SCHOOL OF LIBERAL ARTS

PANITIKAN
(IKASIYAM AT IKASAMPUNG LINGGO)

✓ INTRODUKSYON
TUNGKOL SAAN ANG MODYUL NA ITO?
Ang modyul na ito ay sumasaklaw sa pag-aaral ng mga pangunahing akdang pampanitikan sa Pilipinas. Sa
pamamagitan ng pagbabasa ng mga akdang pampanitikan ng iba’t ibang rehiyon malalaman ang nakatagong
kultura ng sinaunang panahon na maiuugnay sa kasalukuyan

TUNGKOL SAAN ANG UNIT NA ITO?

10. Panitikan sa Panahon ng Aktibismo at Bagong Lipunan

✓ INAASAHANG BUNGA SA UNIT NA ITO

Sa pagtatapos ng pag-aaral sa Modyul na ito, ang mga mag-aaral ay inaasahang magtatamo ng mga sumusunod:

Kognitibo Natutukoy ang Panitikang Filipino noon at hanggang sa kasalukuyan at naihahambing ang paglago at
paglinang ng mga akda ayon sa pagtalakay ng mga manunulat sa bawat panahon.
Naipapakita sa pamamagitan ng mga akdang Filipino ang magagandang kaugalian ng mga Pilipino
Apektibo
noon na maaaring makabuluhan pa sa kasalukuyan.
Psychomotor Nakapaglalahad ng iba’t ibang anyo ng akdang pampanitikan na sasalamin sa ating pagiging Pilipino.

✓ PANIMULANG GAWAIN
Ano ba ang alam mo?
Bago magsimula ang talakayan, alamin muna natin ang iyong kaisipan tungkol sa paksa.
Panuto: Ibahagi ang sariling kaalaman tungkol sa paksa.

1. Kalagayan ng Panitikan sa Panahon ng Aktibismo

______________________________________________________________________
___________________________________________________________________.

2. Kalagayan ng Panitikan sa Panahon ng Bagong Lipunan

______________________________________________________________________
___________________________________________________________________.
✓ MGA ARALIN SA PAGKATUTO
PANITIKAN SA PANAHON NG AKTIBISMO

✓ KALIGIRANG PANGKASAYSAYAN
Ang panahon ng aktibismo ay uminit noong 1970-1972. Maraming kabataan ang mga naging aktibista upang
humingi ng pagbabago sa pamahalaan. Karamihan sa mga kabataang ito ay mga mag-aaral ng Unibersidad Ng Pilipinas.
Sa masusing pagmamasid at pag-aaral sa takbo ng pamahalaan, marami sa kabataan ang naniniwalang di na
“demokratiko” kundi isa nang “gobyernong Kapitalista” ang umiiral sa ating bayan sapagkat damang-dama raw nila ang lalong
paghihirap ng mga mahihirap at lalong pagyaman ng mga mayayaman. Ang iba naman ay patuloy na nanalig na matatag ang
pamahalaang demokratiko at mga tao lamang na nagpapatakbo ng pamahalaan ang mga kakulangan. At ang iba naman may
paniniwalang dapat nang palitan ng “sosyalismo” o “kumunismo” ang bulok na pamahalaan. Iba’t ibang samahan ang naitatag
at nasapian ng ating mga kabataan ng panahong ito. May mga kabataang napabilang sa bagong hukbo ng bayan (New
People’s Army), may mga naging “Burgis” radikal o rebelde at mayroon ding mga nananatiling parang mga walang pakialam
sa takbo ng pamahalaan.
Sa kalahatan, maraming mga kabataan ang naging aktibista upang humingi ng pagbabago sa takbo ng pamahalaan.
Subalit sa kanilang pamamahayag hinggil sa pagbabagong ito na dala na rin marahil ng matinding damdaming Makabayan
upang mabigyang diin na rin ang kahalagahan ng kanilang kahiligan ay naging matalim at mabalasik ang panunulat ang ilan
nating kabataan. At dahil dito, kasama ng ilang rebeldeng manunulat, marami sa kanila ang nangapiit sa mga kampong
militar ng bansa.
Marami ring akda ang naisulat sa panahong ito ngunit dahil sa ang mga akda’y mahigpit na ipinagbawal sa una
palang na paglalathala at karamihan sa mga umakda’y kailangang lapitan pa’t makapanayam, ang pangangalapa at
pagpapahalaga ng mga akdang ito ay ipinauubaya na ng mga naghanda ng aklat na ito sa mga mananaliksik at palaaral.

✓ ANG BINHI NG AKTIBISMO

Humantong sa pagkaka”deklara” ng Batas Militar (Martial Law) noong 1972 ang binhi ng aktibismo. Ngunit
masasabing ang binhi ay naihasik na sa mga kabataan maging noong mga panahon pa nina LapuLapu, Lakandula, Rizal, at
iba pa. Sadya paring masasabi na monopolohiya ng kabataang may init ng dugong dumadaloy sa kanilang ugat ang dahilan
ng paghihimagsik laban sa makapangyayaring lakas ng Pilipinas. Kaya’t balido ang sinabi ni Rizal na ang mga kabataan ang
pag-aasa ng Bayan.

✓ PANAHON NG DUGUANG PLAKARD

Wika ni G. Ponciano Pineda sa kaniyang aklat na pinamagatang ang “Panitikang Pilipino sa Kaunlaran nang Bansa”,
ito ang panahong minsan pang pinatunayan ng kabataang Pilipino na hindi laging pagyuyuko ng ulo at pag-ilag sa hangin ang
bumubuo ng kanyang pagkalahi at pagkabansa.
May sukdulan ang kaniyang pagtitimpi, sumasabog parang Taal, kung puno na sa ngitngit ang matimping kalooban.
DUGO? Ano ang dugo ng isang tao kung ihahambing sa Dugong ibinuo upang ikulay sa pula ang ating bandila?
BUHAY? Ano ang buhay kung itatapat sa habang panahong hintutrong nakatundos sa mukha ng isang duwag at di
magkaroon ng paninindigan para sa sarili at gayun din sa kasunduan na sanlahi?

Sa kabuuan, maraming kabataan ang nagbuwis ng buhay, nagpamalas ng buong giting sa pagtatanggol ng
Karapatan ng masang Pilipino, walang takot na suungin ang kamatayan basta maipaglaban lamang ang mga prinsipyo at
tunay na Karapatan.
3 salita na isinisigaw ng mga mag-aaral ng Unibersidad ng Pilipinas tuwing nag-ra-rally.
1. Imperyalismo
- ang pagpapalawak ng lakas o impluwensya
2. feudalism
- mga suliranin sa pagmamay-ari ng mga lupang sakahan
3. facismo
- ang pagiging diktador o paggamit ng kamay na bakal at hindi paggalang sa karapatan ng kapwa

✓ ANG KALAGAYAN NG PANITIKAN

Ang mga kabataan ay nagpahayag ng damdaming punong-puno ng paghihimagsik. Maliban sa makinilya ay
gumamit din sila ng pisel at isinulat sa PLAKARD, sa PULANG PINTURA ang mga kaugnay na salitang nagpapahayag ng
karaingan at pikikibaka.
Tinalakay nila ang kaabulukan ng lipunan at pulitika. Ang alimnmang establisimento ay naging sagisag ng
kabulukang dapat baguhin. Madarama sa simbahan, sa paaralan, at maging sa tahanan ang lason ng kawalang pag-asa ng
mga kabataan sa pamahalaan. Maging ang mga pari, mga guro, at mga magulang bilang awtoridad o mga dapat iagalang ay
niyanig ng mga kabataang radikal bilang kalaban na pabigat sa hinihingi nilang pagbabago.
Humangga ang panitikang ito ng mga aktibista sa pagsasaad ng dapat gawin upang lutasin ang suliranin.
Ilan sa mga kabataang bumandila sa Panitikang Rebulusyonaryo:
• Rolando Tinio
• Rogelio Mangahas
• Efren Abueg
• Rio Alma
• Clemante Bautista, atbp.

✓ PANULAANG FILIPINO SA PANAHON NG AKTIBISMO

Masasabing haalos nagtataglay ng tatlong katangian ang mga tulang naisulat ng mga batang makata at
mananalumpati sa panahong ito ng aktibismo.
1. Pagmamasid at pagsusuri sa kalagayan ng bayan.
2. Pagsisiwalat ng katangian at dayukdok ng pagpapasasang mga nanunungkulan.
3. Tahasang masasabing labag sa kagandahang-asal ng panunungayaw at karahasan sa pananalita.
Ang mga sumusunod ay ilan lamang sa naging akda sa panahon ng aktibismo. Tunghayan natin ang ilang saknong
mula sat ula ni Rio Alma na nagpapahayag ng matimping pagngangalit ng damdamin.

“Marahil madahop ang diwa ko upang isaulo’t ipaliwanag. Ang panaginip at kamatayan ng sanlaksang anak-pawis”
“Saksi ako sa palahaw ng mga dalagitang tila kinakatay na babaoy habang ginagahasa ng mga hayok na pulitiko’t negosyante”
“Sa sabuyan ng putik ng mga kongresistang pagkuwan, kapiling ang kani-kanyang alipures at tagapayong Puti ay nag-uunahang ibenta
ang bayan.”
“Ano ang silbi ng kabayanihan? Ng limos na laurel at ginto? Ipangalan sa iyo’y isang kalyeng baku-bako o kaya’y lumuting monumentong
ihian ng mga lasenggo.”

Nagwagi ng Gantimpalang Planca sa Tula (1970-71)

1. Mga Duguang Plakard at Iba pang mga Tula (Rogelio Mangahas)
2. Tatlong Awit ng Pagpuksa (Lamberto Antonio)
3. Dalawang Tula (Cirilo F. Bautista)
 May mga Katipunan din ng mga tula aang naisa aklat nang panahong ito ng aktibismo. Ilan sa mga ito ay ang mga
sumusunod:
1. Mga A! ng Panahon (1970) – Alejandro Perez
2. Kalikasan (1970) – Aniceto Silvestre
3. Peregrinasyon at Iba Pang Tula (1970) – Rio Alma
4. Mga Tula ng Bayan Ko at Iba Pa (1972) – V. G. Suarez
5. Sitsit sa Kuliglig (1972) – Rolando Tinio
6. Mga gintong Kaisipan (1972) – Segundo Esguerra

✓ ANG DULA, MAIKLING KWENTO AT NOBELA SA PANAHONG ITO

Labis na naging mapangahas ang mga manunulat ng dula, maikling kwento, o maging nobela sa panahong ito, hindi
lamang sa paksa kundi maging sa usapan o salitaan ng kanilang mga tauhan sa akda.
Payak ngunit makatotohanan ang salitaan o lengguwaheng ginagamit nila ngunit kadalasa’y ang payak at
makatotohanang usapan o lengguwaheng ito, bagamat nasa makabagong panahon na ay hindi parin makayanang basahin
nang hindi pamumulahan ng mukha ng mga babaeng may bakas pa ni Maria Clara, lalo’t ang usapan ay usapang lalaki o
ginagamit sa tagpo sa pagtatalik.

✓ ANG MGA PELIKULA AT KOMIKS

Nang panahon ding ito ng aktibismo, nagsimulang napanood ang mga pelikulang malalaswa na nakasisira sa
kaugaliang silanganin – ang tinatawag na mga Pelikulang Bomba.
Dito rin dumagsa ang mga komiks at iba pang babasahin na ang mga larawang iginuhit ay walang mga saplot sa
katawan.
 PANAHON NG BAGONG LIPUNAN

✓ KALIGIRANG KASAYSAYAN
Nagsimula ang Panahon ng Bagong Lipunan noong ika-21 ng Setyembre, 1972. Nagpatuloy pa rin ang Gawad
Carlos Palanca sa pagbibigay ng patimpalak.
Halos tungkol sa ikauunlad ng bayan ang naging karaniwang paksain ng mga akda tulad ng Luntiang Rebolusyon
(Green Revolution), pagpaplano ng pamilya, wastong pagkain (nutrition), “drug addiction,” polusyon, at iba pa. Pinagsikapan
ng Bagong Lipunan na maputol ang mga malalaswang babasahin, gayundin ang mga akdang nagbibigay ng masamang
impluwensiya sa moral ng mga mamamayan. Ang lahat ng pahayagang pampaaralan ay pansamantalang pinahinto, at
maging ang mga samahang pampaaralan.
Nagtatag ang Pamahalaang Militar ng bagong kagawaran na tinawag na “Ministri ng Kabatirang Pangmadla” upang
siyang mamahala at sumubaybay sa mga pahayagan, aklat, at mga iba pang babasahing panlipunan.
Muling ibinalik ng Unang Ginang Imelda Romualdez Marcos sa pagpapanibagong-buhay ang ating mga sinaunang
dula tulad ng Senakulo, Sarsuela, Embayoka ng mga Muslim at iba pa. Ipinatayo niya ang Cultural Center of the Philippines,
Folk Arts Theatre, at maging ang Metropolitan Theater ay muli rin niyang ipinagawa upang mapagtanghalan ng mga dulang
Pilipino.
Naging laganap din ang pag-aawit noon sa wikang Pilipino. Maging ang mga ipinadadala sa ibang bansa ay awiting
Pilipino rin ang inaawit. Ang mga lingguhang babasahin tulad ng Kislap, Liwayway, at iba pa ay malaki ang naitulong sa
pagpapaunlad ng panitikan. Naging lagusan ito ng manunulat upang mailathala ang kanilang mga akda. Tahasang masasabi
na naging maningning ang Panitikang Filipino sa panahong ito.

✓ ANG PANULAANG TAGALOG SA PANAHON NG BAGONG LIPUNAN

Ilang buwan ang nakalipas pagkatapos ideklara ang Batas Militar, ang mga sumusunod ang naging “Islogan” ng
Bagong Lipunan ay nabasa at narinign ng mga mamamayan:
1. “Sa ikauunlad ng bayan Disiplina ang kailangan.”
2. “Tayo’y kumain ng gulay Upang humaba ang buhay.”
3. “Magplano ng pamilya Nang ang buhay ay lumigaya.”
4. “Ang pagsunod sa magulang Tanda ng anak na magalang.”
5. “Tayo’y magtanim Upang mabuhay.”
6. “Tayo’y magbigayan at huwag magsikisikan.”

Naging paksa rin ng tula ang pagkakaisa, tiyaga, pagpapahalaga sa pamnasang kultura, ugali, kagandahan ng
kapaligiran, at iba pa. Kabilang sa mga nagsisulat ng tula nang panahong ito sina Ponciano Pineda, ang kasalukuyang
direktor ng SWP, Aniceto Silvestre, Jose Garcia Relevo, Bienvenido ramos, Vicente Dimasalang, Cir Lopez Francisico,
Pelagio Sulit Cruz, at iba pa.

✓ AWITIN SA PANAHON NG BAGONG LIPUNAN

Noong 1975, nagbago ang takbo ng kasaysayan ng awitinng Pilipino nang ang “TL Ako Sa Iyo” ay awitin ng pangkat
Cinderella. Ang awiting ito ay naging popular sa tawag na himig-Maynila. Binubuo ito ng ilang “balbal” na Pilipino na may
kakaibang kumpas kaya mabilis na tinanggap ng mga tao.
Naging tanyag din si Rico J. Puno sa pag-awit ng himig Maynila tulad ng kanyang “The Way We Were.” Kabilang din
sina: Freddie Aguilar – Anak, Florante – Ako’y Pinoy, Jose Mari Chan,Tito, Vic at Joey
✓ DULA SA PANAHON NG BAGONG LIPUNAN
Nabuhay muli ang mga sinaunang dula tulad ng Sarsuela ng mga Tagalog, Senakulo, at Embayoka ng mga Muslim
na pawang itinanghal sa ipinakumpuning Metropolitan Theater at ipinatayong Folk Arts Theater at Cultural Center of the
Philippines. Marami ring mga paaralan at samahan ang nagtanghal ng naiibang dula.
1. Mindanao State University – Sining Kambayoka
2. PETA – nina Cecile Guidote Alvarez at Lino Brocka
3. Repertory Philippines – nina Rebecca Godines at Zenaida Amador
4. UP Repertory – ni Behn Cervantes
5. Teatro Filipino – ni Rolando Tinio
Itinanghal din ang “Tales of Manuvu” na isang makabago o istilong rock na operang ballet at ` nakadagdag din sa
dulaang Pilipino noong 1977. Ito’y tinampukan nina Celeste Legazpi, Leah Navarro, Hajji Alejandro, Boy Camara, Anthony
Castelo, Rey Dizon, Gina Mariano, at iba pa. Sinulat ito ni Bienvenido Lumpera.
Si Imee Marcos na anak ng ating ng Pangulo ng bansa ay isa ring artista ng dulaan sa kanyang pagkakaganap
bilang pangunahing papel sa “Santa Juana ng Koral” at “The Diary of Anne Frank.

✓ ANG RADYO AT TELEBISYON

Ang radyo ay patuloy pa ring tinatangkilik nang panahong ito. Ang kanyang dugtungang “Si Matar”, “Dahlia”, “Ito ang
Palad Ko,” at “Mr. Lonely,” at iba pa ang naging pampalipas oras o libangang pakinggan ng ating mga kabataan.
Subalit di maikakaila na maraming artista sa radyo na lumipat sa telebisyon sa dahilang mas malaki ang bayad ng
pagganap sa telebisyon kaysa sa radyo. Ilan dito ay sina Augusto Victa, Gene Palomo, Mely Tagasa, Lina Pusing, Ester
Chavez, Luz Fernandez, at iba pa.
Ang mga dula sa telebisyon nang panahong ito na labis na tinagkilik ng marami ay ang Gulong ng Palad, Flor de
Luna, Anna Liza at iba pa.
Ang “Superman” at “Tarzan” ay kinagiliwan ng mga bata nang panahong ito.

✓ ANG PELIKULANG PILIPINO

Nagkaroon ng Pista ng mga Pelikulang Pilipino sa panahong ito. Sa ganitong kapistahan ay pawang mga pelikulang
Pilipino ang ipinalalabas sa mga sinehan sa Metro Manila. Ginagawaran ng gantimpala at pagkilala ang nagwawaging mga
pelikula at artista. Nagsilabas sa panahong ito ng Bagong Lipunan hanggang 1979 ang mga pelikulang walang romansa o
seks subalit tinangkilik dahil sa kakaibang kayarian nito.

MGA PELIKULA:
1. “Maynila…Sa mga Kuko ng Liwanag”
- sinulat ni Edgardo Reyes. Isinapelikula sa direksyon ni Lino Brocka sa pangunguna ni Bembol Roco.
2. “Minsa’y Isang Gamu-gamo”
- ang pangunahing bituin dito ay si Nora Aunor.
3. “Ganito Kami Noon…Paano Kayo Ngayon”
- pinangunahan nina Christopher de Leon at Gloria Diaz.
4. “Insiang”
- pinangunahan ni Hilda Coronel
5. “Aguila”
- pinangunahan ni Fernando Poe Jr., Jay Ilagan, at Christopher de Leon.
 Ngunit hindi pa rin napahindian nang panahong ito ang mga pelikulang nahihinggil sa seks na kinagiliwan ng mga
tao. Mula sa mga inangkat na pelikula sa ibang bansa na natutungkol dito at maging ang mga pelikulang Pilipino ay ito ang
naging kasangkapan ng mga prodyuser sa pagkita ng salapi mula sa takilya.

✓ ANG PAHAYAGAN, KOMIKS, MAGASIN, AT IBA PANG BABASAHIN

Sa panahong ito ng Bagong Lipunan, nagbihis ng panibagong anyo ang nilalaman ng mga pahayagan. Ang mga
balitang dati’y naglalahad ng karahasan tulad ng patayan, nakawan, panggagahasa, at iba ay napalitan ng mag balitang
pangkaunlaran, pangekonomiko, disiplina, pangkultura, turismo at iba pa.

MGA PAHAYAGAN:
1. Bulletin Today
2. Pilipino Express
3. Times Journal
4. Phil Daily Express
5. Peolple’s Journal
6. Evening Express
7. Balita
8. Evening Post

Sadyang nakahiligan nang basahin ng mga mamamayang Pilipino ang magasing Liwayway simula noong 1922.
Bukod sa Liwayway, ang ilan pang magasing mababasa nang panahong ito ay ang:
1. Kislap
2. Bulaklak
3. Extra Hot
4. Jingle Sensation

Bukod sa mga magasin, para namang mga kabuteng nagsisulpot ang mga komiks na siyang kinagigiliwang basahin
ng marami. Kabilang dito ang mga sumusunod:
1. Pilipino
2. Klasik
3. Hiwaga
4. Espesyal
5. Love Life

Sa kabuuang tanaw, masasabing ang sangay ng Panitikang Pilipino na nanaluktok sa Bagong Lipunan ay ang mga
sanaysay, mga talumpati at tula.
✓ GAWAIN SA PAGKATUTO
Sa bahaging ito, sagutan ang mga sumusunod na Gawain upang mas mapalalim ang kaalaman tungkol sa
paksang tinalakay.

Pagnilayan at Unawain
Gawain 1: ANO SA PALAGAY MO?
Panuto: Sagutin ang mga sumusunod:
(40 puntos)
Panahon ng Aktibismo

1. Anu-ano ang mga dahilan ng pagiging aktibismo ng mga kabataan noon? Ano ang kinasapitan
ng pagkakaroon natin dito ng aktibismo?
Sagot:

2. Tama nga ba ang sinabi ni Rizal na nasa mga kabataan ang pag-asa ng bayan? Patunayan.
Sagot:

3. Anu-ano ang halos tatlong katangiang taglay ng mga tulang naisulat nang panahon ng
aktibismo?
Sagot:

4. Ano ang taglay ng mga komiks at iba pang babasahin nang panahong ito?
Sagot:

Panahon ng Bagong Lipunan

5. Ano ang karaniwang paksain ng panitikan nang panahon Bagong Lipunan?

Sagot:

6. Magbigay ng dalawang halimbawa ng mga “Slogan” na maririnig nang panahong ito.

Ipaaliwanag ang bawat isa.
Sagot:

7. Anu-anong mga samahang pandulaan ang naitatag nang panahong ito?

Sagot:

8. Magbigay ng ilang pahayag tungkol sa naging kalagayan ng radio at telebisyon nang panahon
ng Bagong Lipunan.
Sagot:

(ang mga ksagutan ay binubuo ng tatlo hanggang limang pangungusap)

✓ PAGBUBUOD/PAGLALAHAT
a. Buod
PANITIKAN SA PANAHON NG AKTIBISMO

o 1970-1972 (Aktibismo)
o Maraming kabataan ang mga naging aktibista upang humingi ng pagbabago sa pamahalaan.
o Marami sa kabataan ang naniniwalang di na “demokratiko” kundi isa nang “gobyernong Kapitalista”
ang umiiral sa ating bayan sapagkat damang-dama raw nila ang lalong paghihirap ng mga mahihirap
at lalong pagyaman ng mga mayayaman.
o Patuloy na nanalig na matatag ang pamahalaang demokratiko at mga tao lamang na nagpapatakbo ng
pamahalaan ang mga kakulangan.
o May paniniwalang dapat nang palitan ng “sosyalismo” o “kumunismo” ang bulok na pamahalaan.
o May mga kabataang napabilang sa bagong hukbo ng bayan (New People’s Army)
o May mga naging “Burgis” radikal o rebelde
o Mayroon ding mga nananatiling parang mga walang pakialam sa takbo ng pamahalaan.
o Pagkaka”deklara” ng Batas Militar (Martial Law) noong 1972

❖ PANAHON NG DUGUANG PLAKARD

o Ito ang panahong minsan pang pinatunayan ng kabataang Pilipino na hindi laging pagyuyuko ng ulo at
pag-ilag sa hangin ang bumubuo ng kanyang pagkalahi at pagkabansa.
“Panitikang Pilipino sa Kaunlaran nang Bansa”
G. PONCIANO PINEDA
o DUGO? Ano ang dugo ng isang tao kung ihahambing sa Dugong ibinuo upang ikulay sa pula ang ating
bandila?
o BUHAY? Ano ang buhay kung itatapat sa habang panahong hintutrong nakatundos sa mukha ng
isang duwag at di magkaroon ng paninindigan para sa sarili at gayun din sa kasunduan na sanlahi?

3 salita na isinisigaw ng mga mag-aaral ng Unibersidad ng Pilipinas tuwing nag-ra-rally

1. Imperyalismo
- ang pagpapalawak ng lakas o impluwensya
2. Feudalism
- mga suliranin sa pagmamay-ari ng mga lupang sakahan
3. Facismo
- ang pagiging diktador o paggamit ng kamay na bakal at hindi paggalang sa karapatan ng kapwa

❖ PANULAANG FILIPINO SA PANAHON NG AKTIBISMO

o Masasabing haalos nagtataglay ng tatlong katangian ang mga tulang naisulat ng mga batang makata
at mananalumpati sa panahong ito ng aktibismo.
▪ Pagmamasid at pagsusuri sa kalagayan ng bayan.
▪ Pagsisiwalat ng katangian at dayukdok ng pagpapasasang mga nanunungkulan.
▪ Tahasang masasabing labag sa kagandahang-asal ng panunungayaw at karahasan sa pananalita.
❖ ANG DULA, MAIKLING KWENTO AT NOBELA SA PANAHONG ITO
o Labis na naging mapangahas ang mga manunulat ng dula, maikling kwento, o maging nobela sa
panahong ito, hindi lamang sa paksa kundi maging sa usapan o salitaan ng kanilang mga tauhan sa
akda.
o Ang ilan sa mga tagpo ay kalimitang usapan ng mga kalalakihan at mayroong kwentong pagtatalik o
kalaswaan.

❖ ANG MGA PELIKULA AT KOMIKS

o Nang panahon ding ito ng aktibismo, nagsimulang napanood ang mga pelikulang malalaswa na
nakasisira sa kaugaliang silanganin – ang tinatawag na mga Pelikulang Bomba.
o Dito rin dumagsa ang mga komiks at iba pang babasahin na ang mga larawang iginuhit ay walang
mga saplot sa katawan.

PANITIKAN SA PANAHON NG BAGONG LIPUNAN

o Nagsimula ang Panahon ng Bagong Lipunan noong ika-21 ng Setyembre, 1972.

o Nagpatuloy pa rin ang Gawad Carlos Palanca sa pagbibigay ng patimpalak.
o Karaniwang paksain ng mga akda:
• Luntiang Rebolusyon (Green Revolution)
• pagpaplano ng pamilya
• wastong pagkain (nutrition)
• “drug addiction”
• polusyon, at iba pa.
o Pagsugpo sa malalaswang babasahin at ang mga akdang nagbibigay ng masamang impluwensiya sa
moral ng mga mamamayan.
o Ang lahat ng pahayagang pampaaralan ay pansamantalang pinahinto, at maging ang mga samahang
pampaaralan.
o Nagtatag ang Pamahalaang Militar ng bagong kagawaran na tinawag na “Ministri ng Kabatirang
Pangmadla” upang siyang mamahala at sumubaybay sa mga pahayagan, aklat, at mga iba pang
babasahing panlipunan.

❖ ANG PANULAANG TAGALOG SA PANAHON NG BAGONG LIPUNAN

o Ilang buwan ang nakalipas pagkatapos ideklara ang Batas Militar, ang mga sumusunod ang naging
“Islogan” ng Bagong Lipunan ay nabasa at narinign ng mga mamamayan:
1. “Sa ikauunlad ng bayan Disiplina ang kailangan.”
2. “Tayo’y kumain ng gulay Upang humaba ang buhay.”
3. “Magplano ng pamilya Nang ang buhay ay lumigaya.”
4. “Ang pagsunod sa magulang Tanda ng anak na magalang.”
5. “Tayo’y magtanim Upang mabuhay.”
6. “Tayo’y magbigayan at huwag magsikisikan.”

❖ AWITIN SA PANAHON NG BAGONG LIPUNAN

o “TL Ako Sa Iyo” ng Cinderella (1975)
o Nagbago ang takbo ng kasaysayan ng awitin ng mga Pilipino ang awiting ito na naging popular sa
tawag na himig-Maynila.
 o Binubuo ito ng ilang “balbal” na Pilipino na may kakaibang kumpas kaya mabilis na tinanggap ng mga
tao.
o Naging tanyag din si Rico J. Puno sa pag-awit ng himig Maynila tulad ng kanyang “The Way We Were.”
Kabilang din sina: Freddie Aguilar – Anak, Florante – Ako’y Pinoy, Jose Mari Chan,Tito, Vic at Joey

❖ DULA SA PANAHON NG BAGONG LIPUNAN

o Marami ring mga paaralan at samahan ang nagtanghal ng naiibang dula.
• Mindanao State University – Sining Kambayoka
• PETA – nina Cecile Guidote Alvarez at Lino Brocka
• Repertory Philippines – nina Rebecca Godines at Zenaida Amador
• UP Repertory – ni Behn Cervantes
• Teatro Filipino – ni Rolando Tinio

❖ “Tales of Manuvu” ni Bienvenido Lumpera

▪ Isang makabagong pagtatanghal o istilong rock na operang ballet at nakadagdag din sa dulaang
Pilipino noong 1977.
▪ Ito’y tinampukan nina Celeste Legazpi, Leah Navarro, Hajji Alejandro, Boy Camara, Anthony
Castelo, Rey Dizon, Gina Mariano, at iba pa.

a. Konklusyon at Repleksyon

ISIP, DAMDAMIN at ASAL

Batay sa paksang tinalakay, sagutan ang mga sumusunod:
(15 puntos)

Ano ang Ano ang iyong Ano ang aral na

natutunan? naramdaman? napulot?
✓ PANGWAKAS NA PAGTATAYA
I. Panuto: Turan ang mga sumusunod:
(8 puntos)

_____________ 1. Isang pagawaang itinatag ng pamahalaang military na

namamahala at sumusubaybay sa mga pahayagan, aklat, at
mga iba pang babasahing panlipunan.
_____________ 2. Direktor ng Surian ng Wikang Pambansa
_____________ 3. Mga Awiting binubuo ng ilang “balbal” na Pilipino na may
kakaibang kumpas.
_____________ 4. Awit ni Freddie Aguilar na tinatangkilik maging sa ibang
bansa dahil sa diwa at damdaming ipinahahayag nito
_____________ 5. Nanguna sa pagpapanibagong-buhay ng ating mga
sinaunang dula nang panahon ng Bagong Lipunan.
_____________ 6. Isang babasahing Pilipino na tinatangkilik ng mga
mambabasa simula pa noong 1922 magpahanggang
ngayon.
_____________ 7. Isang makabago at istilong rock na operang ballet ang
nakadagdag sa ating dula noong 1977.
_____________ 8. Ang gumanap sa pangunahing papel ng Santa Juana ng
Koral

II. Panuto: Kani-kaninong mga akda ang mga sumusunod. Pagtapat-tapatin. Isulat
ang titik bilang sagot. (10 puntos)

HANAY A HANAY B
____ 1. Dalawang Tula a. Lamberto Antonio
____ 2. Anak b. Cinderella
____ 3. Minsa’y Isang Gamu-gamo c. Fernando Poe Jr.
____ 4. The Way We Were d. Segundo Esguerra
____ 5. Tatlong Awit ng Pagpuksa e. Bembol Roco
____ 6. Aguila f. Bienvenido Lumpera
____ 7. UP Repertory g. Edgardo Reyes
____ 8. Kalikasan h. Rolando Tinio
____ 9. Tales of Manuvu i. Hilda Coronel
____ 10. Sitsit sa Kuliglig j. Rico J. Puno
____ 11. Maynila…Sa mga Kuko ng Liwanag k. Nora Aunor
____ 12. Teatro Filipino l. Cirilo F. Bautista
____ 13. Mga gintong Kaisipan m. Freddie Aguilar
____ 14. Insiang n. Behn Cervantes
____ 15. TL Ako Sa Iyo o. Aniceto Silvestre
✓ TAKDANG ARALIN / MGA BABASAHIN:
Magsaliksik at pag-aralan ang mga akdang pampanitikan sa Panahon ng Ikatlong
Republika.

SANGGUNIAN:

❖ Espina, L.et.al. 2014. Literatura ng Iba’t ibang Rehiyon ng Pilipinas Ikalawang Edisyon. Maynila:Minshapers Co., Inc.

❖ Aguilar, R., 2014. Panitikan ng Pilipinas. Makati City:Grandwater Publication

❖ Panganiban, et.al. 1998. Panitikan ng Pilipinas. REX Bookstore, Inc.

❖ https://www.slideshare.net/daisypasobillo/pa-nahon-ng-aktibismo

❖ https://prezi.com/p/rx4d3anw-asc/panahon-ng-aktibismo/?fallback=1

❖ https://www.slideshare.net/marygraceconmigo/panahon-ng-bagong-lipunan