listu posjeta. Stranica sa historijom
se otvara pomoću kratice sa tastature CTRL + H ili odabirom odgovarajuće stavke iz menija sa
opcijama. Moguće je:
 izbrisati stavke iz liste

 koristiti kutiju za pretragu na vrhu stranice ili adresnu traku kako biste pretražili historiju
 Vidjeti najčešće posjećene stranice otvarajući stranicu u novom tabu.
Ako želite izbrisati historiju, ima više načina. Prvi je da iz ponuđenih opcija Chromea odaberete
stavku History, a potom stavku za brisanje historije.
Strana | 22
Slika 19. Odabir opcije History
Na kartici History vidjet ećete čitavu historiju pregledanih stranica, sortiranih po datumu. Tu je i
zgodna traka za pretragu Serach History. Unesite određeni pojam i vidjet ćrzr sve stranice sa tim
pojom koje ste posjetili.
Slika 20: Brisanje historije pregleda
Ukoliko na kartici History kliknete kursorom miša u kvadrat pored imena posjećene stranice,
pojavit će se dugmić Delete. Klikom na dugmić Delete brište samo označene stranice.
Slika 21. Brisanje historije posjete označenih stranica
Ukoliko želite da izbrišete historiju svih stranica po određenom kriterijumu, na primjer, posjećene
stranice u posljednjoj sedmici, potrebno je kliknuti na opciju Clear Browsing Data.
Strana | 23
Slika 22. Prozor za brisanje historije
U okviru ovog prozora vidimo da je moguće izabrati šta sve želimo izbrisati i da li želimo izbrisati
cjelokupnu historiju ili samo dio (posljednjih sat vremena, itd.). Ako želite izbrisati pojedinačne
stavke najprije otvoriti stranicu sa historijom pretraživanja. Kada pređete mišem preko stavke koju
želite izbrisati, označite pripadni checkbox, a potom kliknite na dugme za brisanje koje se nalazi
na vrhu prozora za uklanjanje odabranih stavki (slika 21).
Kada otvorite novi tab (novu karticu) Chrome vam na osnovu historije pretraživanja nudi sličice
koje su hiperlinkovi ka stranicama koje ste najčešće posjećivali. Kako biste uklonili neku od ovih
sličica pređite mišem preko određene ikonice, a potom kliknite na „x“ koje se pojavi u njenom
gornjem desnom uglu. Također se na traci za oznake u gornjem lijevom uglu pojavljuje dugme
Apps u okviru kojeg možete pristupiti instaliranim aplikacijama. Sve navedeno je prikazano na slici
ispod.
Strana | 24
Slika 23: Izgled novog taba u Google Chrome
1. Polje za pretragu
2. Prikaz stranica koje najčešće posjećujete
3. Aplikacije
4. Traka za oznake (bookmarke)
5. Upravljanje sa Google Chrome
Chrome također čuva i historiju preuzimanja do koje se dolazi opet istim putem - odabirom stavke
Preuzimanje (Downloads) iz menija sa opcijama ili kraticom sa tastature CTRL + J. Kako biste
otvorili neki od povučenih dokumenata jednostavno kliknite na njega. Ako želite otvoriti lokaciju
na računaru na kojoj se nalaze, onda kliknite na Show in folder. Ako želite izbrisati podatke o
preuzimanju kliknite na ikonu X za određenu stavku. Brisanje historije preuzimanja za duži
vremenski period možete učiniti kao u prethodnom slučaju brisanja cijele historije sa razlikom što
ćete ukloniti oznaku pored svih stavki osim Download History.
2.1.8 Postavke
Kada odaberete Settings (Postavke) otvara se stranica sa opcijama za personaliziranje i pre -
podešavanje Chromea, slika 25. Pojasnit ćemo neke od njih, redoslijedom kojim se pojavljuju u
sekcijama Chromea.
Strana | 25
Slika 24: Podešavanje opcija Google Chrome
Prvo što se nudi jeste prijava u Google Chrome pomoću mail računa. Na ovaj način moguće je
sinhronizirati vaš browser tako da, ako radite sa više računara, Chrome pamti vaše postavke tako
da na svakom mjestu imate npr. pristup svojim bookmarksima. Ukoliko kliknete na opciju Sign in
Strana | 26
to Chrome, pojavit će se prozor gdje je potrebno upisati korisničke podatke od Gmail računa.
Kreiranje Gmail računa bit će nastavku objašnjeno.
Slika 25. Povezivanje Google Chromea sa Gmail računom
Nakon unosa korisničkih podataka pojavit će se prozor sa informacijama da će Google Chrome biti
sinhronizovan sa vašim bukmarkima, paswordima i ostalim postavkama. Klikom na dugmić OK, GO
IT, potvđujete sinhronizaciju.
Strana | 27
Ukoliko ste se uspješno povezali sa korisničkim računom, u postavkama Cromea, pojavit će se ime
korisnik, koji se prijavio, kao na sljedećoj slici. Moguće je dodati više korisnika, izbrisati postojećeg,
te uvesti njihove oznake i postavke.
Slika 26. Prijavljeni korisnik
Isto tako,u gornjem desnom uglu,Google Chrome preglednika, pisat će ime prijavljenog korisnika.
Sljedeće na što možemo obratiti pažnju jeste grupa opcija Appearance (izgled). Izgled Chromea je
također moguće uljepšati odabirom neke od tema. U slučaju da želimo prikazati Home dugme
označit ćemo kvadratić pored odgovarajućeg tekstualnog polja. Klikom na Home dugme otvara se
nova stranica ili stranica koju je korisnik podesio.
Također je moguće podesiti stalan prikaz trake sa oznakama. Posljednje tri opcije u ovoj grupi
omogućavaju podešavanje veličine slova, izgled slova i veličine cjelokupne stranice.
U slučaju da u adresnoj traci ne želimo vršiti pretraživanje pomoću Google pretraživača, moguće
je promijeniti pretraživač na Yahoo, Bing ili neki po vlastitoj želji.
Opcija Default browser vas prebacuje u postavke opretivnog sistema, gdje je moguće podesiti da
Google Chrome bude defaultni – zadani web preglednik.
Zatim način pokretanja Chromea gdje je moguće odabrati da se uvijek prilikom pokretanja otvara
stranica sa novim tabom, da se nastavi gdje se prethodni put stalo, ili da se uvijek otvore određene
stranice.
Dalje nam se nude napredne postavke, kojima se pristupa klikom na ponuđenu opciju Advanced.
Privatnost korisnika je moguće podesiti u narednoj sekciji, u okviru koje možete podesiti da li želite
da Chrome koristi vašu historiju pretraživanja za rješavanje pogrešaka ili automatsko ispunjavanje
polja prilikom pretraživanja. Također, birate da li želite da vas pretraživač obavijesti o
potencijalnim opasnostima stranice koju posjećujete, ispravi pravopisne grešake, itd. Klik na
dugme Postavke sadržaja (Content settings) vam omogućava da npr. onemogućite prikaz svih slika
na stranicama.
U okviru naredne sekcije uređujete postavke vezane za svoje šifre i obrasce. Prva opcija
omogućava automatsko popunjavanje formi. Na primjer, ukoliko ste mail adresu koristili jednom,
te želite ponovo da upište na nekoj stranici, pritiskom na prvo slovo koje sadrži vaša mail adresa,
Strana | 28
pojavit će se, bez potrebe da ponovo upisujete. U slučaju da želite da vas Chrome pita da li želite
spasiti šifre koje unosite potrebno je kliknuti na opciju Manage Passwords Offer to save
Passwords. Ukoliko želite da vidite šifre koje ste spasili, dovoljno je da na padajućoj listi, gdje se
nalaze šifre kliknete kursorom miša na ikonicu .
Ako želite izbrisati šifre koje su ostale sačuvane, tada kliknite na ikonicu gdje vam se nude
opcije za brisanje spremljenih šifri. Također, ako ste nekada kada vas je Chrome pitao da li želite
spasiti šifru odabrali opciju Nikad za ovu stranicu, u istom prozoru (za upravljanje šiframa), u polju
ispod se nalazi lista stranica za koje se šifre nikad ne spašavaju, te ih je moguće ukloniti iz te liste.
Slika 27. Podešavanje šifri (password)
Strana | 29
U okviru sekcije Languages se bira jezik koji će Chrome koristiti. U dosad prikazanim slikama je
najčešće korišten engleski jezik. Ako se jezik ne nalazi u ponuđenoj listi potrebno ga je najprije
dodati a potom kliknuti na dugme koje govori Chrome pretraživaču da koristi taj jezik. Nakon što
ugasite prozor i ponovo pokrenete browser, on će biti učitan na prethodno odabranom jeziku.
U slučaju da imate poseban folder u koji želite smjetiti sve što preuzmete sa Interneta, to je
moguće podesiti u sekciji Downloads (Preuzimanje). Također možete odabrati opciju da vas
Chrome svaki put pita za lokaciju spašavanja.
U slučaju da ste promijenili neke postavke, ali niste sigurni šta, ne znate kako vratiti na prvobitno
stanje, u okviru posljednje sekcije možete vratiti pretraživač na početne postavke jednostavnim
klikom na opciju Reset Settings.
Slika 28. Vraćanje pretraživača na početne postavke
Strana | 30
2.2 Mozilla Firefox

Mozilla Firefox je besplatni open-source web-browser koji podržava Windows, OS X i Linux
operativne sisteme, te nudi verziju za mobilne telefone sa OS Android. U nastavku će biti navedene
popularne opcije koje nude posljednja verzija ovog browsera.
2.2.1 Instalacija Mozilla Firefoxaa

Instalacija pretraživača Mozilla Firefox se ne razlikuje bitno od instalacije pretraživača Google
Chrome. U nastavku je prikazan način instalacije Mozzila Firefox pretraživača.
1. Pokrenite postojeći pretraživač koji dođe instaliran na vašem računaru (npr. Microsoft Edge) i
otvorite stranicu www.google.ba
Slika 29: Pokretanje postojećeg pretraživača
2. U dio za pretraživanje upišete download Mozilla Firefox kao na slici ispod i pritisnete dugme
Google Search ili tipku Enter sa tastature.
Slika 30: Pretraživanje instalacionog fajla
3. Nakon toga ćete dobiti rezultate pretraživanja za uneseni pojam.
Strana | 31
Slika 31: Prikaz rezultata pretraživanja
4. Kliknite na prvi ponuđeni rezultat pretrage koji će vas odvesti na Mozilla Firefox stranicu, gdje
možete izvršiti preuzimanje i instalaciju Mozilla Firefox pretraživača.
Slika 32: Pristup Mozilla Firefox stranici radi preuzimanja instalacijskog fajla
5. Kliknite na opciju Download Now nakon čega nam se u dnu Mozilla Firefox stranice pojavi novi
prozor gdje isti morate potvrditi klikom na preuzezi fajl, pri čemu započinje preuzimanje i
instalacija Mozilla Firefox pretraživača.
Strana | 32
Slika 33: Preuzimanje i pokretanje instalacijskog fajla
6. Prikazan je progress bar (zelena horizontalna linija) koja se povećava kako instaliranje aplikacije
napreduje
7. Kada se progress bar ispuni do kraja zelenom bojom završena je instalacija pretraživača koji se
nakon toga automatski otvara i spreman je za upotrebu.
Svaki prozor Mozilla Firefox pretraživača sadrži šest bitnih komponenti:
1. tabovi sa otvorenim stranicama

2. navigacijski dugmići i opcija za osvježavanje stranice
3. adresna traka
4. dugmad za dodavanje favorita i opcije
5. dugme za pretraživanje
6. top stranice.
Strana | 33
Slika 34: Karakterističan izgled Mozilla Firefox pretraživača
2.2.2 Opcije Mozilla Firefoxa

Klikom na dugme za opcije (gornji desni ugao) otvara se prozor prikazan na slici ispod.
Slika 35: Opcije Mozilla Firefoxa
Strana | 34
2.2.3 Interfejs Mozilla Firefoxa

Interfejs se konstantno mijenja i prilagođava potrebama korisnika. Prema zadanim postavkama,
Firefox vam pruža pristup sjajnom sadržaju svaki put kad otvorite novu karticu.
Slika 36. Interejs Mozilla Firefoxa
Firefox vam olakšava pristup velikom sadržaju donošenjem najnovijih i najčešće posjećenih
stranica, zajedno sa popularnim sajtovima i člancima, kada otvorite novu karticu. Nova kartica je i
zadana početna stranica za Firefox, osim ako ste postavili drugu početnu stranicu.
Kada prvi put koristite Firefox, vidjet ćte linkove do najviše rangiranih web stranica. Ove se na kraju
zamjenjuju vezama sa često i nedavno posjećenim stranicama iz historije pretraživanja.
2.2.3.1 Adresna traka - Awesome Bar

Bez obzira da li znate tačnu web adresu ili samo vršite pretragu, jedinstveni Awesome Bar sve to
rješava. Prilikom upisivanja termina koji vas zanima u adresnoj traci Mozille se pomoću
autocomplete funkcije nude moguća podudaranja iz vaše historije pretraživanja, bookmarkovanih
stranica i otvorenih tabova. Awesome Bar uči i u toku vremena se prilagođava vašim potrebama.
Slika 37: Awesome Bar
Strana | 35
2.2.3.2 Meni aktivnosti sa stranicama: Bookmark, snimanje, čuvanje ili dijeljenje

Ukoliko pronađe stranicu koja je privukla vaše interesovanje, možete je snimiti ili podijeliti. Meni
aktivnosti sa stranicama u adresnoj traci omogućuje vam označavanje web stranica, kopiranje ili
povezivanje sa e-mailom, snimanje zaslona i slanje stranica na telefon tako da ih možete čitati
kadgod i gdje god želite.
Slika 38.Meni page action
2.2.3.3 Tabovi na vrhu stranice

Tabovi se nalaze iznad Awesome Bara kako bi se omogućio lakši pristup i fokus na sadržaj stranica
koje posjećujete.
2.2.3.4 Anonimni pregled web stranica sa zaštitom praćenja

Pretražujete internet bez čuvanja informacija na vašem računaru o tome koje stranice ste posjetili.
Firefox će takođe blokirati creepy trackers koji prate vaše ponašanje preko weba. Za pretraživanje
internet stranica u anonimnom preledu, potrebno je u gornjem lijevom uglu kliknuti na opciju
meni, a zatim odabrati New Private Window.
Slika 39. Anonimni pregled
2.2.3.5 Sinhronizovani Firefox

Kreirajte Firefoxove račune kako biste mogli pratiti svoje podatke o pregledavanju web stranica
gdje god bili. Sinhronizacija omogućuje dijeljenje podataka i postavki (poput vaših bukmarka,
historije, pasworda, otvorenih kartica i instaliranih dodataka) na svim vašim uređajima.
Postavljanje sinkronizacije zahtijeva dva dijela: prvo morate kreirati račun na glavnom uređaju, a
zatim se prijaviti na kreirani račun pomoću drugih uređaja.
Strana | 36
Kreiranje računa za sinhronizaciju:

• U gornjem desno uglu kliknute na dugmić Meni , a zatim na opciju Sign in to Sync.
• Na kartici koja se otvorila kliknuti na opciju Don't have an account? Get started.
• Ispunite obrazac i kliknite na opciju Create account kako biste kreirali Firefox račun.
Zabilježite e-mail adresu i password koji ste koristili.
• Provjerite da li ste primili e-mail sa linkom za verifikaciju.
• Nakon verifikacije, pojavit će se poruka da je Firefox povezan sa vašim račnom.
Slika 40. Sinhronizovani Firefox
Da biste sinhronizovali dodatne uređaja, sve što treba da uradite je da se prijavite i pustite Sync
da uradi ostalo. Da biste se prijavili, potrebni su vam korisnički podaci koju ste koristili u
prethodnom dijelu.
2.2.3.6 Home dugme

Izaberite stranicu koja će se otvoriti kada pokrenete Firefox ili kliknite na dugme Home. Otvorite
karticu sa web stranicom koju želite koristiti kao svoju početnu stranicu. Prevucite i otpustite tab
na Home dugme.
Strana | 37
Slika 41.Home dugme
2.2.3.7 Dodavanje stranice u listu favorita

Dodavanje stranice u favorite se vrši jednostavnim klikom na ikonu u obliku zvjezdice u traci za
upis stranice. Sa dva klika birate mjesto (folder) u koji je želite spasiti i tag koji biste željeli dodijeliti.
Slika 42: Dodavanje stranice u listu favorita
Ukoliko želite neku stranicu ukolniti iz liste favorita jednostavno kliknite na dugme Remove
Bookmark.
2.2.3.8 Pinned – „zakačeni“ tabovi

Stranice koje uvijek posjećujete ste u mogućnosti trajno „zakačiti“ u vašem browseru i na taj način
im dati status trajne home stranice. Procedura je vrlo jednostavna - kliknite desnim klikom miša
na stranicu i odaberite opciju Pin tab.
Slika 43. Pin tabovi
2.2.3.9 Ponovno otvaranje zatvorenih tabova i prozora

Ako slučajno zatvorite tab ili prozor, možete ga ponovo otvoriti u jednom kliku. U historiji pregleda
(History) u osnovnom meniju pronađite stavku Nedavno zatvoreni tabovi/prozori - Recently Closed
Tabs/Windows i kliknite na stranicu koju želite ponovo otvoriti.
Strana | 38
Ukoliko želite promijeniti generalne postavke (Naslovnu stranu), lokaciju spašavanja dokumenata
na vašem računaru, potrebno je da gornjem desno uglu kliknute na dugmić Meni , a zatim na
opciju Options.
Slika 44: Podešavanje genaralnih postavki
Neke web-stranice nude sadržaj na više jezika. Moguće je izabrati jezik koji preferirate u takvim
slučajevima. Da biste kao jezik dodali bosanski, u grupi opcija Language and
AppearanceLanguage odaberite opciju Choose. Iz liste Select a language to add odaberite jezik
koji želite (npr. bosanski), a nakon toga isti dodajte u listu klikom na dugme Add. Da biste potvrditi
izabrani jezik kliknite na OK.
Strana | 39
Slika 45: Odabir preferiranog jezika prilikom pretraživanja stranica
2.2.3.12 Brisanje historije
Da biste obrisali historiju otvaranih stranica, u gornjem desnom uglu kliknute na ikonu , iz
menija odaberite opciju History, a zatim View History Side bar kako biste imali uvid u cjelokupan
popis otvaranih stranica. S lijeve strane prozora imate mogućnost izbora vremenskih ograničenja
(prikaz sadržaja koji su otvarani danas, jučer, prethodne sedmice, pa do onih koji su otvarani još
prije pola godine). Kada odaberete vremensko ograničenje, s desne strane se pojavljuje popis svih
otvaranih sadržaja. Sadržaj koji želite obrisati jednostavno označite, desni klik miša → Delete This
Page ili pritisnite dugme Delete sa tastature.
Strana | 40
Slika 46: Brisanje sadržaja iz historije
2.3 Internet Explorer

Internet Explorer je web-browser razvijen od strane Microsofta i uključen je u paket Microsoft
Windows operativnih sistema još od 1995. godine. U toku 2002. godine bio je najčešće korišten
browser, jer je oko 95% korisnika radilo upravo sa njim. Udio u korištenju opada sa pojavom
Firefoxaa (2004.) i Google Chrome(2008.) kao i sve češćom upotrebom ostalih operativnih sistema
kao što su OS X, Linux i Android, a koji ne podržavaju Internet Explorer. Po novijim anketama se
udio korištenja Internet Explorera kreće između 27 i 54 %.
Internet Explorer je od svog početka pa do današnjih verzija prošao kroz velike izmjene u samom
izgledu. Posljednja verzija koja je trenutno dostupna je Internet Explorer 11. U nastavku će biti
spomenute opcije i izdvojene pojedinosti ovog browsera. Primijetit ćete da je dizajn svih browsera
i opcije koje nude jako sličan i ako znate koristiti jedan vrlo brzo i lako ćete se snaći i na bilo kojem
drugom.
Strana | 41
2.3.1 Interfejs Internet Explorera
2.3.1.1. Pinned („zakačene“) stranice

Stranice koje često posjećujete možete postaviti tako da vam uvijek budu dostupne. Procedura je
vrlo jednostavna - samo prevucite ikonu stranice iz vaše adresne trake do taskbar browsera.
Slika 47: Zakačene stranice
2.3.1.2 Organizacija favorita

Organizacija omiljenih stranica je postala vrlo jednostavna - sve opcije se pronalaze putem menija
sa desne strane. Također je moguće organizovati sve sačuvane stranice po folderima.
Slika 48: Organizacija favorita u Internet Exploreru
2.3.1.3 Pretraga
Pretraga se vrši direktno u adresnoj traci, gdje se upisuje termin koji vas zanima ili URL. Bing je
defaultni pretraživač Internet Explorera.
Slika 49: Pretraga u Internet Exploreru
Strana | 42
2.3.1.4 Tabovi
Prilikom otvaranja novog taba nude se sličice koje su hiperlinkovi na stranice koje ste prethodno
najčešće posjetili. Moguće su i detaljnije izmjene, uklanjanje i/ili dodavanje stranica, kao i za dosad
obrađene browsere.
Slika 50: Otvaranje novog taba u Internet Exploreru
Strana | 43
3. PRETRAŽIVANJE INTERNETA
Da bismo mogli lakše pronalaziti informacije na Internetu, postoje alati koji nam osiguravaju, te
olakšavaju pristup velikoj količini sadržaja na Internetu. Ti alati zovu se Internet-pretraživači. Oni
pretražuju od jednog do drugog mjesta na Internetu preko poveznika (linkova), prikupljajući
naslove svih mjesta, njihove adrese, te neke od njihovih sadržaja. Kada nađu mjesto, oni
pretražuju, skeniraju Internet stranice tog mjesta i snimaju, odnosno zapisuju sve informacije u
indeks. Da biste pretraživali, potrebno je da upišete adresu pretraživača koji želite koristiti u
adresnu traku svog preglednika (npr. www.google.com). Zatim, kad se ta stranica otvori, u
tekstualno polje upišete pojam koji vas zanima i kliknete na “Google pretraživanje”.
Slika 51: Najpoznatiji Internet-pretraživači
3.1 Pretraživanje Interneta pomoću Google-pretraživača

Da biste pretraživali željeni sadržaj najprije otvorite Internet preglednik koji koristite. Unutar
adresne trake ukucajte adresu pretraživača, npr. Google.com (ukoliko želite da baš Google
koristite kao pretraživač). U polje za pretraživanje ukucajte sadržaj koji želite pretraživati (npr.
proljeće).
Slika 52: Pretraživanje pojma „proljeće“
Strana | 44
Prilikom pretraživanja određenog pojma moguće je pretraživati kompletan Internet-sadržaj (Sve),

samo slike (Images), video sadržaje (Video) te dodatne opcije poput knjiga, aplikacija, mapa koje
se mogu povezati uz traženi pojam (More).
3.1.1 Pretraživanje fotografija

Prilikom pretraživanja fotografija postoji niz opcija koje vam se nude, kako biste što jednostavnije
pronašli upravo onakvu fotografiju kakvu tražite. U nastavku će biti opisane mogućnoti koje
filtriraju samo pretraživanje fotografija.
• Size: ovaj parametar omogućava izbor veličine fotografije koju pretražujete (bilo koja
veličina, velike fotografije, fotografije srednje veličine, male fotografije, ikone). Također je
moguće odabrati rezoluciju fotografija koje su veće od navedene (Larger than), što je
prikazano na slici ispod.
Slika 53: Pretraživanje fotografija koje su veće od određene veličine za pojam „proljeće“
Moguće je pretraživati fotografije tačno određene rezolucije. Ukoliko unutar opcije Size odaberete
parametar Exactly, u dijaloškom okviru Exact size ćete imati priliku unijeti tačne dimenzije tražene
fotografije, što je prikazano na slici ispod.
Strana | 45
Slika 54: Pretraživanje fotografija tačno određene rezolucije (400x200) za pojam „proljeće“
• Color: ovaj parametar omogućava izbor fotografija koje u sebi najvećim dijelom sadrže
određenu boju.
Slika 55: Pretraživanje fotografija s najvećim intenzitetom žute boje za pojam „proljeće“
• Type: ovaj parametar omogućava izbor tipa fotografije koja se pretražuje (bilo koji tip,
fotografije koje sadrže neki lik (face), fotografije, Clip Arti, crtane rukom (Line drawing) ili
animirane fotografije (Animated)).
Slika 56: Pretraživanje animiranih fotografija za pojam „proljeće“
Strana | 46
• Time: ovaj parametar omogućava da izaberete tačan datum ili period u kojem je
fotografija objavljena na Internetu.
Slika 57: Pretraživanje fotografija za pojam „proljeće“ koje su objavljene u tačno određenom
periodu
Često je dokumente, slike ili neki multimedijalni sadržaj potrebno sačuvati na personalnom
računaru kako bi nam uvijek bio dostupan ili kako bismo taj isti materijal iskoristili za rad sa nekim
drugim projektom. U nastavku će biti objašnjena procedura preuzimanja različitih sadržaja sa
Interneta.
3.1.2 Spašavanje fotografije

Ukoliko pronađenu fotografiju želite spasiti na vaš računar u izvornoj veličini potrebno je istu
otvoriti odabirom dugmeta View Image. Nakon otvaranja fotografije → desni klik → Save image
as → odaberemo lokaciju na koju želimo spasiti fotografiju → upišemo naziv fotografije → Save.
Slika 58: Prikaz fotografije nakon pretraživanja
Strana | 47
Slika 59: Spašavanje fotografije na računar
3.1.3 Preuzimanje teksta sa Interneta

Iskorištavanje teksta za vlastite potrebe je također moguće. Tekst možete spasiti kao obični Word
dokument vrlo jednostavno:
1. otvoriti stranicu na kojoj se nalazi traženi tekst
2. označiti željeni tekst
3. desni klik na označeni tekst
4. kliknuti na Kopiraj (Copy)
5. otvoriti Word dokument → desni klik → Paste.
Slika 60: Kopiranje teksta s Interneta
Strana | 48
3.1.4 Preuzimanje različitih vrsta dokumenata

Ukoliko nam je potrebna određena vrsta dokumenta, recimo Word, Exel, Powerpoint itd.,
napredne postavke pretrage nam omogućavaju pronalazak upravo tog tipa dokumenta koji
tražimo. Pretpostavimo da tražimo neki stručni članak na određenu temu. Obično su članci tog
tipa na Internetu u pdf. formatu, tako da ćemo izvršiti pretragu sa naznakom da pretraživač izbaci
isključivo rezultate u pdf formatu. Najprije ćete u pretraživač (omnibox Chrome - a) upisati željeni
pojam. Kada se pojave rezultati unutar grupacije Options je potrebno izabrati opciju Advanced
search (napredna pretraga) kao na slici ispod.
Slika 61: Napredne postavke pretrage
Na slici 64 je naznačeno polje za odabir tipa dokumenta koji želite skinuti. U padajućoj listi
odaberite pdf ili vrstu dokumenta koja vama odgovara a potom kliknite na dugme na dnu
Advanced Search. Pored odabira tipa dokumenta, omogućena je pretraga po jeziku, riječima koje
rezultat pretrage smije odnosno ne smije sadržavati, datumu najnovije izmjene itd. Što se tiče
preuzimanja multimedijalnog sadržaja, većina je zaštićena autorskim pravima na Internetu.
Najpopularniji besplatni servis za pregled video i muzičkog sadržaja je YouTube, o kojem će biti
govora u nastavku.
Strana | 49
Slika 62: Odabir naprednih postavki pretrage
3.1.5 Pretraživanje knjiga

Moguće je pretraživati i dostupne knjige za traženi pojam. Potrebno je samo nakon što ukucate sadržaj
koji pretražujete odabrati Books iz popisa kategorija koje možete pretraživati.
Slika 63: Pretraživanje knjiga za pojam „proljeće“
Strana | 50
4. NAPREDNO PRETRAŽIVANJE INTERNETA

• Velika i mala slova
Pretraživanje ne razlikuje velika i mala slova. Pretraživanje za pojam bosna i hercegovina isto je kao
i pretraživanje za Bosna i Hercegovina.
Slika 64: Napredno pretraživanje - mala i velika slova
• Pravopis
Googleova provjera pravopisa automatski stavlja najuobičajeniji oblik date riječi, bez obzira jeste li je
tačno napisali ili ne.
Slika 65: Napredno pretraživanje – pravopis
Strana | 51
• Riječi prilagođene Web - u

Alat za pretragu radi na način da uspoređuje riječi koje unesete sa stranicama na Web-u, ako da će
upotreba riječi koje se najvjerovatnije pojavljuju na stranicama dati najbolje rezultate. Naprimjer,
umjesto da pretražujete pojam „nauka o računarima“, pretražite „informatika“ jer je to pojam koji se
češće pojavljuje na eb-lokacijama.
• Korištenje manje riječi

Jednostavno, pojmovi za pretraživanje od jedne ili dvije riječi obično daju najšire rezultate. Započnite
s kratkim pojmovima za pretraživanje, pa filtrirajte rezultate dodavanjem više riječi.
• Korištenje fraza prilikom pretraživanja

Stavite riječi pod navodnike "bilo koja riječ" kako biste tražili tačnu frazu tačnim redoslijedom.
Imajte na umu da pretraživanje s navodnicima može isključiti relevantne rezultate.
• Znaci interpunkcije
Pretraživanje zanemaruje znakove interpunkcije. To uključuje znakove , . ; : @ # % ^ * () i ostale
specijalne znakove.
• Pretraživanje po vrsti datoteke

Ukoliko želite da pretražite samo određene vrste datoteka, na primjer PDF, PPT ili DOC, potrebno
je da dodate filetype i kraticu datoteke od 3 slova. Na primjer: proljeće filetype:pdf.
Slika 66: Rezultat pretraživanja datoteka tipa pdf za pojam proljeće
• Uključite ili zanemarite riječi i znakove u pretraživanju

Označite uobičajene riječi i znakove kao što su i i & ako su bitni za pretraživanje (kao u filmu ili
naslovu knjige) stavljajući navodnike "i" oko njih. Također,možete koristiti znak minus - za
određivanje pojedinih stavki koje ne želite u rezultatima.
Strana | 52
• Pretraživanje brojeva u određenom rasponu

Moguće je pretraživati samo stavke unutar određenog raspona brojeva stavljanjem niza .. između
brojeva. Naprimjer: Samsung Galaxy S5 600 KM...800 KM. Ovako napisan pojam bi trebao da
pretraži sve cijene u rasponu od 600 do 800 KM za mobitel Samsung Galaxy S5.
• Preračunavanje mjernih jedinica

Preračunajte bilo koju mjernu jedinicu, naprimjer, metre u centimetre, unosom broja i jedinice
mjere. Nakon što unesete jedinice i vrijednosti koje želite pretvarati otvorit će vam se novi dijaloški
okvir, kao na slici ispod.
Slika 67: Primjer pretvaranja metara u centimetre
• Prevedite željeni sadržaj

Ukoliko vam je potrebno da određeni pojam (ili pak dio teksta) prevedete s jednog jezika na drugi
možete to učiniti upotrebom alata Google Translate. Neophodno je da u lijevom dijelu prozora
odaberete jezik s kojeg želite prevoditi pojam, a u desnom jezik na koji želite prevesti taj isti pojam.
Ispod unosite pojam koji želite prevesti.
Slika 68: Izgled alata Google Translate
Strana | 53
Ukoliko želite promijeniti jezik u određenom polju (jezik s kojeg prevodite ili jezik na koji prevodite)
odaberite jezik iz padajuće liste u određenom polju. Zamjenu pozicija trenutno odabranih jezika
izvršit ćete odabirom opcije „Swap languages“.
Slika 69: Odabir željenog jezika (lijevo), zamjena odabranih jezika (desno)
Strana | 54
5. MAIL
E-mail ili email (elektronička pošta) od 1993. godine podrazumijeva razmjenu digitalnih poruka od
autora do jednog ili više primatelja. U okviru poruke moguće je poslati i multimedijalni sadržaj. Da
biste koristili email potrebno je imati korisnički račun koji je danas moguće napraviti sa velikim
brojem servisa. Neki od najpoznatijih su Gmail, Hotmail i Outlook.
5.1 Gmail
5.1.1 Kreiranje i upis u Gmail račun

Da biste kreirali Gmail račun, u vašem pretraživaču upišite gmail i odaberite prvi ponuđeni link ili
u adresnu traku upišite gmail.com. Potom odaberite sign up/create account i javit će se prozor
kao na slici ispod.
Slika 70: Kreiranje Gmail računa
Prilikom kreiranja neophodno je ispuniti sljedeća polja:

• Ime i Prezime - ime i prezime
• Korisničko ime - korisničko ime koje ćete koristiti za gmail adresu
• Password - pristupna šifra za vaše mailove
• Potvrda passworda - potvrda prethodno napisane šifre, a zatim klinuti na dugmić
Naprijed.
Strana | 55
• Broj telefona - broj mobilnog telefona na koji će Google poslati aktivacijski kod vašeg maila
Datum rođenja - rođendan
• Spol - spol
• Alternativna mail adresa - vaša alternativna mail adresa koju koristite
• I agree to … - neophodno označiti ovo polje kojim pristajete na uslove i polisu privatnosti
koje nudi Google kompanija.
Nakon kreiranja Gmail računa moguće je pristupiti istom pomoću sljedećeg prozora:
Slika 71: Upisivanje na Gmail račun
U polje Email upisujete korisnički račun; neophodno je upisati samo korisničko ime koje ste
odabrali prilikom kreiranja. Nakon toga potrebno je kliknuti na dugmić NEXT. Password je vaša
šifra. Klikom na dugme NEXT pristupate računu. Ispod dugmeta je označeno Stay signed in, što
znači „ostavi me upisanog na Gmail računu na ovom računaru“. Ovo može biti veoma korisno u
slučaju da radite na privatnom računaru jer nećete morati iznova upisivati korisničko ime i šifru
prilikom gašenja i ponovnog pokretanja browsera. Ipak, ako pristupate vašem mailu na javnom
računaru - na poslu, fakultetu, itd., pametnije je ukloniti kvačicu prije ulaska na lični mail. Kada se
uspješno logujete (upišete) na vaš račun, ekran izgleda kao na slici 78. Dobit ćete par poruka od Gmail
tima, u okviru kojih se nalaze osnovne upute za korištenje.. Na ekranu vidimo:
1. polje u okviru kojeg možemo pristupiti računu, kontaktima i zadacima

2. dugme za kreiranje novog maila
3. labele (oznake)
4. polje za chat sa kontaktima
5. polje za pretragu
6. dugmići za označavanje mailova, refresh i dodatne opcije
Strana | 56
7. tabovi za preraspodjelu mailova

8. mailovi
9. pristup na Google+, ispis iz Gmail računa
10. navigacija kroz mailove, pristup generalnim postavkama.
Slika 72: Gmail račun
5.1.2 Kreiranje i slanje novog maila

Da biste kreirali novi mail potrebno je kliknuti na dugme označeno brojem 2 (kao što vidite na slici
78), nakon čega će se pojaviti prozor prikazan slikom 79.
Slika 73: Kreiranje novog maila
1. minimiziranje, otvaranje zasebnog prozora, zatvaranje prozora

2. dodavanje adrese u Cc ili Bcc polje
3. adresa/adrese primatelja
Strana | 57
4. naslov maila
5. dugme za slanje
6. dodatne opcije za uređivanje i umetanje dodatnih sadržaja u mail
7. dugme za prekid pisanja maila pomoću kojeg će se odbaciti dosad napisano i dodatne
opcije (strelica pored)
8. prostor za unos sadržaja poruke.
Prednost otvaranja zasebnog prozora za pisanje se ogleda u tome što možete paralelno pisati novi
mail i otvoriti nešto što se nalazi u pristigloj pošti i slično, te se referencirati, kopirati dio teksta,
itd. Također, moguće je minimizirati prozor, te otvoriti novi i na taj način pisati više mailova
istovremeno.
Brojem 3 je označeno polje za dodavanje kontakta kojem šaljete mail. Prilikom upisa kontakta,
Gmail automatski nudi padajuće liste sa prijedlozima, na osnovu liste kontakata. Također ćete
vidjeti profilne slike tih osoba (slika 80).
Slika 74: Odabir primatelja poruke
U polje za kontakte možemo dodati više njih, ako želimo svima poslati istu poruku. Drugi način za
dodavanje kontakata je korištenjem polja Cc i Bcc (označeno brojem 2 na slici 79). Cc je skraćenica
za Carbon Copy, te će kontakti koje dodijelimo u ovo polje također dobiti kopiju maila. Bcc je
skraćenica za Blind Carbon Copy i u ovom polju također možemo dodijeliti više adresa, te će svi
primatelji dobiti isti mail. Razlika između Cc i Bcc je jako velika: kada upisujete adrese u polje Cc
tada svi primatelji vide sve adrese kojima ste poslali mail, što može predstavljati problem
privatnosti nekom od njih. Ako dodjeljujete kontakte u polje Bcc, tada primatelji neće znati adrese
ostalih osoba koji su primili taj isti mail. U bilo kakvoj profesionalnoj komunikaciji, preporučljivo je
korištenje Bcc polja prilikom dodavanja kontakata. Adresna polja je moguće prevući iz Cc u Bcc i
obratno. Ako ste se predomislili i nekom od dodatih kontakata ne želite poslati mail, jednostavno
ga uklonite klikom na „x“ pored njegovog/njenog imena. Kada ste završili sa dodavanjem
kontakata, polje za adrese se smanjuje i neće smetati prilikom kreiranja maila. Polja 4 i 8 na slici
79 su prostor za upis naslova i teksta poruke, respektivno. U slučaju da odustajete od pisanja maila
Strana | 58
i želite izbrisati dosad napisano, kliknite na ikonicu sa kantom za smeće, označenu brojem 7. U
slučaju da izađete iz poruke klikom na „x“, dosad napisano će se sačuvati u labeli Drafts. Dakle, u
Drafts oznaci se čuvaju nedovršeni mailovi koje možete poslati naknadno.
U slučaju da želite poslati i neki dodatni sadržaj u mailu, bilo da je to slika ili neki dokument, video,
muzički klip i slično, to radite pomoću ikonica označenih brojem 6 na slici 79. Ako mišem pređete
preko ikonice „+“ pojavit će se i dodatni meni, kao na slici 81.
Slika 75: Opcije za umetanje dodatnog sadržaja u mail
Klik na ikonicu sa slovom „A“ otvara opcije za uređivanje fontova u mailu. Ikonica sa spajalicom
služi za umetanje dodatnih sadržaja sa računara. U slučaju da su dokumenti koje želite poslati
preveliki (iznad 20 MB) možete ih poslati i pomoću Google Drivea, koristeći narednu ikonicu.
Ikonica sa fotoaparatom omogućava umetanje slike u mail - dakle, kao dio poruke, a ne kao
dodatni dokument. Posljednja ikonica služi za korištenje emotikona.
Google Drive obezbjeđuje 5 GB memorije za čuvanje dokumenata, mailova i slika kojima možete
pristupiti bilo kad i bilo gdje. Ovih 5 GB je besplatno, ali je moguće kupiti još memorije u slučaju
potrebe.
Kada ste završili, klik na dugme Send (označeno brojem 5 na slici) završava posao i šalje poruku.
Možete je pregledati u oznaci za poslane poruke (Sent).
5.1.3 Čitanje primljene pošte, odgovaranje i prosljeđivanje

Primljena pošta se otvara prostim klikom na poruku. U slučaju da želite odgovoriti na poruku, to
je moguće klikom na dugme označeno brojem 1 na slici 82. Nakon unosa sadržaja poruke u polje
označeno brojem 2, za slanje iste neophodno je kliknuti na dugme broj 3 (Send).
Slika 76: Otvorena primljena pošta (lijevo) i dodatni meni (desno)
Strana | 59
Također je moguće proslijediti primljenu poruku nekoj drugoj osobi. Tada se prosljeđuje sav
primljeni sadržaj - tekst i bilo kakvi dokumenti u prilogu. Dugme za prosljeđivanje poruke (Forward)
je također označeno na slici 82 (desno). Osim toga, nude se i opcije printanja, brisanja,
premještanja poruke, itd.
5.1.4 Uređivanje i rad sa mailovima

Sada ćemo se bolje upoznati sa dijelovima označenim brojevima 3, 6, 7 i 8 ,vidljivim na slici 78. U
slučaju da vam više odgovara engleski jezik, ostavite trenutne postavke. Imate mogućnost prelaska
na bosanski jezik, što je objašnjeno u poglavlju sa postavkama.
Slika 77: Oznake u Gmailu
Sa lijeve strane Gmaila možemo pristupiti različitim oznakama. Oznake se mogu posmatrati kao
folderi u koje smještamo poruke radi bolje organizacije.
Po osnovnim postavkama u Gmailu nam se nude oznake prikazane slikom 83. U pristiglu poštu se
smještaju dolazne poruke, a u poslanu one koje smo mi poslali. Sve poruke možete označiti kao
Važno ili Sa zvjezdicom klikom na ikone označene brojem 8 na slici 84. Klikom na Više i Manje se
prikazuje, odnosno, skriva spisak svih oznaka. U Neželjenu poštu (engl. Spam) je moguće poslati
mail koji vas ne interesira; Otpad su mailovi koje izbrišemo. U Otpadu se mailovi čuvaju 30 dana
prije nego trajno nestanu.
Prije nego kreiramo novu oznaku i uočimo njenu namjenu, upoznat ćemo se sa osnovnim akcijama
koje primjenjujemo na odabrani mail. Ikone označene na slici 84 imaju sljedeće namjene:
Strana | 60
1. Odaberi
2. Arhiviraj
3. Prijavi neželjenu poštu
4. Izbriši
5. Premjesti u/na
6. Oznake
7. Dodatne opcije.
Slika 78: Manipulacija odabranim mailom
Pristigla nepročitana pošta je u Gmailu označena tako što je boldirana. Poštu čitamo jednostavnim
klikom na određeni mail. Već je spomenuto da je moguće mail označiti kao važan ili mu dodijeliti
zvjezdicu. Sa brojem 8 na slici su označene tri ikonice. Klikom na prvu (kvačica) biramo mail, nakon
čega se pojavljuju ikonice označene brojevima od 1 do 7. To znači da sve promjene koje
primijenimo se odnose na označen mail. Sljedeća ikonica je zvjezdica i klikom na nju mailu dajemo
oznaku zvjezdice, te se on kopira u oznake pod imenom Sa zvjezdicom. To znači da će se taj mail
naći i u pristigloj pošti i u dijelu sa zvjezdicom. Trećom ikonicom dodjeljujemo mailu oznako Važno,
tj on se kopira i na to mjesto. Gmail će sam dodijeliti nekim mailovima oznaku Važno, a nekim ne.
Moguće su personalizacije ovih postavki u okviru cjelokupnih opcija koje će biti naknadno
obrađene. Na ovaj način se vrši preraspodjela mailova pristigle pošte i možete već na prvi pogled
imati okvirnu sliku računa.
Prilikom prelaska miša iznad bilo koje od ikonica označenih brojevima od 1 do 7 se pojavljuje labela
u kojoj piše šta je namjena te ikone. Npr. prelaskom miša iznad ikone 1 se pojavljuje natpis
Odaberite. Moguće je odabrati sve mailove klikom na kvadratić u okviru ikone 1. Ponovni klik na
isti kvadratić ima za posljedicu poništavanje selekcije svih mailova. Klik na strelicu ikone nudi opcije
odabira:
 Sve
 Ništa
 Nepročitano
 Pročitano
 Sa zvjezdicom
 Bez zvjezdice.
Strana | 61
To znači da u par klikova možete izbrisati sve mailove bez zvjezdice, premjestiti pročitane mailove
na neku drugu lokaciju i slično.
Ikona Arhiviraj premješta mail iz vaše pristigle pošte pod oznaku Sva pošta (engl. Archive). Na taj
način Inbox nikada neće biti pretrpan, a uvijek možete pristupiti podacima koji su sačuvani „negdje
u arhivi“. Također je moguće izbrisati mail (ikonica broj 4) i tada se on premješta pod oznaku
Otpad. Sva pošta u Otpadu se trajno briše 30 dana nakon što je „bačena“. U tih 30 dana poruka se
može vratiti npr. u Inbox u svakom trenutku, tako što je označimo, a potom kliknemo na dugme
Premjesti u/na i odaberemo gdje je želimo premjestiti.
Može se reći da je bolja ideja arhivirati mailove jer se oni na taj način čuvaju, ali nam ne smetaju.
U slučaju da odaberemo mail i kliknemo na ikonu Prijavi neželjenu poštu, ubuduće će sav sadržaj
od tog pošiljatelja ići direktno u neželjenu poštu, preskačući Inbox. To je dobra ideja u slučaju da
često dolaze mailovi od neke stranice za prodaju i slično.
Ikonice označene brojevima 5, 6 i 7 služe za premještanje određene poruke pod neku drugu
oznaku. Postoje oznake koje se nalaze u Gmailu po osnovnim postavkama, kao što su Društvene
mreže i Promocije. Te dvije oznake su, također, i tabovi koje vidimo na osnovnom ekranu Gmaila.
Sve one služe za preraspodjelu mailova kako bi se olakšalo sortiranje i pregled istih. Npr, ako
primate obavještenja sa Facebooka, vjerovatno ih ne želite u Inboxu zbog previše nepotrebnog
sadržaja.
Mailove je moguće samo označiti ili u potpunosti premjestiti iz Inboxa. Pomoću ikone označene
brojem 5 premještamo označeni mail na neku drugu lokaciju tj. pod drugu oznaku. Tada se mail
više neće nalaziti u pristigloj pošti već samo na mjestu na koje smo ga premjestili. Druga opcija je
dodjela oznake određenom mailu. Tada mail ostaje u pristigloj pošti i istovremeno mu je
dodijeljena određena oznaka.
U mogućnosti smo napraviti vlastite oznake u okviru Gmaila. Naprimjer, oznaka pod imenom
Fakultet, u koju će se smještati svi mailovi od određenih pošiljatelja - kolega sa fakulteta. Mailove
je moguće smjestiti isključivo pod tom oznakom ili ih čuvati i u pristigloj pošti i pod oznakom.
5.1.5 Kreiranje, uređivanje i brisanje oznaka

Kreiranje oznake se može izvršiti na dva načina: prvi je klik na Stvori novu oznaku pod ikonicom za
oznake (označeno brojem 6 na slici 84). Potom upisati ime koje želite dati i kliknuti na dugme
Izradi. Drugi način je u panelu na lijevoj strani (slika 78, broj 3) kliknuti na Više (More), a potom na
dugme Izradi novu oznaku, te upisati ime i kliknuti na Izradi.
Mailovima je moguće dodijeliti oznake na više načina. Prvi je već objašnjen - odabrati mail (jedan
ili više njih, a potom pomoću ikone za oznake odabrati odgovarajuću i dodijeliti. Također je moguće
dodijeliti oznaku mailu prilikom njegovog pregleda (čitanja), i to pomoću iste ikone. Dodjela
oznake se može izvršiti njenim prevlačenjem iz lijevog panela na odgovarajuću poruku.
Strana | 62
Kada prelazite mišem preko oznake, pored nje se pojavi strelica koja otvara padajući meni, slika
85. U tom meniju možete promijeniti boju oznake ili njeno ime. Ime se mijenja klikom na
Uređivanje gdje se nudi polje za upis novog imena. Također je možete i izbrisati klikom na Ukloni
oznaku.
Slika 79: Padajući meni oznake kurs
Oznake se mogu ugnijezditi tako da pravite podoznake - analogno kao što u jednom folderu
možete napraviti njegov podfolder. Kada bi to moglo biti potrebno? Ako npr. imate oznaku Odmori
i želite napraviti novu pod imenom Dubrovnik, a koja se odnosi na odmor u tom gradu. tada nećete
praviti novu oznaku za Dubrovnik već je možete ugnijezditi kao podoznaku oznake Odmori. Možete
ugnijezditi već postojeću oznaku ili onu koju tek kreirate. Iz padajućeg menija određene oznake
odaberite Uređivanje. Pojavit će se prozor kao na slici 86, gdje se nudi polje Ugnijezdi oznaku ispod
sljedeće. Identičan prozor se pojavljuje i prilikom kreiranja nove oznake.
Slika 80: Izmjene oznake
Za svaku oznaku se nude i opcije prikaza na popisu oznaka i na popisu poruka. U slučaju da želite
da vaša oznaka uvijek bude prikazana na panelu sa lijeve strane, tada ćete ostaviti označenu opciju
Prikaži. Ako odaberete Sakrij tada će oznaka biti uvijek sakrivena. Odabir Prikaži, ako je
nepročitano, ima za posljedicu vidljivost oznake u slučaju da se u njoj nalaze nepročitane poruke.
Ako želite prikaz labele u listi poruka tada ćete u sekciji Na popisu poruka ostaviti označeno Prikaži
Strana | 63
i suprotno. Posljedice odabira Prikaži, odnosno Sakrij za sekciju Na popisu poruka je prikazan
slikom 87, gdje je za istu pristiglu poruku oznaka najprije prikazana, a potom sakrivena.
Slika 81: Prikaz i sakrivanje oznake na popisu poruka, respektivno
5.1.6 Pretraga
U slučaju da trebate specifičan mail, Gmail olakšava proces pronalaska. Npr. ako trebate pronaći
mail u kojem se nalazi riječ kupovina jednostavno upišite tu riječ u polje za pretragu (vidljivo na
slici 88). Ako i dalje imate problem u pronalaženju sadržaja, možete kliknuti na strelicu u okviru
polja za pretragu nakon čega će se pojaviti više opcija za specificiranje karakteristika sadržaja kojeg
tražite.
Slika 82: Prozor sa proširenim opcijama za pretragu
U okviru odgovarajućih polja možete upisati ko je osoba koja je poslala poruku koju tražite, ko je
primatelj, naslov, riječi koje sadrži ili riječi koje ne sadrži. Naravno, ne morate ispuniti sva polja. U
slučaju da poruka ima dodatni sadržaj (dokument, multimediju, itd.) označite polje Sadrži privitak.
Strana | 64
Također je moguće isključiti pretragu chatova, te odrediti vremensko razdoblje u okviru kojeg je
poruka primljena/poslana.
5.1.7 Filteri
Pomoću filtera moguće je upravljanje dolaznim porukama - automatsko dodjeljivanje oznake,
arhiviranje, brisanje, označavanje zvijezdicom ili prosljeđivanje dalje i još mnogo toga. Filter se
kreira u istom polju u kojem se vrši pretraživanje. Najprije je potrebno kliknuti na strelicu, kako bi
se pojavio prozor sa dodatnim opcijama. Potom je u neko od polja potrebno upisati početni kriterij.
Pretpostavimo da želite filtrirati sve poruke od određenog pošiljatelja tako da one odlaze pod
prethodno kreiranu oznaku. Koraci su sljedeći:
• otvoriti dodatne opcije polja za pretragu

• upisati željeni kriterij, u ovom slučaju mail adresu pošiljatelja
• kliknuti na link Izradi filter s tim pretraživanjem koji se nalazi u donjem desnom uglu (slika
89)
• označiti opcije koje želite da se primijene za filter koji kreirate.
Na slici je naznačen dio gdje je moguće odabrati oznaku koju želite primijeniti na filter. Moguće je
istovremeno primijeniti više akcija. Naprimjer, ako želite da svi mailovi od određenog pošiljatelja
(kojeg ste prethodno naveli) preskaču Inbox i idu direktno pod oznaku koju želite, označit ćete i
prvo polje Preskoči pristiglu poštu (Arhiviraj) i dodijeliti oznaku koju želite. U budućnosti će na sve
mailove od naznačenog pošiljatelja biti primijenjen kreirani filter.
Slika 83: Kreiranje filtera
Kreirane filtere je moguće izbrisati u postavkama Gmaila, o čemu će biti više govora u nastavku.
Strana | 65
5.1.8 Postavke
U okviru kursa ćemo proći neke od osnovnih postavki maila. Stranica sa opcijama Gmaila se otvara
klikom na ikonicu u gornjem desnom uglu, slika 90. Tu se nudi mogućnost promjene prikaza, što
se odnosi na veličinu koju zauzimaju poruke. Također možete promijeniti temu ili potražiti online
pomoć.
Slika 84: Opcije Gmaila
Klik na Postavke iz ponuđene padajuće liste vodi do ekrana prikazanog slikom 91. Odmah u prvom
tabu i prvoj sekciji se nudi promjena jezika sa kojim radimo. Kao što vidimo, odabran je hrvatski
jezik. U slučaju da želite promijeniti jezik, odaberite ga u padajućoj listi (ako je dostupan). Potom
skrolajte na dno stranice i kliknite na dugme Spremi promjene.
Strana | 66
Slika 85: Postavke Gmail računa
Postavke su podijeljene po tabovima kako biste se lakše snašli. Npr. odabirom taba Oznake u
mogućnosti ste podesiti opcije za svaku od labela, njihov prikaz u panelu sa lijeve strane ili u
porukama te ih izbrisati.
Odabirom Filtri se nudi opcija brisanja ili izmjene kreiranog filtra, te kreiranje novog. S obzirom na
to da smo cijeli Gmail prebacili na hrvatski jezik, izvršavanje svih zadataka je veoma olakšano zbog
olakšica i uputa koje daje Gmail.
Slika 86: Postavke filtera u Gmailu
5.1.9 Kontakti
Gmail čuva kontakte i olakšava pronalazak osoba od interesa. Klik na ikonu Gmail u gornjem
lijevom uglu, a potom Kontakti u mogućnosti ste dodati, izmijeniti ili izbrisati informacije o
kontaktima. Dodavanje novog kontakta je vrlo jednostavno, klikom na crveno dugme Novi
kontakt.
Strana | 67
Slika 87: Kontakti u Gmailu
Svaki put kada odgovorite na poruku ili je proslijedite, Gmail čuva kontakte u slučaju da ih nemate
u arhivi. Također, ako ste korisnik društvene mreže Google + kontakti će biti uvezeni u Gmail. U
slučaju da ne želite automatski dodavati kontakte, moguće je izmijeniti postavke u generalnim
opcijama Gmaila.
5.1.10 Odjava iz Gmail računa

Kako biste sačuvali svoju privatnost uvijek se ispišite sa računa po završetku rada sa mailom,
posebno ako radite za javnim računarom. Ispis je veoma jednostavan, kliknite na ikonicu u gornjem
desnom uglu, slika 94. Potom odaberite Sign out (odjavite se).
Slika 88: Odjava sa računa (Sign out) ili dodavanje novog računa (Add account)
Pored opcije za odjavu nudi se mogućnost prikaza i uređivanja profila, te dodavanja računa. Dugme
Dodajte račun služi ako imate više Gmail računa koje želite imati otvorene istovremeno.
Strana | 68
Gmail nudi još mnoštvo mogućnosti za personalizaciju računa po individualnoj želji korisnika. Osim
toga, Google tim konstantno radi na poboljšavanju svih Google proizvoda. Koristi kreiranja i
korištenja Gmail računa se ogledaju i u povezanosti i olakšicama pri korištenju svih alatki, aplikacija
i dodataka koje Google kompanija nudi.
5.1.11 Google Drive

Google Drive je online servis za pohranu podataka (dokumenata, fotografija, muzike, videa).
Google nudi 15 GB besplatnog prostora za pohranu podataka. Integrisan je sa ostalim Googleovim
servisima, tako da možete da se prijavite sa korisničkim podacima vašeg Gmail računa. Tako ćete
moći otvoriti podatke koji su spremljeni u Google Driveu koristeći usluge drugog servisa. Tu
možete pohraniti više od 30 različitih vrsta dokumenata, a da ne morate ove programe prethodno
instalirati na vašem računaru.
5.1.11.1 Pristupanje Google Driveu

Da biste pristupili Google Driveu, najprije se prijavite na Gmail account. Nakon prijave, iz grupe
aplikacija (Apps) odaberite Drive.
Slika 89: Gmail račun, odabir dostupnih aplikacija
Slika 90: Odabir aplikacije Google Drive
Nakon odabira aplikacije Google Drive, otvara se sljedeći prozor:
Strana | 69
Slika 91: Izgled prozora Google Drive
1. Novo - dugme za kreiranje novih sadržaja: foldera - zbog bolje organizacije sadržaja,
dodavanje novog sadržaja (file upload), kreiranje novog dokumenta
2. Organizacija dokumenata
a) Moj disk (moj sadržaj) - prikaz svih sadržaja aplikacije Google Drive trenutno
prijavljenog korisnika
b) Računala- Sinhronizacija računara sa Google diskom
c) Dijeljeno sa mnom – sadržaj koji su ostali korisnici podjeli sa vama.
d) Nedavno - prikaz svih sadržaja koji su nedavno korišteni ili izmijenjeni
e) Sa zvijezdicom - prikaz svih sadržaja koji su označeni kao favoriti u cilju lakše pretrage
istih
f) Otpad - prikaz izbrisanog sadržaja.
3. Pretraži disk (polje za pretraživanje) - omogućava pretraživanje sadržaja

4. Moj disk - korisniku nudi mogućnosti, kao i opcija New (1)
5. Prikaz kreiranih foldera (Dokumenti, Slike)
6. Dugmad za organizaciju sadržaja i podešavanja
a) Pogled - različiti prikazi sadržaja unutar Google Drivea (List View - prikaz sadržaja u
obliku liste, Grid View - prikaz sadržaja u obliku mreže)
b) Notifikacije - obavijesti unutar Google Drivea
c) Detalji - prikaz detalja za pojedine aktivnosti.
d) Podešavanja - omogućava podešavanja Google Drive.
Strana | 70
5.1.11.2 Upravljanje sadržajima unutar Google Drivea

Unutar Google Drive je moguće smjestiti različite podatke: dokumente, fotografije, muziku, video.
Da bismo imali pregledniji uvid u sadržaj našeg Google Drive, poželjno je iste organizovati u okviru
foldera. Potrebno je lijevom tipkom miša kliknuti na dugmć Novo. Nakon ćega se pojavljuje
padajući meni. Na sljedećoj slici je prikazan način kreiranja foldera unutar aplikacije Google Drive.
Slika 92: Kreiranje foldera unutar Google Drive
Slika 93: Izgled kreiranog foldera
Ukoliko želite neki sadržaj s vašeg računara dodati na Google Drive odaberite Novo→ Prijenos
datoteke → odaberite sadržaj s računara → Open. U donjem desnom uglu će se pojaviti statusna
traka koja prikazuje proces postavljanja sadržaja. Isti je moguće prekinuti odabirom dugmeta
Cancel.
Strana | 71
Slika 94: Izgled statusne trake
Slika 95: Izgled Google Drive nakon dodavanja fotografije
Ukoliko neki sadržaj želite organizovati u određeni folder, pozicionirajte se unutar željenog
foldera → desni klik → Upload files ili prijenos datoteke→ odaberemo željeni sadržaj → Open.
Ukoliko se sadržaj već nalazi unutar Google Drivea, ali ne i u okviru foldera, jednostavno ga
označite i prevucite do željenog foldera.
Ukoliko neki sadržaj želite podijeliti s vašim prijateljima ili poslovnim saradnicima označite sadržaj
→ desni klik → Share ili Dijeli → unesite osobe s kojima želite podijeliti sadržaj → odredite prava
pristupa (mogućnost modifikacije, komentarisanja ili samo pregleda) → upišite komentar
ukoliko želite → Send.
Slika 96: Izgled prozora prilikom dijeljenja sadržaja
Strana | 72
Da biste imali lakši uvid u najbitnije sadržaje istima možete dodijeliti Star (zvijezdu). Označite
željeni sadržaj → desni klik → Add Star ili dodaj zvijezdicu. U organizaciji dokumenata pod
grupom Sa zvijezdicom nalaze se svi dokumenti koje ste označili bitnima - (slika ispod).
Slika 97: Dodjeljivanje zvijezde dokumentu
Slika 98. Pregled bitnih sadržaja
Strana | 73
5.1.11.3 Instalacija aplikacije Google Drive na računaru

Instalacijom aplikacije Google Drive za računar, u folderu Documents će se pojaviti novi folder pod
nazivom Google Slides. Datoteke koje pohranite u tom folderu će automatski biti sinhronizovane
sa Google serverima, a samim tim i sa vašim Google Drive korisničkim računom. Tada su vam
datoteke dostupne putem Interneta, naravno, kao i na nekom drugom računaru, putem adrese
drive.google.com.
Da bismo mogli koristiti Google Drive na našem računaru, isti moramo prvo instalirati. U Google
pretraživaču ćemo unijeti naziv programa (download google drive), te odabrati prvi ponuđeni link
iz liste.
Slika 99: Rezultat pretraživanja
Iz ponuđene liste odaberemo Personal (s obzirom da želimo instalirati Google Drive na našem
personalnom računaru). Nakon toga slijedi preuzimanje instalacionog fajla, te pokretanje
instalacije.
Slika 100: Odabir verzije Google Drive(Personal)
Strana | 74
Slika 101: Preuzimanje instalacionog fajla
Odmah nakon preuzimanja instalaciong fajla, počet će proces instalacije Google Drive. Da biste
nakon instalacije započeli korištenje Google Drivea, odaberite Get Started, a nakon toga izvršite
prijavu na vaš Gmail korisnički račun.
Slika 102: Početak korištenja Google Drivea, prijava na Gmail korisnički račun
Strana | 75
Na radnoj površini je kreirana prečica za Google Slides. Ukoliko otvorimo folder možemo vidjeti
sve sadržaje koje smo prethodno postavili na Google Drive preko našeg Gmail računa. Sve sadržaje
koje spasimo unutar foldera Google Drive na našem računaru automatski će biti sinhronizovane
sa Google serverima, a samim tim i sa Google Drive korisničkim računom.
Slika 103: Prikaz ikone Google Slides na radnoj površini
Strana | 76
5.2 Outlook
U današnjem brzom tempu poslovanja, za moderno komuniciranje i besprijekornu organizaciju
posla neophodno je korištenje programa kao što je Microsoft Outlook. Program je namijenjen kako
u privatne svrhe, tako i svim poslovnim ljudima. Vođenje osoba sa kojima radimo ili poslovno
surađujemo kroz kontakte nam daje mogućnost brzog pronalaska svih njihovih podataka (broja
telefona, adrese stanovanja, datuma rođendana i sl.) i korištenja unutar drugih dijelova Microsoft
Outlooka (poziv na sastanak, pregled zauzetosti vremena, dodjeljivanje zadatka, itd.). Uredno
vođenje kalendara obaveza, sastanaka i događaja ne ostavlja mogućnost da nešto zaboravimo i
izgubimo što se klasičnim načinom vođenja na papirićima ne bi moglo reći. Mora se reći da je
Microsoft Outlook izrazito opsežan program i ukoliko dobro upoznamo rad sa njim, uveliko će nam
pomoći u komunikaciji i organizaciji vremena. Bez Microsoft Outlooka nema uspješnog vođenja
poslovanja gotovo u svim gospodarskim granama, a oni koji uspješno posluju bez njega trebali bi
biti svjesni da bi im se poslovanje još više poboljšalo njegovim korištenjem.
5.2.1 Kreiranje Outlook korisničkog računa

Da biste kreirali Outlook račun neophodno je pristupiti stranici Outlook.com. Nakon pristupanja
stranici ponudit će vam se mogućnost da se prijavite klikom na dugmić Sign In, a zatim upišete
vašu e-mail adresu i šifru (ukoliko imate već kreiran korisnički račun), ali i opcija za kreiranje novog
korisničkog računa odabirom Create account.
Slika 104: Pristup Microsoft Outlooku
U nastavku su prikazane slike, korak po korak, za kreirane korisničkog računa.
• Prvi korak jeste definisanje korisničke mail adrese.
Strana | 77
• Unos šifre koja će se koristiti prilikom prijave.

• Zatim unos imena i prezimena korisnika koji kreira račun.
• Odabir zemlje/regiona odakle je korisnik koji kreira korisnički račun.

• Unos datuma rođenja.
Strana | 78
Slika 105: Potrebno je unijeti kod u polje za upis
Slika 106. Odabir jezika i vremenske zone
Strana | 79
Slika 107.Izbor teme za outlook račun
Slika 108. Dodavanje automatskog potpisa
Nakon što uspješno popunite sve osobne podatke otvara se novi Outlook prozor dobrodošlice.
Strana | 80
Slika 109: Izgled Outlook prozora
5.2.2 Upotreba Outlook korisničkog računa

Ukoliko želite kreirati novu poruku odaberite New message iz alatne trake, nakon čega se otvara
novi prozor za unos poruke. (Slika 110) U polje 1 unesete email adresu osobe kojoj šaljete poruku,
u polje 2 unosite naslov poruke , a u polje 3 sadržaj poruke. Nakon unosa, odaberite opciju Send
kako biste poslali napisanu poruku.
Slika 110: Kreiranje nove poruke
Strana | 81
Pošta je razvrstana po kategorijama (kao i kod Gmail računa) koje se nalaze s lijeve strane. Ukoliko
želite vidjeti poslanu poruku Odaberite kategoriju Sent.
Slika 111: Pregled poslanih poruka
Microsoft Outlook nudi široku paletu sadržaja. Kako biste im pristupili kliknite na dugme menija u
gornjem lijevom uglu.
Slika 112: Sadržaj Microsoft Outlooka
Strana | 82
• Outlook.com (Mail) - daje uvid u pristiglu poštu, kao i pristup svim drugim kategorijama
pošte (Archive, Junk, Drafts, Sent, Deleted). Ukoliko želite kreirati novu kategoriju u koju
ćete smještati određene mailove odaberite opciju New folder iz liste.
• Calendar - omogućava efikasnu raspodjelu vremena kroz organizovanje vlastitog
kalendara, te upravljanje rasporedom poslovnih sastanaka. Možete da pošaljete vaš
raspored drugima tako da brzo mogu da pronađu vrijeme za sljedeći sastanak. Novi
Schedule View nudi vam horizontalni prikaz više kalendara.
• People - daje pregled svih dostupnih kontakata
• OneDrive - prostor od 5 GB predviđen za spašavanje vlastitih dokumenata kojima možete
pristupati bilo gdje da se nalazite. Dokumente je moguće organizovati u foldere radi lakšeg
pretraživanja istih.
Slika 113: Izgled kalendara
Postoje različiti prikazi kalendara: mjesečni, sedmični, dnevni. Ukoliko želite dodati podsjetnik,
pozicionirajte se unutar željenog polja, nakon čega vam se pojavljuje prozor kao na slici 114.
Strana | 83
Slika 114: Dodavanje podsjetnika unutar kalendara
Slika 115: Izgled kalendara nakon dodavanja podsjetnika (Sedmični prikaz)
Strana | 84
5.2.3 OneDrive
Slika 116: Izgled prozora OneDrive
Ukoliko želite bilo koji dokument sa vašeg računara premjestiti u OneDrive to možete učiniti tako
što isti prevučete mišem do željenog foldera.
Strana | 85
Slika 117: Premještanje dokumenta sa računara unutar OneDrivea
Moguće je kreirati i dodatne foldere u cilju veće preglednosti dokumenata. Da biste kreirali novi
folder kliknite desnim klikom miša unutar praznog prostora → Create → Folder. Nakon kreiranja
foldera potrebno je isti imenovati.
Slika 118: Kreiranje novog foldera
Strana | 86
• Word Online, Excel Online, Power Point Online, OneNote Online, Office Online -
Microsoft Outlook daje mogućnost kreiranja online sadržaja različitih formata svojim
korisnicima.
5.2.4 Odjava s Outlook korisničkog računa

Da biste izvršili odjavu s Outlook korisničkog računa kliknite na vašu sliku u gornjem desnom uglu.
Kako biste se odjavili odaberite opciju Sign out.
Slika 119: Odjava s Outlook korisničkog računa
Strana | 87
6. KOMPRESOVANJE DOKUMENATA
Ukoliko želimo da smanjimo težinu dokumenta kako bismo ga lakše i brže poslali putem Interneta,
ili ako imamo više pojedinačnih fajlova koje želimo poslati istoj osobi, najbolje ih je kompresovati.
Za kompresiju postoji nekoliko vrsta programa WinRar, WinZip, 7zip i potpuno je svejedno koji od
njih odaberemo za korištenje. Proces kompresije dokumenta je jednostavan:
1. Klik desnim klikom miša na dokument

2. Izberete opciju Add to archive ili 7-Zip
Slika 120: Kompresija dokumenta
Nakon toga odabiremo ime kompresovanog dokumenta, format kompresije, te metod kompresije.
Strana | 88
Slika 121: Podešavanje dodatnih mogućnosti prilikom kompresije dokumenta
Ukoliko želite zaštititi sadržaj kompresovanog dokumenta (samo na vašem računaru ili prilikom
slanja) moguće je nad istim postaviti šifru (password). Dokumentu će se moći pristupiti samo
nakon unosa ispravne šifre.
Slika 122: Dodavanje šifre nad kompresovanim dokumentom
Strana | 89
Ako želimo da pošaljemo više dokumenata e-mailom najbolje ih je prvo staviti u jedan folder, pa
ga na isti način kompresovati i dodati kasnije sve kao jedan fajl, a ne pojedinačno.
Ukoliko želite otpakovati kompresovani dokument kliknite desnim klikom miša na isti →7-Zip
Extract files/Extract here → odaberite lokaciju na koju želite spasiti dokument → unesite šifru
(ukoliko je potrebno) → OK.
Slika 123: Izgled kompresovanog dokumenta
Slika 124: Vraćanje kompresovanog dokumenta u izvorni oblik
Drugi način kompresije dokumenta jeste da označite dokument koji želite kompresovati → desni
klik → Send to → Compressed (zipped) folder, nakon čega se kreira kompresovani dokument kao
i u prethodnom slučaju.(slika 126).
Strana | 90
Slika 125: Kompresija dokumenta pomoću opcije Compressed (zipped) folder
Strana | 91
7. POVEZIVANJE GMAIL ACCOUNTA S YOUTUBEOM

YouTube je popularni servis za razmjenu video-sadržaja gdje korisnici mogu postavljati,
pregledavati i ocjenjivati video isječke. Da biste pristupili servisu Youtube, u polje za pretraživanje
ukucajte youtube.com.
Slika 126: Pristup Youtubeu
Ukoliko prethodno nismo bili logovani na Gmail korisnički račun klikom na dugme Sign in bit ćemo
preusmjereni na njega kako bismo izvršili prijavu.
Slika 127: Odabir dugmeta Sign in u svrhu prijave na Gmail
Nakon prijave na Gmail korisnički račun automatski ćemo biti preusmjereni na YouTube stranicu.
Klikom na sivu ikonu u gornjem desnom uglu prikazat ce se podaci o trenutno registrovanom
korisniku.
Strana | 92
Slika 128: Prikaz trenutno prijavljenog korisnika na Youtubeu
Za pretraživanje sadržaja na YouTubeu koristimo textbox unutar kojeg kucamo sadržaj koji želimo
pretraživati na ovoj stranici (što je prikazano na slici ispod).
Slika 129: Pretraživanje sadržaja na Youtubeu
Pritiskom na tipku Enter sa tastature (ili na lupu desno od textboxa gdje smo vršili pretraživanje)
prikazat će se sadržaj našeg pretraživanja (kao na slici ispod).
Strana | 93
7.1 Filtriranje pretrage na YouTubeu

Kako biste što lakše pronašli neki sadržaj, rezultate pretrage možete filtrirati klikom na dugme
Filters, kao na slici ispod. Filtriranje sadržaja podrazumijeva sljedeće:
• Upload date - omogućava da pretražujete sadržaje koji su objavljeni u različitim
vremenskim intervalima (npr. protekli sat, trenutni dan, sedmica, mjesec ili godina).
Type - omogućava prikaz tačno određenog tipa sadržaja (video, kanal, lista, film ili
program).
• Duration - omogućava prikaz sadržaja određenog trajanja (kratki - do 4 minute ili dugi -
više od 20 minuta)
• Features - omogućava prikaz sadržaja u određenim formatima (HD, CC, 3D i sl.)
• Sort by - omogućava prikaz sadržaja poredanih po važnosti, datumu postavljanja, broju
pregleda ili ocjeni.
Slika 131: Filtriranje pretrage na Youtubeu
Strana | 94
Ukoliko odaberemo neki od filtera (u ovom slučaju This month) prikazat će nam rezultate
pretraživanja svih sadržaja koja zadovoljavaju kriterij datog filtera (sadržaje koji su postavljeni na
YouTube servisu ovog mjeseca).
Slika 132: Rezultat pretraživanja sadržaja Opuštajuća muzika s filtriranjem This month
Kada poziconiramo kursor miša na neki od ponuđenih sadržaja našeg pretraživanja pojavit će se
opcija Watch Later (gledaj kasnije). Ukoliko sadržaj ne želimo pregledati u datom trenutku nego
kasnije, kliknut ćemo na ikonu u obliku sata. Na ovaj način ćemo dati sadržaj (video) dodati u
prethodno definisanu playlistu koja se zove Watch Later, koja već postoji na našem korisničkom
računu.
Slika 133: Dodavanje sadržaja u listu Watch Later
Strana | 95
Kada odaberemo listu Watch Later bit će prikazani svi sadržaji koje smo dodali u ovu listu (kako
bismo ih pregledali naknadno).
Slika 134: Sadržaj liste Watch Later
Na lijevoj strani YouTube panela, na samom dnu, nalazi se opcija Settings, gdje imamo na
raspolaganju niz mogućnosti, prikazanih na slici 138.
• Language (jezik): biramo jezik na kojem će stranica biti prikazivana.

• Country (država): biramo region iz kojeg će YouTube sugerisati sadržaj prilikom našeg
pretraživanja.
• Restricted Mode (sigurnost): u sigurnom načinu rada skriveni su videozapisi koji bi mogli
sadržavati neprikladan sadržaj, a koje su označili korisnici i drugi signali. Nijedan filtar nije
100% precizan, ali trebao bi vam pomoći u izbjegavanju većine neprikladnog sadržaja.
Slika 135: Podešavanje pretrage sadržaja
Strana | 96
8. SKYPE
Skype je besplatni instant messaging program razvijen od strane Microsoft Skype Divison. Instant
messaging tehnologija omogućava gotovo trenutno slanje i primanje poruka pomoću Interneta.
Prvo izdanje ovog programa je bilo 2003. godine, a do 2010. je imao 663 miliona registrovanih
korisnika. Kupljen je od strane Microsofta 2011. godine. Skype pruža mogućnosti komunikacije
koristeći mikrofon, web-kameru ili dopisivanjem. To znači da možete obavljati besplatne
telefonske/video pozive sa osobama koje se nalaze na drugom kraju svijeta pod uslovom da imate
Internet konekciju.
Instalacija Skypea je vrlo jednostavna i ima sličnu proceduru kao i većina aplikacija: pomoću
browsera pretražiti pojam Skype, pronaći i preuzeti instalacijski fajl i pokrenuti instalaciju. Sljedeći
korak je kreiranje Skype računa, za šta je potrebno imati mail račun.
8.1 Kreiranje računa i upis na Skype

Kada prvi put pokrenemo Skype pojavit će se prozor kao na slici 139.
Slika 136: Početni Skype prozor
Sljedeći korak je kreiranje računa, što je omogućeno klikom na opciju Create an account. Otvorit
će se stranice koje je potrebno popuniti informacijama (slika 140.)
Strana | 97
Slika 137: Kreiranje Skype računa
U prvom koraku prilikom kreiranja Skype računa moguće je korstii broj telefona ili odabrati opciju
umjesto broja telefona koristiti mail adresu – Use your email instead.
Nakon uspješne registracije i kreiranja Skype računa, otvara se Skype prozor koji će izgledati kao
na slici 141.
Slika 138: Skype prozor
Strana | 98
8.2 Kontakti u Skypeu

Da biste komunicirali sa prijateljima ili porodicom najprije ih morate dodati u listu kontakata.
Moguće je dodati pojedinačne kontakte ili ih uvesti sa mail računa ili Facebooka. Najprije se upišite
u vaš Skype račun, a potom kliknite u polje za pretragu.
Slika 139: Dodavanje kontakta
Prijatelja kojeg želite dodati možete potražiti po njegovom punom imenu, Skype korisničkom
računu ili email računu - jednostavnim upisom u polje za pretragu. U slučaju da se kao rezultat
pretrage pojavi jedna osoba i to je ona koju tražite, jednostavno kliknite na ime ili profilnu sliku.
Ako postoji više rezultata pretrage, potražite osobu koja je vaš prijatelj i kliknite na njegovu/njenu
sliku. U slučaju da ne možete naći nekoga, a sigurni ste da imaju i koriste Skype, pitajte za njihovo
Skype korisničko ime po kojem ćete ih definitivno naći.
U gornjem Skype panela će se pojaviti dugmić Add to Contacts gdje možete upisati neki uvodni
tekst, kako biste se predstavili. Proces se završava klikom na dugme Send, slika 143.
Slika 140: Dodavanje kontakta<<<<
Strana | 99
Kontakt koji ste dodali će se pojaviti u vašoj listi kontakata, ali umjesto statusne slike će stajati
ikonica sa znakom upitnika sve dok druga strana ne prihvati vaš zahtjev. Kada je zahtjev prihvaćen,
u mogućnosti ste komunicirati, obavljati video pozive, slati sadržaje, itd.
Za uvoz kontakata iz menija odaberite Contacts a potom Import Contacts (slika 144). U daljnjim
koracima će se tražiti da upišete podatke o računu iz kojeg uvozite kontakte, te da odaberete da li
želite uvesti sve ili samo neke od njih.
Slika 141: Uvoz kontakata iz nekog drugog računa
Desni klik mišem na neki od kontakata otvara meni u kojem možete:
• Ukloniti kontakt klikom na Remove from contacts

• Blokirati kontakt tako da vam ne može slati poruke klikom na Block this person
• Promijeniti ime u listi - Rename
• Pregledati profil - View profile
8.3 Skype interface

Na slici 145 je prikazan lijevi panel Skype interfacea. Označenim ikonicama vršimo navigaciju kroz
Skype. Na slici vidimo da je trenutno odabrana ikonica sa kućicom - Home. Kada se tu nalazimo,
imamo prikazan spisak kontakata u lijevom panelu i razgovore koje vodimo u desnom. Sa poljem
za pretragu smo se već upoznali prilikom dodavanja novog kontakta. Razlika je što, kada se
nalazimo u Home sekciji, pretraga se vrši samo nad našim kontaktima. Na slici važi numeracija:
1. Odabir statusa - dostupni, zauzeti, nevidljivi, itd. Klikom na naše korisničko ime se u desnom
panelu Skypea nude informacije o našem profilu i mogućnost njihove izmjene.
2. Home - u lijevom panelu je prikazan spisak kontakata, a u desnom konverzacije koje vodimo
sa prijateljima ili generalna Skype home stranica
3. Poziv na neki broj putem telefonske mreže
4. Dodavanje novog kontakta
5. Lista kontakata
Strana | 100
6. Nedavno vođeni razgovori
Slika 142: Lijevi panel Skypea
Kada kliknete na vaše korisničko ime (broj 1), kao što je već rečeno, otvara se prozor sa
informacijama o vašim profilima, slika 146. Tu možete promijeniti sliku klikom na Change picture
ili na profilnu ikonu. Možete izmijeniti ili dodati informacije koje su obojene plavom bojom: gdje
piše, npr. Add a number dodajete svoj broj telefona, kuće ili kancelarije. Opcija Show full profile
otvara i ostale informacije o profilu. Sa desne strane imate informaciju o tome šta može vidjeti
svaki korisnik Skypea, Public - šta mogu vidjeti samo kontakti koje ste dodali - Contacts, odnosno
šta je potpuno privatno i ne vidi niko - Private. Dakle, ako upišete svoj broj mobitela kontakti koje
imate na listi će vidjeti te informacije.
Strana | 101
Slika 143: Profil na Skypeu
8.4 Razgovor u Skypeu

Kao što je već navedeno, putem Skypea je moguće dopisivati se, pričati pomoću mikrofona i
slušalica/zvučnika ili obaviti video -poziv ako imate potrebnu opremu.
Kada kliknete na neki kontakt iz liste na desnom panelu Skypea ćete dobiti prozor za kontaktiranje.
Svoju tekstualnu poruku pišete na označeno mjesto sa natpisom Type a message here. Da biste
poslali poruku kliknete na dugmić u donjem desnom uglu ili pritisnite Enter na tastaturi.
Strana | 102
Slika 144: Razgovor sa kontaktom iz liste
Video-poziv ćete započeti tako što kliknete na plavo dugme sa kamerom, a obični Skype poziv
obavljate pomoću dugmeta sa slušalicom. Nakon toga će se pokušati uspostaviti veza i ako je druga
strana online i prihvati poziv možete početi razgovor. Da biste poslalali neki dokument (sliku, audio
ili video), te dodali jednu ili više osoba u razgovor, pritisnite dugme broj 1 (sa slike 148). Ukoliko
želite završiti razgovor pritisnite dugme broj 2.
Slika 145: Skype prilikom uspostavljanja poziva
Strana | 103
8.5 Slanje dokumenata putem Skypea

Najjednostavniji način slanja dokumenata jednoj ili više osoba jeste klikom na ikonicu sa
određenim znakom koja se pojavi u prozoru za razgovor. Ikonica označena brojem 1 omogućava
slanje slike, dok broj 2 omogućava slanje dokumenta. Ikonica označena brojem 3 omogućava
slanje video zapisa, a 4 i 5 slanje kontakta ili emotikona. Sljedeći korak je pronalazak tog
dokumenta na računaru i slanje. Da biste dokument uspješno poslali druga strana ga mora
prihvatiti kada se pojavi zahtjev klikom na dugme Accept. Ako ste se predomislili i ne želite poslati
dokument, kliknite na dugme Cancel.
Slika 146: Slanje dokumenta Skypeom
Slika 147: Dokument je poslan, čekanje na prihvatanje od druge strane
8.6 Grupe i liste kontakata

Kako biste lakše organizovali spisak kontakata moguće je napraviti njihove liste i na taj način ih
grupisati. Možete napraviti liste Prijatelji, Poslovna, Porodica, itd. Po osnovnim postavkama u
okviru Skype - a imate liste: All (svi), Skype (samo Skype kontakti), Online (samo osobe koje su
trenutno online), Facebook (Facebook kontakti).
Najjednostavniji način kreiranja nove liste jeste desnim klikom na kontakt koji želite tu dodati, a
potom odabrati stavku Add to List. U slučaju da nijedna lista nije kreirana pojavit će se prozor u
kojem upisujete ime liste koju kreirate i u koju ćete dodati novi kontakt. Ako neke liste već postoje,
ponudit će se opcija dodavanja odabranog kontakta u već postojeću listu ili kreiranje nove i
dodavanje kontakta u nju.
Kada na padajućem meniju sa listama (slika 151) odaberete neku od njih prikazat će se samo
kontakti iz te liste. Na slici 151 je prethodno kreirano nekoliko lista i vidimo da Skype trenutno
prikazuje sve kontakte je odabrana opcija All. U slučaju da želimo prikazati samo kontakte sa
određene liste, potrebno je kliknuti na željenu listu. Brisanje je vrlo jednostavno, klikom na ikonicu
sa kantom za smeće u gornjem desnom uglu.
Strana | 104
Slika 148: Liste u Skypeu
Lista kontakata služi za sortiranje i preraspodjelu - generalno lakše snalaženje korisnika. U slučaju
da imate grupu korisnika, naprimjer određeni broj partnera sa kojima radite na projektu, može se
javiti potreba da često razgovarate sa svima istovremeno. Kada kreirate grupu, možete je spasiti u
listi kontakata kao zaseban kontakt. To je kao da imate jedan kontakt koji vas povezuje sa više ljudi
istovremeno.
Da biste kreirali grupu odaberite ikonicu za kreiranje grupe New u lijevom Skype panelu. U polju
koje se pojavilo unesite imena kontakata. Grupi možete pristupiti u tabu Recent. Ako je želite
spasiti kliknite na Save group in Your Contacts. Ako želite izbrisati spašenu grupu, to radite isto
kao i za kontakte - desnim klikom na nju, a potom odaberite Remove From Your Contacts.
Slika 149: Panel za kreiranje grupe
Strana | 105
8.7 Promjena jezika

U slučaju da ne znate engleski jezik, Skype omogućava još mnoštvo drugih. Promjene postavki
jezika su veoma jednostavne iz menija Tools, mišem pokažite na stavku Change Language, a
potom odaberite jezik koji želite koristiti.
8.8 Osnovne postavke

Do osnovnih postavki Skypea se dolazi iz menija Tools, a potom odabrati Options. Pojavit će se
prozor kao na slici 153. U okviru općenitih postavki - General settings možete podesiti svoje video
i audio postavke. Naime, može se desiti da kamera ili mikrofon ne funkcionišu ispravno, što je
moguće testirati i eventualno ispraviti neke greške pomoću ovih alata.
Slika 150: Opcije servisa Skype
Skype po zadanim postavkama čuva historiju razgovora. U slučaju da je želite izbrisati pod
opcijama odaberite karticu Privacy - privatnost. U trećoj sekciji ovog dijela imate padajući meni u
okviru kojeg birate da li uopće želite čuvati historiju i na koji vremenski period - slika 154. Također
imate dugme za brisanje dosad sačuvane historije - Clear history.
Na ostalim karticama možete personalizirati Skype još više - odrediti koje notifikacije želite primati,
a koje ne, zvukove koje čujete, ko može uputiti pozive, itd.
Strana | 106
Slika 151: Brisanje historije razgovora
8.9 Odjava sa računa

Kada završite sa korištenjem Skypea, pogotovo ako ne koristite privatni računar, uvijek se odjavite
sa računa. To vršite klikom na meni stavku Skype u gornjem lijevom uglu, a potom klikom na Sign
out.
Da biste u potpunosti isključili Skype prozor, kliknite desnim klikom miša na ikonicu na Taskbaru a
potom na Quit Skype. Pojavit će se prozor u kojem vas pita da li ste sigurni da želite napustiti
Skype. Odaberite Quit.
Strana | 107
9. ANTIVIRUSI
Antivirusni softver, antivirusni program ili antivirus je računarski softver koji se koristi za zaštitu i
uklanjanje računarskih virusa, kao i drugih programa koji mogu uzrokovati probleme u korištenju
računara, oštetiti softver ili podatke.
9.1 Windows Defender

Windows Defender ugrađen je u najnovije verzije operativnog sistema Windows i pomaže pri
zaštiti računara od virusa i drugog zlonamjernog softvera.
Za računar koji koristi stariju verziju operativnog sistema, Windows 7 možete besplatno preuzeti
Microsoft Security Essentials.
Windows Defender za Windows 8, Windows RT, Windows 8.1, Windows RT 8.1 i Windows 10
omogućuje ugrađenu zaštitu od zlonamjernog softvera. Ne možete koristiti Microsoft Security
Essentials, ali to nije ni potrebno – Windows Defender već je na računaru i spreman je za rad.
Slika 152. Windows Defender
Ako želite zaštititi računar sa starijom verzijom sistema Windows 7, Microsoft Security Essentials
pružit će vam sveobuhvatnu zaštitu od zlonamjernog softvera i pomoći u zaštiti od virusa,
špijunskog i drugog zlonamjernog softvera. Omogućuje besplatnu zaštitu računara.
Microsoft Security Essentials dostupan je za razne regionalne sheme i na različitim jezicima. Ako
nije dostupan na željenom jeziku, možete ga instalirati na bilo kojem od navedenih jezika i on će
svejedno funkcionirati i štititi vaš računar.
Strana | 108
10. ADD-ONS (Dodaci)

Add-ons su dodaci za Internet-pretraživače kojima ili dodajete neke nove funkcije, ili, pak,
modifikujete već postojeće. U nastavku će biti opisan princip rada nekih od njih za Mozilla Firefox
pretraživač.
10.1 Add ons - video downloader

Otvorimo Mozilla Firefox pretraživač, kliknemo na Meni dugme , a zatim na opciju Add–ons, koja
je ocrtana crvenim kvadratićem (slika 153).
Slika 153: Meni za podešavanja
Otvara nam se prozor za instalaciju, Add–ons (dodataka koje nam pomažu pri radu unutar
pretraživača). Postoje hiljade besplatnih dodataka koje su kreirali programeri širom svijeta, koje
možete instalirati kako biste personalizirali Firefox. Od zabavnih vizuelnih tema do moćnih alata
Strana | 109
koji brzo i sigurnije pretražuju. Dodaci čine vaš preglednik vašim. Da bi ste uključili neki od
dodataka dovoljno je da povuče klizač pored dodatka.
Slika 154: Meni za uključivanje Add-onsa
Da bismo instalirali određeni dodatak, potrebno je kliknuti na opciju See more add-ons. Na novoj
kartici koja se otvorila, u polje za pretragu unesemo naziv add-onsa. Na primjer, instalirat ćemo
dodatak koji će omogućavati preuzimanje video-sadržaja sa web-stranica. U našem slučaju flash
video downloader i pritisnut ćemo tipku Enter (slika 155).
Slika 155: Pretraga za instalaciju Add-onsa
Strana | 110
Otvara nam se novi prozor sa rezultatima pretraživanja za ovaj Add-ons. Odabrat ćemo Flash Video
Downolader i kliknuti na Add to Firefox pri čemu će se naš Add-ons instalirati.
Slika 156. Dodavanje Add- onsa
Kad je instaliran Add–ons, u gornjem desnom uglu Mozilla Firefoxa, pojavljuje se ikonica .
Na primjer, ukoliko želimo neki video, koji smo gledali na youtube preuzeti na računar, dovoljno
je kliknuti na navedenu ikonicu, a zatim na dugmić Download. U padajućem meniju moguće je
odabrati format videa kojeg želimo preuzeti.
Slika 157: Prikaz korištenja instaliranog Add-onsa
Kada kliknemo na željeni format, otvara se dijaloški okvir gdje odabiremo lokaciju na našem
računaru na koju želimo spasiti odabrani video (slika 160).
Strana | 111
Slika 158: Dijaloški prozor za spremanje sadržaja na računar
Kliknemo na dugme Save, pri čemu započinje preuzimanje odabranog videa.
Slika 159: Statusna traka tokom preuzimanja videa
Ukoliko ponovo kliknemo na ikonicu za preuzimanje videa, pored formata koji smo odabrali, vidljiv
je proces preuzimanja videa. Ukoliko želimo prekinuti sa preuzimanjem, dovoljno je kliknuti na
dugmić Cancel.
Strana | 112
10.2 Add-ons - Addblock plus

Procedura instalacije ovog Add-onsa je u potpunosti ista kao i prethodnog, samo što se u gornjem
desnom uglu Mozilla Firefoxa, u prostoru za pretraživanje unosi naziv Add-onsa koji će služiti za
blokiranje nepoželjnih reklama u našem pretraživaču. U ovom slučaju instalirat ćemo Adblock
Plus.
Slika 160: Meni za instalaciju Add-onsa
Kada kliknemo Enter otvara nam se prozor za instalaciju ovog Add-onsa.
Slika 161: Meni za instalaciju Add-onsa
Kliknut ćemo na Dodaj na Firefox pri čemu se vrši instalacija našeg Add-onsa. Vidimo na slici ispod,
u crvenom kvadratiću ikonu ABP koja se automatski aktivirala u Mozilla Firefox pretraživaču.
Ukoliko se pojave neke nepoželjne reklame (pop - up prozori) u našem pretraživaču, Add-ons će
ih automatski blokirati, tako da nas neće ometati tokom pretraživanja na Internetu.
Strana | 113
Slika 162: Prikaz instaliranog Add-onsa
Strana | 114
11. TORRENT
Torrent fajl čuva podatke koje koristi BitTorrent, peer-to-peer (P2P) protokol za dijeljenje fajlova,
koji omogućava korisnicima da širom svijeta primaju i šalju određene fajlove jedni između drugih
u sitnim dijelovima. BitTorrent protokol postao je jedan od najzastupljenijih protokola za dijeljenje
fajlova između korisnika, a 2012. godine doživio je svoj procvat. Zbog načina na koji BitTorrent
protokol dijeli fajlove, bilo koja vrsta podatka koja se šalje ili prima dobija se u sitnim djelićima, a
potom ih softver sklapa u jedan čitav fajl. BitTorrent koristi manje sredstava za skidanje nego što
je slučaj pri direktnom skidanju fajlova, što za rezultat ima veću brzinu za onog ko skida, a manju
potrošnju za vašeg Internet provajdera. Zbog ovoga, razne kompanije širom svijeta polako
primjenjuju ovu vrstu protokola pri distribuciji svog softvera.
Da bismo mogli preuzimati sadržaj preko Torrenta moramo prvo instalirati program koji je
neophodan za to. U Google pretraživaču unijet ćemo naziv tog programa utorrent i preuzeti ga,
kako bismo isti mogli instalirati i kasnije koristiti.
Slika 163: Pretraživanje Torrenta
Otvorit ćemo prvi link (prvi rezultat pretrage) koji nam je prikazan u listi.
Strana | 115
Kada kliknemo na prvi rezultat pretrage otvorit će nam se stranica koja nam pruža preuzimanje
programa koji će nam omogućiti preuzimanje sadržaja preko Torrenta. Kliknut ćemo na Download
uTorrenr Classic (slika 177).
Slika 165: Preuzimanje programa
Zatim moramo kliknuti u donjem desnom uglu na BASIC Free, DOWNLOAD NOW, kao na slici
ispod, pri čemu započinje preuzimanje programa.
Slika 166: Preuzimanje programa
Strana | 116
Pronađemo instalacioni fajl kojeg smo preuzeli na našem računaru. Dvostrukim klikom miša na
ikonu uTorrent.exe započinjemo instalaciju programa.
Slika 167: Wizard za instalaciju programa
Kliknemo Next, pri čemu se otvara novi dijaloški prozor.
Slika 168: Wizard za instalaciju programa
Strana | 117
Kliknemo Next, pri čemu se otvara dijaloški prozor za potvrdu uslova korištenja (slika 172).
Slika 169: Potvrda uslova korištenja
Nakon što odaberemo opciju Next, otvara se novi dijaloški prozor (slika 173).
Slika 170: Podešavanje konfiguracije Torrenta
Strana | 118
Kliknemo Next, pri čemu se otvara dijaloški okvir kao na slici ispod.
Slika 171. Proces instalacije
Kliknemo na dugme Finish i tako završavamo instalaciju našeg programa (slika 175).
Slika 172: Završetak instalacije Torrenta
Strana | 119
11.1 Preuzimanje sadržaja preko Torrenta

Otvorit ćemo naš pretraživač i stranicu https://piratebays.co/ na kojoj možemo naći razne sadržaje
za preuzimanje preko Torrenta (slika 176).
Slika 173: Web-stranica za preuzimanje sadržaja pomoću Torrenta
U prostor za pretraživanje unesemo naziv sadržaja kojeg želimo preuzeti preko Torrenta.
Slika 174: Pretraživanje sadržaja pomoću Torrenta
Strana | 120
Pritisnemo tipku Enter, nakon čega nam se prikažu rezultati pretrage. Odabrat ćemo jedan od
ponuđenih klikom na crvenu potkovicu ispod samog naziva rezultata pretrage (crveni kvadratić), kako
možete vidjeti na slici 187.
Slika 175: Lista rezultata pretrage
Kada smo kliknuli na potkovicu otvara nam se dijaloški prozor koji omogućava preuzimanje
sadržaja preko Torrenta. Odaberemo dugme OK.
Slika 176: Dijaloški prozor za preuzimanje sadržaja
Kada kliknemo na opciju GET THIS TORRENT otvara nam se sljedeći dijaloški prozor, gdje ćemo
vidjeti detaljnije podatke o materijalu kojeg preuzimamo pomoću Torrenta, što možemo vidjeti na
slici ispod.
Strana | 121
Slika 177: Podaci o materijalu koji preuzimamo
Iz liste ćemo odabrati materijal koji želimo preuzeti, a preuzimanje ćemo potvrditi odabirom
dugmeta OK. Slika ispod prikazuje trenutno stanje preuzimanja sadržaja:
• veličinu sadržaja kojeg preuzimamo

• trenutni status (dio koji je preuzet, preostali dio za preuzimanje, preostalo vrijeme
preuzimanja)
• brzinu preuzimanja.
Slika 178: Trenutni status preuzimanja sadržaja
Strana | 122
Nakon završetka preuzimanja sadržaja isti možete pogledati desnim klikom u okviru statusne
trake.
Strana | 123
12. PRIVATNOST I SIGURNOST NA INTERNETU

Pošto je Internet jedna globalna mreža, svi korisnici su izloženi mogućim napadima na privatnost.
Napadi se manifestuju u nekoliko oblika:
• napad putem raznih virusa, spamova, crvića, itd.

• direktan napad hakera
• krađa vašeg identiteta i zloupotreba istog
• krađa vašeg novca ako ste koristili online usluge plaćanja.
Poseban segment ovdje zauzima sigurnost djece na Internetu, jer su danas najčešće djeca osobe
koje u kući najviše koriste Internet iz potrebe ili zabave. I često neznajući, upadnu u nevolju.
Međutim, postoji još jedan problem, a to je nedovoljno poznavanje rada na računaru odraslih iz
čega proizilazi nemogućnost kontrolisanja rada djece na računaru. Mrežna krađa identiteta ili
phishing (izgovara se kao engleska riječ fishing) vrsta je prevare kojom se korisnici računara navode
da u poruci e-pošte ili na web-lokaciji otkriju svoje osobne ili finansijske podatke. Ti se podaci tada
obično koriste za krađu identiteta. SmartScreen filter programa Internet Explorer olakšava
otkrivanje sumnjivih i poznatih web-lokacija s kojih se provodi krađa identiteta. Postavlja se pitanje
kako se zaštiti. Trebate znati da nikada nećete biti 100% sigurni, ali postoje neke mjere koje treba
preduzeti da biste smanjili rizik na minimum.
Ne biste trebali nikome davati osobne podatke:

• svoje ime
• adresu elektronske pošte
• korisnička imena i lozinke
• brojeve telefona
• adresu.
12.1 Savjeti djeci

Recite im da nikome ne daju osobne podatke prijatelja i roditelja, te da obrate pažnju na:
• Lažno predstavljanje - osobe s kojima komuniciraju putem Interneta mogu lagati o tome
ko su i koliko imaju godina. Nisu sve informacije koje dobiju putem Interneta tačne i
istinite.
• Susreti s drugim osobama - susret s osobom koju su upoznali putem Interneta može biti
opasan. Susresti se mogu samo uz dopuštenje roditelja ili staratelja.
• Primanje i slanje poruka - primanje e-mailova, poruka putem aplikacija za izravnu
razmjenu elektronske pošte (popularnih Instant Messangera), otvaranje fajlova, slika i
videomaterijala može stvoriti problem:
 virusi mogu onemogućiti daljnji rad na računaru
 na zaslonu računala se mogu pojaviti uznemirujuće i nedolične poruke, slike ili
video-sadržaji.
Strana | 124
12.2 Zabrana pristupa određenim stranicama

Da biste kontrolisali i onemogućili pristup određenim stranicama unutar vašeg webpretraživača
(Mozilla Firefox ili Google Chrome) možete instalirati dodatak (Add-ons) pod nazivom Block site.
Način instalacije, kao i upotrebe ovog dodatka, opisan je u nastavku.
Otvorimo Mozilla Firefox (ili Google Chrome) pretraživač i iz menija odaberemo dugme Add-ons,
ocrtano crvenim kvadratićem na slici ispod.
Slika 179: Odabir Add-onsa
Otvara nam se prozor za instalaciju Add-ons (dodataka koji nam pomažu pri radu unutar
pretraživača). Da bismo instalirali određeni dodatak, potrebno je kliknuti na opciju See more add-
ons koja se nalazi na dnu stranice. Na novoj kartici koja se otvorila, u polje za pretragu unesemo
naziv add-onsa.
Strana | 125
Instalirat ćemo dodatak koji će omogućavati blokiranje web-stranica. U gornjem desnom uglu
Mozilla Firefoxa u prostoru za pretraživanje unijet ćemo naziv dodatka kojeg želimo instalirati. U
našem slučaju block site i pritisnut ćemo tipku Enter.
Slika 180: Pretraga željenog dodatka
Otvara nam se novi prozor sa rezultatima pretraživnja za ovaj add-ons. Odabrat ćemo i kliknuti na
Dodaj na Firefox, pri čemu će se naš add-ons instalirati.
Slika 181: Odabir željenog dodatka i instalacija istog
Kad je instaliran add-ons morat ćemo restartovati web-pretraživač, kako bismo mogli početi sa
korištenjem add-onsa.
Strana | 126
Kada smo restartovali web-pretraživač i ponovo pokrenuli , u gornjem desnom uglu pojavila se
nova ikonica za instalirani dodatak. Klikom na ikonicu otvorit će nam se novi prozor gdje ćemo
izvršiti konfiguraciju add-onsa za blokiranje određenih stranica.
Slika 182: Ikona add-onsa Block site
Slika 183. Konfiguracija add-onsa Block site
Opcija Blocked Sites omogućava nam da dodamo web-stranice koje želimo blokirati. U polje
predviđeno za unos, unijet ćemo web adresu stranice koje ćemo blokirati. Klikom na dugme Add
page stranica postaje blokirana.
Slika 184: Dodavanje web-stranica kojima želimo zabraniti pristup
Kada smo potvrdili unos odabirom dugmeta Add Page, web-stranica se dodaje u listu blokiranih
stranica.
Slika 185: Prikaz stranica kojima je onemogućen pristup
Dodatak Block Site nudi mogućnost da podesimo vremenski interval za zabranu stranice. Na
primjer, moguće je podesiti da radnim danima od 08:00 do 20:00 je onemogućen pristup.
Na ovaj način možemo dodati više web-stranica koje želimo blokirati. Ukoliko pokušamo otvoriti
stranicu www.klix.com u Mozilla Firefox pretraživaču dobit ćemo sljedeću poruku.
Strana | 127
Slika 186: Prikaz poruke nakon pristupa blokiranoj stranici
Strana | 128
SADRŽAJ SLIKA
Slika 1: Internet veze .................................................................................................................. 6
Slika 2: Fotoilustracija ................................................................................................................ 7
Slika 3: Mrežni centar ............................................................................................................... 10
Slika 4: Odabir vrste Interneta prilikom kreiranja konekcije .................................................... 11
Slika 5: Odabir prve opcije (Broadband) ................................................................................... 11
Slika 6: Unos pristupnih informacija ......................................................................................... 12
Slika 7: Izgled prozora nakon pretraživanja Interneta za instalacijskim fajlom....................... 14
Slika 8: Prihvatanje pravila korištenja ...................................................................................... 14
Slika 9: Procedura preuzimanje instalacijskog fajla ................................................................. 15
Slika 10. Procedura instalacije Google Chromea ...................................................................... 15
Slika 11: Izgled prečice na radnoj površini nakon instalacije Chrome pretraživača................. 16
Slika 12: Karakterističan izgled Google Chromea..................................................................... 16
Slika 13: Opcije koje nudi Google Chrome ................................................................................ 17
Slika 14. Izgled Google Chromea u Inkognito modu................................................................. 18
Slika 15: Bookmarkovanje stranice .......................................................................................... 19
Slika 16: Kreiranje novog foldera ili odabir postojećeg prilikom bookmarkovanja stranice .... 20
Slika 17: Odabir prikaza trake sa oznakama i menadžera oznaka (Bookmarka) ..................... 21
Slika 18: Podešavanje opcija za printanje ................................................................................ 22
Slika 19. Odabir opcije History.................................................................................................. 23
Slika 20: Brisanje historije pregleda ......................................................................................... 23
Slika 21. Brisanje historije posjete označenih stranica ............................................................. 23
Slika 22. Prozor za brisanje historije ......................................................................................... 24
Slika 23: Izgled novog taba u Google Chrome .......................................................................... 25
Slika 24: Podešavanje opcija Google Chrome .......................................................................... 26
Slika 25. Povezivanje Google Chromea sa Gmail računom ...................................................... 27
Slika 26. Prijavljeni korisnik ...................................................................................................... 28
Slika 27. Podešavanje šifri (password) ..................................................................................... 29
Slika 28. Vraćanje pretraživača na početne postavke .............................................................. 30
Slika 29: Pokretanje postojećeg pretraživača .......................................................................... 31
Slika 30: Pretraživanje instalacionog fajla ............................................................................... 31
Slika 31: Prikaz rezultata pretraživanja .................................................................................... 32
Slika 32: Pristup Mozilla Firefox stranici radi preuzimanja instalacijskog fajla ....................... 32
Slika 33: Preuzimanje i pokretanje instalacijskog fajla ............................................................ 33
Slika 34: Karakterističan izgled Mozilla Firefox pretraživača ................................................... 34
Slika 35: Opcije Mozilla Firefoxa............................................................................................... 34
Slika 36. Interejs Mozilla Firefoxa ............................................................................................. 35
Slika 37: Awesome Bar ............................................................................................................. 35
Slika 38.Meni page action ........................................................................................................ 36
Slika 39. Anonimni pregled ....................................................................................................... 36
Slika 40. Sinhronizovani Firefox ................................................................................................ 37
Strana | 129
Slika 41.Home dugme ............................................................................................................... 38

Slika 42: Dodavanje stranice u listu favorita ............................................................................ 38
Slika 43. Pin tabovi ................................................................................................................... 38
Slika 44: Podešavanje genaralnih postavki .............................................................................. 39
Slika 45: Odabir preferiranog jezika prilikom pretraživanja stranica ...................................... 40
Slika 46: Brisanje sadržaja iz historije ...................................................................................... 41
Slika 47: Zakačene stranice ...................................................................................................... 42
Slika 48: Organizacija favorita u Internet Exploreru ................................................................ 42
Slika 49: Pretraga u Internet Exploreru .................................................................................... 42
Slika 50: Otvaranje novog taba u Internet Exploreru ............................................................... 43
Slika 51: Najpoznatiji Internet-pretraživači .............................................................................. 44
Slika 52: Pretraživanje pojma „proljeće“ .................................................................................. 44
Slika 53: Pretraživanje fotografija koje su veće od određene veličine za pojam „proljeće“ .... 45
Slika 54: Pretraživanje fotografija tačno određene rezolucije (400x200) za pojam „proljeće“ 46
Slika 55: Pretraživanje fotografija s najvećim intenzitetom žute boje za pojam „proljeće“ .... 46
Slika 56: Pretraživanje animiranih fotografija za pojam „proljeće“......................................... 46
Slika 57: Pretraživanje fotografija za pojam „proljeće“ koje su objavljene u tačno određenom
periodu ..................................................................................................................................... 47
Slika 58: Prikaz fotografije nakon pretraživanja ...................................................................... 47
Slika 59: Spašavanje fotografije na računar............................................................................. 48
Slika 60: Kopiranje teksta s Interneta....................................................................................... 48
Slika 61: Napredne postavke pretrage ..................................................................................... 49
Slika 62: Odabir naprednih postavki pretrage ......................................................................... 50
Slika 63: Pretraživanje knjiga za pojam „proljeće“................................................................... 50
Slika 64: Napredno pretraživanje - mala i velika slova............................................................ 51
Slika 65: Napredno pretraživanje – pravopis ........................................................................... 51
Slika 66: Rezultat pretraživanja datoteka tipa pdf za pojam proljeće ..................................... 52
Slika 67: Primjer pretvaranja metara u centimetre.................................................................. 53
Slika 68: Izgled alata Google Translate .................................................................................... 53
Slika 69: Odabir željenog jezika (lijevo), zamjena odabranih jezika (desno) ............................ 54
Slika 70: Kreiranje Gmail računa .............................................................................................. 55
Slika 71: Upisivanje na Gmail račun ......................................................................................... 56
Slika 72: Gmail račun ................................................................................................................ 57
Slika 73: Kreiranje novog maila ................................................................................................ 57
Slika 74: Odabir primatelja poruke........................................................................................... 58
Slika 75: Opcije za umetanje dodatnog sadržaja u mail .......................................................... 59
Slika 76: Otvorena primljena pošta (lijevo) i dodatni meni (desno) ......................................... 59
Slika 77: Oznake u Gmailu ........................................................................................................ 60
Slika 78: Manipulacija odabranim mailom .............................................................................. 61
Slika 79: Padajući meni oznake kurs ......................................................................................... 63
Slika 80: Izmjene oznake .......................................................................................................... 63
Slika 81: Prikaz i sakrivanje oznake na popisu poruka, respektivno ........................................ 64
Strana | 130
Slika 82: Prozor sa proširenim opcijama za pretragu ............................................................... 64

Slika 83: Kreiranje filtera .......................................................................................................... 65
Slika 84: Opcije Gmaila ............................................................................................................. 66
Slika 85: Postavke Gmail računa .............................................................................................. 67
Slika 86: Postavke filtera u Gmailu ........................................................................................... 67
Slika 87: Kontakti u Gmailu ...................................................................................................... 68
Slika 88: Odjava sa računa (Sign out) ili dodavanje novog računa (Add account)................... 68
Slika 89: Gmail račun, odabir dostupnih aplikacija .................................................................. 69
Slika 90: Odabir aplikacije Google Drive .................................................................................. 69
Slika 91: Izgled prozora Google Drive ....................................................................................... 70
Slika 92: Kreiranje foldera unutar Google Drive ....................................................................... 71
Slika 93: Izgled kreiranog foldera ............................................................................................. 71
Slika 94: Izgled statusne trake .................................................................................................. 72
Slika 95: Izgled Google Drive nakon dodavanja fotografije ..................................................... 72
Slika 96: Izgled prozora prilikom dijeljenja sadržaja ................................................................ 72
Slika 97: Dodjeljivanje zvijezde dokumentu ............................................................................. 73
Slika 98. Pregled bitnih sadržaja .............................................................................................. 73
Slika 99: Rezultat pretraživanja ................................................................................................ 74
Slika 100: Odabir verzije Google Drive(Personal) ..................................................................... 74
Slika 101: Preuzimanje instalacionog fajla ............................................................................... 75
Slika 102: Početak korištenja Google Drivea, prijava na Gmail korisnički račun ..................... 75
Slika 103: Prikaz ikone Google Slides na radnoj površini ......................................................... 76
Slika 104: Pristup Microsoft Outlooku ...................................................................................... 77
Slika 105: Potrebno je unijeti kod u polje za upis ..................................................................... 79
Slika 106. Odabir jezika i vremenske zone................................................................................ 79
Slika 107.Izbor teme za outlook račun ..................................................................................... 80
Slika 108. Dodavanje automatskog potpisa ............................................................................. 80
Slika 109: Izgled Outlook prozora ............................................................................................. 81
Slika 110: Kreiranje nove poruke .............................................................................................. 81
Slika 111: Pregled poslanih poruka .......................................................................................... 82
Slika 112: Sadržaj Microsoft Outlooka ..................................................................................... 82
Slika 113: Izgled kalendara ....................................................................................................... 83
Slika 114: Dodavanje podsjetnika unutar kalendara ............................................................... 84
Slika 115: Izgled kalendara nakon dodavanja podsjetnika (Sedmični prikaz).......................... 84
Slika 116: Izgled prozora OneDrive........................................................................................... 85
Slika 117: Premještanje dokumenta sa računara unutar OneDrivea ....................................... 86
Slika 118: Kreiranje novog foldera ........................................................................................... 86
Slika 119: Odjava s Outlook korisničkog računa ...................................................................... 87
Slika 120: Kompresija dokumenta ............................................................................................ 88
Slika 121: Podešavanje dodatnih mogućnosti prilikom kompresije dokumenta ..................... 89
Slika 122: Dodavanje šifre nad kompresovanim dokumentom ................................................ 89
Slika 123: Izgled kompresovanog dokumenta.......................................................................... 90
Strana | 131
Slika 124: Vraćanje kompresovanog dokumenta u izvorni oblik.............................................. 90

Slika 125: Kompresija dokumenta pomoću opcije Compressed (zipped) folder....................... 91
Slika 126: Pristup Youtubeu ...................................................................................................... 92
Slika 127: Odabir dugmeta Sign in u svrhu prijave na Gmail ................................................... 92
Slika 128: Prikaz trenutno prijavljenog korisnika na Youtubeu ................................................ 93
Slika 129: Pretraživanje sadržaja na Youtubeu ........................................................................ 93
Slika 130: Rezultat pretraživanja.............................................................................................. 94
Slika 131: Filtriranje pretrage na Youtubeu ............................................................................. 94
Slika 132: Rezultat pretraživanja sadržaja Opuštajuća muzika s filtriranjem This month ...... 95
Slika 133: Dodavanje sadržaja u listu Watch Later .................................................................. 95
Slika 134: Sadržaj liste Watch Later ......................................................................................... 96
Slika 135: Podešavanje pretrage sadržaja ............................................................................... 96
Slika 136: Početni Skype prozor ................................................................................................ 97
Slika 137: Kreiranje Skype računa ............................................................................................ 98
Slika 138: Skype prozor ............................................................................................................. 98
Slika 139: Dodavanje kontakta................................................................................................. 99
Slika 140: Dodavanje kontakta<<<<......................................................................................... 99
Slika 141: Uvoz kontakata iz nekog drugog računa ............................................................... 100
Slika 142: Lijevi panel Skypea ................................................................................................. 101
Slika 143: Profil na Skypeu...................................................................................................... 102
Slika 144: Razgovor sa kontaktom iz liste .............................................................................. 103
Slika 145: Skype prilikom uspostavljanja poziva .................................................................... 103
Slika 146: Slanje dokumenta Skypeom ................................................................................... 104
Slika 147: Dokument je poslan, čekanje na prihvatanje od druge strane .............................. 104
Slika 148: Liste u Skypeu ......................................................................................................... 105
Slika 149: Panel za kreiranje grupe ........................................................................................ 105
Slika 150: Opcije servisa Skype ............................................................................................... 106
Slika 151: Brisanje historije razgovora ................................................................................... 107
Slika 152. Windows Defender ................................................................................................. 108
Slika 153: Meni za podešavanja ............................................................................................. 109
Slika 154: Meni za uključivanje Add-onsa .............................................................................. 110
Slika 155: Pretraga za instalaciju Add-onsa ........................................................................... 110
Slika 156. Dodavanje Add- onsa ............................................................................................. 111
Slika 157: Prikaz korištenja instaliranog Add-onsa ................................................................ 111
Slika 158: Dijaloški prozor za spremanje sadržaja na računar ............................................... 112
Slika 159: Statusna traka tokom preuzimanja videa.............................................................. 112
Slika 160: Meni za instalaciju Add-onsa ................................................................................. 113
Slika 161: Meni za instalaciju Add-onsa ................................................................................. 113
Slika 162: Prikaz instaliranog Add-onsa ................................................................................. 114
Slika 163: Pretraživanje Torrenta ........................................................................................... 115
Slika 164: Rezultat pretraživanja............................................................................................ 116
Slika 165: Preuzimanje programa .......................................................................................... 116
Strana | 132
Slika 166: Preuzimanje programa .......................................................................................... 116

Slika 167: Wizard za instalaciju programa ............................................................................. 117
Slika 168: Wizard za instalaciju programa ............................................................................. 117
Slika 169: Potvrda uslova korištenja ...................................................................................... 118
Slika 170: Podešavanje konfiguracije Torrenta ...................................................................... 118
Slika 171. Proces instalacije.................................................................................................... 119
Slika 172: Završetak instalacije Torrenta ............................................................................... 119
Slika 173: Web-stranica za preuzimanje sadržaja pomoću Torrenta ..................................... 120
Slika 174: Pretraživanje sadržaja pomoću Torrenta............................................................... 120
Slika 175: Lista rezultata pretrage ......................................................................................... 121
Slika 176: Dijaloški prozor za preuzimanje sadržaja .............................................................. 121
Slika 177: Podaci o materijalu koji preuzimamo .................................................................... 122
Slika 178: Trenutni status preuzimanja sadržaja ................................................................... 122
Slika 179: Odabir Add-onsa .................................................................................................... 125
Slika 180: Pretraga željenog dodatka..................................................................................... 126
Slika 181: Odabir željenog dodatka i instalacija istog............................................................ 126
Slika 182: Ikona add-onsa Block site ...................................................................................... 127
Slika 183. Konfiguracija add-onsa Block site .......................................................................... 127
Slika 184: Dodavanje web-stranica kojima želimo zabraniti pristup ..................................... 127
Slika 185: Prikaz stranica kojima je onemogućen pristup ...................................................... 127
Slika 186: Prikaz poruke nakon pristupa blokiranoj stranici .................................................. 128
Strana | 133

Internet

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Internet

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Kulturni centar “Kralj Fahd” Internet

3.1.4 Preuzimanje različitih vrsta dokumenata ................................................................ 49

8.9 Odjava sa računa ...................................................................................................... 107

• elektronska pošta je mogućnost razmjenjivanja pošte sa svim ljudima koji su priključeni na

Internet omogućava povezivanje - od personalnih računara, mobitela, GPS jedinica, auto-alarma,

Podaci i informacije se efikasnije prenose ako su podijeljeni u manje dijelove, proslijeđeni do

1.1 World Wide Web

Interesovanje za Web i njegova ekspanzija čekali su na razvoj odgovarajućeg softvera. Mark

Slika 1: Internet veze

1.5 Principi rada Interneta

Koristi se jedinstvena struktura adresa za sve računare na Internetu. U mreži se ne provjerava i ne

Internet pored toga karakterišu i:

1.6 Način rada Interneta

1.7 Izbor dobavljača Internet-usluga

Bežično povezivanje poznato je kao Wireless, i bazira se na prijenosu podataka radio-talasima

1.8 Pravljenje konekcije i konektovanje na Internet

Slika 3: Mrežni centar

Odaberemo opciju → Set up a new connection or network.

Slika 4: Odabir vrste Interneta prilikom kreiranja konekcije

Slika 5: Odabir prve opcije (Broadband)

Slika 6: Unos pristupnih informacija

 Show characters - prikaz šifre nakon unosa, inače je sakrivena

Kada upišete web-adresu u browser šalje se komanda ka web-serveru kojem se naređuje

U nastavku ćemo se detaljno upoznati sa ovim browserom.

2.1.1 Instalacija Google Chrome

U nastavku je detaljno predstavljen proces instalacije ovog web-pretraživača.

Slika 7: Izgled prozora nakon pretraživanja Interneta za instalacijskim fajlom

Slika 8: Prihvatanje pravila korištenja

Slika 9: Procedura preuzimanje instalacijskog fajla

Slika 10. Procedura instalacije Google Chromea

2.1.2 Osnovni pojmovi

Slika 12: Karakterističan izgled Google Chromea

Numeracija na prethodnoj slici označava sljedeće:

1. tabovi sa otvorenim stranicama

2.1.3 Opcije u okviru Google Chrome

Slika 13: Opcije koje nudi Google Chrome

 podaci o stranicama koje posjećujete i dokumentima koje preuzimate nisu sačuvane u

Slika 14. Izgled Google Chromea u Inkognito modu

2.1.5 Favoriti (bookmarks ili oznake)

Slika 15: Bookmarkovanje stranice

 putem trake sa oznakama koja se nalazi ispod adresne trake

Slika 17: Odabir prikaza trake sa oznakama i menadžera oznaka (Bookmarka)

Pomoću upravitelja oznaka moguće je:

 pomjeranje oznaka ili foldera sa jednog mjesta na drugo jednostavnim prevlačenjem

2.1.6 Spašavanje i printanje stranice

Slika 18: Podešavanje opcija za printanje

2.1.7 Historija i preuzete datoteke

 izbrisati stavke iz liste

Slika 19. Odabir opcije History

Slika 20: Brisanje historije pregleda

Slika 21. Brisanje historije posjete označenih stranica

Slika 22. Prozor za brisanje historije

Slika 23: Izgled novog taba u Google Chrome

Slika 24: Podešavanje opcija Google Chrome

Slika 25. Povezivanje Google Chromea sa Gmail računom

Slika 26. Prijavljeni korisnik

Slika 27. Podešavanje šifri (password)

Slika 28. Vraćanje pretraživača na početne postavke

2.2 Mozilla Firefox

2.2.1 Instalacija Mozilla Firefoxaa

Slika 29: Pokretanje postojećeg pretraživača

Slika 30: Pretraživanje instalacionog fajla

3. Nakon toga ćete dobiti rezultate pretraživanja za uneseni pojam.