Επιστολαί Φωτίου Πατριάρχου

--------
------- -
--
- --
-- --
--
-- --
--
-- --
-
--
-
----------
--
---------------Γ.
Γ. -----------
--
Γ-----------------
----------
CLASSICS
The person charging this material is re
sponsible for its return to the library from
Which it was withdrawn on or before the
Latest Date stamped below.
Theft, mutilation, and underlining of books are reasons
for disciplinary aetion and may result in dismissal from
the University.
To renew call Telephone Center, 333-8400
UNIVERSITY OF ILLINOIS LIBRARY AT URBANA-CHAMPAIGN
νοι (. πό
-
ΤΟΥ ΣΟΦΩΤΑΤΟΥ ΚΑΙ ΑΓΙΩΤΑΤΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ
ΕΕ, ΕΣΗΕΘΑ Α.Ε.,

ΑΙΣ ΔΥΟ ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ ΠΑΡHPTHTAI ΠΟΝΗΜΑΤΙΑ
Α. – ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΔΕΚΑ ΣΥΝ ΙΣΑΙΣ ΤΑΙΣ ΑΠΟΚΡΙΣΕΣΙΝ.

ΗΤΟΙ -
ΣΥΝΑΓΩΤΑΙ ΚΑΙ ΑΠΟΔΕΙΞΕΙΣ ΑΚΡΙΒΕΙΣ, ΣΥΝΕΙΛΕΓΜΕΝΑΙ ΕΚ ΤΩΝ ΣΥΝΟΔΙΚΩΝ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΓΡΑΦΩΝ ΠΕΡΙ
ΕΠΙΣΚΟΠΩΝ ΚΑΙ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΩΝ, ΚΑΙ ΛΟΙΠΩΝ ΕΤΕΡΩΝ ΑΝΑΓΚΑΙΩΝ ΖΗΤΗΜΑΤΩΝ,
Β΄. - ΚΡΙΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΠΙΛΥΣΕΙΣ ΠΕΝΤΕ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ,

ΤΩ ΘΕΟΦΙΛΕΣΤΑΤΩ, ΟΣΙΩΤΑΤΩ, ΛΕΟΝΤΙ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΩ ΚΑΛΑΒΡΙΑΣ.
Μ ΕΤΑ Π Ρ Ο ΛΕΓΟΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙ ΤΟ Υ ΒΙΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΥΓΓ Ρ Α Μ Μ Α ΤΩΝ Φ ΩΤ Ι ΟΥ Κ.Τ.Λ.
ΥΠΟ -
ΙΩΑΝΝΟΥ Ν. ΒΑΛΕΤΤΑ.
πρώην Διευθυντού του εν Σύου Ελληνικού Παιδαγωγείου. -
ΕΝ ΛΟΝΔΙΝΩ D. Ν Ι ΤΤ, 270, STR AN D.

18 64.
“La délicatesse du style de Photius et la finesse de son esprit paraissent particulièrement dans ses Lettres, aussi bien
que son érudition et l'étude particulière, qu’il avait faite de l' Ecriture Sainte."
Ellies Du-Pin –Nouvel. Biblioth. des auteurs Eccles. Tom. VII, p. 104,
“ Photi Patriarchae Constantinopolitani, qui modio saeoulo mono post Christum matum foruit, epistolae disertat, ενιαία,
et lectu dimissimae."
J. A. Fabricius-Biblioth. Graeca, Tom. Π, p. 701.
"Εάν δε και τ' άλλα (Φωτίου), και μάλιστα τις επιστολάς, άναγνώς, θαυμάσεις τον φιλόσοφον, τον μαθηματικών, τον
ιατρόν, τον ευφραδέστατον βήτορα . . . . Πάμμουσον δράς παιδείας ενδιαίτημα εξαιρέτως δε τής θεολογίας ιερώτατον τέμενος,
και στόμα τής Ορθοδοξίας τρανόφθογγον, λέξει τε και φράσει κεχαριτωμένη και έκφαντορική τά πανάγια τής ευσεβείας μυστήρια
τελεστικώς άναπτύσσονται και ιερουργούνται. Και πανταχού δε το πρέπον τού λόγου διατηρεί, συνάπτων ευφυώς τής Αττικής
μούσης την άκρίβειαν προς τας νεωτέρας χάριτας τής Αλεξανδρινής ευγλωττίας.”
Κ. Οικονόμος. -Περί τών Ο' ερμηνευτών τής παλαιάς θείας Γραφής. Τόμ. Δ΄, σελ. 754.
ΕΝ Λ Ο Ν Δ Ι Ν Ω,
ΤΥΠΟΣ CLAYTON & Co., 17, ΒουγERIE STREET, FLEET STREET.
2, 3, (
ΡΕυς (
οσοδος:
THA
ΜΙΑ ΑΓΙΑ ΚΑΘΟΛΙΚΗ ΚΑΙ ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ
ΕΚΚΛΗΣΙΑι
ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΚΑΙ ΘΕΟΥ ΚΑΙ ΣΩΤΗΡΟΣ ΗΜΩΝ
Φ ΩΤ Ι Ο Υ
-
ΤΟΥ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ ΑΗΤΤΗΤΟΥ ΠΡΟΜΑΧΟΥ
-
ΑΙ ΕΠΙΣΤΟΛΑΙ
α ν α γ ε γ ρ ά φ θω σαν
-------------------- Η
ΕΕ
2: ----------- ------------------ 3----------------------------------------------------- 5:53
----------- ε:
------------------------------ ΣΚΕ ---------------------------------------
Π Ρ Ο Λ Ε Γ Ο Μ Ε Ν Α.
Α΄) Περί της αληθούς τού πρώτου και μεγάλου της τού Χριστού Εκκλησίας σχίσματος αι
τίας – Β) Περί τής παρούσης τών Φωτίου επιστολών εκδόσεως –Γ) Φωτίου βίος
Δ) Συγγράμματα αυτού.–Ε) Επίλογος – Μαρτυρία περί Φωτίου,
- - -
-
ΦΩΤΙΟΥ εκείνου, τού σοφωτάτου και αοιδίμου Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως,
ν - » Α - - - ν ν ν ν Α --
τού γενναίου της Ορθοδοξίας προμάχου και σωτήρος, τις επιστολάς εκδιδούς, ούτε πολυ
να 'ν Λ κ . - - -- ν
μαθείας δόξαν προσποιούμαι, ούτ' εις αγώνα προς τους αμείλικτους εκείνου τε και της
- - - -
-
αληθείας έχθρούς καταβαίνω. Μικρός μεν γαρ ών και πολλοστός τών Ελληνίδων Μουσών
Αν » -- 1 -- -- -- ν ν - ν ν -
θεράπων, ουδαμώς αξιώ τους εκ πολλών πολλά και καλά και μεγάλα τη φιλτάτη Πατρίδι
- Σ Λ, τ, - ν - » - - Α ν - ν
προσφέρoυσιν έναρίθμος είναι, αλλά τάς εκείνων θαυμάζων προσφοράς, και τους μεγάλους
- ν. - - Σ' - - -- -- - - Α
υπέρ της τού έθνους ημών θρησκευτικής τε και πολιτικής εκπαιδεύσεως αγώνας σεβόμενος
- - ν » - - » - ν κ - Λ. - - α α -
και τιμών, αποθεν καγώ τον έμόν κυλίω πίθον, διαζωσάμενος το τριβώνιον, ώς ό Κυνικός
Σ - α - Λ ν - » - ν ν Α ν - --
εκείνος, ως μη μ ο ν ο ς (είπερ μοι και αυτώ κατά τον Σαμοσατέα φιλόσοφον, ειπείν
Σν » -- -- Α - ν Λ
έξεστιν)
άφωνος άργειν
εί! δοκοί
ύ τω ην
πολέν τοσούτοις εργαζομένους,
δ’ ώ
μηδέ μόνος
όν δο 1 ν - -
ν
ς είη ν έ ν ούτω πολυ φώνω τω καιρώ, 1μηδ
-
ώσπερ κωμικόν ν - Α - ς ν ν ν
ρυφόρημα κεχηνώς σιωπή

ν "Ε λ παραφεροίλμην.
» - α - Α ο κ. Α ν -------- Π
Απλώς
ίδ ούν και κατά δύναμιν
ίδ - ν -
την έμήντή τε πανσέπτω ημών Εκκλησία και τη φιλτάτη Πατρίδι αφοσιούμενος, ουδενός
ν » - » -- - Α. - φ - αν - - ν ν -- -
μεν έμαυτών αξιώ τών μεγίστων έξιών δέχω μικρών μικρά προσφέρω, το τού Σοφοκλέους
ν
επάδων,
Σμικρά μεν τάδ, αλλ' όμως οι χω."
- ν - -- Λ. - -- - ν -- ν ν
Τέκνον δε τής Ορθοδόξου του Χριστού Εκκλησίας, της εν ειρήνη και πραότητα διδα
ν Α ν - - Σν -
σκούσης παιδεύειν τούς αντιδιατιθεμένους, τον δε αιρετικόν άνθρωπον μετά

Α - Α - α 1. -
μίαν και δευτέραν νουθεσίαν παραιτεί σθαι, ώς έξεστραμμένον
" Λουκιανός έντώ “πώς δει ιστορίαν συγγράφειν.” $2.

* Εν Ηλέκτρα, 450,
2 Π Ρ Ο ΛΕΓΟΜ Ε Ν Α.
- 1 ν - - - Α ν - Α
και αυτοκατάκριτον, φεύγω τον πρός τούς κατηγόρους και ύβριστάς τού πανιέρου
- - ν - - Αν Α - -
ΦΩΤΙΟΥ αγώνα, ώς οϋχι μιάς και δευτέρας, αλλά πολλών και πολλάκις γενομένων αυτούς
-- -- ν - Α. Α - Αν Α - Α
νουθεσιών, αυτών δε της αληθείας ού βουλομένων συνιέναι, αλλά λεπάδων δίκην τή πλάνη
- - , Α Α
και τη αμαρτια προσκείμενων

ν » » Α ν - - - Αν 2 - - » Α -- ν ν Α - ν
β. Ουκ ολίγοι γάρ και τών ήμετέρων" και τών ανά πάσαν την Ευρώπην έτεροδό
- "Α Σ. - ν -- -- -- - » Α - - ν - -
ξων σοφών, και αυτών δή τών Παπιστών όσοι την αλήθειαν και το δίκαιον σέβεσθαι και
- ν - - - Α -
τμαν έμαθον, τους ασεβώς τον αοίδιμον ΦΩΤΙΟΝ διαβάλλουσι και συκοφαντούσε
Α - - ν Α
γενναίως αντέστησαν, της αληθείας ύπερμαχούντες, και την εκείνων εξελέγχοντες μοχθηρίαν
» ν 3 - 1 - - - ν Λ - - ν Α - ν - - Α.
Αλλ' ουδέν ταύτα προς τον αλαζόνα Παπισμών και τα πολύστομα και πλατύστομα της Ρώμης
εν - - - - Αν Α Α ν ν -
όργανα. Ούτοι γάρ έπι τής αυτής πάντοτε σαλεύοντες- 3άγκύρας, είτε μεν κατά ΦΩΤΙΟΥ
Α ν ν -- - -- - --
γέγραπται, έστωσαν και όνειροι γελοίοι και λήροι πλατείς, ταύτα επιμελώς σταχυολογούσε
- Α. - αν Σ. - ν - - Λ, » Λ Σ) ν - ν
και τούτοις τα ίδια αυτών προστιθέντες, και αλλήλων έπιπόνως αντιγράφοντες τούς λόγους,
-- - Α - αν - Α - -
αυτοί τε δοκούσι πεπεισθαι, και άλλους πείθεν πειρώνται, ότι τού μεγάλου εκείνου της τού
- - - ν ν
Χριστού Εκκλησίας σχίσματος, ούχ ή τών Παπών αντίχριστος αλαζονεία, αλλά ΦΩΤΙΟΣ
ς ν - ν ν Λ - ν ν ν 4
ήνό αίτιος. Πανταχού δε τους πολεμίους εκείνου, Νικήταν φημι τον Παφλαγονίας Επίσκοπον
Παύλος προς Τίτον. Γ,9–12.

* “Υπέρ Φωτίου άλλοι τετών ή μετέρων κατά καιρούς γεγράφασι, πάσας τών κατηγόρων και ύβριστών
αυτού τάς φλυαρίας ανασκευάσαντες, πάντων δεμάλιστα και κάλλιστα ό αξιότιμος ιατρός και φιλόλογος
Σοφοκλής Κ. Οικονόμου, όπρο τεσσάρων ετών έκδούς εν Αθήναις Φωτίου τα Αμφιλόχια, τής πολυγράφου
και άριστογράφου δεξιάς τού άοιδίμου αυτού πατρός ύστατον τούτο και πολύτιμον έργον, περί ού έντους
έξής ειρήσεται τα προσήκοντα.
* Ιδε κατωτέρω ($λ) τον τού Καίσαρος Βάρδα όνειρον,
* Ο άσπονδος ούτος Φωτίου έχθρός καλείται μεν συνήθως Παβλαγών, ήν μέντου Βυζάντιος την πατρίδα,
μικρών μετά Φώτιον (ευθύς άρχομένου τού Γ΄ αιώνος) άκμάσας. Έγραψε δε προς τους άλλοις και βίον
τού Πατριάρχου Ιγνατίου, υπό τε Βινίου και Λαββαίου και Αρδουίνου, ώς τινα κατάλληλον εισαγωγήν,
τών Πρακτικών τής ψευδογδόης Συνόδου προτασσόμενον. Πολλά δ’ έντή βιογραφία εκείνη καταψεύδεται
Φωτίου έφ' ους θαυμαστός μέν έστι τους περί Βαρώνιον (ός την τερατολογίας ανάμεστον εκείνην συγγρα
φήν “mobile antiquitatis monumentum” αποκαλεί), ευθύνεται δε και ελέγχεται υπό τών της αληθείας προ
μάχων, Δοσιθέου φημί, τού Πατριάρχου Ιεροσολύμων, και Μελετίου τού Αθηνών Μητροπολίτου, και Ηλία
τού Μηνιάτου, και Νικηφόρου του Θεοτόκη, και πολλών άλλων των ημετέρων. Αλλά και των έτεροδόξων
οι φρονιμώτατοι και σοφώτατοι πολλά την τού άνδρός μωρίαν εξελέγχουσιν οιοί πέρ εισι Ριχάρδος ο
Moντακούτιος, και Μαρτίνος ό"Αγγιος, και Ιάκωβος ό Βασνάγιος, και πλείστοι έτεροι. Ο μεν γαρ Μον
τακούτιος όρθώς αυτόν αποκαλεί άρχήν και πηγήν πάσης κατά Φωτίου συκοφαντίας,
εξής Βαρώνιος ήρύσατο “Certe Nicetas Paphlago hoc (ότι Φώτιος ευνούχος ήν) ηusquam παφλάζει φui
tanen totus pro Ignatio stabat, Photium oderat, et calumniarun omnium fons est et orήφο, φuibus illum
καταπλύνει Cardinalis (Βαρώνιος δήλονότι Φώτιον) –Ίδε Μοντακ, σημ. έντή Μ.Θ επιστολή Φωτίου κατά
την εκείνου έκδοσιν –Και άλλαχού δέ (Επιστ. ΠΓ, σημ.) ψεύδους βαψωδόν αποκαλεί τον Νικήταν, τάδε
λέγων. “Quod Photium nolet accusare de impostura illa, quam e Niceta omnium mendator μην παρsodo
Paphlagone commemorat Baronius, ad annum 878, Lect.38, quem ille fabulator cleticum Regium ap
pelat. Ούχ ήττον δε και Μαρτίνος ό"Αγγιος έντώ “περί τών τα Βυζαντινά συγγραψάντων” (de Byzan
tinarum rerum scriptoribus, p. 269 et seq) τήν Νικήτα εξελέγχει κακόνοιαν (Ίδε Κ. Ασωπίου Ιστορίαν
τών Ελλήνων ποιητών και συγγραφέων σελ. 141–2). Ο δε σοφός Βασνάγιος μύθους αποκαλεί τα κατά
Φωτίου υπό Νικήτα ιστορούμενα, και αυτόν, Αρχιερέα όντα, τώ κατά Φωτίου πάθει τετυφλωμένου αποφαί
Π Ρ Ο Λ Ε Γ Ο Μ Ε Ν Α. 3
-- Α - 1 ν - ν 2
και Στυλιανών Μάπαν τον Νεοκαισαρείας, και Μητροφάνην τον Σμύρνης, ή και
- -- - 3 - ν Α"
Αναστάσιον των βιβλιοθηκάριον, και είτινα άλλον τοιούτον, προβαλλόμενοι μάρτυρας,

-- -- ν - -- - ν - -
άρπαγα τού Πατριαρχικού θρόνου, και διώκτην τής αρετής, και τα πάντα κακόν άνα
ν - -- - ν --
γράφουσε ΦΩΤΙΟΝ.. Eι δέ τις αυτούς μεγάλων και σεβασμίων Συνόδων αντιστήσεις

τα Πρακτικά, και πολλών ιερών ανδρών τής τε Ανατολικής και της Δυτικής Εκκλησίας έπι
ν -- - ν - α --
δείξειε συγγράμματα και επιστολάς, ύπέρ ΦΩΤΙΟΥ μαρτυρούντα, αύθαδέστεροι έαυτών

Α ν αν Σ Α. - 9 ν -ν - » -- -
γινόμενοι, και άλλας έξερεύγονται κατ’ εκείνου ύβρεις, πλαστογράφον αποκαλούντες, και
αν - 5 ν - Α 4 - αν - -- - ο - - -
φονέα τού Ιγνατίου, και τυμβωρύχον,” και άλλα τοιαύτα πολλά, οια και περί ληστών
νεται, το άδε λέγων. “ Ce sont des contes, que nous ne rappοrtons qu'afin de faire voir, que la passion
aveugle souvent les Evéques, comme les autres hommes, et qu’ils me craigment pas de sacrifier la vérité
a leur haine (Basnage–Histoire de l'Eglise. Τ. 1, p. 584). Και ό σοφός δε συντάκτης τής εν τω
Βιογραφικό Λεξικό του Σμιθίου (Dictionary of Greek and Roman Biography, etc, edited by William
Smith) Βιογραφίας του Φωτίου συνεχώς τους υπό Νικήτα Ιστορουμένους παρεντίθησιν “εΐχρή Νικήτα
πιστεύειν.” Ούμόνον δέ, άλλά και αυτών τών Φωτίου κατηγόρων εισιν οι τά ύπό Νικήτα ιστορούμενα
ύπερβολάς αποκαλούσι, και εξημμένης κεφαλής τερατώδη άποκυήματα. - Αύτίκα δήNέανδρος, εν πολλοίς
όμoγνωμονών τους Παπαστας, και Φώτιον κακώς λέγων, πανταχού σχεδόν τής έαυτού ιστορίας, όπου αν την
έλεεινήν εκείνην του Νικήτα συγγραφήν παρατιθήται, αναξίαν πίστεως ταύτην άποφαίνεται κάκείνον μεν
έμπαθή ιστορικών αποκαλεί, τους δείστορουμένους και ούτος συνεχώς παρεντίθησιν “εΐχρή Νικήτα πιστεύειν”
Νεάνδρου Εκκλ. Ιστ. Τόμ. Ε, σελ, 302,308 και 318 τής Αγγλικής μεταφράσεως ύπο Joseph Torrey
1852–Ίδε και Αμφιλοχ. Προλεγόμ. ύπό Σοφ. Κ. Οικονόμου, σελ. ά. σημ. ά. Αθήνησι 1858 και
Μελετίου Εκκλ. “Ιστ. Τόμ. Β΄, σελ. 275. Περί δε τών άλλων Νικήτα συγγραμμάτων δε Φαβρικ. "Ελλ.
Βιβλ. Τόμ. Ζ΄. σελ. 747–9. έκδ. Harles -
Τούτου επιστολα δύο προς τον Πάπαν Στέφανον E" συνεκδέδονται τώύπο Νικήτα συγγεγραμμένω
βίω τού Ιγνατίου εν πάσας σχεδόν των Συνοδικών ταις εκδόσεσιν, άτε πολλής αξιούμενα παρά τών
Παπιστών πίστεως και τιμής. Ίδε και Fleury-Hist. Eccles. Tom. ΧΙ. p. 491-2.
* Και ούτος άσπονδος έγένετο Φωτίου έχθρός, υιός ών μονογενής τής ασέμνου εκείνης γυναικός, ήν οι
Μεθοδίου τού Πατριάρχου συκοφάνται μάρτυρα προύβάλοντοτών κατά τού όσίου εκείνου συκοφαντιών, ότε
και εξηλέγχθη αύτη πονηρά τις ούσα γυνή (Θεοφ. Χρονογρ. συνέχ. σελ. 158-9-Γεωργίου Κεδρηνού. Σύ
νοψις ιστοριών, Τόμ. Β΄, σελ. 147, έκδ. Βόννης). Και το μεν πρώτον ό Μητροφάνης ούτος Φώτιον νόμι
μον Πατριάρχην άπεδέξατο, έπειτα δε μεταβαλόμενος πολλά και κακά εκείνον έλεγε και δή και επιστο
λήν έγραψε πρός Μανουήλ τόν Πατρίκιον, ήνάν τις ίδοι ένθα και τάς τού Νεοκαισαρείας Στυλιανού. Περί
δε τών άλλων αυτού συγγραμμάτων δε Φαβρικ. Ελλ. Βιβλιοθ. Τόμ. ΙΑ΄, σελ. 700 έκδ. Harles.
* Σύγχρονος και ούτος Φωτίω, πολλά καταψευσάμενος αυτού ένους έγραψε βίους τών Παπών, και ένους
μεθηρμήνευσε Λατινιστί Πρακτικούς τής εν Κωνσταντινουπόλει ψευδογδόης Συνόδου, ών μακρόν προύταξε
πρόλογον, τάς αιτίας δήθεν τής Συνόδου εκείνης προς τον Πάπαν Αδριανόν Γ΄ ιστορών. Και άλλα δέτινα,
ένους και Ιστορίαν Εκκλησιαστικήν, έγραψε, περί ών δε Φαβρικ. Ελλ. Βιβλ. Τόμ. Γ, σελ. 602–6.
* Τάς τοιαύτας κατά Φωτίου βλασφημίας, ύπό Στυλιανού και Νικήτα το πρώτον ερημένας, άλλοι τε
τών Φωτιομάχων άκρίτως επανέλαβον, και τελευταίοι πάντων, όσα γεήμες ίσμεν, ότε Αββάς Ιάγερος,
Καθηγητής τής Ιστορίας έν Σορβόνη, και ο Ιταλός Δον Λουδοβίκος Τόστης ών ό μέν πάντας τους κατά
Φωτίου λήρους επιμελώς αντιγράψας, και Ιλιάδα ύβρεων συντάξας, δις έξέδωκε μέχρι τούδε, ποιάνδε φέ
ροντας επιγραφήν “Histoire de Photius, Patriarche de Constantinople, auteur du schisme des Grecs,
par M. Abbό Jager etc. Paris 1854, Deuxieme έdition.” Tόστης δε δίτομον συγγράψας Ιστορίαν τής
τού σχίσματος αρχής (Storia dell’origine dello scisma Greco di Don Luigi Tosti Cassinese. Firenze 1856),
ουδέν Ταγέρου άπολείπεται. Αμφότεροι δε ούτως άβασανίστως τά Νικήτα ληρήματα προϋθυμήθησαν
1 η
4 Π Ρ Ο ΛΕΓΟ ΜΕ Ν Α.
- - Σν Α. ν - Σν Α ν ν - αν ν Α. Α
και τών άλλων κακούργων ερυθριάσειεν άντες λέγων, αυτοί δ' όμως άνερυθριάστως λέγουσι
- Α
περί ΦΩΤΙΟΥ, δν όμολογούσαν ευγενέστατον, σοφώτατόν τε και θεολογικώτατον, γενέσθαι.

"Ω Ευγένεια και Σοφία και Θεολογία, οι α ύ μ ι ν τα κεφάλαια. Τούτογάρδή πάντες
έπιφωνήσουσι, και μηδέποτ'άν γενέσθαι σοφούς και θεολόγους εύξονται, όταν τους ΦΩΤΙΩι
απονεμομένους επαίνους αναγνώσκοντες, και την ευγένειαν και την σοφίαν τού ανδρός, τήν τε
Εκκλησιαστικήν και την θύραθεν, υπό τών εχθρών αυτού υπερυμνουμένην ακούοντες, έπειτα
- ν ν Σ - Α - α 1. - Α" - Α Α 1
και τας κατ' αυτού βλασφημίας, τάς ύπ αυτών τούτων ραψωδουμένας, διεξέρχωνται.
αντιγράψα, ώστε και αυτάς αυτού τάς προδήλους και γελοίας έναντιολογίας αποδέξασθαι ούκ ώκνησαν,
Ούτωδή Νικήτας έν άρχή τής συγγραφής αυτού ευνούχον γενέσθαι τον Ιγνάτιον ιστορών, μετά μικρόν την
Ιγνατίου εξυμνοί απάθειαν, τάδε λέγων: “Εκ νεαράς ηλικίας ούτω πόνους συχνούς και ιδρώσι κατωρθώ
“σατο την τού σώματος άγνότητα και καθαρότητα, ώς εις άκραν αυτόν απάθειαν, ήτοι παντελή νέκρωσιν
“τού σαρκίνου φρονήματος περιελθείν” Τον αυτόν δε τρόπον και Ιάγερος πρώτον μένιφησιν “L' usurpa
teur (Λέων ό Αρμένιος) non content d'avoir exilé Michel, son bienfaiteur, il maltraita ses fils jusqu'àι
leur faire subίr une mutilation homteuse (Hist. de Photius, p. 3) έπειτα δε και ούτος, ώσπερ Νικήτας,
την Ιγνατίου έξυμνών άγνότητα λέγει, “L'Empereur fait l’éloge du nouvel έlu (του Ιγνατίου δήλονότι,
vante ses Vertus sacerdotales, 8α αλαξίειά Surtout (ένθ. άνωτ. σελ. 5). Ακουε δε και Tόστου, έν μεν σελίδι
223 τού Α΄ Τόμου τής Ιστορίας αυτού τάδε λέγοντος “ Ignazio co fratelli vonne ουιγαίο per coman
damento del Armeno” έν δε τή αμέσως επομένη και τάδε προστιθέντος “ enella parola e nei fatti,
avegnachό giovane damni, era uomo di provatissima vg tύ. * Και μηδες οιέσθωτούς ιστοριογράφους τού
τους εν τούτω μόνω τάναντία λέγειν έαυτούς, και προφανώς παραλογίζεσθαι, αλλά πανταχού τοιούτους
αυτούς εύρήσει, εί, τις τάς ιστορίας αυτών διεξελθείν ύπομείνειεν. Πάντα γάρ έστιν αυτούς Νικήτας και
Στυλιανός και Μητροφάνης και Αναστάσιος και Βαρώνιος ών αντιγράφοντες τούς λήρους, και ιδίοις αυτούς
επαυξάνοντες, Βαβυλώνιον άνυψούσι πύργον συκοφαντιών, όπως Φώτιον έξυβρίσωσιν. Και έστιν ώς άλη
θώς περί αυτών ειπείν, ο περιτών Αριστοτέλους κατηγόρων όσοφός είπε Σαιντ-Κρόϊος “Plusία η οικονοεί
άelatante plus οι cherche d ’οθερμι Αϊν” (Saint-Croix-Examen critique des Historiens d'Alexandre le
Grand Sec. έdition, p. 197). Αλλ’ ιστορίαν γράφοντες, εκείνος ώφειλον μάλιστα τόννούν προσέχειν, ά
τους συγγραφεύσιν όρθώς ό Σαμοσατεύς φιλόσοφος παραινεί “Τοιούτος ούν μοιό συγγραφεύς έστω, άφο
“βος, αδέκαστος, ελεύθερος, παρρησίας και αληθείας φίλος, ώς ό κωμικός φησί, τα σύκα σύκα, την σκάφην
“δε σκάφην όνομάζων, ού μίσει ουδέ φιλία τι νέμων, ουδε φειδόμενος, ή έλεών, ή αισχυνόμενος, ή δυσω
“πούμενος, ίσος δικαστής, εύνους άπασιν, άχρι τούμή θατέρω άπονείμαι πλέον του δέοντος ξένος εν τοις
“βιβλίοις και άπολις, αυτόνομος, αβασίλευτος, ούτί τώδε ή τώδε δόξει λογιζόμενος, αλλά τί πέπρακται
“ λέγων” (Λουκιαν, ένθ. άνωτ. $ 41). Ει δε τούτων, ώς άλλοτρίων, ώλιγώρησαν, την γούν Βερναρδίνου
Βάλδου παραίνεσαν, ή πάντως ένέτυχον, τιμάν ώφειλον. Και γάρ εκείνος ταυτά τώΛουκιανώ παραινών τους
ιστορίαν συγγράφουσιλέγει “ Deve Tistorico esser prudentissimo, integorimo, ed ormatissimo di tutte le
vertύ, all possibile, pνίτο α’αθεί ο di μας ston, libero, e tale che non taccia il vero, me per timore me por
avarizia, che non dica nula in grazia, ηe per adulazione. Sία simile nel dire i7 8μο ρανένα α μη φίμdice
sincerissimo ed incoroto” (Bernardino Baldi-brevetratato del istoria. Cap. 20). Θαυμαστόν ούν, εΐτών
άλλων ολιγωρήσαντες ότε Πάγερος και Τόστης, ουδέπών οικείων εμνήσθησαν άλλά, κατά τον Ισοκράτην,
“ούτωτάς αληθείας τών πραγμάτων φεύγουσιν, ώστε ουδέ τά σφέτερα αυτών ίσασιν” (Πρός Νικοκλ. § ιγ).
Χαλεπόνμέν έστι, και περιττόν ίσως, πάντων παραθείναι τούς λόγους, άτε πολλών όντων, και αλλήλους
μετά σπουδής αντιγραφόντων αρκέσει δ, ομαι, τά Μαμβουργίου παρατιθέμενα. Ούτος γάρ ένή συνέ
γραψεν "Ιστορία τού σχίσματος, πρώτον μεν την Φωτίου θαυμάζων σοφίαν, πάντων τών κατ' αυτόν σοφών
τατον όμολογεί γενέσθαι και εύπαιδευτότατον “Il se rendit (λέγει έντή 12η σελίδ) sans contredit le plus
habile et le plus savant homme de son temps en toutes sortes des belles disciplines, dans les quelles il
oxcella pardessus tous les savans de son siècle” ένδετή αμέσως επομένη σελίδι αυτός έαυτού έπλαθόμε
ν ν ς - -- - - Α "Α Α λ - ίδ --
γ. Προς Ουν TOυς ΤΟ ΟΤαυΤα και τηλεκαύτα θρασυνoμένους, Και Ταν ΤΟΥ χα ΕνΟ ν Ο ΟΟDS"
- Λ Σ Α - ον 3) ν Σ) Α Α - » Α -
και σωφροσύνης άποπτύσαντας, πώς άν τις έν λόγους αγωνισθείη; Μάταιος ό άγών και
ν η » ν. - ν Α τα αν η ,η ,
Αιθίοπα λευκαίνειν έργον απέραντον. Κατά γάρ Βασίλειον τον Μέγαν, ούτε Αιθίοψ
εια και Α. - ν - - Σ Α ν ν
αλλάξει ποτέ το δέρμα αυτού, ούτε πάρδαλις τα ποικίλματα

α α - ο ο Α - Α
αύτής, ούτε ό έν διαστρόφοι και δόγμασι συντραφείς απο τρίψια
νος, και οιον ένεκόνι τή αυτή άνθρωπον άμα σοφώτατον και θηρίον άγριώτατον τον αυτόν εικονιζων, δό
λιον αποκαλεί, και ψεύστην, και άπιστον, και συκοφάντην, και πλαστογράφου, και βίαιον, και ώμόν, και
απάνθρωπον, και ανόσιον, και των ιερωτάτων τής Εκκλησίας μυστηρίων βεβηλωτήν, και ούτως άσεβή, ώςε
και Δαίμοσι χρήσθαι συμμάχους, μαγική την τέχνη υπηρετούσιν αυτώ “Ce fut ensuite cette passion qui
le rendit fourbe, menteur, perfide, calomniateur, faussaire, violent, cruel, imptoyable, sacrilege, profana
teur des mystères les plus sacrés de la religion, imple jusqu'a se servir du secours des Demons, par les
enchantements d'un méchant hypocrite et grand Magicien son confident, etc, etc. (Hist, du schisme des
Grees par L. Mainbourg, p. 12 et 13. Paris 1686). Δικαίως άρα και όσοφός Βασνάγιος τάς Μαμβουρ
γίου ταύτας κατακρίνων βλασφημίας φησίν “Mais il faut nieux juger Photius par ses paroles et par ses
έcrits, que per ceux de ses ennomis” (Hist. de l'Eglise. Tom. I, p. 324). Αυτά δή ταύτα τά ύπό Μαιμ
βουργίου άκρίτως λεγόμενα και πάντες οι μετ’ εκείνον επιμελώς αντιγράφουσε μάλιστα δε πάντων Ιάγε
ρος, ό την τερατείας απάσης ανάμεστον εκείνην Ιστορίαν συγγράψας. Τούτο δε και των ετεροδόξων σοφών
άνδρών πολλοί κατέδειξαν, και δη και τών ήμετέρων ότε σεβάσμιος Καθηγητής τής εν Χάλκη Θεολογικής
Σχολής Ηλίας ό Τανταλίδης έντους προλεγομένους τού Α΄ τόμου τών Παπιστικών ελέγχων (έν Κωνσταν
τινουπόλει αων), έφ’ οίς αείμνηστος αυτώ παρά πάντων των Ορθοδόξων ή χάρις άνακείσεται, και ό πολυ
μαθής ιατρός Στέφ. Καραθεοδωρής έντώ “Επίμετρον εις την επιστολιμαίαν διατριβήν” (Ίδε Παπαστ.
ελέγχων Τόμ. Β΄, σελ. 177 και έξής), και ό έν μακαρία τή λήξει Κωνσταντίνος Οικονόμος έντή περί τών
έβδομήκοντα έρμηνευτών τής παλαιάς θείας Γραφής σοφή τετραβίβλω (Τόμ. Δ΄, σελ.754), και ό εκείνου
άξιος υιός Σοφοκλής έντους τών Αμφιλοχίων προλεγομένους. Ορθώς δέ πάνυ και ό τής εν Παρισίοις
Ορθοδόξου Ρωσσικής Εκκλησίας σεβάσμιος Πρωτοιερεύς Κύριος Π. Βασιλειέφ, έν ή έγραψεν άπαντήσει
πρός τό περί ένώσεως τών Εκκλησιών γράμμα του Πάπα Πίου Θ", αποκαλεί το τού Παγέρου σύγγραμμα
έργον ύπαγορευθέν ύπό της προλήψεως και του πάθους. Και όρα την αξιόλογον
εκείνην απάντησιν έντώ Ευαγγελικώ Κήρυκι, πολυτιμοτάτω περιοδικώ συγγράμματα, Αθήνησιν ύπό τού
σοφού και άκαμάτου Καθηγητού τής Θεολογίας Κυρίου Κ. Κοντογόνου, συντασσομένω τε και εκδιδομένω
(Έτ. ΣΤ', σελ. 121 και εξής). "Ορα δέκατωτέρω και την Γ' Φωτίου επιστολήν (8 β.), ένθα υποσημειούται
του Αγγλου Mιλμάνου ή περί τής Ίαγέρου ιστορίας κρίσης, καθ' ήν το έργον τούτο έρ ημιόν έστιν
ειλικρινείας και αμεροληψίας μηδ’ εκείνο παρίδης, ώς ό, την Φωτίου βιογραφίαν έν τώ
Σμιθίου βιογραφικώ Λεξικώ συντάξας, πολλούς τών περί Φωτίου γραψάντων καταριθμήσας, Ίαγέρου
τουτου, ουδέ μνημονεύει το παράπαν. Αλλά και αυτών δή των Ταγέρου συμπολιτών οι φιλαλήθεις και
φιλοδίκαιοι, οιός έστι Μορτρεύλος, ό την Ιστορίαν τού Βυζαντινού δικαίου συγγράψας (Hist. du droit By
Zantin par J. A. Bernard Mortreuil, Paris 1843-4), τής "Παγερείου Ιστορίας, ώς έμπαθέστατα γεγραμμέ
νης, κατεψηφίσαντο. Και δε εν τοις έξής (Μαρτυρία περί Φωτίου) αυτούς Μορτρευλου τούς λόγους τους
Ίαγέρου παρατεθειμένους. Ούμήν αλλά και ήμες ένύπομονή σιδηρά την Παγέρου διεξελθόντες Ιστορίαν,
καταδείξομεν, το γ' έφ' ήμύν, τάς βλασφημίας αυτού, όπου άναυταίς εντύχωμεν εξανάγκης. Tή γάρ ιστορία
εκείνη και τινας τών Φωτίου επιστολών παρεμβαλών, τάς μεν παρηρμήνευσε, τάς δε κατέκρινεν άνοήτως,
και έστινών διαστρέφειν πειράται την έννοιαν κατασοφιζόμενος. Aρχήν μεν γαρ καλήν και πάσι σεβα
σμίαν έντή εισαγωγή τής έαυτού Ιστορίας (σελ.χliv) προϋβάλετο, “on décrit l'histoire, et on me la fait pas,”
ταύτης δε πανταχού φαίνεται έπλαθόμενος ό άνθρωπος, και τώ κατά Φωτίου πάθει μάλλον ή τή αληθεία
υπηρετήσας. “Ως δε συνελόντι ειπείν, εί, τις τούς περί Φωτίου γράψαντας Παπολάτρας έν χρονολογική
τάξει δύξέλθει ύπομείνειε (μεγάλης γάρ ώς άληθώς και υπέρ άνθρωπον ύπομονής είη άν τό έργον τούτο), Α/
ΛΑ
πανταχού τον πρώτον εύρήσει έντώ δευτέρω, και τούτον έντώ τρίτω, και εφεξής ούτως έως του τελευ
6 Π Ρ Ο Λ Ε Γ Ο Μ Ε Ν Α.
οο Α "Α "Α -- - Α. » 1 ν ν - Σ) Α
σθαι δύναται το κακόν τής αιρέσεως." * Διά δή ταύτα ού συγκαταβαίνω,

ν 2. » - » -- -- » - - - -ν ν ν -
τό γ έπ' έμοί, εις αγώνα τοιούτον, ενώ οι αντίπαλοι, άσπονδον όμωμοκότες κατά τής άλη
Α - - Α. - Αν - - ν Σ) - Σ) - - Α
θείας μίσος, το γλυκύτατον και τηλαυγέστατον αυτής φώς, και εξ αυτής αυτών τής λυχνίας
Λ » Α α - ν ν αν ν Λ ν ν - -
προσφερόμενον,
Π "Ι
αποτροπιάζονται.
λ
"Ημείς μέν
Α λ
γάρ, ένα κατά Δοσίθεονείπω τόν ιερώτατον
θ Α αν ν ν - αν - -
ατριαρχην Ιεροσολύμων, ω σ π ε ρ συν λογω ν ι κ αν, ου τω και ν ι κ α σ θα ι

- - ν Α Α Σ ν -
καλώς ο ίδα μεν, οι δε καλοί Παπολάτρα, ού ΦΩΤΙΩι μόνον, αλλά και Χριστωμα
ν - 1 , η Α' - - τ, αν -λ » -- Α ς - - ν Λ
χόμενοι νικάν έθέλουσιν. Μαχέσθωσαν ούν, έως άν αυτούς φίλον ή, και Θεώ ανασχετόν,
φ, Α - ς --
οις μόνος εκείνος οίδε κρέμασιν,

» ν » - - ν αν ν -- Α - » -
α
δ, Ούμήν αλλά και περιττών όλως έμοιγε δοκεί λόγω συνηγορείν ΦΩΤΙΩ, αυτών
Λ, - - - - Α αν ν - ν Λ. α
ύφεστώτων τών πραγμάτων, και μονονουχί βοώντων, ότι κάλλιστα και ευσεβέστατα ό
- ν - ν - Α ν ΣΥ ν » Α -
ιερος εκείνος ανήρ και της Ορθοδοξίας ακαταγώνιστος πρόμαχος έπραξε, τήν επηρμένηντής
α Α ν Σ) - - ν Σ Α » - » Α ν - ο ν
α
Ρώμης καταβαλών όφρύν, και την αντίχριστον αυτής εξελέγξας πλάνην, και ώς θεηγόρος
ν -- - Α - - ν - η Α ν
όπλίτης τής του Κυρίου παρατάξεως γενναίως τής Ορθοδόξου πίστεως

- Αν
υπερμαχη σας
άμέραι δ’ έπλοιποι
μάρτυρες σοφώτατοι. *
» α -- Α » - α - φ
Από γάρ ΦΩΤΙΟΥ μέχρις ημών δέκα όλοι παρεληλύθασαν αιώνες. Τί δ’ ό μακρός ούτος
ν ν ν - Α ν -- - -ν -- ν - αν ν -
χρόνος έδειξέ τε και δείκνυσι μέχρι τού νυν ούτω καθαρώς και περιφανώς, ώστε και τυφλούς
είναι δήλον; Ότι παντοκρατορίαν εαυτούς κατασκευαζόμενοι οι της Ρώμης Επίσκοποι,
και παρά την Ευαγγελικήν και Αποστολικήν διδασκαλίαν τον έν Ρώμη άπλούν Επισκο
- ν ν "Α - - 5 - α -- -λ α » - -
πικών θρόνον κεφαλήν και κορυφήν τών Εκκλησιών άπασών (ή, ώς αυτοί λέγουσι, caput,
cardo, mater, apex omnium Ecclesiarum) σπεύδοντες αναδείξαι, τότε μεν προς την
ν - - ν φ - - ν Α. ν » ν ν ν ν ν ν ν
παίου. Μάλιστα δε φεύγουσιν ούτοι τους υπέρ Φωτίου γεγραμμένους άντιλέγειν' ού γάρ έχουσιν εικόπως
και μετά λόγου τούτο ποιείν, ουδ' άλλως ήγούνται συμφέρειν αυτούς των τοιούτον αγώνα, αλλά καινόντινα
μηχανησάμενοι τρόπον ιστορίας, είτε μένοι Φωτίω σύγχρονοι κατ' εκείνου γεγράφασι ψεύδος, τούτο έπι
μελώς εις μαρτυρίαν τών ιδίων λόγων περισυνάγουσιν ει δέτι υπέρ εκείνου γέγραπται, και έν επισήμους
ν - -- - - - ν ν -
Συνόδους κεκύρώτα, τούτο πλαστογραφίαν αποκαλούσι Φωτίου. Τους δε υπέρ εκείνου έν τους έπειτα
ν - » - - - - » ν 9 Τ. 9 ν ν - ν ν -
χρόνους, γεγραφόσον ουδόπωστιούντολμώσιν εις λόγους έλθεϊν, αλλά τόντού μύθου μιμούμενοι κάνθαρον,
εξ ενέδρας μάχονται, τρόπους οις δύνανται τά εκείνων άπολλύντες συγγράμματα οιόν τι λέγονται ποιήσαι
1 - ν - ν - - ν -- - - - η - - Αγ. -
έντώ
Α δ
τριπόμω τού Φραγκίσκου Φοντάνα συγγράμματα (Νovae crιditorum
ν ν α - ζας-
delicice etc. Florentice 1785),
ν ν ν - - - ν - ν ν ν ν ν ν
δ διά τόν ύπέρ Φωτίου πρόλογον πολυτρόπως εξηφάνισαν, ώς έντους εξής ειρήσεται εκτενέστερον. Αλλά
ταύτα μεν έντους έμπροσθεν χρόνους, τής τών λαών απαιδευσίας ύποβοηθούσης, ποιείν ήδύναντο ό δε
ν ν - - - -- ν - ν - ν ν ν ν ν -
παρών καιρός, τώ διττώ τής τού θείου λόγου και τής φιλοσοφίας φωτί καταλαμπόμενος, μόνη δίδωσι τή
αληθεια κατισχύειν, του ψεύδους και της απάτης, των δυσμόρφων τούτων του σκότους τέκνων, ουδεμίαν
ουδαμού πάροδον εχόντων,
ν - ν --
" Βασιλ. επιστ. ρλ-Θεοδότω Επισκόπω Νικοπόλεως--κατά την έντή Μιγνίου Πατρολογία (Migne–
- ν
Patrologise cursus completus) έκδοσιν, -
* Πινδ. Ολ. 33.
* Ίδε την περί Ψευδισιδωρείων διατάξεων σπουδαίαν διατριβήν ύπό Αντωνίου Μοσχάτου, την έντώ Εύ
αγγελ. Κήρυκι δημοσιευθείσαν ("Ετ. Ε, σελ. 297-311, και σελ. 404–413, και "Έτ. ΣΤ', σελ. 110–116).
Περί δέ τής κατά μικρόν προβαινούσης φιλαρχίας και φιλοπρωτίας τών έν Ρώμη "Επισκόπων, και όπως
-- Α α - Α Α - -- -
αντίχριστον αυτών"Οταύτην
δ θ δ
αξίωσιν γενναιον εύρον
δ
και ακαταγώνιστον
» δ
αντίπαλον τον αοί
- - ν ν α - - - -- - « ν
ιμον εκείνον της Ορθοδοξίας πρόμαχον και διά τούτο λοξοδρομούντες και ύποκρινόμενοι
- - - αν ν - - -
τον καιρών εξηγοράζοντο, ότι διά ΦΩΤΙΟΝ πονηρα ήσαν αυτούς αν ήμέρα.
» Α Α - Α ν - - ν ο ς ν -- - » -
Εκείνου δε έκλελοιπότος, και των καιρών, κρίμασαν οις οίδε Κύριος, επιβοηθησάντων αυτούς,
ν - Α ν - "Α Α αν - - » Λ - - 1 - Λ.
ευθύ τραπόμενοι την προς τον κρημνόν, άλλα τετών τής Εκκλησίας δογμάτων και εθίμων
» - - ν Σ Α 1 - - - ν » - -- -- -ν
ανέδην
Β
και παρατόλμως έκαινοτόμησαν, και τελευτώντες έαυτούς επέδειξαν Αρχιερείς άμα
- - - Σ Α - » ν - και ο Α -
και Βασιλείς, τερατώδεις αντιπροσώπους τού είπόντος Χριστού,

κα - ν » 2
“ “Η Βασιλεία ήν αν » - ν Λ Α και η ν τ,
έμή ούκ έστιν έκ τού Κόσμου τούτου, και, * Απόδοτε ούν

τα ν 3 - - -- --
τα Καίσαρος Καίσαρι, και τα του Θεού τω Θεώ. *

Α Α ν Α α ν ν ν - -- - - 1
-
έ. Τούτων δε γενομένων, ώς μήποτ’ ώφελε, και της μιάς του Χριστού Εκκλησίας εις
ν - αν -- - - -- ν - - -- ν Α - ν
δύο τότε διακριθείσης, έκ τετής θέσεως και του δόγματος την επωνυμίαν λαβούσας (ή μεν
τελευτώντες άπετόλμησαν και κοσμικήν άρχήν αναλαβείν, ίδε εν πολλούς άλλοις και τάς τού αοιδίμου Κο
ραή σημειώσεις έντή "Συμβουλή των τριών Επισκόπων προς τον Πάπα Ιούλιον Γ: σελ. 12–19 σημ.
11 και 12, έκδ. δευτέρα, εν Αθήναις–1836.
1 Π - - - Α -- ν - δ ν ν 1 - - έ ν - - ε ν
ερί πών καινοτομιών, άς άπό τού δεκάτου μάλιστα αιώνος παρατόλμως έποιήσαντο οι τής “Ρώμης
Επίσκοποι, δε Παπιστικών ελέγχων Τόμ. Β΄, σελ. 46-52, και την εν τέλει τού αυτού Τόμου περιεχο
Α » ν - 1 ν ν ν - ν «Λ - ν α - - ν
μένην επιστολήν τού άοιδίμου Ευγενίου του Βουλγάρεως, ή επιγέγραπτα “Κατά Λατίνων στηλιτευτική
επιστολή.”
* Ιωάν, ΙΗ', 36.
* Ματθ. ΚΒ΄, 21-Περί δέ τής κοσμικής εξουσίας τού Πάπα, ώς άντιχρίστου και τερατώδους, πολλοί
ν - - - εν ν ν - - ν ν ν ν - - ν
πολλά γεγράφασι, και τοσαύτα, ώστε και άριθμεϊντά περί τούτου γεγραμμένα βιβλία χαλεπόν. Ο δε
αοίδιμος Κοραής και αλλαχού τών πολυτίμων αυτού συγγραμμάτων, και εν τοις προλεγομένους τής
Συμβουλής τών τριών Επισκόπων, ής άρτι έμνήσθημεν, τάδε φησίν ““Ρίζα τής ιερατικής τών Δυτι
α - » - και Λ φ α ν - - Α ν - α ν - ν ν η
κών άβρωστίας είναι ή κοσμική του Πάπα εξουσία, τής οποίας ή κατασκαφή θέλει εί
“σθαι
δ δ
κα
ό τελευταίος
λ θ
τής φιλοσοφίας "Ε
άθλος,ν
ο τελευταίος
λό
τής Εύαγγελικής ν ν ν - - - ------------- ν ν Λ, -- ν
ιδασκαλίας θρίαμβος. . . . . . . . . . Ενόσω μένει ή αλλόκοτος και αντίχριστος ένωσις αύτη

“τής πνευματικής και κοσμικής εξουσίας, ενόσω οι επαγγελλόμενοι στρατιώται τού Χριστού δεν άρ
κ. - ν - ν - - ν ν - » ν - - , ν - - ν
-
κούνται εις ταΑνόμιμα τού επαγγέλματος τααυτών
η - κ.
όψώνια,ήθαλλ' έμπλέκονται
"-- -
εις βιωτικάς
ς Ι
πραγματείας
ο Χ - ν ς ν ν - -1
α
έναντίον τής Αποστολικής παραγγελίας ("Σύουν κακοπάθησον ώς καλός στρατιώτης Ιησού Χριστού",
ν ν -- ν η ν - - ν ν ν » ν - ν -η
διά νά τρυφώσιν ώς Σαρδανάπαλοι, ούτε Βασιλείς, ούτε υπήκοοι έχουν να ελπίζωσιν ήσυχίαν
- - ν - ν α - » - » - - - - ν ν 1. - ν ν - - ν
(σελ. έ–ς). Και ταύταμένό θείος εκείνος ανήρ προ ετών έγραφε τεσσαράκοντά οι δε πολύν ήδη χρόνου
δρώμεν έντή ώραία Ιταλία γινόμενα, τρανώς τους εκείνου λόγους επιμαρτυρεί. Ένθεν μεν γαρ ή Παπι
ν. - ν ν - - - - ν ν -- ν ν ν -
κή αλαζονεία καταθρασυνoμένη, και Έθνη και Ηγεμόνας συνταράπτουσα (όπερ δή, και πρότερον ποιούσα
ουκ έπαύσατο πώποτε), την αντίχριστον τού Πάπα κοσμικήν
ν - 31
ν
εξουσίαν, πανταχόθεν δικαίως πολεμου, - ν ν - ν ν Υ. - ν ν - - - - ν
μένην και κινδυνεύουσαν, παντί σθένει διασώσαι αγωνίζεται ένθεν δε οι πολλούς ήδη αιώνας τή εξουσία
» ν ν ν Α ν ν ν ν - - - - ν Λ Υ Υ
εκείνη δουλεύσαντες (και τι κακόν οϋχι παθόντες ) πάσαν ενέπλησαν δικαίων διαμαρτυρήσεων την Eυ
ρώπην, ένμιά πάντες άνακράζοντες φωνή, “"Αλις τών κακών Βασιλέα Π ά π α ν ή Πά ν α Σ ν ν - - ν ν. - - ν - ν ν - -
παν Βασιλέα ή Ιταλία ού δέχεται.” Και έστιν ώς αληθώς το κήρυγμα τούτο τής τε φιλο
σοφίας και τής Ευαγγελικής διδασκαλίας καρπός αγλαός, άφευκτον έξων τον θρίαμβον, ώς είπεν ορθώς
ε - ν - ν - ν - - - Υ - ν ν - - ν - -
ό αοίδιμος Κοραής έλεγε δε πολλούς προ του Κοραή αιώνας και ό ιερός Βερνάρδος προς τον
Πάπαν Ευγένιον Γ΄ (11:45-1153), περί των δύο εξουσιών λόγον αυτώ ποιούμενος “Si utrumque
similitar habere voles, utrumque perdes –τούτ' έστιν “Είπερ αμφοτέρας κατέχειν βούλες, αμφοτέρας
αποβαλεις.”
- - - - Σ - - - -- και - - - ν - - - -
γάρ κατ’ ανατολάς επικρατούσα, και την έναύτη παράτε τού Κυρίουν-και Θεού και Σωτή
- - - -- -- -- - -- - - -- - - - η -
ρος ήμών Ιησού Χριστού και των ιερών αυτού μαθητών και Αποστόλων γενομένην διδα
ν - ν -- ν -- - ν
σκαλίαν τιμώσα, και άκαινοτόμητον τηρούσα, προσηκόντως Ανατολική επωνόμασται ή

ν - ν Α - - - ν
δε κατά δυσμάς κειμένη,

Α ’ν 1
και τάς εκ δυσμών σκοτείους καινοτομίας έγκολπωσαμένη, δι
Σν α ν ν - 5 - ν -- - - - - - -
καίως ήκουσε Δυτική"), ή μεν Ανατολική επί την ασάλευτον πέτραντών τού αρχηγού
- -- » - » - - - Σ) Α - Σ -- ν ν
και θεμελιωτού αυτής εντολών ιδρυμένη, απαρεγκλίτως διατελεί εκείνον μόνον κεφαλήν
α - - α - -- - - - -
εαυτής γινώσκουσα και όμολογούσα, σταθερώς τε και άπαρασαλεύτως τη Ευαγγελική και

-- -
- -- - -
- -- - -
Αποστολικη διδασκαλία έμμένουσα, το δε πάντων κάλλιστον, έν πολλοίς και δεινούς αγώ

- Α - - - -
- α ν - -------- - » ν
σι και διωγμούς, ούς αιώνας όλους υπέστη, άλύμαντος διατηρηθείσα, Κιβωτός άναδέδεικτα
* Πολλήν ό διαβόητος Παπολάτρης Ιωσήφ ό Δε-Μαΐστρος ποιείται σπουδήν, δείξαι βουλόμενος μη

δέν άλλο προσήκειντή ήμετέρα Εκκλησία όνομα, ή Φω τι ανήν αυτήν καλείσθαι τους δε όμοφρονού
συν αυτώ παρακελεύεται μηδαμώς λέγειν “Ελληνικήν ή Ανατολικήν Εκκλησίαν, άλλά Φω
τιανήν (Du Pape-par le Comte Joseph De-Maistre Liv. IV. Chap. IV. et V). Αλλ'έοικεν άγνοεϊνό
σοφός δή. Δε-Μαΐστρος, ότι “τοις πράγμασι τά ό νόμια τα επίκειται." "Οτε τοίνυν τά
πράγματα διδάσκει, την μενήμετέραν Εκκλησίαν ουδαμώς τής Ευαγγελικής και Αποστολικής διδασκα
λίας αποστήνα, την δε Δυτικήν πολυειδώς τε και πολυτρόπως την θείαν εκείνην διδασκαλίαν παραλλά
ξαν και κιβδηλεύσαι, ήμύν μεν δικαίως προσήκει Ορθοδόξους μεν έκτού δόγματος, Ανατολικούς δε έκτής
θέσεως, αποκαλείσθαι, και είναι ταύτα συνώνυμα τους δε Παπαστας, άτε προς τους άλλοις και τούτο δή
τερατευσαμένους, αντί τού Χριστού τον Πάπαν κεφαλήν τής έαυτών Εκκλησίας γινώσκειντε και πιστεύ
ειν, ουδέν άλλο προσήκει, καλείσθαι, ή Π α π ι σ τ ά ς και Παπ ο λ ά τ ρ α ς. “Ήμάς δε Φωτιανούς ού
δεις άνδικαίως αποκαλέσει εν ουδέν γάρ έχομεν παρά Φωτίου, διμή παρά τού Ευαγγελίου και τής τών
Αποστόλων και των θεοφόρων Πατέρων διδασκαλίας παρελάβομεν ουδέ Φώτιον αντικαθιστώμεν τού
Χριστού, ώσπερ τον Πάπαν οι Παπασταί άλλ’ ένα και τούτον έχομεν τών τής Εκκλησίας Πατέρων και
Διδασκάλων, τών ευαγγελισαμένων ήμύν καθ' ά παρά τού Χριστού και των Αποστόλων παρελάβομεν, και
τον αγώνα τον καλόν ύπέρ τής Ορθοδοξίας κατά τών αιρέσεων αγωνισαμένων. Ώστε διά ταύτα, εί, τις
ήμάς Φωτιανούς καλεΐν βούλοντο, και Δαμασκηνίτας ουχ ήττον, και Χρυσοστομίτας, και Βασιλειανούς,
και Γρηγοριανούς, και Κυριλλίτας, και Αθανασιανούς, και Αποστολικούς, και το σύνολον Χριστιανούς
άν αποκαλέσειεν, Ορθοδόξους πάντως πάντα γάρ ήμύν ετηρήθη, και τηρείται, και τηρηθήσεται, όσα όΥίος
τού Θεού εδίδαξε, και διά τών Αποστόλων τη Εκκλησία παρέδωκε, και εις ήμάς διά τών θεοφόρων κα
τήλθε Πατέρων ών εις τυγχάνει και ό πανίερος Φώτιος, εκείνους όμοια τιμώμενος, ότι κατ’ εκείνους
γενναίως υπέρ τής Ορθοδοξίας κατά των αιρέσεων ήγωνίσατο. Επικείσθωσαν ούν τοις πράγμασι τα
ονόματα –Και ταύτα μεν ήμες προς Δε-Μαΐστρον περί τού ονόματος Φωτιανός, ο μόνον σοφιζόμε
νος απονέμει τους Ορθοδόξους ήμύν. Αλλο δ’ αυτού σόφισμα περί τού ονόματος Καθολικός (ένθ.
ανωτ, κεφ. Ε) σοφώς πάνυ και χαριέντως ό αοίδιμος Κ. Οικονόμος έντώ περιωνύμω αυτού συγγράμματα
“Περί τής γνησίας προφοράς τής Ελληνικής γλώσσης” (σελ. 484, σημ. ά) λόγου πάρεργον εξήλεγξεν.
Τούτο δε μόνον προσθετέον ένταύθα περί αμφοτέρων τών επικλήσεων, ότι τού Δε-Μαίστρου τάς άπειρο
κάλους και ατυχείς εκείνας φλυαρίας και ό Γερμανός Έρμαννος Ιωσήφ Σχμίττος κατά λέξιν αντιγρά
ψας έντώ διτόμω αυτού συγγράμματα “Ιστορία Κριτική τής Νεο-Ελληνικής και τής “Ρωσσικής Εκ
κλησίας” ώς ιδίας αυτού επεδείξατο σοφάς γνώμας. Ορθώς δε ό την Ιστορίαν εκείνην Ιταλιστ μετα
φράσας, A. Bianchi-Giovini, και άλλαχού τής μεταφράσεως αυτού, μάλιστα δεν σελίδι 256 τού δευτέρου
Τόμου την τυφλήν ελέγχει τού συγγραφέως αντιγραφήν τών Δε-Μαίστρου σοφισμάτων, τάδε λέγων
“Questi sofismi speculativi che il nostro autore va troppo buonamente ricopiando dal Conte De-Maistre,
sono al tutto da disaprovarsi cosi per le argomentazioni fraudolenti come perche menano adaperte falsitά
etc, etc.” (Storia Critica della Chiesa Greco-moderma etc. di Ermanno G. Schmitt, versione dall'Originale
Tedesco di A. Bianchi Giovini Tom. II, p. 256)– Ίδε και σελ. 255 τού αυτού Τόμου, σημ. 2.
- Φ Λ -- - - -- - Α -
τής Ορθοδοξίας, από τετού βαρβαρικού κατακλυσμού και των έκτής Δύσεως επιβουλών
Α - - ο Λ - - - - Α ε ν ν --
ταύτην διασώσασα, και αδιαλείπτως τή τού Θεού χάριτι κρατύνουσα.

ν α - - - α - » - ν
Η δε Δυτική κεφα
- Αν
λήνέαυτής κηρύξασα τον έν"Ρώμη Επίσκοπον, και τούτον, άνθρωπον όντα, αναμάρτητον
- ν -- - -- - -
όμολογούσα, και άλλα πολλά τής Εύαγγελικής και Αποστολικής διδασκαλίας πρός έμπέ
- - Α Α. Α. -
δωσιν τής θεομάχου ταύτης αιρέσεως παρερμηνεύσασα και κιβδηλεύσασα, από σχίσματος - -- - - - ν
εις σχίσμα περιέπιπτεν και πολλών κακών, και ανωμαλιών, και στάσεων, και φόνων αιτία
Α ν - ν Σ) Αν α Λ, » - - - Α - αν -
γενομένη, πολλάς και άλλας άπέτεκεν αρέσεις έντή Χριστιανική Ορθοδοξία, ΤΟ ΕνΟΥ ΤΟΠΟ
- -- ν Σν ν -- - -
Χριστού χιτώνα, τόν άνωθεν ύφαντόν, εις πολλά διαββήξασα σχίσματα,

ν - - - » ν -- - -- Α. » Α - » - α » - -
στ". Μόνη τοίνυν και άληθής τού σχίσματος εκείνου άρχή τε και αιτία, ώς αυτά τα
- - » α - - -- - " . -
πράγματα μαρτυρεί, ούχ ή ΦΩΤΙΟΥ φιλοδοξία, άλλ’ ή της Ρώμης έγένετο όφρύς όφρύς
- - - - Α - - ν
άσεβής, πολύ προτού ΦΩΤΙΟΥ έπαρθείσα, και τοσούτω μάλλον τώ χρόνω ύπερυψουμένη,
εν - - Λ -- Α Α" Σν -- - -- αν -
όσω τον τής Κωνσταντινουπόλεως Επίσκοπον προτιμώμενον έβλεπε (δι' ουδέν άλλο πάν
-λ - "Α ν - Α α Αν α Α. - Λ Λ, -- ν
τως, ή διά τήν πολιτικήν τής Νέας Ρώμης ύπεροχήν), και φθόνω κατετήκετο άναλογιζομένη,
ν - αν ν - N ν - -
ότι δή γενήσεται κάκεϊ όπερ πρότερον έν Ρώμη, το γαρ πολιτικών εκείνης μεγαλείον,
- - Α - ν ν
άλλ' ουχ ή του Αποστόλου Πέτρου μυθώδης διαδοχή μέγαν ανέδειξε και πρωτόθρονον τον
ν » - 5 ν 1 αν ν ς ο ν. α Αν -- ν » ν Σ) Α.
έν αυτή Επίσκοπον Έως μένουν οι έν Ρώμη Επίσκοποι, άνθρωπίνων αντιποιούμενοι
"Οτι δε διά τό πολιτικόν μεγαλείου, άλλ' ού διά τον Απόστολον Πέτρον, ό έν“Ρώμη θρόνος την προ
τίμησιν έσχε, σαφώς έδήλωσεν ότε τής έν Κωνσταντινουπόλει Β΄ Οικουμενικής Συνόδου τρίτος κανών
και ότής έν Χαλκηδόν εικοστός όγδοος ών όδεύτερος τον πρώτον επικυρών, και οιον έρμηνεύων, φησίν
“Πανταχού τους τών Αγίων Πατέρων όρους επόμενοι, και τον άρτιως αναγνωσθέντα κανόνα των εκατόν
“πεντήκοντα θεοφιλεστάτων Επισκόπων, τών συναχθέντων επί τού τής ευσεβούς μνήμης Μεγάλου Θεο
“δοσίου, τού γενομένου βασιλέως έντή βασιλίδι Κωνσταντινουπόλεως Νέα Ρώμη, γνωρίζοντες, τα αυτά
“ και ήμες όριζομέντε και ψηφιζόμεθα περί τών πρεσβείων τής άγιωτάτης Εκκλησίας τής αυτής Kων
“σταντινουπόλεως, Νέας Ρώμης. Και γάρ τ ώ θρόνω τής πρεσβυτέρας Ρώμης, διά
“τό βασιλεύειν τήν πόλιν έκείνην, οι Πατέρες ε ι κ ό τ ως άποδεδώ κασι τά
“ πρεσβεία. Και τώ αυτώ σκοπώ κινούμενοι οι εκατόν πεντήκοντα θεοφιλέστατο Επίσκοποι, τά ίσα
“πρεσβεία απένειμαν τώ τής Νέας Ρώμης άγιωτάτω θρόνω, ευλόγως κρίναντες, τήν βασιλεία
“ και συγκλήτω τιμηθεί σαν πόλιν, κ α ι τ ώ ν ί σ ω ν ά π ολαύου σαν πρεσβείων
“τή πρεσβυτέρα βασιλίδι “Pώμη, και έν το ίς Εκκλησιαστικούς, ώς εκεί
"νην, μ ε γ α λύνεσθαι πράγμασι, δευτέραν μετ' εκείνην ύπάρχουσα ν.” (Ίδε
τούς κανόνας τούτους και τάς ύπό Ζωναρά και Βαλσαμώνος έρμηνείας αυτών έντώ Συντάγματι τών θείων
και ιερών κανόνων ύπό Γ. Α. Ράλλη και Μ. Ποτλή, Τόμ. Β΄, σελ. 173 και 280 αυτόθι δε–σελ. 387–και
τον ΛΣΤ΄ τής έκτης Οικουμ. Συνόδου) Ορθώς τοίνυν άλλοι τετών τούς Συνοδικούς κανόνας έρμηνευ
σάντων, και Νελος ό Αρχιμανδρίτης, ό επικαλούμενος Δόξα Πατρί ή Δοξαπάτριος, τουτον παρατιθείς
τον κανόνα έντή “Περί τής τάξεως τών Πατριαρχικών θρόνων” πραγματεία αυτού, λέγει: “Οράς, όπως από
“τού παρόντος κανόνος προφανώς ελέγχονταιληρούντες οι λέγοντες προτιμηθήναι την Ρώμην διά τόν"Αγιον
“Πέτρον; Ιδού γάρ προφανώς ό κανών ούτος τής Αγίας Συνόδου φησί διά τό είναι την Ρώμην βασιλείαν
"έχειν την προτίμησιν.” Και αύθις τού ΛΣΤ΄ κανόνος τής ΣΤ' Οικουμ. Συνόδου μνημονεύων, ενώ ήτών
πέντε Πατριαρχικών θρόνων τάξις κανονίζεται, τάδε φησίν . “Οράς, όπως κατά τάς βασιλείας έταξαν
“ και τους θρόνους: πρώτον μέντας δύο βασιλίδας πόλεις, την παλαιάν Ρώμην και την νέαν είτα, έπει
“μείζων γέγονε βασιλεία ένΑιγύπτω τής έν Αντιοχεία βασιλείας, έτάχθη τρίτος ό Αλεξανδρείας. Ε
“πει δε και έν"Ιεροσολύμος γέγονε βασιλεία, ό δε θρόνος αυτής ήττων ήν τού Αντιοχείας, διά τό και
“ τον κορυφαίον Πέτρον πρώτον επισκοπήσαι έν"Αντιοχεία, αλλά και ή Παλαιστίνημέρος ήντής Αλεξαν
Ο
--
ΤΟ Π Ρ Ο Λ Ε Γ Ο Μ Ε Ν Α.
- - - ν Α » Α Σν Σ" ς ν
πρωτείων, δημφισβήτουν τους έν Κωνσταντινουπόλει, άνθρώπινον άν τις εποι είναι το

- Α. Σ ν αν ν ν και ν' α - -- ν - Σ)
πράγμα, και πως ανασχετόν. "Οτε δε πρός άνύψωσιν εαυτών άλλα τε πολλά τής Εύαγγε
- » - ν Λ - - - - -
λικής και Αποστολικής διδασκαλίας ένεόχμωσαν, και δή και το ιερόντής Πίστεως Σύμβολον
Α - - Α - -- Α - , - α - ν -- Λ
παραχαράξα, και τιμάς θείας τε και άνθρωπίνας έφ' εαυτών συγκαταμίξαι απετόλμη
ν ν ν Σ) » - - - - ν - αν - - - - - α ν -
σαν, τότε δή, τότε ούκ άνθρώπινα ούδ ανασχετά ποιείν έδρξαν αλλά τής μιάς, άγίας, κα
- » - - - - Α
θολικής, και Αποστολικής τού Χριστού Εκκλησίας αποσχιζόμενοι και άφιστάμενοι δικαίως
“δρείας, ώς Λιβύη ούσα και αυτή, και εξ αυτής απεσπάσθη, διά τούτο μικροτέρα των λοιπών έστιν ή ένο
“ρία αυτής ότι δε και ύστερον γέγονε Πατριαρχείον, εκότως έτάχθη μετά την Αντιόχειαν” (Νείλου Δο
ξαπατρίου-Τάξις τών Πατριαρχικών θρόνων–έντώVaria Sacra ect. cura et studio Stephani Le Moyne,
Τόμ. 1, σελ. 242-4). "Ορα δε και τού έν μακαρία τή λήξει Θεοκλήτου Φαρμακίδου την αυτοσχέδιον δια
τριβήν “Περί τής άρχής και τής εξουσίας τών Πατριαρχών” (έν Αθήναις 1843), ένή άξιοπαρατήρητον
αποκαλεί, οΐαδή και όντως έστί, την έντώ ΚΗ΄ κανόνι τής έν Χαλκηδόνι Συνόδου γινομένην σύγκρισιν
τών Εκκλησιών της παλαιάς και νέας Ρώμης (σελ. 13–15) έτι δε και έντώ “ Ο Συνοδικός Τόμος ή περί
αληθείας” υπό τού αυτού (σελ. 184–5, εν Αθήναις 1852) και Παπαστικών ελέγχων προλεγ. ύπό Ηλ.
Τανταλίδου (Τόμ. Α΄, σελ. έ, σημ. ά). "Επιθι δε και τού αοιδίμου Αλεξ. Στούρτζα το Διπλούν. Παράλλη
λον (Double Parallele) σελ. 20–31, έν Παρισίοις 1858 – Μάλιστα δε πάντων αυτού Φωτίου προς τους
λέγοντας, ώς ή “Ρώμη θρόνος πρώτος, άκουε άποκρινομένου. “Eί ή “Ρώμη, ότι έδέξατο τον Κορυφαίον
* Επίσκοπου, πρώτη, ή Αντιόχεια μάλλον έξει το πρωτείον. Έτη γάρ όκτώ πρό τής “Pώμης ό Απόστολος
“Πέτρος έπεσκόπησεν έν Αντιοχεία. Έτι δέ, ειδιά Πέτρον ή “Ρώμη πρώτη, διά Ιάκωβον τον αδελφών
“ τού Κυρίου, πρώτον Επίσκοπον γεγονότα, και ύπ’ αυτού τού Κυρίου, και τον μαρτυρικόν πρώτον τελειώ
“ σαντα δρόμου, τα Ιεροσόλυμα τής “Ρώμης πρωτεύειν” ("Ορα κατωτ. Συναγ. και αποδ. κτλ. έρώτ. Γ)
Φωτίω δε συνωδά και όσοφός τής “Φιλολογικής και Κριτικής Ιστορίας τών Αγίων Πατέρων” συγγρα
φεύς, ό Καθηγητής τής Θεολογίας. Κύριος Κ. Κοντογόνης, αποφαίνεται περί τούτου έν βίω. Κυπριανού
(Τόμ. Α΄, σελ. 672-5). 'Αλλοι δε τών νεωτέρων, ών όσοφός προεξάρχει Σπαγχείμιος (Miscellanea Sa
cra, Tom. III,3), ευλόγως τε διισχυρίσαντο, και σαφώς απέδειξαν μηδέποτε τον Απόστολον Πέτρον έν
“Ρώμη παραγενέσθαι, κάντεύθεν μύθον άντικρυς είναι τό την έν Ρώμη Εκκλησίαν πρώτον εκείνον
συστήσαι. "Ορα δε περί τούτου τόν τε Συνοδικών Τόμον ύπό Θ. Φαρμακίδου (σελ. 222–3), και το πολ
λού λόγου άξιον σύγγραμμα του Στυλιανού Βλασοπούλου “La difesa della Chiesa Greca,” όπερ και
Ελληνιστί μεταφρασθένύπο Χριστ. Φιλητά έκδέδοται εν Αθήναις 1848 έπι δε τούτοις και την έντώ
Ευαγγ. Κήρυκι δημοσιευθείσαν διατριβήν “Αι Εκκλησία τής Ιερουσαλήμ και της Ρώμης” (Έτ.Δ,
σελ. 501-5). Και όσεβάσμιος 'Αγγλος Κάρολος Ελλιώτος μύθον ώσαύτως την ύπό τού Αποστόλου
Πέτρου σύστασιν τής εν “Ρώμη Εκκλησίας αποκαλεί, λέγων “That St. Peter erected his throne in
Rome, and presided there twenty five years, is altogether fabulous ect.ect, τούτ' έστιν “Μύθος αντικρύς
έστι το λεγόμενον, ώς ό"Απόστολος Πέτρος την έν Ρώμη Εκκλησίαν συνέστησε, κάκεί πέντε και είκο
σιν έτη έπεσκόπησεν.” Εκτενέστερον δε περί τούτου πραγματεύεται, και σαφώς αποδείκνυσι μηδέποτε
τον Απόστολον Πέτρον έν Ρώμη παραγενέσθαι, έντώΖ κεφαλαίω τού Γ βιβλίου, τώ, έπιγεγραμμένω
“ Peter was not Bishop of Rome.” (Delineation of Roman Catholicism, or, the Church of Rome–by the
Rev. Charles Elliott, p.497 και 630–8. London, 1844). Ιδίαν δε περί τούτου πραγματείαν έγραψε
Γαλλιστί ό ιερεύς Λ. Tαϊλλέφερος, λογικωτάτηνών έγώ έτυχον αναγνούς, τουάνδε φέρουσαν την επιγρα
φήν “Saint Pierre a-t-il jamais été a Rome : “ Εν έκείνη δετή πραγματεία διά τής άναντιρρήτου των
θείων Γραφών μαρτυρίας, και τών τού πρώτου αιώνος Πατέρων, και άλλων συγγραφέων, τρανώτατα
καταδείκνυται τότε άνυπόστατοντής έν Ρώμη παρουσίας του Αποστόλου Πέτρου, και το γελοίον τής τών
Παπιστών άξιώσεως, ότι διά Πέτρον πρώτος θρόνος ό έν Ρώμη, και διά τούτο πασών τών Εκκλησιών
κεφαλή και μήτηρ και κορυφή– caput, cardo, mater, apex omnium Ecclesiarum. Αλλ' όμως
οι Παπαστα και τούτο προς τους άλλοις έτόλμησαν τερατεύσασθαι, ώς οι τήν Αινειάδα συντάξαντες
Μοναχοί έν τή δεκάτη τρίτη έκατονταετηρίδι αυτόν τον Απόστολον Πέτρον ύπό τόν άλληγορικόν
Π Ρ Ο ΛΕΓΟΜΕΝΑ. ΙΙ
ν Α - - ο ν - - - -- ν Α -- -- - α - -
έκρίθησαν και απεσχίσθησαν πάντως, το λοιπόν τής Εκκλησίας σώμα έντή ενότητα τής
Ι ιν
Ορθοδοξίας καταλιπόντες.
Λ ν - ν - - ν
ζ". Και δικαίως άρα Βασίλειος μεν ό μέγας όφρύν Δυτική ν απεκάλεσε την
-- - - » ν - - -
έξ εκείνου ύποφαίνουσαν τών της Ρώμης Επισκόπων φιλοπρωτίαν, τάδε προς Ευσέβιον
- - Αν ν ν Α" - τα - αν Α ν. - Α ν α --
α
τον Σαμοσάτων Επίσκοπον γράφων “Tώ όντι θεραπευόμενα τα υπερήφανα ήθη, έαυτών
α - Λ - - ν » - ν α - - - α ν ν - -
ύπεροπτικώτερα γίνεσθαι πέφυκεν. Α. - ν

Και γάρ, έάν μεν ελασθή ήμνό Κύριος, ποίας έτέ
α -
αντ - - - --
να
ρας προσθήκης δεόμεθα, εάν δε επιμείνη ή όργή του Θεού, ποία βοήθεια ήμντής Δυ
- ν ν -- - -- ν
ανα
τικής ό φ ρύος; οι τόγε αληθές ούτε ίσασιν, ούτε μαθεν ανέχονται; ψευδέσι δε
α - - Σ) - - - Α Α » - Α - - ν - ν
ύπονοίας προειλημμένοι, εκείνα ποιούσι νύν, ά πρότερον έπι Μαρκέλω προς μεν τους την
κα ν - Α Α - - -- 1 - -- -
κα
αλήθειαν αυτούς έπαγγέλλοντας φιλονεικήσαντες, την δε αίρεσιν δι' εαυτών βεβαιώσαν
Σ. ν ν - » - αν - -- - - Α -- -- - --
τα
τες. --
Εγώ μέν γάρ αύτός άνευ τού κοινού
λ
σχήματος
ύδε
έβουλόμην α ύ τ ώ νίξ έπιστειλα
ν θ - ν -- ν - ν - αν αν
τώ κορυφαίω, περί μεν τών έκκλησιαστικών οϋδεν, ειμή όσον παραινίξασθαι, ότι
- -- -- - - - ν ν Α. ν - - αν - » φ -λ - -
ούτε ίσασι τών παρ' ημίν τήν αλήθειαν, ούτε την όδόν, δι' ής άνμανθάνοιεν, καταδέχον
-- Α ν -- - - -- - - - --
ται καθόλου δε περί τού μή δεν τους υπό τών πειρασμών ταπεινωθείσιν έπιτίθεσθαι,
ν - ν
α
μηδέ άξίωμα κρίνει ν ύπερ η φανίαν, άμ άρτημα και μόνον άρ
- ν - » ν » 2 ν - ο ν -
κούν έχθραν ποιήσαι εις Θεόν.” “ Γρηγόριος δε ό Θεολόγος, πάσαν κατα

ν ν - - , ν - Α - ν “ς - -- - -
κρίνων φιλοπρωτίαν, και το έξαρετής μόνης γνώσκεσθαι ίδιον είναι λέγωντώντής Εκ
χαρακτήρα τού έκ. Τροίας ήρωος παραστήσαι προέθεντο ! -Ίδε περί τούτου Γίββωνα (History of
the decline and fall of the Roman Empire, Tom. ΙΙ. Ρ. 122. London, 1848-New edit.in.8 Volumes).
Θαυμαστόν δέ, ειμή και τούτο ένεθυμήθησαν ειπείν, ότι και το Ομηρικόν έκείνο “είς κ ο ι ρ α ν ο ς
έστω, ε ι ς βασιλεύς” ύπέρ τής τού Πάπα μονοκρατορίας είρηται. Αλλ' ειμή τούτο σημαίνειν
είποντά Ομήρου έπη, άρέσκει δ' όμως αυτούς έμβλημα ταύτα ποιεσθαι τους υπέρ τού Πάπα γρα
φομένους. Και όραιμοι την περί Πάπα πραγματείαν Ιωσήφ τού Δε-Μαίστρου, ής άρτι έμνήσθημεν,
τους “Ομηρικούς εκείνος έπεσε κεκοσμημένην έν κεφαλίδι.
Ίδε Μελετ. Εκκλ. “Ιστορίαν, Τόμ. Β΄, σελ. 400 και εφεξής,
* Ίδε περί τούτου και Κωνστ. Οικονόμου την “Περί των τριών ιερατικών τής Εκκλησίας βαθμών
έπιστολιμαίαν διατριβήν” σελ. 128 – Άξιον δε μή περιϊδεΐν ένταύθά και ά περί τής βήσεως ταύτης τού
Μεγάλου Βασιλείου Ιωσήφ ό Δε-Μαΐστρος έσημειώσατο. Εν γάρ τώ υπερβάλλοντα αυτού ζήλω
υπέρ τού Παπισμού τήνδε την βήσιν τού Μεγάλου Βασιλείου κατακρίνων, έλαθεν έαυτόν όμολογήσας
μόνην γενέσθαι τού σχίσματος αιτίαν αυτήν δή ταύτην την επηρμένηντής “Pώμης όφρύν. Λέγει γούν
ό Δε-Μαΐστρος τάδε, “St. Basile même parle quelque part de l’ orgueil occidental, qu’il no
ΟΦΡΥΝ ΔΥΤΙΚΗN. Rien, et pas même la Sainteté (ώ τής αυθάδους ασεβείας) me pouvait éteindie
tout a fait Tétat naturel de guerre, qui divisait les deux Etats et les deux Eglises, έtat ημt dόνι
ναϊt de la politique, et qui remontait a Constantin. (Du Pape–par le Comte J. De-Maistre, L. ΙΙΙ.
Chap. VII, S 1). Τί τούτου άληθέστερον; Από γάρ Κωνσταντίνου του Μεγάλου εφ’ όσον ή εν Κων
σταντινουπόλει Εκκλησία διά τό τής Νέας Ρώμης πολιτικόν μεγαλείον προϋτιμάτο και έμεγαλύνετο,
έπι τοσούτον ή Δυτική όφρύς έθορυβείτο και κατεξανίστατο, και πάντ’ άπετόλμα, έως έξώκειλε κατά
κρημνών, αυτή τής μιάς και καθολικής Εκκλησίας αποσχισθείσα, και τον πυρβόν τής Αποκαλύψεως
δράκοντα τέλος αποκαλύψασα. Επισεσημειώσθω δέ, ότι τα ανωτέρω τού Μεγάλου Βασιλείου χρυσά
βήματα, ούκ έντώ πρός τούς νέους. Παραινετικώ αυτού λόγω (ώς εικάζων λέγει Δε-Μαΐστρος) εύρην
ται, άλλ’ έν τή πρός Ευσέβιον τον Σαμοσάτων Επίσκοπον επιστολή, ήπερ εν τή Μιγνίου Πατρο
λογία (Migne-Patrologize cursus completus ect) υπό τον αριθμόν 239 μετά των άλλων του Βασιλείου
επιστολών εύρητα. “Η δε περί Μαρκέλου προς Αθανάσιον υπ' αριθμόν ευρίσκεται 69.
2 --
12 Π Ρ Ο ΛΕΓΟΜΕΝΑ.
Λ - - - -- - Λ ν - - -
κλησίας ποιμένων και διδασκάλων, καταράτα τής προεδρίας και προτιμήσεως, τάδε λέγων
1. - - α -, α
έντώ ΚΣΤ΄ Λόγω αυτού “ “Ως όφελόν γεμηδέήν προεδρία,

α - ν
μηδέ τις τόπου προτίμησης
ν Λ αν Σ ν - ν Σ ν - - - - -- -
σε
και τυραννική προνομία, να εξάρετής μόνης
- » λό
έγινωσκόμεθα!
θ
Νύν
λώ
Λ
δε το δεξιόν τούτο και
δί - - Αν - - ο - ν - -
α
τό αριστερόν, και το μέσον, και το υψηλότερον, και το χθαμαλώτερον, και το προβαδί
-λ Λ ν Α - ν - - - - ν
κα
ζειν ή συμβαδίζειν,
ν φ
πολλά πεποίηκε τα συντρίμματα ήμών διακενής, και πολλούς
Λ - ν ν - » ν - -- - »
εις βόθρον ώστε, και εις τήν τ ώ ν έ ρ ίφ ω ν χώρα ν ά πήγα γεν, ο ύ

- - ν » ν αν - - ν Α Αν
ο κ.
τών κάτω μόνον, άλλ’ ήδη και τ ώ ν ποιμένων,
- - - ν ν αν ν
οι διδάσκαλοι
- ν
--
1 --
α
του Ισραήλ όντες ταύτα ή γνόησαν.” Όμοια δε τούτοις και έντώΛΣΤ
Α. α - - - - - - ν
Λόγω αυτού ό τής Εκκλησίας ούτος Δημοσθένης ειρηκε, τού φθόνου καταρώμενος, και
- Αν Α - - ν - ν α ν
τού όλεθριωτάτου τούτου πάθους έξαριθμών τα έργα “Ως άπόλοιτο έξι ανθρώπων ό φθό
κα - ν - - » Αν ν αν - ν -- - ν αν -
νος, . . . . τό μόνον των παθών άδικώτατόν τε άμα και δικαιότατον, το μεν, ότι πάσι
α - - - - ν - ν - ν ν
διοχλεί τους καλούς, το δε, ότι φθείρει τούς έχοντας . . . . Ούτος και τον Εωσφόρον έσκό
Α - Σ) Σ) - -
τισε, καταπεσόντα δι' έπαρσιν, ... και τον Αδάμ έξέβαλε τού Παραδείσου, . . . και τον
ν-- ν ν Αν ν --
ας
Κάϊνάδελφοκτόνον έποίησε, . . . και Δαθάν και Αβερών κατέχωσε, κατά Μωϋσέως μα
- Λ Α α ν ν
ας
νέντας,. . . και Ιούδαν προδότην ανέδειξε, . . . και Ηρώδην παιδοφόνον, και Χριστο
Α - Α -- - ν
ο κ.
κτόνον Πιλάτον έδημιούργησεν. Ούτος και τον Ισραήλ έλκμησε και διέσπειρεν, εξής
Σν "Α - ν Α α Λ ο - - - -- - ν
Ο ΟΤΤΟ ΚΟζι νυν ανΟ ν ΕΟΟΟΟΓΕν άμαρτίας . . . Ούτος καί τό καλόν σωμα της Εκ
Α - ν ν - » Αν -
ο κ.
κλησίας κατέτεμεν, εις διαφόρους και αντιπάλους σπουδάς με
Α ο "Α - - - α ν Σ) - ν - - α ν - --
α
ρί σας. Ούτος και ήμύν τον Ιεροβοάμ έπανέστησε, τον δούλον τής άμαρτίας, και τή
- ν Α" Α. εν Λ
α
γλώσση δεσμών επιτίθησιν. Ούγάρ φέρει την Τριάδα λαμπρυνομένην και όλη θεότητα
- - - - - α - - » 2
λάμπουσαν, και τιμίους ποιούσαν ήμιν τούς γνησίους έαυτής κήρυκας
Α Α Λ - - - ν -- - -- - - - α Αν ν
ή. Τούτου τοίνυν τού Εωσφορικού πάθους, της ακατασχέτου τών τής Pώμης Επι
ν αν Αν Α α Αν και αν Α - -
σκόπων φιλοπρωτίας, έργον ύπάρχει και τό, ώς μήτ’ ώφελε, γενόμενον σχίσμα τούτο
Α - - - - Α ν
μόνον το καλόν τής Εκκλησίας σώμα κατέτεμεν, εις διαφόρους

- » Αν ν ν - - ν -- α - » ν
και αντιπάλους σπουδάς μερίσαν" τούτο τήν της Ρώμης Εκκλησίαν

ν Α - Α - ν ν -- --
εις παρανόμους και αντιθέους άπεβουκόλησε πράξεις, αι τοσούτον αύτήν τής μιάς, άγίας,
- - αν - - ν -
καθολικής και Αποστολικής Εκκλησίας διέστησαν, ώστε το εις την αληθινήν όδόν έπα
- » - » -- Α » ν ν - Αν - Αν αν ν » -
ναγαγεΐν αυτήν ούκ άνθρώπου, αλλά μόνου τού παναγάθου Θεού έργον άνεύη. Ορθώς
α - - ν Α ν -
άρα ό άοίδιμος τής Θεσσαλονίκης Αρχιεπίσκοπος Νείλος ό επικαλούμενος Καβάσιλας τάδε

- ν - » - » - - - Α. - τα ο - - - Α
περί τούτου φησίν έντώ αποδεικτικώ αυτού λόγω Ηγούμεθα, δεν πρός Λατίνους ποιου
- Λ -- - Α - αν α -- ν
“μένους τον λόγον, αρχήν τινα έπινοήσαι τώ νυνί λόγω, το εύλογον μεθ' εαυτής έχουσαν.
-α - Αν και ν - ν' » - - Α α - ν - Λ ν ν - αν ν
Η δέ έστι, την αιτίαν δεν, δι' ήν ότών Εκκλησιών, πόλεμος ήρξατο μεν και ήκμασεν εις
- - - -λ ν -λ ν ν -
“ τοσούτον, λήξαι δέ ο ύδ’ άν έλπίζειν έστίν, άν μή Θεός χείρα - - α ν - ν ν
“ ύπέρ σχη.” “ Αυτό δε τούτο και ό περικλεής Ρώσσος θεολόγος Θεοφάνης ό Προκοπο
* Migne – Patrologize cursus completus. Tom XXXV. Parigi 1857.

* Αυτόθι. Τόμ. ΛΣΤ'.
* Περί Νείλου τού Αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης, άκμάσαντος εν τώ ΙΔ΄ αιώνι έπι τού Αυτο
κράτορος Ιωάννου τού Κομνηνού, και περί τών συγγραμμάτων αυτού, δε Φαβρ. ‘Ελλην. Βιβλιοθ. Τόμ.
ο - - - Α. ο -
βίκιος φησίν “Tή γάρ διαφωνία άλλα δή και άλλα προσεγένοντο αίτια και τού έκ "Ρώ
σε 'Α Αν ν Σ) Α - - - αν ν ν - Λ αν
μης δε μάλιστα θηρός έπαγριωθέντος, και μανικούς οίους τίτλους τινάς και προνόμια όλως
ας - Σ) Λ ε - » Α. αν ν Α. - Α α » -
θεία έπαυθαδίασαμένου έαυτώ απονείμασθαι, ούτως έπεστήρικται το σχίσμα, ώς μηδέλ

-- - α 1
“πίδα έφεξής υπολειπομένην συμβάσεως ύποφαίνεσθαι.”

θ'. Ούτω τοίνυν καθαρώς τής αληθείας κηρυττομένης υπό τών πραγμάτων αυτών, ού
Γ΄, σελ. 20-22, έκδ. Harles. Ο δε Λόγος αυτού, εξού τα έντώ κειμένω ειληπτα, τριάνδε φέρει την
έπιγραφήν “Λόγος αποδεικνύς μή άλλο τι τό τής διαστάσεως τής Λατίνων Εκκλησίας και ήμών
“μέχρι τού παρόντος αίτιον είναι, ή τομή βούλεσθαι τον Πάπαν Οικουμενική Συνόδω την τού άμ
“φισβητουμένου διάγνωσιν έπιτρέψα, άλλ’ αυτόν μόνον διδά σ κ α λ ο ν έ θέλει ν τού
“ ζητουμένου καθέζεσθαι, τούς δέ άλλους έν μαθητών μοίρα ύπιακού
“οντας έχει ν, και ότι τό τοιούτο ν ά λ λ ό τ ρ ι ο ν τ ώ ν Αποστολικών και
“Πατρικών και νόμων και πράξεων. * Συνεκδέδοται δε ό Λόγος ούτος μεθ' ετέρας του
Νείλου διατριβής εν τέλει τού “Περί τής άρχής τού Πάπα” συγγράμματος τού σοφού. Κλαυδίου Σαλ
μασίου. Ol. Salmasi de primatu Papae. Lugd. Batavorum, 1644.
" Θεοφάνους Προκοποβικίου Ιστορία τής περί τής έκπορεύσεως τού άγίου Πνεύματος διαφοράς $ ά.
Μετάφρ. Ευγενίου τού Βουλγάρεως. Ευρίσκεται δέ ή πολλού λόγου άξία μετάφρασις αύτη τού αοιδίμου
Ευγενίου έντε τώ τρίτω τόμωτών ύπ’ αυτού έκδεδομένων συγγραμμάτων Ιωσήφ Μοναχού τού Βρυεννίου
(έν Λειψία 1784), και έντώ Β΄ τόμω τών Παπιστικών ελέγχων (έν Κωνσταντινουπόλει 1850) – Ού
μόνον δε τών ήμετέρων όσοι περί τούτου γεγράφασιν, άλλά καί τών έτεροδόξων οι άπαθώς και δι
καίως κρίνοντες μόνην εύρίσκουσι τού σχίσματος αιτίαν τήν τών έν"Ρώμη "Επισκόπων άλαζονείαν και
φιλοπρωτίαν. "Ίνα δέ τούς άλλους έάσω, πολλούς τε όντας και παντοδαπούς, μόνου τού Γερμανού
Φριδερίκου Σπαγχειμίου, τού σοφού τής Θεολογίας Καθηγητού, παρατίθημι την περί τούτου κρίσιν.
Και γάρ ούτος έντε άλλοις τών σοφών αυτού συγγραμμάτων, και έν τους Εκκλησιαστικούς Χρονι
κος, Φωτίου υπεραπολογούμενος πρός τούς λέγοντας τούτον γενέσθαι τού σχίσματος αίτιον, Φώτιον
μέν άγαθόν και ευθύν άνδρα άνακηρύττει, την δε Παπικήν άλαζονείαν μόνην αποφαίνεται γενέσθαι
τού σχίσματος άρχήν “Photius was a good and upright man, and his integrity was partly the cause of
his misfortunes. But the haughty and domineering conduct of the Bishop of Rome could not longer be
endured by the Church of Constantinople, and the unfair conduct of the Pope precipitated a schism”
(Eccles. annals–by Fred. Spanheim, D. D., translated by the Rev. George Wright ect.p.354. London,
1840), τούτ' έστιν “Φώτιος μέν άγαθός άνήρ έγένετο και ευθύς, και ή χρηστότης αυτού αιτία ήν έν μέ
ρειών υπέστη κακών τής δέ τού Επισκόπου Ρώμης αλαζονείας και φιλοδεσποτείας ούχοϊόντε ήν έπι
μακρόν άνέχεσθαι την τής Κωνσταντινουπόλεως Εκκλησίαν ώστε το σχίσμα ότών Παπών έπήγαγε
δόλιος τρόπος – Και ταύτα μέν περί τής τού σχίσματος άρχής. Περί δέ τού τέλους αυτού και τής - ο
τών Εκκλησιών ένώσεως, ήμες μέν, οι μετά το σχίσμα έντή Ορθοδοξία έμμείναντες, Θεώ μόνω τάς έλ
πίδας άναφέρομεν, κάκείνου άδιαλείπτως υπέρ τών άποσχισθέντων δεόμεθα, “όπως έλεήση αύ
τούς, και ένώση αυτούς τή άγία αυτού Καθολική και Αποστολική Εκκλη
σία. * Οι δε Παπασται ουδέποτ’ έπαύσαντο πάντα κάλων κινούντες, όπως ήμάς εις τόν αυτόν αυτούς
συγκατασπάσωσι βόθρον και προς τούτο ουδένα περιορώσι καιρόν, δς άν δοκoίη βοηθειν αυτών τους
όνειρασιν. Τούς μένουν άλλους αυτών άγώνας, ούς και πρό τής άλώσεως τής Κωνσταντινουπόλεως,
και μετ' αυτήν πολλάκις και πολλαχώς ήγωνίσαντο, τά μέν έκ του συστάδην καθ’ ήμών μαχόμενοι
(ώς δήλον ότι επί τών σταυροφορικών εκείνων πολέμων), τάδε και έξι ενέδρας (ώς δήλονότι έπι τής διαβο
ήτου έκείνης Συνόδου, τής έν Φλωρεντία), έω, λέγειν, ώς πάσιν έγνωσμένους ά δε μετά την εις τόν θρό
νον τής Ελλάδος άνάβασιν Δυτικού βασιλέως ήλπισαν, ταύτα μάλιστα την άνοιαν αυτών έδήλωσεν.
Εν τοιαύτη τοίνυν έλπίδι και ό Γερμανός "Ερμανος Ιωσήφ Σχμίττιος τάδε περί τής τών Εκκλησιών
ένώσεως εν τέλει τού συγγράμματος αυτού, ού και πρότερον έμνήσθημεν, αποφαίνεται, χρηστάς έχωνό
άνθρωπος τάς ελπίδας, ότι βασιλέα έκ τής Δύσεως αποδεξάμενοι οι Έλληνες, και τούτον αγαπώντες
ελθό - ν λ Α αλλά - ν Α ν ελ θη - -- -
παρελθοντων και τω χρονω κεκαλυμμενων, αλλα και νυν ετι προκειμενων, και την αληθη
- α - Α ν
τού σχίσματος εκείνου αιτίαν ήλιου τηλαυγέστερον καταδεικνύντων, ό μεν αοίδιμος Πατρι
- Α. α » - - Α. Αν
άρχης ΦΩΤΙΟΣ, και πάντες οι μετ’ εκείνον κατ' εκείνον φρονήσαντες και πράξαντες, και
ν - - Λ ν - » - ο Λ Α - 9 Α Αν α -
τήν τού Χριστού ποίμνην έντή Εύαγγελική αληθεία ποιμάναντες, και από πάσης αιρετικής
Λ Λ, η ν Α - Α. - - 9 -
λύμης αλύμαντον αυτήν διατηρήσαντες, ουδενός δέονται του συνηγορούντος αυτούς, όταν
α - ν - - ο - ιν 3 - 1 Α ο η Α
ότής Ευαγγελικής και Αποστολικής διδασκαλίας αυθάδης παραχαράκτης, ό αντίχριστος

Λ 3 - ν -- - ν - Αν ν Λ Σ ν
Παπισμός, έπ’ αυτούς πειράται τρέπειν τών ιδίων αυτού ανομημάτων την ευθύνην. Εγώ
ν ν - - - Α 2 - - ν
δε τους ανίατα νοσούντας, και άτεχνώς Θεώ μαχομένους, χαίρειν έάσας (όρθώς γάρ είρηται
το “Roma mutat opera, numquam concilium – Η Ρώμη τά μεν έργα μεταβάλλει,
ν ν ν ν - ν "Α ν ν - ν -
τήν δε βουλήν ού), έπ’ εκείνο δήτρέψω τον λόγον, πόθεν έπήλθέ μοι τάς τού αοιδίμου ΦΩ
ν - - Α - » -
ΤΙΟΥ επιστολάς έκδούναι, και τί προς τελειοτέραν αυτών έκδοσιν έπραξα. Αναγκαίον
- ο Αν ν Α - - - Α αν - Α
δεύπολαμβάνω μικρά περί τούτου προειπείν, ώς πάσι δήλον γένηται, ότι τούτο πράττειν
1 Α ν και αν ν - ν ν Α » - - ) » - - - )
επεχείρησα, ού δι' άγνοιαν έμαυτού, ουδε καταυθαδιαζόμενος, αλλά–τούτ’ αυτό το τού Ισο
Α Λ ν - 1
κράτους-ει κότως, και κατά μικρόν ύπαχθείς.
- -
ί. Πολλάκις μέν, τον ύπό Δοσιθέου, του μακαριωτάτου Πατριάρχου Ιεροσολύμων,

ν -- - --
έκδεδομένον Tόμον Χαράς αναγνώσκων, ενώ τα περί ΦΩΤΙΟΥ έξιστορούνται, και
και σεβόμενοι (τότε δήλον ότι, ότε το βιβλίον εκείνο έγράφετο), βαδίως αν εκείνω όμοφρονήσειαν, μίαν
και τής τού Χριστού Εκκλησίας δεχόμενοι κεφαλήν, τόν Πάπαν! ! ! Ειδεμή λέγει τούτο σαφώς,
αλλά τούτό γε πάντως νοεί, δυνατόν είναι λέγων τούς Έλληνας, ώσπερ την πολιτικήν, ούτω δή και
την Εκκλησιαστικήν άρχήν αποδέξασθαι “Udi spesse volte a dire da uomini che fecero un lungo
soggiorno nella Grecia e studiarono con speciale attenzione liabitanti, non essere possibile di stabilirvi
una sovranita, essendoche Torrida Schiavitύ che peso gia da quattro secoli sul popolo Greco vi abbia
spento al tutto ogni idea d'indipendenza e di sovranita. Eppure questa sovranita la veggiamo noi coi
nostri propri occhi; sultrono della Grecia siede un principe amato e rispettato da tutta la nazione; eiman
Zi a lui, come inanzi ad un nuovo sole di pace, i residui spiriti di ribellione mormorando si trassero in
dietro in molta lontananza. Οra la Grecia ha ottenuta Tunita politica; eperche non sarebbe possibile che
αρηuistasse αnco Punitd religiosa, φuella an ta da cuί αυνοβόραία αspettarsi nuove benedizioni, e dalla
φuale tutte le Chiese ricevono la pulsazione della vita e del moto come le membra del corpo umano lo
ricevono dal cuore 2” (ένθ. άνωτ. σελ.327). Τούτοις δε ό την Ιστορίαν ταύτην Ιταλιστ μεταφράσας
(Α. Bianchi Giovini) όρθώς υποσημειοι άνέφικτον είναι την τοιαύτην ένωσιν, άλλατε λέγων είναι τα
κωλύσονται αυτήν αίτια, και δη και Κωνσταντίνον τον Οικονόμον, ού μέμνηται μετ' επαίνων όσυγγρα
ν ν ο κ. -- - - Α α - η ν - - - ν ν ν ν
φεύς. Αλλ' ήμες μάλλον εκείνων, ώς εικός, και δικαιότεροντό τού Κωνσταντίνου Οικονόμου κλέος θαυ
μάζοντες και τιμώντες, κατά γε τούτο το τής γενναίας Σπαρτιάτιδος, τής τόν Βρασίδαν
Α ν η - θα
τεκούσης,
"Ο θ δ
έρoύν ν α ν ν τ, ν - - ν ν ο - ο - ν
μεν τους τον Οικονόμον εγκωμιάζουσιν. “Μη λέγετε, ώξένοι καλός μέν γάρήν και άγαθός τής Ορθοδοξίας
ν - και ν Σ ν ν η εν α και η ν η ν ν » 9 Λ
πρόμαχος ό άοίδιμος Οικονόμος, πολλούς δ’ έχει ή κατ’ Ανατολάς Εκκλησία τούς ούχ ήττον έκείνου
κατά τών έκ‘Ρώμης επιβουλών άγρυπνούντας υπέρ του ποιμνίου.”
* Ισοκρ. πρός Φίλιπ. § ά.
Π Ρ Ο ΛΕΓΟΜ Ε Ν Α. 15
- - ν - ν - α - ν - - ν ν -
πέντε τών επιστολών αυτού, αι μάλιστα θαυμαζόμενα, περιέχονται (δύο μεν αι καλούμε
» "- ν ν. « ν - - ν -- Λ. Λ --
ναι ένθρονιστικαί τρίτη δέ ή προς τον Πάπαν Νικόλαον απολογητική, θαυμαστόν τι χρή
ν ν αν - ν Α - ν - ο - ν » - 1 - - ν
μα ευσεβείας άμα και ευφραδείας τετάρτη δε ή πρός τούς έντή Ανατολή Αρχιερατικούς
Α » Λ α ν - Α. αν ν αν ν Λ, αν » -
θρόνους έγκύκλιος, ή τον Πάπαν Νικόλαον ούτω θορυβήσασα, ώστε την Δύσιν άπασαν έπι
Α - - 1 -- - Α -- - -- ν ν η - -
συμμαχίαν κατά του φοβερού πολεμίου της Παπικής αλαζονείας έντρομον έπικαλείσθαι" και
- α - » Α - - - Λ - - , -1, ν και ο
πέμπτη ή παντός επαίνου και θαυμασμού ύπερτέρα πρός τόν Ακυληίας Μητροπολίτην, έν ή
ν » - Α ν Α ο κ. ν ν -- α - 11 - Α" ν
την έντώ Συμβόλω πανάθεσμον προσθήκην “και έκτού Υιού” καταπολεμών μέγας έν
ν Α - - ν - ν -
θεολόγος αναδείκνυται), και θαυμάζων τού άληθώς μεγάλου εκείνου άνδρός τήν μεγάλην
Λ, Α ν - - - Α. » » φ ν - - Α » - ν
σοφίαν, τήν τε Εκκλησιαστικήν και την θύραθεν, ουχ ήττον δε και της λέξεως αυτού το
- - - ν - ο ν ν ν ν - » - - ν - » -
γλαφυρών και άνθηρόν και έπαγωγών, έπεθύμησα και πάσας αυτού τάς επιστολάς αναγνώ
Λ - ν ν Α α - - -
ναι. Επηύξησέ μου δε την δικαίαν ταύτην

Π Α.
επιθυμίαν
Ο"
ή ανάγνωσις λτών περί
Σ) θ
ΦΩΤΙΟΥ
Τ - - Λ - κα - - αν - - -- ν - »-
γεγραμμένων έντώ τετάρτω τόμωτής “Περί τών Ο έρμηνευτών της παλαιάς θείας Γραφής
- -- ν ν - - αν Α - -
σοφής τετραβίβλου τού αοιδίμου Κ. Οικονόμου, ένθα προς τους άλλοις και τάδε περί τών
-- -- - -- ν - τα ο ν ν - - αν - - - » ν 1.
επιστολών τούτων άνεγινωσκον Εάν δε και τ' άλλα, και μάλιστα τάς επιστολάς, άνα
Ο - - - Α ν Α - ν Α - ν ν - Λ.
γνώς, θαυμάσεις τον φιλόσοφον, τον μαθηματικόν, τον ιατρόν, τον ευφραδέστατον βήτο
2 ν -- - Α ν Α α
“ρα.” “ Αλλά του βιβλίου τούτου, προ δύο ήδη αιώνων έν Λονδίνω έκδεδομένου, ή εύρεσης
Αν - Α ν α - - ν - -- -
έν Ελλάδι, και μάλιστα έν Σύρω, όπου εγώ διέτρίβον, ούχ άπλώς δύσκολος, αλλά και άδυ
ί εν αυτώ τώΛονδίνω ζ όμενονού βαδίως ευρίσκεται. Τότε μεν
9 , αν
νατος ην οπουγε και εν αυτω τω Λονοινω ζητουμενον ουραοιως ευρισκεται. 1οτε μ
9 ν » - » Α ν » ν - - Α - ν - » Λ αν
ούν εξ ανάγκης έκείνας μόνας αναγνούς, μετά πολλού ζήλου και τάς λοιπάς άνεζήτησα, ότε
- - -- Α - ν α - Α -
προ τριών ετών έγκατέστην έν Λονδίνω. Και πρώτον μεν άπάσας ανέγνωντάς ΦΩΤΙΟΥ
-- ν. 3 Σ) - Α - - ν - Σ) ς - ν
έπιστολάς" έντή πολυτίμω τού Βρεττανικού Μουσείου βιβλιοθήκη, έν ή τών φιλομούσων
Ίδε έντους εξής $ λθ'.

* Κ. Οικονόμου–Περί τών Ο' έρμην τής παλαιάς θείας Γραφής–Τόμ. Δ΄, σελ.754, Ούμόνον δε ό
άοίδιμος Οικονόμος και πάντες οι τής άληθείας και τού δικαίου φίλοι, αλλά και οι Φωτιομάχοι αυτοί
θαυμάζουσιν αυτού και λίαν έπαινούσι τάς επιστολάς, ότι μη μόνοντάς την πλάνην αυτών εξελεγχού
σας και στηλιτευούσας. Aυτίκα δή. Δουπίνος, ό πολλά Φώτιον έξυβρίσας, τάδε περί τών επιστολών
αυτού φησίν “La delicatesse du style de Photius, et la finesse de son esprit, paraissent particulièrement
dansses Lettres, aussi bien que son άudition et Tétude particulière, qu’il avait faite de l'Ecriture Sainte
(Nouvelle Biblioth. des auteurs Eccles. ect. par M. Ellies Du-Pin, Tom. VII. p. 104. Αutrecht. 1731).
Και ό Ιταλός δε Γαετανός Μορώνης, τ' άλλα καταφλυαρήσας Φωτίου (κουρεύς γάρ τού Πάπα τιμώ
μενος ό άνήρ, ούκ ήξίωσε το τών κουρέων γένος καταισχύναι κατά τον Κωμωδόν), τα τού Δουπίνου
ταύτα περί τών Φωτίου επιστολών έν τώ “Ιστορικο-Εκκλησιαστικώ αυτού Λεξικώ επαναλέγει “La
dolcezza delo stile di Bozio, Tacume del suo ingegno e profonda erudizzione della Seritura, compariscono
piύ di tuto nelle di lui lettere.” (Tom XXVI.p.45–46). “Ενι δε λόγω ειπείν, τών περί Φωτίου γρα
ψάντων ουκ έστιν όστις τάς επιστολάς αυτού ούκ έθαύμασεν. Ο δε κλεινός και αείμνηστος τής
Ελληνικής Βιβλιοθήκης συγγραφεύς τήν τών επιστολών τούτων άνάγνωσιν συνίστησε, τάδε λέγων
“ Photi Patriarche Constantinupolitani... Epistolae, diserte, erudite et lectu dignissima. “ τούτ' έστι–
Φωτίου τού Πατριάρχου Κωνσταντινουπ. . . . έπιστολαί, εΰεπείας και πολυμαθείας πλήρεις και μάλι
στα άναγνώσεως άξια. (Φαβρ. “Ελ. Bιβλι, Τόμ. Α΄, σελ. 701, έκδ. Harles).
* Ταύτας όμέν κλεινός Αγγλος “Ριχάρδος ό Μοντακούτιος, Επίσκοπος Nορουϊκίας, έκ τινος κώδηκος
τής Βοτλεϊανής βιβλιοθήκης αντιγράψας, και Λατινιστί μετά τινων σημειώσεων μεταφράσας, παρε
ν ν ν ν
Αγγλων ή θαυμαστή φιλοκαλία πολύτιμον συλλέξαμένη θησαυρόν βιβλίων, έντύπων τε

- Αν - ν - ν - - ν
και χειρογράφων, και κατάλληλον παρασκευάσασα σπουδαστήριον, μεγέθει τε και κάλλει

ν -- -- - - -
θαυμαστόν, και οιον ένμόνω τώΛονδίνω δεν έστι, μεγίστην παρέχει τους τών λόγων
-- -- - - 3/ -
έραστας την εύκολίαν τής μελέτης και μαθήσεως. Έπειτα δε κατά τύχην, ούτως ειπείν,
ο Α - ο Αν - ν ν Α - - - Λ, Σ) Λ ν -
ευρών και αγοράσας τό βιβλίον, επανέλαβον αυτών την μελέτην, άδιαλείπτως μέν θαυμά
- Ιν - ) Α - - - » - - αν » -
ζων την μεγάλην του αοιδίμου Πατριάρχου πολυμάθεια, την ακραιφνή και άδολον εύσέ
ν ν -
βειαν, τήν όρθήν και περινενοημένην κρίσιν περί τετών θείων και άνθρωπίνων, το άτυφον
ν Σ) - - - - - - - --
και ταπεινόν έντας ευημερίας, το πράον και ανεξίκακον έντους διωγμούς, και άπλώς ειπείν,
- Σ Α - - - αν -
τον ακήρατοντής ψυχής αυτού κόσμον, άμα δε και λυπούμενος, ότι τοιούτον βιβλίον ούχ
ο Α - - ) κ Α" -- - Σ) - ο -- - - Αν
υπό παντός τού Ορθοδόξου πληρώματος αναγνώσκεται, άλλ’ ώς άρχαιόντι και σεβάσμιον
- - - α ν
κειμήλιον κείται, και τόδε συν τοις άλλοις τών ήμετέρων προγόνων αριστουργήμασιν, έν
τας βιβλιοθήκας τής ευδαίμονος Εσπερίας Ευρώπης τεθησαυρισμένον. Αύτη δέ μου ή -
λύπη εις δικαίαν έτράπη αγανάκτησιν, ότε τα περί ΦΩΤΙΟΥ γεγραμμένα διεξερχόμενος,
- - Σ) - Σ) -- ν
και τάς ασεβείς τών έχθρών αυτού συκοφαντίας αναγνώσκων, και αυτάς δή τάς επιστολάς
κακοβούλως υπό τινων παρερμηνευομένας ευρίσκων, εκείνον έβλεπον σιωπώντα, ούτως ει
- Σ) - - - ν α
πείν, εν τω βάθει τών βιβλιοθηκών, και οιον έρήμην κρινόμενον, και αδίκως υπό τινων κα
Α - - -- -
τακρινόμενον, όσοι τών κατηγόρων μόνον ακούοντες, εις άδικον τού ιερού άνδρός παρασύ
ρονται κατάκρισιν. Αλλ' ουχί ούτως οι και τα συγγράμματα αυτού, και μάλιστα τάς έπι
στολάς, άναγινώσκοντες. Ούτοι γάρ ειλικρινώς την αλήθειαν έκζητούντες, έντους ΦΩΤΙΟΥ
ν » ν » - » ν » 1. - - -- - » - Λ, α » -
λόγος άνευρίσκουσιν αυτήν, άλλ’ ούκ έντας τών έχθρών αυτού βλασφημίας, ώς όρθώς
περί τούτου ό φιλαλήθης Moντακούτιος ειρηκεν “Photio autem our non fidem habe
amussuan causan narranti, quam convintis adversariorum –Διατί δε ΦΩΤΙΩ.
- » Λ - α - Λ, -λ -- - » - -- - Α α Α
μάλλον ού πιστεύσομεν τά καθ' εαυτόν λέγοντ, ή τους τών έχθρών αυτού λήρους; – Ομοί
ν - ο - Α α - ο -- αν ν - ν - --
ως δε και όσοφός Βασνάγιος, ώς και έντους έμπροσθεν είπομεν, τάς Βαρωνίου και Μαιμ
βουργίου φωνασκίας κατακρίνων και αποδοκιμάζων, ασφαλέστερον νομίζει κρίνειν περί
Σ) -- - - Α - --
ΦΩΤΙΟΥ τον έκτών ιδίων εκείνου λόγων, άλλ’ ούκ έκτών κατηγόρων κρίνονται “Mais
Η Hut mieux juger Photius par ses paroles et par ses écrits, que par ceux de ses
ennemis”
Αν » ν - ν - » Αν Α. Α αν αν ν ν » - -
ιά. Αλλά και χωρίς τής ανάγκης ταύτης, ήν, ώσπερ έφθημεν ειπόντες, αυτά θεραπεύ ν - -
ει τα πράγματα, παντός λόγου τρανώτερον ανακηρύττοντα την αλήθειαν τους νούν έχουσι,
μεγίστην ένόμιζον είναι την ζημίαν, ότι τοσαύται και τοιαύται έρμηνεία των θείων Γραφών,
-- - - - -- ν
έντας επιστολαΐς ταύτας περιεχόμενα, τοσαύται και τοιαύται νουθεσία πρός τε Κληρι
κούς και λαϊκούς, προς άρχοντας και αρχομένους, προς εύπραγούντας και δυσπραγούντας,
- - - -- - Αν
πρός αδικούντας και άδικουμένους, τοιούτον, ώς ειπείν, σωτήριον Ευαγγελικής ήθικής κήρυγ - - ν Λ --
μα, ούχύπο παντός άναγινώσκεται τού Χριστιανικού πληρώματος, αλλά κόσμος τών β
σκεύασεν εις έκδοσιν ό δε συμπολίτης έκείνου Δανιήλ ό"Ρόγηρος, ήδη τετελευτηκότος έκείνου, εξέδωκεν
έν Λονδίνω (1651), και έτέρας προσθείς πέντε, άς ό"Ράβιος εύρεν έντή Ανατολή,
" Ίδε την έν$ β΄ σημείωσιν,
Π Ρ Ο ΛΕΓΟΜΕΝΑ. 17
- - » - - - Α. - -
βλιοθηκών, και τινων λογίων ανδρών σπουδαίον έντρύφημα περιλείπεται. Ειδέτισε και περί
- Α - Λ Α" Α Λ ν - Α
τής τότε τών λογίων γλώσσης μέλει, και, πόσον μεν αφίστατο αύτη τής περιωνύμου
- - - - 5 - ν » ν Α ν 1 Α ν ν
τών Αττικών και Αττικιστών καλλιεπείας, έντίσι μάλιστα διέφερεν έκείνης, τίνατε διετή
-- - α Λ - Λ - -
ρει ή μετέβαλλε, και όπόσον τής τότε κοινώς λαλουμένης υπερίστατο, γινώσκειν ποθούσι,
- Αν - -- - » - αν - - -- - - -- Α
και περί πάντα ταύτα ού μικρών ένόμιζον έσεσθαι χρησιμους του πάντων έντώ αιώνι έκείνω
Α ν -- Αν Ι
σοφωτάτου ΦΩΤΙΟΥ τάς επιστολάς,

- ν Α Σ - - - - ν
αν
ιβ. Ταύτα μετά λύπης
ν θ
έντώτας
- λ
ΦΩΤΙΟΥ
δ
επιστολάς αναγνώσκειν
» θ
ν δ
διαλογιζόμενος, - Α αν ν -- - - - ν Α - - -
αμα μεν την εμην παραμυθούμενος λυπην, αμα δε τω κοινω αγαθω, εις γε oυναμιν την εμην,
- - ν ν ν α -λ ν --
υπηρετήσαι προθυμούμενος, και την έμήν ταύτην ύπηρεσίαν εύελπις ών ευπρόσδεκτον έ

Α - - α ν ν ν
σεσθαι, έγνων εις έν συναγαγών τάς τε ύπό Μοντακουτίου και Ρογήρου συνελεγμένας
-- -- ν - Α - ν α - - - Α - ν -
τρεις και πεντήκοντα και2 διακοσίας, και τάς ύπό Δοσιθέου πέντε, και είτινας άλλας σπο
ν ν - ν ν ν - αν -
ράδην τινές έκδεδώκασι," και τάς διαφόρως έκδεδομένας αντιπαραβαλών, και, όσημοι δύ
ν » - - - α - » Α » - - - α Α
ναμις, διορθώσας αυτών (πλήν τώνύπο Οικονόμου έκδεδομένων) το γραφικούς άμαρτήμασι

Λ - - Φ α -- - - - - - - -
βρίθον κείμενον, τάς πάσας έν ένι συνεκδούναιτεύχει. Και τούτο γάρ ανάξιον έδόκε μοι
* Οποία μένήν ή τότε τού λαού γλώσσα, και ότι μικρόν τι διέφερε τής νύν κοινώς λαλουμένης, τούτο
διά πολλών έδειξε παραδειγμάτων, έκτού στόματος τού λαού ειλημμένων, ό την ήμετέραν Μεσαιωνικήν
"Ιστορίαν, τήν τε Εκκλησιαστικήν και την πολιτικήν και φιλολογικήν, επιμελώς έκμελετήσας Σπυρίδων
Ζαμπέλιος ό Λευκάδιος (Ίδε την περί Μεσαιωνικού Ελληνισμού μελέτην αυτού, σελ. 353-366). "Οτι δε
ή υπό τών λογίων τότε γραφομένη πολλάς διετήρει τής Αττικής και Αλεξανδρινής καλλιεπείας χάριτας,
εκείνην έχουσα υπογραμμών και σεβάσμιον πρωτότυπον, προς δ μάλλον ή έλαττον έξωμοιούτο, καθ’ ήν
ό γράφων έπεποίητο σπουδήν και μελέτην τών Ελληνικών αριστουργημάτων, τούτο τά Φωτίου, και είτονος
άλλου τοιούτου (πόσοι δάν είησαν οι τοιούτοι τότε;) συγγράμματα καταδεικνύουσιν. Ορθώς δε και
περί τούτου ό αυτός Ζαμπέλιος ένταϊς Βυζαντιναΐς αυτού μελέτας (σελ. 480) φησίν, ότι “Ιδέαν
“άκριβή τής τότε όργώδους του πνεύματος άναδρομής προς την Αριστοτελικήν πολυμάθειαν και την τού
“ παρελθόντος θεραπείαν παρέχουσι τα συγγράμματα του Φωτίου, . . . . . δν ίσως ούκ άστόχως ό,τής Με
“σαιωνικής γραμματολογίας Ιστορικός ήθελεν έπονομάσειν Θεόφραστον τής Θ΄ έκατονταετηρίδος.”
* Παρά τον “Ρόγηρον και Δοσίθεον και άλλοι τινές επιστολάς Φωτίου έκδεδώκασι, δύο μεν ό"Ιωάννης
Κοτελέριος έντώ “Ecclesize Graecae monumenta” (Tom. II. p. 104–108), ας ήμες έντήδε τή έκδόσει
ύπ’ αριθμόν 111 και 213 περιελάβομεν, μίαν δε όΣκόρτος έν τους Προλεγομένους τής έκδόσεως τών Θεο
φάνους όμιλιών, ήν όμοίως υπ’ αριθμόν 108 κατετάξαμεν. Προ δε τού Δοσιθέου και Κομβοφίσιος
(Auctar: Bibliotheca Patrum, Tom. Ι. Ρ.927) την πρός τόν Ακυληίας Μητροπολίτην μετάτινων εξέδωκε
σημειώσεων. Αλλά και προ του Μοντακουτίου Δαβιδό Οίσχέλιος έντή πρώτη τής Μυριοβίβλου έκδό
σει (1601) πέντε και τριάκοντα τών Φωτίου επιστολών συμπεριέλαβεν. Ο δε Βασνάγιος την προς τον
"Αρχοντα Βουλγαρίας έκ τής Μοντακουτίου έκδόσεως μετετύπωσεν έντώ “Lectiones antique Henrici
Canisi” (Tom. Π. part II. p.379) και ό ήμέτερος Ευγένιος ο Βούλγαρος την αυτήν ταύτην έντώ Ε΄ τόμω
τών Θεοδωρήτου σωζομένων άλλ' ήμες ταύτην τού άοιδίμου Ευγενίου την έκδοσιν εύρείν ουκ ήδυνήθημεν.
Και ό"Αββάς δε Πάγερος εν τέλει τής Φωτίου Ιστορίας, εκείνης δή, ής και έντους έμπροσθεν έμνήσθημεν,
και έντους εξής κατ' ανάγκην μνησθησόμεθα, τρεις τών Φωτίου επιστολών έκτού Τόμου Χαράς μετε
τύπωσε (δύο τάς προς τον Πάπαν Νικόλαον, και τρίτην την πρός τόν Ακυληίας Μητροπολίτην), όλίγα
μέντινα τών γραφικών αμαρτημάτων, και ταύτα κακώς, διορθώσας, τα δε πλείστα καταλιπών άδιόρθωτα,
ώς έν οικείω τόπω δεχθήσεται. Τελευταίον δεύπο του αοιδίμου Οικονόμου αι πλείστα τών έρμηνευτικών,
έντή ύπ’ αυτού παρασκευασθείση τών Αμφιλοχίων έκδόσει περιεχόμενα, προσηκόντως διώρθωνται, ας έν
οικείω τόπω δηλώσομεν.
3
ς - ν ν Αν εν - ν - "Α -- -
είναι τού τάς επιστολάς γράψαντος, ότι τοσούτον έναύτας έστι τότών γραφικών και τυ
- α Αν - -- Α - ν Α - ο - Α ν
πογραφικών άμαρτημάτων πλήθος, αβλεψία τών αντιγραφέων και εκδοτών γενόμενον, περί
ν Α ν - ν Α α ιν αν - ν
τετάς λέξεις και την τού λόγου στίξιν και υπόστιξιν, ώστε πολλαχού μεν δυσκαταλή
ς ν » ο - » Λ -- Αν α "Α η Α α Αν
πτους είναι, έστι δού και άκαταλήπτους. Δήλον γάρ, ώς και αυτός όσοφώτατος έλεγε οο ν Αν ο Α ν -- -
ΦΩΤΙΟΣ, ώς "ού μόνον γράμματος ενός πρόσθεσις και αφαίρεσης πολλών πραγμάτων κα
α ν ν Σ) Α » Α » ν - Λ -- Σ) Σν Λ ο -
ταστροφήν και αλλοίωσιν απεργάζεται, αλλά και τόνου χρησις ουκ ευκαιρoς, τo τε ρημα
τα , - - - ν - -- ν Αν Α. Α" αν - ν ν
α
άνθ’ ετέρου, καίτοι τής γραφής αναλλοιώτου μενούσης, παρέδειξεν έτερον, και εις νόημα
- ν Α - - Σ Α. -λ -- Λ -λ Α" -
τα
παντελώς άλλοτριώτατον τόννούν έκτοπίσασα, ή δυσεβή δόξαν, ή γελώμενον λήρον συν
- » 1 - ν - -- και αν ο » -- » - ν -λ ν
Τούτο δε πολλαχού τών ιδίων αυτού επιστολών ίδοι τις άν γινόμενον

ήγαγεν κ.τ.λ.,
- - αν α Α
τών γραφικών ένεκεν αμαρτημάτων,

ν "Α ν - - - Α. ν α και ν και ο ν - ο ν. "Α
ς
ιγί. Χωρίς δέ τής τού κειμένου διορθώσεως, και ή άταξία, έν ή το πρώτον αι επιστολα
» ν ν - Α » - » ν ν - Α Σν α -
αύται εξεδόθησαν, ού μικρών προσεδάκει μοι ατόπημα. Ούγάρ τήν αυτήν έχουσιν αι πά
α Λ -- ν ν » - » - α ν - ν - ν -- α ν α
σαι ύπόθεσιν άλλ’ εισιν αυτών αι μεν δογματικα και τών θείων Γραφών έρμηνευτικαί, αι
ν Α - ν - Α - ν - » ν. - Λ
δε παραινετικαί, αι δε παραμυθητικαί θλιβομένων, πολλαι δε και έπιτιμητικαί άμαρτανόντων,

- αν ν Σν "Α ν ν αν -- *Α , Α Αν » - -- -
και άλλα άλλην έχουσι την αφορμήν. "Ωστε και το έν προσηκούση τάξει αυτάς έκδού
- ν ν - - Α. Α ν
να ού μικρών πρός τήν ακριβή αυτών κατάληψιν συνοίσειν ένόμιζον,

δ΄ » - ν - αν - Σ. Λ Α ν ν Α
»
ιδ. Έπει δε και έτερον τού άοιδίμου Πατριάρχου πολυτιμότατον συγγραμμάτιον, ο
Α α ν - ν ν ν - Αν
επιγέγραπτα " Συναγωγα και αποδείξεις ακριβείς, συνειλεγμένα

ν - - - - - Φ Α
έκ
Μ
τών Συνοδικών
λ
και
λ
Ιστορικών γραφών περί ζΕπισκόπων καιέ - - - α Α » Α - »- »
η τροπολιτών και λοιπών έτέρων αναγκαίων ζητημάτων", εξέ - εν - - -- -- ν - α - Αν 2

λιπε παντελώς, άτε προ πολλών ετών άπαξ μόνον έκδοθέν ύπό Φραγκίσκου Φοντάνα, ά
Α ν - - Α ν Σ Λ - Λ Σν -
μέτρω δε τών Παπιστών ζήλφ πολυτρόπως έξαφανιζόμενον, και τούτόμοι έδοξε προσθετέον
ς ν ν 9 ν - - - Α --
είναι, και προσέθηκα μετά τάς επιστολάς, ώς αναγκαίον αυτών συμπλήρωμα. Τελευταίον
ν αν Σν αν ν Α - Σ) ν Α Αν
δέ, όπως άν τις

ήθ
--
έχη τά περίΠ ΦΩΤΙΟΥ πάνταέλ σαφώς τε και
ς
έξι επισήμου γινώσκειν,
Σ ίδ ν "Η
αναγ - ν ν -- » ν - ν - Λ
καιον είναι ωηθην και τα 11ρακτικα της μεγαλης εκεινης Συνοοου, της μετα τον Ιγνατίου
Αν Σ) ν Α - » Λ - ν » - ν
θάνατον έν Κωνσταντινουπόλει συνελθούσης, και ού μόνον τα πρότερον ασεβώς κατά ΦΩ Αν - - η - -- Α" Αν ν -
ΤΙΟΥ πεπραγμένα κατακρινάσης, αλλά και το ιερόν τής πίστεως Σύμβολον ξυνωδά τας
α ν - ν ν Αν Λ Α. -- --
επτά Οικουμενικας Συνόδους επικυρωσάσης, παρόντων τε και συνευδοκούντων τών τού

Α Αν Λ -- -- » - ν - Λ,
Πάπα Ιωάννου Η τοποτηρητών, και αυτού δι' επιστολής ιδίας ανόθευτον τούτο και άκιβδή - - Α αν ν Σ e - Α - --
λευτον συνομολογούντος, προσθείναι εν τέλει.

α α -
Ούτω γάρ έν ένα τεύχει πάσα συμπληρού
ν - Α -
τα ή ΦΩΤΙΟΥ ιστορία, ούχ οΐαν οι Παπαστα ταύτην συγγράφουσ, Νικήταν και τούς
ν -- Αν » Λ 9 - - Αν α ν - » - Λ. ν - ν -
άλλους τών Φωτιομάχων άκρίτως αντιγράφοντες, και πάντα υπέρ της ιδίας αυτών ατασθά
ν Α Σ) - ν - ν Α Σ) Λ
λου δόξης νοθεύοντες, αλλ' οιαν έκτών λόγων έκείνου και τών επισήμως έντηλικαύτη Συ
ν Λ ν Αν
νόδω πεπραγμένων ή αλήθεια ταύτην διδάσκει
* Αμφιλοχίων Α΄, Sλ, έκδ. Σοφ. Κ. Οικονόμου–εν Αθήναις 1858.

* Εν τώ πρώτωτόμω τού συγγράμματος αυτού, τώ έπιγραφομένω “Novae eruditorum delicite-seu
Veterum ανεκδότων opusculorum collectanea Franciscus Fontani, Bibliothecae Riccardiance Praefectus,
collegit, illustravit, edidit–Florentice 1785.
Π Ρ Ο ΛΕΓΟ Μ Ε Ν Α. ΤΩ
Α. α ν ο 3 - Α Α ν Α" - ν ν -- Α
ιέ. "Η μένουν έμή προθυμία περί τε την μελέτην και την έκδοσιν τών του σοφωτάτου - - -- » - ν - - - -λ -
ΦΩΤΙΟΥ επιστολών τοιαύτη τις ήν αυτό δε το πράγμα μείζον ή κατ' εμέ τά τε άλλα
ν - αν - - - ν » ν ν -- Α. Α Α ν
ένδεώς έχοντα, και δή και νυχθήμερον εις βίου πορισμών ήναγκασμένον διδάσκειν, και, το
Α Α - -- Α. - Α ς
πάντων άπορώτατον, την τής έκδόσεως δαπάνην, μεγίστηνούσαν έν Λονδίνω, έκ περιουσίας

-- Α αν ν - Σν -
καταβαλεινού δυνάμενον. Ότι δε τους ούτως έχουσιν ήκιστα δέδοται τους πολυβίβλος
» Α ν ν -- - - Α"
επιχωριάζειν μουσείοις, και τούς έν αυτούς άνελίττοντας θησαυρούς συγγράφειν τε και

» ν s -- ς αν - - - ν 2. - αν - - αν - - -
έκδιδόναι, άλλοις ούτωτά τού βίου εύροει, ώστε και σχολήν άγειν προς το συγγράφειν
- Λ ν -- - - - 1. --
την προσήκουσαν, και δαπάνης εύπορειν πρός τήν τών συγγραφομένων

ν 9 ν
έκδοσιν, τίχρή και
» -λ - - r - - - - - -- - ν - - ν - -
λέγειν; Αλλ' ώ τής περί ημάς άρρήτου τού Θεού κηδεμονίας και τούτο γάρ τη ήμε
Α - » ν Α ο Λ -- » - Α ν » - -
τέρατών ανθρώπων φύσει, οΐαδή τινα τους άπορούσι παραμυθίαν, πανσόφως ένέστεξε και
- -- φ - - Α » - -- Αν - ν - Α
φιλανθρώπως, εν ώ πρός τό τέλος αφορώντες τού πράγματος, και το κοινη συμφέρον

-- - - α - - ν -
σκοπούντες, και τούτο χρησιμους παρασχεϊν ήμάς αυτούς φιλοτιμούμενοι, πάντων κα

- - ν Α -λ αν ν Α. -- ς 1. Λ - - - -
ταφρονούμεν τών έμποδών, κάν άλλως ανυπέρβλητα δοκώσιν

- - -
είναι, εκείνου θαββούντες τη
ν Λ Σ) -- 1 ν "Α
άρωγη, ού ή δύναμις έ ν ασθενεία τελειούται.

α
Ταύτη του και αυτός ν - ν - - - -
θαββήσας, ούκ άπετραπόμην του πράγματος, ούδ ήξίωσα τού κοινού καταμελήσαι άγαθού,
αν » » - » - - -- - » Λ » - Α - - -- "Α
όσον εις έμήν έφικνείτο δύναμιν, τώ τών εμποδίων ιλιγγιάσας πλήθει και μεγέθει, αλλά
- η ν - » -- ν - ν - ο ν - - - ν -
πρός μέν τήν τών επιστολών συλλογήν και διόρθωσιν και αντιγραφήν, ναί δή και τήν τής - Σ Α ς - - Λ ν
τυπώσεως επίβλεψιν, πάσαν αφιερώσας ήν είχον άπό τής διδασκαλίας σχολήν, τά δ' άλλα
-- Α -- - ν 2 -
τους φιλοχρίστος και φιλομούσοις τών όμογενών ελπίσας ούκ άπεικόπως, " έπεχείρησα τω
- Αν -
πράγματι και τάς τε Μοντακουτίφ και Δοσιθέω και άλλοις έκδεδομένας ΦΩΤΙΟΥ έπι Σ ν Α - ν --
στολάς αντιπαραβαλών, και άντεξετάσας, και διορθώσας επιμελώς, και τάς άλλαχού Α ν Α Α. Α ν
διεσπαρμένας
Τ δε
συναγαγών, τάς πάσας
Λ δ λά
εις εξήκοντα και διακοσίας παρεσκεύασα
ξ δ
5
εις έκδοσιν,
ν. ν Α Α Αν ν Α. - ν
αυτας σε κατ' εννοιαν εις πέντε οιέλων μερη, πρωτας μεν κατεταξα τας ο ογματικας3
-- - α Αν Λ - -- -
και τών θείων Γραφών έρμηνευτικάς, τέσσαρας ούσας πρός τας όγδοήκοντα
ν - α ν Λ -- ν
έπειτα δε τάς παραινε τι κάς, επτά και πεντήκοντα, είτα δε τάς παραμυθη
Αν - Α ν - ν -- Α - αν Α α »
τι κάς, ού πλειους ούσας τών πεντεκαίδεκα τετάρτην δ’ έλαβον τάξιν αι έπι τι μη -- - - α Α
τι καί, τέσσαρες ούσα και έξήκοντα και τελευταία πασών αι περί παντοίων υποθέσεων
Α -- Αν Αν Αν
πραγματευόμενα (αϊπερ διά τούτο και διάφοροι έπεγράφησαν), εις τεσσαράκοντα

Α ν
άριθμούμενα, προσετέθησαν,
* Παύλος έντή Β΄ προς Κόρινθ. επιστολή. ΙΒ΄, 9.

* Ειρήσθω δέ μοι μετ’ ευγνωμοσύνης τής προσηκούσης, ότι τών ελπίδων ουκ έψεύσθην. Πρόθυμον γάρ
μου παρέσχοντο συνδρομήν εις τήν τού βιβλίου έκδοσιν άλλοι τετών έν Αγγλία ήμετέρων όμογενών, και
πάντων μάλιστα όσοι μοι έτύγχανον έν Λονδίνω φίλοι όντες και συνήθεις, οις αυτός περί τού πράγματος
έκοινολογησάμην. Είτι ούν εξ αυτού τή τε πανσέπτω ήμών Εκκλησία και τή φιλτάτη Πατρίδι προσγίνε
τα όφελος, τους φιλοκάλοις τούτοις Έλλησι μάλλον, ή έμοί, άνακείσθω ήχάρις.
* Τούτων αι δύο προτάσσονται ένθρονιστικαί, διά τε την έναυταίς όμολογίαν τής πίστεως και
το πρώτιστα τών άλλων γεγράφθαι τρίτη δέπεται ή προς τον Πάπαν Νικόλαον Απολογητική,
οϋχώς δογματική, άλλ’ ώς ιστορικώς τε και χρονολογικώς τας δυσι προτέρας συναπτομένη,3 Η: --
Α Λ Φ - - - Σ) -
ιστ". Ούτω τοίνυν, τό γ’ έπ’ έμοί, αι τού σοφωτάτου Πατριάρχου ΦΩΤΙΟΥ έπιστολα
ν ν ν Σν ν - -λ - - - ο - ν Αν
έκδίδονται δεύτερον ήδη και πληρέστερον, ή ώς το πρώτον ύπό Μοντακουτίου παρεσκευά ν ν - - ν - - αν --
σθησαν, και μετά την εκείνου τελευτην ύπό “Ρογήρου εξεδόθησαν. Πέπεισμα δέ, ότι ώφε
- ν ν - - -- ν - - »
λιμώτατον μεν έσονται ανάγνωσμα πάσι τους ευσεβέσι, ζώσα δέτις και σαφεστάτη άπολο
- ν - άλ - - --
γία πρός τάς θνησιμαίας συκοφαντίας και ατασθάλους ύβρεις, άς έκ του πονηρού θησαυρού
- α - ν Σ - αν - - Σ Α αν ν
τής έαυτών καρδίας εξάγοντες έγραψαν, και γράφοντες ού διαλείπουσιν, άνθρωποί τινες
ν η ν - - ν ν
τά μέν άλλα ίσως καλοί και αγαθοί, έν δε τους περί ΦΩΤΙΟΥ τω φθόνω δουλεύοντες και
ν ν - - Φ ν » ν ν ν
τούτω μόνω υπηρετούντες, τής δ' άληθείας οϋδεν φροντίζοντες. Ούγάρ αληθεύειν έρικε ν - - - Α -- - -
περί ΦΩΤΙΟΥ λεγόμενοντό του Περικλέους έκείνο, “ φθόνος, το ίς ζώσι πρός

α ν ν ν ν Σ)
α
"τό αντίπαλον το δέ μ ή έμπ οδών άναντ αγωνίστ ω εύνοί α τετ - 1 - - - - Α ν
μη ται”" μάλλον δ' άν τις εποι προσήκειν περί αυτού λέγεσθαι, δ περί φθόνου Σαίντ
ν". - α - ν ν - --
Κρόϊος ό Γαλάτης απεφθέγξατο, “ότι δή και περί τούς τάφους τών άγα
-- - 1. - -- ν αν α ν - » - » ν - -
-
θών ανδρών άδιαλείπτως έρπων ό φθόνος, τόν ιό ν έ ν α ύ τ ο ίς τον - Σ -- -- ν εν ν αν -
» 2
ίδιον αποστάζει ν πειράται Αλλ' εκείνος μέν ίλεως ό Θεός, ότι κατά
- - - -- -- -
τον θείον Παύλον" έ μ α τ α ι ώθησαν έν το ίς διαλογισμούς αυτών, και

-α - Α α » Λ, ν - - - ς -
-α
έσκοτ ίσθη ή ασύνετος αυτών καρδία φάσκοντες είναι σοφοί
- - 3 - ν. - - - - -
έμωράνθη σαν” τους δε την αλήθειαν φιλούσε, και ταύτην επιμελώς έκζητούσαν,
- οο Α - -- Σν -- --
αι ΦΩΤΙΟΥ επιστολα “λύχνος τους πιο σ ί ν α ύ τ ώ ν έσονται,” και των

-- » ν - » -- Α αν Α ν - - ν
του αοιδίμου Πατριάρχου άρετών τεκμήριον ότι μέγιστον. Κατά μέν γάρ
Κ ν οι 4
Βασίλειον
εια και ν Σν - - ν α Λ - ν
τον Μέγαν, " εικόνες όντως τής ψυχής εισιν οι λόγοι κατά δε
ν α ν ν Αν - -
ΦΩΤΙΟΝ αυτόν, “κατόπτρω μεν έμφανίζεται τύπος τής μορφής

κα - - α ν ν ν ν - - - φ
κε
τού σώματος, όμιλίαις δε και λόγοις τό τής ψυχής ήθος χα Λ. »ο 5
ρακτηρίζεται, --
»
ιζ". Και ιδού είρηταί μοι εν πάση ειλικρινεία τά τε εις έκδοσιν τών ΦΩΤΙΟΥ
- Α - -- ν - Α -- Σν -
επιστολών κινήσαντά με, και εί, τί μοι προς τελειοτέραν τού έργου κατάρτυσιν πέ
" Θουκυδ. Β, μέ.

* Ainsi Tenvie ne cesse jamais de serpenter autour du tombeau des grands hommes, et tached y faire
jailir quelques gouttes de sonvenin (Exam. crit. des Histor. d'Alex, le Grand, par M. Saint-Croix, p. 16.
Sec. έdition 1810). Ταύτα μέντοι περί Τιμαίου λέγων τού “Ιστορικού, ώς τόν"Όμηρον και Αριστοτέλην
έξυβρίσαντος, και όρθώς δήπου λέγων, όσοφός Σαίντ-Κρόιος, έλαθεν αυτός κατά γειτούτο Τίμαιος γενόμε
νος, ένους πολλά και κακά έναύτώ τούτωτώ άλλως πολυτίμω αυτού συγγράμματα (σελ. 753-4) κατά
Φωτίου εξήρεύξατο, καίπερ όμολογών, ώσπερ δή Μαιμβούργιος και Ιάγερος, σοφώτατον γενέσθαι τον
άνδρα και θεολογικώτατον. Και όρα μοι έντους εξής αυτούς Σαίντ Κροίου τούς λόγους, έντας περί
Φωτίου μαρτυρίας,
* Πρός “Ρωμ. Α΄, 21.
* Βασιλ. τού Μεγ. έπιστ. Β΄ (έντή Μιγνίου Πατρολογία).
* Παρά Στοβαίω έν Ανθολ. Τόμ. Δ, σελ. 69-70 τών προσθηκών, έκδ. Γαισφόρδου έν Οξω
νία -1822.
η ν - Α. -- -- - - -
πρακτα. Eι μεν ούν επέτυχον τού σκοπού, και άγαθού τινος, έστω και μικρού, γέ
-- -- - -- - - - ν - α
γονα αίτιος, τώ, συντελεστή των καλών Θεώ χάρις ει δέ τι και ή

Α ν Σν Λ ν » Αν - ν - » - ν
μάρτηταί μο, εύελπις ειμι έπιεικέστερον περί τούτου κριθήσεσθαι. Oύ γάρ μόνον,
α Σ Αν ν ας - ν Α » - -λ
ώς "Ισοκράτης έλεγε, “πάντες πλείω πεφύκια μεν έξαμαρτάνειν ή κα

-- » 1 Σ ν - ν - - - κε - » αν
το ρθούν, αλλά και κατά τον θείον Σωκράτην, “χαλεπόν έστιν ούτω τι
-- » 2 αν ν α - - ν ν κε ν --
ποι ήσαι, ώστε μηδέν άμαρτείν

Σν
κατά δε Γαληνόν, “χαλεπόν έστιν
-- ν Α » - - ν αν
άνθρωπο ν ό ν τ α μ ή διαμαρτάνει ν έ ν πολλοίς, τ ά μ έ ν όλως ά

γνοήσαντα, τά δέ κακώς κρίναντα, τά δέ άμ ελέστερον γρά
3
ψαν τα.”
αν ν - -
ιή. Περί μεν ούν τούτων άλς έχει μοι τά ερημένα. Μέλλων δε νύν τον τού
-- ν - ν - "Α Αν - - αν - » - Σ ν
αοιδίμου Πατριάρχου βίον γράφειν, διά βραχέων τούτο και άμα πάσης έκτός έπηρείας
ποιήσομαι, αυτά σταθμώμενος τα πράγματα, και τά τής ιστορίας διδάγματα, κάντεύθεν
είτε όρθόν και αληθές συγκομιζόμενος, αλλ' ουχ, όπερ άλλοι περί Φωτίου γράφοντες
- - - -- » - - - α Α Σ - Α.
μάλιστα φιλούσε ποιείν, τους έμοί δοκούσε την ιστορίαν έκβιάζων συμφθέγγεσθαι
ν ν ν Α - » - αν - -- - Α ν - α
ούδε γάρ δίκαιον τούτο, ουδόλως τους φρονείν και λογίζεσθαι πεφυκόσι πρέπον, ώς
ν - α - --
όρθώς τούς περί Ομήρου γράφοντας επικρίνων ό σοφός είπε Mοντβέλιος, ο δή τους
- ν - - -- - ν ν -- Α. - ν
περί Φωτίου γράφουσα Παπίστας, μάλιστα δε πάντων Ίαγέρω, προσήκει λέγεσθαι

- - φ -- ν - - - - - ν Α » - α - - ν
ειώθασε γάρ ούτοι τάς μεν ιδίας αυτών δόξας μόνας αληθείς ήγεσθαι, την δε
ιστορίαν άκουσαν καταναγκάζειν αυτών επιμαρτυρείν ταϊς δόξας “Πs s'attachent
d'abord a prouver que ce qu’ils voient est la vérité, sauf ensuite a démontrer par
“ des preuves, que l'histoire ne contredit pas leur sentiment. Ce n'est point la pro
“ cέder en bonne logique. On me plie pas l'histoire au principe qu'on s'est fait d'avance;
“mais on étudie avec soin les renseignements qu'elle nous donne; on les examine
“ en conscience, on en pese la valeur, pour en conclure ce qu’il est permis d’admettre
“ou de rejeter. *
-
αν - ν - α ν
ιθ. Ότε προ δέκα περίπου έναυτών Σπυρίδων Ζαμπέλιος ό Λευκάδος, την αξιό
" Πρός Φίλιπ. § ιγ.

* Ξενοφ. "Απομν. Β΄, ή, 5.
* Εν τώ “ περί συνθ. φαρμ. κατά τόπους.” Βιβλ. Β. Τόμ. Β΄, σελ. 177 τής έν Βασιλεία
έκδόσεως
* Dugas-Montbel. Histoire des poésies Homériques, p. 5. --

- - 1 ν αν
λογον εκείνην “περί Μεσαιωνικού Ελληνισμού" γράφων μελέτη, ηύχετο, όπως

Α Α ν - ν Φ --
γλαφυρός τις κάλαμος φιλοδωρήση πρός τήν άναγεννηθεί σαν -- Α -
Ελλάδα, δώρο ν έ ρ α τ ό ν και άγλα ότι μον, τήν ΦΩΤΙΟΥ βιογρα

1 Λ ν α αν ν -
φίαν, πανελλήνιόν τινα και πανορθόδοξον ό άγαθός Έλλην ηύχετο την ευχήν. Α αν ν ν -- ν
Ταύτης δ' εισακούσας ανήρ φιλολογικός τε άμα και θεολογικός, και διά τούτο, είπερ
ν Σν α ν Α" Σ - α - ν ν α - Α »
τις και άλλος, ικανώτατος ταύτην έκπληρώσαι, ό πάντα μεν τον εαυτού βίον εις διδα
σκαλίαν και φωτισμών του ημετέρου έθνους δελθών, και πολλά και σοφά, φιλολογι - - ν - --
κάτε και Εκκλησιαστικά, καταλιπών ήμύν συγγράμματα, έν δε ταις εσχάτας αυτού ή

- - Α --
μέρας περί τήν τών ΦΩΤΙΟΥ Αμφιλοχίων έκδοσιν ασχολούμενος, Κωνσταντίνος Οι

Λ. α 1. - - Σ) - -Α --
κονόμος ό έξ Οικονόμων, άνεδέξατο αυτής την εκπλήρωσιν. Εκείνου δε θεία βουλή

εις τάς ουρανίους μονάς μεταστάντος, και τού έργου ήμιτελούς καταλειφθέντος, άξιος
-- - ο Α' - Λ -- - ν
του πατρός υιός, ό έν ιατρούς και φιλολόγοις ευδόκιμος Σοφοκλής Κ. Οικονόμου, τήν
- ν ν ν Αν - ν - - ν ν Σ) ν
τε τών Αμφιλοχίων έκδοσιν διαπεράνας, και την τού πατρός πρόθεσιν, το έν είδει ν
προλεγομένων τον ΦΩΤΙΟΥ συγγράψαι βίον, αυτός έκτελέσας, εις αίσιον πέρας την
ν » Α. ν -- Α. » ν Α Σ » ν -- Λ ν
πανορθόδοξον εκείνην ήγαγεν ευχήν. Ού γάρ μόνον έν ακριβεία και γλαφυρότητα τον ν - - -- -
ΦΩΤΙΟΥ συνέγραψε βίον, αλλά και πάντας καταριθμήσας τους τού ιερού Πατριάρχουν - ν ν Α - - ν --
έπαινέτας και κατηγόρους, και των μεν λόγοις άκαταμαχήτοις το ακριβές κρατύνας τής
-- - - 3
διηγήσεως,
ηγη τών δε καταπολεμήσας
η το θράσος,9 και τούς ασεβείς διελέγξας λήρους
9 η 9
-- - ν 4
περιφανέστατον ανήγειρε της αληθείας το τρόπαιον.
Λ, Α -- - ν - Α
ΤΙΟΥ ξή
κ. Τοιαύτης ούν συγγεγραμμένης και πρό μικρού έκδεδομένης βιογραφίας ΦΩ
-λ Σν λ Α ν Λ λέ ί ν ί ν - - ν Σ α
, εξηρκεσεν αν ημιν, ουτε πλειω ουτε κρείττονα λέγειν εχουσε, προς εκείνην α
- Α - Σ) - Φ. ν ν ν ν » - Φ ν -- 1)
πλώς παραπέμψαι τούς έντυγχάνοντας.

Α γν - Α Σ/ ν
Αλλά διά τούς τήν άριστην έκείνηντών Αμ
ν - ν α - » ν ν
φιλοχίων έκδοσιν μήκτησαμένους (είθειδεμή πολλοί είησαν οι τοιούτοι), ανάγκη περίτε

ν- - Αν -- - Α ν - α -- --
τού βίου και τών συγγραμμάτων τού άοιδίμου Πατριάρχου βραχέα τινά και ήμας ειπείν,
-- - » - - Σ) -- ν - Αν
έκ πολλών τών περί αυτού γραψάντων, και αυτών δή τών Φωτιομάχων, άπανθίζομένους
" Σπ. Ζαμπελίου-Άσματα δημοτικά τής Ελλάδος, μετά μελέτης "Ιστορικής περί Μεσαιωνικού Ελ
ληνισμού, σελ. 324 έν Κερκύρα, 1852.
-,
* Ίδε τον κατάλογον τούτον έντους προλεγομένοις τών Αμφιλοχ. (σελ. γ –ς" και σελ. ξ8). "Όμοιον
δέ, άλλ’ άτελέστερον, ώς εικός, και παρά Φαβρικίω έστιν ιδείν (Eλ. Bιβλ. Τόμ. Γ, σελ. 675–6).
* Εϊ καί φησιν (έν σελ. γ) άλλαχού την προσήκουσαν ποιήσεσθαι τους Φωτιομάχοις άπάντησιν
(και είθε μή έπι πολύ το κοινωφελές τούτο έργον ύπερτιθετο), άλλ’ ούν γε πολλάς αυτών συκο
φαντίας πολλαχού τών Προλεγομένων μετά δικαίας αγανακτήσεως και άκαταμαχήτου λογικής
καταστρέφει.
* Και Ηλίας δε ό Τανταλίδης έντους Προλεγομένους τού Α΄ Τόμου τών Παπιστικών ελέγχων διά μα
κρών ιστορεί τά κατά Φώτιον άλλ’ εκείνος μέν μόνα τά περί τής Πατριαρχείας Φωτίου και τών καλλι
νίκων αυτού κατά της Παπικής αλαζονείας άγώνων, ώς
» ν Σ δ
περί τούτων όντος αυτώ
- Φ
τού λόγου, έν έκτάσει και
- α - ο ν η ν ν - - - ν -
άκριβεία έπραγματεύσατο ό δε τών Αμφιλοχίων έκδότης πάντα τά κατά Φώτιον επιμελώς πραγματευ
σάμενος, πληρεστάτην παρέδωκεν ήμντού πανιέρου Πατριάρχου βιογραφίαν,
- - - - - ν αν ν - - α -
τά προσήκοντα. Πολλοί γάρ τινές εισιν, ώσπερ προείρηται, και παντοδαποί οι περί ΦΩ
ΤΙΟΥ γράψαντες και τούτοις αντιτεταγμένος και αντιμαχομένος, και τ' άλλα διαφω
- - - Α. ν ν -- - ν -- -
νούσιν, έντι τούτο υπάρχει κοινόν, τό την ευγένειαν και την μεγάλην τού άνδρός σοφίαν
-- - - Α. αν - » - - Αν - - - -λ Σν
άνομολογείν και θαυμάζειν. "Ωστε και από τών Φωτιομάχων αυτών πολλά τις άν έχοι
- αν - αν - - 1 ς
περί ΦΩΤΙΟΥ μαθεΐν, ώσπερ και τω Αγγλω “Ροβερσών όρθώς είρηται. * Φέρε ούν
- -- - - Α - -- - -
και ήμες περί τού βίου τού σοφωτάτου Πατριάρχου και των πολυτίμων αυτού συγγραφών
- Α --
διά βραχέων είπωμεν.

Α ο - - - φ,
κά. Ο περιώνυμος και φερώνυμος ούτος τής τού Χριστού Εκκλησίας φωστήρ, οιον
Α » - - - - ν
θεόθεν προωρισμένος ένα όλον αιώνα καταλαβείν, και των ιδίω καταλαμπρύναι όνόματι
- - - ν - Σ)
(τον γάρ έννατον

λούσιν), ά αιώνα μέχρι και νύν διακρίνοντες,ήθη
Α.
οι λόγιοι
εν Κ
Φωτίου λει,
-
αιώνα αποκα
" φθι - - - » - ν
, αρχομένου μέντού έννάτου αιώνος, εγεννήθη έν Κωνσταντινουπόλει, " φθίνοντος

- - α - ν - - - -
δε (891) έτελεύτησε τον βίον. Και ό μεν πατήρ αυτού Σέργιος έκαλείτο, και την αξίαν
Α- 9 ν η - - ν ν - - --
Σπαθάριος ήν, ή δέμήτηρ Ειρήνη, ής ό άδελφός γυναίκα έσχετήν τής ευσεβεστάτης Αύ

Α » η Λ' ν Α" 3
τοκρατείρας Θεοδώρας άδελφήν, Ειρήνην κάκείνην καλουμένην. * Λέγεται δέ, και ύπ’ αύ
With the exception of such information as may be gathered from his own works, our knowledge of
Photius comes almost exclusively from his adversaries. The enmity of these in his own time was bitter,
and his name has since been pursued by writers in the Papal interest with a ramcour, which can perhaps
only be paralleled by their treatment of the Protestant reformers etc, etc. (Robertson J. C. History of
the Christian Church. Tom. II. P.336–7. London, 1856), τούτ' έστιν “Ολίγων τινών πληροφοριών
εξαιρουμένων, άς έκτών ιδίων αυτού συγγραμμάτων συνάγειν έχομεν, πάσαν σχεδόν περί Φωτίου πλη
ροφορίαν έκ τών αντιπάλων αυτού ποριζόμεθα. Αλλά τώνμέν συγχρόνων αυτώ πικρά ήν ή έχθρα, έν ή
περί αυτού γεγράφασιν εξ εκείνου δε το Φωτίου όνομα ούτως έμπαθώς υπό συγγραφέων Παπιστών προσε
βλήθη, ώστε τα κατ’ εκείνου γεγραμμένα πρός μόνα τά κατά των Διαμαρτυρουμένων Αναμορφωτών εισι
παράλληλα. * Και Σπαγχείμιος δέ, ού και έντους έμπροσθεν ($ ή) έμνήσθημεν, τάδε περί τούτου έν τοις
Εκκλησιαστικούς. Χρονικούς λέγει, “It must be observed that the whole of the affair respecting Photius
and the See of Constantinople, is much obscured and misrepresented by the Romish writers. But the
firmness and ability of Photius in his own cause in a great measure accounts for the invectives, which
are so liberally bestowed upon him by writers of the Roman Catholic Church – τούτ' έστιν “Σημειω
τέον, ότι πάντα τα κατά Φώτιον και την τής Κωνσταντινουπόλεως Εκκλησίαν ύπό συγγραφέων Παπιστών
μάλιστα διεστράφησαν και παρεμορφώθησαν. Η δε Φωτίου σταθερότης και ικανότης, ένή τά καθ' εαυ
τον διώκησε, ύπέρτερον αυτόν ανέδειξαντών προσβολών, ας ελευθερίως πάνυ οι τής Λατινικής Εκκλησίας
συγγραφείς επεδαψίλευσαν αυτώ. – Τοιούτους δε συγγραφείς υποσημειοι, Βαρώνιον τόν Χρονογράφου,
Λέοντα τον Αλλάτιον, και Μαιμβούργιοντόν την Ιστορίαν τού σχίσματος συγγράψαντα-Ίδε Σπαγχειμ.
Εκκλ. Χρον. ένθα άνωτ.
* Περί το 820 μ.Χ. ώς τινες λέγουσιν άλλ' ακριβώς το τής γεννήσεως αυτού έτος παρ' ουδενός όριζε
ται. Ίδε και Αμφιλ. Προλεγ. σελ. στ.
Ιάγερος δε και άλλοι Καλομαρίαν ταύτην λέγουσιν ουκ όρθώς (Hist. de Phot, p. 20 δε και Fleury
Hist. Eccl. Tom. ΧΙ. p. 5 και 9). Η γάρ Kαλομαρία άλλη ήν άδελφή τής Θεοδώρας, ούτώ Φωτίου
θείω, αλλά τώ'Αρσαβήρ, την καύτα μεν Πατρικίω, έπειτα δε και Μαγίστρω γενομένω, εις γάμον έλ
θούσα. Τόνούν Αρσαβήρ τούτονούκ όρθώς υπέλαβον άδελφόν γενέσθαι τής Φωτίου μητρός, έτερος γάρ
ήν ούτος, ώς ιστορείται έντή συνεχεία τής τού Θεοφάνους Χρονογραφίας “Αδελφαί δέ (τής Θεοδώρας)
“τρεις, ή τε ευφήμω ούτω καλουμένη όνόματι Καλομαρία, και Σοφία και Ειρήνη. Αλλ' ή μέν Σοφία
- - και - ν - - ν - και - και
τού ΦΩΤΙΟΥ έντε τη "Ενθρονιστική επιστολή προς τους έντή Ανατολή Αρχιερατι
ν ν - ο - - - » - ν - - 1 αν ν
κούς θρόνους, και εν τη προς τον αδελφών Ταράσιον παραμυθητική βεβαιούται, ότι εύ
Α Α » - α Α - Α » -
σεβεία διαφέροντες αμφότεροι αυτού οι γεννήτορες, τον μοναχικών ήσπάσαντο βίον, και
- Λ Αν -- ν - ν - - -
μαρτυρικώ ετελεύτησαν θανάτω έν τους κατά τους χρόνους της εικονομαχίας διωγμούς
-- - - αν - - α ν - - Α - - - - - -- Α » -
Αδελφούς δέσχε τέσσαρας, Σέργιον, όμώνυμον τω πατρί, δς και το αξίωμα εκείνου απέ
ν -- - - ν - - ν - Αν
λαβε, Σπαθάριος ών, και Κωνσταντίνον, Σπαθάριον και τούτον γενόμενον, και Ταράσιον, ν Λ - -- -- - -
δς Πατρίκιος έπετίμητο, έτι δε Θεόδωρον και τούτους έκ τών προς αυτούς γεγραμμένων
1 - 2 - - - - ν
ΦΩΤΙΟΥ επιστολών γινώσκομεν. * Τών δ' άλλων αυτού συγγενών ονομαστότατος έγέ
Αν Α Λ -- ν - »
νετο Ταράσιος ό Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, ό τοσαύτα κατά τών εικονομάχων

ν 1. * -------- » -- ν - ν
πονήσας, και μάλιστα διαπρέψας έν τη Ζ' Οικουμενική Συνόδω, τη έν Νικαία το δεύ

ν ς -- - - - α
τερον συγκροτηθείση, έν ή τών εικονομάχων κατεπολεμήθη και κατετροπώθη ή αίρεσις,

φ - -- α - -- ς ν -- ν --
Ούτος δή ούν ό Ταράσιος θείος ήν Σεργίου τού ΦΩΤΙΟΥ πατρός, και διά τούτο πα
- Σ) - ν - - - - - ν
τρόθειον
λ
αυτόν αποκαλεί
λί
-
ΦΩΤΙΟΣ έν τε Α
ν
τη απολογητική
λή Α
--
προς τον Πάπαν
» θ
Νικό - - - - ν Σ -
αον, και εν τη εγκυκλίω προς τους της Ανατολης ρχιερατικους θρονους επι
- 3
στολη.
- ν α Α Σ) - ν --
κβ. Και τοιαύτη μεν ή ΦΩΤΙΟΥ γένεσις, όντως αξία του μεγάλου αυτού προορι
- 4 » ν ν - ν - ν * , αν και Α - ν ν
σμού. * Εκπαίδων δέ τής προσηκούσης τυχών εν τη ιδία πατρίδι παιδεύσεως, και τούς
“εις κοίτην έδίδοτο Κωνσταντίνωπώ κατά τον Βαβούτζίκον, ή δε Καλομαρία Αρσαβήρ, τώ την καύτα μεν
“Πατρικίω, έπειτα δε Μαγίστρω, ή δε Ειρήνητώ Ειρήνης, της μητρός τού μετά ταύτα τον Πρτριαρχι
“κόν θρόνον αντιλαβομένου Φωτίου, άδελφώ.” (Θεοφ. Χρον, συνέχ. σελ. 174-5, έκδ. Βόννης). Γεώργιος
δε ό: Κεδρηνός έντή συνόψει των Ιστοριών (Τόμ. Β΄, σελ. 161) τα μεν, άλλα όμοίως ιστορεί τον δε
τής Ειρήνης σύζυγονού τον τής Φωτίου μητρός, άλλ’ αυτού Φωτίου τόν άδελφόν Σέργιον ούκ ορθώς
φησι γενέσθαι. Ίσως μέντοι το έντώ κειμένω τού Κεδρηνού γεγραμμένον “άδελφώ τυγχάνοντα Φωτίου
τού μετά ταύτα Πατριάρχου ” έγέγραπτο την άρχήν “άδελφώ τυγχάνοντι τής μητρός Φωτίου κτλ.”,
αντιγραφέως δέ τινος άβλεψία εξερβύη τού κειμένου ή Γεν. “ τής μητρός” Εκ δε Κεδρηνού, άλλοι τε
παραλαβόντες ούκ όρθώς ιστορήκασιν άδελφόν γενέσθαι Φωτίου τόντής Ειρήνης σύζυγον, και δή και ο
"Αγγλος Ροβερσών έντή Ιστορία αυτού, ής άρτι έμνήσθημεν.
Ίδε επιστ. Β΄, § 2 και επιστ. ρμ.β.
2. Δύο μόνο λέγονται έντους τών Αμφιλοχίων προλεγομένους οι Φωτίου άδελφοί, Σέργιος όΣπαθά
ριος και Ταράσιος ο Πατρίκιος άλλ’ ένταϊς Φωτίου επιστολας και οι λοιποί δύο, Κωνσταντίνος και
Θεόδωρος, άδελφοι επιγράφονται, Ίδε επιστ. ΙΕ΄ και Γ2΄, έτι δε και την Φωτίου βιογραφίαν έν
το Σμιθίου Βιογραφικό Λεξικό (Diction of Greek and Roman biography ect).
3 Ίδε της Γ' επιστ. $ στ" και τής Δ΄ 8 μβ.
4 Α δε Συμεών ό Μάγιστρος έντή χρονογραφία αυτού (σελ.668 εν τή συνεχ. τής Θεοφ. χρονογρ.
εκδ. Βόννης) περί τής Φωτίου γεννέσεως ιστορεί, μύθους πλάττων και τερατευόμενος, ως δήθεν εκ πατρός
εθνικού του Σεργίου και μητρός Μοναχής αποσχηματισθείσης εγένετο, και άλλα πολλά τοιαύτα μυθολο
γών, ταύτα ουχ όπως υπό τώντής αληθείας φίλων, αλλά ουδ’ ύπ’ αυτού Ίαγέρου έκρίθη προσοχής άξια.
Πάσαν γάρ ούτος κατά του ιερού Πατριάρχου γεγραμμένην ύβριν επιμελώς σταχυολογήσας, τών τού
Συμεώνος τούτων και άλλων λήρων ουδένα λόγον εποιήσατο. Ενγουντή Ιστορία αυτού πάντας τους
κατά Φωτίου γράψαντας εύρήσεις εις μαρτυρίαν προβαλλομένους, πλην Συμεώνος τουτου τού Μαγί,
στρου. "Ωφελε δ' Ιάγερος ούτω και περί τών άλλων Φωτίου έχθρών σκέπτεσθαι, Νικήτα φημι και Στυ
- - - - ν - -- - - -
τε γεννήτορας και τον περιώνυμον αυτού πατρόθειον οικειον αρετής και κατά Θεόν πολι
ν - - - ν - ν Αν - α -- --
τείας παράδειγμα προστησάμενος, και διά τό φιλομαθής πεφυκένα, πάντα, ώς ειπείν,

Αν » ν ν - Σν -- Σ) - ν Λ,
τάτε Εκκλησιαστικά και τα τών έξω σοφών ανδρών συγγράμματα εκμελετήσας, και
-- Φ -- Αν Α Α
πάσαν ύγιαίνουσαν διδασκαλίαν εξ αυτών άπανθίσας, και έργω περάνας, μέγας έγένετο
- - ν -- - ν - ν » » - -
έπι σοφία και άρετη, και κατ' αυτούς αυτού τούς κατηγόρους των μεν κατ' αυτόν πάντων
α Α -- ν -- Αν 1 η Λ Α. ν » -
υπέρτατος, τους δε αρχαίους σοφούς εφάμιλλος. Έδήλωσε δέ ούπω γάρ έν νέους εξετα
ν Σ ν Σν ν - ν - α Α α » Α - »
ζόμενος, άλλ’ ήδη τήν τών μειρακίων παραλάσσων ήλικίαν, ώς αυτός φηση προς Αμ
λιανού Μάπα και Μητροφάνους, και τών άλλων τών τοιούτων, ών άκρίτως πάνυ τούς λήρους αντέγρα
ψεν, ουδέν τού δικαίου και της αληθείας φροντίσας-Ίδε περί τού λήρου τούτου Συμεώνος και Αμφιλ.
προλεγ. σελ. στ΄ και ζ΄−ή.
" Πρώτιστος πάντων ό πάντων έμπαθέστατος Φωτίου έχθρός και άκριτόμυθος ύβριστής, Νική
τας Δαβιδό Παφλαγών, τάδε περί τής γενέσεως και σοφίας αυτού μαρτυρεί λέγων “Hν δε Φώτιος
“ού τών άγενών τε και άνωνύμων, αλλά και τών ευγενών κατά σάρκα και περιφανών σοφία τε κο
“ σμική και συνέσει τών έντή πολιτεία στρεφομένων ευδοκιμώτατος πάντων ένομίζετο. Γραμματικής
“μέν γάρ και ποιήσεως, ρητορικής τε και φιλοσοφίας, ναί δή και ιατρικής, και πάσης όλίγου δεν έπι
“στήμης τών θύραθεν τοσούτον αυτώ το περιττόν, ώς μή μόνον, σχεδόν φάνα, τών κατά την αυτού
“ γενεάν πάντων διενεγκεϊν, ήδη δε και πρός τούς παλαιούς αυτών διαμιλλάσθαι. Πάντα γάρ συνέ
“τρεχεν έπ’ αυτώ, ή επιτηδειότης τής φύσεως, ή σπουδή, όπλούτος, δι’ δν και βίβλος έπ’ αυτόν έβρει
“ πάσα, πλέον δε ταύτης ότής δόξης έρως, δι’ δν αυτώ και νύκτες άυπνοι, περί την ανάγνωσιν έμμε
“λώς έσχολακότι.” (Νικήτας ένβίω Ιγνατίου). Αλλ' όμως, δν ευγενή και πάνσοφον και συνετόν όμο
λογεί γενέσθαι, τούτονό φιλόσοφος Αρχιερεύς ούκ ώκνησε θηρίον αυτόχρημα παραστήσαι, ούτως έμ
παθώς και διά τοσαύτης πικρίας συκοφαντών και καταψευδόμενος αυτού, ώστε παρά πάντων τών τής
αληθείας φίλων δικαίως κατακρίνεσθαι. Ίδε τά περί τούτου έν τους έμπροσθεν ($ β’). Εν δε τους
έξής (“Μαρτυρία περί Φωτίου”) και τούς ύπ’ άλλων Φωτιομάχων εις την σοφίαν αυτού απονεμομένους
επαίνους δεν έστιν. Ορθώς άρα ούτε άλλοι τών περί Φωτίου γραψάντων αυτούς τούς Φωτιομάχους
εις μαρτυρίαν προβάλλονται, και δη και Γίββων ό"Ιστορικός ένους λέγει, “By the confession even of
priestly hatred, no art or science, except poetry, was foreign to this universal scholar, who was deep in
thought, indefatigable in reading, and eloquentin diction.” (History of the decline and fall of the Ro
man Empire. Tom. VII. p. 128. London, 1848), τούτ' έστιν “Κατ' αυτήν τών Φωτιομάχων Κληρι
κών την όμολογίαν, ουδεμία μάθησης, ουδεμία επιστήμη, μόνης εξαιρουμένης της ποιήσεως, * άλλο
τρία ήντώ πανσόφω τούτω άνδρι. "Hν γάρ κρίνενμέν βαθύνους, άναγινώσκειν δ’ άκάματος, λέγειν δε
ρητορικός.” Αυτά δε ταύτα και ό την Ιστορίαν τής νεωτέρας Ελλάδος συγγράψας, ό πολυμαθής Άγ
γλος Ιάκωβος Εμ. Τέννεντος περί τε Νικήτα και τών όμοίων αυτώ φησίν “The character of Photius
has been assailed with all the venom of priestly hatred, but notwithstanding their bitterest revilings, his
opponents have admitted that he was a proficient in every science and accomplishment of the age, and
that, invastness of intellect and profundity of knowledge, he left his most exalted rivals immeasurably behind
etc, etc.” (Hist. of modern Greece, etc. by Sir James Emerson Tennent, etc. Tom. II p. 116–7),
τούτ' έστιν “Κατά τού χαρακτήρος τού Φωτίου άπαν έπεχύθη τού ιερατικού μίσους το δηλητήριον.
Αλλά και πικρότατα κατ' αυτού βλασφημήσαντες οι αντίπαλοι, ούκ ήρνήσαντο, ότι πάσης μέν γνώσεως
και επιστήμης τού αιώνος αυτού έγκρατέστατος έγένετο, τή δε νοημοσύνη και βαθυνοία ώς ύπέρτατος
τών έξοχωτάτων αντιπάλων αυτού.” Ίδε περί τούτου και την Φωτίου βιογραφίαν έν τώ Σμιθίου
βιογραφ, Λεξικώ.
* "Όμως δε φέρονται τού πανσόφου τούτου ανδρός και ιδαίτινες.
λό - - ν Α » - Μ λί Κ ζή 1 ν ξ - - -
φιλόχιον γράφων, τον ήγαπημένον αύτω Μητροπολίτην Κυζίκου," συνέταξε το μέχρι και
- -- - αν » » - ν - 5 - Λ ν - ν Σ
Ανυ Σν (έλλιπές όμως έν άρχη μάλιστα και έν τέλει) σωζόμενον Λεξικόν, το συνήθως έπιγρα
Λ –“ Φ μ Π λέξ 4” –-- φ, ν ν - » ν Α »
φόμενον
Α ν
ωτίου του Πατριαρχου Λεζεων συναγωγη
Α
περι ου εν οικείω τοπω ει
- ν » -- - ν Λ -- Α Α
ρήσεται τα προσήκοντα. Την δ’ άλλην αυτού περί τούς λόγους ακόρεστον διατριβήν,
- - ν - ν - Α. 2 - ν ν - ν ν - -
και μάλιστα την τών θείων Γραφών μελέτην, ή και την μετά τών οικείων και φίλων έν
-- Α ν » Α - - - -
τους λόγους συνουσίαν, ού μόνονο έκτών πολλών και πολυτίμων αυτού συγγραμμάτων
- ν - - -- Λ Α 1. --------
και μάλιστα τής Μυριοβίβλου, οιόν τ' έστι γινώσκειν και θαυμάζειν, αλλά και έξι ών
- - - Α αν » - - και ν ν -- ν -- » Α
προς τον Πάπαν Νικόλαον έγραφεν, επί τη απωλεία κατοδυρόμενος της ειρηνικής εκείνης
- ο - - » ν --
ζωής, έν ή διήγε τους οικείους και φίλους συνδιαλεγόμενος και συνθεολογών και συμφιλο
- ς α Α Σ -
σοφών, και ήσπερ αποσπασθείς, άκων τε και έλκόμενος επί τον Πατριαρ
- ν Αν ν α Λ - - , ο ν
χικόν άνεβιβάσθη θρόνον. “Εξέπεσον (λέγει) ειρηνικής ζωής, εξέπεσον γαλήνης γλυ
κα Λ ο 2 - - - - ν ν ν - - Λ αν - - -- - -
κα
κείας εξέπεσον δε και δόξης (επέρτσι και κοσμικής δόξης έφεσης) εξέπεσον τής
ν α - - - - - -
κα
φίλης ήσυχίας, της καθαράς εκείνης και ήδίστης μετά τών πλησίον συνουσίας, της α
ν "- - Λ -- ν -- φ, η ν
κα
λύπου και αδόλου και ανεπιλήπτου συναναστροφής. . . . . Αλλά πώς οιόντέ έστιν
» - - - ν ν "Α Α α ν - α -- Α
σε
άδακρυτί ταύτα παρελθεΐν; Οίκοι μέν γάρ μένοντα ή χαρίεσσα τών ήδονών περιεπλέ
Αν -- Λ α - - ν - ν - -
α
κετο τέρψις, τών μανθανόντων όρώντι τον πόνον, την σπουδήν τών επερωτώντων, την
- - Α" και ο α "Α - , -- -
τριβήν τών προσδιαλεγομένων, δι’ ών ή πρός τό βαστα παράγεσθαι καταρτίζεται γνώ

- - -- -- Α ν αν - -- --
μη, τώντας μαθηματικας σχολας λεπτυνομένων την διάνοιαν, τώντας λογικας με

Λ ν ν - » Λ - - ν ν ν - ν - - ν ν
θόδος
- N
ιχνευόντων
-
το
-
αληθές, τών τους θείους λογίους ιθυνομένων τόννούν προς εύσέβει
ν - ΣΥ ο Λ. Λ - ν - ν - -
α
αν ότών άλλων απάντων υπάρχει πόνων
-- » 3
ό καρπός. Τοιούτος γάρ χορός τής - α Α
έμής οικίας ή ν ό χορός κ.τ.λ.,

ν -- - Αλ Αν "Α ν ν Α. ν - - και η
κγ.
έλ
Τοιούτος δήών
όλ
κατά τε το γένος και τηνΒ σοφίαν
α ζ και αρετήν ό αοίδιμος ΦΩΤΙΟΣ,4
Αυλήκαι ν' ν - ν - -- Α - ν » - ν
μεγαλων, ως εικος, απηλαυσε τιμων εν τη του Βυζαντίου Αυλη, και ταχέως επι τα με
- » Α Α. - » » Λ » Λ »Λ - -
γιστα τών αξιωμάτων προήχθη, πρεσβευτής εις Ασσυρίαν αποσταλείς (ένθα και την πε
Α ν ν - Σν ν ν Λ
ριώνυμον συνέγραψε Βιβλιοθήκην, τήν και άλλως Μυριόβιβλον καλουμένην, προθύμως

- και - Λ α ν Σ ν Α - α Α ς » - ν
τώ αδελφώ Ταρασίω υπηρετήσας, εξαιτησαμένω γράψα τας υποθήκας ών ανέγνω βιβλί

- - ν ν » - ν Α -- Α - Α
ων, και τούτο θαυμασίως πάνυ από μόνης μνήμης εξεργασάμενος), και Πρωτοσπαθάριος
" Αμφιλοχ. Ζήτ. ΚΑ΄, σελ. 35 τής Οικον. έκδ.

* Πάσαν υπερηκόντισεν άναίδειαν Νικήτας ό Παφλαγών, εν οις φησί Φώτεον όψέποτε τής τών Εκ
κλησιαστικών βιβλίων αναγνώσεως επιμεληθήναι. “Επει δε (λέγει) και πρός τήν Εκκλησίαν αυτήν,
* ώς μη ώφειλεν, έπεισελθείν έδει, και τών Εκκλησιαστικών διά τούτο βιβλίων τής αναγνώσεως ού
“ κατά πάρεργον έπεμελήθη.” Μέγα δε κατά τής φλυαρίας ταύτης ίσταται τρόπαιον ή τε έν τους
- ν - 1 - - ν - Σν Σ - - ν »
Αμφιλοχίοις και ένταϊς έπιστολαΐς και έν τοις άλλοις αυτού συγγράμμασι διαλάμπουσα Εκκλησια
ν ν ν - α - - «A - ν - - ν - ν
στική σοφία, μάλιστα δέ ή έντή Μυριοβιβλω, ήν πολλώ προτού πατριαρχεύσαι, μακράν τής πατρί
δος και τών βιβλιοθηκών, και από μόνης μνήμης έγραψεν, έτι έν Ασσυρία πρεσβεύων-Ίδε περί τού
του και την Φωτίου βιογρ. έντώ Σμιθίου Λεξικών έτι δε και Παπαστικών ελέγχων Προλεγ. ένΤόμ. Α΄,
σελ. ις –ιζ".
ο Ίδε Επιστ. Γ΄, 8 ά και β΄
Π Ρ Ο ΛΕΓΟ Μ Ε Ν Α. 27
- - -- ν 1 και - ν Α - --------- -- - Σ) ν
και Πρωτοασηκρήτις αποδειχθείς," έπι δε τούτοις και πρώτος τών Συγκλητικών Ούμήν
-- -- -- - - -- Α
διά ταύτα τής μετά τών οικείων και φίλων σπουδαίας συνδιατριβής και τής τών λόγων με
- ν - ν ν - » - - - - ν - - Α Αν
λέτης απεκωλύετο, αλλά τήν από τών πολιτικών σχολήν εις

ν α » -
τήν τών λόγων κατηνάλισκε
- τα 9 ς - -- ν - ν Σν - - - Α
μελέτην, ώς αυτός αύθις πρός Νικόλαοντόν Πάπαν έλεγεν

τα η Α »
Hν γάρ μοι και τούτο γέρας
ν - - ν ν Α - -- - Λ -
τα
άφωσιωμένον έξαίρετον, το μέτρον έχειν την βούλησιν της έντους βασιλείους διατριβής,
η Λ ν - - - -- - - α - -- - α - Y . ν φ
κα
Eπανιόντι δε πάλιν προ των πυλών ιστάμενος όσοφός εκείνος υπήντα χορός έξιών
- - ν Α ο - - - ν -
οι μεν ένεκάλουν την βραδύτητα, οις και θαρρεϊντι τών άλλων πλέον δι' υπερβολήν
" Σπαθάριοι μέν έκαλούντο οι τήν Αυτοκρατορικήν άποτελούντες φρουράν όθεν Πρωτοσπα
θάριος ήν ό τής φρουράς ταύτης άρχων. Πρωτοασηκρήτις δε λέξις έστιν άνάμικτος έκ τού
“Ελληνικού πρώτος και τού Λατινικού α secretis, τόν πρώτον έντους σε κρέτοις τού “Ηγεμόνος
σημαίνουσα, και ώς άν τις εποι πάσαν έξελληνίζων την λέξιν, “πρώτοντών εξ απορρήτων” ή “πρώτοντών
μυστικών συμβούλων.” Ίδε Κ. Κουρουπαλάτου “Περί τών όφφικίων τού παλατίου Κωνσταντινουπόλεως”
σελ. 36 και 38, έκδ. Βόννης, και τάς έναυτώ σημειώσεις τού Γρετσέρου και Γραρίου σελ. 142 και 241 –
Ούτως ή εύφωνοτάτη και χαριεστάτη τών ύπ’ ουρανόν λαλουμένων γλωσσών, ή γλώσσα τού Πλάτωνος
και Ξενοφώντος, έκτής οικείας έστίας φυγαδευθείσα, και πολλούς παθούσα μετασχηματισμούς έντε
Αιγύπτω και Ασία, έσχάτην έπαθε καταστροφήν έν Βυζαντίω, πολλούς προσλαβούσα το πρώτον Λατι
νισμούς, έπειτα δε και Ιταλισμούς και Τουρκισμούς, έως διεφθάρη εις τό παντελές, ώς ποταμός καλ
λίβροος, ένμέν τας πηγαίς και τή καθ' εαυτόν βοή διαυγέστατα έχων τά νάματα, έπειτα δέ, παντοίων
βυάκων έπεμιγνυμένων αυτώ, καταθολούμενος και καταββυπούμενος. Χάρις δέ, και χάρις έστω μεγί
στη, τή πανσέπτω ήμών μητρί και τροφώ, τή Ορθοδόξω τού Χριστού Εκκλησία, έν ή, ώς έν θεοπή
κτω κιβωτώ, ή τε όρθόδοξος ήμών πίστις και ή όρθόφθογγος ήμών γλώσσα διετηρήθησαν ήμύν από
τε τών άλλων και από τού μεγάλου βαρβαρικού κατακλυσμού, ώς άλλοι τε πολλοί, και ό έν μακαρία
τήλήξει Ιάκωβος Ρίζος ό Νερουλός έντή άξιoλόγω αυτού “Περί τής νεωτέρας Ελληνικής φιλολογίας"
πραγματεία φησίν “Les titres de tous les dignitaires de la nouvelle Rome étaient en langue Latine;
les termes de jurisprudence Tétaient aussi. La Cour, les fonctionnaires publiques, les militaires, la
haute societé, affectaient de parler la langue des dominateurs; cele des Grecs courait risque de se
corrοmpre totalement φανία διφατημre diforne du Gree et du Latin. Mais TEglise d'Orient, toujours
libre, toujours au-dessus des vicissitudes politiques, conservait la langue originale des Saints Evangiles.
C' est du sein de l'Eglise d'Orient que sont sortis les modèles de l’éloquence de la chaire, les Basile,
les Grégoire, les Cyrille, et les Chrysostome. Ces Peres de l'Eglise Grecque, en prechant la morale
Evangélique, maniaient la langue des anciens auteurs Grecs, et du haut de la chaire chrétienne, me
voyant dans tout leur auditoire, que des frères en Jesus, is nivelaient les riches et les pauvres, les
faibles et les puissants, les fils des Princes entourés de satellites, et les orfelins délaissés. La langue
Grecque allait reprendre une partie de sa force et de sa pureté, quand un essain de sectaires s'έleva de
toute part, et couvrit Torizon de l'Eglise. On cessa alors de précher au peuple la morale et les devoirs
de l'homme en societé; on discuta en chaire sur les matières theologiques, et Ton réfuta les novateurs
hérésiarques, qui semblables & Thydre, se multipliaient sous les coups. Le peuple n’entendant rien au
langage obscur de ces continuelles abstractions, ne pouwait tirer aucun profit de la chaire, seule alors
capable de populariser la langue. Ainsi le peuple Gree, corrompant journellement sa langue par le me
lange des idiomes, Taltéra d'une manière sensible des le temps même de Justinien. – Cours de Litterat.
Gree. moderne, par Jacobaky Bizo Nerulos, p. 16-17. Geneve 1827. – Ίδε και Κ. Ασωπίου τον Πρό
λογον έντή Ιστορ, τών Ελλ. ποιητ, και συγγρ. σελ.ρκβ΄ κι έξ, έτι δε και τάς περί γλώσσης άξιολόγους
έρευνας και κρίσεις του Σπυρίδωνος Ζαμπελίου έν τους προλεγομένους των υπ' αυτού έκδεδομένων
Δημοτικών ασμάτων τής Ελλάδος, μάλιστα δε το NΘ κεφάλαιον και Histoire de
la Littérature Grecque profane, par M. Schoel. Sec. ed. Tom. VI. p.30-32.
4 --
φα ν - ν Αν - ν - - ν -- -- ν - - - ν αν
άρετής έκεχάριστο τισ δε και προσειπείν ήρκει, άλλοις δε και το δείξαι μόνον ότι
- - Α Σ Σ) - Λ » ν
α
μεμενήκασι και τούτο κύκλω έγένετο, ούκ έπιβουλας λυόμενον, ούκ όλιγωρία μα
ν - ν -λ - ν ν -- Αν ο Α - - -
ραινόμενον. ν -
Και τις άν τοιούτου βίου παθών έπανάστασιν, έκών την μεταβολήν και
- αν ν α Αν Α α ν Α ν -
α
θρήνων έκτος υπενέγκοι; Τούτων απάντων εξέπεσον υπέρ τούτων ώδυρόμην τού Αν Α Σ) - - ν -- ν - » Η ν -
των αποσπωμένω πηγαι δακρύων άνεστομούντο, και λύπης αχλύς περιεκέχυτο. Από
- - ν φ -- Λ, Α" Σν ν Α
δε τών πρωτίστων τούτων, ένος διέπρεπε, τής πολιτείας αξιωμάτων άκων αποσπασθείς,
ν - - - ν Λ. ν Λ, » - - ν
έπι τον Πατριαρχικόν άνεβιβάσθη θρόνον, ώς λύχνος μεν πολύφωτος έπι τήν λυχνίαν τε
- - - - ν - Σ - Σν - Α
θείς, και το φώς αυτού κατά την τού Κυρίου έντολήν έμπροσθεν τών ανθρώπων κατα
- α "Α ν - - Α Α
λάμψας, ώς καλός δε στρατιώτης Ιησού Χριστού κακοπαθήσας, και γενναίως καταπολε

ν ν » - α - » Α -- α ς ν - ο κ. - Α
μήσας τον έκ της Ρώμης

Αν 2
έπιμανέντα θήρα, ώς είπεν όρθώς ό Ρώσσος θεολόγος Θεο
α - -- - Αν » - - κ α ν --
φάνης ό Προκοποβίκιος. * Τούντεύθενούν άρχονται οι ένδοξου αυτού και καλλίνικοι ύπέρ τής
- - ν - - - - -- α - » ν
Ορθοδοξίας αγώνες,
δι' δό
και οι διωγμοί, και αι κακώσεις,
Α λ
και οι έκ "Ρώμης αναθεματισμοί,
» Αν - » - ν - » - -- Αν - -
ούς άκηράτου δόξης στεφάνους έν τη βασιλεία τών ουρανών έστεφάνωτα, είπερ οι

Α - -- ν ν ν ν ς
στέφανοι εκείνοι τών υπέρ Πίστεως νομίμως άθλούντων εισίν, ώς ό θεηγόρος είπε
- 3
Παύλος,
ν ν ν - Α ν -- ν
κδ. Αποθανόντος γάρ Μεθοδίου τού Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως, τού δί

» - ν αν Α - ο Α - η ν » ν Α.
εύσέβειαν μαρτυρικάς ύποστάντος βασάνους υπό τού εικονομάχου Αυτοκράτορος Θεοφίλου,

ν ν - » Α Αν α - - Σ) - - » - - - --
μετά δε τον εκείνου4 »θάνατον ύπο τής ευσεβούς Θεοδώρας έπι τόν Πατριαρχικόν
Α 9
άνα Α ν ο ν. - - ν Α -ν - - - -
βιβασθέντος θρόνον, Ιγνάτιος ό από τών Αυτοκρατόρων έλκων το γένος (ήν γάρ υιός
- - ν - - Α Α --
Μιχαήλ τού Α΄ τού επικαλουμένου Κουρουπαλάτου και Ραγκαβέ), επί τε ευσεβεία και αρετή
κλειζόμενος, Πατριάρχης ανηγορεύθη Κωνσταντινουπόλεως εν μηνί Μαΐφ τού 846 έτους,
- Λ α αν » - ν ν Α - -
"Hν δέ, ώς έοικεν, ό Ιγνάτιος τά μέν άλλα αγαθός, και δι' εύσέβειαν μάλιστα πολλών
αν - -- Α α - ν ν ν ν - -- ν
άξιος επαίνων, ύπεροπτικός δε διά την ευγένειαν, και πικρός τών άμαρτανόντων επιτιμητής
- - - - - ν - - ν -
Διό και πολλοίς τών τε έκ τού κλήρου και τών εν τέλει, την εις τον Πατριαρχικών
ν » - » - - - Α Α ν
θρόνον ανάβασιν αυτού ώς παράνομον κατακρίνουσί, βαρύς τις έδείκνυτο και αλαζονικός,
-- - Α - ν » Λ - - ν - Α. Λ. - α - -
τή τε ιδία σεμνυνόμενος ευγενεία, και τή Αυτοκρατορική προστασία μάλιστα θαββών, και

ν -- - - - - -
διά ταύτα τών αντικειμένων αυτώ πάντων αδεώς καταφρονών. Έκ τούτου δε και Γρη
Α - » - » - - - αν » ν -- 1. ν
γόριον τον επικαλούμενον "Ασβεστάν, Συρακουσών δε όντα "Επίσκοπον, χαλεπώς έξύ

- - ν » - Α - » ν Α ν
βρισε, τής ιερουργίας αυτόν αποστήσας, και την Αρχιερατικήν ήμφιεσμένον στολήν
» ν -- » ν αν - - Α. ν
εξελάσας τής Εκκλησίας, ότε, τής χειροτονίας αυτού τελουμένης, παρεγένετο και ού
ένθ. άνωτ. $ β΄.

Σ
Ίδε άνωτ. $ ή.
* Παύλ. Β΄ προς Τιμόθ, επιστ. Β΄, 5.
* Ιδε τα περι Μεθοδίου έντή συνεχεία τής Θεοφ. χρονογρ. σελ. 151, και έντους βίους των νέων Βα
σιλέων υπό Γεωργ. Μοναχού (σελ. 811–4) έτι δε και έντή Μελετίου Εκκλ. Ιστορ. Τόμ. Β΄,
σελ. 263 και 273,
* Ιδε τα περί τούτου έντους εξής (sλβ’).

ε -- Σν - 9 Α ν 1 ν ν - αν ν
--
τος, ώς τοις άλλοις τών Επισκόπων συνιερουργήσων. * Διά δή ταύτα ότε Γρηγόριος
-- -- Σν -- Α "Α - Σν ν "Α -- ν Αν α - -
και τών άλλων κληρικών πολλοί τε και διάσημοι, έτι δε και τών εν τέλει οι πρός τήν
9 - Λ -- Αν
Αυτοκράτειραν Θεοδώραν δυσμενώς διακείμενοι, κατεβόων τού Ιγνατίου, και πάντων

Αν α - α - ν ν - ν
μάλιστα ό Καίσαρ Βάρδας, ό τής Θεοδώρας άδελφός, ανήρ πολεμικός και δραστήριος,
" Γρηγόριος ό Ασβεστάς, Συρακουσών Επίσκοπος, έν Κωνσταντινουπόλει διέτριβε τότε παρά τώ

χειροτονήσαντι αυτόν Πατριάρχη Μεθοδίω, έξι άνάγκης, διά τήντών Σαρακηνών εις Σικελίαν εισβολήν,
ν α - - ν -- Αν ν ν - ν - ν αν ν - η -
τον έαυτού θρόνον καταλιπών. Ετύγχανε δε και τους τότε Πάπας διαφερόμενος, άτε τάς έν Ιταλία
και τας παρακειμένας χώρας αυθαιρέτους εκείνων πράξεις ούκ έπαινών ("Ιδε περί τούτου Παπιστ.
ελέγχ.Προλεγ. ένTόμω Α΄, σελ. ιγ–ιδ). Ως ούν Ιγνάτιος έμελλε Πατριάρχης χειροτονηθήναι, τώ
τε Πάπα χαριζόμενος, ώς έρικε, και αυτόν δη τιμωρούμενος τον Γρηγόριον, ότι τους την εκλογήν αυτού κατα
κρίνουσι συνετέπακτο, τοιαύτην αυτώ έποίησε την ύβριν, τής ιερουργίας άποστήσας, και τής Εκκλησίας ήδη
την Αρχιερατικήν ήμφιεσμένον στολήν άποπέμψας, ουδέν αυτώ πρότερον είπών,
- ν ν "Ε ουδάπαγορεύσας
δ
-
μήπαρεί
φ ν ν ν αν - ν. Αν - ν α ν -
να τή χειρονονία αυτού. “Η και μάλα δικαίως ότε Γρηγόριος και άλλοι τών Επισκόπων, οι διά τούτο κλη - ν α -
θέντες Γρηγοριανοί, κατεβόων τού Ιγνατίου. Ότι δε δικαίως κατεβόων, και Νικήτας αυτός ό τού Ιγ
νατίου έγκωμιαστής μαρτυρεί, τάδε περί τούτου λέγων “Τούτο ό Πατριάρχης έ ν πρώ
“ τοις,
ανδ
ού καλώς μ έν, ώς γ ε δοκούν τους πολλοίς, πέπ ρ α χ ε δ’ ούν όμως έν
Λ, γν ν - - 9 Α - Λ α ν αν ν ν - -
ικαιοσυνη. Αλλά πώς ένδικαιοσύνη τούτο πέπραχεν ό Πατριάρχης, ότε κατά τήν τών πολλών
κρίσιν ού καλώς πέπραχεν; Oύ γάρ άν τις εποι μή ούκ είναι καλόν τό ένδικαιοσύνη πραττόμενον,
αλλά καλόν, και κάλλιστον, και Θεώ και άνθρώποις άρεστόν το δ’ έν άδικία πραττόμενον και κακόν,
και κάκιστον, και πάσι μεμπτόν. Είτοίνυν έδόκει τους πολλούς (ήσαν δε ούτοι τών Αρχιερέων τό έπι
ν α ν ν α Α » - ν - η ν ν -- » ν
σημότερον,
άδ
ώς αυτός φησιν
ι
ό Νικήτας)"Ωούδεκαλώς πεπράχθαι τώ. Ιγνατίω "Ττήν τού δι'
ν 4, αν
Γρηγορίου άποβολήν, ν - αν φ » - ν φ ν ν
αοικος αρα ήν αυτη και κατακριτεα. Ας δε ταυτα ούτως ειχεν, αυτος Ιγνατιος οι ων επραζεν επειτα
τρανώς έμαρτύρησεν, ότε τον Γρηγόριον παντί σθένει έδυσωπείτο, και δικαίως κατά τής γενομένης αυτώ
» ν ν 1 - . α ν ν ν α Λ, α - ν - και η αν ν
άδικίας κατακραυγάζοντα έπεράτο πραύνειν, ώς αυτός πάλιν ό Νικήτας ιστορεί λέγων “Εν όλους μεν
- - - - ν --
“ούν ένδεκα χρόνους τής πρώτης αυτού Πατριαρχείας ό"Ιγνάτιος αποπειρώμενος, πάσαν δε δωρεών προ
σε ν ν ν 1 φ - ν ν ν - » - Λ ν 1) - “ς ν
τεινόμενος φιλοτιμίαν, ούχ οιός τε έγένετο την τού Ασβεστά κακίαν κατασβέσαι. " Δήλον ούν εκ
τούτων τών Νικήτα λόγων, ώς Ιγνάτιος αυτός έπι τους πεπραγμένους μεταμελούμενος, ούκ ένδικαιοσύνη
ταύτα πεπράχθαι άνωμολόγει: “ αισχρόν γάρ ή μετάνοια ποιεί και το καλώς
ν - Λ
πεπραγμένον ή δ’ έξι επιστήμης ώριμημένη και λ ο γ ι σ μ ο ύ π ρ ο αίρεσις,

ούδ’ ά ν πταίσιωσιν αι πράξεις, μεταβάλλεται,” λέγει ό μέγας έκ Χαιρωνείας φιλόσο
φος (έν βιω Τιμολέοντος § 6). Όθεν δή και δωρεας, και ουχ άπλώς δωρεας, αλλά πάσαν
δωρεών προτεινόμενος φιλοτιμίαν, πραύνειν έπειράτο τον δικαίως κατ' αυτού κατα
ν - ν ν ν
κραυγάζοντα Γρηγόριον. “Ως δ’ ουκ έπειθε τον άνθρωπον, φιλότιμον όντα, και ουδεμίαν δωρεάν
- - α -
ικανήν ήγούμενον είναι την μεγίστην έκείνην ύβριν θεραπεύσα, άκριτον και αναίτιον όλως τής
Επισκοπικής αξίας καθαιρεϊ.
ν ν και η ν » Λ,
Ουδέν γάρ αυτού παρ’ ουδενός όρίζεται έγκλημα,
Λ δε αλλά Ν
Νικήτας - ν ν Σ» α ν ν
μεν φησίν “ έπ' έγκλ ήμασί τ ι σ ι κατηγορείσθαι αύτόν,” οι δε μετά Νικήταν ν ν
πάντες, εν οις και οι νεώτατοι Ιάγερός τε και Tόστης, ούτω γενικώς λέγουσι “βαρείας αυτώ
ν - - - -
επικείσθαι αιτίας,” ουδεμίαν δε τοιαύτην κατονομάζουσιν. Έπειτα δε την άδικον ταύτην καθαίρεσιν,
η -
οιον επισημοτέραν ποιούμενος ό Ιγνάτιος, εις Ρώμην απέστειλε κυρωθησομένην. Oύ μέντου επεκύρω
σεν αυτήν ούτε Λέων ό Δ΄, ούτε Βενέδικτος ό Γ΄, ό τον Λέοντα διαδεξάμενος, καθάπερ άλλοι τε και
Α ν ν ν ν - - - - - ν
Πάγερος αυτός μετά Φλευρή μαρτυρούσιν, έκ μετριοφροσύνης των Παπών λέγοντες μή κυρωθήναι την
ν - ν - -- - -
καθαίρεσιν! (Fleury Hist. Eccl. Tom. ΧΙ. p. 6 και 491 –Jager Hist. de Photius, p. 7). Ίδε και Με
ν - - - ν
λετ. Εκκλ.
Φ
-
“Ιστ. Τόμ. Β΄, σελ. 274 – Μετά δε την Ιγνατίου έκπτωσιν, υπό τής Συνόδου των Αρχιερέων,
ν ν ν ν ν Σ) - - ν - α ν ν ν
τής τόν Φώτιον έκλεξαμένης Πατριάρχην, άπολυθείς τής καθαιρέσεως ταύτης ό Γρηγόριος (εί και
ν ν ν η --
παρανόμως καθήρητο), και την Επισκοπικήν άναλαβών αξίαν, έχειροτόνησε τον Φώτιον, ώς έν τοις
εξής ερήσεται εκτενέστερον,
αν ν ν - Α Λ - Α ν - Α -- Α
άμα δε και τών γραμμάτων φίλος και θερμότατος προστάτης ώς τώ νεανίσκω Μι

ν Α Α Α - - - Αν
χαήλ μάλιστα προσκείμενος, και τούτου προστατεύων, περί πολλού έποιείτο την βασιλεύ
Αν -- Α - αν » ν Α - ν
ουσαν μητέρα των πραγμάτων άποστήσα, όπως, εκείνης εκποδών γενομένης, αυτός διά
- Λ, - - » Α" -- ν. - - -
τού νεανίσκου Αυτοκράτορος πάντα διέποι κατ' αρέσκειαν. Τούτον δή ούν τον Βάρδαν,
- - ν η ν Α Α - ν ν »
ούτω πρός
δ -
τήν "Ι
ιδίαν άδελφήν αντιπολιτευόμενον, δεύτερον μετά Γρηγόριον
Α. Α. θ
τον Ασβε
» Α. » - » Α Αξ -- - Α Α
στάν δημοσία Ιγνάτιος έξύβρισεν, ανάξιον αυτόν κηρύξας τής των θείων μυστηρίων
ν αν ν - ΚΑ / Σ) . - -- - ο -- ν Α Σν
κοινωνίας, ότι την ιδίαν άποπέμψας γυναίκα τή έαυτού συνώκει νύμφη, ήδη τετελευτη
Α » - - - 1 Α Α - ν ν -
κότος αύτω τού υιού. * Ούμόνον δέ, αλλά και προσερχόμενον μετά ταύτα, και δυσω
"Ταύτην Ιγνατίου την πράξιν ιστορών Ιάγερος έπιφωνεί μετά κατανύξεως “Hine mate labes” και
μετά τούτο προστίθησιν “Voila l'origine des maux, qui ont troublé l'Eglise d’Orient, et divisé en deux
la robe mystique de l'Homme-Dieu! (Hist. de Photius, p. 14). Και εποι μεν άντες, ότι διά τούτων εμφαν
τικώτερον μεθερμηνεύει τα τού Νικήτα λέγοντος “Αύτη γίνεται σκανδάλων άρχή αύτη πρώτη τής
Εκκλησιαστικής ακαταστασίας αφορμή” άλλ' ουχ ούτως έχει. Λέγει μέν γάρ έν τώ προλόγω τής
έαυτού “Ιστορίας (p. XLIV), ότι τας ιστορικαίς άκριβέστατα χρήται πηγαίς, ας επιμελώς έξεμελέτησε, και
πιστώς και άκριβώς παρατίθεται το δ' άληθές, άνά πάσαν αυτού την ύπερτετρακοσιοσέλιδον “Ιστορίαν έπι
πόνως ό άνθρωπος άλλους τε και Μαιμβούργιον και Φώχερον αντιγράφει τους δε άντιγεγραμμένους συγγρα
φέων όνόματα υποσημειών–Νικήτας–Μανασσής–Κεδρηνός κτλ – ώς ιδίας μελέτης ταύτα έπιδείκνυσι
προϊόντα, όθεν δικαίως υπό τού άοιδίμου Οικονόμου δεινός μεταγραφεύς ή πλαγιάριος έπωνόμασταν,
(Ίδε Κ. Οικονόμου “περί τών Ο έρμην τής παλαιάς Θ. Γραφής”Τόμ. Δ', σελ. 753, σημ. ζ΄). Ούτω δή
κάνταύθα σελίδας όλας άντιγράφων από Φωχέρου, ει και κατηγορεί τούτου (ένθιάνωτ.) ώς ύπερβολαΐς χρω
μένου (αυτός ών δήθενάκριβολόγος και μέτριος!) και την χρονολογίαν συγχέοντος, και κακώς πολλάκις
κρίνοντος, και τούτο δή το επιφώνημα έξι εκείνου δανείζεται, αυταίς λέξεσι λέγοντος “Voila l'origine des
maux, qui ont troublé l'Eglise d’Orient, et diviséen deux la robe mystique de l'Homme-Dieu!” Παράβαλε
"Παγ. Ίστ. σελ. 14 κι έξι προς σελ. 34 κι έξι τής υπό Φωχέρου εν Παρισίοις έκδεδομένης Ιστορίας Φω
τίου. (Histoire de Photius etc., par le Pro Chrysostome Faucher, a Paris 1772). Είδε και πάσαν βούλει
παραβαλείν την Φωχέρου προς την Ταγέρου Ιστορίαν, άπασαν εύρήσεις αντιγεγραμμένην, ού σελίδας
τινάς, ώς ό άντιγραφεύς λέγει. Εύρήσεις δ' όμως και διαφοράς τινας οιον, Φώχερος μεν (σελ. 15) φησίν
“Theodora fit voir que les fammes sont aussi capables que les hommes de tout ce qu’il ya de plus essen
tiel dans le grand art de regner.” Ιάγερος δε (ένσελ. 1), “Theodora fit voir qu’ily a des fammes qui
possédent aussi bien que les hommes ce qu’ily a de plus essentiel dans le grand art de regner.” και προϊών
εύρήσεις τον μεν πρώτον λέγοντας “un seconde Chrysostome,” τόν δε δεύτερον “un autre Chrysostome”
και αύθις “fut toujours en augmentant– alla toujours croissant,” και πάλιν “mesurant sa vangeance
pesant cette vengeance.” Ούτω τοίνυν ή Ίαγέρου Ιστορία έκτής τού Πατρός Φωχέρου άντιγεγραμμένη,
και που περιπεφρασμένη, γνήσιον μεν έχει πατέρα τον Πατέρα Φώχερον, Ιάγερον δε πατρωόν, αλλότρια
τέκνα ώς ίδια επιδεικνύμενον. Αλλ' είτε αντιγράφων, είτε ιδίαν άποφαινόμενος γνώμην, κακίστην έποιή
σατο τού πάθους διάγνωσιν ό ευφυής παθογνώμων Ιάγερος, έντώ τού Βάρδα παθήματα πάσαν ευρίσκων
τού σχίσματος την άρχήν (όπερδή και Μαιμβούργιος προ αυτού απεφήνατο, τούτο δηλέγων είναι το αί
τιον, έξού τον σκληρόν τής Οθωμανικής τυραννίας ζυγόν ή Ελληνική Εκκλησία υπέστη! Hist. de
schisme des Grecs, p. 2). Τί γάρ προς το σχίσμα τής Εκκλησίας το τού Βάρδα πάθημα; Τούτο μεν
τγάρ τόν Ιγνατίου διωγμόν έπήνεγκε, και πρός καιρόν την έντή Ανατολή Εκκλησίαν, διά πετών άντι
πολιτευομένων το αξίωμα, και μάλιστα διά την Παπικήν ραδιουργίαν, διετάραξεν ού μέντου και τον
χιτώνα του θεανθρώπου διέσχισεν, ώσπερ Ιάγερος αποφαίνεται. Ναί, έσχισται μενό μυστικός εκείνος
χιτών, άλλ' ού διά τήν τού Βάρδα έπιτίμησιν, ουδέ διά την Φωτίου και τών έκείνου διαδόχων φιλοδοξίαν,
ώς Μαιμβούργιος ειρηκεν, αλλά διά τούς άσεβώς τά άνω τους κάτω συμφύραντας, και τον χιτώνα εκείνον
παρατόλμως κατασπάσαντας, και τούτον έαυτούς περιβαλεν αποτολμήσαντας. Και αυτοί μέν άπο
Π Ρ Ο ΛΕΓΟΜ Ε Ν Α. 31.
ν - Λ - - Σ) Α - - η Αν » - Α
πούμενον, και συγχωρήσεως τυχεϊν δεόμενον, oύ πρoσίετο τον Βάρδαν Ιγνάτιος, ούδε
Λ ν - -- ν - ν - - -
συγχωρήσεως αυτών ήξίου, αλλά και του Αυτοκράτορος αυτού μεσιτεύσαντος, και
Α. ν - Α - - » -- - ς - ν
προσδεομένου υπέρ τού θείου, και μην και απελας χρησαμένου, άκαμπτος ήν Ιγνάτιος,
ν - ν - Αν Λ Α -- Α α -
ώς αυτός έν τώ προς τον Πάπαν Νικόλαον λιβέλλω φησίν “ Επί τούτοις ό κρατών
ν ν Σ Α ν Σ) - ν Αν » ν Α Αν - -
ποτέ μεν έδυσώπει με, ποτέ δ' ήπείλει τα δεινά, ει μη πεισθείην δεξασθαι τον θείον
-- - νο 1 ν ν - Α Α α Αν ν - ) Λ - » Α ν
ΟΙΟΤΟΕ), Διά δή ταύτα μένεα πνέων ό Βάρδας κατά τού Ιγνατίου, καιρόν έξεδέχετο δί
s » -- - Α - ν Α" ν -- Α Α. - ν ν
κην παρ' αυτού λαβείν, ός και επέστη μετ' ού πολύ.

» ο Α ν Λ. » ν - α
Γήβωνα γάρ τινα Μοναχόν, έκ
- - » - ν
Δυρραχίου εις Κωνσταντινούπολιν άφικόμενον, και έαυτόν Θεοδώρας υιόν, έξι έτέρου
- ν ν Λ α ν - α Λ - - Α
δήθεν άνδρός, ανακηρύττοντα, ό μεν Αυτοκράτωρ, ώς εικός, καθείρξέτε και παντοίας

- Α α Λ - Σ Αν ν ν - » -
έκόλαζε βασάνος, ώς ταραξίαν Ιγνάτιος δε βασανιζόμενον ήλέει, και συμπαθείν έδό

- , Αν » , ν - Α α ν ς Α - Α
κει τώ άνθρώπω δι' αγαθότητα και φιλανθρωπίαν. Ο μεν ουν Γήβων ούτος αποθνήσκει
Λ ο Ιν ν Α ν Α ν Α. Α
βασανιζόμενος Βάρδας δ’ έκ τούτου την ζητουμένην λαβών αφορμήν, τήν τε Βασιλο ν α - Λ Α ν ν ΣΑ -
μήτορα και τον ύπ’ αυτής προστατευόμενον Πατριάρχην πολλά και κακά έλεγε, και
Α α ν - Α ν -- » -- Α »
άμφοτέρων, ώς όμοφρονούντων τώ Γήβων, και κατά της Αρχής συνομωμοκότων, ούκ
σχισθέντες μεγάλων κακών εν παντί τω Κόσμω έγένοντο αίτιοι ή δε Ανατολική Εκκλησία, ουδέν μεν
ουδένα ποιήσασα κακόν, αυτή δε πολλάς ύποστάσα δοκιμασίας, και έπι όλους αιώνας, όμως ουδέ κεραί
αν έξέκλινε της Ορθοδοξίας, αλλά τή τού Θεού χάριτι πάσαν άπεκρούσατο επιβουλήν, κραταιουμένη
έντή πίστει αυτής, ής όμολογεί ένα μόνον άρχηγών και τελειωτήν “ός έστι κραταίωμα τού
λαού αυτού, και υπερασπιστής τών σωτηρίων τού χριστού αυτού.” - Και
- ν Σ) Α ν ν ν ν ν ν ν - ν ν - η Λ -- ν
ταύτα μεν ειρήσθω πρός τούς περί Μαιμβούργιον και Φώχερον και τον δεινόν αυτών αντιγραφέα Ιάγερον,
πανταχού μάλλον, ή παρ’ έαυτούς, την τού σχίσματος αιτίαν άνευρίσκοντας. Η δε προς Βάρδαν τού
Ιγνατίου παρρησία, έν αυστηρώ εξεταζομένη δικαίω, ού προσηκόντως, ουδ' έν ισότητα μάλιστα προ
πούση τή τού Χριστού Εκκλησία, ευρίσκεται γενομένη. Το μέν γάρ τού Βάρδα άνόμημα λεγόμενον
ήν και εν αμφισβητησίμων τά δέ τού νεανίσκου Αυτοκράτορος άνοσιουργήματα και πάσι γνωστά και
αυτώ δή τώ. Ιγνατίω λύπης και στεναγμώναίτια, ώς oύ δυναμένω παύσαι αυτόν άλλως τε άμαρτάνοντα,
και τά τής Εκκλησίας μυστήρια διαπαίζοντα (ίδε Θεοφ. Χρονογρ. συνέχ. σελ. 243 και 245–6). Λέγει
δε περί τούτου και Εδουάρδος ό Μουράλδης έντή Βυζαντινή αυτού χρονογραφία “Les boufoneries de
Michel, ou sessingeries du culte avec ses compagnons, έtaient deja arrivées du temps de Theodora et
d'Ignace, quin avait pas plus que Photius réussi a les empêcher. (Essai de Chronographie Byzant. par
M. Edouard de Murald, p.434. St. Petersbourg 1855 ένθα κακώς ό Μουράλτης λέγει, ότι και Φώτιος
ούκ ήδυνήθη διακωλύσαι άσεβούντα τον Μιχαήλ έπι γάρ Φωτίου, νέος ών ήδη, τάς παιδικάς έκείνας
άταξίας παρητήσατο, έκείνω μάλιστα πειθόμενος νουθετούντι, ώς έκ τής πρώτης Φωτίου επιστολής
ν ν - ν » - αν ν ν ν ν » ν - - ν ν
($ γ΄) μάλιστα δήλον γίνεται). Αλλ' όμως Ιγνάτιος τον μεν Αυτοκράτορα τής τών θείων μυστηρίων
ν Σ ν ν ν ν ο ν - ν ν ν Α. ν -- ν ν ν - ν ν
κοινωνίας ήξίου, τον δε Βάρδαν ανάξιον τής κοινωνίας ταύτης έκήρυττε, καί τής Εκκλησίας ατίμως εξέ
πεμπεν. Ορθώς άρα και προσηκόντως άλλοι τε, και Βασνάγιος φησίν “Bardas allant a Tautel θtait
précédé par l'Empereur, que les écrivains anciens et modernes representent comme le Néron chrétien
ν ν ν » - Α ν ν ν - ν ν ν ν ν ν -
(μάλιστα δε πάντων Ιάγερος, τέρας τι τον Αυτοκράτορα τούτον εικονίζων και άγχόνης άξιον. Hist. de
Photius, p. 8-9, και άλλαχού πολλάκις). Cependant Ignace donnait la communion a Tun, et la refusait
& Tautre, en protestant qu’il ne voulait point que les Sacrements fussent profanés, Quand on fait son
devoir sincerement, on για αμcume acception des personnes, et l'on ne respecte μας μίus le titre d'Au
guste φue cclut de Cesar. (Hist. de l'Eglise, Tom. Ι. Ρ. 323). Ίδε περί τούτου και Παπιστ. έλέγχ.
προλεγ. Τόμ. Α΄, σελ. ή-κά. και Αμφιλοχ. προλεγ. σελ. ιά- β.
Ίδε έντους Συνοδικούς τόν Ιγνατίου προς τον Πάπαν Νικόλαον λίβελλον.
Φ Α - αν » - - ν - ν ν Αν - - ν ν
έπαύσατο κατηγορών, έως άνέπεισε τον Αυτοκράτορα την μεν μητέρα και τάς άδελφάς
- ν - ν -- - ν ν ν -- - η
καθείρξα, Ιγνάτιον δε τού Πατριαρχικού θρόνου έξελάσαι ο δή και εγένετο έν μηνι

- 1
Οκτωβρίφ τού 857 έτους,
Α α ν “ς ν Αν αν - -- Α ν Α. » ν -
κε. Ο μεν ούν "Ιγνάτιος ούτω τού Πατριαρχικού θρόνου έκπεσών, έν Τερεβινθω τη
Α - » - Σ - ν - » Λ Αν Α ν » - ν
νήσω διήγεν εξόριστος. Tών δε τής Εκκλησίας πραγμάτων διά τε τον έκτών εικονο
- Σ) Α ν - ν » Α Σ) Α. Α - ν
μάχων άνανεούμενον σάλον και την Ιγνατίου έξορίαν συνταραττομένων, Σύνοδον Αρχι
Α α - Αν ν ν ν » ν Αν εν ν
ερέων ό Αυτοκράτωρ συγκαλεσάμενος, έκλογήν προύβάλετο Πατριάρχου, οΐου τά διε

Αν - » Λ Α ν - - ν ν » - α ν
σπασμένα τής Εκκλησίας μέλη συνάψα,

ν ο
και την ειρήνην επαναγαγεΐν. Οι δε συνελ Αν ν Αν ν - Σ)
θόντες και συσκεψάμενοι μόνον εύρον ΦΩΤΙΟΝ διάτε σοφίαν και αρετήν κανον έν
Α - ν - » Α » - ν - - Αν -
τοιούτοις καιρούς τούς τής Εκκλησίας αναλαβείν οΐακας, και τούτον προβάλλονται τού
» ν - α ν - αν » ιν ιν - Α -- - ν
Ιγνατίου διάδοχον. Ως δε ταύτα ούτως έγένετο, Νικήτας αυτός μαρτυρεί, λέγων περί
- - Α Α » Α , τα - α
τών εις την Σύνοδον εκείνην συνελθόντων Αρχιερέων Και πλείστα καθ’ έ
α - Αν - Α Λ
’ αυτούς συσκεψ άμενοι, και πάσαν κ ε κινη κότες βουλήν, ΦΩΤΙΟΝ

ο κ. Α Α ν - ν Α -
--
Πρωτοσπαθάριόν τε όντα και Πρωτασηκρήτιν, εις Αρχιερέα της βασιλίδος προβάλ
» - ν ν -- Α - ν Αν αν
λονται. ΦΩΤΙΟΣ δε μετά τών φίλων περί λόγους σπουδάζων, ώσπερ προείρηται,
- -- - - - ν - ν Α - Α
και της καθαράς και ήδίστης μετά τών πλησίον συνουσίας απολαύων, τής άλύπου έκεί
- » ν ν » Α - » - ν Σ) ν » Αν ν -
νης, και αδόλου, και ανεπιλήπτου συναναστροφής, ούδαμώς την εκλογήν απεδέχετο, αλλά
- » -- ν » Α » Α. ν - » Α » Α. Σ) Α » ν
πάντων έδειτομή αυτών αναγκάζειν το τής Αρχιερωσύνης αξίωμα άναδέξασθαι. Ούμήν

- ν Α. Αν Αν 9 Α - αν -
έπειθεν αλλά πάντες προσέκειντο καταναγκάζοντες αυτόν, ώστε και καθειρχθήνα έπι Α α ν ν -- -- -
μένοντα και αρνούμενον, ώς αυτός τε πολλάκις έντας επιστολαΐς αυτού φησί, και πάν
α Α » -- ο ν. -- ν ν -- ν - Α - ) Α
τες ώμολόγησαν
θ
αυτώ οι
δ
έντή μεγάλη Συνόδω τή
Α 'Α
μετά τον θάνατον
Τέλ
τού Ιγνατίουβλή
δε Λ
συγ Σ Α - ν -- 3 - Σ)
κροτηθειση παροντες ογοοηκοντα και τριακοσιοι Αρχιερείς, ελος οε τη ανυπερβλητω
" Ίδε περί τούτου και την συνοπτικήν ιστορίαν τού σχίσματος τής Δυτικής Εκκλησίας άπό τής Ανα
τολικής, δημοσιευθείσαν έντώ Ευαγ. Κήρυκι (Έτ. Δ΄, σελ. 261 και εξής).
* Η Τερέβινθος (νύν κοινώς λεγομένη Aνδερόβιθος) μία τις έστι τών εν τώ Βοσπόρω κατά την
παραλίαν τής Βιθυνίας κειμένων μικρών νήσων, δύο μόλις απέχουσα μίλια της Πριγκίπου. Ακρι
βή τών ώραίων εκείνων νήσων περιγραφήν, ένας και τών Πατριαρχών πολλοί, και τών εν τέλει,
και Βασιλόπαιδες πολλάκις, υπό τών Βυζαντινών Αυτοκρατόρων καταβιούν ήναγκάζοντο εξόριστοι,
ό άοίδιμος Πατριάρχης Κωνστάντιος ό άπό Σιναίου εποιήσατο έν τή Κωνσταντινιάδι αυτού, ής δε
σελ. 209–235, έκδ. δευτέρα, έν Κωνσταντινουπ. 1844.
* Ίδε έν τους εξής τα Πρακτικά τής μεγάλης εκείνης Συνόδου (Πράξ. Β), ένθα Φωτίου περί τής
εκλογής αυτού λόγον ποιουμένου, και την γενομένην αυτώ βίαν διεξόντος, πάσα έξεβόησεν ή Σύνοδος
“Τούτο οικείοις όφθαλμος έθεασάμεθα οι πλείονες έξιήμών και όσοι μή έωράκασιν από τών έωρακότων
“ τότε, μέχρι νυντής φήμης άκαινοτομήτου διακρατούσης, άνεμάθομέντε και ακριβώς επιστάμεθα, ότι τούτο
“ ούτως έγένετο.” Οι μέντο, Φωτιομάχοι πεπλασμένα ταύτα ευρίσκουσε, και συνεσκευασμένα Φωτίω, όπως
έχοι λέγειν, ότι βία δήθεν υπείκων άνεδέξατο την Πατριαρχείαν. “Π convoite donc (λέγει Ιάγερος)
* cette dignité avec toute Tardeur de son insatiable ambition; mais il dissimule, se laisse presser par
“Michel et Bardas, afin de se couvrir du masque de la modestie, et de pouvoir dire plus tard qu’ on
“lui a fait violence” (Hist. de Photius, p. 21–22). Αλλ' όπερ έν Φωτίω ύπόκρισιν ευρίσκει και
ψεύδος, τούτο έν τώ Πάπα Στεφάνω Ε, τώ τόν Αδριανόν Γ΄ διάδεξαμένω, αλήθειαν ευρίσκει και
Π Ρ Ο ΛΕΓΟ ΜΕ Ν Α. 33
βί α Α. ν δέξ ν ν λ Α. Α α - - Α - Σ. ν
ια υπεικων απεοεξατο την εκλογην, παντων υπισχνουμενων, και μην γε και ομωμοκοτων,
Α. -- - ν - - -- -- Α α Αν
συνεργήσειν αύτω πρός τήν τής ειρήνης και της κοινής άπάντων όμονοίας αποκατάστα
» Α. ς - Αν Α" - "Α ν ν
σιν." "Επί τούτοις ούν κοινή πάντων ψήφω έπι τόν Πατριαρχικόν άναβιβάζεται θρό
άρετήν ό άμερόληπτος ιστοριογράφος Ιάγερος. Λέγει τοίνυνάκοντα και έλκόμενον άναβήνα τον Στέφανου
έπι τόν Παπικόν θρόνον, και ταύτα ούχ ύπό Αυτοκράτορος και Καίσαρος και τών άλλων τών εν τέ
λει, και τού Κλήρου παντός, ώσπερ Φώτιος, άλλ’ ύπό τών έν “Ρώμη Επισκόπων και ιερέων. “A la
mort d'Adrien (λέγει ό φιλαλήθης Ίάγερος) les Eveques, le Clergé de Rome et tout le peuple le por
tèrent unaminement au souverain Pontificat. Lui seul s'en crowait indigne. C'est pourquoi il prit la
fuite, et se cacha dans la maison. Il fallut Ten tirer de force pour Télever sur le trome, au quel Dieu
Tavait appelé.” (Hist. de Photius, p. 377). Tά δ’ αυτά και περί Νικολάου αυτού ιστορούσιν έτεροι των
Παπιστών, άκοντα και τούτον λέγοντες έπι τον Παπικόν άναβηναι θρόνον. “Πs allorent (λέγει όG. Ε.
Chevé έντώ βιογραφικώ τών Παπών Λεξικώ) promptement le chercher a l'Eglise de St Pierre, οι 11
s έtait caché, se disant indigne d'une telle fonction. On Ten tira de force etc. etc.” Και έστιν ώς αλη
θώς θαύματος άξιον, ότι την Νικολάω αποδιδομένην ταύτην αρετήν ούκ έξύμνησεν Ιάγερος και τούτο,
ώς έρικε, συνιδών ό καλός εκείνου αντιγραφεύς Τόστης έσπευσεν εις αναπλήρωσιν τού ελλείποντος, όπερ
δή και άλλαχού εύρήσομεν αυτόν ποιούντα. Oύ μόνον δε την Ίαγέρου ταύτην έλλειψινό καλός άναπλη
ροϊTόστης, αλλά και Φωτίω τον Νικόλαον παραβάλλει (τούτο δή το τής παροιμίας “τή Αθηνά τόν
αίλουρον”) και φησίν άξιον είναι σημειώσεως, ότι, εκείνου έκ λαϊκού έν Κωνσταντινουπόλει τον
Πατριαρχικών καταλαμβάνοντος θρόνον, ούτος έν Ρώμη άκων και έλκόμενος έπι τόν Παπικών
άνεβιβάζετο. “Ed e veramente cosa degna a motare, che mentre in Constantinopoli un laico ed uomo
d'arme afferrato alla episcopale cattedra la faceva da persecutore della Chiesa per tenervisi, in Roma bi
sognava usar violenza con Niccolo per solevarlo a quella del Beato Pietro (!!!) etc, etc. (Storia dell'
origine dello Scisma Greco. Vol. I. φ. 239) Ο τοίνυν έγένετο έντή εκλογή τού τε Νικολάου και τού
Στεφάνου, τούτο κατ’ Ιάγερον ουδαμώς έστιν αληθεύον, περί Φωτίου λεγόμενον άλλ’ έν έκείνους μεν
τα πάντα κατ' αυτόν και τούς άλλους Παπαστάς άγιότης και αρετή, εν τούτω δε τα πάντα πονηρία και
δολιότης. Αλλ' όμως ούτε πρώτον τούτο, ούτε δεύτερον, δεν έστιν έντή ιστορία τών τής Κωνσταντινου
πόλεως Πατριαρχών, άκοντας και άναγκαζομένους άποδέξασθαι την Πατριαρχείαν. Φωτίω δε και Τα
ράσιος ό πατρόθειος οικειον και καλόν υπήρχε παράδειγμα δς, πάντων όμοφώνως προβαλλομένων αυτόν
Πατριάρχην, και Ειρήνης τής Βασιλίσσης συμψηφιζομένης, απελογείτο λέγων “Φόβω συνέχομαι
συγκαταθέσθαι έπι τή ψήφω ταύτη, και ευλαβούμαι από προσώπου τού Θεού προσδραμείν ούτως και ώς
έτυχεν απερισκέπτως, να μή ύποπέσω φοβερώ κατακρίματα κ.τ.λ.” Αλλά πάντων αυτών καταναγκα
ζόντων, απεδέξατο την Πατριαρχείαν. (Θεοφ. Χρονογρ. Τόμ. Α΄, σελ. 709 και εφεξής – Γ. Κεδρηνός έν
Συνόψει Ιστοριών. Τόμ. Β΄, σελ. 22, έκδ. Βόννης). Το μένουν Φώτιον άκοντα και βιαζόμενον έπι τόν
Πατριαρχικόν άναβηναι θρόνον ούτε άλλοι πάντες σοφοί και φιλοδίκαιοι άνδρες αποδέχονται, και δή
και Γίββων ό"Ιστορικός, τάδε λέγων “At the pressing entreaty of the Caesar, his friend, the celebrated
Photius renounced the freedom of a secular and studious life, ascended the Patriarchal throne, etc.
(ένθ. άνωτ. Τόμ. Ζ΄, σελ. 128) τούτ' έστιν “Πειθανάγκη του Καίσαρος Βάρδα, φίλου όντος αυτώ, ό
περικλεής Φώτιος την του λαϊκού και σπουδαίου βίου καταλιπών άπραγμοσύνην, επί τον Πατριαρχικών
άνέβη θρόνον. *
1 "Ο δε ν θν δ α ύθι ε ν - - ν - φ ν. - - ν
τι ρε παντες κοινην υπεσχοντo ομονοιαν, τουτο καθαρως οεικνυται εξ ων τοπ ευους προς τους
Αρχιερατικούς τής Ανατολής θρόνους έγραφε Φώτιος. “Ουκ οίδα (λέγει) είτε προνοία Θεού, είτ’ επ' έ
κα Α - α ν α ν ν - - ν ν ν ν - ν. ν ν -
λέγχω τών ήμετέρων άμαρτημάτων, τόντής Αρχιερωσύνης ζυγόν έπιφορτίζουσιν, ένα μόνω μικράν τής
και η ν ν ν αν ν η - Α
α
άθυμίας παραψυχήνα έφευρίσκονται
- Σ.θ
ότι, σχεδόν ειπείν, προς άλλήλους διαφερομένων απάντων,
Λ, 1. » - α - ν ν ν α
και άλλήλων αποτέμνεσθαι και άπορρήγνυσθαι φιλονεικούντων, όμοφροσύνη της και όμογνωμο
“σύνη ταις αυτών έμφυείσα ψυχαΐς, τά διεσκορπισμένα συνήγε, και τα διερβωγότα συσφίγγουσα
α
“τήν προτέραν όμόνοιαν έχαρίζετο.” (Επιστ. Β΄, $ γ). Λέγεται δ' υπό τινων, εν οις και Δοσίθεος
5
"Α - - Σν Αν Σ) Α ν φ ν ν
νον τήν κέ Δεκεμβρίου τού 857 έτους, πάντας έν ήμέρας έξι τούς ιερατικούς διελθών
Α ν - - - - ο Α - -- Α
βαθμούς, από τού Μοναχού και Αναγνώστου μέχρι τού Πατριάρχου,

ν - ν -- α - -
κστ". Ταύτα μένουν οι ΦΩΤΙΟΥ και της αληθείας πολέμιοι πολυτρόπως μεταπλάτ
» Αν Α - » Α Αν - - - -- ν
τουσιν, απάτην λέγοντες των Αρχιερέων τεχνάσασθαι τον Βάρδαν, και τοιαύτα πολλά
- ν ν Α Α - ν α
φλυαρούντες, όπως την ΦΩΤΙΟΥ έξυβρίσωσιν αρετήν μέγα δ’ αυτού και βαρύ εύρ
α ν α α ν Λ - 9 - Α" -- -- Σν » Λ,
σκουσιν αμάρτημα, ώς ύπό Γρηγορίου τού Ασβεστά, καθηρημένου δήθεν όντος, έδέξα
ν Λ -- » ο - - - 1 Α - - Αν » -
το την χειροτονίαν. Αλλ' οι απαθώς ταύτα εξετάζοντες νομιμωτάτην και πάσης εκτός
3. Α α "Α - -- - -
έπηρείας ευρίσκουσε την εκλογήν αυτού, και μαρτυρούνται έχουσιν αυτόν τον αμείλικτον
Λ Α ν ν - ν' -
ΦΩΤΙΟΥ έχθρόν, Νικήταν τον Παφλαγόνα, διαρρήδην λέγονται μεγίστης των

» Α. Α - - - αν - » - -- ν
Αρχιερέων σκέψεως και πάσης βουλής έργον την εκλογήν εκείνην

- - ν Αν Σ) - -
γενέσθαι, αυτόν δε ΦΩΤΙΟΝ πάντες άνομολογούσαν άκοντα και άνανεύοντα ψηφισθήναίτε

- - αν ν - » - » Α" ν ν - - Α ν
και χειροτονηθήναι, ώσπερ δή και αυτός εν πάση ειλικρινεία προς τον Πάπαν Νικόλαον
αν κα Αν αν Αν ΣΥ ν 2. Α Α
έγραφεν
να
Συνεσχέθημεν άκοντες κακούργους ίσα καθείρχθημεν έτηρούμεθα φυλασσό
» Λ » Λ, Σ Λ Α » ν ν
ακ Σν
μενοι έψηφίσθημεν άνανεύοντες - Α ν ν
έχειροτονήθημεν κλαίοντες, όδυρόμενοι, κοπτόμενοι. ν -- -- - α
κα
Ισασι ταύτα, πάντες, ούδε γάρ έν γωνία έγένετο, και το μέγεθος τής έπηρείας την ιστο
Α ν Αν » Λ » - ν - » - ν Α. ν » Α
ρίαν εις πάντας έξήνεγκεν.

Λ, ο
Και ταύτα ού πρός Νικόλαον μόνον, μακράν απέχοντα,
αν - ν Σ) Α ν - - α - - ν αν Σ) ν --
και, ώς άν τις εποι Παπαστής ανήρ, διά τό τής όδούμήκος παρακρουόμενον, έγραφεν, αλλά και
- ν » ν -- » - Α. "Α ν Α" » Α - » » -
πρός τούς Αρχιερατικούς της Ανατολής θρόνους, και προς Βάρδαν αυτόν, τον έν αυτή
Λ - Α - ν - . - Αν
παρόντα τη Κωνσταντινουπόλει, τον κατά τους Παπαστάς πάντα μετά ΦΩΤΙΟΥ συσκευά
-- - - - » Λ » - Μ. Α » Φ. - Αν - -
σαντα και προς τούτον, ού δεόμενος, ούδε δικαιολογούμενος, άλλ’ ελέγχων αυτού
ν - ν Σ) Α ν - ν Λ α Α
τα έργα και την ώμότητα " Διά τούτο γάρ άγόμενος και έλκόμενος απεδυσπέτουν
α -- - αν και η τ, Λ - -- » Λ ν Σ Α"
α
πρός ταύτα
αλλ
Αν
. . . . ύφ’ ών βαλλόμενος και πικρώς άλγυνόμενος, έκλαιον, έδυσώπουν,
ν θη Λ -λ - Α "Α Αν -
πάντα μάλλον έποίουν, ή τους ψηφιζομένους και βιαζομένους συγκατένευον, παρενεχθή

ν - -- -- ν - Αν
κα
ναι το ποτήριον απ' έμού τών πολλών και πολυτρόπων φροντίδων και πειρασμών ποτνιώ
» Ι αν Α - ν "Α Αν ν
μενος. " "Ωστε και εί τις λέγοι πεπλασμένα γράφειν εκείνα προς τον Πάπαν Νικό
λ κι έσθ' ο λέ η Α λη Α ιερεί ύθεν όρών αν αν - ν Σ »
αον, ουκ εσα οπως εχει Λεγειν, οτι προς τους εν τη Ανατολη Αρχιερείς, εγγ ορ
ν ν Αν - ν Αν Σ ν » Α" Α. - - Σ) Α
τας τά γινόμενα πάντα, και προς Βάρδαν αυτόν, ήδύνατο ψεύδεσθαι, και ταύτα έλέγχων ν - η » φ - α
και κατακρίνων αυτόν, και ενώπιον Θεού διαμαρτυρόμενος, έφ’ οίς δεινοπαθούντας έωρα
ν - - Αν ν 9 Α 2 - ν ς ιν - » αν
τους Κληρικούς και ταρασσομένην την Εκκλησίαν. * Το μεν ούν νομίμως και ανεπηρεά - ν ν ν Αν
στως έψηφίσθαι τον ΦΩΤΙΟΝ, άκοντα δε και βιαζόμενον την εκλογήν αποδέξασθαι και
- αν αν -λ Λ Α ν Α Α Α
χειροτονηθήναι, ούκ έστιν όστις ούκ άν όμολογήσειε, σώας έχων και φθόνου καθαρευού
ό Πατριάρχης Ιεροσολύμων, μάλιστα πάντων άξιόχρεως, έκόντα τον Ιγνάτιον παραιτήσασθαι την
Πατριαρχείαν (Ίδε Τόμον Χαράς, σελ. δ. τά δε πλείω περί τούτου έν τους τών Αμφιλοχ. προλεγ.
σελ. ιγ, και έντους τών Παπιστ. έλέγχων. Τόμ. Α΄, 8 ιά). Αλλά και Γίββων την περί παραιτήσεως τού
Ιγνατίου δόξαν αποδεχόμενος φαίνεται, ένος Ιγνάτιον αποκαλεί παραιτηθέντα τού Φωτίου προκάτο
χον-his abdicated predecessor. (ένθ. άνωτ. σελ. 449).
* Ίδε Επιστ. ρυθ.
* Ίδε περί τούτου και Βασνάγιον έντή Εκκλ. “Ιστ. Τόμ. Α΄, σελ. 325.
- - - - - - - Α - - -- » - - - -
σας τας φρένας, το δε ύπό Γρηγορίου, άνιέρου δήθεν Επισκόπου, χειροτονηθήναι, περί
- - - αν Αν - - -------- -
ού, τοσούτον ποιούνται πάταγονοί τε Πάπα και οι Παπασταί, τούτο νύν εξεταστέον,
Α ν Α ν Λ -- 1
κζ". Και δή λέγομεν, ότι καθήρητο μέν αδίκως ό Γρηγόριος, ώσπερ προείρηται,
ν -- ν - ν ν
άπελέλυτο δέ τής άδικου και παραλόγου καθαιρέσεως, ότε τον ΦΩΤΙΟΝ έχειροτόνησε
- -- ν ν - ν Αν Σ) - ν - - α - Σ
και άπελέλυτο νομίμως πάνυ. Νόμιμον γάρ έστι τών Αρχιερέων κριτήριον ή τών Αρ
- ν - - - -
χιερέων Σύνοδος, ή δε τον ΦΩΤΙΟΝ έκλεξαμένη Πατριάρχην Σύνοδος, αύτη και Γρηγόριον
-- - - - - -- - ν - - - ν ν -- - -
τής άδικου καθαιρέσεως απολύσασα, έπέταξεν αυτώ την χειροτονίαν επιτελέσαι. Δήλον
ν - φ -- Α. -- -- Λ
δε τούτο γίνεται, ούκ εξ ών ΦΩΤΙΟΣ, ή φίλοι εκείνου λέγουσιν, άλλ’ έξ ών Νικόλαος

ν - - -- - ν
αυτός, ό ΦΩΤΙΟΥ άσπονδος πολέμιος πρός τούς έντή Ανατολή Κληρικούς έγραφελές
α - α Α α - - - Αν -
γων. " Είδε λέγει πάλιν ό Γρηγόριος ύπό τών Αρχιερέων λυθήναι, μάταιος. Oύ γάρ
σε - "Α - α Α -- - ν 9 - ο ν ν Α ν α -- - ν
να
ύπο τών ύποδεεστέρων ή τών ίσων, άλλ’ ύπό μείζονος προσώπου, και,
- δή
ώς έκτών
η ή η
Απο Α - ο - - » - Σ ν -λ ο Α
τα
στολικών κανόνων μανθάνομεν, υπό του αυτόν άφορίσαντος, ή προδήλως (!!!) ύπο
- - Α ν - Σν -- α - ν -λ α ν
τών τού πρώτου θρόνου δικαίων έμελλε λυθήναι.

Υποδεέστερος γάρ ή» 2όμοταγής προ
-λ - - ν - -- Α. -- ΣΥ --
“τεταγμένον ή όμοταγή, μή περινεύοντος του μείζονος, λύσαι ού δύναται

α ν
Ελεγεν άρα
ο Α - ν - - - - ν - ν ν ν ν -
ό Γρηγόριος ύπό τών Αρχιερέων λελύσθαι και τούτο Νικόλαος αποδέχεται μεν ώς γενό
-- Α ν » - - αν -- - - -- - - » ν -λ
μενον, ού μέντοι οιεται όρθώς γενέσθαι, ότι ώφειλεν ύπ’ αυτού τού άφορίσαντος, ή ν - - -- - ν --
προδήλως (άδηλον δε το πρόδηλον τούτο) ύπο της Αυτού Μακαριότητος λελύ -- α Α ν Α » Λ
σθαι. Αλλ' ότι ταύτα λέγων ό Νικόλαος σοφίζεται, και κανόνα πλάττει Αποστολικόν,
-- Α" α ν - "Α - ν - - -- -- - Α -
ουδέποτε υπάρξαντα, τούτο παντί δήλον. Ουδείς γάρ τών Αποστολικών κανόνων τοιού
ν - - ν ν -- Α Α
τόντι διατάσσει, ειμή άρα λέγει τον ΛΒ΄. άλλ’ εκείνος περί Πρεσβυτέρων και Διακόνων,
» - ν ν- ο Α Α. αν αν ο α ν - -λ ν e -
ούχι δε και Επισκόπων, τέτακτα, ούτως έχων “ Eί τις Πρεσβύτερος ή Διάκονος ύπο
Λ - -- ν ν -- α - -λ - --
* Επισκόπου γένηται έν αφορισμώ, τούτον μή έξείναι παρ’ ετέρου δεχθήνα, ή παρά τού
ανε ο Α » - ν - -- - Α Α e - ν » - ν ν --
άφορίσαντος αυτόν, ειμή άν κατά συγκυρίαν τελευτήση ό άφορίσας αύτόν Επίσκοπος,

-- - - ν α - α -- - σε ο Α. » - -- ν -
Τούτον δε τον κανόνα ερμηνεύων ό Ζωναράς λέγει

αν - »
Ετέρας ένορίας Επισκόπω λύσαι - » - Α. -- - ν Λ, ν - - - -
οο
τον επιτετιμημένον παρ' ετέρου ο ύ δέδοται, ει μήπoυ Συνοδική εξέτασης γένηται,
- Λ - ν ο - Λ » Α - - - - - -- --
α
και φανείη μή δικαίως ό Επίσκοπος άφορίσας. Τούτο γάρ και ζώντων έτι τών άφορ
ν ν - , Α" » 3 α' ν - ν -- Σ) ν ν -
σάντων γίνεσθαι επιτέτραπται.

ν
Ωστε κατά ταύτα, είπερ έξι άναλογίας εποι της τον
- - - Α - Αν ν - - ν
κανόνα τούτον και επί τών Επισκόπων κρατεΐν, Νικολάω μεν λύσαι τον Γρηγόριον ού
- αν ο - αν ν Λ - -
προσήκεν, άτε ύπο"Ιγνατίου καθηρημένον (έτέρας γάρ ένορίας Επισκόπω λύσαι τον επιτε -- ν - - - -
τιμημένον παρ' ετέρου

ν , -
ΟΥ ΔEΔOTAI), τής δε Συνόδου την εξέτασιν ποιησαμένης, και
Α » - Λ α Α ν - α * » Αν α -
μή δικαίως άφωρίσθαι τον Γρηγόριον εύρούσης, νομίμως πάνυ ότω άδικω ύποβεβλημένος,
ν - -- - ο Α - Α - ν αν ν α - Α α - -
αφορισμω άπελέλυτο, υπό τής συνόδου των Αρχιερέων λυθείς, ώς αυτός όμολογεί ό
ν αν ν Α. » Α - Α -
Νικόλαος. Ότι δε Σύνοδος Επισκόπων και δικάζει τους Επισκόπους, και της καθαρές
-- ν - -- - αν - » Λ Λ - - - - -
σεως απολύει, τούτο σαφώς μαρτυρεί ότε τών Αποστόλων ΟΔ΄ κανών και το περί τον
- Α ν - - α - Α Λ
θείον Χρυσόστομον γενόμενον. Τούτον γάρ ύπο Θεοφίλου καθαιρεθέντα Σύνοδος Επι
* Ίδε έντους έμπροσθεν $ κδ'.

* Ίδε την Νικολάου επιστολήν έντους. Πρακτικούς τής ψευδογδόης Συνόδου (ΠράξΖ).
* Σύντ, τών Κανόνων υπό Γ. Α. Ράλλη και Μ. Ποτλή (Τόμ. Β΄, σελ. 43).
Λ - ν Α αν ν - - - -
σκόπων κρατεΐν τον θρόνον έδικαίωσαν. Ότε δε πάλιν υπό τής Βασιλίσσης έξεβλήθη,
- εν Σ » - και - α - και Λ - -- Α. - Λ α
διεμαρτύρετο, ότι ούκ επέτρεπον αύτω ύπό Επισκόπων κριθήνα και φησε περί τούτου ό
- - -λ "Α φ ν - -- - - Σ
ιερός ΦΩΤΙΟΣ: “ Ούκ άν δε ούτος ήτείτο (καίτοιγε τις έντους τοιούτοις αυτού επιστη
ανα Α" ν ς -- Αν - ο Α - Λ ν ν» 1 » ν -
μονικώτερος;), ει ήν τούτο παράλογον, το ύπο. "Επισκόπων κρίνεσθαι,

- φ »
Αλλά μην
-- - Σ Αν αν ν Σ - - - και - --
και παρ' αυτού του Αυτοκράτορος (ώσπερ Νικόλαος έντη αυτή επιστολή φησεν) είπερ
ν Λ ν - - Αν - - - --
έκελεύετο Γρηγόριος χειροτονήσαι τον ΦΩΤΙΟΝ, πάντως μετά το απολελύσθαι τής κα Λ, Α Α. -- ν - ν φ, -
θαιρέσεως τοιαύτην έλάμβανεν εντολήν. Ούτε γάρ την Σύνοδον εικος ήν επιτρέψαι τώ ν Α ν
καθηρημένω Γρηγορίω την χειροτονίαν επιτελέσα, ούτε ΦΩΤΙΟΣ αυτός, είπερ της και
Σν - - » Λ Λ » ν » Αν - Σν - --
άλλος, τά τής Εκκλησίας νόμιμα επιστάμενος, άπεδέχετο τούτο, άλλως τε και πολλών
Λ Σ - -- ν - » -
παρόντων Αρχιερέων, φίλων αυτού, και αυτών δή τών Ιγνατιανών, οι προσέκειντο παρα
-- - - ν φ - - -
καλούντες αυτών αποδέξασθαι την εκλογήν, έξιών είχε λαβείν τον χειροτονήσοντα. Μά
-- - Αν Α - - Αν - - ν
τηνούν οι Φωτιομάχοι, Νικολάου τού Πάπα προεξάρχοντος, τοσούτον ποιούνται θόρυβον,

- "Α - - "Α ν ν
και τούτο προς ύβριν τού πανιέρου ΦΩΤΙΟΥ πλάσαντες, ώς ύπό καθηρημένου Επισκόπου
ν ν αν -- » - - ελ Αν - αν 2 - "Α ν
την χειροτονίαν
- αν
ν
έλαβεν ουδείς γάρ άν τοιούτοις πιστεύσειε πλάσμασιν. * Και περιμέν
αν 9 - Αν -- Αν ν - 9 α -- - ν
τούτων άλς, όθεν δ' άπέστημεν τού προκειμένου διά την αναγκαίαν τών δύο κατά ΦΩ -- - Α
ΤΙΟΥ συκοφαντιών εξέτασιν έπανακτέον αύθις τον λόγον.

- ν - -- - -- ν - -
κή. ΦΩΤΙΟΣ μένουν ούτω τούς τής Εκκλησίας αναλαβών οΐακας, και έν νόμω Θεού
- Λ, - - Αν - ν ν - ν - ν -- -
τό ταύτης κυβερναν προαιρούμενος σκάφος, προς μεν τον Πάπαν Νικόλαον και τούς έντη
ν - - Λ - - - - ν -
Ανατολη Πατριαρχικούς θρόνους περί τε τής εκλογής και τής χειροτονίας αυτού επέ
ν Α. αν - α - - - - ν ν - ν ν » Αν
στειλε τα προσήκοντα, άμα τήν αυτού όμολογίαν τής Πίστεως κατά το ειωθός έκτιθέμε
- Λ -- - - - - » - -
νος τους διέν Κωνσταντινουπόλει Κληρικούς και λαϊκούς, τους τε περί "Ιγνάτιον και τους
ν αν » » - Λ 9 Αν - - ν - » Λ » -
άλλοις άπασιν, έν άδόλω προσφερόμενος αγάπη, πάντα πρός τήν τής Εκκλησίας ειρήνην
Α αν Αν α ν » - - »
και ευόδωσιν έπραττεν. Ιγνάτιος δε ούχ ούτως, ώς μήποτ’ ώφελεν άλλ’ έν αλαζονεία
- α Λ ν Α - - » - » Α αν Α. α Α" ν -
και υπεροψία πλείστη, ήν οι περί αυτόν ιδίων ένεκα συμφερόντων ύπεξέκαιον, πρός τε τον
- ν - - - -- Α
Καίσαρα και τον Αυτοκράτορα χαλεπώς άντεμετρείτο, και ΦΩΤΙΟΝ δι' εκείνους πολλά
- - Αν - » - » - - - - - α ν » - -
και κακά έλεγε, ληστήν αποκαλών αυτών και μοιχόν, και τούς υπέρ αυτού ψηφισαμένους
-- -- ν Λ -- α - αν Α. - - -
Αρχιερείς έξυβρίζων, αυτός τε και οι φίλοι αυτού. "Ωστε πάλιν εις τήν προτέραν επανήλθε
-- Αν Λ, - ν Α » - Α » ν Σ ν ν ν
τα
Ν
πράγματα ταραχήν, ήμερών μόλις τεσσαράκοντα κατ'
-
Ιγνάτιον αυτόν,
δ λθ - “Ο
εξήκοντα δε κατά
Β δ βί - » -- - - ν Λ - ο ν - 3 - - -
ικηταν τον πανηγυρίστην αυτου, εν ειρηνη και ομονοια oιελίνουσων. μεν γαρ Bαρρας βια
* Ίδε κατωτέρω ένταϊς Συναγωγαίς και αποδείξεσα κ.τ.λ. τό ΣΤ' ερώτημα,

* Ίδε περί τούτου και Βασνάγιον (ένθ. άνωτ.) και Παπιστ. έλέγχ. προλεγ. Τόμ. Α΄ $ ιβ΄ και Τόμ. Β΄,
σελ. 210–1, και Αμφιλοχ. Προλεγ. σελ. ιδ', σημ. ά. Σημειωτέον δε και τούτο, ότι Νικόλαος έν μέντας
πρώτας αυτού επιστολαΐς, πρός τε τον Αυτοκράτορα και τον Φώτιον, ουδένα περί τούτου ποιείται λόγον,
αλλά μόνον εν αυταίς ευρίσκει Φωτίου έγκλημα, το άθρόον έκλαϊκού εις τό τής Πατριαρχείας αξίωμα
πρoστήναι, και τούτο δή πρόθυμος δεικνύμενος παρ' ουδέν ήγήσασθαι, εΐτά παρ’ αυτού ζητούμενα παρε
δέχοντο άλλ’ εκείνων αποτυχών, τότε δή και τούτο κατά Φωτίου εξήνεγκε το κατηγόρημα, ώς ύπό καθη
ρημένου Αρχιερέως εκεχειροτόνητο, και άλλα είπε και έπραξε, περί ών έν τους εξής ειρήσεται τα προ
σήκοντα.
* Ιγνάτιος μέν αυτός έντώ προς τον Πάπαν Νικόλαον λιβέλλω (όν δε έντους. Πρακτικούς τής ψευ
- - ν - -- Αν - - - ν -
τήν τών "Ιγνατιανών αυθάδειαν καταστέλλειν έπεράτο, οι δε μάλλον άξαγριούμενοι, και την
- - - Α ν Λ Α" Σ ν Σν -
τής Αρχής βίαν εις ΦΩΤΙΟΝ παραλόγως ανάγοντες, ούμόνον άλλα κατεθρασύνοντο αυτού,
-- ν - -- - α - α Α -- - ν - Α- - Α »
αλλά και τάς προτέρας εαυτών όμολογίας άθετήσαντες, εις ιδίαν συνήλθον Σύνοδον, έν
φ α ν -- Α. Αν Φ - α
ή ΦΩΤΙΟΝ, ώς παρανόμως δήθεν Πατριαρχεύσαντα, πάσης Επισκοπικής ιερουργίας

Αν Α ν - τ, - - Σ) -
απεκήρυξαν άδικώτατον δε τούτο ήν τών έργων αυτών. Ει γάρ αληθώς ή ΦΩΤΙΟΥ

-- ν - κ Α φ Α - -- ν Α -- Α αν ν
εκλογή και χειροτονία παράνομος ήν, τί δήποτε παρόντες τότε ού κατεψηφίζοντο, ότε πολλή
- Α Λ Α - --
περί εκλογής Πατριάρχου έγένετο σύσκεψης, και κατ' αυτήν Νικήτα την φράσιν, Τ α Ο Οζ
-- Α Α Σ) - ν Λ - » Αν - - » --
έκινήθη βουλή, αλλά τουναντίον και επέκειντο προτρέποντες και εκλιπαρούντες

» - Σ) Α ν » Α" Ι ν - - -A
αυτόν αποδέξασθαι την εκλογήν; Ειδεμή παρήσαν, ή άλλως ήναγκάσθησαν, ή ήπα ν ν Σ "Α
τήθησαν, τίνος ένεκενού μετά την έκλογήν αυτην διεμαρτύροντο, και τον παρανόμως έκλε
Α. ν ν --
χθέντα και χειροτονηθέντα ούκ απεκήρυττον, αλλά μετά μήνας όλους δύο κατεξανέστησαν
Α ελ -- ν Α - - ν --
και κατεκραύγαζαν; Η δήλον ότι διά τον ύπό Βάρδα γενόμενον αυτούς διωγμόν ; Αλ
ν - - - Αν - -
λά τί πρός ΦΩΤΙΟΝ τούτο, ός γε και περιείπεν αυτούς, και ώς άδελφους αυτούς ού διέλει
Α. ν - - α Α α -
πεχρώμενος, και υπέρ της κοινής άπάντων όμονοίας αγωνιζόμενος. Είδε στασιάσαντες
ν - , -- Λ Λ, Αν - ν
κατά της Αρχής, και ταύτην διασύροντες και άτιμάζοντες, κακώς έπαθαν, ού ΦΩΤΙΟΝ,
α - ν - - "Α - Λ --
άλλ’ εαυτούς αιτιάσθαι προσήκε, το τού Ησιόδου ένθυμουμένους εκείνο,

"Αφρων δς κ' έθέλη προς κρείσσονας άντεφερίζειν
Νίκης τε στέρεται, προς τ' αίσχεσιν άλγεα πάσχει. *
δογδόης Συνόδου) φησίν “Και ούπω τεσσαράκοντα ήμέρα μετά την χειροτονίαν παρήλθον, και
καθήρεσέ με κ.τ.λ.” Νικήτας δε ό"Ιγνατίου πανηγυριστής, “Ούπω δε μετά την χειροτονίαν δύο μήνες
παρήλθον, και αυτός τους όρκους ήθεσηκώς κ.τ.λ.” Πόθεν άρα ή προφανής αύτη διαφωνία τού βιογρα
φούντος πρός τόν βιογραφούμενον αυτόν; μών ό λίβελλος εκείνος ού γέγραπται, άλλ’ έββαπται; Αλλά
το συμφωνίαν έντους τών Φωτιομάχων λόγους ζητεΐν ταύτόν έστι και δικτύω. άνεμον θηράν. Τοσούτο γάρ
ευρίσκονται διαφωνούντες άλλήλοις, και έαυτούς πολλάκις, ώστε τους εν σκότει πλανωμένους και άλλή
λοις συμπίπτουσιν όμοια φαίνονται πάσχοντες, και ευάλωτοι γίνονται τους άπαθώς την αλήθειαν έκζη
τούσιν. “ Ευάλωτον γάρ ή πονηρία, κατά τόν θεολόγον Γρηγόριον, και πανταχόθεν έαυτή περιπέ
1»
ΤΤΟυσα,
" Ουδεμία έγένετο έντή μακρά τής Συνόδου εκείνης διασκέψει αντίρρησης κατά τής Φωτίου έκλογής
αλλά πάντες όμοφώνως εκείνον μόνον άνεκήρυττον ικανόν τών τής Εκκλησίας πραγμάτων προστήναι.
Ειδέ τις ήναντιούτο
νΑ ίλ
(ώς"Τφησε Γενέσιος έντή Δ΄ Βασιλειών
ν Ν
ένα μόνον ήναντιώσθαι,
Φ ν
Κωνσταντίνον
θ
τον έξ ν ν -A α ν Λ, Λ. ν ν Ιν Α
ρμενίων, φίλον όντα Ιγνατίω), πάντες άνοι περί Νικήταν σύγχρονοι -Φωτιομάχοι
ν ν » ν 2
έμνήσθησαν τούτου, ν - - και ο κ. - » - ν - - » ν ν Σ
και πολύν έποιήσαντο λόγον νύν δ’ ουδέν ουδαμού λέγουσι τοιούτον άλλά τουναντίον Νικήτας αύ
τός και καταμέμφεται τούς Ιγνατιανούς, ώς ευθύς μετά την εκείνου έκπτωσιν μεταβαλομένους, και τούς
εαυτών όρκους άθετήσαντας φησί γούν ό Νικήτας “Ούπω τρεις μετά την κατάβασιν διεληλύθεσαν
“ ήμέρα, και παρήσαντών Επισκόπων οι νομιζόμενοι λογάδες, λίβελλον αποταγής, ήτοι παραίτησιν,
“διά την ένεστώσαν του καιρού κακίαν άξούντες λαβείν παρ’ αυτού. Και ταύτα τίνες, οι εγγράφως
“αυτώ πρότερον όμωμοκότες, και
αν Λ Εθ αυτής έκπεσείν τής ύπερουσίου
ν Τ Τριάδος
δε Κ δ εύξάμενοι, είγε
Σ τον οικείον-
κ. Λ - -, α - ν » - ν -
ποιμενα ανευ καταγνωσεως

--
αθετησαμεν κανονικης. εώργιος δε ό Κεδρηνός έν τή. Συνόψει τών - Α
στοριών (Τόμ. Β΄, σελ. 172, έκδ. Βόννης) λέγει: “Όμως δεύπενδόντες, οι μεν άπελας, οι δ’ ύποσχέσε - - ν
σιν, είκουσιτώ τού Βάρδα θελήματι, τής αρετής και δόξης έρωτα χρημάτων και λειποταξίαν ανταλλαξά
μενοι.”
ο Ησιόδ. "Εργ. και "Ημ. 194.
ν ν "Α Α" ν - Αν -- ν - -
τοδ δε προς ΦΩΤΙΟΝ ανάγειν τήν τών ιδίων

» Α Π
παθημάτων άρχήν, τούτο την άβουλίαν
Σ) --θαι
και Αν ν Α 1 - - -- αν - - -- Αν --
άδικίαν αυτών καταφανεστέραν έποίει. ως γαρ, ος γε και προ του γενεσι Τα ΟΤα
Λ -- - Α ν Α
φρονίμως και νουνεχόντως προλαβείν ήγωνίζετο, και γενόμενα κατέκρινε, και προς Βάρ
Σ - Αν - ν - - Σ) - - Α
δαν αύτόν γράφων υπέρ τών δεινοπαθούντων έδετο, πικρώς εξελέγχων αυτού την ώμότη
- - ΣΑ - - ν - - Α
τα. Πώς oύν ένοχος άν είη τους διωγμούς εκείνος ΦΩΤΙΟΣ, ειμή κατά τήν Ίαγέρου
λογικήν;
ην ; Ούτος γάρ
γαρ και διά ταύτα ΦΩΤΙΟΝ αιτιώμενος,9 ύποκρίνεσθαι φησε δυσανα
- Λ - Α - Αν ν
σχετούντα, και όδυρόμενον έπι τους γινομένους, και περιέργους, γράφονται προς
Α" Αν - Αν - - Α Α -
Βάρδαν επιστολάς, τη δε προχειροτάτη τού κακού θεραπεία φεύγοντα χρήσασθαι, τού

- - - ν Αν -η - ν Α
Πατριαρχικού δήλον ότι αποστήναι θρόνου, και Ιγνάτιον επαναγαγειν, αλλά περί τούτου
ν Σ ν Αν ν ν α Α Α - -- » -
μεν ού δεν λέγει, φιλανθρωπίαν δ’ ύποκρίνεται χριστιανικήν, και περιπαθώς έπι

- Α Α - 2
τους γινομένους κατοδύρεται.
-- ν ν - - - --
κθ. Αλλά ταύτα μεν Ίάγερος λέγει, αχλύν τινα βαρείαν πρό τών όφθαλμών
ν ν Α ν Σ Λ ν - - -- - α - » ν - ν
φέρων, δι' ήν την αλήθειαν ιδείν και κατανοήσαι και όμολογήσαι ού δύναται, τής δε
"Α ν Λ - Λ
την αχλύν αφελούσης Αθηνάς προσδεόμενος,

"Οφρ’ εϋ γιγνώσκη ήμεν Θεόν ήδέ και άνδρα. *
α ν ν » Α Ο -- -- - α ν - » - ν ν
Οι δε την αλήθειαν απαθώς ζητούντες, και ύγιαίνουσι τους όφθαλμους αναγνώσκοντες,

- Αν - - ν Α" αν αν αν - -
ληρείν λέγουσι τον καλόν Ίάγερον, όταν έν τε άλλαις τών ΦΩΤΙΟΥ επιστολών και
1. - Αν ν - - - - Α ανα --
έν τη πρώτη προς Βάρδαν τάδε γεγραμμένα καθαρώς αναγινώσκωσιν Και τοσαύτα

να ν ν ν αν ν - - - ή
οο
μέν
άλλ
πεπόνθαμεν έμπροσθεν ώσπερδι'δε λείποντος του κακού,
λ
προσεπινοείται
Κλή
Α
και τρόπος ο - -- ο - αν - - - --
αλλος κακωσεως και κακουνται οι ημας ετεροι, και λιμαγχονείται ηρος, και των
σε - - - - Σ Λ » α - -- "Α ν Αν
ε
υπό χειρα το επισημότερον ν’ έφ' ήμών υποστήvαι την συμφοράν και λέγοντες και
Αν ν » - "Α ν » Α 5 ν. ν - - » Α 4
μνημονεύοντες, τόν όνειδισμόν και την άράν έπι κεφαλήν ημών αναφέρωσιν. * . . . . .
" Και Ιγνάτιος δε αυτός Νικολάω γράφων τον λίβελλον, Βάρδαν μόνον αιτιάται, Φώτιον δε ουδαμώς.
Ακούσωμεν ούν αυτού λέγοντος Ιγνατίου. “Όθενδή ταύτά μου συνεκύρησεν, ιδού γράφω. Προϋπήρχον
“έν πάλη και μάχη προς τον τού Βασιλέως θείον Βάρδαν τον τυραννήσαντα, και παίων τους τού πνεύμα
“τος λόγος
α δ
ούκ έπαυόμην,
δ
άντετυπτόμην δε τας άπελας και επιβουλαΐς.
ν 'Α εθέ
“Η
"Ε
-
δ’ αιτία, ότι"Εήλεγχον τού ν ν ν ν ν χ- - ν ν ν ν
κα
τον διά τήν Hρωδιανήν χαμαιτυπίαν, δ'και μη πειθόμενον
- δ
έξω έθέμηνθτής Εκκλησίας.
ν δέ ν θ
Επί
θ
τούτοις ό
ν ν ν ν ν ν ν ν ν ν ν -- Σ --
κρατών ποτέ μεν έδυσώπει με, ποτέ δ’ ήπείλει τα δεινά, ει μη πεισθείην δεξασθαι τον θείον αυτού,
“Ως δέ τούτω πεισθείς ό κρατών ήβουλήθη τήν τε μητέρα και τάς άδελφάς έξοστρακίσαι τών βασι
“λείων, έγκελεύεται
- Δ
μοι κεραι αυτάς. Εγώ "Ε
ν
δ’ ουκ έπειθόμην διά τότών
θ
γυναικών περί την κουράν
ν θ
ά - - Α - ν -- ν η ν ν ν
ΚΟUCTION), ιά ταύτα γούν και τής Εκκλησίας άπηλάθη ν, είτα και έτυ πτήθην,
“ καιδ έξωρίσθη ν, και διέδεμαι, κ αδ ι κ έκλεισίμαι πρό
-- , ν θ
τής τών
Τ
καθ’ ή ίμάς κριτών ν α ν » ν ν ν ν ν γη ν αν α -η
ένδημίας. Και οι σύν έμοί δέ ταύτά πεπόν θα σιν. ουτων του νυν ουτως υπ'
αυτού του παθόντος ιστορουμένων, δε και την αιτίαν τού διωγμού, πολύ πρό τής Φωτίου έκλογής υπάρ
χουσαν, και τον διώκοντα καταδείκνυσιν έξoνομάζων αυτόν, πώς άν τις υγιώς έχων τας φρένας Φώτιον
αιτιάσαιτο; Τί δ’ άλλο ή βλασφημίας άναπεπταμένας τάς περί τούτου φωνάς τών Φωτιομάχων άπο
καλέσειε, μάλιστα δέ τάς διά μακρών ύπό Ίαγέρου έκπεμπομένας; (Hist. de Photius, p. 26-)
* Hist. de Photius, p. 28 και 30
* Ομήρ Ιλ. Ε, 127.
* Ορθώς ό άθώος Πατριάρχης προέβλεπεν, ώς οι πανταχού αιτίαν κατ' αυτού ζητούντες εις αυτόν
-- -- » Σν "Α e - - ν Α ν - - » -- Α αν
α
Αλλ' ούτε τον ήμίτομον ζην έστι δυνατόν, ούτε ήμάς ένταύθα μένει ν, ούτω
Α » Α - Α
διαιρεθέντας. . . . . . Εξερχόμεθα τού τόπου, πανέτω φθόνος. . . .

- - Σ Α -- Αν - Α
Και τον κονιορτόν έκτινάσσοντες, άποτιθέμεθα τόν θρόνον άποτιθέσθωσαν

ν α - ν - Λ - ν --
τόν καθ' ημών δόλον, τάς επιτηρήσεις, τάς ενέδρας, τάς επιβουλάς. *Ω δίκη, και
Λ -- Α αν ν - - -
ανα
νόμοι, και Θεού κριτήρια, ότι μή πατούμεν ήμας αδικούμεν, και ότι στέργομεν
Α. * αν ν -- -- α Αν Λ Ι --
ού φιλούμεθα, και ότι υπέρ ύμών ιστάμεθα, διχαζόμεθα.” “ Και αύθις προς τον αυτόν
- Α - ν ν ν -
περί τού Χαρτοφύλακος Βλασίου, του πολλά και χαλεπά την Αρχήν λοιδορούντος,
ν -- ν - Αν --
και διά τούτο τήν γλώσσαν αποτιμηθέντος, γράφων ό πράος και αμνησίκακος Πα
- - ν Λ - -
τριάρχης, πικρώς το γενόμενον κατακρίνει, και τελευτών κατενώπιον Θεού διαμαρ

- - εια - - » - - Α -λ Α -λ ν Α ν ν ν
τύρεται,
δέξ θλέγων*Ε“Εν σοί δ' έστι τό λοιπόν, Κ
ο κ. -
ή πρώτην, λή τελευταίαν τήν δε την επιστολήν
ν - Αν Λ - α ν αν » "Α - -
εξασσα γω γαρ κατενωπιον Λυριου Λεγω, ως, ει ουτως εστιν υμιν

σε ν " - ν α - α Α - »
α
σκοπός θέντας ευλόγος ήμών ικεσίας και
Α"
παρακλήσεσι παρακρούεσθαι ήμάς
εθλί - λ
και απο
» Λ Α. - Σ) Α - - - Σν
κα
πέμπεσθαι, και ει μή τις γένηται τω άθλιω έκείνω παραψυχή και παράκλησις, ούτε
Αν Σν Σν Σ Λ » » - Αν » ν » -- - 'Α - --
ο κ.
γράψω, ούτε άλλως
» 2
πως ένοχλήσω άλλ' ήσυχάσω, έμαυτόν επισκοπών και τά έμαυτού
οδυρόμενος κτλ Α
-
Α
Oύ μόνον δε προς Βάρδαν ταύτα μετά παρρησίας έγραφε, κα
» - - Α -- ν - ν
"Τ Ε ν Ο Τ Ι Ο ν Κ υριου επι τους γινομενους κακούς διαμαρτυρόμενος, και ΤΟ ν θρόνον
άνοίσουσι τάς συμφοράς, άς διά τήν έαυτών άβουλίαν υπέστησαν, άναιδώς κατά τής Αρχής στασιάζον
τες. Διά τούτο δή και περιαλγής άνακράζει “Εξερχόμεθα τού τόπου . . . άποτιθέμεθα
τον θρόνον.” Αλλά ταύτα Ιάγερος ούτε βλέπει ούτε άκούει, λέγει δε και βεβαιου μηδέν περί
τούτου λέγειν τον Φώτιον “Il avait entre ses mains un moyem facile, qui était de descendre de son tróne
Patriarcal, et d'y replacer le pasteur legitime. Photus n'em ρανle μας” (!!!). Ούχ ούτω δε περί Φωτίου
κρίνουσιν οι καθαρεύουσι τους όφθαλμούς τούς εκείνου λόγους αναγνώσκοντες, ών και Φραγκίσκός έστινό
Φοντάνας, τάδε περί τούτου λέγων “ Dire angebatur animo Photius, cumque videret sui causa malis
quibusque afici insontes, Bardam compellat datis ad ipsum Epistolis, in-guibus cordis fui crutiatus
οb res Eccleste pesumdatas ex obοrtis simultatibus aperiens. Εξερχόμεθα τού τόπου, ait, πανέτω φθό
νος κ.τ.λ. Numigitur dicendum Photium affectasse Patriarchatum, idque malis quibusque artibus, qui
loco ultro cedit me aliorum in se invidia insontibus obsit 2” τούτ' έστιν “Περιαλγής την ψυχήν ό Φώτιος,
“ ότι διά τόν κατ' αυτού φθόνον άθώους έβλεπε δεινοπαθούντας, πρός Βάρδαν επιστέλλει δεινολογούμενος
“έπη τους γινομένους, ά την Εκκλησίαν συνετάραττεν. Λέγει τοίνυν “ Εξερχόμεθα τού τόπου... παυέ
“ τω φθόνος κ.τ.λ. Πώς oύν άν τις εποι Φώτιον διά πάσης δολιότητος την Πατριαρχείαν έπιζητεΐν,
“ός ήδέως τε και προθύμως ταύτην άπετίθετο, μή διά τόν κατ' αυτού φθόνον αθώοι κακώς πάσχονεν; –
(Franc. Fontana-Novae eruditorum delicite. Tom. Ι. Ρ. XXVII. Florentice 1785). Ίδε και Δοσίθεον έν
TόμωΧαράς. σελ. δ–έ, και Πέτραν Σκανδάλου υπό Ηλ. Μηνιάτου. σελ. 24. Αθήνησι 1840 έτι δε και
Νέανδρον αυτόν δε τ' άλλα τους Φωτιομάχοις επόμενος, ένταύθα Φώτιον αθώον και άναίτιον αποφαίνε
ται, ουδέν έκείνω προσήκειν λέγωντά τών Ιγνατιανών παθήματα. (Neander– Εκκλ. “Ιστορ. Τόμ. Ε,
σελ. 303 τής Αγγλ. μεταφρ ύπό Τοseph Torrey, 1852). Λυπηρόν δετό τού Σαιντ-Κροΐου, ότι και ούτος
τους Φωτιομάχους, συντασσόμενος άβασανίστως, ύπόκρισιν και δόλον εν τοις Φωτίου λόγος άνευρίσκει
και λυπηρόν, λέγομεν, ότι λοιδορία τοιαύται, τώΊαγέρου πρέπουσαι μυθιστορήματα, κηλίδες εισιν άπρε
πεις τώ άλλως πολυτίμω εκείνου συγγράμματί–Examen Critique des Historiens d'Alexandre le Grand
ένθα όρα. σελ.753–4.
* Επιστ. ρυζ".
* Επιστ- ρυθ. -
Α - - ν ν ν - -- - -
προθύμως άποτιθέμενος, αλλά και προς τον Πάπαν Νικόλαον ταύτά γράφει έντή απολο
-- ν - - αν - αν - - - Σν » Α - Α - ν
γητική επιστολή, λέγων, ότι και άκων εισήλθε, και άκων επί του θρόνου καθέζεται, ει
"Α Α ν - Σ) - Λ Σ -- κα αν » - - -
και πολυτρόπως ηύχετο της Αρχής ταύτης απαλλαγήνα. Ούτως εγώ (λέγει) ΤΟυ
α θ ν ν ν - αν ίδ ν - Ο » ν Σ Α ν β ν '9 α θ Α
ο κ.
ρόνου έφίεμαι, και ούτω σφόδρα αντέχομαι.
-
υ γαρ αρχομενω μεν βαρος ην ο αρονος,
ν ν ν ν » - ν -- αν - » - εν
προϊόντι δε δι’ επιθυμίας έγένετο, άλλ’ ώσπερ άκων εισήλθον, ούτως

αν Αν - - - - ν ν ν - -ν ν -
άκων καθέζομαι και τού βιασθήναι προς την είσοδον μετά τών άλλων έναργής -- - ν - - - - -- -
απόδειξις τό μέχρι το ύ νύν απ' αρχής τής αρχής ταύτης έ θέλει ν

έξι στα σθαι.”
λ". Ούτω τοίνυν καθαρώς διαμαρτυρομένου ΦΩΤΙΟΥ, και πάντα ποιoύντος υπέρ
τών δεινοπαθούντων Ιγνατιανών, και προθύμως υπέρ της κοινής απάντων όμονοίας αποτι
θεμένου τον θρόνον, τί άν τις εποι πρός Ιάγερον, άλλα τε πολλά καταφλυαρούντα
ΦΩΤΙΟΥ, και δή και λέγειν τολμώντα, ώς είχε μεν πρόχειροντήν τών κακών θεραπείαν,
το του θρόνου αποστήναι, ού μέντοι έχρήσατο ταύτη, ο ύδέ λόγον περί τούτου
έποιήσατο; Ήπου αρκέσει λεγόμενον αυτώ το τού Ησαΐου, ότι το κατά ΦΩΤΙΟΥ
πάθος τετύφλω κεν αυτού τούς όφθαλμούς, και πεπώρω κ ε ν αύτου
τήν καρδία ν; Ο μεν ουν ήν έπι ΦΩΤΙΩ, τούτο δή και εγένετο, Ιγνάτιον δε εις
τον Πατριαρχικών επαναγαγειν θρόνον,
. . . . . Βάρδα ζώντος και έπι χθονι δερκομένοιο,
Σν - - ν - - Αν ν - - Α
ούτε ΦΩΤΙΟΥ, ούτ' άλλου τινός τών έπι γής ήν ανθρώπων.

- » - Α - - Α 1. - » - -
Εκείνος γάρ τοσούτω
Α ν ν α -
μάλλον κατ' Ιγνατίου και των φίλων αυτού ήγανάκτει, και παντοίους αυτούς υπέβαλλε
-- αν Αν ο , ν ν - » Λ -ν
διωγμούς, όσω στασιάζοντας έωρα, και την πολιτείαν μετά τής Εκκλησίας άνω και κάτω
- - - η - - Αν -- ν Αν Λ, -- ν
ποιούντας, και τή τών εικονομάχων αιρέσει αφορμήν παρέχοντας ανακύπτειν αύθις εις
Α ν - ν -- ν ν ν
μέσον, και την Εκκλησίαν λυμαίνεσθαι. Διά δή ταύτα πολλάς μέν αυτοί και δεινάς
- ν Λ, ν - -- - α - - - - ο -
υπέστησαν κακώσεις, άκοντος ΦΩΤΙΟΥ και διαμαρτυρομένου υπέρ αυτών, και Ιγνάτιος
ν - "Α α - ν Α. η ν - -
δε πολλά παθών ύπο. Βάρδα,9 τέλος εις Μιτυλήνην
7 έξορίζεται» νός αρχομένου Αυγού
- Α - ν - - ς η - - 2
στου τού 858 έτους, εκεί δε μήνας διατρίψας έξ, αύθις εις Τερέβινθον έπανάγεται.
Επιστ. Γ, 8 γ.
* "Οτι μεν πολλά και δεινά ό άγαθος Ιγνάτιος ύπό Βάρδα πέπoνθεν, οΐαδή και άλλοι τών Πατριαρ
χών πολλοί, όσοι ποτέ τους κρατούσιν άντέστησαν, και Φώτιος αυτός, ότε γενναίως, και άμα δικαίως,
τον Αυτοκράτορα Βασίλειον ήλεγξε, τούτο και ή Εκκλησιαστική Ιστορία προς τιμήν τών τής Ανατο
λικής Εκκλησίας ποιμένων μαρτυρεί, και ουδείς αν έχοι αντιλέγειν. "Οτι δε Νικήτας ό Παφλαγών τα
Ιγνατίου ιστορών παθήματα πολλαίς κέχρηται και μεγάλας υπερβολαΐς, και λόγους πλάττει μυθώ
δεις, τούτου τών τον Ιγνατίου βίον αναγινωσκόντων ουδείς άν έξαρνος γένοιτο, ώσπερ δή και έντους
έμπροσθεν ήμύν είρηται, άλλους τε και Νέανδρον αυτόν εις μαρτυρίαν προβαλλομένους (8 β., σημ. 2).
Μάλιστα δε πάντων & περί τής Ιγνατίου φυγής και τού ονείρου του Καίσαρος Βάρδα διατραγωδεί, μυθο
λογικώτατον δείκνυσι τον άνθρωπον και αμετροεπή. Έχει δ’ αυτώ ό Βάρδα όνειρος ούτωσί. “Ού κατα
“σιγήσω δε έγώ τον τού Καίσαρος όνειρον, ουδέ δίκαιον . . . . . Βάρδας ό Καίσαρ ούτος Φιλόθεον
" έκείνον Γενικόν ποτε Λογοθέτην και φίλον αυτώ πιστόν όντα προσκαλεσάμενος, λίαν έώκει τεθορυβη
“μένω και άσθματι πυκνώ συνεχόμενος- Ο Φιλόθεε, έφη, όραμα είδον, και πάντα μου συνέτριψε τα
λ Α Τ Λ Α εν - - *Ε λ ν ιν λό
Ο. ούτων τοίνυν ούτως εχόντων, και της Εκκλησίας συνταραττομένης, βουλόμενος
α Αν - Α - ν Αν α ν ν
ό Αυτοκράτωρ την ειρήνην επαναγαγεΐν, και τάς αναφυομένας αιρετικάς ταραχάς κατα
- - 9 ν ν Α » Α » Α ν
παύσα, Σύνοδον Οικουμενικήν έγνω συγκαλέσαι έν Κωνσταντινουπόλει, όγδόην ταύτην

ν - Σ) - ν - ν Α - - ν - - -
μετά την έν Νικαία κατά τών εικονομάχων συνελθούσαν. Και δή γράφει προς τον
Αν Λ - Α α » - ν αν ν » - -
Πάπαν Νικόλαον, και πρέσβεις ώς αυτόν δωροφόρους, ώσπερ είθιστο, αποστέλλει και
- Α. - - - - -- Αν Αν -- Αν
την ανάγκην του Συνοδικώς τήν τών εικονομάχων άναβλάστησιν έκκοπήναι ύποδεικνύς,
Α" Α "Α - ν α - Αν αν ν - ν -
παρεκάλει πέμπειν προς τούτο τους εαυτού τοποτηρητάς άμα δε και τα κατά ΦΩΤΙΟΝ
Αν - - Α - - ν - - -
προσετίθει, ώς έγένετο, ούτών γενομένων εξαιτούμενος το κύρος, αλλά πάσαν παρά τών
» -- - Α ο Α Αν -- ν -
Ιγνατιανών ψευδή περί τούτων εισήγησιν προκαταλαμβάνων, και οιον έξι επισήμου
Αν -- ν - Λ Α - ν -- Α
παρέχων αυτώ τήν τών γεγονότων αλήθειαν καταμαθεΐν. Αύτη δε ή τού Αυτοκράτορος
"Α - ν Λ ν Α » -- ν Αν α - ν ν - -
προς τον Πάπαν Νικόλαον επιστολή, ού διασωθείσα μεν μέχρις ήμών, έκ δε τής τού
ν' Α Αν - - - "Α α -
Πάπα άπαντήσεως και έξι έτέρας αυτού έγκυκλίου επιστολής προς τους άπανταχού
- ο -
α
δστά, και τούς άρμούς τής όσφύος μου έλυσεν. "Ωμην γάρ κατά ταύτην την νύκτα, ώς δήθεν προε
“λεύσεως ούσης, εις την μεγάλην Εκκλησίαν μετά τού Βασιλέως εισιέναι, κατά πάσας δε θυρίδας τάς
άνω και τάς κάτω εικόνας όράν έδόκουν Αρχαγγελικάς πρός τόν ναόν βλεπούσας. Και ότε πλησίον
ήμεν τού άμβωνος, ώφθησαν ώσπερ κουβικουλάριοι * δύο απότομοι και έμβριθείς ών ό μέν δέσμιον
τον Βασιλέα λαβών, και έπι τά δεξιά κατασύρων έξωθείτο της σολέας, ** κατακρίνων ώς ύπεύθυνον
έμε δε ό έτερος όμοιοτρόπως διά τών αριστερών απήγεν. "Αφνω δε περιβλεψάμενος όρώ έντώ συνθρό
νω τού άδύτου καθήμενον άνδρα γηραλέον, άπαραλλάκτως έρικότα τή εικόνα τού κορυφαίου τών Απο
στόλων Πέτρου. Και αυτώ δύο τινές παρειστήκεισαν φοβεροί, πραποσίτων*** τάξιν έπιφαίνοντες,
Ορώ δε προς τους γόνασι τού καθημένου τον Ιγνάτιον ικετεύοντα, και πολλοίς δάκρυσι περιβαινόμενον
ούτως, ώστε κάκείνον αυτώ συλλυπούμενον στενάξαι και αυτός έβόα “Κλειδούχετής βασιλείας τών
“ουρανών, και πέτρα, ένή Χριστός ό Θεός την Εκκλησίαν έστηρίξατο, ει οίδας, ότι ήδικήθην, παραμύ
“θησόν μου το πολύθλιπτον γήρας.” Ο δε προς αυτόν, “δείξον, έφη, τον αδικήσαντά σε, και ό Θεός σύν
“τώ πειρασμώ ποιήσει και την έκβασιν.” Και στραφείς ό"Ιγνάτιος, τή δεξιά χειρι επέδειξεν εμέ, λέ
γων “Ούτος περισσότερον πάντων έλυμήνατό με, και κόρον τής κατ’ έμού ύβρεως ούκ έσχεν. * Νεύ
σας ούν ό έπι τού θρόνου πρός τόν εκ δεξιών αυτού καθεστηκότα, και μικράν πάνυ μάχαιραν έκβαλών,
εις επήκοον πάντων απεφήνατο “ Tόν θεόργι στον Βάρδαν παράλαβε, και πρό
τού νάρθηκος έξω κατά κοψον μεληδόν. * Αυτίκα τοίνυν έλκόμενος δήθεν προς θά
νατον είδον, ότι και τώ. Βασιλει την χειρα επισείων, “ “Εκ δεξαι, έφη, άσεβότεκνον. Και
ούτως έμαυτόν είδον, ώς ύπαρ καταμελιζόμενον – Ταύτα μένουν ό Καίσαρ θαμβούμενος άμα και κλαί
ων εξηγείτο κ.τ.λ. κ.τ.λ.” Και τοιούτος μεν ότού Βάρδα όνειρος, οιον αυτόν Νικήτας έξύφανεν, ή όστις
ποτ’ άν ή ό τού μύθου τούτου πατήρ. Το γαρ Πέτρον τον Απόστολον επί τού συνθρόνου παραστήσαι
καθήμενον, αλλά μή τον Χριστόν αυτόν, υπέρ ού κακοπαθεΐν έδόκει Ιγνάτιος, ήγουν Ιάκωβοντόν ά
δελφόθεον, δν μάλιστα έφίλει Ιγνάτιος, ώς Νικήτας αυτός ιστορεί, και το μάχαιραν έχειν τον Πέτρον
έν αυτώ τώ συνθρόνω τού άδύτου, όθεν ού μάχαιρα προς άνθρωποκτονίαν, άλλ’ ή χάρις τού Κυ
ρίου ή μών Ιησού Χριστού και ή αγάπη τού Θεού και Πατρός και ή
κοινωνία τού Αγίου Πνεύματος έκπηγάζουσι, και όθεν ειρηνεύειν άλλήλοις και
άγα πάν άλλήλους διδασκόμεθα, και όπου μετά φόβου Θεού, Πίστεως και Αγάπης
προσέρχεσθαι κελευόμεθα, ταύτα πάντα Παπ στην υποδεικνύουσιν είναι τον τού όνειρου πατέρα, ή γουν
Παπίζειν αυτόν τον Νικήταν. Είδε τα τοιαύτα διηγήματα άληθινά τυγχάνει όντα, και πάσης προ
-
* Εκτού Λατ. cubicularius=κατακομιστής, παρακοιμώμενος – ** Και τούτο εκ του Λατ. sol, solis (ό ήλιος) λέγεται και άρσ. ό
σολέας=μέρος του ναού παρά τον άμβωνα. Ίδε Κ. Κουροπαλάτου. σελ. 90 και 94 (εκδ. Βόννης) – “ Και τούτο έκτού Λατ. propositus
(μετ. τούβήμ. propono)=προστάτης, επιστάτης,
6
ν Α - - Αν αν - -
πιστούς γινωσκομένη, και υπό πολλών μνημονευομένη, άμα τή τού ΦΩΤΙΟΥ ένθρο
- - ο ν -- ν Α ν » Λ - - τ Α. - -
νιστική, περί ής έντους έμπροσθεν ($ κή) είρηται, επεδόθησαν τώ Πάπα Νικολάω ύπο
-- Α αν - ν - » Α Σ) - - » ν
τών πρέσβεων, ούπερ και λόγω πάντα εξήγγειλαν αυτώ τά έν Κωνσταντινουπόλει

ν α 1. Α » - - -- ν - ν α ν » - --
γενόμενα, ώς έγένετο.
Σ ν » "Α
Αλλά και τών Ιγνατιανών τινες εις Ρώμην άφικoντο, τού
ν Α ν - ν α ν » -
τε"Ιγνατίου επιστολήν προς Νικόλαον κομίζοντες, και τα καθ’ εαυτούς έκτραγωδούντες,

Αν - Α Λ,
και προστάτην αυτόν και αντιλήπτορα επικαλούμενοι,

ν -- ιν - - ν ν Α ν
»
λβ. Ταύτα τοίνυν δεξάμενος ό Πάπας Νικόλαος τα γράμματα, και τους εκατέρωθεν
ν Α α ν α » - αν - ν α - 1 ν ν
ακούσας λόγους, υπερήσθη, ώς εικός, ότι τους φιλοδόξους αυτού ονείρασε συναγωνιζόμενον
ν - ν ο ν ν α αν α - - α - - --
έβλεπε τον καιρόν. Hν γάρ δή ό άνθρωπος, ώς παρά πολλών όμολογείται, και εκ

- - ν
τών ιδίων αυτού καταφαίνεται έργων, αλαζονικώτατος και τυραννικώτατος, και την έκ
- - -- α ν Λ
πολλού ύποδειχθείσαν τών έν Ρώμη Επισκόπων φιλοδεσποτείαν, είπέρ της και άλλος,
λήψεως ψεύδους άπηλλαγμένα (φησε γάρ ό Νικήτας έν προοιμίω τής ξυγγραφής αυτού,
τής Ιγνατίου, λέγω, βιογραφίας, ότι "σφοδρός κατακάρδιος τής αληθείας πόθος κατέλαβεν αυτόν άλη
θινούς διηγήμασι και πάσης προλήψεως απηλλαγμένους ψεύδους, τον μέγαν “Ιεράρχην και ποιμένα τής
βασιλίδος Ιγνάτιον όποιός τις ήν αποδείξαι"), ού χαλεπόν διαγνώνα τον άναγινώσκοντα. Περιττόν δε
λέγειν, ώς ή τού ονείρου τούτου διήγησις πάντων τών τούςΟΝικήτα
ν - Ο
λήρους αντιγραψάντων κατακοσμεί
ν ν - ν Α α ν Α ν Λ - - ν
τα συγγράμματα, μάλιστα δε την Ίαγέρου Ιστορίαν (σελ. 121–2), δς και προστίθησι θαύμα τούτο πάν
α Λ, ν ν - ν - ν. ν ν » ν » ν - ν ν
τας ήγήσασθαι τους τότε συγγραφείς. Τόστης δεού μόνον αντιγράφει, αλλά και συμπληρού πόν όνειρον,
πρός τά μετά ταύτα γενόμενα συμβιβάσαι τούτον φιλοτιμούμενος, και οιον την τού πρώτου συββάψαν
τος τόν όνειρον διορθών αβλεψίαν. Όθεν δήφησε μή μόνον Βάρδαν έντώ νάρθηκα κρεουργηθήναι, αλλά
και αυτόν τον Αυτοκράτορα, εκότως νή Δία, τον τούς τοιούτους όνειρους καταπέμποντα! Ούγάρ μόνονό
Βάρδας απέθανεν ύπό Βασιλείου του Μακεδόνος κρεουργηθείς, αλλά και Μιχαήλ αυτός υπ' αυτού τούτου τού
Βασιλείου. Έδει τοίνυν τόν όνειρον, άμφοτέρους ώς έν σκηνή τή Εκκλησία παραστήσαντα, και
- - - -- ν
άμφοτέρους δείξαι κρεουργουμένους έντώ νάρθηκα και τούτο Νικήτα μή καλώς προδόντος, μηδέ προ
σθέντος πώ όνειρω, αλλά μόνον Βάρδαν δείξαντος κρεουργούμενον, Τόστης ό καλός Νικήτα και Παγέρου
μεταφραστής προσθείναι δεν δήθητώ ονείρω, και προσέθηκενό άνθρωπος, λέγων “Allora ad un cenno
del' Apostolo parvemi che uno de suoi assistenti eseguisse su di me e l’Imperadore la sua sentenza –
Traeteli fuori, e mettete in pezzi le loro membra col ferro” (Stor. dell’ origine etc. Tom. Ι. Ρ. 313).
"Επειδή τοίνυν Νικήτας, έξού τόν όνειρον Tόστης μεταφράζει, ού λέγει τον Αυτοκράτορα κρεουργηθήναι
έν τώ νάρθηκε μετά τούι Βάρδα, αλλά μόνον απειληθήναι διά τού “έκ δεξαι, άσεβότεκνον,”
ν ν ν ν ν
ό » -- ν -- ν -- - η ν ν ν ν ν
καλός Tόστης την έλλειψιν άναπληρών, και τούτο προστίθησιν, όπως μηδέν ελλιπές έχη πρός τά γενό
μενα ό όνειρος. Ούτως άρα συμβαίνει τούς τά. Νικήτα αντιγράφοντας Παπιστάς μή τούτοις μόνους άρ
- ν ν ν - - » - ν αν - και ν - Λ αν ν
κείσθαι, αλλά και τα ίδια αυτών προστιθένα, ώσπερ και άρχόμενοι έλέγομεν ($ β’), όπως την Φωτίου
2 - ν Υ ν ν ν ν -- - - - η ν - η ν ν ν ν ν » -- - - - ν ν
έξυβρίσωσιν αρετήν. Αλλά και ούτως ουδέν άνύουσιν οι ασύνετοι και γάρ εξ αυτού τού ονείρου (είχρή
πιστεύειν όνειρος, και ταύτα ούτως άσεβώς πεπλασμένους), ώσπερ δή, και εκ του προς τον Πάπαν
Νικόλαον λιβέλλου τού Ιγνατίου, δν έντους έμπροσθεν ($ κή) είδομεν, ού, Φώτιος δείκνυται τών Ιγνα
τίου δεινών αίτιος, άλλ’ ό Καίσαρ μετά τού Αυτοκράτορος. Ίσως μέντοι τών Φωτιομάχων της την έλλει
ψιν ταύτην τού τελιβέλλου και του ονείρου συνιδών επιχειρήσει αμφότερα συμπληρούν, εν μέντώ λιβέλ ε
λω συγκατηγορού
ω συγκατηγορουμενον, ένδετώ
εν δε τω όνείρω κρεουργούμενοντώ
ονείρω συγκρεουργουμ Βάρδα και
ο Βαρος Μιχαήλ παρεμβάλλων τον Φώ
χαηλ παρεμ
τιον, ήγουν εις Σκέπην (ένθια μετά ταύτα ύπό Βασιλείου έκθρονισθείς διήγεν εξόριστος) τή τού
Αποστόλου Πέτρου κελεύσει δέσμιονΣ φρουρούμενον. Τούτου δε γενομένου,
»- r - Π πλήρης δνή Δία
ν » - - ν -- ν ν ν - - ν α
έσταιό όνειρος, και ουδέν ελλιπές έξει προς τα εν Κωνσταντινουπόλει τή τού απ α ρ α οι ουρ
γία γενόμενα,
Σ - - - - Α Α Α 1 - ν ν ν
άσκών, και παντί σθένει ταύτην φιλοτιμούμενος προάγειν. Τούτο δε κατά τούς
ν α Α Σ - -- Σ) -- - Α Α - ν Α Α
Παπιστάς ή μεγίστη έστι τών αρετών, δι' ήν μάλιστα θαυμάζουσι τον Πάπαν Νικόλαον,
- -- μ - Αν - Σ - 1.
μέγαν αυτών επικαλούντες, και Γρηγορίω τώ μεγάλω (590 – 604) ασεβώς έξο
- 2
μοιουντες.
* Περιτής του Πάπα Νικολάου αλαζονείας άλλατε πολλά παρά πολλών ιστορείται, και ότι πρώ
τος αυτός έπι τής Παπικής τιάρας Βασιλικόν έπιθείναι στέμμα ετόλμησεν. Και προς αυτούς δε τούς
Βασιλείς και Αυτοκράτορας πολλήν επεδείκνυτο την υπεροψίαν. Ούτος γάρ και τον Αυτοκράτορα Λουδο
βκον τον Β' ήνάγκασεν, ώς λέγεται, πεζή προπορεύεσθαι αυτού, τον ίππον έκτών βυτήρων εφέλκοντα.
(Ίδε Μελετ. Εκκλ. Ιστ. Τόμ. Β΄, σελ. 290–1 και Πέτραν Σκανδάλου ύπό Ηλ. Μηνιάτου, σελ. 26, έτι
δε και Παπιστ. έλέγχων προλεγ. Τόμ. Α΄, σελ. κθ–λ, και Αμφιλοχ. Προλεγ. σελ.κ, και Σπ. Ζαμ
πελίου “Βυζαντινάς Μελέτας” σελ. 455). Την δε τοιαύτην τού Νικολάου αλαζονείαν και τών έτεροδόξων
οι φιλαλήθεις μετά θαυμασμού και εκπλήξεως ιστορούσιν. Ο γάρ τής τών Παπών ιστορίας συγγρα
φεύς τάδε περί τούτου φησίν “Deux Hours après il mangea avec l'Empereur; et Talla visiter, quand il
fut sorti de Rome, au lieu nommé Quintus. Il fit paraitre en cette occasion un orgueil insupportable,
et Must fία ημe l'Humilité se trouve très rarement sous le Harmois Ecclesiastique. Car i souffrit non
seulement que l'Empereur vint a pied au devant de lui, mais encore qu’il tint son cheval par la bride,
et qu’il le conduisit, en qualité d'Ecuyer, la longeur d'un trait d'arc. Uu autre auteur afoute, que
TEmpereur balsa le pied du Pape: ce qui me parait une horrible Lacheté dans un Prince, qui était sou
verain de Rome et de son Pontife, etc. (Hist. des Papes depuis St. Pierre jusqu'a Benoit ΧΙΙΙ. Τom. Π.
p. 36-37). Ο δε Γίββων αλαζονικώτατον και πλεονεκτίστατον τών “Ρωμαίων Ποντιφικων αποκαλεί τον
Νικόλαον-one of the proudest and most aspiring of the Roman Pontifs (ένθ. άνωτ. σελ.449).
* Depuis Grégoire le Grand (λέγει ό Ιάγερος) le siège de Romen avait pas un Pontife aussi distingué.
Π avait Tidée la plus complete de la Pαραμί6, et il a su la réaliser dans des temps bien difficiles. (Hist.
de Photius, p. 32-33). Τις δε κατ' Ιάγερον ή πληρεστάτη τής Παπικής Αρχής ιδέα;
Ουδέν έλαττον, ή τον Πάπαν "Ηγεμόνων και τυράννων κρατεΐν, και τούτων άρχειν, ώς ό Θεός του παντός
Κόσμου. Τούτο δε αυτός μεν ού λέγει, έτερον δε παράγει τον λέγοντα, Αββάν και τούτον, τον χρονο
γράφον Ρηγίνον “Post beaturn Gregorium usque in praesens mulus in Romana urbeili videtur equi
parandus. Regibus ac tyrannis imperavit, eisque acsi Dominus orbis terrarun auctoritate praefult. (Re
gino ad ann. 858)–τούτ' έστιν–Απο τού θείου Γρηγορίου μέχρι τού νυν (μέχρι δήλον ότι τού έτους 858)
ουδείς έν Ρώμη εφάμιλλος εκείνω άναδέδεικτα. Ούτος γάρ (ο Νικόλαος) "Ηγεμόνων και τυράννων έκρά
τησε, καί, ώσπερ ό Θεός τού σύμπαντος Κόσμου, ούτω κάκείνωνό Πάπας ήρξεν.” Τούτο κατ' Ιάγερον
και τους όμοίους αυτώ ή πληρεστάτη έστιν ιδέα τής Παπικής Αρχής, ιδέα όντως Ευαγγελική ώτα εν
ή μίαν κεραίαν ουκ άφισταμένη των εντολών και της διδασκαλίας τού υπό τών Παπών εκπροσωπουμένου
Ιησού Χριστού, και τών Αποστόλων! Ο μεν γάρ Κύριος έλεγε τους εαυτού μαθηταίς “Οιδατε, ότι οι
“άρχοντες των εθνών κατακυριεύουσιν αυτών, και οι μεγάλοι κατεξουσιάζουσιν αυτών. ΟΥX ΟΥΤΩΣ
“ΔΕ ΕΣΤΑΙ ΕΝ ΥΜΙΝ, άλλ’ός εάν θέλη εν υμίν μέγας γενέσθαι, έστω ύμών διάκονος και
“ός εάν θέλη ένύμιν είναι πρώτος, έστω ύμών δούλος ώσπερ όΥιός του ανθρώπου ουκ ήλθε δια
“κονηθήναι, αλλά διακονήσαι, και δούναι την ψυχήν αυτού λύτρον άντι πολλών” (Ματθ. Κ,25–29).
Και αύθις τώ αιτούνται αυτόν ειπείν τώ αδελφώ μερίσασθαι μετ' αυτού, την κληρονομίαν απεκρίνατο,
“ Ανθρωπε, τίς με κατέστησε δικαστήν ή μεριστήν έφ’ υμάς;” (Λουκ. ΙΒ, 13–15). Και ανακρινόμενος
δεύπο του Πιλάτου “Η βασιλεία ή έμή, έλεγεν, ουκ έστιν έκτού Κόσμου τούτου.” (Ιωάν. ΠΗ,36).
Τούτοις δε συνωδά και οι Απόστολοι διδάσκοντες έλεγαν, όμέν Παύλος “Ημών το πολίτευμα εν ουρα
νους υπάρχει, εξού και σωτήρα απεκδεχόμεθα "Ιησούν Χριστόν" (προς Φιλιπ. Γ, 20) και “εν σαρκί πε
ριπατούντες ού κατά σάρκα στρατευόμεθα τα γάρ όπλα της στρατείας ήμώνου σαρκικά, αλλά δυνατά τώ
Θεώ προς καθαίρεσιν όχυρωμάτων” (προς Κορινθ. Γ, 3 και 4) ό δε Πέτρος, ού διαδόχους αμέσους άπο
6 ή:
ν -- α -
λγ. Τοιούτος δή ών ο Πάπας Νικόλαος ύπερήσθη τους έν Κωνσταντινουπόλει

γενομένος. Καιρός γαρ ήν εκείνος λίαν ευπρόσδεκτος αυτώ,
- γν, όπως και τών διαφερο
ρ
μένων δικαστην υπέρτατον εαυτόν αναδείξη, και χώρας τινάς, ών παραλόγως άντεποιείτο,
ν Π - - ν ν - - Σ) ν - » ν - τ,
προσκτήσητα, και άλλην λείαν έν τή ταραχή εκείνη ποιήσηται. Αλλά πάντα ούλος
καλούντες έαυτούς αποσεμνύνονται οι τής “Ρώμης Επίσκοποι, “Πρεσβυτέρους, λέγει, τούς ένύμιν παρα
καλώ ό συμπρεσβύτερος και μάρτυς τών τού Χριστού παθημάτων..... ποιμάνατε τό εν υμίν
ποίμνιον του Θεού, Επισκοπούντες μη αναγκαστώς, αλλ' έκουσίως, μηδέ αισχροκερδώς,
αλλά προθύμως, μηδ’ώς κατακυριεύοντες τών κλήρων, αλλά τύποι γινόμενοι του ποιμνίου”
(Καθ. Α΄ Επιστ. Ε, 1-4). Την δε θείαν και σωτήριον ταύτην διδασκαλίαν και ήτής Δύσεως Εκκλη
σία έγινωσκέτε και έτίμα μεχρι τινός και κατά ταύτην άλλοι τε τών Επισκόπων αυτής έφρόνουν και
έποίουν και έδιδασκον, και Όσιος ό Κορδούβης Επίσκοπος προς Κωνστάντιον τον Αυτοκράτορα γρά
φων έλεγεν “Απόδοτε, γέγραπται, τα Καίσαρος Καίσαρι και τα τού Θεού τω Θεώ. Ούτε τοί νυν
ή μίν άρχειν έπι τής γής έξεστιν, ούτε σύ τού θυμιάν εξουσίαν έχεις, Βασιλεύ, (Ίδε την
επιστολήν ταύτην έντώ βίω Οσίου τού Ομολογητού–Κ. Κοντογόνου φιλολ. και κριτική Ιστορία τών
Αγίων Πατέρων, Τόμ. Β΄, σελ. 56–71). Και Γρηγόριος δε ό μέγας, ώ τον Νικόλαον παραβάλλοντες
άσεβούσι, τα προεκτεθέντα τού Σωτήρος ημών και των μαθητών αυτού και Αποστόλων λόγια τούς εκ
τού Κλήρου πάντας άναμιμνήσκει έντώ περιωνύμω αυτού συγγράμματα, ο επιγέγραπται “Librum regu
lae pastoralis” φεύγειν διδάσκων την αλαζονείαν και το βούλεσθαι τών άλλων κατάρχεν. Αυτά δε
ταύτα διδάσκει και έντας προς τον Αυτοκράτορα Μαυρίκιον και τον Πατριάρχην Ιωάννην τόν Νηστευ
την επιστολαΐς, ένας τον ψιλόν τίτλον “Οικουμενικός Πατριάρχης” κατακρίνει, δν τότε ψήφω Συ
νοδική ό"Ιωάννης ανέλαβεν. Oύ μόνον δέ, αλλά και τώ ιδίω παραδείγματι την κατά Χριστόν ταπεινο
φροσύνην διδάσκων, πρώτος έαυτόν έπέγραψε “Δούλοντών δούλων τού Θεού” Δικαίως άρα και μέγας
επεκλήθη ό Γρηγόριος, και πών αγαθών της Ρώμης Επισκόπων ό έσχατος. (Ίδε Γρηγορίου τάς έπι
στολάς και το προειρημένον σύγγραμμα “Librum regulae pastoralis” και Μελετ. Εκκλ. Ιστ. Τόμ. Β΄,
σελ. 141 και σελ. 132–6). Αλλ’ οι επιγενόμενοι τούτων απάντων καταφρονήσαντες, και την δόξαν
τών ανθρώπων μάλλον, ήπερ τήν δόξαν του Θεού αγαπήσαντες, Ηγεμόνων
και τυράννων κρατεΐν ήξίωσαν, και τούτων ήγεσθαι, ώς ό Θεός τού σύμπαντος Κόσμου, ώστε τού
τ’ αυτό το τού Ομήρου (Ιλ. Α, 87-89)
. . . . . περί πάντων έμμεναι άλλων,
πάντων μεν κρατάειν έθέλειν, πάντεσσι δ' άνάσσειν,
πάσι δε σημαίνειν . . . . . . . . . . .
"Ιδού και τού σχίσματος τής Εκκλησίας και πάντων τών έκ τούτου γενομένων κακών ή μόνη και αλη
θής αρχή και βίζα. Ούτως ή Παπική αλαζονεία καταθρασυνoμένη, και οιον έκβακχευομένη τώ τής
κοσμικής αρχής έρωτι, άπέτεκε τελευτώσα τον τής Αποκαλύψεως δράκοντα, “τόν πυρβόν και μέγαν,
“ τον έχοντα κεφαλάς έπτα και κέρατα δέκα, και επί τάς κεφαλάς αυτού επτά διαδήματα, δς έστηκεν
“ ενώπιον τής γυναικός, τής μελλούσης τεκεν, ίνα, όταν τέκη, τό τέκνον αυτής καταφάγη.” Αλλά
κατ' αυτήν ταύτην την Αποκάλυψιν ουκ ήδυνήθη ό δράκων τό τέκνον τής γυναικός καταφαγείν. Λέγει
γάρ “Και εβλήθη όδράκων ό μέγας, ό όφις ό άρχαιος, ό καλούμενος Διάβολος και ό Σατανάς, ό
“ πλανών την οικουμένην όλην, έβλήθη εις την γήν, και οι Αγγελοι αυτού μετ' αυτού εβλήθησαν, κ.τ.λ.”
(Αποκαλ, κεφ. Β΄ και Γ΄ έντή Καινή Διαθήκη τή έκδοθείση ύπό Θ. Φαρμακίδου, Τόμ. Ζ, σελ. 324 και
έξι - Ίδε και την 11ην σημείωσιν τού σοφού Κοραή έντή Συμβουλή των τριών Επισκόπων, σελ.
12–17, εν Αθήναις 1836).
* Αύται ήσαν αι Επαρχία της Ηπείρου, Ιλλυρίας, Θεσσαλίας, Μακεδονίας, Αχαΐας, Δακίας,
Μοισίας, Δαρδανίας κρί Πραβαλίδος, περί ών Νικόλαος διισχυρίζετο, ότι πρότερον υπό τον τής “Ρώμης
τοποτηρητή, τον Θεσσαλονίκης Μητροπολίτην, έτέλουν, και αδίκως αφαιρεθείσαι τώ τής Κωνσταντινου
φ - - - - ν » - - -
ήν όνειρος, μάτην αυτού την αλαζονείαν ύποθρέψας. Ουδείς γάρ αυτόν έκάλει δικαστήν
ν -
- - - - ν -
αλλά ΦΩΤΙΟΣ μεν άπλώς τά περί τής έαυτού έκλογής ανήγγελλε, και την όμολογίαν
-- ν ν ν ν - -ν » Αν -α - ν ο -
τής Πίστεως κατά το αρχαίον έθος έστηλογράφει, “ ά ρ ί σ τ ην είναι λέγων κοι

- - - ν - - -
" νωνίαν, την κοινωνίαν τής Πίστεως, και τής άληθούς αγάπης
ο κ. - ν» 1 - - ν - α ν » - Σν - Σ - -- -
τούτο δ ή το α ι τ ι ώ τα τον ό δε Αυτοκράτωρ ούτε δικάσαι επέτρεπεν αυτώ,

ν ν -- -- -- - - - -
ούτ’ εξουσίαν άλλην ουδεμίαν έδίδουν άλλ’ άπλώς πέμπεν παρεκελεύετο τούς έαυτού
- -- ν Α - ν Α -
τοποτηρητάς εις Οικουμενικής Συνόδου συγκρότησιν, ή μόνη νομίμως απέκειτο περί

- ν - ν ν -- » ν
πάντων αποφήνασθαι. Ο δε Νικόλαος άλλ' αντ' άλλων αποκρινόμενος (έν μηνι Σεπτεμ
ν - -ν - ν - -- - - - -- Σ α - -- -
βρίφ τού 860 έτους) προς μεν τον Αυτοκράτορα το μέγα τής έν Ρώμη Εκκλησίας
ν ν Α ν
κράτος επεδείκνυτο και επέσειε, και την ΦΩΤΙΟΝ έκλεξαμένην Σύνοδον, ώς άνευ αδείας
Σ - - ο - - Λ, Λ
- -- Αν 1. -ν
αυτού συνελθούσαν, κατέκρινε, και αναβάλλεσθαι την περί τούτου κρίσιν έλεγεν (ώσπερ
ν » - - - Λ, ν -λ ν - - - - - » Λ
εί τις αυτόν έκάλει δικαστήν), άχρις άν παρά των ιδίων τοποτηρητών, επανελθόντων
εί "P ν ίθ - Κ όλ Λ Τ λ δε Σ α - - -
ις Γωμην, καταμαση τα εν Κωνσταντινουπολει γενομενα, ως εγένετο. ΕΛΕΟΤΟΡ ΟΕ

- - - - -- » - ν » - α ν α ν - -
και την άφανή τών επιφυλάξεων τούτων αιτίαν υπεδείκνυεν ό Νικόλαος, περί τών ν - ν
- -- -- -- Λ -
έπαρχιών εκείνων λόγον ποιούμενος, και περί τής αποδόσεως αυτών δεόμενος. Προς
ν - - ν ν - Α
δε ΦΩΤΙΟΝ αντέγραψε,
ραψε, πρώτον μεν
μι Επίσκοπον Κωνσταντινουπόλεως αποκαλών αυτόν
αν -- -- - - - » - αν ν - ν -- -- - - -
(όπερ μετ' ου πολύ μηδ’ ακούειν ήνείχετο), έπειτα δε την σοφίαν αυτού και την όμο
- -- - Α -- ν ν -
λογίαν τής Πίστεως έπαινών και αποδεχόμενος, και τούτο μόνον κατακρίνων, ότι παρά
- ν ν - -- ν - - - -- -
τον Γ΄ κανόνα τής έν Σαρδική Συνόδου και τινα Παπικά δόγματα ευθύς έκλαϊκού εις
- Α
-- Λ - - - - ν Α » - - - - ν -
τό της Πατριαρχείας προήχθη αξίωμα περί δε τούτου, ταύτά και προς τον Αυτοκράτορα
ν - - - ν
- - - ν Λ
λέγων, δικάσειν ύπισχνείτο μετά τήν τών τοποτηρητών εις "Ρώμην επάνοδον τούτοις
ν - - - -- - 2 -
δε και ιδία ένετέταλτο περί των επαρχιών εκείνων ΦΩΤΙΩι κοινολογήσασθαι. * Ταύτα
πόλεως ύπετάχθησαν θρόνω-Ίδε τα περί τούτου εν εκτάσει γεγραμμένα έντε τώ. Συνοδικώ Tόμω υπό
Θ. Φαρμακίδου (σελ. 231-266) και έντους Αμφιλοχ. προλεγομένους (σελ. κβ–κγ).
* “ Επει δε πασών άριστη κοινωνία ή κοινωνία τής Πίστεως, και της αληθούς αγάπης τούτο δή, το
“ αιτιώτατον, ώς άν τόν πρός τήν ύμετέραν Οσιότητα καθαρόντε και αδιάσπαστον δεσμόν εργασώμεθα,
“χρήναι και τα πής ΗΜΩΝ και ΥΜΩΝ Πίστεως, ώς έν βραχέσι στηλογραφήσαι διεγνώκαμεν, έν
“τεύθεν τάς τε ήμετέρας εύχάς θερμότερον επισπώμενοι, και την ημετέραν προς υμάς διάθεσιν άνα
“πτύσσοντες.” Τίταύτα λέγων βούλεται νοεΐν Φώτιος, και τίνος ένεκα τούτο τής επιστολής το μέρος
διάφορόν έστι τού πρός τούς Αρχιερατικούς έντή Ανατολή θρόνους, τ’ άλλα πάντα, όσα γε περί την όμο
λογίαν τής Πίστεως, άπαραλλάκτως εχούσης εκείνη, περί τούτων ένοικείω τόπω (Επιστ.Α΄) ερήσεται
τά προσήκοντα.
* Ίδε τάς Νικολάου ταύτας επιστολάς έν τους. Πρακτικούς τής ψευδογδόης Συνόδου. Σκόπει μοι
δε, ότι περί τής τών Επαρχιών εκείνων αποδόσεως κοινολογούμενος Φωτίω διά τών ιδίων τοποτηρητών
ο Νικόλαος, Πατριάρχην εκείνον ανεγιγνωσκεν. Ου γαρ οιόν τε ήν προς ιδιώτην περί των τοιούτων
κοινολογείσθαι, και παρ’ αυτού τήν τών Επαρχιών απόδοσιν άπαιτεΐν. Αλλά παντί δήλον τούτό γε,
ώς ει μεν τά ζητούμενα έδίδου Φώτιος, ήνάν και Πατριάρχης νόμιμος και Νικολάω φίλτατος ειδεμή,
αιρετικός και επιβήτωρ και τα πάντα κακός. "Ηνούν ή τού Νικολάου επιφύλαξις οιόντι δέλεαρ, εντέ
χνως μέν, μάτην δε βεβλημένον, Φώτιος γάρ, ώσπερ τις λάβρα ξ, τό άγκιστρο ν τ ώ
δελέα τι συγκατ έσπασεν ού μόνον δέ, άλλά κ α ι τ ό ν ά λ ι έ α α ύ τ όν.
(Ίδε περί τούτου Mόσχεμ Εκκλησ. “Ιστορ. Τόμ. Β΄, σελ. 213 τής Αγγλ. μεταφρ. ύπό James
Murdock, 1841, και Παπιστ. έλέγχ. Τόμ. Β΄, σελ. 215–6).
ν ν -- - ν Α. α - ν α - -
δε Νικόλαος γράφων, την αληθή τών έπιφυλάξεων αυτού αιτίαν υπεδείκνυεν, οιόν τι
α ν - -
Δαμοκλέους ξίφος υπέρ κεφαλήν ΦΩΤΙΩι αιωρών, και μελλούσας προαναγγέλλων

ν - -
καταιγίδας, εάν μή τύχη τού ποθουμένου, όπερ δή και εγένετο.

Λ ς ν - - Αν ν
λδ. Ταύτας ούν κομίζοντες τας επιστολάς οι τού Πάπα Νικολάου τοποτηρηταί ν Σν - - Σ) -
αφίκοντο εις Κωνσταντινούπολιν, ένθα περί πάντων ακριβώς έξετάσαντες, και ΦΩΤΙΟΝ
Α - » Α -- α Α » Α » - 1 ς
νόμιμον Πατριάρχην άποδεξάμενοι και όμολογήσαντες, έκοινώνησαν αυτώ. Ησαν
ο α Λ - ν » ν α ν - - ν --
δ’ ουτοι Ροδόαλδος και Ζαχαρίας, Επίσκοποι, ώς μεν ΦΩΤΙΟΣ εν τη απολογητική

» -- - ν Α - Α α ν -- ν » - α
επιστολή βεβαιοί, άνδρες θεοσεβέστατοι και τιμιώτατοι, ώς δε τούναντίον αυτός ο

ν - - » ν » Α" - ν α ν Α. ν - -
έκλεξάμενος και αποστείλας αυτούς, και πάντες οι Παπαστα λέγουσιν, άσεβείς και
Α - - - - - ν
δόλιοι, τάς δεδομένας αυτούς εντολάς παραβάντες, και ΦΩΤΙΩι παρά τα εντεταλμένα
Α. - 1. Α. 2 ν ν - -- - ν
κοινωνήσαντες και ακολουθήσαντες.

Α
Επειτα δε και τών άλλων πανταχόθεν συνελ
Α Α 1 - - - -- Λ
θόντων Αρχιερέων, Σύνοδος εν τώ ναώ τών Αγίων Αποστόλων έκ 318 Πατέρων,

- - Σ - - -- φ -
ισαρίθμων τους έν Νικαία συνελθούσε το πρώτον, συνεκροτήθη, έν ή παρήσαν ό τε

» - - α Α - -- » Α. - Λ - - -- -
Αυτοκράτωρ και ό Βάρδας και τών εν τέλει οι διασημότεροι, και οι τού Πάπα Νικο
- Υ. - ν » - -- ν Α -
λάου τοποτηρηταί προεξήρχε δε ΦΩΤΙΟΣ. Εν γούν τη Συνόδω ταύτη, πρώτον μεν τα

ν ν Αν Α Α - φ
κατά τον Ιγνάτιον έκρίθη, παρόντα τε και απολογούμενον και καθαιρείται μεν ούτος,
δύ - αν Α - - -- - ν 1. - 3 ν ν
ύο και έβδομήκοντα Κληρικών τε και λαϊκών καταμαρτυρησάντων αυτού, νόμιμος δε
" Α δε περί τούτων οι Παπασται πλάττουσιν, έκβιασθήναι λέγοντες τούς τοποτηρητάς, και βασάνοις
άπειληθήναι, ει μη Φωτίω κοινωνήσειαν, λήρος ταύτα πλατύς. Eι γάρ βία και άπελαΐς ένδόντες
έκοινώνησαν Φωτίω, και πάνθ, ώς εκείνος έβούλετο, έπραξαν, τίνος ένεκεν αυστηρώς, εις Ρώμην έπα
νελθόντες, έτιμωρήθησαν; Oύ γάρ κατά πάντα νόμον ό άνυπερβλήτω βία έξαμαρτάνων κολάσιμος.
Αλλά ταύτα μετά την πών τοποτηρητών έπενοήθη επάνοδον, ότε Νικόλαος αποτυχών τών ελπίδων
έξεμάνη κατά Φωτίου, και προφάσεσιν έχρήτο παντοίας κατ' αυτού, Διά δή τούτο και οι τα τοιαύτα
ιστορούντες Παπασται μόνον έχουσι τών λεγομένων μαρτύριον αυτού τού Νικολάου τάς επιστολάς,
και ει τις άλλος εκείνας αντέγραψεν, οιοί πέρ εισι Στυλιανός όMάπας και Μητροφάνης ό Σμύρνης –
Ίδε την Ίαγέρου Ιστορίαν, σελ. 43–44.
* Ούμόνον δε κατά των δύο τούτων τοποτηρητών, αλλά και κατά τών έπειτα έντή δευτέρα Συνόδω
αποσταλέντων, ταυτά λέγουσιν οι Παπασταί, τους ιδίους αυτών Επισκόπους ώς προδότας και δώροις ύπο
Φωτίου διαφθαρέντας έξυβρίζοντες, και όμοιόν τι πάσχοντες τους πολύπουσιν, ούπερ άλλης άπορούντες
τροφής τους ιδίους αυτών λέγονται κατεσθίεν πλοκάμους. Πάγερος δε πού μέν τής Ιστορίας αυτού
(σελ. 40) τούς τοποτηρητάς τούτους –tous deux Hommes d'esprit et de mérite- άποκαλεί (και τοιούτοι
πάντως ήσαν οι προς τοιούτον έργον αποστελλόμενοι), που δε προδότας τών ιδίων καθηκόντων (σελ. 56),
και δώρος υπό Φωτίου διαφθαρέντας (σελ. 77). Τά δ’ αυτά και περί τών δευτέρων λέγει, τών υπό τού
Πάπα Ιωάννου Η εις την δευτέραν έπι Φωτίου Σύνοδον αποσταλέντων, ότι χαμερπώς Φωτίω έαυτούς
έξέδοντο –bassement vendus a Tussurpateur-(σελ. 333).
* Παράνομος ή Ιγνατίου έκλογή έμαρτυρείτο, ώς τή προστασία τής Αυτοκρατείρας, άλλ' ού τή τών
Αρχιερέων ψήφω γενομένη παρά τον Α΄ κανόνα των Αποστόλων, λέγοντας “Eί τις Επίσκοπος, κο
σμικούς άρχουσι χρησάμενος, δι' αυτών έγκρατής Εκκλησίας γένητα, καθαιρείσθω - Ίδε πλείω περί
τούτου έντους Αμφιλοχίων προλεγομ. (σελ. κδ'). Νικήτας δέ, ώς εικός, ψευδομάρτυρας αποκαλεί τούς
καταμαρτυρήσαντας τής Ιγνατίου εκλογής, και ανθρώπους αγελαίους και αισχίστους και μαρωτάτους,
άμα λέγων Συγκλητικούς είναι τούς πλειους αυτών και Πατρικίους. Αλλά “παπαιτού τών ψευδομαρ
τύρων πλήθους 1 (εκότως άν τις εποι μετά Νικηφόρου τού Θεοτόκη) και μήν δύο ή τρεις εξήρκουν”
- ν - Α.
Πατριάρχης ανακηρυττεται ΦΩΤΙΟΣ. Έπειτα δε και περί τών άλλων διασκέψαμένη, ν Α. - - - -
και τα προσήκοντα κανονίσασα, άει παρόντων και συνευδοκούντων εν πάσιτών του Πάπα
-- Λ ν α Λ » Α 1 - ν "Α ν -- Α -
τοποτηρητών, διελύθη μενή Σύνοδος εκείνη “ τά δέΠρακτικά μετά τής προσηκούσης προς
- Α ν Αν -- - ν α Α"
τάς τού Πάπα έπιστολάς απαντήσεως παράτε τού Αυτοκράτορος και ΦΩΤΙΟΥ, εις Ρώμην
ευθύς μετά
μι το πέρας
ρ της
η Συνόδου εξαπεστάλη
α
η διά Λέοντος του Ασηκρήτις,
-
η κρητι:ς, ώ
ο συναπήλ
πη
ν Λ - α ν
θον και οι τού Πάπα τοποτηρηταί. Τότε δή και ή ΦΩΤΙΟΥ έκείνη γέγραπτα Απολο
ν 1 Α Α - ν ν Αν α αν α » Σ ν ν -
γητική επιστολή, ήν και αυτοί θαυμάζουσιν οι Φωτιομάχοι, ώς έν οικείω τόπω δηλώσομεν.

-- - - - ν -
λέ. Αλλά ταύτα πάντα όλως έναντία ταις τού Πάπα προσδοκίας έγένετο. Ούτε γάρ
- - - » - - Α
ή κυριαρχία αυτού, ήν σοβαρώς επεδείκνυτο και επέσειεν, ανεγνωρίζετο, ούτ α ζητούμε ν -- Λ ο ν
ναι Έπαρχία απεδίδοντο, όπερ δή τών πάντων λόγων και αγώνων ήν το σκοπούμενον,
φ ν Αν - ν Α -- ν
"Ως ούν Νικόλαος τά τε Πρακτικά και τάς επιστολάς άνελέξατο, και πάσας είδε τάς εαυ
-- ν ν Αν --
τού προσδοκίας διαψευσθείσας, τους μεν τοποτηρητάς, ώς δήθεν παραπρεσβεύσαντας, και

- ν - Αν Αν -- Α
τέκρινε προς δε τον Αυτοκράτορα γράφων τάτε περί Ιγνατίου και ΦΩΤΙΟΥ δόξαντα
- - » ν - » Α. Α ν α Α -- Α » » Σ) -
τη Συνόδω απεδοκίμαζε, και άμφοτέρους πέμπειν εις “Ρώμην ήξίου, έπ’ αυτού κριθησο
ν ν - 1. --
μένους. Έγραψε δε και πρός ΦΩΤΙΟΝ, ουκέτι Πατριάρχην ουδ’ Επίσκοπον αυτόν απο
-- - - Α. ν
καλών, αλλ' άπλώς άνδρα φρονιμώτατον, και άλλως αυτόν τε και την γενομένην Σόνoδoν -- 2 - - Α Σ) - -
κατακρίνων, και αναιδώς έξυβρίζων Ούμήν αλλά και έγκύκλιον έγραψεν επιστολήν προς
ν - 2 - Λ - Αν --
τούς έντή Ανατολή Επισκόπους, τού τε Αυτοκράτορος και ΦΩΤΙΟΥ πολλά κατηγορών,
Σν ν - -- , ----- , » - -- α Α 3 » - ν -- Α
έτι δε και των ιδίων αυτού τοποτηρητών ώς παραπρεσβευσαμένων, Επί δέ πάσι Σύνο
- - Α. Λ
δον πολλών της Δύσεως Επισκόπων έν Ρώμη συγκαλέσας (έν έτει 863), τονμέν έτερον
-------- -- -- - α ν -- ν
τών τοποτηρητών αυτού καθείλε, Ροδόαλδον δε απόντα τότε τιμωρήσειν άνεβάλλετο

ν -- - -
και ΦΩΤΙΟΝ μεν αναθεματίσας έκπτωτον της Πατριαρχείας έκήρυξεν, Ιγνάτιον δε κοινω
ν - ν 4 - Α - 1 --
νόν και αδελφόν. * Και λοιπόν κατέπεσε το ΦΩΤΙΩι έπαιωρηθέν ξίφος, ου μην έβλαψεν
* Αύτη έστιν ή καλουμένη Πρώτη και Δευτέρα ή Πρωτοδευτέρα Σύνοδος, περί ής δε εν τώ Συν
τάγματα τών Κανόνων υπό Γ. Α. Ράλλη και Μ. Ποτλή (Τόμ. Β΄ σελ. 647–8), και εν Πηδαλίω
(σελ. 197–8).
* Εν ταύτη τή επιστολή πολλά πονήσας ό Νικόλαος, όπως τα Φωτίου λογικώτατα επιχειρήματα
καταπολεμήση, δι’ών πάσα κατ' αυτού μέμψις άνετρέπετο, ώς παρανόμως δήθεν ευθύς εκ λαϊκού εις
την Πατριαρχείαν προαχθέντος, ουδέν ήνυσεν ό άνθρωπος σοφίσμασι γάρ τα περί Νεκταρίου και Ταρα
σίου και Αμβροσίου τού Μεδιολάνων συγκαλύπτει, ώς δήθεν εξ ανάγκης των δύο πρώτων, και εκ θαύ,
ματος του τρίτου, προχειρισθέντων ουδέν δε λέγει, ουδ' είχεν ειπείν, περί Νικηφόρου, ως ουτ' ανάγκη
ούτε θαύματι Πατριάρχης εγένετο, ευθύς εκ λαϊκού, αλλά μόνη τή τών Αρχιερέων ψήφω. Προς δε
την τελευταίαν Φωτίου μέμψιν, ότι παρά τους Κανόνας ότών Κανόνων επαγγελλόμενος υπέρμαχος τους
έκτής Ανατολής εις Ρώμην έρχομένους Κληρικούς άνευ συστατικών επιστολών έδέχετο, ουδέν αποκρί
νεται, ώς ουδέν έχων τους όρθώς ερημένους αντιτάξα. Ίδε την Νικολάου επιστολήν έντε τους Πρακτι
κούς τής ψευδογδόης Συνόδου και έντή Ίαγέρου Ιστορία (σελ.87–92), αλλ' ιδε και την περί τούτου
σημ. τού Δοσιθέου ένTόμωΧαράς (σελ. 114–5).
"Ίδε και ταύτην Νικολάου την επιστολήν ένθ. άνωτέρω (Πράξ. Ζ).
* Ορθώς περί τούτου φησίν όφιλαλήθης Βασνάγιος, ότι διττά έφερεν ο Πάπας Νικόλαος της δικαι
ν ν - - » ν ν - ν -
οσύνης τα σταθμά. “Ροδόαλδον μεν γαρ απόντα κρίναι ουκ ήξίου, ει και ήδύνατο, Φώτιον δε και μακράν
- 9 - » - Α - Α αν - Σν η Α - - ο Α -- ν Α »
αυτόν, ούδε το παράπαν, άτε δή άτρωτον αυτόν εύρων υπέρ της Ορθοδοξίας αγωνι
Α Αν ν ν - Α Σ - - - » Α ν 5 - Α 9 ν
στήν, πάσας τάς έκ της Δύσεως άπειλάς και τα αναθέματα εις ουδέν ευλόγως λο
ν
γιζόμενον,
Α - Α Α -- ν Α Σ) Α
ν
λστ. Tών μέντοι παρατόλμως τώ Νικολάω πεπραγμένων έν Κωνσταντινουπόλει γνω
Α » - -- - » - α ν Αν ν Αν - - Α ν
σθέντων δικαίως έπ’ αυτούς όργισθείς ό Αυτοκράτωρ, αποστέλλει προς αυτόν Μιχαήλ
ν - » ν Λ » φ Αν "Α - - - - ν
τον Πρωτοσπαθάριον, επιστολήν κομίζοντα, ένή δριμύτατα την Παπικήν εξήλεγχεν άλα -- ν
ζονείαν και τελευτών έλεγε, ότι ουδείς αυτόν άρχοντα και δικαστήν κατέστησε, και
αν - Αν - ν ν
ότι τάς αποφάσεις αυτού και αξιώσεις εις ουδέν λογίζεται, ΦΩΤΙΟΣ δέ, και άκοντος αύ
- Αν ν Α αν - Σ) - ο ο ν
τού, Πατριάρχης έσται Κωνσταντινουπόλεως. Αύτη τού Αυτοκράτορος ή επιστολή κα

Α ν ν Αν ν α » - ν -- ν Λ 2. » Αν »
τελύπησε μεν τον Πάπαν Νικόλαον (ώς έκτής σωζομένης απαντήσεώς έστιν εκάσα, έν
ο - - » ν » Α - ν Αν Σν - -
ή φησε τόν την επιστολήν έκείνην γράψαντα εις φάρυγγα όφε ως τον κά
Α 9 -
λαμ ο ν βάψα , ΦΩΤΙΟΝ πάντως αινιττόμενος), ού μέντοι και σωφρονείν έποίησεν

ν - α Αν Α - Αν
αυτόν. Nέας γάρ συββαψάμενος ύβρεις κατάτε τού Αυτοκράτορος και ΦΩΤΙΟΥ, και
-- ν -- - α Α ν α ο Φ Σ) - -- - Α Α
τα προνόμια
1
τού της Ρώμης θρόνου, ώς ύπ’ αυτού τού Σωτήρος, δεδομένα, διακωδωνί
- ν ν Αν ς
ζων, έαυτω μόνω προσήκειν έλεγε τα περί ΦΩΤΙΟΥ και Ιγνατίου δικάσαι και αυ
ν ν Α
θς ταυτά και πρότερον λέγων, εις Ρώμην αμφοτέρους ήξίου κρίθησομένους παραγενέ ν - - - -
σθαι. Αλλ' ουδεμιάς προς ταύτα άξιωθείς απαντήσεως, πρέσβεις αποστέλλει τρεις - Αν - Α - Α
(ήδη φθίνοντος τού 886 έτους) Δονάτον τον Επίσκοπον, και Λέοντα τον Πρεσβύτερον,
"Α - - Α" » ν Α » φ, ν. » - Α -
και Μαρτίνον τον Διάκονον, επιστολάς, κομίζοντας, ένας τάτε έντας προτέρας περί ΦΩ
ν- ο ν Αν ν Α "Α -- -- » Α Σ) - Σ) ν Σ
ΤΙΟΥ και Ιγνατίου γεγραμμένα επανέλεγε, και της τού Αυτοκράτορος αυστηράς εκείνης έπι
- Σ Α ν » Αν 'Α - - Α » - » Α ν - Α
στολής απήτει την ανάκλησιν, Αύ

Τ Α
πολλά και δεινά ιδέ
ποιήσεων δε
Α
απειλών, εάν μή ταύτα γένηται.
Κ ν Αν α Αν » ν Σ) Α ν - -
ούτους μέντοι τους πρέσβεις ό Αυτοκράτωρ ούκ έδέξατο, ουδέ μην επέτρεψεν εις το Κράτος
α - - - Α - Α
αυτού εισελθείν άλλ’ έντους μεθορίοις κρατηθέντες, και έρωτώμενοι, ει ΦΩΤΙΟΝ νόμι
ν - α ν - Λ, ν
μον Πατριάρχην άνομολογουεν, ώς άπηρνούντο, άπρακτοι εις Ρώμην απεπέμφθησαν, και

ν - -- Α Α Λ - Α -
το φορτίον συναποφέροντες τών επιστολών, άς έκόμιζον πρός τε τον Αυτοκράτορα και την - Σ) ν Α" - ν
Βασιλομήτορα, και προς Ευδοκίαν την Αυτοκράτειραν, και πρός ΦΩΤΙΟΝ, και προς Λ - - η -
Βάρδαν
ρ αυτόν ήδη
ηρη τεθνήκότα,
τεανηκοτα, και προς
ρ άλλους τών εν τέλει και τών έκ τού Κλήρου
η
ν
πολλούς.
ν -- -- φ -- Α - ν
λζ". Ταύτα δε τού Πάπα ραδιουργούντος, και γράφοντος, και απειλούντος, ό άληθής
-- - ν Α » ν ν
της ειρήνης, φίλος και της Εκκλησίας σοφώτατος κυβερνήτης ΦΩΤΙΟΣ ουδέν έκείνω
- Α » ν ν Φ - » - » Α Α ν ν ν - 3 Α
αντέγραψεν, αλλά χαίρειν εκείνον έάσας, αυτός περί τε την κατά Θεόν τής Εκκλησίας
Α ν α ν - - Λ, - -
διοίκησιν έσπούδαζε, και τάς ύπο τών εικονομάχων γεγενημένας έρημώσεις και καταστρο
- -- -- ν ν » Α Α
φάς Εκκλησιών και βιβλιοθηκών επανορθούν έφρόντιζε, και την Ορθοδοξίαν κρατύνειν
- 3 ν ν - αν - ν Α » Α α ν ν - 9 Α
και επεκτείνειν, πόλεις και έθνη πρός τήν σωτήριον αλήθειαν, ώς αληθής τού Αρχιποί
απόντα έκρινέ τε και κατέκρινεν, ει και μηδεμίαν είχεν εξουσίαν κατ' αυτού. (Hist. de l'Egise,
Tom. Π. p.329).
" Όρα τα έντους έμπροσθεν ($ στ΄) σημειωθέντα περί τούτου έτι δε και τα έντους Προλεγ. τών Αμ
φιλοχ. (σελ.κά, σημ. δ΄).
- Α - - ν -
μενος
λί
Χριστού μαθητής,
'Α
ποδηγετών.
Μ
Την καύτα δή τας
Ε
εκείνου
λί
προσπαθείας
Σν
και διδα
δ δ έδ Α - ο ν - - Σ) - -
σκαλιας εντε Αρμενία και εν Μεσοποταμία το του Ευαγγελίου κηρυγμα οιεοεοοτο, και
ν - Α αν - - - α Α - Λ - Λ,
τότών Βουλγάρων έθνος και το τών Ρώσσων, τών δαιμονίων και πατρώων
» Αν » Α α » ν » - - ν -- - - » -
έκστάντες όργίων, ώς αυτός φησαν έντή πρός τούς Αρχιερατικούς της Ανατολής
Α - - -- - Λ 1
θρόνους έγκυκλίω επιστολή, εις τήν τών Χριστιανών μετεκεντρίσθησαν πίστιν,
Λ α ν Αν ν Α ν - Α 9
λή. Ο δε Πάπας Νικόλαος νέαν μηχανώμενος κατά της έν Κωνσταντινουπόλει "Εκ Α Α Α - --
κλησίας επιβουλήν, και νέα έμβάλλων σκάνδαλα, εις Βουλγαρίαν μεθίστησε τον τής έαυ
-- ο ν - ν ν Λ ν -- ν - Σ Α
τού πονηρίας ιστόν. Οι μεν γαρ Βούλγαροι πρό μικρού την εις Χριστόν άσπασάμενοι
Α ς - - ν - Α » --
πίστιν, ΦΩΤΙΩι τε προσεχον, και υπό την τής Κωνσταντινουπόλεως Εκκλησίαν, εξής
- Α Α ν Α ν - -- -
την
“Η
σωτήριον έλαβον
λ
διδασκαλίαν,
θ
έτέλουν.
ν αν Α Σ Α ν
Νικόλαος δέ,"Pήτοι τού
- *Ε λ
ν
τών Βουλγάρων
εθ
- δ » Α Α -
γεμονος, ως τινες λεγουσιν, επιθυμησαντος και τα της εν Γωμη Εκκλησίας εθιμα οι

δ θη - » - 2 λ - εξ ιδί Α - 3 ο Α α λ δ ξί - λ -
αχθήνα, και τούτ’ αυτόν αίτησαμένου, ή και έξιδίας όρμώμενος φιλοδοξίας και φιλο
Λ Λ ν » Λ - - Α - ν ν - Α
πραγμοσύνης, δύο μεν Επισκόπους, Παύλον τον Ποπουλανίας και Φόρμοσον τον Ωστίας,
ν ν - - ν Σ) Α Λ
πολλήν δε μετ' αυτών συνοδίαν Κληρικών, εις Βουλγαρίαν αποστέλλει και τούτοις έπετέ
Αν Σν - - ν αν Λ ν
τακτο τά τε άλλα της Δυτικής Εκκλησίας έθιμα, όσα ή καθόλου Εκκλησία, ώς

-- Σ) - -- - -- ν ν - ν --
άρτιφυή έν τώ καθαρώ τής Ορθοδοξίαςς ληϊω

μ ν Sς
ζιζάνια, ού παρεδέχετο, εισαγαγεΐν εκεί,
Α ν Α ν ν Λ Α Α. σε - ν
και, το πάντων ασεβέστατον, την έντώ Συμβόλω πανάθεσμον προσθήκην " και έκ
- - - 1) “ς - - -- Υ Λ - - Α.
τού Υί ού.” Ούτως ούν οι δυσσεβείς εκείνοι και αποτρόπαιο τού Πάπα Νικολάου
ν ν Α. - ν - - - Α
απόστολοι “έκ σκότους αναδύντες (τής γαρ έσπερίου μοίρας υπήρχαν γεννήματα) . . .
-- ν ν ν Λ αν ν -λ
“ ούτοι προς το νεοπαγές εις ευσέβειαν και νεοσύστατον έθνος, ώσπερ κεραυνός, ή
ο κ. Α -λ Α - - η ν ν - αν -- Α
σεισμος, η χαλάζης πλήθος, μάλλον δ' οικειότερον ειπείν, ώσπερ άγριος μονιός,
ανα Α. - - ν μ
σε
έμπηδήσαντες, τον αμπελώνα Κυρίου, τον ήγαπημένον και νεόφυτον, και ποσί και
δούσιν,, ήτοι
ητοι τρίβους αισχράς πολιτείαςς και διαφθορά
τριβους αισχρας ορα δογμάτω
δογματων, τοο γε
νε εις
εις τόλμαν
μι
ενα φ - α - Αν ελ Α 'Α θώ"Α - θ ν - Σ -
ηκον την αυτων, κατανεμησαμενοι ελυμηναντο. πο γαρ των οραων και καθαρων
εια δογμά ί τής τών Χ - ) - Πά θεί Α -
ογματων, και ς των ριστιανων αμωμητου ιστεως, παραφ ειρείν τουτους KOIL
ακ α - Α ν ν ν » - Α » - -
ανα
ύποσπάν κατεπανουργήσαντο. . . . . Αλλά γαρ ουχί μόνον εις ταύτα παρανομεϊν
» Α » ν - ν -- ν Α ν ν » Α.
να
έξηνέχθησαν, αλλά και ει τις κακών έστι κορωνίς, εις ταύτην άνέδραμαν
- - - ν Α » Α -- - α - - αν Λ αν -
Πρός γάρ του τους ειρημένους ατοπήμασι,

η 9 και το ιερόν και άγιον
γ Σύμβολον,9 ό πάσι
ανα - - - » - Α Σν ν ν ν ν Α
εια
τους Συνοδικούς και Οικουμενικούς ψηφίσμασιν άμαχον έχει την ισχύ, νόθος λογι
-- - Α. ν - Αν α - Α » Α ν --
σμος, και παρεγγράπτος λόγος, και θράσους υπερβολή κιβδηλεύειν επεχείρησαν (ώ τών
- - Α - -- ν αν - - Α. - -
του πονηρού μηχανημάτων!), το Πνεύμα το άγιον ούκ έκ τού Πατρός μόνον, αλλά
" Ίδε τής έγκυκλίου εκείνης 8 β΄, γ΄ και λέ έτι δε και Θεοφ. Χρονογρ. συνέχ. (σελ. 162-5) και
“Ιστορίαν τής “Ρωσσικής Εκκλησίας, έκ τής “Ρωσσικής εις την Ελλην. μεταφρασθείσαν ύπό Θ. Βαλλι
άνου (σελ. 5–6), και Καραμζίνου "Ιστορ. τής “Ρωσ. Αυτοκρατ. (Τόμ. Α΄, σελ. 116-120, μετάφρ. Κροκι
δά). Παράβαλε δε και τα έντους Αμφιλ. προλ. (σελ. λ΄) και τα έντώ Ευαγ. Κήρυκι ("Ετ, Δ΄, σελ.
368–9 και Έτ Ε΄, σελ. 122).
* Απίθανον δε καθ' ημάς τούτο. Πώς γάρ όνεοφώτιστος τών Βουλγάρων “Ηγεμών, άρτι τήν εις Χρι
στον διδαχθείς πίστιν, και τής τού Χριστού Εκκλησίας μιάς και άδιαιρέτου τότε γνωριζομένης, έπεθύμησε
τά τής έν Ρώμη Εκκλησίας καταμαθεν έθιμα;
γ
α - -- -- ο - » Α Α ν» 1 -- ν ο -- Αν
γε και έκ τού Υιού, έκπορεύεσθαι καινολογήσαντες, Ταύτα τοίνυν οι τού Πάπα

Α - » Λ » ν Σ Α » - - Σ. - α Λ
Νικολάου δυσσεβείς άπόστολοι ού μόνον έν Βουλγαρία, αλλά και έντας όμορευούσας

Α - "Α ν - » -- » -- » Α -
χώρας, διδάσκοντες, και πολλά την έν τή Ανατολή Εκκλησίαν ώς κακοδοξούσαν

Α - ν Α 9 Α Α
διαβάλλοντες, παντοίων κακών τάς χώρας έκείνας ενέπλησαν,

λθ΄. Ούτω δή τής τού Πάπα Νικολάου αύθαδείας, κορυφωθείσης, και της έν
Κωνσταντινουπόλει Εκκλησίας διά τήν άμετρον εκείνου φιλοπρωτίαν και φιλοδοξίαν
αύθις συνταρασσομένης, βαρέως φέρων ό πανίερος ΦΩΤΙΟΣ τήν τών Βουλγάρων από
της Ορθοδοξίας αποπλάνησιν, έφ’ οίς ού μικρά έμεμοχθήκει, και την αναπεπταμένην
βλασφημίαν, ής ήδη Νικόλαος φανερώς έδόκει προστατεΐν, εκ του συστάδην καταπο
* Ίδε τής Δ΄ Φωτίου επιστολής § ή και έξής. Δήλον δ’ εκ τούτων, ότι τότε πρώτον ήκούσθη έν
- η -- α ν ν ν ν ν και να -- » - - - ν ν ν ν ν
πή Ανατολή ή πανάθεσμος εκείνη προσθήκη, πρότερον ουδ' έν αυτή τή “Ρώμη λεγομένη, άλλά γε και
καταπολεμηθείσα υπό τών Παπών, ότε έξι Ίβηρίας, ή άλλοθέν ποθεν, έφάνη άνακύπτουσα (ίδε τής
Ε. Φωτίου επιστολής “πρός τόν Ακυληίας Μητροπολίτην ” $ γ). Και όμως, τούτων ούτως εχόντων,
ό αυθάδης Παπιστής Δε-Μαΐστρος λέγειν τολμά μηδέποτε πρό τού σχίσματος ζήτησιν γενέσθαι
ν ν ν ν ν » Α ν » ν ν η ν ΣΥ ν ν
περί τούτου, άλλά και αύτάς τάς έν Κωνσταντινουπόλει Λατινικάς Εκκλησίας άνευ σκανδάλου τινός
ψάλλειν το Σύμβολον, και τάς δύο έν Κωνσταντινουπόλει γενομένας Οικουμενικάς Συνόδους μηδένα
περί τής προσθήκης ποιήσασθαι λόγον ! ! ! Φώτιον δέ φησεν ού τούτου ένεκα πρός τόν Πάπαν
διενεχθήναι, άλλ’ ότι τον τού Οικουμενικού Πατριάρχου τίτλον εξαιτησάμενος παρ' εκείνου
λαβείν, άπέτυχε τού ποθουμένου ! ! ! “ Photius était mé dans cette unité. Il reconnaissait si bien
l'autorité du Pape, que c'est au Pape qu’il demanda avec tant d' instance le titre de Patriarche
Oecuménique, absurde des qu’il n' est pas unique. Il ne rompit même avec le souverain Pontife,
que parce qu’il ne put en obtenir ce grand titre qu’il ambitionnait. Car, il est bien essentiel de
Tobserver, jamais il ne fut question de dogmes entre nous au commencement de la grande et funeste
scission. Ο est après qu’ ele fut opérée, que, pour lui donner une base plausible, on en vint aux
disputes de dogmes. Laddition du Filioque, faite au symbole, ηe nous avait nulement brοuilés
avec les Grecs. Les Eglises Latines, έtablies en grand nombre a Constantinople, chantait le Symbole
sams exciter le moindre scandale. Οue veut-on de plus Deux conciles αecuméniques furent tenus
& Constantinople depuis Taddition du Filioque, sans aucume plainte de la part des Orientaux” (Du
Pape par le Comte Joseph De-Maistre. Liv. IV. Chap. 4) Αλλά πού και πότε φώτιος τον τού
Οικουμενικού Πατριάρχου τίτλον παρά τού Πάπα έξητήσατο; ποια δε τών Οικουμενικών
Συνόδων την προσθήκην γινώσκουσα ού κατέκριναν; Γνωστόν δε τούναντίον, ότι εν πάσας τας
Συνόδους και άνεγνώσκετο εν τέλει και έπεβεβαιούτο το Σύμβολον τής Πίστεως, οιον έντή πρώτη
οικουμ. έξετέθη, και έντή δευτέρα πληρέστερον έβεβαιώθη. Ιδία δέ ή έν Κωνσταντινουπόλει έκτη
Σύνοδος την όκτωκαιδεκάτην και τελευταίαν πράξιν αυτής έντους δε συνεπλήρωσε τους βήμασιν “Και
“τό παρά τών τριακοσίων δέκα και όκτώ Πατέρων έκτεθέν, και αύθις παρά τών έκατόν πεντήκοντα
“θεοφρόνως βεβαιωθέν, όπερ και αι λοιπα άγια Σύνοδοι έπ’ άναρέσει πάσης ψυχοφθόρου αιρέσεως
“άσπασίως έδέξαντο και έπεκύρωσαν Σύμβολον, και ή καθ' ημάς άγια και οικουμενική θεοπνεύστως
“ έπεσφράγισε Σύνοδος.” “Έπεται δε τούτοις τό τε Σύμβολον τής Πίστεως, και τών Πατέρων αι
υπογραφα, ών προεξάρχουσιν οι τού Πάπα Αγάθωνος τοποτηρηταί, Θεόδωρος και Γεώργιος οι
Πρεσβύτεροι και Ιωάννης ό Διάκονος. Αυτά δε ταύτα και εν τή έβδόμη Συνόδω, τή δευτέρα έν
Νικαία, έγένετο, παρόντων τε και συνυπογραψάντων τών τού Πάπα Αδριανού τοποτηρητών. Πώς
ούν, τών Συνόδων άπασών και άναγινωσκουσών και επικυρουμένων το τής Πίστεως Σύμβολον, οιον έν
Νικαία έξετέθη, και έν Κωνσταντινουπόλει έβεβαιώθη, και τών τού Πάπα τοποτηρητών τοιούτον αυτό
άποδεχομένων, ουδενός δε πώποτε λόγου περί τής παναθέσμου εκείνης προσθήκης γενομένου, ουδε
-- θέ - ν -- Σ Λ, δ ν έλ » φ ν -
λεμήσαι προτιθέμενος, το μεν πρώτον Σύνοδον τοπικήν συνεκάλεσεν, έν ή τά τών Α Α ν - -- - Α
λυμεώνων εκείνων διδάγματα κατεκρίθη, και αυτοί τής τών Χριστιανών έξεκηρύχθησαν
ν ν Αν α » » Α" ν Φ Λ - Σ ν -- ν
ποίμνης, έπειτα δέ, ώς ούκ έπαύοντο τήν Εκκλησίαν ταράττοντες, αλλά και τούς
Λ - Λ ν ν ν -- -- 9 -
όμόρους τη Βουλγαρία, Σλαβικούς λαούς από τε τής πολιτείας και τής Εκκλησίας τής
-- Λ » - Σ -- Αν ν αν ν ν
έν Κωνσταντινουπόλει άποπλαναν έπειρώντο, βαρυτέραν λοιπόν έγνω την τιμωρίαν

Φ - Σ) - - ν Αν - ν » - - - 3 ν Λ
αυτούς έπιθείναι. Και δή γράφων πρός τούς έν τή "Ανατολή Αρχιερατικούς θρόνους

ν ν ν Α -- Λ Αν - - Α » Α Σ Α Α"
τήν θαυμαστήν έκείνην και πλήρη χάριτος και εύσεβείας έγκύκλιον έπιστολήν, τά τε
- Α » ν - Λ. αν » - - » - - - Λ ν
τών Παποδούλων εκείνων ανόσια έργα εξήγγελλεν αυτούς, και προς συγκρότησιν Οικου
- ν - -- Σ - Α Α ν Α
μενικής Συνόδου, τή τού Αυτοκράτορος κελεύσει γενησομένης, τους ιδίους παρεκελεύετο

Α - Αν Ι Λ, ν Σ Λ, Αν Σ ν
πέμψαι τοποτηρητάς, Τούτων δε άφικομένων, πολυάριθμος έν Κωνσταντινουπόλει
το παράπαν γινωσκομένης, τολμά λέγεινό Δε-Μαΐστρος, ώς ουδείς τών Ανατολικών ένταϊς Συνόδους
την προσθήκην έκείνην κατέκρινεν; Η έρoύσι και εν τούτοις οι Παπασταί, ώς πεπλασμένα τυγχάνει
ν - ν ν Λ ν Α. α - ν -- Α ν φ ν ν
όντα τών Συνόδων τά Πρακτικά, και δώροις οι τών τότε Παπών τοποτηρηταί διεφθάρησαν, οΐαδή και
περί τών έπι Φωτίου γενομένων Συνόδων μέχρι κόρου και άηδίας άφορήτου διαθρυλλούσιν; Hν άρα
καινολογία το γεγονός, έπι Φωτίου, πρώτον έντή Ανατολή άκουσθείσα, και τότε μέν ευθύς όμοφώνως
α ν - » - ν ν - - ν -- η - ν ν η - - ν ν
υπό τής Ανατολικής Εκκλησίας κατακριθείσα και αναθεματισθείσα, έφεξής δε και εσαεί υπό πάντων
τών Ορθοδόξων δικαίως αναθεματιζομένη, ώς παρά την Ευαγγελικήν διδασκαλίαν το τής Πίστεως
Σύμβολον κιβδηλεύουσα. Τοιαύτην δέ, ώς έφθημεν ειπόντες, και ό πανίερος Φώτιος την διδασκαλίαν
ν » ν » Α » ν ας ν - - αν Σ -, - ν ν
εκείνην όνομάζει, καινολογίαν άθέμιτον, έν οίς λέγει “τό Πνεύμα το άγιον, ούκ έκτού Πατρός μόνου,
άλλά και έκ τού Τιού, έκπορεύεσθαι καινολογήσαντες. Και πρός τόν Ακυληίας Μητροπολίτην
Σν - σε φ ν α Α. ν ν αν - 2 ν. ν ν ν - ν ν
έγραφεν Η κεν εις ήμετέρας άκοάς, ώς τινες τών άνά την Δύσιν τό θειόν τε και πανάγιον
Πνεύμα ούμόνον έκ τού Θεού και Πατρός, αλλά και έκ τού Τιού, έκπορεύεσθαι παρεισάγουσιν.”
(Επιστ. Ε. και γ)
* Αύτη τού Φωτίου ή έγκύκλιος επιστολή μετά τής υπό τού Αυτοκράτορος πρός τούς Βουλγάρους
γεγραμμένης εις “Ρώμην περιελθούσα, ούτω τον Νικόλαον κατεθορύβησαν, ώστε παραχρήμα τους έν
Γαλατία και Γερμανία. Επισκόπους εις συμμαχίαν επεκαλέσατο, ώς δεινού πολεμίου την Παπικήν
κατασείοντος δυναστείαν. Αλλα τε ούν παρεκελεύετο αυτούς, και δη και την καθ’ εαυτούς συγκα
λέσαντα Σύνοδον έκαστον βουλεύσασθαι περί του πρακτέου, και ώς τάχιστ' αυτώ τα προσήκοντα
α Λ α ν ν ν Αν η ο α ν ν » - ν ν ν α ν
υποθέσθαι. Ο γάρ πολέμιος (έλεγεν), είτ’ ούν όρατός, είτε άδρατος, μάλιστα πάντων την ήμετέραν
δέδοικεν όμόνοιαν. Ίωμεν ούν έπι τους κοινούς πολεμίους, ού διεσπασμένω τώ στρατώ, άλλ’ άμα
πάντες, και ώς εις μάχην συντεταγμένοι. – Οιος Τυρταίου άξιος θούριος! Αλλ' ακούσωμεν και
Ίαγέρου τον θούριον τούτον έντή έαυτού άδοντος ιστορία. “Lennemi, soit visible, soit invisible, ne
craint rien tant en mous que la Concorde. Marchons donc contre les ennemis communs, non par
trοupes séparées, mais tous ensemble, de concert, et comme une armée rengée en bataille.” “Ως
πολλή Σου και μεγάλη ή δύναμις, πανίερε Φώτιε! έλαφροτάτω γάρ όπλω, τώ σώ τροπαιοφόρω
ν - - -
καλάμω, την Παπικήν πλήξας τιάραν, έν άρμασι και ένιπποις πάσαν έποίησας εις μάχην καταβήνα
την Παπικήν σπειραν, και νενικημένην έν καταισχύνη άπελθεν, και τούτω μόνω την λύπην παρα
μυθείσθαι, ταϊς ύβρεσι και τας βλασφημίας, άς μέχρι και νύν άκορέστως κατά τής Ιεράς Σου
εξερεύγεται μνήμης ! Τον δούν προεκτεθέντα θούριον τής του Νικολάου επιστολής μετ’ ένθουσιασμού
άδωνό καλός Ιάγερος, και τάδε περί τής ένισταμένης μάχης φησίν “On voit par cette lettre que le
Pape comprend toute Tétendue du mal que pourra faire Photius avec son prodigieux talent, et la néces
sité de lutter désormais contre lui, non plus corps a corps, comme on Tavait fait juspu a present, mais
avec tous les Eveques ensemble, αυce une αγmée remφόe en δαία le (Hist. de Photius, p. 161 – Ίδε και
Fleury Hist, Eccles. Tom. ΧΙ. p. 177–186). Τότε δή, πρώτιστοι πάντων κατέβησαν εις τον αγώνα οι
γ -
LIBRARY --
ντες τη αειμνος
52 Π Ρ Ο ΛΕΓΟΜΕΝΑ,
Αν Λ ν φ, Α -- ν Αν - - ν - - --
συνέστη Σύνοδος, έν ή, παρόντος του Αυτοκράτορος και1 τού μετά τον θάνατον τού Α -- - Α - ν -
Βάρδα συμβασιλεύοντος αύτω Βασιλείου τού Μακεδόνος, και τών αντιπροσώπων τών
- - - - Α α ν - Λ αν --
λοιπών έν τη Ανατολη Πατριαρχικών θρόνων, ό μεν Πάπας Νικόλαος άμα τους έν Α - α αν ν ν - Α -
Βουλγαρία δυσσεβέσιν αυτού υπηρέτας αναθεματίζεται, τα δε της Συνόδου Πρακτικά, Α" ν -- ν Α -
χιλίας φέροντα ύπογραφάς, διά Ζαχαρίου τού Χαλκηδόνος και Θεοδώρου τού Λαοδικείας
- Α - Λ - ν α ν
προς αυτόν τον Νικόλαον αποστέλλεται. Εγένετο δε ή Σύνοδος εκείνη έν έτει 867. *
Λ -- -- αν - - » Α - Σ) - ν ν ν
μί. Αλλ' ούτω τών πραγμάτων έχόντων, μεγάλη τις έν τους βασιλείους έπιγίνεται
- -- Α α ν - αν Α α ν - » -
μεταβολή, οιαν ταύτην ή Παπική παρεσκεύασε ραδιουργία. Ο μεν γαρ Αυτοκράτωρ

ν - - ν Α - -- --
Μιχαήλ ύπό Βασιλείου τού Μακεδόνος, όν αυτός έκι μικρού και ταπεινού μέγαν και
- Α - » - - - - Α - ν - Λ -- -
της βασιλείας κοινωνόν ανέδειξε, και θετόν υιόν και κληρονόμον τού θρόνου ανεκήρυξεν,
- - αν Α 3 » - ν Α -
άπανθρώπως τε και ασεβώς έπεσε δολοφονηθείς" αυτός δε Βασίλειος Αυτοκράτωρ
κατά τον Ιάγερον περίδοξοι μονομάχοι (illustres champions), Αινείας ό Παρισίων Επίσκοπος, και Ό
δονος ό Βεωβασης (Odom ένéque de Beauvais) και “Ράτραμος ό Μοναχός, οι πρώτοι τον αγώνα προς
Φώτιον άναδεξάμενοι, πολλά μέν, ά τ ά ρ ού κατά κόσμον (ώς ό Ομήρου Θερσίτης) έγραψαν
ν ν ν - - ν ν - ο κ. - Συ -λ ν α - - ν ν ν φ,
κατά Φωτίου και τής έκείνου επιστολής, ουδέν άλλο ή την έαυτών διατρανώσαντες άσθένειαν καθ’ ού
ν ν ν ν - η - ν ν ν ν - ν ν - - -- - - Α
περ άντιπαρετάξαντο πολεμίου, και τών εν τή έγκυκλίω εκείνη εκτεθειμένων αληθειών ουδ' ώτα ενή
μίαν κεραίαν ανατρέψαι δυνηθέντες, ώς ένοικείω τόπω δειχθήσεται. “Η δε Παπική άλαζονεία έκ τού
συστάδην τον φοβερόν πολέμιον ού δυναμένη καταβαλεϊν, ουδέ μην άπλώς τρώσα, άτε τώ άκαταμα
ν - ν - Λ ν - ν -- ν η αν
χήτω τής άληθείας θώρακι τεθωρακισμένον, άλλην δρύιν, τό τής παροιμίας, έβαλαν ίσα το, όπως
Φώτιον έκποδών ποιησαμένη, και Ιγνάτιον εις τόν Πατριαρχικών επαναγαγούσα θρόνον, αυτή κατάρξη
τών πάντων, ώς προϊών ό λόγος δείξει σαφέστατα,
* Ο μεν Βάρδας έν μηνί Απριλίω τού866 έτους έπεσε θύμα τού έαυτώ την βασιλείαν μνωμένου Βα
σιλείου τού Μακεδόνος, δς αυτόν ιδία χειρι κατεκρεούργησεν, ούκ έν άγνοία, άλλ’ εν γνώσει και συστά
σει τού άσυνέτου Αυτοκράτορος Μιχαήλ ταις γάρ Βασιλείου πειθόμενος ό άφρων διαβολαΐς, επιβουλεύειν
α ν ν ν - η - Λ ν φ ν α ν ν Λ. ν ν ν ν α ν
ύπώπτευσε τον Βάρδαν τή Αρχή. Βασίλειος δέ, ούτος δή ό τόν Βάρδαν κρεουργήσας, τότε μεν ευθύς ύπό
- » ν α ν ν ν - - ν - η ν - - ν - - -
τού Αυτοκράτορος υιοθετηθείς, κοινωνός αυτώ τής Aρχής άνεδέδεικτο έν μηνί Μαΐω τού αυτού έτους
έπειτα δε και αυτόν τον υιοθετήσαντα ταυτά έργασάμενος, αυτός άνηγόρευτο Αυτοκράτωρ, καρπο
ν ν - - ν - ν - ν Α - - ν ν
φόρος γενόμενος δρύς τή άσεβώς βαλανιζομένη Παπική αλαζονεία, ώς προϊόντες όψόμεθα.

* Και περί τής Συνόδου ταύτης πολλά και δεινά οι Φωτιομάχοι Νικήτας και Μητροφάνης και Ανα
στάσιος κατεψεύσαντο,
- ίδ
εϋαρίθμους τινάς είπόντες γενέσθαι τούς συνελθόντας δκαι
ν - Ω-
υπογράψαντας, και - ν ν ν ν -- ν α ν ν ν η ν
Φώτιοντά τής Συνόδου Πρακτικά πρός τόν τότε έντή Δύσει ήγεμονεύοντα Λουδοβίκον και την έκείνου
- ν ν » ν ν ν α - » - - ν ν » ν
σύζυγoν Ηγγιβέργην αποστείλαντα, πολλά και μεγάλα ύπισχνείσθαι αυτούς, και δή και Αυτοκράτορας
αποδείξειν Κωνσταντινουπόλεως (!!!), ει τον Πάπαν Νικόλαον αποπέμψαντο τού θρόνου. Ταύτας
δ’ αυτών τάς άναπεπταμένας φλυαρίας ούτε άλλοι τών Παπιστών προθύμως αντέγραψαν, και δή και
Ιάγερος, ώς εικός, έντή Ιστορία αυτού (σελ. 148). Αλλά ταύτα μενού χαλεπόν συνιδείν και τον έλά
χιστον έχοντα νούν, ότι προσοχής και τής έλαχίστης άνάξια εκείνο δε παρατηρητέον, ότι τ' άλλα
διαπραξαμένη ή Παπική αλαζονεία, και Βάρδαν και Μιχαήλ και Φώτιον εκποδών ποιησαμένη, πρώτι
Λ ν ν - - ν ν ν ν ν ν -- ν Α -
στα πάντων έπεμελήθη τά τής Συνόδου εκείνης Πρακτικά παρά Βασιλείου λαβείν, και πυρί ταύτα
- - ν ν - α ν ν ν - -, ν ν ν ν αν - ν -
καταναλώσαι. Δήλον δ’ εντεύθεν, όπόσον διά την Σύνοδον εκείνην έθορηβήθη, και όπως έπι τών πτω
μάτων τού Βάρδα και Μιχαήλ πατούσα εις την ποθουμένην άνέβη περιωπήν
* Ότι την δολοφονίαν ταύτην ό Παπικός ύπεκίνησε δάκτυλος, τή Βασιλείου φιλαρχία και άσεβεία
ευγρήστω ω, άρκού
σάμενος όπλω.
χρηστω χρησαμενος αρκούντως έντους τών Αμφιλονί
εν τοις πών Αμφιλοχίων προλεγομένους
λ (σελ. λδ΄) δέδ
(σελ. ΕΟ ΕΓΚΤΟΣΕ, -
- ν - -
Τούτο δε και Ιάγερος αυτός μαρτυρεί (ευάλω τον γάρ ή πονηρία κατά τόν θεολόγον Γρη
- α -- αν -
άνηγορεύθη έν μηνι Σεπτεμβρίφ τού 867 έτους, έπτακαίδεκα δήλον ότι μήνας μετά
- -- -- - - ν
τήν τού Βάρδα δολοφονίαν. Τούτον δε ό Πατριάρχης ΦΩΤΙΟΣ έχρισε μεν εις βασιλέα
Λ ν Α - ν -
κατά τα ειωθός, ού μέντοι την αχαριστίαν έπήνει τού άνδρός, αλλά και πρότερον
Σ Α -- -- ν Σ ν 1 ν - ν » » - - - Α
ελέγχων αυτού την ώμότητα,

-- -- Σ -
τότε την πατροκτονίαν έν παρρησία μάλιστα πρεπόυση
- - ν ν ς
τω τής Εκκλησίας προεστώτι φανερός ήν αποδοκιμάζων και κατακρίνων.

-- - - -
Ως ούν
μετά ταύτα εις κοινωνίαν τών άχράντων μυστηρίων προσήλθεν ό μια φόνος, ανάξιον
- -- - Α - α - -- - -
αυτόν τής τών μυστηρίων κηρύξας μεταλήψεως, ώς τωτού ευεργέτου αίματι μεμασμένον,
-- - - - --
απέπεμψε τής Εκκλησίας. Διά δή, τούτο θυμού πλησθείς ό Αυτοκράτωρ, ΦΩΤΙΟΝ
ν - - - ν - ν - - -- ν -
μεν τού Πατριαρχικού καταβιβάζει θρόνου, και ένΣκέπη, μονή τινι ού πολύ τής Κων
Λ » Α" Λ ν Αν ν ν Α - ν
σταντινουπόλεως άπεχούση, καθείργει: "Ιγνάτιον δε το δεύτερον Πατριάρχην καθίστησε

- -- - 2 -- ν - -
την 23 Νοεμβρίου τού 867 έτους, Ηδη δε και ό Πάπας Νικόλαος προ ημερών
γόριον), ένοις φησε τον Πάπαν Νικόλαον τον τού Μιχαήλ θάνατον προφητεύσα, ότε προς τον Γολιάθ
αυτόν αντιπαρέβαλλε, και μετά μικρόν ήξεν αυτώ την τιμωρίαν έπηγγέλλετο. “ Attendez; tant soit
peu, et vous le verrez frappé au nom de Dieu, et abattu parson glaive.” Tά δή Νικολάω ταύτα περί
Μιχαήλ γεγραμμένα έρμηνεύων Ιάγερος λέγει, “Cest une espace de prophetie relativement a l'Em
pereur Michel, comme nous le verrons bientót (Hist. de Photius, p. 114). Και άληθώς, εποι τις άν,
προφητεία ήν τό ερημένον, και προφητεία πληρωθείσα ! ! ! Τις δέήν ό Βασίλειος, ό τόν Βάρδαν πρώ
τον, έπειτα δε και τον Αυτοκράτορα δολοφονήσας, και πόθεν και πώς εις τον Αυτοκρατορικών εισαχθείς
οίκον, ταϊς έναυτώ διχονοίας άφορμήν έχρήσατο πρός τό την Αρχήν έαυτώ παρασκευάσασθαι, πάσιν
έπιβουλεύσας, και τελευταίον αυτόν τον Αυτοκράτορα ιδία χειρι κρεουργήσας, περί τούτων άπάντων
ίδε Παπιστ. έλέγ. προλεγ. (Τόμ. Α΄, § ζ, ί, ιγ', κγ', κδ', κέ και λ). Ιδία δε βίον τού Αυτοκράτορος
τούτου Κωνσταντίνος ό Πορφυρογέννητος, ό υίωνός αυτού, έγραψε, πολλά τον ίδιον πάππον έγκωμιάζων,
ώς εικός, και εί, τι μέν έκείνω κακώς πέπρακτα, συγκαλύπτων, είτε δε λόγου άξιον κατακοσμών
και μεγαλύνων. Εντεύθεν ούν και τα πρός Φώτιον άδικως ύπό Βασιλείου πραχθέντα ό, καλός
υιωνός οικονομεί κατά δύναμιν. (Ίδε τον Βασιλείου βίον έν τή συνεχεία τής Θεοφ. Χρονογρ.
(σελ. 211–353)
--
* Ίδε την προς αυτόν επιστολήν Φωτίου, Πατρίκιον όντα και Έπαρχον, έν ή τάς τυραννικάς αυτού
πράξεις ελέγχων, και τάδε λέγει προς αυτόν “Πόθενούν ή τοσαύτητών κακών Ιλιάς; "Οτι σύμέν,
“ώς φασιν, άρχες, οι δέ σου πολύ κρείσσους άρχειν τόνσόν βαρύν έλκειν ζυγόν άναγκάζονται. . . . . .
α - ν Σ α ν ν ν ν α ν ν γη ν ν
Τούτό έστιν ό έν πόλει ληστής και ό πάνδημος δήμιος." (Επιστ. ριγ).

* Ομοία τις τού Ιγνατίου παρρησία εις πολλά ένέβαλεν έκείνον κακά, ώσπερ προείρηται. Και Φώ
πιος δέ, εΐ και έγιγνωσκε την Βασιλείου ώμότητα, και πολλά πήσεσθαι ύπ’ εκείνου κακά προσεδέχετο, - - - ν -
όμως περί πλείονος έποιήσατο κακώς παθεΐν, ή τώ ισχύοντι χαριζόμενος την κακίαν παροράν άτιμώρη
τον. Τούτο δε και αυτός Συμεών ό Μάγιστρος, ό, τοσαύτα κατά Φωτίου τερατευσάμενος, ουκ ήδυνήθη
διαψεύσα, αλλά σαφώς έντή χρονογραφία αυτού ταύτην μόνην γενέσθαι τής Φωτίου έκθρονίσεως τήν
αιτίαν όμολογεί, τάδε λέγων “Φώτιος δε ό Πατριάρχης, έλθόντος τού Βασιλέως
τα Λ » θ
-
έντήν Εκκλησία,
“Ο δε θ
-
και ν ν Αν - 5 ν. - ν
α
μέλλοντος
θ
αυτού
ν
κοινωνείν, ληστήν και φονέα έλεγε, και-
ανάξιον τής θείας κοινωνίας,
- ν
ε θυμω
-- - - ν ν ν ν » ν ν ν - - ν -
ν
εις . . . . τούτον τού θρόνου εξέωσεν και άναβιβάζει πάλιν Ιγνάτιον τον ενάγίοις Πατριάρχην τό
- - - ν ν ν
“ δεύτερον, ” (σελ. 688–9 έντή συνεχ. τής Θεοφ. χρονογρ.). Και έτερος δε Φωτίου σύγχρονος, Γεώργιος
Μοναχός, ό επικαλούμενος Αμαρτωλός, έν τώ. Χρονικώ αυτού, τώ έν τή βιβλιοθήκη του Ουατικανού
ν - - - - ν
άνεκδότω τηρουμένω, λέγει, “Tού Βασιλείου έντή Εκκλησία έλθόντος, και τής άχράντου θυσίας μετα
- - - - ν ν
“λαβείν βουληθέντος, ό Πατριάρχης Φώτιος της θείας αυτόν απεργε μεταλήψεως, άνδροφόνον άπο
α - - - ν
“καλών και ληστήν και των αχράντων μυστηρίων ανάξιον έφ’ οίς θυμωθείς ό Βασίλειος, έκ "Ρώμης
- - Αν ν α - ν ν
δέκα έτετελευτήκει έν Ρώμη, ούκ έπιδών πεπληρωμένην την έαυτού προφητείαν, άλλ
- Λ Α αν Σ - - και - » - ν -
α
υπό λύπης αποθανών, ώς λέγεται, ότι ού κατά θυμόν αύτω έχώρει τα πράγματα,
ν ν Φ -- - » ν α Α » ν - ν αν ν - » Λ
Η μεν γαρ κατ’ Ανατολάς Εκκλησία όμοφώνως αυτόν τε και τα έργα αυτού απεκή
- Αν Α -ν ν
ρυττεν, έν ουδενί λόγω τάς έγκυκλίους έκείνας τιθεμένη, άς έγραφε κατά ΦΩΤΙΟΥ,
“Επισκόπους έλθεν παρεσκεύασε, Τόμον έπιφερομένους τού Πάπα, και τού Πατριαρχικού θρόνου
“τούτον έξώθησεν, Ιγνάτιον δε τον έν άγίοις Πατριάρχην προεχειρίσατο το δεύτερον –(Ίδε περί τούτου
Mai Scriptorum Veterum nova collectio, Tom. Ι. Ρ. 44 έν τους Προλεγ–Περί δε Γεωργίου του Αμαρ
τωλού και τών ύπ’ αυτού γεγραμμένων δε Φαβρ. "Ελ. Βιβλ. Τόμ. Ζ΄, σελ. 463, και Τόμ. ΙΒ΄, σελ.30,
έκδ. Harles). Τα δ’ αυτά και τού Ζωναρά περί της Φωτίου ευσεβούς παρρησίας ιστορούντος, Βαρώνιος
ό Καρδινάλιος (an.867η. 100-103) ού προσεκτέον είναι λέγει τους ιστορουμένους, ότι σχισματικός ήν
όΖωναράς! “Η και μάλα δικαίως ό φιλαλήθης Moντακούτιος την Βαρωνίου έλέγχων άνοιαν, γελοίον
αυτόν αποκαλεί και τού κοινού νοός άπεστερημένον “Pudenta certe Baroni malendicentia communem
ei sensum expectoravit.” Αλλά και αυτός ότής Ιστορίας τών Παπών συγγραφεύς πολλά την Φωτίου
έπαινεί αρετήν και ευσεβή παρρησίαν, λέγων “Mais Photius me put fermer les yeux sur un crime
de cette nature. Uniour de feto Basile étant entré dans la Grande Eglise pour participer a la Com
munion, Photius le repoussa, et lui dit avec fermeté, qu’il έtait indigne d'entrer dans l'Assamblée des
Eidoles, pouisqu’il avait encore les mains fouillées du sang de son bienfaiteur. Basile, irrité de ce re
proche, chassa dos le lendermain le Patriarche, et rappela Ignace (Hist. des Papes, Tom. Π. p. 99).
"Επιθι δε και Σπυρίδωνος Ζαμπελίου τάς περί τούτου και τής ψευδογδόης Συνόδου σκέψεις (Βυζαντιναι
μελέτα, σελ. 482-5). Ο δε Παφλαγών Νικήτας, πολλά παφλάζων έν άλλοις κατά Φωτίου, έντούτω
μόνω βάτραχος Σερίφιος, το τής παροιμίας, γίνεται, λέγων άπλώς. “Tή δ’ έξής μετά την
αναγόρευσιν τού Πατριαρχικού θρόνου τον Φώτιον καταβιβάζει, και έν μοναστηρίω τινι καλουμένω
Σκέπη τούτον ευθύς ύπερορίζει.” Εντεύθενούν και Ιάγερος, όπιστος Νικήτα αντιγραφεύς, ούκ έθέλει
πείθεσθαι τους λέγουσι Φώτιον διά την ευσεβή εκείνην παρρησίαν καταβιβασθήναι τού θρόνου, ότι
παρά Νικήτα τούτο ουχ εύρηται έτέραν δε ζητών τού πράγματος αιτίαν, τοιαύτηνό καλός ιστοριογρά
φος ευρίσκει την Φωτίου άπιστίαν, ήν Βασίλειος ειδώς άπαλλαγήνα ήθελεν αυτού ! (Hist. de Pho
tius, p. 170–1). Τα δ' Παγέρου ταύτα και Tόστης αντιγράφων, ουδέ κατά λέξιν μίαν άπολείπεται τού
πρωτοτύπου, αλλά τυφλός τυφλώ επόμενος οδηγώ εις τόν αυτών εκείνω συγκαταπίπτει βόθρον. (Storia
dell’ origine dello scisma Greco, Vol. 1. p.325). Αλλ' είπερ Βασίλειος ώς άπιστον έξεθρόνισε Φώτιον,
τί ότι μετά τρία έτη τον άπιστον τούτον εξαγαγών τού δεσμωτηρίου, τών τε ιδίων τέκνων κατέστησε
διδάσκαλοι, και πάση τιμή περιείπεν αυτόν έν τους βασιλείους, και συνεργώ πρός τήν τών Νόμων
επεξεργασίαν έχρήσατο, και πάλιν εις τον Πατριαρχικών επανήγαγε θρόνον; Δ’ ουδέν άλλο πάντως,
ή ότι έγινωσκέτε και έτίμα την τού άνδρός παντοδαπή σοφίαν και άρετήν, ώς αυτός ό Βα
σιλείου υίωνός Κωνσταντίνος ό Πορφυρογέννητος βεβαιοι λέγων “Ούμήν ουδέ πρό τούτου διέλιπε
φιλοφρονούμενος αυτόν και τιμών διά την εν αυτώ παντοδαπή ΣΟΦΙΑΝ τε και ΑΡΕΤΗΝ * Τούτων
τοίνυν ούτως εχόντων, που άν τις θείη την Ταγέρου κρίσιν “il détestait sa perfidie;” τί δε κοινόν τή
Αρετή και τή Απιστία; Πολύ νή Δία σωφρονέστερος Παγέρου δείκνυται Φλευρής, την βατρα
χώδη Νικήτα, μιμούμενος σιωπήν, και άπλώς εκείνου μεταφράζωντας λέξεις, ουδέν δε λέγων ίδιον αυτός,
(Fleury Hist. Eccl. Tom. ΧΙ. Ρ. 145). Μόνη άρα της Φωτίου έκθρονίσεως αιτία ή ευσεβής αυτού
παρρησία έγένετο, δι' ήν θαυμάζεσθαι άξιος, και δικαίως παρά πάντων τών άπαθώς περί αυτού κρινόν
των θαυμάζεται ο γάρ έν τους Αμφιλοχίος λέγει περί Προδρόμου, τού τον Ηρώδην ελέγξαντος,
ταύτα και έργω επεδείξατο, Βασίλειον ελέγξας, και ώς άλλος Πρόδρομος, ό έν γεννητούς γυναικών μείζων,
δίκην δούς τής ευσεβούς παρρησίας. Λέγει γούν περί Προδρόμου τάδε “ Και τον έλεγχον ό Πρόδρομος
“ποιείται, ού τοσούτον κηδόμενος εκείνου (τού Ηρώδου), όσον το πλήθος διορθούσθαι πρόνοιαν ποιών,
* Και γάρ τών τους άρχουσι και βασιλεύσι πλημμελουμένων ανεπιτιμήτων μενόντων, έτοίμως το πλήθος
" προς την μίμησιν παρακαλείται εκείνων δε τής πράξεως άναχαιτιζομένων, αναγκάζεται και το υπή
-- 1 ν - Φ ν ν - Σ » Α α ν ν - - ν
πάσαν έλπίζων την Ανατολήν έπαναστήσειν κατ’ εκείνου ή δε κατά δυσμάς διά τήν
εν τω Συμβόλ
εν θήκην
Συμβολφ προσθηκη κατεστρηνία,
ρηνια, και πολλοί τών
ΤΟ ν Επισκόπων κατά της
ης προσ
πρ
Α ο φ 1 Α α » Α. ν - -
θήκης διεμαρτύροντο, ών εις έτύγχανε και ό Μητροπολίτης Ακυληίας Ιωάννης, προς

» -- 1
όν ΦΩΤΙΟΣ τήν κεχαριτωμένην έκείνην έγραψεν επιστολήν
- ν Λ. - 3 - ν 2 ν -
μά. Και ιδού πεπλήρωται ή Ίαγέρου ευχή, * ΦΩΤΙΟΥ μεν έντή Σκέπη κατακεκλει -- Α - --
σμένου, και κουστωδία στρατιωτών φρουρουμένου, Ιγνατίου δε εις τον Πατριαρ

ν Α ν » Α - » - - ν - Αν
χικών επαναβάντος θρόνον ού μόνον δέ, αλλά και Βάρδα και Μιχαήλ τού Αυτοκράτο
Α. - - ν αν - - -- -λ
ρος και Νικολάου τού Πάπα έκλελοπότων. "Ωστε διά ταύτα εποι τις άν βεβαίαν
πανελθείν την
επανελθειν την ειρή ή τε
ειρηνην τη τ Εκκλησία και τη
κκλησία και τη πολιτεία
πολιτεία, και γαλή
και γαλήνην ασφαλή τον
άσφαλή το
- -- Α - -- - -
πρότερον διαδέξασθαι σάλον, ήδη πεπληρωμένης τής Ίαγέρου ευχής. Αλλά πολλού
- ν Σ ν - - ν α ν
γε δει. "Η γάρ αληθής των κακών αρχή, ή Παπική φιλοπρωτία και αλαζονεία, ού
- » - -- - Α - - ν
συνετάφη τω Πάπα Νικολάω, αλλά μετ’ Αδριανού τού Β΄, τού τον Νικόλαον διαδε
» - -- - Α - - ν ν -
ξαμένου, αγέρωχος τω, της Ρώμης επεκάθητο θρόνω, ή δε κατά ΦΩΤΙΟΥ λύσσα τών
Σ - - ν - - - - ν - - "Α
Ιγνατιανών, παντοια κατά του ιερού εκείνου άνδρός μηχανωμένη, και τον αγαθόν γέρον
ν ν -- ν - ν - - ν
τα Ιγνάτιον όργανον έχουσα πειθήνιον, άφορμήν παρείχε τή άμέτρω έκείνη δοξομα

-- ν - -
νία κατορχεσθαι έν Κωνσταντινουπόλει, πάντα διέπουσαν και έπετάττουσαν

ν - ν - Σ Λ ν - - Α. ν ν - ν
μβ. Μετά γάρ τήν Ιγνατίου εις τόν Πατριαρχικόν θρόνον επάνοδον, μένεα πνέοντες
- - - -- - - - ν - - α
οι φίλοι αυτού κατά τε ΦΩΤΙΟΥ και των συν αυτώ, μάλιστα δε τη Παπική ύπείκοντες
- - ν - - - - α -
ραδιουργία, πρώτιστα μεν πάντων έπεισαν τον Πατριάρχην, τούς ύπό ΦΩΤΙΟΥ κεχειρο
- -- Α » ν - -- - ν » - Α ν Λ
τονημένους, ή κοινωνήσαντας εκείνω, πάντας καθελεϊν, τα δε παρ' έκείνω χειρόγραφα βία

-- Σ) - -- -
στρατιωτών άναρπάσα και πυρί εξαφανίσαι, όπως μήποτ έχη τάς παρανομίας αυτών
- ν Λ Σ - - Α ν - και ν' - Α ν Α Α.
και τα πονηρεύματα εξελέγξαι διδή και εγένετο, πολλών τότε και πολυτίμων χειρογρά
Λ » ν -- ν ν
φων, ού μόνον δημοσίων, αλλά και ιδίων τού σοφωτάτου Πατριάρχου συγγραμμάτων,
» - Α 3 ΣΥ ν ν -- Αν Λ ν Α Σν
άσεβώς πυρποληθέντων, Επειτα δε τον Αυτοκράτορα παρασύροντες εις τοσαύτην ήλα
“κοον ευλαβέστερον προς τας παρανομίας διακεσθαι. * Αμφιλοχ. Ζήτ. TE", σελ. 350–1 τής Σ. Οι
κονόμου έκδόσεως-Όρα δε αυτόθι και Προλεγ. σελ. λδ). Αυτά δε ταύτα και Μιχαήλ τώ. Βουλγαρίας
άρχοντι παραινεί λέγων “ Όσω τις προέχει τή Αρχή, τοσούτω χρεωστεί πρωτεύειν και τή αρετή. *
ν φ ο κ. - ν ν ν ν ν - - - - - Α- ν ν ν ν
και αύθις–“Ο τών άρχόντων τρόπος νόμος γίνεται τους υπό χειρα.” (Επιστ. ΣΤ', 8 μ. και μίζ΄).
Μέγας ούν άληθώς ό άοίδιμος Φώτιος, ότι ούκ εδίδασκε μόνον, αλλά και έποίει κατά τον επόντα
Κύριον “ “Oς δάν ποιήση και διδάξη, ούτος μέγας κληθήσεται έντή βασιλεία των Ουρανών. *
(Ματθ. Ε, 19).
* Ίδε την ά ήμών σημ. έντή Ε΄ επιστολή-και Παπιστ. έλέγχ. προλεγ. έν Tόμω Α΄, σελ. μζ".
* Ίδε έντους έμπροσθεν $ κθ, σημ.
* Εάν τις και τούτο τών άναυδών άκούση Φωτιομάχων, θαυμάσει πάντως αυτούς τής αναδείας,
Εύρήσει γάρ έναυτούς, από Νικήτα δή τού Παφλαγόνος άρχόμενος και εις Ιάγερον και Τόστην τελευ
τών, ότι τούς Φωτίου υπηρέτας, λάθρα τής οικίας επτά σάκκους έσφραγισμένους εκκομίζοντας, συλλα
βόντες οι τού Αυτοκράτορος στρατιώται, και τούς σάκκους άφελόμενοι, παντοία εύρον έναυτους Πρακτικά
Συνόδων ψευδή και παρέγγραπτα, και την Ιγνατίου φέρονται εικόνα εν πολλαίς και ποικίλας διαμορφώ
σεση και έπιγραφαΐς (-Ο Διάβολος-Ο υιός τής άμαρτίας-Ο Αντίχριστος-) χειρί δήθεν Γρηγορίου
σαν αυτόν απόνοιαν, ώστε και ναούς ύπό ΦΩΤΙΟΥ καθιερωμένους κατεδαφίζειν, και
σκεύη ιερά βεβηλούμενα και καταπατούμενα παροράν, και όλως κατασελγαίνειν περί τα
θεία, όπως ΦΩΤΙΟΝ λυπήσωσιν. Ότι δε ταύτα πάντα δάκτυλος υπεκίνει Παπικός προς
χλεύην τε και ταπείνωσιν τής Ανατολικής Εκκλησίας, ομαι δήλον άπασιν είναι. Ούκ
ήρκεσε δε ταύτα τους υπηρέτας της ανομίας, αλλά και άλλως έν τη αυτών μανία την
Ορθόδοξον εξύβρισαν Εκκλησίαν, ώς μάλιστα πάντων ή επελθούσα αυτούς μετάνοια έδή
λωσεν. Ο γάρ Αυτοκράτωρ προς τον Πάπαν γράφων Aδριανόν, τήν τών γενομένων
κύρωσιν (ώ τής ταπεινώσεως και καταισχύνης 1) ήτείτο παρ’ αυτού και της πρότερον
έντω ναώ τών Αγίων Αποστόλων γενομένης Συνόδου, της τον Πάπαν Νικόλαον άνα
θεματισάσης, τα Πρακτικά απέστειλεν έκείνω, δώρον άγλαών και πολυπόθητον. Ο δε
τού Ασβεστά γεγραμμένην. Τοιαύτά τις άναγινώσκων ληρήματα, πώς ούκ άν δικαίως το τού κωμικού
“δότε μοι λεκάνην” έπιφωνήσειεν; Εύρήσει δ' όμως έντους τα τοιαύτα ιστορούσι και τήν δε την δια
φοράν ότι Νικήτας μεν ταύτα γράφων ερυθριά πως έπ’ αυτούς, και την ιδίαν αισχύνην ουκ αποκρύπτε
ται, άλλ’ επιλέγει “Ταύτα εγώ μ έ ν αισχύν ο μ α ι ν ή την αλήθειαν έπι γλώσσης
άγων, και εις μνήμην τούτων ιών" οι δε Νικήτα αντιγραφείς άνερυθριάστως τους τοιού
τους αντιγράφουσα λήρους, και τούτους επεκτείνοντες οίονται τι λέγειν σοφόν οι σοφοί. Oύ παροπτέον
δε και τούτο Νικήτα το προφανέστατον ψεύδος, ότι “τάς βίβλους εκείνας ύστερον ένεγκόντες επί
τής Συνόδου, και κατά πρόσωπο ν τ ώ α ύ τ ο υ ρ γ ώ αυτών παραστήσαντες, και
παραδειγματίσαντες, ούτω παρέδωκαν τώ πυρί.” Εν γάρ τή ψευδογδόη Συνόδω κατέκαυσαν
μεν τά Φωτίου χειρόγραφα, ώς ό Πάπας Αδριανός έκέλευεν (ίδε την εφεξής σημείωσιν), ού μέντο, Φω
τίω ταύτα παραστήσαντες, ουδέ μην το παράπαν λόγον αυτώ περί τούτου ποιησάμενοι βαδίως γαρ
αν ή ασέβεια αυτών εξηλέγχθη, και ή Φωτίου ευθύτης διέλαμψεν άλλ’ εκείνου καθειργμένου εν τή
Σκέπη, αυτοί καθ’ εαυτούς και την ασέβειαν ταύτην ειργάσαντο, πολύτιμα τού σοφωτάτου Πατριάρχου
χειρόγραφα πυρπολήσαντες οι παράνομοι, όπως τώτε Πάπα υπηρετήσωσι μετά σπουδής τούτο κελεύοντ,
και τα ίδια αυτών εξαφανίσωσιν αίσχη. (Ίδε τα Πρακτικά τής ψευδογδόης Συνόδου, Πρ. Ε΄, Ζ΄ και Η΄)
Αλλ' έβρέτωσαν οι πονηροί συκοφάντα Φωτίου, αυτοί έαυτούς περιπίπτοντες νικάτω δέ ή αλήθεια, ήν ο
πολυμαθής έκδότης τής Ιστορίας τής έν Φλωρεντία Συνόδου, Ρόβερτος ό Κρεύχθόνιος, τρανώς διεκήρυ
ξεν. Ούτος γάρ έντους προλεγομένους τής Ιστορίας εκείνης τήν τε άλλην ελέγχει μοχθηρίαν τών άνα
δών Φωτιομάχων, Αναστασίου τού Βιβλιοθηκαρίου και Νικήτα τού Παφλαγόνος, και έπι τή πυρπολή
σε τών πολυτίμων εκείνων χειρογράφων κατοδυρόμενος λέγει “Illud certe non sine genitu efari
possim, quod ex isto Paphlagone intelexi, duo volumina Photi, sub nominibus Actionum Synoda
lium contra sanctos Ignatium et Nicolaum, Latinos Hammis mandavisse, et multum metuo ne veritas
ipsain eo igne concrepuerit, aut aliqua Yariora Photi monumenta . . . . Nam qui propriis oculis, et
non alienis in rerum momenta introspicient, mecum fatebuntur spero, illustri Photio doctioren in
omni genere literarum, prudentioren in rebus gerendis, omnis juris divini, humanique peritioren,
munquan sedisse in quovis solio, vel Romas Papam, vel Constantinopoli Patriarcham.” (Vera Hi
storia Unionis non were inter Graecos et Latinos-Prafatio, p. 34) τούτ' έστιν “Ουδήτα το παρά
“τού αυτού. Παφλαγόνος λεγόμενον αναλγήτως εξειπείν έχω, ώς άρα δύο τόμους Φωτίου, Συνοδικών
“Πρακτικών όνομα φέροντας, κατά δε τών άγιων Ιγνατίου και Νικολάου γεγραμμένους, οι Λατίνοι
“κατέκαυσαν μάλα γάρ δέδια, μή και αυτή ή αλήθεια έντώ αυτώ εκείνω πυρ κατηνάλωτα, ή έτερα
“Φωτίου σπανιώτερα συγγράμματα. . . . . Τούς γάρ ιδίοις, άλλ’ ούκ άλλοτρίους, τους όφθαλμούς την
“τών πραγμάτων αλήθειαν όραν βουλομένους ομαί μοι συνομολογήσειν, ώς ουδέποτε Φωτίου σοφώ
"τερος έν λόγοις, ουδε περί τήν τών πραγμάτων διοίκησιν συνετώτερος, ουδέ τού θείου και άνθρωπίνου
“ δικαίου επιστημονικώτερος άλλος έπι τον θρόνον ανέβη, ούτε Πάπας έν Ρώμη, ούτε
“Πατριάρχης έν Κωνσταντινουπόλει.”
--
- ν -- - -
ταύτα λαβών, και Σύνοδον τών έν τή. Δύσει Αρχιερέων συγκαλέσας, έν χαρά και
-
-
-- -
άγαλλιάσει τα "Ηφαίστω παρέδωκεν εις βοράν, έπειπών το τού Πλάτωνος εκείνοι

"Ηφαιστε, πρόμολ’ ώδε Πάπας νύ του σείο χατίζει.
ν Σ) - - - Σ Αν ν -- - Λ Α
έπειτα δε αντέγραψε πρός τόν Αυτοκράτορα, πολλά τούτον έπαινών, ώς εικός, και Σύ
ν Α. ν Α. Α ν -
νοδον ούκ εύαρίθμητον συγκαλέσαι κελεύων έν Κωνσταντινουπόλει, έφ' ή και ιδίους

» ν Α αν ν - -
απέστειλε τοποτηρητάς, Πόπως προ καθεσθέντες και δικά σαντες, κακεί το

» - - ν - - -- ν » - - ν - ν -
αυτό προς τελείαν τών Πρακτικών εκείνων έξαφάνισιν ποιήσωσιν. Εν τέλει δε τω τε

Α ν "Ι Οι - έλλ δ ν λ - Α -- - 1 - -- - - 1
υτοκρατορι και τω Ιγνατιω αγέρωχως ενετελλετο μη ο α μ ως απο των ενταλ

- - - - Α - 1 ν -
μάτων τού "Αποστολικού θρόνου παρεκκλίναι.

- Α - Α -- Α - -
Τούς ούν τοποτηρη
- α -- -
τάς τούτους, εις Κωνσταντινούπολιν άφικομένους, έν τιμας μεγάλας ό Αυτοκράτωρ

Ιν - Α εν Α -- ν - Λ --
ύπεδέξατο, και τοσαύτας, ώστε και Tόστην γαυριώνται την εις τήν πόλιν τών τοπο
- ν -- - - - 2
τηρητών είσοδον αληθή τού "Ρωμαίου Ποντίφικας θρίαμβον αποκαλεΐν.
Α Α - ν - -ν - - Α
» -
μγ. Συντρέχει λοιπόν (έν μην Οκτωβρίφ τού 869 έτους) το τών παρανόμων
- 3 - 1. - - - - - - ν » ν ν
εκείνο συνέδριον" και εν τω πανσέπτω ναώ τής τού Θεού Σοφίας ολίγιστοί τινες
Α Α - Α - - - αν
συνέρχονται, καίπερ πολλήν ποιουμένου σπουδήν τού Αυτοκράτορος, όπως ούκ εύα
Α ν α Α Αν ν - α - » - » - ν
ρίθμητοι
θ
Α - -
είησαν
άδ
οι συνελθόντες,Τ καθάπερ
δ'
αυτώ ό Πάπας
- δ
έκέλευεν, έξάρχων
λ
ήδη - -- Α 4 - φ Α" Α - Α.
πορρωθεν, και αοεως επιτασσων. φ ο ουν τοιουτω συνεορω παραστηναι κελευεται
“ Bουλόμεθα δε διά τής ύμετέρας ευσεβούς σπουδής ο ύκ εϋ αρίθμη τον έν τους αυτόθι τελε
σθήναι συνέλευσιν, ώς άν οι ήμέτεροι άποκρισάριοι προ καθεσθέντες, και τάς πών πταισμάτων
τε και προσώπων διαφοράς σαφέστερον διαγνόντες, όλικώς τά τού άνοσίου συνεδρίου υπομνήματα παρα
χρήμα έκτών κατεσχηκότων αυτά αφαιρεθέντα κατα καύσωσιν. . . . . Τούτων ούτω τεθε
σπισμένων, δυσωπούμεν την θεοφρούρητον τής Γαληνότητός Σου κεφαλήν εις το έναρχθέν τής ευσεβείας
έργον περί τόν άδελφόν και συνιερέα μου Ιγνάτιον διαμείναι, και άπό τιών ενταλμάτων τού
Αποστολικού θρόνου μ ή παρεκκλίναι. –Ίδε την επιστολήν ταύτην έντους. Πρακτι
κούς τής ψευδογδόης Συνόδου (Πρ. Α΄). Εάν δε και την όγδόην αυτής διέλθης πράξιν, εύρήσεις έν
αυτή τετελεσμένην τήν τού Πάπα διαταγήν. Tών γάρ Φωτίου χειρογράφων προσενεχθέντων τή τού
Αυτοκράτορος κελεύσει, προ ετέθη μέσον τής Συνόδου σκεύος χαλκούν πλήρεις
πυρός και τών χειρογράφων έκια στον διά τ ώ ν ύπηρετούντων το ίς το
ποτηρηταίς εις τό πύρ ένεβλήθη, κ α ι κ αυθέντα ή φανίσθησαν. "Hν άρα το
παράνομον έκείνο Συνέδριον πρόδρομος απαίσιος τών Σταυροφόρων εκείνων Παπιστών, τών εν τή
ύπ’ αυτών άλώσει τής Κωνσταντινουπόλεως πολύτιμα θεολογικά και φιλολογικά συγγράμματα ένΤουρ
κική μανία πυρπολησάντων, και άλλα πολλά κατασεβησάντων.
* Fu poi cosa veramente mirabile a vedere illoro ingresso in citta, chefccero il di appresso di dome
nica; il quale poteva dirst un rero triomfo del Romano Pontifice, stato poco innanzi in quella stessa
citta sagrilegamente svillaneggiato da Fozio etc. (ένθ. άνωτ. Τόμ. Α΄, σελ. 339). Ίδε και Ίαγέρου “Ιστο
ρίαν έν σελίδ. 185-6.
* Εν τώ Συνεδρίω εκείνω, απεσταλμένοι τών Σαρακηνών έν Κωνσταντινουπόλει παρόντες, ως δήθεν
αντιπρόσωποι τών εν τή Ανατολή Πατριαρχικών θρόνων προσελήφθησαν, ώς κατωτέρω δεχθή
ΟΓΟΤΟΕ,
* Δώδεκα μόνοι παρήσαν έντή πρώτη Συνεδριάσει, αυτού τε Ιγνατίου και τών του Πάπα τοποτηρητών
συμπεριλαμβομένων. Έπειτα δε κατά πάσαν τών έφεξής γενομένων συνεδριάσεων, τα μεν άναπειθόμε
8
- -- - ν - -
ΦΩΤΙΟΣ και προσέρχεται βία ύπείκων, και ύπό λαϊκών συνοδευόμενος προς ύβριν
ν - - ν - --
- -- - - - ν
γάρ αυτού και τούτο οι περί τον Ιγνάτιον έπραξαν, τους τού Πάπα πειθόμενοι τοπο
- α -- » - - - - ν - - -- -
τηρητας.
α Α
Ως δ' εισήλθε και παρέστη των Συνεδρίφ, τα υ ρ η δόν προς αυτόν
α - Σ ν -- ο κ. φ - -- α
ύπο βλέψ αντες οι τοποτηρηταί, άνεβόησαν χαιρεκακούντες Ούτός έστιν ό

- ν - ν - -
* ΦΩΤΙΟΣ, δι' όν ή άγία τών “Ρωμαίων Εκκλησία έν έπτά έπεσε και πλέον ύπέμεινε
ν ν - -- ν α Λ
πόνους πολλούς, όμοίως δε και οι Ανατολικοί θρόνοι και ή Κωνσταντινουπόλεως,

ο κ. - ν » - - -- - - ν ν Λ. - - - - ν - --
Εκκλησία ανάστατος γέγονεν;” Έπειτα δε πολλά ερωτώμενος ύπ’ αυτών, εις ουδέν
- ν -- - δδ - ν - δ α - ν - - “Ω δε
απεκρίνετο, τη σιωπη οιoασκων αυτους, ως ου νομίμους γινωσκει oικαστας. Ω
- - ν εν - - - -- - ν ν
πάλιν ήρωτάτο, μεγαλοφρόνως άμα και τους έρωτώσιν επιτιμητικώς απεκρίνατο κατά
νοι, τα δε και βιαζόμενοι, προσήρχοντο και πλείους, ώστ’ έν τή τελευταία συνεδριάσει, πέντε όλους
μήνας τής πρώτης άπεχούση, μόγις πάνυ εις δύο και έκατόν παρείναι λέγεται. (Ίδε Basuage-Hist.
de l'Eglise, Tom. 1. p. 572–3 και Παπιστ. έλέγχ. Τόμ. Α΄, σελ. ξά) Τούτου δε αιτιον ήν ού μόνον
το Φώτιον τιμάν άπαντας και την άδικίαν φεύγειν, αλλά και το την υποδούλωσιν τής Εκκλησίας άπο
τροπιάζεσθαι. Οι γάρ τού Πάπα τοποτηρηταί προκαθεσθέντες λίβελλον προϋβάλοντο, δν πάντως έδει
τούς τού Συνεδρίου μετέχοντας άποδέξασθαι και προσυπογράψα. Τί δ’ ήν τό έντώ λιβέλλω εκείνω;
Πρώτον μεν οι περί Φώτιον πάντες κατανεθεματίζοντο, και πάντα τα κατά Νικολάου και Ιγνατίου ταϊς
προγενομένας Συνόδοις δόξαντα κατεκρίνοντο και άπεδοκιμάζοντο έπειτα δέ, το πάντων αίσχιστον, ό
Πάπας Αδριανός Εύα γγ ε λ ι κ ό ς άκρος Αρχιερεύς και Οικουμενικός Πάπας
άνεκηρύττετο (Evangelicus sumus Pontifex et Universalis Papa), ώς αυτός Αναστάσιος μαρτυρεί (Ίδε
και Fleury Hist. Eccl. Tom. ΧΙ. p. 211-2). “Η και μάλα δικαίως, άμα δε και μάλα γλαφυρώς,
από της υπερορίας τους Επισκόπος γράφων, την Παπικήν ταύτην αλαζονείαν και πονηρίαν κατε
στιγμάτιζεν ό άοίδιμος Φώτιος, και την θείαν υπεδείκνυε δύναμιν υπέρ τής Εκκλησίας άνθισταμένην
τώ πονηρώ, και καταθριαμβεύουσαν αυτού. “Καινόν μέν γάρ (λέγει) και παράλογον ό πολυμήχανος
“όφις Κόσμω παραδείξαι ένεανιεύσατο, αλλά καινότερον και παραδοξότερον και θείον έργον ώς άληθώς
“ό τής φύσεως ήμών πλάστης και δημιουργός κατέστησεν. Ο μεν γάρ άνθρώπους τρισαλιτηρίους . . .
“ τούτους ύπεισδύς, και τής οικείας πονηρίας εργαστήριον προστησάμενος, δι' αυτών πάσαν καταστρέ
“ ψαι και καταλαβείν τήν Εκκλησίαν έφρυάξατο. Ο δέ, οια δή θαυμάσια μόνος ποιών, και εν ταις
“ θλίψεσι πλατύνων τούς επικαλουμένους αυτόν, και τότε μάλιστα δεικνύων το τής Προνοίας άφατον
“ και σοφόν, ότε πανταχόθεν το άπορον περιέστηκε και δεινόν, έπι τοσούτον αυτήν συγκεκροτημένην
“ και κατηρτισμένην, και ώς άληθώς έν έαυτώ τεθεμελιωμένην άνέδειξεν, ώς oύ μόνον αντίββοπον
“τής κακουργίας τον πονηρόν την πληγήν δεξασθαι, αλλά πολύ χαλεπωτέραν και άλγεινοτέραν
εισπράττεσθαι . . . . . Αλλ' (όπερ έλεγον) ό μέν πονηρός άθρόως άπαντας καταπιεν, και τής αυτού
“ πανουργίας έργον δείξειν, έφυσάτο και έφρυάττετο το δέ τής Εκκλησίας άγιον πλήρωμα τοσούτον
“ αυτού τάς μηχανάς και τάς έπινοίας έξεμυκτήρισάντε και κατεγέλασαν, Χριστώ τή κεφαλή στρατη
“γούμενοί τε και καθοδηγούμενοι, ώς εκείθεν μάλλον αιχμαλωτίσαι τινάς, και τή άληθεία προσαγαγεΐν,
“ή λειποτάκτην ένα τινά τής καλής αυτών παραχωρήσαι γενέσθαι τάξεως κ.τ.λ.” (Ίδε την ρμστ" έπι
στολήν, καθόλου μεν ούσαν θαυμαστήν, μάλιστα δέν τούτοις, οις τήν τών διωκομένων Επισκόπων
σταθερότητα και τον υπέρ Χριστού ζήλον έπαινε). Ίστέον δε, ότι και έπι Φωτίου τοιούτόν πινα λί
βελλον οι τού Πάπα Νικολάου τοποτηρηταί έκόμισαν εις Κωνσταντινούπολιν άλλ’ άποδοκιμασθείς, ώς
εικός, απερρίφθη. Διό και λέγει περί τούτου αγανακτών όΊάγερος “Le Pape Nicolas Tavait déja
envoyέ précédemment a Constantinople; Μais les circonstances étaient tropfavorables a Tusurpateur. Son
usurpations etait trop accréditée pour que cette formule d'union (ορθότερον δ' άν τις εποι de la servi
tude) produisit un effet salutaire, et que la tranquillité fut rétablie. Πί μsa de tout son φοιτούν μομη
emρέcher φu ele ne fut reque, et il en rint a bout.” (Hist. de Photius, p. 193) Ιδού ό μόνος λόγος, δι' όν
Π Ρ Ο Λ Ε Τ Ο Μ Ε Ν Α. - 59
ν - -- - - - » 1 -- ν
Χρυσόστομον “Tής φωνής και σιγώντος ό Θεός ακούει. Α Α. ν Α.

Απειλή --
δε χρησαμένων εκείνων, και ειπόντων, ώς ούκ έκφεύξοιτο την κατάκρισιν σιωπών, Σ - Σ -- - ν
διά βραχέων αύθις άπεκρίνατο “Ούδέ ό Ιησούς σιωπών έξέφυγε τήν

- 2- 2. Φ » - Α - Σ Α » - - » Α ν Σ)
κατ α κ ρ ι σ ιν.
-
Αλλ' ουδέν ήττον επικειμένων αυτώ, και έρωτώντων, και άπει
αν ν ο - -- α - Αν Α" Α Σ - » - -
λούντων, ότι τήν ύπό τού άγιωτάτου Πάπα Νικολάου κρίσιν έπιβαλούσιν αυτώ, και
- Α α- Αν Α --
Βαάνους τού Πραποσίτου είπόντος, Λάλησον, Κύριε Φώτιε, τί έχεις δίκαιον” έκείνος
-- - - - ν ν Σ) -- -
τούτο τελευταίον αυτούς είπε: “ Tά έμ ά δίκαια ούκ ε ι σ ι ν έ ν τω κόσμω

ν ν ν - Α Σ)
τούτω.” Τότε μένουν αφέθη απελθεν, και βουλεύσασθαι κάλλιον έκελεύετο. Μεθ
ο ν. ν 9 - - ν "Α Α - -- »
ήμέρας δέ τινας αύθις παραστάς τω Συνεδρίω μετά Γρηγορίου τού Συρακουσών Επι
- - Λ - - - » "Α
σκόπου, και τη κελεύσει των τοποτηρητών την Αρχιερατικήν βακτηρίαν αφαιρεθείς,

-- Σ) - ν Αν - Αν ν - -- --
αύθις ήρωτάτο διά Βαάνους, ει τον λίβελλον δέχοιτο, και τάς τής Ρωμαϊκής έδρας
Α α ν - ν »
αποφάσεις ασπάζοντο. Ο δε και πάλιν διά βραχέων απεκρίνατο επών: “ “Ο Θεός - αν ν α - - αν -
φυλάξαι εις πολλά έτη τον βασιλέα ή μών τόν άγιο να τους δε -- ς
τοποτηρηταίς απολογίαν ού παρέχομεν εΐ είπον έπι ιδία μετα
Α - Α αν Σν Α α -- » - -
νοία τον προσδιορισμόν, όν έθεσαν χάριν ή μών, δι' έργων έπι

- Α » » Φ. - Σ) ν Σ. -
δει ξάτωσαν, και με τα νο η σάτωσαν αύτοί έφ’ ο ίς έπλημμέλησαν

-- - Α -
Ταύτα δε και τού Γρηγορίου ειπόντος, και άλλοι τών ΦΩΤΙΟΥ φίλων προσκληθέντες Α - α -
παρεκελεύοντο τόν τε λίβελλον ποιήσαι, και ΦΩΤΙΟΝ αναθεματίσαι άλλ’ ό μεν
και τότε οι Πάπα Φώτιον κατανεθεμάτιζον, και νύν έτι οι Παπασται ύβρίζουσιν αυτόν άσεβέστατα.
Πόσας άν είπον ύπέρ αυτού εύλογίας μεν και εύχάς έκείνοι, έγκώμια δε ούτου, είπερ Εύαγγελικόν ά
κρον Αρχιερέα και Παγκόσμιον Πάπαν άνωμολόγει και άπεδέχετο τον Νικόλαον! Αλλά τούτου πάν
» ν ΣΥ ν ν - αν ν Φ Α - - ν Λ Α ν ν
τουναντίον έπραττε Φώτιος, ευσεβώς άμα

9 α Α. - αν
ΣΥ
και ευθαρσώς μετά τού θεηγόρου Παύλου λέγων πρός τόν
9 - ν α - » ν Λ, - ν Σ ν
έν Ρώμη άκρον Αρχιερέα κηρυττόμενον “Έχοντες ήμες Αρχιερέα μέγαν διεληλωθότα τούς ουρανούς,
Ιησούν τον υιόν τού Θεού, κρατώμεν τής όμολογίας” (πρός “Εβρ. Δ΄, 14). Όσω δ’ εκείνος άνοήτως και
άσεβώς ύπερήρεν έαυτόν έπιά,τής
κνυεν αυτώ, αύθις λέ
γής, τοσούτω μάλλον
τού θ
Φώτιος τον εν ουρανούςΑμέγανέα,
Παύλου “Τοιού
Αρχιερέα
δς έκάθ
υπεδεί Αν Σν ν
ω, αύθις λεγων μετα του θεοπνευστου Παυλου οιουτον εχομεν Aρχιερεα, ος εκαθισεν εν
δεξιά τού θρόνου τής μεγαλωσύνης έντους ουρανούς, τών άγιων λειτουργός και τής σκηνής τής άληθινής,
ήν έπηξε ν ό Κύριος και ούκ άνθρωπος. ” (αυτ. Η, 1-4) Δοκεί δέ μοι και τούτο τών
ύπο Ίαγέρου λεγομένων ού μικράς προσοχής άξιον είναι ότι έπι Φωτίου ό λίβελλος εκείνος απέρριπτο,
εν - - ν ν ν ν ν - - εν ν Σ ν ν » - Λ »
άτε πών καιρών τότε βοηθούντων εκείνω. Δήλον γάρ εντεύθεν, ότι έπι Ιγνατίου τόν αυτόν λίβελλον άπε
δέξαντο και υπέγραψαν οι τού παρανόμου εκείνου συνεδρίου μετασχόντες, άτε πών καιρών βοηθούντων
τώ Πάπα Αδριανώ, δς και διεπράξατο άπερ Νικόλαος διπράξασθαι προθυμούμενος ουκ ήδυνήθη διά Φώ
τιον, τούτ' έστι τό τήν Εκκλησίαν άπασαν έαυτώ ύποδουλώσαι. Και τούτων ούτως εχόντων, οίωνμέν
η Α ν » - α ν ν ν ν - αν ν ν φ α ν
έπαίνων άξιος εκείνος, ό την Παπικήν όφρύν πατάξας και καταστείλας, οίων δ’ ελέγχων δούτοι, οι τήν
- ν » Λ Λ ν αν ν - ν » Α. ν ν ν α ν
όφρύν έκείνην θωπεύσαντες, και ούτως άπρεπώς την Εκκλησίαν, ει και πρός καιρόν, υποδουλώσαντες;
εν ν ν ν ν α » - » - α ν - - - - - - ν -
Οτι δε παράνομα εργάσαντο οι δείλαιο, αυτή αυτών ή μεταμέλεια σαφώς έδήλωσε, και ή μετά ταύτα
έν μεγάλη Οικουμενική Συνόδω γενομένη άκύρωσις τών παρανόμως και άσεβώς πεπραγμένων αυτούς,
ώς προϊόντες όψόμεθα.
-
" Χρυσοστ. όμιλ. “ εις την επίλυσιν τής Χαναναίας” $ ιά. “Κάν έξωής, κράζε και λέγε, Ελέησόν
-- ν ν - Γ. ν Λ ν η - α ν και η ν - -,
με, μήκινώντά χείλη, άλλά τή διανοία βοών και σιωπώντων γάρ ακούει ό Θεός. * Το δε τού Χρυσοβ
'Α ν "Α - -- - - ν -
βήμονος κατά τό Γραφικόν εκείνο είρηται, “Κάν άφέλης τό τής φωνής όργανον, και σιωπώντων ακούει ό
Θεός. * (Μακκαβ. Δ. Κεφ. Ι’, 18)
8 34
60 , Π Ρ Ο ΛΕΓΟ Μ Ε Ν Α.
α Αν ς ν - Φ - -
Ηρακλείας Ιωάννης είπεν: “Ο αναθεματίζων τον Αρχιερέα αυτού έστω

-- - -- - ν - - α Α » ν ανα -- Α
ανάθεμα” οι δε λοιποί πάντες όμοφώνως άνεβόησαν Το ίς παραλόγως ν -- Λ
πραττομένοις ού συναινούμεν” Και αύθις προτρεπόμενοι και απειλούμενοι

α Α » Λ α - ν ν -- ν » 1 »
όμοφώνως απεκρίναντο “ Το ύς τοποτηρητάς κριτάς ού δεχόμεθα. Εκ

ν ς - - α - ν - --
τούτων ούν τών άπαντήσεων θυμού πλησθέντες οι τοποτηρηται και οι τόπονηρόν εκείνο
- Σ) Α - - -
πληρούντες συνέδριον, ανάθεμα κατά ΦΩΤΙΟΥ έξεφώνησαν, και τους Πρακτικούς

έγραψ
συνυπέγραψαν, κ εν
ουκ έν μελανι,
μέλ αελλ' εν
εν αυτω
αυτώ τω αίματι
τω αιμα ριστου τον καλαμον τού Χριστού το έλ
βά ες, ώς Νική - Α - ϊ. " Υπογράφουσε δε τή καθαιρέσει, οι ψιλώ τώ
απτοντες, ως Νικητας αυτος ιστορεί. πογρ τη ρεσει, ου ψιλω τω
κα Α ν Λ ν » ν - - 2 - , - » - » -
κα
μέλανι
δ β β
τα χειρόγραφα ποιούμενοι, Σαλλά, το φρικωδέστατον,
Α β * ώς τών ειδότων
- έλ ακήκοα
ο και η - - - αν Λ, ν » 3
ιαβεβαιουμένων, και εν αυτω ΤΟυ ωτηρος τω αιματι απ'τοντες τον καλαμον,
δ΄ -- ν » - - -- » Α. - Αν ν - ν
μδ. Τοιούτον μεν έγένετο, και τοιαύτα έτερατεύσατο το παράνομον έκείνο Συνέ
4 λ. ν αν - » ν ν ν -- Λ -- - - --
δριον" ό πέντε όλους μήνας εργαζόμενον, ουδεμίαν μεν έποίησε πράξιν πρός τά τής
Σ Α ν -λ ν Α -- -- 1. - - ν ν ν ν
Εκκλησίας δόγματα ή την διοίκησιν άφορώσαν, αλλά και τούναντίον κατήσχυνε την
1. Α αν - - ν Σ - -- - - ν
Εκκλησίαν, ούτως άπρεπώς τη παρανόμω Αρχή του Πάπα καθυποβαλόν αυτήν, και
- - αν Λ ν Α -- Λ - - » ν ν ν
τον λαόν άπαντα κατελύπησε, την καταισχύνην έκείνην ουδαμώς ανεχόμενον. Μετά δε
- -- ν Αν ν - - - - » ν Α »
τήν τού Συνεδρίου διάλυσιν, τήν τε κοινήν κατάκρισιν και του ιδίου συνειδότος ού
Ίδε Πρακτικά τής ψευδογδόης Συνόδου (Πρ. Ζ).

* Διά τίδού λέγει και – άσεβέστατον;
* Πρώτος Θεόδωρος ό “Ρώμης Επίσκοπος (642−649) τή άσεβεστάτη ταύτη καινοτομία έχρήσατο,
ότε την καθαίρεσιν έγραψε Πύρρου τού αιρετικού Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως, τώ μέλανι και το
τού Χριστού άναμίξας αίμα, όπως φοβερωτέραν ποιήσηται την απόφασιν (Μελετ. Εκκλ. “Ιστ. Τόμ.
Β΄, σελ. 175–6)
* Περιττόν λέγειν, ώς, οίκοθεν έννοούμενον, ότι μεγίστηνοι Παπασται άπονέμουσιτώ Συνεδρίω εκείνω
τιμήν, όγδόην αύτό Οικουμενικήν Σύνοδον αποκαλούντες, άτε δήθεν νομίμως συγκεκροτημένου, και ουδέν
τών Οικουμ. Συνόδων άπολειπόμενον, ή κατά τον αριθμόν τών συνελθόντων, δν και αυτοί μικρόν όμο
λογούσι γενέσθαι. Διά τούτο δε και Ιάγερος εν εκτάσει τα τού Συνεδρίου τούτου έξιστορεί, πολλά,
καθάπερ είωθε, Φωτίου καταφλυαρών, και όλας επτά και τεσσαράκοντα σελίδας τής έαυτού “Ιστορίας
εις έκθεσιν τών τού Συνεδρίου έργων πληρών (Hist. de Photius, p. 188–235). Έοικε δε ό άνθρωπος
λυπουμένω και βαρέως φέροντα, ότι τών τού Συνεδρίου εκείνου μετασχόντων ελάχιστος ήν ο αριθμός,
λυπηρόν είναι λέγων, ότι έν μεν τή ύπέρ Φωτίου γενομένη ψευδοσυνόδω (το 861) όκτωκαίδεκα
και τριακόσιοι παρήσαν, έν δε τή οικουμενική ταύτη (!!!) μόγις πάνυ εις δύο και έκατόν παρε
γένοντο (αυτ. σελ. 225–6). Αλλ’ δε την ακριβή και περινενοημένην εξιστόρησιν τών έν τώ
Συνεδρίω έκείνω γενομένων εν όλω τώ. Θ΄ Κεφαλαίω τής Εκκλ. "Ιστορίας του σοφού και φιλαλή
θους Βασναγίου (Τόμ. Α΄, σελ. 572–584). Και Μίλμανος δε ό"Αγγλος έντή Ιστορία της Λατιν. "Εκ
κλησίας το Συνέδριον εκείνο έχθρικήν άποκαλεί Σύνοδον– a hostile council- και περί των αντιπρο
σώπων τών έντή Ανατολή Πατριαρχών τάδε κατειρωνευόμενος τών Παπιστών υποσημειοι “The re
presentatives of those sees at the council of Photius are of course inpostors; those of the present real
and authentic representatives. ” τούτ' έστιν “Οι τών θρόνων τούτων αντιπρόσωποι εν μέντή Φωτίου Συ
νόδω ψευδείς ήσαν (πώς γάρ ού;), ένδετή παρούση αληθείς τε και αυθεντικοί! (Milman's History of
Latin Christianity, etc. Tom. II. p. 355) Ενδετή Μελετ. Εκκλ. "Ιστορία (Τόμ. Β΄, σελ. 306-310)
τάτε γενόμενα έντή ψευδοσυνόδω ταύτη, και ό έκ "Ρώμης κομισθείς λίβελλος Ελληνιστί τε και Λατι
νιστί εκτεθειμένος ευρίσκεται,
Α. ν - Σν α - φ -
δυνάμενοι φέρειν τον έλεγχον, μετέγνωσαν οι ΦΩΤΙΟΥ διώκτα έφ’ οίς άνοήτως και
Σ - ν - - - ν » Α" ν Α α Λ -
άσεβώς έπραξαν και προς τον Αυτοκράτορα συνδραμόντες, τήν τε ύποδούλωσιν τής
Σ Α - - "Α ν -
Εκκλησίας
Σ-
άπωδύροντο,
δ Π
και τού γενομένου κακού
- έλ
το μέγεθος υποδεικνύντες,
Α. εί
παρεκάλουν
λίβ λλ - - Αν - ν - » φ,
τα του Συνεδρίου 11ρακτικα, και παντων μαλιστα τον αισχρον εκεινον Λιβελλον, ω
α Α ν -- - » Λ Σ α ν 1 - - -
υπέγραψαν, παρά τών τοποτηρητών αφελόμενον εξαφανίσαι πυρί. * Την καύτα δή και
α Αν "Α - - - ν --
ό Αυτοκράτωρ αυτός τής έαυτού άβουλίας το μέγεθος συνιδών, πάντα έποίησεν, ώστε
ν - 9 - - - -
τα Πρακτικά και τον λίβελλον εκείνον αφελεϊν τών τοποτηρητών και εξαφανίσαι.
-- ν - - ν » - ν -- ν Λ
Ως δε πολλά πονήσας ούκ ήδυνήθη, οι μεν απήλθον, τήν τής Εκκλησίας καταισχύνην
- Α Α ν ν "Α » - - - ν Λ αν -
και καταδίκην συναποφέροντες γενόμενοι δε περί Δυρράχιον της Ηπείρου (όθεν και
Α - - αν - - --
Γήβων έκείνος ώρμητο, ώς έν τους έμπροσθεν ($ κδ) είρηται), εις χείρας ληστών
ν » - - Α - ο Α Λ αν ν - α Α. » -
Σλάβων ένέπεσον, και τούτων πάντως ύπό Βασιλείου, ώσπερ δή και ό Γήβων έκείνος,
"Παράδοξός έστιν ό τρόπος, ένώ Τόστης τα περί τού λιβέλλου τούτου ιστορεί, τούς μέν υπογράψαντας
αυτώ έκβιασθήναι λέγων, τον δε λίβελλον αυτόν αισχρόν αποκαλών. “Αvevano (λέγει), come mar
rammo, i Legati recato da Roma un libello o formola di giuramento, dell' accetazione e soscrizione della
quale obligaromo tutti del Concilio: et tutti la soscrissero. Οra ripensanto i Greci a questo atto della
Papale autorita, sintesero pungere sul vivo: avevano voluto il Concilio non solo a rendere imappellabile
la sentenza contro di Fozio, ma anche per sustituire l'autorita Simodale alla Papale. Il libello Romano
sottοscritto innanzi che la Sinodo diffinisse, era un documento della supremacia del Pontifice, che essi
αυcυαιο confessato: Ne sentirono forte pentimento. Alouni di Toro sirecarono all Imperadore, et con
molte lamentanze chiesero venissero tolti dale mani dei Legati i libelli sottοscritti dai Vescovi, come
quelli che testificatano la Bizantina Chiesa ridotta in serviία della Romana. Basilio che si voleva far
capestare dai piedi dei Wescovi per amore dell'unione, concitato a gelosia di Roma, si condusse ad un
plebeo consiglio, indegno non solo di un Ιmperadore, ma di ogni omesto uomo. Comando che quando
i Legati fossero fuori di casa, i suoi ufficiali amdassero a frugare le loro masserizie ed involassero i
τergognost libelli Frugarono, gl’involarono; ma non tutti Quelli che recavano le soscrizioni delle
principali sedi erano stati messi in luogo sicurο dai Legati, che sapevano con φual gente αυcssero a fare.
(Storia dell’ orig. dello scisma Greco, Vol. 1. p. 370–1.–Ίδε και Παγέρου Ιστορ. σελ. 226–8 και
σελ. 233) Τοιαύτη τις ήν ή τών συνελθόντων ειλικρίνεια, και τοιούτος έκατέρωθεν ό ζήλος υπέρ τής τού
Χριστού Εκκλησίας. Οι μεν γαρ έκ "Ρώμης προς έντι τούτο απέβλεπον, όπως την Ανατολικήν Εκκλη
σίαν τώ Παπικώ υποτάξειαν ζυγώ, οι δε Φωτίου πολέμιοι, όπως Φώτιον άτιμάσειαν, πάντα τ' άλλα δεύ
τερα ποιούμενοι, και τότε μόνον συμφρονήσαντες, ότε και τον λαόν είδον άγανακτούντα, και έαυτούς τή
Παπική τιάρα δεδουλωμένους. Δικαίως άρα και έντή έφεξής Συνόδω, τή μετά τον Ιγνατίου θάνατον
γενομένη, αναγινωσκομένου τού υπομνήματος, δ παρά του Πάπα Ιωάννου απεστάλη, “θέλομεν ενώπιον
“τής ένδημούσης Συνόδου ανακηρυχθήνα, να ή Σύνοδος ή γεγονυΐα κατά τού προβηθέντος Πατριάρχου
“Φωτίου έν τους καιρούς Αδριανού τού άγιωτάτου Πάπα, έντε Ρώμη και έν Κωνσταντινουπόλει, από
“ του παρόντος έστιν έξωστρακισμένη, και άκυρος και αβέβαιος, και μή συναριθμείσθαι αυτήν μεθ' ετέρας
“άγιας Συνόδου” (και όμως μέχρι τής σήμερον οι Παπαστα Οικουμενικήν εκείνην την Σύνοδον άνακηρύτ
τουσιν)- τούτουδή τού μέρους τού υπομνήματος αναγινωσκομένου, Ηλίας ό Μητροπολίτης Μαρτυρου
πόλεως και Ηλίας ό Ιεροσολύμων τοποτηρητής ανεβόησαν “Και πώς άνι Σύνοδος κληθείη ή μυρίων
"σχισμάτων την Εκκλησίαν πληρώσασα; Tίς όνομάσειε Σύνοδον την Σαρακηνών αποκρισαρίους κριτάς
“ και νομοθέτας καθίσασαν; Ποίας Συνόδοις αριθμηθείη ή πάντων τών άγιων και πασών των Συνόδων
“έναντία τολμήσασα; κ.τ.λ.” (Ίδε το τού Πάπα Ιωάννου Κομοντόριον έντους. Πρακτ. τής Η Συνόδου,
και Μελετ. Εκκλ. Ιστορ. Τόμ. Β΄, σελ. 306–7. "Επιθι δε και Σπυρ. Ζαμπελίου της Βυζαντινής Μελέ
τας, σελ. 483–4)
Α Ι Α - - - » ν - - ν "Α -
παρεσκευασμένων" οι τά τε σκεύη και το αργύριον αυτών

Α. ν
διαρπάσαντες, και το κειμή αν ν ν α αν - "Α -
λιον συνήρπασαν, όπερ άγαλλόμενοι μετεκόμιζον εις “Ρώμην. "Ωστε τω μεν Πάπα
» - Α. ν 1. Α » » Α. α ν. » ν » Α --
Αδριανώ πανηγυρίσα τα επινίκια ούκ εξεγένετο ή δε Ανατολική Εκκλησία τής

Λ Α Α -- ν ν Λ - ν -
καταισχύνης εκείνης απήλλακτο, κακώ το κακόν θεραπεύσαντος τού την καταισχύνην

-- ν - - - » -- Α » - ν 2 -- - ν - -
έκείνην
δ
ύπέρ τών ιδίων συμφερόντωνΑεργασαμένου
Α λ
Βασιλείου. * Εκείνοδ γάρδ το Συνέ
*Ε λ ν - - - ν ν ν -- Αν -- - ν
ριον μέγα όντως και βαρύ τη κατ' Ανατολάς Εκκλησία έγένετο όνειδος, διά τε τάς
γν - Λ -- - Αν ν - - - Α
άλλας αυτού παρανόμους και ασεβείς πράξεις, και διά τήν τών Σαρακηνών πρέσβεων
η » "Α -- Α α α - , -
εις Αρχιερατικούς άνδρας μετάπλασιν, ώς ό άοίδιμος ΦΩΤΙΟΣ πρός Θεοδόσιον έγραφε

ν Α" τα - - ν ν - - - -- Α Σ) - αν Σν -
τον μονάζοντα
ο κ.
Αλλά γαρ, ει και μέχρι νύν ού τετόλμητα, ουδ' έστιν έχον παρά
» - - ,η Α - α - ν » ν Σν
--
δειγμα, Ισμαηλιτών αθέων πρέσβεις και υπηρέτας εις Αρχιερατικούς άνδρας μετα
Αν - Λ. Λ - - --
οο
πλάσαι, και Πατριαρχικά τούτοις προνόμια περιθείναι, και τού θαυμασίου αυτών
Α ν ν - η ν ς ν - ιν » 3 ΣΥ -
συνεδρίου κορυφαίους αποφήνα, αλλ' ούν μηδέ τούτό σε ξενιζέτω. Και άλλως δε
α - - - - - --
ή τών Σαρακηνών πρέσβεων παρουσία εν τω συνεδρίω έκείνω σαφώς έξι επιστολής

» - - ν - - - - - -
Ηλία τού Πατριάρχου Ιεροσολύμων πρός τήν Η' Οικουμεν Σύνοδον μαρτυρείται
-- - ν - - -- ν - » -
ής και Βαρώνιος μνημονεύων, παρέγγραπτον

- - δ'
και ταύτην αποκαλεί κατά τα ειωθός εκείνω
ΣΥ -- - 4 Α Σν ν - - - - Α -- -
τε και τους άλλοις τών Παπιστών. * Τί δ' άν τις εποι και περί του αναθέματος αυτού,
Α ν - - ν - -
δ κατά ΦΩΤΙΟΥ έξεφωνήθη; Τις τάς οκτώ εκείνας αναγνώσκων άσεβεστάτας φωνάς,
Φωτίω τώβουλευτικώ και επιβήτορι άνάθεμα.
Φωτίω τώ κοσμικών και άγοραίω άνάθεμα.
Φωτίω τώ νεοφύτω και τυράννω άνάθεμα.
Φωτίω τώ σχισματικώ και κατακεκριμένω άνάθεμα.
Φωτίω τώ τέκτονι τών ψευσμάτων άνάθεμα.
Φωτίω τώ μοιχώ και πατροκτόνω άνάθεμα.
τώ νέω Δισκόρω άνάθεμα.
τώ νέω "Ιούδα ανάθεμα.
-- - ν - -- Α - - - ν - - ν - Υ » Α
ούκαθορα την Παπικήν αλαζονείαν τον τής Αγίας τού Θεού Σοφίας ναόν εις εργαστήριον
Ίδε Παπιστ. έλέγχ. προλεγ. (Τόμ. Α΄, § ξβ).

* Αλλά μή διά τούτο νομίση τις άπορήσαι τους Παπαστάς αντιγράφου τών πρακτικών εκείνων. Προ
νοία γάρ (λέγουσιν ούτοι) τών τότε παρόντων έν Κωνσταντινουπόλει πρέσβεων του Αυτοκράτορος Λουδο
βίκου (Σούπων δε και Αναστάσιος ό βιβλιοθηκάριος ήσαν ούτοι) άντίγραφον τών Πρακτικών εις “Ρώμην
μετεκομίσθη, ά π α ρ άλλα κ τον πάντως τώ πρωτοτύπω (!!!), έξούδη και έκδέδονται ταύτα
έν πάσας τών Συνοδικών ταϊς έκδόσεσιν, εισαγωγήν φέρονται μάλιστα πρέπουσαν αυτούς την περιβόη
ν - ν - ν » Λ ν ν » - - - ν ν - -
τον Νικήτα τού Παφλαγόνος ξυγγραφήν, τον Ιγνατίου βίον, και αυτού τού Ιγνατίου, τον πρός τόν
Πάπαν Νικόλαον λίβελλον, και τάς επιστολάς τού Πάπα, και εί, τι άλλο τοιούτον, άξιον τού ληστρικού
η
εκείνου συνεδρίου προοίμιον. Μαρτυρεί δε τού άντιγράφου εκείνου
ν ί ν
το γνήσιον (πώς
- "Τ
γάρ ού;)
ν
και τής
λ 233 5 ν ν α - ν α - ν
μεταφράσεως αυτού το πιστόν και ό πολλής άξιος πίστεως ιστορικός Ιάγερος (σελ. 233-5).
Αλλ' δε περί τούτου Αμφιλοχ. προλ. σελ. λζ", σημ.β.
3 Επιστ. ΡΕΑ".
* Baron. ann. 879, n. 68–Ίδε την επιστολήν τού Πατριάρχου Ηλία έντους εξής (Πρακτ. τής Η΄
Συν. Πράξ. Δ’) και Πέτραν σκανδάλου (σελ. 55).
- » ν - ν' -- - - ν Α 5 - ν -
πάσης άνομίας και πονηρίας μεταβαλούσαν και πάντα τρόπον βεβηλώσασαν, ιδία δε φωνή
- Α - - Α" -- - Σ - - - - ν Σ) - ν Αν
και γλώσση το ασεβέστατον έκείνο έκ τής ιδίας καρδίας έξερευξαμένην όκτάφωνον;

-- ν Α - - ν ν ν - - Σ ν » Λ
Αλλ' αρκέσει πάντως εις αιώνας ή ευσεβής ΦΩΤΙΟΥ φωνή τη τών άλαστόρων εκείνων
-- Α -- - - - - - - - Αν ν. 3 - - --
άσεβοφωνία αντιτιθεμένη, και αιώνιον αυτούς έγκoλάπτουσα το αίσχος. Περί γάρ του τού
ν - ν - Α. - ν - --
αναθέματος εκείνου προς Ιγνάτιον γράφων, τον Κλαυδιουπόλεως Μητροπολίτην, λέγει

εκ 9 - - - - - - -- ν - » - -- » Α ο Α --
-α
Hν ποτε φρικτόν και φοβερόν το ανάθεμα, ότε κατά τών ενόχων τής ασεβείας υπό τών
- » Α - - - - ν » ο ν. - ν - - ν - ν ν
τα
τής ευσεβείας κηρύκων έφέρετο. Αφ' ού δε ή τολμηρά και αναίσχυντος τών άλαστόρων
ο Α ν Αν -- - - - 3 Α - ν - ν α
άπόνοια, παρά πάντα θεσμόν θεϊόντε και ανθρώπινον, και παρά πάντα λόγον Ελλη
ανα ν - Α ν ν - -- Α ν -- - - -- ν Ι »
ανα
νικόν τε και βάρβαρον, το οικείον ανάθεμα κατά τών προμάχων της Ορθοδοξίας" άνα
Λ 1. - - ν ν ν » -
--
στρέφειν έφρυάξατο, και την βαρβαρικήν μανίαν Εκκλησιαστικήν Αν - - ν -
ας
προνομίαν έφιλονείκη σαν ά π εργάσα σθαι, αύτίκα και το φρικτόν εκεί
- - - Α - - ν
--
νο και ποινής άπάσης πέρας έσχατον εις μύθους και παίγνια μεταπέπτωκεν μάλλον δε
-- ν α - - - ν -
ανα
τους ευσεβέσι και αιρετόν παρεσκεύαστα. . . . . . Δι’ ό και έκαστος των ευσεβών
- - - ο Φ - - ν Α. - - α - Α -λ
ανα
και άγιων ύπ’ αυτών ήλλοτροιωμένων Χριστού μυριάκις αιρείται προπηλακίζεσθαι, ή
τους αυτών μισοχρίστος και θεοστυγέσι μετά λαμπράς τής εύφημίας κοινωνήσαι
ο κ. - » 2
πονηρευμασιν,
- - - Α - - ν - - - 1. Α - - - -
μέ. Τούτων δε γινομένων, και τών μέν περί "Ιγνάτιον έν Κωνσταντινουπόλει την ιδίαν
Α Α Α - ν - ν -
αισχύνην συγκαλύψαι σπουδαζόντων, τού δε Πάπα Αδριανού τά τού Συνεδρίου Πρακτι

- - - -- - 3 - -
κάδι Αναστασίου τού βιβλιοθηκαρίου συσκευάζοντος έν Ρώμη, ΦΩΤΙΟΣ έντη Σκές

αν - ν - ν
πη, ώσπερ ζώθαπτος νεκρός, κατακεκλεισμένος, και στρατιωτών περιφρουρούμενος κου

ν ν ν -ν Α - ν αν » - - αν -
στωδία, τάς μεν άλλας κακοπαθείας και στερήσεις, όσας αύτω προς ύβριν και τα
Α - -- - - - α - - -- -
λαιπωρίαν οι ασεβείς αυτού διώκται έμηχανήσαντο, καρτερικώς ύπέμενεν έπι δε τη τών

ν Α » ν -- - ν --
βιβλίων στερήσει, ήν ή εξουσία προς μείζονα θλίψιν αυτού απανθρώπως επέταξεν (ή

- - - - - - - » ν -- -
δεσαν γάρ τού ανδρός τό φιλομαθές οι παράνομοι, και καλώς ώήθησαν μεγίστην αυτώ
ν -- Ιν - ν ν
θλίψιν τήνΑυτοκρά
έγραψε το τών βιβλίων στέρησαν έσεσθαι), βαρέως
λήν, ένή τά άλλ
φέρων, τήν θαυμαστήν εκείνην
"τώ αδικιών, μά ν - Α.
γρ τω Αυτοκρατορι επιστoλην, ενη τας τε αλλας των γινομενων αυτω αοικιων, μ

- ν - ν - ν » - Α - - » -- -- - -- ν
λιστα δε τήν τών βιβλίων στέρησιν, έν παρρησία σοφού και ευσεβούς άνδρός αξία δι
- Α - Αν - » --
εκτραγωδεί, καινόν τι τούτο και παράδοξον αποκαλών μηχάνημα, και νέαν κατ' αυτού έπι 4 - - - - - -
νενοημένην τιμωρίαν. * Την καύτα δή και προς άλλους τών φίλων αυτού έγραψεν επιστο
- ν - - --
" Τούτο δε λέγει, ότι μετ’ αυτού και οι όμοφρονούντες άνεθεματίσθησαν

2 Επιστ. ΡΕ Γ.
* Ίδε Ιάγερον ένθ. άνωτ.

*Συντόμως και εμφαντικώτατα περιγράφει έντή πρός Μιχαήλ τόν Σπαθάριον έπιστολή άπερ έπασχεν
έντή φυλακή, λέγων: “Το σώμα ταις νόσους, ή δε ψυχή τους παθήμασιν, ό δε βίος όλος ταϊς έξι άνθρώ
“πων έπηρείας άπειπε ταλαιπωρούμενος. Φίλων έρημία θεραπόντων αικισμοί και αιχμαλωσία συγ
“γενείς τήτών απειλών βαρύτητι δυσωπούμενοι στερήσεις και αυτών τών άναγκαίων άρπαγα βιβλί
“ων ιερών εκπορθήσεις οίκων, ούς ιλαστήριον ήμες έστησάμεθα ψαλλόντων, αναγινωσκόντων, εν πάσι
“θείος υπηρετούντων, κατά πάντων άπλώς αποφάσεις πικραί και ψηφίσματα, να μηδεις μηδέ τού
Αν αν ν » ν ο Α - ν Α Α ν α - Λ,
λάς, άμα μεν εκείνους υπό της εξουσίας κακουμένους, άμα δ’ έαυτών παραμυθούμενος,
- ν - Α » ν Α Α Α. Α Α αν -
και την τών διωκόντων

Κι λθ
αυτούς μανίαν θεία βουλήσει
Α δί
παρελεύσεσθαι
δ έζ λέγων, όταν της δο α Α -- φ Αν ν αν ν - - ν
μασίας παρελθη ο καιρος, ενη παντες οι δικαιοι δοκιμαζονται, όπως τον αγώνα τον
ν - - - - Α - - ν - --
καλόν τελέσαντες αξιωθώσι τού τής δικαιοσύνης στεφάνου. Ταύτα δε γράφων, ουδαμού
Α ν -- -- α - » - -- -- α ν - -- Αν - - - Σ ν
φαίνεται τους τών δεινών αυτού αιτίους αγενώς ύβρίζων, ουδέ καταρώμενος αυτών, αλλά
- ν - - - ν Α - - - - --
πάντα μεν αυτός τα δεινά έν πραότητα και συνέσει ύπομένων, τους δε δι’ αυτόν κακώς
Αν - - - - - - -- - Α
πάσχουσι και διωκομένους τούτ’ αυτό παραινών, την τού Σωτήρος και των Αποστόλων
- Α ν Α ν - Α
διδασκαλίαν υπεμίμνησκεν αυτούς, προσεύχεσθαι λέγων ύπέρ των Βασιλέων, και τα

» ν ν - Λ ο κ. - ν ν ν - - --
εκείνων προνόμια συντηρείν και διασώζειν.

- ν
Τούτο γάρ (έλεγε) φίλον Θεό και ήμύν
» 1 ν - -- ν - - - - ν Λ » - -- » - -
άρμοδιώτατον. Ούμήν αλλά και έντή θαυμαστή εκείνη επιστολή, ήν από τού δεσμω
Α - ν ν ν ν - ν α Σ) - - Σ) -
τηρίου προς τον Αυτοκράτορα

Σ) Α ίδ έγραψε, τοιούτός της φαίνεται
ν δ
ό άληθώς
ν θέ μέγαςδεεκείνος ν -- - ν ν » - Α ν Σ - -
ανηρ, τα μεν προς εαυτον αδικήματα μετα παρρησίας δικαιας εκτιθέμενος, το δε προς
- Α - Α ν Λ ν ν -
τον βασιλεύοντα σέβας αμετάβλητον διασώζων. "Αρχόμενος μεν γαρ ούτω λέγει
ο κ. - - Α - Α - Α --
Ακουσον, ώ, φιλανθρωπότατε Βασιλεύ” (και φιλανθρωπότατον αποκαλεί, δν αν δι

Α Αν - - ν - - - - -
καίως θηριωδέστατον αποκαλέσειεν) τελευτών δε μάλλον φαίνεται της τού Βασιλέως

ν - -λ - - ν - ν Α - , τα ν ς ν - - -λ - -
κηδόμενος τιμής, ή ύπέρ έαυτού δεόμενος. Λέγει γούν

ανα
Τί ούν αιτούμαι; ή ζην μη
ν Α Α. -- - Σ - - ν ν -
α
χαλεπωτέραν θανάτου ζωήν, ή θάττον απαλλαγήνα τού σώματος. Δυσωπήθητι την
Α » ν ν - - » - Λ ν Α - α -- - » -
ο κ.
φύσιν αιδέσθητι τους κοινούς τών ανθρώπων νόμους αδέσθητι τής Ρωμαϊκής Αρχής
ν ν ν ν Α Σ) - - ν Α αν -
κα
τα κοινά δίκαια, μηδέ καινόντι παραχωρήσης έπεισαχθήναι τω βίφ διήγημα, ότι ποτέ
ν ν Α » Α Λ
βασιλεύς, επιείκειαν και φιλανθρωπίαν επαγγελλόμενος, φίλον Αρχιερέα και σύντε

Αν 2 ο - η ο - » - - « - - ν - ν 1
κνον ποιησάμενος, ύφ' ου χερσιν αυτός τε και η Βασιλίς

Λ ήθ το χρίσμα της βασιλείας έ
- - , ----- , -- ν ο - Φ. φ Α - - - Α αν - Α
χρίσθη, και το αξίωμα ενεδύσατο, ύφ' ου λίαν έφιλήθη, και προς δν όρκια και πίστες
Λ, Α - ν εν --
φρικώδεις έθετο, δν
λιμώ δού
υπεραγαπάνίοιςκαιάλλ
στέργειν επεδείκνυτο
όξας κακούς,άπασι,
- εύχόμετούτον εξορία και - ο Α 5 -
ιμω πικρω παραδους, και μυριους αλλους κατατηξας ς, ευχομενον υπερ αυτου
να - ν ν » 3 ς Λ - -1 ν ν ν
τώ θανάτω παρέπεμψεν.
Αρχιερατική! Είθ Α
Οιον λόγου κάλλος! Οία φρονήματος μετριότης, όντως
η Ιγνάτιος έχρήτο μετριότητι ούτω γάρ ούτ’ άν εκεί
ρχιερατικη. ισε τοιαυτη και Ιγνατιος εχρητο μετριοτη γαρ
- » ν Αν Σν - α *Ε λ Α -ν δ - Π - ελ ν
νος τοσαύτα έπεπόνθει κακά, ούτε τοιούτον ή Εκκλησία όνειδος, τη Παπική αλαζονεία
“ παραγενέσθαι πρός ήμάς πλησίον γένηται . . . . . Αντί δε συγγενών, άντι φίλων, άντι δε θεραπόν
“των, αντί ψαλλόντων, αντί δε πάσης άνθρωπίνης παραμυθίας, τις στρατιώται και κουστωδία,
“ και τριβούνοι και βικάριοι, και στρατιωτικοί λόχοι περικάθηνται, κτλ." (Επιστ. ΣΙΑ)
* Ίδε τας δύο παραμυθητικής επιστολάς “Από τής υπερορίας προς τους Επισκόπους,” ένας διε
ρώτατος Πατριάρχης, άληθής δεικνύμενος μαθητής και μιμητής τού πραοτάτου Ιησού Χριστού, του τον
ίδιον Πατέρα υπέρ των σταυρούντων αυτών παρακαλούντος, πάσι τους συνδεδιωγμένους Επισκόποις τα
τών Βασιλέων προνόμια συντηρείν και συνδιασώζειν παρακελεύεται, αυτούς δεν άκλονήτω και άσαλεύτω
τής ευσεβείας φρονήματι τους διωγμούς ύπομένειν (Επιστ. ΡΜΣΤ και PMZ).
* Hν γαρ
γάρ Φώτιος Στεφάνου τού Βασιλείου ανάδοχος.
Χ 4.
/ -- - - ν
* Τής επιστολής ταύτης το ρητορικών και άμα Ιεραρχικόν ύφος και αυτού Ίαγέρου τον θαυμασμόν
έπεσπάσατο “οδε γάρ και πολέμιος θαυμάζειν άνδρός αρετήν.” Και όρα μοι έφεξής έντας περί Φω
τίου μαρτυρίας την περί τής επιστολής ταύτης κρίσιν τού Παγέρου.
- - - Α » ν - ν ν ν - »
ύπενδούσα και δουλωθείσα, ει και πρός καιρόν. Αλλ' εκείνα μένό αγαθός Ιγνάτιος, ούκ
ν ν Α Σν Α » - - - - ο - α ν - ο Φ. - ν
έξοικείας έπραξε προαιρέσεως, αλλά μάλλον τους περί αυτόν ύπείκων, και ύπ’ εκείνων
ν α - ν - - αν » Α. Σ - ν Α. Α -
παραπειθόμενος ταύτα δε νύν ΦΩΤΙΟΣ πράττει, άτε αυτός έντη οικεία συνέσει και σο
α Αν Α" ν « Α - ν α - Α ν Σ) Φ Σ ο Φ. - ν
φία πάντα διέπων τά καθ' εαυτόν, και τούς έαυτού φίλους άγων, άλλ’ ούχ ύπ’ εκείνων
Λ 1
άγόμενος
- αν Λ α ν α ν » η - - ν - .
μστ. Ούτω τοίνυν ό ποιμήν ό καλός, έπί τε τού Πατριαρχικού θρόνου καθήμενος,
ν Σ) - α Αν - -- Λ Σν - Α
και μακράν αυτού υπάρχων έν βασάνοις, τούτο μόνον έσχε μέλημα περισπούδαστον,
ν -- - - - - α - » Α - ν. » Λ -
τήν τού Σωτήρος Χριστού και των ιερών έκείνου μαθητών και Αποστόλων διδασκαλίαν
-- Αν - Λ -- - Α Α - - » ν
τιμαν, και ταύτη μόνη τον νούν προσέχειν εις δόξαν και στερέωσιν τής Εκκλησίας,
- και αν Α Λ "Α ν - - ν -- - ν ν
πάντα τ' άλλα δεύτερα ποιούμενος. Και έν ειρκτή δε κακώς πάσχων, ούτε πρεσβείας
» ν Σν Α -- - » - Σ) ν - ν - Α ν -
αποστέλλει, ούτε βοηθείας ανθρώπων επικαλείται, ουδέ τούς διώκοντας αυτόν απειλεί,
ο ν Λ - - ιν ν - - -
ούδ’ έξυβρίζει, αλλά μόνην επισείει τους αδίκως αυτόν καταδιώκουσε την τού Θεού δι
ν - αν ν αν ν Αν - ν -- - ν ν ν
καίαν και άφευκτον κρίσιν. Όθεν την δευτέραν προς τον Αυτοκράτορα επιστολήν έν
-- - Α Α τα 9 - αν Λ ελ ν Α. -- αν - --
ταϊς δε τας λέξεσι ΚΟΙΤΟΥΤΟΥ ΟΕ" Αλλ ορα, φίλε, κάν μή βούλη, βασιλεύ, ότι το πειρά
κα ν Φ Α Σ) Λ - -- - - - -- ν » "Α - ν
ε
σθαι πείθειν άνθρώπους, ού μόνον οϋδεν συντελεί προς το πείσαι Θεόν, αλλά και εις Α α - - - - Α -- -
τα
τούναντίον περιτρέπεται και τών άδεώς ένταύθα πραττομένων μάλλόν έστιν έκείθενή
Αν Α Α 3 - ν ν Φ "Α - -- - - - - Λ --
παντέφορος δίκη κριτής, Ούμήν αλλά και του μεγάλου και φοβερού εκείνου σεισμού
Α ν ν » Α - καν Αν -- ν - Αν ν ν
γενομενου τοτε (την 9 Ιανουαρίου τού 870 έτους), τού πολλάς και μεγάλας έπενεγκόντος
Αν - - 9 Α - - Α Α ν Α ν
καταστροφάς, και πάντας έκφοβήσαντος, και πολλών λεγόντων θεόθεν την δίκην ταύτην
-- - ν ν - Αν Λ ν - -- - -
έπελθειν διά
»
τά πρός τόν"ΕΠατριάρχην γενόμενα αδικήματα, Τεκείνος παραινει
δε λέ - Δ
μή τοιαύτα ας ν ν - - Α. ν Λ, ν - ν
εννοειν, μηδε Λεγειν. γω μεν (γράφει περι τουτου προς 1 ρηγοριoν τον ιάκονον) Ο ΟΚ
σε Α ν Λ Λ ν ν - ν - - » Αν -- - - -
ας
άν φαίην δικας τίνουσαν τήν πόλιν τών εις ήμάς άδικημάτων άντι πόλεως πολυάνδριον
Λ, - ν ν ν α - α Α - -- - ν - α - ν -
ο κ.
γενέσθαι παραινώ δε μηδέ τήν ύμών Οσιότητα ταύτα έννοεΐν. Τίνες γάρ
ν ν» 2
ήμες, ει και
» Α" αν Αν ν ν -- Α -- --
πεπόνθαμεν άδιήγητα, να τηλεκαύτην όργήν έκκαλεσώμεθα τού Θεού;
* Την αλήθειαν ταύτην άλλατε τών Ιγνατίου έργων πρός τά Φωτίου παραβαλλόμενα μαρτυρεί, και
πάντων μάλιστα ό πρός Νικόλαοντόν Πάπαν λίβελλος (είπερ Ιγνατίου το έργον έκείνο) πρός τάς έπι
στολάς ταύτας παραβαλλόμενος, και πρός τάς άλλας, όσας έκτής ύπερορίας τους τε συνδεδιωγμένους
Επισκόποις και τους εν τέλει έγραψεν.
* Τοιούτός τις έγένετο σεισμός και έντώ καταδιώκεσθαι τον Ιγνάτιον και τον σεισμόν εκείνον ότε
Νικήτας και οι αντιγραφείς αυτού, μάλιστα δε πάντων Ίάγερος, έκθεομηνίας λέγουσι γενέσθαιδιά τον
Ιγνατίου διωγμόν τού δε τελευταίου τούτου την τού έδάφους ποιότητα, έφ’ό ή Κωνσταντινούπολις ώκο
δόμητα, αιτίαν ό φιλαλήθης Αββάς φησί γενέσθαι. Ακούσωμεν τοίνυν και φυσιολογούντος αυτού
“La qualité du sol, sur le quel Constantinople est construite, expose souvent cette ville Impériale a des
tremblements de terre. Le 9 Janvier 870, avant la fin de Concile, έtait arrivé un tremblement de terre
έpouventable . . . . LEglise de Sainte-Sophie (έν ή το παράνομον εκείνο συνήρχετο συνέδριον) έprouva
des grandes secousses, et serait tombέe sans le soin des princes etc, etc. (Hist. de Photius, p.81 και 244).
Ότε τοίνυν Ιγνάτιος κατεδιώκετο, ό Θεός κατ' Ιάγερον κατέσεισε διά τούτο την Κωνσταντινούπολιν
ότε δε Φώτιος, ή τού έδάφους ποιότης. Ούτω την έντώ προλόγω τής έαυτού "Ιστορίας προτεταγμένην
αρχήν “On décrit Thistoire, et on me la fait pas” νοείν οΐδεν ό άνθρωπος. Αλλ' ή αλήθεια μίαν οΐδεν
όμολογείν τήν τού αυτού αποτελέσματος αιτίαν. Ειούν δι' Ιγνάτιον όπρώτος έγένετο σεισμός, και διά
9
66 ΠΡΟ ΛΕΓΟΜΕΝΑ.
ν -- - Λ α - Σ - Α « » ,
μζ". Εν τοιαύτη ταλαιπωρία, ώς χρυσός εν χωνευτηρίω, δοκιμαζόμενος ό αοίδιμος

Αν Λ ν - ν
Πατριάρχης, τρία όλα διήγαγεν έτη. Τότε δε ό Αυτοκράτωρ Βασίλειος εις εαυτόν έλθών,
- ν - ν - Σ) - αν Αν Σ Α - αν ν - - - Σ) ν
και την πρός τόν μέγαν εκείνον άνδρα λογισάμενος άδικίαν, και άμα μεν τά έκτής άβουλίας
α - Α ν ν "Α - Σ - Λ, - Λ
αυτού προελθόντα δεινά διά τό παράνομον έκείνο Συνέδριον θεραπεύσαι βουλόμενος,

αν ν Α ν - - - ν ν - αν Λ - ν
άμα δε συμβούλου χρήζων και συνεργού σοφού εις τετήν τών όλων διοίκησιν και την
- - Α - ν Α. ν -- -
τών πολιτικών νόμων έπεξεργασίαν, ανακαλείται μεν ΦΩΤΙΟΝ, πάση δε τιμή περιεπεν
- - Α » - Α Α - - - - - Λ -
έν τους βασιλείους, αυτός τε συμβούλω χρώμενος, και των ιδίων παίδων διδάσκαλον κα
Φώτιονό δεύτερος είδε διά τήν τού έδάφους ποιότητα όδεύτερος, δι' αυτήν ταύτην και ό πρώτος. Δι
καίως δάν τις θαυμάσειεν, ότι ένταύθα μόνον Ιάγερος ευρίσκεται Νικήτα διαφωνών, εκείνος γάρ τού
τε σεισμού και τής έπιγενομένης καταιγίδος, και μήνιγε και τής τού βουβάλου εις τόν τής Αγίας
Σοφίας ναόν εισπηδήσεως, άλλην λέγει γενέσθαι την αιτίαν. Την ποίαν ταύτην, ότι Φώτιος έμελλεν
αύθις (μετά δέκα δήλον ότι ένιαυτούς) εις τόν Πατριαρχικών επαναβήvαι θρόνον. Ταύτην τοίνυν την μετά
δέκα έτη μέλλουσαν γενέσθαι συμφοράν ό Θεός κατά Νικήταν Δαβίδ τον Παφλαγονίας Επίσκοπον διά
τών σημείων εκείνων προεμήνυεν! ! ! Είδε και όχληρόν πάντως και δυσφόρητον τοιούτους παρατιθένα
λήρους, όμως διά τούς επιθυμούντας αυτού Νικήτα λέγοντος άκουσα, και έκ τούτου άσφαλώς και περί
των άλλων αυτού κρίσεων και λόγων τεκμαίρεσθαι, αυτούς αυτού παραθήσομεν τους λόγους. Λέγει γούν
ό φιλόσοφος Αρχιερεύς “Τούτο δέτινες (ότι δηλαδή πάλιν έμελλε Φώτιος εις τον Πατριαρχικόν θρόνον
“επανελθεΐν) και από τών παρηκολουθηκότων τους τότε χρόνος τεκμηρίων έμφρόνως έστοχάσαντο. Και
“γάρ μήπω ταυτηση τής Συνόδου συγκεκροτημένης, έτι δε έλπιζομένης, βούβαλοι έξωθέν ποθεν
“έλαυνόμενοι κατά μέσης διήγοντο τής πόλεως. Αθρόως δε θρoηθέντες ώδε κακείσε διεσκορπίζοντο εις
“δε αυτών κατά τής μεγάλης ευθυδρομήσας Εκκλησίας, και ένδον τού ιερού γεγονώς, άχρις αυτού τρέχων
“ τού άμβωνος κατήντησεν. "Ωρα δε ήν έννάτη τής ήμέρας και αυτός ούκ άγαθός άγγε
“λος τους τα τοιαύτα κρίνει ν ειδόσι κατεφαίνετο. Τούτου δε μείζων άπόδειξις
“ό φρικωδέστατος σεισμός, δε κατ’ εκείνον συνέβη τον καιρόν . . . . . Ταύτα μεν πρό τής Συνόδου και
“μετ' αυτήν εξαίφνης έπήλθε πνεύματος σφοδρά καταιγίς . . . . Ουκ εική δε ταύτα παρηκολούθηκε τάση
“μεία αλλά τής μελλούσης αύθις άκαταστασίας και ταραχής διά τού ταραχοποιού δαίμονος έπι τής
* Εκκλησίας ένίστατο τεκμήρια σαφή. (!!!) * Θαυμαστών τοίνυν, ότι την σοφήν ταύτην Νικήτα σκέ
ψινού φαίνεται σεβόμενος Ιάγερος, άλλ’ ετέραν ούτος ζητών του σεισμού αιτίαν, έν τή τού έδάφους
ποιότητα ταύτην ευρίσκει, ούχ ήττον καλώς φυσιολογών ή θεολογών ό καλός τής Ιστορίας Καθηγητής
και συγγραφεύς. Προσσημειωτέον δε λόγου πάρεργον κάκείνο, ότι τον μεν έπι τής Φωτίου καταδιώξεως
γενόμενον σεισμών ευρίσκομεν μνημονευόμενον έντή τής Κωνσταντινουπόλεως περιγραφή, τή υπό του
ημετέρου Σκαρλάτου τού Βυζαντίου επιμελώς συγγεγραμμένη, τον δε πρώτον εκείνον, περί ού τοσούτον
έποιήσαντο λόγον ότε Παφλαγών Νικήτας και οι αντιγραφείς αυτού, ουδόλως ευρίσκομεν μνημονευό
μενον. Εκ δε τούτου δυοίν θάτερον εκάζειν εστίν, ή ότι ο σεισμός εκείνος την αυτήν έχει καταγωγήν
τώ τού Βάρδα τεραστίω όνειρω, ή ότι λόγου και μνήμης οϋκήν άξιος λέγει γάρ ό τής περιγραφής εκεί
νης αξιότιμος συγγραφεύς, ότι τους επισημοτέρους των εν Κωνσταντινουπόλει γενομένων σεισμών εκτίθη
σε χρονολογικώς (Ίδε Σκαρλ. Βυζαντίου. Περιγραφήν τής Κωνσταντινουπόλεως, Τόμ. Α΄, σελ. 27-28).
Και ταύταμενήμες πρός Ιάγερον περί των δύο εκείνων σεισμών. Πρός δε τόν ταυτά κατά Φωτίου
φλυαρήσαντα Καρδινάλιον Βαρώνιον ικανώς ότής αληθείας ειλικρινής φίλος Ριχάρδος όMoντακούτιος
απήντησεν, εν οις έντή προειρημένη Φωτίου επιστολή προς Γρηγόριον τον Διάκονονύπεσημειώσατο, άπερ
δή και ήμες ένοικείω τόπω ού παροψόμεθα. Λέγει δε περί τούτου και όσοφός Βασνάγιος, την Φωτίου
έπαινών αρετήν, και την Βαρωνίου στηλιτεύων μοχθηρίαν “Il compatit a la misere de la ville, au lieu de
Πui insulter: et ce sentiment digne d'un Chrétien fait voir Πinjustice de Baronius, qui sensure Photius,
comme sil avait eu la-dessus des pensées vaines et ridicules.” (Hist. de l'Eglise, Tom. 1. p.329)
- 1 “Ο δε ν Α" Σ) λ βά Αν -- - - - Αύ -
ταστησαμενος. ε τας προτερας αναλαβων τιμας, και παντα παρα τω Αυτοκρατορι

-- -- - - - Φ Σν --
δυνάμενος, ούτ' εις έκδίκησιν τών άπηνώς αυτόν διωξάντων έτράπετο, ούτ' άλλως έπε
- - ν - -λ -
χείρει κατ' αυτών στασιάζειν άλλά πράος ών και άμνησίκακος, και πάσιν εύνους και
-- - - -- αν ν - Α Σν
φίλος,"Εούτως
- λ
ύπο πάντων ήγαπάτο
Λ, λ
και έτιμάτο, ώστε
-- - "Ι
την δεειρήνην
ν δ λλ
καί τήνήδόμόνοιαν έν
» -- Α ν ν -
τε τη Εκκλησία και τη πολιτεία επαναγαγειν. γνατιω οε οιαλλαγες, ηρη την των

- Λ Α - - - αν ν
πραγμάτων αλήθειαν συνδόντι, και περί τής ΦΩΤΙΟΥ άρετής πεπεισμένω, άμα δε και
* Και ταύτα οι άσεβείς τής άληθείας πολέμιοι ούκ ώκνησαν μεταπλάσασθαι. Από γάρ Νικήτα τού
αληθούς Παφλαγόνος μέχρις Ίαγέρου και Τόστου, οι πάντες τής Φωτίου ανακλήσεως αιτίαν λέγουσι
γενέσθαι την πονηρίαν αυτού και πλαστογραφίαν, καινόντι κατ' αυτούς πρός άπάτην τού Αυτοκράτορος,
μηχανησαμένου. *Α δε και περί τούτου λέγουσιν οϋδεν διαφέρει τού τερατώδους εκείνου όνείρου, και
τής εις τόν ναόν τής Αγίας Σοφίας εισπηδήσεως τού βουβάλου, και τών άλλων τών τοιούτων, ά
πρός ύβριν Φωτίου άσεβώς τερατολογούσαν. Φασί μέντοι γε οι φιλαλήθεις ούτοι βιβλίον πλάσαι τον
Φώτιον, ένώ Βασίλειον από Τηριδάτου, τού μεγάλου τών Αρμενίων βασιλέως, γενεαλογήσας, άνδρα
προϋλεγεν έσεσθαι μέγαν. Αυτού γάρ Βασιλείου και τής Αυτοκρατείρας και τών τέκνων αυτών άπολα
βών τά όνόματα (Βασίλειος, Ευδοκία, Κωνσταντίνος, Λέων, Αλέξανδρος, Στέφανος), και έκτών άρκτι
κών γραμμάτων όνομα συνθέμενος ΒΕΚΛΑΣ, τούτον έλεγεν έσεσθαι τον υιόν, δν έμελλε γεννήσεινό
τού Βασιλείου πατήρ, εύκλεώς πάνυ και επί πολλά βασιλεύσοντα έτη. Τού δ’ούν πλάσματος τού
του διά Θεοφάνους τού Παλαιστίνου έντή Αυτοκρατορική κατατεθέντος βιβλιοθήκη, περιτυχών αυτώ
Βασίλειος, έπυνθάνετο Θεοφάνους, ότι ποτέ τά γεγραμμένα σημαίνειν βούλοντο. Ο δε διαπορών
δήθεν, μόνον έλεγε Φώτιον ικανόν είναι τα έντώ βιβλίω εκείνω γεγραμμένα συμβαλειν και εξηγή
σασθαι. Ούτως ούν Βασίλειος έξαπατηθείς, Φώτιον αυτώ προσελθείν έκέλευσεν ό δέ προσελθών και
ταγεγραμμένα ως προφητείαν ερμηνεύσας, αυτώΒασιλείω άρμάτουσαν, ούτως εξιλέωσε τον Αυτοκρά,
τορα, και συγχωρήσεως ήξίωτα. Και ταύτα μεν Νικήτας και οι τυφλώς έκείνω έπόμενοι μυθολογούσαν,
εαυτών μεν άξια μυθεύματα, Φωτίου δε και Βασιλείου αυτού πάντως άνάξια έργα. Στυλιανός δε ό
Μάπας τους μυθεύμασι τούτοις ούκ άρκούμενος, και μαγική τέχνη χρήσασθαι Φώτιον προστίθησιν, ό
πως τον Αυτοκράτορα διαφθείρη. (Ίδε την τού λήρου τούτου επιστολήν προς τον Πάπαν Στέφανον Ε'
έν τέλει τών Πρακτ. τής ψευδογδόης Συνόδου). Τοιαύτας μεν τερατολογίας οι άνόσιοι τής άληθείας
πολέμιοι την άκήρατον τού πανιέρου Πατριάρχου άρετήν και δόξαν πειρώνται άμαυρούν. Οι δε τής άλη
θείας και τού δικαίου φίλοι και ταύτην αυτών την άναδή συκοφαντίαν εξελέγχουσι και κατακρίνουσιν. Ο
μένουν Κρεύχθόνιος τα περί τού ΒΕΚΛΑΣ ερημένα τώ. Νικήτα έντους προλεγομένους τής Ιστορίας τής
έν Φλωρεντία Συνόδου παρατεθείς (σελ. 33-34) τάδε φησίν “Quod mini in memoriam revocat ad
principia nostrorum motuum nuperorum in Anglia, aliquot conciοnatores puritanos, contra Episcopo
rum sacrum nomen stilum acuentes, SMECTYMNUUS pro autoris nomine in titulu prefixisse, connexis
prioribus elementis, tot nebulonum nomina designantibus. At haec omnia ut ego de Photo credan
non magis necessum habeo, quan ut Legenda aurea in Evangelia adoptem.” τούτ' έστιν “Τούτο με το
“ ένταϊς έσχάτας ήμών (έν Αγγλία) θρησκευτικαίς στάσεσι γενόμενον άναμιμνήσκει. Tών γάρ Καθα
“ριστών (Puritani) δημαγωγοίτινες κατά τών Επισκόπων γράφοντες, όνομα συγγραφέως έπεγράψαντο
“SMECTYMNUUS, έκ τών άρκτικών γραμμάτων παντοίων όνομάτων τούτο συνταξάμενοι τούνομα.
* Αλλά, τό γ’ έπ' έμοί, ταυτόν ήγούμαι τους τοιούτοις περί Φωτίου λήρους πίστιν παρέχειν, και μύθους
“άντι τών Ευαγγελικών αποδέξασθαι λογίων – Φραγκίσκος δε ό Φοντάνας γραώδεις αποκαλεί μύθους
τούς περί Φωτίου τούτους λόγους τού Παφλαγόνος, πολλού τού γέλωτος άξιους. “Quis non solutis ca
chinnis exceptsset anilem hane fabellam, indignam prorsus et Photi ingenio et Basili natura, qui pre
stanserat animo, et cordatus, si Nicetam quandoque excipias, ab historicis describitur" (Novae crudit.
delicite, Tom. 1. p, LV) τουτ' έστιν “Τις ουκ άν εκτόπως γελάσειε, τούτον άκούων τον μύθον, γρα
δίου μέντονος άξιον, μάλιστα δάνάξιον τούτε ήθους Φωτίου και τής Βασιλείου φύσεως, επί τε μεγα
9 ή,
ν - - Αν » - ν ν
τήν έξωφρυωμένην Παπικήν αλαζονείαν ού δυναμένω έπι πλέον ανέχεσθαι, εις τε την
Σν - - - Λ » -- - ν » ν » ν
άλλην της Εκκλησίας διοίκησιν έβοήθει αυτώ, και χειροτονίας έτέλει και άσθενήσαντα
-- -- Λ, - - Αν - αν » --
τον άγαθον γέροντα ούτω προθύμως έθεράπευε και πάσι δυνάμει παρεμυθείτο, ώστ έκεί
-- ν -- ν - Α » - » - -
νον τελευτώντα τήν τών οικειοτάτων προστασίαν αναθέσθαι ΦΩΤΙΩ, αγαπαν τε και
- - ν 1
προστατεΐν αυτών δεόμενον.
λοψυχία διαφέροντος, και ύποπάντων τών ιστορικών, εί, πού τις έξέλoι Νικήταν, διά γενναιότητα κλει
ζομένου; - Ο δε Βασνάγιος τάς Νικήτα και Στυλιανού ταύτας φλυαρίας έκθείς, ποιόνδε άμφοτέρους
έγκολάπτει βάπισμα, αυτού μεν άξιον δούναι, εκείνων δε λαβείν, και ήμύν λυπηρόν άναγινώσκειντε και
αναγράφειν, άτε περί Αρχιερέων τής ήμετέρας Εκκλησίας όντος τού λόγου, προς ους μέγα ήμών το σέ
βας και ήνάει, και έστι, και έσται. Αλλά νικάτω ή αλήθεια, υπέρ ής και αυτός ό Σωτήρ ημών απέθανεν
- ν - "Α ν ν - - η ν α - - ν ν ν -- ν - εκ. - ν ν ν α
έπι σταυρού, και το όνομα αυτής εξηγίασεν, έαυτώ τούτο άναλαβών έντώ ειπείν “ Εγώ είμαι ή
ό δός και ή ά λ ήθεια και ή ζωή” (Ιωάν. ΙΔ΄, 6). Άλλως τε δέ, και τούτο πάντας άνα
μιμνήσκειν άναγκαίον, ότι τών κακώς ένταύθα λεγομένων
ν ν δί
και πραττομένων, οίοι ποτ’ άν είενοι λέγοντες
» ν ν ν ν - α - ν - α » - Αν ν ν -
και πράττοντες, ού μόνον έστιν έκείθεν ή παντέφορος δίκη κριτής, ώς ό άοίδιμος έγραφε Φώτιος, αλλά
και έτερον έντα θα καταλείπεται κριτήριον αδυσώπητον, ή άληθής ιστορία, ένα έκαστω τά προ
ν ν - » - Υ ν ν ν ν α Λ φ - ν ν
σήκοντα ένδικαιοσύνη άποδίδούσα. Είδε και άλλο τι καταλείπεται ιστορίας είδος, τής την αλήθειαν
πειρωμένης κατακρύπτειν, ή άφανίζειν, ουδέν ώφελεί τούτο, θάπτον ή βράδιον τής άληθείας εις φώς
έρχομένης, και καταλαμπούσης έμπροσθεν τών άνθρώπων προς δόξαν μέντού Θεού, αισχύνην δε και ό
νειδος τών πολεμίων αυτής. Λέγει τοίνυν όσοφός Βασνάγιος περί πών Νικήτα και Στυλιανού τούτων
φλυαριών “Ce sont des contes, que nous ne raportons qu afin de faire voir, que la passion aveugle
souvent les Evéques, commes les autres hommes, et qu’il me craignent de sacrifier la vérité à leur
haine. Photius était homme de mérite, habile: il avait beaucoup de protecteurs a la Cour, oύ il avait
passé une grande partie de sa vie Le plus grand nombre des Eveques d'Orient lui était encore attachό,
malgré la condamnation du huitieme concile. On put avoir έgard a son mérite et a la necessité de le
rapeller, pour reunir TEglise, qui était alors dans une afreuse division, etc, etc.” (Hist. de l'Eglise,
Tom. 1. p.458). Tά δ’ αυτά και Μίλμανος αποφαίνεται έντή τής Λατινικής Εκκλησίας ιστορία, μόνην
λέγων την Φωτίου σοφίαν και άρετην αιτίαν αυτώ γενέσθαι τής ανακλήσεως. (History of Latin Christianity
- ν ν ν -- - α ν ν Λ ν - ν - --
etc. Tom. II. φ.357). Επί δέ πάσι και ό την Φωτίον βιογραφίαν εν τώ Σμιθίου βιογραφικώ λεξικώ
ν ν ν - η - ν αν -- » ν
συντάξας, δς δήφησιν ουδεμιάς είναι προσοχής άξιον το Νικήτα τούτο άλλόκοτον διήγημα–the strange
tale related by Νicetas - Αλλά πάντων μάλιστα την άναιδή ταύτην συκοφαντίαν αυτός καταψεύδει ο
α ν - α - - -- ν - ν ν φ, Α -
Βασιλείου υίωνός Κωνσταντίνος ό Πορφυρογέννητος, ουδέν μεν τοιούτον λέγων ενώ συνέγραψε βίωτού
ιδίου πάππου, τουναντίον δε και έπαινών μετά τού πάππου τον Φώτιον. “Ούμήν ουδέ πρό τούτου διέ
τα Λ. ν ν ν - ν Α ν ν - ν Λ ν ν -
φα
λιπε φιλοφρονούμενος αυτόν και τιμών διά τήν έν αυτώ παντοδαπήν σοφίαν τε και άρετήν
- ν Α 1) - Λ - - - -- - ν ν Αν φ - ν α - α
άλλά κάνει τής καθέδρας μετέστησεν, ουδέν τού δικαίου θέλων άγειν έπιπροσθεν (τούτοις ό καλός υιω
νός τήν τού πάππου πειράται συγκαλύπτειν άδικίαν, αντίθετον αυτή τιθέμενος όνομα τό τής δικαιο
“σύνης), όμως τών εις παραμυθίαν ουδέν ενέλειπε παρεχόμενος. Όθεν κάν τους βασιλείους διατριβήν
“αυτώ δούς, τών οικείων παίδων απέδειξε παιδευτήν και διδάσκαλον” (Θεοφ. Χρονογρ. συνέχ. σελ.
276-7). Αλλά τί δε λέγειν τον Βασιλείου υίωνόν, όπου γε και Βασίλειος αυτός τάς τών Φωτιομά
- ν - η φ Αν "Α α - ν ν ν ν - ν
χων καταψεύδει συκοφαντίας, πάσιν έξιών έπραξε την έαυτού δηλώσας μεταμέλειαν και το πρός τήν
σοφίαν και άρετήν. Φωτίου μέγα σέβας; Έτι γάρ δεσμίου έν Σκέπη, διάγοντος, διά Θεοφάνους του
Διακόνου έπέστειλεν αυτώ, λύσιν άποριών προβάλλων, ώς έστιν δεν έντή πρός Θεοφάνην επιστολή
Φωτίου, έν ή τήν ύποβεβλημένην λύων άπορίαν (ήν δε αύτη-"Πώς έσοφίσατο Σολομών υπέρ πάντας
-- ν - - ν ν ν ν ν γη ν η ν αν -- ν ν - - ν ν
άνθρώπους και ύπέρ Γαθάν τόν Ισραηλίτην,” δε επιστ. N), άμα τών εις αυτόν γενομένων αδικημάτων
πικρώς έν προοιμίοις έξελέγχει τον αίτιον. – Ίδε περί τούτου και Παπιστ. έλέγχ. προλεγ. ένTόμω
Α΄, σελ. πέ, σημ. ά.
1 "Ο δε - αν ν - ν - - - ν - ν - "Ι ν ν
τι δέ ταύτα ούτως έχει, εξ αυτών μαρτυρείται τών μετά τον θάνατον τού Ιγνατίου γεγραμμένων
Π Ρ Ο ΛΕΓΟΜ Ε Ν Α. - 69
Α. ν - αν Λ, ν » ν - - Α Α - -
-
μή. Αλλ' όμως, τούτων ούτως εχόντων, και έντηλικαύτη Συνόδω κατενώπιον τριών
- - - Α Α » - -- Αν α Σ) -
και όγδοήκοντα και τριακοσίων Πατέρων άνομολογηθέντων και διαλαληθέντων, οι ασεβείς -- ν ν - - -
ΦΩΤΙΟΥ συκοφάνται ούκ ώκνησαν εκείνον και φονέα τού Ιγνατίου ανειπείν. Ο δε
Αν Σ) Λ Σ) - ν Αν -- Α ν » - - ν --
πάντας άβασανίστως αντιγράψας Ίάγερος ού φονέα μόνον, αλλά και τυμβωρύχον άπε
κάλεσε, δύο ταύτα ώσπερει κεφάλαια τους εαυτώ νενεανιευμέ
νοις έπιτιθείς" και πάλιν έχει μαρτυρούντας αύτω, το μεν πρώτον Στυλιανών 2
τον Νεοκαισαρείας Επίσκοπον, το δε δεύτερον Νικήταν τον Παφλαγονίας. * Ο δε
πάντων έστι παραλογώτατον έντους Ίαγέρου τούτοις λόγος, ότι αυτός ό ΦΩΤΙΟΝ φο
νέα τού Ιγνατίου αποκαλών–par la main de quelques scélérats, instruments de sa
fureur et de sa vengeance-αυτός ούτος πρό μικρού τά περί θανάτου τού Ιγνατίου
Φωτίω, ένους ευσεβώς τού αποθανόντος Πατριάρχου μέμνητα, άγιον και άγιώτατον αυτόν αποκαλών.
Ουδ' είχεν έρυθριάν επί τούτων ουδέ γάρ ζώντα ουδέποτε ούτε κακώς είπεν, ούτε κακώς έποίησεν, ει και
αυτός πολλά δι’ εκείνον υπέστη, και, το πάντων άτοπώτατον, το
- ν ν δ ί
ν
κατ' αυτού αδίκως και παραλόγως
-- δ'
χάριτι ν - ν ν ν ν ν ν ν αν » -
τή πρός τόν ΠάπανΣέκφωνηθέν έντώ παρανόμω

- -- ν -- Σ γία
έκείνω-
συνεδρίω
Ιν θ
όκτάφωνον
α ι
άνάθεμα. "Ορα δ’ έν τους - ν γν ν ν Σν αν α -- ν - -
εξής
"Τ
το ένταϊς
Λ
υναγωγας και αποδείξεσι” ερώτημα
ν
Γ΄, ένθα άγιον
νθ
και άγιώτατον
ν "Τ
αποκαλεί
ν
τον - η - Λ Υ ν ν - ν ν ν - Λ ν
γνάτιον. Ού μήν αλλά και έντή μεγάλη έκείνη Συνόδω, τή μετά τον θάνατον τού Ιγνατίου γενομένη,
- α - ν - - α -- ν Υ ν ν 1. ν ν ν - ν ν ν
τά καθ' εαυτόν διεξιών έλεγεν “Τουναντίον δε την προς αυτόν ειρήνην πάσι τρόπους συσφίγγειν και
αν ν Α αν Λ ν - ν ν ν ν ν - ν --
κρατύνειν διεμηχανώμεθα, ήτις γέγονεν, έντώ παλατίω παραγεγονότος, άλλήλων μεν τοις ποσίν άμφουν
“ προσπεσόντων, και εί, τι έκατέρω πρός τόν έτερον διημάρτητα, τής συγγνώμης τούτων άφ’ έκατέρου
“άφελομένης. Μετά τούτο νόσω κατακλιθέντος, και την ήμετέραν έπιζητήσαντος παρουσίαν, ούχάπαξ
“ και δίς, άλλά και πολλάκις επισκεψόμενος αυτόν παρεγενόμην. Και όσαθίμενήνέμοί δυνατόν, εκείνου
αν - - α ν ν ν ν ν ν ν ν ν ν ν ν ν ν
άξιoύντος, ύγιάζειν την νόσον συνεβαλόμην. Επει δε και λόγος παραμυθίας έπάγειν ισχύν έχει, και
“την άπό τούτου προσήγον αυτώ θεραπείαν. "Ωστε και πολλήν αυτόν τα τελευταία την πρός ήμάς
“ πληροφορίαν δεξάμενον, τούς οικειοτέρους αυτού τών ανθρώπων εις τάς ήμετέρας χείρας παραθέσθαι,
αν ο - ν ν » ν ν ν ν ν - ν - «Ν ν ν ν ν » ν
ώς δή μετά την εκδημίαν εκείνου προνοητάς και σωτήρας γενέσθαι, δ και θεία γέγονε χάριτι, και ουδείς
- - - - Λ ν
“άν μέμψατο τών αυτού την έκείνου τελευταίαν φροντίδα τε και διοίκησιν” (Πρακτ. τής Η΄ Συνόδου
Πρ. Β). Και Nέανδρος δε αυτός τους λόγους τούτοις Φωτίου πειθόμενος, τά ύπό Νικήτα και Αλλατίου
ιστορηθέντα καταφρονών άπορρίπτει (Neander – Eccl. Hist. Tom. VI. p. 320–1 τής Αγγλ. μεταφρ.
ύπο Joseph Torrey, 1852).
" Δημοσθ. κατά Μειδίου $ ή.
* "Ενθ. άνω τ.
* "Αξιον δε και τα περί τούτου γεγραμμένα Nικήτα μη παραλιπείν, ώς μάλλον καταφανής γένηται,
α - -
όν είχεν ό άνθρωπος κα τα κάρδιον τής άληθείας πόθο ν. Λέγει γούν και περί τούτου,
“Πώς γάρ τού Λυδού Σακελλαρίου σιωπή το πράγμα παραπέμψομεν; δς ύποβολή Φωτίου τού άναδούς
“εις το μοναστήριον εισελθών, ώστε πάντας τους τώ αγίω τάφω προσλιπαρούντας ασθενείς μετά μα
“στίγων εξώσα και ύβρεων, και τούτο δεδρακώς, προστίθησικακοντώ κακώ, και προστάσσει πλησιαίτατα
“ τού ιερού τάφου κατορύσσειν, και εις βάθος ανασκάπτεν την γήν, πρόφασιν μέν, ώς έναύτώ τω τόπω
“πρώην υπο τού Πατριάρχου χρυσίου κατακρυβέντος πολλού, το δ' άληθές, ώς αν άτιμίαν τώ τιμίω - - - ν - ν
“λειψάνω προστρίψατο. Ούτως αυτώ ό φθόνος πάντη κεκυριευκώς τής μανιώδους ψυχής, ουδε μετά
" τον
τόν θάνατον
θά ήρεμεϊν εία.
ήρεμεν εία. "Αμα
"Αμα δε
δε τώ,
τώ, λόγω
λό τουύ αθεμίτου
άθεμί -
εκείνου οστάγματος, και
προσταγματος, και θεήλατος
θεηλατος τον
- - - - - η » - - - -
“άσεβή εκείνον μετήλθεν όργή, ένταύθα μόνον ούκ άνασχομένης επ' αυτώ τής τού Θεού μακροθυμίας,
- -- - - α ν
“άλλ’ όξυτάτην ένδίκως έπενεγκούσης την τομήν. Ευθύς ούν μεγάλα βοών όσοβαρός, οΐα σφαγιαζό
ν - ν - ν 1. -
“μενος, άνωθέντε και κάτωθεν τώ δω αίματι κρουνηδόν περιβαινόμενος, και φοράδην οίκαδε αναγό
- -- ν α - - - -
ιστορών, διαρρήδην λέγει, ότι πλήρης δόξης και ήμερών ηύχετο τής τού σώματος φυλα
- - - -- - -- - αν --
κής απαλλαγήναι και ταύτης αυτώ τής ευχής εισακουσθείσης, απέθανεν ώς ίδ

- - -- Λ
άγιος,
"Τ εύλο - - - - Ι η Λ' Α - - εν αν ν
γών και ευχόμενος τους περί αύτόν. * Ειρήσθω τοίνυν και αύθις, ότι ούτως οΐδεν Ίάγερος
ν - - - 1 -1 - --
την ώραίαν εκείνην αρχήν, ήν αυτός έθετο, τιμαν “On décrit l'histoire, et on me la
- και -- Φ - - -- - αν α Α » - - » - » Α Α ν
fait pas” Αλλ' ήμες και έτερον ύποδείξομεν αυτώ φρικτότερον ασέβημα, εις δ το κατά
- ν ν α -
ΦΩΤΙΟΥ και της αληθείας πάθος, παρέσυρεν αυτόν. Eι γάρ Ιγνατίφ θεόθεν ό θάνατος
- -- -- - α -- - - ν 9 α
έπεγένετο, εισακουσθείσης αυτού τής δεήσεως, ώς Ίάγερος ιστορεί, ΦΩΤΙΟΣ δέήν ό δο α -- ν ν
λοφονήσας Ιγνάτιον, ώς αυτός πάλιν Ίάγερος ιστορεί, θείαν άν τις εποι τον ΦΩΤΙΟΝ - - - - - - ν - -
εκτελέσαι βουλήν, και άτεχνώς τω Θεώ υπηρετούντα δολοφονήσαι τον Ιγνάτιον. Αλλά
- Α. ν ν Α ν Αν - α ν -- -- -- - -- ν
κατά ταύτην τήν Ίαγέρου λογικήν μέτρω μετρείται ό Θεός Ιησουΐτικω, τήν τών δολοφό
α - -- - Α -
νων όπλίζων χειρα. Εκείνοι γάρ ιστορούνται τότε ξίφος και τον δολοφόνον καθαγιάζειν,
Α ν - ν - ν -- - 2 εν Σν - - - » Λ --
όν εις τό μυσαρόν τούτο έργον αποστέλλουσιν. Ούτως άρα το πρός τήν αλήθειαν άσε
βειν πρός Θεόν έστιν ασεβείν. Χαίρεινούν ειπόντες τους τα τοιαύτα κατά της αληθείας - -
τερατευομένους, έπι το προκείμενον τον λόγον επαναγάγωμεν. --
-- - ν - "Α
-
μθ. Ο μένουν "Ιγνάτιος πλήρης ημερών έτελεύτησε τον βίον (την 23 Οκτωβρίου
καν Σν » - ν Σ) Λ. - » Σν - ν - ν εν
τού 878 έτους), Αρχιερεύς γενόμενος ευσεβέστατος, και τ' άλλα πάντα λίαν άγαθός, όσα
ν * και αν η ν Α 9 Λ » - - Α - - ν - -- -
μή τη ιδία ευγενεία έναβρυνόμενος αλαζονικός έδείκνυτο και βαρύς τους αντιδιατιθεμένος

» - ν ν - Σν «Λ -- ν - ο Α - - 5 - 9 - αν -
αύτως διά δε τούτο έστινά κακώς έπραξε και αναξίως έαυτού, έφ’ οίς ύστερον μεταμελούς - --
-
μενος έφαίνετο ο άπερ ήν τότε περί Γρηγόριον τον Ασβεστάν και το περί ΦΩΤΙΟΝ,
αν - - Α - και - ς
ότε το πονηρόν εκείνο συνέστη συνέδριον, δ τη Εκκλησία μέγα και βαρύ έγένετο αίσχος.
» ν Λ - - α -
Eι δε και τ' άλλα έδόκει τη Παπική αλαζονεία ύπείκειν, και διά τούτο προσφιλέστατος
- » - - - ν ν α - - - -
ήν αυτή, όμως διά τό μή προθύμως ύπακούσαι τη περί Βουλγαρίας αιτήσει τού Πάπα,
-- ν -- - Σ) α - - ν ν
μικρού έδέησε τά ΦΩΤΙΟΥ ένταϊς έσχάτας αυτού ήμέρας παθεΐν. Λόγου γάρ περί
“μενος, άφωνος έν ήμέρας τέσσαρσιν απέψυξε τιμωρούμενος.” Τοιούτός τίς έστιν ότού Παφλαγόνος
κατακ άρδιος τής άληθείας πόθος, δν δικαίως άν τις δρθότερον εποι καταπτέρ νιον
πανταχού γάρ τής άθλιας αυτού συγγραφής ή μέν αλήθεια “λάγδην πατείται” κατά τον τραγωδόν,
ό δε φθόνος και το ψεύδος κατακάρδιον έχουσι την έδραν, εκείνο κατά δυστυχίαν επαληθεύον δεικνύοντα,
όπερ ό φιλαλήθης είπε Βασνάγιος, ότι το πάθος και αυτούς πολλάκις έκτυφλοί τούς Επισκόπους, ώσπερ
και τούς άλλους τών ανθρώπων κ.τ.λ. (Ίδε την έν § μζ σημείωσιν).
" "Ιδού οι περί τούτου λόγου τού Ιαγέρου. “ Comblé de gloire, chargé d’années, Ignace souhaitait
depuis long-temps d’être délivré de la prison de son corps, οι il avait souffert tant de travaux,
enduré tant de tourments, et d’être réuni & celui, pour qui il les avait supportés. Ses τoeur furent
εταμcές le 23 Octobre 878, jour oύ les Grecs célebrent la fete de l'Apδtre Saint Jacques. Il mourut
comme un Saint, après ανοίr fait ses adieuω αμα αδεισίας et leur αυoir donné sα δέmédiction. Και
ταύτα μεν έν σελ. 280 τής έαυτού Ιστορίας λέγει ό Ιάγερος έν δε τή 282 φονέα τού Ιγνατίου και
τυμβωρύχον αναγράφει τον Φώτιον-“Όταν λαλή το ψεύδος, έκ τών ιδίων λαλεί, ότι ψεύστης έστι
και ό πατήρ αυτού – είπεν ό Κύριος ήμών τους Ιουδαίοις (Ιωάν. Η΄, 44).
* Tά περί τής μυσαράς ταύτης τελετής, έν ή τότε ξίφος και τον δι' αυτού έξοπλιζόμενον και εις
δολοφονίαν αποστελλόμενον οι Ιησουίται καθαγιάζουσιν, ίδε έν τώ συγγράμματα τού Αλεξάνδρου
Δουφίου “οι Ιησουίται” μετάφρ. ‘Ελλην. ύπό Μ. Δ. Καλαποθάκη. Αθήνησι 1858 (σελ. 84-86).
Α Σ - 9 Α - ν ν -- Α. Σ) Α. - ν
τούτου έντους Ανακτόρος γενομένου μετά τήν τού συνεδρίου έκείνου διάλυσιν, παρόντος
- Α. ν - - - Αν ν - Α
και τού Αυτοκράτορος, και πολλά τών τοποτηρητών του Πάπα ύπέρ τής αιτήσεως συνη
Αν ν - - και -- - Α ν
γορησάντων, ό τε Ιγνάτιος και τών έν τη Ανατολή Πατριαρχικών θρόνων οι τοπο

ν α Αν » Α ν ν -- - Α ν
τηρηταί όμοφώνως απεφήναντο την Βουλγαρίαν τω τής Κωνσταντινουπόλεως θρόνω

Λ, αν ο Α Α - "Α - Αν - - αν Α
προσήκειν, άτε ύπό τούτου το Χριστιανικόν λαβούσαν φώτισμα, και πολύν ήδη χρόνον
α - - Α - -- -- - - Αν α - - - Α
υπό τούτον τελέσασαν, και αυτών δε τών Βουλγάρων υπό τούτον διατελεϊν βουλομένων,
ν -- - Α αν -
Ένθα δή τής Παπικής φιλίας και προστασίας διετρανώθη ή ειλικρίνεια. "Ο τε γάρ
ν ν - Α ν ν - ν ν
Πάπας Αδριανός Β΄ και ό εκείνον διαδεξάμενος (το 872) Ιωάννης Η., ού μόνον έπι ν -- - Λ
στολάς έγραψαν "Ιγνατίφ, την Βουλγαρίαν απαιτούντες, αλλά και βαρείας άμφότεροι
Σ) - ν Λ, ν ν - -- ν
έχρήσαντο άπελας, τά ΦΩΤΙΟΥ πήσεσθαι λέγοντες και αυτόν, εάν μή τής Βουλγαρίας
- » ν ν - α - - - -
αποστήσηται. Ούμήν αλλά και Ιάγερος, ό τοσαύτα Ιγνάτιον έγκωμιάσας, και τοσού
α - Α. Α Α - -
τους υπέρ αυτού σταχυολογήσας λήρους έκ τε Νικήτα και Στυλιανού, ού μικρών ευρίσκει
α Αν αν - ν ν - Α -
το άμάρτημα, ότι τή Παπικη κυριαρχία την Βουλγαρίαν ούκ απέδωκεν. Λέγει γούν
α ν - ν ν » » -- - Φ Α Α Σν Λ "Α
ό απαθής Ιστορικός ούκ εν πάσι τους Ιγνατίω πεπραγμένος έχειν σεμνύνεσθαι την
ν Α αν ν Α" Αν 9 Α. 1 ν - - ο - - -
Εκκλησίαν, άτε και παράνομα τινα έργασαμένω.

Αν
Αλλά και έντώ θάπτειν τον *Πα
» - , - - η κ - Α αν ν αν ν
τριάρχην ούκ έπελάθετο τους έγκωμίοις και το έγκλημα συναναμίξαι, ότι την Βουλγαρίαν
ν » Α - - - - ν 2 αν ν - -- - - α Αν
ούκ απέδωκε, το μήλον τούτο της έριδος. Ωστε κατά ταύτα, ει μη προλαβών ό θάνατος
" Cependant TEglise m'eut point a se louer de toute sa conduite. Ignace mérita des reproches,
sur un point fort essentiel du droit Canonique etc. (Hist. de Photius, p. 249–252).
* Une seule faute peut lui etre réprochée, c'est son obstination a excerser sa Euridiction sur la
Bulgarie, malgré la défence des Papes; en quoi il a fait voir combien il έtait difficile aux Patriarches
de Constantinople, dans la position brillante οι ils se trouvaient, de se renfermer dans le cercle
de leurs droits et de leurs devoirs (ένθ. άνωτ. σελ. 269 και 281). Αλλά και έτεροι πολλώ Παγέρου
σοβαρώτεροι άνδρες έρχονται μαρτυρήσοντες ήμύν, ότι την έξορίαν Φωτίου και την Ιγνατίου επάνοδον
ή Παπική αλαζονεία και φιλαρχία παρεσκεύασεν, έπι τή Βουλγαρία δεινώς αγανακτούσα, έπειτα δέ,
ότι και το συνέδριον εκείνο, ού κατανεύσαν τή τής Βουλγαρίας αποδόσει, ουδέν έδοξεν ώφελήσαι, ει
και τ' άλλα πάντα κατά την Παπικήν έπραξε θέλησιν και Ιγνάτιος αυτός άγνώμων άνακηρύττεται
τους εις τόν θρόνον αυτόν έπαναγαγούσιν, ότι την Βουλγαρίαν ουκ άπεδίδου. Και λοιπόν διά την
Βουλγαρίαν Φώτιος έπαθε διά τήν Βουλγαρίαν Ιγνάτιος έμισήθη διά τήν Βουλγαρίαν άνωφελές
κηρύττεται το έν πάσιτή Παπική αλαζονεία υπηρετήσαν εκείνο συνέδριον διά τήν Βουλγαρίαν ό Πάπας
Ιωάννης Φωτίω φίλος έγένετο, την άλωπεκήν όπου ή λεοντή ούκ έξικνείτο προσράπτων διά τήν Βουλγα
ρίαν έπειτα ό, αυτός Ιωάννης παλινωδίαν άδων άνεθεμάτιζε και ούτος τον Φώτιον, ώς αυτοί λέγουσιν οι
Παπισταί και πάσα τών γεγονότων ή αλληλουχία ουδέν ή τούτο καταδείκνυσι, την Παπικήν πλεονεξίαν
μόνην γενέσθαι και τών σκανδάλων τότε και τού σχίσματος έπειτα πηγήν και άρχήν. (Ίδε την περί
τούτου όρθήν κρίσιν τού Ιακώβου Βασναγίου έντας περί Φωτίου μαρτυρίας-Canisi Lectiones antiquae
etc. Tom. II. Pars II, p. 375–έτι δε και την ύπό Δοσιθέου έν Tόμω Χαράς. σελ. 115) Αλλ’ άκού
σωμεν, τί περί τούτου και οι τής άρτι έκδοθείσης Ιστορίας τής Ελλάδος συγγραφείς Δε-Πρέσλης και
Βλαγκέτιος αποφαίνονται. “A ce moment s” έleva la question de savoir si les Bulgares nouvellement
convertis au Christianisme devaient rélever de l'Eglise de Rome, ou de cele de Constantinople. Le
concile décida en faveur de cette derniere, malgré les protestations des Legats. Ignace lui même,
αμε debatt son τέταδίissement a la Cour de Rome, résista a quelques-unes de ses pretentions. En un
mot, ce concile, qui devait sceler Tunion des deux Eglises, prépara peut-etre la rupture, qui fut
72 Π Ρ Ο ΛΕΓΟ Μ Ε Ν Α.
Φ - Σ Α ν » - » - Λ - ν ν » - "Α -
Ιγνάτιον απήγαγε, βαρύς αυτώ επέκειτο πόλεμος ήδη γάρ αυτώ και το τελεσιγρα
» ν αν ν Λ, » Α ν 1. α Αν - "Α
φον έπεδέδοτο, ότι τά ΦΩΤΙΟΥ πήσεται, εάν μή έν ήμέραις τριάκοντα την

-- - Αν -- - 1 α
Βουλγαρίαν τους τού Πάπα τοποτηρητας παραδώ' άλλαιτε έν προοιμίοις υπεδείκνυντο συ

ν Σ) Σ) - Λ, αν -- ν Σ - ν Α Αν Αν Λ, ο --
σκευαζόμενα κατ' αυτού κατηγορία, ότι λαϊκούς ευθύς εις Διακόνου προάγει τάξιν καί άπλώς
- Α. - -- -- - Α ν φ Αν ν
ειπείν, πάντων της Παπικής οργής τών τηλεβόλων έπ' αυτόν ήσαν έστραμμένα τα στόμα
2 α Αν - ν Σ Α - α - - --
ΤΟΥ, Αλλ' ό θάνατος τον αγαθόν Ιγνάτιον τής υπό τών άλλοτε φίλων και θαυμαστών
Σ) - 9 Α -- - - ν Αν αν » - η ν Α
αυτού έπαπειλουμένης καταδρομής και καταστροφής απαλλάξας, άλλον άντ έκείνου φέρων
Σν » -- -- Αν Α Α ν - Α - ν
έστησεν εν τω τής μάχης πεδίων ώς τά Παπικά τελεσίγραφα και τηλεβόλα

ν α - φ η κ. - - ν -
παρ' ουδέν ήγεσθαι είθιστο, καθ' ούτε, ώς καθ' ύψηλού κρημνού, τά έκ της Δύσεως
ν ν Σ ν Α Αν Α -- ν ν - Λ »
εις την Ανατολήν κυλισθέντα πελώρια κύματα της κακοδοξίας και των παραλόγων απαι Α. -- η α
τήσεων πάντα συνετρίβησαν έξαφρωθέντα. Hν δ’ ουτος ό αοίδιμος ΦΩΤΙΟΣ δς δεύ

- ν ν - ν - ν - Α.
τερον ήδη έπι τόν Πατριαρχικόν θρόνον κοινη πάντων τών Αρχιερέων άναβιβάζεται ψή
ν --
φω (την 26 Οκτωβρίου τού 878 έτους).
οι οποίες έκανε plus tard par la réintegration de Photius (Grece-depuis la conquete Romaine jusqu'
a nos jours, par M. Brunet de Presle et par M. Alex. Blanchet, p. 153. Paris 1860). Ούτω και
ο Πάπας Ιωάννης άγνωμοσύνης ελέγχει τον Ιγνάτιον γράφων αυτώ “Oubliant les nombνομα διοιβαίες
ηue vous deve2 α λα chaire Apostoliφue, vous vous etes élevé contre ele, et lui ravissant une de ses
anciennes provinces, vous n'avez pas craint, contrairement aux lois divines, de mettre la faux dans la
moisson d’autrui etc. (Ίδε την επιστολήν ταύτην Ιωάννου παρ’ Παγέρω–σελ. 271).
Ταύτην την απειλήν Ιωάννης ο Πάπας έποιήσατο προς Ιγνάτιον, τάδε λέγων κατά την Ταγέρου
μετάφρασιν (ένθ. άνωτ)-“Que si vous me les retirez dans ce temps (έν ήμέρας δήλον ότι τριάκοντα),
et ne remoncez a toute juridiction sur la Bulgarie, νομs deneuverez pνιτά αι corps et du sang de
Notre Seigneur ήμsqu’ α ce que vous obέtssica, οι commencer deur mots après la reception de cette lettre.
Si vous persistez avec obstination dans cet enwahissement et dans votre indiscipline, etsi vous me chassez
pas de leurs siéges les éveques que vous avez consacrés, οι φue ceux-ci ont eux-memes consacrés pour
cette contrée: par le hugement du Dieu tout-puissant, φαν "αμtorité du prince des αφόfres et ραν
motre propre sentence, soyez αθρομείle de la dignité patriarcale φue vous fenez de notre fateur, et prϊνέ
ontievement de tous les privileges attachές α λα planitude du sacerdoce” Τούτων δ’ ούτως εχόντων,
ήδέως άν τις Ιάγερον έρoιτο πότερον, ή υπό Ιγνατίου γενομένητώ Βάρδα επιτίμησις τών του Θεανθρώ
που χιτώνα διέρρηξεν (δεάνωτ. $ κδ), ή τών Παπών ή αντίχριστος αύτη φιλοδοξία, το “πάντων μεν
κρατέει ν έ θέλει ν, πάντεσι δ' άνάσσειν, πάσι δε σημαίνει ν’ ώσπερ δή και έν τώ
έμπροσθεν λόγω έλέγομεν; (Ίδε $λβ, σημ.)
* * Εμάθομεν δε (έγραφε προ τού Ιωάννου ό Πάπας Αδριανός πρός Ιγνάτιον) και άλλα πολλά έναν
"τία των Πατρικών όρων ύμάς διαπράττεσθαι, άλλά δή και τούτο. Τινάς γάρ νεωστί άπό τών λαϊκών
*άφνω Διακόνους έχειροτονήσατε, έναντία μέν και τους πάλαι Πατράσιν, άλλά δή και τή προσφάτως
"συναθροισθείση Οικουμενική Συνόδω. Ούκ άγνοείτε δέ, ότι ή τού Φωτίου πτώσις
* εκείθεν τήν άρχήν έλαβεν” (Ίδε την Αδριανού επιστολήν έντους. Πρακτικούς τής ψευδογ
δόης Συνόδου)— Eί τις ταύτα παραβάλοι τους υπό τού Πάπα Νικολάου πρός Φώτιον τότε γραφομέ
νοις, ένους εκείνος τα μεν πρώτα Φώτιον έπήνει, και έπεφυλάττετο, πρός τό τυχεϊντού ποθουμένου,
έπειτα δε αποτυχών μυρίας συνέβαψε κατ' αυτού κατηγορίας, και πολλούς έβαλεν άναθέμασι, βαδίως
άν κατανοήσειεν, ότι και Ιγνάτιος ταυτά παθεΐν έμελλεν ύπό τού Αδριανού και τού Ιωάννου, ει μη
προλαβών απήλλαξεν αυτόν ό θάνατος-Ίδε και τα περί τούτου Iαγέρω ιστορημένα-σελ. 250, 252
και 269 -
ν - - » ν ν - ν
ν". "Αναλαβών ούν τούς τής Εκκλησίας οΐακας όσοφός κυβερνήτης, πρώτιστα μεν
- -- - η ν - α ν - - Σν -
πάντων τής κοινής έπεμελείτο ειρήνης και όμονοίας, πάσι κοινός ών, και ουδενί ούδαμώς
ν -- Σ) - - - ν - --
αντιφερόμενος, ουδε μνησικακών, αλλά κατά τον θεηγόρον Παύλον, άξίως τής
φ Σ) ν - ν Α Αν
κλήσεως, ής έκλήθη, περιπατών, μετά πάσης ταπεινοφροσύ Λ ν ν ν η -
νης και πραότητος, με τα μακροθυμίας, άνεχόμενος πάντων έν Αν -- "Α α Λ -
αγάπη, και σπουδάζων τηρείν τήν ενότητα τού πνεύματος έν

- - Αν 1 ν -- Α --
τώ συνδέσμω τής ειρήνης" έπειτα πασαν εκ μέσου άρα διχοστασίας

ν - Α. - Αν Α. - 1 - - Α
αφορμήν προθυμούμενος, και πάντων μάλιστα την έκτης Δύσεως προκύψασαν βλασφη
ν - -- Σ Λ - ο Λ. ν Α. ν - -
μίαν περί τής έκπορεύσεως τού αγίου Πνεύματος κατασβέσαι βουλόμενος, και ψήφω
- ν » - -- - - Σ) Α ν ν ν
Συνοδική την Ορθοδοξίαν από της αιρετικής εκείνης προφυλάξαι λύμης, Σύνοδον έπι
-- Αν Α Α - Σ) - 2 α - ο ν Λ -
τούτο μεγάλην συγκαλέσαι πείθει τον Αυτοκράτορα. *

ν α - Α » Α Α
Ο δε εκείνω τε πειθόμενος, και Αν » Α -
τα έαυτώ προημαρτημένα επανορθώσασθαι προθυμούμενος, πρέσβεις αποστέλλει προς Α Α » Αν Σ) ν - αν
τον Πάπαν Ιωάννην Η΄, τήν τε ΦΩΤΙΟΥ αποκατάστασιν εξαγγέλλων αυτώ, και άμα - ν - ν Α - ν
τους ιδίους τοποτηρητάς εις Οικουμενικής Συνόδου συγκρότησιν αποστείλαι παρακελευό

α ν Α Φ Αν 9 - ν -λ - αν -- - ν
μενος. Ο δε Πάπας Ιωάννης έν καιρούς τότε ών χαλεπούς, άτε τών Σαρακηνών εις
Α ν ε Αν » Α » Λ - ν - -
Ιταλίαν εισβεβληκότων, και την Ρώμην αυτήν απειλούντων, ουδενός δε βοηθούτος αυτώ, Σ - Α αν "Α - -
αλλά πάσης βοηθείας έξ Ανατολών

ν λ
προσδοκωμένης,
λ
και άματά της
-δ
Παπικής αλαζονείας ν Λ ν » Σν -- - τ - -
αίσχη καταφανή γενόμενα συγκαλύψαι βουλόμενος, ούκ έγνω, δεν τον Νικολάου και
ν - Α. ν » ν Α Α -- Αν Λ Αν
Αδριανού μιμήσασθαι τρόπον αλλά τόντε Φώτιον άνενδοιάστως νόμιμον Πατριάρχην -- ν Αν Σν α - Σ) ν
απεδέξατο, και τας κατ' αυτού πρότερον γενομένας έντε Ρώμη και έν Κωνσταντινουπόλει - - ν Αν Αν Α.
Συνόδους άδικους έκήρυξε και άκύρους, και προς πάντας γράφων παρεκελεύετο ΦΩΤΙΩι
- - Α - ο -- Σ) - - -- - ν -
πειθαρχεΐν,
θομέ
ώς πνευματικώ πατρί,
είναι καικαιέαυτού
έλεγε, αδελφώ
αναθέματι και συλλειτουργών
παρεδίδου. τούςτονδεΑύ
Ιδία δε προς Α
μή
πειθομενους τιμωρητέους εν γε, μι ρ - ια οε προς τον Αυ
- Σ Α Αν Σν Α -
τοκράτορα γράφων και προς ΦΩΤΙΟΝ αυτόν, τά τε άλλα έπήνει και έθαύμαζεν αυτούς, Α. Α Αν -
και δή και την κατά ΦΩΤΙΟΥ γενομένην Σύνοδον τέλειον έλεγεν άκυρώ σαι και
9 Α - » Αν » ν - - α -- ν -
έξοστρακίσαι και άποβαλέσθαι, αλλά της προθυμίας αυτού ταύτης μισθών
" Προς Εφεσ. Δ, 1-5.

* Ίδε περί τούτου και τών έντή μεγάλη εκείνη Συνόδω πεπραγμένων τάς όρθάς και δικαίας σκέψεις
Σπυρίδωνος τού Ζαμπελίου ένταϊς Βυζαντιναΐς αυτού μελέτας (σελ. 485−7).
* “Την δε γενομένην κατά τής σής ευλαβείας Σύνοδον έντους αυτόθι ή κυρώσαμεν, έξω στρα
“κίσαμεν παντελώς, και άπεβαλόμεθα κτλ.” (Ίδε έντους εξής τάς Ιωάννου επιστολάς
Πρακτ. τής Η΄ Συνόδου. Πρ. Β). Επί ταύτη δετή παραδόξω μεταβολή δικαίως Μίλμανος έκπληττό
μενος λέγει, “The Pope acknowledged the usurper, the monster of wickedness, the persecutor, the heretic,
him who had dared to assert the co-equality, the supremacy of Constantinople to Rome, as the legitimate
Patriarch” (History of Latin Christianity, etc. Tom. ΙΙ. 1.357), τούτ' έστιν–“Τον άρπαγα, το τής πονη
ρίας τέρας, τον διώκτην, τον αιρετικόν, τον την ισοτιμίαν, μάλλον δε την υπεροχήν τής Κωνσταντινουπόλε
ως προς την Ρώμην, ισχυρίσασθαι τολμήσαντα, τούτον ό Πάπας νόμιμον Πατριάρχην άνεγνώρισεν” –
Οι δε παπισται πολλά διά τούτο τον Ιωάννην κατακρίνουσιν, άνανδρον αυτόν λέγοντες και θηλυδρίαν.
Βαρώνιος δε και προστίθησιν εντεύθεν τα περί Παπ ίσσης Ιωάννας ιστορούμενα λαβείν την
άρχήν (αδή και μύθον αποκαλεί, εις έλεγχον δήθεν τής τού Πάπα Ιωάννου άνανδρίας πλασθέντα),
10
- - - - -- ν - - - ν ν ν » ν
ήτείτο το μηδαμώς εις Βουλγαρίαν τήν τής Κωνσταντινουπόλεως Εκκλησίαν έπεμβαίνειν,

- 3. Λ, Σ) - - ν Α
και παντός έν έκείνη δικαιώματος αποστήναι και τελευτών τοποτηρητάς ώνόμαζεν

α -- - Αν Σ) ν Α. 9 Λ -- - » Α
εαυτού τους τέως έν Κωνσταντινουπόλει διατρίβοντας Επισκόπους, Παύλον και Ευγένιον,

-- - ν - Αν
οις προσετίθετο τρίτος ό τάς επιστολάς κομίζων Πέτρος ό Πρεσβύτερος και Καρδινάλιος,
Α" ν - -- -- 3. -- -- -
νά. Εν τούτοις δε και τών έκτής Ανατολής τοποτηρητών και τών άλλων Αρχιερέων
Α ν Α - -- --
έν Κωνσταντινουπόλει συνελθόντων, Σύνοδος έντω ναώ της Αγίας Σοφίας συνεκροτήθη

-- ν ν - ν - - - » - Α. -- - Σ) -- -
(έν μηνί Νοεμβρίω τού έτους 879), πάντη τού προ ετών δέκα έντώ αύτώ ναώ συνελ
- Α. ν ν -
θόντος εκείνου συνεδρίου διάφορος. Ούδε γάρ όλίγοι τινές, ώς έν έκείνω, συνήλθον,
ότι και πρός ευνούχο ν ό Ιωάννης αντιστήναι ούκ έτόλμησε, Φώτιον και τούτο προς τους άλλοις
συκοφαντών και έξυβρίζων ό άσεβής Καρδινάλιος. Αλλ' ει μεν το περί Παπίσσης ιστορούμενον όρθώς
έχει, είτε μή, ού νύν καιρός λέγειν & δε περί τούτου Μίλμανος Βαρωνίου κατειρωνεύεται ού παροπτέον
“Baronius supposes this feminine weakness of John VIII to have given rise to the fable of Pope Joan!
Was an act of peace and conciliation the monstrous and painful travail, which revealed her sex 2” (ένθ.
άνωτ.), τούτ' έστιν “Βαρώνιος την Ιωάννου Η θηλυπρεπή ταύτην άνανδρίαν αφορμήν γενέσθαι τού
περί Παπίσσης Ιωάννας μύθου υπολαμβάνει ! "Αρ’ ούν πρακτικόν τι ήν ειρήνης και διαλλαγής ή τερα
στία και περιώδυνος λοχεία, ή το γένος εκείνης αποκαλύψασα; -Τα δε περί Ιωάννου ύπό Βαρωνίου
λεγόμενα άλλοι τε τών Παπιστών διορθούν πειρώνται όπως δήποτε, και Λουδοβίκος όTόστης, άκρισίας
τον Καρδινάλιον γραφόμενος, ότι την Ιωάννου εκείνην πράξιν “indignum facinus Romano Pontifice”
έτόλμησεν αποκαλέσαι ελέγχει δ’ αυτόν, ότι ουδέν πρός τούς καιρούς απέβλεψε, δι' ους Ιωάννης έκε
να πράττειν ήνάγκαστο ουδέ τούτο ένεθυμήθη, ότι τών καιρών μεταβληθέντων, και τής ανάγκης παρελ
θούσης (πρόσθες δε–και τής Βουλγαρίας ούκ αποδοθείσης-), πάντων έπλαθόμενος τών προγεγενημένων
ό"Ιωάννης, και την Νικολάου και Αδριανού αναλαβόμενος τόλμην, άναθέμασι Φώτιον έκεραύνωσεν.
“Non avendo piύ paura di Saraceni, con la fortezza di Niccola, di Adriano, et dei Padri del Ottawa Sino
do fulmino di anatemi Fozio et i suoi seguaci –εκείνους δήλον ότι, ούς πρότερον άνεθεμάτιζεν, ειμή
Φωτίω έποντο, και τούτον Πατριάρχην νόμιμον άνομολογουεν-Και τοιαύτη μεν ή Tόστου υπεράσπισης
καθ’ ών Βαρώνιος περί τού Πάπα Ιωάννου είπεϊν ετόλμησεν (Stor. dell’ orig, etc. Tom. Ι. Ρ. 387−).
Το δε Φώτιον ευνούχον γενέσθαι, όπερ Βαρώνιος αυτόν ύβρίζων άποκαλεί, λήρός έστιν άντικρυς και
άναπεπταμένη συκοφαντία, ήν πρώτος ο Καρδινάλιος έπλάσατο, άνίπτοις, ώς έρικε, τους όφθαλμούς την
προς Ιωάννην τον Πατρίκιον έπιστολήν Φωτίου άναγνούς, και αντιστρόφως αυτήν, ώς παρά τού Ιωάννου
πρός Φώτιον στελλομένην, έκλαβών (Ίδε Επιστ. ΣΑ). Είδε και άλλως άκατάκριτον το και Φώτιον
τούτο παθεΐν έξι άνάγκης, όπερ δή και Ιγνάτιος και άλλοι τών έπιφανών διά τό τότε βάρβαρον και
άποτρόπαιον έθος κατ' ανάγκην ύπέστησαν, όμως δε τής άληθείας χάριν πολλοί την Βαρωνίου ταύτην
συκοφαντίαν έξήλεγξαν. Και όρα μου τα περί τούτου έν έκτάσει σημειωθέντα υπό τού άοιδίμου Κων
σταντίνου Οικονόμου έντώ Δ΄ τόμωτής σοφής αυτού τετραβίβλου “Περί τών Ο' έρμηνευτών τής παλαιάς
θείας Γραφής” (σελ. 755-7). Αλλά και Φαβρίκιος (Ελλην. Βιβλιοθ. Τόμ. Α΄ σελ. 702 και Τόμι
Ι" σελ. 671–2) μύθον αποκαλεί το Βαρωνίου τούτο στόρημα, ώσπερ δή και ό την Φωτίου βιογραφίαν
έν τώ Σμιθίου βιογραφ. Δεξικώ συγγράψας. Ότι δε και άλλοι τινές έκ Βαρωνίου παραλαβόντες
ευνούχον εποντόν Φώτιον, ουδέν θαυμαστόν άνύβριστον γάρ ήγούμενοι είναι το πράγμα τους εξανάγκης
τούτο παθούσιν, άβασανίστως ώς πιθανόν παρεδέξαντο το τού Βαρωνίου, Διά δή τούτο και Κοραής
ό πάνυ, ει και άλλαχού (Συμβ. τών τριών Επισκ. σελ. 17, σημ. ιβ) άκριτον ιστορικών αποκαλεί τον
Βαρώνιον, όμως εξ αυτού παραλαβών ευνούχον λέγει γενέσθαι και Φώτιον, ούχύβρίζων έκείνον (άπαγε),
πολλαχού γάρ τών έαυτού σοφών συγγραμμάτων έπαινέτης Φωτίου και θαυμαστής φαίνεται (ίδε έν
τους εξής την εξ αυτού ειλημμένην μαρτυρίαν), αλλά τους άλλους επισήμους άνδράσιν, οι την βάρβαρον
ταύτην ύπέστησαν έκτομή, συναριθμών (Κοραή Ατακτα-Τόμ. Ε, σελ. 82 έν λέξει “ευνούχος")
Ίδε περί τούτου και Αμφιλοχ. προλεγ. σελ. ιγ, σημ. ά.
5 - - Α - α Σ) ν - - ν Αν
ούδε πρέσβεις Σαρακηνών, ώς αντιπρόσωποι δήθεν Πατριαρχικών θρόνων, παρέστησαν

- -- Λ - ν Α - - Αν
αλλά
"Ι τών Η"
τε θρόνων εκείνων
Αν άλλ οι νόμιμοι
Α
τοποτηρηταί, και ούς προείπομεν
λ
τρεις τού Πάπα- -- -- Α α Α. - -δ αν -- ν - -
ωαννου Γι, και των αλλων Αρχιερέων οι προκρίτοι και λογαδες, ωστ εις τρεις και
ν Λ. - ν » - ν Λ φ ο - Λ -
όγδοήκοντα και τριακοσίους άριθμείσθαι τούς συνελθόντας ών ό ιερώτατος προεξήρχε

Φ -- Α" -- Α ν -- Α
ΦΩΤΙΟΣ. Εντή τοιαύτη ούν και τηλεκαύτη Συνόδω πάσα διχονοίας και διχοστασίας
» - Α - Αν - Α - » Λ,
απεσκορακίσθη πρόφασις, κοινή πάντων τά ΦΩΤΙΩι γενόμενα κατακρινάντων αδικήματα,

-- - Αν ν - ν -
και τούτον νομιμώτατον γενέσθαι Πατριάρχην άνομολογησάντων, έπι πάσι δε ιδίοις δεν
Σ -- - ο - - ΟΑ - Αν αν -ν - ο Α 5 - - -
όφθαλμους και ακριβώς ειδέναι μαρτυρησάντων, ότι άκων και έλκόμενος ανήλθε το πρώτον
» - - - - εν ν ο ο κ. - - Σ) - - --
έπι τόν Πατριαρχικόν θρόνον. Ούτω μεν ούν ή άπασών τών Εκκλησιών τού Χριστού
αν ν Α - ν Αν Αν Α - - - ν --
ένωσις έστερέωτα. Περί δε Βουλγαρίας γενομένου λόγου, και τών τού Πάπα τοποτη
- Α - - » Α- Σ) -- -- Α ν Α Σ)
ρητών, καθ' ά προφορικώς τε και εγγράφως αυτούς ένετέταλτο, την Σύνοδον επερωτη
Αν ν - Αν ν Α ν -- -
σάντων, ει τήν τού Πάπα αίτησιν αποδέχοντο, όμοφώνως απεφήναντο μή αυτών είναι
Α ν -- - - 1
περί τούτου κρίνεν ού γάρ εις το διαστέλλειν ένορίας συνήλθον.

- Λ - αν "Α Φ ν » ν Λ, ν - αν
νβ. Ταύταμέν, και έτερα την Εκκλησιαστικήν ευταξίαν κρατύνοντα, έντας πρώ
-- Α Αν - Αν
τας πέντε της Συνόδου συνεδριάσεσιν έκρίθη τε και κοινή πάντων έψηφίσθη ψήφων
- Α » - -- ο α ν - ν - Σ - - - Σ
και κανόνες έγράφησαν τρεις, ών ό μεν πρώτος την τής Ανατολικής και Δυτικής Εκκλη
Α. αν - ο Α - Λ - ν - Λ, -- ν » - Σ) Α.
σίας ένωσιν και όμόνοιαν έβεβαίου, οι δε λοιποι δύο προς την Εκκλησιαστικήν απέβλε
2 - - αν ν ν -- - ν - ν » ν
ποντάξιν. * Την έκτην δε συνεδρίασιν έντώ παλατίφ τού χρυσοτρικλίνου έποιήσαντο,

φ - αν Σ) - ν -- ο - - ο --
έν ή παρήσαν ότε Αυτοκράτωρ μετά τών υιών αυτού, και οι τού Πάπα τοποτηρηταί,
-- Σ) Α » ν --
και τών έγκριτοτέρων Αρχιερέων όκτωκαίδεκα μετά ΦΩΤΙΟΥ τού Πατριάρχου. Προ
Λ 3, » ν -- Αν - - ν
ηγόρευε δέν εκείνη τη συνεδριάσει ο Αυτοκράτωρ, λέγων, ότι τας μεν προγενομένας
- » Λ αν -- -
συνεδριάσεσιν ού παρεγένετο, όπως μηδενι έξη λέγειν, ότι παρών τάς τών Πατέρων
- αν - Α 3 - ν - - Λ ν Α - -- - ν - α -
έδέκασε ψήφους” νύν δε, τής ειρήνης έπελθούσης, και της τών Εκκλησιών ενώσεως
Σ - -- ν - - Αν ν - --
άδεκάστω τών συνελθόντων βουλη και γνώμη καταπραχθείσης, έδοξε δή, καλώς έχειν,
- - Λ - Αν α Α αν - - Α Α. αν
αυτού παρόντος και προεξάρχοντος, όμοφώνως άπαντας το τής Πίστεως Σύμβολον, ώς

Α - ο - - - ιν α
τινα θείαν και ιεράν των καλώς περί ειρήνης και όμονοίας δεδογμένων επισφράγισεν,
ν -- - ν - Α - -- - - - - Αν
αναφωνήσαι. Πάντων δε τόν λόγον τούτον έπαινεσάντων και αποδεξαμένων, Πέτρος

ν α Α Αν - --
μεν ό θεοφιλέστατος Διάκονος και Πρωτονοτάριος, ΦΩΤΙΟΥ κελεύσαντος, ανέγνω το

ν - ν Λ αν αν - - Αν --
Σύμβολον, οι δε παρόντες άπαντες άμα τους τού Πάπα τοποτηρηταίς έπεβόησαν

" Πάντες ούτω φρονούμεν,
ρονουμεν, ούτω πιστεύομεν.
μεν, Eν ταύτη τηή όμολογία
ομολογια έβαπτίσθημέ
εβαπτισθημεν τε
" και του ιερού
ρ βαθμού
μου ήξιώμεθα
ηξιωμ τούς έτέρως
ρ δε παρά
ρ ταύτα φρονού
ρονουντας τωο αναθέ
αναθεματι
* Ίδε Πρακτ. πράξ. Δ’.

* Ίδε τους κανόνας τούτους έντε τους Πρακτικούς (Πράξ. Ε) και έντώ Συντάγματι των Κανόνων
υπό Γ. Α. Ράλλη και Μ. Ποτλή (Τόμ. Β΄ σελ. 705-712).
* Και όμως όλήρος Τόστης και περί τούτου φησί τόντε Αυτοκράτορα και τους υιούς αυτού Φωτίω
πάντα συνεργείν, τήν τών Αρχιερέων έκβιάζοντας ψήφου. “L imperadore co"εμοι figli ν’intervenne
coptendo del suo favore Bozio, e snervando Tanimo di que Vescovi, che per piacergli disertavano le
sacrosante ragioni della Chiesa.” (ένθ. άνωτ. σελ.411).
10 -
αν
- -- - ν - αν Σ Αν ν - - - * » Αν
αν
καθυποβάλλομεν κ.τ.λ.
α -- ν Α
Μετά δε τούτο ότε Αυτοκράτωρ μετά(13τών
» Μ
υιών )τη δ9
δία Λ ο - - Σ - ν
έκαστος ύπογραφη τα γενόμενα έπεσημήναντο και τη έπαύριον αρτιου) αυσις

α - Α. -- - - - α Α - » α - Α - ν
ή γενική Σύνοδος εν τω ναώ της Αγίας Σοφίας εις έβδόμην ταύτην και τελευταίαν -- - - -- Α Σ), -
συνεδρίασιν συνελθούσα, τά τη προτεραία εν τω παλατίω γενόμενα έγνω, και πάντες

- -- - - -- - --
ταύτα έν χαρά και αγαλλιάσει άπεδέξαντο, τού τε Αυτοκράτορος και ΦΩΤΙΟΥ τού ν Αν - Α ν ν ν
Πατριάρχου και Ιωάννου του Πάπα ύπερευχόμενοι ει δέ τις ΦΩΤΙΟΝ μή βούλοντο Αν αν αν - ν - 9 Λ 1
γινώσκειν Πατριάρχην άγιον, έστω, έλεγαν, ή μερις αυτού μετά τού Ιούδα.
νγ΄. Ούτως ούν το δεύτερον εις τον Πατριαρχικόν άναβάς θρόνον ό άοίδιμος ΦΩΤΙΟΣ,
Αν - - - 9 Α ν » - Σ) Αν - ν » ν » -
πάση τη τού Χριστού Εκκλησία την ειρήνην έπρυτάνευσε, και την Ορθοδοξίαν έκρά
-- ν - -- -- --
συνεν, αύθις τήν Παπικήν καταστείλας όφρύν. * Ο δε Πάπας Ιωάννης, τών ιδίων αυτού
- ν α - Σ) ν ν Σ - ν Λ - ν
τοποτηρητών εις Ρώμην έπανελθόντων, τά έν τη Συνόδω γενόμενα πάντα καταμαθών,

ν ν - -- - ν ν Σν - Λ » Α - » Αν
έγραψε πρός τόν Αυτοκράτορα, τά μέν άλλα τής Συνόδου αποδεχόμενος, και ευεργέτην
» - - Αν - Α » Α ν - - ν ν ν - ν
αυτόν όνομάζων δι’ ήν απέστειλε κατά τών Σαρακηνών δύναμιν, τα δε περί Βουλγαρίας
- -- Λ - ν - - ν ν - -
αύθις άνακινών, και πως απειλών, ειμή τύχοι τού ποθουμένου ταύτην δε την επιστολήν
- - Α -λ - Αν ν --
διά του Επισκόπου Μαρίνου, ή Μαρτίνου, απέστειλε το Αυτοκράτορι. Ο δε Μαρίνος

φ ελ » - -- ν - ν - - -
ουτος εις ών ετύγχανε τών πρότερον εις το κατά ΦΩΤΙΟΥ συνελθόν εκείνο συνέδριον
Α -- - ν - Λ ν ν
αποσταλέντων τοποτηρητών τού Πάπα Αδριανού, θρασύς τις, ώς έρικε, και οιηματίας
» - » - - -- -- Α ο Α -- Αν Αν αν - ν » - η
ανήρ, ταύτά και νύν έλπίζων υπέρ του Πάπα διαπράξεσθαι, άπερ και πρότερον έπι "Ιγνα
α ν Α. -- - -λ Α -
τίου. Ως δε λέγων ούκ έπειθε τον Αυτοκράτορα, άλλως νύν ή τότε φρονούντα, θρασυ
ν - » Α "Α ν - Α ν » -- ν ν - -
νόμενος προς αυτόν και πολλά καταυθαδιάζων, τότε μεν άξιαν έδωκε δίκην τού θράσους,
- α ν ν αν - , ----- * » Α » -- - - Ο ν
έν ειρκτή κατακλεισθείς, έπειτα δε εις “Ρώμην απεπέμφθη, ουδέν άνύσας ών ήλπιζεν.

- ν - Λ, ν - Αν -
νδ. Νέα τοίνυν διά τάς εκ “Ρώμης απαιτήσεις ταραχα, και νέαι πάλιν άπελα,
και νέα πάλιν κατά ΦΩΤΙΟΥ αναθέματα. Ο μεν γαρ Πάπας Ιωάννης αποθνήσκει
* Ακριβέστερον τά τής Συνόδου ταύτης διελθείν περιττόν ώήθην είναι, ώς τών Πρακτικών αυτής έν
τους εξής προστιθεμένων, και έν εκείνος έχοντος έκάστου τα γενόμενα όραν ακριβέστατα. Ότι δε και
κατά τής Συνόδου ταύτης οι Παπαστα κατεξανίστανται, πολλά κατ' αυτής, λέγοντες, ένιοι δε μηδε γε
νέσθαι το παράπαν λέγειν τολμώντες, αλλά Φώτιον πάντα καθ' εαυτόν συσκευάσαι, και τούτο λέγειν
περιττόν. Ικανώς δε και τας φλυαρίας αυτών ταύτας άλλοι τε πολλοί και Δοσίθεος όιερώτατος Πα
τριάρχης άνεσκεύασεν εν τώ ΙΣΤ΄ κεφαλαίω τού Τόμου Χαράς (σελ. 124 κι έφεξ), δ έπιγέγραπται
“ Αντιθέσεις των Λατίνων κατά ταύτης τής έπι Φωτίου Συνόδου, και
λύσεις αυτών. * Λογικώτατα δε και Βασνάγιος (Hist. de l'Eglise, Tom. Ι. Ρ. 584–590) πάσας
καταστρέφει τάς τών Παπιστών μέμψεις, μάλιστα δε τάς Αλλατίου, δν δικαίως αποκαλεί “plus Zélé
pour Rome que les Latins mêmes –και τών Παπιστών αυτών. Πα πιστότατον-Ίδε και Αμφιλοχ,
προλεγ. (σελ. μέ, σημ. ά) και Παπιστ. έλέγχ. Τόμ. Β΄, σελ. 212-4 και 227-260 – Ιάγερος δεκάν τούτοις
εις πλάτος λέγει τα έαυτού (Hist. de Photius, p. 282–338), προχειροτάτους έχων τους μαρτυρούντας αυτού
τους λόγους, Νικήταν τε τόν Παφλαγόνα και τον το σαθρόν αυτού οικοδόμημα ύποβαστάζοντα στύλον Στυ
λιανών Μάπαν τον Νεοκαισαρείας. Ο δε Φλευρής το μεν γενέσθαι την Σύνοδον οϋφαίνεται άρνούμενος,
τα δε πρακτικά ταύτης έξ άντιγράφου έρανισάμενος, όπερ έκ‘Ρώμης έλαβε Βελούζος, εξέδωκε Γαλλιτι
έντή Εκκλ. αυτού "Ιστορία (Tom. ΧΙ. p.411–439).
ο Ίδε Παπιστ. έλέγχ. Τόμ. Β΄, σελ. 243 κι έξι
- - - - - -- -
μετ' ού πολύ, Μαρίνος δέ, ούτος δή ό έν Κωνσταντινουπόλει τή Βασιλείου κελεύσει κα

- Α. - - -
θερχθείς, εκείνον διαδέχεται δε άλλως ού δυνάμενος παρά Βασιλείου δίκην λαβείν τής
- ν "Α 1 - ν α
καθείρξεως, αρκούσαν ένόμισε δίκην το ΦΩΤΙΟΝ αναθεματίσαι." Tά δ’ αυτά και ό

-- - - » - -
τον Μαρίνον, έν βραχεί τελευτήσαντα, διαδεξάμενος Αδριανός Γ΄ έπραξεν. Την καύτα

ν - Λ ν » - - » Λ. - αν - » - ,
δή και Βασίλειος δικαίως επί τούτοις αγανακτήσας, πικράν έγραψε τώ Αδριανω επιστο
ν Σ) φ - - ν » ν » - Λ. - - Λ - ν
λήν,
ην, έν ή
η πολλά την Παπικήν
η αλαζονείαν έξήλεγχε,9 και τας παρανόμονς και τυραννικάς
» - Α Αν » ν » - - Λ ν -- - » ν
αυτής κατέκρινε πράξεις. Ού μήν Αδριανός τήν Βασιλείου ταύτην έπε δεν επιστολήν,
αν - - - Λ - - - α - -
άτε και ούτος έν βραχυτάτω τελευτήσας, αλλά ταύτην έδέξατο Στέφανος Ε, ό τόν Αδρι
- - ν Α - ν - ν "Α ν ν - - αν
ανών διαδεξάμενος, ός και αντέγραψε προς τον Αυτοκράτορα, πολλά τε και άλλα κατα
ν -- -- - Α
κομπάζων, και τάς προνομίας της έν Ρώμη Εκκλησίας εξαριθμών, και τα πολυθρύλλητα
τα - - - » - Α. - - ν Α - » ν -- - - α- -
Σύ, Πέτρος, και έπι ταύτη τη πέτρα οικοδομήσω μου την Εκκλησίαν," και το " Δώσω
- - - -- ν -- -- - Α -
σοι τάς κλεις τής Βασιλείας τών ουρανών" μετά πολλού τού στόμφου άναμιμνήσκων τον
Αν - - ν -- - - - - Α. -
Αυτοκράτορα τελευτών δε και ούτος έβαλλε κατά τού κοινού της Ρώμης σκοπού, ΦΩ
Α. - Αν
ΤΙΟΥ κατατοξεύων,9 και ού, λέγων αυτόν Πατριάρχην έπιγνώσκειν, και τ' άλλα τά συ
- - Λ 2
νήθη και τετριμμένα κατ' αυτού εξερευγόμενος
" Μελετ. Εκκλ. “Ιστ. Τόμ. Β΄, σελ. 318 και Mosheim Tom. Π. φ. 245–6 τής Αγγλ. μεταφρ. ύπό
J. Murdock. London, 1841.
* Ίδε ταύτην τού Πάπα Στεφάνου την επιστολήν έν τέλει τών Πρακτικών τής ψευδογδόης Συνόδου,
και όψει τον άνθρωπον ένλεοντή τήν άλωπεκήν προσεββαμμένην φερούση λαλούνται τώ Αυτοκράτορ,
και πήμέν βρυχώμενον, πήδέ και θωπεύοντα. Ταύτην δε και Ιάγερος έντή Ιστορία αυτού παρεντίθη
σιν, ώς πολλού άξίαν, και τή Φωτίου, δι’ δν γέγραπτα, άνήκουσαν ιστορία “comme une lettre d'une
grande importance, et qui appartient a Thistoire de Photius, qui Tavait provoquée” (p. 377-382).
Αλλ' ήμες τής επιστολής ταύτης εν τούτο μόνον έθαυμάσαμεν μάλιστα, εν ώ λέγει άρχόμενος
“Καθ' όν ούν τρόπον έκΘεού τό άρχειν τών βιωτικών υμίν δέδοται, ούτω και ήμύν διά τού κορυφαίου
“Πέτρου τό άρχειν τών πνευματικών. Δέξαι, παρακαλώ, ευμενώς τά έξής. Εδόθη σοι φροντίζειν, να
“τών τυραννούντων το άθεον και θηριώδες τώξίφει τής Αρχής διατέμνης, να πράττης δίκαια τους υπό
“χειρα, να νόμους συγγράφης, να γή τε και θαλάσση τα πολεμικά στρατεύματα διευθετής. Αύτη
“έστι τής ήμετέρας Αρχής ή φροντίς το δέκαταπιστευθέν ήμύν ποίμνιον τοσούτόν έστιν υψηλότερον,
“όσον διάφορον ουρανού πρός τά έπι γής. * Θαυμαστά γε ταύτα και μάλιστα πρέποντα Θεού Αρχιε
ρε, καλώς ειδότι τά Καίσαρος Καίσαρι και τα τού Θεού τω Θεώ αποδιδόναι όμοια δε και οις πολύ πρό
τού Στεφάνου Όσιος έγραφεν ό Κορδούβης Επίσκοπος προς Κωνστάντιον τον Αυτοκράτορα, “Ούτε
τοίνυν ήμύν άρχειν έπι τής γής έξεστι, ούτε σύ τού θυμιάν έξουσίαν έχεις, Βασιλεύ” (ίδε την έν$λβ΄
σημ.). Πολλής ούν έστιν άπορίας άξιον, ότι Ιάγερος την κατ' αυτόν σπουδαιοτάτην ταύτην επιστολήν
ού συνείδε καταδίκην ούσαν περίτρανον τού τε Πάπα Νικολάου (αν αυτός Ιάγερος πολλά και μεγάλα
έπήνεσεν, ώς την πληρεστάτην τής Παπικής Αρχής ιδέαν έχοντα, το “H γεμόνων και τυράννων
κρατεΐν, και τούτων άρχειν, ώς ό Θεός τού σύμπαντος Κόσμου. Ίδε την
προειρημένην σημ.), και πάντων τών Στεφάνου διαδόχων, τών μέχρι και νύν ένμέν τή Εκκλησία θυ
μιώντων και δεσμευόντων και λυόντων, ένδετή πολιτεία νομοθετούντων, και γή τε και θα
λάσση τα πολεμικά διευθετούντων, και άλλα πολλά πραττόντων, έφ’ οίς διωλύγιον οι ύπ’ αυτών τυραν
νούμενοι άνακράζουσιν “ Αλις τών κακών! Βασιλέα Πάπαν, ή Πάπαν Βασιλέα ή Ιταλία ού δέχεται. *
(Ίδε την έν$ δ. σημ.). Ούτως Ιάγερος αυτός έαυτώ περιπίπτων ευάλωτος γίνεται, και δικαίαν παρέ
χει την αφορμήν έπάδειν αυτώ το τού θείου Γρηγορίου “Ευάλωτον ή πονηρία, και πανταχόθεν έαυτή
περιπίπτουσα.” Αλλά και άλλαχού τής έαυτού “Ιστορίας (σελ. 323) τούς μέν Αυτοκράτορας ελέγχων,
- - - -- - α ν -
-
νέ, ΦΩΤΙΟΣ δε πάντων των λεγομένων και πραττομένων έν Ρώμη καταφρονών, ότι
ν - -- -- Α - ν -- - ν
μή μόνου τού νύν έπι μάλλον διαδεδομένου θεοστυγούς τολμήματος, της έντώ Συμβόλω
Α. Ο ν 9 - - - - Α. - Λ Λ αν - ν
προσθήκης " και έκτού Υιού" ταύτην μεν κατεκεραυνοβόλει, πρός τε άλλους τών Αρ
Α ν - ν - - » ν - ν Αν "Α - -
χιερέων θαυμαστάς και πλήρεις χάριτος και ευσεβείας γράφων επιστολάς,

- Σ Αν »
και δή και
- ν -- Α ν α - α -
πρός Ιωάννην τόν"Ακυληίας Μητροπολίτην τήν ύπερθαύμαστον εκείνην, πάσι παρακε

Α -- - ν - ν - -
λευόμενος
ν δδ αγρυπνείν, και σκοπεϊντούς
Σ τάς διχοστασίας και τα σκάνδαλα
- έλ β
Α
ποιούντας,
δε παρά ν - -- - -- - » - - - - - -
τήν διδαχήν, ήν παρά τού Σωτήρος και των μαθητών αυτού παρέλαβον τούς δε παρ' έαυ
- - Αν - - - Α Α - ν
τώ διετέλει διδάσκων από της Πατριαρχικής έδρας, έφ’ ήν ώς πολύφωτος έπι τήν λυ
Α. ν y -- - ν
χνίαν
ν Αύ ετέθειτο λύχνος, τά σωτήρια και ασφαλή
αθ
τής Ορθοδοξίας
Αν δ ίζδόγματα. Βασίλειον δε
-
και εν ν » ν » - - αν ν
τον Αύτοκράτορα εις έργα παροτρύνων άγαθά, αντί του κατεδαφίζειν, ώσπερ πρότερον, οι
- - ν Α Α Α -
κοδομείν και ανοικοδομεϊν ναούς έποίησε, και τούτους κόσμω καταλαμπρύνειν πολυτελεί
Α - Α Α. - -- -
Λέγεται γάρ εις δύο και τεσσαράκοντα ναούς οικοδομήσαι τον Βασίλειον έν Κωνσταντι
όλ "Ε δε - -λ ξ - - Α ν ν - -- ν 9 Α
νουπόλει και άλλαχού. τι οε προς τουτοις και την των πολιτικων νομων επεξεργασιαν,
1 ν Α ν
ΦΩΤΙΟΥ συνεπιλαμβανομένου, έποιήσατο Βασίλειος, τότε, τούς καλουμένους. Προ

α Α Αν - - Α. ο
χείρους νόμους συντάξας, οπερ συνοπτική της πάσης νομοθεσίας ήσαν συλλογή,
- Α Α ο Σ) - - ν
και τα καλούμενα Βασιλικά, ένοις άλλήλων διεκρίθησαν όσοι τών παλαιών νόμων
- ν ον ν - Α -- Α -
τω χρόνω άκυροι έγένοντο, και οι ές τούπιόν ισχύειν και κρατεΐν μέλλοντες. Την καύτα
ν ν Α - - Α"
δε και ίδιον εξεπόνησε Νομικόν έργον όσοφώτατος ΦΩΤΙΟΣ, τον ούτω καλούμενον Nο
Αν - 9 Α Α - Α ν ν
μο κάνονα, περί ού ένοικείω τόπω ειρήσεται τα προσήκοντα. Ούμήν αλλά και τάς - - ν ΣΥ ν ν
Βασιλείου παραινέσεις προς τον υιόν Λέοντα εί τις πρός τά ΦΩΤΙΩι συμ
-- ΣΥ Α. Α α -
βεβουλευμένα τώ. Βουλγαρίας "Αρχοντα αντιπαραβάλοι (τοιαύτην δήμεις αντιπαραβο

-- - -- -- Αν -λ Λ ον -- Αν
λήν πολλαχού τής επιστολής εκείνης έποιησάμεθα), ούκ άν απεικόπως έκ τετής φράσεως
και τών εν αυταίς θρησκευτικών τε και πολιτικών έννοιών τεκμαίροιτο κακείνο τής άριστο
γράφου δεξιάς ΦΩΤΙΟΥ έργον είναι,
ώς άθεμίτως τους Εκκλησιαστικούς έπεμβαίνοντας πράγμασιν, Όσιον δε τον προειρημένον Επίσκοπον

Κορδούβης, και τούς Πάπας Γελάσιον και Σύμμαχον έπαινών, ώσπερ δή και ένταύθα τον Στέφανον,
έλαθεν έαυτόν τούς μετέπειτα Πάπας, τούς τάναντία εκείνους φρονήσαντας και πράξαντας, κατακρί
νων, και άκων Φώτιον έπαινών, δε, την άλαζόνα Νικολάου τού Πάπα όφρύν γενναίως πάνυ και δρθοδόξως
επάταξεν.
* Τοutetois Photius me parait pas avoir έté completement étranger a la rédaction de ces travaux, et la
main du Patriarches y décole dans plusieurs occasions. Ainsi des le début de la préface de l'Epamagoge,
les Empereurs se livrent a une controverse sur Torigine et la nature de la loi, avec la pensée manifeste
de combattre Thérésie naissante du Manichéisme, et leur discussion reproduit fidelement la théorie dé
veloppée par Photius dans divers έcrits dirigés contre cette erreur. Selon toute vraissemblance,
Photius, esprit universel, qui soccupait alors de travaux sur les lois et sur les canons, dut lui-même
activeneut concourir ou présider a la rédaction de cette préface et a la Révision du Prochiron. C'est
par ce concour seulement qu’il est possible d’expliquer cette circonstance singuliere que divers chapt
tres de l'Epanagοge sont indiqués par quelques annotations marginales du manuscrit Bodleien 173,
comme provenant de ce Patriarche, et ces annotations sont a leur tour une preuve non έquivoque de ce
concours. (Μortreuil. Hist. du droit Byzantin, etc. Tom. Π. p. 56-57).
Α εν αν - -- -- ΣΥ αν α - α - Λ
-
νστ. Ούτως άρα τους βασιλεύσιν αίτιοι πολλάκις άμαρτάνειν οι πονηροί γίνονται
- ν ν 9 Α. α - ν
σύμβουλοι, άγαθά δ εργάζεσθαι και άξια έαυτών οι χρηστοι και φιλοδίκαιο. Κατά
- ν - » Α -
μεν γαρ τόν από σκηνής φιλόσοφον,

ν Α - - Ι., 1
Σοφοι τύραννοι τών σοφών συνουσία ε
ν ν ν ν Σ. Α α Α -
κατά δε τον φιλόπατριν "Ισοκράτην, " Σύμβουλος άγαθος χρησιμώτατον και τυραννι
- ο Α' Α. » 2 ν ν - --
κώτατον άπάντων κτημάτων έστίν”* Διά δή τούτο άλλοι τε πολλοί πολλά τους
- - Α Α ν - » - ν -- Α
βασιλεύσι περί κτήσεως φίλων παρήνεσαν, και ΦΩΤΙΟΣ αυτός Μιχαήλ τω Βουλγαρίας
-- - Α - Αν Α εις - Λ ν ν - Αν -- ν
Αρχοντι και τάδε περί τούτου παρήνει.

σε - και
Κτώ τοίνυν φίλους, μή τούς φαύλους, αλλά
η Σ) ν - ν α ν ν Α ν -ν - ν
τούς αρίστους, έκ γάρ τών φιλουμένων ώς τα πολλά κρίνεται τα ήθη τών φίλων
να - ν ν -- Α ο - αν - - Σ ν - -
ας
Και διά μέν τών σπουδαίων βάον άν τις, και παρασφαλείς, επαναχθείη οι φαύλοι
ν - - - Α Α - α ν - - -- »
δε και την προσούσαν λυμαίνονται καλοκαγαθίαν. Και οι μεν και το λειπον εις
σε ο ν - - - ν κ » ν Α - α ν - ν Α
-
άρετήν δι' εαυτών έπετείχίζοντες, ανελλιπές φαίνεσθαι ποιούσιν ή δε προς τους φαύλους
η Α - αν » - α Λ Σ - ν -- Α » 3 - ν - » ν -
επιμιξία, και όπερ έστιν υπόλοιπον αρετής, νόθον αποφαίνει.” Το δε της αληθείας ταύτης
ν Σν -- ν Α --
μέγεθος έντε άλλοις τών “Ηγεμόνων, και έν Βασιλείω μάλιστα δήλον έγένετο. Το μεν
ν - e - Λ - -- - - α -
γάρ πρώτον ύπό φίλων φαύλων πολύ τής κατά Θεόν όδού και πολιτείας εξέκλινε, και
- ν ν - ν 4 ν ν
πλείστα κακά και ανόσια διεπράξατo έργα - έπειτα δε διά ΦΩΤΙΟΝ τά τε προημαρτη
Α » Αν ν Α. ν - - - - α ν Σ) -
μένα έπηνωρθώσατο, και φήμην άνδρός θεοσεβούς και δημοκηδούς Ηγεμόνος έκτή
σατο. *
ν - ν Λ - - - Α.
νζ". "Εν μην δε Αύγούστω τού 886 έτους Βασίλειος μεν ό Αυτοκράτωρ έτελεύτησε
- Αν ν ο Α ν α - - Α - -
τον βίον, Λέων δε ό υιός εκείνου, ό Σοφός έπικληθείς, διεδέξατο την Αρχήν. Τούτον δή
- Α" Λ » α
τον Λέοντα ούμόνον έξεπεπαιδεύκει ΦΩΤΙΟΣ, αλλά και ώς υιόν ίδιον ήγάπα, και ένουθέτει
- Α Α Α - - Α α » Α και η -- ν
τα προσήκοντα και ποτε διαβληθέντα προς τον πατέρα, ώς έπιβουλεύοντα αυτώ, και τάς
" Εύριπ. παρά Στοβ. έν Ανθολ. ΜΗ', 5.

* Πρός Νικοκλ. § ιέ.
* Ίδε τής Ε΄ έπιστ. § μ΄.
* Ταύτα έντους Αμφιλοχ. προλεγ. (σελ.λδ", σημ. έ) ίδοι τις άν έξαριθμούμενα,
ο Ιάγερος δε τά μέν άλλα θαυμάζει Βασίλειον, εις δε τά τής Εκκλησίας έπαινετόν άμα και επίμεμ
πτον ευρίσκει. “L'Eglise (λέγει) out a se louer comme a se plaindre de son gouvernement. Il avait
d'abord réparό une grande injustice, et ramené la paix dans l'Eglise de Constantinople en rétablissant
Ignace dans sa première dignité, en le soutenant contre ses adversaires et en favorisant tous les efforts
de son zole. Εξαριθμών δε τα Βασιλείου έργα, και έξυμνών αυτά, δείκνυσι τέλος και το επίψογον,
αύθις τά περί τού ΒΕΚΛΑΣ έκεινα ύπαινιττόμενος και άναμασών, όπως Βασίλειονέκ ματαιοφροσύνης
υπό Φωτίου έξηπατημένον έπιδείξη καί φησινό άκριτος “Ιστορικός “Mais la vanité qu’il avait d'ajouter
la naissance a son mérite personnel lui a fait termir sa gloire. Il s'est laissé séduire et exploiter par
deux insignes imposteurs, qui Tont conduit a rompre tous ses engagements précédants, a mettre le
deuil dans sa famille, a élever un mur de séparation entre TOrient et TOccident, et a troubler de nouveau
cette Eglise de Constantinople, οι il avait rétabli la paix. (Hist. de Photius p.383–4). “Ως μενόρ
θώς, ώς δε δικαίως εποι τις άν και περί Παγέρου δ περί Βαρωνίου Βασνάγιος είπεν! “Cela fait voir
Texcés au quel l'amour pour le Siège de Rome porte les έcrivains!” (Hist. de l'Eglise, Tom. 1. p. 324).
- - ο κ. Α. 1
όψεις μέλλοντα πηρωθήναι, ΦΩΤΙΟΣ έβρύσατο, πείσας Βασίλειον. * Αλλ’ άγνώμων προς
- Α. ν ν αν - -
τοσαύτας
θ
καιλλτηλεκαύτας
έξ β λόευεργεσίας ό Λέων γενόμενος,
-- δε
»
και άμα τών
δο
σοφών ΦΩΤΙΟΥ ιδί
νου α Λ, α -- - -- - - --
εσων απαλλαζαι βουλομενος εαυτον, ως μηοεν εχη το εμπορων προς την των ιδίων
Α αν ν - "Α - -
θελήσεων πλήρωσιν, άμα δε τον αδελφών Στέφανον Πατριάρχην άποδείξαι σπεύδων, - - Α ν - Αν
άκριτον και αναίτιον τού Πατριαρχικού καταβιβάζει θρόνου τον ίδιον διδάσκαλον και -- ν - - Λ
ευεργέτην και σωτήρα, πρόφασιν τής αδικίας αυτού και αχαριστίας προβαλλόμενος, ότι
ν - - Α α ν » - -- Α. ν - -
Θεοδώρω τώ. Σανδαβαρηνώ (όν ώς διαβαλόντα αυτόν τω πατρί, και των παθημάτων
Σ) Α. - - --
εκείνων γενόμενον αυτώ αίτιον, μάλιστα έμίσει) φίλος ήν ΦΩΤΙΟΣ και συνέταιρος."
» ν - ν - - - αν -- Α - η » - - ν ν 1) α --
Αλλά ταύτα μεν όλίγον ύστερον επισήμως και έναύστηρά τη ανακρίσει ούδι όπωστιούν
» Α » - » Α Α αν » ν αν - ν Α
αληθείας έχόμενα έξηλέγχθη, τότε δ' όμως εις τήν άδικον τού δικαίου καταδίκην
3
εξήρκεσεν,
* “Διηρεθίζετο δε (ό Βασίλειος) παρά τού Σανδαβαρηνού και τούς λύχνους άποσβέσαι τών όφθαλμών
“ αυτού, αλλά τούτο μεν έκωλύθη ποιήσαι ύπό τού Πατριάρχου και της Συγκλήτου Βουλής, τής
“ ειρκτής δέ όμως είχεν εντός” (Γ. Κεδρηνός έντή Συνόψει των ιστοριών, Τόμ. Β΄, σελ. 246). Και ό Βα
σιλείου δε υίωνός Κωνσταντίνος ταυτά προτού Κεδρηνού ιστόρηκεν “Διηρέθιστο δε παρά τού εχθρού
“ και εκδικητού πρός τό και τούς λύχνους έπεσβέσαι τών όφθαλμών, αλλά τούτο μεν υπό τού τής
“βασιλίδος Αρχιερέως και τής Συγκλήτου Βουλής κωλύεται διαπράξασθαι κ.τ.λ. ” (Θεοφ.
Χρονογρ. συνέχ. σελ.350).
* Ότι ταύτα Λέων έπραξεν ού διά τήν πρός τόν Σανδαβαρηνόν φιλίαν Φωτίου, ουδε διά τήν Στε
ν - ν ν ν α α ν ν Α ν ν ΣΥ ν - ν Σν
φάνου τού Πάπα έπιστολήν, ώς οι Παπαστα λέγουσιν, ήν αυτός, ήδη τεθvηκότος του πατρός, έλαβεν,
άλλά δι' ους επομεν λόγους, εξ αυτής αυτού τής επιστολής προς τον Πάπαν Στέφανον μαρτυρείται.
Εν γάρ τή επιστολή εκείνη, οιον καταδούμενος επί τους πεπραγμένος, και την ιδίαν πειρώμενος συγ
- ν Α. ν και αν ν α ν ν ν - ν ν
καλύψαι αισχύνην, λέγει, “ότι Φώτιος ήσυχαστικήν ζωήν ήρε τ ί σ ατο, και ένυ
πιο γράφως τον θρόνον παρητή σ ατο, και πράττει ν τ ά έ αυτού συνεφώ ν -- ν α ν α - γν ν ς ν ν - --
νησε, ταπείνω σ ι ν ά ν τ ι ύ π ερηφανείας έλόμενος.” Ειούν διά τήν Στεφάνου έπι,

στολήν Λέων εξεθρόνισε Φώτιον,
- δ »
πάντως άν
Φ
έκείνω γράφων
θ
ν
την προθυμίαν Δεπεδείκνυτο,
-- δε δ
αλλά τούτου
ν Π - ν αν ν ν ν ν ν - - α ν
πάντούναντίον λέγει γάρ ψευδόμενος, ότι Φώτιος τον θρόνον παρητήσατο. Διά τούτο δε δικαίως ό Πά
πας άπορεί, τά τού Αυτοκράτορος ταύτα πρός τά υπό τών άλλων γραφόμενα παραβάλλων, και λέγει
ν Αν η - - ν Φ - ν ν ν - α - σε ο - ν ν ν
περί τούτου έντή πρός τούς Επισκόπους και Κληρικούς επιστολή αυτού “Ημείς δε το Βασιλικόν
“ γράμμα άναγνόντες, πλείστον από τού υμετέρου διϊστάμενον εύρομεν. Περιείχε γάρ ούτως, ότι Φώτιος
“ ήσυχαστικήν ζωήν ήρετισατο, και ένυπογράφως τον θρόνον παρητήσατο, κ.τ.λ. . . . . ού, δή χάριν έν
“ άμφιβολία έγενόμεθα πολύ γάρ διαφέρει το παραιτήσασθαι τού έξωσθήναι.” Ότι δε και τα περί
Σανδαβαρηνού λεγόμενα ουδαμώς αληθείας είχοντο, και τότε μεν ευθύς εξηλέγχθη, αυστηράς γενομέ
νης ανακρίσεως, και μετά ταύτα, ότε Λέων έπι τους πεπραγμένους μεταμεληθείς, από τετής έξορίας τον
Σανδαβαρηνόν άνεκάλεσε,
ν Α
και σιτηρέσιον ύαυτώ άφώρισε, και τούς οφθαλμούς τού ταλαιπώρου
ο ν ν έδ
-1,
Αρχιε ν - - - α - - - - ν » ν
ρέως (ήν γάρ Ευχαίτων Αρχιεπίσκοπος), ους έντή παραφορά αυτού έξορύξα έκέλευσεν, απέδωκεν άν,
είπερ ήδύνατο – Ίδε τα περί τούτου έντή συνεχ. τής Θεοφ. Χρονογρ. (σελ. 354-6) και έντή Γ. Κεδρη
νού Συνόψει των ιστοριών (Τόμ. Β΄, σελ. 250-3).
* * Υποστρέψαντες ούντώ βασιλε τάλαληθέντα ανήγγειλαν ό δε βασιλεύς θυμώ και όργή άκατα
“σχέτω ληφθείς, ώς μ ή εύλογο ν αιτίαν κατά τού Πατριάρχου εύρηκώς, άπο
“στείλας έτυψε τον Σανδαβαρηνόν σφοδρώς, και έξώρισεν εν Αθήναις κατόπιν δε αποστείλας
“έξετύφλωσεν αυτόν και έξώρισεν εις Ανατολήν. Χρόνων δε παρωχηκότων πολλών, έκτής έξορίας αυ
“ τον άνεκαλέσατο... προστάξας σιτηρέσια τούτον έκ τής νέας Εκκλησίας λαμβάνειν.” (Θεοφ. Χρ.
συνέχ. και Γ. Κεδρηνός ένθ. άνωτ.)
- φ φ Α ν - - ν -- -λ
νή. Αύθις ούν ύπερόριος γενόμενος ό άοίδιμος ΦΩΤΙΟΣ, έντή τών Αρμενιανών, ή
» Σν 9 - Α - » - - Α. αν -- ν Α
κατ' άλλους "Αρμονιανών, κατακλείεται μονη. Αλλά και ταύτην, ώσπερ και τήν πρώτην
Φ ν ν » Φ Α α ν » ν - Σ - ν ν -- - Α
έκείνην δοκιμασίαν, ένΊωβείω ύπομένων άνεξικακία, και ουδένα μενούδαμώς κακά λέγων,
ν - -- - Λ Α - ν -- ν
ένδετη τών θείων λόγων μελέτη και έν προσευχαίς ύπέρ τών διωκόντων και επηρεαζόν
αυτόν
ΤΟ ν απΟ ΤΟ πέντε όλα διανύσας
σας έτη,
ετη, πλή ημερών εξεOημησε
πληρης ημερων έξεδή ός Κύ
προς (τή 6 Φε
Λυριον (τη (Ε -
- ν » Α ν - ν Αν ν
βρουαρίου τού 891 έτους). Επορεύθη δε κατά τον Προφητάνακτα εις τόπον
3 - α - - - Α. Αν » Α. "Α ν - -
αιώνος αύτού, μέγα και σωτήριον συναποφέρων έφόδιον τάς πολλάς και μεγάλας
α - ν Αν - ν ο Α -- Φ Α Α Σ) - - - Α - ο Σ) - ν
αυτού άρετάς, και τους υπέρ τής Ορθοδοξίας καλλινίκους αγώνας έφ’ οίς ένταύθα μεν
» - Α ο Α -- ν α - - » - Σν ν » -- ν
παρ’ άνθρώπων όνείδη και διωγμούς ύπέμεινε, και αναθέματα ήκουσεν άφθονα, εκεί δε
- Α. -- » κ Α Σ) - - - --
τών άμαράντων τής Ούρανίου βασιλείας ήξίωτα στεφάνων παρά τού άθλοθέτου Θεού,
- ν ν » - Αν -
τού τούς ένεκεν αυτού μίσουμένους, και αφοριζομένους, και όνειδιζομένους, και κακώς
- ν - Α Α Θα Αν
ακούοντας υπό τών ανθρώπων, μακαρίους ποιήσειν επαγγελαμένου,

Αν αν
Μακάρι οι Α α - - α Σν αν
" έστέ, όταν μισήσω σ ι ν ύ μάς οι άνθρωποι, και όταν άφ ορίσω

ο κ. α - "Α 9 Α - » Αν - Σν α -
σιν υμάς, και όνειδίσω σι, και έκβάλω σι το όνομα ύμών

ο κ. » 1
ώς πονηρόν ένεκα τού υιού του ανθρώπου. και διά στόματος
δε Πέτρου του Αποστόλου λέγοντος “ Eι όνειδί ζεσθε έ ν ό νόματι Χρι
“ στο ύ, μακάριοι ότι το τής δόξης και το τού Θεού πνεύμα
“ έφ’ ύ μάς άναπαύεται κατά μεν αυτούς BΛAΣΦΗΜΕΙΤΑΙ, κατά
- 2 - - -
“ δε ύ μ ά ς ΔΟΞΑΖΕΤΑΙ.”
"Α Α α Αν
“Η δε Ορθόδοξος ήμών Εκκλησία, υπέρ ής τοσούτους
ο Α » -- - Α - - -- Λ
και τηλικού τους ό μακάριος ΦΩΤΙΟΣ ύπέστη άγώνας και διωγμούς, και τοσούτον επό
νησε, λόγω τε και γραφή διδάξας, και εσαεί διδάσκων και φωτίζων τούς τω καθαρω
τάτω τής αληθείας φωτί βουλομένους φωτίζεσθαι, εις τήν τών Ομολογητών και Μαρτύ Α α -
ρων
λων χορείαν δικαίως
και Ιεραρχών καικαι
τιμά προσηκόντως
δοξάζει, τη έταξεν αυτόν,
αυτού
και ώς ένα τώνινή
μεγάλων Διδασκά
ημέρα προς Κύ ιν Α
ραρχ μό ας εί, την μνημην αυ γεραίρουσα ενη ημέρα προς Γλυ

3
ριον έξεδήμησεν, --
" Αουκ. έν Κεφ. ΣΤ΄, 22.

* Καθολ. Α΄ Επιστολής κεφ. Δ΄, 14.
* Ετελείτο μεν και πρότερον εν πάση τή Ορθοδόξω ήμών Εκκλησία ή τού άγιωτάτου Πατριάρχου
μνήμη, μάλιστα δ’ έντή ευαγεί Μονή τής Ηρεμίας, ένθα και πέθαπται, τελείται δε και νύν έπαξίως εν
πή κατά την νήσον Χάλκην ευαγεί Μονή τής Αγίας Τριάδος, ήπερ και λέγεται ύπ’ αυτού το πρώτον
οικοδομηθήναι (ίδε τού άοιδίμου Πατριάρχου Κωνσταντίου την Κωνσταντινιάδα σελ.217, έν Κωνσταν
τινουπόλει 1844), και ένθα πρό πολλών ετών συνέστη και διατηρείται άκμάζουσα Σχολή Θεολογική,
διά τετούς έν αυτή διδάσκοντας και τούς εξ αυτής θεαρέστους καρπούς πλείστου λόγου αξία. Ενταύ
πητοίνυν τή Μονή τελείται μεγαλοπρεπώς ή μνήμη τού πρώτου αυτής κτίστου και πρώτου και μεγίστου
τής Τριαδικής Θεότητος υπερμάχου κατά τών την βλάσφημον αίρεσιν τής και έκτού Τιού υποστατικής
έκπορεύσεως τού άγίου Πνεύματος εισαγαγόντων, δις δε τελείται τού έτους, τήν τε ΣΤ΄ Φεβρουαρίου,
έν ή πρός Κύριον εξεδήμησε, και την ύστεραίαν τής τού παναγίου Πνεύματος έορτής, όρθώς πάνω
και προσηκόντως. Και Ακολουθία δέ τού εν Αγίοις Πατρός υπό τού Πανιερωτάτου Κωνσταντίνου Μητρο
πολίτου Σταυρουπόλεως τού Τυπάλδου συνετάχθη, άξία τής ευσεβείας τούτε ύμνουμένου και τού ύμνο
γράφου, και εν Κωνσταντινουπόλει (1848) έκδέδοτα, τής έξαρχής συντεταγμένης εκλιπούσης τώ χρόνω.
11
νθ. Τοιούτος μεν ώς άληθώς έγένετο, και τοιαύτα υπέρ τής τού Χριστού Εκκλησίας
ήγωνίσατο, ό τής Ορθοδοξίας αήττητος υπέρμαχος, ΦΩΤΙΟΣ ό σοφώτατος και αοίδιμος
Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως. Τάδε κατ' αυτού πεπλασμένα υπότε τών συγχρόνων
αυτώ πολεμίων, όσοι διά φθόνον άφθόνως και άσεβώς αυτού κατεψεύσαντο, και τών
μετ’ εκείνους, όσοι τη Παπική δουλεύοντες τιάρα, και είτινες άβασανίστως τα γραφό
μενα παραλαμβάνοντες, πάσαν κατά του ιερού άνδρός ύβριν άκρίτως αντέγραψαν,
και ιδίας έπηύξησαν βλασφημίας και συκοφαντίας, ταύτα ούδι όπωστιούν την
ακήρατον τού αοιδίμου Πατριάρχου άρετήν και την δικαίως το όνομα αυτού πε
ριβάλλουσαν δόξαν ήδυνήθησαν άμαυρώσαι ουδ' ού μή δυνηθώσιν. Ουκ έστι γάρ
όστις τών εϋ φρονούντων τά πράγματα παριδών, και τής ύπ’ αυτών τρανώς διαλαλουμένης
αληθείας καταφρονήσας, τας άναπεπταμένας εκείνων βλασφημίας και τερθρείας προ
σέχειν τον νούν αιρήσεται. Τούτου δε μαρτύριον ασφαλέστατον ου μόνον ή τής καθ' ή
μάς Ορθοδόξου Εκκλησίας πάγκονος όμολογία, αλλά και ήτων έτεροδόξων σοφών άν
δρών, όσοι τα περί ΦΩΤΙΟΥ απαθώς και αμερολήπτως κρίνοντες, μάλιστα τιμώσιν
εκείνου την σοφίαν και αρετήν και τούτους, ώσπερ και άρχόμενοι έλέγομεν, έντους τών
Αμφιλοχίων προλεγομένοις δεν έστιν άπαριθμουμένους" και τη άδεκάστω τούτων κρίσει
μάλιστα πιστευτέον τους την αλήθειαν προαιρουμένους γινώσκειν τε και τιμάν. Ως
έπος γάρ ειπείν, εί τις απαθώς τα περί του αοιδίμου εκείνου άνδρός εξερευνήσειεν, ουδέν
εύρήσει ούτε τού γένους ούτε της μεγάλης αυτού σοφίας ανάξιον Εύρήσει γάρ αυτόν
έν μεν τας ευημερίας άτυφον γενόμενον, και ταπεινοφροσύνης τής κατά Χριστόν ύπό
δειγμα, πάντα πρός τήν κοινήν άπάντων όμόνοιαν και την τής Εκκλησίας ειρήνην βου
λευόμενόν τε και πράττοντα, έπι δε πάσι λόγω τε και έργω τήν Ορθοδοξίαν κρατύνοντα,
και υπέρ ταύτης παντί σθένει κατά τών τάς διχοστασίας και τα σκάνδαλα ποιoύντων άγω
νιζόμενον έν δε τας δυσημερίας καρτερικόν τε και άνεξίκακον, υπέρ μεν τών αδίκως
διωκομένων φίλων αυτού δικαίως άχθόμενον, και τούτους εν λόγω Κυρίου παραμυθούμενον,
τους δ’ έαυτόν διώκουσιν έν πραότητα τη κατά Χριστόν συγχωρούντα, και εν τοιαύτη άρε
τή την ιδίαν ψυχήν τω Θεώ παρατιθέμενον. Eι δέτις και τα έξι εκείνου μέχρι του νυν
γενόμενα, και πάντα τον τού Γένους ήμών βίον, τον έντη μακρά και πολυωδύνω δουλεία,
επιμελώς έξετάσειε, κατανοήσει πάντως της αληθείας το μέγεθος, ήν ό πολυμαθής και
ευφραδής συγγραφεύς Σπυρίδων ό Ζαμπέλιος όρθότατα διεκήρυξεν. “ Ο ΦΩΤΙΟΣ
καταβαίνει εις τον τάφον όμολογητής τών πατριων παραδόσεων, όμως το ψήφισμα τής
“ όγδόης έκείνης Συνόδου, ή Καινή αύτη διαθήκη της Ελληνικής ενότητος, έπι ζή,
Ούμόνον δέ, άλλά και καθ’ έκάστην Κυριακήν τής Ορθοδοξίας, ήτις έστινή πρώτη Κυριακή τών νηστει
ών, ή Ορθόδοξος ήμών Εκκλησία έπιφωνεί– Ιγνατίου και Φωτίου, Στεφάνου, Αντωνίου και Νικολάου,
τών άγιωτάτων και Ορθοδόξων Πατριαρχών, Αιωνία ή μνήμη ” Και αύθις “ Απαντα τα κα
τά τών άγίων Πατριαρχών, Γερμανού, Ταρασίου, Νικηφόρου, Μεθοδίου, Ιγνατίου, Φωτίου, Νικηφόρου,
Αντωνίου και Νικολάου γραφέντα ή λαληθέντα Α ν ά θ ε μ α ! ” (Συνοδικών έν Τριωδίω σελ.
135 και 146).
* Σελ. δ, έκαι ξ8.
Π Ρ Ο ΛΕΓΟΜ Ε Ν Α. - 83
σε - "- α Α -- ν Α. Αν Σ) -
επικρατεί, ήγεμονεύει, και το γένος μας θωρακίζει

- Α
έπι χι
-- » ν» 1
λίους έ ν ι α υτούς.
ν - -- - - -
ξ. Γένοιτο δε ό βίος άπας τού πανιέρου Πατριάρχου παράδειγμα σεβαστών και ζη

- -- ν - - αν - α Α - - Α. » Α -
λωτών τους το μέγιστον και ύψιστον τής Ιερωσύνης και Αρχιερωσύνης άξίωμα τολμώσιν
-- ΣΥ -- ν -- - Α - φ
αναδέχεσθαι και είη αυτούς τήν τού Χριστού ποιμαίνειν ποίμνην, έκείνου την βάβδον έν
- ν - - - » Α η - Αν αν Σ - Α
χερσι φέροντας, και το τής Εκκλησίας οιακοστροφεϊν σκάφος, ώσπερ άσφαλή πυξίδα,
ν - - Αν Α - ν - - - - - ο -- -
τάθεια προβαλλομένους συγγράμματα, ά πάσι μέν, μάλιστα δε τους έκτού ιερού Κλήρου
ν ανε ο Α" - ν Α - α - ν
κατέλιπεν “ό πάνσοφος Διδάσκαλος, το στόμα το ύπέρ το χρυ

- -------- α Α Σν -
σίον έκλάμπον, ού και οι λόγοι ώς άνθρακες άπαστράπτου

- ν Α - ν Α ν α -
σι, π η μεν καθαίροντες, δ'

πη δε φωτίζοντες τούς ύποδεχομέ
- Σκαι 2 α - -- Α ν - -- Α "Α - Α Σ) --
νους αύτούς. Ημίν δ’ έντούτοις τα περί τού βίου και των καλλινίκων αυτού
α - -- ν Α ν ν Α. - -- ν -- Α α - Α.
ύπερ τής Ορθοδοξίας αγώνων περάνασι, περί τών πολυτίμων θησαυρών, ούς ήμίν κατέλιπε,
ν
και δή λεκτέον,
Δ.
Αν
ξά. Tών πολλών και σοφών τού αοιδίμου ΦΩΤΙΟΥ συγγραμμάτων τον αριθμόν ότε
περικλεής Φαβρίκιος, και Φραγκίσκος ό Φοντάνας, και Καζίμηρος Ούδινος, και Κά
* Βυζαντιναι Μελέτα, σελ. 485−8−Λέγει δε περί τούτου και ό άοίδιμος Κοραής έν τους προλεγ.
τού Α΄ Τόμου τών Ατάκτων (σελ. κδ) “Εις δεισιδαιμονίαν ήμών αποδίδουσιν οι Λατίνοι το πείσμα τού
“ κοινού λαού νά μήν ένωθή με τους Παπαστάς, και την σταθεράν αυτού άντίστασιν εις τούς επιθυμούντας
“ νά τόν ένώσωσιν Αυτοκράτορας. Εις την δεισιδαιμονίαν όμως ταύτην (άν έγέννησέ ποτέ τι καλόν ή
“δεισιδαιμονία) χρεωστούμεν οι σημερινοί Γραικοί την ύπαρξίν μας. Χωρίς το ευτυχέστατον τούτο πεί
“σμα τών πρό ήμών, και ή δεισιδαιμονία ήθελ’ αυξηθήν έπιπλέον, και τα πολυπληθή τάγματα τών
“Δυτικών Μοναχών έμελλαν να καταβρωμίσωσι το έδαφος τής ταλαιπώρου Ελλάδος, και τα Νερωνικά
“τής Ιεράς εξετάσεως κριτήρια νά φλογίζωσι τούς Έλληνας, ώς κατέφλεξαν πολλάς μυριάδας Δυτι
“κών, και ή Ανατολική Εκκλησία να υποταχθή ώς εις κεφαλήν τον Πάπαν, καθώς υποτάσσονται ακόμη
“ σήμερον (1828) πολλοί τής φωτισμένης Ευρώπης λαοί, άλλοι, διότι κρατούν ακόμη τους όφθαλμούς
“κλεισμένους εις τά πανταχόθεν περιλάμποντα φώτα τής παιδείας, και άλλοι, διότι έχοντες και αυτοί
“ μεταξύ των όχι όλίγους ακόμη έκουσίους τυφλούς, έκριναν φρονιμώτερον ν' αφήσωσι την κατάτριψιν
“τής Παπικής τυραννίας εις τό βινίον τής τυπογραφίας, παρά νά τήν πελεκήσωσι με βίαν. Και ή τυ
“πογραφία δεν θέλει προδώσειντας ελπίδας των. Η ακαταμάχητος αυτής όπλοθήκη
" . . . . Πολλάων πολίων κατέλυσε κάρηνα,
" Ηδ’ έτο λύσει. . . . . . . . . . . . "
(Ιλιάδ. Β, 117).
* Ταύτα περί Ιωάννου είπε του Θεολόγου Ευστράτιος ό τής Μεγάλης Εκκλησίας Πρεσβύτερος, περί
ού δε Φαβρ. ‘Ελλην. Βιβλ. Τόμ. Γ, σελ. 725-7.
* ‘Ελλην. Βιβλ. Τόμ. Γ εν τέλει και ΠΑ’ έν άρχή.
* Franc. Fontani Novae eruditorum deliciae, Tom. Ι. Ρ. 1-80.
° Casimiri Οudini Commentar. de Script. Eccles. antiq. Tom. Π. p. 200.
11 -
1 - 2 3 4 ν
βεος," και "Ηλίας ό Δουπίνος, και Κελλιέρος,” και Σχοίλλιος,

5
και ό την ΦΩΤΙΟΥ βιο
- - -- Αν -ν - --
γραφίαν έν τώ Σμιθίου βιογραφικό Λεξικω συγγράψας, και άλλοι τών περί αυτού
- - ν ν -- αν α -- ν » - - ν
γραψάντων δεδηλώκασιν πάντων δε τελευταίος, όσα γεήμες ίσμεν, αλλά και πάντων Αν - ν - »
πληρέστατα, ό πολλάκις έντους έμπροσθεν μνημονευθείς έκδότης τών Αμφιλοχίων, Σο

- ν - - Α -- Α"
φοκλής Κ. Οικονόμου, τάτε μέχρι νύν έκδεδομένα τών ΦΩΤΙΟΥ συγγραμμάτων, και
ν - ν - Λ - - - - -
τάς κατά καιρούς και τόπους έκδόσεις αυτών, και τά έν χειρογράφος ανέκδοτα έντας
Α - Α ν -
βιβλιοθήκας άποκείμενα, και τα ήδη έκλελοπότα, και τα ψευδεπίγράφως ΦΩΤΙΩι άποδι

ν Α - - ν Α 6 ν ν
δόμενα, εν τέλει τών έντους Αμφιλοχίος προλεγομένων κατέλεξεν. * Την δε άξίαν αύ

- -- - - Αν - -
τών ούκ έστιν όστις τών περί ΦΩΤΙΟΥ γραψάντων ούχ όμολογεί μεγίστην είναι, αλλά
- ν Λ ν ν Σ - -- - α ν ν - -- Α
πάντες μέν πολυτίμους θησαυρούς σοφίας αποκαλούσαν αυτά, οι δε πλείους και αποφαί
ν -- -ν -- αν - - - ν » Αν --
νονται ευχής έργον είναι άμα πάντα συνεκδοθήνα, και κοινοτέραν την ανάγνωσιν αυτών
- Αν - - Α - Αν ν
και μελέτην
δ
γενέσθαι.
ίδ
" Δι, δ και πολλοί τών έπι σοφία
» - Μ
διασήμων
λ
τά κάλλιστα
λ »
τού φ ν Α » - Α. Α α - -
των έκδούναι έσπούδασαν, οιά πέρ εισιν ή περιώνυμος Μυριόβιβλος, ή τών λέξεων συνα
- Α α -- "Α -- - ν - α - ν ο ν.
γωγή (Λεξικόν), ή επιτομή έκτών Εκκλησιαστικών Ιστοριών Φιλοστοργίου, αι Επιστο

Α. - Α. ν ν Λ α ν
λα, ό καλούμενος Νομοκάνων, τα περίφημα Αμφιλόχια, αι περί Επισκόπων και Μητρο

- - - Σ) ν -- - α - - -- Α » Λ
πολιτών συναγωγα και αποδείξεις ακριβείς, ή περί τής τών Μανιχαίων άναβλαστήσεως
Α α - -- -- -
διήγησις, αι κρίσεις και επιλύσεις πέντε κεφαλαίων, τρεις τών ύπ’ αυτού πεποιημένων
» Αν ν -- - - Λ α η - - - α ν ν α » - Σ.
έννέα Ωδών, καιΒτρείς

ν λ
Λόγοι, δό ειςθ το Γενέσιον*Ετήςλ υπεραγίας Θεοτόκου, ό εις τά έγ
- ο Α Α ν Λ, ν Α ν α - -- - ο ν
καινια της υπο Βασιλείου οικοδομηθείσης νεας Εκκλησίας, και ο περι της του αγίου
Α - - ν. - - Λ
Πνεύματος μυσταγωγίας. Καταλεκτέον ούν και ήμντά τού πανσόφου ΦΩΤΙΟΥ συγ–
ν - - Λ ν Α Σ), ν -
γράμματα, τά τε νύν περιόντα, και τα μήπω. Έστι δέ τάδε

Α Λ - α - -
Α. Λεξικόν, ή, ώς συνήθως έπιγράφεται, " Φωτίου τού Πατριάρχου Α Α - -
Κωνσταντινουπόλεως, λέξεων συναγω 7) και αι άλλον τών άλ

ο Α. - Αν » ν ν ν
λων β ή το ρίσι και λογογράφοις άνήκου σιν εις χρείαν. Προσ
G. Cave. Scriptorum Eccles. Histor. Litter. Tom. II. p.47-50. Οxoni 1740.
Ellies Du Pin. Nouvelle Biblioth. des auteurs Eccles. Tom. VII. p. 103-9. Αutrecht, 1731.
3
Ceillier. Hist. générale des auteurs sacrés et Eccles. Tom. ΧΙΧ. p.426-453.
4
Schoel. Hist. de la Litter. Gre. Tom. VI. p. 285 et 305. Tom VII. p. 31 et 238.
5
Diction. of Greek and Roman Biography etc. έν λ. Φώτιος,
* Αμφιλοχ. προλεγ. ύπό Σοφ. Κ. Οικονόμου. σελ. μή-ξβ.
" Ως βεβαιοί όσοφός Καρδινάλιος Μάϊος έντους προλεγομένους τού πολυτίμου αυτού συγγράμματος
“Scriptor. Veter. nova collectio” (Tom. Ι. p. XLIV), δύο τών έν Ρώμη λογίων, Ιωάννης Ανδρέσιος και
Ιάκωβος Μορέλλιος, απάντων τών Φωτίου συγγραμμάτων ανέλαβον την έκδοσιν άλλ’ ή τοιαύτη
συλλογή, πάσι τους τών λόγων έρασταϊς ποθητή, ούπω έκδέδοτα, όσα γεήμες ίσμεν. Εύχονται δε
περί τής απάντων τών Φωτίου συγγραμμάτων έκδόσεως άλλοι τε τών σοφών ανδρών, και ό άοίδιμος
Κωνσταντίνος Οικονόμος τάδε λέγων. “Και έστι μυρίας άξιον εϋχής, εί, τις παρ’ ήμύν άπαρτισθείη
έκδοσης απάντων τών σωζομένων Φωτίου συγγραμμάτων (όλίγων μέν έκδεδομένων, πολλών δε εισέτι
ανεκδότων), προς πλουτισμόν έν γένει τής φιλολογίας, και ιδίως τής Ελληνικής, και παντοίαν ώφέλειαν
και κλέος τού γένους ήμών. (Περί τών Ο' έρμην τής Παλ. Θείας Γραφής Τόμ. Δ΄, σελ. 757, σημ. ά).
πεφώνηται δε Θωμά Πρωτο σπαθαρίω και άρχοντι τού Λυκο

τομίου, οι κείω μαθητή. * Πολλά μεν σώζονται τού Λεξικού τούτου απόγραφα
- ν - - - Α Λ αν α -- - Αν -- Σ
τούτων δε πληρέστατον κέκριται το καλούμενον Γαληανόν (άτε ύπο Θωμά Γάλη τή έν

Α Α. Α - - 9 -- - ο Α - --
Κανταβρίγια βιβλιοθήκη δωρηθέν). Πρώτον μεν ουν έκδέδοται ύπο του σοφού Γοδο
Α - -- Α Α
φρέδου Ερμάνου έκ χειρογράφου τής εν Δρέσδη βιβλιοθήκης (έν Λειψία 1808), τρίτον
» - Λ -- Λ - - ν Σ Αν "Α - » ν -
αποτελούν τόμον, τών δύο πρώτων το εις Ιωάννην τον Ζωναράν αποδιδόμενον Λεξικόν ν α -- α
περιεχόντων έπει δε ατελής ήν ή έκδοσης εκείνη διά τό τών χειρογράφων ήμαρτημένον,

δύο επανορθωτικαί αυτού εξεδόθησαν πραγματεία υπό τού σοφού. Σκλευσινέρου (1810
και 1812). Η δε δευτέρα αυτού έκδοσις, ύπομέντού σοφού "Ριχάρδου Πόρσωνος έκ τού
Γαληανού χειρογράφου παρασκευασθείσα, ύπό δε τού Πέτρου Δοβρέου μετά τον εκείνου
θάνατον δημοσιευθείσα (έν Κανταβρίγια 1822) έξενίκησεν ώς τελειοτέρα, και μετετυ
πώθη έν Λειψία το 1823. Ως μεν ουν ΦΩΤΙΟΣ το Λεξικόν τούτο, κομιδή νέος, και,
α » - » - Α Α Σν ν - ν α κ. Α" -
ώς αυτός έν Αμφιλοχίος φησίν, ήδη την τών μειρακίων ηλικίαν παραλάσσων, συνέτα
- - - 1 -- -- --
ξεν, είρηται ήμύν έντους έμπροσθεν Θαυμαστόν δέ, ότι και ΦΩΤΙΟΥ αυτού τούτο
ν - -
διαρρήδην λέγοντος, έτόλμησέ τις ειπείν, ώς oύδ’ άκρω δακτύλω τού έργου τούτου ΦΩΤΙΟΣ - αν - -- α
ήψατο, αποδέδοται δ’ αυτώ, άτε έντους βιβλίοις αυτού ευρεθέν. Αλλά την αλλόκοτον,
μάλλον δε αυθάδη, ταύτην δόξαν και ό την ΦΩΤΙΟΥ βιογραφίαν έντώ Σμιθίου βιογραφι
κω λεξικώ συντάξας, ώς ανυποστήρικτον, απέκρουσεν,
Λ
Α
Β΄. “Η Μυριόβιβλος, και άλλως λεγομένη Φωτίου Βιβλιοθήκη,
- ν ν ν ας - ν - ν - »
τήνδε φέρουσα την επιγραφήν Απογραφή και συναρίθμησις τών ά

Α α -- ν φ » ν - α
ν εγνωσμένων ή μ ι ν βιβλίων, ώ ν ε ι ς κεφαλαιώδη διάγνωσιν ό

ήγαπημένος ή μών άδελφός Ταράσιος έξητήσατο.
- ν ν » Σ αν - ν -- Α α
Έστι ν
δε ν
ταύτα είκοσι δεόντων έφ’ ένα τριακόσια Ταύτην ό κλεινός Φαβρί

κιος και Φραγκίσκος ό Φοντάνας θησαυρόν επίσημον αποκαλούσε, και ού βιβλίον. * Αλλά
-- ν ν --
και Δουπίνος και Κελλιέρος και Γίββων, και άλλοι, τήν αυτήν αποδίδούσιν επωνυμίαν
τώ τού ΦΩΤΙΟΥ τούτω έργω, πάντες θησαυρόν αυτό πολυτιμότατον αποκαλούντες,
- 3 ν - φ
οιον και άληθώς έστιν, Aρχεται δε εξ έπιφωνήσεως προς τον αδελφών Ταράσιον ώδε,
1. Ίδε $ κβ.
* Insignis thesaurus, non liber, qui ab auctoreinscribitur “Απογραφή και συναρίθμησις κ.τ.λ.” (Ελ.
Βιβλ. Τόμ. Ι. σελ. 678κ. έξ). Ο δε Φοντάνας λέγει. “Ιnter ea igitur quae luculentissima oratione,
mec non omnigena eruditione Photius scripsit ante initum Patriarchatum, ceteris sane praestat Bibliotheca,
quam thesaurum dicas, non librum, etc. (De Photio, ejusque scriptis disertatio. έντώ Νοvae erud.
delic. Tom. Ι. p. LXVI.).
* Le fruit le plus considérable des études et des veilles de Photius est sa Bibliotheque, intitulβα
Μητΐοδίδle etc. Μετά τινας δε σκέψεις ιδίας περί τής τάξεως τών έντή Μυριοβιβλω μνημονευομένων
συγγραφέων λέγει. “Cela n'enpeche pas néanmoins qu'on me lui soit fort obligé et que son travail
me soit un trésor très précieux, qui renferme ce qu’ily a de plus curieux sur toutes les sciences, et
qui mous conserve la memoire et des fragmens de quantité d’ouvrages et d'auteurs, dont mous n'aurions
et aucune connaissance, et dont il ne nous serait rien resté sans le travail de ce scavant homme (Du
S6 Π Ρ Ο ΛΕΓΟΜΕΝΑ.
Φώτιος ήγαπημένω άδελφώ Ταρασίω εν Κυρίω χαίρειν” και

μετά το προοίμιον, ενώ φησαν από μνήμης την πολύτιμον ταύτην Ανθολογίαν συγγράψα,
ή έξαρίθμησις έπεται των ανεγνωσμένων αυτώ βιβλίων, εις όγδοήκοντα και διακόσια
συναριθμουμένων, και παντοια πραγματευομένων, θεολογικά, φιλολογικά, φιλοσοφικά,
ιατρικά, νομικά και γραμματικά υποκείμενα. Επει δε τών ύπ’ αυτού ανεγνωσμένων και
κρινομένων συγγραμμάτων ούκ ολίγα τω χρόνω απώλοντο, πολύτιμον του αρχαίου ημών
πλούτου λείψανον τυγχάνει ούσα ή Μυριόβιβλος, ώς μετά τών προειρημένων και ό ήμέ
τερος Κωνσταντίνος ό Κούμας φησίν. " Εν δε τω έπλόγω τελειότερον ύπισχνεται τώ
αδελφω ποιήσεων το έργον, επειδαν οίκαδε επανέλθη. Έτύγχανε γαρ πρεσβεύων τότε
εις Ασσυρίους, κακείθεν τώ αδελφώ Ταρασίφ το αγλαον τούτο απέστειλε δώρον, ώς έν
τους έμπροσθεν ($ κγ) επομεν. Tών ούν έν αυτή μνημονευομένων και επικρινομένων
συγγραμμάτων τα μήπω περιόντα τάδ έστίν, ώς έντώ Σμιθίου Λεξικώ καταλέγονται
ά, Κτησίου τά Περσικά και "Ινδικά (κώδ. 72).
β. Αββιανού τά μετ’ Αλέξανδρον, και τα Παρθικά και Βιθυνικά (κώδ. 58,
92 και 93).
Υ. Ολυμπιοδώρου "Ιστορικοί Λόγοι κβ (κώδ. 80).
δ. Κόνωνος διηγήσεις (κώδ. 186).

έ, Πτολεμαίου τού “Ηφαιστίωνος περί τής εις πολυμαθίαν καινής “I
στορίας (κ. 190).
στ. Μέμνονος Ιστορικών από τού Θ΄ Λόγου μέχρι τού ΙΣΤ΄ (κ. 224).
ζ". "Εκ τού Ισιδώρου βίου τού φιλοσόφου (κ. 242).
ή Ίμερίου τού σοφιστού διάφοροι μελέτα (κ. 243).
θ. Διοδώρου του Σικελιώτου τής βιβλιοθήκης το τελευταίοι βιβλί
Ον (κ. 244).
Pin. Nouvel. Biblioth. des auteurs Eccles. Tom. VII. p. 103–4). Γίββων δε την Φωτίου ταύτην
συγγραφήν εμφαντικώτερον απεκάλεσε “ζών μνημείον πολυμαθείας και κρίσεως όρθής” a living monu
ment of erudition and criticism (Hist. of the decline etc. Tom. VII. p. 128). Αλλά και Σαίντ
Κρόϊος πολύς έστιν έντώ θαυμάζειν τό Φωτίου τούτο έργον, έπιφωνών μετά την τών περιεχομένων
έκθεσιν. “Jamais personne n'aima plus Tétude que cet homme celebre etc” (Examen critiqne etc.
p.754–5). Επί δε πάσιν ό τής Φωτίου βιογραφίας έντώ Σμιθίου βιογραφικώ Λεξικώ συγγραφεύς
ού μόνον διά μακρών εγκωμιάζει την Μυριόβιβλον, αλλά και τον απερίσκεπτον και τετυφωμένον (ώς
αυτόν ούτος αποκαλεί) συντάκτην τού έντή Εδιμβουργείω Επιθεωρήσει (Τόμ. ΚΑ΄, σελ. 329 κι έξ)
κατά Φωτίου δημοσιευθέντος άρθρου εξελέγχει φλυαρούντα, ένος είπε την Μυριόβιβλον πολλαίς έξωγ
κώσθαι προσθήκας, και το ήμισυ μόλις αυτής Φωτίω προσήκειν. Έοικε δε και αύτη του καλού
συγγραφέως ή δόξα τοις άλλοις εκείνους, οι περί Φωτίου έντή διατριβή αυτού άκρίτως έγραψεν, έφ’ οίς
δικαίως έντώΛεξικώ ελέγχεται. Ότι δε γελοία ήδόξα εκείνη, αρκέσει δείξαι προ παντός άλλου μόνη
ή τού προοιμίου τής Μυριοβίβλου άνάγνωσις
Κωνστ. Κούμα Ιστορία Τόμ. Δ΄, σελ. 209-210.
ί "Αγαθαρχίδου Λόγοι δύο, ό πρώτος και ό πέμπτος, περί της ερυθράς θαλάσ–
σης και έτέρων παραδόξων έργων έν κεφαλαίω διαλαμβάνοντες (κ, 250).
εά. 'Ανωνύμου βίος ή άθλησις τού Οσίου Πατρός ημών Παύλου του Κωνσταντι
νουπόλεως Επισκόπου, τού Ομολογητού, και βίος ήτοι άθλησις [τού έν"Αγί
οις Πατρός ημών Επισκόπου Αλεξανδρείας, του μεγάλου Αθανασίου (κ. 257
και 258).
εβ. Διάφοροι μήπω σωζόμενοι Λόγοι “Ρητορικοί Αντιφώντος, Ισοκράτους, Λυσίου,
Ίσαίου, Δημοσθένους, “Υπερίδου, Δεινάρχου και Λυκούργου (κ. 259-268).
ιγ. Ελλαδίου Βησαν τι νόου χρηστομαθειών Α΄, Β΄, Γ΄, Δ΄ (κ. 279).
ιδ. Και άλλα παντοια, Θεολογικά, Εκκλησιαστικά, και τινα Ιατρικά συγγράμματα."
- ν ς ν Λ - α α Α » - - » ν Λ
Πρώτος μένουν την ΦΩΤΙΟΥ Μυριόβιβλον Δαβίδ ό Οίσχέλιος εξέδωκεν (έν Αύγουστη
Βινδελικών 1601), σημειώσεις τινάς έν τέλει, και τών ΦΩΤΙΟΥ επιστολών πέντε και τρι
άκοντα προσθείς. Μετ' ού πολύ δε Ανδρέας ό Σχώττος δευτέραν έποιήσατο έκδοσιν μετά
Λατινικής μεταφράσεως και μακροτέρων σημειώσεων (έν Αύγ. 1606). Αλλά τού
- α - η - Α ς - Α » - -- Αν Σ) Λ,
κειμένου ώς μη ακριβούς κατακριθέντος, αύθις έκδέδωκεν αυτήν ακριβέστερον (έν Γενεύη

1612 και έν Ρουένη 1653). Τελευταίος δεό πολύς Βέκκερος εκ τεσσάρων χειρογράφων
εξέδωκεν αυτήν, τότε κείμενον ακριβέστερον έχουσαν και πίνακα εν τέλει, ού μέντοι
και Λατινικήν μετάφρασιν, ουδε σχόλια (έν Βερολίνω 1824-1825) καίγε πολλή τω
χαλκεντέρω τούτω τής Γερμανίας σοφώ ή χάρις άνακείσεται, ότι προς τους άλλοις
αυτού πόνος, οίς την Ελληνικήν φιλολογίαν κατεκόσμησε, και την ΦΩΤΙΟΥ Μυριό
βιβλον, δυσεύρετον πρότερον ούσαν και δυσπόριστον, εύωνοτάτην και χρησιμωτάτην
πάσι κατέστησεν.
Γ. Επιτομή έκ τών Εκκλησιαστικών Ιστοριών Φιλο στο ρ
γίου από φωνής ΦΩΤΙΟΥ Πατριάρχου. * Ταύτηνό Κάβεος λείψανον εί
να λέγει έτέρου μεγάλου έργου, τη Μυριοβιβλω έοικότος, αλλά την γνώμην ταύτην οι
περι Σμίθιον ού παραδεχόμενοι, διά τούτο λέγουσι πολύτιμον είναι το έργον, ει και άτε
λές,
“Αρε
ότι πολλά τών τής Εκκλησίας
Α
πραγμάτων έν τή πολυπράγμονι
ίδι διέσωσεν ημίν. Εκδέδ
α δε το με
γενομένη υπό
διά τον
Ια --
ρεον τεταρτη εκατονταετηριοι οιεσωσεν ημίν, κοεooται οε το μεν πρωτον υπο Iα

κώβου Γοδοφρέδου
ρεοου μετά
μ Λατινικής
ης μεταφράσεως
μεταφρ
ο Α
και μακρών
α » -
ιώσεων (έν Γενεύη
μακρων σημείωσ
- -
1643), έπειτα δε και ύπό Εββίκου Βαλεσίου συνεκδέδοται τους άλλους τους Εκκλησια
* Μετά δε την απαρίθμησιν ταύτην ό τής Φωτίου βιογραφίας πολυμαθής συγγραφεύς τάδε προστί
θησιν. “The above emuneration will suffice to show the imestinable value of the Bibliotheca of Photius,
especially when we reflect how much the value of his notices is enhanced by the soundness of his
judgment” τούτ' έστιν “Αύτη αρκέσει δείξαι ή απαρίθμησις τήν τής Φωτίου βιβλιοθήκης ανεκτίμητον
άξίαν, μάλιστα δεί τις ένθυμηθείη, ώς τάς σημειώσεις αυτού ταύτας τό τής κρίσεως αυτού υγιές πολυτι
μοτέρας καθίστησιν"
* Ίδε περί τού Φιλοστοργίου τούτου έν Μυριοβ. (κ.40) και Φαβρ. “Ελ. Βιβλ. Τόμ. Ζ. σελ.420–3.
έτι δε και Schoell. Hist. de la Litter. Grec. Tom. VII. p. 15.
στικήν γράψασιν Ιστορίαν, Θεοδωρήτω φημί και Ευαγρίφ και Θεοδώρω (έν Παρισίοις
1673) έτι δε και ύπο “Pειδιγγίου (έν Κανταβρίγια 1720). -
Λ, -
Δ. Κατά Μανιχαίων Λόγοι Δ-Τούτου τού συγγράμματος ούκ έστι

ν Σ) ν - α Λ,
κοινή επιγραφή, άλλ’ ιδία τών Λόγων έκαστος έπιγράφεται ό μεν A-Διήγησις
- - Λ
περί τής τών Μανιχαίων άναβλαστήσεως –ό δε Β΄– Απορία

και λύσεις τών (σ. περί τών) Μανιχαίων–ό δε Γ–Τού. Φωτίου
ν α Λ - - ν -
Λόγος Γ' –ό δε Δ-Κατά τής τών Μανιχαίων άρτι φυούς πλάνης,

Αρσενίω
ρ τώ άγιωτάτω
γ Μοναχώ Χα Πρεσβυτέρω
ρ α ρα και Ηγουμένω
Δ. γουμε να
- - - » - - - - ν - Α" Λ αν Αν Φ - ο Α Αν
τών ιερών-Επει δε πολλά τών εν τω πρώτω. Λόγω όμοιά έστε τους ύπό Πέτρου
τού Σικελού περί τής αυτής υποθέσεως γεγραμμένος, εισιν οι κακώς λέγουσι ΦΩΤΙΟΝ
» - 1 Α Α Α
έξ έκείνου τον Λόγον τούτον καταρτίσασθαι." "Εκδόσεις δε τούτου γεγόνασι, πρώτη

ο κ. 1. - Σ) ν ν -
μεν ή ύπο Μοντφωκονίου (έν έτει 1715), τον πρώτον έκδόντος Λόγον μετά Λατινικής
μεταφράσεως έν τη Κοισλινιανή αύτου Βιβλιοθήκη (σελ. 349 κι έξ), δευτέρα δε ή
Α - Αν - - - » Α. ν - Αν
σύμπαντος τού συγγράμματος ύπό Ιω. Χριστοφ. Ούολφίου μετά Λατινικής μεταφράσεως
ν -- α - α - 1 Λ ν ν -- »
και σημειώσεων έν τους Ελληνικούς αυτού. Ανεκδότος (Τόμ. Α΄ και Β΄, έν Αμβούργη
» φ » - ν -- α ν - Σ -
1722), έξιών Γαλλάνδος έντώ ΙΓ΄ Τόμω τής ύπ’ αυτού έκδοθείσης Βιβλιοθήκης τών
Α" -- Λ
Πατέρων τουτο μετετυπωσεν.

ν - ν --
-
Ε. Συναγωγα και αποδείξεις άκριβείς, συνειλεγμένα έκ
- - α - -- - α ν -
τών Συνοδικών και -

Ιστορικών Γραφών περί Επισκόπων και
- -- -
Μητροπολιτών, και λοιπών έτέρων αναγκαίων ζητημάτων. - ν - Λ, -
Ερωτήματα δέκα σύν ίσαις τα ίς άπιο κρί σε σιν. -Ταύτας πρώτος

α - Α- - Σν - - ΣΥ -
εξέδωκενό Φραγκίσκος Φοντάνας, ώς και έντους έμπροσθεν ήμίν είρηται ($ ιδ), εν τω

Α΄ Τόμω τού συγγράμματος αυτού, ό έπιγέγραπτα. * Novae eruditorum deliciae”
- - Α φ ν - -
(Fiorentice 1785) Βμετά σημειώσεων και προλόγου,

Αν δ
ενώ πολλά τών
- λ
κατά ΦΩΤΙΟΥ
-δε ει Α Σ -- - Α » ν Σ Αν αν - -
ρημένων τους περί Βαρώνιον άναιρεί, και ψευδομένους αυτούς έξελέγχει, έτι δε και τα Αν » » Α ο - ν - - -
ΦΩΤΙΟΥ καταλέγει συγγράμματα.

-- Α
Αλλ' ό πρόλογος ούτος, τοιούτος ών, και αυτού δή
ν - "Α -- ν ν
τού συγγράμματος ή ύπόθεσις, αίτια γεγόνασι τού ταχύ πάν απολωλένα το άξιόλογον
-- - Αν ν ν ν ν - - -
εκείνο τού Φοντάνα έράνισμα. Διά γάρ τον πρόλογον οι τών Παπιστών ευσεβέστατοι - ν Α ν -- Αν α
άπαν έξωλόθρευσαν το σύγγραμμα, πυρί παραδιδόντες αυτό, ώς όρθώς εικάζει Στέφ. ό

η 2 - ν - Σν α -- ν -- ιν -- Α. -
Οικονόμου. * Διά δή τούτο έγνωμενήμες αυτό έντώ παρόντι συνεκδούναι τεύχει, έκ τού
- ν --
Φοντάνα παραλαβόντες,
Ούτωμενό την Φωτίου βιογραφίαν έντώ Σμιθίου Λεξικώ συντάξας εικάζει. Ουόλφιος δε τουναντίον
φησί, Πέτρον των Σικελών πολλά τών Φωτίου έντή ιδία συγγραφή (Iστορία περί της καινής και ματαίας
των Μανιχαίων αιρέσεως κ.τ.λ.) άπανθίσασθαι-Ίδε Αμφιλ. Προλεγ. σελ. μθ", σημ. γ.
2. Αυτόθ, σημ. Τ. "Αλλην δε τών Παπιστών ειλικρίνει αν ο σοφός ελέγχει Βασνάγιος, δικαίως
θαυμάζων, ότι άνδρες Θεολόγοι και Κριτικοί επαγγελλόμενοι τοσαύτην επιδείκνυνται μοχθηρίαν, ώστε και
την επιγραφήν τού συγγραμματίου τούτου μεταποιείν, οιαδή Δαμβέκιος ούκ ήσχύνθη ποιήσαι, ούτωσε
την επιγραφήν ταύτην έκλατινίζων. “Photi Patriarchae Constantinupolitani liber schismaticus de
Π Ρ Ο ΛΕΓΟ Μ Ε Ν Α. 89
- - α - φ -
ΣΤ. Λόγος εις το Γενέσιον τής Υπεραγίας Θεοτόκου, ού ή - -

-- φ -- - -- -
αρχή ώδε παρά τε Φαβρικίω και Καζμήρω. Ούδίνω έκφέρεται. “Πάσα μεν έορτή και
εια -- - ", Α α -- -- - - - - ν -
πάσα πανήγυρις, καθ' ήν ότών εύσεβούντων φαιδρύνεται σύλλογος, λύει μεν τας προς
“ άλλήλους διαφοράς και τάς έριδας, συνάγει δε και τούς απ' άλλήλων γνώμη διεστώ
ανα - - - - Λ, Α Ιν »- -- - ν --
τας, και των δεσμών τού φίλτρου στάσει λύσαντας”

α -- -
Τούτον τον Λόγον πρώτος ν -
- - -
έξέδωκεν ό Κομβεφίσιος έντώ Αναπληρώματι τής τών Πατέρων βιβλιοθήκης (Τόμ. Α΄,
- -- -- - -
σελ. 1583 έν Παρισίοις 1648), και Λατινιστί έπειτα (έν Παρισ. 1662), έκ δε Κομβε - - ν -
φισίου και Γαλλάνδος παραλαβών εξέδωκεν αμφότερα, τότε κείμενον και την Λατινικήν
-- - , -- - -- - ν -
μετάφρασιν, έντη ιδία αυτού Βιβλιοθήκη τών Πατέρων. Λαμβέκιος δε μετά τού Λόγου τού
του και τον άλλον εκείνον συνεξέδωκεν,ός έπιγέγραπτα “Έκφρασις τής εν τοις
ν - -- Α -- α Α - α -
βασιλείοις νέας Εκκλησίας τής Υπεραγίας Θεοτόκου, υπό

Βασιλείου του Μακεδόνος οικοδομηθείσης” (Σημειώσεις. Λαμβεκίου
» Λ ο ο » α -- ιν
εις Κωδινόν, σελ. 296). Και ό ήμέτερος δε Ευγένιος ό Βούλγαρίς αμφοτέρους τούτους
» -- - ν - -- - ν
τούς Λόγους εξέδωκεν έν τω Ε΄ Τόμω τών Θεοδωρήτου σωζομένων (έν Χάλλη 1775).
- -- - - - α - - - -- --
Αλλά και έντή σειρά τών Βυζαντινών “Ιστορικών εύρητα μετατυπωθείσα ή " Έκφρα
-- α - - -- ν
σις. -Ίδε “Γεωργίου τού Κωδινού παρεκβολα κ.τ.λ." σελ. 195–202, έκδ. Βόννης ετ - - - - » α -
Και τρίτον δε ΦΩΤΙΟΥ Λόγον “εις την ταφήν τού Κυρίου” έξέδωκενό σοφός Καρδι
ν ---- 1 Α ο α -- ν Σ ν ν Λ - - “ς
νάλιος Μάϊος," δνεϊκότως οι περι Σμίθιον απόσπασμα Λόγου τοιούτου εικάζουσιν είναι
μοίως δε και το “ περί
"Ομοίως ρ τού μ, ηή ρος τά έν τω βίω λυπηρά
δεν πρός ηρ έ. α
Σ Σ α -- -- Λ » -
έπιστρέφεσθαι,” όπερ άλλοι λέγουσιν ΄Ομιλίαν είναι, απόσπασμα επιστολής

παρ' αυτών κρίνεται. Τούτο δή και ήμες, ώς τοιούτον, εν ταις επιστολαΐς ύπ’
αριθμόν 141 έτάξαμεν, έκ τού “ Eccles. Graec. monumenta” τού Ιωάννου Βα
πτιστού Κοτελερίου αντιγράψαντες αυτό
Λ - -
-
Ζ. Κρίσεις και επιλύσεις πέντε κεφαλαίων, τω θεοφιλε
α - -- - -- -
στάτω, όσιωτάτω συλλειτουργώ Λέοντα Αρχιεπισκόπω Kαι

σαρείας. Και ταύτας έξέδωκεν ό Καρδιν. Μάϊος υπό την επιγραφήν “Responsa
- ν -- Λ -- - φ »
Canonica” έντώ πρώτω Tόμωτής Συλλογής, ής άρτι έμνήσθημεν. Καταδικάζει δε την

έκδοσιν ταύτην ό ήμέτερος Σοφ. Οικονόμου, ώς άμελώς γενομένην. *
Episcopis et Metropolitis alisque quaestionibus contra Romanos sive Latinos” τούτ' έστιν–Φωτίου τού
Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως βιβλίον σχισματικών περί Επισκόπων και Μητροπολιτών και άλλων
ζητημάτων κατά “Ρωμαίων ή Λατίνων-Ταύτην δή την ύπό Λαμβεκίου ούτως άναιδώς μεταβεβλημένην
έπιγραφήν παρατεθείς Βασνάγιος επιλέγει “ Και τό Λαμβεκίου τούτο παραχάραγμα ήνάν πιστευτόν,
“εϊμή τή Λατινική αυτού μεταφράσει και την Ελληνικήν παρετίθει επιγραφήν, ήν ελευθέρως πάνυ (να
“μή τι χείρον είπω) ύπό Λαμβεκίου έκλατινισθεσαν ήμες “Ελληνιστί τε και Λατινιστί παραθήσομεν,
“όπως δωσιν οι άναγινώσκοντες, όπόσονή Λαμβεκίου μετάφρασις τής αληθείας άφίσταται.” Τούτο δε
ποιήσας ό άληθώς σοφός και φιλαλήθης άνήρ, και την Λαμβεκίου μοχθηρίαν έλέγξας, πρός τόν άναγι
νώσκοντα τον λόγον στρέφων φησίν Judicet Lector! “Κρινάτω ό άναγινώσκων” (Jacobi Basmagi de
Photio ejusque scriptis observatio–έντώ Canisi Lectiones antiquae etc. Tom. II. pars. II. P.378.
* Scriptor. veter. nova collect, proleg. in Vol. Ι. Ρ. XLI.
* Αμφιλοχ. Προλεγ. σελ. ν.
ν - - - α Λ - - Ι ν
Η". Περί τής τού άγίου Πνεύματος μυσταγωγίας,

Α ν
Την
-- ν Αν - 9 - - α ν - Λ α
πραγματείαν ταύτην πρώτος εξέδωκεν έπ’ εσχάτων ό Καθηγητής τής Θεολογίας “Eργεν
ροίθηρος (έν Ρατισβόνη 1857), τά μέν άλλα κομψώς, ού μέντοι και γραφικών παροραμάτων
καθαρεύουσαν, ώς ό αύτός Σοφ. Οικονόμου παρατηρεί, ός και τάς ύπο τού έκδότου προ
στεθειμένας ιστορικάς και θεολογικάς σημειώσεις άναξίας τής τού γράψαντος πολυμα
θείας ούκ άπεικόπως αποκαλεί
Λ - α
Θ". Επισ τ ο λ α ί, περί πολλών και ποικίλων υποθέσεων πραγματευόμενα.

9 - 2 α - -- α
Εισιγάρ αυτών, ώσπερ προείρηται, " αι μεν δογματικα και τών θείων Γραφών έρμηνευ
Α - ν ν α ν "Α ν - ν - » -
τικαί, αι δε παραινετικαί, αι δε παραμυθητικαί θλιβομένων, πολλαι δε και έπιτιμητικαί

α Λ - αν - Σν - ν Λ Αν - ν -
άμαρτανόντων, και άλλα περί άλλων, πάσαι δε γλαφυρότατα γεγραμμένα, και κατά το
φ α - » - - Αν
ερημένον “ Aνδρός χαρακτήρ έκ λόγου γνωρίζεται την τού γράψαν

τος μαρτυρούσαι σοφίαν και αρετήν. Τούτων τοίνυν τών επιστολών πέντε μεν και τριά
κοντα έξέδωκε το πρώτον εν τέλει τής Μυριοβίβλου ό πρώτος κάκείνης έκδότης Δαβιδό
Οσχέλιος (1601) έξ άπογράφου του Μαξίμου Μαργουνίου, Επισκόπου Κυθήρων κατά
ν "Α » Α Σν - - - - ο κ. Α » - ν Α" "Α - »
δεεβίτο αυτό έτος

έζ και Κοββάδος ό"Ριττερσχώσος
θ ν άδ λ
έξέδωκεν
λ
έν Νυρεμβέργη
Λ
τήν προς Εύ
α - » - - ν ν --
σεβίαν τήν μονάζουσαν, παραμυθητικήν έπι άδελφη τελευτησάση, μετά Λατινικής μετ
- Σ - Σ) Σ) ν
φράσεως. * Αλλά μετά πεντήκοντα έτη (1651) εξεδόθη έν Λονδίνω, ει και μή πλήρης,
άλλ’ ούν γε τάς πλείστας τών ΦΩΤΙΟΥ επιστολών περιέχουσα συλλογή, ήν "Ριχάρδος
μεν ό Μοντακούτιος, Επίσκοπος Nορουϊκίας, έκκώδηκος τής έν"Οξωνία Βοτλεϊανής βι
Α. Α ν -- Αν Α. Αν ν ν
βλιοθήκης παρεσκεύασε μετά Λατινικής μεταφράσεως και τινων σημειώσεων, Δανιήλ δε

ο ο Φ α Α 9 -
ό"Ρόγηρος,
*Α λή Χ
εκείνου τετελευτηκότος,
"P ίβ
εξέδωκε, και έτέρας προσθες λλ
α
πέντε, άς εύρεν έν τη
"Α ο αν “ς -- Αν 2. -- - και - - -
νατολη ο Χριστιανος Γαβιος ωστε ειναι τας πασας εν τη συλλογη εκεινη τρεις και
πεντήκοντα και διακοσίας. Περί δε τών υπό τού Πατριάρχου Δοσιθέου ένTόμω Χαράς
» - α -- ν Λ --
έκδεδομένων, και τών σποράδην ύπό τινων άλλων, και περί της παρούσης έκδόσεως, έν
όλ
ολω τω5 δευτέ
oευτερω Κεφαλαίω
αια τών Προλεγομένων
ρολεγομ τούτων διά κρών ειρη
μακρων είρηται τά προ
ρ
σήκοντα,
Λ - ν Λ, α Σ - -
Ι". * Ωδα ί. Και ώδάς έννέα έγραψεν - Α

ο πολυγραφότατος αν
ΦΩΤΙΟΣ, εν τή τών - Φ
Παρισίων Κλερμοντινή βιβλιοθήκη άνεκδότους αποκειμένας, ώς φησί Λαββαίος. "Εκ

δέδονται δ' όμως τρεις αυτών υπό τού σοφού Καρδιναλίου Μαΐου έντή “Ρωμαϊκή Σταχυο
- - - α ν - -
λογία (Spicilegium Romanum, Tom. IX. p. 739) και τούτων ή μεν πρώτη επιγρά
Παρά ταύτην και άλλης μνημονεύει τοιαύτης πραγματείας ό άοίδιμος Κ. Οικονόμος, ή έπιγέγραπτα
“Περί τού άγίου και ζωοποιού και προσκυνητού Πνεύματος, Φώτιος
ελέω Θεού "Επίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως, νέας Ρώμης, τώ. Ο σιωτάτω
και ευλαβεστάτω. Επισκόπω B έδα εν Κυρίω χαίρει ν’ Aπόκειται δε αύτη
ανέκδοτος έντή του Ουατικανού βιβλιοθήκη (Περί τών Ο' έρμην τής Παλ. θείας Γραφής. Τόμ. Α΄,
σελ. 756 σημ.).
* Ίδε έν τους έμπροσθεν $ ιε.
* "Η Επιστολή αύτη υπ' αριθμόν ρμδ΄ έντή παρούση τέτακτα συλλογή,
αν -- Α ν Α
φεται “Ύμνος έκ προσώπου Βασιλείου Δεσπότου” ή δε δευτέρα

και αν Φ - - -- Α ν Α -
Υμνος έκ προσώπου τής Εκκλησίας εις Βασίλειον τόν φι

Α - -- α - Α ας αν ν ν ν
λόχρι στον Βασιλέας” ή δε τρίτη Υμνος έγκω μ ι α σ τ ι κ ό ς εις - ν ν ν α - "Α - ν -- Α
Βασίλειον τον φιλόχρι σ τον Δεσπότη ν. ” “Εκάστης δε τών ώδών τού - -- ν -
των εις είκοσι και τέσσαρα διαιρουμένης τετράστιχα, έκαστον τών τετραστίχων αφ' ενός
- - ν - Αν α ν
άρχεται τών εικοσιτεσσάρων γραμμάτων, εξής λαμβανομένων. Η τρίτη όμως ουκ έστιν
- Α - Αν
ακέραιος, αλλά μέχρι τού γράμματος Ζ.

Λ Α- -- ν - -
ΙΑ΄. Νομ ο κ άνων. Eίρηται μεν έντους έμπροσθεν ($ νέ), ότι ΦΩΤΙΟΣ έντή
- - Αν ν -- - Λ
δευτέρα αυτού Πατριαρχεία τώτε Αυτοκράτορι Βασιλείω εις τήν τών πολιτικών νόμων
ν Α. - "Α - Α - - Αν α Α Σ
αναθεώρησιν συνεπελάβετο, και αυτός τον Nομο κάνο να συνέταξεν.

-- ν - - -- ν
Ρητέον δ’ έν -
ταύθα, ότι συλλογή τών Αποστολικών και Συνοδικών κανόνων έστιν ό ούτω καλούμενος
Α Α. φ -
Νομοκάνων,
δ
εις τεσσαρασκαιδεκα
Τ δε λλ-
διαιρούμενος τίτλους, ών έκαστος
Ζ" εις κεφάλαια ύπο - ν ο - ν - ν » - - » - » -
ιαιρείται. Ποιαυτη οε συλλογη υπηρχε μεν και προτερον απο του αιωνος, ου μεντοι
Αν Σ) - ν - - - » - - Α -
πάντας, αλλά μόνους τούς τών πέντε Οικουμενικών Συνόδων κανόνας περιελάμβανεν
ν ν Α. Α Α. - - ν
ΦΩΤΙΟΣ δε πλη ταύτην έκπονήσας,9 πάντας έν αύτη περιέλαβε. ι
Και πρώτον μεν
ν Α -- Α »-
έξέδωκε το ούτως έπιγραφόμενον “Σύνταγμα των κανόνων” εις τεσσαρασκα -- ν

δεκα διαιρούμενον
ρουμ τίτλους,» ένους περιέχονται ούτε Αποστολικοί και Συνοδικοί κανόνες»
- - Α Αν » Α Α - α Α Αν ν ν - α Α" ν
και οι κανόνων τάξιν έπέχοντες λόγοι τών άγίων Πατέρων, έτι δε και οι τούτοις παράλληλοι
- - ν » Σν ν - Α" Α Σ φ - -
τών πολιτικών νόμων. Εν έτει δε 883 τον Nομο κάνο να συνέταξεν, ενώ και τών
» - 9 - Αν Α Α ν Α Α - αν Σ
έπ’ αυτού γενομένων

ν ν
δύο Συνόδων τούς κανόνας συμπεριέλαβεν, πληρεστάτην ούτως απαρ
ν ν Α- - Α. αν α - -
τίσας την συλλογήν και πάσης άλλης προφερεστέραν. Όθεν ότών Νομοκάνονα σχολι
άσας Βαλσαμών
μων όρθώς
ορ παραινε
ρ πάσαν άλλην
η τοιαύτην
τη συλλογήν
γην παραβλέποντας
παρ ταύτη
Α Αν - - Αν ας -- -- -
μόνη προσέχειν τη ύπό ΦΩΤΙΟΥ γενομένη

Φ Α Α - -
Παρεγγυώμαι (λέγει) πάσι τους μέλλου
- Αν Α » 9 - Αν
σιν άναγινώσκειν Νομοκόνονον μή προσχειν τους παλαιοτέροις βιβλίοις, άλλ’ αναγνώ

"Α ν -- Αν ν
σκειντό παρά τού Πατριάρχου ΦΩΤΙΟΥ πονηθεν και εις τεσσαρασκαιδεκα τίτλους διαι
Α. -η » ν ν - Αν Σ) Σ Λ φ ν » - Αν
ρουμενον.
Σ) - ο Αν
Εν τούτω δε τω Νομοκάνoνι ούκ εκτίθενται οι κανόνες αυταίς λέξεσιν
α Α - - - Σ) - - - Λ
άλλ’ εκάστης υποθέσεως προβαλλομένης, σημειούνται οι αριθμοί τών περί ταύτης πραγ -- - ν -
ματευομένων Αποστολικών και Συνοδικών κανόνων, και τούτοις παρατίθενται όσοι τών
- ν ν - Φ. -- Α - - φ ν
πολιτικών νόμων συνωδά τους Εκκλησιαστικούς κανόσι διακελεύονται. Δήλον ούν έν

- α Σν ν - -- ν
τεύθεν, ότι πλείστου άξιόν έστι και το περίφημον τούτο ΦΩΤΙΟΥ σύνταγμα, όπερ και Αν - Α ν - Α --
Λατινιστί μετεφράσθη, και “Ρωσσιστ δέ, και πολλάκις έξεδόθη από τού 1561 μέχρι τού
-- ν Α - - -
νύν. Τελευταία δέκα λόγου αξία έκδοσης αυτού έγένετο εν Αθήναις ύπο τών Κυρίων
α Αν - -- Λ ν - - - αν - ν
Γ. Α. Ράλλη και Μ. Ποτλή έντώ Α΄ Τόμωτού συντάγματος των θείων και ιερών κανό
- - - - - - -- Αν » ν » - Σν » - --
νων (1852), ένθα και περί τών μέχρι τούδε γενομένων εκδόσεων αυτού έχει τις ιδεϊντά
1
προσήκοντα,
* Ίδε περί τούτου και Φιλολογ. Σχεδ. περί τών Συλλογών και Κανόνων τής Ανατ. Εκκλ. ύπό Α. Bει
νέρου, το έκτού Λατινικού Ελληνιστί μεταφρασθέν ύπό Π. Καλλιγά (σελ. 26-31, εν Αθήναις 1840) και
Schoell-Histoire de la Litterat. Grecque profane, Tom. VII. p. 238–9 μάλιστα δε Mortreuil-Hist.
du droit Byzantin, etc. Tom. Ι. p. 222 et suiw. et Tom. II. p.490–3. -
12 -
92 Π Ρ Ο ΛΕΓΟ Μ Ε Ν Α.
ν » Α -λ ν -- - - ν φ ν
-
ΙΒ. Αμφιλόχια, ή λόγων ιερών συλλογή, έν ή ζητήματα
- - ν - - - Λ ν
τής θείας Γραφής διαλύεται. Περί τού πολυτιμοτάτου τούτου συγγράμ

α - - - αν -- Σν Λ Σν ν ν ν - -
ματος ήμες μεν πάντως, άλλοι δ ίσως ούτε πλείω ούτε κρείττονα δυνήσονται ειπείν τών
-- - και Α Λ » ν ο Α ν » Α ν ν - Α ν -
έντη έσχάτη τούτου έκδόσει ύπό Σοφοκλέους Κ. Οικονόμου ειρημένων. Δι, ό μικρά περί
Α. ν -- ν ν - - Λ Λ
τούτου λέγοντες, εκεί παραπέμψομεν τούς έν ακριβεία βουλομένους μαθεΐν τότε περιεχό
» - Λ ν -- -
μενον έναύτώ και τάς πολλάς και παντοίας έκδόσεις τάς εκ πολλών τών σωζομένων χει
- - 1 - -- - - Α - - ν -
ρογράφων γενομένας κ.τ.λ.

ν
Εν γούν τω καιρώ τού πρώτου διωγμού το πολύτιμον τούα ν ν -- -
το σύγγραμμα ό αοίδιμος Πατριάρχης έφιλοπόνησεν πολλά δ’ έναύτω τών θείων Γρα

-- α ν - ν - Σ -- -- -
φών έρμηνεύει μέρη προς Αμφιλόχιον τον Κυζίκου Μητροπολίτην, εξ ου και Αμφιλόχια
2 » ν - - - α
έπιγέγραπται" μάλιστα γάρ έφίλει τε και έτίμα ΦΩΤΙΟΣ τον Ιεράρχην έκείνον, ώς έκ
- - - ν - -λ - -
τών προς αυτόν γραφομένων φαίνεται. Σπουδαιότατον δε δν τούτο τών ΦΩΤΙΟΥ συγ
Αν - ν Α ν ν αν Λ
γραμμάτων, εν πολλοίς μεν διετηρήθη αντιγράφους, πολλάς δε και παντοίας έλαβεν έκδό
Α α ν φ - -- - ν - α ν ν
σεις, μερικάς τε και όλικάς ών άπασών πληρεστάτη έστι και ακριβεστάτη ή εν Αθήναις
Α - α Αν Σν - - ν - Α. - - -
γενομένη (1858) ένδεκάτη, έργον τού ένμακαρία τη λήξει γενομένου Κωνσταντίνου Οικο
ν α ν ν ο - και Α - ο - ν -- , ----- , » Α - - -
νόμου, ήμιτελής μεν ύπ’ εκείνου καταλειφθείσα, ύπό δε τού άξίου εκείνου υιού Σοφοκλέ
- - - - η ο
ους επιμελώς συντελεσθείσα, ώς έντους έμπροσθεν ($ ιθ) επομεν. "Εγένετο δεή έκδο ν - -- - -- - - - -
σις αύτη εξ άπογράφου, ληφθέντος έκ τού κώδηκος τής εν Αθωνι ευαγούς Μονής τής
- Α - Α - ν ν ν φ - ο - ν
μεγάλης Λαύρας, και ταύτης προτέτακτα σοφά προλεγόμενα, έξιών και ήμες πολλά
-- - - - - - - ν
τών περί τού βίου τού αοιδίμου Πατριάρχου και τών συγγραμμάτων αυτού ήρανισάμεθα
Σν - α - ν - αν - - - » - » Α Α -
έτι δε και ή εικών αυτού, οΐα έντώ αυτώ κώδηκι εύρητα, ούχι δε κατ' αρέσκειαν ή κατά - - -- - ν - » -
φαντασίαν ιχνογραφηθείσα, οΐαν δεν έστι την έντη πρώτη έκδόσει τής Ίαγέρου ιστορίας,
ν Αν αν Α. η α ν -λ
"Εκείνηναγάρ
Αν
Ιάγερος, ήτοι λλ
κατ’ έκει
και ένεκόνιίτον άοίδιμον
έξαλλ ΦΩΤΙΟΝ
επιδείξ λ
ύβρίσαι
όμενο
προτιθέμενος, ή Α -- - -
πάντα τα κατ' εκείνον παρηλλαγμένα και έξαλλα επιδείξαι φιλοτιμούμενος, έν τη πρώτη

- α - α Α - - -
τής έαυτού ιστορίας έκδόσει προύταξε, καλόν γε τούτο τής τε ιδίας αυτού ειλικρινείας
-- Α Σ) αν - - - ν ν - - -
και της μελλούσης έν άπαντι τω συρράμματα επικρατήσειν τερθρείας, προτάξας το δείγμα

» ν ν α Σν - ν - Λ αν - ν -- - ν
αλλά μεταμεληθείς, ώς έρικε, την δευτέραν έποιήσατο έκδοσιν, τά μέν άλλα της πρώτης
3 - Μ. ν Α - » - » - ν αν » -- 5 - Σν
ούδε κεραίαν παραλλάττουσαν, τής εικόνος δ' εκείνης έρημον. "Εντεύθεν δ ίσως άν τις Λ α - - α
έλπίσειεν (εί αλλάξατο Αιθίοψ το δέρμα αυτού και πάρδαλις τα ποικίλματα αυτής), ώς
- α α - Λ Α - Α
έν τρίτη της ιστορίας αυτού έκδόσει, λογικώτερόν πως και χριστιανικώτερον σκεπτόμενος,
ν ν -- - -- - - --
άθρόον επανορθώσεται το πλήθος τών έναύτη παρά την αλήθειαν και το δίκαιον ειρημένων
ν -- α » - α - - ν- ο - - ν - 5 ν Α
κατά τού, ώς αυτός όμολογεί, σοφωτάτου και υπό τού πνεύματος του Αποστόλου Παύλου Αν 3
έμπνεομένου Πατριάρχου,
* Ίδε Προλεγ. Αμφιλοχ. σελ. νά–ξά.

-
* Εις
λότριακόσια ήσαν ταδ'εις λύσιν
"-- “Πά λήθ υπό τού Αμφιλοχίου προτεθειμένα ζητήματα,
λ
ώς αυτός
θ Φώτιος έν -A ν - ν ν » ν Λ
τώ προλόγω φησίν ώς δ' άν πλήθος ζητημάτων, εις τριακοσίων συγκεφαλαιούμενον άριθμόν (μέχρι
“ γάρ τοσούτου το περί ταύτά σου φιλότιμον την παρούσαν ήμών στενοχωρίαν πλατύνειν ένόμισεν), ουχί
“ και συχνών συναναλώσει χρόνον, και την ήμετέραν σχολήν έκβιάσοιτος”
* Ίδε έντας περί Φωτίου μαρτυρίας την έξΊαγέρου ειλημμένην
πPoΛΕΓΟΜΕΝΑ 93
Ταύτα μέν έστι ΦΩΤΙΟΥ τά μέχρι νύν έκδεδομένα συγγράμματα τά δ’ έν ταϊς

άπανταχού βιβλιοθήκας έν χειρογράφος αποκείμενα τάδε
ά. Σύμβολον πίστεως προς το ύς μέλλοντας χειροτονεί
σθαι Επισκόπους. Τούτου μέμνηνται Λαμβέκιος, Κάβεος και Αρλέσιος, αλλ' ό
την ΦΩΤΙΟΥ βιογραφίαν εν τω Σμιθίου Λεξικώ συγγράψας εικάζει ούκ ιδίαν είναι ταύ
» - ν » - » - -- Λ
την πραγματείαν, αλλά της προς τον Πάπαν Νικόλαον ένθρονιστικής επιστολής από
σπασμα. Aπόκειται δε κατά Λαμβέκιον έντή της Βιέννης βιβλιοθήκη,
ν "Α - Αν - α Α. » Α » -
β. Περί τών συγγραμμάτων τού άγίου Αθανασίου, έν τη

τής Βασιλείας (Bale) βιβλιοθήκη σωζόμενον,
γ. Ερμηνεία τών του Αποστόλου Παύλου επιστολών, έν
τή τής Κανταβρίγιας βιβλιοθήκη σωζόμενον, ού μέντο ακέραιον, ώς οι περι Σμίθιον λέ
γουσιν. Πολλά δ’ εξ αυτού ό Οικουμένιος ήρύσατο, μάλλον δε τα πλείστα, ώς έν τη
έκδόσει τών “Υπομνημάτων αυτού τη έν Bερόνη γενομένη (1532) φαίνεται, έν ή το ΦΩΤΙΟΥ
όνομα ταις εξ αυτού ειλημμέναις μαρτυρίας παρασημειούται,
δ. Περί τού άγίου και ζωοποιού και προσκυνητού Πνεύ
ματος, όπερ, ώς άρτι είπομεν, υπό Κωνσταντίνου του Οικονόμου μνημονευόμενον,
έρκεν αποκεσθαι έντή τού Ούατικανού βιβλιοθήκη,
έ. "Ωδα έννέα, περιών όλίγω πρότερον είπομεν, ότι έντή των Παρισίων Κλερ
- Α Α αν - - - - -- » - - ς ο Α Α.
μοντινη βιβλιοθήκη σώζονται άπασαι τρεις δε αυτών, απεριέν Ρώμη ήσαν, ύπο Μαΐου
έκδέδονται.
ν 9 - - -
στ". Επιγράμματά τινα, έντή Λεονάρδου, Φιλαρά τού Αθηναίου χειρογράφω

Ανθολογία εύρισκόμενα, ής το απόγραφον έντή Κοισλιανη βιβλιοθήκη διασώζεται.
ζ". Ομιλία τεσσαρεσκαιδεκα εν τω ναώ της Αγίας Σοφίας και εν τώ τής
Αγίας Ειρήνης
- » -
έκφωνηθείσα, περί ών ό Γάζης Μητροπολίτης Παΐσιος ό Λειγαρίδης έν
Α. » -- Α Α" » - Α Α α Α - - 1. ν
τη πρός. "Είνσιον έπιστολή διέλαβεν. Τούτων δ' εκάστης τήν τε ύπόθεσιν και την αρχήν
» Λ Α ν - Α ν - α Α ι -- ν
εκτίθησι Φαβρίκιος έντώ ΙΑ΄ τόμωτής ‘Ελλην. βιβλιοθήκης (σελ. 30-32) και Καζίμη
ρος Ούδινος εκτενέστερον (Comentar. de Script. Eccles antiq. Tom. Π. p. 200), έξ
ού και ήμες ταύτας παραλαβόντες εκτιθέμεθα
Α".
Ομιλία λεχθείσα τη άγία Παρασκευή έντώ άμβων της Αγίας Ειρήνης κατά (Φαβρ.
* Κατά δε Φαβρίκιον και άλλη παρά ταύτας σώζεται. Φωτίου Ομιλία έντή τής Μόσχας βιβλιοθήκη,
“Εγκώμιον εις την αγίαν πρωτομάρτυρα Θέκλαν, “ού ή άρχή– Τής Θέκλης ή μνήμη τής πρωτομάρ
τυρος” τών δε ύπό Αλεξάνδρου Βαρουετίου μνημονευομένων ένδεκα Φωτίου Ομιλιών, ώς έντή Σκωρε
λιανή βιβλιοθήκη άποκειμένων, άδηλος ή ύπόθεσις και ή άρχή, πλην δύο μόνων, άς φησί Φαβρίκιος λε
χθήνα, την μεν “εις την Ανάληψιν,” την δε “είς την έφοδον τών φώτων (in festo
Epiphaniae), όπερ Στέφ. Οικονόμου γραπτέον είναι εικάζει “ εις τήν έφοδον τών “Ρώς” ή “είς
τήν πρόοδον τών φώτων. -Ίδε Φαβρ. "Ελ. βιβλ. ένθ. άνωτ. και Αμφιλ. προλεγ. σελ.ξά, σημ.ά.
μετά) την συμπλήρωσιν τών κατηχήσεων, ής ή αρχή-“Αλλά ταύτα μεν προηγουμένω

“Λόγω τους ήδη παρεσκευασμένος προς το βάπτισμα, ούπω δε κατηρτισμένος την
“ τελειότητα, άλλ’ έτι και της καθάρσεως επιδεομένους, και τής μυστικής τραπέζης
“ απεργομένος”
Β'.
ΦΩΤΙΟΣ Αρχιεπίσκοπος νέας Ρώμης και Οικουμενικός Πατριάρχης. * “ Μετά

“ (Φαβρ. κατά) τήν τών Κατηχητικών λογίων ανάγνωσιν, ών ύμείς έν προσοχή και την
“ τής ψυχής επιδεικνύντες κατάνυξιν έποιείσθε την ακρόασιν, και ήμες (Φαβρ. ήμάς)
τον παρόντα καιρών προσομλεϊν ύμν έγνωμεν αποδείν”
Τ".
ΦΩΤΙΟΥ τού άγιωτάτου Αρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως. Ομιλία τρίτη, λε

χθείσα εν τω άμβων της Αγίας Ειρήνης τη άγία Παρασκευή μετά την ανάγνωσιν τής
- Αν Α σε εν - Α - - Αν αν --
κατά συνήθειαν Κατηχήσεως,

κα -
Οτε τού Διαβόλου το κράτος σκυλεύεται, ότε τού
- Α Σ) Λ, αν - ν - -- ν αν Λ -
θανάτου το κέντρον άμβλύνεται, ότε το κατά του άδου τρόπαιον ίσταται, τότε τών
-- ο ν. α Α - αν - ν
“ συνθηκών ύμν ό πίναξ ύπαναγινώσκεται, τότε της όμολογίας το χειρόγραφον προνο ν - -
“μίζεται (Φαβρ. προκομίζεται), τότε τών υποσχέσεων ή ξυλογραφία (Φαβρ. στηλο

α ν Α ν Α και η
γραφία) θριαμβεύεται. Διά τί;

Δ΄
-- - ν - Αν
α
Τού αυτού άγιωτάτου ΦΩΤΙΟΥ Ομιλία πρώτη εις την έφοδον τών “Ρώς– Τί
- α ε ν αν - -- - - » ν Α - - α α Α.
α
τούτο,
φ
τίς ή χαλεπή αύτη και βαθεία πληγή και όργή; πόθεν ήμύν ό ύπερβόρειος
- - Σ) - ν - -
ούτος και φοβερός επέσκηψε κεραυνός;

Ε".
- - Λ Α
Τού αυτού άγιωτάτου ΦΩΤΙΟΥ, Αρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως, νέας Ρώμης, - - αν
"Ομιλία δευτέρα εις την έφοδον τών “Ρώς-“Οιδα μέν, άπαντες συνεπίστασθε, όσοι τε
ανα - - Σ ν - ν ν Αν - αν Σ) Λ Λ,
α
δεινοί συνιδείν αποστροφήν πρός τούς ανθρώπους Θεού, όσοι τε άμαθέστερόν πως
“πρός (Φαβρ, περί) τα του Κυρίου διάκεισθε κρίματα”
ΣΤ'.
Τού αυτού ΦΩΤΙΟΥ, άγιωτάτου Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως, Ομιλία λεχθείσα α
εις τον Ευαγγελισμόν τής Υπεραγίας Θεοτόκου Μαρίας – Φαιδρά τής παρούσης ήμέρας
* Τοιαύτη μέν φέρεται παράτε Φαβρικίω και Ούδίνω τής Ομιλίας ταύτης ή άρχή έρικε δε μάλλοντό
δεύτερον είναι μέρος τού προοιμίου, ή τής όλης Ομιλίας,
* Ίσως γραπτέον
γρ κατά Γεν. ώς και ένταϊς έξής άπάσας φέρεται
ρ “Φωτίου Aρχιεπισκόπου
ρX κ.τ.λ.”
Έχει δε και ή δευτέρα αύτη την αυτήν τη πρώτη υπόθεσιν,
α - α - - - ν ν - ν » Α. -
ας
καθέστηκεν ή πανήγυρις, και λαμπράν τήν χαράν τους πέρασαν αποφέρεται. Χαράν
-- Α ν - - - ν » - -- ν
α
χορηγεί, λύπην παλαιάν διαλύουσαν. Xαράν χορηγεί, κοσμικήν άράν έξορίζουσαν,
- -- Α Α "Α ν - - -
Ο
και του πεπτωκότος πάλαι την έγερσιν έγκαινίζουσαν, και την σωτηρίαν πάσιν ήμιν
κ. - »
υπογράφουσαν
Ζ".
-- - Αν Λ Αν
Τού αυτού άγιωτάτου ΦΩΤΙΟΥ, Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως, Ομιλία δευτέρα

ν Σ -- ν - -
εις τον Ευαγγελισμών της Υπεραγίας

“ “Ως ά Κύ
Θεοτόκου. Ελέχθη έπι παρουσία
ών Δυνά ν. -ύ καλού
τού Βασιλέως
τα (Φαβ–
Α Α.
ς αγαπητα τα σκηνωματα σου, Λυριε των Δυναμεων, καιρου καλούντος, με ρ.

- - - - ν - - ν
“κατά) του Προφήτου βοήσομαι Δαβίδ, τών λογικών προβάτων τάς τής Εκκλησίας
- -- - -- ν - ν -
“ αυλάς όρών τώ πλήθει στενοχωρουμένας, πολυανθεί τη τερπνότητα και ποικιλία των

“ συνεληλυθότων”
Η"
- ν
ΦΩΤΙΟΥ τού άγιωτάτου Πατριάρχου, Αρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως, Ομιλία

εις τά Βάϊα και εις τον Λάζαρον –“Ότε τών παίδων “Ωσανά έντους ύψίστοις άναβοών
ας - - - Λ - - - Σ Α - Αν -- -
των ή Εκκλησία σαλπίζει, και της λαμπράς εκείνης και θεοπρεπεστάτης φωνής τας
Σ) - - ς -
“ άκοας τον ήχον έλκύσω, μετάρσιος όλος γίνομαι τη προθυμία”
Θ".
Τού αυτού άγιωτάτου ΦΩΤΙΟΥ, Αρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως, Ομιλία

βηθείσα εις τήν θεόσωμον ταφήν του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού τώ άγίφ Σαββάτω
“ Αφ' εκάστου μέν τών τού Χριστού και Σωτήρος ημών έργων και πράξεων τής περί
ήμάς φιλανθρωπίας το μέγεθος εμφανίζεται, και της σωτηρίας ήμών λαμπρώς αχάριτες
" άναπτύσσονται και πολύς ό τής ευφροσύνης γλυκασμός, τας τών ανθρώπων επιστα
“ζόμενος ψυχαΐς”
Ι".

λεχθείσα εν τω άμβων της Αγίας Σοφίας τη Παρασκευή της πρώτης εβδομάδος των
νηστειών-“Ήκομεν υμίν τήν προθεσμίαν προφθάσαντες, και τής όφειλής την κατα
“βολήν προκαταθέσθαι σπουδάσαντες”
ΠΑ".
Τού αυτού ΦΩΤΙΟΥ, Αρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως, Ομιλία λεχθείσα έν

τώ άμβων της μεγάλης Εκκλησίας. - Της προλαβούσης όμιλίας το τέλος, είτε
* Τήςδετε και τής αμέσως επομένης ΙΒ' ού σημειούται ή ύπόθεσις έρικε μέντοι κατά τών αιρέσεων
άμφοτέρας ειρήσθαι, ώς και την ΙΔ'.
κα - - - ν - - » Λ
κα
μέμνησθε, τον 'Αρειον παρεδίδου καθαιρούμενον, τής Εκκλησίας έξωθούμενον, άνα
- ν Λ - Σ Α »
σχυντούντα, πλαττόμενον, ύποκρινόμενον την ευσέβειαν,
ΙΒ΄.

λεχθείσα εν τω
θα
άμβων της μεγάλης Εκκλησίας – Tών προμάχων τής Εκκλησίας,
- ν αν - - - » - -- -- Α Αν ν - - - -
-ο
ώς και πρόσθεν έφημεν, υπό τών εχθρών της αληθείας συσκευασθέντων, και τών ιδίων
ν ν -- ν - --
μεν νομέων των ποιμνίων έρημωθέντων,

ΤΤ".
ν
Τού αυτού άγιωτάτου ΦΩΤΙΟΥ, Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως, Ομιλία λεχθείσα
* Αν - Αν - - » -
εν τω άμβων τής μεγάλης Εκκλησίας των μεγάλω Σαββάτω, έπι παρουσία τού φιλο
χρίστου Βασιλέως, ότε ή της Θεοτόκου εξεικονίσθη και ανεκαλύφθη μορφή – Σιγάν εί
ν ν Α - ν - ν ς ν ν α - Αν
τις διά παντός μελετήσειε τού βίου, νύν λάλος τις είναι, και προς ρητορων τεχνας
α - - - ν Σν - - -λ αν - Α. --
παρεσκευάσθαι την γλώσσαν, είπερ άλλο τι, διά σπουδής άν ότι μάλιστα ποιησαετο.
ΙΔ".
Τού αυτού Ομιλία λεχθείσα έντώ άμβων της Αγίας Σοφίας, ήνικα τους Ορθοδόξους
και μεγάλος ήμών [Βασιλεύσι] Μιχαήλ και . . . . ό κατά πάσης αιρέσεως έστηλογρα
φήθη θρίαμβος - Ηνάρα έκ πολλού γεγηρακώς ό χρόνος, και νέαν ουκ έχων ώδινα,
“ καθ’ ήν ακμάζων έθάββει σεμνύνεσθαι”
- ν Λ Α -
Ταύτα μέν έστι και τα σωζόμενα ΦΩΤΙΟΥ ανέκδοτα συγγράμματα τών δ’ έκλε
Α Α α - -
λοιπότων και έν όνόματι έκείνου μνημονευομένων, τα μεν ώς αληθώς εκείνου λέγονται

-- - α ν -- -
είναι, τά δε ψευδεπίγράφως έχειν κρίνονται. Και ως γνήσια μεν εκείνου σημειούνται

- ν - - -- ο Α - - - - - - φ
ά) το περί τής τών εικόνων προσκυνήσεως-β) το κατά Ιουλιανού του παραβάτου, οι

- -- -- » -- Α -
μνείαν ποιείται έν αρχή τής ΞΣΤ΄ επιστολής “Χριστοφόρω Σπαθαρίφ κτλ” ήν δε–
ν - ν Α - - -- ο - Α. Α. » Λ -
γ) το κατά Λεοντίου του αιρετικού (ού και Σουϊδας μνημονεύει έν λ. Λεόντιος) –και
α - - - ν - - ν - Σ
δ) ή εις τον Ματθαίον σειρά. Ψευδεπίγραφα δε τάδε νομίζονται-ά) τα περί τής Εκκλη
ν -- ν » - - -- Λ - αν -- ν
σίας των Λατίνων αιτιώματα μερικά–β) Ερωτήσεις. Μοναχών τινων έξω τής πόλεως
Α ν 9
--
- ν - » - και - Λ
άσκουμένων, άς οι περι Σμίθιον έργον είναι λέγουσι τού ΠΑ’ αιώνος, έπι Αλεξίου Α
- -- ν ν ν Α ν ν ενα Α -- ν α ν Σ» - --
του Κομνηνού γενόμενον–γ) Εξηγήσεις εις τήν “Κλίμακα” τήν ύπό Ιωάννου τού - - - εν --
επικαλουμένου Σχολαστικού, και συνηθέστερον. Κλιμάκου, συντεθείσαν, αίπερ ού - - - --
ΦΩΤΙΟΥ, άλλ’ Ηλία του Μητροπολίτου Κρήτης εισίν, ένα προ τού ΦΩΤΙΟΥ δ΄αιώνα
- - ν - » Α - Λ, Αν ν ν ν -
άκμάσαντος, και τη έν Νικαία το δεύτερον γενομένη Συνόδω παρόντος-και δ) το

- ο -- 1
περί έναντιοφανών
--------- Ίδε περί τούτων Φαβρ. "Ελ.Βιβλ. Τόμ. ΙΧ. σελ. 522, και Τόμ. ΧΙ. σελ. 37 έτι δε και την Φωτίου
βιογραφ, έντώ Σμιθίου Λεξικών και Αμφιλοχ. προλεγ. σελ. ξά. Τάδε περί Ιωάννου τού Σχολαστικού και
Ε".
β' Κ όλ λλ - - ν α -- ν Σ - αν ν ν - - - ν
ξβ. Και τοσαύτα μεν ήμες, όλίγα έκ πολλών, όσα τις έχει ειπείν, περί τετού βίου
-- αν -- Αν - - ν
και τών συγγραμμάτων τού σοφωτάτου Πατριάρχου ΦΩΤΙΟΥ, τού γενναίου και άηττήτου
- - - - - -- - ν Α. α ν- ο Α -- - ν
τής Ορθοδοξίας προμάχου και σωτήρος. Τα δε πλείω, ώς και άρχόμενοι έλέγομεν, έκτε
- - Αν ν - - -- Σ
τών
» δ
επιμελώς λλ
συντεταγμένων προλεγομένων υπό
ν Π
τού πολυμαθούς
φ ελ
τών Αμφιλοχίων Αν » Α - Σ) -- - Α Σν - ν
έκδότου, ού, πολλάκις έμνήσθημεν, και έκ τών Παπιστικών ελέγχων, έργου και τούτου
-- - Αν -- -- - - --
πολυτίμου τού πολυομμάτου άομμάτου Καθηγητού τής ένXάλκη Θεολογικής Σχολής, και
- - ν - - ν Σ) Αν - - 5 -- ν - -
τού έν ιατρούς και φιλολόγοις ευδοκιμωτάτου Στεφ. Καραθεοδωρή, και έκτών πρότερον ύπο - - Α
Δοσιθέου συγγεγραμμένων και έκδεδομένων, και Ηλία του Μηνιάτου, και Νικηφόρου
- - Αν -- - -- - ν
Θετόκη τού πάνυ, και πολλών άλλων σοφών και ευσεβών ανδρών, ήμετέρων τε και άλλο
- ο - - Α ο Α -
δαπών, ών πολλάκις έν τους έμπροσθεν έμνήσθημεν, έξουσιν οι βουλόμενοι καταμαθεν

ν - - - - - -
μάλιστα δε πάντων έκτε τών άλλων ΦΩΤΙΟΥ συγγραμμάτων, και έκ τών επιστολών
- -- ν φ α - - - - ν ν - - - τα - ν
αυτού, ένας ή μεγάλη τού άνδρός καταφαίνεται σοφία και αρετή.

Σ)
Κατόπ τ ρ ω μ έν Α. -- - --
γιάρ έμφανίζεται τύπος τής μορφής τού σώματος, όμιλίας

Λ ν - - 9 -
δε και λόγοις τό τής ψυχής ήθος χαρακτηρίζεται.” Νύν δε όλ

-- - ν - - -
γας έκτών πολλών παραθήσομεν περί ΦΩΤΙΟΥ μαρτυρίας έκ τε τών συγχρόνων αυτώ
- ν ν - - - - --
και τών έπειτα, και δή και εξ αυτών αυτού τών αμείλικτων πολεμίων και άσεβών συκο
- ς ν α
φαντών, οιοί πέρ εισι Νικήτας Δαβιδό Παφλαγονίας Επίσκοπος, ό και φιλόσοφος, ούκ
ς ν - ν - - αν
οΐδ όπως, επικληθείς, και νεώτατος πάντων ό Γαλάτης "Αββάς Ιάγερος. Ίνα γάρ κατά
- ΣΥ σε Α ν - - -
ΦΩΤΙΟΝ αυτόν είπω, “ά [παρά] το ίς έχθρούς, εις έπαινον όρά μαρτυ

ν » ν αν ν -λ Σ) ν ελ - ιν
ρίας, ούκ έστιν όστις ούκ άν έκδυσωπηθεί

ς -
η, κάν μέγα θέλη -- - - ν Α -- - ν - -- -
φρονείν έπι τό πάντα φιλόν εικος είναι.” Ταύτα δε περί τού θεηγό
- - Α. Αν "Α ν -
ρου Παύλου προς Γεώργιον γράφων τον Μητροπολίτην Κυζίκου (επιστ. ΚΖ), και τούς
-- Λ Αν ν - ν - - -
τού Αποστόλου διώκτας υπέρ τής σοφίας εκείνου παράγων μαρτυρούντας, και τάδε
Λ, -- - - - - - - -- σε ο - αν
προστίθησιν, αυτώ μάλιστα προσήκοντα τω, τού Παύλου μιμητη.

-
Ορας, όπως -ν - -- - -
τούς έχθί στους και άκοντας ή τών τού ά ρ ι σ τ έως λόγων δύ

ν ιν » Αν αν ν ν - -- -
να μις εις μαρτυρίαν έξεβιάσατο;

α Λ ν ν Α
Ότε δε και το ίς έχθρούς
Α - - -
ή Παύλου σοφία έργω και λόγω διαβεβό η ται, πώς το ίς εκεί

- - -- ν - ν
θεν τά τής εύσεβείας με μυημένοις ο ύ διαφερόντως και αξί Α. Φ» αν Σν - ν Αν - -- ν
ως τ ι μ ηθήσεται;
- , Α. - - ο Α.
Ούτως άρα τών μεν Φωτιομάχων σαφέστερον εξελεγχθήσεται
Α. Λ -- Αν - Λ, Α - -
ή άδικία, τού δε αοιδίμου Πατριάρχου λαμπρότερον άπαυγάσει το κλέος, ο κατά τον ποι
--
της υπ' αυτού συγγεγραμμένης Κλίμακος διά μακρών ιστορεί ό Δουπίνος (Nouvel. Biblioth. des auteurs
Eccles. Tom. V. p. 98-101).
13
- ν - ο -- -- ν ν - 1 - - - αν » -
ητήν ο ύ π ο τ ό λ ε ι τ α ι αλλά παρά μεν ανθρώπους τους νούν έχουσιν ακήρατον

διαμενεΐ,
Ες τ’ άν ύδωρτε βέη, και δένδρεα μακρά τεθήλη,
» - ν - η ν ν ν ν
ήέλιός τ’ άνιών λάμπη, λαμπρά τε σελήνη,

και ποταμοί πλήθωσιν, άνακλύζη δε θάλασσα. "
- δε Θ - - - “Α ν α - δ ξ έζ - ν αν ν -- - -
παρα σε εφ, τω TOυς γιους αυτου οξαζoντι, και τους ενεκεν αυτου μισουμενους, και
ν Α Α" - ν α - - ν
αφοριζομένους, και όνειδιζομένους, και κακώς ακούοντας υπό τών ανθρώπων, μακαρίους
ποιήσειν επαγγελαμένω, EIΣ ΑΙΩΝΑΣ ΑΙΩΝΩΝ, -
Ταύτά μοι έν Λονδίνω, έτους άρχομένου Σωτηρίου του 1863, έγράφετο. *

Ι. Ν. Β
" Ομήρ. Επιγραμ. Γ.

* Ενταύθά μοι τού προλόγου περατουμένου, δηλώσαι τους έντυγχάνουσιν όφείλω, ότι τά Φωτίου συγ
γράμματα και τάς παντοίας αυτών έκδόσεις καταριθμών, ούπω την έντή Μιγνίου Πατρολογία τετράτο
μον έκδοσιν τών άπάντων αυτού συγγραμμάτων έωράκειν όψε δε ταύτην είδον έντή βιβλιοθήκη τού
Βρεττανικού Μουσείου εις κοινήν εκτεθείσαν χρήσιν τών έναύτώ τάς μελέτας ποιουμένων, ήδη μου τών
χειρογράφων τώ τυπωτή παραδεδομένων, και τής τού προλόγου τούδε τυπώσεως επί τοσούτον προηγ
μένης, ώστε μηκέτι μέν έγχωρεϊν περί τής έκδόσεως ταύτης λόγον ποιήσασθαι, μόνον δ’ έξείναι άπ’ αυ
τής καρπώσασθαι, εί, τι έντώ κειμένω τών επιστολών έπι το βέλτιον διώρθωται, άλλά και ταύτα μι
κράτινα τυγχάνει όντα τα διορθώματα, τών πλείστων, ούκ οίδ’ όπως, άδιορθώτων καταλειφθέντων κατά
τε την Μοντακουτίου και Παγέρου έκδοσιν, και τών άλλων, όσοι Φωτίου επιστολάς έκδεδώκασιν. "Όμως
δε και ταύτην έφεξής πρόχειρον έχοντες την έκδοσιν τών Φωτίου συγγραμμάτων, υποδείξομεν έκασταχού
τάς διαφοράς. Περιέχει δέ ή τετράτομος αύτη έκδοσις (Migne-Patrologise cursus completus-Series
Graeca – Tom, 101, 102, 103 και 104) πάντα τα μέχρι νύν έκδεδομένα τών Φωτίου συγγραμμάτων,
οια ταύτα έντώ Δ΄ μέρει τού παρόντος προλόγου διεδηλώσαμεν, πλην τού Λεξικού, και τής έπιτομής τών
Εκκλησιαστικών Ιστοριών Φιλοστοργίου,
--------------------------------------Σχος---------------------
ΜΑΡΤΥΡΙΑΙ ΠΕΡΙ ΦΩΤΙΟΥ ,
ΕΚ ΤΕ ΤΩΝ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΑΥΤΩ ΚΑΙ ΝΕΩΤΕΡΩΝ,
----------------------------------------
"Αρεται δ' αίει μεγάλαι πολύμυθοι. (Πίνδ.)
-----------------------------------
Α".
Εκ τής επιστολής του Πάπα ΙΩΑΝΝΟΥ H΄ προς

Βασίλειον τον Αυτοκράτορα,
“ . . . . Διά τούτο και ήμες τή αυθεντία τού κορυφαίου των Αποστόλων Πέτρου χρώμενοι, μετά
πάσης τής καθ' ήμάς άγιωτάτης Εκκλησίας παρεγγυώμεθα υμίν, και δι' ύμών τους τε άγιωτάτοις άδελ
φους και συλλειτουργούς ήμών . . . . . Και πρώτον μεν άποδέξασθαι Φώτιον τον θαυμασιώτατον και
ευλαβέστατον Αρχιερέα Θεού, και Πατριάρχην, άδελφόν ήμών και συλλειτουργόν, και τής κοινωνίας τής
πρός τήν άγίαν τών “Ρωμαίων Εκκλησίαν σύμμουρόν τε και συμμέτοχον και κληρονόμον, διά τε την
άλλην άρ ετήν τήν προσούσα ν α ύ τ ώ, και το τά σκάνδαλα έκποδών γενέσθαι, και το τήν ει
ρήνην τού Θεού και αγάπην την εις άλλήλους ένύμων φυτευθήναι. Δέξασθε δε αυτόν άδιστάκτω και
άναμφιβόλω γνώμη και άγάπη και πίστει, πάντα κακίας και δολιότητος ιόν και διψυχίας και άμφιβο
λίας έκ τών καρδιών ύμών άπελαύνοντες, καθώς αυτόν άπεδέξατο και ή τών “Ρωμαίων Εκκλησία.
Αναμανθάνομεν γάρ σχεδόν παρά πάντων τών πρός ήμάς έκ τών αυτόθι φοιτώντων τόν άνδρα πά
σι προτερήμασι τους κατά Θεόν κομάν, τούτο μεν σοφία και συνέσει τή
περί τά θεία και τά άνθρώπινα πάντων διαφέρων (γρ. διαφέροντα), τούτο δέ,
περί την άλλη ν πρακτικήν αρετήν και επιμέλειαν των θείων ενταλμά
των άν επαίσχυντο ν έ ρ γιά την διαβο ώμενον και ούδίκαιον έκρίναμεν είναι τοιούτον
και τηλικού τον άνδρα άργών και άπρακτον διαμένειν άλλ’ έφ’ υψηλού τής καθ’ ύμάς "Εκ
κλησίας πάλιν άνατεθέντα και άναλάμψαντα, τά τε αυτώ συνήθη και Θεώ φίλα ερεύσιίτε και Αρχιε
ρεύσιν έργα διαπράττεσθαι κ.τ.λ. –(Ίδε έντους εξής την Ιωάννου ταύτην επιστολήν-Πρακτ. τής H"
Συνόδου, πράξ. Β΄).
Β΄.
Εκ ΝΙΚΗΤΑ ΔΑΒΙΔ, του Παφλαγονίας Επισκόπου

(εν βω Ιγνατίου).
* ΗνδέΦώτιος ού τών άγενών τε και άνωνύμων, αλλά και των ευγενών κατά σάρκα και περιφανών,
σοφία τε κοσμική και συνέσει τών έντή πολιτεία στρεφομένων ευδοκιμώτατος πάντων ένομίζετο . . . .
13 -
ΠΟΙΟ ΜΑΡΤΥΡΙΑΙ ΠΕΡΙ ΦΩΤΙΟΥ,
ώς ν ν δό ν -- - ν φ -- - ν δ - ήδ δε ν ν ν
μή μόνον, σχεδόν φάνα, τών κατά την αυτού γενεάν πάντων διενεγκεν, ήδη δε και προς τους πα
λαιούς αυτόν διαμιλλάσθαι, κ.τ.λ. –άπερ δε έντους έμπροσθεν $ κβ", σημ
Γ΄,
*Εκ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΜΟΝΑΧΟΥ

(εν τους βίος των νέων βασιλέων).
“Tού δε μη πεισθέντος, Φώτιον Πατριάρχην άντ’ αυτού χειροτονεί, Πρωτασηκρήτιν όντα τώ
κατ’ εκείνο καιρού και λογιώτατον πάνυ.” (Θεοφ. Χρονογρ. συνέχ. σελ.826, έκδ. Βόννης)
Δ".
Εκ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΚΕΔΡΗΝΟΥ
(ιν τη συνόψει των ιστοριών, Τόμ. Β΄ σελ. 172, έκδ. Βόννης),
“Ον(Ιγνάτιον) έπει πολλά λιτανεύων και δυσωπών όBάρδας συγχωρήσεως άξιωθήναι ουκ ήδυνή
θη, άλλων άπογνούς πρός άμυναν διανίσταται, και τής Εκκλησίας έκβάλλει . . . . Φώτιον δέ, άνδρα
έπι σοφία γνώριμον, πρωτασηκρήτην την καύτα υπάρχοντα, προχειρίζεται Πατριάρχην.”
Ε".
"Εκ του ΙΩΑΝΝΟΥ ΖΩΝΑΡΑ

(έν Χρονικείς Τόμ. Γ).
“ Προχειρίζεται δε Πατριάρχην τον Φώτιον, άνδρα τών επισήμων, Πρωταση κρήτην τότε τυγχάνοντα,
ν. - ν η ν --
και έν λόγους όνομαστότατον,
ΣΤ'.
Έκ ΜΑΞΙΜΟΥ ΜΑΡΓΟΥΝΙΟΥ, Επισκόπου Κυθήρων"

(εν τη πρώτη έκδόσει της Φωτίου Μυροβίβλου υπό Δ. Οσχελίου").
“Μάξιμος ό Μαριγούνιος, ταπεινός Κυθήρων Επίσκοπος, τους τών λόγων έρασταϊς έν
τους καλούς επίδοσιν – Aλλοι μέν άλλους τών περί την σοφίαν περιττών θαυμαζόντων, και ή έκαστος
έχει επιτηδειότητος και δυνάμεως, ταύτη πλεκέτω τούτων εκάστου και τα εγκώμια, είτε την έν λόγους
έπαίρων δεινότητα, είτε τό άνθηρόν και κεκομψευμένοντής φράσεως, είτε το περί την φιλοσοφίαν έμβρι
θές τε και όλως εξηκριβωμένον και πάγιον. Εμοι δε και προς τους άλλους παντός άξιος εγκωμίου, και
1 *Ηνό Μάξιμος ούτος την πατρίδα Kρής, Κυθήρων δ’ Επίσκοπος, έντώ ΙΣΤ' αιώνι άκμάσας, άνηρτών τότε ελλογιμώτατος. Περί τών
συγγραμμάτων αυτού δε Φαβρ. "Ελ. Βιβλ. Τόμ. Ζ, Η΄ και Ι'. έκδ. Harles.
* Και έντή δευτέρα δε έκδόσει, τή υπο Σχώστου γενομένη, ώς και έντή των Επιστολών υπο Δ. Ρογήρου, ή Mαξίμου αύτη επιστολή
προτέτακτα.
ΜΑΡΤΥΡΙΑΙ ΠΕΡΙ ΦΩΤΙΟΥ, ΤΟΙ
μάλα, όσοφώτατος εκείνος και ιερός πολλάκις έδοξε Φώτιος, ού μόνον ότι τούς τής Ιεράς Εκκλησίας
έμπιστευθείς οΐακας, το τού Χριστού λογικόν ποίμνιον εις νομάς εισήγέ τε και εξήγε σωτηριώδεις,
ευσεβεία τε τή πάνυ διατρέφων, και βίου κατακαλλύνων όρθότητι, άλλ’ ότι και πάσαν μετελθών παι
δείαν, πάντας τούς έπ’ αυτού, πολλώ τώ, μέσω υπερηκόντισεν. Μαρτυρούσιν αυτού το πολύ τής σοφίας
οι Πανηγυρικοί τών λόγων, οις τηλεκαύτην ένέθηκε την χάριν και την γλυκύτητα, ώς δεινόντίθεσθαι τούς
έντυγχάνοντας την όπωσούν άπό τούτων απαλλαγήν. Ούτωτάς τών άκουόντων καταθέλγει ψυχάς τας
τών οικείων σειρήνων σωστικαίς έπωδας, και τώ τών πίστεων έφελκυστικώ τό τής πειθούς αυταίς έγ
γενάσθαι παρασκευάζει θέλγητρον. Το ι α ύ τ α ι κ α ι α ι θα υ μ α σ τ α ι τούτου πρός δια
φόρους έπ ι σ τ ο λ α ί. Το δε πρός τάς τών άποριών λύσεις έτοιμον, άλλως τε και όσα έπι τήν
ιεράν τείνουσι φιλοσοφίαν, και το τής θείας Γραφής, ένους μάλιστα μυστικώτερόν τι έναποκέκρυπτα,
άγχίνουν τε και διερμηνευτικόν, τίς τώ τών Αμφιλοχίων αυτώ πεπονημένω συγγράμματα έντυχών, ούκ
άνεϊκότως θαυμάσειεν; Αλλά γάρ και την περί την ιστορίαν άκρίβειαν, και το τής σοφίας ποικίλον,
και το περί τήν κρίσιν τών τοις άλλοις συντεθειμένων έντεχνόντε άμα και ευκρινέστατον, ή μετά χείρας
αύτη βίβλος" τους τούτ’ άν έλομένους καταμαθεν έπιδείξει τρανώτατα, πολλήν μεν τους περί τούς λό
γους και την έξω φιλοσοφίαν καταγινομένους την ώφέλειαν προξενούσα, τοσαύτην δε και τους τής ιεράς άντε
χομένους θρησκείας χορηγούσα την λυσιτέλειαν, ώς πάμφορόντινα οιον ταύτην είναι χώραν, ποικίλους
μέν κομώσαν τους καρπούς και τους άνθεσιν, ουχ ήττον δέ τή γεύσει τών δρεπομένων την αίσθησιν κο
ρευνύσαν, ή τή όψει και τή όσμή καθηδύνουσάντε και κατατέρπουσαν. Ταύτηνούν φιλοφρόνως δεξάμε
νοι, πολλάς τώ σοφωτάτω “Εσχελίω τάς χάριτας έχοντε, τούτο και μόνον άει διά μελέτης έχοντι, όπως
χρήσιμόν τι τώ κοινώ τών λογίων έπωφελές έκδδώτα, και μάλιστα. -Έββωσθε εν Χριστώ Σωτήρι,
Κατά το αχ έτος το σωτήριον, Ιουλίου τρίτη φθίνοντος. *
Ζ".
Εκ ΔΑΒΙΔ. ΟΙΣΧΕΛΙΟΥ (David Hoeschelius)

(εν τη αφιερωτική επιστολη της Α΄ εκδόσεως τής Μυριοβίβλου, 1601).
“ . . . . . . . . . . . Αρχαϊαι δ’ άρεται (ut Lyrici verbis utar) άμ φέρονται, άλλα σε
σόμ είναι γενεαίς άνδρών σθένος – Nimirum omnibus seculis aliqui divinitus excitantur,
quidisciplinas liberales propagatum eunt, quae solae genus hominum salvum atque incolume conservant.
Quo feliciore hanc actatem nostram judico, qua cum ali Scriptores antiqui revixerunt, tum inter caeteros
ille ipse (quem dixi) in omni genere doctrinarum praestantissimus scriptor PHOTIUS. Cui ut a
lumine momen, ita luce tandiu carendum fuisse, demiror; auctori, cujus é Myriobiblo Theologi, Medici,
Historici, Oratores, Philologi denique huberrimum fructum et jucundissimum capere possunt. Id
quod eulogia docent, quae huic Operi nunc primum a mobis edito praepomenda curavimus. Nam
Eclogas, cum censuris, non ex is duntaxat libris, qui sunt in manibus fere omnium, PHOTIUS
attulit: sed longe plura ex ilorum monutis αποσπασμάτια, qui vel temporum injuria prorsus amissi, vel
quorumdam βιβλι ο τάφων invidia non nisi blattis expositi sunt. Neque ex sacris tantum, sed et
exteris Scriptoribus. Tam enim horum prodest lectio, judicium si adhibeatur, quan Moysi non obfuit
Aegyptiorum, Danieli Chaldaeorum, D. Paulo Graecorum disciplinas cognovisse, Israelitis denique
1. Την Μυριόβιβλον λέγει, ήεπερ ή επιστολή ήδε, ώς τις πρόλογος, προτέτακτα,

ΠΟ2 ΜΑΡΤΥΡΙΑΙ ΠΕΡΙ ΦΩΤΙΟΥ,
wasa ex Aegypto in Palaestinam secum transtulisse. Πdeo summa hic fide, qui delectus haberi,
unde plus minusve expectari possit, PHOTIUS ostendit” . . . . . . . . . etc, etc.
τούτ' έστιν- . . . . . . . . . . . “Ίνα γάρ κατά τον Λυρικών είπω,
- . . . . . . . . . . . άρχαια δ’ άρεται
άμφέροντ’ άλλασσόμενα γενεας άνδρών σθένος. -
Ενέκάστω δή αιώνι θεοίτινες γίνονται άνδρες, οι τάς ελευθερίους επεκτείνουσι μαθήσεις, μόνας δυνα
μένας διασώζειν το ανθρώπινον. Δοκεί δ’ έμοί τόν ήμέτερον τούτον αιώνα ευδαιμονέστερον είναι, ότι σύν
άλλοις τών άρχαίων συγγραφέων (ούς δή προείρηκα) αναγεννώμενον όρά και ΦΩΤΙΟΝ, τον έν πάσας
τας μαθήσεσι πάντων μάλιστα διαφέρονται περί ου θαυμάζω, ότι τοσούτον χρόνον τού φωτός εστερείτο,
τούτε φωτός παρώνυμος ών, και τοιούτος, έξού τής Μυριοβίβλου Θεολόγοι τε και ιατροί και ιστορικοί
και βήτορες και φιλόλογοι πολλά και καλά καρπώσασθαι έχουσιν όπερ δή και τα εις αυτήν έγκώμια
διδάσκει σοφών ανδρών, α τής παρούσης προτάσσομεν βιβλου, τής νύν πρώτον ύφ' ήμών έκδιδομένης. *
ΦΩΤΙΟΣ γάρ ού τών συγγραμμάτων μόνον, οι πάντες διά χειρών έχουσιν, έκλογάς μετά κριτικών
σημειώσεων έποιήσατο, αλλά και πολλών αποσπασμάτια διετήρησεν, ών τα μεν τώ χρόνω έξηφά
νίσται, τα δε φθόνω βιβλιο τάφων τινών τή στίλφη παραδέδοται και ταύτας έποιήσατο τάς εκλο
γάς, ούκ έκτών Εκκλησιαστικών μόνον, αλλά και τών έξω. Oύ γάρ αλυσιτελής έστιν ή τούτων μελέτη
τους τα θεία εξερευνώσιν ουδε γάρ Μωϋσής τήν τών Αιγυπτίων παιδείαν άπηξίωσε καταμαθεν, ουδε
Δανιήλ τήν τών Χαλδαίων, ουδέ Παύλος ο θείος την τών Ελλήνων αλλά και Ισραηλίται αυτοί
Αιγύπτια εις Παλαιστίνην μετεκομίσαντο σκεύη. Τούτου δή, ένεκα ΦΩΤΙΟΣ, οιαν δει ποιεσθαι την
εκλογήν, και οιαν εντεύθεν προσήκει πορίζεσθαι την ωφέλειαν, κατέδειξεν” . . . κ.τ.λ. κ.τ.λ.
Η".
Εκ του ΦΡΑΓΚΙΣΚΟΥ ΤΟΥΡΡΙΑΝΟΥ (Franc. Τurrianus)

(Prooenio in Apostolicas Constitutiones Clementis Romani)
“PHOTIUS incredibilis lectionis et acris judici auctor . . . . Quis igitur nostrae aetatis se eum
PHOTIO conferre audeat, sive ingenium eius spectemus, sive πολυμαθίαν et πολυπειρίαν 2 –τούτ' έστιν
“ΦΩΤΙΟΣ παραδόξου πολυμαθείας και περινενοημένης κρίσεως έγένετο συγγραφεύς . . . . . Τις άν έν
τώ παρόντι ΦΩΤΙΩι τολμήσειεν άμιλλάσθαι κατά τε πολυμαθίαν και πολυπειρίαν;”
Θ".
Εκ του ΙΣΑΑΚ ΚΑΣΩΒΩΝΟΣ (Isaaci Casaubomi)

(εν τη επιστολή αυτού προς Δαβίδ τον Οσχέλιον).
“Ain tu auten esse te in eo ut Photi Bibliothecam edas: Ο ηunus were munificum! Ο te
1 Πινδ. Νέμ. ΙΑ', 37.

2. Πολλά δε τοιαύτα εγκώμια ή ευλογία προτέτακτα τής έκδόσεως εκείνης, ύπο πολλών τών τότε σοφών γεγραμμένα, έμμετράτε και
άμετρα, ών και ήμες τέσσαρα, τα τή παρούση μαρτυρία επόμενα, παρελάβομεν.
3 Τούτο κατά Βασίλειον λέγει τον Μέγαν, τάδ εν τή προς τους νέους Ομιλία ($ γ) λέγοντας “Λέγεται τοίνυν Μωυσής εκείνος ό
“ πάνυ, ου μέγιστόν έστιν έπι σοφία παρά πάσιν άνθρώποις όνομα, τους Αιγυπτίων μαθήμασιν έγγυμνασάμενος την διάνοιαν, ούτω προσελ
“ θεϊντή θεωρία του Όντος. Παραπλησίως δε τούτω κάν τους κάτω χρόνος των σοφών Δανιήλ έπι Βαβυλώνός φασι την σοφίαν Χαλδαίων
“ καταμαθόντα, τότε των θείων άψασθαι παιδευμάτων. -Ίδε και Πράξ. Ζ΄, 22. Δανιήλ. Α”. “Όρασις Β’.
ΜΑΡΤΥΡΙΑΙ ΠΕΡΙ ΦΩΤΙΟΥ: 103
liberalem! facile est ex is quae sunt edita de lius libris tanquan ex unguibus leonen aestimare –
τούτ' έστιν “Τίδε φής; Την Φωτίου Βιβλιοθήκην διανοή έκδούναι; Ωτής του δώρου λαμπρότητος!
“Ω τής σής μεγαλοδωρίας! έκ γάρ τών έκδεδομένων αυτού βιβλίων βάδιόν έστιν, ώς έξ όνυχος τον λέοντα,
διαγνώνα τον άνδρα. *
Ι".
ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΡΕΜΟΥ (Georgi Remi)

Επιγραμμα εις την τής Μυριοβίβλου έκδοσιν,
Εσχήλιος φώς Φωτίω φέρει σοφών
σοφώ φέρει "Εσχηλίω φώς Φώτιος,
μέγα θαύμα, και γάρ τήνδ’ άμοιβήν ήλιος
Φοίβης παρά άδελφής ποτ’ ου μη δέξεται,
ΠΑ".
ΚΟΡΡΑΔΟΥ ΡΙΤΤΕΡΣΧΟΥΣΙΟΥ (Conradi Rittershusii)

Επιγραμμα εις την αυτήν
Φώτα φέρων προς φώς τώ φωτί παρώνυμον ήμιν
ανων άσβεστον φώς έχει "Εσχέλιος,
ΙΒ΄.
Επιγραμμα εις την δευτέραν τής Μυριοβίβλου έκδοσιν, την υπο Ανδρέου
Σχώτου ή Σκόττου γενομένην.
Σκόττο και η άπο σκοτίοιο φερώνυμός έστιν ομίχλης,
Φώτιος ώς λαμπρού κληδόνα φωτός έχει
Τον δ' επειη και Σκόττο και απήγαγεν άχλύος ανής,
Φ ω τ ι κ α λαμπρύνων γράμματα φωτ. νέω
(Τούσι παλαιγενέων σφραγίσατο Φώτιος άνδρών
Μνήματα, τιμήσας στίγμασιν άμφαδίοις),
Eι θέμις άτρεκέεσι πανατρεκες ούνομα θευνα,
"Oς ποτε Σκόττος έην, Φώτιος άλλος έρι.
ΙΓν.
Εκ ΛΟΥΔΟΒΙΚΟΥ ΜΑΙΜΒΟΥΡΓΙΟΥ" (Louis Mainbourg)

(εν τη Ιστορία του Σχίσματος, σελ. 12-13. Paris, 1686).
“Mais ce qu’ily a de plus étonnant dans cet homme extraordinaire, et ce qu'on peut raisonablement
* Ούτως εξελληνίσας το τού έκδότου όνομα ό το επίγραμμα τούτο ποιήσα, και προς το Φωτίου αντιπαραταθείς, χαριεστάτην έλαβε τού
επιγράμματος υπόθεσιν. Αλλά το τού Σκόττου καταφωτίσας όνομα, το ίδιον αυτού εν σκότω κατέκρυψεν, άνωνύμως έκδούς το επί
γραμμα.
* Ίδε τα περί τού λάβρου τούτου Φωτιομάχου έντους έμπροσθεν ($ β', σημ.) ερημένα,
104 ΜΑΡΤΥΡΙΑΙ ΠΕΡΙ ΦΩΤΙΟΥ,
appeler un prodige de la nature et de l'art, auquel il serait assez difficile d'en trouver encore un autre
semblable dans tous les siècles, c'est que cet homme de Guerre et d'Etat, si fort employé dans les grandes
affaires, avait Tesprit si beau, si aisé, si vif, etsi pénétrant, et d'une si vaste étendue, joint a une forte
application, et a une si grande assiduité au travail et a Tétude, a qui il passait la plus grande partie des
ηuits, qu’il se rendit sans contredit le plus habile et le plus savant homme de son temps en toutes sortes
des beles disciplines, dans les quelles il excella pardessus tous les savans de son siècle, Carl est
certain qu’il fut toujours en réputation d’être le plus grand et le plus parfait Grammairien, Poéte,
Οrateur, Critique, Philologue, Mathématicien, Philosophe, Médecin, et Astrologue de son temps,
η ayant tiré toutes eet belles connaissances, mi même cele de la Théologie, depuis qu’il fut fait
Patriarche," que de son propre fonds, sans le secours et la direction des maitres, par la seule force de
son esprit, et par la lecture d'une infinité de bons livres. La seule liste qu’il nous en a laissée, avec
le compte qu’il en rend a la postérité dans sa fameuse et savante Bibliothόque, est encore aujourd'hui
le plus riche trésor des gens de lettres, qui y trouveut en abrégé ces rares pieces de Tantiquité, que
Γinjure des temps nous a ravies, et dont la mémoire même serait absolument perdue sans lui.
ΠΔ".
Εκ ΡΟΒΕΡΤΟΥ ΚΡΕΥΧΘΟΝΙΟΥ (Robertus Creyghton)

(έντος Προλεγομένος της Ιστορίας της έν Φλωρεντία Συνόδου).
“Qui propriis oculis, et non alienis, in rerum momenta introspicient, mecum fatebuntur spero,
illustri Photto doctiorem in omni genere literarum, prudentioren in rebus gerendis, omnis juris divini,
humanique peritioren, numquam sedisse in quovis solio, vel Romae Papam, vel Constantinopoli
Patriarcham. -Ίδε την μετάφρασιν εν τοις έμπροσθεν ($ μβ, σημ.).
ΙΕ".
Εκ του ΙΑΚΩΒΟΥ ΒΑΣΝΑΓΙΟΥ (Jacobus Basmagius)

(De Photo ejusque scriptis observatio-Canisi Lect, antia, etc. Tom. II. pars ΙΙ. p. 375).
“De Photo Litteratis omnibus notissimo nihil foret dicendum, nisi vapularet Baromio, Lambecio
caeterisque. Huno Seductοrem quo nullus deterior potuit inveniri, criminibus manifestissimis isque
plurimis involutum asserit Αnnalista-Primo fait Photius vir sui saeculi doctissimus, omnium liberalium
artium et diciplinarum studio, cognitioneque tantopere claruit, ut aevi sui facile princeps haberetur,
imo et cum veteribus jam posset componi. Οmnia quippe confluxerant in illum, aptitudo quaedan,
naturae vis, felicitas, opes, quibus sibi librorum omnium maximam copiam comparabat, et quod prae
cunctis, gloriae laudisque cupido qua fagrams totas noctes, ut lectioni assidue vacaret, insomnes ducebat.
1. Εκ Νικήτα και ταύτην δ καλός Ιησουΐτης αντιγράφει την φλυαρίαν (ίδε την περί τούτου σημ. έντους έμπροσθεν, (ββ), ου συνιείς,
ώς έξιών μετ’ ολίγον λέγει, την Φωτίου θαυμάζων Μυριόβιβλον, σαφώς ελέγχεται φλυαρών. Εκείνην γαρ πολύ προ τού Πατριαρχεύσαι
Φώτιος έγραψεν, έτι εν Ασσυρία πρεσβεύων άλλ' όμως μεγίστη και λόγου παντός υπερτέρα ή τού άνδρός πολυμάθεια περί τε τά τής
Εκκλησίας και τα έξω έν εκείνη καταφαίνεται,
ΜΑΡΤΥΡΙΑΙ ΠΕΡΙ ΦΩΤΙΟΥ, 105
Haec Nicetas Ignati defensor et panegyrista, Photo caetera infensissimus Secundo humilitatem,
patientiamque summam in aerunnis declarant ejus epistolae. “ Caeterum, iniquit, et sta mos propter
Christum et divinas leges toleratimus antea, et gratias Deo αφιημs, φut cum angimur quod celantur
αerummae, et sto mglorte patimur Amicos ubi, vidit in vinculis male tractari, verberibus dilacerari,
linguis exscindi, temperare non potuit a lachrymis et querelis, sed mala sua patiebatur inglorius, gratias
ea de re Christo rependens. Quidquid dixerit Αnnalista, me latet, an non haec summa sit virtus.
Tertio, objiciunt ili, quod Laicus Episcopus sit ordinatus, et de foro repente transferit ad Ecclesiac
praefecturam: quasi Ambrosio Mediolanensi apud Latinos, vel Tarasio apud Orientales idem non evenisset
a Theologis omnibus probatum. Quarto, ajunt sedem Ignati Imperatoris jussu depositi invasisse:
quasi illud juris ab initio fere non habuissent Imperatores, quos libet Patriarchas depomendi, aliosque
in sedem expulsorum promovendi. Πd Theodora fect, guae ipsi Baromio tanto erat in pretio. Nec
desunt similia exempla, quae historian Ecclesiastican legenti in infinitum occurrunt. Quindo, unde
tantae lites inter Orientalem Patriarcham et Pontificem Romanum, misi ob Bulgariam Caeteras causas
contempserat ipse Johannes VIII, qui Photium Patriarcham, quanvis saepius damnatum, agnoscebat.
Legas quae refert Schotus tanquam e prima sessione Concili Constantinopolitani excerpta: quod Domi
mus moster Apostolous admittit Dominum Photium in Patriarcham testatur pontificalis epistοία α
summo Pontifice Domino nostro Johanne ad eum missa, φuan proptered dire εί, μt omnes intelligant
et certo sciant Dominum Photium recήρια summo pontifice in Patriarcham. Haec ego non leginee
in Concilio Constantinopolitano, mec in Johannis Octavi epistolis; nihilominus certum est, consentiente
Pontifice Johanne VIII post mortem Ignati sedem Constantinopolitanam fuisse restitutam Photo.
Unde constare debuit ipsis etiam Latinis, tanta non fuisse Photi scelera, qui damnari non potest, nisi
prius damnato Pontifice ipsum restituente. Sed haec obiter, ob Baromium tantum virum inique
exagitantem –τούτ' έστιν
“Ουδέν άν έδει λέγειν υπέρ Φωτίου, δν κάλλιστα, πάντες γνώσκουσιν οι λόγιοι, ειμή Βαρώνιος
και Λαμβέκιος και άλλοι τον άνδρα διέβαλον, Φησί γάρ ό Χρονογράφος (Βαρώνιος) πάντων κάκιστον
γενέσθαι άπατεώνα, και πλείστοις αυτόν ενέχεσθαι φανερούς κρίμασαν. Αλλά πρώτον μεν Φώτιος
τών καθ' εαυτόν σοφώτατος έγένετο, και τοσούτον άπάντων διήνεγκε τή τε άλλη μαθήσει και τή τών
επιστημών μελέτη, ώστε μή μόνον τών κατά την αύτού γενεάν πάντων διενεγκεϊν,
ήδη δέ καί πρός τούς παλαιούς αυτόν διαμιλλά σθαι. Πάντα γάρ συνέ
τρεχε ν α ύ τ ώ, ή επιτηδειότης τής φύσεως, ή σπουδή, ό πλούτος, δι’ δν και
βίβλος έπ’ αυτόν έβρει πάσα πλέον δε ταύτης ό τής δόξης έρως, δι’ όν
αύτώ και νύκτες άυπνοι, περί τήν άνάγνωσιν έμμ ελ ώς έσχολακότι. Ταύτα
Νικήτας φησίν, δς Ιγνατίω μεν συνήγορος ήν και πανηγυριστής, Φ ω τ ί ω δε έχθιστος-Δεύτερον δέ,
ότι πράός τε ήν και σφόδρ’ άνεξίκακος, έκ τών επιστολών αυτού καταδείκνυται. Αλλά ταύτα
μέν (φησίν) ύπέρ Χριστού και των θείων νόμων ύπέστημεν έμπροσθεν καί
γε χάρις Θεώ, τώ πλέον αύξοντι τον μισθόν εν τή τού λανθάνειν άθυμία
και τή τών παθών άδοξία. » Η Τούς δε φίλους όρών έν δεσμούς και μαστιγώσεσι κακώς πά
σχοντας, και την γλώσσαν άπoτεμνομένους, κατέχεινούχ οιός τε ήν τά δάκρυα και τάς δεινολογίας,
- -
* Ίδε την προς τον Βάρδαν ά: Επιστολήν-άρθ. ρνζ".
* Ταύτα περί Βλασίου λέγει του Κληρικού, τού την γλώσσαν αποτιμηθέντος, περί ου, καίπερ τους Ιγνατιανούς συντασσομένου, και διά
τούτο κακοπαθήσαντος ύπο Βάρδα, πικρώς Φώτιος άπωδύρετο, πρεσβεύων υπέρ αυτού -Ίδε την προς Βάρδαν γ' επιστολήν-άρθ.ρνθ".
14
εϊ και τα έαυτού παθήματα σιγών υπέμενε και δόξαν άναπέμπων Θεώ. Eι τοίνυν τούτο, υπό τού Χρονο
γράφου (Βαρωνίου) ιστορούμενον, μή τών άρετών έστιν ή μεγίστη, ουκ οίδ’ ότι ποτ’ άνεύη. –Τρίτον, κα
τηγορούσι Φωτίου, ώς έκ λαϊκού ευθύς Επίσκοπος έγένετο, και αθρόον έκτής αγοράς εις το τής Εκκλη
σίας μέγιστον προήχθη άξίωμα, ώσπερ ειμή πάντες οι θεολόγοι τούτ’ αυτό έν Αμβροσιωτώ Μεδιολάνων
παρά Λατίνους, και ένΤαρασίω παρά τους Ανατολικούς, επεδοκίμασαν. – Τέταρτον δε προστιθέασαν, ότι
τον θρόνον κατέλαβεν Ιγνατίου, προστάγματι του Αυτοκράτορος έκβληθέντος ώσπερ ει μή ανέκαθεν
τούτο τους Αυτοκράτορσίν ανεγνωρίζετο το δίκαιον, Πατριάρχας έκβάλλειν τού θρόνου, και έτερους αντι
καθιστάναι τούτο δε και Θεοδώρα έπραξεν ή Αυτοκράτειρα, ήν μάλιστα Βαρώνιος αυτός έτίμα και
πολλά τοιαύτα ίδοι τις αντά παραδείγματα, την Εκκλησιαστικήν διεξερχόμενος “Ιστορίαν. – Πέμπτον δέ,
πόθενα τοσαύτα τών έντή Ανατολή Πατριαρχών και τών έν Ρώμη Ποντιφικων διαφοραί, εΐ
μή διά τήν Βουλγαρίαν; Ο γάρ Πάπας Ιωάννης Η πάσας άναξίας λόγου τάς άλλας ήγήσατο διαφοράς,
και Φώτιον Πατριάρχην απεδέξατο, καίπερ πολλάκις υπό τών προ αυτού Παπών κατακεκριμένου. Επιθι
δε το υπό Σχώστου εκ της πρώτης συνεδριάσεως τής εν Κωνσταντινουπόλει Συνόδου παρατιθέμενον, έν ώ
λέγει “Σαφώς δε δείκνυται τόν ή μέτερον Αποστολικόν Δεσπότην νόμιμον
αποδέχεσθαι Πατριάρχην τον Φώτιον, εξ ής έγραψε προς εκείνον έπι
στολής, όπως πάντες γινώσκοι εν, ότι νόμιμον Πατριάρχη ν ό Πάπας τον
Φώτιον άπεδέξατο. * Τούτο δ’ εγώ ούτ' έντή τής Κωνσταντινουπόλεως Συνόδω, ούτ' ένταϊς Ιω
άννου επιστολας ανέγνων" αλλά γεβέβαιόν έστιν, ότι, τελευτήσαντος Ιγνατίου, ο Κωνσταντίνου,
πόλεως θρόνος απεδέδοτο Φωτίω, αυτού συναινούντος του Πάπα Ιωάννου. Εντεύθενούν και οι Λατίνοι
συμπεραίνεινώφελον, ότι ου μεγάλα τα Φωτίου εγένοντο αμαρτήματα και προτού κατακρίνα Φώ
τι ο ν, Ιωάννην τον Πάπαν ώφειλον κατακρίνειν, δς εις την εκείνου συνήνεσεν αποκατάστασιν.–Ειρή
ν - -
σθω δε ταύτα διά Βαρώνιον, δς τηλικούτον άνδρα πάνυ αδίκως διέσυρεν.”
ΙΣΤ'.
"Εκ ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ

(εν τη Εκκλησιαστική Ιστορία. Τόμ. Α΄, σελ. 324, εν “Ροττέρδάμη 1699).
“ PHOTIUS έtait d'une naissance illustre. Tarase, qui avait eu tant de part a la faveur d'Irene,
était son grand oncle; le Patrice Sergius son frère tenait a la Cour un rang considérable, et il avait
été lui même chef des Secrétaires. Dailleurs cέtait le plus bel esprit et le plus savant homme de son
siècle. Les Grammariens, les Οrateurs, les Poétes, les Philosophes, les Theologiens, les Médecins
et les Astrologues le reconnaisaient pour leur maitre, parcequ’il avait porté plus loin queux ses
lumières dans toutes ces sciences. Πέtait infatigable au travail, comme il parait par cette excellente
Bibliotheque, qu’il nous a laissée; et la plus grande douleur qu’il sentait dans son exil, έtait cele de
η avoir point de livres. Nous me pouvons pas connaitre les mouvemens interieurs: Dieu seulen est
le juge; mais il parait par ses Lettres qu’il avait un zele ardent pour la gloire de Dieu, une soumission
profonde a ses volontés, quelques rigoureuses quelles fussent. Il reconait que Dieu ne Tavait fait
Ενέque que pour le chatier de ses pechés. Il adorait cette justice. Πsentait de la joie au milieu des
* Παράδοξον τούτο λέγει Βασνάγιος, όμως δε δε τας Ιωάννου επιστολάς πρός τε τον Αυτοκράτορα Βασίλειον και τον Φώτιον έντους
εφεξής Πρακτικούς τής Η' Συνόδου,
maux qui soufrait. Il rendait graces & Dieu de ce que ses soufrances étaient secretes, parcequesa
recompense serait plus grande dans le ciel. Il parait avoir έté plus sensible aux afictions de ses amis,
a qui Ton avait coupé la langue," et qu'on chargeait de chaines, qu’ a sa propre misere; car c'est la ce
qui fait le sujet le plus ordinaire de ses plaintes.
“Ce portrait est bien éloigné de celui qu'on en fait. On le represente quelque-fois comme un
fourbe, un menteur, un perfide, etc, etc. * Maisilvaut nieux juger Photius par ses paroles et par ses
έcrits, que par ceux de ses ennemis. . . . . . . . Baronius fait de Photius un monstre; il lui derobe
jusqu' a son savoir, et lui domme des passions et des mouvemens de haine, qui Taveuglent assez pour
Πui faire dire des puerilités . . . . . Cela fait voir Texcés au quel Tamour pour le Siége de Rome
porte les Εcrivains!
IZ".
Εκ του ΦΡΑΓΚ. ΦΟΝΤΑΝΑ (Fr. Fontana)

(De Photio Novao Romae Episcopo ejusque scriptus dissertatio–εν τω Novae eruditorum deliciae, etc.
Tom. Ι. p. XVII-XXII).
“ Photius ortu, ut videtur, Constantinopolitanus, Tarasi Patriarchae nepos, splendorem generis

a parentibus, qui mortem pro Christo, causa forte Iconoclastarum, obierant, acceptum, eruditione,
doctrina, et pro Republica munis ili delatis auxit adeo, ut brevi summi honores ultro eipetuerint, in
isque ita se gesserit ut mula cum amicis intercederet laudis aemulatio . . . . . . . Magnam utique
hisce Maximi momenti munis obeuntis init Photus gratiam cum Imperi proceribus, suisgue
adjutus virtutibus, mon ambitu et malis artibus, uti contendit Baronius, ad Patriarchatus dignitatem
evectus est, etc. etc –Τούτ' έστιν
“Φώτιος, ό Ταρασίου τού Πατριάρχου άνεψιός, έν Κωνσταντινουπόλει, ώς έρικε, γεννηθείς,
έπιφανείς έσχε γεννήτορας, υπέρ Χριστού μαρτυρικώ τελευτήσαντας θανάτω, ίσως έν τους υπό τών
εικονομάχων γενομένους διωγμούς. Διά δε την ιδίαν πολυμάθειαν και σοφίαν και την ακριβή τών πολι
τικών έργων εκπλήρωσιν ούτω την τού γένους επηύξησε λαμπρότητα, ώστε ταχύ εις τάς ύψίστας τής
πολιτείας ανήχθη τιμάς, πάντας τους καθ' εαυτόν υπερβαλόμενος . . . . . . . Εκείνας δέ τάς λειτουργίας
έπιτελέσας έμβριθέστατα, πάσι τους έντή πολιτεία πρωτεύουσιν έγένετο προσφιλέστατος και διά τάς
ιδίας αυτού άρετάς, άλλ' ού δόλω και πανουργεύμασιν, ώς Βαρώνιος ισχυρίζεται, εις το Πατριαρχικόν
άνήχθη άξίωμα, κ.τ.λ.
ΙΗ΄.
Εκ του ΣΧΟΙΛΛΙΟΥ (Μ. βιοαι)

(εν τη "Ιστορία της Ελληνικής Φιλολογίας, Τόμ. ΣΤ. σελ. 304 και 305. Paris, 1823).
“PHOTIUS a été le savant le plus illustre de neuvième siècle . . . . Photius était un homme
d'une grande érudition et des connaissances tres variées, etc, etc.
* Ίδε περί τούτου την 2αν σημείωσιν έντή πρόταύτης μαρτυρία,

* Μαμβουργιου αυταί εισιν αι βλασφημία, ώς έντους έμπροσθεν ($ β) εσημειωσάμεθα.
14 -
Τούτοις δε Σχοιλλος την “Ιακώβου Bρυκερίου κρίσιν περί Φωτίου υποσυνάπτει,

ούτως έχουσαν
“Tantis ingeni dotibus eum natura efinxerat, tantis ormamentis ars et industria mobilitaverat,
ut qui literarum laude ili isto tempore praeferri possit, inveniretur memo. Veterum enim lectione et
accurato judicio subactus, dioi non potest, quantis eruditionis philosophicae, medicae, theologicae
liberaliumque disciplinarum thesauris palmam omnibus suae aetatis praeripuerit” (Iac. Bruckeri Instit.
hist. philos usui acad. juvent. adornata. Ed. Bom, p.477) τούτ' έστιν. “Ούτως είχεν ευφυίας, και
τοσούτον αυτώ κόσμον ή επιστήμη και ή παίδευσις έπέθηκεν, ώς μηδένα τών κατ' αυτόν οιόν τι είναι
εύρεϊντή τών γραμμάτων δόξη προφερέστερον. Την γάρ τών άρχαίων συγγραμμάτων μελέτην έπιπόνως
και έν άσφαλεί τή κρίσει ποιησάμενος, αμήχανον ειπείν, οίος φιλοσοφίας και ιατρικής, θεολογίας τε και
φιλολογίας θησαυρούς δαφνηφόρος έν πάσι τους καθ' εαυτόν άναδέδεικτα.”
ΠΘ".
Εκ του ΑΔΑΜΑΝΤΙΟΥ ΚΟΡΑΗ

(έντος Προλεγ. τής των Αισωπείων μύθων συναγωγής, σελ. κέ).
“Tην έννάτην (εκατονταετηρίδα) ελάμπρυνεν ό πολυμαθέστατος Πατριάρχης Φώτιος με τα σοφά
του και ποικίλα συγγράμματα, και ό μαθητής αυτού Μιχαήλ ό Ψελλός. *
Κ".
"Εκ ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ,

(εν τοις Προλεγ. τής Ισοκράτους εκδόσεως Τόμ. Α΄, σελ. μστ).
“Η μνήμη τού Φωτίου και Ευσταθίου θέλει μείνει άνεξάλειπτος εις όλων εκείνων τάς ψυ
χάς, όσοι χαίρουσιν εις τήν δόξαν τής Πατρίδος. *
ΚΑ".
Εκ του ΒΙΛΛΕΜΑΙΝΟΥ (Μ. Willemain)

(έντή περί των Ελληνικών μυθιστορημάτων διατριβή-Etudes de Littérature ancienne et etrangere, σελ. 157. Paris, 1846).
“Malgré ces vices de Tempire Gree, on me peut nier qu’il n'ait conservé jusqu' a sa chute une
civilisation dont profita le reste de l'Europe,
“Dans la barbarie du moyen age la science de Constantinople était un phémomene. On ne
trouverait rien, a cette époque, dans l'Occident, qui puisse donner Tidée du vaste savoir et de l'esprit
philosophique de Photius, etc. etc.
ΚΒ΄.
"Εκ του ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ

(εν τω “Περί των Ο' ερμηνευτών της παλαιάς Θείας Γραφής.” Τόμ, Δ΄, σελ. 752-755 εν Αθήναις 1844-9).
- - Σ - --
* ΦΩΤΙΟΣ, το μέγα όνομα, και τούτε κατ' αυτόν και τών μετ' αυτόν αιώνων το θαύμα ούτινος με
- - - - ---- ν
σταί πάσαι μέν βιβλιοθήκαι, πάσαι δε σελίδες τής Εκκλησιαστικής Ιστορίας ό γένει τε και πλούτω και
- Λ
άξιώμασι, και δή και μεγαλοφυΐα, και σοφία, και αρετή, και ευσεβεία περικλεέστατος, την πατρίδα Bυ ν - ν -
ζάντιος, υιός γονέων μαρτυρικώ κοσμηθέντων στεφάνω, και προγόνων περιφανών, Ταρασίου τού άοιδίμου
Λ φ
Πατριάρχου άνεψιός, άδελφός δε Ταρασίου Πατρικίου την άξιαν (ώ και την Μυριόβιβλον προσεφώνησε), - ν - »
και αυτός Βασιλικός. Πρωτοσπαθάριος, και τής Συγκλήτου Βουλής άρχιγραμματεύς, και εξ απορρήτων
(Πρωτοασηκρήτις), και, τέλος, Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως (τώ 858), μετά την υπό του Καίσαρος
- ν
Βάρδα παράνομον έξωσιν τού μακαρίου Ιγνατίου, άκων μεν και μετά βίας άφορήτου άγόμενος, και έλκό
ν Φ - φ » Β δ - α λή ν ν - ν » - - ν η ν ν
μενος, και αποδυσπετών (ώς αυτός ό Φώτιος έντή προς αυτόν τον Βάρδαν επιστολή περίτρανα και
περιπαθώς διακηρύττει), άλλ' όμως έπ’ αγαθώ της Ανατολικής Εκκλησίας και της Ορθοδοξίας, θεία
νεύσει και ψήφω τού Κλήρου και τού λαού προχειρισθείς. Σιγάτω πάσα συκοφαντία. Ούτε Νικήτα
Δαβίδ, τού Παφλαγονίας Επισκόπου, και αυτόχρημα Παφλαγόνος, ή παφλάζουσα γλωσσαλγία, ούτε
- - - - - Α
Στυλιανού τού Νεοκαισαρείας, τού και Μάπα, οι λήροι, ούτε πού Σμύρνης Μητροφάνους ή πεισμονή,
ούτε Θεογνώστου, τού δύο Ποντιφήκων, Νικολάου και Αδριανού, δουλοπαροίκου πρόσφυγος, ουδέν έβλα
ψαν το κλέος, όπερ άγήραντον ή τών πραγμάτων άλήθεια τον Φώτιον περιβάλλει. Και τούτους μεν
Υ ν α α ν θ αν "Τν - ν ν Α φ ν ν ν
έμνημονεύσαμεν ώς ήμεδαπούς, οίτινες έκδικούντες τον αναξιοπαθήσαντα (ώ προσέκειντο) Ιγνάτιον, ή

δίκησαν συκοφαντήσαντες τόν άναίτιον Φώτιον ούτό μέγεθος έτέρωθεν και αυτοί, προς ίδιον έαυτών
έλεγχον, καθομολογούσαν. Tών δ’ έκατόν και δώδεκα πηγών τού χιλιοίκου Βατικάνου τάμυ
ν ν δ ν Φ ν λ ν "Ο ο Α. ν α Α ν ν ν
ριόκρουνα στόματα, σφοδρά και μάτην δέοντα κατά Φωτίου, παραλείπομεν. Όσω γάρ πλείω γεγρά
φασι, και γράφουσε δε μέχρι και σήμερον, " τοσούτω μείζονα μεν την άρίζηλον Φωτίου δόξαν, λαμ
προτέραν δε την έαυτών άδικίαν άποδεικνύουσιν. Μέχρις άν, Θεού νεύσαντος, ύποκλίνωσε τις “Ρω
μαϊκάς πελεκοφόρους δέσμας ενώπιον τού τροπαίου
ν α Α. "Εν
τής του Αποστόλου Πέτρου Ορθοδοξίας, ο πρώτος
- ν ν - - ν ν ν - ν
έστησεν ό Φώτιος κατά τής το σχίσμα τών Εκκλησιών τερατοτοκησάσης Aνομίας. Και ταύτα μεν
Θεώ μελήσει, “ός έστιν ή ειρήνη ή μών. * Tού δε Φωτίου τάς άρετάς κηρύττουσιν
εις αιώνας, ας κατέλιπε κοινόν πάσι τους έθνεσι θησαυρόν, αι άθάνατοι βίβλοι. Οποιον πολυμαθείας
πελάγιον χεύμα! "Οστις αναγνώ, την Μυριόβιβλον αυτού Βιβλιοθήκην, εξίσταται, βλέπων άνδρα
βιβλιακώτατον, άχανεστάτης αναγνώσεως ταμιούχον, ακριβέστατον ιστορικόν, γραμματικόν,
μουσικόν, περί τήν ποίησιν δεξιόν (φέρονται δε τούτου και Ωδα), γεωγράφον,
χρονολόγον, άρχαιολόγον, πάμπλου τον φιλολόγον, μεγαλοφυέστατον κριτικόν,
Εάν δε και τ' άλλα, και μάλιστα τάς επιστολάς, άναγνώς, θαυμάσεις τον φιλόσοφον, τον μαθη
μ α τ ι κόν, τον ιατρόν, τον εύφρα δέστα τον βήτορα. Τάς δε περί την Νομικήν έξη
κριβωμένας αυτού γνώσεις τάς δε περί τα πολιτικά; τάς δε περί τα Κανονικά, και πάντα τα πής
Εκκλησίας; Πάμμουσον όράς παιδείας ενδιαίτημα εξαιρέτως δε τής Θεολογίας ιερώτατον τέμενος,
ν - 3 Α ν Α. ν ν ν - η - ν -
και στόμα της Ορθοδοξίας τρανόφθογγον, λέξει τε και φράσει κεχαριτωμένη και έκφαντορική τα πανάγια
τής ευσεβείας μυστήρια τελεστικώς αναπτύσσοντα, και ιερουργούντα. Και πανταχού δε το πρέπον τού
λόγου διατηρεί, συνάπτων ευφυώς τής Αττικής Mούσης την ακρίβειαν προς τις νεωτέρας χάριτας της
" "Ενταύθα και τάδε διάοίδιμος υποσημειου συγγραφεύς-“Ίδε την υπό τού "Αββά Παγήρου "Ιστορίαν του Φωτίου, όπου ο δεινός ούτος
μεταγραφεύς, ή πλαγιάρι ο s, έφιλοτιμήθη παραστήσαι μετά δύο ήδη αιώνας τα τού "Ραδήρου και Βαρωνίου και άλλων Αββάδων "Ιη
σουϊτών ευρωτώντα ψεύδη, τής φύσεως αυτών αισχρότερα, επιχρώσας ταύτα και διά τινων έπαρστέρων αυτού συμπερασμών, μηδέν έτε
ρον εμφαινόντων, ή κακοηθείας υπερβολήν. Αλλ’ ικανώς κατέστεξε την μήτ' ι ά ν μήτε γήρυν άληθείας φωνούσαν Ίαγήρειον ταύτην
ραψωδίαν όχαρίες κάλαμος του ημετέρου Στεφάνου Καραθεοδωρή, του ιατρού –Ίδε το Επίμετρον εις την επιστολιμαίαν
επί κρισιν, όπερ. δ μουσοτραφής Ηλίας δΤανταλίδης εξέδωκεν εν Κωνσταντινουπόλει, αωμζ". Συγχρόνως έβράπιζε την αλαζονείαν του
Αββά και δMortreuil: Hist. du Droit Byzantin, Tom. 2. p.496. *
ΙΙΟ ΜΑΡΤΥΡΙΑΙ ΠΕΡΙ ΦΩΤΙΟΥ,
Αλεξανδρινής εύγλωττίας. Και δικαίως άρα Μάξιμος όMαργούνιος έθαύμαζε τον ιερόν και σοφώτατον
Φώτιον κ.τ.λ. κ.τ.λ.
ΚΤ,
Εκ του ΣΠΥΡΙΔΩΝΟΣ ΖΑΜΠΕΛΙΟΥ τού Λευκαδίου

(εν τη "Ιστορική Μελέτη περί Μεσαιωνικού Ελληνισμού, σελ. 321-325)
Κεφ. ΞΖ".
Τό σχίσμα και ό Φώτιος. *
“Εις τάς παρεκτροπάς τού Κλήρου και την ενδεχομένηντών πνευματικών ποιμένων διαφθοράν ή
πάνσοφος και θεόπνευστος τής Νικαίας Τριαδική θεολογία είχεν εγείρει έμποδον άνυπέρβατον. Κατά
τα δόγματα του Συμβόλου τής Πίστεως και τούς Κανόνας, ή καθολική τού Χριστού Εκκλησία ουδείς
χεν, ουδε ήδύνατο να λάβη ποτέ Δεσπότην επίγειον, ή λαϊκόν, ή μικτόν έχοντα χαρακτήρα, κεφαλής
ούσης τού Χριστού, τούτου μόνου και ουδενός άλλου. Δογματίζουσα δε κατά την Εύ
αγγελικήν διδασκαλίαν καί τάς αποστολικάς παραδόσεις την εκπόρευσιν τού άγίου Πνεύματος εκ μόνης
τής υποστάσεως τού Πατρός, και ουχί έκ τής τού Τιού, γινομένην, έμπόδισεν εις οιονούν λεγόμενον
έπι γής αντιπρόσωπον Ιησού Χριστού, και κεφαλήν τής Εκκλησίας, να σφετερισθή την εξουσίαν
τού άγίου Πνεύματος, και να άρχη άνεξελέγκτως και σκανδαλωδώς έν όνόματι τής Θεότητος,
“Οι Λατίνοι, οίτινες επισήμως ώμοφρόνησαν έν Νικαία και ταϊς άκολούθοις Συνόδοις εις τού
δόγματος τούτου την καθιέρωσιν, ή δεν έννόησαν τις ιστορικάς και πολιτικάς τού συμβόλου συνε
πείας, ή δεν ήδυνήθησαν ν' αντιτάξωσιν εύγλωττίαν και δραστηριότητα εις την φιλελευθέραν και ορθότο
μον ρομφαίαν τής τών Ανατολικών Πατέρων ευγλωττίας. Βέβαιον, ότι διά τοιούτου μέσου οι 318 θεοφό
ροι Πατέρες αποκλείσαντες εις πάντα τον αιώνα τής Εκκλησίας τον θεοκρατικών απολυτισμόν, έβρι
ψαν ούτω τα θεμέλια τής δημοκρατικής μέν, αλλά συνετής πολιτείας τής Ορθοδοξίας. Αλλά καθ' ήν
είπομεν έποχήν σφετερισμού και σπουδαρχίας, ή Τριαδική αύτη και δημοκρατική θεολογία τής Ανατο
λικής Εκκλησίας δεν συνέφερεν ουδόλως εις τόν άρχολίπαρον τής “Ρώμης Επίσκοπον. “Η Ρώμη λοι
πόν βιάζει το Σύμβολον, όπως υπερυψωθή κοσμικώς άθετεί τής Α΄ Συνόδου το ισχυρότερον θεμέλιον,
αυτήν την ψυχήν τής παραδόσεως, να αυτοκηρυχθή κεφαλή υπερτάτη τής Εκκλησίας, μοναδική ατο
μικότης, έπίγειον εξεικόνισμα τής πλήρους Τριάδος έντή Χριστιανωσύνη, και (φεύ τής βλασφημίας 1)
τετάρτη σχεδόν τής Τριάδος υπόστασης. Κατ' αυτήν το άγιον Πνεύμα, το τρίτον τής θεαρχίας πρόσωπον,
Wir infinite lectionis, stuponde eruditionis, omnium non sui modo, sed, et omnium pene seculorum dootissimus. etc. Cave, p. 387.
ουδ’ αυτός ο κλεινός Καρδινάλιος Μάιος ήρνήσατο τους (όσον επί πολυμαθεία) όφειλομένους τώΦωτίω επαίνους, προστίθησι δε όσοφος
ανήρ και όσα δ τής άληθείας συνήγορος Φώτιος έγραψεν, αριθμών μετ' επαίνων τους επισήμους Πάπας της Ρώμης, όσοι το θείον Σύμβολον
ώμολόγουν χωρίς τής στυγεράς και παναθέσμου προσθήκης και τούτων ου μόνον τους παλαιοτέρους καταλέγει (οιον τον τρισάλβιον Δά
μασον, τον Κελεστίνον, Λέοντα τον Μέγαν, τον κλεινόν Βιγίλιον, τον καλόν κάγαθον Αγάθωνα, Γρηγόριον τον Α΄ και Ζαχαρίαν), αλλά και
τους αυτώ συγχρόνως Παπεύσαντας, Λέοντα τον Δ΄ (τώ 855), Βενέδικτον τον Γ', Ιωάννην τον Η΄, εφ' ου και Φώτιος αυτός έπα
τριάρχευσεν. κ.τ.λ.
2. “Απαν παραθείναι το περί Σχίσματος Κεφάλαιον τής άξιολόγου εκείνης πραγματείας έγνων, ώς ου μόνον περί Φωτίου μαρτυρούν,
και τους μεγάλους εκείνου και θεαρέστους υπέρ τής Ορθοδοξίας και τής πολιτικής ελευθερίας αγώνας δικαίως έξυμνούν, άλλά και ως
την άληθή τού Σχίσματος αιτίαν όρθώς καταδεικνύον, οία περιήν, και έστι και έσται. Εν τούτω γάρ ή άλήθεια, καθάπερ και ο θαυμαστός
, Θεοφάνης δΠροκοποβίκιος άπεφήνατο (ίδε έντους έμπροσθεν, $ ή) και επί τούτω μόνω έχει τις δρθώς και δικαίως επιφωνήσαι, όπερ ουκ
δρθώς έπι τή τού Βάρδα επιτιμήσει δ "Ιστοριογράφος και Καθηγητής τής Ιστορίας Ιάγερος έπεφώνησεν “ Hine male labes!” και,
“Voila Torigine des maux, qui ont troublé l'Egise, et divisé en deux la robe mystique de l'Homme-Dieu!" ("Ιδε εν τοις έμ
προσθεν, $ κό" σημ.)
ΜΑΡΤΥΡΙΑΙ ΠΕΡΙ ΦΩΤΙΟΥ, ΙΙΙ
αυτό το πρόσωπον, καθ' ού όστις άμαρτάνει συγχώρησινάς μή προσδοκά η κατ' αυτήν, λέγομεν, το ζωοποιόν
Πνεύμα δεν εκπορεύεται πλέον παρά τού Πατρός, ώς έθέσπισεν ή έν Νικαία Σύνοδος κατά τον νούν
και την θεολογίαν αυτής εκείνης τής θεότητος, άλλ’ έκπορεύεται παρά τού Πατρός και παρά τού
Τιού-Ο Πάπας, Υιού άντιπρόσωπος και πληρεξούσιος διακηρυττόμενος, εξεπόρευσε λοιπόν το άγιον
Πνεύμα έπι ταύτη δετή άσαλεύτω πέτρα οικοδομών την εξουσίαν του, προεχειρίσατο έαυτόν έπι πάσης
γής μόνον έκτών θνητών άλάνθαστον και άναμάρτητον. Τοιουτοτρόπως αποστέλλων το κύριον και ζωο
ποιούν και φωτίζον μέρος τής Θεότητος ό δούλος των δούλων του Θεού, ύψωσε την κε
φαλήν ού μόνον υπεράνω λαών και Ηγεμόνων, άλλ’ επίσης υπεράνω και αυτής τής μιάς, άγίας, και
καθολικής Εκκλησίας, ταύτης της μόνης άλανθάστου και άναμαρτήτου Ανάσσης και Βασιλίδος τής γής,
και καθέδρας τού Πνεύματος,
* Πλήν τούτον τον σφετερισμόν, όστις θεολογικώς μέν έτάραττε τα θεμέλεια τής Χριστιανικής
θρησκείας διά τής άλλοιώσεως τού Δόγματος, ήθέτει δε πάσας τάς Συνόδους, όσα έκύρωσαν αυτό, κατ’ έ
ξοχήν τήν πρώτην και τρίτην, τούτον τον σφετερισμών ή Ανατολική Εκκλησία, αύτη ή άληθώς Ορθόδο
ξος και δημοκρατικώς συντασσομένη τού Χριστού Νύμφη, δεν ήδύνατο να συνομολογήση κατ' ουδένα
τρόπον, χωρίς να παραβή τούς άνωτάτους νόμους τής υπάρξεώς της και τής οικονομίας της, χωρίς να
παραδώση χειροδέσμιον εις ένα ιερέα Ιταλών τον ευγενή και παλαιγενή τής Ελλάδος λαόν, χωρίς
να παραδώση τάς τύχας τής Ανατολής υποχείριους εις την έτι μιξοβάρβαρον και απολίτευτον
Δύσιν.
“Εντεύθεν ή πέτρα τού σκανδάλου, ή άρχή τής άνεξαντλήτου διχονοίας εκείνης άναμέσον Δύσεως
και Ανατολής, ήτις θέλει κλονίσει θρόνους, θέλει αναστατώσει λαούς, θέλει διαπεράσει ταραχωδώς
την ιστορίαν δώδεκα εκατονταετηρίδων, υπό σχήμα και όνομα διάφορα διαιρούσα την γήν τού πολιτι
σμού εις δύο μέρη, ένθεν το μέρος τής Ορθοδοξίας έντή δημοκρατία και τή ένότητι, έκείθεν δε το τής
πολυδοξίας έντώ διαμελισμώ.
“Το κλεινόν όνομα τού Φωτίου συνδέεται με την ιστορίαν τού Σχίσματος, καθώς τρόπω και
χρόνω διαφόρους ή μνήμη τού Κόδρου περιφανώς συνδέεται με το τής Ελλάδος δημοκρατικών πολι
τευμα, ή ή μνήμη τού Μεγάλου Αλεξάνδρου με τον πρώτον εκείνον Ανατολικόν τής Ελλάδος χρωμα
τισμόν. Nούς πολύς και φερέπονος, ψυχή πάντως Αγγελική και Ευαγγελική, καρδία πάλλουσα φιλο
γενεστάτους και φιλορθοδόξους παλμούς, ζώσα βιβλιοθήκη, μουσείον σοφίας παλαιάς και νεωτέρας,
κοσμιότητος θησαυροφυλάκιον, ό Φώτιος, ιστάμενος ώς μνημείον θεόκτιστον άρχαίου και μεταγε
Λ, - ν - ν - ν - - - - α -- - ν α Α
νεστέρου μεσαιωνισμού, συνεχίζει τάς διαφόρους έποχάς τής δούλης τού έθνους ήμών ιστορίας, ιστορία
* Τούτο κατά την τού Σωτήρος ήμών διδασκαλίαν λέγει ο συγγραφεύς. “Διά τούτο λέγω υμίν πάσα άμαρτία και βλασφημία
“άφεθήσεται τους άνθρώποις, ή δε τού Πνεύματος βλασφημία ουκ άφεθήσεται τους άνθρώποις. Και ως ανεπη λόγον κατά του Υιού τού
“ άνθρώπου, άφεθήσεται αυτών δε δ' αν είπη κατά τού Πνεύματος του αγίου, ουκ άφεθήσεται αυτώ ούτε έντούτωτώ αιώνι, ούτε έντώ
“ μέλλοντα. * (Ματθ. ΙΒ', 31-33). Σημ. ήμετ.
* Τις των Παπών πρώτος εαυτόν ούτως έπωνόμασεν, είρηται ήμύν εν τοις έμπροσθεν ($ λ8' σημ.). Ο δε αοίδιμος Κοραής και τάδε
περί τούτου σημείο έντή Συμβουλή των τριών Επισκόπων προς τον Πάπαν 'Ιούλιον Γ. (σελ. 6) –* Οι Πάπα (λέγει) θέλοντες τάχα
ν' άκολουθήσωσι ταύτην τού Χριστού τήν περί ταπεινοφροσύνης διδασκαλίαν (“δ δε μείζων υμών έσται ύμών διάκονος” και
“ός εάν θέλη εν υμίν είναι πρώτος, έστω υμών δούλος”), επενόησαν να λέγωνται και να γράφωνται Δούλοι των δούλων
τού Θεού, Servi 3erworum Dei. Επινόημα όχι άδέξιον επειδή δμολογούντες εαυτούς δούλους κυρόνουν ένταυτώ και το μεί
ζονες τής Ευαγγελικής φράσεως. Και την υπεροχήν ταύτην παντού και πάντοτε την έζήτησαν, και την έσφετερίσθησαν κατά τών λοι
πών Επισκόπων και Πατριαρχών με τόσην πείσμονήν, όσην δεν έδειξάν ποτε οι άρχοντες των εθνών. Το δε Δούλοι αυτοί
μόνοι το λέγουν άλλα δεν υποφέρουν να το ακούωσιν απο άλλου στόμα. Επέγραψέ τις Γερμανός ιερεύς την προς τον Πίον Δ΄ επιστολήν
του, πιστεύσας δ ταλαίπωρος εις την φαινομένην τών Παπών ταπεινοφροσύνην, “Tώ Μακαριωτάτω. Πίω τετάρτω, δούλω τών δούλων
του Θεού. * Αλλ' επιδημήσας έπειτα εις “Ρώμην, και φιλακωθείς από το κριτήριον τής Ιεράς εξετάσεως, έμαθεν, ότι τα τοιαύτα δεν πρέπει
να εξηγώνται κατά γράμμα,
112 -- ΜΑΡΤΥΡΙΑΙ ΠΕΡΙ ΦΩΤΙΟΥ,
ών αυτός εκείνος δραματική και τραγικωτάτη τής ώρας τής μάλλον δεινής και κρισίμου τού γέ
νους μας.
“Το ύπερέχον “Ελληνικόν πνεύμα τού Φωτίου, πνεύμα όξυδερκές, προγνωστικόν, έλθόν θεία
χάριτι κατά καιρόν, ότε ή Μεσαιωνική Ελλάς ήτοιμάζετο να μεταβή άπό τών Συνόδων εις την διπλω
ματίαν, τούτο, λέγομεν, τό θεόπνευστον όργανον τής Προνοίας, διά γενναιοψυχίας άπαραμιμήτου και
θυσιών αφειδών ειρήνης, πλούτου, παιδείας, προσωπικής ελευθερίας, άφήρπασεν έκ τών όνύχων του
Παπισμού, τότε κινδυνεύον ιερόν σκάφος των Αποστόλων και την έτοιμόββοπον Ελληνικήν κοι
νωνίαν,
“Ο Φώτιος έσωσε την Ορθοδοξίαν και το έθνος έκτής προκειμένης αβύσσου. Και ή μέν ευγνω
μονούσα μήτηρ Εκκλησία έορτάζει την άγίαν του μνήμην τή στ΄ Φεβρουαρίου, το δε έθνος μνημονεύει
αυτόν μεταξύ τών ήρωικωτέρων σωτήρων του –Τις ήθελεν είσθαι κατά το τυχόν ή ειμαρμένη τού Ελλη
νισμούς που δε σήμερον το σεβάσμιον αυτό τής Ελλάδος όνομα, εάν οι πατέρες ήμών είχον καθυπο
βληθή ύπό ζυγόν Λατίνων ιερέων, “άνδρών δυσσεβών, ώς ό Φώτιος γράφει, και αποτροπαίων, άν
δρών έκτού σκότους άναδύντων, τής Εσπερίου μοίρας ύπαρχόντων γεννήματα;"
“Tού περιβοήτου προσώπου τούτου ή βιογραφία (ήν είθε γλαφυρός τις κάλαμος φιλοδωρήσει προς
την αναγεννηθείσαν Ελλάδα ώς χάρισμα έρατών και άγλαότιμον), ό βίος τού ιστορικωτάτου τούτου τών
Μεσαιωνικών ήμών ανδρών είναι άξιοζήλωτον παράδειγμα τής επιμονής και τής έγκαρτερήσεως, αίτι
νες συνήθως επιββωνύουσιν εν ταις συμφορας τήν εις τινα μεγάλην ιδέαν προσαφωσιωμένην μεγαλό
νοιαν. Απελα, και έξορία, και φυλακισμοί, και ύβρεις, και έκθρονισμοί κατ' ουδέν ίσχυσαν έπι τής
άπτοήτου και άταράχου, και όντως άρχετύπου ψυχής τού άδυσωπήτου πολεμίου τής Παπικής θεοκρατίας,
Έγραφενό θείος φιλολογικήν και θεολογικήν ύλην έντή πολυοδύνω έξορία μετά τής αυτής γαλήνης,
ής έχαιρεν έντώ Πατριαρχικώ σπουδαστηρίω του έκτής εξορίας δε τάς σοφάς έπεμπε και ψυχωφελείς
και μεγαλόφρονας έκείνας επιστολάς, άς ό σημερινός Έλλην επανειλημμένως δύναται ν' αναγνώση
και άκουράστως, Φώτιος, λέγει ό Οικονόμος, το μέγα όνομα . . . . . κ.τ.λ.
“Τούτον λοιπόν τον σοφώτατον και έθνικώτατον άνδρα ή έθνική τής Ελλάδος Εκκλησία καθάπερ
άγιον ευφημεί. Και ιδού ποιον ακριβώς είναι τό γνώρισμα τής Μεσαιωνικής ιστορίας μας. Όπου
έπεσεν αίματος βανίς, έκεί ώς έκ θαύματος έφύτρωσε μνήμη τις σεβασμία ! Όπου ήγέρθη μαρτυρίου
κολαστήριον, έκει ταπεινώς ηγέρθη ναός άπερκόσμητος μέν, πλήν έμφρουρών μίαν τινα παράδοσιν
έθνοσωτήριον! Όπου έξήστραψεν άρετή και σοφία και παιδεία και αγάπη πρός τήν φυλήν, έκει ύψώθη
ψαλμωδία και δοξολογία. Η Εκκλησία των Λατίνων έκανόνισεν “Ηγεμόνας και Βασιλείς και μεγι
στάνας ή Ελληνική διένειμε, και διανέμει σήμερον έτι, στεφάνους άμαραντίνους πρός γυμνητεύοντας
και διωκομένους, προς πένητας και μαρτυρούντας διά τήν άλήθειαν, διά την ελευθερίαν, διά τον φωτι
σμόν! Οι σημερινοί τής Δυτικής καινοτομίας όπαδοί άς θεωρώσιν ύπεροπτικώς τους βίους τών άγιων
και των Οσίων τής Ορθοδοξίας μας ήμες πολλάκις έκλαύσαμεν έπ' αυτών και έκτών καρδιοσταλά
κτων εκείνων δακρύων μας όμολογούμεν, ότι περισσότερον έδιδάχθημεν, ή έκ τινων πεφωτισμένων
Ευρωπαϊκών βιβλίων. Δι' εκείνους, οίτινες πιστεύουσιν εις την επίβλεψιν τής θείας Προνοίας, το
Συναξάριον, αύτη ή ιερά τής Μεσαιωνικής ήμών Ελλάδος Οδύσσεια, περιέχει πρωτότυπον ύλην, ήτις
δεν περιμένει πλήν τον προσήκοντα λαμπρυσμόν.”
Ίδε τού αυτού συγγραφέως και τάς “Βυζαντινάς μελέτας” ένσελίδ 454 και εφεξής
ένθα (σελ. 467) παραδόξως βλέπομεν τήν εις τον Πατριαρχικών θρόνον ΦΩΤΙΟΥ ανά
βασιν παράνομον έπεισαγωγήν καλουμένην. Ότι μέν γάρ Ιγνάτιος αδίκως και παρα
- Σ Α - 1 - Α" » α - α - - - - αν -
νόμως εξεθρονίσθη, τούτ' άληθές έστι, ώς και ήμες μετά πάντων είπομεν ότι μέντοι
ν » - -- Σ -
ΦΩΤΙΟΣ παρανόμως έπεισήχθη, τούτο ούκ όρθώς είρηται.
ΚΔ".
Εκ των Δομινικανών ΡΙΧΑΡΔΟΥ και ΓΙΡΩΔΟΥ (Richard et Giraud)

(έντή Εκκλησιαστική Βιβλιοθήκη. Τόμ, ΙΘ΄, εν Παρισίοις 1824).
“ Photius fut régardé même par ses ennemis comme le premier homme de son siècle, et digne
d’être comparé aux anciens, pour son esprit, son savoir, et son éloquence. Grammairien, poète,
philosophe, orateur, mathématicien, critique, médecin, politique, astronome, théologien, interprete, il
έtait habile dans toutes sortes des sciences, etsi on eccepte les ecrits qu'il composa contre l'Elise,"
tous ceux qui mous restent portent le caractère des ouvrages qui méritent d’être transmis a la postérité;
Une grande metteté dans le style, beaucoup de force et de précision dans le raisonnement, de Télevation
dans les pensées, de la pureté dans les expressions, de la noblesse dans les sentiments, une critique
fine et judicieuse, un tour déloquence délicat, persuisif et gracieux: c'est ce que Ton remarque
principalement dans ses Lettres. Il joigmait a tant des talens une grandeur d'ame bien supérieure a ses
disgraces, et qui dans le temps même qu’il έtait captif et exilé, le faisait parler aux Empereurs avec
la même force et la même hardieuse, que si Τeut été en pleine liberté. Heureur ! s’il me se fit μας
Παιδεέ dominer par une ambition dénésurée, φut occasiona le schisme entre les Elises d’Orient et
d'Occident.” *
ΚΕ".
Εκ του ΚΕΙΛΛΙΕΡΟΥ (Remy Ceillier)

(εν τη Γενική Ιστορία των Εκκλησιαστ, συγγραφέων. Τόμ, ΙΘ).
“Όσα μένοι Δομινικανοί “Ριχάρδος και Γιρώδος περί Φωτίου γεγράφασιν, έκτού περιωνύμου ταύτα
παρελήφασι συγγράμματος τού Κειλιέρου– Histoire Générale des auteurs sacrés et Ecclésiastiques,
par le R. P. Dom. Remy Ceillier –πάντα κατά λέξιν εξ εκείνου αντιγράψαντες. Αυτός δ’ εκείνος
ό διάσημος συγγραφεύς τα περί Φωτίου και τών συγγραμμάτων αυτού εν εκτάσει έξιστορών (Τόμ, ΙΘ',
σελ. 426-453), ει και εν πολλούς φαίνεται αναξίως έαυτού Νικήτα τώ Παφλαγόνι και τους άλλοις τών
Φωτιομάχων επόμενος, όμως πολύς έστιν έντώ θαυμάζειν τον Φώτιον, και τάδε προς τους ειρημένος
λέγων περί αυτού. “Για nature et la fortune 5 έtaient comme νέunies pour faire de Photius un des
plus grands hommes de son siècle.”
Τά δ’ αυτά και παρ' ΗΛΙΑι τω ΔΟΥΠΙΝΩι δεν έστι περί ΦΩΤΙΟΥ και των συγ
Αν Σ - Α » - ν
γραμμάτων αυτού λεγόμενα, άλλ' εν τέλει και την συνήθη και στερεότυπον εκείνην φέ
" Ο Φώτιος έγραψε κατά της Εκκλησίας! Κατά των αιρέσεων ναι. Αλλά κατά της Εκκλησίας που και πότε;
--
* Αύτη έστιν ή συνήθης και στερεότυπο, παρά πάσι τους Παπσταϊς εξαίρεσης, όταν περί Φωτίου γράφωσιν. Αλλ' ειδιά φιλοδοξίαν το
της Εκκλησίας εγένετο σχίσμα, ού. Φωτίου ή τοιαύτη φιλοδοξία, ού πάς ο βίος ταπεινοφροσύνης της κατά Χριστόν έστιν υπόδειγμα,
αλλά τών άλαζόνων εκείνων, οι τήν δόξαν των ανθρώπων μάλλον, ήπερ την δόξαν του Θεού ή γάπησαν.
15
1144 MAPTYPIAI IIEPI ΦΩΤΙΟΥ.
οοντα ἐξαίρεσιν·-” Heureux, s’il α s’en servir pour le bien de l’Église, etc. etc. (Ellies
Du-Pin. Nouvelle Bibliothèque des auteurs Ecclésiastiques. Tom. VII. p. 80—109.
Autrecht, 1731).
Κ”.
Ἐκ Τα EAINT-KPOlÔT (Sainte-Croix)
(Examen critique des Historiens d’Alexandi-e le Grand, p. 763—5. Sec. Edit. Paris, 1804).
" Cent ans après, parut Photz’us, critique habile, savant profond et universel, dont quelques écrits ’
respirent la vertu et la sagesse, l’homme le plus capable de coopérer au rétablissement des lettres, et
de donner une impulsion salutaire aux esprits.”
d \ a I , - . .
E7re'rau μετα ταυτα ή στερεοτυποα εκείνη ἐξαίρεσιο_Μ818 ambltleux, mé
_ κ ν Μ \ n F! y a
chant—mu τ αλλα τα Totavra, a7rep, ces καὶ εν TOLS‘ ἔμπροσθεν κἔ στοα.) Gin-0,14611, κηλί·
, a n " l › ι ι ·· Α Α
δεο εισὶν απρεπειο τα πολυτιμερ εκεινα συγγραμματι καὶ πρ του σοφου συγγραφέα·
, I 9 I d A \ I \ \ 1.. " " / î
ονοματι. Αλλ ορο”` ταυτα και o :ταρω` ÊawT-Kpowç τῳ Hume-p.9) mezaaueuos, av0w
y \ A x A ) a
ἐπάνεισιν ει;` το” του ΦΩΤΙΟΥ ο·οφία$` επαίνουο, περὶ 7'779 BLBÀLoflrjxns‘ αυτου λόγον
ποιούμενο:· καὶ τελευτῶυ ἐπιλέγει·
" Jamais personne n’aima plus l’étude que cet homme célèbre, et il se plaint avec raison de ceux
qui le privèrent dans son exil de la societé de ses livres, supplice étrange, nouveau et imaginé pour
lui seul.”
KZ’.
'Εξ αυτου IAI‘EPO‘I‘ (Abbé Jager)

à Ή' πολλάκι; ἔμνήσθηαεν
- 'ΙστοP ία του Φωτίου, σελ. 394 K.
" On m’aura taxé sans doute (l’exagération, lorsqu'en dépeignant sa noire perfidie et sa profonde
perversité, j’ai constamment rendu hommage à. ses rares talents. 2 Mais je n’ai point à me rétracter:
le langage que j’ai tenu est celui de ses contemporains, de ceux-là. même qui étaient le plus opposés
àsa conduite. 3 Nicétas nous le représente toujours comme le plus éminent personnage de son siècle,
comme digne d’être placé, par son génie et son savoir, à côté de plus grands savants des siècles
précédents. Il possédait les connaissances les plus variées, l’éloquence, la poésie, la philosophie, la
théologie et le droit canon. La médecine et la politique n’avaient rien (le caché pour lui: il pénétrait
les secrets de l’une, il sondait les profondeurs de l’autre, avec une égale sagacité. Doué d’une ardeur
l Δια τί δέ τινα, αλλ'οἰι πάντα;

2Τοἴτο μαλλον όφειλε φοβεΐσθαι ’Ia’rycpos έν oÎs καταβλασφημεΐ του πανιἔρου Φωτίου, ουδεμίαν απολιπαν ψευδου: καὶ σνκοφαντία:
υπερβολήν· τοῦ δὲ δόξαι υπερβολῇ κεχρῆαθαι, ἔν ois τὴν σοφίαν αυτου {EU/uni, φόβο: ουδε“. Πολλῷ γαρ πλέον ΙΙαγέρου τὴν σοφία,
Φωτίου υμνησαν πάντα οἱ ἐξ ἐκείνου μέχρι: ἡμῶν γιγονότα, ἀνδρῶν σοφῶν σμῆνο:, oî τα σοφά καὶ θεαπνευστα ἐκείνου συγγράμματα
ου μόνον αναγνοντα, ἀλλὰ καὶ γνόντα. ’ld'yepos δέ. ο. (amer, ήτοι ουδόλω: ανέγνω, Ϊ) κακῶ: ἔγνω τα {Ho-ria: 7€7payns’ya, ô): n'oÀÀzim;
à τοϋ ἐξῆε καταδείξομεν. ·
3 Καὶ σα τοῦτο μάλιστα μὶν αξιοπίσταν έν τουτο" ("m-'85 γὰρ καὶ «axé/Mas θαυμάζειν ἀνδρὶ: ἀρετήν”) ἱ)κιστα ο· ἔν ois Φωτίου
κατεθρασύναντο.
infatigable pour le travail, il avait tout lu, tout étudié, et les extraits qu’il nous a laissés nous montrent
qu’il avait su tirer profit de ses lectures. Son talent décrire se rapproche bien souvent des anciens Sans
doute, lorsqu’il s έleve contre le chef de l'Eglise," et qu’il entre en controverse avec lui, ou lorsqu’il
accuse l'Eglise Latine d'hérésie au sujet de la procession du Saint-Esprit, il est faible et embarrassé,
parce que tout ce qui est contre la τένιέ est de 8a mature βαδle, et s"έeroule de soi même. * Mais
nous avons remarqué dans ces mêmes écrits une extreme adresse, et un coloris de style qui couvre la
faiblesse de ses arguments. Ouelque-fois même il s έleve a une haute éloquence: la lettre écrite
aux Orientaux mous en ofre des exemples. Mais lorsqu’il a la vérité pour lui," sa plume enfante
souvent des chefs-d'oeuvres digmes de Tantiquité. Alors plus rien d'embarrassé, tout est naturel, tout
coule de source, sa diction est pure, son style chatié, sa logique serrée, ses pensées sont mobles, ses
sentiments élevés; alors il sait embelir tout ce qui tombe sous sa plume, même les matières les
plus arides. Si le sujet se prête a la richesse de son talent, il fait briller tous les trésors de son
érudition, avec toutes les finesses de la dialectique, avec tout lefeu du génie et de Téloquence. Ses
έcrits nous en fοurnissent de nombreux exemples. Ses Lettres surtout ont un charme plus facile a
sentir qu’ a décrire; il sait leur domner un tour gracieux, délicat et persuasit, joindre la force a Télégance
du style, allier la science a une critique fine et judicieuse. Nous avons pu le remarquer dans les
lettres qu’il a écrites de son exil, et surtout dans cele qu’il a adressée a l'Empereur, ού. il décrit, sans
aigreur, comme sans bassesse, avec toute la vivacité de son pinceau, les malheurs de sa captivité. La
peinture qu’il fait de ses peimes et de ses disgraces est si vive etsi pathétique, qu'on en serait touché,
si Ton ne connaissait pas les crimes qui les lui avaient attirées. *
1. Απαγε τής βλασφημίας! Ουδαμού γάρ ουδέν είπε Φώτιος κατά Χριστού, δs μόνος κατά Παύλον τον θεόπνευστόν έστιν ή Kεφαλή
τής Εκκλησίας. “Ο γάρ Θεός του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, ο πατήρ τής δόξης, . . . . πάντα υπέταξεν υπό τους πόδας αυτού
και αυτών έδωκε Κεφαλήν υπέρ πάντα τή Εκκλησία ήτις έστι το σώμα αυτού, το πλήρωμα του πάντα εν πάση πλη
ρουμένου. * (προς Εφεσ. Α΄, 17-23) Ει δ’ άλλον Ιάγερος λέγει τής Εκκλησίας είναι κεφαλήν, λεγέτω μεν αυτός, και αυτός πι
στευέτω. Φώτιος δε και πάντες οι δρθώς πιστεύοντες ουκ άν την Ταγέρου ψευδή και κατάπτυστον ταύτην δόξαν τής του Παύλου
θείας διδασκαλίας περί πλείονος ποιήσαιντο. Ο γάρ Παύλος ένα μόνον ήμάς διδάσκει εκ Θεού δεδόσθαι εις Κεφαλήν τής Εκκλη
σίας, και τούτον ΥΠΕΡ ΠΑΝΤΑ. --
2. Αληθές μεν τούτο λέγει Ιάγερος, ου μην κατά Φωτίου, αλλά καθ' εαυτού μάλλον. *Α μεν γάρ Φώτιος κατά τής παναθέσμου
εκείνης προσθήκης έγραψε, άκράδαντον έστηκε και κάλλιστον τρόπαιον ευσεβείας άμα και ευφραδείας, πάσι θαυμαστών και σεβάσμιον,
ούχ ήμύν μόνος, αλλά και των ετεροδόξων πολλοίς και σοφούς άνδράσιν. Ο μεν γάρ Μουτακούτιος την εγκύκλιον επιστολήν Φωτίου,
έν ή τάς τε άλλας των Λατίνων καινοτομίας, και την περί τής εκπορεύσεως τού αγίου Πνεύματος, κεραυνοβολεί, σημαντικήν άποκαλεί επι
στολήν (insignia epistola), Φαβρίκιος δε άξιομνημόνευτόν τε και άξιολογωτάτην (memorabilis ac celebratissima). Τα δ’ αυτά πάντες και περί
τής προς τον Μητροπολίτην Ακυληίας ομολογούσαν. “Η δε Ταγέρου ξυγγραφή μαρτύριον έστηκε ταυτηση τής άληθείας, ότι
tout ce qui est contre αυένιέ σε αιο θα παίure βαδίο, οι 3 έeroule de soi même. Πανταχόθεν γαρ κατακεκριμένη, ελεεινόν κατέπεσεν ερεί
πιον, εις μαρτύριον τούς έθνεσιν (“Ιδε την περί τούτου σημείωσαν έντους έμπροσθεν, 5 β.)
3 Τούτ' έστι, πάντοτε και πανταχού.
4 Φώτιος, ώσπερ ουδ' Ιγνάτιος, ούκ ιδίων άμαρτημάτων ένεκα τους διωγμούς εκείνους υπέστη και τις κακώσεις, άλλ' ως μάρτυς υπέρ
Χριστού, μάλλον έλόμενος κακώς παθεΐν, ή τους ισχύουσι χαριζόμενος την κακίαν παροράν άνεξέλεγκτον, και τα όσια βεβηλούμενα.
Εκείνα γούν τα παθήματα όλαμπρότατός έστι τών Φωτίου στεφάνων α δε λέγει Ιάγερος περίτρανός έστι φλυαρία και βλασφημία. Και
τούτο δε προσσημειωτέον, ότι και την περί των Φωτίου επιστολών ταύτην κρίσιν, ώς και τ' άλλα πάντα, εκ Φωχέρου αντιγράφει ή παρα
φράζει ο δεινός αντιγραφεύς Ιάγερος. Είδε και αρκούντως ήμύν έντους έμπροσθεν (Προλ. $ κδ' σημ) ή Ίαγέρου αύτη δεινότης καταδέ
δεικτα, άλλ’ ούν και ένταύθα τούς Φωχέρου παραθήσομεν λόγους, όπως ή τε Ταγέρου δεινότης μάλλον γένηται καταφανής, και Φώχερος
αυτός, ό λεωργότατος Φωτίου συκοφάντης, άμα μεν συμμαρτυρήση τοις άλλοις υπέρ τής Φωτίου σοφίας, άμα δε την εαυτού καταδείξη ούτως
άσεβώς υπο Iαγέρου καταπoρθουμένην. Λέγει τοίνυν περί των Φωτίου επιστολών δΠατήρ Φώχερος τάδε, “Ses Lettres surtout ont un tour
d'éloquence gracieux, délicat et persuasif c'est ce que l'on a dύ remarquer particulièrement dans cele qu'il όerivit a l'Empreur, ού. Hienne
surpasse la vivacité de son pinceau, lorsqu’il décritses maux et ses malheurs. Ο έtait alors que le coeur dictait a l'esprit ce que la main
devait écrire. En effet, quelle énergie d’expression et de sentiments! etsi l'on n'était instruit de ses crimes et de ses forfaits on serait
touché de ses peimes et de ses disgraces, en iettant les yeux sur les descriptions qu’il en fait: tant eles sont touchantes et pathétiques,
etc, etc. (Histoire de Photius, etc. par le Pro Chrys. Faucher, p. 295)
15 -
116 MAPTYPIAI HEPI ΦΩΤΙΟΥ.
.Έπειτα δὲ περὶ Τα ΦΩΤΙΟΥ συγγραμμάτων λόγον ποιούμενοο, καὶ τούτων μέλι·

στα θαυμάζων τὴν Μυριόβιβλον, λέγει·
“ Le livre, qui l’a rendu le plus célèbre dans l'histoire des lettres, et qui a immortalisé son nom à titre
de savant, est sa Bibliothèque. C'est l'idée sommaire, générale et critique de tous les livres qu'il avait lus
dans les loisirs qui lui laissaient ses occupations politiques, soit comme secrétaire d'Etat, soit comme
ambassadeur; c’est une espèce de journal littéraire qui peut servir de modèle, et qui ne sera peut être
jamais surpassé. . . . . . Il fallait un esprit juste, une vaste conception et une rare patience pour
analyser deux cent quatre-vingts ouvrages si différents, sans rien passer d'important. Il fallait un esprit
merveilleux, pour répandre de l’intérêt sur les matières les plus abstraites, et pour jeter des fleurs sur
les discussions les plus arides. Les jugements qu'il porte sur tant de productions diverses, et les extraits
qu’il en fait, sont dictés par le goût le plus pur, par la critique la plus judicieuse et la plus éclairée:
il sont soutenus par un caractère d'aménité et d’enjouement qui en rend la lecture agréable et piquante,
lors même que le sujet s’y prête le moins. Tous ceux qui ont fait une étude speciale de ce livre en sont
dans l'admiration, et le placent au premier rang.”
06x ‘Îrr'rov δὲ καὶ τ, ἄλλα των ΦΩΤΙΟΥ συγγραμμάτων, ὅσα κατα Τα αἱρέσεων
ΦΩΤΙΩι γεγραπται, υπερθαυμάζει ΙΙαγεροο· ού μὴν απαντα, απ εἰκόο, άλλα μόνα τα κα·
τα Το" ά ρ χ α ί ω ν αἱ ρ ε τ ι καὶ ν γεγραμμένα, δεικνυο μεν τῇ διαστολῇ ταύτρ, 8” καὶ
νεώτεροι γεγονασιν αὶρετικοί, Φεύγων δὲ το του; κατα τούτων καλλινίκου9
οὶγῶνα$` τοῦ πανιἔρου Πατριάρχου επαινέσαι. Λέγει τοίνυν καὶ περὶ τούτου·
" S’il a rendu des services à, la science, il en a rendu aussi, il ne faut pas se le dissimuler, à l’Eglise,
en prenant la defence de la doctrine catholique contre les anciens hérétiques.l Du temps du Photius,
il y avait encore de nombreux hérétiques, Ariens, Macédoniens, Nestoriens, Eutychiens, Monothelites
et Iconoclastes, qui levaient la tête de temps en temps, cherchant à faire revivre leurs doctrines. Les
Manichéens, profitant des troubles politiques et religieux, inondaient la Grèce. Photius les attaqua
dans toutes les occasions avec un talent prodigieux, il les réfute avec toute la force et la finesse de la
dialectique; il s’attache surtout àfaire sentir l’impiété de leurs principes, et a en inspirer de l’horreur
aux fidèles. 2 Rien n’est plus beau que la défence qu’il prend de la. doctrine des Sept premières Conciles,
dont il donne une analyse au Roi des Bulgares : la vérité catholique y brille dans tout son éclat, l’erreur
est écrasée,3 etc. etc. etc.”
..κ .v n A '
Προιων 85', καὶ περὶ αλλων τινων των ΦΩΤΙΟΥ συγγραμμάτων λόγον ruminer/05',
n A A 5‘
αλλον Παυλον ομολογει γενέσθαι τον ΦΩΤΙΟΝ, υπο μεν του πνεύματα, ω {van/5'570
Ι Δια τί δὲ κατα μόνων των αρχαΪων αὶρετικῶν ; Εἴρἡσθω πλήρητ ἡ αλήθεια, ὅτι κατά τε των αρχαΙων καὶ Τα Η αὐτοῦ 1 K σκ 6 τ ο u s
à να δ ύ ν τ ω ν αίρετικῶν πρωΐκῶ: ὑπὲρ τῆι· 'Ορθοδοξία: ι πανΙερο: {nm/l'aura Φώτιο:.
2 Οὐδὲν τούτου διάφορον ἴπραξεν ô âoiôt/ms καὶ κατά των αν αὐτοῦ αἱρετικῦν· καὶ τούτων γαρ, ι! κακείνων, {mi-raie τὴν ασέβεια”
καὶ τά: πιστοΐο απασι μΤαο: καὶ αποστροφἡν κατὰ 15}: ÛEOO'TWOÛI uipt'crews @ποιῆσαι έσπούδασε, καλα:: γε πράττουν καὶ προσηκόντω:
εαυτό.
8 EL’ καὶ τὴν προ: τον Μητροπολίτην 'Ακυληΐα: ἰπιστολἡν απαθῶτ 'Ιαγερο: ανεγίνωσκε, καὶ τὴν προ: του: ἐν τῇ ,Ανατολῇ 'Αρχιερατικου:
θρόνο” περιβόητον εγκύκλιον, τὴν αὐτὴν αν καὶ περὶ “ειναι εξέπεμψε δικαΙαν φωνήν, λέγων μετα τοσούτων άλλων σοφῶν ἀνδρῶν, των
Τα Emzr-rokàs (mû/as δικαίου: θαυμαζόντων· " La vérité catholique y brille dans tout son éclat, l'erreur est écrasée." 'AÀÀà διὰ αν
υπερβάλλοντα (trip τοῦ Hume/.4017 ÇñÀoy “αν του: οφθαλμου: καταμύων προ: τὴν αλήθειαν, αυτο: εαυτον υπέβαλε τῇ Garnie τοῦ σοφοί)
ΒααναγΙου κρίσει, ω περὶ Bapwlau {roaficra-ro' “ Celù fait voir l'excès auquel l'amour pour le Siège de Rome porte les écrivains!”
- - Αν ν α ν αν
Παύλος έμπνεόμενον, διάφορα δ’ εκείνου αισθανόμενο ν. "Ο τοίνυν άρπαξ,

Α Αν ν ν ν ν ν -
και δόλιος, και πλαστογράφος, και δολοφόνος, και τυμβωρύχος (και τι κακόν, τίδ ανόσιον
Α Αν - , α -- Α - - --
ούκ
Α
άκούσας
όλ
εν πάση τή Ίαγέρου Ιστορίας), ούτος εν τέλει οπαδός αποκαλείται
Π λ - δε
του
ζ Α. ΚΡ και - -- - ν ν ν - -
ποστολου Παυλου, τω πνευματι, ω εκεινος ενεπνεετο, εμπνεομενος, μιμητης οε και ζη

-- - Λ - Α α - - - -- » Α α Α
λωτής τού Γρηγορίου και Χρυσοστόμου. Ως μεγάλη και θαυμαστή της αληθείας ή δύνα
- - -- - - -- Λ Α. -
μις ! διά γάρ τών πυκνών του στυγερού φθόνου επικαλυμμάτων και έπισκοτίσεων τάς
Α. -- - ν Α - - -
φωτοβούλους αυτής ακτίνας διαπέμπουσα, καταγελάστους ποιεί και καταπτύστους τούς

- Σν » - - - Α Σ » - Α Α »
το άσβεστον αύτής φώς κατασβέσαι πειρωμένους. Αλλ' ακούσωμεν λέγοντος Ια

γέρου,
“Le docteur des nations, Saint Paul, έtait pour lui, comme pour Saint Gregoire de Nazianze
et Saint Chrysostome, l’objet d'une vénération toute spέciale. Il en fait le plus grand έlogo dans la
plupart de ses Lettres, et s'attache avec un soin tout particuliera en eXpliquer les passages obscurs.
Il relove surtout sa sagesse et son éloquence, Télévation de ses pensées, la force de ses raisonnements,
Γέmergie de ses expressions, la noblesse de son style, la dignité et la majesté de ses maximes, la con
venance et la variété de ses figures. Photius, en partant de ce suffet semble étre tout pénétre de l'esprit
de ce divin αφότηe, dont les sentiments sont si opposés αμα stens."
ν - -- - ν ν Αν
3 -
Ούμήν φράζ
αλλά και(ου
περί τών ΦΩΤΙΟΥ επιστολών πολλά και δηλώσομεν),
καλά λέγει ένας
και τινας
και - Α - ο Φ. » - Λ
αυτων μεταφραζων του πασας μεντοι πιστως, ως ενοικειω τοπω οηλωσομεν), εν αις και
ν Α ν - - » ν Α. Αν ν
την περίφημον παραμυθητικήν προς τον αδελφών Ταράσιον, τάδε προοιμάζεται

“Les Peres de l'Emilise n’ont mamats tenu un lanραφe plus chrétien.”
Και τελευτών πολύς έστιν έντώ θαυμάζειν την προς τον Αρχοντα Βουλγαρίας έπι
στολήν και αύθις ΦΩΤΙΟΝ μέγαν ανακηρύττων, μόνην κατακρίνει την φιλοδοξίαν αύ
τού, δι’ ήν άφθόνως τω ΚΗ΄ Κανόνι τής εν Χαλκηδόνι Συνόδου χρησάμενος, τάς τής Δυ
τικής Εκκλησίας κακοδοξίας κατεστηλίτευσε, και τή άκαταμαχήτω τού λόγου αυτού δυ
νάμει ούτω τους τών Ελλήνων πνεύμασι τάς κακοδοξίας έκείνας ένετύπωσεν, ώστε μέχρι
και νύν άνεξιτήλους αυτάς παραμένειν. Από γούν τής τοιαύτης "Παγερείου λογικής, ώς
από τέρατος έγκυμονούντος, το τερατώδες αποτίκτεται συμπέρασμα, ενώ ή υπερτετρακο
σιοσέλιδος αυτού τελευτά “Ιστορία,
“Le schisme de l'Orient a done pour premiere origine Tambition des Patriarches de Constantino
ple, favorisée par cele des Empereurs: c'est le résumé net et clair de toute l'histoire Ecclésiastique du
Bas-Empire.”
-- - - Α ν - ν
Τοιούτον μέντο συμπέρασμα μόνοι οι αναστροφάδην την Ιστορίαν αναγινώσκοντες

Αν Σν » Σ) - - Λ, ν Λ
συνάγειν έχουσιν εξ αυτής, οι δέν ευθύτητα ταύτην διεξερχόμενοι, και τα πεπραγμένα
" Ηνάρα Φώτιος τώ, του Παύλου πνεύματι εμπνεόμενος, και τούτο τους θεοπνεύστους εκείνου λόγους θαυμασίως ερμηνεύων, ώς φησιν
Ίάγερος ου μέντοι ταύτατώ Παύλφ, αλλ' αντίθετα φρόνε. Αλλ' ω της αβουλίας! (να μή τι χείρον είπη τις). Eι γάρ το πνεύμα τού
Θεού ήν ένοικούν έντώ Παύλω, διττήν ευρίσκει την του Θείου πνεύματος ενέργειανό θεολόγος Ιάγερος, ώς εν μέντώ Αποστόλω είναι
πνεύμα σοφίας, πνεύμα συνέσεως, πνεύμα φόβου Θεού, αν δε τώ. Φωτίω πνεύμα πονηρίας, πνεύμα άσυνεσίας, πνεύμα άφοβίας Θεού. Ολα
βλασφημία. Ως δικαίως και πάλιν την Βασναγίου επιφωνήσειεν άντες δικαίων των παπικών οργάνων κατάκρισιν!
118 MAPTYPIAI HEPI ΦΩΤΙΟΥ.
μάρτυρα( προβαλλομενοι,
l μουηυ
l εύρίσκουσι TOUA O'XLIO'MTOS‘ εκείνου
s («pop/n‘y;
) τ v τ ωA v
έν cPcôuy Παπῶυ άντίχρ (στον Φιλοδοξίαυ, ώ( άρκούντω( έν Toïs' ἔμ
I
προσθευ (Μέρ. A ) Karaôe'ôem'rat.
KH'.
Ἐκ MOP’l‘PETÏAO’I‘ (J. A. B. Mortreuil)

(Histoire du droit Byzantin. Tom. 11. p. 496—9).
’AKov'a'wuev νῦν καὶ MoprpevÎÀov, περί τε ή( 'Iaye’pov 'Io-ropr'as καὶ ΦΩΤΙΟΥ 7moi
μην άποφαινομέυου'
" M. l’abbé Jager, professeur d’histoire à la Sorbonne, vient de faire paraître, il y a peu de jours,
une histoire de Photius.l La biographie de ce patriarche n’a été pour le savant écrivain que le cadre
où il a raconté le schisme des grecs avec toute l’ardeur, et, disons même, toutes les préventions d’un
théologien ultramontain. La discussion l’a même entraîné si loin que c’est bien certainement de la vie
et des travaux de Photius qu’il s’agit le moins dans ce livre. _
" Le nom de Photius est un des plus célèbres que l’on puisse inscrire dans les fastes littéraires de
Byzance. Sorti d’une des plus illustres et de plus riches maisons de Constantinople, Photius était
petit-neveu du patriarche Tarasius et frère du patrice Sergius qui avait épousé Irêne, une des sœurs
de l’impératrice Theodora. 2 Il reçut l’éducation la plus brillante sous la direction de Bardas, le
restaurateur des lettres. Il fit dans toutes les sciences de rapides progrès; sa haure naissance et ses
talents l’élevèrent bientôt aux premières charges de ’état. . . . . . . . . .
“ Sa Bz'blz'otheque aimmortalisé son nom. Elle contient l’analyse de deux cent soixante dix-neuf
ouvrages qu’il avait lus dans son ambassade. Les extraits qu’il donne, faits avec beaucoup d’art
et avec une critique sûre, sont d’autant plus précieux qu’une partie des ouvrages analysés et péri. Son
Lexique jouit parmi les Philologues d’une juste réputation, le premier texte en a été donné il y a
quelques années par Pierre-Paul Dobrée.
“ Comme théologien nous devons à Photius des questions relatives à différents passages de l’écriture
sainte intitulées Ampfiilochz'a, parce qu’elles étaient adressées à Amphilochius, évêque de Cyzique,
une Exposition des épîtres de Saint Paul, et un Traite: contre les Manichéens divisé en quatre livres.
On lui doit encore une Histoire abrégée des sept premiers conciles qui fait partie de sa première lettre
à Michel, prince de Bulgarie et des Surah/loyal ml, âwoôel’ç‘ecç, ou recueils des questions relatives à
l’état ecclésiastique. '
“ Nous avons vu que Photius ne fut point étranger aux publications législatives de Basilc; nous
1 Histoire de Photius, patriarche de Constantinoplc, auteur du Schismc des Grecs, d'après les monuments originaux la plupart encore
inconnue, par M. l'abbé Jagcr, Paris, 1844, in-8°. On a lieu d'être étonné que dans cette histoire, annoncée comme écrite d‘après
les monuments originaux, il n'y soit pas fait une seule fois mention de la Bibliothèque de Voül et du Synodicon de Beveridge, où sont
recueillis les monuments de l'église grecque et les écrits canoniques de Photius. Aussi M. l'abbé Jagcr a-t-il été complètement inexact
dans la faible partie de son livre qu'il n. consacrée à ces écrite.
2 Oùx ô dm'rlou, àÀÀ’ ô ΤΜ μπώ: αὐτοῦ άδελφὸ: γυ#αΐκα (axe Tilt: ris Aiw'roxpa-reipas Geoôd'pas àôsÀtpfiy. "Με περὶ τούτου 'rà Ο
'roïs ἔμπροσθεν (Προλεγ. 9 κά) (Ιρημένα.
MAPTYPIAI HEPI ΦΩΤΙΟΥ. 119
savons ce qu’il a fait pour donner aux rapports du droit civil et du droit canonique une fixité jusqu’alors
incertaine. Avant que Biener eut déterminé la part de Photius dans le lVomocanon qui porte son nom,
quelques auteurs lui avaient également attribué le traité des antinomies (περὶ έναντιοψανῶν) ; mais le
véritable caractère de cette monographie a été déterminé d’une manière trop précise, pour qu’il soit
possible de perpétuer une semblable erreur.
“ Photius après sa mort a laissé de longues traces de son épiscopat: ses écrits ont toujours été en
Orient l’objet d’un culte religieux; it suflit, pour apprécier le caractère et les talents de cet homme
vraiment extraordinaire, de se souvenir qu’il a lutté lui seul pendant trente-cinq ans contre l’autorité
de neuf papes et que l’église grecque le vénère encore aujourd’hui comme son apôtre.”
KG'.
Τῶν δὲ σοφῶν >|Αγγλο» ἄλλοι Te, oi wail/1'69 axeddv,'l<ai οἱ σεβάο·μιοι το]` ,Εκκλη
maton/(fis 'la'ropi'as‘ avyypa¢eie J. B. S. Carwithen Kai A. Lyall τάδε περὶ ΦΩΤΙΟΥ
) I
a1ro¢awourav
" The ninth century is styled the Photian age, and therefore this illustrious Patriarch of Con
stantinople claims the first place in the catalogue of learned men. . . . . . His writings are an evidence
of his profound and universal erudition, and his high attainments obtained the commendation 'even of
his enemies. His great work is his Bibliotheca, in which is shown the acuteness of his genius, the solidity
of his judgment, and the extent of his reading. His epistles exhibit him as a Philosopher, a Mathe
matician, a philologist, a lawyer, and a divine, etc.”—History of the Christian Church by Rev.
J. B. S. Carwithen and Rev. A. Lyall. London, 1856.—4'061’ ἔστιν·
“ ‘H s’vmi'r'r) e'Ka'roVrae'mpi; Φ ω τ ί ο v a. Z à; ν ἐπικαλεῖταν ἐντεῦθεν οῦν ό περικλεὴς οῦτοε` Πατριάρ
a I it A I ο α τ I T\ \ r I A κ θ η
χοτ 1-179 wpm'qs‘ a,Lov'rzu 'raEecoç εν τοις τοτε λογιοὶς . . . . . a μεν συγγραμματα au'rov την Ba emu
Kai καθόλου πολυμάθειαν αὐτοῦ pap'rupofio-i' τὴν δὲ μεγίστην αὐτοῦ σοψίαν καὶ αὐτοὶ αὐτοῦ οἱ έχθροὶ θαυ
μαζουο·ὶν. Kai pé'ymov . μὲν ai’rrovn ἔργον τυγχάνει οῦαα ή M u p L ό β L B λ ο ç, έν τό τε αγχίνουν
a
καὶ
τὸ τῆς κρίσεως άσΦαλἑς καὶ τὸ πολὺ τῶν αναγνώσεων αὐτοῦ καταδείκνυται° έν δὲ ταῖς ἐπιοττολαῖς Φιλό
αο ός τε ομοι καὶ ν a0οκ a'rucôç Kai ὶλόλο α 09 Kai νον Μος καὶ Gecko το; κατα αίνεται. κτλ. ”
A'.
Ex TauΝ Blo'yparfimouu AeEtkou~ των

~ 'Ελλήνων και\ tPeu/142mm:
‘ 1
{mi EMIGIOT. ἔν λ. ΦΩΤΙΟΣ.

" Of the eminent men, whose names occur in the long series of'the Byzantine annals, there is
hardly one, who combines so many claims upon our attention as Pkotz'us. The varied informations,
much of it not to be found elsewhere, contained in his works, and the sound critical judgment displayed
by him, raise him to the very highest rank among the Byzantine writers: his position,as one of the
great promoters of the schism between the Eastern and Western Churches, give him an almost equal
eminence in Ecclesiastical history ; and his position, striking vicissitudes of fortune, and connection with
the leading political characters of his day, make him a personage of importance in the domestic history
of the Byzantine Empire –τούτ' έστιν
"Των διασήμων ανδρών, ών έντή σειρά των Βυζαντινών χρονικών ευρίσκονται τα ονόματα, ουδείς
Φωτίου αξιολογώτερος. Αι μεν γαρ έντους συγγράμμασιν αυτού παντοΐαι γνώσεις, ών πολλές ουκ
έστιν εύρεϊν άλλαχού, και τότών κρίσεων άσφαλές, εις την ύψίστην αυτόν ανάγουσι τάξιν έντους Βυ
ζαντινούς συγγραφεύσιν ή δε θέσις αυτού έντους, μάλιστα το τών Εκκλησιών σχίσμα προαγάγουσιν
ούχ ήττον αυτόν έξοχον έντή Εκκλησιαστική Ιστορία δείκνυσιν και ή άλλη δε αυτού έντή πολιτεία
αναστροφή, και της τύχης αυτού αι θαυμασται μεταβολα, και οι προς τους μεγίστους των κατ' αυτόν πο
λιτικών ανδρών συνάφεια, μέγιστον αυτόν έντή εσωτερική του Βυζαντινού Κράτους “Ιστορία άνα
δεικνύουσιν ”
ν ν ν - - Λ ν - - Αν
Μετά δε την τούβίου αυτού έξιστόρησιν, ό την βιογραφίαν εκείνην συντάξας πάν
1 - ν - ν - - ν - η ν Σ) Α. --
τας εξελέγχει τους Φωτομάχους, τούς τε Παπιστά, και τους τα εκείνων άβασανίστως αποδε
- Α ν - - ν Λ Λ Λ
χομένους, μάλιστα δε πάντων τον έντή Εδιμβουργείω Επιθεωρήσει (Τόμ. ΚΑ΄, σελ. 329)
» ν -- - -- ν
άκρίτως περί ΦΩΤΙΟΥ γράψαντα και τελευτών μύθον αποκαλεί το περί ΦΩΤΙΟΥ
- - - - ν α » - ς » -- » - ν - αν ν Σν
υπό τών Παπιστών λεγόμενον, ώς ευνούχος ήν, όρθώς εντεύθεν εικάζων, ότι μηδέν έχοντες
ν - ν - - - -- - Λ - ν
ειπείν κατά της τού άνδρός αρετής, ευνούχον αυτόν έμυθολόγησαν γενέσθαι τούτο δε
ν Α Α. - -- - - - -- -
μάλιστα τεκμήριόν έστι μέγιστον τής τε εκείνου αρετής και τής τών έχθρών αυτού μο
χθηρίας,
ΛΑ".
"Εκτής άρτι εκδοθείσης “Ιστορίας της Ελλάδος, από τής των "Ρωμαίων κατακτήσεως μέχρι τού νυν,
ύπο ΔΕ-ΠΡΕΣΛΙΟΥ και ΒΛΑΓΧΕΤΟΥ.
Ούδ ούτοι την έπι σοφία δόξαν ΦΩΤΙΟΥ και τους προσήκοντας αυτώ επαίνους ήρ
νήσαντο, ει και αναξίως έαυτών φαίνονται προσέχοντες τους Συμεώνος τού Μαγίστρου
λήρος περί τής Φωτίου συμμαχίας τώ! Διαβόλω, και τους περί του
ΒΕΚΛΑΣ ύπό Νικήτα τού Παφλαγόνος τερατολογουμένους. Λέγουσι τοίνυν και ουτοι
περί ΦΩΤΙΟΥ τάδε,
"C'est Bardas qui appella au siége Patriarcal de Constantinople le celebre Photius, dont Télection
irréguliere et les opinions réligieuses amenèrent bien des troubles et consommerent la séparation de
1’Eglise d'Orient et du saint-siége, mais dont la science dans les Lettres sacrees et profanes est admirée
de ses plus ardents adversaires, Quelques-uns de ses contemporaints assurent que, pour arriver και
posséder dans sa mémoire toute l’antiquité hellénique, Photius avait fait dans sa jeunesse un paote αερο
le diable. Il faut convenir que l'immensité des lectures dont la déposé le fruit dans son Myriobiolon,
" Ενταύθα τους περί τούτου λόγους. Συμεώνος του Μαγίστρου παραθείναι έγνωμεν, άηδες μεν ομολογούντες είναι και δυσφόρητον περί
τοιούτους διατρίβειν λήρους, όμως δε διά τους ημετέρους, όσοι βιβλίων σπάνει ουκ έχουσι τούτους ιδεών, και κατ’ άξίαν τους των Φωτιο
μάχων τιμήσαι λόγους, και τις ακαθάρτους πηγάς, εξ ώντας κατά του πανιέρου Πατριάρχου άρύονται βλασφημίας, άναγκαίον νομίζοντες
και τα Συμεώνος ταύτα παραθειναι τερατεύματα, ασπερίδη και τα Νικήτα εκείνα περί τού ΡΕΚΛΑΣ, εν τούς έμπροσθεν ($ μC σημ) παρε
θήκαμεν. Λέγει τοίνυν ο καλός Μάγιστρος τάδε. “Εις μαθήματα δε τούτον εκδούς (ο πατήρ Σέργιος), μάλλον εκείνος προς τα Ελληνικά
“φιλοτιμότερον διέκειτο ή τα Εκκλησιαστικά. Διο και Εβραίω τινι μάγω συντετυχώς, " Τίμοι, έφη, δώ», νεανία, και ποιήσω σε πάσαν
et surtout la rectitude de ses appréciations, qui contrastent avec l’ignorance et le mauvais goit de son
siècle, tiennent du prodige. Ce livre nous fait connaitre les trésors littéraires qui subsistaient encore a la
fin du neuvième siecle, et permet de mésurer l'étendue des pertes qu'ont amenées les ages suivants –
(Grèce. depuis la conquete Romaine jusqu’ a nos jours, par M. Brunet De Presle etc, et par
M. Alexandre Blanchet etc – Paris, 1860)
» ν - - ν Λ - - ν
Επιλείψει δήμάς και τόπος και χρόνος, ει πάντας τούς περί ΦΩΤΙΟΥ γράψαντας,
"Α Σ) ν η Α - ν
και την εκείνου σοφίαν και αρετήν έξυμνήσαντας, εις μαρτυρίαν παραθείναι βουληθείημεν.
η Α. Α ν -- » Α Α » ν αν ο κ. ν -
Ειρήσθω τοίνυν μετά τού αοιδίμου Κωνσταντίνου Οικονόμου, ότι “ Φωτίου με στα
- ν - - ν - -
πάσα ι μ έ ν βιβλιοθήκαι, πάσαι δε σελίδες τής Εκκλησιαστικής

α Α 2 - ν ν - » -- - ν - Σν ν ν » -
Ιστορίας. * Τούς δε περί αυτού γράψαντας εις τρεις άν τις διακρίνων τάξεις όρθώς
α ν ν - - φ, Αν ν -- ν
διακρίνειεν. Οι μεν γαρ αυτών, ών πολλάκις έμνήσθημεν έντους έμπροσθεν, σύγχρονοι

Σ - - y ν - ν
όντες ΦΩΤΙΩι, αλλά δυσμενώς εκείνω διακείμενοι, πάντα προς ύβριν ιστορήσαντο, ού
ν -- Α - - - Α Α ν ν * » -ν ν Α Σ) Α α
δεν τού δικαίου και της αληθείας φροντίσαντες, αλλά τω ιδίω φθόνωμέχρις άσεβείας ύπηρε
ν - Α - -- ν - ν --
τήσαντες, ώς αυτά μαρτυρεί τάγεγραμμένα αυτούς. Tών δε μετ’ εκείνους οι μεν τω άλα
ν ν - Α. ν -- Α ν - -
ζόνι δουλεύοντες Παπισμω, τά τε παρά τών πρώτων ιστορηθέντα προθύμως αντέγραψαν,

» - Λ -
και τα ίδια αυτών προθυμότερον προσέθεντο, παντί σθένει την ΦΩΤΙΟΥ σοφίαν και
Σ) ν » - - » - - Α » - Α -- Σ) Α ν ν
άρετήν άμαυρώσαι σπουδάζοντες, αλλά και τούτων εισιν οι τής αληθείας την Παπικήν
“γραφήν "Ελληνικήν έπι στόματος άγειν, και πάντας τους έπι σοφία παρευδοκιμείν; * Ο δε φησί, “Το ήμισυ τής ουσίας αυτού προθύ
“μως δ έμος πατήρ παρέξει σο." "Ο δέ, “ Oύ χρήζω χρήματα, άλλ' ουδε τον πατέρα σου γνώvαι το δράμα άλλ’ έλθει μετ' εμού εις
“τόν δε τον τόπον, και άρνησα τον τύπον, ενώ Ιησούν προσηλώσαμεν, και δώσω σοι παράδοξον φυλακτόν, και έσται ή ζωή σου πάσα
“ εν ευημερία και πλούτο και πολλή σοφία και χαρά. * Τον δε προθύμως άκούσαντα, και πάντα προς την τού γόητος άρέσκειαν τετελεκό
“τα, και έκτοτε η ας άπηγορευμέναις αυτών βίβλος τής μαντικής και άστρολογικής τερατείας ουκ άποσχόμενος τον νούν, έπει άκoύων ήν
“παρά τού πατρός, ώς ύπο προορατικών ανδρών άκηκοότος, ότι πολυτρόπως τον Πατριαρχικών θρόνον επιβήσεται, κ.τ.λ. κ.τ.λ.” Μετ’ άλ
λας δε φλυαρίας, ένας και τούτο φησί, μηδέποτε τον Φώτιον έντώ την θείαν τελεϊν μυσταγωγίαν τάς επ' αυτή άναγινώσκειν εύχάς,
άλλά τών θύραθεν ποιητών υποψιθυρίζειντά βήματα, και τάδε περί τής Φωτίου συμμαχίας των Διαβόλω προστίθησινό καλός Μάγιστρος
“Και διηγήσατο ήμύν "Ιωάννης δήσυχαστής, άνηρ θεοφόρος και προορατικός αληθές, ότι έντώ σπηλαίω ποτέ *σφοδρώς* καθεζομένου μου,
“δύο τινές “Ηγούμενοι. Ευθύμιος και Ιωσήφ, ύπο. Φωτίου σφοδρώς διωκόμενοι, παρέβαλον πρός με και καθώς έδωκεν δΘεός, έστήριξα
“ αυτούς, και τελευταίον είπών, * Ο ύπομείνας εις τέλος ούτος σωθήσεται, απέλυσα αυτούς. Tή δ' επιούση νυκτί προ τού άφυπνώσα
“με παρέστη μοι Αιθίοψ μέγας και άπευκτος και δεν φρικτός, ως ήπλωσε κρατήσαι τού λαιμού μου προς το άποπνιξαίμε. Ευθύς δε εγώ
“ τον τύπον του σταυρού ποιήσας, και θαρρήσας έκράτησα αυτόν από της χειρός, και, “Tίς εί, σύ, λέγων, και τι το όνομά σου, και τις ο
“ αποστείλας σε ένταύθα, και δι' ήν αιτίαν: ' αυτόν δε άποκριθέντα ειπείν, “Εγώ ειμί δ δυνατός μεν του Βελίαρ, υπουργός δε Φωτίου,
“ “όνομα δέ μοι Λεβ ο ύφας, συνεργός γοήτων και φαρμακών, οδηγός μοχών και ληστών, φίλος δε Eλλήνων και τού έμού εν κρυπτώ
“ “θεράποντος Φωτίου, απέστειλε δέ με δ εξουσιάζων με εις εκδίκησιν αυτού διά τάς χθες κατ' αυτού άτιμίας, του περιεργάσεσθαι σε, όπως
“μεταμεληθείς αποδέξη αυτόν, και άλλοτριωθής του Θεού, καθώς και άλλοις τούτο πεποίηκε πολλούς. Αλλά σύμετώ όπλωτού σταυρού
“άνίσχυρον έδειξας. * Τότε εγώ κατήργησα αυτόν τώ τιμίω σταυρώ, και άφαντος εγένετο. * Μετά δε την διήγησιν ταύτην και τάδε
προστίθησινό Μάγιστρος, όπως άσεβή καταδείξη τον Φώτιον διά την πολλήν τών Ελληνικών γραμμάτων σπουδήν . . . . “ Εν μιά
“ νυκτί συνέβη γενέσθαι σεισμοί μεγάλοι και αυτός δΦώτιος άναβάς επί τού άμβωνος δημηγορήσαι είπεν, ότι οι σεισμοί ούκ έκ πλήθους
“ άμαρτιών, άλλ’ εκ πλησμονής ύδατος γίνονται και έκαστος άνθρωπος δύο ψυχάς έχει, και ή μεν μία άμαρτάνει, ή δε έτέρα ουχ άμαρ
“τάνει. * (Συμ. Μαγ. τού Λογοθ. Χρονογ. σελ. 670–3, έντή συνεχεία τής Θεοφ. Χρονογρ. έκδ. Βόννης) "Ιδού εκτίνων ιστορικών πηγών
άρυόμενοι γράφουσα κατά Φωτίου έν υπερμεσούντι τώ δεκάτω έννάτω αιώνι άνδρες λόγιοι, και τών εκ του Παπικού Κλήρου πολλοί,
ανάξια πράττοντες έαυτών και του παρόντος αιώνος, ενώ ή τε Ευαγγελική και ή φιλοσοφική αλήθεια πάσαν διαλύσασα την έκτής άπα
δευσίας σκοτόμαιναν, διήνοιξαν τον νούν και την καρδίαν τού βασιλείου πλάσματος εις το συνιέναι και προαιρείσθαι το άγαθόν, και τούτο μό
νον τιμάν και βραβεύειν, το δε ψεύδος και την άπάτην άποδιοπομπείσθαι και αποκρούεσθαι. Αισχρόν ούν και τού αιώνος άνάξιον τοιαύτας
τιμών τερατολογίας άνδρας, άλλως επι μαθήσει ουκ ευκαταφρονήτους, και δικαίαν παρέχειν άφορμήν τους βουλομένους επάδειν αυτούς το
τού θεοπνεύστου Παύλου εκείνο - ότι έ μ α τ α ι ώθησαν εν τοις διαλογισμούς αυτών, και έσκοτ ίσθη ή ά σύνε
το σ αυτών καρδία φάσκοντες είναι σοφοί, έμωράνθησαν
16
ανταλλάξασθαι κίδαριν ούκ ήξίωσαν. Οι δε τής τοιαύτης απηλλαγμένοι δουλείας, ουδέν

τής έαυτών σοφίας ανάξιον έπραξαν, αλλά τήν τε σοφίαν και την αρετήν τού πανιέρου
Πατριάρχου περίτρανα διεκήρυξαν, και τούς κατ' αυτού γράψαντας σαφώς εξήλεγξαν,
μάλιστα δε πάντων τον έκτενέστερονμέν, έμπαθέστατα δε και άδικώτατα γράψαντα Καρ
δινάλιον Βαρώνιον (Annal. Eccles. A. D. 858-866). Ενδετη σεβασμία ταύτηχο
ρεία μάλιστα διαπρέπουσα Μαρτίνος ό "Αγγιος και Μοντακούτιος και Φαβρίκιος και
Βασνάγιος και Φραγκίσκος ό Φοντάνας, και άλλοι τών νεωτέρων πολλοί και σοφοί (έώ
δε λέγειν τούς τής ημετέρας Εκκλησίας, πάντας όμοφώνως τάς τών Φωτομάχων βλασφη
μίας καταπολεμήσαντας), ένους και ό την ΦΩΤΙΟΥ βιογραφίαν εν τω Σμιθίου βιογρα
φικό Λεξικό συντάξας, οϋπολλάκις έμνήσθημεν. Και γάρ ούτος αδικώτατον αποκαλεί
Βαρώνιον έφ’ οίς περί ΦΩΤΙΟΥ έμπαθέστατα έγραψεν. “ Of modern writers Baro
nius is probably the fullest, but at the same time the most unjust –τούτ' έστιν –
“ Tών νεωτέρων, όσοι περί Φωτίου γεγράφασι, πληρέστατα μέν, αδικώτατα δε Βαρώ
νιος έγραψεν."
ΦΩΤΙΟΥ
ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ
ΕΠΙΣΤΟΛΑΙ.
-----------------------------
Η δήλωσις τών λόγων σου, ΦΩΤΙΕ, φωτιεί και συνετίεϊ νηπίους.
16 -
ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΤΩΝ ΠΡΟΣ ΟΥΣ ΑΙ ΕΠΙΣΤΟΛΑΙ.
Αθανασίω Μοναχώ ήσυχάζοντα αι υπ' αριθμόν 249, 250, 251, 252, 253.
Ακακίω Μοναχώ και Ιατρώ 106 και 107.
Ακυληίας Μητροπολίτη . 5.
Αλεξάνδρω Κόμητι - -
193 και 194.
Αμφιλοχίω Μητροπολίτη Κυζίκου 19, 20, 21, 22, 232, 233.

Αναστασίω Πρεσβυτέρω και βιβλιοθηκαρίω “Pώμης . 240.
Αναστασίω φορολόγω 138, 139, 140.

Ανεπίγραφοι επτά . 51, 80, 81, 82, 83, 84, 141.
Αντωνίω Αρχιεπισκόπω Βοσπόρου . 239.
Αρσαβήρ Πρωτοσπαθαρίω . 71 και 258.

ν ν -
Αρσενίω Μοναχώ . 104, 105, 178, 255.
Βαάνη Πραποσίτω και Πατρικίω -

122 και 199,
Βάρδα Πατρικίω και στρατηγώ Μακεδονίας 117.
Tώ αυτώ Μαγίστρω κ.τ.λ. -

. 157, 158, 159.
Tώ αυτώ Καίσαρι 160.
Βαρνάβα μονάζοντα 102,
Βασιλείω Κοιάστορι - - -
137 και 195.
Βασιλείω Πατρικίω και Επάρχω 190.
Tώ αυτώ Αυτοκράτορα . 218 και 219.

Βασιλείω Πράκτορι 196,
Γαλάτων. Πρωτοσπαθαρίω κ.τ.λ. . 69 και 134 (ίδε και “Λέοντι ”).

Γεωργίω Διακόνω και Κουβουκλεισίω . .. 155.
Γεωργίω Διακόνω και Ξενοδόχω 49, 110, 183 184, 185.
Γεωργίω Διακόνω και Ορφανοτρόφω . 186,
Γεωργίω Μητροπολίτη Νικομηδείας 24, 25, 26, 27, 28, 95, 145, 150,
226, 227, 228.
Γρηγορίω Αρχιεπ. Συρακούσης 97,
Γρηγορίω Διακόνω και Χαρτουλαρίω 111, 112, 113, 164.
Γρηγορίω Σπαθαροκανδιδάτω . 61,
Α - ν
Δαμιανώ Ξενοδόχω 187, 188, 189.

Δωροθέω “Hγουμένω κτλ. . . 242 και 243.
126
Εγκύκλιος πρός τούς τής Ανατολής Αρχιερατ. θρόνους—αι υπ' αριθμόν 4.
Ενθρονιστική προς τον θρόνον Αντιοχείας . 2.

E. Mονάζοντα πεσόντι 180.
"Επισκόποις τους συνδεδιωγμένοις κ.τ.λ. . . 146 και 147.
Εύθυμίω Μητροπ. Κατάνης 96,
Εύθυμίω Μονάζοντα παραπεσόντι 179.
Ευλαμπίω Αρχιεπισκόπω και Σκευοφύλακι. 31, 32, 33, 34, 35, 237, 238.
Ευσεβία Μοναζούση . -
. 144.
Ευσταθίω Πατριάρχη Αντιοχείας 225.
Εύσχήμoνι Αρχιεσπ. Καισαρείας. . 36, 37, 38, 39, 40, 41, 42,98, 150, 153.
Εύσχήμον και Γεωργία Μητροπολίτας 150.
Ζαχαρία Μητροπολίτη Χαλκηδόνος 30, 92, 93 94, 230, 231.

Ζωσιμά Mονάζοντα και ήσυχαστή . 254.
Ηλία Πρωτοσπαθαρίω . . . . 128, 256, 257.
Θεοδοσίω Μονάζοντα και ήσυχαστή. 161.
Θεοδότω Σπαθαροκανδιδάτω 63, 64, 212.

Θεοδώρω άδελφώ -
17. -
Θεοδώρω Μητροπολ. Λαοδικείας . 23,86, 87, 88, 89,90,91, 166, 167.

Θεοδώρω Ηγουμένω 43, 44, 45, 100, 101.
Θεοκτίστω “Hγουμένω. . . . . . . . . 99,
Θεοφάνει. Διακόνω και Πρωτοναταρίω . . . 50 και 109.
Θεοφάνει. Mονάζοντα . . . . . . . 108,
Θεοφίλω. Πρωτοσπαθαρίω και Σακελλαρίω 215.
Θεοφίλω πραποσίτω . . . 198,
Θεοφίλω. Πρωτοσπαθαρίω 208.
Θεοφυλάκτω Πρωτοσπαθαρίω . 131.
Θεοφυλάκτω Πατρικίω κ.τ.λ. . 119.
Ιγνατίω Επισκόπω Λόφων 170 και 171.
Ιγνατίω Ηγουμένω κ.τ.λ. 46.
Ιγνατίω Μητροπ. Κλαυδιουπόλεως . 18 και 163.
Ισαακίω Μοναχώ . . . . . . . . . 177.
Ιωάννη Πρωτοσπαθαρίω τώ. Χρυσοχέρη . 52, 53, 54, 55, 56, 57, 58, 59, 60.
Ιωάννη Μητροπολ. Ηρακλείας 148, 149, 229.
Ιωάννη Μητροπολ. Νικομηδείας . 165.
Ιωάννη Σπαθαρίω . . . . . 132, 214, 217.

Ιωάννη Πρωτοσπαθαρίω και Δρουγγαρίω κ.τ.λ. Σ) 127,
127
Ιωάννη Πατρικίω . αίύπ’ αριθμόν 125

Ιωάννη Πατρικίω και στρατηγώ κ.τ.λ . )) 72, 118, 200.
Ιωάννη Πατρικίω και Σακελλαρίω ))
120, 201, 202, 203, 204,
Ιωάννη φιλοσοφούντι Σ) 78 και 79.
Κωνσταντίνω άδελφώ 15 και 16.
Κωνσταντίνω Νοταρίω 197 και 260.
Κωνσταντίνω Πατρικίω . 73,
Κωνσταντίνω Σπαθαρίω. -
67.
Κωνσταντίνω Σπαθαρίω, γένους όντι Τυρρηνών . 133.
Κωνσταντίνω Σπαθαρίω και Ασηκρήτη 68.
Λέοντι Πρωτοσπαθαρίω . . . . . . 129.
Λέοντι γεγονότι Λογοθέτη τώ Μαδριάμ . 74, 75, 136.

Λέοντι και Γαλάτων άδελφούς Ασηκρήταις 70, 135, 259.
Λέοντα Λογοθέτη, γεγονότι κ.τ.λ. . -
156,
Λέοντι Σπαθαρίωτώ έπλεγομένω Δράκοντι . 216.
Λέοντι φιλοσόφω γγ.
Μανουήλ Πατρικίω 205 και 206.
Μαριανώ Πατρικίω και Δομεστίκω κτλ . . 123 και 124.
Mάρκω Σικελώ μονάζοντα 181.
Μητροφάνει. Μοναχώ κ.τ.λ.. . 154, 172, 173, 174.

Μιχαήλ Μητροπολ. Μιτυλήνης . 151, 152, 162.
Μιχαήλ Πατρικίω και Σακελλαρίω . 121.
Μιχαήλ Πρωτοσπαθαρίω . 126 και 211.
Μιχαήλ Σπαθαροκανδιδάτω 62,
Μιχαήλ τώ. Αυτoκράτoρι . 221 και 222.
Μιχαήλ τώΒουλγαρίας “Αρχοντι . 6.
Νικήτα Πρωτοσπαθαρίω κ.τ.λ. 130.
Νικήτα Πρωτοσπαθαρίω 207.
Νικηφόρω φιλοσόφω κ.τ.λ.. . 114, 115, 116,244,245,246,247,248

Νικολάω Α΄, Πάπα Ρώμης . 1 και 3.
Νικολάω “Hγουμένω . . 241.
Παντολέοντι Πρωτοσπαθαρίων. 209 και 210
Παύλω Αρχιεπ. Καισαρείας 169,
Παύλω Μητροπολίτη Λαοδικείας 29, 168, 234, 235, 236.

Παύλω Μοναχώ άποστατήσαντι. 175.
Η 28
Σάβα “Hγουμένω τών Πισαδών αίύπ’ αριθμόν 182.

Σε αβα Πρεσβυτέρω και ήσυχαστή 47, 48, 176.
Σεργία Πρωτοσπαθαρίω άδελφώ . 7, 8, 9, 10, 11, 85.
191 και 192.
Σε εργίω Μαγίστρω και Λογοθέτη,
Σταυρακίρ Σπαθαροκανδιδάτω 213.
Στεφάνο όρθοδοξήσαντι . 76,
Σωφρονίν μονάζοντα . 103.
Ταρασέρ Πατρικίω άδελφώ 12, 13, 14, 142, 143, 220, 223, 224,
Χρι στοφόρω Πρωτοσπαθαρίω κ.τ.λ. 65 και 66,
--------------------------------
ΤΑ ΕΝ ΤΑΙΣ ΦΩΤΙΟΥ ΕΠΙΣΤΟΛΑΙΣ ΕΡΜΗΝΕΥΟΜΕΝΑ ΧΩΡΙΑ ΤΩΝ
ΘΕΙΩΝ ΓΡΑΦΩΝ, ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΤΙΝΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΛΥΟΜΕΝΑ.
ά) “Πώς έστι λέγειν Θεόν τον Πατέρα, Θεόν τον Υιόν, Θεόν το Πνεύμα, και μή εις ανάγκην περίστα
σθαι τρεις άνθ’ ένός Θεούς άνομολογείν; – Επιστ. 7.
β) Ότι τρία τά σημαινόμενα τού ονόματος Θεός – Επ. 20.
γ) Περί τής Αγίας Τριάδος – Επ. 52.
δ) Περί τών έπι Χριστού δύο φύσεων – Επ. 53 και 54.
έ) Περί τών έπι Χριστού δύο θελημάτων και ενεργειών-Επ. 55.
ς) Eι μεν άβόητον όνομα το θείον και γνώσεως μείζον, πώς έπέκειτο θάνατος τώ φθεγξαμένω ή
ζημία; . . . Ειδ’ ένήν διά χειλέων τώφθεγξαμένω προενεγκεν, πώς άβόητον και ανέκφραστον;
"Επ, 21, -
ζ) Η Χάρις ούκ αντίκειται τώ Νόμω χειραγωγία δε και προάγγελος, συμφωνία τε και προκατασκευή,
και όδός υπάρχει και παρασκευή, και τα άλλα πάντα, ό Νόμος τής Χάριτος – Επ. 8.
ή) Περί Προνοίας Θεού – Επ. 12 και 75
θ) Περί τής εικόνος τού Χριστού – Επ.43, 56, 57, 58, 59, 60
ί) Διά τί περιετμήθη ο Χριστός – Επ. 25.
ιά) Διά τί έντή Γραφή σκιά και όναρ και καπνός και ματαιότης και τοιαύτα άλλα ό άνθρώπινος
βίος όνομάζεται;– Επ. 10.
ν ν ν
ιβ) Τί σημαίνει ή προστάττουσα νομοθεσία “ όφθαλμόν αντί οφθαλμού, και όδόν τα

άντι ό δόντος. – Επ. 15.
ιγ) Τι σημαίνει το έντή Γενέσει (ΚΔ, 2) "Θες την χειρά σου υπό τον μηρόν μου. -
"Επιστ. 31.
ιδ) Διά τίβοών και λεόντων, άετών τε και ανθρώπων μορφας, αιτών Χερουβείμ όψεις τους θείος Προ
φήταις ενεφανίσθησαν – Επ. 38.
ν ν ν ν ν - -
ιέ) Διά τί τόν Αβελ, δίκαιον όντα, προ τού έξημαρτηκότος Aδάμ συνεχώρησεν ο Θεός εις θάνατον
έλθεϊν – Επ. 44.
ις) Περί τής περιτομής του Αβραάμ – Επ. 45
ζ) Πώς έσοφισατο Σολομών υπέρ πάντας ανθρώπους και υπέρ Γαθαν τον Ισραηλίτην, (Βασιλ Γ,
κεφ. Δ΄, 31)—Επ. 50.
ιή) Ερμηνεία της γ' εντολής “Oύ λήψη το όνομα Κυρίου του Θεού σου επί μια
ταίω. – Επ. 63.
ιθ) Πώς έννοητέον το τής Γενέσεως (Δ΄, 7) * Ουκ, αν ορθώς προσενέγκης, όρθώς δέ μη
διέλης, ήμαρτες; ή σύχασον. – Επ. 68.
κ) Τι δηλοί τό “Έφού δ” και πόσα τούτου τα σημαινόμενα, – Παραλ, ΠΕ", 27)– Επ. 69.
κά) Διά τι την σκηνήν του μαρτυρίου κιβδηλος επιβλήμασιν ό νομοθέτης προσέταξε καλύπτεσθαι,
(Εξόδ. ΚΣΤ', 1)– Επ. 70.
17
130
κβ) Περί τής τού “Είμ ί” παρολκής έντισι τής Γραφής φράσεσιν–εγώ ειμί ψ αλώ τώ. Θεώ–
-- εγώ είμαι άγχιστεύσω-εγώ ε ι μ ι έ ν γαστρί έχουσα–κ.τ.λ.–Επ. 77.
κγ) Διά τί ή Προφητεία τους τής άσαφείας τρόπους συνεσκίασται – Επ. 79.
κδ) Τί σημαίνει το τού Δαβίδ “Tά είδωλα τών έθνών άργύριον και χρυσίον, έργα
χειρών ανθρώπων. ” (Ψαλμ. ΡΛΔ΄, 15)-Επ. 76.
κέ) Τί σημαίνει το πού Ματθαίου “M ή δώ τ ε τ ά άγια τοις κυσί, μηδέ βάλ η τε τούς
μαργαρίτας ύμών έμπροσθεν τών χοίρων.” (Ζ΄, 6)—Επ.9.
κς") Τι το τού αυτού “Tίς έστιν ή μήτηρ μου, και τίνες εισίν οι άδελφοί μου;"
(ΙΒ΄, 48)—Επ. 13.
κζ) Τί το περί Προδρόμου έντώ αυτώ ερημένον “ Ο δε μικρότερος έν τή βασιλεία τών
ούρα νιών μείζων αυτού έστιν.” (IA, 11)—Επ. 16.
κή) Τι το πού αυτού “ Και ιδού το καταπέτασμα του ναού έσχίσθη εις δύο άπ ό
άνωθεν έως κάτω. “ (ΚΖ', 51')—Επ. 18.
κθ) Τί το τού αυτού “ Πάς ό βλέπω ν γυναίκα πρός το επιθυμήσαι αύτής, ήδη
έμοίχευσεν αυτήν έν τή καρδία αυτού.” (Ε, 28)—Επ. 23.
λ) Τί το τού αυτού. “Ούτω λαμ ψάτ ω τ ό φώς ύμών έμπροσθεν τών άνθρώπων,
όπως η δω σ ι ν ύμών τα καλά έργα, και δοξάσωσι τον Πατέρα ύμών τόν
έν τους ουρανοίς.” (Ε, 16)—Επ. 29.
λά) Τί το τού αυτού “M ή ποιείτε την ελεημοσύνην ύμών έμπροσθεν τών άνθρώ
πων.” (ΣΤ΄, 1)–αυτ.
λβ) Τίτο τού αυτού “Πάσα άμαρτία και βλασφημία άφεθήσεται το ίς άνθρώποις
ή δέ τού Πνεύματος βλασφημία ούκ άφεθήσετ α ι το ίς άνθρώποις κ.τ.λ."
(ΙΒ’, 31 και 32)—Επ. 32.
λγ) Τί το τού αυτού “ Ο δεχόμενος προφή την εις όνομα, προφή του μισθόν προ
φή του λήψ, ε τ α ι κ.τ.λ.” (I', 41')—Επ. 39.
λδ) Τίτο τού αυτού “Μετά δε το έγερθήναί με προάξω υμάς εις τήν Γαλιλαίαν."
(ΚΣΤ΄, 32)– Επ. 40.
λέ) Τί το τού αυτού “Δύναται ό Θεός έκ τών λίθων τούτων έγειραι τέκνα τώ
Αβραάμ.” (Γ΄, 9)—Επ.46.
λς") Τί το τού αυτού “ Και ούκ έ γίνω σκ εν αυτήν, έως ο ύ έτεκε τόν υιόν αύτής
τον πρωτότοκο ν.” (Α΄, 25)—Επ. 61.
λζ) Τί το τού αυτού “Συ δε νηστεύων άλειψαί σου την κεφαλήν, και το πρόσω
πόν σου νίψι αι.” (ΣΤ', 17')—Επ. 65.
λή) Τίτο τού αυτού “Πώλησόν σου τα υπάρχοντα, και δός πτωχούς” (ΙΘ΄, 21) -
Επ. 66. Αυτόθι δε και το τού Λουκά (IB, 33) “Π οιήσατε έ αυτούς βαλάντια μη
παλαιούμενα. -
λθ) Τί σημαίνει αυτό τούτο το τού Ματθαίου, παραβαλλόμενον προς το (έν κεφ. ΚΕ, 34) ερημένου
“Δεύτε οι ευλογημένοι του Πατρός μου κληρονομήσατε την ήτοι μια
σμένην ύ μ ι ν βασιλείαν από καταβολής Κόσμου. -Επ. 74.
μ) Περί τής του Πέτρου άρνήσεως (Ματθ. ΚΣΤ', 69-75)-Επ. 22.
μά) Διά τί ό"Αγγελος ουκ επέζητώ Ιωσήφ, πριν ή έμπεσεν εις άπορίαν, και διανοηθήναι λάθρα την
Παρθένον απολύσαι; (Ματθ. Α, 19)—Επ. 34.
131
μβ ) Τί σημαίνει το τού Μάρκου “Βλέπετε άπό τής ζύμης τών Φαρισαίων. ” (Η",
14–20)—Επ. 36.
μγ) Τί σημαίνει το τού Λουκά “Εγένετο δέ ό ίδρώς αυτού ώσει θρόμβοι αίματος. *
(ΚΒ,44)—Επ. 17.
μδ) Τίτο τού αυτού “ Και αυτοί ού συνήκαν και ήν το βήμα τούτο κεκρυμμένον
άπ’ αυτών, και ούκ έγ ί ν ω σ κ ο ν τ ά λεγόμενα.” (IH, 31-35)—Επ. 37.
μέ) Τίτό τού αυτού “Ούκι είμαι ικανός λύσαι τον ιμάντα τών υποδημάτων αυτού.”
(Γ, 16)– Επ. 62.
μς) Τί σημαίνει το τού Ιωάννου “Mή μου άπτου ο ύπω γάρ άναβέβη και πρός τόν
Πατέρα μου.” (Κ, 17)—Επ. 19.
μζ) Τίτο τού αυτού “Κύριε, ούκ οίδα μεν, πού ύπάγεις και πώς δυνάμεθα τήν
ό δόν ειδέναι;” άντιπαραβαλλόμενον πρός τό “Όπου εγώ ύπάγω, ο ίδατε, και την
ό δόν οίδατε.” (ΙΔ΄, 4–5)—Επ. 33.
μή) Τίτο τού αυτού “ Ο Πατήρ μου μείζων μου ές ίν.” (ΙΔ΄, 28)—Επ. 47.
μθ) Τί τό τού αυτού “Εν τή οικία τού Πατρός μου πολλα ι μ ο ν α ί ε ι σ ι ν ε ι δε
μή, είπον ά ν ύμιν, πορεύομαι έτοιμάσαι τόπον ύ μ ι ν' αντιπαραβαλλόμενον
πρός τό “Εάν πορευθώ, έτοιμάσω ύ μ ι ν τόπον.” (ΙΔ΄, 2 και 3)– Επ. 48.
ν) Τίτο τού αυτού “Εάν εγώ μαρτυρώ περί έ μ αυτού, ή μαρτυρία μου ούκ ές ιν
άλ ηθής” άντιπαραβαλλόμενον πρός τό “Κάν έγώ μαρτυρώ περί έ μ αυτού, άλη
θής ές ιν ή μαρτυρία μου.” (Ε, 31 και Η΄, 14)—Επ. 67.
νά) Τί το τού αυτού “Ο Πατήρ έ ν τ ώ Υί ώ, και ό Υιός έ ν τ ώ Πατρί,” (ΙΔ΄, 20) προς
τό τού Ματθαίου αντιπαραβαλλόμενον “Περί δέ τής ήμέρας εκείνης και τής
ώρας ο ύδεις οίδεν, ο ύδέ οι "Αγγελοι τών ουρανών, ε ι μ ή ό Πατήρ μου
μόνος.” (ΚΔ΄, 36)—Επ. 71.
νβ) Τί έστι το ένταϊς Πράξεσιτών Απος όλων (Β΄, 6-14) ίςορούμενον περί έναλλαγής των γλωσσών,
– Επ. 11. -
νγ) Τις ήν τώ θεσπεσίω Παύλω ή πατρίς – Επ. 41 και 42.

νδ) Πώς δυνατόν μή άλώναι ψεύδει τον Απός ολον Παύλον, Ιουδαίον εαυτόν και Ρωμαίον αποφηνάμενον,
και ποτέ μεν Ταρσούς έχειν πατρίδα, ποτέ δε έντή Ρώμη γεννηθήναι; (Πράξ. ΚΒ΄, 3 και 28)
"Επ, 51.
νέ) Τίδήποτε ό θεσπέσιος Παύλος τους Αθηναίους διελέγετο από τών ιδίων έπιγραμμάτων – Επ. 78.
νς") Διά τίβητορικαϊς ιδέας τάς αυτού επιτολάς σχηματίζων ό Παύλος, έπειτα ιδιώτην έαυτόν εκάλει -
"Eη, 27,
νζ) Διά τί ό Παύλος πολλαχού τους μαθητάς τής μετά τών φαύλων διατριβής απείργων, αυτός ού μόνον
συνήν και συναινες ρέφετο, αλλά και τους άνόμους ώς άνομος συνδιετίθετο;- Επ. 30.
νή) Διάφορα ζητήματα επί τών έπις ολών τού Παύλου - Επ. 28.
νθ) Τί έξι πνεύμα Πύθωνος; (Πράξ. ΙΣΤ', 16–19)—Επ. 64.
ξ) Τί σημαίνει το τού Παύλου “Ούτως εις πάντας ανθρώπους ό θάνατος εισήλθεν,
έφ’ ώ πάντες ήμαρτον.” (Προς Ρωμ. Ε, 12)—Επ. 14. --
ξά) Τίτο τού αυτού “ Hύχόμ ην γάρ αύτός άνάθεμα είναι άπό Χρις ού ύ π ε ρ τών
άδελφών μου τών συγγενών μου κατά σάρκα.” (αυτ. Θ', 3)-Επ. 24.
1γ -
132
ξβ) Τί το τού αυτού “Ού θέλω δε υμάς άγνοεΐν, Αδελφοι, ότι πολλάκις προε
θέμην έλθειν πρός ύμιάς, και έκωλύθην άχρι τού δεύρο, να καρπόν
τι να σχώ και έν ύμιν, καθώς και έν τους λοιπούς έθνεσιν.” (αυτ. Α΄,
13)—Επ. 26.
ξγ) Τίτο τού αυτού “ Διά τούτο όφείλει ή γυνή έξουσίαν έχει ν έπι τής κεφα
λής διά τούς Aγγέλους.” (προς Κορινθ. ΙΑ΄, 13)—Επ. 35
ξδ) Τί το τού αυτού “M ή έταιρο ζυγούντες άπί τοις” (αυτ. ΣΤ', 14) και πώς γραπτέον το
σε ο - γν ν -Ο
έταιρο ζυγούντες. – Επ. 72.
ξέ) Περί Ευσεβίου τού Παμφίλου, ότι αίρετικός ήν – Επ. 73.
ξς) Περί τινων μαροφαγησάντων – Επ. 81.
ξζ) Περί Πρεσβυτέρου παρά γνώμην τών γονέων τά τέκνα αυτών τεφανώσαντος – Επ. 84.
Φ ΩΤ Ι Ο Υ Ε Π Ι Σ Τ Ο Λ Α Ι.
----------------------
ΜΕΡΟΣ Α.
ΔΟΓΜΑΤΙΚΑΙ ΚΑΙ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΑ Ι.
- Θρχεθος
ΕΠΙΣΤΟΛΗ Α΄. – 1.
Η ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΠΑΠΑΝ ΝΙΚΟΛΑΟΝ Α' ΕΝΘΡΟΝΙΣΤΙΚΗ, 1
Τω τα πάντα άγιωτάτω, ερωτάτ ω άδελφώ και συλλειτουργώ,

ΝΙΚΟΛΑΩ Πάπα τής Πρεσβυτέρας Ρώμης,
ΦΩΤΙΟΣ Επίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως, Νέας Ρώμης,
αν - - ν "Α - ν Λ, » Α 2 - - -- -- Α
ν
Οτε τής Ιεραρχίας κατά νουν το μέγεθος αναλήψομαι, και πολλώ την ανθρωπίνην
- Σ) Α ν -- - Αν
εύτέλειαν τής εκείνη προσούσης απολείπουσαν τελειότητος, και τής έμής δυνάμεως αναμε
- Σ Λ, ν Σ) - - ς » - - - - -- Λ, » -ν αν
τρεϊν επελεύσομαι την ασθένειαν, και οιος έμοί λογισμός προς το τής τοιαύτης αξίας ύψος
» Α και Α Αν ν- ο Α. ν "Α αν ν - » -
άει ένετέθραπτο, θαυμάζειν και υπερεκπλήττεσθαι παρασκευάζων τους όσο ποτέ τής καθ' ή
* Ενθρονισμός μεν ή εις τόν Επισκοπικών θρόνον άνάβασις τού χειροτονηθέντος Επισκόπου έλέ
γετο, υπό τών χειροτονησάντων αυτών ευθύς μετά την χειροτονίαν άναγομένου ένθρονιστικοί δε λόγοι,
οι άπό τού θρόνου την καύτα πρός τόν περιεστώτα λαόν υπό τού ένθρονισθέντος έκφωνούμενοι και ένα
θρο ν ι σ τ ι κ α ι έπιστολαί, ή ένθρονιστι και συλλα βαί αι πρός τούς μακράν απόντας Επι
- ν ν α ν ν α - ν ν ν ν ν ν - ν
σκόπους γραφόμενα, ένας όχειροτονηθείς την έαυτού πίστιν και δρθοδοξίαν άνωμολόγει. Τούτο δε
-- - - Ο ν ν ν ν ν - ο ν ο γγ - ν
πάσι μεν τους Επισκόποις είθιστο γίνεσθαι, μάλιστα δε τους Επισκόποις “Ρώμης, Κωνσταντινουπόλεως,
Αλεξανδρείας, Αντιοχείας, και Ιεροσολύμων. Αι δε προς απάντησιν στελλόμεναι ειρηνι και επι
Λ, ν 9 -- ν η - ν - ν ν - ν
στολα, και αμοιβαία, και γράμματα ειρηνικά έκαλούντο (Ίδε περί τούτου Θ. Φαρμακί
δου των Συνοδικόν Τόμον, σελ. 453–4)—Τοιαύτη έστιν ήδείτε και ή άμέσως επομένη προς τον θρόνον
Αντιοχείας Φωτίου επιστολή, ένας ού μόνον την έαυτού Ορθόδοξον πίστιν άνομολογεί, αλλά και το
τής Ιεραρχίας άξίωμα ήλίκον έστί, και τα περί τής εκλογής
-- ν -λ ν
και χειροτονίας αυτού, ώς έγένοντο, εν πάση
η ο - α Α. » ν - η ν ν - - -
ειλικρινεία (κάν διαββαγώσιν οι περί Βαρώνιοντάναντία λέγοντες) εκτίθησιν. – Εκδέδοται δέή παρούσα
επιστολή το μεν πρώτον ύπό Δοσιθέου τού Ιεροσολύμων Πατριάρχου ένTόμωΧαράς (σελ. 1–5), έπειτα
δε και ύπό Ιαγέρου εν τέλει τής έαυτού “Ιστορίας (σελ. 433–8), και πρό μικρού ύπό Μιγνίου έντώ Β'
τόμω τών Φωτίου συγγραμμάτων, πρώτη τεταγμένη έντας επιστολαΐς. Και Βαρώνιος μεν ταύτην
Λατινιστί μεθ ήνευσεν (ann.859. LXI), Ιάγερος
γερ δε Γαλλιστί έκτής Λατινικής,
η ώς έρικε, τού Βαρω
ν ν ν ν --
νίου μεταφράσεως (ένθ. άνωτ. σελ. 34-37), ήν και Μίγνιος συνεξέδωκεν.

ν - - -
* "Ο τε ά ν αλήψ ομαι και έπειλεύσομαι. – Η τοιαύτη τού άπλού χρονικού μορίου ότε
πρός Μέλ. Οριστ. σύνταξις έπι άοριστολογίας, αντί τού συνθέτου όταν πρός “Υποτακτ-όταν άναλά
Λ - - -- -
βω και έπέλθω-κατά τούς Αττικούς, και γενικώς, ή ένιαχού άπαντώσα ανώμαλος τών μορίων σύνταξις,
134 ΦΩΤΙΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠ.
-- - -- - ν ν - α - - - - - Α. - » -
μας γενεας
ν
(να μη λέγω τους προ ήμών) τον φρικτόν της Αρχιερωσύνης ζυγόν άνεδέ
- - - - - αν - ν -- -- -
ξαντο, άνθρωποι τελούντες, και σαρκί συνδεδεμένοι και αιματι, και τά τών Ασωμάτων Χε
- Σν Αν Λ 1 αν - Λ -- -
ρουβείμ έργα διαπράττειν παρακινδυνεύοντες" ότε ταύτα βασανίζων και πολυπραγμονών,
και πολύ προτού Φωτίου συνήθης ήν παράτε τους Εκκλησιαστικούς και τους άλλοις τών Βυζαντινών
συγγραφέων. Λύσαντες γάρ τους κανονικούς τής των μορίων συντάξεως δεσμούς, και πρός μόνην άφορών
τες την έκφρασιν τής έννοίας, παρά τούς Αττικούς τρόπους τα μόρια πολλάκις συνέταττον. Ούτως έν
πή Β΄ επιστολή τριχώς έν τή αυτή περιόδω το σύνθετον όταν συντέτακτα, πρός Ευκτικήν, “Οριστι
ν - - Α και αν Α. - -, ν ν ν » ν
κήν, και Υποτακτικήν “όταν δέ τις ταύτα εκλογίζοιτο, φόβοι τε και δεματα.... ού παρέχουσι . . . .
αν - αν ν ν - ν ν γν α - - - -A - ν ν ν
όταν ταύτα ούτω συστρέφη και διαδονή την διάνοιαν κ.τ.λ. * Ο δε υποθετικός άν οϋχι σπανίως προς
Οριστ. και πρός. Εύκτ, φέρεται, ώς έντή Γ΄ επιστολή-“κάν έστι πάσιν έκτού χρόνου υπόγειον περι
φανές-κάν πού τις αυτόν παρανομίας γράψοιτο-κάν που τύχοι τον έτερον εις απερισκέπτους μέμψεις
θατέρου παρολισθήσα. -Και έν επιστολή ΙΘ΄-“κάνουδέν ήμες έρoύμεν. -Και έντή ΛΘ΄ “άνει
την έαυτού σε μάλιστα συνήσθετο τούτο δεδρακότα ” και άλλαχού πολλάκις. Tά δ’ αυτά και περί
τών τελικών και τών άλλων μορίων έχει τις ειπείν, καθόλου μεν κατά τούς Αττικούς τρόπους συντασ
σομένων, ενίοτε δε και παρ' εκείνους. Συχνοτάτη δε και ή του Μέλλοντος χρήσης άντι Αορίστου,
ν ν - - » ν ν ν - - - ν ν - ας - -
οιόι περ, ένταύθα οι άναλήψ ομαι και επελεύσομαι, και έντή Γ΄ επιστολή “άνεπαχθώς
οίσειν (άντι ένεγκεϊν) τάς επιτιμήσεις έπεισεν ” και έντή Δ΄ “ να τά τω Θεώ δοκούντα βεβαιωθείη,
και ειρήνη βαθεία καταλήψο το ” Τάς ούν τοιαύτας συντάξεις, άνωμάλους μεν δοκούσας, συνηθεστά
τας δε και οιον κανονικάς κατ’ εκείνο καιρού, ούκ άναγκαίον ήγησάμεθα πανταχού σημειώσαι, αλλά
τοσαύτα γενικώς λέγοντες, τα λοιπά σκοπεϊντώ άναγινώσκοντι καταλείπομεν.
Ίδε και Επιστ. Β΄ $ά, ένθα υψηλότερον την περί Ιεραρχίας ταύτην ιδέαν εκφέρει –Τούς δουν
τοιούτους, όσοι τα τών Ασωμάτων Χερουβείμ έργα διαπράττειν παρακινδυνεύουσε, και Γρηγόριος ο Θεο
λόγος έντώ περί “Ιερωσύνης λόγω αυτού ($ ί) ούτωσι ταλανίζει λέγων “Ησχύνθην ύπέρ τών άλλων,
“ όσοι μηδέν τών πολλών όντες βελτίους, μέγα μένουν, ει και μή πολλώ χείρους, άνίπτοις χερσίν, ο δή
" λέγεται, και άμυήτοις ψυχαίς τους άγιωτάτους έαυτούς έπεισάγουσι, και πριν άξιοι γενέσθαι προσιένα
“ τους ιερούς, μεταποιούνται τού βήματος, θλίβονταίτε και ωθούνται περί τήν άγίαν τράπεζαν, ώσπερ
" ουκ άρετής τύπον, άλλ’ αφορμήν βίου τήν τάξιν ταύτην είναι νομίζοντες, ουδε λειτουργίαν υπεύθυνον,
“ άλλ’ αρχήν άνεξέταστον.” Και αύθις (έν$ογ) τό τής Ιερωσύνης προσηκόντως έξαίρων άξίωμα, και
ήλικον έστι το τού ιερέως έργον διδάσκων, και ήλίκης άξιον παρασκευής, λέγει: “Και τις έστι παρά
“ταύτα ότι τάχος απαιτών πρό τής ασφαλείας και τού συμφέροντος, τις όπλάττων, καθάπερ αυθη
“μερόν τούς πηλίνους, τόντής αληθείας προστάτη, τον μετά Αγγέλων στησόμενον, και μετά Αρχαγγέ
“λων δοξάσοντα, και επί τό άνω θυσιαστήριον άναπέμψοντα τάς θυσίας, και Χριστώ συνιερεύσοντα;
“ τόν άναπλάσονται το πλάσμα, και παραστήσονται την εικόνα, και τώ άνω κόσμω δημιουργήσοντα,
“καί, το μείζον ειπείν, θεόν έσόμενον και θεοποιήσοντα; “ (Και όραμοι τόν τής Εκκλησίας Δημοσθέ
νην την Δημοσθένειον εκείνην θαυμασίως άπομιμούμενον παραβολήν “ ώσπερ γάρ οι πλάττοντες τούς
πηλίνους, εις την αγοράν χειροτονείτε τους ταξιάρχους και τούς φυλάρχους, ούκ έπι τον πόλεμον”
κατά Φιλ. Α' s θ')—Τούτοις δέ, οιον θεόπνευστος, έπιφωνεί “Οιδα, τίνος έσμένλειτουργοί, και πού κεί
"μενοι, και πού πέμποντες οίδα τού Θεού το ύψος, και την ανθρωπίνην άσθένειαν, και την δύναμιν πά
“λιν. Ούρ ανός ύ ψηλός, γή δε βαθεία. Και τις άναβήσεται τών έβόιμμένων τή άμαρτία;
“ τις περικείμενος έτι τόν κάτω ζόφον και τής σαρκός τήν παχύτητα, όλω νοί καθαρώς εποπτεύσει νούν
“όλον, και μιγήσεται τους έστώσι και άοράτος, έντους άστάτους και όρωμένοις, κ.τ.λ. * Λαμπρότατα
δε και ό Χρυσοββήμων Ιωάννης έντους έξι περί “Ιερωσύνης Λόγους αυτού το τού άξιώματος εικονίζει μέ
γεθος, μάλιστα δ’ έν$ δ΄ τού Γ΄ Λόγου, ένθα φησίν “ Η γάρ Ιερωσύνη τελείται μεν έπι τής γής, τάξιν
“ δε έπουρανίων έχει ταγμάτων . . . . . Διό χρή τόν ιερωμένον, ώσπερ έν αυτούς έστώτα τους ουρανούς
“ μεταξύ τών Δυνάμεων εκείνων, ούτως είναι καθαρόν . . . . . . Όταν γάρ ίδης τόν Κύριον τεθυμένων,
ΕΠΙΣΤΟΛΩΝ ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟΝ, 135
- - - ς - - α - - - - -- - - -- - - - - 1 --
έφ’ ους έτερους όρών έθορυβούμην, τους αυτούς γε νυν έμαυτόν εαλωκότα καθορώ, ούκ
ν ν - αν » - Αν - αν » Α - ν --
έστιν ειπείν, οίος άλγήμασι βάλλομαι, και οΐας αθυμίας διακαρτερώ συνεχόμενος. Εί
ν 9 -- - - -
γάριμοι και φροντις ήν έκπαιδός συναυξανομένη τε, και συμπαραθέουσα βιωτικών πραγ
- - α » - - - -- - » - -
μάτων και φροντίδων απηλλαγμένον ή ευχή και τα καθ' εαυτόν επισκοπούντα διατελεϊν
- - - ν α - α ν ν » - » - ν - ν -
(δε γάρ προς την Υμετέραν Οσιότητα γράφειν άπαρξάμενον ταληθές είπείν), ει και
-- ν ν ν - - - 1 - - - - ν
βασιλικών αξιωμάτων την όρμήν καθέλκουσαν έφ' ετέρας μετατρέπειν έγχειρήσεις κα

- ν » ς » - Αν ν Λ - ν - - - » - α
τηνάγκαζον, αλλ' ούν ουδέποτε θάρσος έπήει φορητών έμοί τό της Αρχιερωσύνης ύπει
- η Λ 2 » -ν ς - 9 » - - - » - - - - - ν
σελθεν εργαζόμενον" αξίωμα. "Ηνγάρ, ήν έμοί διά παντός αδέσιμόντε και φοβερόν,
- - - - - » Α ν ν αν "Α
μάλιστά γε τού κορυφαίου των Αποστόλων διαμνημονεύοντι Πέτρου, ός γε πολλά τεκ

ν - ν - Α ν - ν - » - ν α - » Αν Α
μήρια τής εις τόν Κύριον Ιησούν Χριστόν, τον αληθινόν Θεόν ήμών, επιδεδειγμένος πίστεως,
- - ν ν - - ν » - 1. - Α εν ν Α
και πολλήν πανταχόθεν την πείραν τής εις αυτόν αγάπης δεδωκώς, ώσπερ τινά κορωνίδα
- ν -- -- -- - - ν ν ν -
τών πρόσθεν αύτω καλώς πεπραγμένων τε και διηνυσμένων, την ποιμαντικήν προς τού
- - ν - 3 ν ν - “ς
Διδασκάλου ήξιούτο λειτουργίαν άναδέξασθαι.
Α
Αλλά μήν και δούλον οίδα καταπι
- - ν » - -- - - --
στευόμενον τάλαντον, και δι' ευλάβειαν τής δεσποτικής αυστηρίας κατακρύπτοντα, να

Σ - - ν - - - -- - - -
μή ποθεν αυτώ το έμπιστευθέν διαπεσόν ανάρπαστον γένηται και ότι μή το τάλαντον

- Α ν -- ν » Αν - Α - - -
τω δεδωκότι πλειστηριάσας απέδωκεν, εύθύνας εισπραττόμενον, και πύρ και γέενναν την
α Αν 4
καταδίκην ύφιστάμενον,
- -- ν ν - Αν ν - - αν ν - - - 1 ν
β. Αλλά τί ταύτά μου γράφεται, και το άλγημα αύξετα, και το λυπηρόν επιτείνεται,
- - η ν Α - - -- ν - - -
και το δοχλούν ανιχνεύεται; μνήμη γάρ τών άνιαρών όξύτερον το πάθος απεργάζεται, - α 5 ν - ν - - Λ -
και κουφίζεσθαι την βαθυμίαν” ούκ ένδίδωσιν. Α. α ν Α. α

Αλλά γάρ ταύτης ένεκα της αιτίας τών
-A - α ν -- - ν - “ς αν
συμβεβηκότων ή τραγωδία διεσκηνοποίητα, ώς άντας ύμετέρας εύχας τό, ούκ οίδ όπως
“και κείμενον, και τον ιερέα έφεστώτα τώθύματι και έπευχόμενον, και πάντας εκείνω τώ τιμίω φοινισ
"σομένους αματι, άρα έτι μετά άνθρώπων είναι νομίζεις, και έπι γής έστάναι; άλλ’ ούκ ευθέως έπι
“τούς ουρανούς μετανίστασαι, και πάσαν σαρκικήν διάνοιαν τής ψυχής έκβάλλων, γυμνή τή ψυχή και
"τώ νώ καθαρώ περιβλέπεις τά εν ουρανούς; Ω του θαύματος, ώ τής τού Θεού φιλανθρωπίας! Ο
" μετά του Πατρός άνω καθήμενος κατά την ώραν εκείνην ταϊς άπάντων κατέχεται χερσί, και δίδωσιν
’ αυτόν τους βουλομένοις περιπτύξασθαι και περιλαβείν. Ποιούσε δε τούτο πάντες διά τών όφθαλμών
“τής πίστεως. κ.τ.λ. * -
Ιάγερος δε κατά Μετοχήν έγραψε–καθορών–οϋδεν προσήκον έξΊαγέρου δε και Μίγνιος,

* Εκ διορθ, Παγέρου, καλώς έχούσης, άντι-εργαζόμενοι-έν TόμωΧαράς.
* Ιωάν, κεφ. ΚΑ΄, 15-18. Τούτοις δε παρατίθει τά τώ, Χρυσοστόμω ειρημένα έντώ Β΄ περί “Ιε
ρωσύνης. Λόγω ($ ά και β΄), ένθα πλατύτερον έρμηνεύεται ή τώ. Πέτρω δοθείσα εντολή “Ποίμαινε τα
πρόβατά μου."
4 Ματθ. κεφ. ΚΕ΄, 14–30.
* Ίσως έγέγραπτο–άθυμίαν—. Τούτο δε νοείσθω και περί τού αμέσως επομένου-την άχλύν τής βαθυ
μίας υπεκφύγουμεν—. Πιθανωτέραν δε καθιστώσι την γραφήν ταύτην τά άντιθέτως επόμενα-εύθυμίας
καθίστασθαι πρόξενου–και–τό όμιχλώδες τής άμηχανίας αποτρίψασθαι- Είπε δε και μικρών άνωτές
ρω “οιας άθυμίας διακαρτερώ συνεχόμενος” αλλά και έντους εξής (s ή εν τέλει) έρει “και ήμυντής
-- - ν ν ν 11
άθυμίας άναψυχή πορισθήσεται.

ν - ν ν - - - α - Α ν Α"
ειπείν, έμπιστευθεν ημίν ποίμνιον καλώς όρώντες ποδηγετούμενόντε και κυβερνώμενον,

- ν - - - - - ν ν - α -
τό έπιπροσθούν ημίν τής άμηχανίας νέφος αποσκευασώμεθα, και την αχλύν τής βαθυμίας
α Α - - ς Λ - - - ν -
υπεκφύγουμεν, Οιδειγάρ, οίδε και κυβερνήτη καλώς το σκάφος ούριοδρομούντε και πη

Α. » ν ν Λ - - - ν ν ν --
δαλιουχούμενον εύθυμίας καθίστασθαι πρόξενον και το τής Εκκλησίας πλήρωμα εύσε

ν - - 1 ν Α
βεία και άρεταις εύθηνούμενον, τον έφεστηκότα και κριθέντα ποιμαίνειν ευφραίνεντε,
- - - Αν
και το τής άμηχανίας όμιχλώδες παρασκευάζειν άποτρίψασθαι.

- - -- - - α - - ν ν -- ν α Α
γ. Αρτι το γαρούν τού πρό ήμών ιερατεύειν λαχόντος της τοιαύτης ύπεξελθόντος
- -- 2 » “ς - αν α - » Α ν - αν Α. -
αξίας, ούκ οίδ όπως όρμηθέντες επιτίθενται μοι κραταιώς, όσοι τε Κλήρω κατειλεγμένοι
Α. - » Λ - ν - Λ ν
έτύγχανον, και τών Επισκόπων τε και Μητροπολιτών το άθροισμα, και πρόγε τούτων και
- » - - ν - Α Λ - ν - -λ - 5 - -
σύν αύτοις ό φιλευσεβής και φιλόχριστος βασιλεύς, πάσι μεν χρηστός ών και επιεικής και
Α - ν - - -
φιλάνθρωπος
λ
(και τι γάρούχρή λέγεινταληθές;),
Λ δ'
ουδ'
λ θ -
έχων άλλοντών
, δό
προ αυτού
βί βεβα ν » ν 1 Σ - -- Αν Α ν -
σιλευκότων τη έπιεικεία έξισούμενον," έμοί δ’ άφιλάνθρωπός τις έδόκει τότε, βίαιός τε
* Εκ διορθ, Παγέρου, καλώς εχούσης, άντι-ευθυνούμενον-έν Tόμω Χαράς

* Ίδε τα περί τούτου έν τους Προλεγομένους ($ κδ' και κέ) ερημένα. Ενταύθα δε προσσημειωτέον,
ότι, Φωτίου σαφέστατα λέγοντος ουδέν άλλο, ή τον Ιγνάτιον της Πατριαρχικής αξίας ύπεξελθεΐν, Νική
τας ό Παφλαγών προφανώς καταψευδόμενος τάδε φησίν. “Γράφει γάρ (ό Φώτιος), ώς Ιγνάτιος διά
“ γήρας και νόσον και σώματος αδυναμίαν παραιτησάμενος ύπεχώρησε τής Εκκλησίας και έντή κατ'
“ αυτόν νήσω και τώ μοναστηρίω μένων, πάσης τιμής και θεραπείας υπό τετών βασιλευόντων, υπό τε
“πάσης τής πόλεως, και της κατ' αυτόν Εκκλησίας άξιούται” (ένβίω Ιγνατίου). Οι δε Παπσται τα
Νικήτα ταύτα ψεύδη προθύμως αντιγράφοντες, πολύν ποιούνται κατά Φωτίου τον θόρυβον, ώς δήθεν
τον Πάπαν εξαπατώντος. Εν τους πρώτοις δεόδιαβόητος Λέων ό"Αλλάτιος τάδε φησίν “Scribens,
Ignatium ob senium et enervatas wires throno renunciasse, recepisse se in Monasterium Insulae, in quo
cum omni honore et obsequto viveret (L. Allati. De octava Synodo Photiana, p. 3. Romae 1662)
Ιάγερος δέ “Pour la grande difficulté de l'élection, ils (ότε Αυτοκράτωρ δήλον ότι και ό Φώτιος) la
lovent par un mensonge, en disant qu’ Ignace a quitté volontairement le siége Patriarcal a cause de sa
grande vieillesse et de sa mauvaise santé; qu’il s'est retiré dans une file et restait dans un monastere
qu’il avait fondé, ού. "Empereur, toute la ville, lui rendaient les devoirs et les honneurs convenables
(Hist. de Phot., p.33). Αλλά παντί δήλον, ότι Φώτιος ουδέν λέγει τοιούτον ένταϊς έπιστολαΐς αυτού,
τήδε τε, και τή αμέσως επομένη, προς τον θρόνον Αντιοχείας άπλώς δέ φησε τον Ιγνάτιον τής
Πατριαρχικής ύπεξελθείν άξίας, όπερ δή Νικήτας και οι έξι εκείνου τά περί Φωτίου άκρίτως άντιγράφοντες
έπι τοσούτον έπλάτυναν και παρηρμήνευσαν. Και Φλευρής μεν, οιον συμβιβάζων τ’ άσυμβίβαστα, φησίν
άπολέσθαι την Φωτίου επιστολήν, έν ή ταύτα έγέγραπτο (Hist. Eccles. Tom. ΧΙ. p.9). Ιάγερος δε
ούχ ούτως, αλλά διαρρήδην φησίν έν τήδε τή επιστολή ταύτα λέγειν τον Φώτιον “La Lettre de
l'Empereur me nous est pas parvenue. . . . Mais nous avons cele de Photius, έcrite a la même occasion,
et qui nous montre parfaitement quels étaient l’adresse et le talent de cet homme” (ένθ. άνωτ. σελ. 34).
Και άμα ταύτα λέγων, τήνδε την επιστολήν εις μαρτύριον των ιδίων λόγων παρατίθεται. "Ετερος δε τών
Παπιστών ταύτην φησί την επιστολήν γεγραφένα Φώτιον, όπως το τής εκλογής αυτού κύρος παρά τού
Πάπα Νικολάου εξαιτήσηται. “Ainsi l'on vit Photius s'adresser au Pape Nicolas Ι. en 859, pour faire
confirmerson έlection.” (Du Pape, par le Comte J. De-Maistre, p.80. Paris, 1841) Αλλά τών παρα
λογισμών τούτων αυτή πρόκειται μαρτύριον άψευδέστατον ή επιστολή τους βουλομένους τάληθές εδέ
ναι, και την τών Παπιστών ευθύτητα προσηκόντως τιμάν,
* Υπερβολήν άν τις εποι τα περί ευσεβείας του Αυτοκράτορος Μιχαήλ ύπό Φωτίου λεγόμενα, όταν
πρός τά περί αυτού υπό πολλών ιστορούμενα άποβλέψη, ώς άσεβούς τινος όντος και έκλελυμένου την δί
- λί Α - ύδε ν ύδε - φ Σ) δδ "Α - αν - - - -
και λίαν φοβερός ούδειγάρούδε μικρόν ήν ένδίδούς τής άμα παντί τω προειρημένω τών
α Α" Λ, Σ) Α" ν » ο ν Α -- ν ν » -- ν α ν
ιερέων πληρώματα επιθέσεως. - α Αν α -

Αλλ' ό μέν πρόφασιν τούμή μεθήσειν έποιείτο την όμό
- -λ - Λ Αν
ψηφον τών ιερέων όρμήν και σπουδήν, και ώς ούκ άνδύνατο, και βουλόμενος, εκτελέσα
ν αν - ν Σ - - - Α Σ) αν -- Α α -- Λ
την αίτησιν τους δι, έπει πολύ πλήθος συνείλεκτο, ούδι οι τής παρακλήσεως ημών λόγοι
- -- Α -- ο -λ - - Α ν -
καθαρώς αυτούς προσεφέροντο οίς δάν και προσέπιπτον, oύ πρoσίεντο, ένδή τούτο και
Αν - Α ν Α. ν - » ν Αν - - Α - ν
μελετήσασί, και λέγειν έξασκήσασί, το δεν έμε πάντως και μή βουλόμενον το φορτίον
- » ιν Σ) - Σ) ν 9 - Α Α ο κ. ν - » - ν
τής επιστασίας αυτών αναδεξασθαι. Επει δέ μοι πανταχόθεν αι όδοί τών έντους λόγους
ν » Α Α ν Α - ν -- » Α Σ) ν Α Σν
παρακλήσεων απεφράττοντο, προεπήδα τα δάκρυα και ή τής απορίας άχλύς τά ένδοθεν

Αν Α - ν - Α » -- -- - Αν ν
πάντα πληρώσασα τής συγχύσεως, και μέχρις αυτών γετών όμμάτων προσαράξασα, εις
ο ν. Αν - ν y Αν α - - » Α Ι » ν Α
ρείθρον μετεσκευάζετο. Και γάρ εφάπαξ όλογισμός τής έκλόγων" άπειρηκώς σωτηρίας,
ν α ν ν Αν » Α - ν - » Α. Α ν - Σ. Α
εις ικετηρίαν τήν φύσιν αυτήν και τα δάκρυα προύβάλλετο, βοηθείας τινός και επικουρίας
- - ν -- - » ν - ν - -
δι' αυτών έλπίσας τυχεϊν, ει και διεψεύσθη τού βουλήματος. Ούδι ούτω γάρ ανήκαν οι
ν Α -λ 2 αν » - ν ν ν ν Α - αν ο » - αν Αν
βιαζόμενοι, μέχρις άν" όπερ έμοί μεν άβούλητον, εκείνος δε όπερ ήν ευχής έργον, διεπέ
3 ν αν ν ν Α - Α φ - - » - - ν » -
πρακτο. Και ούτω λοιπόν εις μέσους τούς θορύβους, οις ό πάντα εδώς κρίμασιν έπι - -
σταται, διακαρτερώ καθιστάμενος

ν ν "Α ν αν -- ν 4 ν --
δι. Αλλά δρυός μεν άλις εύκαιρον ειπείν τήν παροιμίαν. * Επει δε πασών
αιταν όθενδή και Πότης έπωνόμασταν. Αλλ' ότι μέν ή παιδική του Μιχαήλ ήλικία πολλάς εις κατη
γορίαν αυτού παρέσχεν άφορμάς, ουδείς άν έξαρνος γένοιτο, ότι δε προϊώντή ήλικία τόντε τρόπον με
ν Α ν ν Σ - Αν - η ν ν - ν - - α ν
τεβάλετο, καί τινα έπραξεν Εκκλησία και τη πολιτεία, παρά πολλών ώμολόγη εργα επαινετα εντε τη
ν ν ν ν - , ν ν ν ν ν » ν - ν - ν
ται. Ταύτην
δ
δε την
-
μεταβολήν τούδ
άνδρός
ν
ούκ άν τις-
άπεικόπως
δ
άποδοίη
Α
Φωτίω, πατρικώς
"Ο
αυτώ
δε
τά εύι - ν ν -- » ν ν ". » ν ν - ν
σεβή και δίκαια παρανούντι, και διά τούτο ευλόγως αυτόν δι’ ευσέβειαν έπαινούντι. "Ορα δε τά περ
τούτου έν έκτάσει σημειωθέντα έντους τών Αμφιλοχ. προλεγ. (σελ. θ) ύπό Σοφ. Κ. Οικονόμου. Χωρίς
δέ τούτου, και το Φωτίου πρός τούς βασιλεύοντας σέβας, όσα μή έργους άνοσίρις εις τά τής Πίστεως προ
σέκρουον, δήλον έγένετο επί τετού τον Μιχαήλ διαδεξαμένου Βασιλείου, και έπι Λέοντος τού Βασιλείου,
Παρ’ άμφοτέρων γάρ άδικηθείς, ουδέτερον κακώς είπεν αλλά και από τούδεσμωτηρίου τους συνδιωκομένους
» - ν ν α ν α ν - κ γν ν ν. - ν »
αυτώ γράφων παρήνει “προσεύχεσθαι υπέρ των

ν ν "Ε
βασιλέων”Κ Λ
κατά την Αποστολικήν έν
- ν ν - - - - ν Λ. Λ, ν ν αν ν ν » ν
τολήν. Αλλά, και γενικώτερον ειπείν, τού τής ήμετέρας Εκκλησίας Κλήρου μία και αύτη έστιν αρετή,
τό τους Βασιλεύσι την προσήκουσαν απονέμειν τιμήν, και μηδαμώς ταϊς τούβίου εμπλέκεσθαι πραγμα
ν - » - και - ν - α ν - 1. - Σ Α - 1 - ν - ν ν
τείας άλλ’ έπιμελώς άγρυπνούντας υπέρ τής Εκκλησίας απέχεσθαι τών έντή πολιτεία, καλώς ειδότας
άποδιδόναι τα του Καίσαρος Καίσαρι και τα τού Θεού τω Θεώ. Κατά δή ταύτα
Υ- ν ν - α - ν ν ν α ν αν ν ν ν - ν -
ευλόγως άπιστα φαίνονται τα υπό Νικήτα περί Φωτίου ιστορούμενα, ότι τον Μιχαήλ άσεβούνται έντους
άνακτόρους, και τάς τής Εκκλησίας ιερουργίας διαπαίζοντα ήνείχετο διδή και Μουράλδης, ώς έντους
έμπροσθεν ($ κδ) έσημειωσάμεθα, παραδεχόμενος φαίνεται. Επι γάρ Φωτίου, ήδη νέον όντα τον Μιχα
Λ, "Α ν -- ν ν Λ - ν α η η Ιν - η ν ν ν
ήλ, και τά τής βασιλείας άνεληφώτα σκήπτρα, και πολλά ύπ’ εκείνου νουθετούμενον, είκός έστι τάς άσε
βες έκείνας άταξίας παραιτήσασθαι, ας έτι πας ών έχαιρεν.
" Εκ διορθ, Παγέρου, άντι-έκλόγων–έν Τ. Χ.
* Ίσως γραπτ-μέχρις ού.
* Ίδε τα περί τούτου έντους έμπροσθεν ($ κέ) σημειωθέντα.
* Ούτω διώρθωσα τό κακώς, ομα, γεγραμμένον έντε Τ.Χ. και παρ' Παγέρω και Μιγνίω. “Και ούτω
λοιπόν. . . . διακαρτερώ καθιστάμενος, αλλά, δρυός μενάλις εύκαιρον ειπείν την παροιμίαν. ” τελείαν
δε γράψας στιγμήν μετά την μετοχ, “καθιστάμενος, " εις ιδίαν έχώρισα παράγραφον τα λοιπά, ώς περί
18
- Λ Α α Α -- Α - - -- ν
άριστη κοινωνία ή κοινωνία τής πίστεως, και της αληθούς αγάπης τούτο δή το αιτιώτατον,
α -λ ν - - α - α ν ν - - - ν » -
ώς άν τόν προς την Υμετέραν Οσιότητα καθαρόν τε και αδιάσπαστον δεσμών εργασιώ
- - ν - α -- α - --
μεθα, χρήναι και τα τής ημών και ύμών πίστεως, ώς έν βραχέσι στηλογραφήσαι διεγνώ
1 -- - - -- ν Α -
καμεν, εντεύθεν τάς τεύμετέρας εύχάς θερμότερον επισπώμενοι, και την ημετέραν προς
- - Α Λ, Ι
ύμας διάθεσιν αναπτύσσοντες.
ν - αν ν - Α. - αν
-
Πιστεύω το γαρούν εις ένα Θεόν, τέλειον, τελειοποιών Πατέρα, Υιόν, και Πνεύμα άγιον,
- - - α - - ν - - ν ν ν - - - ν
ού κατατέμνων τή τών υποστάσεων έτερότητα και την φύσιν (έκτεμνέσθω γαρ ή Αρείου
άλλου πραγματευόμενα, ήδη τών περί τής γενομένης αυτώβίας λόγων πεπληρωμένων. Ομαι δε και την
παροιμίαν “δρυός άλις” άμεινον αν γεγράφθαι “δρυόχων άλις. * Κατά γάρ τούς τών Ελλη
νικών παροιμιών έρμηνευτάς, ή μεν πρώτη επί τών έκφαυλοτέρας εις βελτίονα μεθισταμένων δίαιταν λέ
γεται, όπερ ουδόλως βούλεται Φώτιος λέγειν ένταύθα, αλλά και τουναντίον τούτου πάν ή δε δευτέρα
επί τών πολλάκις άρχομένων και οι περαινομένων λόγων είωθε λέγεσθαι, όπερ δή μάλιστα βούλεται
Φώτιος λέγειν, ικανά μένήγούμενος είναι τα περί τής γενομένης αυτώ βίας ειρημένα, έπι δε την έκθεσιν
τής όμολογίας τής Πίστεως πρέπων τον λόγον – Όρα δε την τών παροιμιών έρμηνείαν εν Παροιμιογρ.
"Ελλησε, σελ. 5 και 18, έκδ. Θ. Γαισφόρδου. Εν Οξωνία 1836.
* Ενταύθα την πής Πίστεως όμολογίαν Φωτίου θαυμάζων Ιάγερος, δεινόν αυτόν αποκαλεί θεολόγου, το άδε
λέγων: “ Photius fait Icisa profession de foi, comme c' έtait l'usage en pareille circonstance. Il la fait en
théologien habile: ce qui montre qu’il n'όfait point étranger a la science ecclesiastique. Il spécife aussi les
sept conciles généraux, et expose leur doctrine avec lucidité et une grande exactitude” (Hist. de Photus,
p. 36-37) Ταύτα δε λέγων Ιάγερος, αυτός εαυτώ μάχεται, και αύθις, ώς ένικεν, έπλαθόμενος, ότι πρό
μικρού μικράν απεκάλει την Φωτίου Εκκλησιαστικήν παιδείαν, το άδε λέγων “La science ecclesiasti
que me lui était pas étrangere; mais c'est cele φu’il possédait le mons” (αυτ. σελ. 20) Αλλά και έτε
ρόντι την Παγέρου διέφυγεν όξυδέρκειαν, δήμες αυτώ καταδείξομεν. Τούτο δ’ έστίν, ότι Φώτιος πρός
μεν τον Πάπαν Νικόλαον λέγει: “Επει δε πασών άριστη κοινωνία ή κοινωνία τής Πίστεως, και τής άλη
“θούς αγάπης τούτο δή το αϊτιώτατον, ώς άν τόν προς την Υμετέραν Οσιότητα κα
“θαρόν τε και άδιάσπα στον δεσμόν έργα σώμεθα, χρήναι και τα τής HMΩN και
“ΥΜΩΝ πίστεως ώς έν βραχέσι στηλογραφήσαι διεγνώκαμεν, εντεύθεν τάς τ ε ύ μ ετέρας εύ
“χάς θερμότερον έπι σπώμενοι, καί τήν ήμ ετέραν πρός ύμ ά ς διάθεσιν
“αναπτύσσοντες” προς δε τους έντή Ανατολή Πατριάρχας ουδέν λέγει τοιούτον, άλλ’ άπλώς,
“Ίνα δε και ή κοινωνία της Πίστεως την έν αγάπη κοινωνίαν άββαγή τε και ανόθευτον διαφυλάττοντο, ταύ
την τή"Υμετέρα θεοσυλλέκτω Οσιότητα ανακοινώσασθαι εδικαιώσαμεν.” Τί ούν εκ τής διαφόρου ταύ
της εκφράσεως έχει τις νοεΐν; Ότι τής εν τώ Συμβόλω παναθέσμου προσθήκης " και έκ τού Τιού”
όσημέραι διαδεδομένης τότε έντή Δύσει, ούπω δε φανερώς έν Ρώμη λεγομένης, όσοφώτατος τής Ορθο
δοξίας πρόμαχος τής τού Νικολάου πίστεως αποπειράται έντώ την έαυτού στηλογραφεΐν, ώσπεράνει
λέγοι “Πρόσεχε σεαυτώ. Εϊμέν γάρ κοινωνείς έμοί τής Πίστεως, άληθής και αδιάρρηκτος έσται ήμών
ή αγάπη και ό δεσμός, είδε τους αιρετικούς συντάσση, ουδεμία έν ήμύν αγάπη, ουδεμία κοινωνία.” Αλ
λ’ εκείνου την Φωτίου όμολογίαν άποδεξαμένου και έπαινέσαντος, τότε μεν ουδέν λέγει πλέον έπειτα δε,
τού προσωπείου έκβληθέντος, και τής ασεβούς καινοτομίας διαρρήδην ύπό τών τού Νικολάου απεσταλ
μένων έν Βουλγαρία διακηρυττομένης, εκ του συστάδην κατ' αυτής ό άληθής τής Ορθοδοξίας υπέρμαχος
έπιτίθεται. Την καύτα δή και την πρός τούς έντή Ανατολή Αρχιερατικούς θρόνους θαυμαστήν έγκύκλιον
έγραψε και Σύνοδον συγκαλεσάμενος, τούς τε έν Βουλγαρία την καινοτομίαν εισαγάγόντας και τον
αυτούς αποστείλαντα Νικόλαον τώ αναθέματι υπέβαλεν, ώσπερ έν τους έμπροσθεν (Προλ. § λή και
λθ') επομεν. Eι ταύτα τοίνυν ένενόησεν Ιάγερος, ούκ άν άκρίτως έλεγεν (Hist. de Phot, p. 158), ότι
Φώτιος ουδέν περί τής αιρετικής καινοτομίας έντή ένθρονιστική επιστολή πρός Νικόλαον γράψας, όψέ
- ν - Α ν -- α - ν - 2
κατατομή"), αλλά τή ταυτότητα της φύσεως τήν τών υποστάσεων διαφοράν δοξάζων
Α ν ν - - -- Α Λ - - Α
(συναναιρείσθω γάρ παραπλησίως και ή τού Σαβελλίου συναίρεσις), Τριάδα παναγίαν, Α - ν ν α - α - - - -- -
παντουργόν, παντοδύναμου, συνάναρχον μεν αυτήν έαυτή, ώς χρονικής άπάσης αρχής

α - ν Α. - -- -- -- -
ύπεράναρχον, αρχής δε και αιτίου λόγον έν αυτή του Πατρός αναπληρούντος ούτω γάρ
- -- ν α α - α - - - -- --
και της χρονικής έννοιας όμοτίμως ή Tριάς υπεριδρυθήσεται, και της αυτής ουσίας τω
-- α - » α - - και ν -
Πατρί, έξούπερ ό μέναρρεύστως και άββήτως γεγένηται, το δε έκπεπόρευτα, θεολογικώς - α Α ν ν Α -
ύμνολογηθήσεται. Τριάδα παναγίαν, ύπερούσιον ουσίαν το μέν, ότι πάσης ουσίας

- α ν - - - ς Λ - ν -- --
θεοπρεπώςθ υπεραναβέβηκε,
γ θό το δέ, ότι πάσι τους
Αν θό ουσιν αυτόθεν
δέ ή μετοχή
αθ
τού είναι
Σ 29 - - - αν ν » - αν - » - »
περαγαθον αγαθοτητα το μεν, οτι πηγη αγαθοτητος, το οε, οτι τους αγαθος εκείθεν
-- - -- α Α α - » - Αν
το άγαθύνεσθαι. Τούτο ήμιν, ώς έν βραχέσιν, ή τής καθ' ημάς θεολογίας αδιάβλητος

Α - ν - - Α - - - - » - και - -- - -- »
μυσταγωγία. Τον δε Υιόν και Λόγον τού Θεού και Πατρός έπ’ εσχάτων τών ήμερών έκ
- Σ) Α - - Α. Α α - Λ - ν -
τής αειπαρθένου και υπερενδόξου Δεσποίνης ήμών Θεοτόκου προελθείν μετά σαρκός
» Α 3 - - - - . - - -- - αν » Α -
έμψυχωμένης” ψυχή νοερά τε και λογικη, τούτ' έστι τέλειον άνθρωπον ανειληφένα, και
-- ν » - - ν Α Σ -- » - - αν - -- ν
αληθεία, αλλά μή κατά φαντασίαν ού προσωπικώς, ουδέ τινα τών καθ' έκαστα ίδικω και
» Α" -- Α » » - - αν Α - - - α - 4
άφωρισμένω χαρακτήρι περιοριζόμενον, αλλ' όλον τον άνθρωπον, δν και εν τη αυτού
ποτε ταύτηςεξώ
και
έμνήσθη, ότενκαταδικασθείςεξώ
η
ύπ’ εκείνου,
ξ και αναθέματι βληθείς, άμύνεσθαι
ν ής Α
ήθελεν. Δήλον
λικής Εκκλ ί - ν Αν ν αν ν ν
γάρ έστιν έξιών έγραψε το πρώτον, και έξιών έπραξεν έπειτα, ότι μακράν μέντής Ανατολικής Εκκλησίας- - -- α
υπάρχον, και υπ' αυτής ντής Δυτικής άποκηρυττόμενον το κακόν, ούκδ είχε
ν ν - ί-
βάλλεινό Φώτιος, ουδε λέγειν
ν α Α. » ν ν ν - » α - αν ν ν
περί αυτού (τους γάρ έν Ρώμη Επισκόποις άπέκειτο τής Ορθοδοξίας υπερμαχήσα,
Σ) α Α ν
ώσπερ δή και
» - α - - ν ν ν α ν » ν » ν
ήγωνίσαντο υπέρ αυτής οι Νικολάου προκάτοχοι, μάλιστα δε πάντων Λέων ό Γ', ού, πολύ απέχων
Νικολάου (επάπευσε γάρ 795–816), περί ού δε την πρός τόν Ακυληίας Μητροπολίτην επιστολήν, § γ),
εγγύς δε γενόμενον, και ύπ’ αυτών τών τού Πάπα υπηρετών άνακηρυττόμενον εν Βουλγαρία, έβαλε κατά
κεφαλήν ούτω γενναίως και καρτερώς, ώστε μη μόνον τότε την διδασκαλίαν εκείνην μηδέν τούς έντή
Ανατολή παραβλάψα, αλλά και ές τουπιών και εσαεί άλύμαντον αυτών την Ορθοδοξίαν συντετηρήσθαι.
- Ας ν ν - - Α α Α Υ » - ν α -- » ν α Σ ν -
Τόνούν Νικόλαον και τούς δυσσεβείς εκείνου υπηρέτας, ούχ ύπέρ έαυτού άμυνόμενος, ώς Ιάγερος βού
λεται λέγειν, αλλά τής Ορθοδοξίας προασπίζων, τώ άναθέματι υπέβαλεν, εκείνω χρησάμενος κατ' αυτών
τώ όπλω, ώ και Παύλος
- - "Α
τούς παρά την Ευαγγελικήν διδασκαλίαν ευαγγελιζομένους
ν - - - α θ
έβαλε, θλέγων
- -λ ν » - ν ν - - η Α » ν - - ν ν
Αλλά και εάν ήμες, ή"Αγγελος εξ ουρανού, ευαγγελίζηται

και ν' α
α
ύμνπαρ’ό ευηγγελισάμεθαύμιν,
ί
άνάθεμα Α. ν ν ν »- - -- Σ - Α ν ν -
έστω. "Ως προειρήκαμεν, και άρτι πάλιν λέγω. Eί τις ύμάς ευαγγελίζεται παρ’ό παρελάβετε, άνά
“θεμα έστω” (πρός Γαλάτ. Α΄, 8 και 9). Και έστιν άρα συνιδείν, ότι Παύλος μέν διπλούν και φοβερόν
ν - ν ν ν ν - - ν - ν - η ν ν ν -
κατά τών ευαγγελιζομένων παρά την τού Σωτήρος διδασκαλίαν έξεβρόντησε το ανάθεμα, Φώτιος δεά
πλούν, έπιεικέστερον κολάζων τους παρανομούντας,
" Περί Αρείου, Σαβελλίου, και τών έφεξής αιρετικών, Μακεδονίου, Νεστορίου και λοιπών, όρα την προς
τόν"Αρχοντα Βουλγαρίας επιστολήν, έν ή περί των επτά Οικουμ. Συνόδων και τών δι' αυτών καταβληθεί
- α ν ν
σών αιρέσεων εν εκτάσει και ακριβεία πραγματεύεται,

* Ημετ. διόρθωσις, άντι-δοξάζω–και ένT.Χ. και παρ' Παγ. και Μιγν, όπως συμφωνή προς την προ
ηγουμένην Μετοχ-κατατέμνων,
Λ ν ν - - - -
ο ν.
* Σημειώσεως άξιον το τού Παρακείμ. άναύξητoν ένταύθα τε και μετ' ου πολύ επι τού αυτού
ρηματος.
α ν ν ν -
* Ημ. διόρθ, αντι-αυτού–και ένΤ. Χ. και παρ' Παγ. και Μιγν. Συχνοτάτη δε παρ' αυτούς ήτοι
αύτητών Αντωνυμ. σύγχυσις.
18 -
Αν Αν Α -- ν ν Α ν
άτομώσαντά τε ύποστάσει και υποστήσαντα σώσαι το ανθρώπινον γένος σεσωσμένας

- - ο Α - ν Α - -- Α
τε έπι τού αυτού και ένός Χριστού τάς φύσεις θεότητος και άνθρωπότητος, ήνωμένας
ν - α Α α Α » ν » Αν -- ν » Λ » - Λ ν
μεν τη καθ’ ύπόστασιν ένώσει, άλλ' ού πεφυρμένας τη κατ' ουσίαν άλλοιώσει μίαν μεν
- ν - - ν Α - ο Αν Σ) -- - ν 9 Λ, Α ν
υπόστασιν Χριστού, δύο δε φύσεις και έκατέρα αυτών το ίδιον απονέμω θέλημα (δύο
ν Α » - - - Α αν "Α Α » - - » Α - -
γάρ θελήματα έπι Χριστού αμείωτα, ότι και δύο ενέργεια), τον αυτόν παθητών και
» - "Α - αν ν - αν ν ν ν ν - ν
απαθή, φθαρτών και- καιάφθαρτον, γραπτόντε και άγραπτον, τά μεν οικειούμενος τη θεότητα,
"Α ν Αν ν Α α Α ο Α - - ν ν - -
τάδε προσάπτωντη ανθρωπότητα σταυρωθέντα έκουσίως υπέρ ήμών, και πρόξενον ήμιν
-- - Αν Λ ν "Α - Α ν
τής τού θανάτου καταλύσεως τον τίμιον Σταυρόν και προσκυνητών παρασχόμενον ταφέντα
"Α ν - Α ν ν - Λ
τε τον αυτόν, και νεκρούς συναριθμηθέντα, και τριήμερον κατά την αυτού θεόφθεγκτον
ν -- -- » Α -- - - - » --
φωνήν έκτών νεκρών αναστάντα, και τους μαθηταίς όφθέντα, και τώ συμφαγείν αυτούς
-- - - Σ) ν - Α α ν Α » - » ν
και συμπιειν πάσαν αμφιβολίαν και φαντασίας ύπόληψιν τέλεον αυτών απεσκευακότα
ετα και αναληφθέντα μιετά τού προσλήμματος,
ροσλημματος, ήγουν μετά της
ηγουν μετα έ ψυχωμένης ψυχη
της εμψυχωμενης ψυ η νοερά
νοερς
- , - - Λ Αν α Λ Λ - - - -
τε και λογικη οικείας αυτού σαρκός και πάλιν ώσαύτως έρχόμενον εις το κρίναι ζώντας
- Α αν ν - - η - ν και η ν Α Α » -
και νεκρούς. Ούτω γάρ φησί το ιερόν λόγον “ Eλεύσεται όν τρόπον έθεά
ν - Α ν - ν ν » 1
σ ασθε αυτον πορ ε υ ο μενον εις τον ο υ ρ α ν ο ν.
Λ αν -- - - - - -
Ε". *Ούτω φρονών και διομολογών απαρατρέπτως την έν τη Καθολική τε και

Α λ - *Ε λ Λ » δ Α - ν Πί ν α Α ν ν
ποστολική Εκκλησία
Σ δο
έφιδρυμένην
δ ν
τε
Τη
και κηρυσσομένηνδήΠίστιν,
α ν "Α τάς άγίας και οικου » Αν - Αν αν - - ν α
μενικας επτα. Συνοοους αποοεχομαι.

- βδ λ
ήν μεν πρώτην,
λν και
άτε
2 δ
δή "Αρειον
- ήξ και τούςθ όμοφρο
- λ - -- 1 - - - ν - -
νουντας αυτω αμα τη βοελυκτη αυτων κτισματολατρεία διαρρηξασαν τε και καθελουσαν.

ν ν Α ν - Α - ν --
Τήν δε δευτέραν, ώς τον φρενοβλαβή Μακεδόνιον της Εκκλησιαστικής, χοροστασίας

Α ν ν » - 3 και ν ν 4 Λ,
έξοστρακίσασάν τε και έκτεμούσαν, Αρείω παραπλησίαν την μανίαν" έκμεμηνότα έν

ν - - - - - - -- -- -
κτίσμασι γάρ και ούτος τό πανάγιον και παντουργών τιθείς Πνεύμα, κτισματολατρεϊνούκ
- Α η Α. - - ν 5 - -- - - -
ήσχύνετο. Αλλά γειδή και την τρίτην, καθαιρέτιν, ούσαν τού δυσσεβούς Νεστορίου
- και - κ - 6 -- - -
και της αύτω καινοποιηθείσης θεοστυγούς δεισιδαιμονίας." Ούτος γάρ τον άδιαιρέτως
" Πράξ. τών Αποστόλων, κεφ. Α΄, 11.

* "Απασα ή παράγραφος αύτη έκδέδοται έντώ ΙΒ΄ Τόμωτής Φαβρικίου “Ελ. Βιβλ. (σελ. 349-351),
- -- - ν - ν
έκτής Συνόψεως τών άγιων και οικουμ. Συνόδων παραληφθείσα. Επει δε πολλαχού παρηλλαγμένου
εύρηται το κείμενον, σημειούνται αι διαφοραί
- - - ν ν ν
-
* Ούτως έκ Φαβρικίου, αντι–άμα τής βδελυκτής αυτών κτισματολατρείας-Όμως δε σημειωτέον, - ν ν ν - -- -
ότι συχνότατα το “άμα” ευρίσκεται μετά Γεν. τότε συντασσόμενον. Ούτως έν τους. Πρακτικούς τής - - ν ν ν --
όγδόης Συνόδου, τους εν τέλει του παρόντος τεύχους παρηρτημένους, ή μεν Δοσιθέου έκδοσις πανταχού -------- ν ν ν
σχεδόν μετά Γεν. έκφέρει συντεταγμένον το “άμα” ή δε Αρδουίνου και Λαββαίου μετά Δοτ, έκ διορθώ
- - - - - ν ν -
σεως τών εκδοτών μάλλον, ώς έμοιγε δοκεί, ή έκτού αντιγράφου. Ούτω δε και ένεπιστ. Γ. ($ ή) δεν
έστιν, “ άμα τών τιμιωτάτων τοποτηρητών.”
* Παρά Φαβρ –άποτεμούσαν
* Παρά Φαβρ –και αυτόν μανίαν έκμεμηνότα.
ν
* Παρά Φαβρ –ώς καθαιρέτιν–παρ’ Παγ. δε και Μιγν-καθαίρεσιν,

* Παρά Φαβρ –αιρέσεως.
α - - Α α - αν - - ν
και καθ' υπόστασιν ένωθέντα τω Θεω Λόγω όλικόν άνθρωπον τολμηρώς και αφρόνως
-- -- -- -- Α -- Αν -- ν » - -- ν
της θεϊκής τού Λόγου διασπών ύποστάσεως, ιδιοϋπόστατον αυτόν έτερατολόγει τε και - ν - » - - - ν - --
έφαντάζετο δ’ ό και ψιλον άνθρωπον τον σαρκί έπιφανέντα Υιόν και Λόγον του Θεού - - ν Λ, ν Α
όνειρώξας, ακολούθως ότρισάθλιος καλείν

ν Ι δ
τήν παναγίαν
Εύ Θεοτόκου
- Δ
Θεοτόκον, κυρίως άπηρ
ν ν α - - 2 - - - - - - -
νήσατο." Τήν δε τετάρτην, ώς τον δυστυχή - ν -

υτυχη και Διόσκορον τόν άλάστορα
Α. 1. -
καταββάξασαν και αναθεματίσασαν μετά της φαντασιώδους αυτών φρενοβλαβείας και

- - ν 3 ν ν - ν - - -- * - -
πάσης αυτών της συμμορίας. * Την γάρ του Κυρίου θσάρκα μή είναι
» Α » δε
»
ημίν όμοούσιον
- ν ν - - αν - ν ν ν - -
έληρώδουν άλλ’ έκ δύο μέν φύσεων την ένωσιν γενέσθαι, εις μίαν δε μετά την ένωσιν
- Α. Α » Α "A - Α Α -- -- - -
συναναλωθήναι φύσιν, μηδετέρας αποσώζουσαν τα ιδιώματα, μήτε της θεϊκής, μήτε μήν
- 4 - - Αν α » - Α - » -
τής άνθρωπίνης. * Και την πέμπτην δέ, ώς έκτεμούσάν τε και αποτεφρώσασαν τέλεον
ν » - και Α -- Λ ν - ο Α - Α ν - - -
τα έπ’ όλέθρω τών γεγεννηκότων άναββπιζόμενα μαρά δόγματά τε και κυήματα του
-- ν 5 - - ν -- Λ α Α - - -
δυσσεβούς Νεστορίου, ν
τού τής βασιλίδος αθέως ιεραρχήσαντος, και Θεοδώρου του
- » - - - ν ν - -
Μοψουεστίας" άθεώτερον επισκοπήσαντος, αυτούς τε, και πάντας τους την αυτήν αυτούς
- » Α γ -- - ν Α ν 8 - α - - -
ματαιοφροσύνην έκνοσήσαντας" ού μήν αλλά γε δή’ και ώς διασπάσασάν τε και

-- Α » Α - » - α ν - - ν Αν ν
έκθερίσασαν Ωριγένην, Δίδυμον, Ευάγριον, Ελληνόφρονα λογισμω και ασυνέτω γνώμη

ν ν - ν ν ν - ν - - α - ν
εις έσχατον βυθόν άθεότητος έμπεπτωκότας.

Αν - -- ν - --
Βαθμούς γάρ και ύποβάσεις θεότητος
Α - - » - ν
αναπλάσαντες, και ψυχών προϋπάρξεις, και τής πρός τό θείον αυτών νεύσεως απορροίας
ν α - Α ν - - - Α.
τε και αποπτώσεις έν έαυτούς υποστήσαντες, εις διάφορά τε και πολυειδή

9 Α. δ
σώματα μεταγγί
- - - ν - 10 - ν - - 11
ζοντες" ταύτας και μεταβάλλοντες, και τέλος κολάσεων" και δαιμόνων αποκατάστασιν,
- ν Λ » Α Α ν ν » ν ν ν - - - - ν
το δή λεγόμενον, από κοιλίας έρευγόμενοι, άθυροστόμως έμυθολόγησαν και έβραψώδησαν,
" Παρά Φαβρ –καλείν και την παναγίαν Θεοτόκον, Χριστοτόκον ούκ ήρυθρία.
* Παρά Φαβρ –δυστυχέστατον,
* Παρά Φαβρ-συμμορίας. Αλλά συμμορία μεν ουχ εύρητα, συμμορία δε=έτερεία πολιτική,
φατρία. Ίδε έντους Λεξικους.
* Παρά Φαβρ -άλλ’ έκδύο μέν φύσεων την ένωσιν συναναλωθήναι φησίν, μηδετέρας αποσωζούσης σώα
τά ιδιώματα, μήτε τής θεϊκής μήτε τής άνθρωπίνης,
* Παρά Φαβρ –τά και πρώην μένύπο τής τρίτης Συνόδου σβεσθέντα, έτι δε άναββυπιζόμενα πάλιν
μιαρά δόγματα τού δυσσεβούς Νεστορίου,
* Ούτως έκ Φαβρ, άντι-Μομψουεστίας–έντε Τ. Χ. και παρ' Παγ. και Μιγν. Έστι δε ή Μοψουε
στία (και Μόψου έστία κατά Στράβωνα) πόλις τής Κιλικίας παρά τον Ισσικόν κόλπου, από Μόψου
τού Απόλλωνος και Μαντούς λαβούσα το όνομα. (Στράβι Τόμ. Γ, σελ. 65 και 66, έκδ. Κοραή)
" Παρά Φαβρ -άλλά μήν και αυτούς πάντας τους την τοιαύτην ματαιοφροσύνην νοσήσαντας.
* Παρά Φαβρ –έτι δε και ώς διασπάσασαν. -
" Ημετ διόρθ, άντι-μετεγγίζοντες-έντε Τ.Χ. και παρ' Παγ. και Φαβρ. Μετεγγίζω γαρ ουχ εύρηται
μεταγγίζω δε=μεταφέρω άφ’ ένός εις άλλο άγγος ή άγγείον. Οψε δε και παρά Μιγνίω–μεταγγίζοντες–
ευρίσκομεν τούτο γεγραμμένον,
"Παρά Φαβρ – κολάσεως,
"Παρά Φαβρ-αποκαταστάσεις,
ν - - ν -- α , » - η ν - Αν - » ν- η Αν -
Αλλά και την έκτην, ώς απορρίψασάν τε και κατασπάσασαν τούς άμφι. Ονώριον και
Α - - ν Α - Αν αν » - 1 - - -
Σέργιον και Μακάριον, τούς τερατολόγους και παράφρονας, άμα δ’ αυτούς και τους την
» - ν » - » Α. - - Σ) Α - » Λ - -
αυτών δυσσέβειαν άκρατώς εναπομαξαμένους, μετά τής έκφύλου και άλλοκότου αυτών Α. Α ν Α - Α » - - , Α" Σ - Α
πλασματολογίας. Εν γάρ θέλημα και μίαν ενέργειαν τω έκ δύο απαρατρέπτων φύσεων

Α. - - - α -- -- - Α » Αν ν ν - - Σ
πεφυκότι
Ν
Χριστω
δ
τω Θεώ ήμών κακώς
Α έλ
οιΣ δείλαίοι
δ
έπεγράφοντο. Έτι δε και
- δ
την έν Α - - - Α 2 ν » - - ν -
ικαια το δευτερον ιεραν και μεγαλην Συνοοον, τους εικονομαχους, και οια τουτο
ν - Λ ν ν - - ν 2. -
Χριστομάχους και άγιοκατηγόρους, αποσκυβαλίσασάν τε και καταβαλούσαν, σύν αύτους

ν - ν ν - -- -- 1. - αν ν ν - Α α -- Σ -
δε και την βδελυκτήν και Μανιχαϊκήν αυτών αίρεσιν. Το γάρ του Κυρίου ημών Ιησού
-- α - α - αν - ν ν - Σ) ν - αν -
Χριστού όμοούσιον
Σ 3
ήμιν άγιον σώμα γράφειν εικονικώς έμυσάττοντο, το άγραπτον και
Α η - Α - - - -- α" - α Α --
απερίγραπτον αυτού καταβακχεύοντες, και διά τούτο μή είναι ημίν όμοούσιον μανικώς
Λ Α ς ν - ν ν - α - Α - -
συμπεραίνοντες. Ταύτας ούν τάς άγίας και οικουμενικάς ν 5επτά Συνόδους αποδέχομαι,
» 4 ν ν Α ν Α ν - - Α Σ)
αναθεματίζων" μεν ούς άνεθεμάτισαν, κατασπαζόμενος δε και μεγαλύνων ούς έπευ

Α
φήμησαν.
ν αν - - Α - -- - Λ » ν - - » - α
στ". Αύτη μου ή της Πίστεως και τών εις ταύτην ανηκόντων και περί αυτήν ύφιστα
- α Α - ο Α ο ο ν - » - ν - ν - - - αν Σ -
μένων όμολογία,
6
και εν ταύτη ή έλπίς, ούκ έμοί δε μόνον, αλλά και πάσιν, όσοις εύσεβείν
Α - - ν Λ -- -- - - Σν -
μεμελέτητα," και της καθαράς και άκιβδήλου δόξης τών Χριστιανών θείος έρως προσπέ
“ς Σν Α α - - ν - ν α Α. α ν
φυκεν έχεσθαι. Ταύτηνούν ήμών την έγγραφον τής Πίστεως όμολογίαν ύποστήσαντες,
- - ο -- ν ν ν - » - - Α - - ν
και τη Υμών πανιέρω ιερότητα τα καθ' ημάς, ώς έν πίνακι διαχαράττοντες, τους λόγους
» ν αν - Αν » ν -- α Α. ν ν -- -
άνιστορήσαντες, όπερ δή πολλάκις ήτησάμεθα, τών υμετέρων επιδεόμεθα προσευχών, Θεόν

ν -- ν » - - 1 - φ Α - - α -- - -- -- ν
μεν ίλεων και ευμενή έφ’ οίς τε πράττομεν, και διεπραξάμεθα, ήμάς έφευρείν, πάσαν δε
Α - - - Α Α - Αν - » -
σκανδάλων βίζαν και πέτραν προσκόμματος εκποδών γεγενημένα της Εκκλησιαστικής

» ν - ν ν - *Α - Α ν - Α - - Α α
ευταξίας καθoράν ποιμαίνεσθαι τε καλώς το ύπήκοον, μή τω, πλήθει τών ημετέρων άμαρ
- ν ν Α » - » - - Λ Σ) - - - Α
τημάτων την εκείνων έπ' αγαθώ προκοπήν ανακόπτεσθαι, ώς έντεύθεν ήμύν πολλαπλάσιον
- - Αν - ν » - ν » - αν - -- - ν -
το αμάρτημα καταγράφεσθαι.
γ ν ν Α -- ν
Αλλ' είην μεν αυτούς έγωγε και ποιών και λέγων έν διδα
- 2. - ν - - » α - ν - - ν
σκαλία Τα δέονται ειησαν δε ΚΟΣΙ ΟΙ ΟΤΟΕ ευπειθώς τε και ευηνίως προς την εαυτων σωτηρίαν
" Παρά Φαβρ –άμα δε και τούς την αυτών δυσσέβειαν. Ιάγ. δε–τούς τερατολόγους και παράφρονας
άμα αυτούς, και τούς την αυτών δυσσέβειαν κ.τ.λ.
* Παρά Φαβρ.-ιεράν και μεγάλην έβδόμην Σύνοδον, ώς τούς κ.τ.λ.
* Ταύτην προειλόμην την γραφήν έκ Φαβρ. άντι-περίγραπτον–έν τεT. Χ. και παρ' Παγ. και Μιγν,
" Και αύτη έκ Φαβρ. ή γραφή, άντι-αναθεματίζω–έντε Τ.Χ. και παρ' Παγ. Και Μίγνιος δε κατά
Μετ, έγραψεύ–άναθεματίζων.
--
* Παρά Φαβρ.--κατασπαζόμενος δε έμπαλιν.
" Παρά Φαβρ –έν ταύτη μοι ή έλπίς, άλλά και τους άλλοις πάσιν κ.τ.λ.
" Και ποιών και λέγω ν έ ν διδασκαλία τα δέοντα. – Τούτο γάρ όφειλει είναι
ν κ. ν - α ν α - και ν' -- - ν ν - η - - - -
κατά τον θεόπνευστον Παύλον όποιμήν ό καλός “τύπος των πιστών εν λόγω, έναναστροφή, έν άγάπη,
έν πνεύματι, έν πίστει,
νδε
έν άγνεία “ (πρός
δ
Τιμόθ. Α΄ Επιστ. Δ, 12). διδ
ν
Ο δεμή έργω τύπος των πιστών
δδ ν - ν ν Α ν και ο τ, ν αν - ν ν
γινόμενος, λόγω δέμόνω παραινών, δικαίως άκούσεται τό– “Ο ουν διδάσκων έτερον, σεαυτόν ού διδά
- Α - Χ - - ν λ - -- λ Α - » - -
αναγόμενοι, και Χριστώ, τή πάντων κεφαλη, προσφυώς συναρμολογούμενοι, τη αυτού φι

ν - ν ο ν -
- - - αν -- - - - - Λ ν
λανθρωπία και χρηστότητα. - --

Ω ή δόξα και το κράτος άμα τώ Πατρί και τώ άγίω Πνεύ
ν -- ν - - - -- - -
ματι, τή ζωαρχική και όμοουσίω Τριάδι, νύν και άει και εις τούς αιώνας τών αιώ
-- -
νων. Αμήν.
ΕΠΙΣΤΟΛΗ Β΄. – 2.
Η ΕΝΘΡΟΝΙΣΤΙΚΗ ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΟΥ ΦΩΤΙΟΥ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΘΡΟΝΟΝ ΑΝΤΙΟΧΕΙΑΣ :
-
-- - -
Το ίς θεοφιλεστά τοις, θειοτάτοις συλλειτουργούς, τω θεοσεβε

ν - - 2
στάτω. Οικονόμω και Συγκέλλω τής Θεουπολιτών - Εκκλησίας,
ΦΩΤΙΟΣ, Επίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως, Νέας Ρώμης,
ν ν -- φ - ν - -- - -
Μεγίστων μεν άνωθεν τετυχηκοτες αγαθών, ών ό λόγος τήν τών έννοιών διαδιδρά
- ν αν - - ν φ - Σ - ν -
σκειν κατάληψιν πέφυκεν, όμως έν ευχαριστία διατελεϊν αποτολμώμεν άπαντες, οις οι

-- -- -- - -
-- -- - - - - ν
τής ευσεβείας σπινθήρες ούκ απεσβέσθησαν. Ούδε γάρ ουδ' ανθρώπινος καταλήψεται
ν -λ ν ν - - α - -- -- --
λογισμός, ή λόγος έξαρκέσει διασημάνα τον υπερανωκισμένον πλούτον της τού δημιουρ
ν Α ν ν
- Λ, ν ν ν - Α
γού χρηστότητος, ανεξερεύνητον μεν όντα νοήσεσιν, άδιήγητον δε γλώσσας τηρούμενον

αν - - α ν -- - 3 - - , Α - - -
Ούτω δή πολλών υπερανεστηκότων ευεργεσιών, και τω αλήπτω θαυμαζομένων, και ταυτη
ε ν - - ν - ν ν ν ν - ν - --
σκεις; ό κηρύσσων μή κλέπτειν, κλέπτεις; ό λέγων μή μοιχεύειν, μοιχεύεις; ό βδελυσσόμενος τα εί

δωλα, ιεροσυλείς; δς έν νόμω καυχάσα, διά τής παραβάσεως τού νόμου τόν Θεόν άτιμάζεις το γαρ
όνομα τού Θεού δι' υμάς βλασφημείται έντους έθνεσιν κ.τ.λ. “ (πρός “Ρωμ. Β΄, 21 κι έξ.)
" Ταύτην πρώτος εξέδωκε Δοσίθεος ένTόμω Χαράς (σελ. 5-9) έπ’ εσχάτων δε και Μίγνιος, ιδίαν
ταύτης ένεκα ποιησάμενος προσθήκην εν τέλει τών Φωτίου επιστολών έν γάρ τώ οικείω τόπω τρίτην
ταύτην καταριθμών, ούκ ήδυνήθη συνεκδούναι τας άλλαις άπορία τού κειμένου, έπειτα μέντοι άνευρών
αυτήν εν τέλει προσέθηκεν (Ίδε έντή Πατρολογία αυτού τον Β' Τόμοντών Φωτίου συγγραμμάτων,
σελ. 617 και 1017) Ούμόνον δε προς τον θρόνον Αντιοχείας, αλλά και προς τους άλλους Πατριαρχι
κούς θρόνους απεστάλη κατά το ειωθός τοιαύτη τις επιστολή άλλ' αύτη μόνη, ώς έρικε, περιεσώθη, τών
άλλων απολομένων, ή και σωζομένων που έν χειρογράφος, ού μέντοι γινωσκομένων. Έχει δε την αύ
τήν τή προτέρα ύπόθεσιν, τήν τε άνάβασιν εις τό Πατριαρχικόν άξίωμα, και τα κατά την εκλογήν γε
νόμενα έν ειλικρινεία εξιστορούσα, και τελευταίον τήν τής Πίστεως όμολογίαν, οι αν και εν εκείνη,
περιέχουσα
* Θεουπολίτας τούς Αντιοχείς λέγει. Την γάρ Αντιόχειανό Αυτοκράτωρ Ιουστινιανός Θεούπολιν με
τωνόμασεν, ότε ταύτην ύπο δεινού σεισμού καταπεσούσαν άνωκοδόμησεν. (Θεοφ. Χρονογρ. Τόμ. Α΄,
σελ. 272-3. Γεώργιος Κεδρηνός έντή Συνόψει τών Ιστοριών, Τόμ. Α΄, σελ. 646. Όρα δε και Μελετ.
Εκκλ. “Ιστορ. Τόμ. Β΄, σελ. 88)
* Σχήμα τούτο κατά συνωνυμίαν, ώς οι Γραμματικοί λέγουσιν, άντι-υπερανεστηκότων ευεργετημά
των-κατάτε το Ομηρικόν εκείνο “Νεφέλη κυανέη, το μενούποτ' έρωεϊ” (Οδ. Μ. 74) και το τού Θου
κυδίδου “Η νόσος πρώτον ήρξατο . . . . λεγόμενον” (Β΄, 47) περί ών δε Ασωπ. “Περί Ελλην, συν
τάξεως” σελ. 805−7.
Αν ν Α Σν α -- » - - ν -
ταύτην την δοξολογίαν, ει μήτινα άλλην, έξιήμών αυτούς προσοικειουμένω, έτι μάλλον - Α - - - - α Λ. Α. - ν
εξαισίως διανυμνείται και μεγαλύνεται το τής καθ' ημάς Ιεραρχίας μυστήριον. Και γάρ
α Αν » Α - ν ν - - α - ν Α ν -
άπάσης ευεργεσίας τε και φιλανθρωπίας και τής πρός ήμάς θεόθεν φιλοτιμίας πολύ το
α Α Σ - - ν - » Α Σ) - ν - » -
ύπερκείμενον αποφέρεται. Φοβερόν μέν γάρ έστι νοούμενον, επιθυμητόν δε τας άσωμά
- ιν - - ν -λ -- -- » - εν » - - »
τους και θείας δυνάμεσιν. Και τις άν έννοών εις τοσούτον ύψος έπαιρομένην τήν άνθρω
ν » - - και ν - Λ - ν » ν 1 » --
πίνην εύτέλειαν μή έκπλαγείη τον λογισμόν, και τάξεως έπειλημμένην" Αγγελικής κα

- Σ) Α - Α ν -- -- » Α -- -
θορών, ούκ άν έκσταίη τού καθεστηκότος; πηλίνας

Α 2
χείρας τού αστέκτου περιδρασσομένας
ν ν Α "Α ο Α Α -- -
πυρός, και πόδας γεηρούς σαρκί διηρτυμένους" τόν ιερόν ν περιστείχοντας χώρον,3χωρούν
Αν » ν -λ - ν. « - - - Α. ν ν - ν Αν » ν
τάς τε ανθρώπους (ώ τής περί ημάς τού Θεού κηδεμονίας ) εις τά τών αδυνάτων ένδότε
ν ν - -
ρα, και την φρικώδη και αναίμακτον θυσίαν έναίμοις μεν τελούντας παλάμας, ού καταν - - - - ν -λ Αν
λεγομένους δε τω έγχειρήματι;
Χ ρημ Τις τα τοιαύτα καθορών, ούκ άνχάριτι κρείττονι και Ε ο
* Αν - » ν - - ν Λ, » -- -
τη άνωθεν δωρεα άδιαφθόρους διατηρείσθαι τους την τοιαύτην έγχειριζομένους λειτουρ

Α. - - 4 » - -- ν ν ν - Αν
γίαν μεγάλη τη φωνη άνομολογήσειεν ν Αλλά ταύτα μεν έμοί μελετώνται και πολλάκις
διε ένω δέος
ιερευνωμενω επηει και- μονω προσβάλλεινλογισμώτη
οεος έπή τοιαύτη
γισμω τη η διακονία
α τη ίξεως
της πραξεως
ν - -- - ν - » -- - Α - αν - - - -
μεγάλου δε μάλλον και τους καθυπηρετούντας ήξίουντού θαύματος, και όπως το θαρρείν
» Λ αν ν ν "Α ν - ν » - - - - - ο Α -
έντούτοις έχουσι κατεπληττόμην. Αλλά γάρ το φοβερόν ούκ έξέφυγαν και υπό τής » - - ν Α φ Α Α Σ) --
προφυλαττομένης ανάγκης άλούς λόγους, οις ό συγχωρήσας μόνος επιστατών προεμηθή

» Α ν - - και Λ Α ς ν - ν - Α » -
σατο, άθυμία τε και πολλή τη αμηχανία πιέζομαι. Ομαι γάρ και τους προ πείρας έρών- ν -) Α » - - Σν -
τας ταυτηση τής λειτουργίας, επειδάνεις μέσον αυτούς τών έργων καταστήvαι παραχωρη
- ν Α -- ν ο ν Λ ν αν Α - A
θη, απονεύειν τε και μεταμελείσθαι έφ’ οίς ήβουλήθησαν πρότερον. Όταν δέτις" και προ
-- - - Αν Λ, - αν Σ) Α Α ν ν
τής πείρας τού πράγματος βαρύτε και δυσβάστακτον εκλογίζοιτο, φόβοι τε και δεύματα
-- Α - -- » ν Λ - - Λ ν
τού μήποτε άρα το τοιούτον απροόπτως επελεύσεσθαι τη ψυχή προσαρασσόμενα, ούδε

- ν - Αν - Α" - Αν Α - »
προς αυτήν την μελέτην παρέχουσι το ατάραχον (ψυχή γάρ πως πέφυκε τών έσομένων
Α "Α 3) Α Α. Α - - Α »
προμαντεύεσθαι την απόβασιν, μάλιστά γε είπερ τών άηδών και λυπούντων είητά ύφορώ
- αν - - - - - Ιν
μενα), όταν ούν τινι ταύτα και προεπισκοπούμενα ούτω συστρέφη και διαδονή την διάνοι
ν » -λ » - - - - Α ο α Α" ν "Α
αν, τί ούκ άν αυτός πάθοι, ταύτα τή πείρα καρπούμενος, ών ή μελέτη πρότερον τον λογι
- Α - ν - - - --
σμόν έκταράσσουσα προς την λειτουργίαν τού πράγματος παντελώς ανεχαίτιζεν; Δεί
ς αν ν ν α Α α ν Α η ν - -- » - --
δ ούν όμωςθ προς την Υμετέραν Οσιότητα

ν θν
γράφειν άπαρχόμενον
δ λί
μηδέν
λ
τών καθ' ημάς α Α - » Αν » - ν ν Λ, - -
αποκρύψασθαι, ώς ανταύτα έκμανθάνουσα ευχαΐς τε μή διαλίπη έπαλείφουσα, και τον

ν ν - - - -
πολύν τάραχον της ψυχής κατευνασθήναι παρασκευάσειεν.
“Ημ. διόρθ. άντι-επιλειμμένην–έν Τ. Χ. Ούτω δε και Μίγν, διωρθώσατο.

* “Ημ. διόρθ. άντι-διηρτημένους-έντε Τ. Χ. και παρά Μιγνίω.
"Τ Α ν Ιν
σως γραπτέον-άδύτων,
“Ημ. διόρθ. άντι-άν όμολογήσειεν-παρ’ άμφοτέρους τους έκδότας.
* Τούτο ήμαρτημένως γεγραμμένον ένΤ. Χ. “όταν δέ συ, ” Μίγνιος μεν διά τού “όταν δε τό” διωρ
θώσατο, εγώ δε νομίζω γραπτέον είναι “όταν δέ τις ” ή γάρ τοιαύτη διόρθωσις άνάλογός έστι προς το
έντή άποδόσει τού λόγου επαναλαμβανόμενον, “όταν ούν τινι ταύτα . . . συστρέφη και διαδονή την
ν γη ν - 9 ν ν α ν ν - - ν» αν ν - --
διάνοιαν ” περιέκλεισα δεν παρενθέσει το “ψυχή γάρ . . . . ύφορώμενα,” ήπερ ελλείπουσα παρά τους
άλλοις, άσάφειαν επάγει και σύγχυσιν,
- ν - αν -- ν - Α Α. Α η
β'. Νεαράς μένουν έτι τής ηλικίας ούσης, έρως τού μονήρους συνήκμαζε βίου, ει και
---------- Α - ν - Α 1 » Αν ν -
τών οικείων τρόπων προς αυτόν ή διαφωνία των τοιούτω" αντιπράττουσα έρωτι, μέχρι
- - - - Α Α -- Αν - ν - α - α - Σ)
πολλού τά τής επιθυμίας διετίθη άνενέργητα, καίτοι πολλών υπαρχουσών υποθέσεων, έξ

φ Σ -- ν -- Α - η -- - Α. ς - - - ν ν
ών έχρήντά τής βουλήσεως μηδ’ άφαμαρτείν τού τέλους. Hν γάρ και πατήρ το πρόσθεν
π’ αρετήν προσκαλούμενος, ώς ένεκα δόξης ορθής και πίστε εληθούς πλού ν -
επ αρετην προσ μενος, ος ενεκα ροξης ορθής και πιστεως αληθους πλουτω μεν και
- - 9 Αν Α ν ν Αν - - - ν
τας
λέ
τών αξιωμάτων περιφανείας μακράχαίρειν
θ λ
είπών, και πάντα παθών,
Σ) Σ)λόθ
να μή κατά μέρος
- λ - ν α "Α ν - - Α Α. - Αν -
έγω,
3
έναύτώ τω μαρτυρίω ύπερορισθείς τετελείωτα και μήτηρ φιλόθεός τε και φιλάρε
- - , - - ν - Σ Α » Α. » "Α -
τος, και τού άνδρός φιλονεικούσα κατά μηδέν έντούτοις απολμπάνεσθαι. Αλλά προς
ν ν ν Α - Α - -- αν - 1. Λ. -- -
μεν τήν Μοναχικήν πολιτείαν ταύτάτε και τοιαύτα έτερα προσήν έφελκόμενα ανθελ
ν - ν Α - Α. ", - 9 Αν Α Α » -
κον δε και μή βουλόμενον κοσμικαι φροντίδες, και πολιτικών αξιωμάτων τιμα, άς έμοι
ν - Α » ν - - Α
βασιλική χειρ και βασιλικόν έπανετέθη θέλημα. Αλλ' εκείνα μέν παρεληλυθότα και
Αν - - ν - Αν - ν -- ν -
γράφοντες παρατρέχομεν τά δε νύν επισυμβάντα, πολλής μέν έπιδεόμενα τής διηγήσεως,

- ν ν - -- 3 - ν Α ν » Σ Α α ς ν - ,
τής μνήμης δε τών λυπηρών έπι πολύ διατρίβειν τούτοις ούκ ένδεδούσης, ώς οιόντέ έστι
-- ν Α » Α
ταύτα διηγούμενος βραχυλογία αποχρήσομαι.

Λ ΣΥ ν - - α - - Α. ν - Α Σ) - - α -
γ. Αρτι γάρ τού πρό ήμών ιερατεύειν λαχόντος της τοιαύτης αξίας ύπεκστάντος,
ν - α Α. -- ν - Αν -
ποιμένος δε προς άπάντων έπιζητουμένου, τού και τα διεσπασμένα μέλη τής Εκκλησίας
- ν - Αν - τ,
συνάψαι δυναμένου, και τήν τών πραγμάτων κατευνάσαι ταραχήν (ήσαν γάρ, ήσαν
ν - - ν - Φ Α Αν - Α ν -- » α -
ποικίλοι τε και παντοδαποί κατά την Εκκλησίαν σάλοι και κλύδωνες), ω της εις ημας
λ ν θ Α Ε ιό ί Ε β λ » ν - - - » Λ - αν ν - Λ. - - --
φιλοτίμου έπηρείας, τη ήμών ασθενεία και μετριότητι ότε βασιλεύς αυτός, και ότών
- Α » ν Αν » Α » ν - - -- - "Α
ιερέων επιτίθεται σύλλογος, απαραιτήτως έκβιαζόμενοι τον τής Αρχιερωσύνης ζυγών

» - α - ν Α - - - -- Α ν » - ν -
άναδέξασθαι. “Ημών δε δάκρυσι και ικεσίας εκλιπαρούντων πλείοσιν ένδούναι μεν τής ν - -- - ν - - α -- Α ν - ν
βίας, έτέρος δε τήν ψήφον έπιθείναι (αλλά πώς το εξής διηγήσομαι;), ουδε προς βραχύ
- φ ν » Α ν - ν ν ν α Α. α - ν » ν
τας ικεσίας έπικάμπτονται. Επί πολλάς δε τας ημέρας ήμών μεν άναβαλλομένων
- ν » Α Σ) Α ν ν Αν - - -- -- Λ -
πρός τήν έγχείρησιν, εκείνων δε μή μεθέντων τού βιάζεσθαι, κρατεί τών πλειόνων το
Α" 4 αν ν α - Σ) Αν - » - α » - -- ν Λ ν
βούλημα.
εξή Ήδ
Οσον γάρ ήμες ενιστάμεθα, τοσούτον αυτούς ή επίθεσης έπηύξετό θέ
Ιν και
τε και "Α ν- ο - Α - - - Α.
εξηρετο. η γάρ και ή ψήφος χειρογραφούντων, και τον τύπον τού τιμίου προτιθέντων
* “Ημ. διόρθ. άντι-τών τοιούτων–παρά τους άλλους. Και διορθoύται μεν έντους τών Αμφιλοχ. Προ
λεγομένους (σελ. νθ΄ σημ. β’)-τώ τών τοιούτων– άλλ’ άμεινον δοκεί μοι ένικώς τούτο γράφειν, ώς προς
έντι άναφερόμενον, και τούτο ώρισμένον -“έρως τού μονήρους βίου. *
* Ίσως γραπτ.-προκαλούμενος,
* Ημ. διόρθ. άντι-φιλάρεστος-. Και τούτο δε έντους Αμφιλ. Προλεγ. (ένθ. άνωτ.) διορθoύται-θεά
ρεστος-. Αλλά δοκεί μου την διόρθωσιν “φιλάρετος” μάλλόντε προσεγγίζειν τή τού κειμένου “φιλά
ρεστος,” και άμα πολλήν έχειν την άναλογίαν προς το παρακείμενον “φιλόθεος.” Αλλως τε δέ, το
μεν γινώσκειν, ει τις φιλάρετος (=φίλος τής αρετής) ανθρώπινον πάντως το δέ, εΐ θεάρεστος (=Θεώ
άρεστός) ούκ άνθρώπινον, αλλά θείον. Οψε δε και Μίγνιον ευρίσκω την αυτήν έμοί πεποιηκότα
διόρθωσιν.
* Δύο όλοι παρήλθον μήνες άπό τής Ιγνατίου έκθρονίσεως μέχρι τής Φωτίου χειροτονίας (Ίδεάνωτ. Προλεγ.
8 κδ' και κέ έτι δε και Ed de Murald-Essai de Chronographie Byzantine, p.434. St. Petersbourg,
1855). Εντεύθεν δε βάδιόν έστι κατανοήσα, όπόσην τε υπέστη βίαν, πανταχόθεν εκβιαζόμενος την Πα
19
-- - - - ν ν- ο Α Α ν Α. ν - -
Σταυρού, παρά πάντων ιερέων τε και Αρχιερέων διεπράττετο τέλος. Τί γάρ χρή τους
Α - - - - - α Α - ν -- ν
τότε συνενεχθεϊσι χρονοτριβείν τους των δακρύων περιβόαινομένω όχετους; Ούκ οίδ, είτε
Α - ν α ν και ο ν -- α Α. α ν - -- » ν -
προνοία ίζ
»
Θεού, είτ έπ’ ελέγχω τών ήμετέρων
εθ άμαρτημάτων, τον τής Αρχιερωσύνης ζυγών
e - δι ιν - -- Α ν ν - -- αν
έπιφορτίζουσιν, ένα μόνω μικράν τής άθυμίας παραψυχήν έφευρίσκονται ότι, σχεδόν
1. - - ν Α - ο Α' - » Α ν Α" - 3 - α -
ειπείν, προς αλλήλους διαφερομένων απάντων, και αλλήλων αποτέμνεσθαι και άπορρή ν α ν α Α - - -
γνυσθαι φιλονεικούντων, όμοφροσύνη της και όμογνωμοσύνη ταις αυτών έμφυείσα

- - Α -- - α Λ ν ν
ψυχαίς τα διεσκορπισμένα συνήγε, και τα διερρωγότα συσφίγγουσα την προτέραν

- ν
όμόνοιαν έχαρίζετο.
ν - ν Α α ν ν
-
δ. Και νύν την Υμετέραν Αρχιερατικήν τε και Ιερατικήν Οσιότητα εις πρεσβείαν
- -- αν -- Λ » - ν - α - -- »
πρός τόν τών όλων κινούμεν Δεσπότην, άκαταγνώστως μέν το καθ’ ημάς διαθείναι, άκα
Α ν ν - -- - - - -- » -- ν
ταγνώστως δε την έμπεπιστευμένην διθύναι ποίμνην, και τής έκείθεν ευτυχήσαι μακαριό
αν ν α -- - - α -
τητος, Ίνα δε και η κοινωνία της Πίστεως τήν έν αγάπη κοινωνίαν άββαγή τε και
Λ Α Λ - - Α. Α ν
ανόθευτον διαφυλάττοντο, ταύτην τη Υμετέρα θεοσυλλέκτω. Οσιότητα ανακοινώσασθαι

Αν
ι Δ. έ.
έδικαιώσαμεν.
Α -- ν Α - Α ν --
εν
Πιστεύω το γαρούν εις ένα Θεόν, τέλειον, τελειοποιών Πατέρα, Υιόν, και Πνεύμα
α ν ν - - "Α - ν » -
άγιον. κ.τ.λ.-ώς έν τη πρώτη προς τον Πάπαν Νικόλαον επιστολή –
ΕΠΙΣΤΟΛΗ Γ΄ – 3.
Η Απολογητική Επιστολή τού ΦΩΤΙΟΥ προς τον Πάπαν ΝΙΚΟΛΑΟΝ, ένους έμέμψατο αυτώ
διά την πρός τόν θρόνον Κωνσταντινουπόλεως άναβίβασιν."
Tώ τα πάντα άγιωτάτω, ερωτά τω άδελφω και συλλειτουργώ,

ΝΙΚΟΛΑΩ Πάπα τής Πρεσβυτέρας Ρώμης,
ΦΩΤΙΟΣ Επίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως, Νέας Ρώμης,
» - ν α » - » -- - Α 3 - 1 ν - - --
Αγάπης μεν ώς αληθώς ούδέν κτήμα σεμνότερον, ουδε τιμιώτερον, και τας κοινας
τριαρχείαν άποδέξασθαι, και όπόσον άνθίστατο αρνούμενος. Αλλ' ουδέ τούτο συνοράν οι ασύνετοι βού
λονται Φωτιομάχοι, μάλιστα δε πάντων ό πάντων θρασύτατος Ιάγερος, προσποίησιν είναι λέγων την
άρνησιν, και άλλα τοιαύτα φλυαρών, άπερ έντους έμπροσθεν (Προλ. $ κέ) εσημειωσάμεθα,
* Αύτη κατά Βαρώνιον εν έτει 861 γέγραπτα. Εκδέδοται δε το μεν πρώτον ένTόμωΧαράς, έπ’ εσχά
των δε έντε τή Ίαγέρου Ιστορία και τή Μιγνίου Πατρολογία, αλλ' ουδέν οι τελευταίοι έκδόται άμενον
αυτήν του πρώτου έκδεδώκασιν, ώς τα πλείστα των κακώς γεγραμμένων αδιόρθωτα καταλιπόντες. Με
τεφράσθη δε Λατινιστί μεν ύπό Βαρωνίου (ann.861 m. XXXIV), Γαλλιστί δε υπό Ίαγέρου (Hist. de
Photus, Ρ. 59-76), δς δή, κατά τα ειωθός αυτώτε και τους άλλοις τών Παπιστών μακρά προοιμιασά
μενος, άμα μέν θαυμάζει τής επιστολής ταύτης το ευφραδες και ρητορικόν, άμα δε Φώτιον συκοφαντεί, ώς
τάναντία τους λεγομένοις πράττονται. Πολλαχούδετής επιστολής και ιδίας προστίθησι κρίσεις, ένας
Σ) Λ » ν ν - ν Α Σ) Α. 1 -- » - - ν -
έννοίας άνωμολόγητα, και τους θείους λογίους έπιμαρτύρεται. * Δι' αύτής γάρ τά διεστώτα
- - - ν - -- - - -
συνάπτεται, και ειρηνοποιείται τά μαχόμενα, και τα οικεία μάλλον συσφίγγεται, τας

- - - Α Αν » ν αν ν -- - -
στάσεσι και τας φιλονεικίας πάροδον ού παρεχόμενα. Αύτη γάρ ού λογίζεται το κα

Α » - - Αν 2 - α Α - » ν - ν - - --
κόν, αλλά πάντα στέγει, πάντα ύπομένει, και ουδέποτε κατά τον μακάριον Παύλον έκ
Α 3 αν - - » ν Α Α ν α Α. --
TITTEL, Αύτη και θεράποντα έξημαρτηκότα δεσπότας καταλάσσει, την όμοτιμίαν τής
Α. » -- ν - - - - αν - -- » Λ
φύσεως εις απολογίαν προβαλλομένη τού όλισθήματος. Αύτη και δεσποτών άγριαίνοντα
- - ν α Αν - ν - ν -- Λ
θυμόν πράως φέρειν τούς υπηρετουμένους παιδεύει, τήν της τύχης ανισότητα παραμυθου
- - -- - - 4 Λ, α Α ν -- -
μένη άπό τής τών τά αυτά" πασχόντων όμοιότητος και πατρός έπι τέκνοις παροργισμών
α -- - - - ν - -
λαρύνει, και γογγυσμόν τέκνων τους πατράσιν αλύπως παρακαλεί καταδέχεσθαι, την
ν Α. - - - - ν - Λ - ν ν -- -
φυσικήν σχέσιν κατά τής παρά φύσιν λύσσης όπλίζουσα και φίλος έριν έμπεσούσαν
α Λ » Α. ν - αν 6 αν Α - - - ν
βαδίως άπώσατο, τούς κοινούς άλας" ίσα φύσεως δυσωπείσθαι παραινέσασα. Και τούς
ν Σ) - Α - - Λ - -λ α - -- --------
τήν αυτήν πάλιν περί το θείον δόξαν κρατύνοντας, κάν ώς πορβωτάτω παροικούντες ώσι,
-λ ν - ν - αν α - » αν -- - - - -
κάν όφθαλμους αλλήλων ούπω ώράθησαν, εις ένωσιν γάγει, και γνώμας συνάπτει, και
-- - - - - α
φίλους αληθείς απεργάζεται. Κάν που τύχοι θάτερον εις απερισκέπτους μέμψεις θα
- - ν - - ν - - - -
τέρου κατολισθήσαι, τόνμέν μή λογίσασθαι, τον δε μεταμελείσθαι παρασκευάσασα, βαστα
προφανέστατα τούς Φωτίου λόγους παρερμηνεύει, και έπιφωνήματα παντοια παρεμβάλλει, όταν ουδέν
έχη λέγειν υγιές πρός άναίρεσιν τών λεγομένων και το σύνολον, Φωτίω πολεμεί, ώσπερ οι βάρ
βαροι πυκτεύουσιν (Δημοσθ. κατά Φιλ. § 14). Ταγέρω δε και Tόστης επόμενος, εκείνου μετα
φράζει τους ξηρούς λόγους, ουδέν αυτός λέγων ίδιον και εν τέλει τής έαυτού Ιστορίας τήνδε Φωτίου την
επιστολήν και την τού Νικολάου απάντησιν προστίθησι, την μενέκ Βαρωνίου, την δε εκ τών Συνοδικών
τού Μάνσου παραλαμβάνων (Storia dell’ origine dello scisma Greco, Tom. Π. p. 231–260).
" “Εντολήν καινήν δίδωμι ύμύν, να αγαπάτε αλλήλους. Καθώς ήγάπησα ύμάς, να και ύμείς άγα
“πάτε αλλήλους. Εν τούτω γνώσονται πάντες, ότι έμοι μαθηταί έστέ, εάν αγάπην έχητε έν άλλή
“λοις . . . . . Αύτη έστιν ή έντολή ή έμή, να αγαπάτε αλλήλους, καθώς ήγάπησα ύμάς.” (Ιωάν. ΙΓ',
34-36, και ΠΕ, 12)
* Ούτως έκτής Θ. Φαρμακίδου έκδόσεως της Καινής Διαθήκης (Τόμ. Δ', σελ. 162) άντι-στέργει–έν
Τ. Χ. και παρ' Παγ. και Μιγν,
* Προς Κορινθ. Α, κεφ. ΙΓ', 6.
* Ίσως γραπτ. ταύτά, προς αποφυγήν τής έκτών άλλεπαλλήλων άρθρων κακοφωνίας,
5
"Εκ διορθ. "Παγ. άντι-ιλαρύναι-έν Τ. Χ.
* Τήν λέγουσαν ανίττεται παροιμίαν “άλας και τράπεζαν μή παραβαίνειν" (Ίδε Παροιμ. ‘Ελλην.
σελ. 10, έκδ. Γαισφόρδου έν Οξωνία 1836), ήνδή και η κοινή ήμών γλώσσα διατηρεί, επί τών παλαιάν
και αμετάβλητον εχόντων φιλίαν λέγουσα “έφαγαν μαζή ψωμί κι άλλά τι. * "Αλες γάρ
(πληθυντ)=τό άλας, μεταφορ, δε=φιλία, οικειότης, αλλά παρά τους μεταγενεστ. και ουδετέρως λέγεται,
ώς παρά τώ Ευαγγελιστή Ματθαίω ““Υμείς έστε το άλας τής γής, εάν δε τό άλας μωρανθή, έντίνι άλι
σθήσεται; ” (κεφ. Ε, 13). Ομοίως δε και παρά Mάρκω “Καλόν τό άλας, εάν δε τό άλας άναλον γέ
νητα, έντίνι αυτό άρτύσετε, έχετε έν έαυτούς άλας (=αγάπην), και ειρηνεύετε έν άλλήλοις” (κεφ. Θ', 50).
" Ειλόμηνάν γράψαι διεσταλμένως “τον έτερον,” ειμή και άλλαχού τή αυτή ένετύγχανον κράσει,
ήνάν τις εποι τού παρακμάζοντος είναι Ελληνισμού, το γάρ έτερος φίλει συγκιρνάσθαι τώ άρθρω φω
νηεντοληκτούντι, ώς έν τώ αμέσως επομένω “θατέρου” (=τού ετέρου), ού μέντοι και συμφωνολη
ΚΤΟυντι.
19 -
- ν -- - -- - - - - » - ο -- ν Ι αν - ν
τό συμβάν άνεσώσατο, τόν της ενώσεως2 δεσμόν άββαγή συντηρήσασα. *

α Α - ν ν ν Α ν -
Αύτη και την
- --
ημετέραν μετριότητα ανεπαχθώς οίσεινά τάς επιτιμήσεις, αι παρά τής Υμών πατρικής ν 9 ν - ν 3 ν
Οσιότητος
η βολίδων δίκηνήφέθησαν,» έπεισεν. Oύ γάρ έμπαθείας ταύτα κυήματ ούδε
- α - 4 ν - - ν
γνωμης φιλαπεχθήμονος βήματα, απλάστου - δε μάλλον διαθέσεως, και την Εκκλησια

ν Α » Σν ν Α Α Λ ν - 5 - Α -
στικήν τάξιν εις άκρον άκριβολογούσης, λογίζεσθαι παρεσκεύασεν. Ει γαρ ούδε το

- ν α ν Α α - Λ ν αν 9. Αν Σ - ν
κακόν δι' υπερβολήν χρηστότητος ώς κακόν λογίζεσθαι δίδωσιν, όπερ ούδι από κακίας
» ν η - ν - - ν -
ίσως προάγεται, ει και λυπεί, και πλήττει, και άνια, πώς εάσει κακών αποφαίνεσθαι; Λ - - ν - - Α
"Εκείνην γάρ ό λόγος οιδε χρηστότητα, ήτις κάν ταις τών λυπούντων ευεργεσίας
α 5
ύπερεκτείνεται,
Α ν Α" - Αν Αν - Α.
. Επει δε οϋδεν κωλύει και άδελφους αδελφούς,» και πατράσι τέκνα έντώ αληθεύ Ε.
9 - Αν » ν - -- -- Α Α αν - Ο ν- » ο
εν παρρησιάζεσθαι (ουδέν γάρ της αληθείας φιλαίτερον), έξεστι και ήμύν

- Αν » --
παρρησίασα
9 -- ν
μένους ειπείν, ουκ αντιλογίαν γράφοντας, άλλ’ απολογίαν προϊσχοντας, ώς έχρήν την - ν "Α - ν α Αν - Σν - "Α
Υμετέραν
ζ έπ' αρετή
νέλ
τελειότητα,
θη δ
πρό τών άλλων μεν άπάντων
- ελλ' έλε
το άκοντας
δ'
ήμάς εις τον
ελ -- - » - - - α -
υγον τουτον ελκυστηναι οιασκοπoυσαν, μη επιτμαν, αλλ' ελεειν μηο υπεροραν, αλ

- 3/ ν -- α - Φ
λά συναλγειν. Έλεος γάρ και φιλανθρωπία τους βίαν παθούσιν, άλλ’ ούκ έπιτίμησις
-λ 6 Λ » Λ, ν - ο - - - - - Α φ - - ν -
ή" παρόρασις έποφείλεται. Βίαν γάρ υπέστημεν, και ήλίκην Θεός, ώ πάντα και τα κρύ ν Λ
φια πεφανέρωτα, αυτός συνεπέσταται. Συνεσχέθημεν άκοντες κακούργος ίσα καθείρ

Α. Λ Α -
χθημεν έτηρούμεθα φυλασσόμενοι έψηφίσθημεν άνανεύοντες έχειροτονήθημεν κλαίον

ν ν 3/ - Α ν ν
τες, όδυρόμενοι, κοπτόμενοι. Ίσασα ταύτα, πάντες, ούδε γάρ ένγωνία έγένετο, και το
" Ταύτα προφανώς παρερμηνεύων Ιάγερος ύποσημειοι “ Photius développe ici les principes de la
charité, pour engager le Pontife a en user enves lui” (Hist.
ν ν ν
de Photius, p. 60). Αλλά τούτου παντού
ν ν ν ν ν - ν » - ν ν ν
ναντίον προτίθεται Φώτιος. Τον μεν γαρ Πάπαν έλέγχειν βούλεται, λέγων αυτών εις απερισκέ
πτους μ έμψεις κατολισθήσαι, και παραινών αυτώ μεταμελεσθαι, ει βούλεται την αγάπην
και την ένωσιν συντηρείσθαι περί δ’ έαυτού λέγει μή λογίζεσθαι τάς απερισκέπτους εκείνου μέμψεις
πόθωτής αγάπης και τών τού Σωτήρος περί αυτής εντολών ώσπερ άν εΐ εποι “ απερίσκεπτα λέγεις,
άνθρωπε, άλλ’ έγώ σου τάς απερισκέπτους μέμψεις ού λογίζομαι καί σοι παραινώ μεταμελείσθαι
έφ’ οίς απερισκέπτως έμέμψωμοι, είβούλει την αγάπην και τον τής ενώσεως σύνδεσμον άββαγή συν
-- 9, - ν ν ν - η αν » - ν ν ν Λ αν ν ν
τηρείσθαι. * Ταύτα τοίνυν λέγων, πολύ τού ικετεύειν και έξιλεούσθαι τον Πάπαν άπέχει, ώσπερ Ιάγε
ρος ύπέλαβεν, ού γνούς άπερ ανέγνω, ή και επίτηδες τούς ειλικρινείς και όντως Χριστιανικούς Φωτίου
λόγους παρερμηνεύσας,
* Ίδε την σημ. (2) έντή πρώτη επιστολή,
* Παρ' Παγ. και Μιγν-κινήματα,
* Ημ. διόρθ. άντι-άπλαστον-έντε Τ.Χ. και παρ' Παγ. και Μιγν, όπως συμφωνή προς το επιφερό
μενον “άκριβολογούσης,” ώ και συνδέδεται. Ο δε νούς “αύτη με παρεσκεύασε λογίζεσθαι τάς ύμετέ
ρας έπιτιμήσεις ού κυήματα έμπαθείας, ουδέ βήματα φιλαπεχθήμονος γνώμης, αλλά βήματα διαθέσεως
ν ν ν ν ν ν » ν ν -- ν γ9 ν ν - » ν
απλάστου και εις άκρον την Εκκλησιαστικήν τάξιν άκριβολογούσης.” Σεσημειώσθω δέ ταύτα ού, διά
τούς πολυμαθούντας, αλλά διά τούς φιλομαθούντας,
* “Εγώ δε λέγω υμίν αγαπάτε τούς έχθρούς ύμών, εύλογείτε τους καταρωμένους υμάς, καλώς ποι
“ είτε τους μισούντας ύμάς, και προσεύχεσθε ύπέρ τών έπηρεαζόντων υμάς και διωκόντων ύμάς."
(Ματθ. E, 44)
* Ημ. διόρθ. άντι-ή–έντε Τ.Χ. και παρ' Παγ. και Μιγν,
Α - Σ Λ ν α Α ν - 1 » Α φ Λ - - ν - ν
μέγεθος τής έπηρείας την ιστορίαν εις πάντας" εξήνεγκεν. Eίτα τί δει τους πολλά και δεινά
ν » Α ν Α - -λ -- - - - αν
πεπονθόσιν, έπεμβαίνειν, έπιπλήττειν, διαλοιδορείν, ή οίκτείρειν και παραμυθείσθαι, όση

- 2 και Αν -- - Α ν ν
δύναμις; * Έξέπεσον ειρηνικής ζωής έξέπεσον γαλήνης γλυκείας έξέπεσον δε και

Α. - - - Α - -- -
δόξης (εί πέρτσι και κοσμικής δόξης έφεσις) εξέπεσον τής φίλης ήσυχίας, της κας
- -- - - - - Λ
θαράς εκείνης και ήδίστης μετά τών πλησίον συνουσίας, τής άλύπου και άδόλου και
-- 3 ς Α - » - α Α -- - - - Σ -- -
ανεπιπλήκτου
άλλ
συναναστροφής,
λύδ
Ούδεις ήν
»
ό δίκην
ύδε
έγκαλώνήθέμοί ούκ ένεγραψάμην
Αν ίλ
-- - » » - -- Α. - Λ, - -
άλλον έγώ, ούτών έπηλύδων, ούτών έγχωρίων, ουδέ τών συνήθων, μήτίγετών φίλων, Λ Α - α - - - - - ν
Ούχ ούτως έλύπησα πώποτέ τινα, ώς ύβριν εις ημάς έκπτύσα, πλήν ει μήπω τούς υπέρ
» Α - » - » - - » αν αν αν » Λ α -
εύσεβείας κινδύνους έθελήσει τις επισκοπείν ούδ ούτως ήμαρτεν άλλος έμοί, ώς και
Αν - ν » Α αν ν - ν - αν φ Ο ν- αν
μέχρι τής εις αυτόν ύβρεως τήν γλώσσαν έξολισθήσα. Ούτως ήσαν ήμύν άπαντες χρη
Α - - ο Α » Α αλ ν - ν » - - Α α -
στοί τό δε ήμέτερον αυτοί, κάν μή λέγω, κεκράγασιν.

ν - αν - - Α ν ν -
"Ηγαπώμην τους φίλους υπέρ
- - α
τους συγγενείς, άμφω δε τους συγγενέσιν έλογιζόμην, και τών συγγενών ό φίλτατος, και
- Αν - α Α α ν - ο ν -- Α - -- -- --
τών μάλιστα φιλούντωνό συγγενής.

- » -- , ο ν Σν -
Η δε περί έμε τών πλησίον φήμη τής σπουδής και
- ν ν - - Αλ -- -- -- Σ)
τούς άγνώτας είλκεν εις4 έρωτα θείον και φιλίας δεσμόν, ίσως δ' άν εκείνοι και άμετα
ν Α.
μέλητον εύφημήσωμεν.
ν -- - - - - - -- -- ν -
γ. Αλλά πώς οιόντέ έστιν αδακρυτί ταύτα παρελθεΐν; Οίκοι μέν γάρ μένονται ή
- - - ν α - - ν ν
χαρίεσσα τών ήδονών περιεπλέκετο τέρψις, τών μανθανόντων όρώντι τον πόνον, τήν
- - ν Α. ν - - - και ο α - - - -
σπουδήν τών έπερωτώντων, την τριβήν τών προσδιαλεγομένων, δι’ ών ή πρός τό βαστα
Αν - - - - ν - -
παράγεσθαι καταρτίζεται γνώμη, τώντας μαθηματικας σχολας λεπτυνομένων την διά

- - -- Α ν Λ - 1. - - -- ν ν ν -
νοιαν, τώντας λογικας μεθόδους

- Α -
ν
ίχνευόντων το αληθές, τών τους θείους λογίους ιθυνομέ
- - - - - Α α ν --
νων τόννούν προς ευσέβειαν ότών άλλων απάντων υπάρχει πόνων ό καρπός. Τοιούτος
ν - - » - » - τ, α Α -- Α ν - - ν ν -
γαρ χορος της εμης οικιας ην ο χορος.

-
Εξιόντι δε πάλιν πρός τήν βασίλειον πολλάκις
α - - - ν Α ν 9 -
αυλήν αι προπεμπτήριοι τών ευχών και τού μή βραδύνειν ή προτροπή ήν γάρ μοι και
- ν » Αν » Λ - Α Σν - Α - -- - -
τούτο γέρας άφωσιωμένον έξαίρετον, το μέτρον έχειν τήν βούλησιν τής έν τους βασιλείους
" "Ημ. διόρθ. άντι-πάντα–παρά τοις άλλοις,

* Τούτο ένμέν Τ.Χ. και παρά Μιγνίω ένι έρωτήματα περιείληπται, Ιάγερος δέ, οίον διορθούμενος, εις
δύο μεν διελεν έρωτήσεις, ού μέντοι προσηκόντως έγραψε γάρ “ είπα τί δεις τους πολλά και δεινά πε
πονθόσι, κ.τ.λ. * Αλλ' ή Δοτ. τή πρώτη ανήκει ερωτήσει, ώς τού Απαρεμφ, ποιείν ύπονοοουμένου
“τί δει ποιείν τους . . . πεπονθόσιν; κ.τ.λ."
* Τούτο μάλιστα τής επιστολής ταύτης το μέρος θαυμάζων όσεβάσμιος 'Αγγλος Μίλμανος, ότής Ιστο
ρίας τής Λατινικής Εκκλησίας συγγραφεύς, θαυμαστόν αυτό και κάλλιστον αποφαίνεται, οιον και άληθώς
έστιν. “Part of this letter is striking and beautiful” Περίδετής εκδόσεως τής επιστολής ταύτης ύπό Ιαγέ
ρου λόγον ποιούμενος και την Ιστορίαν αυτού επικρίνων έρημον αυτήν ευρίσκει ειλικρινείας και άμερολη
ψίας, τάδε περί τούτου λέγων “It has been reprinted in a “Vie de Photius” by the Abbό Jager, one
of those modern French works, which would disdain the praise of candour and impartiality. I shall not
accuse him of it. But M. Jager has the merit of justly appreciating the high merit of Photius, for his
day most unusually accomplished as a scholar, and the extraordinary beauty of some of his letters, a
merit very rare in Greek literature” (History of Latin Christianity, etc. Tom. Π. Ρ.348 & 350).
* Τούτο, και παρά τους τρισίν έκδότας ούτω γεγραμμένου, διορθωτέον είναι μοι δοκεί “Ίσως δάν
και εκείνοι άμεταμέλητον εύφημήσειαν. ” Και ή Βαρωνίου δε μετάφρασις ούτως έχει “nec eos fortasse
laudum de me habitarum unquam poenitebat.”
- -- ν ν - - -- - ν α - » -- α Λ ν
διατριβής. Έπανιόντι δε πάλιν προ πυλών ιστάμενος ό σοφός έκείνος ύπήντα χορός,
ν
- - - -- φ - - - - ν - -
έξιών οι μεν ένεκάλουν την βραδύτητα, οις και θαρβεϊντι τών άλλων πλέον δι' υπερβολήν
-- - - ν
-- - - - ν -ν - - - -- ν αν
αρετής εκεχάριστο τσι δε και προσειπείν ήρκει, άλλοις δε και το δείξαι μόνον ότι με
Λ - - - » - 1 - - - - -- - ν
μενήκασιν. Και τούτο κύκλω εγίνετο, ούκ επιβουλας λυόμενον, ού φθόνω κοπτόμε Λ ν -λ ν - ν -
νον, ούκ όλιγωρία μαραινόμενον. Και τις άν τοιούτου βίου παθών έπανάστασιν, έκών
ν - ν - - ν
την μεταβολήν και θρήνων έκτός ύπενέγκοι;

εξέ
δ΄.- Τού ύπερ τουτων
Ι ΟΠΟΤΟΣ/ ύ οδυρόμην τουτων αποσπωμενω πη
ωουρομην ΟΙΤΟΣ
- - ΤΟΝ ΕΑ-ΕΤΕΟΓΟΙν - » - -
- ν -- - - - - - - -- ν - - --
γαι δακρύων άνεστομούντο, και λύπης αχλύς περιεκέχυτο. Ήδειν γάρ και πρό τής
Α - , - - - -- - - -- - - -
πείρας το πολυτάραχον και πολυμέριμνον τής καθέδρας ταύτης ήδειν το δυσάρεστον και
- 2 -- Α ν - - -- Λ ν - Λ - ν -
δυσήνιον τού μιγάδος όχλου, * τήν προς αλλήλους έριν, τον φθόνον, τάς στάσεις, τάς ν
- - - Λ 3 - Λ -- - -
επαναστάσεις, την κατά τών παρεστηκότων" ύβριν και τον γογγυσμόν, όταν μή τύχωσιν
- - -- Α - - -
όσων δέονται, και όταν μή τυπώνται και σχηματίζωνται καθ' όν τρόπον ούτοι βού
- - ν - - ν - - - - - - - --
λονται την ύπεροψίαν πάλιν και καταφρόνησιν, επειδάν έλκύσωσι προς την αίτη
-λή Οι * , - - - - - - ν ν
σιν, και συγκατασπάσωσι τω σφετέρω βουλήματα, ύ γαρ εκουσίου χάριτος, αλλά
-- ν - 4 -
βιαίου προστάγματος τού θελήματος αυτών έκλογίζονται την τελείωσιν και κράτος -
-
- -- - - - -
λαβών όχλος άρχειν τού κρατούντος, έαυτω τε και τώ διέποντι όλέθριος γίνεται.
ν
- ν - - αν - -- - - - ν
Και ναύς γάρ δύσει βαδίως, όταν οι ναύται τον κυβερνήτην παρωσάμενοι πάντες
αν - -- - ν αν -
άμα κυβερνήσωσιν και στρατός άρδην όλείται, επειδάν έκαστος αυτών άστρα
Α. - - - Λ Α
τήγητος ύπάρχων καταστρατηγείν τού πλησίον αλαζονεύοιτο. Και τί άν τις κατά

Αν Α - - ν - -- ν - - - - - -
μέρος διεξίοι:
-- -- - ν
Ανάγκη γάρ τον έφεστηκότα πολλάκις και υπαλλάσσειν
θ'
το χρώμα
ν - - » αν - - ν Σν αν -
τής όψεως εις το σκυθρωπόν, της ψυχής ούχ ούτω διακειμένης, και πάλιν έσθ' ότε, ταύτης
ν
» - ν - ν » ν ς - - - ν -
άλγυνoμένης, το πρόσωπον παρέχειν φαιδρόν όργίζεσθαι δ’ αϋπάλιν μή όργιζόμενον, και

- -- ν - - α - 5 -- Α - -- ν
μειδίαν ανώμενον. Τοιαύτη γάρ ή σκηνή "τών πλήθους προστασίαν άναδέξασθαι κατα
- ν ν - - Α » ν - - ν -- Λ --
δικασθέντων. Τα δε πριν ποιας φίλος τους φίλους ανεπαχθής, έχθρός δε ουδενός οιος
- - - - - ν - -ν αν - -- -- - » -
τήν διάθεσιν, τοιούτος και το φαινόμενον. Nύν δ’ έσθ' ότε και πικρώς έπιτιμαν ανάγκη
-- ν - - - 6 - - - - -
τους φίλους, και τούς συγγενείς ύπέρ έντολής" παροραν, και τους άμαρτάνουσι φαίνεσθαι
βαρύς" φθό
αρύς" φθόνος όθεν άταξία
πανταχόθεν άταξί χρόνω κρατυνθείσα,
ατυνθείσα. Τί με
με χρη
γρή τά
τα λοιπά
Λοιπα κατα - -
- φ θ' ν ν - Α 8 αν - - α - - ν
ριθμείν, οια πάσχω διώκων τον Σίμωνα;” οίους καθ' εκάστην ύφίσταμαι πειρασμούς, τάς
" "Ημ. διόρθ. άντι-έγένετο–έντε Τ. Χ. και παρ' Παγ. και Μιγν,

ε Εκ διορθ. Ιαγέρου, άντι-μιγαδοσόχλου-έν Τ. Χ.
3 » - - ν Α - ν - - - - ν ν αν - -
Ισως έγέγραπτο-προεστηκότων–ή–έφεστηκότων-ώς και αμέσως κατωτέρω λέγει “τόν έφεστη

ν ν γy
Σ η ν ν ν - - ν - - ν α ν ν ν ν
κοτα ποιμαίνειν. Είπε δε και έν τή πρώτη επιστολή ($ β’) “τόν έφεστηκότα και κριθέντα
ποιμαίνειν. *
* “Ημ. διόρθ. άντι-αυτών–παρά τους τρισίν έκδότας.
* Ορθότερον ομαι γραπτέον είναι–ποινή–ώς άνάλογον πρός τό έπαφερόμενον “καταδικασθέντων. *
Ο "Τ η ν θ - - - 1 -
σως γραπτ. ένάρθρως-υπέρ τής εντολής,

" Ορθότερον κατ’ αιτιατι–βαρύν,
- - ν -
* Εν τώ όνόματι του αιρεσιάρχου την καλουμένην Σιμωνίαν και τούς Σιμωνιακούς δηλούν βούλεται,
ΕΠΙΣΤΟΛΩΝ ΜΕΣΟΣ ΠΡΩΤΟΝ, 151
ν - ο ν - -- ν Λ ν -- - ν
κοσμικάς παρρησίας του ιερού περικόπτων συλλόγου, την ολιγωρίαν την περί τά κρείτ
- » Αν ν - - ν Ι Α Αν - Α ν ν ν
τονα, την επιμέλειαν την περί τά μάταια;" "A βλέπων και πριν, και δακνόμενος την ψυ
Α ν - - - - Α - - - - αν ν - ν -
--
χήν, και μή τής έμής ισχύος είναι το ταύτα περιελεϊν,
Λ ν αν
έφευγον τήν ψήφον, παρητούμην την
-- ν ν ς - - 2
χειροτονίαν, ώδυρόμην την επιστασίαν ούκ ήν δε άρα φυγείν το προορισθέν

Α -- ν Α - -- - Λ 3 1. ν Α.
έ. Αλλά τί γράφω ταύτα, έγράφη και πρότερον. * Και ει μεν έπιστεύθησαν,

ν - ν » Α. - ν ν » Α » - - - -- - -
αδικούμαι μή έλεούμενος, ει δέμή έπιστεύθησαν, αδικούμαι πάλιν, αληθή γράφων και

-- Α αν » Α Α - » και ο Σ) 4 -- ν -
άπιστούμενος. Ούτως εγώ πανταχόθεν δυστυχής. Αφ’ ών έλπίζω “ της λύπης εύρείν
Α ν - » Α 5 - - - -- - - Α ν - » - -
παραψυχήν, εκείθεν έπιπλήττομαι

» Α Α Σν ν
αφ’ ών παράκλησιν και παραμυθίαν, εκείθεν έπι τώ
ν ν ν -- - ν --
άλγήματα προστίθεται άλγημα. Ούκ έδεισε, φησίν, άδικηθήναι. Προς τούς αδικούντας
- Α » Σν - Α - -- ν α 1.
τούτο επέ, Ούκ έδει βιασθήναι. Καλή γε ή νομοθεσία, αλλά πίσιν ή επιτίμησης,
» - - Α ν - ν Λ » - - Λ α - -λ -
ούχι τους βιασαμένος; Το έλεος δε τίσιν, ουχί τους βίαν ύποστάσιν; Αν δέ τις
- 6 Α. ν και - - ν - » - ν - ν - 1 » -
τούς βιασαμένους μεν έα, τον δε βιασθέντα επιτιμα, τήν σήν ήλπιζον" έπ' αυτόν δικαι
Λ, Α Α - ν ν ν Αν 7 αν - - - »
οσύνην καλέσαι κριτήν. Αλλά κανόνες, φησί, παρεβάθησαν, ότι προς το τής Αρχιε
Α αν » - -- - - - Α. - Α α - α -
ρωσύνης ύψος από λαϊκού προήλθες τού σχήματος. Και τίς ό παραβάς, ό βιασάμενος,
-A - Α - αν -- - » » - -- Σ - ν
ή ό βία και άκων ανελκυσθείς; Αλλ' έχρήν αντισχεν. Μέχρι τίνος; αντέσχον δε και
- - Αν » αν Α - - - - Α
πέρα του δέοντος είδ ούτωμοι προήδειν το κλυδώνιον των πονηρών πνευμάτων μέλλειν
ν - -A Α - Α - ν Λ φ, α
επιτραχύνεσθαι, αντέσχον άν και μέχρις

β ή Κ
αυτού θανάτου.
Α
Ποιοι δε κανόνες, ών ήίλ παρά
λιτών Εκκλησία' ου - - ν' -
ν
ασις, ούς μέχρι και τήμερον ή Κωνσταντινουπολιτών Εκκλησία” ού παρεληφεν,
ν Α - - α ν ν «Ν ν - -
Εκείνων λέγεται παράβασις, ών ή φυλακή παραδέδοτα ά δέμή παραδέδοται, ουδέ μη

Α - Α Σν Ο ν » - - - - - ο - » - -
φυλασσόμενα παραβάσεως φέρει έγκλημα,

λ -
Αλλ' έμοι μεν και τα ρηθέντα αποχρώντως -- Α » ν Α - α - 1 -
άν είχεν, ώς τού προσήκοντος ειρημένα πλέον ούγάρ δικαιολογίας έαυτόν" συνιστάν
τούτ' έστι τούς έπί χρήμασι διδόντας ή λαμβάνοντας τά Πνευματικά χαρίσματα, ούς και Αποστολικοί
και Συνοδικοί κανόνες και τών άγίων Πατέρων επιστολα τώ άναθέματι ύποβάλλουσιν. Ίδε περί τού
του Εύσεβ. Εκκλ. “Ιστορ. Βιβλ. Β, κεφ. ιγ. – Μελετ. Εκκλ. “Ιστορ. Τόμ. Α΄, σελ. 143–7, και
Εύαγγελ. Κήρυκος "Ετ. Α', σελ. 77, ένθα και ύποσημειούται έκτής βίβλου τών Πράξεων άπαν το περί
Σίμωνος διαλαμβάνον μέρος (κεφ. Η, 9-25).
" Δήλον εντεύθεν, και έξιών εν τέλει τής παρούσης λέγει επιστολής, ότι την Ιγνατίου τινές καταχρώ
μενοι άγαθότητα πολύ τής ευθείας ήσαν έκκεκλικότες, και πολλά παρείχον τώ άοιδίμω Φωτίω πράγ
ματα, περιστείλα και σωφρονίσαι αυτούς πειρωμένω,
* Ενταύθα το Παγέρου κείμενον (και το Μιγνίου, ώς εικός) πολλήν έχει την ασάφειαν διά την
τών στιγμών και υποστιγμών άταξίαν,
* Εντή ένθρονιστική δήλον ότι επιστολή,
4
Εκ διορθ. "Παγ. άντι-έλπίζων.
5
Τούτο παρά Μιγνίω κακώς γέγραπτα-εκπλήττομαι.
6
Παρ’ Παγέρω δε–ήλπιζεν.
γ
Εκ διορθ. "Παγέρου, άντι-παρεκάθησαν
8
“Ημ. διόρθ. άντι-έν Κωνσταντινουπολιτών Εκκλησία-παρά τους τρισίν έκδότας,
* Κατά Παύλον τούτο λέγει: “Ού γάρ ουκ έστι νόμος, ουδέ παράβασις.” (πρός “Ρωμ. Δ, 15)
"Παρ' Παγ. και Μιγν-δικαιολογίας έαυτού,
Α. -- - αν » -- ν -- ν - ν Αν »
προήχθην, πώς γάρ, ός γε ευχής έργον ποιούμαι πολυτρόπως τής ζάλης ταύτης απαλ
- ν - - Λ ν
λαγήνα,
αντέχομαι
και το
Ού
φορτίον ελαφρυνθήναι.
βά Ούτωςή εγώ
θ
τού θρόνου έφίεμαι,
δε δι'
και
θ
ούτω σφόδρα
"Α ίνε -- Α - ς ν -- * » Α Σ -
χομαι. υ γαρ αρχομενω μεν βαρος ην ο αρονος, προιοντι οε οι επιθυμίας εγίνετο

» » - Σν ν - αν Σν Α Ι - - - ν ν ν
άλλ’ ώσπερ άκων εισήλθον, ούτως άκων καθέζομαι - και τού βιασθήναι προς την είσοδον
ν -- Σν Σ ν » Α. ν - -- - » - η - - ν -- Α Σ) - Α'
μετά τών άλλων έναργής απόδειξις το μέχρι τού νύν απ' αρχής της αρχής ταύτης έθέλειν
» -, ν 2 Σ - Α ν
εξίστασθαι.
Α" ν
Και ει χάριέν τις " έγραφεν έμοί, ούκ ώφειλε γράφειν, “Tά μεν άλλα Α ν ν -
πάντα χρηστά και έπαινετά, και δεχόμεθα, και τερπόμεθα, και χαριστηρίους άδομεν Θεώ
-- Α αν ν ν ν ν Α - ν. » Α -- - » » Λ - Α.
τώ πανσόφως ούτω την Εκκλησίαν ιθύναντι, το δε από λαϊκών ούκ έπαινετόν. Διό
Α. » » ν Α" - Α Α ν ν - Σ) κ.
τέως εν αμφιβόλω καθιστάμεθα, την τελεωτάτην συναίνεσιν εις τήν τών αποκρισιαρίων
α -- α ν » Α 1 - Σ » Σν - ο κ. ν - αν 9
ήμών υποστροφήν αναθέμενοι” άλλ’ έδει γράφειν. " Ού συναινούμεν όλως ού κατα
Λ ν - η - » - Α - ν
δεχόμεθα, ούδέμήν εις τον αιώνα καταδεξαίμεθα τον προσδραμόντα, τον εμπορευσάμενον
- ν Α - ν Λ - - Α Α ν - Α α Α. -
την αρχήν, τον άψήφιστον, τον τά πάντα κακόν. Έξιθι του θρόνου, υποχώρησον τού
» -λ α » -- - 3
ποιμαίνειν.” Ούτως άν ό γράφων έγραφεν έμοί προσφιλή, ει και τα πλείω ψευδή.
ν - α ν - ν Α ν ν » - - ν Σν - "Α
Εδει γάρ, ώς έρικε, τον άδικηθέντα την είσοδον άδικηθήναι πάλιν την έξοδον και τον
Λ » Α - -
αποτόμως ώθισθέντα και άκοντα, αποτομώτερόν τε και νεανικώτερον

αν ν -
άπωσθήναι. Τω δ' ν ν φ *Α -
ούτως έχοντα και λογιζομένω ού πολλή φροντις τάς διαβολάς αποτρίψασθαι, ών το κύρος
- ν Σ)
τού θρόνου αφαίρεσις,

στ". Και ήρκεί μέν, ώς είρηται, τα ρηθέντα. Επει δε δι' ημάς συνήμύν και οι προ
ήμών άγιοι και μακάριοι Πατέρες συνδιαβεβλήσθαι κινδυνεύουσιν, ώς Νικηφόρος και
Ταράσιος (έκλαϊκού γάρ και ουτοι του σχήματος εις το τής Αρχιερωσύνης άκρον προέ
βησαν, οι τής καθ' ημάς γενεάς αειφανείς λαμπτήρες, και της ευσεβείας διαπρύσιοι
/α " Επί τούτοις Ιάγερος έπιφωνεί–mpudAnt mensonge! και πάλιν μετ' ου πολύ-c'est mentir de
nouveau! και τρίτον αύθις–nouveau mensonge! Αλλ' είπερ έπιφωνήμασι την αλήθειαν καταβάλλειν
οϊόντε ήν, ουδείς άντών κακουργούντων δίκην έδίδου την προσήκουσαν πάντες γάρ ξυλλαμβανόμενοί τε
και άνακρινόμενοι, τούτ’ αυτό ειώθασε το τού Ιαγέρου έπιφωνείν, ψεύδος και συκοφαντίαν λέγοντες
είναι τα κατ' αυτών μαρτυρούμενα ούμήν διά τούτο την νόμιμον υπεκφεύγουσα ποινήν. Είπε δέ που
και Δημοσθένης περί τών πάντα μέναίτιωμένων, μηδέν δ’ έξελεγχόντων, άλλ’ έπιφωνήμασι τής αληθείας
κατισχύσαι πειρωμένων, τον κάλλιστον εκείνον όρισμόν “ τού τό έστιν ό συκοφάντης, αι
τι ά σ α σ θα ι μ έ ν πάντα, έξελέγξαι δέ μηδέν. ” (έφ. προς Εύβουλίδην, § ί)
* “Ημ. διόρθ. άντ–χαριέντος–έν Τ. Χ. Ιάγερος δε τούτο επιβρηματικώς διωρθώσατο–χαριέντως
όπερ ούκ έβρωτα, μή και τής άορίστου άντωνυμίας προστεθείσης “ και εί, τις χαριέντως έγραφεν
έμοί. *
* Ταύτα σαφέστατος και δικαιότατός έστιν έλεγχος τής Νικολάου δολιότητος, το μεν πρώτον έπ' έλ
πίσι χρηστας έπαινέσαντος Φώτιον, και Επίσκοπον Κωνσταντινουπόλεως αποκαλέσαντος, έπειτα δε
διά τότών ελπίδων έψεύσθαι τραχυναμένου, και αιτίας αυτώ παραλόγους έπάγοντος, ώς άρκούντως έν
τους έμπροσθεν (Προλ. $ λέ) είρηται. Ταύτην ουν καλώς ύπονοών όσοφώτατος άνθρωπος την δολιότη
τα, δικαίως και προσηκόντως τον δολιευόμενον εξελέγχει, έπειτα δέ καί τάς προφάσεις αυτού παραλό
γους είναι και άνυποστάτους δεικνύς, έπι τά παραδείγματα τών πρό αυτού άθρόον έκλαΐκού Πατριαρ
χευσάντων πρέπει τόν λόγον, και άρδην τώ τής αληθείας δρεπάνω τάς εκείνου έκκόπτει προφα
σιολογίας,
- Αν Α - Α Α ν -- - ν Α - ν
γεγόνασι κήρυκες, βίω και λόγω κρατύναντες την αλήθειαν), τά λείπονται τω λόγω
- ν α Α Α ν Α. -- -- Α
προσθείναι χρεών ήγησάμην, πάσης αιτίας κρείττους, και πάσης διαβολής ανωτέρους
ν Α Σ) ν αν » - ν - - Σν ν - α ν
τούς μακαρίους εκείνους άνδρας επιδεικνύς. Eί δ’ ουδ’ άλλοι τινές τούτους υπαιτίους
- Αν - ν -- - ν - ο Α Σ) - Α Α ν
τολμώσι φάνα, το έκλαϊκών δε πρός ιερωσύνην έλθεϊν κρατύνουσι πρόσκομμα, μέμφονται

ν ο Σ Α » -- - ν "Α φ ν Α ν Α. -- -
μεν οις ού μέμφονται (έκ λαϊκών γάρ και ούτοι προήχθησαν), ούς δε πάλιν τιμώσι και
- Αν ν 1 -- ο Α. 9 Α. 2 --
τεθήπασι, το ψέγειν ού φεύγουσιν. -

Αλλ' ούτοι (Ταράσιος ήν και Νικηφόρος"), έν
ν Σ Α Α - - 'Α - ν 1. - Α. και -
κοσμικώ βίω αστέρων δίκην διαλάμποντες, και πρός ιερατικήν άρχήν γεγονότες άπόλεκτοι,
ν Α" - ν -- Α -
παρά κανόνα και τύπον των Εκκλησιαστικών της Εκκλησίας προέστησαν; Mή μοι
Α Α » - Αν ο αν - -- -- ο - - Λ
γένοιτο τοιαύτην άφείναι φωνήν, μηδ’ άλλου λέγοντος ακούσα. Ούτοι γάρ τών κανόνων
ν -- Α - » ν α - -- ν Α -- --
άκριβείς φύλακες, τής ευσεβείας υπέρμαχοι, τής δυσσεβείας

Α 3 Εί δ'
κατήγοροι, φωστήρεςήδ έν
ν - -- ν Α - » - αν 4 Α Α Σ)
Κόσμω," κατά το θείον λόγιον λόγον ζωής έπέχοντες. Ει δ’ ότι “ κανόνας, ούς ούκ ήδει
Α -λ - - αν Α. -- -
σαν, ούκ έφύλαξαν, ουδείς αν δίκαια ποιών επιμέμψοιτο άλλ’ ότι φύλακες ών παρέλα
» Αν -- - ν -- » Α ν ν - ν Αν
βον έχρημάτισαν, εν τούτω παρά Θεού εδοξάσθησαν. Το μέν γάρ τα δοθέντα συντη
- - ν - ν Α - A 5 -
ρεϊν γνώμης έστι σταθεράς, και την καινοποιών αποπεμπούσης προαίρεσιν το δ’ ά" μή ν Α. -- -- Αν ν - - Α
παρεληφε, χρείας μή καλούσης, νομοθετείν, ή φυλάττειν επιχειρείν, νεωτεροποιού διανοίας

ν. - Α Σ - Α Α ν αν ν Α - ν - -
και βεμβομένης έστι

6
περισσεύματα. Α Α.
Μέτρω γάρ έκαστος οικείω και κανόνι συνέχεταίτε ο ν. ν » - - ν
και κατευθύνεται, Πολλοί κανόνες άλλοις μεν παραδέδονται, έτέροις δε ούδε γνώ
" Και το άορίστως έκφερόμενον τούτο άντε δευτεροπροσώπου νοητέον, ώσπεράνει λέγο-“είδε τού
τους υπαιτίους φάνα τολμάς, το έκ λαϊκών δε . . . κρατύνεις πρόσκομμα, μέμφη μεν οις ού μέμφη"
ν -
ούς δε πάλιν τιμάς και τέθηπας, τό ψέγεινού

Τοιούτον και το πρό
φεύγεις – άρα παραλογίζη, τούς αυτούς τιμών και ψέγων,
“Και εΐ νάριέ λ." - 1 - ν η ν - Αν ν
ί τό πρό μικρού εύρημένον- Και εΐχάριέντις έγραφεν έμοί, ούκ ώφειλε γράφειν, κ.τ.λ. -
κάκεϊ γάρ παραλογιζόμενον και δολιευόμενον ύπεξελέγχει τον Νικόλαον.
«Ο
* Η μεν παρένθεσις έκδιορθ, Παγέρου έξιήμετέρας δε το ερωτηματικώς γράφειν, και υποστίζειν μή

έν τώ “παρά κανόνα,” ώς Ιάγερος, άλλ’ έν τώ “ άπόλεκτοι” ό γάρ έμπρόθετος προσδιορισμός ού
τού έπιθέτου “ άπόλεκτοι,” αλλά πού βήματος “προέστησαν. * Περί δέ τής Ταρασίου και Νικηφόρου,
τού τόν Ταράσιον διαδεξαμένου, έκλογής, ότι ευθύς έκι λαϊκών εις τό τής Αρχιερωσύνης προήχθησαν
αξίωμα, δε Θεοφ. Χρονογρ. Τόμ. Α΄, σελ. 709-714 και 747, αλλά και τάς Γραρίου σημειώσεις έν τή
αυτή χρονογραφία, Τόμ. Β΄, σελ. 557-559, έκδ. Βόννης.
* Ούτω προειλόμην υποστίξαι κατά την Βαρωνίου μετάφρασιν “orbis terra lumina, ex divints cloquis
verbum obtinentes vitae” αντί τής ένΤ. Χ. και παρ’ Παγ. και Μιγν, γραφής “φωστήρες έν Κόσμω κατά
ν - Λ - - η ν γν - ν - - - ν - ν α » ν ν
το θείον λόγιον, λόγον ζωής έπέχοντες.” Θείον δε λόγιον δοκεί μοι νοείν ένταύθα τό-“ούδε καίουσα
λύχνον, και τιθέασαν αυτόν υπό τον μόδιον, άλλ’ έπι την λυχνίαν. . . . . Ούτω λαμψάτω το φώς ύμών
έμπροσθεν τών ανθρώπων κ.τ.λ. ” (Ματθ. Ε, 15 και 16)
* Γραπτέον ίσως άμεινον “είδε κανόνας κ.τ.λ.” άνευ τού ότι, ώς προφανώς παρέλκοντος ή περια
ν ν ν
ρετέον τόν εί, γράφοντας, “ότι δέκανόνας κ.τ.λ."

" Ημ. διόρθ. άντι-άν-παρά τους τρισίν έκδότας.
* Κάνταύθα σοφιζόμενος Ιάγερος ύποσημειοι “Photius non seulement approuve ici, mais invoque la
diversité des usages pour se défendre; et plus tard il en fera un crime a l'Eglise Romaine (Hist de
Photius, p. 66) Αλλά την Ρωμαίων Εκκλησίαν Φώτιος, ούκ έπι διαφορά έθίμων άπλών, αλλά κυρίως
επί παραβάσει δογμάτων εξήλεγχε και κατέκρινεν. "Οτι μέν γάρ διάφορά τινα έτήρει έθιμα, τούτο νύν
έν παραδείγματι ποιείται ότε δε περί τα δόγματα νεωτερίζειν ετόλμησε, τότε Συνοδικώς την τόλμην έκό
20
α - - - - Α ν α ν » -- ν --
ριμοι. Ο παραλαβών και αθετών δίκης άξιος ό δε μηδ έγνωκώς, ή μή παραδεξάμενος,

-- - - - ν ς ν ν -
πώς υπεύθυνος; - ν
Πολλαι δε και νομοθεσία, οις μεν ετέθησαν, έφυλάχθησαν, και Θεού
Α ν Α - - - ν - ν - ν -
θεράποντας τούς φύλακας επεδείξαντο οι δε μηθπαρελήφότες, και διά τούτο μηδε τον
-- ν » - - ν - - - αν -- -- ν - ν -
νούν προς αυτά

δ
επιστρέψαντες,
"Η δε ν
ουδέν έλαττον θεοφιλείς εγνωρίσθησαν και κατά χει
Α - αν » - α - ο - » Α - -
ρας τά παραδείγματα. - Λ -
Ένα δε τα άλλα εάσω,
1
όμέν Αβραάμ έμπερίτομος, την περιτομήν
Α - ν. -
έξ εντολήςΥ:θείας ειςΘνομοθεσίαν δεξάμενος" απερίτμητος δε ό Μελχισεδέκ, ος εις αφομοί

- - -- -- - - - - - - - ν - -- ν 2 ν
ωσιν του Υιού του Θεού και την αρχήν της γενέσεως και το τέλος έσχεν άγνωστον. Αλ
ν ν - - - - - - - Α - ν ν -- ν -
λά τήν του Αβραάμ της περιτομής φυλακήν αποδεχόμενος ό Θεός, ουδαμού φαίνεται τώ
- Α - Α ν - ν -
Μελχισεδέκ παραβάσεως έπιφέρων όνειδισμόν, αλλά κάν πού τις αυτόν παρανομίας
Α. - ο Α - -λ - - - 3 Α
γράψο το γραφήν, αυτόν μάλλον ή εκείνον (ότι τούτο τολμα") εξελεγχθήσεται γεγρα
Α Α -- - α ν - - - ν Λ ν Α
φώς. θάΚαίτοιγε τους

ζ έξι Αβραάμ γεγεννημένος, καιθ
τουτον τον νόμον εγκολπωσαμέ
αλλά
τ, α Λ - Αν Σ Σ ν Α ν ν ν -
νοις, θάνατος ήν ή ζημία τω παραβάντι, ούκ έξι ανθρώπων μόνον επαγόμενος, αλλά και
» ν - ν ν -- - - α -
παρ' αυτών Αγγέλων σφοδρώς απειλούμενος. Αλλ’ ένγε τούτω Αβραάμ τε και Μελ
ν ν - - - Α
χισεδέκ διαφερόμενοι, την εις τον κοινόν Δεσπότην ευγνωμοσύνην τε και λατρείαν παρα
Α -- Α ν - φ - ν ν ν - - -
πλησίως αλλήλους διέσωζον έξι ών ουδετέρω παρά θατέρου μώμος προσήπτετο αλ

- » - Αν - Λ - » - --
λ' ήγε έντους καριωτάτους σφοδρά τε και άκαινοτόμητος κοινωνία την έν τους λοιπούς
-- -- - --
ούκ εία σκοπείν τε και πολυπραγμονεν έτερότητα. Και γάρ έστιν όντως κοινά πάσιν,
Α Α 4 Αν και ν' - ν - -ν ν - ν ν - -
ά πάντας" φυλάττειν επάναγκες, και πρόγε τών άλλων τα περί Πίστεως, ένθα και το
- - - -- ν - - ν ν Α
παρεγκλίναι μικρόν άμαρτείν έστιν αμαρτίαν τήν προς τον θάνατον έστι και ιδιαζόν
- ν φ α ν ο ν - - - Αν ν Α ο » ο Λ
τως τισ παρεπόμενα, ών ή παράβασις οις μεν εδόθη κατέχεσθαι επιζήμιος, οίς δού παρεί
- ν - - ν -- -
ληπτα και το μή συντηρείν ακατάκριτον. Και τα μεν Οικουμενικας και κοινας τυπω
Λ, - ν - Α - - Α ν -λ
θέντα ψήφοις πάσι προσήκει φυλάττεσθαι, ά δέ τις τών Πατέρων ιδίως εξέθετο, ή τον
λασεν. Έρεί δε σαφέστατα παρακατιών, τίνες τών παραβάσεων κατακριτέα, και τίνες άκατάκριτοι
ών πάντως έστι και το έκλαϊκού εις τό της Πατριαρχείας άνελθείν ύψος “Και γάρ έστιν όντως κοινά
“πάσιν, ά πάντας φυλάττειν επάναγκες και πρό γε τών άλλων τα τής Πίστεως, ένθα και
“το παρεγκλίναι μικρόν άμαρτείν έστιν αμαρτίαν τήν προς θάνατον έστι
“δε και ιδιαζόντως τεσι παρεπόμενα κ.τ.λ. *
* Γενέσι Κεφ. ΙΖ΄.
* Γενέσι Κεφ. ΙΔ΄, 18 και Παύλ. προς Εβρ. κεφ. Ε΄, ΣΤ΄ και Ζ΄, ένθα ίδε και τάς Οικουμενίου έρ
μηνευτικάς σημειώσεις έντή υπό Θ. Φαρμακίδου έκδόσει τής Κ. Διαθήκης, Τόμι ΣΤ', εν Αθήναις 1844.
Ίδίαν δε περί Μελχισεδέκ πραγματείαν Πλάτων ό σοφώτατος Μητροπολίτης Μόσχας έγραψε, προς
τον Μέγαν Δούκα της Ρωσσίας εν έτει 1764 προσφωνηθείσαν. Αύτη και Ελληνιστί μεθερμηνευμένη
συνεκδέδοται τή Κατηχήσει του Πλάτωνος ύπο Ανδρ. Κορομηλά, εν Αθήναις 1836 και 1852. Αλλά και
Αγγλιστί μεταφρασθείσαν εξέδωκεν εν Μαγχεστρία (1857) τήν τε Κατήχησιν και την περί Μελχισεδέκ
πραγματείαν ό ήμέτερος Γ. Ποτέσσαρος,
* Ημ. διόρθ. άντι-τολμώ–έντε Τ. Χ. και τους άλλοις,
Ταύτην προειλόμην την γραφήν εκ Λ. Aλλατίου (De octava Symodo Photiana, p. 404) αντί της εν
Τ. Χ. και τους άλλους εκδότας-άπαντα– Δηλοι δε τής γραφής την ορθότητα και τα αμέσως επόμενα,
μάλιστα δε το " Και τα μεν οικουμενικας και κοινας τυπωθέντα ψήφοις πάσι προσήκει φυ
λάττεσθαι.
ν ν ν - ν ν - Α" -- - - »
πική διωρίσατo Σύνοδος, τών μεν φυλαττόντων τήν γνώμην ού παρίστησε δεισιδαίμονα, ού
- - ν ν - - -- ν εν - - ν
μήν τους γεμή παραδεξαμένος το παροραν επικίνδυνον. Ούτω ξυράσθαι μεν άλλος
Αν ν - αν » - - , - ν. - ν ν -- ν
πάτριον, έτέροις δε και Συνοδικούς όρους απόβλητον, Εύφήμως δε τόν λόγον ειπείν έδει,
- - - ν - - ν Α - - - -λ - ν - -
και επομεν είδε και τον έν Σίδη κανόνα προσέθεμεν, βαρείς άν και λίαν φορτικοί κατε
Ι - - - - - - - - - - - - -
φάνημεν Ούτω πλήν τού ενός τά άλλα Σάββατα συντηρείν ήμν επιλήψιμον έτερος
δε
ε και τού
του ένα
ενος λεί νηστευεται
πλειω 4------ και- φεύγειν μέ ψινή
την μεμ η πα
παράδοσις
ς οιεται,
» τώ
- η έθει
- - Λ Λ 2 Α - - - Υ Σν
κατακρατεΐν τού κανόνος έκνικήσασα, Και νομίμω γάμω γυναικι συναφθέντα ούκ έστιν
" "Οτι μέν Φώτιος ουδαμώς ένταύθα λόγον περί Ιγνατίου ποιείται, άλλ’ άπλώς έθιμα καταριθμεί,
άλλα παρ' άλλους ισχύοντα, και πολλάκις αντικείμενα, ομαι δήλον άπασιν είναι ουδέν γάρ άλλο λέ
γει, ή ότι το ξυράσθαι τους μεν Δυτικούς είθισται, τους δε Ανατολικούς και όρω Συνοδικώ κωλύεται εύ
φημεϊν δε βουλόμενος, και μή δοκεϊν πρός ύβριν τού ξυρωμένου Επισκόπου Ρώμης τούτο λέγειν, μετά
πολλής τής μετριοφροσύνης προστίθησιν, ότι απλώς τούτο λέγει, όπως δείξη την τών εθίμων διαφοράν,
ν ν » - ν ν ν ν ν ν αν Αν ν ν ν ν
άλλ' ουχ όπως ελέγξη τόν ξυρώμενον Νικόλαον, και τούτου ένεκα φεύγει και τον κωλύονται κανόνα
τής ένΣίδη Συνόδου προσθείναι, μή βαρύς και φορτικός καταφανή. Αλλ' όμως, τούτων ούτω προφανώς
λεγομένων, “Ε
ούχ ούτω ταύτα
λό
Βαρώνιος καιλ'Ιάγερος
ν άλλ
νοεΐν βούλονται άλλ' εις ιδίαν χωρίσαντες παρά
Λ ν "Ι - Αν ν - α - - - αν - ν
γραφοντό “Εύφήμως τον λόγον κ.τ.λ. “ άλλ' αντ' άλλων υποσημειούσι, λέγοντες, ότι ταύτα περί "Ιγνα
τίου λέγει Φώτιος, προβάλλων Νικολάω τόν Επισκοπικών εκείνω άποδοθήνα βαθμόν, όπως ήσυχίαν
άγη τού λοιπού, καθ’ άπερ άλλοτε ή εν Εφέσω Σύνοδος Ευσταθίω τώ, Μητροπολίτη Σιδης έποίησεν.
Τούτου γάρ τόν Επισκοπικών παρατησαμένου βαθμόν, την παραίτησιν άποδεξαμένη ή έν Παμφυλία
τοπική Σύνοδος, έτερον άντ’ αυτού Μητροπολίτην Σίδης κατεστήσατο ώς δε μετά ταύτα μεταμεληθείς
ν - 1 » ν ν ν ν ν ν - ν ν ν - ν ν
παρέστη τή έν Εφέσω Συνόδω όλοφυρόμενος, και μόνον τον Επισκοπικόν βαθμόν άναλαβείν εξητήσατο,
τούτον αυτώ προς οικονομίαν ή Σύνοδος απέδωκε, και επιστολήν περί τούτου προς την έν, Παμφυλία
τοπικήν Σύνοδον έγραψεν (ήν δε έντώ συντάγμ. τών κανόνων υπό Γ. Α. Ράλλη και Μ. Ποτλή, Τόμ.
Β΄, σελ. 206). Οίονται τοίνυν ότε Βαρώνιος και Ιάγερος ταύτα και Φώτιον έν τους λόγους τούτοις
ύπερ Ιγνατίου προβάλλειν, όπως εκείνον μεν έξιλεώση, έαυτόν δε άνενόχλητον έπι τού Πατριαρχικού
συντηρήση θρόνου (ίδε Βαρων. ann. 861, n. XLIII. και Ίαγέρου “Ιστορίαν, σελ. 67). Αλλ' ή τοιαύτη
τών Φωτίου λόγων έρμηνεία τοσούτον, έμοιγε δοκεϊν, τής αληθείας άφίσταται, όσον ο ύ ρ ανός άπό
ν ν ν - ν ν - - ΑΥ» - - - - Λ ν - ν ν ν ν -
γαίης. Ουδέν γάρ Φώτιος ούτε λέγει ούθ’ ύπονοεί περί Ιγνατίου έντους λόγους τούτοις, αλλά περί τού
ξυράσθαι λέγων, κανόνα υποδείκνυσι περί τούτου υπάρχοντα, δν έν Σίδη γενόμενον ή Ανατολική Εκ
κλησία έγινωσκέτε και έτήρει, και μέχρι νύν έτι σεβασμίως τηρεί, καλώς ποιούσα και προσηκόντως
Οτι δε τοιούτος κανών έγένετο έντή τοπική εκείνη Συνόδω, τή κατά τών Μασσαλιανών εν έτει 383 ά
θροισθείση, έκ τε τών Φωτίου τούτων λόγων καταφαίνεται, και έξών Επιφάνιος κατηγορεί τών Μασ
- - ν ν ν ν. - ν » - ν ν ν αν εν
σαλιανών, ώς ξυρωμένων τόν πώγωνα. Και Ιάγερος δε αυτός κανόνα όρίζοντα (Συνοδικόν όρον, ώς φησε
Φώτιος) δίδωσι νοεΐν διά τής έαυτού μεταφράσεως “Simousavions proposé le canon de Symode de Sida. *
Αλλως τε δε και τώ. Ευσταθίω ό Επισκοπικός απεδόθη βαθμός, ού πράξει τής εν Σίδη, αλλά κελεύσει
τής εν Εφέσω Συνόδου. Λήρος ούν πλατύς ά περί τούτου λέγουσιν ότε Βαρώνιος και Ιάγερος, τούτο δή
πάσχοντες προφανέστατα το τής παροιμίας, “άλλο γλαύξ, άλλο κορώνη φθέγγεται.” “Aλλα γάρ Φώτιός
φησιν, άλλα δ’ ούτοι παραλαλούσιν. Περί δέ τής ένΣίδη Συνόδου δε Φωτίου Μυριόβ. (κ. 52) και Θεοδωρ.
Εκκλ. “Ιστ. Δ΄, ιά. Ορα δε και έν Πηδαλίω την 10ην σημ. ένσελ. 175–6.
* Τούτο ασύγγνωστος ήν παράβασις, άτε παρά τον ΕΣΤ΄ κανόνα των Αποστόλων και τον NE" τής ΣΤ'
οικουμ. Συνόδου γινόμενον. Και όρα τούς κανόνας τούτους έντώ προειρημένω, συντάγματι (Τόμ. Β΄
σελ.84 και 434), ένθα Ζωναράς τόντής Συνόδου κανόνα ερμηνεύων λέγει. * Διορθώσασθαι το σφάλμα
- - ν - ν ν ν - ν - Σ ν ν ο α ν ν ν ν - ν
τούτο τών Λατίνων ή Σύνοδος επεχείρησεν άλλ’ αδιόρθωτοι και αύθις οι αλαζόνες έμεινάντε και μένουσε,
κτλ.” Ο δε Βαλσαμών “Και δι’ άλλα πολλά (λέγει), τέως δε και διά τον παρόντα κανόνα λέγουσιν
οι τής παλαιάς Pώμης μή είναι την άγίαν ταύτην Σύνοδον οικουμενικήν.” --
20 -
α "P Π - δε ν βί θ ίζ Α. ν - α - - ν ν -- - ν
εύρεϊν έν"Ρώμη Πρεσβύτερον ήμες δε και τούς μονογαμία τον βίον ρυθμίζοντας εις - Αν ν - -- -
Πρεσβυτέρου φέρειν βαθμών έδιδάχθημεν και τούς γε διακρινομένους εξ αυτών λαβείν

- - ν - Α -- -
τού Κυριακού σώματος την μετάληψιν πανταχόθεν αποκλείομεν, εξίσου τούς τε πορνείαν
- ν - ν Σ) -- ν 1 - ν -
νομοθετούντας
- Π
και τους γάμου
λθό
νόμον αναιρούντας λογιζόμενοι,
- "Ε ν ν ν - -
Πάλιν,
Δ
άν τις παρ' θημίν
- Α ν
τήν τού Πρεσβυτέρου παρελθών χειροτονίαν τήν του Επισκόπου τω Διακόνω περιθείη,
α - ν ν -
ώς εις τά καίρια έξημαρτηκώς κατακρίνεται τσι δε παραπλήσιον από Πρεσβυτέρου

- Φ ν - -- - ν ν Α - α Α. ν - - ν
προάγειν Επίσκοπον, και από Διακόνου την μέσην τάξιν υπεραλλόμενον εις τον τής Επι
- -- - - - - - ν - - - - αν - - » Α. ΣΥ
σκοπής άναρπάζειν άξίωμα. Καίτοι γε ήλικον και όσον το μέσον εν τούτοις / "Αλλα
- -- - α - - - - ν α Σν ν - ν - α ν -
μεν γαρ καθ' εκάστην τάξιν και βαθμών εύχα, άλλα δε τελεται, και υπουργία πάλιν - ν - αν
έτερα, άλλα δε καιρών παραφυλακα, και δοκιμασία τρόπων έτερα. Αλλ' όπερ τις νο -- ν - -- - ν Α ν
μοθεσίαν ού παρεδέξατο,
"θύ
τού θή
μή συντηρείν
Εί δέ
»
απολογίαν το μηδέ παρειληφένα
-λ δ δ
προβαλλό
λήλ ν - α - - ν »
μενος, ουκ αν ευσυνας απαιτηθησεται.

ύδ - ίδε -λίδ
ιδέ τιςξπαρ' ημίν
Το
τούτοΙλ δεδρακώς εξελήλεγκτο,
και - ό - α » - ν Α Α α
ουσείς αν αυτω συγγνωμης ουσε ρανιοα επεσταζεν. ων γαρ ελαττονων νομων η παρα
» - - ν -- ν -- Α. Α - -- Αν
βασις ατιμώρητος πρός τήν τών μειζόνων επιτρίβει καταφρόνησιν. Αλλοις άπαξ μονά
α Α Σν Α Αν ν - - - - ν » ν
σασιν ή κρεωφαγία, ού τοίγε βδελυσσομένους, άλλ’ ασκουμένους, μέχρι τέλους απρόσιτος

- - - , -- - - » ν ν "Α ν - 1. -- - - -
έτέροις δε έπι πολύ παρατηρήσιμος. Εγώ δε και λόγον παρά ανδρών προ πολλού τιμών
Σν - -- - α - ν ν - ν ν ν - Α -
των ήκουσα την αλήθειαν, ώς τον την Αλεξανδρέων Εκκλησίαν έφοράν μέλλοντα και
- α - ν ν ν ν Α Α -
λόγον ύποσχεϊν έκβιάζονται, από τινος επιχωρίου περιπετείας τούτου κρατήσαντος, μή

-- - -- ν -- - α
άν ποτε τής κρεωφαγίας αφίστασθαι. Και σχήμα μεν τού μονάσαντος ούκ άν τις παρ’ ή
-- ν - ν Σν Αν ν ν - ν - εν - ν
μίν εις Κληρικού μετασχηματίσειεν ένιοι δέ, έπειδάν προς Επισκοπής ύψος των μοναστήν
α - Α. - 2 - ν -
ύψούν έθελήσωσι, τούτον “ περίτροχα κείροντες, το πρότερον μεταμείβουσι σχήμα. Ού

y φ » ν ν -A » Α » -- - - - Λ Σν
τως ένος ούκ έστι πίστις το αθετούμενον, ούδε κοινού τε και καθολικού ψηφίσματος έκ
-- -- ν ν
πτωσις, άλλων παρ’ άλλος έθών τε και νομίμων φυλαττομένων, ούτε τους φύλακας άδι
- ν ν - -- -- ν
κεν, ούτε τους μη παραδεξαμένους παρανομεϊν, όρθώς άν τις κρίνειν ειδώς διορίσατο.
- ν - 3 - -
Καίτοιγε το νομισθεν ήμν" εις έπίκλημα προς ένα τών κατηριθμημένων ουδ' έν συγ
ν - η Α" ν - ν - ν ν ν - - ν ν - - ν
κρίσει το άνεύθυνον αποφέρεται, αλλά τα μεν εις τήν τών εκθέσμων και βδελυκτών άπε
Α. 4 Α - - - - -
λαύνει “ χώραν, αυτό δε τής τών έπαινετών και καλλίστων μερίδος εξήρτητα και το μεν
- Αν - Αν - - » - Α" - - ν - -
και πεπράχθαι και διαπράττεσθαι μέχρι νύν πεπαρβησιασμένη και φωνή και γνώμη και
" "Ορα περί τούτου τον Δ΄ κανόνα τής έν Γάγγρα Συνόδου έντώ συντάγμ. τών καν. (Τόμ. Β΄, σελ. 103).
Ταύτην δε την παρανομίαν τών Λατίνων αυστηρότερον ελέγχει έντή έγκυκλίω πρός τούς της Ανατολής
Αρχιερατικούς θρόνους, ένθα φησίν. " Και δή και τους ένθέσμω γάμω Πρεσβυτέρους διαπρέποντας
οι πολλάς κόρας χωρίς άνδρός γυναίκας δεικνύοντες, και γυναίκας παϊδας έκτρεφούσας, ών ουκ έστι
πατέρα θεάσασθαι, ούτοι τούς ώς αληθώς θεού ιερείς μυσάττεσθαι και αποστρέφεσθαι παρεσκεύασαν –
Ίδε τής αμέσως επομένης επιστολής και έκαι τα έκει σημειωθέντα.
* Ούτως άμεινον τών άλλων έγραψε και Μίγνιος, άντι-τούτο. Το δε “περίτροχα κείροντες" το
και μέχρι νυν επικρατούν παρά τους Δυτικούς έθος του κύκλω κερεν τάς έντή κεφαλή τρίχας τών
ιερουμένων δηλοί. Όθεν Ιάγερος τούτο μεταφράζει “on lui laisse une couronne de cheveux”
* Ημ. διόρθ. άντι-ύμν-παρά τοις άλλοις, πλην Μιγν,
ν ν ν - -
* Ημ. διόρθωσης, αντί-απελαύνειν–παρά τοις άλλοις άπασιν,

( - λ θ λήξ
ν ιε Ο έ - -- ν -λ ν αν Α.
προσωπω κηρυσσεται (πως γαρ ουκ αν σεμνολογηθειη τις, οτι μηπω ληξεως ιερωμένων
ν - φ - - - - -
τυχών, ούτω την έαυτού πολιτείαν έβρύθμισεν, ώστε και ύπ’ αυτών τών κεκληρωμένων
- - - - - - αν Α. ν » ν ν - -
την ιερωσύνην και παντός του άλλου πληρώματος εις Αρχιερέα προκρίνεσθαι;) τάδε
αν - αν ν ν - Αν - - - -
ούδ ότι πράττεται, όσα έμε γινώσκειν, συνωμολόγητα τους άμαρτάνουσί, τη υπερβολη του
-- - -- -λ ν “ς εν - -- - ν ν Αν - -
άτοπήματος ίσως (ή ούκ οίδ’ ότι και επω) τών δεδρακότων αλλασσομένων μάλλον τής
» ν ν -- ν - ν ν - - -λ - α
αληθείας την άρνησιν. Τις γάρ σαββατίζειν έν Χριστιανούς τελών, κάν μυριάκις υπενε
Α. - » -λ ν Α Α - - - -- ν ν - -
χθείη τούτοις, ούκ άν έξομόσατο, τις δε γάμον βδελύττεσθαι ένθεσμον, ειμή τά τών
δυσσεβών και αθέων έπιπροσθείη και τού δημιουργού και τής έκείθεν άγαθοειδώς ούσιων
ν α - ν ν -- -- - - - - Αν
θείσης ύποστάσεως, τις δε τών Δεσποτικών και Πατρικών και Συνοδικών δογμάτων
αν ν αν Α. ν -- ν Α - - α - - » -
(να μή καθ' έκαστον λέγω) ούκ άναίσχυνθείη και πράττων όμολογήσαι την εξουδένω
1 ν ν -- - α ν ν ν Α. ν ν Α - ν -
σιν, Εκ μέντοι λαϊκών ιεράν πολιτείαν έπανηρημένον εις Αρχιερέα προάγεσθαι, ακό
ν ν ν -
λουθον άγαν, και Πατράσι θείος ού λόγους καθωμιλημένον, άλλ' έργους αυτούς διαπε
Α - - - Α - Σ - ν -
πραγμένον,
» δάδ
επί"Ο
μεγάλω
δέ
κέρδει
β λτής Νύμφης Χριστού Εκκλησίας κατά
λ
διαφόρους καιρούς ν - -- ν - - ν - - α Α
(ΕΤΙΟ ΕΟΕΙΚΤΟΙΔ, ρα οε, ει βουλει, προς τους ειρημενους και τας των λειτουργιων ετεροτητας,
- - - - -- Α ν - -- - - ν
τάς έντας εύχας, τάς έντας επικλήσεσι, τάς εντάξει και ακολουθία, τάς έντώ τού χρό
Α. - - - - » Λ - - Α ν -- 1 - -λ -- -
νου μήκει και τη βραχύτητι, τάς έν πλήθει και ολιγότητι, καίτοι δι' αυτών (ώ του θαύμα
"Α - -- Αν α - ς φ,
τος ) ό κοινός άρτος εις σώμα Χριστού μεταβάλλεται, και ό κοινός οίνος αίμα χρηματί
- Α Σ - - » ν Α - - - ν Λ - α - ν
ζει τού λύτρον ήμιν έξοικείας πλευράς τούτο συν ύδατι βλύσαντος. Και ή τών ερη
ν α ν - ν ν α - - - - - - »
μένων έτερότης τε και παραλλαγή την ένοειδή και θεοποιόν χάριν τού Πνεύματος άπλη
- -- - α φ - -
θύντως τε και απαραλλάκτως ύποδέξασθαι τά έφ’ οίς ταύτα τελείται ού διεκώλυσεν.

-- ν ν - α - - α - Λ - ν
Αλλά και μάρτυρες μεν παρ' ημίν και τους παρ' ημίν κανόσι μέχρι τριών αριθμούμενοι,
-λ -- » ν Α - - - ν ν ν 3 -λ ν » ν
άν άλλως αδιάβλητοι- 4 τύχωσιν, ικανοί πιστώσασθαι την αλήθειαν, κάν εις Επισκόπου
- -λ - - εν - 5 Α - ν
ληφθώσιν επίκλημα" παρ’ άλλοις δέ, άνμή τον έβδομήκοντα δήμον” το τών μαρτύρων
" Αι τρεις αύται επάλληλοι έρωτήσεις τρεις εισιδεινόταται πληγαι κατά τών καινοτομούντων Λατίνων
διαρρήδηνδ γάρ εν δαυταίς τους δυσσεβέσι και αθέους συγκαταριθμούνται,
ν η ύδε
ώς τά Δεσποτικά και Πατρικά
- ν ν αν ν ν η η ν -- ν ν ν Α
και Συνοδικά εξουδενούντες προστάγματα. Και όμως Ιάγερος ουδέν έπ’ αυταίς έκπέμπει έπιφώνημα,
άλλά πεφίμωτα, και τής πληγής έχεται (Ίδε την ά σημ. έν τή ά παραγράφω τήςδε τής
επιστολής).
* Ούκ οίδ όπως Ιάγερος, και εξ αυτού Μίγνιος, κατά Γεν. έγραψαν–τού λύτρου.
* “Ούκ έμμενεΐ μάρτυς εις μαρτυρήσαι κατά ανθρώπου κατά πάσαν άδικίαν. . . . . . Eπι στόματος
δύο μαρτύρων, και έπι στόματος τριών μαρτύρων σταθήσεται πάν βήμα (Δευτερον, ΙΘ΄, 15). Όθεν και
τό παρά Ματθαίω: “Ίνα έπι στόματος δύο μαρτύρων ή τριών σταθή πάν βήμα (κεφ. ΙΗ΄, 16). Και
Παύλος έντή προς Εβραίους επιστολή (Ι, 28) λέγει: “Αθετήσας τις νόμον Μωϋσέως, χωρίς οικτιρμών
έπι δυσίν ή τρισί μάρτυσεν αποθνήσκει.”
* Αποστόλων καν. OE, ούτην έρμηνείαν ύπο Βαλσαμώνος δε έντώ Συντάγμ. τών κανόνων κ.τ.λ.
(Τόμ. Α΄, σελ.96 και 97). Αλλά και κατά Πρεσβυτέρου τον αυτόν κανονίζει αριθμών των μαρτύρωνό
Παύλος έντή Α' προς Τιμόθ, επιστολή (κεφ. Ε, 19) λέγων. * Κατά Πρεσβυτέρου κατηγορίαν μη
παραδέχου, εκτός ειμή έπι δύο ή τριών μαρτύρων"
" Δήμον ένταύθα = αριθμόν
α Α - » - α Λ 1 -λ » - » ν -- ν
ύπερεκπέση πλήθος, ανέγκλητος ό κατηγορούμενος " κάν έπ' αυτοφώρω ληφθή, απο
Α" --
λύεται,
Α. ν "Α ν - -
ζ". "Επιλείψει με ή ήμέρα τάς τοιαύτας διαφοράς επιλέγονται αρκείνδήγoύμαι και

"Α Α - φ - - Αν - - - Α
τάς ερημένας τους ευγνώμοσι, και οις μή μάλλον έράσμιον τού συνιέναι το διελέγχεσθαι.
ν -- - ν Α ν Α. -
Τί δε και σχήμα τριχών, και χρόνου παράτασις, εις ιερωσύνης αντίληψιν δύναται;
α ν "Α ν - "Α - Α - Α. ν ν
Ο μεν γαρ τρόπος τον άνδρα και προ τού σχήματος της ιερωσύνης δείκνυσιν άξιον,
-λ ν » - ν -- » - -λ ν Σ ν ν » Αν ν ν ν -
κάν μήπω τις αυτώ την χείρα έπιτιθή, κάν μή επιλέγη την ευχήν πολλούς δε φυγών ό
Λ Α - Λ, 2 ε - ν
τρόπος επί σχήματος μένειν τούς σχήματι σεμνυνoμένους εγκατέλιπεν.

- --
Η μεν γαρ - - ν αν - ν -
τών τριχών περικοπή σημειόν έστι πολιτείας καθαρευούσης έργων νεκρών, ό δε τον
α - ν » ν αν Α - -λ α - ν - Σν -- Αν
εαυτού βίον ακηλίδωτον, όση δύναμις, συντηρών, κάν ή τού σημείου σάλπιγξ ούπω ήχή
- ν Σ) - ν Α -- ν - Α ν -
ση, τόν βίον αυτού κηρύττουσα καθαρόν, ούτος ουδέν έμοί τού φέροντος το σημείον ένδε
Λ - ν Α ν Α
έστερος εις αρετήν. Και ταύτα φαμέν, ουχ έαυτούς αποσεμνύνοντες, μή τι γένηται επί
- -- - ν - ν - 3 Αν -
σης γάρ ήμες τών τε τρόπων και τού σχήματος απελιπόμεθα. Και τοσούτου" δέω ταύτα
- - αν -- - ν Α
λέγειν περί έμαυτού, ώστε και εύλογώτερον είναι φημι τους βουλομένους επισκώπτεν
α - - - - ν - -- - Α -- Λ - Α
ήμάς από τών τρόπων μάλλον τών τής ιερωσύνης άξιων, ή από γε τού σχήματος έπανί
ν ν - -- - ν -- Α. Σν -
στασθαι. Ούχύπερ ήμών ούν ταύτα, άλλ’ ύπέρ ών και πρόσθεν εφημεν, γράφεται. Πα
Λ ν -- ν ν - ν - - ν - 4 ν - -
τέρων γάρ κακώς ακουόντων, δεδο και το μή υπεραγωνίζεσθαι, τό" γάρ σιγαν, παρόν
α Λ - - -- Α » Αν -- ν - - - - ν
υπεραγωνίζεσθαι, και το τής κωμωδίας απάρχεσθαι ού κατά

Α. ο ν
πολύ το διάφορον, το δε πα
ν. - ν. - Λ Αν Α. -λ Λ α
τραλοίας ύπέχειν γραφήν

Α θ
και ή φύσις μυσάττεται. Ούκουν
Α -
Ταράσιος
δ ίξ άξ ή Νικηφόρος
δ' Αν
ύ - ν - - -- Α » - ν
παίτιοι, οι τόν βίον τού θρόνου και προ

- ς 5
τού σχήματος επεδείξαντο άξιον ού
ν ν
μβρό - Α αν - Α η Α Σν » Α
σιος κακώς ακούσει και δυσωπήσει, εϋ οΐδ ότι, και Λατίνων ειμή τις άλλος Αμβρόσιος,
ν α ν Αν - Α Α ν - -
Λατινίδος5 υπάρχων καλλώπισμα, και Λατίνων γλώσση

ν (5
πολλά και ψυχωφελή συγγρα
» - - - ν « - - - Λ - αν ν
ψάμενος Ούδέμήν Νεκτάριος ύπο μώμον πεσεται Σύνοδον γάρ έσχεν οικουμενι
" Ήμάρτητα πάντως το παρα Μιγν-καθηγούμενος,

* "Οθεν δή και Ιταλών παίδες, πολλάς εις επίγνωσιν τής αληθείας ταύτης λαβόντες άφορμάς, την
γνωστήν
η εκείνην εξήνεγκον
ηνεγ παροιμίαν
ρουμ “L'abito non fa il monaco.”
* Ημ. διόρθ, αντί–τοσούτον–παρά πάσι τοις άλλοις,

* Ημ. διόρθ, αντί–τί–έν Τ. Χ. Ιάγερος δε τούτο Ελληνιστί μεν άκατανοήτως έγραψεν “τί γάρ,
σιγάν παρόν, υπεραγωνίζεσθαι, και- το τής κωμωδίας άπάρχεσθαι ού κατά πολύ το διάφορον;” Γαλλιστί
- η - Α - τα - ν - » -- Α 9
δε όρθώς μετέφρασεν “Car se taire, lorsqu'on peut les défendre, c'est jouer en quelquesorte le role d’un
-- - - -- ν - - - και -
comédien.” Δήλονούν εντεύθεν, ώς αυτός ών Ελληνιστής (ώς γεδίδωσιν ήμύν εικάζειν έξιών αποτολμά
ποιεϊν μικρών διορθώσεων έντώ τού Δοσιθέου κειμένω), όμως την μετάφρασιν έκ Βαρωνίου έποιήσατο,
- - ν - ν ν -
ούκ έκτού “Ελληνικού κειμένου. Φέρεται γάρ τούτο παρά Βαρωνίω ούτωσί. “mam tacere, cum defendendi
otestas sit,» et comoedis incessere,Σ non multum distat.”
* Περί Αμβροσίου και τών πολλών αυτού και ψυχωφελών συγγραμμάτων όρα Κ. Κοντογόνου την
Φιλολογ. και Κριτ. ίστορ. τών άγίων Πατέρων κ.τ.λ. (Τόμ. Β΄, σελ. 615−701, εν Αθήναις 1853)
* Και περί Νεκταρίου τού Γρηγόριον των Ναζιανζηνόν διαδεξαμένου δε έν τή αυτή “Ιστορία (Τόμ.
Β΄. σελ. 704-6) έτι δε και Θεοφ. Χρονογρ. Τόμ. Α΄, σελ. 107–8, και Γ. Κεδρηνού. Σύνοψ. ιστορ.
Τόμ. Α΄, σελ. 553.
ν -- - - -- » - - Ι -- -- -- - - --
κήν κυρούσαν αυτώ της Επισκοπής το αξίωμα " δν εί τις ένδιασύρα περάσοιτο, ούκ
» - -- ν Α Α - - ν - -- ν Α - - » -
αυτόν, αλλά τήν γε Σύνοδον ύπό δίκην μάλλον ποιεί.

-- - Λ » - ν - » Α -
Καίτοι τούτων εκάτερος ούκ έκ - -
λαϊκού μόνον επί τήν της Αρχιερωσύνης προήλθε τελείωσαν, αλλά καν τους αμυήτοις
» Α α -- -- -------- - ν - - - -------- - Α
εξεταζόμενοι, όμoύ τε της δωρεάς του βαπτίσματος και της Αρχιερατικής ήξώθησαν
- ν ν ν Α -λ - -
χάριτος. Eί δε τούτων ουδέτερον ουδείς αν εν ευθύνας λογίζεσθαι τολμα, ουδ' ει πάντα

ν ν - -- - - α Α. Α Σ - Α - --
θρασύς είη, ούδε Ταράσιον τον ημέτερον πατρόθειον, ουδέ γεNικηφόρον τον και του
Α - - Α - -- ν - - - - ν - ν - - - 3 -- ν
γένους και του θρόνου και των τρόπων αξίως διάδοχον. Έώ δε τα νύν τον τού θεολόγου
ν - - - - ν -
Γρηγόριον, και τον Καισαρείας Θαλάσσιον, και των λοιπών Αρχιερέων τον θίασον, οι
ν ν α Α Α - ο Λ - - ν - ν » -
κατά τήν όμοίαν τάξιν τε και ακολουθίαν τάς τών Εκκλησιών προστασίας αναδεξάμενοι,
- ν - - - Α. ν » - 4
παντός ψόγου και διαβολής άπάσης κρείττους έγένοντο.

-
ή. Αλλά ταύτα μεν υπέρ ών προσήκον ήν βηθήναι και είρηται. Υπέρ ήμών δε
έν είρηται, και ειρήσεται, ώς άκοντες και εισήχθημεν, και μέχρι τού νυν ώς κατεχόμενοι
ν 5 -- - - ν - - * - - - Λ » - -ν -
καθεζόμεθα Εν πάσι δε το πειθήνιον τη πατρική ύμών επιδεικνύντες αγάπη, έτι δε

σαφώς παριστώντες μή φιλονεικίας χάριν τα ρηθέντα, της δε τών μακαρίων Πατέρων
ήμών άθωώσεως ειρήσθαι, Συνοδικώς έκφωνηθήναι συνευδοκήσαμεν, μηκέτι του λοιπού
προς το τής Επισκοπής ύψος αθρόως ανάγεσθαι τους έκλαϊκών ή μοναχών ψηφιζομένους,
εϊμή διά τών έφεξής ιερατικών βαθμών διοδεύσωσιν." Εν οίς γάρ σκανδάλου νόσος
τους αδελφούς έπιφύεται, αν μή μέγα βλάπτη το ιάσασθαι, εί" και, άφετε αυτούς,
έδιδάχθημεν, σκανδαλίζεσθαι, όταν τινές έκόντες τω φθόνω τυφλώττωσιν, έτοιμοι
λύεινήμες του σκανδάλου την πρόφασιν, και βάστην παρέχειν τη αφαιρέσει του συντα
ράσσοντας την θεραπείαν τού άρρωστήματος. * Το μεν ουν επί των προγεγενημένων
* Την Β΄ Οικουμενικήν και άρα κατωτέρω την πρός τόν Άρχοντα Βουλγαρίας επιστολήν ($ ή).
* Ίδε περί τούτου έν τους έμπροσθεν (Προλ. $ κέ σημ.)
* Εννοητ–πατέρα–. Και όρα περί τούτου την προμνημονευθείσαν Κοντογόνου "Ιστορίαν (Τόμ. Β΄,
σελ. 532–3).
* Ουκ ολίγα τοιαύτα παραδείγματα εν Tόμω Χαράς (σελ. 114-115) δεν έστιν εκτιθέμενα. Όρα
δε και “Επίμετρον εις την επίκρισιν” έντώ Β΄ Τόμω τών Παπιστικών ελέγχων (σελ. 209).
* Και ενταύθα ουδεμίαν βλέπει Ιάγερος αλήθειαν όθεν και πάλιν έπιφωνεί “nouvelle affirmation
mensongere!” εικόπως. “Καθάπερ γάρ το τού ήλιου φώς ουκ έστι θεάσασθαι ασθενεί και αδυνάτω τή
όψει, ούτω και έτι μάλλον την αλήθειαν ουκ έστιν δεν άσθενεί και αδυνάτω τή διανοία ” και κατ' άλ
λην άλλου σοφού γνώμην, "ώσπερ ού δυνατόν όφθαλμώ τεθολωμένω άκριβή των όρωμένων κατάληψιν
[προσθ. ποιεσθαι, ούτως ουδέτεθολωμένη ψυχή τή κατανοήσει τής αληθείας επιβαλεν (Ρηγίνος παρά
Στοβ. Τόμ. Α΄, σελ. 129 και Μάξιμος παρά τώ αυτώ, Τόμ. Δ΄, σελ. 76. Προσθήκαι έκδ. Θ. Γαι
σφόρδου, 1822)
ο "Ορα τής εν Κωνσταντινουπόλει Α΄ και Β΄ Συνόδου καν. ΙΖ', έντώ Συντάγμ. τών Κανόνων (Τόμ.
Β΄ σελ. 701).
" "Ημ. διόρθ. άντι-έπει–παρά πάσι τοις άλλοις,
* Ματθ. ΙΕ΄, 12-14,
" Δεινότατον το τραύμα, δ τους λόγους τούτοις κατά τής τών Λατίνων καταφέρει κεφαλής, νοσείν λέ
-- Αν ν αν - - - - - ν - ν - ν -
άποδέχεσθαι την συμβουλήν, και τον παρ' ύμν κανόνα κρατεΐν άξούν, κατά Πατέρων
φ ν αν ν - - ν ν ν ν ν -- - - - ο - ν
ήν τήν ύβριν αναμετρείν, και τους μηδέν ήδικηκότας δίκην απαιτεΐν το δ' εις τούς έπειτα
- -- - ν - Αν -
γενησομένους συγχωρείν, και παραπέμπειν κρίσει πολλών, ούτε Πατράσιν ύβριν έμποιεί,
- ν Σν » ν Α -- ν ν ν -
ούτε ποινήν άδικον, άλλ’ ούδε ζημίαν επάγει τσί. Δεί γάρ τα τεθέντα φυλάσσειν, και
Α Α - ν εν - » Α - ν -
Πατράσι τέκνα δίκαιόν τε και όσιον πειθαρχεν. Δι' ό, το μεν ού προσηκάμεθα, αλλ'
1) Αν - - Αν -- - - - - Α
απεδοκιμάσαμεν, και τους άλλοις αποδοκιμάζειν συνεβουλεύσαμέντε και συμβουλεύσομεν

- ν ν - 1 -- Α. ν - α
το δε και προσωκειωσάμεθα," και Συνοδικώς διεπραξάμεθα. Και είθε πάλαι ή Κωνσταν

- » Α - ν - ν ν αν ν -λ Σν
τινουπολιτών Εκκλησία τον κανόνα τούτον φυλάττουσα κατεφαίνετο ούτω γάρ άν ίσως
ν - Α - α Α Λ - --
εγώ
ξέ τής άφορήτου
Αλλ'
βίας και τών έπιρρεόντων μου και συμπνιγόντων
λλ
πειρατηρίων
ίδ
τον όχλον α Α ν » - ν - Σ) - α ν Σ) -
έξέφυγον. ν
έτέροις μεν έπι σωτηρία και απαλλαγή φροντίδων ό κανών αναγέ
- Α - Α ν ν - -- ν
γραπται, έμοί δέ τής άλλεπαλλήλου των πόνων τε και καμάτων επιρροής τις μηχανή
-- ν -- α ν - 1. ν Α ν ν - 1. - -
τής απαλλαγής εύρεθήσεται, τους άστηρίκτους στηρίξαι τούς άμαθες εκδιδάξαι τούς
Α - ν 2 Α - Α ν -
άπαιδεύτους παιδεύσαι και τότε λόγω περάσθαι, οι μόλις επιστρέφονται και τας
- ν -- α - - ν Σ - ν - -
μάστιξη τους θρασείς έλκύσαι τούς βλακώδεις άνδρώσαι τους φιλαργύρους πείσαι
- α -- - “ς ν ν -
χρημάτων υπερφρονείν, και φιλοπτώχους είναι τους φιλοτίμους χαλιναγωγήσα, και

- - - ν - - α Αν
τιμής έράν έθίσαι, ήτις τιμιωτέραν και θειοτέραν ψυχήν απεργάζεται τους υπερηφάνους
- -- -- - Α ν --
κατασπάσαι, και μετριοφρονείν παρορμήσαι τους εκπορνεύοντας άνακόψαι, και σωφρονεϊν

- -- - - Αν -
καταρτίσαι τους αδικούντας κωλύσα, και δικαιοπραγείν παρασκευάσαι τους όργίλους

α -- - ν Α Α - ν - ν ν Α ν -
ημερώσαι τους όλιγοψύχους παραμυθήσασθαι (και τί δεν τα κατά μέρος αριθμείν;),

- ν - - Α "Α ν - - -
τών έθίμων, παθών τε και κακιών, ά ψυχάς έδούλωσε, και σώματα κατεββύπωσε, και
» - - Αν ν ν Αν - - -- Α -
άκόντων των κατεχομένων, σπεύδειν απαλλάξα, και Χριστω παραστήσαι γνησίους θερά - Σν ιν Αν - Σ
ποντας. Και πώς άντις τηλικούτων τε και τοσούτων πραγμάτων φροντίζειν τεθείς, ού
την
»
η αφαίρεσιν
ιρ μάλλον
μι ή
η την
την έγχεί
-
εγχείρησιν της Aρχης έπιζητήσειεν;
ής Αρχήςν
ητησειεν,
ν
υκλα πάλιν οι
Κύκλω -
Ο
ν ν - - - η Α ν ν -
άσεβείς, οι μεν την εικόνα Χριστού διαπτύoντες, και Χριστόν αυτόν εν ταύτη διασύροντες,
- ν ν 2 - 3 - - -λ » - ν - ν
οι δε τάς αυτού “ φύσεις, συγχέοντες, ή απαρνούμενοι, άλλης φύσεως καινοτέρας
» ν ν ν - - - - ν ν ν - - - ν ν
γων αυτούς νόσον σκανδάλου, και έκόντας τώ φθόνω τυφλώττειν, και τούτους συναριθμών τους άσυνέτοις
εκείνους, περί ών είπεν ό Σωτήρ, “άφετε αυτούς σκανδαλίζεσθαι" και όμως Ιάγερος ουδέν ουδ' ένταύθα
έπιφωνεί, τής πληγής, ώς έοικεν, έχόμενος
* Εκ διορθ. "Ταγέρου, αντι–προσοικειωσόμεθα–έν Τ. Χ.
* Καιύδιτότεδύ– και ταύτα – και μάλιστα, σύνηθες δε τούτο Φωτίω. Ούτω λέγει και έν έπιστ. ΚΔ".
« Ο ν - ν ν - - » - α ν ν ν ν ν α ν
ν οϋδεν δύναται χωρίσαι

τών κατά σά
τής αγάπης Θεού
ών;” και έν"Ε ΣΙΓ.. .“σύ
. . πώς αυτόςανθρώ
δε ζώντας έκουσίως αφίσταται,
όλους αύται
και τότε υπέρ α ν
ρκα συγγενων; και εν Επιστ. .. “σύ δε ζώντας ανθρώπους όλους αυταίς περιουσίας,
και τότε τρυφών (= και ταύτα πλουτών) ανέδην ούτω καταπίνων κ.τ.λ.” Τούτο δ’ Ιάγερος
διορθωτέον είναι ωήθη “τώ λόγω.” Και άτυγής έντή διορθώ εν τή
ού συνιδών
ειώσει - 1 - - ν
ρ ωηση τωλογω. αι ατυχης εν τη διορθωσει, ετι ατυχέστερος εγενετο εν τη σημείωσε,

-- - - - -- - ν
ήν έντώ ώραιοτάτω τούτω μέρει τής επιστολής κατά Φωτίου προσέθηκε, λέγων, ότι τα τού Επισκόπου
καθήκοντα εκτίθησιν, όπως δή, έαυτόν επιδείξητα νοούντά τε ταύτα και άξιον τούτων όντα (Hist. de
Photius, p.72). Τοιαύτη γάρ περί Φωτίου σημείωσις και του γελοίου πέραν έστηκεν, οικτιρμού μάλλον
- ν -
ή γέλωτος άξιον καταδεικνύσα τον γράψαντα.

* Ημ. διόρθ. άντι-έαυτών–παρά πάσι τοις άλλοις,
ν - ν. 1 - » Λ - ν Αν Α ν -
έπεισαγωγή τάς" προτέρας έξορίζοντες, και την τετάρτην Σύνοδον μυρίας τας βλασφη
- - Α α -- Α --
μίας καθυποβάλλοντες προς ούς ήμύν ό πόλεμος άναβόπισθείς, και χρόνω συχνω
Λ » δ ν α ν - - ν ν - α - ν
συγκροτηθείς, εις τήν ύπακοήν τού Χριστού πολλούς ήχμαλώτευσεν. Τις δέ μοι δοίη
- - ν -- η α Α -- - -
και το πάν δεν αιχμαλωτιζόμενον: Αι άλώπεκες πάλιν τών φωλεών ύπεκδύνουσα,

- - - - Σ) Α -λ ν Α » Α ς - - - -
και τούς τών πολλών

- άς αλώ
αφελεστέρους,
λέ
ή εύηθεστέρους, όρνιθίος
ο ή κακία, και ήίσα δι' απάτης
βλάβη κατεσθίουσα
πολύ τών προφανώς φ και
τας σχισματικας αλωπεκας Λεγω, ων εν κρυπτω η ια, η η ρ --
ν ν ν "Α - -- Α ν ν » - ν - - » Α.
επιβουλευόντων χαλεπωτέρα. Και γάρ εισιόντες εις τάς οικίας, κατά τον θείον Από
- Α. α 2 - - ν
στoλον, εξαπατώσι γυναικάρια σεσωρευμένα άμαρτίαις, ή πορισμών αυτούς γαστριμαργίας

- Α - - Σν α - α ν - - ν ν ν - - -
και κενοδοξίας και της άλλης άπάσης ήδυπαθείας και ακαθαρσίας την κατά της Εκκλησίας
ν Α -- Αν -- ν α ν - - Σ) ν α Α - - -
έπιτεχνώμενοι επανάστασιν. Φιλεί γάρ ώς τα πολλά τών αγελαίων ό τρόπος διά τό της
- α "Α Σ - - -1,
γνώμης ήρβωστηκός και αστήρικτον ταϊς καινοτομίας τε και ταις νεωτεροποιίας προσ
Α. -- -λ - Α - - 3 Α ν ς
κεχηνέναι μάλλον, ή τους καθεστηκόσι και καλώς ηκειμένους προσεπερείδεσθαι. Ων
άπάντωνει και το πύ ύ θρά Συνοδική εσβέσθη ψήφω, τής ν. - Α
των ει και το πυρ του θρασους και της παρονιας τη Συνοοικη κατεσβέσθη ψηφω, τη
ε - - Λ - - α - - ν ν » -
Υμών πατρικής Οσιότητος διά τών τιμιωτάτων αυτής τοποτηρητών την κατ' αυτών
Λ Σ) ν - ν - - ν 1. - ν -
επικυρούσης απόφασιν, άλλ’ ούν ό καπνός έτι δάκνει και άνια τούς επισκοπείν έμμελώς
-- - - -- α Αν Αν -
το ποίμνιον
λ ζ προαιρουμένους,
ζ "Τ
καιδετο μικρόν τών
θ
-
πομαινομένων αμάρτημα
ολό λ
μεγάλην
"P
σφών ν -- -- Α φ α -
ογιζομενους ζημιαν. σως οε τους τυπωθείσι κανοσιν, οις ολοκληρος η Ρωμαιων

» - α - -
Εκκλησία
ζ ώδσυντετήρητα,
"Α θη
σχισματικαίς ούμεριζομένη
- εθ
μανίας, καιθήό καπνός Ού
διασκεδασθη,
- - α - -- ν -- - -- - -
και το ζοφώδες έκριπισθή, και ήμίν τής άθυμίας άναψυχή πορισθήσεται. υ γαρ μονος
α - ο - ν - ν α ν Α. Αν ν ν ν ν
ό προρρηθείς κανών κατά τήν ύμετέραν παραίνεσιν φυλάττεσθαι δεδικαίωται, αλλά γειδή,
Α α Α. - αν Α ο - - - ν - και ν
συνευδοκούντων απάντων, και έτεροι παραδέδονται, ών το κράτος και πολλήν τη Εκκλησία

- ν Α Α "Α - » Α" Α - Α ν - - -
την ειρήνην βραβεύει, και την όφειλομένην τιμήν τε και δόξαν εις τους πάλαι μεν παρει
ν ν ν Α -A - - --
ληφότας, νυν δε και μεταδόντας, διβιβάζει. Και ουδείς άν τών υπό τής Υμών θεο Λ -- ν Α ν
μακαρίστου πατρότητος διορισθέντων τυπωθήναι παραλέλειπτο, ει μή τις Βασιλική

- - - - ν - -- ν
ανάνευσις, πλέον ισχύσασα τού ήμετέρου θελήματος, περί των λοιπών αποθεσπίσαι ού
Α αν 4 - Αν - Α α Αν - και
παρεχώρησεν. Δι’ δ άμα " τών τιμιωτάτων τοποτηρητών συμφέρον ήγησάμενος μή έν

- ν - ν "Α - - Α - Α - ν --
τη έπιζητήσει του παντός συναπολέσαι το πάν, έντή άπολήψει των πλειόνων την έντους
αν ν ν 5 -λ α Α ΣΥ ν ν φ * Η Λ - ν --------
υπολοίπους ζημίαν τε" άν υπέστημεν. "Αριστον μεν γαρ ών τις έφίεται μηδενός εκπεσεΐν
“Ημ. διόρθ. άντί–έπεισαγωγητάς προτέρας-έν Τ. Χ. Ιάγερος δε τούτο διορθούν επιβαλόμενος

έγραψεν “άλλης φύσεως καινοτέρας έπεισαγωγηται προτέρας έξορίζοντες” και Μίγνιος δε κατ' Ιάγερον
έγραψεν. Αλλά παντίγε δήλον, ώς έκ παροράματος γραφικού ή τυπογραφικού το άρθρον ΤΑΣ συνήφθη
πή Δοτική “ έπεισαγωγή” κάντεύθεν προήλθε το έν Tόμω Χαράς “ έπεισαγωγητάς” Αναγκαίον γάρ
πάντως το άρθρον διά τό ώρισμένας είναι και όμολογουμένας τάς δύο τού Χριστού φύσεις, περί ών ό
λόγος ένταύθα. -Όρα δε και Αμφιλ. Προλεγ. σελ. ιθ', σημ. ζ".
2 « Ε. Λ η ν ο η δύ ν ν » - ν ν ν ν
κ τούτων γάρ εισιν οι εισδύνοντες εις τάς οικίας, και αιχμαλωτίζοντες γυναικάρια σεσωρευμένα
άμαρτίαις, άγόμενα επιθυμίας ποικίλας, κτλ.” (Παύλος έντή Β΄ προς Τιμόθ, Γ', 6–8).
" Εκ διορθ. Ίαγέρου, άντ–καλών–έν Τ. Χ.
* Ίδε τα περί τούτου έντους έμπροσθεν (επιστ. Α΄, 8 έ) σημειωθέντα,
" "Αμεινον έγραψε Μίγνιος–γε.
Α Α. ν - - -
απρονόητον δέ, πλειόνων διδομένων, περί τών ού διδομένων πολυπραγμονεν, και φιλο
- Α - - - φ - Α
νεκούνται περί τούτων, πάντων έαυτόν αποστερείν. Δι' όπερί ών ή γνώμη σύμφωνος
-- - - Α. 1. - Α -- - ν - - -
εξενήνεκτα, Συνοδικώς τούτους έξεθέμεθα, ούς έντώ γραμματίω μετά τών προεκτεθέντων
α » α -- Α
ύφ' ημών συνυπετάξαμεν.

θ' Π - - - - Α - - - Α 1. Α
-
ερί δέ γε τών τας χειροτονίας αυτόθεν πάλαι λαμβανόντων έκοινολογήσαντο
-
--
- -- - ν α - Α -
ήμνοι τής Υμών Οσιότητος τοποτηρηταί, ώς χρεών είη τούτους επαναστραφήνα, και
- - - ν -- ν 1 -- 5. - - » - - - - Αν
πρός τήν οικείαν παλινδρομήσαι προμήτορα. Αλλ' ει μεν έν ήμύν τό τού βουλήματος
-- αν - - - - Β λ Λ α - » -- » λ Α εδ » -
κύρος έκειτο, και μή συνεμεμέριστο τή Βασιλεία ή πράξις, ούκ άν απολογίας έδει, αυτό
ν - εν - -λ -- -- Α. - ν ν - ν - - - -
δε το έργον κρείττον δν τής απολογίας έδείκνυτο. Επει δε τά 'Εκκλησιαστικά, και

- Αν ν -- - - - ν - Α.
μάλιστά γε τά περί τών ένοριών δίκαια, τας πολιτικας επικρατείας τε και διοικήσεσι
Αν -- α - α - α Λ ν Λ - α - » -
συμμεταβάλλεσθαι είωθεν, ή τής Υμών Οσιότητος ευγνωμοσύνη τό ήμών έπι το

δοκεϊν εις
συνευροκειν εις το ιν αποδεχομένη
το παρασχειν αποδεχομενη θέλ ο μή
θελημα, το μη λαβείν
λαβειν τής
της πολιτικής, αλλ'
πολιτικης, α
» α Α ν -- «A Αν ε ο αν » - ν -
ούχ ήμέτερον, λογιζέσθω έγκλημα. Εγώ γάρ οϋχά πάλαι ύπ’ άλλους έτέλει μετά τού
Α - - Αν - - - -- » - - Α
δικαίου και της φίλης ειρήνης αναστρέφειν πρόθυμος, αλλά και τών ανέκαθεν τω θρόνω
ν 2 ν ν - » α Α -λ -
τούτω προσανατιθεμένων, * εί τις ισχύων επιτροπεύειν ήξίου, έτοίμως άν παρεχώρησα

- - - Α » - - ν α ν Σ ν -- -- Α
τώ δυναμένω μάλλον πλειόνων αντέχεσθαι. Και γάρ ό μέν έμοί τι τών ού προσόντων
ν φ 2. δε - Αν - -- α » Α - - ν α
προστιθείς, ούτος, το βάρος πλέον έστιν ό επιτιθείς μερίμνης γάρ αύξησιν

- -- -- δ δό
ποιεί ό δε Α - - ν - - Σ - -- » - - -λ - -
και των προϋπαρχόντων τινά σύν αγάπη λαβείν έπιζητών μάλλον έμοί χάριν διδόντι, ή αυτώ
- - - - ν -- η Α » -
λαμβάνονται
Εί δ'
κέρδος
λ
προξενεί ελαφρότερον γάρ μοι τοέλλ
α -
φορτίον τής επιστασίας
Σ) λό
-
αποτελεί - - -- Α - - -- Α --
ν
ίδι ό τά έμά λαμβάνων συν αγάπη και προσκαταβάλλειν χάριν άνωμολόγηταί μο, τώ
- - - - α - ν - - ν
τα οικεία ζητούντιπώς άντες ού δώσει χαίρων, μηδενός ύπάρχοντος έμποδών, μάλιστά γε

- - Α Φ - ν ν
τηλικoύτω πατρί, και διά τοιούτων θεοφιλών και σπουδαίων ανδρών ποιησαμένω την
- -- ν α » - α - α -- -- Α -
αίτησιν; "Ανδρες γάρ ώς αληθώς οι τής Υμών πατρικής τελειότητος τοποτηρηταί

- - » -- φ - - - -
συνέσει τε και αρετή και πολυπειρία διαπρέποντες, και ουδέν ήττον διά της οικείας πολι
-λ -- -- 3 ο ν ν -- ν Λ
τείας, ή οι Χριστού μαθηταί, τιμώντες τον αποστείλαντα. * οι τά πλείω τών όφειλόντων

- - αν ν Α - ν Σ) ν -- -
και βηθήναι και γραφήναι προσανεθέμεθα, άτεδήπεπεισμένοι και λέγειν αυτούς ταληθή
ν ν -- - - -- ν ν αν
δυνατούς, και πολύ πλέον τών άλλων άξιους πιστεύεσθαι. Και έβουλόμην
- Αν δ
μεν όλως - α - Αν - - α - -- α Α » ν -
μηδέν γράψαι περί ήμών, μάλιστά γε τής Υμών πατρικής Οσιότητος ού διά γραμμάτων,
- ν - » δε Λ - - ν » ο αν ν -- ν
διά δε τών οικείων τοποτηρητών πληροφορηθήναι κρινάσης άλλ’ να μήδ το μηδέ τήν
3. ν - - - β' ν Αν ν - Λ - -- ν - ν
αρχήν έθέλειν γράφειν παροράσεως αίτιον νομισθη, τούτου χάριν έν έπιδρομη τά κα

α -- Α - - -- - - -
ήμάς διεξήλθομεν, πολλών όντων, και σχολής πολλής δεομένων των παραλελειμμένων
- Λ. ν - » - 4 α Αν - - Α Α Α. ν
Αυτόπται δε και αυτήκοοι" οι θεοσεβέστατοι τοποτηρηταί τών πλειόνων γεγονότες, δύναντ
Ίδε και περί τούτου τα έντους έμπροσθεν (Προλ. $λγ) σημειωθέντα,

Ίσ. όρθότ-προσανατεθειμένων,
Ίδε περί τών τοποτηρητών τούτων τα έντους έμπροσθεν (Προλ. $ λδ) ερημένα,
"Ημ. διόρθ. άντι-υπήκοοι–έν Τ.Χ. και παρ' Παγέρω. Μίγνιος δε–έπήκοοι-έγραψεν.
-A εν - ν -- - - Αν -
άν άπαντα σαφώς άναδιδάξα, τής Υμών μεγαλοφυεστάτης συνέσεως διαπυνθάνεσθαι

Αν
βουλομένης,
Α δι Αν α -- - - ν -- ν Α - -
-
ί. Ο δέ, βηθήναι δέον, μικρού με παρέδραμε, τούτο δή και προσθείς καταπαύσω
- - -- ν ν - 1 ε - - Α ν
τον λόγον, τής επιστολής ευλαβούμενος το μήκος,

Λ ν » Α Α. ν ν - -
ΓΗ τών άληθών κανόνων φυλακή
Σ) Λ, ν - Σν - - -
σπουδαίω μεν έποφείλεται παντί, πολύ δε πλέον τους απευθύνειντά τών άλλων υπό τής
Α 3) Α - ν - - - ν --
αν
Προνοίας ήξιωμένος και τούτων έτι μάλιστα τους έναυτους τούτοις πρωτεύειν λαχούσιν.
ν α Αν Α. - » ν - ν - - -- ν
Οσω γάρ υπερέχουσε, τοσούτω νομοφυλακείν όφειλουσι θάττόν τε γάρ τό εκείνων

-- * φ, ν - - -
ελάττωμα, οια δή κειμένων εν όψει, εις πάντας περιαγγέλλεται, κακείθεν τούς άλλους
* Μέχρι μέν τούδε το τής επιστολής κείμενον έκτε τού Τόμου Χαράς και έκτής Ίαγέρου Ιστορίας
ειληπται, τά δ’ έφεξής έν άγκύλας περιελημμένα έκ τού συγγράμματος τού Καρδιναλίου Αγγέλου
Μαΐου (Nova Bibliotheca Patrum. Tom. IV. p. 51), δς έξι άπογράφου έντή Ουατικανή αποκειμένου
βιβλιοθήκη τα τοις άλλοις ελλείποντα συνεπλήρωσεν. Η γάρ ένTόμω Χαράς (εξής και ή Ίαγέρου)
έκδοσις ήμαρτημένον και ελλιπές φέρει το τέλος τής επιστολής, ούτωσι τελειουμένης. “Η τών άληθών
“κανόνων φυλακή σπουδαίωμέν έποφείλεται παντί, πολύ δε πλέον τους έπευθύνειν τον μισθόν τής
“ προθυμίας, τής περί την αποστολήν τού νομισθέντος επιθύμνου, κάν εκείνος
“έπι
δε
Λίνον ήν την απαλλαγήν τής πλάνης άντι καταβαλλόμενος.”
Α. δ Φ
Εκτού αυτού
- ν ν Λ. ν ν - ν - η ν - ν ν
έ Μαΐου παραλαβών και Μίγνιος συνεπλήρωσε την επιστολήν έντή έκδόσει τών Φωτίου συγγραμμάτων,
Καί ταύτα μεν περί συμπληρώσεως
Λ τής επιστολής. Εξέστω
- Κ δήμων,
δ λί οίον
ν Μ π α ρ ά Λύδι
άλ θον άρμα
ν - - - ν - - - Α. - ν. - ν ν
πεζοίς ο ίχνεύουσα, το τού Λυρικού, μικρά τώ σοφώ Καρδιναλίω Μαΐω ύπέρ τής αληθείας άντει
- ν - Α ε ν ν ν ν ν - ν φ » ν ν - η - Υ ν
πεϊν και πού δικαίου. Ο γάρ μέγας άλλως έν λόγους και σοφός ούτος ανήρ, τήν τής επιστολής αναπλή
ρωσιν ποιούμενος, παρασημειοι, ότι ταύτην αναγινώσκων έντή Ίαγέρου Ιστορία (όν δή και διάσημον
άνδρα και την Ιστορίαν αυτού λόγου αξίαν άποκαλεί !!!), ταχύ διέγνω διεφθαρμένον το τέλος όν, δ και
Ίάγερος, οΐαδή πολυμαθής άνήρ, κατενόησε μέν, ούκ ήδυνήθη δε αναπληρώσαι τό έλλειπον. Περί τούτου
τοίνυν καθ' εαυτόν όσοφος Μάϊος ανασκοπούμενος, πιθανώτατον ευρίσκει, ότι τό τής επιστολής τέλος
όσχισματικός έκδότης τού Τόμου Χαράς, ή άλλός τις τών έν Βλαχία, δόλω άπέκρυψεν έκών, ως δήθεν
» - ν - ν - ν ν ν - ν ν - - - ν
απάδον τοις άλλοις τους έντώTόμω εκείνω περιεχομένους συγγράμμασι κατά της Λατινικής Εκκλησίας,
-- Λ - ν ν - - -- -
μάλιστα δε κατά των πρωτείων τού Πάπα. Διαρρήδην γάρ Φώτιος (λέγει δε ταύτα Μάϊος) εν τέλει πής
επιστολής ταύτης τό τού Πάπα πρωτείον άνομολογεί, άτε λέγων- και τούτων έτι μάλιστα
- ν ν - Λ ν - -η ν ν » ν - - - ν
το ίς έ ν α ύ τ ο ίς τούτοις πρωτεύειν λαχού σιν. – Oύ μήν αλλά και το τού Πάπα ποδο
φίλημα ούκ ώκνησεν ειπείν ότι Φώτιος αποδεχόμενος φαίνεται και τιμών, ένους είπε- και τ ώ ν τ ι
ν - ν ν » -- », - ν ν - ν - - -- - -- α -
μίων αυτής λαπολαύει ν ιχνών. -Ταύτα "Τ

δε ν
μεν περί τούτου
- θ
όσοφός ύποσημειοϊ
λ
Μάϊος.
ήθ
Ημείς
θ
- ν - αν ν ν ν ν ν ν ν ν
πρός ταύτα τολμώμεν άντειπείν, ότι το μεν την Παγέρου θαυμάζειν και τιμάν πολυμάθειαν φθόνος
1. ν ν ν Α Α. η - ν » - ν - ν - ν - - - - - -- -
ουδείς τό δε λέγειν Φώτιον έντας λέξεσιν εκείνας το τού Πάπα πρωτείον άνομολογείν ανάξιόν εστι τής
Μαίου σοφίας. Ου γαρ περί μόνου του Πάπα ταύτα λέγει Φώτιος, αλλά περί πάντων των έντώ Κλήρω -- ν
πρωτεύειν λαχόντων,
ν εθέ
οιοί πέρ εισαν οι Αρχιερείς, και μάλιστα οι δ'
ν
Πατριάρχαι άτοπον γάρ άν είη τον ν - ν φ - ν ν ν Α ν
μεν Πάπαν μονον έθέλειν φύλακα των κανόνων είναι πιστόν, τούς δ’ άλλους τούς πρωτεύοντας μή τοι
ούτους είναι. Τούτο δε κατάδηλον γίνεται ούκ έκτών έξλέξεων, ας έμεγαλογράφησε Μάϊος (ΤΟΙΣ ΕΝ
ΑΥΤΟΙΣ ΤΟΥΤΟΙΣ ΠΡΩΤΕΥΕΙΝ ΛΑΧΟΥΣΙΝ), άλλ’
α - δ
Σ
εξ άπάσης τής περιόδου, ούτως έννοουμένης–
-- ν ν ν ν ν ν ν --
Η τ ώ ν ά λ ηθών κανόνων φυλακή σπουδαίω μιέν έποφείλεται παντί (τού

τ' έστι–παντι ώς αληθώς Xριστιανώ), μάλιστα δε τους έπευθύνει ν τ ά τ ώ ν άλλων υπό
τής Προνοίας ήξιωμένοις (τούτ' έστι-πάσι τους έκτού Κλήρου, τους υπό τής Προνοίας τε
ταγμένους τό τού Χριστού ποιμαίνειν ποίμνιον) και τούτων έτι μάλιστα τους εν αυτοίς
τούτοις πρωτεύει ν λαχούσι (τούτ' έστιν-άπασι τους Αρχιερεύσι και τους Πατριάρχας, ών
η ν Σ ν ν ν - ν - Λ α -- -λ η τα ν Λ. ν -
είς και ό Πάπας) - Είδε περί μόνου ταύτα έλεγε τού Πάπα, ένικώς άν είπε- και τούτων έτι μάλιστα
21 -
ν - ν - » Α -λ - Α α Α - - - ν α Α.
δεήσει προς αρετήν έπανάγεσθαι, ή πρός κακίαν ύποσύρεσθαι. Διό δει και τήν ύμετέραν
Α. ν - η - Φ Λ -- - Α - -
πολυέραστον Μακαριότητα, τής Εκκλησιαστικής ευταξίας, εν πάσι φροντίζουσαν, και της

- - Α ν ον -- Αν - ν -
κανονικής άντεχομένην ευθύτητος, τούς άνευ συστατικών γραμμάτων πρός τήν τών
α » - » ν α αν Αν ν ν
Ρωμαίων Εκκλησίαν εντεύθεν απαίροντας μή ώς έτυχεν υποδέχεσθαι μηδε φιλοξενίας

Α Α - - Α ν ν ν »
προσχήματα μισαδελφίας παραχωρείν καταβάλλεσθαι σπέρματα. Το μεν γαρ καθ

α Α. - ν α -- ν α ν ν - -
εκάστην πρός τήν Υμών πατρικήν Οσιότητα τούς βουλομένους παραγίνεσθαι, και τών
ν » - ν Α ν - - Α » - Αν - - - Αν Α
τιμίων αυτής απολαύειν ιχνών, τούτο λίαν έμοί προσφιλές, και προ πολλών άλλων τιμώ
- ν -- α Αν Α -- Αν ν
μενον τό δε χωρίς τής ημετέρας ειδήσεως, και συστατικών γραμμάτων άνευ, αποδημίας
ν Αν - - - -- ν Ι ν 3 - Μ. - -- ν Α"
ατάκτους ποιεσθαι, ούτε ήμύν, ούτε τους κανόσιν, άλλ' ουδέ τή Υμών άδεκάστω κρίσει
ν ν » - ν ο αν Α ν ν ν ν - Α - -
εύπαράδεκτον. Έώμεν γαρ τ' άλλα, ά συμβαίνειν είωθε, μή κατά τον κανόνα τάς αποδη
πή Υμετέρα Μακαριότητι, τή έναυτους τούτοις πρωτεύειν λαχούση. “ Nύν δε ούχ ούτω λέγει, αλλά
καθόλου περί πάντων είπών τών έν τώ Κλήρω πρωτευόντων, έπειτα μερικώτερον και ένικώς προς τον
ν ν α α - Λ. ν ν α ν ν ν » » - - ν -
Πάπαν λέγει: “Δι' δ δε ΚΑΙ την Υμετέραν πολυέραστον Μακαριότητα (ού παρ' ήμών δε προσδοκά
- "- ν ν » - - Α - - ν ν -
“μαθεΐν Μάϊος, οία τίς έστιν ένταύθα ή τού KAI δύναμις), τής Εκκλησιαστικής ευταξίας εν πάσι φρον
“τίζουσαν, και τής κανονικής άντεχομένην εύθύτητος, τούς άνευ συστατικών γραμμά
α ν ν - α ν ν ν ν - γι ν ν α ν α Λ -η - »
των πρός τήν τών “Ρωμαίων Εκκλησίαν εντεύθεν άπαίροντας μή ώς έτυχεν υποδέχεσθαι.” Ταύτα όρ
θότερον σκοπούμενος Μάϊος, τάχ άν εύροι τουναντίον λέγοντα Φώτιον, ή όπερ αυτός βούλεται νοεΐν
άντι γάρ τού το πρωτείον άνομολογείν τού Πάπα, ελέγχει αυτόν και επιτιμά, ότι τών κανόνων επαγγελ
-- - - ν
λόμενος προστατεΐν, και καταβοών Φωτίου, ώς δήθεν παρά τους κανόνας Πατριαρχεύσαντος, αυτός τούς
αληθείς και υπάρχοντας παραβαίνει. Λέγει τοίνυν αυτώ δεν τους άλλους τους πρωτεύουσι ταύτά ποιείν,
ένα και αυτόν όντα τών πρωτευόντων, και τών άληθών κανόνων φυλακήν έχειν, και μή τών μεν άγνώ
στων κανόνων ύπερμαχεν, τών δε άληθών κατολιγωρείν. (Ίδε τούς κανόνας τούτους έντή έφεξής
ν -- - Α κ - ν ν ν -- - H - ν ν - » ν ν -
σημειώσει.) Ταύτα λέγει Φώτιος, ταύτα και τον σοφόν δε νοεΐν Μάϊον, και μή τής ευθείας έκκλίνειν,
- -- ν - -
μηδέ τόντού Τόμου εκείνου έκδότην και τούς έν Βλαχία αιτιάσθαι σχισματικούς, ότι το τής έπι
στολής απέκρυψαν τέλος, ώς δήθεν την Φωτίου συγκαλύψοντες αισχύνην Ταγέρου γάρ, άλλ' ού Μαΐου,
- - - - - ν -
τοιαύτα παραλογίζεσθαι. Περί δέ τού τών ποδών φιλήματος, ήμνμέν δοκεί ότι γραφικόν έστιν αμάρ - - -- - α ν -- ν
τημα, και ίσως εξ αρχής έγέγραπτο “τών τιμίων αυτής απολαύειν εύχών” είδε Μάϊος έμμένειν βού
- - - - ν » -
λεται τή γραφή “ ιχνών,” εύΐστω, ώς oύ σπουδάζων λέγει τούτο Φώτιος, αλλά παίζων και καταγελών
τού τούς πόδας φιλεισθα ανεχομένου, και ού συνιέντος, ότι άπρεπή ταύτα τώ τόν Χριστόν αυτόν εκπρο
σωπείν επαγγελλομένων εκείνος γάρούχόπως τους ιδίους πόδας φιλεν παρείχεν,
- ν 3.-2
αλλά και τούς τών ν -- ν ν Α - Σν Υ ν ν - αν - -
μαθητών ένιψε, ταπεινά φρονείν διδάσκων αυτούς, και έργω τον λόγον εκείνον πιστούμενος–“Oς εάν
- -- ν - - -
θέλη ένύμύν μέγας γενέσθαι, έστω ύμών διάκονος και δς έάν θέλη έν ύμιν είναι πρώτος, έστω ύμών
δούλος” (Ματθ. Κ΄, 26). Ουδαμώς ούν ταύτα σπουδάζων έγραψε Φώτιος (είπερ έγραψεν): ουδε συνά
δει ταύτα τους ενόλητή έκτη παραγράφω τήςδετής επιστολής, ένθα διά μακρώντας της Λατινικής Εκκλη
σίας εξελέγχει παραβάσεις άτεχνώς δάν είη παράλογον τόν έκεινα έξελέγξαντα ταύτα νύν παραδέχε
σθαι, και προ πολλών άλλων τιμάν, και τους τρισιν Επισκόπους εξομοιούσθαι, οι την περι
βόητον εκείνην πρός τόν Πάπαν Ιούλιον Γ΄ γράφοντες επιστολήν, και τάδε τελευτώντες έλεγαν “Εβ
βώσθω σου ή άγιωσύνη διά παντός τής όποίας τόν άγιώτα τον πόδα πρηνείς εις έδαφος
- -- ΑΙ ν ν - η ν ν ν ν - ν ν - Α
κατ α φ ι λ ο ύ μ ε ν. (Ίδε την μετάφρ. τής επιστ. έκείνης και την ώραιοτάτην περί τού ποδοφιλήματος
σημείωσιν τού άοιδίμου Κοραή, σελ. 71, έκδ. δευτέρα εν Αθήναις 1836) Αλλά και παρά
ν η ν - ύδε
πάντα τ' άλλα
α - ν ν ν ν ν » - » ν α α - ν -
μόνη αρκέσει δείξαι ή τών δύο προς τον Πάπαν Νικόλαον επιστολών επιγραφή, ώς ουδέν έαυτού και τών
ν - » Α. α - η ν ν - » - - ν ν » - 9 ν ν ν - -
άλλων Πατριαρχών ανώτερον ήγετο είναι τον Πάπαν, ουδέν γάρ πλέον αυτόν ενάμφοτέρας αποκαλεί, ή
άδελφόν και συλλειτουργόν.
* Απαγορεύουσι γάρ τούτο δύο τών Αποστ. κανόνων, όIB και Λ.Γ. έτι δε και των Συνοδικών ό ΠΑ’
ν Α -- 9 Α Ι ν Αν - - - αν ν Α
μίας ποιουμένων των αποδημούντων, τάς μάχας, τάς στάσεις, τάς έριδας, τάς φιλονεικίας,
ν - ν ν Αν ν ν Αν -- ν ν - α Αν ν - ν
τάς διαβολάς, τάς επιβουλάς, τάς επαναστάσεις, αλλά τό γε νυν oρωμενον τε και πραττο
- Σ ν ν - Α ν - - φ Αν - α
μενον έρώ. Επειδάν γάρ ένταύθά τινες διά τής παθοποιού βαστώνης, τον βίον καταββυ
Α - ν Α. Α - -- ν -
πώσωσι, τών δε πλημμελημάτων ευθύνας απαιτείσθαι ώσι προσδόκιμοι, μετά σεμνής

-- » ν Αν - ν - - ν -
τής επωνυμίας φυγάδες γίγνονται, προσευχής όνομα τη φυγή περιθέμενοι, και πράξιν
ν ν ν Α - Λ, φ, α ν ν --
αισχράν όνομασία χρηστή συγκαλύψαντες ών οι μεν άλλοτρίους γάμους διώρυξαν, οι

ν - α Α -λ - Α. Α -λ -
δε κλοπας εαλώκεσαν, ή ταϊς μέθας προεπόθησαν, ή ταϊς ακολασίας έδουλώθησαν άλλοι

ν -- Α" ν ν Α Σν
δε και τών ταπεινοτέρων αυτόχειρες έφωράθησαν, και άλλοι άλλοις πάθεσιν ακαθαρσίας
Α αν ν ν ν ν - ν Α » Λ αν ν Α
συνεσχέθησαν. Οι, επειδάν κατ' αυτών την δίκην άφιεμένην, ώσπερ έφημεν, συνα
α - Αν Α - - Αν - ν » - -
σθωνται, όμου πάντα κυκήσαντές τε και συνταράξαντες, δρασμω τάς έπι τους αισχρουργη
- -- Α Αν Λ - Α
θείσι και τολμηθείσι διακρούονται κολάσεις, μήτε τας έπιτιμήσεσι σωφρονιζόμενοι,

Λ - Λ ν - - ν Α. ν α - 2
μήτε τας τιμωρίας θεραπευόμενοι, μήτε του πτώματος ανορθούμενοι, αλλ' αύτους τε
- ν -- -- Αν 1. - -- Α - - α
και τους άλλους διατελούντες όλέθριοι εξ ών τώ βουλομένω πάθεσι τρυφάν ή πύλη

- - ν Α α Α Σν ν - Λ ν ν 3 - » - ν
πλατεία της απωλείας ύπανοίγνυται, έχουσι γάρ τής δίκης αποφυγήν τήν έπι προφάσει
- ε - - -- - ν ν α Λ
προσευχής έπι Ρώμην κάθοδον. Ων την κακότεχνον μηχανήν ή ύμετέρα παθοκτόνος και - ν - Λ "Α ν
θεοχαρίτωτος ανασκοπούσα κεφαλή, άχρηστον αυτούς και ατελεσφόρητον τον δόλον και
ν ο Α' ν - Σν -- Αν
την μηχανορράφον αποφαινέτω προαίρεσιν, τούς άνευ συστατικών παραγινομένους γραμ

- ν » Α ν -- Αν » Α. αν - - » Α » Α
μάτων μετ' επιμελείας έκεσε πάλιν έπαναστρέφουσα, όθεν κακώς και ατάκτως έξέφυγον
- ν -λ ν -- α Α Α -
ούτω γάρ άν αυτών τε έκείνων ή σωτηρία πραγματεύοντο, κοινή τε ή φροντις πάσιν επ'
ν - Α
ώφελεία ψυχής τε και σώματος πρυτανεύοίτο.
ΕΠΙΣΤΟΛΗ Δ΄–4.
Εγκύκλιος Επιστολή - πρός τούς τής Ανατολής Αρχιερατικούς

Θρόνους, Αλεξανδρείας φημί, και τών λοιπών έν ή περί κεφαλαίων τινών
διάλυσιν πραγματεύεται και ώς ού χρή λέγειν έκ τού Πατρός και
τού Τιού τό Πνεύμα προέρχεσθαι, άλλ’ έκ τού Πατρός μόνου.
- ν αν ν Α -- - - - » Α. -- ν Αν
Ούκ ήν άρα, ώς έρικε, κόρος τω πονηρώ τών κακών, ουδέ τι τών έφευρημάτων
- α - - - - α - -
τής εν Χαλκηδόνι, ό ΙΖ΄ τής έν Τρούλλω, όΖ΄τής έν Αντιοχεία, και ό ΚΓ΄ ή ΛΑ΄ τής έν Καρθαγένη.
Και όραμοι, οίων και όσων κανόνων παραβάτην έξελέγχει τον τών κανόνων και εθίμων ύπερμαχεν
επαγγελλόμενον
“Ημ. διόρθ. άντι-τών αποδημούντων τάς μάχας-παρά Μαίω.
2
“Ημ. διόρθ. άντι-αύτους–παρά Μαΐω.
ο Ομοίως, άντι-αποφυγείν–παρά Μαΐω.
Αύτη έστιν ή περιώνυμος έγκύκλιος, ή τον Πάπαν Νικόλαον ούτω θορυβήσασα, ώστε την Δύσιν
- Αν Α ν - Αν -- -- -
και μηχανημάτων πέρας, ά κατά τού άνθρωπίνου γένους εξ αρχής άνακινεν έμελέτησεν
ν ν - - - Α ν ν
αλλά μυρίας μεν όσας απάτας πρό τής εν σαρκί τού Δεσπότου παρουσίας τον άνθρωπον
α - ν Σ Α - ν » ν 1 - » φ "Α -
υπηγαγετο, εις άλλοφύλους και παρανόμους άποβουκολήσας

- - ν
πράξεις, έξ ων και την ν ν "Α - Αν
κατ' αυτού τυραννίδα κατά κράτος άνεδήσατο, μυρίας δε και μετά ταύτα πλάνας και
- - -- ν - - ν ν -
δελεάσμασιν υποσκελίζειν και παρασύρειν τούς αύτω πείθομένους ού διέλιπεν. Εντεύθεν - α Α -
Σίμωνες
ιμω και Μαρκίωνες,
ρ » Μοντανοί τε και Μάνητες,9 και ή ποικίλη και πολύτροπος τών
α - ν ν Α Λ,
αιρέσεων θεομαχία έπλήθυνεν. Εντεύθεν 'Αρειος και Μακεδόνιος και Νεστόριος, Ευτυχής
Α. - - -- ν Α 2 φ - αν
τε και Διόσκορος, και το λοιπόν τής ασεβείας σύνταγμα, καθ’ ών αι άγια και οικουμε
– -
άπασαν επί συμμαχίαν έντρομον επικαλείσθαι (Ίδε Προλεγ. §λή και λθ). Γέγραπται δε εν έτει 867,
ότε οι δυσσεβείς εκείνοι του Νικολάου απόστολοι εις Βουλγαρίαν άφικόμενοι, άνυποστόλως άλλατε
κατεθρασύνοντο, και δή και την πανάθεσμον έντώ Συμβόλω προσθήκην διαρρήδην άνεκήρυττον. Θαυ
μαστή δε πάντως διάτε την ακριβή τού δόγματος έρμηνείαν, λόγοις άκαταμαχήτοις την θεοστυγή εκείνην
αίρεσιν ανατρέπουσα, και συνεχεία δεινών επιχειρημάτων το τής Ανατολικής Εκκλησίας όρθόδοξον
τρανώς καταδεικνύσα. Όθεν και τών έτεροδόξων πολλοί θαυμάζουσι την επιστολήν ταύτην, μάλιστα
δέΦαβρίκιος, δς άξιομνημόνευτον και άξιολογωτάτην άποκαλεί-memorabilis ac celebratissima (Ελ. Βιβλ.
Τόμ. ΙΑ΄, σελ. 13 όρα δε και Τόμ. Α΄, σελ. 701), και Μοντακούτιος, σημαντικήν ταύτην λέγων–
insignis epistola-Εκδέδοται δε το μεν πρώτον ύπό Μοντακουτίου, δευτέρα τεταγμένη έντή τών Φωτίου
επιστολών συλλογή έπειτα δε ύπό Δοσιθέου ένTόμω Χαράς, και τελευταίον ύπό Μιγνίου κατά την
Moντακουτίου έκδοσιν, Ιάγερος δε τρεις τών Φωτίου επιστολών έντή έαυτού "Ιστορία έκ τού Τόμου
Χαράς μετατυπώσας, τήςδετής εγκυκλίου ούκ ετόλμησεν άψασθαι, άποναρκώσης, ώς ένικεν, αυτώ τής
χειρός. Εύρηται δε μέρος αυτής και παρά Βαρωνίω (ann. 863, η 27) Λατινιστί μεθηρμηνευμένον έξ
άπογράφου τής έν Ουατικανώ Βιβλιοθήκης, ενώ και ή έπιγραφή φαίνεται ούτως έχουσα “ Εγκύκλιος
επιστολή προς τους έντή Ανατολή Πατριαρχικούς θρόνους–Φώτιος ελέω Θεού Αρχιεπίσκοπος Κων
σταντινουπόλεως, Νέας Ρώμης, και Οικουμενικός Πατριάρχης” Κατά μέντοι Moντακούτίον ουδετέρα
τών επιγραφών τούτων ύπό Φωτίου γέγραπται, άλλ’ ύπό τών αντιγραφέων αμφότερα προστέθενται.
"Εκ Βαρωνίου δε Πάγερος και τήςδε τής επιστολής μέρη τινά Γαλλιστί μεθηρμήνευσε, πολλά κατά το
ειωθός αυτώ προοιμιασάμενος, όπως την έντώ Συμβόλω προσθήκην όρθώς έχουσαν αποδείξη, και την
Ανατολικήν Εκκλησίαν την προσθήκην ταύτην γινώσκουσαν και αποδεχομένην πρό τού Φωτίου (!!!),
όπερδή και έντώ έννάτω κεφαλαίω τής έαυτού Ιστορίας διά μακροτέρων διισχυρίζεται (Hist. de Photius,
p.345–360). Εκεί, γάρ τής πρός τόν Ακυληίας Μητροπολίτην επιστολής προκειμένης, έν ή περί τής
παναθέσμου προσθήκης ιδία πραγματεύεται, και πάσαν τών αιρετικών πρόφασιν άρδην καταστρέφει,
πλειόνων έδει και Ίαγέρω λόγων προς θεραπείαν τού τραύματος αλλά και ή βαττολογία εκείνη ουδε
κεραίαν μίαν τών Φωτίου λόγων ίσχυσε παρατρέψα. Ούμήν αλλά και άλλοι πρό Παγέρου το μέγα
τής επιστολής ταύτης κύρος καταβαλείν ήγωνίσαντο, μάτην ο ταλαίπωροι προς κέντρα λακτίσαντες
ών έντους έμπροσθεν (Προλ. § λθ) έμνήσθημεν. Ίδε τούτων τούς λόγους έν περιλήψει ύπό Ιαγέρου
εκτιθεμένους (σελ. 159–166) και Ηλία Δουπίνου την Εκκλ. Βιβλιοθ. (Τόμ. Z, 109-112) και Παπιστ.
ελέγχων Τόμ. Β΄, σελ. 236. Τους δε κατά τής προσθήκης “και έκτού Υιού” λόγους, τούς έν τήδε τε
τή επιστολή και τή αμέσως επομένη, πλατύτερον εκτεθειμένους ίδοι τις ανέντώ “περί τής τού αγίου
Πνεύματος μυσταγωγίας” Λόγω Φωτίου, δν πρώτος εξέδωκεν “Eργενροίθηρος έν"Ρατισβόνη, ώς έντους
έμπροσθεν (Προλ. $ ξά, Η) επομεν, επ’ εσχάτων δε και Μίγνιος εν τώ Β΄ Τόμω τών Φωτίου
συγγραμμάτων,
" Αποβουκολεϊν καθ'Ησύχιον- έπι χρηστας ελπίσιν εξαπατάν (σημ. Μοντακ).
ν -
* Όρα την πρός τόν "Αρχοντα Βουλγαρίας επιστολήν, έν ή τα περί πών αιρέσεων εις πλάτος ιστο
- - - ν α - - -
ρείται έτι δε και Γερμανού τού Πατριάρχου τον περί Συνόδων και αιρέσεων λόγον έντώ Συντ, τών
"Α Α α ν - - - ν Λ, α - - Α » --
νικαί συνεκροτήθησαν επτά Σύνοδο, και τών κατά τόπους ιερών και θεοφόρων ανδρών
Αν -- Α ν - Α" -- -- Α - α
συνελέγη τα συστήματα, τάς πονηράς παραφυάδας τη μαχαίρα τού Πνεύματος αυτοβρίζους

» Λ - Α -- - - - - Α. --
έκθερίσαντες, και καθαρόν παρασκευάσαντες άναφυήνα τής Εκκλησίας το λήίον

Σ ν Λ - - Α Α
--
β. Αλλά τούτων εκποδών γεγενημένων, και σιγή και λήθη παραδεδομένων, έλπις
ν - - -- » Αν ο - ν ν - -
άγαθή και βαθεία τους ευσεβέσιν ύπετρέφετο μή άν ποτε καινοτέρων δυσσεβημάτων

-- ν Α - -- ν -- -
έφευρετάς γενέσθαι, εν πάσιν, οις έπείρασεν ό πονηρός, εις τούναντίον αυτώ τών βουλευ
Αν Α ν - Αν - α
μάτων περιτραπέντων, μήτε μήν τών ήδη κατάκρισιν Συνοδικώς δεδεγμένων υπερασπι
- - - Α - - Αν - -
στάς τινας και προμάχους άναφανήνα, τη καταστροφή και τώπάθει τών άρξάντων και
τών εις μίμησιν εκείνων έλθεϊν μελετώντων ανακοπτομένων. Και ταύτας μεν τας
-- Α α Σ) - - ν Λ Αν ν ν ν Α Λ
έλπίσιν ό εύσεβής λογισμός έπανεπαύετο μάλιστα δε κατά την βασιλεύουσαν πόλιν,

και ο ν -- - ν - ν
έν ή πολλά Θεού συνεργεία τών άνελπίστων κατώρθωτα, πολλαι δε γλώσσα την προτέ
- ν ν - - - - -
ραν διαπτυσάμενα μυσαρότητα, τον κοινόν άπάντων πλάστην και δημιουργών μεθ' ημών
α - » - εν Σ Α - ν -
ύμνεν έδιδάχθησαν ώσπερ από τινος υψηλού και μετεώρου χώρου τάς τής Ορθοδοξίας
ν - Λ Σ) Α" - ν -- -- Α ν Αν ν - -
πηγάς τής βασιλίδος αναδίδούσης, και καθαρά τής ευσεβείας τα νάματα εις τά τής
Α α Α" - Α. - Α - --
οικουμένης
ψ διαββεούσης πέρατα,
λύ εξ
Αν
και ποταμών
ξ δίκην
θ
άρδευούσης βτους δόγμασι
αν Α λ θ
τάς έκεσε ν ο - - - Σ Α -λ Λ
υχας, αίτινες, χρονος πολυς εξ ου, καταξηρανθείσαι τους της ασεβειας, η εθελοθρησκειας,
α Α Λ - αν - -
ύπεκκαύμασι, και εις ερήμους και άγόνους αποχερσωθείσα, όμως τον τής διδασκαλίας
ν α - - -- Α. - » Α - -
όμβρον ύποδεξάμενα, το Χριστού γεώργιον καρποφορούσαν ένευθηνούμενα. Και γάρ

α - και Α -- - -- - 9 - ν Λ, 1 Α -- ν -
οι τήν Αρμενίαν οικούντες, τω, τών Ιακωβιτών ένισχημένοι" δυσσεβήματα, και προς το
ν ν -- -- Α Σ) ν Α. - 1 - ο α - -- ν -
όρθόν τής ευσεβείας άπαυθαδιαζόμενοι κήρυγμα, άφ’ ουπερ ή πολυάνθρωπος εκείνη και
ε η - Α. α - "Α ν Α Λ - α Αν » -
αγία τών Πατέρων

- 2
-
ημών κατά Χαλκηδόνα συνεκροτήθη Σύνοδος, τών υμετέρων ευχών
-- Λ ν - Σ) ν Α » Α Σ) Αν - Α
ήμιν έπαμυνόντων, * την μακράν εκείνην πλάνην άποθέσθαι ένεδυναμώθησαν και λατρεύει
ν -- Α -- -- ν --
σήμερον καθαρώς και δρθοδόξως ή τών Αρμενίων λήξις τήν Χριστιανών λατρείαν, Ευτυ
κανόνων (Τόμ. Α΄, σελ. 339–369), αλλά και συντομώτερον ευρίσκονται τα περί αιρέσεων ιστορούμενα
έντε τή Ορθοδόξω διδασκαλία Πλάτωνος Μητροπολ. Μόσχας (Μέρος Β', § 6, μετάφρ. Α. Κοραή) και
έντή Κατηχήσει Κ. Οικονόμου ($ λ", σημ. Β)
* “Ημ. διόρθ. άντι-ένισχήμενοι–έντε Τ. Χ. και παρά Μοντακ. Ούτω δε και Μίγν, όρθώς. Έστε
γάρ Παρακείμ. έξ: Ενεστώτος ενισχέω όθεν παρά Σουϊδα ένισχηθέντας = κατασχεθέντας και παρ'
Ησυχίω ένεσχημένων = κεκρατημένων. Περί δέ τής τών Ιακωβιτών αιρέσεως δε Μελετ. Εκκλ. Ιστ.
Τόμ. Β΄, σελ.29 και 101. Επει δε Ιάκωβος ό Ζάνζαλος, εξ ού οι Ιακωβίται έπεκλήθησαν, μετα
γενέστερος ήντής έν Χαλκηδόνι Συνόδου, ώς άκμάσας περί το 600 μ.Χ., νοητέον ένταύθα διά τού όνό
ματος “Ιακωβίται” τούς ύστερον ούτω κληθέντας λέγειν τον Φώτιον, οι γάρ Ιακωβίται ουδέν άλλο
ήσαν, ή Eυτυχανοί, ούπερ έντή Συνόδω τή έν Χαλκηδόνι τώ άναθέματι υπεβλήθησαν ώστε κατά ταύτα
“τώ τών Ιακωβιτών δυσσεβήματι” νοητέον “τώ δυσσεβήματα τών έπειτα κληθέντων Ιακωβιτών,
πρότερον δε Ευτυχανών καλουμένων.” Από γάρ τής τών Ευτυχίανών αιρέσεως, καθ' ής ή έν Χαλκηδόνι
συνεκροτήθη Σύνοδος, άλλα άνεφύησαν αιρέσεις, ών ήν και ή άπό Ιακώβου τού Ζανζάλου λαβούσα το
όνομα (σημ. Μοντακ.).
* Εϊμή τις τούτο βούλoιτο γραφικόν έκλαβεν αμάρτημα, άντι-έπαμυνουσών-ώς ήμες νομίζομεν,
όράτω τά τώ σοφώ Κ. Ασωπίω περί τών κατ' επεξήγησιν προσδιορισμών και τών έν αυτούς άνωμαλιών
ερημένα έντή εισαγωγή εις την Ελληνικήν σύνταξιν (κεφ. Θ' και Γ'), και μάλιστα τά ένσελ. 59.
- - Α - - - Λ -
χή τε και Σεβήρον και Διόσκορον, και τούς κατά τής ευσεβείας πετροβόλους, Πέτρους,
ν -- -- - ν - - α -
και τον Αλικαρνασσέα Ιουλιανόν, και πάσαν αυτών την πολύσπορον διασποράν, ώς ή
- Σ - ιν - Αν -
καθολική Εκκλησία, μυσαττομένη, και δεσμούς άλύτοις τού αναθέματος υποβάλλουσα

ν » Αν ν Αν - ν Λ
γ. Αλλά γε δή και Βουλγάρων έθνος βαρβαρικών και μισόχριστον εις τοσαύτην

ν α Λ - α εν - Α - ν » Α »
μετέκλινεν ήμερότητα και θεογνωσίαν, ώστε τών δαιμονίων και πατρώων έκστάντες όρ
Α - - - -- Α ν Αν - - ν ν -
γίων, και της Ελληνικής δεισιδαιμονίας αποσκευασάμενοι την πλάνην, εις τήν τών Χρι
-- ν Ι
στιανών παραδόξως μετενεκεντρίσθησαν πίστιν,

» » -λ - ν ν -- - α ν
δ. Αλλ’ ώ πονηράς και βασκάνου και αθέου βουλής τε και πράξεως! “Η γάρ τοι
Α ν -- α Λ ν ν - » Α.
αύτη διήγησις, ευαγγελίων ούσα υπόθεσις, εις κατήφειαν μετατίθεται, της εύφροσύνης
- - ν Α. ν ν ν Σν ν » Α - αν » Αν η -
και χαράς εις πένθος τραπείσης και δάκρυα. Ούπω γάρ εκείνου του έθνους, ούδι εις δύο
» ν ν - - -- - 2 ν - - Σ)
ένιαυτούς τήν όρθήν τών Χριστιανών τιμώντος θρησκείαν, “ άνδρες δυσσεβείς και άπο
Α - ν - Λ Αν Σν » ν
τροπαιοι (και τί γάρ ούκ άν τις ευσεβών τούτους εξονομάσειεν s), άνδρες έκ σκότους άνα
- - ν α ο - ιν 3 - ν α ν »
δύντες (τής γαρ έσπερίου μοίρας υπηρχον γεννηματα ). ομοι, πώς το υπόλοιπον έκ
Α 4 -- - - ν Σ) Α Α. ν αν
διηγήσομαι; * ούτοι προς το νεοπαγές εις εύσέβειαν και νεοσύστατον έθνος, ώσπερ κεραυ
ν -A Α -λ Α -- -- ν » Α » - αν Σν ν
νός, ή σεισμός, ή χαλάζης πλήθος, μάλλον δε οικειότερον ειπείν, ώσπερ άγριος μονιός,
Σ) Λ, ν - ν ν Α ν ν "Α - » -
έμπηδήσαντες, τον αμπελώνα Κυρίου, τον ήγαπημένον και νεόφυτον, και ποσί και όδούσιν,
ν Α. 9 -- - "Α - Αν ν ν ν ο ν ν
ήτοι τρίβους αισχράς πολιτείας και διαφθορά δογμάτων, τό γε εις τόλμαν ήκον τήν αύ
- - - - ν -- - -- Αν
τών, κατανεμησάμενοι έλυμήναντο. * Από γάρ τών όρθών και καθαρών δογμάτων, και
- -- -- Α ν α --
τής τών Χριστιανών άμωμήτου. Πίστεως, παραφθείρειν τούτους και ύποσπάν κατεπα
ν
νουργησαντο.
Α - -- ν » ν » Αν φ - - ν ν - 6
έ. Και πρώτον μεν αυτούς έκθέσμως εις τήν τών Σαββάτων νηστείαν μετέστησαν
-3 ν - - ν -- Αν 3 - - - αν -- ν »
οίδε δέκα ή μικρά τών παραδοθέντων αθέτησης και προς όλην τού δόγματος επιτρεψα
" Τούτο κατά Παύλον λέγει: “Σύ δε άγριέλαιος ών ένεκεντρίσθης έναύτους” (πρός “Ρωμ. ΙΑ', 17).
σημ. Μοντακ-Ημίν δε προσσημειωτέον, ότι και νύν άπαράλλακτος διατηρείται ή λέξις παρά τους
Ελλησι χωρικούς “κεντρίζω και μετακεντρίζω” έτι δε και “φυλλιάζω” όθεν λέγουσιν “άγριλαϊς
κεντρίζω” και “άγριλιά (= άγριέλαιος) κεντρισμένη” Ίδε Κοραή "Ατακτα. Τόμ. Δ1, ένλ, Δέλος και
ένλ, έγκεντρίζω.
* Δήλον έντεύθεν, ότι υπό Φωτίου οι Βούλγαροι τό Χριστιανικόν έλαβον φώτισμα, και εις τήν τών
Χριστιανών μετενεκεντρίσθησαν πίστιν, Ίδε έντους έμπροσθεν (Προλ. § λζ) και έντους εξής $κδ΄ τής
παρούσης επιστ.
* Ενταύθα Ίάγερος ύποσημειοι “ C'est ainsi que Photius traite les légats du Pape” άξιών, ώς έρι
κε, σεβασμίους είναι τούς τού Πάπα λεγιά τους, και άθέμιτα κηρύττοντας
* Ορθότερονέν “Υποτακτική-έκδηγήσωμαι.
* Τούτο έκ τού Δαβίδ “Ελυμήνατο αυτήν ύς έκδρυμού, και μονιός άγριος καπενεμήσατο αυτήν. *
(Ψαλμ. ΟΘ΄, 14) μονιός δε – άγριος ύς κατά Φώτιον (έν λέξει), κατ' άλλους δε= άγριος λύκος, ό και
μονόλυκος καλούμενος. Ίδε Πλουτ. Δημοσθ. § 20, και τάς έναυτώ σημ. τού Κοραή,
ο Περί του σαββατισμού και τών άλλων τοιούτων καινοτομιών τής έν Ρώμη Εκκλησίας δετά έντή
Απολογητική
γητικ, επιστολή
η προς
πρ τον Πάπαν Νικόλαον ερημένα
ρημ ($ έ) και τα έχει σημειωθέντα,
ημ.
ΕΠΙΣΤΟΛΩΝ ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟΝ, Π(59
Α 1 ν ν ν -- - Α α - - Σν ν
καταφρόνησιν. Α ν
Επειτα δε τήν τών νηστειών πρώτην εβδομάδα της άλλης νηστείας - Α - - α Α Σ) Α
περικόψαντες, εις γαλακτοποσίας, και τυρού τροφήν, και τήν τών όμοιων αδηφαγίαν κα
ν Φ - » - ν - αν - - Α ν Α - - 1. ν
θείλκυσαν. Εντεύθεν αυτούς την όδον τών παραβάσεων έμπλατύνοντες, και της ευθείας-- Α ν "Α » Αν Αν Α
τρίβου και βασιλικής διαστρέφοντες, και δή και τούς ένθέσμω γάμω Πρεσβυτέρους δια
Α - - Λ - - ν - - - Σ
πρέποντας οι πολλάς κόρας χωρίς άνδρες, γυναίκας δεικνύοντες, και γυναίκας παϊδας έκ
ν ο ν αν Αν Αν 9 ο - α Σ -- - - - Α
τρεφούσας, ών ουκ έστι πατέρα θεάσασθαι, ούτοι τούς ώς αληθώς Θεού ιερείς μυσάτ
" Οι δε δέ καί ή μικρά τών παραδοθέντων αθέτησις και πρός όλην τού
δόγματος επιτρέψαι καταφρόνησιν Σοφόν γε το βήμα τούτο και θεοφιλέστατον, και
μάλιστα προσοχής άξιον, εί, τις πολλάς και παντοίας τάς άθετήσεις τών παραδεδομένων αποτολμά
ποιεσθαι, και, τούτ’ αυτό το τού θεοπνεύστου Παύλου “κατά την παράδοσιν τών άνθρώπων,
ν - - ν ν 1. ν ν -- ν - - - η ν
κατά τα στοιχεία τού Κόσμου, και ού κατά Χριστόν” έντή τού Χριστού Εκκλησία
α - - » ν ν ν - ν αν » - ν ν - γη ν
ιερουργεί, τής ευθείας τρίβου και βασιλικής παρασάγγας όλους αποπλανώμενος και άποπλανών.” Μάτην
δέ, ώς έρικε, τους τοιούτοις ό αυτός Παύλος βοά * Αρα ούν, άδελφοί, στήκετε, και κρατείτε τάς
παραδόσεις,
- ήθ ας έδιδάχθητε, είτε διά λόγου,
- τα ο δε α
είτεάδ δι' επιστολής ήμών” (Β. πρός Θεσσαλ. β΄, 15),
» - Σ) ν -- ο - Λ, αν ν ν ν ν ν
μάτην αύθις ό, αυτός άνακράζει “ Επαινώ δεύμάς, άδελφοι, ότι πάντα μου μέμνησθε, και καθώς παρέ
δωκα υμίν τας παραδόσεις κατέχετε” (Α΄ προς Κορ. ιά, 2) μάτην ό Μέγας Βασίλειος
διδάσκει “τήν αυτήν ισχύν προς ευσέβειαν
ν » "Υ.
έχειν άμφότερα, τάς τε παραδόσεις και την έγγραφον διδα
ν - - ν ν ε ν ν ν - ν κα ν ν ν
σκαλίαν” (περί τού άγ. Πνεύμ. κεφ. κζ') μάτην ό αυτός άναδιδάσκει λέγων: “Δυσωπητικά γάρ πως τά
παλαιά τών δογμάτων, οιονεί πολιά τινι τή άρχαιότητι το αδέσιμον έχοντα” (αυτόθι κεφ, κθ) μάτην
ό Χρυσόστομος εμφαντικώτατα το πών παραδόσεων σεβάσμιον καθιερού λέγων “παράδοσις έστί;
μηδέν πλέον ζήτει” (Ομιλ. δ' εις τήν Β΄ προς Θεσσαλ. επιστολήν) μάτην τέλος και αυτός ο
άοίδιμος Κοραής συνωδά τώ Ουρανοφάντορι Βασιλείω παραινεί λέγων: “Εις τάς επιστήμας ή τέχνας τά
νέα είναι ώς έπι πλέον τα καλύτερα εις την θρησκείαν τα παλαιά μόνα είναι τα καλά, και μόνα το
τέλεια” και ού μόνον τον Ουρανοφάντορα Βασίλειον, αλλά και Τερτυλλιανόν παράγει λέγοντας “Id
verius quod prius, id prius quod ab initio – τούτ' άληθέστερον, όπερ πρότερον τούτο πρότερον, όπερ
άπ’ άρχής” (Προλ. εις τήν Συμβουλήν τών τριών Επισκόπων, σελ. ιστ). Έχώμεθα τοίνυν ευλαβώς
ών σεπτων
των σεπτών τής ημετέρας Ορθοδόξου
της ήμετέ Εκκλησίας δογμά
Ορθοδοξου Εκκλησίας δογματων καιί διδαγμάτων και μη
διδαγματων και μη λό "--
λογω μονω κηρυτ -
Α η ν ν » ν ν ν ν ν ν ν α - ν - -
τωμεν σεβασμίας είναι τάς παραδόσεις, αλλά και έργω ταύτας σεβώμεθα, να μή τις ήμύντό τού θεοφό
ρου Ιγνατίου άναβoήση, λέγοντος “ Οι επαγγελλόμενοι Χριστού είναι, ούκ έξιών λέγουσι μόνον, αλλ'
έξών πράττουσι, γνωρίζονται, έκ γάρ τού καρπού τό δένδρον γινώσκεται. Αμ ε ι ν ό ν έ σ τ ι σιωπάν
και είναι, ή λαλείν και μή είναι.” (Ίδε την σημ. έν$ γ΄ τής ΣΤ΄ έπιστ. Φωτίου)– Ιδία δε
περί τής ιεράς παραδόσεως πραγματεία, σοφώς και θεαρέστως συντεταγμένη, εύρηται έν Εύαγγελ.
Κήρυκι. Έτ. Β΄, σελ. 226–231.
* Κατά μέντους
κανόνω δ δ λί
πρώτους τής Εκκλησίας
δ
αιώνας,
η
ένους
"P
ή της Ρώμης Εκκλησία την τών Αποστολ.
» Π- ν ν ς -- » ν α - » ν ν - ν
ν διδασκαλίαν έτίμα τε και διετήρει, ήν ιδείν έν Ρώμη και ιερείς έγγάμους και υιούς γε Πρεσβυ
τέρων Πάπας γενομένους, πρώτος δε την πών κληρικών άγαμιανό Πάπας Σιρίκιος (385-898) διέτα
ξεν άλλ’ ή διάταξης εκείνη πολλούς εύρούσα τους πολεμίους, ουκ ήδυνήθη παντελώς επικρατήσαι, αλλά
πού μεν ετηρείτο, πού δεκατεφρονείτο μέχρι Γρηγορίου του Ζ' (1073–1080), δς μετά τών άλλων και το
παράλογον τούτο ένομοθέτησε, μηδένα τών Κληρικών έγγαμον είναι, αφορισμώτούς παρ' έγγάμων ιερέων
την θείαν Λειτουργίαν άκούοντας άπειλήσας ("Ορα Κ. Οικονόμου την περί των τριών ιερατικών τής Εκ
κλησίας βαθμών έπιστολιμαίαν διατριβήν, σελ. 198–202 και τον βίον τού Πάπα Σιρικίου έντή τών
Παπών "Ιστ. Τόμ. Α΄, σελ. 141–2 έτι δε και τον Γρηγορίου του Ζ΄ έντε τή αυτή “Ιστ. Τόμ. Β΄ σελ.
424 κ., έξι και έντώ Ευαγ. Κήρυκι, Έτ. ΣΤ', σελ. 241–255). Οίων δε και ήλίκων κακών ή τοιαύτη
τών Αποστολικών κανόνων παράβασις αιτία γέγονεν, άλλοι τε πολλοί πολλάκις ιστορήκασι, και τώντής
αν - ν ν - ν εν - ν α ν
Δύσεως Κληρικών ανήρ διάσημος, ότής έν Πορτογαλλία Σύλβης Επίσκοπος Αλβιος ό Πελάγιος, περί
22
τεσθαι τε και αποστρέφεσθαι παρεσκεύασαν, της Μανού" γεωργίας έναυτους τα σπέρ

ματα κατασπείροντες, και ψυχάς άρτι βλαστάνειν άρξαμένας τον σπόρον τής ευσεβείας
τη των ζιζανίων επισπορά λυμαινόμενο. -
στ". Αλλά γειδή και τους ύπο Πρεσβυτέρων μύρω χρισθέντας αναμυρίζειν αυτοί ού
πεφρίκασιν, Επισκόπους εαυτούς αναγορεύοντες, και το τών Πρεσβυτέρων χρίσμα
άχρηστον είναι και εις μάτην επιτελεσθαι τερατευόμενοι. -
ζ" *Α και αν Α λ Α 2 -- λ -ν Α λ - - Α
ρ έστινός τηλεκαύτην ακοή παρεληφεν άνοιαν, ήν κατατoλμαν οι παράφρονες

-
- - -- Α Α - - -
ούκ ένάρκησαν, τους άπαξ μύρω χρισθέντας αναχρίοντες, και τα τών Χριστιανών
α -- - - ν - -- ν - - ν Α αν -
-
ύπερφυή και θεία μυστήρια εις λήρον μακρόν, και πλατύν έξορχούμενοι γέλωτα; Και
ν - - α ν -- » Α. 1. - ν- Α α - -
τό γε σοφόν τών ώς αληθώς άμυήτων. Ού γαρ έξεστι, φασίν, ιερεύσι τούς τελου
- Α - Α » -------- - ν ν Α ν α Λ -
μένους μύρω άγιάζειν Αρχιερεύσι γάρ μόνος ένομίσθη. Πόθεν ό νόμος, τις
- - » Α - ν Α ν -- Α
δ’ ό νομοθέτης, ποιος τών Αποστόλων, τών Πατέρων δέ; αλλά τών Συνόδων;
ή πού
η που και πότε άσα : τινων
ποτε συστασα, τί δε κρατήσασα
ρατησασ ψήφος;
S , Ούκ
υκ έξ
εξεστιν ιερει μυρω - - -
ν ν - - - - , -, ν ν - - ν - - Λ . ν ο κ.
τά μέσα πού ΠΔ' αιώνος άκμάσας, τάδε φησίν έντώ συγγράμματα αυτού, δ έπιγέγραπται “De planctu
Ecclesiae – Ευχής έργονήν μήποτε τοιαύτην ομόσαι τον Κλήρον άγνείαν, και μάλιστα τον έν Ισπανία
“έκει γάρ οι τών λαϊκών παίδες ού τοσούτου το πλήθός εισιν, όσοι γεοι τών Κληρικών” (Ίδε την περί
τούτου σημ. έντή κατά το 1825 γενομένη Αγγλική μεταφράσει τής τού Mόσχεϊμ. Εκκλ. “Ιστ. Τόμ. Β΄,
σελ. 353-4). Ταύτα δε Κληρικού ανδρός, και Αρχιερέως Δυτικού, κατά τών εν τή. Δύσει Κληρικών
λέγοντος, και αυτών δή τών πραγμάτων τά εκ τής άγαμίας αυτών γενόμενα κακά τραγικώτερόν πως
προσμαρτυρούντων, πώς άν δικαίως Ιάγερος Φωτίου καθάπτοντο, ώς τους λεγιά τους τού Πάπα κακώς
λέγοντος; Ως μήποτ’ ώφελον άγαμοι είναι οι έκτού Κλήρου πάντες ώς δ’ ώφελε κοινή τηρείσθαι μετά
τών άλλων και όE"τών Αποστόλων κανών, ό λέγων: “Επίσκοπος, ή Πρεσβύτερος, ή Διάκο
νος, την έαυτού γυναικα μή έκβαλλέτω προφάσει εύλ αβείας. Εάν δε έκβά
λη, άφ οριζέ σθω επιμένων δέ, καθαιρεί σθω.” Ίδε τον κανόνα τούτον και τις ερμηνείας
αυτού υπό Ζωναρά και Βαλσαμώνος έντώ Συντάγμ. τών κανόνων (Τόμ. Α΄, σελ, 7-9).
" Ο Μάνης, εξ ού οι Μανιχαΐου, κατά τον Γ΄ ήκμασεν αιώνα. Tών δέ τής αιρέσεως αυτού όπαδών
εις εκλεκτούς και ακροατάς διαιρουμένων, οι μεν πρώτοι, οιον ιερείς τινες όντες, άγαμοι τόν βίον διάγειν ώφει
λον μόνος δε τους άκροαταϊς εξήν γυναίκας άγεσθαι. -Ίδε περί τούτου Μελετ. Εκκλ. Ιστ. Τόμ. Α΄,
σελ. 274–278, και Γερμανού τού Πατριάρχου τον περί αιρέσεως Λόγον έντώ Συντ, τών κανόνων (Τόμ.
Α΄, σελ. 340–1) και Mόσχεϊμ. Εκκλ. “Ιστ. Τόμ. Α΄, σελ. 257 κι έξι τής Αγγλ, μεταφρ. ύπό J.
Murdock. – Το δε όνομα τού αιρεσιάρχου τούτου διττώς λέγεται παρά τους Εκκλ, συγγραφεύσι, Μάνης
και Μανιχαίος, κατά δε Mόσχεμ (ένθ. άνωτ) Μανιχαϊος μεν εκαλείτο υπό τών μαθητών αυτού, Μάνης
δε υπό τών άλλων. Το δε “Μανού” ένταύθα ίσως έγέγραπτο Μάνου, έκτής ευθείας Mάνης κατά το
Τιγράνης–άνου άλλ' ανωτέρω ($ ά) Μάνητα είπεν αυτόν, και κατωτέρω ($ ιζ) Μάνεντες λέγει, όπερ
ίσως έγέγραπτο Mάνητες,
* Η παραβολή έκ τού Ματθ. ΠΓ, 24-31. Και
* Τα περί χρίσματος υπό Φωτίου λεγόμενα πάντη πάντως παρηρμήνευσε Μαιμβούργιος, λέγων αι
τιάσθαι Φώτιον τους Δυτικούς, ώς επιτρέποντας τους Πρεσβυτέροις το χρίσμα τελεϊν. Αλλά παντί δή
λον, ότι τούτου πάντουναντίον λέγει Φώτιος, ότι τούς Πρεσβυτέρους άναξίους ήγούμενοι χρειν τούς βα
πτιζομένους, μόνος τους Επισκόποις το έργον τούτο αποδιδόασιν. Δικαίως άρα ό σοφός Βασνάγιος,
και ταύτην Μαμβουργίου την πλάνην ελέγχων, λέγει περί αυτού, ότι άμαθώς πάνυ πεπλάνητα-qu’il
s'est trompe grossièrement. (Hist. de l'Eglise, Tom. Π. φ.327)
τούς βαπτιζομένους σφραγίζειν, ουκούν ουδε βαπτίζειν όλως ούδε ιεράσθαι άρα να
σοι μηδε ήμίτομος ιερεύς, άλλ’ όλόκληρος, εις ανίερον είη κλήρον άπεληλαμένος. Ιερουρ
γει το Δεσποτικόν σώμα και αίμα Χριστού, και τους πάλαι μυσταγωγηθέντας δι' αυτών
καθαγιάζει πώς ούχ άγιάσει μύρω χρίων τους νυν τελουμένους; Βαπτίζει ό ιερεύς,
καθάρσιον δώρον τώ βαπτιζομένω τελεσιουργών πώς, ής τελεσιουργός αυτός υπάρχει
καθάρσεως, αφαιρήσεις αυτού την φυλακήν και σφραγίδα; Αλλ' αφαιρείς την σφρα
γίδα; * μηδ’ ύπηρετεΐν επιτρέψης" τω δώρω, μηδέν αυτώ τινας τελεσιουργείν, να σε
γυμνος όσος ιερεύς ενδιαπρέπων όνόμασι, τής αυτής αυτώ χοροστασίας κορυφαίον δείξη
και Επίσκοπον
- ν ν - -- ν -- - - - - - -
ή. Αλλά γαρ ουχί μόνον εις ταύτα παρανομεϊν έξηνέχθησαν, αλλά και ει τις κακών
- - - ν - - -- - - - ν - -
έστι κορωνίς, εις ταύτην άνέδραμον. Προς γάρ του τους ειρημένοις άτοπήμασι, και το ν
- - Κι αν - Α - - - » - Σν
ιερόν και άγιον Σύμβολον, ό πάσι τους Συνοδικούς και Οικουμενικούς ψηφίσμασιν άμαχον
ν ν Λ Λ - - - ν - - - -
εχει την ισχύν, νόθος λογισμούς και παρεγγράπτους λόγους, και θράσους υπερβολη, κιβδη
ν ν -- - - - - -- - αν -- -
λεύειν έπεχείρησαν (ώ τών του πονηρού μηχανημάτων), το Πνεύμα το άγιον ούκ έκτού
ν ν -- - -- -- - - ν ν 4
Πατρός μόνον, αλλά γε και έκτού Υιού, εκπορεύεσθαι καινολογήσαντες,

θ' ΤΑ - - - - -- - - ν - -- -
. Τίς ποτε τοιαύτην παρά τών πώποτε άσεβησάντων φωνήν ήκουσε βαγείσαν;
- -- η - - - - ν - -- - -
--
Ποιος σκολιός όφις εις τάς εκείνων καρδίας τούτο ήρεύξατο; Τις όλως ανάσχοντοτών
- - - » - - - - ν ν ν - ν - - ν - -
έν Χριστιανούς τελούντων έπι τής άγίας Τριάδος δύο εισάγειν αίτια, Υιού μεν και Πνεύ
- - -- - ν - - - Λ. -, ν ν -
ματος τον Πατέρα, τού Πνεύματος δε πάλιν τον Υιόν, και εις διθείαν τήν μοναρχίαν λύειν,
“Ημ. διόρθ. άντι-“Ούκούν ουδε βαπτίζειν όλως, ουδέ ιεράσθαι άρα να σοι κ.τ.λ." -παρά
τοις άλλοις,
* Ούτως άμεινον Μοντακ. ερωτηματικώς
* Μοντακ. μέν–επιστρέψεις–όπερ διορθοί “επιτρέψεις” άλλ’ άμεινον το έν Τ. Χ–επιτρέψης–
διά τό άπαγορευτικόν μή,
* Περί τής κορωνίδος ταύτης των κακών, ώς κάλλιστα Φώτιος την έντώ Συμβόλω πανάθεσμον προσ
θήκην απεκάλεσε, πλείστοι εισιν οι γράψαντες, και δι' αυτών τών Κυριακών λόγων την αντίθεον αίρε
-- - - - - - -- - - ν -- - ν - - ν
σιν καταπολεμήσαντες. Αλλ' ήμύν περιττον έδοξεν ενταύθα τάς τών άλλων δόξας υποσημείωσαν, και
κρίσεις και επικρίσεις, αυτού Φωτίου, δς πρώτιστα πάντων τον αγώνα τούτον άνεδέξατο, έντε τή παρούση
η - - - - 1 - α ν να ν - η -- - -- ν -- Λ ν -
επιστολή και έντή αμέσως επομένη “πρός τόν Ακυληίας Μητροπολίτην,” λόγοις άκαταμαχήτοις τάς τών
έτεροδοξούντων προφάσεις καταπολεμήσαντος,
ν Φθ
Λ
και την πλάνην αυτών εξελέγξαντος. Την δε τής προ
ν ν ν ν - -- ν -- - - ν - ν -A ν
σθήκης ταύτης άρχήν, και την εντεύθεν προελθούσαν διαφωνίαν τών Ανατολικών και Δυτικών, τις άνα-A - - -
κριβέστερον ιστορήσειεν, ή Θεοφάνης ό Προκοποβίκιος; ή τίς άνδρθότερον ήμύν έρμηνεύσειε τά ύπό τού
άοιδίμου εκείνου Ιεράρχου περί τής διαφοράς ταύτης ιστορηθέντα, ή Ευγένιος ό πάνυ, ό και την αξίαν
ν ν ν Λ ν - ν -- ν - - - - - ν ν -- ν - ν
και την παντοδαπήν παιδείαν και την άλλην αρετήν ουδέν τού “Ρώσσου θεολόγου άπολειπόμενος; Οράτω
τοίνυν, εί, τις περί τούτου άκριβώς βούλοιπο διδαχθήνα, την ύπό μέντού πρώτου Λατινιστί συγγεγραμ
μένην, ύπό δέ τού δευτέρου Ελληνιστί μεθηρμηνευμένην, και υπό Ηλ. Τανταλίδου έν τώΒ΄ Τόμω τών
Παπαστικών ελέγχων έκδεδομένην “Ιστορίαν τής διαφοράς ταύτης έτι δε και Αδάμ Ζουρνικαβίου το
περιώνυμον σύγγραμμα “Περί τής εκπορεύσεως τού αγίου Πνεύματος εκ μόνου τού Πατρός, ” ενώ, ώς
όρθώς φησιν ό Προκοποβίκιος (ένθ. άνωτ.), άπας εξήντληται ό περί τούτου λόγος, και ουδέν υπολείπεται
τους λέγειν βουλομένους άλλά και Παπιστ. έλέγχων Τόμ. Α΄, σελ. 170 κι έξ. Ας δε Ιάγερος άφησε
22 -
ν -- - - ν - -- - -
και μηδέν ήττον τής Ελληνικής μυθολογίας τήν τών Χριστιανών σπαράττειν θεολογίαν,
- - α Α - - - ν ν - » ν ν Α. ν - »
και τής ύπερουσίου και μοναρχικής Τριάδος έξυβρίζειν το αξίωμα; Διά τίδε και έκπο
- - - - -- - α -- - Λ Α
ρευθείη του Υιού το Πνεύμα; Eι γάρ ή έκ τού Πατρός έκπόρευσις τελεία (τελεία δέ,
αν ν Α » - ν Α - - - - - » ν - ν ν -
ότι Θεός τέλειος έκ Θεού τελείου), τίς ή έκτού Υιού έκπόρευσις και διά τίς περιττών
ν -A ν - - Α. 1
γαρ αν ειη τουτο και ματαιον. -
ΣΥ Α Α - - - - - -- ν ν ν -
1.
ί. Έτι δέ, ει έκπορεύεται του Υιού το Πνεύμα, ώσπερ έκ Πατρός, τιμή και όΥιός
-- Α - αν ν ν αν ν Α - ν - » - -
έκτού Πνεύματος γεννάται, ώσπερ έκ Πατρός, να είη πάντα τους ασεβούσιν ασεβή, και
- - -- ν - ν Λ
αιγνώμα και τα βήματα, και μηδέν αυτούς ατόλμητον ύπoλίποντο.

Αν Σ Α δε - Εί ν φ Π - - Π ν ίδ Λ - Σ Λ - α
ια. Σκοπει σε κακενο. Eι γαρ, εν ω του 11ατρος εκπορευεται το 11νευμα, η ιδιοτης

1. Α ν -- α ν Α - » φ - α - - α -- - - - ν Α. -
έπιγνώσκεται αυτού, ώσαύτως δέ, και ένώ γεννάται όΥιός ή τού Υιού, εκπορεύεται δέ, ώς
-- - - - - - Σν ν ν -
ό έκείνων λήρος, και το Πνεύμα έκ τού Υιού, πλείοσιν άρα ιδιότηση διαστέλλεται το
Πνεύμα
μι του Πατρός,
ρος, ήπερ
ηπερ ό Υιός.
Α
9. Κοινών μεν γαρ Πατρί
ρ και Υιώ ή ες
ώ η έξ αυτων
αυτώ ν η ν - ν αν » - ν ν ν
του -
Πνεύματος πρόοδος, ιδία δε τού Πνεύματος ή τε έκτού Πατρός έκπόρευσης, και μην και
- - - ν - - - - -
ή έκτού Υιού. Eι δε πλείοσι διαφοραίς διαστέλλεται το Πνεύμα, ήπερ ό Υιός, έγγυτέ

-λ - - - - - ν
ρω άν είη της Πατρικής ουσίας όΥιός, ήπερ το Πνεύμα. Και ούτως ή Mακεδονίου πάλιν
- - Α ν Λ 2 - » Λ α Α - - ν Α
κατά τού Πνεύματος παρακύψει τόλμα," τό εκείνων ύποδυομένη δράμα και την σκηνήν.
ν ν - Α - ν - - - - ν
ιβ". "Αλλως τε δέ, ει πάντα τα κοινά Πατρός και Υιού και τού Πνεύματος πάντως
α - Α α - Α - Α. - ν "Α - - α Λ
υπάρχει κοινά, ώς το Θεός, το Βασιλεύς, το Δημιουργός, το Παντοκράτωρ, το ύπερούσιον,

- α - - Α - Α - Λ α - - ν Α ν
το άπλούν, το άσχημάτιστον, το άσώματον, το άόρατον, άπλώς τά άλλα πάντα, κοινών

- - - α - Α -- ν -
δε Πατρός και Υιού ή τού Πνεύματος εξ αυτών πρόοδος, και έξι έαυτού άρα έκπορευθήσε
- - - και ν Σν » - α - - ν -- - ν Λ αν » - -
ται το Πνεύμα και άρχή έσται αυτό

-- 3
έαυτού, και αίτιον άμα και αιτιατόν, όπερ ουδ' οι - Αν
τών Ελλήνων μύθοι άνεπλάσαντο.

ν - ν Α ν - -- - » - Λ --
ιγ. Αλλά και ει μόνου Πνεύματός έστι το εις άρχάς αναφέρεσθαι διαφόρους, πώς
ν - - - ν » -
ουκ έστι μόνου Πνεύματος το πολύαρχον έχειν άρχήν,

ν φ, - - Α - ν - Λ
ιδί. Έτι δέ, ει εν οις Πατρί και Υίω κοινωνίαν έκαινούργησαν, το Πνεύμα τούτοις
φωνάς, νύν πρώτον λέγων Φώτιον την Δυτικήν έλέγχειν Εκκλησίαν, ουδέν περί τούτου έντή πρώτη
προς τον Πάπαν επιστολή γράψαντα, ταύτας έντους έμπροσθεν (επιστ. Α΄, 8 γ' σημ) αρκούντως έδει
ξαμεν ουδέν άλλο ή λόγους ματαίους ούσας. Αλλ’ ένταύθα και τούτο προσσημειούμεν, ώς τώ αυτώ κατά
Φωτίου χρήται σοφίσματα και ό την γενικήν Ιστορίαν τής Καθολικής (δήλονότι Δυτικής) Εκκλησίας
/β συγγράψας ":
Αββάς και ούτος, τας αυταίς τώ"Αββά Παγέρω λέξεσιν άνυψών το μέγα, ώς
αυτός ο εται, κάτά Φωτίου τρόπαιον. Επειδή δε άμφοτέρων αι ιστορία την αυτήν μεν φέρουσα χρονο
λογίαν έκδόσεως (1844), τάς αυτάς δε περί τούτου λέξεις, δήλον μέν έστιν, ώς άτερος έκθατέρου ελευθέρως
πάνυ αντέγραφε, χαλεπόν δε διαγνώνα τον αντιγράφοντα– Όρα Hist, Univers. de l'Eglise Catholique
par l'Abbό Rohrbacher, etc. Tom XII. φ. 209.
* Τούτοις παρατίθει τά έν$ ζ" και λά τού περί τής τού άγ. Πνεύμ. μυσταγωγίας λόγου, έκδ. Ερ
γενροθέρου,
* Κατά τούτου ή Β οικουμ. Σύνοδος έν Κωνσταντινουπόλει συνήλθεν. Ίδε τής ΣΤ΄ Επιστ. $ ί.
* Ίδε και τού περί τής τού άγ. Πνεύμ. μυσταγ. λόγου και στ".
- ν - ν ν - -- η
άποτειχίζουσι, Πατήρ δε κατ' ουσίαν Υίω, άλλ' ού κατά τι τών ιδιωμάτων εις κοινωνίαν
- - -- ν -- Ι
συνάπτεται, της κατ' ουσίαν άρα συγγενείας το Πνεύμα περιορίζουσιν

- α - - - Α -- - - - --
ιέ, Ορας, ώς μάτην ουτοι, μάλλον δ' εις πρόχειρον θήραν τών πολλών, το τών
- α - Α. ν -- - - - ν ν
Χριστιανών έαυτούς έπέθεσαν όνομα; "Εκπορεύεται το Πνεύμα τού Υιού. Πόθεν ήκουσας
- » -- ν - ν Λ - Αν
τούτο; Εκ ποίων Ευαγγελιστών τήν φωνήν έχεις ταύτην ; Ποίας Συνόδου το βλάσφη
μον τούτο βήμα,
ν - - α - ν - - - ν
ιστ. Ο Κύριος και Θεός ήμών φησίν " Το Πνεύμα, ο παρά τού Πατρός έκπορεύε
-- - ν -- - Αν Α - - -- Α Α ν -- - -
ται” οι δε τής καινής ταύτης δυσσεβείας πατέρες, το Πνεύμα, φασίν, ό παρά τού Υιού
ν - 2 Α » Λ ν ς - ν α - - ν Α"
έκπορεύεται. * Τις ού κλείσει τα ώτα πρός τήν ύπερβολήν τής βλασφημίας ταύτης;
- - "Α - α Αν Α 3 ν
Αύτη κατά τών Ευαγγελίων ίσταταιΠ πρός τάς άγίας παρατάσσεται

Α Αθ -
Συνόδουςθ λτούς
- ν Α Α - Α. Α - 1. ν
μακαρίους και άγιους παραγράφεται Πατέρας, τον μέγαν

Λ Λ - - - 4
ανασιον, τον εν θεολογία
-
περιβόητον Γρηγόριον, τήν βασίλειον τής Εκκλησίας στολήν, * τον μέγαν Βασίλειον, το
-------- -- ν Α Α - -- Α Α - α -- - ν 5
χρυσούν της Οικουμένης, στόμα, τό τής σοφίας πέλαγος, τόν ώς αληθώς Χρυσόστομον,
- Α. Αν ν -- ΚΑ - - ν. Αν α - - α Α - » Λ
Και τί λέγω τον δείνα ή τον δείναι; Κατά πάντων όμού τών άγιων Προφητών, Αποστό
- Α. - - - - - α Αν
λων, Ιεραρχών, Μαρτύρων, και αυτών τών Δεσποτικών φωνών, ή βλάσφημος αύτη και
Αν 6 ν
θεομάχος" φωνή έξοπλίζεται,

--
" Τούτο αυτολεξεί σχεδόν εκτίθεται και έντώ περιτής τού άγ. Πνεύμ. μυσταγωγίας. Λόγω ($ λδ).
* “Έστιν ούν κατ' αυτών όξύ και άφυκτον βέλος και πρό τών άλλων απάντων ή Κυριακή και θηρίον
“ άπαν και πάσαν άλώπεκα καταβροντώσά τε και εξαφανίζουσα φωνή. Τις αύτη; Το Πνεύμα έκ τού
“Πατρός ή λέγουσα έκπορεύεσθαι. Εκτού Πατρός όΥιός το Πνεύμα έκπορεύεσθαι μυσταγωγεί και σύ
“τελεστήν
καΠ
άλλον έπιζητες, δι' ού τελεσθήση, μάλλον δε συντελεσθήση την ασέβειαν, και μυθολογείς το
- Λ - - - 11 ν α
νεύμα προέρχεσθαι τού Τιού;” (Λόγ. π. τ. τ. άγ. Πν, μυσταγ. § β’)

κα
* Και τούτο έν § έ τού αυτού Λόγου πλατύτερον έκτιθέμενον ώδε τελευτά “ Εδογμάτισεν ευθύς τών
ν - - - - α ν ν α ν ν - - αν 1. - - ν ν -
να
οικουμενικών
δέ
και --άγιων επτά Συνόδων ή δευτέρα το Πνεύμα το άγιον έκτού Πατρός έκπορεύεσθαι διε
----- α Α α ν - ν α ν ν - ν ο αν - 2 -
έξατο ή τρίτη έβεβαίωσεν ή τετάρτη, σύμψηφος ή πέμπτη κατέστη συνεκήρυξεν ή έκτη έπεσφρά
“γισε λαμπρώς (σ. γρ. λαμπρούς) αγωνίσμασιν ή έβδόμη καθ' εκάστην αυτών έστι περιφανώς καθο
“ράν παρβησιαζομένην
-- θ Σε δε
την ευσέβειαν,
- δ
και το Πνεύμα
δίδ Ε
τού Πατρός, άλλ' ούθτού Τιού, θεολογούμενον
Δ
έκ ν » - - ν - ν ν - ν
πορεύεσθαι. Σε δε τις αγέλη δυσσεβούσα μετεδίδαξε; τίς τών άντινομοθετούντων τώ. Δεσπότη κατα
“πεσεν εις άθέσμους δόξας ύπηγάγετο; *
* Ούκ οίδ’ άνθ’ ότου Μοντακ. γραπτέον είναι εικάζει–στύλην
* Πολύς έστι Φώτιος έντώ θαυμάζειν και εξυμνεϊν τόν ώς αληθώς θαυμαστόν Χρυσόστομον. Ούτω
εις τας “Συναγ. και αποδ.” αποκαλεί αυτόν–έν άγιος και Αρχιερεύσιν ασύγκριτον-τόντή άγία Τρι
άδι αγαπητόν πανίερον Χρυσόστομον–τον σωτήρα τού Κόσμου τίμιον Χρυσόστομον-τόν θείον Ιωάν
νην–τόν τών Αγγέλων ύπέρτερον πανάγιον Χρυσόστομον–τόν τών Αγγέλων κρείττονα-τόν ήλιον και
φωστήρα τών άνθρωπίνων ψυχών, τον άγιώτατον Χρυσόστομον–(Ίδε κατωτέρω ένταϊς Συναγ. και αποδ.
τα ερωτήματα). Ενδετή Μυριοβιβλω (κώδ. 174) τάδε περί Χρυσοστόμου λέγει: “Δι' όμοι και άει
" θαυμάζειν έπεισε τον τρισμακάριστον άνθρωπον εκείνον, ότι άει και εν πάσιν αυτού τους λόγους
“ τούτο σκοπόν έποιείτο την ώφέλειαν τών άκροατών τών δ’ άλλων ή ουδόλως έφρόντιζεν, ή ώς έλά
“χιστον, κ.τ.λ. *
" "Ημ. διόρθ. άντι-θεόμαχος–έντε Τ. Χ. και παρά Μοντ. και Μιγν– Ούτω και κατωτέρω ($ ζ"
και ιθ) γραπτ. θεομάχον άντι θεόμαχον.
ζ" Τ Π Υ: - » -- - ν Λ. - Πό ν η Α Σ) Λ -A -
ις . 1 ο 11νευμα εκ του αιου εκπορευεται ; 11οτερον την αυτην εκπορευσιν, η της

ν ν ν ν » Λ -- ν -- α Λ -- κ
πατρώας αντίθετον; Eι μεν γαρ τήν αυτήν, πώς ού κοινούνται αι ιδιότητες; ας και
ν α ν ν ς - - Α » "A - Α » Α
μόνας ή Tριάς Τριάς είναι και προσκυνείσθαι χαρακτηρίζεται; Eι δε εκείνης αντίθετον,

- - - Σ Α 1 Α 2 -- - ν ν Α - -
πώς ήμύν ού Μάνεντες" και Μαρκίωνες" τω βήματα τούτω προκύπτουσί, τήν θεομάχον
ν Α -- - - -- ν - - ν
πάλιν κατά του Πατρός και του Υιού γλώσσαν προτείνοντες, -
- - ν - -- - ν - Α - ν -
ν
ιή. Πρός δέιγε τους ειρημένος, ει έκτού Πατρός μεν όΥιός γεγένηται, το δε Πνεύμα
- - - - - - - Α α ν Α. » - » Α. - Ν. Μ. - Α
έκτού Πατρός και του Υιού εκπορεύεται, ώς εις δύο αιτίας αναφερόμενον, ουδε το σύνθετον
-- Αν
είναι διαδράσειεν.
ν Α η - - α η Α Α ν ν -- - ν.
-
ιθ. Έτι δέ, ει έκ του Πατρός όΥίος γεγένηται, το δε Πνεύμα έκ τού Πατρός και
- - - Α ν α ν - - 'Α - - ν » - 3 -
του Υιού εκπορεύεται, τίς ή καινοτομία τού Πνεύματος, μή και έτερόν τι αυτού έκπεπορεύσθαι;
Αν ν - - Α ν - ν Α - Αν
ώς συνάγεσθαι κατά την εκείνων θεομάχον γνώμην μή τρεις, αλλά τέσσαρας, τάς ύποστά
-- Α -- Α » -- ν Α -- Αν
σεις, μάλλον δ' άπείρους, της τετάρτης αυτούς άλλην προβαλλούσης, κακείνης πάλιν
- ν Α -- ν ν α ν Λ, - ν 3
έτέραν, μέχρις άν εις την Ελληνικήν πολυπληθίαν έκπέσωσιν;
Π ν δέ Α Α Σν Α ν Π - -- - -- - » α α -
ρος σε γε τους ειρημενους κακεινο αν τις επισκοπησειεν, ως, ειπερ η του 11νευ
Κ .
Π - δ Σ εν ξ λ Α
- ν Π Α ν ν -- -- - η -
ματος εκ του 11ατρος προοοος εις υπαρξιν συντέλει, τι συνοισει τω 11νευματι η εκ του
- - ν Λ -- -- Λ, ν αν Αν Α -
Υιού έκπόρευσης, της Πατρικής αρκούσης εις ύπαρξιν; Ούγάρ τις εις έτερόν τι τών περί
- -- Α Α - ν Α. --
την ουσίαν συντελεϊν κατατoλμήσειε λέγειν, πάσης διπλόης και συνθέσεως της μακαρίας
- Α » ιν Α α » - Α
και θείας εκείνης φύσεως ώς απωτάτω κειμένης

ν ν - - - αν κ 2. - -- --
α
κά. Χωρίς δε τών ερημένων, ει πάν όπερ, μή έστι κοινόν τής παντοκρατορικής και
Α - α -- η- ν - Λ. 1. ν - - ν ν - - -- Αν
όμοουσίου και υπερφυούς Τριάδος, ένός έστι μόνου των τριών, ούκ έστι δε ή τού Πνεύ
'Α - - - - - ν - - Α -- --
ματος προβολή κοινόν των τριών, ένός άρα έστι μόνου

- Κ
των τριών. Πότερον ούν, έκ τού
Α » Α - - - - -- » » ν ν Α
Πατρός φήσουσιν εκπορεύεσθαι το

αν -
Πνεύμα; Υ:
Ε δε "Α
Και πώς ούκ έξομόσονται
εθ
την φίλην
- 4 Α - ν » -- - ν ν » - ν - - - α -
αυτος και καινην μυσταγωγιαν; Eι οε εκ του γιου, τι μη κατ αρχας εααρρησαν αυτων
Λ ν Α Α - "Α -- Α. ν
όλην έκκαλύψαι την θεομαχίαν, ώς oύ μόνον τον Υιόν εις τήν τού Πνεύματος προβολήν
Λ -- -
" Γραπτέον, ομαι, Mάνητες κατά τα προσημειωθέντα ($ έ), ει μή τις βούλουτο και τρίτην τού όνόμα
ν » - - - κε ν -η -- »-
τος τούτου ευθείαν ύπονοείν “Mάνεις,” όπερ άτοπον.

* Μαρκίωνό Σινωπεύς κατά τον Β΄ ήκμασεν αιώνα, γενόμενος δε μαθητής τού αιρεσιάρχου Κέρδωνος,
πολλά και ανόσια κατά των θείων Γραφών έτερατεύσατο και το βάπτισμα δις και τρις επανελάμβανε,
και τον Ιησούν Χριστόν αοράτως και άκαταλήπτως εξ ουρανού κατελθείν έλεγε, και άλλα τοιαύτα έλη
ρώδει περί ών δρα Μελετ. Εκκλ. “Ιστ. Τόμ. Α΄, σελ. 206–7 και Mόσχεμ Τόμ. Α΄, σελ. 184–6 τής
Αγγλ. μεταφρ. ύπό J. Murdock, 1841.
* Και τούτο αυτολεξεί σχεδόν έντώ π. τ. τ. άγ. Πν, μυσταγ. Λόγω εκτέθεται, εν ταις δε τελευτών
ταϊς ύθ
ν
λέξεσιν θμέχρις
ί
άν και τής Ελληνικής
ρ,
ας
υπερελάσωση πολυθείας “ όθεν εικάζω γραπτέον είναι και-- » ν- και -1)
ένταύθα “πολυθείαν” άντι “πολυπληθίαν.
* Ημ. διόρθ. άντι-και κοινήν–παρά τους άλλους. Αλλά και εν $ λστ τού π. τ. τ. άγ. Πν, μυσταγ.
ν -- » ν ν η - Α Α. ν ν ν - ν ν α ν -- - - -
Λόγου, δς αυτολεξεί τα έντή παρούση περιέχει, την αυτήν ευρίσκω γραφήν “καινήν. * Τελευτάδε ή πα
ράγραφος εκείνη έντας δε ταις λέξεσιν: “ να μη μόνον τους ήσεβηκότας εξ αιώνος κρύψωσιν, αλλά και
τών μεμηνότων ελέγχωνται μανικώτεροι. *
-- - - - Α -- -- ν - -
έγκαθιστώσιν, αλλά και του Πατρός ταύτην αφαιρούνται, οις ακόλουθον δήπου και την
- - - αν ν - - - 1 -- ν - - -
γέννησαν τη προβολή συμμετατιθέντας, μηδέ τον Υιόν" έκ τού Πατρός, αλλά τον Πατέρα
- Σ - - - - αν ν - ν ν ν ν - -
τερατολογείν έκ τού Υιού γεγενήσθαι να μή τών δυσσεβούντων μόνον, αλλά και τών
Α - Αν
μαινομένων ώσι πρωτοστάται.

αν ν - Αν - - ν - ν
β λκβ. Όρα
"Ε
δε κάντεύθεν κατάφωρον
θ
αυτών
λέ
το δυσσεβές και ανόητον δεικνύμενον
- ν αν Α - - 1. -- Α - α - -
ουλημα. πει γάρ άπαν, ό θεωρείται και λέγεται έν τή παναγία και όμοφυεϊ και
α Λ - -λ ν - - - α - - ν - -- α ν - ν
ύπερουσίω Τριάδι, ή κοινόν έστι πάντων, ή ενός και μόνου των τριών ή δέ τού Πνεύ
- Σν Α » » - - α » ν - - - ν αν
ματος προβολή ούτε κοινόν έστιν, άλλ’ ούδ, ώς αυτοί φασιν, ένός και μόνου τινος (λεως
-- - - ν - » - » Α Α - - Α. » ν αν -
δε ήμύν εί, και εις τας εκείνων τρέποντο το βλάσφημον κεφαλάς), ούκ άρα όλως έστιν
- -- Α. Α α - Λ.
έντή ζωαρχική και παντελείω Τριάδι ή τού Πνεύματος προβολή,

ν - ν -- - Σν 1. - ν Α -- - - ν Α
κγ. Και μυρία άντις, τήν άθεον αυτών γνώμην διελέγχων, τους ειρημένους επιμετρή
«A -- » -- α Α. » - - -- -- ν Σ -- Α - Α - αν
σειεν, ά τής επιστολής ό νόμος ούκ έά νύν έντάττειν, ουδέ παρατίθεσθαι. Διό και άπερ
ν - ν. » Α" - - - - - - -- ν
ειρητα στοιχειωδώς τε και έντύπω απηγγέλθησαν, τών κατά μέρος ελέγχων και τής έν
- Α -- - » - - Α" -
πλάτει διδασκαλίας, Θεού διδόντος, εις τήν κοινήν ταμιευομένων συνέλευσιν.

δ΄ Α - -- - - -- ν 1. - ν Α ν Α. ν
κδ. Ταύτην την ασέβειαν οι τού σκότους εκείνοι Επίσκοποι (Επισκόπους γαρ
α ν Α. - ν - - 2 - ν Α
εαυTOυς έπεφήμιζον) μετά τών άλλων αθεμίτων εις - Βουλγάρων έθνος ένέσπειραν
ς - Α - - ν α ν » - ν Α - - - -
Ηλθεν ή τούτων φήμη εις τας ημετέρας άκοάς έπλήγημεν διά μέσων τών σπλάγχνων
Λ Α α ν - ν - Α - -- » - ν »- α - - -
καιρίαν πληγήν, ώς εί τις τά έκγονα τής κοιλίας αυτού κατ' όφθαλμούς ίδοι ύπό έρπετών
- ν Α 3 - - ν -- ν ν - -
και θηρίων σπαρασσόμενά τε και διασπώμενα. Και γαρ οίς κόποι και πόνοι και ιδρώτες
- ν -- - Α - Α Λ, Α -- -
εις την εκείνων αναγέννησίν τε και τελείωσαν κατεβλήθησαν, αναλόγως αυτούς συμπεσεΐν
ν Λ ν Λ 4 - - - -- - - » ν
αφόρητον την λύπην και την συμφοράν, τών γεννημάτων παραπολλυμένων, εξεγένετο.
Α. αν ν 1 Α » - - Α Λ -ν - -- -
κέ. Ούτω γάρ έθρηνήσαμεν επί τω συνενεχθέντα παθήματα, όσον χαράς έπληρώ
θημεν, τής παλαιάς πλάνης απαλλαγέντας αυτούς θεασάμενοι,
ν » » » Α ν -- - - - - - ν -- - -
κστ". Αλλ' εκείνους μεν έθρηνήσαμέντε και θρηνούμεν, και ανορθωθήναι τού πτώ
- - - ν - - - αν 1 ν - ν ν ν --
ματος, ού δώσομεν τους όφθαλμούς ημών ύπνον, ούδε τους βλεφάρους νυσταγμόν, έως άν
ν ν - - ν ν - - - - -- - ν
αυτούς εις τό τού Κυρίου, κατά το δυνατόν ημίν, εισελάσωμεν σκήνωμα.
* Ούτω Μοντακ. όρθώς ένδεT. X–τού Τιού.

* Ημ. διόρθ. ή τής προθέσεως προσθήκη, έλλειπούσης παρά τοις άλλοις ή γραπτέον κατά Δοτ'–τώ
Βουλγάρων έθνει–διά την έντώ βήματι πρόθεσιν,
* Ημ. διόρθ. άντι-παραρασσόμενα-παρά Μοντακ, ώς δήλον έκτών έφεξής ($ κζ') “τοσούτοις και
τηλικούτοις σπαραγμούς διασπαράξαντας.” Ομοία δ’ έστιν ή παραβολή τή τού Mόσχου (Ειδύλ.
Δ΄, 11–26)
"Ως δε τ’ οδύρεται όρνις έπι σφετέροισι νεοσσούς
"Oλλυμένους, ούς τ' ανος όφις έτι νηπιάχοντας
Θάμνους έν πυκνούσι κατεσθίει, κ.τ.λ.
* Ίδε Προλ. $ λζ, και έντους εξής τής προς τον Αρχοντα Βουλγ, επιστ. $ ά σημ.
- "Α ν Αν - ν ν Α 1 ν ν - - - ο
κζ". Τούς δε νέους της αποστασίας προδρόμους, τούς θεραπευτάς τού αντικειμένου,
- Λ Α" ν - - ν - "Α - - Α
τούς μυρίων ενόχους θανάτων, τους κοινούς λυμεώνας, τούς το άπαλόν εκείνο και νεοσύ
"Α - Α - -
στατον εις την ευσέβειαν έθνος τοσούτοις και τηλικούτοις σπαραγμούς διασπαράξαντας,
Α ν - - - - - - - Α - 3 » -
τούτους τούς απατεώνας και θεομάχους Συνοδική και θεία κατεκρίναμεν ψήφων , ού νυν
- - Α. - ν - --
αυτών την απόφασιν καθορίζοντες, άλλ’ έκτών ήδη Συνόδων και Αποστολικών θεσμών
ν Αν -- - -
την προωρισμένην αύτους καταδίκην ύπεκφαίνοντες, και πάσι ποιούντες έπίδηλον,

- - - - - - ν ν
κή. Πέφυκε γάρ το ανθρώπινον ούχ ούτω τας παρελθούσας τιμωρίας ασφαλίζε
α - α - Α - - - α - ν α -
σθαι, ώς ταϊς όρωμένας σωφρονίζεσθαι και τών φθασάντων υπάρχει βεβαίωσης ή τών
1. ν Λ, Ν. 4 Λ - - - Α αν
ένεστηκότων συμφώνησις.
έλ Χ
Ούτω διό” τούτους επιμένοντας
ν θ Κ
αυτών τη πολυτρόπω πλά
1. - ν ν 5 » ν - - - - -- α ν
νη πασης αγελης Χριστιανων εκκηρυκτους εποιησαμεθα. αι γαρ και ο των αγίων

-- ν - ν. - - 6 ν - Σ) -- ν Α -- Α"
Αποστόλων τέταρτος και έξηκοστός" κανών τους έντους Σάββασι νηστείαν επιτηδεύον
-- Α
τας ώδέ πως αποβραπίζων φησίν

Α α ν - ν ν
κθ. "Eί τις Κληρικός εύρεθεί η τήν Κυριακήν ή μ έ ρ α ν νη

Α -λ - - - - α Α Λ -
στεύων ή το Σάββατον, πλήν τού ενός μόνου, καθαιρεί σθω

ν -- - ν Α »- - - α -
ει δε λαϊκός είνη, αφοριζέ σθω. Ναι δή και ό τής άγίας και οικουμενικής
Α - ν - ν
έκτης Συνόδου πέμπτος και πεντηκοστός κανών, ούτω πως αποφαινόμενος,

» ο κ. ν. ν Α ν ν - - Α ν - -- α ν - --
λ. Επειδή μεμαθήκαμεν τούς έν τη "Ρωμαίων πόλει έντας άγίας τής Τεσσαρα

ο κ. - ν - - ν Α ν ν - ν
κοστής νηστείας τους ταύτης Σάββασι νηστεύειν παρά την παραδοθείσαν Εκκλησια
ν ν ν - ν αν - "Α α
στικήν ακολουθίαν, έδοξε τή άγια Συνόδω, ώστε κρατεΐν και έπι την "Ρωμαίων Εκκλη
ν » Α - Α - Α ο κ. ν - α -
σίαν άπαρασαλεύτως τον κανόνα τον λέγονται Eί τις Κληρικός εύρ εθεί η
- - Α. - Α -A - - - - -
τη Αγία Κυριακη νηστεύω ν, ή το Σάββατον, πλήν τού γενός

- Α ν -- - --
και μόνου, καθαιρείσθω ει δε λαϊκός είνη, αφοριζέ σθω.”
Α
" Τήν τής “Ρώμης Εκκλησίαν άποστήσεσθαι μέλλουσαν τής Ορθοδοξίας, έξιών έκαινοτόμες και ένεω - -- -
τέριζε, προβλέπωνό πανίερος Φώτιος, όρθώς τούς εις Βουλγαρίαν αποστόλους τού Πάπα προδρόμους
τής αποστασίας αποκαλεί
* Τούτο Μοντακ. μεθερμηνεύει Λατινιστί “Antichristi administros” (= τού Αντιχρίστου θεράποντας),
την Μετίου μετάφρασιν “adversari” (=αντιπάλου) ού παραδεχόμενος. Και θαυμαστόν το τού Ταγέρου,
ότι, τοιούτου τίτλου τώ Πάπα προστιθεμένου, ού διέρρηξε τα ιμάτια αυτού, κατά τε Φωτίου και
Moντακουτίου διαμαρτυρόμενος, ώς βλασφημησάντων. Αλλά και Δοσίθεος ένTόμωΧαράς (σελ. ή) λέγει
ν - αν αν ν - ν ν ν ν ν ν - 1 Α ν» αν ν ν
περί τούτου “όθεν τους όνομάζει αρχηγούς αποστασίας και του Αντιχρίστου λειτουργούς.” Όρα δε και
Πέτραν Σκανδάλου ύπο Ηλ. Μηνιάτου, σελ. 36 και μάλιστα τούτοις παρατίθει τά υπό τού αοιδίμου
Κοραή έντή Συμβουλή των τριών Επισκόπων διά μακρών σημειωθέντα (σελ. 61, σημ. 65),
* Ίδε προλ. $ λθ'.
* Ίσως έγέγραπτο–ούτω δή–ού γάρ επιτακτικόν, αλλά προτακτικών συνήθως το διό
- --
* Εκκηρύττους–παρά τοις άλλοις,

* Ο κανών ούτος έντισι μέν τών εκδόσεων ΕΔ τάσσεται, έντισι δε ΕΣΤ". "Ορα Πηδάλιον ένσελ.
46 καί Σύνταγ. πών καν, έν Τόμ. Β΄, σελ. 84.
ν - - - - - --
" "Ορα και τούτον τον καν, και τάς έρμηνείας Ζωναρά, Βαλσαμώνος, και Αριστηνού έντώ αυτώ
Συντάγμ. Τόμ. Β΄, σελ. 434.
-
λά. Αλλά γειδή και ότής έν Γάγγρα Συνόδου περί τών τον γάμον βδελυσσομένων
Αν - - ανα ν Α - Α - α
κανών τέταρτος ταύτά φησιν “ Eί τις διακρίνοιτο παρά Πρεσβυτέρου γεγαμηκότος, ώς

ο κ. ν - Α » - - Αν » - Σν ν» 1
μή χρήνα, λειτουργήσαντος αυτού, προσφοράς μεταλαμβάνειν, ανάθεμα έστω.
- - α - -
"Ωσαύτως δε ψήφον όμόφωνον φέρει κατ' αυτών και ή έκτη Σύνοδος, τούτον αναγρά
- Α θα - και - - Α Σ ν -- - Α. ν
φουσα τον τρόπον

εις Αν
Επειδή έντή "Ρωμαίων Εκκλησία έντάξει κανόνος παραδεδόσθαι
- - Α -λ ν - Α
οο
διέγνωμεν, τούς μέλλοντας, Διακόνου ή Πρεσβυτέρου άξούσθαι χειροτονίας καθομολο
- Αν - - - - α - - ν Σ) -
ανα
γεν, ώς oύκέτι τας αυτών συνάπτονται γαμεταϊς, ήμες τώ αρχαίω εξακολουθούντες
Λ - Φ - - - - - - - - Α
ο κ.
κανόνι τής Αποστολικής ακριβείας και τάξεως, τά τών ιερών ανδρών κατά νόμους συ
Α - - - - - Α - Σ) -- ν - ν
κα
νοικέσια και άπό τού νύν έβρώσθαι βουλόμεθα, μηδαμώς αυτών την πρός γαμετάς
Α" Λ -λ -- - ν ν -- - » Α - - -
κα
συνάφειαν διαλύοντες,
λί
ή αποστερούντες
"Ω ν άξ αυτούςθη
τής προς αλλήλουςΔκατά
αΟι
καιρώνγτον ν α - ν Λ -λ --
προσηκοντα ομιλιας. στε, ει τις αξιος ευρεση προς χειροτονίαν Διακονου η απο
ας ν φ - - » - - -- - ν Αν -
ανε
διακόνου, ούτος μηδαμώς κωλυέσθω έπι των τοιούτον βαθμόν έμβιβάζεσθαι, γαμετή
- Α. ν - -- - α -
κα
συνοικών νομίμων μήτε μήν έν τω τής χειροτονίας καιρώ απαιτείσθω όμολογείν, ώς
Λ - - ν ν α - - - -
εια
αποστήσεται της νομίμου προς την οικείαν γαμετήν όμιλίας να μή εντεύθεν τον έκΘεού
Αν - - ν - Σ) - ν Αν Α 1 -
ο ο
νομοθετηθέντα και εύλογηθέντα τη αυτού παρουσία γάμον καθυβρίζειν έκβιασθώμεν,
-- -- - - Α α - αν ν -
σε
τής τού Ευαγγελίου φωνής έκβοώσης ο ύς ό Θεός έζευξεν, άνθρωπος μ ή
ν - - 9 Λ - Α - - » -
τα
χωριζέτω και του Αποστόλου διδάσκοντος τίμιον τον γάμο ν έ ν πάσι
- ν Α » ν Α - Α. ν Α. -
σε
καί τήν κοί την αμίαντον και, δέδεσαι γυναικί; μή ζήτει λύ
ν ς Α - - - - Α Α ν -
«Ο
σιν.
ν Αν
Eί τις oύν τολμήσει, παρά τους Αποστολικούς κανόνας κινούμενος, τινά τών
Αν Α -λ - -λ - - » -- - - -
εια
ιερωμένων, Πρεσβύτερον, φαμέν, ή Διάκονον, ή Υποδιάκονον, αποστερείν τής πρός τήν
Α -- α Α ν
ανε
νόμιμον γυναίκα συναφείας τε και κοινωνίας, καθαιρείσθω. Ωσαύτως και εί τις Πρε
Λ -λ Α ν - -- Αν ν
α
σβύτερος ή Διάκονος την αυτού γυναίκα προφάσει ευλαβείας έκβάλλει, αφοριζέσθω
έπιμένων δέ, καθαιρείσθω.”
ν Αν - α α -
-
λβ. Η δε κατάλυσις τής πρώτης εβδομάδος, και ό άναμυρισμός των ήδη βεβαπτι Α ν
σμένων και μεμυρισμένων, ουδέ κανόνων, ομαι, δεήσεται εις κατάγνωσιν, αυτόθεν και μό
- Α - -
νης τής διηγήσεως πάσαν υπερβολήν έκνικώσης δυσσεβήματος,

ν » - -- ν α - -- Α - ν αν - -
α
λγ. Ούμήν αλλά και ή κατά τού Πνεύματος, μάλλον δε καθ' όλης της άγίας Τριάδος,
ν -- Α -λ ν --
υπερβολήν ούλείπουσα βλασφημία, κάν μηδέν έτερον είη τών προειρημένων τετολμημέ
Σ -- - ν Α - -- -
νον, έξαρκεί και μόνον μυρίους αυτούς ύπαγαγεΐν αναθέμασιν,

Α ν - - ν - --
-
λδ. Τούτων την γνώσιν και είδησιν κατά το παλαιών της Εκκλησίας έθος ανενεγ
- - ιν » ν -- Α Σ) ν -
κεϊν τη
θ
υμετέρα εν θΚυρίω άδελφότητι
Α δ
έδικαιώσαμεν και προθύμους και συναγωνιστάς
» - -- - -- - ν - - - - ν - -
γενέσθαι έπι τη
και δεόμεθα καικαθαιρέσει
μη λιπείντών
τη δυσσεβών τούτων και αθέων κεφαλαίων δι’
παραινουμέντε
ών έ Λ ν - α - - -
ί μή λιπείν την πατρώαν τάξιν, ήν ύμάς οι πρόγονοι, δι’ ών έπραξαν,

Α
μι
Α 3 -- ν -- - -
κατέχειν παραδεδώκασιν , αλλά σπουδή πολλή και προθυμία άνθ’ ύμών τοποτηρητάς
" Αυτόθι. Τόμ. Γ'. σελ. 103.

* Αυτόθι. Τόμ. Β΄, σελ. 383-7.
* Δημοσθένειον τούτο ούτω γάρ κάκείνος έλεγε τους Αθηναίος και μη παραχωρείν, ω άνδρες Αθη
23
178 - ΦΩΤΙΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠ.
α Λ, - -- 1 ν ν α Α » Α Α -- ν ν -
τινας έλέσθαι αποστείλα," άνδρας το ύμέτερον επέχοντας πρόσωπον, ευσεβεία δε και

α Α. - ν - Αν α -λ ν ν -------- - -
ιερωσύνη και λόγω και βίω κεκοσμημένους ώς άν, την άρτιφανή τής ασεβείας ταύτης
- ν κ » - - » ν α ν Σ) ν
έφερπύσασαν γάγγραιναν έκ μέσου της Εκκλησίας ποιησώμεθα και τούς έκμανέντας

Α Σ - ν - ν ν Σν - Σ) -
τοσαύτην έπισποράν πονηρίας εις το νεοπαγές και νεοσύστατον έθνος εισενεγκεϊν αύτας
ν - ο γ. - - - - - ν - Α ν
ανασπάσα βίζας, και τω πυρί παραδούναι διά της κοινής αποφάσεως ότούς κατηρα
- α - - - Λ ν 2
μένους υποδέχεσθαι τά Κυριακά θεσπίζουσι λόγια.
λ - Οή - - ν » Α έλ ν - -- ν β Λ -
έ. Ούτω γάρ, τής μέν άσεβείας έλαυνομένης, και της εύσεβείας κραταιουμένης,
ν Α. αν κ" -- ν -- - - ν - -- - - -
ελπίδας έχομεν άγαθάς εις τήν παραδοθείσαν αυτούς επαναστρέψαι Πίστιν και το νεοκα
ν ν - - - -- - Α - - -- ν -
τήχητον εις Χριστόν και νεοφώτιστον τών Βουλγάρων πλήρωμα. Και γάρ ού μόνον το
ν - - - - - - ν » ν ν - ν ν - - -
έθνος τούτο την εις Χριστόν πίστιν τής προτέρας ασεβείας ήλλάξατο, αλλά γειδή και το
ν - - - - - και - - ν Αν -
παρά πολλούς πολλάκις θρυλλούμενον,

Λ
και εις
- εγγ - 3
ώμότητα
A -N
και μια φονίαν πάντας δευτέρους
- - - ν - ν - - -- -- » - ν
ταττόμενον, τούτο δή το καλούμενον το “Ρώς, οι δή και κατά τής Ρωμαϊκής αρχής, τούς
Α - - ν » -- α - - - -- - -- ν
πέριξ αυτών δουλωσάμενοι, κακείθεν ύπέρογκα φρονηματισθέντες, χείρας άντήραν. Αλλ

αν - - φ - - - - - » - ν -- ν -
όμως νύν και ούτοι τήν τών Χριστιανών καθαράν και ακίβδηλον θρησκείαν τής Ελληνικής
Α φ, ν - ν - ν α ν
και αθέου δόξης, έν ή κατείχοντο πρότερον, άντηλλάξαντο, ένύπηκόων έαυτούς και προ
- - - - α - -- -
ξένων τάξει, αντί της προ μικρού καθ’ ημών λεηλασίας και του μεγάλου τολμήματος, άγα
- ν - ν - - ν -
πητώς εγκαταστήσαντες.
Α. -- -
Και έπι τοσούτον αυτούς ό τής πίστεως πόθος και ζήλος
- ν - α - - -- -- αν »
ανέφλεξε (Παύλος πάλιν βοα “Ευλογητός ό Θεός εις τούς αιώνας”), ώστε και Επί - - Α - -- -
σκοπον και Ποιμένα δεξασθαι, και τά τών Χριστιανών θρησκεύματα διά πολλής σπουδής
και επιμελείας άσπάζεσθαι.
ν Λ - - - - -- ν -- - ν -
λστ. Τούτων ούν ούτω τη τού φιλανθρώπου Θεού χάριτι, τού πάντας ανθρώπους
ν - 4 - -- - » - ν
θέλοντος σωθήναι και εις επίγνωσιν" αληθείας έλθεΐν, τών παλαιών αυτούς δοξασμάτων
Α ν - -- - Σ ν
μετατιθεμένων, και την ειλικρινή τών Χριστιανών πίστιν εκείνων άλλασσομένων, ει δια
ν - α α Αν » Α -- -- - ν -
νασταίη και ή Υμετέρα άδελφότης

ν - ίδ συμπροθυμηθήναι
Κ "Ι και
Χ
συγκατεργάσασθαι
- άλ θ Θ
εις τήν -- -- -- ν - - - - - ν -
έκκοπήν και καύσιν τών παραφυάδων, εν Κυρίω Ιησού Χριστω τω αληθινώΘεώ ήμών
Α ν θή - αν - Λ » -- , -- ν Σν - » Α. -
πεποιθότες έσμέν, ότι το ποίμνιον αυτού έπιπλέον έτι μάλλον αυξηθήσεται, και πληρωθή
- ν Α. αν ανα » - - ν - » - - αν - - - » 5 - τα η
σεται το ειρημένον, ότι, " ειδήσουσίμε πάντες από μικρού έως μεγάλου αυτών και εις
ναίοι, τής τάξεως, ήνυμίν οι πρόγονοι τής αρετής μετά πολλών και καλών κινδύνων κτησάμενοι κατέλ
πον.” (Ολυνθ. Γ, 8 ιά)
" Γραπτ. ίσως-έλέσθαι και αποστείλα.
* Ματθ. ΙΓ', 24-31 και 37-44.
* Εκ διορθ. Μοντακ. άντ –τορώς ούτω γάρ έκάλουν τότε τούς Ρώσσους, τούς και άλλως Ταυροσκύθας
καλουμενους-Θεοφ. Χρονογρ. συνέχ. σελ. 196 και Λέοντος. Διακόνου"Ιστ. σελ.63, και Λέοντος Γραμματ,
Χρονογρ. σελ. 240–3, έκδ. Βόννης. Περί δέ τής τών “Ρώσσων εις τόν Χριστιανισμών μεταβάσεως όρα
τά έντους έμπροσθεν (Προλεγ. § λζ) σημειωθέντα.
* Επίγνωσις = ή μετά την πρώτην γνώσιν του πράγματος κατά δύναμιν παντελής κατανόησις (Φα
βωρίνος). Ίδε Λεξ. τής Ν. Διαθ. ύπό J. Fr. Schleusner ένλ, έπίγνωσις
ο Παύλος πρός Εβρ. Η, 11.
ανα -- - - - Α - -- - Αν -- ν
Φα
πάσαν τήν γήν έξήλθεν ό φθόγγος τών Αποστολικών διδαγμάτων, και εις τά πέρατα
- ν ν α ν - νο 1
της οικουμένης τα βήματα αυτών
ν - ν Φ -- - Α. ν ν -
α
λζ". Δεί ούν τούς παρ' ύμών άνθ’ ύμών στελλομένους, και το ύμέτερον ύποδυομένους
- - αν ν ν α Α Σ) Α Α α - -- ν α - » -
ιερόν και όσιον πρόσωπον, τήν ύμετέραν αυθεντίαν, ήν ύμείς έν Πνεύματι αγίω έκληρώ -- αλ Α - ο ν. -
σασθε, έγχειρισθήναι ώς άν περί τε τούτων των κεφαλαίων, και περί έτέρων τούτοις
Λ » -- Α ς Σ -- - - - α - - -
παραπλησίων, έξι αυθεντίας ώσιν Αποστολικού θρόνου και λέγειν ικανοί και πράττειν
Σ Α - ν ν -- » - - - Φ ν - -- Λ » ν -
ακώλυτοι. Και γάρ 2δή και από τών τής Ιταλίας μερών Συνοδική τις επιστολή προς
- 4, - - Αν Αν αν ν -- - -
ήμάς άναπεφοίτηκεν, “ άρρήτων εγκλημάτων γέμουσα, άτινα κατά του οικείου αυτών
» Λ α ν Σ - ν - αν
Επισκόπου οι τήν Ιταλίαν οικούντες μετά πολλής κατακρίσεως και όρκων μυρίων διε
Α. ν - » ν αν » - ν - - ε - Α. Α
πέμψαντο, μή παριδείν αυτούς ούτως οικτρώς όλλυμένους, και υπό τηλεκαύτης βαρείας
Αν ν ν ν Α - Αν -
πιεζομένους τυραννίδος, και τούς ιερατικούς νόμους ύβριζομένους, και πάντας θεσμούς
ν Α Α - ν ν - Αν --
Εκκλησίας, ανατρεπομένους. *Α και πάλαι μεν διά Μοναχών και Πρεσβυτέρων έκείθεν
Α - - Αν Σν 9 --
άναδραμόντων εις πάντων άκράς διεφέροντο (Βασίλειος δ' άρα ήν και Ζωσιμάς, Μητρο
Α" - -- ν Α. ιν --
φάνης τε και συναυτους έτεροι, οι τήν τοιαύτην τυραννίδα άπωδύροντο, και προς έκδίκησιν
-- » - - Α" - Α α Σν Αν - Α"
τών Εκκλησιών έξεκαλούντο δακρύοντες), νύν δέ, ώς έφθην επών, και γράμματα διάφορα
- » Λ 3 » -- » Α Α α ν - Α - ν
και έκ διαφόρων εκείθεν άναπεφοίτηκε, τραγωδίας άπάσης και μυρίων θρήνων γέμονται
φ - αν ν ν 3) Σ) - Αν - --
ών τά ίσα κατά την εκείνων αξίωσίν τε και έξαίτησιν (και γάρ εις πάντας τους Αρχιε
ν - ο - Λ -- -- ν - αν - Αν
ρατικούς και Αποστολικούς θρόνους διαδοθήνα ταύτα μετά φρικτών όρκων και παρακλήσεων
Σ» Αν α ν "Α » - Α » Λ - α - - Α
έδυσώπησαν,
» έξ ώς αυτά εκείνα παραστήσει αναγινωσκόμενα) τώδεΚ ήμών Στώ ίδγραμματίω
4 αν εθ - - Λ, -- e - - ν - -- Α -
ενεταξαμεν, να και περι τουτων, της αγίας και οικουμενικης εν Κυρίω Συνοοου αεροι
Α ν - - -- -- Λ - ν Α -
ζομένης, τά τω Θεω και τους Συνοδικούς κανόσι δοκούντα ψήφω βεβαιωθείη κοινή, και
Α - - - - 5 5
ειρήνη βαθεία τάς τού Χριστού Εκκλησίας καταλήψοιτο.
Α ν ν ν ε ν ν ν - Α -
λή. Και γάρ ού μόνον την Υμετέραν Μακαριότητα επί τούτο ν προκαλούμεθα,
ν - - 6
αν
αλλά ν - ν- ο - α - Σν - Αν
γειδή και τών άλλων Αρχιερατικών και Αποστολικών θρόνων οι μεν" ήδη και πάρεισιν,
α ν - - Α -- » Α
οι δε ού μετά πολύν χρόνον παρείναι εισε προσδόκιμοι.
Παύλος πρός “Ρωμ. Γ, 18, έκ τού Φαλμού ΙΗ΄, 4.

-- - ν - - ν η - ν - ν - ν ν ν -
* Την περί τής Συνοδικής ταύτης επιστολής και τών έφεξής μνημονευομένων γραμμάτων σιωπήν τού
Βαρωνίου μεμφόμενος Μοντακ. παράδοξον είναι λέγει, ότι, δεινώς τού Πάπα Νικολάου υπό τών έν Ιτα
λία Επισκόπων ώς τυραννικού κατηγορουμένου,
- ηγορουμ και τούς ιερατικούς νόμους ύβρίζοντος, και πάντας θε
-- η ν ν
σμούς τής Εκκλησίας ανατρέποντος, ουδέν ό Καρδινάλιος λέγει, άλλά πεφίμωτα.

* Τούτους Ηλ. ό Μηνιάτης εξονομάζει, Θεούτγαυδον λέγων είναι τον Tρηουρίων Αρχιεπίσκοπον
και Γουνθέριον τον Κολωνίας, και Ιωάννην
η τον “Ραουέννης, πικρώς κατά τής του Νικολάου τυραννίας Σ
και τών παρανόμων πράξεων προσκλαίοντας, και προστασίας τινός παρά τής εν Κωνσταντινουπόλει
Εκκλησίας δεομένους τυχεϊν–Πέτρα Σκανδάλου, σελ. 36-37.
* Ούτω διώρθωσα το παρά τοις άλλοις κακώς γεγραμμένον–ών τά ίσα κατά την εκείνων άξίωσίντε
και έξαίτησιν (και γάρ . . . . . . έδυσώπησαν),
η ώς αυτά εκείνα παραστήσει άναγινωσκόμενα. Tώ δε Σ -
ήμώντώ γραμματίω ένετάξαμεν κ.τ.λ. –

- - --
* Ίδε τα περί τούτου σημειωθέντα έντή Α΄ επιστ. $ ά.

* Σχήμα κατά τό νοούμενον έννοητ. δέ-Αρχιερείς-(σημ. Μοντακ)
23 -
ν ς ο ο Α. » ν » Λ ν - - -- ν Α
ν
λθ'. Mή ούν ή Υμετέρα εν Κυρίω άδελφότης αναβολή τινι και παρατάσει χρόνου
» ν - - Λ, ο - - Αν - Ι ν α -- - ν
τούς αδελφούς αυτής διατρίβειν ύπέρ το δέον ποιήση, * γινώσκουσα, ώς είτι παρά την
» - α - ν ν - Λ, -- ν. 2 Α -- αν Λ Σ) -- ν α -
αυτής ύστέρησιν, ού κατά το δέον, ελλιπές" διαπραχθείη, ούχ έτερός της, άλλ' εις έαυτήν
ν - Αν Αν
αυτή το κατάκριμα έπεσπάσατο.

Α - - ν - - -- Αν α - αν - α Α -
ν
μί. Και τούτο δε προστεθήναι χρεών τους γράμμασιν ήγησάμεθα, να τήν άγίαν και
- α ν - - α ν - » - Α Λ -
οικουμενικήν
θ
έβδόμην Σύνοδον ταϊς άγιας
- *Ε λ
και οικουμενικας
δ θ
εξ λΣυνόδοις συντάττειν
Φή - - * - 1 - - - 3 - Α Λ Αν ν
και συναριθμείν παντί τω ύφ' υμάς” τής Εκκλησίας παραδοθείη πληρώματι.

φ » -
ημη γαρ
Αν
- αν - - - - -- - - - Α » - -
ήκεν εις ημάς, ώς τινες τών υπό τον4 Αποστολικόν ύμών θρόνον Eκκλησία, μέχρι τής
-ν ν ν - ν -- Λ ν - ν ν -- » ν - ν
έκτης τάς οικουμενικάς αριθμούσαι * Συνόδους, την έβδόμην ούκ ίσασιν, αλλά τα μεν
-- ν - - ν Αν Σν ν - ν Α αν ν ν
έν αύτη κυρωθέντα, εί, πέρ τι άλλο, διά σπουδής και σεβασμιότητος άγουσιν, αυτήν
ν » - » - - 9 ν αν - ν Σν Σν - 9 ν
δ ανακηρύττειν έπι τής Εκκλησίας, ώσπερ και τάς άλλας, ούπω τυχεΐν έπιγνώσεως,
- αν α - Α
καίτοι το ίσον εκείνας άπανταχού διασωζούσης αξίωμα,

Α - ν - αν ν -- Α Αν » - - Α
μά. Και γάρ και αύτη μεγίστην καθελε δυσσέβειαν, συμπαρέρδους αυτή και συμψή
- -- -- - αν ν -- ν ν - -
φους τούς έκ τών τεσσάρων ήκοντας Αρχιερατικών θρόνων έχουσα. Παρήν γάρ, ώς
- - ν - α - ν - ν - » - -
δήλον, από μέν τού ύμετέρου Αποστολικού θρόνου, της Αλεξανδρείας, Θωμάς μοναχος
Λ - ν - » - » - ν- ο ν - ο Α » - - ν -
Πρεσβύτερος,
κ. 1.
και οι σύναύτω από δέ"Ιεροσολύμων
"P Πέ
καιλΑντιοχείας ΠΙωάννης και οι σύν
- ο ν - - Α α - Α
αύτων και από γε της πρεσβυτέρας Ρώμης, Πέτρος ό ευλαβέστατος Πρωτοπρεσβύτερος,

- αν Α" Α - - « Λ, - ν α - ν -
και έτερος Πέτρος Πρεσβύτερος, Μοναχός και Ηγούμενος τής κατά Ρώμην ευαγούς μο
- - - - ν 5
νής τού αγίου Σάββα.
Λ Λ α - ν αν - , Λ, ν αν
μβ. Και τούτων απάντων

- δ
συνεληλυθότων,
Τ *Α
άμα τω ήμετέρω.
Κ
Πατρoθείφ,
όλ
και άγιωτά
έλ Α » Λ ν Λ α
τω και τρισ μακαριστω ανορ, 1αρασιω Αρχιεπισκοπω Κωνσταντινουπολεως, η μεγαλη

ν α ν ν - - ν -λ Αν
και οικουμενική έβδόμη Σύνοδος συνεκροτήθη, τήν τών εικονομάχων ή Χριστομάχων

Α - - - ν -- -- - » - -
θριαμβεύσασα και καθελούσα δυσσέβειαν ής ίσως, τού βαρβαρικού και άλλοφύλλουτών

Α Λ ν Αν ν Σ) » - - - ν - "Α -
Αράβων κατασχόντος τάς χώρας έθνους, ούκ έγένετο βαστον τα πρακτικά προς υμάς δια
- - Α » - ν - - » ν Α. α - ν ν -
κομισθήναι. Δι’ ήν αιτίαν παρά πολλούς τών αυτόθι ταύτης αι διατάξεις ει και τιμώνται
- - Σ) » “ς αν Λ » - αν » » - Σ) Α"
και περιέπονται, άλλ’ ούν ότι ταύτης εισίν, ώς φασιν, ούκ εισίν εν γνώσει,
ν ν -- Λ, αν Σν -- ν 6 - α
μγ. Χρή δ' ούν και ταύτην (καθ' άπερ έφθημεν ειπόντες ) μεγάλην τε και άγίαν
- ν - - -- - - - Α ν ν - - - αν
και οικουμενικήν, και τας προ αυτής εξΣυνόδους συνανακηρύττειν. Το γάρ μή ούτω δια
Αν - - - Σ) - ν - - 3 ν -
πράττεσθαι και ποιείν πρώτον μεν άδικείν έστι την τού Χριστού Εκκλησίαν, τηλ.καύτην
α -- Α - Λ - - - - ν Α.
ύπερορώντας Σύνοδον, και τοσούτω μέρει τον σύνδεσμον αυτής και την συνάφειαν δια
" "Ημ. διόρθ. άντ–ποιήσει–παρά τοις άλλοις,

* Ημ. διόρθ. άντ–έλλιπές τι– περιττή γάρ πάντως ήτής Αντωνυμίας επανάληψης,
* “Ημ. διόρθ. άντι-ύφ’ ύμών-παρά τοις άλλοις,
* “Ημ. διόρθ. άντ–άριθμήσαι.
Όρα περί τούτου τής ΣΤ΄ έπιστ. $ ιή.
Προσέθηκα την Μετ. “επόντες” ελλείπουσαν παρά τοις άλλοις,
-- ν Λ, - ν - - ν Α φ 3 -1 3/ --
σπώντας και διαλύοντας δεύτερον δε και τών εικονομαχούντων, ών ουδέν έλαττον τών
αν ο - ς 5 κι αν Αν - Α Α - - - Α » -
άλλων αιρετικών εϋ οΐδ ότι μυσάττεσθε το δυσσέβημα, πλατύνειν έστι τά στόματα, ούχι
» - Α ν - - -- Αν » - α - ν - -
οικουμενική Συνόδω την αυτών καθαιρεθήναι δυσσέβειαν, άλλ’ ένός θρόνου κρίσει την
Α Α ν Α - Α
δίκην ύπέχειν πρόφασιν έχόντων εις το τερατεύεσθαι.

αν εν - - Αν Σν α Αν ν
μδ. Δι’ άπερ άπαντα έντε τους Συνοδικούς γράμμασι, και έν άλλας άπάσας "Εκ
- ο Α. - Α. - - Αν --
κλησιαστικαίς ιστορίας και συζητήσεσιν, άριθμεν ταύτην και συγκαταλέγειν τας

ε ν - ν - Α ν α Λ ν » Α - » - Α "Α
άγίας και οικουμενικας εξ Συνόδοις, έβδόμην μετ’ εκείνας τάττοντας, άξουμέντε και
α » - » - - - Α Φ Α.
ώς άδελφοίς άδελφοι παραινούμεν, τα πρέποντα εισηγούμενοι,

Α - - ο Σ) - Α α -- α -- - - ν - α α Α
α
μέ, Χριστός δε ό άληθινός Θεός ημών, ό πρώτος και μέγας Αρχιερεύς, ό έκούσιον
ν α - α - Αν - ν - - Α ν -
ύπερ ήμών έαυτόν καλλιερησάμενος σφάγιον, και το οικείον αμα λύτρον ύπέρ ήμών
καταθέμενος,
μενος, δοη μεν τήν
οοιημεν την ύμετέραν
υμετερ Αρχιερατικήν
ρχιερ η καιι τιμίαν
τιμι κεφαλήην κοεί
κρείττω ών κύκλ
των κυκλω
Λ - » - ν - ν - ν Σ) Α - --
καθισταμένων βαρβαρικών έθνών όφθήναι δοίηδε γαληνών και ήρεμον έξανύειν ΤΟ ν TOυ
βίου δρόμον δοίηδε τυχεΐν και της άνω κλ ίας άνεκλαλή - Κ. » Α
ΣΥ
υδρόμον δοίη δε τυχεΐν και της άνω κληρουχίας άνεκλαλήτω χαρά και ευφροσύνη,
Α » Α α φ, Α - -
ένθα πάντων έστιντωευφραινομένων

και κατή X
ή κατοικία,
ώ άληθινώ. Θεώκαιήμών
ής απέδρα οδύνη πάσα και στεναγμός
ώ ή δόξ » - - Α Α. ν ν
τήφεια, έναύτω Χριστώ τώ άληθινώ Θεώ ήμών ώ ή δόξα και το κράτος εις τούς
- - και - ν Α
αιώνας τών αιώνων. Αμήν.

ε ν α - - ν - - α Α - ν
-
* Υπερευχόμεθα ύμών κατά χρέος της Πατρικής Οσιότητος. Μεμνήσθαι και αυτοί
α - - ν ν
τής ήμών μή διαλίποτε μετριότητος,
ΕΠΙΣΤΟΛΗ Ε΄-5.
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΦΩΤΙΟΥ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΑΚΥΑΗΙΑΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΝ :
Tώ θεοφιλεστάτω, όσιωτάτω, ερωτάτω Αρχιερεί, άδελφό

και συλλειτουργώ, τω θαυμασιωτάτω και περιωνύμω
Αρχιεπισκόπω και Μητροπολίτη Ακυληίας,
ΦΩΤΙΟΣ ελέω Θεού Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως,
Νέας Ρώμης, και Οικουμενικός Πατριάρχης,
- ν - ν α - Λ Α. - α -- -- "Α
Το μέντής παρ' Υμών Μακαριότητος άφιγμένον γράμμα ήμύν, πρώτα μεν έχαρα
Λ ν Αν ν - Α - - ν α
κτήριζε την ταύτης κατά Θεόν γνώμην και το φίλτρον του πνεύματος, ώς μέγατε είη και
α Α - ο Αν -- - - Αν ν - - Α. - - -
ύψηλόν, και υπερανφκισμένον τής τών πολλών καταστάσεως, έπειτα δε και ός αυτό ένε
- - αν ν -
Η τελευταία αύτη πρόσρησις, παρά Μοντακ, υπάρχουσα, ουκ έστιν ένTόμω Χαράς.
" "Η υπερθαύμαστος και πολύκροτος αύτη επιστολή εν έτει μεν 883 γέγραπται έκδέδοται δε το μεν
πρώτον ύπό Κομβεφισίου εν έτει 1672 (Auctar. Biblioth. Patrum, Tom. Ι. p.927) μετά Λατινικής μετα
ν ν - - - » - Α Αν » ν - ν - - ν
κεχειριστο,
δ Αν
τούτου
θ
του ιερού
δ
ανδρός τήν
»
τε άλλην
δ» ο δ
αρετήν και σύνεσεν, και το κατά
Αν - ν - α Φ. - ν ν α Αν α Α -
ιανοιαν ευσταθες τε και δραστηριον δι φ ων, ως δι εσοπτρου, την υμετέραν ιεράν και
Λ, α ν αν - ν -- - Αν -- --
θεοτίμητον Οσιότητα, όσα το γράμμα, οια δή γράμμα, παρέτρεχε, καθoράν παρείχεν

Σ) Α Α Αν » - Α" Αν
εμφανέστερόν τε και τελεώτερον, και επί τους ταύτης κατορθώμασιν ήδεσθαι και κατα
τέρπεσθαι. Και γάρ είδομεν άνδρα συνέσει μεν μάλλον ή τη πολιά σε Λ,
ρπ - γαρ ομε ρ μεν μι η τη πολια σεμνυνομενον,
Σ) - ν Σ) ν -λ Α -- -- - Αν -
άρεται δε ουκ έλαττονή συνέσει ποικιλλόμενον, και τώ ευσταθεί τής γνώμης το άγχίνουν
Α - -- - Σ -- Α - "Α -
συμπροβαλλόμενον και απλώς ειπείν, οΐας έχρήν μετειληχένα χάριτος τον ιεράσθαι
ν - - - α -- ν ν Α - α -
παρά Θεού των φρικτών ήμών μυστηρίων την τελετήν λαχόντα, και τής ύμών και διδα
φράσεως και τινων σημειώσεων έπειτα δε υπό Δοσιθέου ένTόμω Χαράς, και υπό Ίαγέρου εν τέλει της
Φωτίου Ιστορίας, και τελευταίον έντή Μιγνίου Πατρολογία. Εύρηται δε Λατινιστί μεν υπό Βαρωνίου,
Γαλλιστί δε υπό Ιαγέρου μεθηρμηνευμένη, πολλαίς παρ' αμφοτέρων και υβριστικας περιβεβλημένη
σημειώσεσιν ιδία δ' Ιάγερος και πρόλογον ταύτης προύταξε μακρόν, ώς την περί εκπορεύσεως του
παναγίου Πνεύματος όρθόδοξον τής ήμετέρας Εκκλησίας γνώμην ανατρέψων, ό νήπιος ! ! ! (Hist. de
Photius, p. 345-360) Αλλά τίς τών απαθώς και φθόνου καθαρευούση διανοία την αλήθειαν ανιχνευόν–
των τάς τε Φωτίου επιστολάς και τάς Βαρωνίου και Παγέρου παρερμηνεύσεις άναγινώσκων, ουκ άν τούς
άνδρας τούτους του νου και της συμφοράς ίσον ελεήσειεν; Μαιμβούργιος δε άλλα περί της επιστολής
ταύτης τερατευόμενος, αιτίαν αυτής φησι γενέσθαι το τόν Ακυληίας Μητροπολίτην προς τον Πάπαν
στασιάζειν, απόλυτον και ανεξάρτητον εκείνου γενέσθαι βουλόμενον, οια δή και άλλοι προ αυτού. Ακυ
ληνας Επίσκοποι διεπράξαντο, αυθαιρέτως Πατριάρχας εαυτούς όνομάσαντες, και πολλά προς τους
Πάπας από του έτους 556 και εφεξής στασιάσαντες. Λέγει τοίνυν Μαιμβούργιος Φωτίω τον Ακυληίας
Μητροπολίτην συμμαχήσαι, πρέσβεις αυτώ πέμψαντα, και τή έν Κωνσταντινουπόλει συντασσόμενον
Εκκλησία, όπως τον σοφόν και μέγαν εκείνον άνδρα (Φώτιον δηλονότι) βοηθών προσλάβη κατά του
Πάπα και αντιλήπτορα, “afin d'avoir de quoi fortifierson parti par le sαυαnt έerit et par l'autorité d'un
si grand homme, et de pouvoir en même temps combattro avec des si bonnes armes Thérésie des Latins.
Photius qui n'espérait pas d'avoir une si belle occasion de faire révolter encore les Occidentaux contre
les Papes, me manqua pas de s'en prévaloir, et d'écrire une lettre extremement artificieuse sur cette cé
lebre Controverse, qu’il avait prise pour prétexte de son schisme, etc. (Hist. de scisme des Grecs par le
Sieur Louis Mainbourg –cy-devant Jesuite, p. 173–4, Paris, 1686) Αλλά κατά τής παναθέσμου
προσθήκης έντώ Συμβόλω ού μόνον ό ευσεβής ούτος Ιεράρχης διεμαρτύρετο και κατεβόα, άλλά και άλ
λοι τών έντή Δύσει Κληρικών, και αυτοί οι Πάπα, ούτε πρό του Νικολάου και οι μετ’ αυτόν, ώς Ιωάν
νης όH" και οι έντή όγδόη Συνόδω παρόντες εκείνου τοποτηρηταί. Oύ τοίνυν ταύτα παριδόντες, έπι
τρεις άναδραμoύμεθα αιώνας, μετά Μαμβουργίου αναρριχώμενοι, όπως την αιτίαν εντεύθεν άνεύρωμεν,
δι’ ήν ό κλεινός τής Aκυληίας Μητροπολίτης και άλλοι τών έντή Δύσει την πανάθεσμον έντώ Συμβόλω
προσθήκηνού παρεδέχοντο αλλά μάλλον ερούμεν μετά Φωτίου και της αληθείας, ότι δι’ ευσέβειαν και
ζήλον υπέρ της Ορθοδοξίας ούτως έφρόνουν και έπραττον διαρρήδην γάρ φησί Φώτιος οϋ πάντας τών έν
πή Δύσει, αλλ’ ενίους αυτών την προσθήκην αποδέχεσθαι. “Ηκεν εις ήμετέρας άκοάς, ώς τινες τών
ανά την Δύσιν το θειόντε και πανάγιον Πνεύμα ούμόνον έκ τού Θεού και Πατρός, αλλά και έκτού
Υιού, εκπορεύεσθαι παρεισάγουσιν.” (τής παρ. επιστ. $ γ΄) Δήλον ούν εντεύθεν, ότι πολλοί τών έντή
Δύσει την προσθήκηνού παρεδέχοντο ώνεις και ό κλεινός ούτος έτύγχανε Μητροπολίτης, ού προς τον
Πάπαν στασιάζων, ουδέ πρωτείων άντιποιούμενος, ώς Μαιμβούργιος και τόδε συν τοις άλλοις έτερατεύ
σατο, αλλά δι' ευσέβειαν και δρθοδοξίαν. Ίδε περί τής επιστολής ταύτης και Παπ. έλέγχ. προλεγ. έν
Tόμω Α', 8 λγ' – Η δε Ακυληία πόλις ήν Ενετική, έντώ μυχώ τού Αδριατικού κόλπου κειμένη, και
σταδίους έκατόν απέχουσα τών Τεργεστών, ώς φηση Στράβων (Τόμ. Α΄, σελ. 286 και 288, έκδ.
Κοραή).
Α - - ν -- α - -- α -- α -- α ν Α
σκαλίας και χειροθεσίας άξιον, τοιούτον ή πείρα τής Ιεράς ύμών Οσιότητος παρεδείκνυ
- -- Α ν - ς - - Α - -- ν α α -
τον απόστολον. Κάντεύθεν ήν συνοράν τε και λαμβάνειν την απόδειξιν, ώς ότούτου

- - Λ - -- - - - ν - -- -
τα πρωτεία φερόμενος και τελεσιουργός και τής πρός ήμάς αποστολής αίτιος, πλήρης
- -- -- -- Α - - Αν
μέντών θείων έστι χαρίτων, όλος δε τη τού βίου λαμπρότητα και τωτών δογμάτων δια
- - - Λ ν -A ν Α - » -
πύρω ζήλφ και τω έρωτα διασημότατός τεάν είη, και παράδειγμα σωτηρίας τους εις αυτόν
ατενίζουσιν
ν -- - ν - -
α
β. Ει’μή γάρ τας κατά Θεόν ύμών διδασκαλίας και εισηγήσεσιν έπιδαψιλευόμενος
- - ν - - - - αν εν 1. » - - ν - --
ό την Αρχιερατικήν χάριν έξι ύμών έλκων ούτως " ένετρύφα, και ει μη θαυμαστής τινος
Α - - -- -- - Α -- -λ -
και τοσαύτης απήλαυε τής έκ τών αρετών ύμών πηγαίας άρδείας, ούκ άνες τοσαύτην
- - - -- - -- - ν -
προήλθε, κατά το προσήκον Αρχιερεύσι Θεού, άρετών έπιφάνειαν. Σώζουσι γάρ ούκ
» , - -- - - - - - - » ν ν α ν - ν ν ν
άει, ούδε έκβραχείας τινός αυγής και έλλάμψεως, τήν όμοιότητα των πρωτοτύπων τά δεύ
- - ν - ν - - αν -- αν αν
τερα. Και χάρις έπι πάσι τούτοις τώ ευεργέτη και δημιουργωτών όλων Θεω, ός, ώσπερ
-- - - α Α Α αν - - » - α - -- - α -
έν τους τής “Eώας μέρεσιν, ούτω δή και έντους Εσπερίοις, φωστήρας και όδηγούς τελε
- α - Αν - ν - - - ν ν - - -
σιουργών, όσημέραι λάμπειν και καταυγάζειν πολλών ψυχάς και διανοίας έν τωτών Αρ
-- Λ - 2
χιερατικών ύψει θρόνων προβάλλεται,
ν » -- αν - - α - α - -- -- Σν - - ν » Λ
Α
γ. Αλλ' ούτω περί της ιεράς ύμών αρετής έχοντες, και τους ταύτης ένσεμνυνόμε
- - Α - - -- α -- - ν - » - α ν - ν
νοί τε και ήδόμενοι κατορθώμασι, το νύν ήμών ταις άκοας έπιπεσόν (ώς είθε μή ώφελε
- - -- - -- Α" ν - ν ν Αν - » ν Α ν
ψυχής γάρ έστι και ού σώματος άλγημα διά ταύτης αποθέντες μεγάλην ελπίδα, ήν εί
ν - » - ν Αν Σ - - » - Σ) ς - -λ - Α ν 3
χομεν λαβόντες, και αυτό το πάθος ανακαλύψαι δεν φήθημεν) ούκ οίδα πώς άναλύπως είπω.
1 ν 1. ν φ
Ίσως έγέγραπτο–ούτος,
* Θωπείαν (adulation) τούς λόγους τούτους αποκαλεί Ιάγερος, ουδέν ή καθαράν όντας αλήθειαν. Ο
ν Λ φ ν - αν Σν Σ ν - - α ν ν -
γάρ Ακυληίας Μητροπολίτης εις ών ετύγχανεν, ώσπερ έφθημεν ειπόντες, τώντής Εσπερίας Επισκόπων, οι
την έντώ Συμβόλω άσεβή και πανάθεσμον προσθήκηνού παρεδέχοντο και διά τούτο έπ’ ευσεβεία κλει
ζόμενος δικαίας μεν ετύγχανε τιμής και έγκωμίων παρά τού τούς τιμής άξιους τιμάν ειδότος Φωτίου,
άδικου δε ύβρεως παρ' Παγέρου, δς αυτόν Πατριάρχην άποκαλεί σχισματικόν. (Hist. de Photius, p. 358)
* Ούτω διορθωτέον είναι αήθην τό χωρίον τούτο, παρά τους άλλοις άπασιν ήμαρτημένως (ώς γέμοι
δοκεί) γεγραμμένου. Παρά μεν γαρ Κομβοφισίω και Δοσιθέω ούτωσι φέρεται “Αλλ' ούτω περί τής
“ ιεράς ύμών άρετής έχοντες, και τής ταύτης ένσεμνυνόμενοί τε και ήδόμενοι κατορθώμασι, το νύν ήμών
“τας άκρας έπιπεσόν, ώς είθε μή ώφελε. Ψυχής γάρ έστι, και ού σώματος άλγημα. Διά ταύτης από
“θέας μεγάλην ελπίδα λαβόντες, και αυτό το πάθος ανακαλύψαι δεν ανήθημεν. Ουκ οίδα πώς άνάλύ
“πως είπω.” Ιάγερος δε διορθούν, ώς έοικεν, έπιβαλόμενος, και μόνην την ΔΙΑ εις τό ΔΙΟ τρεψας,
πάντα καλώς καταρτίσαι ένόμισεν και Μίγνιος δε κατ' Ιάγερον έγραψεν. "Η δε ήμετέρα διόρθωσης
πρώτον μεν τά τή κυρία τού λόγου προτάσει αιτιολογικώς παρεμπίπτοντα τή παρενθέσει περιβαλούσα, έ
πειτα δε το “διά ταύτης άπό θέας μεγάλην ελπίδα λαβόντες” εις τό “Διόταύτης αποθέντες (ή άποθέ
μενοι) μεγάλην ελπίδα, ήν είχομεν λαβόντες” μεταβαλούσα, άρκούντως τήν τού χωρίου έννοιαν διαφω
τίζει. Έστι δ’ ήμών ή διόρθωσις αύτη ούκ αυθαίρετος, άλλ’ έκτής Βαρωνίου μεταφράσεως, ώς έξι έτέρου
μετέφραζεν απογράφου, όρμωμένη κακείνος γάρ τήν τε παρένθεσιν έχει πως, και τή άλλη διορθώσει ήμών
συνωδά μεταφράζει-“Sed. . . . . . guod nuper ad nostras parvenit aures (et utimam numquam parve
nisset: animi enim et (non] corporis est magnus dolor) effecit, ut depomerenus magnam φuan concepera
mus spem, et moerorem nostrum aperire tibi necessarium duximus est.” Και ταύτα μενήμες περί τού
του τάδε πλείω και κρείττω τους κρείττοσιν άποκείσθω. "Απορον δε τό τού άοιδίμου Ευγενίου, ότι το
-λ 1 ν - -- -- - «A -- -- -
Η “μή καλώς ταϊς Κυριακας φωναίς έξαρκεσθέντες, ή τών Πατρικών τε και Συνοδικών
αν - - ν ν » - -λ - ν -- » ν α - -λ -
όρων και δογμάτων έχοντες λόγον ουδένα, ή τής έκείθεν ακριβείας ύπερορώντες, ή τον
- - ν - Αν - -λ - αν -
νούν προς τα τοιαύτα φέροντες πεπωρωμένον, ή ούκ οίδ όπως άντες και φαίη, όμως ούν
α -- ν αν φ » α ν » Αν αν -- » - - Α - - -
(ώς είθε μή ώφελεν) ήκεν εις ημετέρας άκοάς, ώς τινες τών ανά την Δύσιν -το» θειόντε και
Αν - ν Λ Σ - -- - ν » - - 3 - Α
πανάγιον Πνεύμα ού μόνον έκτού Θεού και Πατρός, αλλά και έκτού Υιού εκπορεύεσθαι
- - - -- - ν - ν - Α. -- - Α
παρεισάγουσι, και πολλήν έντεύθεν την βλάβην διά τής τοιαύτης φωνής τους πείθομένος
ν - - ν -- - ν - ν Σ) -- Α Α αν
απεργάζονται. Τούτο δε
»
κατάδγνώμην μεν τους ούτως εξ
λλή - έλ
άλόγου προλήψεως έχουσιν, - - - - ν ν - 9 -- Α 2
ού τοσαύτην,
*Ε δε καίτοι πολλήν, διά τό τής άγνοίας προκάλυμμα τάχ άν προξενήσειεν.
ν ν ν - - - Σν α - α - - - » - ν
ρεύνης δε προτεθείσης, και τρανώς διάτε τής άλλης ήμών ιεράς Γραφής, και αυτής δή
- -- - Σ - Αν 3 - - ν -
τής Κυριακής φωνής, έλεγχθείσης της πλάνης, ειμή θάττονμέν αποσταϊεν, ώς ένησχυμ
Α 4 -- - Λ. Α - ν - - Α -
μένοι, * τής ατόπου δόξης, θάπτον δε τους όρθώς έπιδεδειγμένος και προτεθείσιν έπασμε
Α 5 - αν α - Α. Λ αν - ν α Α
νίσειαν,” εις όσην οι τοιούτοι καταφέρονται βλασφημίαν, όσης δε καταδίκης υπευθύνους

- -A Α" - ν - - -
εαυτούς αποφαίνουσί, κάν μηδεις άνακηρύττη, κατάδηλον. Εκπεσούνται γάρ μετά τών
Σν - ) - - -- -- » ν ν - -- -- - ν Α α
άλλων αγαθών και τού τής ευσεβείας φρονήματος, και αυτού τού θείου Πνεύματος, ώς τα
π-εινούντες
τες το μα, οΐαδή
το Πνεύμα, οια οη έκτού
εκ του Υιού
αιου δογματίζοντες ρ , και
οογματιζοντες εκπορεύεσθαι, και δευτέ
ο ευτερα προ
όδ β ίζ »λ έζ δε
Α - Πώ Σ) - - Α. » ν - -- ν
ορω αυτο μεν ενυβριζοντες, χλευαζοντες οε και την μιαν εκπορευσιν. ως γαρ ουκ ατο
- - - » » - η " - - - » Α ν -
πον, μάλλον δέ, πώς ούκ έσχάτης βλασφημίας πλήρες το προς αυτάς τας Δεσποτικάς φω
- Αν - -- Α -- - Σ - Α
νάς απομάχεσθαι, και τη πανταχού κρατούση τών μεγάλων και Αρχιερατικών θρόνων
Λ - Α Σ) Α - - αν ν - Σ) - » -
παραδόσει τε και διδασκαλία άντεπανίστασθαι; Και γάρ (να τούς προ αυτού έάσω)
- Α α - ο Αν -- Α αν Λ 6 - - α ν - Α Αν γ
και Λέωνό της Ρώμης Αρχιερεύς, ότε παλαιός,” και πάλιν ό μετά τούτον νέος Λέων,
ν » - - -- - - η - και ν - - - ν - α Α
τά αυτά φρονούντες τή Καθολική και Αποστολική Εκκλησία, και τους προ αυτών άγιος
- - , - Α ν ν - -
Αρχιερεύσι, και τους Αποστολικούς θεσπίσμασιν επιδείκνυνται ό μέντή τετάρτη και οι

- Α ν - "Α ν - - -
κουμενική αγία Συνόδω πολλήν συνεισενεγκών την συγκρότησιν, διάτε τών εις πρόσω
Φ - Σ) ν α - » - ν ν - » Α » - » φ - Λ
πον αυτού αποσταλέντων ιερών ανδρών, και διά της οικείας επιστολής δι' ής και Νεστό
Ζουρνικαβίου “ περί εκπορεύσεως τού αγίου Πνεύματος εκ μόνου τού Πατρός” πολύτιμον σύγγραμμα
μεταφράζων, ού διωρθώσατο. το χωρίον τούτο, έκ Κομβοφισίου ήμαρτημένως παρατεθειμένον (Τόμ. Α΄,
σελ. 161).
" "Ημ. διόρθ, άντ–Ει-παρά τοις άλλοις,
* Αποφατικώς παρά τοις άλλοις- ούκ άν προξενήσειεν- Αλλά περιτή ή τού OΥ επανάληψις. Εν
νοητέον δε από κοινού–την βλάβην,
* “Ημ. διόρθ. ή του άρθρου προσθήκη,
* Εκ διορθ. "Παγέρου, άντι-ένησχαμένοι.
* Ενικώς παρά τους άλλοις-έπασμενίσειεν.
ο Ουτός έστι Λέων Α΄, ό έπικληθείς μέγας, δς έπάπευσε τό 440–461.
7 Ουτός έστι Λέωνό Γ΄ (795-816). Τιμάται δε ώς άγιος ύπό τής Δυτικής Εκκλησίας, και ή μνήμη
αυτού τελείται τή 11 Ιουνίου. Είτοίνυν Φώτιος και ήμες μετά Φωτίου Σχισματικοί, πώς oύ Σχισματι
κός και ότής Δυτικής Εκκλησίας ούτος άγιος και γάρ ό Λέων ούτος ουχ ήττον Φωτίου την πανάθε
σμον έντώ Συμβόλω προσθήκην κατέκρινέτε και απηγόρευεν, ώς ευθύς παρακατιών έρει πλατύτερον,
- ν ν ν » ο ν - - ν αν » - - -
ριος και Ευτυχής καταβεβληνται έν ή και το Πνεύμα το άγιον έκ τού Πατρός κατά
- - » -- ν Α » -- » - - -- - - - ν Α » -
τάς προ αυτού. Συνοδικάς ψήφους, αλλ' ουχί και έκ τού Υιού, ανεκήρυττεν εκπορεύε
1 ε - - - α ν ν α - ν αν ν --
σθαι. Ωσαύτως δε και ό μεταγενέστερος Λέων, ό τήν πίστιν, ώσπερ τήν κλήσιν
- ο Α - -- η - - -λ ν - -
εφάμιλλος. Ούτος δή, ούτος ό τής ευσεβείας θερμός ζηλωτής, ώς άν κατά μηδένα τρόπον
- Α - Αν - ν α - -- ν ν
μηδαμώς παραχαράττοντο βαρβάρω γλώσση το άχραντον ήμών τής ευσεβείας μάθημα,

- αν ν - η ν ν - - - - -
Ελληνίδι φωνή, ώσπερ δή και κατ' αρχάς είρηται, τους έντη Δύσει δι' αυτού δοξολογείν
- - α Α ν -
και θεολογείν τήν άγίαν Τριάδα παραδέδωκεν. Και ού λόγω μόνον και προστάγματι, αλλά
- ν αν Α - ν - -
και θυρεους τσι πεποιημένος, ώσπερ στήλας τεσίν, άναγραψάμενός τε και εις όψιν άπάν
ν ν ν - -- » Α Α 2 - -λ - ν - - ν
των προθες, κατά τας πύλας τής Εκκλησίας προσέπηξεν, * ώς άν πάσιν είη βάδιόν
- ο Αν Σ Αν - ν Α - ν - Α ν
τε και άκαπήλευτον έκμανθάνειν την ευσέβειαν, και μηδαμόθεν τους κρυφίους παραχαρά
- Α 3 - ν - α -- - - - -- Αν -
κτας
δ
και καινολόγος - μέθοδος
ν ΟΥ
είη κιβδηλεύειν
Π ν
ήμών
Υ:
τών Χριστιανών την εύσέβειαν,
θέ Υ:
ν
και - ν - ν - - r ν - - ,
ευτερον αιτιον εισαγειν παρα τον 11ατερα τον Υιον του ομοτίμως τω γεννηθεντι αιω εκ
" Θαυμαστός τίς έστιν Ιάγερος, υποσημειών ένταυθοι “Lύοn dans sa divine έpitre envoyόe au com
cile de Calcédoine me dit pas que le Saint-Esprit prosode du Fils; dome illenie: tel est Targument de
Photius.” Κατά γάρ την Ταγέρειoν λογικήν, πάντες οι λέγοντες το Πνεύμα το άγιον έκτού Πατρός έκ
πορεύεσθαι ούκ άρνούνται και το έκτού Υιού, ώς δήθεν υπονοούμενου. Αύτη γάρ έστιν ή στρεβλή και
παράλογος των Δυτικών έρμηνεία, το Πνεύμα το άγιον λεγόντων και κατ' αυτήν του Συμβόλου την βήσιν
εκπορεύεσθαι και έκ τού Υιού ού γάρ λέγεται έντώ Συμβόλω “έκ μόνου του Πατρός,” αλ
λ' άπλώς “έκ του Πατρός.” "Ωστε κατά ταύτην αυτών την παράλογον λογικήν, έξεστι νοείν και
ν - α αν ν ν ν - ν ν - η - ν - - - ν ν ν
λέγειν, ότι και όTιός ού μόνον έκτού Πατρός, αλλ' έκ τού Πατρός και τού αγίου Πνεύματος γεγέννητα
- ν ν η - ν ν - ν αν ν ν - ν ν -
όταν γάρ λέγωμεν έντώ δευτέρω άρθρω του Συμβόλου “τόν έκ τού Πατρός γεννηθέντα πρό
- - - - -η » ν ια, η ν - ν - - Α - ν. - - Λ
πάντων τών αιώνων” ού, λέγομεν “έκ μόνου τού Πατρός.” “Ωσαύτως δε και έντώ λέγειν
αυτόν τον Χριστόν “Εξήλθον παρά τού Πατρός, και ελήλυθα εις τον Κόσμον” (Ιωάν. ΙΣΤ', 28) έξεστι
- αν 1 -- ν - ν ν - - - - ν ν η αν - ν -
νοεΐν, ότι εξήλθε παρά τε τού Πατρός και τού άγίου Πνεύματος, ου γαρ είπε “παρά μόνου τού
Πατρός” άλλ’ άπλώς “παρά τού Πατρός.” Τοιαύτη τίς έστι τών περί Ιάγερον ή τερατώδης λογική,
ν
* Ίδε τα περί τούτου έντή Μελετ. Εκκλ. "Ιστορία (Τόμ. Β΄, σελ.
- ν η Ε.
251–2). Εκτενέστερον δε και
- -- 2. - α ν ν ν -- ν ν α - ν
άκριβέστερον την τού ευσεβούς Ιεράρχου Λέοντος ευσεβή ταύτην πράξιν Σπυρίδων όΖαμπέλιος ένταϊς
Βυζαντιναΐς αυτού. Μελέτας ιστόρηκεν (σελ. 401-7, εν Αθήναις 1857). Ίδε και Παπαστ, ελέγχ.
Τόμ.
μι Β΄, σελ. 229–231. Είδε και έντούτοις Ταγέρου
ρ βούλεν ακούειν, θαυμάσεις
μι αύθις τού άνδρός την
η
σοφίαν ένους και ένταυθοι ύπεσημειώσατο. Λέγει γάρ “Toujours le même sofisme! Léon III. a fait
graver le symbole de Constantinople sans addition: dome il me croit pas au Filioque.” Και πάντως
λέγομεν ήμες Ίαγέρω, il me croit pas ει” γάρ ούτως έπίστευε, τί οϋχ ούτως έγραψεν; Αλλ' εκείνος την
τών θυρεών άναστήλωσιν τούτου γε ένεκα έποιήσατο, όπως μηδείς άλλως, ή ώς έντώ Συμβόλω γέγραπται,
λέγη, μηδέ πιστεύη. Πώς oύν άν τις δέξατο τόντή προσθήκη αντιμαχόμενον, και μακρά κατ' αυτής
άντε πόντα τους Καρόλου του Μεγάλου πρέσβεσε, και εις απόκρουσιν αυτής τούς θυρεούς εκείνους επινοή
σαντα και άναρτήσαντα, τούτον την προσθήκην ταύτην κατά την Ταγέρου λογικήν αποδέχεσθαι, και πι
στεύειν αυτή; Ουκ άρα σοφιστής Φώτιος, ώς Ιάγερος λέγει, άλλ’ό την αλήθειαν ούτω προφανώς εκτιθε
μένην διαστρέφων και κιβδηλεύων – Ίδε περί τούτου και την Ορθόδοξον όμολογίαν τής πίστεως τής
Καθολικής και Αποστολικής Εκκλησίας, τής Ανατολικής, έρώπ. οά, έκδ. Ερνέστου Π. Καμμέλου έντώ
Monumenta Fidel Ecclesiae Orientalis–Jense 1850.
* Κενολόγος–παρά τοις άλλοις, ει δε και αμφότερα προσήκει τους παραχαράκτας εκείνους τα επίθετα
(κενολογία γάρ ήν αυτών ή καινολογία), όμως δε νομίζω αιρετώτερον είναι ένταύθα το διφθογγογρα
φούμενον,
24
- - 9 Α Λ - Σ α ν αν Λ. - α - » -
του Πατρός έκπορευομένου Πνεύματος. Και ούχ ή δυάς αύτη μόνον τών ιερών ανδρών,
ν ν Λ Αν "Α » Α. Σ) ν Αν 1 » αν
κατά τήν Δύσιν διαλαμψάντων, την ευσέβειαν άκαινοτόμητον διεσώσαντος" ουχ ούτω
ν Α. α Α. - η ν » ν - ν - ν -- Α αν
σπανίζει κηρύκων έσπερίων ή Eκκλησία αλλά και άλλος χορός ούκ εύαρίθμητος, οί,
Α Σν - Αν - Α Α "Α Λ,
καθάπερ άκρους, τους ειρημένους άνδράσιν εμπεριέχονταίτε και συνεκλάμπουσι την εύσέ
" Ενταύθα πάλιν Ίάγερος υποσημείο μηδένα έχειν Φώτιον ειπείν τών έντή Δύσει Πατέρων, δε άνεύη
όμoγνώμων αυτώ περιτής τού αγίου Πνεύματος εκπορεύσεως εκ μόνου τού Πατρός. “ Photius me cite et
me peut oiter, aucun Pere, qui soit de son sentiment.” Αλλά πολλούς άν είχε Φώτιος καταλέγειν τούς
όμoγνωμονούντας αυτώ τών έκ τής Δύσεως Πατέρων, είπερ προήδει, ώς αναστήσονται εν ταις εσχάτας
ήμέρας άνδρες τινές, οι διδάσκαλοι του Ισραήλ όντες, τά πάσι γνωστά ταύτα έμελλον άγνοεΐν, ήγουν
άγνοεΐν προσποιείσθαι. Eι γάρ τούτο προήδει, άλλους τε πολλούς τών έντή Δύσει ιερών ανδρών είχε
παραστήσασθαι όμoγνωμονούντας αυτώ, και πάντων μάλιστα Δάμασον τόν ιερώτατον οϋπολύν χρόνον
πρό τού Λέοντος Α΄ παπεύσαντα (366–384), και διαρρήδην λέγοντα έν ή απέστειλε προς Παυλίνον τον
Θεσσαλονίκης Επίσκοπον Ομολογία της Καθολικής Πίστεως “ Επειδή μετά την έν Νικαία Σύνοδον
“ αύτη ή πλάνη άνέκυψεν, ώστε τολμάν τινας βεβήλω στόματι ειπείν, το Πνεύμα το άγιον γεγενήσθαι
“διά τού Υιού, αναθεματίζομεν τούς μή μετά πάσης ελευθερίας κηρύττοντας σύν τώ Πατρί και τώ. Υιώ
“τής μιάς και τής αυτής ουσίας τε και εξουσίας υπάρχειν το άγιον Πνεύμα. * Έπειτα δε και τούτον
επάγει τον αναθεματισμόν “Eί τις μή επητό Πνεύμα το άγιον έκτού Πατρός είναι αληθώς και κυρίως,
“ ώς και τον Υιόν έκ τής θείας ουσίας, και Θεόν Θεού Λόγον, ανάθεμα έστω.” Και αύθις κατωτέρω,
“Eί τις περί τού Πατρός και τού Υιού καλώς φρονήσει, περί δέ τού αγίου Πνεύματος ούκ όρθώς έχει,
“αιρετικός έστιν ότι πάντες οι αιρετικοί περί τού Υιού τού Θεού και περί τού Πνεύματος τού άγίου κακώς
κα
φρονούντες εντητων Ιουδαίων
- ν - - » ν
KCOLE
- και
Εθνικών απιστία
- » Α
τυγχανειν ελέγχονται
ν ν η» εν
ί ορα την ομολογίαν
ν α
ταύτην τού ιερού Δαμάσου έντή Θεοδωρ. Εκκλ. “Ιστ. Ε, 10. Περί δέ τού βίου και τών συγγραμμάτων
αυτού δε Κ. Κοντογόνου την Φιλολ. και Κριτ. "Ιστ. Τόμ, Β΄, σελ. 350-4)
ο ν. - - , 3 - 2
τ
Ότι δε ταύτα έλεγενό
ν ν Α ν - -- - - ν - η - η -
ιερός Δάμασος την έν Νικαία πίστιν κηρύσσων και κρατύνων δήλόν έστιν έξιών προς τους έντή Ανατολή
Επισκόπους έγραφεν: “Όμως μεμυημένοι τής Αποστολικής πίστεως, ταύτης μάλιστα, ήτις έν Νικαία
“ παρά τών Πατέρων εγγράφως εξετέθη, βεβαίω βαθμώ ισχυρώς τη πίστει άμετακίνητοι διαμείνατε,
“ και μή ματαιολογίας και ήφανισμένας ζητήσεις μετά τούτο ύπομείνατε άκούειν τούς Κληρικούς ή λαϊ
“κούς ύμών. Ήδη γάρ άπαξ τύπον εδώκαμεν, ίνα ό γινώσκων έαυτόν Χριστιανόν εκείνο φυλάττη, όπερ
“ παρά τών Αποστόλων παρεδόθη, λέγοντος τού άγίου Παύλου-εί τις υμάς ευαγγελίζεται παρ’ δ παρε
“λάβετε, ανάθεμα έστω.” ("Ορα και ταύτην την επιστολήν παρά Θεοδ. ένθ. άνωτ.) Είχεν ούν και
πολλούς άλλους τών έντή Δύσει αυτώτε και τους ορθοδόξους άπασιν όμoγνωμονούντας παραστήσασθαι
Φώτιος και διά τούτό φησιν “Ούχ ούτω σπανίζει κηρύκων έσπερίων ή Eκκλησία,
άλλα και άλλος χορός ούκ εϋ αρίθμητος, οι καθάπερ άκροις το ίς ειρημέ
νοις άνδριάσι (Λέοντι δήλον ότι τώ Α΄ και Λέοντι τώ. Γ) έμ περιέχονται τε και συνεκ
λάμ που σι τήν εύσέβειαν.” Αλλά ταύτα Ιάγερος ήτοι ού βλέπει, ή παραβλέπει, ού, νύν
πρώτον και μόνον, αλλά και άλλαχού πολλάκις τούτο πάσχων. Ειδέβούλοιπο κατάλογον εύρεϊν μα
κρόν τών τής “Ρώμης Επισκόπων, τών την ορθοδοξίαν άκαινοτόμητον διατηρούντων και διδασκόντων,
δράτω τον “περί τής τού αγίου Πνεύματος μυσταγωγίας” Λόγον Φωτίου ($ ξστ-9), όπως ήδη τόντε
Αμβρόσιον και Αύγουστίνον και Ιερώνυμον άρκούντως δικαιουμένους έφ’ οίς είπον (εί ποτε είπον), και
άλλους τής ορθοδοξίας προμάχους άριθμουμένους, τον τρισόλβιον Δάμασον, τόν Κελεστίνον, τούς δύο
Λέοντας, τον κλεινόν Βιγίλιον, τον Γρηγόριον, τον Ζαχαρίαν, τον Βενέδικτον, άλλους τε μετά τούτων,
και τελευταίους τούς έπ’ αυτού. Φωτίου παπεύσαντας, Ιωάννην τον Η΄ και τον έκείνον διαδεξάμενον
Αδριανόν, περί ού και λέγει: “Συνοδικήν ήμύν επιστολήν, ώσπερ έθος, άναπέμψας, την αυτήν εύσέβειαν
» Σ. - » Α - - - - ν ν - ν Συ α ν
δι’ αυτής άνεκήρυττε, και το Πνεύμα του Πατρός έθεολόγιει έκπορεύεσθαι. * Οράτω
ταύτα Ίάγερος, και μή άλλα και άλλα φλυαρείτω.
- -- α - - - - » -
βειαν. Ούτω γούν τής Ρωμαϊκής Eκκλησίας τους άλλους τέσσαρσιν Αρχιερατικούς
- Α. - 5 Α Σ) -- Λ, - - α ν
θρόνος συμφωνούσης τε και άνομολογούσης, και έντη πέτρα τών Δεσποτικών βημάτων
ν - - -- ν - αν ν Αν
ένιδρυμένης τε και στηριζομένης τής Εκκλησίας, καθ' ής ουδε πύλας "Αδου, ήτοι τά άπύ
- α ν Α - » Α » - 1 Αν - η - 2 Α
λωτα τών αιρετιζόντων στόματα, μηδαμώς ισχύειν αυτή διετράνωσεν ή αλήθεια, πόθεν
- ο Α α ν αν Α - -- Α - - »
και έκτίνων ή καινή αύτη παραναδύεται κατά τού Πνεύματος βλασφημία; Και πώς ούκ
-λ ν - ν - -- ν Α. - ν
άν είη το συνενεχθέν πολλών μεν άξιον στεναγμών, πολλών δε δακρύων, πολλής δε σπου
-- -- Λ - ν -- Α - ν Α α - ν - » Α
δής άναχαιτίσαι την νομήν τού πάθους, και μή πλείους

- 3
όράν καταβοσκόμενον τών εις ποίμνην
Λ - Λ Αν -- α α - Α αν -
Θεού καταλογισθέντων το νόσημα; Διά τοι” τούτο και ή ήμών μετριότης, ώσπερ τινά
Αν -- » Λ γ - ο ν - Αν - ν Σ Λ, -
μέγαν τής Εκκλησίας πρόμαχον, και οια δή σκοπόν τεθειμένον τώ οίκω Ισραήλ, την
α - » Σ. - - ν Α "Α Σ) - Α ν ν αν
ύμετέραν έπ' αρετή τελειότητα προκαλούμεθα, τον έντη καρδία ζήλον ένθεον εις μέσον
- ο - - - Φ ν -- Αν -- --
έκπυρσεύσα, και οια δή τήν τής Αρχιερωσύνης λυχνίαν άνάπτοντα, πάσι τους πλανωμέ
- Λ Σ) - - ν "Α - -- ν -
νος φώς σωτήριον έναυγάσα, και της πλάνης μεν αποστήσα, χειραγωγήσαι δε προς
- 4 - - --
τήν" ανά πάσαν την οικουμένην έξηπλωμένην ευσέβειαν,

δ΄ Π - ν - α -- - Κ - ν ν ν - λ -
-
. Πρώτονμέν γάρ, ώς είρηται, την Κυριακήν έχει φωνήν λαμπροτέραν
Σ Αν 6
πάσης λαμ - 5 - ν - ν ν Λ "Α Α Σ) -
πηδόνος έξαστράπτουσαν ή έκτού Πατρός τού Πνεύματος έκπόρευσις" πρός ήν άναβλέ

-λ » ν - ο Σ. - - - ν - ν Σ ν ν
ποντες, κάν όψέ γούν, οι έκτού Υιού το Πνεύμα δυσφημήσαντες έκπορεύεσθαι, παυσά
θωσαν τής
σαωσαν της έν πλάνη
νη και σκότω δ βής και τω
τω διατριβής τώ φωτίί τής ευσεβείας έλλαμπόμενοι,
έλλαμπό
ν ν αν » Λ Αν ν -- -- Α -- - » ν Α. -
εις τάς άδυτον έχούσας μάνδρας τήν τής Ορθοδοξίας αίγλην τους ευσεβέσι συνεισέτω
Α. Αν - - -
σαν, καταδούμενοι μάλιστα και τον επιστήθιον τών ουρανίων δογμάτων μύστην και μυ
Λ ν - Α Σ Αν Σ Α "Α ν ν -
σταγωγόν, τον τής θεολογίας Ιωάννην έπώνυμον και εις πρεσβείαν προβαλλέτωσαν
* Ημ. διόρθ. άντι-αυτή–παρά τοις άλλοις άπασιν Ιάγερος δε και τελείαν γράψας στιγμήν μετά
την λέξιν “ή αλήθεια, ” και εις νέαν χωρίσας τα λοιπά πρότασιν, ακατάληπτον έποίησε το χωρίον
3 Ματθ. ΙΣΤ', 18.
* Εκ διορθ, Ίαγέρου, άντι-τι.
* Εκ διορθ. Ιαγέρου ή του άρθρου προσθήκη,
* Εξαπλωμένην-παρά τοις άλλοις άπασιν.
* “ Και εγώ έρωτήσω τον Πατέρα, και άλλον παράκλητον δώσει ύμιν, να μενη μεθ' ύ
“μών εις τον αιώνα, το Πνεύμα τής αληθείας, δό Κόσμος ού δύναται λαβείν. –και “ Ο δε
“παράκλητος, το Πνεύμα το άγιον, ό π έμψει ό Πατήρ έ ν τ ώ ό νόματί μου, εκείνος υμάς
“διδάξει πάντα. –και “Όταν δε έλθη ό παράκλητος, δν εγώ πέμψω υμίν παρά τού Πατρός,
“το Πνεύμα τής άληθείας, δ παρά τού Πατρός έκπορεύεται, εκείνος μαρτυρήσει περί έμού.
(Ιωάν. ΙΔ΄, 16, 17, 26 και ΠΕ", 26) Και αύτη μεν ή Κυριακή φωνή, καθ’ ήν Φώτιος λέγει εκ μόνου τού
Πατρός έκπορεύεσθαι το Πνεύμα το άγιον Ιάγερος δε το έαυτού ποιών, και εν τούτοις ανακράζει
“Meme sophisme! L'Ecriture dit qu’il procede du Pere: doncil me procede pas du Fils.” Μετά δε το
έπιφώνημα θεολογεί ό άνήρ, τάδε λέγων “L'Eglise nous enseigne que le Saint-Esprit procede du Pere
et du Fils comme d’un seul principe, par une seule procession, par un seul acte” Αλλά πού ταύτα δι
δάσκει ήμάς ή Εκκλησία, ούτε λέγει, ούτ' έχει λέγειν ό άνθρωπος, πλήν ει λέγων Εκκλησίαν την έν
“Ρώμη λέγει, ού την Καθολικήν και Αποστολικήν, την μόνα τα προεκτεθέντα τού αρχηγού και τελειωτού
αυτής βήματα και πιστεύουσαν και διδάσκουσαν–τό Πνεύμα τής άληθείας, δ παρά του
Πατρός έκπορεύεται
24 *
-
συγγνώμη. τυχεροί, απεναντίας αυτού τε και του διδασκάλου, και των μαθητών του θε
ολογικωτάτου πάλαι ποτέ έπανέστησαν. Τους γάρ έκτού Πατρός και του Υιού το πανά
γων Πνομ εκπορεύεσθαι δογματίζουσι δύο πάντως αίτια και άρχαι συνεισέρχονται
κα η εν τη Τριάδι μοναρχία φρούδος οχήσεται. Δύο γάρ φανερώς τους ούτω λέγουσι
τα ατα συνανακηρύσσεται, έξών και ή μία εις δύο αρχάς (τρέποτοδετο βλάσφημον εις τας
των αιτίων κεφαλάς) συνδιασχίζεται. Αλλως τε δένει μεν τελεία ή έκτού Πατρός έστιν
απορευσι, τές ή χρεία της δευτέρας έκπορεύσεως, ήδη τής τελειότητος έκτής Πατρικής
πρόδω καθορωμένης το Πνεύματι, ει διατελής, τις ύποίσει το άτοπον; Πρώτον μεν
γα ο τούτο φάνα τολμήσας τη παντελείω Τριάδι το ατελές έναπέρριψεν, έπειτα δε και
α δύο πάλιν ατελών το τελειοποιών Πνεύμα συγκατεσκεύασεν ναί δή και σύνθετον άπε
τελέσει, ως εκ δύο τινών αιτίων και τότε, (ώ γλώσσης άκρατούς και γνώμης άγνώμο
νος !) ατελώς έξ έκατέρου εκπορευομένου του Πνεύματος. Οι δε ταύτη τη δυσφημία κά
τοχο και υίωνών ειπείν το Πνεύμα ούκ άν αποκνήσαιεν. Είδε την φωνήν φυλάττονται
φόβο των ευσεβών, αλλ' ούν το φρόνημα, δι’ ών δογματίζουσι, θάλπουσιν. Eι γάρ ό μεν
γιαει του Πατρός δια γεννήσεως πρόεισιν, το Πνεύμα δε έκτού Υιού δι' εκπορεύσεως,
εις τωνού τάξιν περιστήσεται. Και πώς αν είη τούτο φορητών τους ευσεβείν σπουδήν
παουμαος κα τωτών Χριστιανών καταλόγω συνεξετάζεσθαι; H πώς έπι πολύ παρο
:ενον ανεξέλεγκτον, ού συνελκύσει τους σιγώντας μέν, νού δε έκ Θεού και χαρίτων
ελέγχεν απολαύσιαντας," εις τήν τών βλασφημησάντων απώλειανς"
Αν
6, Σύ ν ν -- - - -- - Λ Α ν ν
* - δέμοι, ανδρών ιερών ιερώτατε, και τούτο της αυτών ατόπου δόξης αναφυόμε
τον αυτούς επιδες - -- φ - - Α - - - -
άμα
Οι ό με
Ο μιεν εκνυε. Eι γάρ τή του Υιού γεννήσει εκπορεύεται και το Πνεύμα, και
- ν ν - Α. ν -ν -- - - -
γεννάται, το δε που γεννωμένου εκπορεύεται, ουδέν έλαττον τού Υιού και το
1 -
Ημ. διόρθ. αντι
2 "Ο ν διό-έν Τ.Χ. και–δι δ–παρ' Παγ. και Μίγν, δέ–δύο–έγραψεν.
Αυοίως,
* Και τόΤΕ- ν -
4 -- “αι ταύτα-Ίδε τα περί τούτου σημειωθέντα έν έπιστ. Γ, 8 ή

λι. Το Κο -
Αβεφίαιος και Δοσίθεος, όρθώς

ορ
Ιάγερος
γερ
δέκακώς-άπολαύσαντες,
θεολογών θεολ επί τούτω Ιάγερος έπιφωνεί “Blasphémateur lui même!” έπειτα δε την κατ' αυτόν
Tere et d, ΕΗ “αν προστίθησιν “Rien dimparfait dans la Trinité, lorsque le Saint-Esprit procede du
re n'est ε: a spiration par la quelle il procede du Pere est commune au Pere et au Fils. Le Pe
"τος ροήςοι: “αι οι ηφuissan, parce qui na pas créό le monde soul, et qui Ta eréό avec les deux
της. * Κ; * «Ιε la Trinité, De même Le Pere n'est pas imparfait, si l'Esprit Saint procede aussi du
τού Υίου, τα της βλασφήμου ταύτης θεολογίας, ότι το εμπνέειν κοινή έστιν ιδιότης του τε Πατρός και
Πατρός και, τ που εντεύθεν παραλόγως ποριζομένου συμπεράσματος, ότι το Πνεύμα το άγιον έκτετού
ανος ο Β α; Υιού εκπορεύεται, άλλοι τε πολλοί τών ήμετέρων γεγράφασι τα προσήκοντα, και Στυλι
(μετάφρ. εκ - οπουλος έν τή άξιoλόγω αυτού πραγματεία ““Υπεράσπισης τής Γρακικής Εκκλησίας"
ρεσεως Το Σ. ου Ιταλ έν Αθήναις 1848), και άρα μοι έντή πραγματεία εκείνη άπαν τό περί τής έκπο
και τόπος *Τ αγίου Πνεύματος κεφάλαιον (σελ. 98–133), ενώ τάτε άλλα τών Παπιστών σοφίσματα
»
- Ε ν Α - ν - - ν
αναιρούνται, Αταλ
ν “υ τουτ μετά λόγου άκριβεστάτου, και έκτών θείων Γραφών άρυομένου το κύρος, άρδην
καταστρέφονται,
Πνευ -λ »- Π - - ν δ λ β δ ν Α Ι ν » ν - Αν - - α
μα αν ενη εκ του 11ατρος την προοοον Λαμβανον οια γεννησεως ειπερ γεννα μεν ο
Π "Α - Υ: Α Π δε Υ: δ ν Α ν Εί ν ν - - - -- -- *
ατηρ τον χιον, το 11νευμα οε τω Υιω οια γεννησεως προιοντι συμπροεισιν. Eι μεν γαρ
- - - ο Α -- - - - ν Σν ν -
άλλος αυτούς καιρός τόν Υιόν έκ τού Πατρός ύποβάλλει τη γεννήσει, άλλος δε το
- - - - -- Α. Α ν - Λ -
Πνεύμα έκ τού Υιού ποιεί εκπορεύεσθαι (τάχα γάρ και τούτο συνελαυνόμενοι αναπλάσε
ν - -- Αν - - - - ν Α α Α
σουσι), πάντως το Πνεύμα νεώτερον τής του Υιού γεννήσεως αναγκάση υποστήσασθαι.
ν Α. - - - α -- -- Λ ν "Α
Eι δε ταύτης της περιφανούς θεομαχίας τον κίνδυνον ύφορώντες αποστήσονται, εις το

- α -- - - α ν Α
γεννητόν όμολογείν τό Πνεύμα έαυτούς συνελάσουσιν.

Λ Σ Α ν Α. Α - Λ - ν - - -
στ". "Ακούω δε τούτους θρασυνoμένους κατά Παύλου και κατά τού κοινού Δεσπότου
Α" - - - ν ν - - - Αν
και Διδασκάλου, τον θείον Παύλον εις συνηγορίαν της οικείας προβαλλομένους αιρέσεως
κα - - ν -- - ν - - - - - ν Σ. --
Εξαπέστειλε γάρ, (φασίν) είπεν, ό Θεός το Πνεύμα του Υιού αυτού, κράζoν έντας
Α α - » - α Α » 2 » ν - - - - - ν ν Λ
καρδίας ήμών, Αββά ό Πατήρ

Σ) Λ
Αλλ' οίγε τούτο το ρητόν την οικείαν κρατύνειν
Α » - - α ο - -- ν - - ν
άμαθίαν νομίζοντες εκείνο γινωσκέτωσαν, ώς ένους τους τού Παύλου ρητούς υπολαμβά
» Λ, α "Α - α Α - Α ν ν -- - ν
νουσιν έπερείδεσθαι, έαυτούς μάλλον άμαρτάνοντας έξελέγχουσιν. Ού γάρ αυτούς έν

ς Α -- - Α ν φ ν Α" -
οις κηρύσσει Παύλος μεμφόμεθα, αλλά δι’ ών τάς εκείνου θεοπνεύστους φωνάς παραχα
Α. Α Λ Α Α. -- ν Λ ν Λ
ράσσουσιν αιτιώμεθα και διότι περνά μήτε είπεν αυτός, μήτε ποτέ ένενόησεν, εις κατη
- Σ - Σ) - ν - -
γορίαν αυτού αναισχυντούσε προκομίζειν, διά τούτο δικαίαν αυτοί καθ' εαυτών άλί
- Α Σ) Α - - - - - - -
σκονται την κατάγνωσιν έπιφέροντες. Το Πνεύμα τοίνυν του Υιού ό μετάρσιος άνθρω
Α » - "Α - Λ Α. - ν ν - Α Α
πος λέγει άπεστάλθαι παρά τού Πατρός. Λέγε και σύ την αυτήν τω Παύλω φωνήν.
ΣΥ ν - -- -- - - » » - ν Α. -
Εστι γάρ το Πνεύμα τού Υιού, έπει μηδ’ άλλότριον μηδ' αντιφθεγγόμενον αυτώ, μηδ’ άν
- ν Α Σ) και εν αν - 9 - Σ) Α - Αν αν - -
τινομοθετούν ώφθη ποτέ άλλ' ότι, ώσπερ τής αυτής ουσίας και δυνάμεως, ούτω και της
» - -- - Λ, - - » - α Α "Α - - ν Α ν
αυτής βουλής και γνώμης, και τής αυτής όμοίως προς το έν, έξού τομέν γεγέννητα, το
ν Σ ν Λ - -- - - - - - -- -
δε έξεπορεύθη συννεύσεως, είπεν είναι το Πνεύμα του Υιού. Ούτω κάκείνοι λεγέτωσαν
» -- » ν ο Λ. α Α. Σ) ς » Α. - ο νυν αλ -
ούδες αυτούς αιρέσεως όγραφόμενος. Ούκ είπεν, εκπορεύεται τού Υιού. Αν τούτό τινες
Α - ν Α. ν α ν ν ο - - Α
λέγωσε, και την Παύλου διδασκαλίαν ύβρίζουσι, και δόξης αιρετικής αυτούς ενόχους
" Και αύθις άγανακτών Ιάγερος έπι ταϊς βλασφημίας, άς Φώτιος τους Παπασταϊς άποδίδωσι, δια
μαρτύρεται λέγων ούταύτα δοξάζειν αυτούς, ότι γεννητόν έστιν έκτού Πατρός τό Πνεύμα και μάρτυρα
προβάλλεται τον παρ’ αυτούς θεολόγον Ch. de Saint-Foix λέγοντα, τον μεν Πατέρα γεννήσαι τον Υιόν,
τον Πατέρα δε και τον Υιόν έκπορεύειν το Πνεύμα το άγιον. Αλλ' έρικεν ό άνήρ ούκ όρθώς και ένταύθα
τά Φωτίω ερημένα κατανοήσαι. Oύ γάρ λέγει Φώτιος τους Λατίνους πιστεύειν γεννητών είναι το
Πνεύμα αλλά την περί διττής έκπορεύσεως άσεβή γνώμην αυτών ούτως είναι λέγει παράλογου,
ώστε και εις τούτο δύνασθαι καταλήγειν, το γεννητών δοξάζειν το Πνεύμα και, ώς άν τις εποι μαθη
ματικός άνήρ, διά τής εις άτοπον απαγωγής την παράλογον αυτών περί τής διττής εκπορεύσεως γνώμην
εξελέγχει, και άμα διλήμματα αποφιμο αυτών τα στόματα.
* Προς Γαλάτ. Δ΄, 6. Προς ταύτα Ιάγερος τον ιερόν Αύγουστίνου αντιτίθησινώς δήθεν λέγοντα, ότι
το Πνεύμα το άγιον και έκτού Υιού εκπορεύεται, άπειδή καλούμενου Πνεύμα του Υιού. Αλλ' ότι τοιαύτη
ούκήν ή τού ιερού Αυγουστίνου δόξα περιτής του αγίου Πνεύματος εκπορεύσεως, τουναντίον δε και έπι
στευε και έδίδασκεν έκ μόνου του Πατρός έκπορεύεσθαι το Πνεύμα, αρκούντως έντή Στυλιανού τού Βλα
σοπούλου πραγματεία, ής άρτι έμνήσθημεν, εξ αυτών δέδεικτα τών Αυγουστίνου συγγραμμάτων. (δε
αυτόθι σελ. 118-131) Παρά πάντα δε τ' άλλα ή ακαταμάχητος Φωτίου δεινότης πάσαν ανατρέπει
άντιλογίαν και σοφιστείαν,
Α. - -- - - - - Αν - - 3
δεικνύουσιν. Ειδ’ ότι λέγεται το Πνεύμα του Υιού, διά τούτο φαντάζονται και το έκπο
- - - - - 1 ο - - ν α -
ρεύεσθαι, και τον Πατέρα τού Υιού δογματίζουσιν" έκπορεύεσθαι, λέγεται γάρ ό Πατήρ
- - - ν -λ - - Α αν - ν
πανταχού τού Υιού.

α Α
Και πολλούς δ’ άνοι τοιούτοι προβολέας και αίτια τού Πνεύματος - - Α" - -
υποστήσονται, λέγεται γάρ ουδέν έλαττον και σοφίας Πνεύμα, και γνώσεως, και δυνά
- Λ - Σν ν “ς ν Α - - Α -
μεως, και τοιούτων
ν θεοπρ ΕΤΟΙ
9 λλ
ΟΛΛΟΙν. Eι ούν, διότι τούτων το Πνεύμα λέγεται, διά
-- - Σ) - Α - -- "Α - -- Α.
τούτο και εξ αυτών απαιτούσαν εκπορεύεσθαι, όραν έστιν αυτών το σοφόν τής έπινοίας,
ν ο - - Σ ν ν - ο - 9
εις οιον βάραθρον πλάνης αυτούς κατακρημνίζει και αποπλανα.

ν α - ν ν Α - -- α - ν Λ
ζ". "Ετέρω δε τρόπω πάλιν έτερον βλάσφημον τής αυτών όράται δόξης αναφυόμε
ν Λ. -- - - Σ) ν - - -
νον. Eι γάρ έκπορεύεται μεν το Πνεύμα έκτού Υιού, ούχ ύστερον δε τής αυτού γεννή
» ν Λ - - - -
σεως, ουδέπρότερον (έν γάρ τη παναγία Τριάδι τά χρονικά ταύτα προσρήματα παντε
λώ » Αν ν Α αν ν ν ν - Λ αν ν - - -
ώς απελήλατα), είτοίνυνάμα μεν εκπορεύεται του Πατρός, άμα δε του Υιού, συνδιαιρε
Α. - - α - - Α. -
θήσεται ταις τών προβαλλομένων ύποστάσεσι και αυτό το προβαλλόμενον και δύο άνθέ
ν Σ) - Σν - - - ν - Α - ν -- - - - ν -
νός αύτοις έσται το Πνεύμα, το μεν του Πατρός, το δε τού Υιού εκπορευόμενον.
ν 2 - - - ν -- ν ν - - - ν
Και
γαρ ουδέν έστι τοιούτον καινιζόμενον, ουδέ έπι τών διά γεννήσεως λαβόντων την ύπαρξιν.
Δι Αν 3 ν ν α - » - α - » -- ν. - - - - α - --
ε
αφορα
δε
μεν γαρ όρανέστι καθ’ ύπόστασιν έκμιάς και τής αυτής προϊόντα ύποστάσεως
- Α » - - - - Σ) ν -- -- - ν - - -
ν δε και το αυτό καθ' υπόστασιν εκ διαφόρων προϊένα, και μή συνδιαιρείσθαι ταις τών
Αν 4 α Α. α “ς αν - -
προβαλλομένων" ύποστάσεσιν, ούτε ή γένεσις οίδεν, ουδεί τι κρείττον τής γενέσεως,

- - -- - κ. Α" - -- - - εν
Και γάρ παίδες μεν πολλοί πολλάκις έκ μιάς και τής αυτής νηδύος, και άμα και χωρίς,
- ν - ν - ν --
“ρονται τελεσφορούμενοι και ή αυτή χειρ και τύπτει και γράφει και ευεργετεί, και προς
- -
» ν - - ν α Λ α -- ν Α -λ
τι θείον ανατείνεται το γράφειν δέ, χειρός έργον όλόκληρον, όρων και ποδός όμοίως, ή
ΤΟ ν α Α -- ν - α - -- - Α ν ν - -λ
ν βαδίζειν ώσαύτως των ειρημένων εκατέρου, ή το βλέπειν όμματος και ωτός, ή

- Σν και αν - ν
τα τοιαύτα, ούκ άν τις δκαθαρεύων αναισθησίας νομίσειεν άλλ’ ώσπερ άλλήλων τα μέρη
τη οικεία - Α. -- - α - ν » - - ν - » Λ
Ε. α περιγραφη διεστήκασιν, ούτω και ή έκάστου ένέργεια πρός τήν τών ένεργούν
Αν - -- -1, -- -- ν
τον φύσιν συνδιαιρείται, και των άλλων συναποδίσταται. Και επί των παντελώς δε
Αν Α "Α α Α α - α - -- ν Αν
“Χαρισμένην λαχόντων την υπόστασιν ό αυτος ειρμός τής θεωρίας διασώζεται.

-
- -- - - ν - - α Αν ν
η. Τις ούν έτέρα πρόφασις τους βλασφημεν αίρουμένους υπολείπεται, εύμήχανον

α ν Αν -λ - -- ν Α Λ - - - ν -
γερ ο πονηρός εις απάτην, κάν ή τού άκρογωνιαίου λίθου σοφία και δύναμις διά τών αύ
του 9 ν α ν Σ) - Α - Α ν - ν Α - -
ο σεραπόντων βαδίως αυτού καταθραύει τα μηχανήματα. Αλλά τί τούτοις πρός βλασφη

- ν ν - - α -- α - ν » - α ν
για υπόλοιπον; Την Κυριακήν φωνήν αύτους ύποβάλλονται, ούκ αγαπητόν ήγούμενοι
- - Λ - ν ν - Α - -
“ “αυτών τον Δεσπότην δυσφημεί, ειμή και τον δυσφημούμενον νομοθέτην τής δυσφη
* Παρά Μιγνίω-δογματίσουσιν.
2 αδε περί τούτου τε και τών άλλων τών τοιούτων, άπερ πρός έμπέδωσιν τής έαυτών αιρέσεως οι Παπι
“ προβάλλονται, την Μητροφάνους τού Κριτοπούλου όμολογίαν τής Ανατολικής Εκκλησίας, τής Κα
ολικής και Αποστολικής, έκδοθείσαν υπό Ερνέστου Κιμέλου έντώ “Monumenta Fidel Ecclesiae Orien
τις Μέρος Β', σελ. 30-51. Αύτη δε ή του Παύλου βήσις “εξαπέστειλεν ό Θεός το Πνεύμα του
Υιού αύτου. * έκτενέστερον έρμηνεύεται έν τώ “ περί τής τού άγίου Πνεύματος μυσταγωγίας” Λό
γ9 (8 μή–ξη.
3αναφορά-παρά πάσι τοις άλλοις,
Προσέθηκα το άρθρον–τών–ελλείπον παρά τοις άλλοις,
ΕΠΙΣΤΟΛΩΝ ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟΝ, - 191
Α Ι Λ -- - 2 Α. θα -
μίας και προλαβόντες" κατηγορήσουσιν. Είπε γάρ (φασίν") όΣωτήρι "Εκείνος έκ

- 1 -- - - » - α - -- 3 α - - -
τού έμού λήψεται και αναγγελεί ύμν.

ν Α αν -- ν
»
Αν
Αλλ' είπερ ήμιν τούτο κατ' αυτών έκομίζετο
- -- - ν -- - -- ν » -- -
προς απόδειξιν, ότι έκ τού Πατρός λαμβάνει το Πνεύμα, και εξ αυτού, άλλ’ ούκ έκτού
Ο ν- ν Α ελ ν -- Α - Α «λ Α »
Υιού, εκπορεύεται, τίνα άν αποφυγήν τών ελέγχων έαυτούς έπινοήσαντος Α τοίνυν αύ

- -- ν - - α - - - - » - ν
των περιφανώς ελέγχει την άνοιανχθλτής αιρέσεως, ταύταάθλ

Λ
πρός τήνδεαυτής βεβαίωσιν προ
- ΤΑ -- -λ - ν - - ν ν - ο
βαλλόμενοι, πώς ούκ άν είησαν άθλιοι μεν τον νουν, τωτεροι οε την προαιρεσιν, ί
"Α Α" - - - Λ, - Α Σ -
γάρ άν είη ταύτης

ίδ
-
τής Δεσποτικής
Τ; δε ν
φωνής τρανώτερον τών
ε
προκομιζόντων
-- Υ:
αυτήν καταβα
ελλ' -- -- Α" -- ν - - » -
λείν τήν άναίδειαν, - ν - --

ίδε παραστήσαι φανερώτερον, ώς ούκ
Α ς
έκ τού Υιού, άλλ’ έκτού - - αν -- αν α Α να - -
Πατρός το Πνεύμα έκπορεύεται; Και γάρ όπερ έν άλλος είπεν ό Σωτήρ, "Το Πνεύμα
-- -- - -- Α 3 και 4 -- - -- ν - Α -- - ο ν. αe -
EK TOU Πατρός εκπορεύεται, ΤΟυΤΟ και νυν διά της προκειμενης έκδιδάσκει ρησεως, ΤΟ
-- Λ, - - Λ -- » ν -- σε - 1 - - - » - -- - - - -- ,-
Πνεύμα, λέγων, έκτού έμού λήψεται.” Oύ γάρ είπεν "έξ έμού,” άλλ’ "έκτού έμού,
-- αν -- Α ν - - ν -ν - - Α - - -
δήλον ότι τού Πατρός, ει μή τι άρα βούλοντο έτερον παρά τον Πατέρα και το Πνεύμα
ς Α - και - -- Ο ν- α -- - ν -- » - - -
είναι τε και όνομάζεσθαι του Υιού. Οι γούν τους ούτω περιφανείς κατ' αυτών ελέγχους
α ν α -- Α -- ν ν -- - Λ --
υπέρ αυτών νομίζοντες στασθαι, τίνος συμμαχίαν άλλην πρός βεβαίωσιν τού πεπλανη
Α - 1 Α -- » α Σν » -- - -- -- ν -
μένου φρονήματος έκπορίσονται; Αλλ', ώς ένικεν, ούδέ τάς πάσιν εγνωσμένας φωνάς
-- ν -- Α Σν - ν » » - - - -
συνιέντες ούτοι, ούδετών ένχερσι μάθησιν έχοντες, ού μόνον ούκ ανέχονται παρ' έτέρων
-- - Αν - » -- - - - - -- - -
μαθεν το αγνοούμενον (καίτοι γε παρακαλείν έχρήν, και σπουδή ζητεΐν τούς αυτούς τής
-- ν ν Α α ν - Α - - --------- - ν -- -
αγνοιας
Α
ανελκύσοντας), οι δε και διδασκάλους εαυτούς τών οικείων αναπλασμάτων προ
- - Φ » ν - -- Α αν ν - » - 1 -
καθίζουσιν. Πώς γάρ ούκ αισχύνονται, τού Σωτήρος λέγοντος, ότι το Πνεύμα έκτού έμού
ν - - - - - 1 -- , -- - α Α
λήψεται, και αναγγελεί ύμν, αυτοί το “ έκτού έμού” ούχ, ώς είπεν ό Σωτήρ, εξακούον
-- - -- - » - η Α - τα » - - 35 - - -
τες, αλλά τούτο παραγραφόμενοι, άντ’ εκείνου το "έξ έμού” αντιγράφουσεν;

- Σ) - - ν ν - Α. Λ ν - αν ν αν
Τούτο --
γάρ αυτούς ίσως έδοξε κατασκευάζειν το βούλημα. Καίτοι, ει και ούτως ειρητο, ώσπερούκ
ν » αν -- -- ς » ν ο Σ. Α » ν » - - - ν - - Σ.
ειρητα, ούδ ούτως αυτούς είχεν ισχύν ή έπήρεια. Ούγάρ άει το λαμβάνειν εις τήν τού έκ
- - - -- ν ν - α
πορεύεσθαι διάνοιαν λαμβάνεται, άλλ' έσθ' ότε και πολλήν την παραλλαγήν ύπαινίττε
-- Α Σ - Α - ο Α - - - - - - - ο , α ν
ται. "Αλλο γάρ έστι τό λαμβάνειν και απαρύεσθαι αφ' ετέρας υποστάσεως ετέραν ύπό
- αν - ν » - Α - α Λ Σ - ν 5 -- -
στασιν, και άλλο το πρός ούσίωσίν τε και υπόστασιν έκπορεύεσθαι. Ούτως ουδέ περί
» - - Λ -- -- Α » Α. Σν ν - - -- Σν
αυτά τα σημαινόμενα τών όνομάτων απευθυνομένην έχουσι την διάνοιαν. Και εί, τι άλλο
-- - - ν - » - ν Σν - --
παρ' αυτών προκομισθείη, τής αυτής μέν έχεται παρανοίας, τής αυτής δ’ άμαθείας
- 5 Αν - - ν » Α ιν -- -- Α Σ. -
καθoράται βλάστημα, και πρός τήν αυτήν καταστρέφει τής ασεβείας απώλειαν
Α ν' - 5 » - ν - - - ν
θ'. Ναί, φασίν Αλλ' Αμβρόσιος όμέγας και Αυγουστίνος και Ιερώνυμος, καίτι
Ίσως έγέγραπτο-προβαλόντες-άνευ τού ΚΑΠ.

Φησίν-παρά πάσι τοις άλλοις,
ο Ιωάν, ΙΣΤ', 14,
* Ιωάν, ΙΕ΄, 26.
* Και ταύτην την βήσιν “έκ τού έμού λήψεται, και αναγγελεί ύμν” εκτενέστερον εύρήσεις ανεπτυγ
μένην έντώ “π. τ. τ. άγ. Πν, μυσταγ. Λόγω ($ κ -λά).” Όλως δέ, πάντα τα σοφά και έκ τής θείας
Γραφής άρυόμενα το κύρος επιχειρήματα, δι’ών έντε τή πρό ταύτης και έντή παρούση επιστολή την
πανάθεσμον προσθήκην καταπολεμεί, έντώΛόγω έκείνω δεν έστι διά μακρoτέρων άναπτυσσόμενα.
Α α - - - Α Α. ν ν » - η - ν Α ν
νες τούτοις όμοταγείς τε και ισοστάσιο, μέγα όνομα λαχόντες έπ’ άρετη και βίου λαμπρό
- - - - - - α - ν Α Αν -
τητι, το Πνεύμα έκτού Υιού εν πολλοίς αυτών λόγος συνέταξαν έκπορεύεσθαι. Και δή
Α Α αν - Α" - -- - - και Αν Α ν ο -
τούτοις πειθόμεθα ούτω και λέγειν και φρονείν, και μη ατιμάζειν Πατέρας εις αιρετικήν
Α Αν Ι Σν - ν - - Α - - -
δόξαν διαβάλλοντες, Εστι δε πρώτον μεν το πάσι πρόδηλον προς αυτούς ειπείν, ώς
» Α -λ - ν Λ - Α" ν ο ν Α. Α ν » » Αν
ει δέκα, ή και είκοσί τινες τών Πατέρων ταύτην επον τήν φωνήν, μυρίοι δε ουκ έφθέγ
ξ Π ν - λί Α. » Λ -- 2 α - - » - - ν Λ » -
αντο, τίνες, οι Πατέρας έξυβρίζοντες; * οι το πάν αυτών τής ευσεβείας έν όλίγοις περι
ν' Α. - Αν - Α
γράφοντες, και τούτους αντιφθεγγομένους και αντιτασσομένους οικουμενικας Συνόδους

- Σ Α Α Α Α Σ) - 3 Λ -λ - "Α
και άναριθμήτω πλήθει θεοφόρων Πατέρων ανδρών προβαλλόμενοι, ή οι τούς πολ

Α ν ν 4 α Α Α ν - ν
λαπλασίους συνηγόρους παραλαμβάνοντες; Υβρίζει τις Πατέρας, ώς φής, μή λέγων
" Δολίους τούς λογους τούτους Ιάγερος αποκαλεί, λέγων “Considérez l’astuce, avec la-quelle Pho
tius décline l'autorité des Peres.” Αλλ' όμως αντί δόλου ευσεβή άνευρίσκει ειλικρίνειαν, ει τις έν άληθεί
ευσεβεία και μη δολίως, ώσπερ Ιάγερος, τά Φωτίου αναγινώσκει. "Αμα τε γάρ Φώτιος το πρός τούς
Πατέρας όφειλόμενον σέβας αποδίδωσι, και την πλάνην αυτών, είπoτε έπλανήθησαν (οΐαδή πλανάσθαι
ανθρώπινου), ού παραδέχεται, πασών υπερτάτην είναι λέγων την Κυριακήν φωνήν, και ταύτη μόνη έπό
μενος και φησε διαρρήδην ό ιερώτατος ανήρ “ουδάν ή κτίσις αφήκε πάσα μίαν φωνήν, ούμενουν ουδείς
“τού κτίστου και δημιουργού καταλιπών την μυσταγωγίαν και τα διδάγματα, τή αντιφθεγγομένη κτίσει
“τώ κτίστη προσέθετο ουδ' υπέκυψε νόμος τής κτίσεως, τους τού κτίστου και δημιουργού νόμους παρα
“ γραφόμενος” Και ταύτα μεν Φώτιος τότε, ούπωτής τών κειμένων κιβδηλεύσεως καταφανούς ούσης,
Εξ εκείνου γάρ τους τών Πατέρων κειμένος χείρας επέβαλον βεβήλους οι πάντα βεβηλούν αποτολμώντες
και έκνοθεύειν και τών μεν Ελληνικών απείχοντο δι' αμάθειαν, τάδε Λατινιστί γεγραμμένα πάντα έξ
εκείνου κατενόθευσαν. Nύν δέ, πής τοιαύτης άσεβείας καταφανούς ούσης, και τούτο έχοι τις άν ειπείν,
(ο τότε Φώτιος ούκ είπεν, άγνοώντά γινόμενα), ώς ουδέν έχουσι κύρος τα τών Πατέρων κείμενα, ένους
υπό τών Παπιστώνεις μαρτύριον τής έαυτών κακοδοξίας προβάλλονται, ουδέν γάρ παρείδον ανόθευτον,
αλλά πάντα κατενόθευσαν ή παρηρμήνευσαν, όπως έχομεν τας έαυτών κακοδοξίας κρατύνειν, κιβδήλοις
τα κίβδηλα. Και όραιμοι περί τούτου τα έν τους Παπαστικούς ελέγχους ειρημένα (Τόμ. Α΄, σελ. 184
κι έξ), μάλιστα δε την ένσελ. 210–4 σημείωσιν, ένή όσοφός συγγραφεύς διά μακρών την τών Παπι
στών ταύτην άσέβειαν κατεξελέγχει, και Ιάγερον αυτόν καταδείκνυσι τά 'Επιφανίου και Ωριγένους και
Χρυσοστόμου κιβδηλεύοντα και παρερμηνεύονται
* Σόφισμα τούτο Ίάγερος αποκαλεί διά τι δέ, ούτε λέγει, ούτε λέγειν έχει, και ταύτα δεινός ών
αυτός σοφιστής, και διά τούτο τους σοφιζομένους εξελέγχειν δυνάμενος
* Παρά Μιγνίω–θεοφόρων ανδρών,
* Ενταύθα πάσαν υπερηκόντισεν Ιάγερος σοφιστείαν, υποσημειών: “Aucun concile général n'a
dit que le Saint-Esprit me procέdait pas du Fils; et puis la lettre de Saint Cyrille, οι se trouve le
Είνοηue, a été lue dans trois conciles sans qu'on ait élevé la moindre réclamation” (Hist. de Photius,
p. 370). Το μέν γάρ λέγειν, ώς ουδεμία τών οικουμενικών Συνόδων είπε μή και έκτού Υιού το Πνεύμα
το άγιον έκπορεύεσθαι, κάντεύθεν συνάγειν, ώς άρα εκπορεύεται και έκτού Υιού, ταυτόν
να ν ν -- » "Τ
έστι και λέγειν
ν α φ - - και - ν » ν αν - - ν -
Ουδεμία τών οικουμεν. Συνόδων είπεν, ώς ό Ιησούς Χριστός ουκ έστιν υιόςδκαι τού Ιωσήφ
Σ), α ν ν αν δε -
πιστευτέον
"Τ - ν - ν ν α ν αν ν ν -- ν
άρα, ώς έστι μέν Υιός του Θεού, καθάπερ πάσαι άνεκήρυξαν αι οικουμ. Σύνοδοι, έστι δε και τού Ιωσήφ,
επειδή ούκ είπον μή είναι.” Ούτω δε τυφλώ επόμενοι όδηγώ, τώΊαγέρω, εις τήν Εβίωνος έμπεσούμεθα
Α - η κ ν ν ν - ν ν - 9 - ν - ν α -
αίρεσιν, ψιλόν είναι λέγοντος άνθρωπον τον Ιησούν, και σπέρμα του Ιωσήφ, μετά την βάπτισιν αυτού
θείαν λαβόντα δύναμιν
μι (Ίδε περί
ρ Εβίωνος Μελετ. Εκκλ. “Ιστ. Τόμ. Α΄, σελ, 159–161, και Μόσχ.
ν Λ - ν ν - - ν ν
Τόμ. Α΄, σελ. 180–2 τής πολλάκις μνημονευθείσης Αγγλικής μεταφρ. ύπό J. Murdock, 1841). Κύ
ριλλον δε παράγων Ίάγερος λέγοντα, ότι το Πνεύμα το άγιονέκτετού Πατρός και του Υιού εκπορεύεται,
Σ ν ν ν ν η - ν Αν ν ν ν - ν αν ν ν
ού κατονομάζει την επιστολήν, έν ή τούτο λέγει Κύριλλος ώφειλε δε ταύτην κατονομάσαι, όπως μή εις
- -- - - - - - - ν
το Πνεύμα έκτού Υιού εκπορεύεσθαι και γάρ ούτως εκείνοι έφθέγξαντο. Και πώς ούχ
α -- -- - -
ύβρίζει πολλαπλασίους ότούτο λέγων; Και γάρ ούμενουν ουδαμού τούτο φθέγξασθαι
τουναντίον αυτώ ή προβαλλομένη περιέλθη μαρτυρία. Εάν γάρ τις τάς Κυρίλλου διεξέλθη επιστολάς,
την ύπό Ιαγέρου προβαλλομένην μαρτυρίαν έπιζητών, εις πολλήν έμπεσείται άπορίαν, τί βουλόμενος
Ίάγερος Κύριλλον παράγει μαρτυρούνται δε πολλαχού τών Λόγων και τών επιστολών αυτού ού μόνον
τρανώτατα διακηρύττει, και ξυνωδά τώ θεσπεσίω Παύλω διδάσκει το Πνεύμα το άγιονέκ μόνου τού
Πατρός έκπορεύεσθαι, αλλά και μηδέ μίαν συλλα βήν παραβήνα, μηδέ λέξιν μίαν άμε
ψαι τών έντώ Συμβόλω έγκειμένων επιτρέπει, και τυφλούς αποκαλεί τους τάναντία κατατολμώντας,
Και πρώτον μεν έντή προς Ιωάννην τον Αντιοχείας επιστολή εύρήσει λέγοντα τον Κύριλλον “Και
“κατ' ουδένα τρόπον σαλεύεσθαι πρός τινων ανεχόμεθα την ορισθείσαν Πίστιν, ήτοι το τής Πίστεως
“Σύμβολον, παρά τών άγιων ημών Πατέρων τών έν Νικαία συνελθόντων κατά καιρούς ούτε μήν έπι
“τρέπομεν έαυτούς, ή έτέροις, ή λέξιν άμ είψαι τών έγκειμένων έκει σε, ή μίαν γούν
“παραβή ναι συλλα βήν, μεμνημένοι τού λέγοντος–Mή μέταρε όρια αιώνια, ά έθεντο οι πατέρες
“ σου-Ού γάρ ήσαν αυτοί οι λαλούντες, άλλ’ αυτό το Πνεύμα του Θεού και Πατρός δ έκπορεύεται
“μ έ ν έξι αυτού, έστι δε ουκ άλλότριον τού Υιού κατά τον τής ουσίας λόγον.” Έπειτα δε την περί
τού αγίου Συμβόλου πρός τούς έν Αιγύπτω Μοναχούς επιστολήν Κυρίλλου άναγινώσκων, τάδε περί
τού άγίου Πνεύματος εύρήσει αυτόν διδάσκοντα. “Διαπεράναντες δε τον περί Χριστού λόγον οι τρισ
“μακάριοι Πατέρες, τού άγίου Πνεύματος διαμνημονεύουσιν. Πιστεύειν γάρ έφασαν εις αυτό, καθάπερ
“ άμέλει εις τον Πατέρα και τον Υιόν. Ομοούσιον γάρ έστιν αυτούς και προχεϊται μέν, ήγουν
“ έκπορεύεται, καθάπερ από πηγής, του Θεού και Πατρός, χορηγείται δε τή κτίσει διά τού Τιού”
Ευθύς δε μετά ταύτα και τάδε προστίθησινό ιερός Κύριλλος, μάλιστα χρήσιμα μαθεν τους περί Ιάγερον
“Αύτη (λέγει) τών άγίων Πατέρων ή ευθυτενής και άπλανεστάτη Πίστις, ήτοι τής Πίστεως ή όμολογία,
* Αλλ’ ώς Παυλός φησιν, ό Θεός τού αιώνος τούτου έτύφλωσε τα νοήματα τών άπίστων, εις τό μή
“αύγάσαι τον φωτισμόν τού Ευαγγελίου τής δόξης τού Χριστού. Αφέντες γούν το εύθύ τής
“ άληθείας ένα ι τ ινές, άτουσι κατά πετρών, μή νοούντες μήτε ά λέγουσι,
“ μήτε περί τίνων διαβεβαιούνται.” Ακούεις, Ιάγερε; Κύριλλός έστιν όταύτα λέγων
Κύριλλος, δν σύ τής υμετέρας καινολογίας μάρτυρα προβάλλη. Αλλ' ακούσωμεν Κυρίλλου, ότι περί
τής τού αγίου Πνεύματος εκπορεύσεως λέγει και έντώ περί τής άγίας Τριάδος Λόγω ($ ιθ) “Εκπο
“ρευόμενον δε αύτό έκ τού Πατρός ή κούσαμεν, και ού πολυπραγμονούμεν, πώς έκπο
“ρεύεται, αλλά στέργομεν τους τεθείσινήμύν όρους υπό τών θεολόγων και μακαρίων ανδρών.” Και αύθις
έν$κγ. “Ο εκ Θεού μεμαθήκαμεν, τον δε τρόπον ουκ έδιδάχθημεν άρκούμεθα δε τους δοθείσι μέτρους
“ τής γνώσεως, και ού πολυπραγμονούμεν άγνοήτως τά ανέφικτα.” Σαφέστατα δε και άπερ εν τή
τού κατά Λουκάν Ευαγγελίου εξηγήσει (Κεφ. ΙΑ΄, 20) περί τούτου ειρηκεν “"Ωσπερό δάκτυλος εξήρε
“τητα τής χειρός, ώς ούκ άλλότριος ών αυτής, άλλ’ εν αυτή φυσικώς, ούτω και το Πνεύμα το άγιοντώ
“τής όμοουσιότητος λόγω συνήπται μεν προς ένωσιν τω Υιώ, έκ τού Θεού δε και Πατρός
“ έκπορεύεται.” Ούτω τοίνυν σαφώς τού ιερού Κυρίλλου διδάσκοντος το Πνεύμα το άγιονέκ μόνου
τού Πατρός προχεί σθαι, ήγουν έκπορεύεσθαι, καθάπερ δή και Παύλος πρός Τίτον γράφων
έθεολόγει, “ Κατά τον αυτού έλεον έσωσεν ήμάς ό Θεός διά λουτρού παλιγγενεσίας, δι’ ανακαινώσεως
Πνεύματος άγιου, ού έξιέχεεν έφ’ ήμάς πλουσίως διά Ιησού Χριστού του Σωτήρος ήμών” (Κεφ. Γ,
5), καθάπερδή και πάσαι αι οικουμ. Σύνοδοι έδογμάτισαν, δικαίως άν τις διαπορήσειε, τίς ή Κυρίλλου
επιστολή, ήν Ίάγερος εις μαρτυρίαν προβάλλεται. Αλλ’ εύρήσει τού άπορήματος την λύσιν, την πρός
Νεστόριον Κυρίλλου επιστολήν άναγινώσκων, ένή γέγραπται. “Πνεύμα γάρ αληθείας ώνύμασταν και
έστι Χριστός ή αλήθεια και προχεται παρ' αυτού, καθάπερ αμέλει και έκ τού Θεού και Πατρός”
Είδε και έλαχίστης έχεται πιθανότητος τον ιερόν Κύριλλον ούτω προφανώς τάναντία λέγειν αυτόν
εαυτώ, και πολλάκις ειπόντα εκ μόνου του Πατρός το Πνεύμα το άγιον εκπορεύεσθαι, ένταύθα λέγειν
έκτού Πατρός και έκτού Υιού, ώσπερ αυτόν οι περί Ιάγερον παράγουσι λέγοντα, κρινάτωσαν οι νούν
25
Α » - ν ν - - 1 - --
κατεδέξαντο. Αλλ’ ύβρίζει Πατέρας ό παρά την εκείνων φωνήν λέγων; * Πώς ούχ
α Α. - ν Λ α ν -- Λ ν - - - » - »
ύβρίζει τον κοινόν Δεσπότην ό τήν εκείνου παραχαράττων φωνήν, και διδάσκαλον άντ έκει
-- ν » ν ν Λ -- α α -
νου άλλον τής θεολογίας προβαλλόμενος; Αλλά τίς λέγει τούτο; Τις έστινό ύβριστής
- - » - "Α α - ν- ο - - ο ν α Α » - -
τών περί
Δ
Αύγουστίνον
-
τον ιερόν
Δ δ έλ
και Ιερώνυμον
θ Λ
και Αμβρόσιον;
δε
ότούτους αντιτίθεις τώ
ν ν ν 2 λ. - ν - - --
κοινώ. Δεσπότη και Διδασκάλω αντιφθεγγομένους, “ ή ό μηδέν μέν τοιούτον ποιών, κοινού
- ν - Σ) - - -- Λ » » Α3 -- -
δε Δεσπότου κατακολουθείν αξιών πάντας τω θεσπίσματι; Αλλ' ή καλώς (φασόν)

ν - - - - - Λ ν Α ν αν ν - » -
έδογμάτισαν, και χρή τό εκείνων θάλπειν φρόνημα τους όσοι τούτους Πατέρας έπιγρά
-- - ς - - - - - ν » ν -
φουσιν, ή δυσσεβώς ειπον, και δεν τώ αιρετικώ φρονήματι κάκείνους συναποβάλλεσθαι.

- α - -- - δ Σ) - -- - -- - α Σν Α - -- -
Ταύτα οι τήν ασέβειαν αδικώτεροι. Ού γάρ αύτους, ώς έρικε, μέγα πρός άσέβειαν δο
-- - -- - - - ν α ν ν - ο ν α - - Λ,
κει κρατυνομένη παρ' αυτών τής

4
θεολογίας ή διαστροφή, αλλ' ατελές ηγούνται τό σπού
- ο ν. Α Α - ν - ν ν
δασμα, ει μή και ζητήσωσιν" εύρείν, ους Πατέρας καλούσι, διά της τοιαύτης άγνώμονος
» Α -- - Α Α αν α ν Λ ν 5
έρεύνης και τής τών άσχημόνων ανακαλύψεως, όπως ύβρίσωσι, δεικνύντες αυτούς” κάν
έχοντες. Ούχαλεπόν δε και τούς έλαχίστου τούτου τυχόντας την αλήθειαν διαγνώνα, τούς Κυρίλλου
λόγους αντιπαραβάλλοντας, και το δυσνόητον ή παρεφθαρμένον και κίβδηλον έκτών σαφών και γνη
σίων διακρίνοντας οιον δή, έστι και τούτο τής πρός Νεστόριον έπιστολής το μέρος, ξένον και
παρεμβόλιμον,
άρμώς πονηρός ώσπερ έν ξύλω παγείς,
ού Κυρίλλου, ουδ' έπι Κυρίλλου γεγραμμένου, αλλά πολλούς ύστερον αιώνας, ότε πρός έμπέδωσιν τής
άτασθαλου αιρέσεως μαρτύρων έδει τους αιρετίζουσιν, και άσεβεία την ασέβειαν στηρίζοντες, πολλαχού
τά τών άγίων Πατέρων συγγράμματα προσθήκας και μεταγραφαις κατεσπίλωσαν. Και ταύτα μεν
ήμες περί τούτου, ούκ εις άγώνα καταβαίνοντες θεολογικόν (ού γάρ ήμέτερον τούτό γε), άλλ’ άπλώς
και όσον έκ τών ενόντων την Παγέρου εξελέγχοντες πλάνην. Γενικώτερον δε ταύτην κατεστηλίτευσε,
και ώς αράχνης στον διεσκαριφήσατο, αυτόν τε Πάγερον και τούς συν αυτώ διά μακρών κατε
ξελέγξας ότών Παπιστικών ελέγχων μεγάτιμος συγγραφεύς έν Tόμω Α΄, σελ. 184 κι έξ-Ει’ δέ τις
πλέον τα περί τούτου βούλεται διερευνάν, δράτω Ζουρνικάβιονέν Tόμω Α', σελ. 76-99 και ένTόμω Β',
σελ. 411-431 έτι δε και την Ιστορίαν τής περί τής έκπορεύσεως τού αγίου Πνεύματος διαφοράς υπό
Θεοφ. Προκοποβικίου, αλλά και “ “Υπεράσπισιν τής Γρακικής Εκκλησίας” ύπό Στυλ. Βλασοπούλου,
σελ. 121–133.
" Ούτως ερωτηματικώς παρά Κομβοφισίω και Μιγνίω, τών άλλων ένύπoστιγμή γραψάντων, όπερ
ούκ έβρωτα, μή και τού ύποθετ. ΕΊ προστεθέντος “ άλλ’ είπερ ύβρίζει Πατέρας ό, παρά την εκείνων
φωνήν λέγων, πώς οϋχ ύβρίζει τον κοινόν Δεσπότην; κ.τ.λ.”
* Γελοίον ένταύθα το τού Ιαγέρου, άσεβείν λέγοντος Φώτιον περί την τών Γραφών έρμηνείαν ουχ
ήττονή περί τούς Πατέρας. “Voila le principe de l'interprétation particulière de l'Ecriture contre la
tradition. Photius ne respecte pas plus l'Ecriture que les Peres.” Γένοιτο γάρ άντε γελοιότερον (κατά
Δημοσθένην ειπείν), ή Παπαστής ανήρ Φώτιον λέγων περί τας Γραφάς και τους Πατέρας άσεβείν, και
τούτων, ώς δήθεν ύβριζομένων, προασπίζειν επαγγελλόμενος;
* Ημ. διόρθ. άντ–ει–παρά τοις άλλοις άπασιν,
* Ίσως έγέγραπτο–ζητήσουσιν.
* Πολλαχούμεν και άλλοθι ψιλούμενα τής Αντων, αυτός αι πλάγια πτώσεις μεταβάλλουσε την
έννοιαν ενταύθα δε ψιλουμένη ή αιτιατική αυτούς, ώς παρά πάσι τοις άλλοις γέγραπτα, εκείνο δή
πιστούται, όπερ έλεγε Φώτιος, ότι “και τόνου χρήσης ούκ εύκαιρος τότε βήμα άνθ’ ετέρου . . . παρέδειξεν
έτερον, και εις νόημα παντελώς άλλοτριώτατον τόννούν έκτοπίσασα, ή δυσσεβή δόξαν, ή γελώμενον λήρον
- Α -- ν Αν Α - - - Σ - -- -
ταύθα γνησίους τού Χάμ μαθητάς δς τήν τού Πατρός άσχημοσύνην ού συνεκάλυψεν,
- - ν Α Λ Σ) » α - Φ Α Α - -- α --
άναδεί δε προσώπω δεχλεύασεν. Αλλ' οι τής Εκκλησίας τρόφιμοι και τών ιερών μας
Αν Σ) -- Λ ν - - - ο - - ν ν Σ) Λ »
θημάτων ούκ έπιλήσμονες, κατά τον Σήμ και Ίάφεθ, και την Πατρικήν άσχημοσύνην έπι
Αν 3 / - ν ν - ν Αν » Α --
καλύπτειν έπίστανται, και τούς μιμητάς τού Χάμ καταγινώσκοντες αποστρέφονται. “Αλ
Α ν ν Σν αν Α - - ν
λως τε δέ, ει μεν μηδέν, ούς ό λόγος άνωθεν έφη Πατέρας, τω κοινώ. Δεσπότη άντι
- » - Α ν - - Α α - -
φθέγγονται, ούδι ήμες τούτοις αντιφθεγξόμεθα ει δ' ύμείς φατέ, ώς τη Δεσποτική φω

-- ν α - - Α Λ, Λ - ν
νή αντιφθέγγονται, ύμών έστε το και τον Δεσπότην δεύτερον εκείνων ποιείν, κάκείνους
ν - ν ν - ν -- Α - -
διά τό τήν Δεσποτικήν παριδείν έντολήν απελαύνειν εις τό τού κρίματος απαραίτητον.
Λ α -- - ν 1 ν ν Αν
Πόσα δάν τις υπέρ τών μακαρίων ανδρών εκείνων εποι; * Πόσα γάρ περιστάσεις
- - ν - - ν ν -
πραγμάτων πολλούς έξεβάζοντο, τά μεν παραφθέγξασθαι, τα δε προς οικονομίαν ειπείν,

ν ν - -- » Α Σ - ν ν - ο Α ο ν - » -
τά δε και τών άπεθούντωνώςεπαναστάντων,

* "Αλλος να τους αιρετίζ τα δεδκαι άγνοια, οΐαδή περιολισθήσαι άνθρώ
άλλος τη άσθενεί ν
πινον και ος γαρ προς τους αιρετίζοντας οιαμαχομενος, αλλος τη ασθένεια συγ
- - s) - ον αν ν - - - αν - -
κατιών τών ακροατών, άλλος άλλο τι διαπραττόμενος, και ςτον καιρόν έχων πολλά τής
Σ) Α - -- 3 ν. Α. Α - - αν Α ν
ακριβείας καθυφείναι παρακαλούντα, έπι τέλει μείζον και είπε και έπραξεν, ά μήτε λα
- - - Λ. Αν Σν - αν ν » - -- ν -- ν
λεν
Π λ
ήμύν μήτε
δδ
πράττειν
έλ
έξεστιν. Και ένα άλλους έάσω,ξέννόειθ μοι τού λθαυμασίουέ
- - ν Α - α ν. 3 "Α - -
αυλου και οιoασκαλου της οικουμενης τον αγιασμον, το ξυρασσα, το γαλακτι τρε
- αν Α - Αν - ν Αν 4 9 -- » -- ν
φειν τούς άρτι καθισταμένους προς μάθησιν, και ού, βρώματι.

-- α
Κακείθεν έφεξής εί
- » - - - Α αν » ν ν ν ν -
τις τών ιερών ανδρών τον χορόν διέλθοι, όλον άνθρώπου κατατρέψει βίον τα τοιαύτα
-
συνήγαγεν” (Ίδε Προλ. § ιβ). Ψιλουμένη γάρ ή αιτιατι αυτούς, εις τούς Πατέρας αναφέρεται, και
τούτους ποιεϊ τού Χάμ γνησίους μαθητάς (όπερ δυσσεβής έστη δόξα και γελώμενος λήρος), δασυνομένη
δε, ώς αυτοπαθής, την αληθή εκφράζει έννοιαν, ότι οι άσεβείς καινολόγοι τούς Πατέρας ύβρίζοντες, έαυτούς
δεικνύουσι γνησίους τού Χάμ μαθητάς,
" Και αύθις ταυτά λέγων Ιάγερος, ελέγχειν οίεται Φώτιον, ώς δήθεν τότών Πατέρων κύρος φεύγονται
καί φησιν “ Photius n’ose pourtant pas se déclarer ouvertement contre les Peres; il va les excuser pour
décliner leur autorité” Αλλά Φώτιος διαρρήδην περί τούτου γνώμην απεφήνατο, μηδεμίαν μηδενός τών
Πατέρων διδασκαλίαν τής Κυριακής φωνής κυριωτέραν ήγεσθαι, άλλ’ εκείνη μόνη έπεσθαι τή φωνή τού
Κυρίου, τή καθαρώς διδασκούση το Πνεύμα το άγιον έκτού Πατρός έκπορεύεσθαι, ει δέ τις τών Πατέ
Σ » Α - ν - ν - - ν Λ ν » ν η » ν
ρων τάναντία έφθέγξατο, τούτο, την τών Πατέρων τιμών ευσέβειαν, λέγει ήτοι άνθρώπινον είναι όλ
σθημα, ή προς οικονομίαν καιρών ειρήσθαι έπι τέλει μείζονα και τούτου παράδειγμα Παύλον αυτόν προ
ν - ν - ν ν ν ν - ν -- -- Λ ν ν Α
βάλλεται. Και ταύτα μεν Φώτιος έν άγνοία λέγει τών έντους τών Πατέρων κειμένος γενομένων νοθεύ
σεων. Eι δε και την ασέβειαν ταύτην έξ εκείνου γινομένην έγινωσκε, τάχ άν ταύτα φεύγων ειπείν,
ν - - η ν αν - - ν ν ν ν -- ν η - » - ν -
γεγωνυία τή φωνή άνεβόησεν “Λήρος ταύτα πλατύς, ουδέν γάρ ουδέποτε είπε τοιούτονούδ’ Αύγουστίνος,
ούδι “Ιερώνυμος, ουδ' Αμβρόσιος, πολύ δε τούτων έτι ήττον Κύριλλος, άλλ’ ύμείς, ώ, άσεβότεκνα,
παντοίας βασάνοις τά εκείνων ύποβαλόντες χειρόγραφα, λέγειν αυτά κατηναγκάσατε, ά οι θεοφόροι
εκείνοι Πατέρες ουδείπον, ουδέ μην ενθυμώ ουδέποτ' έβάλοντο. *
αν
* Ούτω διώρθωσα τό παρά τοις άλλοις “οιαδή περιολεσθείσα ανθρώπινα” ού γάρ άν τις εποι το
- γν ν φ -- - -- "- αν - ν -- -
περιολισθεσι” τρίτον πληθ. πρόσωπον είναι έξένεστώτος ολίσθημα, άτε τοιούτου θέματος ούχ εύρι
σκομένου έντώ βήματα τούτω, άλλά μόνων τών–όλισθάζω, όλισθάνω, όλισθαίνω, όλσθέω, όλισθεύω.
* Ίσως όρθότερον γραπτέον “άγνισμόν,” ώσπερ εν ταις Πράξεσι των Αποστόλων λέγεται. (Ίδε
Πράξ. ΚΑ΄, 17-27)
* “Γάλα ύμάς έπότισα, και ούβρώμα ούπω γάρ ήδύνασθε” (πρός Κορ. Γ', 2).
25 -
-- - -- - -- ν - -- - - Α - Α - Ο
έξαριθμών και γραφόμενος. Αλλά γάρ ε τις τών τοιούτων λόγων και πράξεων τήν ά
-- ν - ν ν - ν ν - - -
σθένειαν τών ακροατών και την οικονομίαν τού λόγου, τήν τε πρός τούς αντιτεταγμένους
- - - - ν - - ε, ν Αν - ν 1) ν
μάχην περιελών, γυμνά τών ερημένων, και ως δόγμα προβάλλοι και περιθάλποι, αυτούς
- ν - ν - ν α Α ν » - ν -
εκείνους τους τα τοιαύτα και είπόντας και πράξαντας εύρήσει κατ' αυτού τήν δικάζουσαν
Α -
άφιέντας ψήφον.
ν ΣΥ Α ν ν α - - - ν ν - ν ν
ί. Έτι δέ, ει μεν ύπομνησθέντες περί τού προκειμένου κεφαλαίου τών ερημένων
- "Α Λ - - ν ν Αν -
Πατέρων άντείπε το σύνταγμα, και προς ένστασίντινα και απείθειαν άπεθρασύνετο, διέ
Α -- και - - - ν - , - » - - ν - Α Α"
τεινάντετή αυτή παρατροπή τής δόξης, και έπ’ αυτή τον βίον μετά τους ελέγχους κατέ
Αν - Αν -- Λ ν Αν Αν
στρεψαν, ανάγκη τούτους συναποβάλλεσθαι των φρονήματα. Είδε παρεφθέγξαντο μέν,

-- Α ν - » - Ο ν- - » ν Αν ν ν -
ή διά τινα αιτίαν νύν αγνοουμένην ήμίν τής ευθύτητος εξετράπησαν, ουδεμία δε ζήτησις
» - Α. - - ν Αν - » ν ν - » - Α. Α"
αυτούς προσενήνεκται, ούδ εις μάθησιν τής αληθείας ουδείς αυτούς παρεκάλεσε, Πατέρας
ν » -- Σν » - » 1 - ν - ς Σ) - Αν - - ν
μεν ουδέν έλαττον αυτούς, εί" και μή τούτο επον, έπιγραψόμεθα, διά τε το τού βίου
ν - - Σ) -- - - - - - - Σν -- ν - , Αν -
λαμπρόν, και της αρετής

- φ
τό αδέσιμον, και της άλλης ευσεβείας το ακατάγνωστον,
ν 2 Λ
τους » - -- - - - -- - ν Αν ν
δε λόγος τούτων, ένους παρηνέχθησαν, ούχ έψόμεθα. Όσοι δε τούτους “ βιάζονται εις - - -- - φ ν ν - -
αντίθετον μαρτυρίαν έλθεϊντής Δεσποτικής φωνής, ούτοι λέξει μεν γυμνη τον Πατέρα
Α - ν ν - - -- ν ν - - - ν
τούτοις χαρίζονται, έργω δε και πάση σπουδή εις τήν τών πατραλoιών και πολεμίων
- ν ν ν Α α - Α ν - 3 - Σν ν - ν - -
χώραν αυτούς απελαύνουσιν. Ημείς δέ, έπει και άλλους τινάς τών μακαρίων ήμών Α - - - --
Πατέρων και Διδασκάλων εν πολλούς τε άλλος τής ακριβείας τών όρθών δογμάτων
Α Αν - ν ν. » Αν ν - Σν
παρενεχθέντας καταλαμβάνοντες,
- αν -
3
το μεν παρενεχθέν ού προσθήκην δεχόμεθα, τούς άνδρας
ν - Α ν α Α » - - - » - - -
δε ασπαζόμεθα ούτω και τούς, εί, τινες ύπηνέχθησαν ειπείν το Πνεύμα έκ τού Υιού
» Α ν ν ν ν - ν 1. ν ν Α ν - -
εκπορεύεσθαι, το μεν παρά τήν Δεσποτικήν φωνήν ού δεχόμεθα, εκείνους δε τής τών
- » - Σ » Λ - ν - Λ, - » ν -- -
Πατέρων άγέλης ούκ αποκρίνομεν. Και γάρ και Διονύσιον τον Αλεξανδρείας, τώχορώ
-- α κ - ν ο Φ. -- - - -
τών άγίων Πατέρων συντάττοντες, τάς ύπ’ αυτού λεχθείσας προς τον Λίβυν Σαβέλλιον
ν ν - ν - - Λ
Αρειανικάς φωνάς ούμενουν ού συναποδεχόμεθα,

- 5 λ Αν
αλλά και παντελώς έκτρεπόμεθα. * Και - ν ν » - - - ν
τον ένμάρτυσι μέγαν Μεθόδιον,” δς τούς Αρχιερατικούς τού Πατάρων θρόνου έπηδαλιού
Ίσως έγέγραπτο–ή εΐ και μή τούτο είπον.

"Ημ. διόρθ. άντι-τούτων–παρά τοις άλλοις άπασιν,
Ίσως γραπτ. όρθότ-ώσπερ-διά τό έπιφερόμενον, ούτω παραβολικός γάρ ό λόγος,
Διονύσιος ό επικληθείς Μέγας, γενόμενος δε Αλεξανδρείας Επίσκοπος μετά τον Ηρακλά θάνατον
(το 247), πολλούς και καλούς υπέστη κατά τών αιρετικών αγώνας, και πολλά συνέγραψεν ύπέρ τής Ορ
θοδόξου Πίστεως. Ενδέτας κατά Σαβελλίου επιστολαΐς είπών, ότι ο Υιός τού Θεού τοιούτον έχει
λόγον πρός τόν Πατέρα, οιον ή άμπελος πρός τόν άμπελουργών και ή ναύς πρός τόν ναυπηγόν, και άλλα
τινά τοιαύτα, έδοξε λέγειν αθέμιτα και κατηγορίας κατ' αυτού γενομένης έν Ρώμη υπό τών έκ Πεντα
πόλεως Χριστιανών, έγραψεν υπεραπολογούμενος προς Διονύσιον τον “Ρώμης Επίσκοπον απολογίαν
μακράν, ή έπιγέγραπται: “Έλεγχος και απολογία προς Διονύσιον τον “Ρώμης Επίσκοπον.” "Ορα τον
βίον αυτού έν τή Φιλολ. και Κριτ. “Ιστ. τών Πατέρων ύπό Κ. Κοντογόνου, Τόμ. Α΄, σελ. 507–521,
και Φωτίου Μυριόβιβλον κ. 232. Περί δε Σαβελλίου και της αρέσεως αυτού δε Μελετ. Εκκλ. Ιστ.
Τόμ. Α΄, σελ. 265, και Mόσχεμ Τόμ. Α΄, σελ. 265 τής Αγγλ. μεταφρ. ύπό Muldock έτι δε και σελ.
229, ένθα και περί Διονυσίου του Μεγάλου
* Ο Μεθόδιος κατ' άλλους μεν Επίσκοπος ήν Ολύμπου τής Λυκίας, και μετά ταύτα τής κατά Φοινί
ν Σν ν. 1 - ν - - Λ, Φ ν 2 - ν ν -
χησεν οΐακας,
3
έτι
ν.
δε και Ειρηναίoν τον Λουγδούνων Επίσκοπον, “ και Παπίαν τον τής
Λ ν - Αν ν ν
"Ιεραπόλεως, τον μέντού μαρτυρίου τον στέφανον άναδησάμενον, τούς δε άνδρας, όντας
-- - - - - Α Α - Α 9 - » » ο - -
Αποστολικούς, και τους τού βίου τρόπος το θαυμάσιον έξαστράπτοντας, άλλ’ ούν είτι
- ν ν » Α "Α - - Αν » - η - - - "Α
γετής αληθείας ώλιγώρησαν, και παρηνέχθησαν φθέγξασθαι απ’ έναντίας του κοινού και
» - Λ » α ν Σ) ο - - ν - - ν
Εκκλησιαστικού δόγματος, εν τούτοις μενούχ επόμεθα, της Πατρικής δε τιμής και δόξης
ν - Α -- ο κ. Α" - αν -- Α
ούμενουν ουδέν αυτών περικόπτομεν. "Επιλείψει με ή ήμέρα τούς άνδρας απαριθμούμενον,

Α -- ν -- Α - ν ν ο ν - Σ) Α Α ν
ούς τή μέντών Πατέρων τιμή σεμνύνομεν, ένος δε της αληθείας παρηνέχθησαν, ού μιμού
-- - ν "Α ν - -
μεθα. Ούτω γούν και είτινες φανεί εν παρά την Δεσποτικήν φωνήν, την πάντας ήμάς
- - - Α -- - - Α. ν
μυσταγωγούσαν, το Πνεύμα ειπόντες έκ τού Υιού έκπορεύεσθαι, τήν μεν καινοτομίαν,

α ν - - Α - Αν » ν -
ώς τήν Δεσποτικήν φωνήν κιβδηλεύουσαν και παραχαράσσουσαν, αποστρεφόμεθα, τον

Αν ν - - ν - ν ν Σ -
Πατέρα δε αυτής, σιγώνται μάλιστα, και μη παρόντα μηδ' αντιλέγοντα, ούμενουν ού κατα
- - α - φ, α --
δικάζομεν. Τού γάρ φεύγοντος ούκ όντος, ούτε δι' εαυτού, ούτε δι’ ών υπέρ αυτού λέγειν
ν ν - αλ ν -- Σν Α ν ν ν Σν - Α Α -
προχειρίζεται, ουδείς άν είη νούν έχων κατήγορος, κατηγορίας δε ούκ ούσης, ουδε ψήφος
-- - - Α" - α - α
προέρχεται τού έγκλήματος ψήφου δε καταδικαζούσης μή δοθείσης, ό τολμών ύβρίζειν

- Α. - - 4 - - - -λ αν
τον έξω τούτων καθεστώτα πασών" τών περιστάσεων, ού κατ’ εκείνου μάλλον ή καθ' εαυ
- Α" - ν Φ ν - - - » -- - -
τού περιτρέπει τον όνειδον. Αλλ' ειπον, φασί, Πατέρες το Πνεύμα έκ τού Υιού έκπο
Α Φ ν - - - - » - - 9 Α. --
ρεύεσθαι. Αλλά βραχείς τω αριθμώ, αλλ' οι πλείους ειπείν ούκ ήνέσχοντο. Είπον ν α ν - -
εύαρίθμητοι Πατέρες, αλλά Συνόδων άγιων ψηφίσματα τούς παρά την Δεσποτικήν φω
- - » Α. ς - Σ) ν ν - - ν - »
νήν ειπόντας αποπέμπονται. Είπον Πατέρες, αλλά τί με δει μακρολογείν περί τον ά
- - ν Α. » - «λ α Α Σ) - -- Α Α Σν » - -
ριθμόν τών είπόντων; Ούδι άν ή κτίσις άφηκε πάσα μίαν φωνήν, ούμενουν ουδείς τού - ν ν ν Αν -
Κτίστου και Δημιουργού

ημι καταλιπών την μυσταγωγίαν και τα διδάγματα» . . αντιφθεγ
-- Αν Λ -- - -
γομένη κτίσει τώ. Κτίστη προσέθετο, ούδι υπέκυψε νόμος τής κτίσεως, τούς τού Κτίστου
- ν Λ
και Δημιουργού νόμους παραγραφόμενος

Α Λ, - Α - Α - Λ. » - ν -
ιά. Πατέρας ζητες συνηγόρους τω φρονήματι; Τον Δεσπότην αυτόν έχεις τών
κην Τύρου, κατ' άλλους δέ, και κατά Φώτιον, Επίσκοπος Πατάρων, πόλεως έν Λυκία, Συνέγραψε δε
πολλά, ένους και “Συμπόσιον των δέκα παρθένων" κατά μίμησιν τού Πλατωνικού συμποσίου
και έντώ συγγράμματα τούτω, άλλως δι’ ευφράδειαν έπαινουμένω, κακοδοξία τινές εύρηνται, ας έντή
Μυριοβιβλω Φώτιος υπό τών Αρειανών φησε παρεμβεβλήσθαι – Όρα τον Μεθοδίου βίον έντή Φιλολ.
και Κριτ. "Ιστ. Κ. Κοντογόνου, Τόμ. Α΄, σελ. 562-576 και Φωτίου Μυρόβ. κ. 234, 235, 236 και
237 και Μελετ. Εκκλ. “Ιστ. Τόμ. Α΄, σελ. 284–5.
“Ημ. διόρθ. άντ–μέν–παρά τοις άλλοις,
* Και έντή Μυριοβ. δε τάδε περί Ειρηναίου λέγει: “Πολλά δε τού θεσπεσίου Ειρηναίου και παντοδα
“πά και έτερα συγγράμματα και επιστολα φέρονται, ει και έντισιν αυτών ή τής κατά τα Εκκλησια
“στικά δόγματα άληθείας άκρίβεια νόθοις λογισμούς κιβδηλεύεται, άχρή παρασημαίνεσθαι.” (κ. 120)
Τίνα δ’ έστη ταύτα, Κ. Κοντογόνης έντή Φιλολ. και Κριτ. "Ιστορία εκτίθησιν (Τόμ. Α΄, σελ. 323),
ένθα και τον Ειρηναίου βίον δεν έστιν (σελ. 295–325). "Ορα δε και Μελετ. Εκκλ. "Ιστορ. Τόμ.
Α', σελ. 224. -
ο Ίδε και τον Παπίου βίον έντή αυτή "Ιστορία του Κ. Κοντογόνου (Τόμ. Α΄, σελ. 132-9) και Φω
τίου Μυριόβ. κ. 232 έτι δε και Μελετ. Εκκλ. Ιστορ. Τόμ. Α΄, σελ. 177.
4 Ημ. διόρθ. άντι-πάντων–παρά τους άλλους. Αλλ' δε την σημ. 2 ένσελ. 167.
- ν ν Α - ν - Σ) -- ν --
οικουμενικών Συνόδων τάς ψήφους, χορόν θεοφόρων Πατέρων αριθμού κρείττονα. Εξ

-------- α Α - Λ. - κ. Α » - Αν - - - ν
ών και οι λελεγμένοι άνωθεν της Ρώμης Αρχιερείς έκδιδαχθέντες, και διά τού έκτεθειμές
- α Α - - α ν Σ) ν - ν
νου τής Πίστεως άγιου μαθήματος της Τριαδικής όμοουσιότητος απαραχάρακτον το δόγ
ν - ν ν ν - - - Α
μα παρειληφότες, τους κατά την Δύσιν πάσαν παραδεδώκασι μέρεσιν. Και ού μόνον ό
ν ν ν' - α ν Αν ο Α ν 1 α
κατά την τετάρτην “και οικουμενικήν άγιαν Σύνοδον έκλάμψας ιερός Λέων, ουδό
- -- - αν 1 - 2 » ν » - -- 3
την ευσέβειαν εκείνω, ώσπερ και το όνομα απαράλλακτος, αλλά και Αδριανός εκείνος,
ν - » - -- - - - ιν ν ς - - α - -
τον αυτόν "Αποστολικόν διθύνας θρόνον, εν οις προς τον άγιώτατον και μακαριώτατον
ν - α Α Α -- - -
Ταράσιον, τον ημέτερον πατρόθειον, αντέγραψε, σαφώς τε και περιφανώς φαίνεται το

- - αν - 1 - ν » Σ) - - ν Α
Πνεύμα το άγιον φρονών
ρ έκ τού Πατρός,9 άλλ’ ούκ έκ τού Υιού,9 εκπορεύεσθαι.
» » - - Σν » - - - ν α ν - -
--
ιβ. Ουκ εάσεν μοι δοκώ, κάν έστι πάσιν εκ του χρόνου υπόγυιον περιφανές, τούς
- r - ν Α - Α αν » - - ν - ν
έν τους καθ' ημάς χρονος πρέσβεις, ού μόνον άπαξ, αλλά και τρίτον της πρεσβυτέρας
α Λ Α -- ο ν - - - Σ) ν ν
Ρώμης άναδραμόντας οί, περί τής ευσεβείας, οια εικός, ήμών προς αυτούς λόγους άνακι
Αν » - Α Α - » - - - ν ν Σ Α" » ν
νησάντων, ουδέν παρηλλαγμένον τής ανά πάσαν την οικουμένην έξηπλωμένης ευσεβείας,
Σν ς Σν - ν Α » ν - -- α -- ν » -
ούτε ειπον, ούτε φρονούντες ήλέγχθησαν. Τουναντίον δέ, τρανώς μεθ' ημών και άδιστά
- -- αν - - - ν ν ν ν
κτως το Πνεύμα το άγιον έκτού Πατρός ανεκήρυξαν εκπορεύεσθαι. Αλλά γάρ και Συ
- ν 1 Α -- - Α α - -- » -
νόδου συγκροτηθείσης επί τισιν Εκκλησιαστικούς κεφαλαίους, οι έκείθεν απεσταλμένοι

- α Α α - ν --
τού έν άγιος Ιωάννου Πάπα τοποτηρηταί, ώς αυτού παρόντος εκείνου και συνθεολο
- - - - Σ. Α - ν -- ν - ν -- -- --
γούντος ήμύν την ευσέβειαν, το Συμβόλω τής Πίστεως, τω διά πασών τών οικουμε
- Α - - - - - - - - α
νικών Συνόδων κατά τήν Δεσποτικήν φωνήν και κηρυσσομένω και κρατυνομένω, ώς
ο - -- - Α - η ν - ν 4
όμόφρονες, και φωνή και γλώσση και ιδιοχείρω γραφή καθυπεσημήναντο.
* Ίδετής παρούσης επιστ. $ γ.

* Αυτόθι.
* Αδριανόν λέγει τον Α΄, παπεύσαντα το 772–795, έφ' ού και ή Β΄ έν Νικαία, έβδόμη δε τών οικου
- » ν - - ---
μενικών, έγένετο Σύνοδος (το 787).

* Ίδε περί τούτων έντους Προλεγ. ($νβ). Ιάγερος δε και
ν δε εκ τώνδε τών
ι ΦωτίουΠλόγων ούκ ώκνησε
» - » ν - εν » Α - - ν - - ν -
πλαστογράφον αυτόν αποκαλέσαι, τεκμαιρόμενος, ότι ουδέν λέγει περί τής τού Πάπα Ιωάννου Η'
επιστολής, έν ή Φώτιον παρεκάλει μηδαμώς πιστεύειν, εί, τις αυτόν διαβάλλει, ότι την έντώ Συμβόλω
προσθήκην απεδέχετο. Ταύτης δε τής επιστολής και άλλαχού τής έαυτού “Ιστορίας (σελ. 355−7)
μέμνητα Ιάγερος, διά μακρών αποδείξαι αγωνιζόμενος, ότι ταύτην Φώτιος πλαστογραφήσας τους Πρακτι
κούς της Συνόδου εκείνης προσέθηκεν. Αλλά πρώτον μέν, αυτών παρόντων τών τού Πάπα Τοποτηρητών,
και, ώς αύτού παρόντος εκείνου και συνθεολογούντος την εύσέβειαν, τώ - - ν -
Συμβόλω τής Πίστεως και φωνή και γλώσση και ιδιοχείρω γραφή καθυ Λ ν - , - - ν » ν ν Λ, - - ν -- ν ν
πιο σημη να μένων, τίς ή άνάγκη τού την επιστολήν εκείνην πλαστογραφήσαι τον Φώτιον; Έπειτα δέ, εΐ
άλλωςύδε
περί τούτου ό"Ιωάννης
» Σ έφρόνε,
όλ
πώς
Πί
οι τόν τόπον εκείνουλ επέχοντες τοποτηρηταί
ν ίδ ν
προθύμως
θ
και -- - ν - ν ν ν ν --
κατ' ουδέν άντειπόντες τώ. Συμβόλω τής Πίστεως και φωνή και γλώσση και ιδιοχείρω γραφή καθυπεση
μήναντο; Πρός ταύτα πάντως Ιάγερος και οι συν αυτώ πρόχειρον έχουσι την απάντησιν, λέγοντες
πλαστογράφημα Φωτίου ή Ιωάννου επιστολή-πλαστογράφημα "Ε
δε και ή έκτη πράξις της Συνόδου εκεί
δή δε ν ν ν ν ν ν ν ν ν - ν
νης–πλαστογράφημα και πάντα ταδ σωζόμενα

α δό
Πρακτικά-Λ
Επειδή ύθ
δε πολύν περί τούτου ποιούνται λόγον
ν ν. - - » ν ν ν ν ν ν ν ν ν - -
οι Παπασταί, Φωτίω τα έαυτών αποδιδόντες έργα, άξιόν έστιν ένταύθα την περί τούτου γνώμην του σοφού
-- - Σ. --
Βασναγίου παραθείναι δς έν έκτάσει. Φωτίου υπεραπολογούμενος, καθαράν άποδείκνυσι συκοφαντίαν τών

Παπιστών,Σ ότι Φώτιος τάς Ιωάννου έπλαστογράφησεν έπιστολάς, και τελευτών την περί τούτου εξέτασιν
Α Α ον Σ - -- α - - - » Α - Σν Α"
-
εγ. Τούτων ούτως εχόντων, της Ρωμαϊκής Eκκλησίας τους άλλους τέσσαρσιν
- ν α Αν - α ν Α - α - - -
Αρχιερατικούς θρόνος όμοφώνου τε και όμοδόξου καθεστώσης, πώς οι τού Χάμ μιμητα
- Α - αν - Α. - - Α
τών Πατέρων αυτών, ώς φασι, την άσχημοσύνην ούκ έρυθρεώσιν ανακαλύπτειν, και εις
- Α - - ν - ν » Λ ν - Α" Αν - ν
χλεύην πάσι προτιθένα; Eχρήν γάρ αυτούς, ει ζητούσα Πατέρων φωνάς, πρός τάς
- - Α ν. 1 ν - - - - Α ν Α.
Συνοδικάς άναδραμείν ψήφους, πρός τάς τών Αρχιερέων της Ρώμης φωνάς απευθύνεσθαι,
- -- ν α Α "Α ν α - Α - - Α -- ν ν
πρός τών άλλων αγίων και θεοφόρων ημών Πατέρων τον χορόν καταφεύγειν, αλλά μη
αν - - Α Αν -- - -
άμα τε τινάς Πατέρας ποιείν, και πικρώς τούτους ενδιαβάλλειν διά τής κατά τού κοινού
Α - ς Αν Αν - ν - -
Δεσπότου επαναστάσεως, είτα τούτοις πάλινώς γνώμονα και κανόνι της Πίστεως χρήσθαι.
ν ν - ν α ν - ν η ν. 2 -
Εδει δ’ αυτούς και τούτο συνοραν,

-- , ώς πολύ μάλλον έξυβρίζουσιν ούς αυτούς" κατά του
ν ν - Α.
Δεσπότου προκομίζουσιν, αλλ' ουχί τιμώσιν ούς Πατέρας έπιγράφονται. Αλλ' ει και
ν ν -- - -- - -- ν
μηδέν αυτούς της Πατρικής ύβρεως μέλει, έχρήν όμως δεδιέναι τε και διευλαβείσθαι την
- Α. - ν ν » Α » - - - - -
τού κατάρξαντος τής πατραλοίας Θεόθεν έπενηνεγμένην άράν και ψήφου, και μηδαμώς
- ν - - Σ) Α - - - η Α ν - --
τον επάρατον μιμείσθαι, μηδ ανακαλύπτειν μάλλον, αλλ' επικαλύπτειν, εί, πέρ τι τους
- - Α 3
αυτών Πατράσιν έώρων άσχημονούμενον,
ν ν 4 ν ιν - - ν ιν -
»
ιδ. Αλλ' εθε, είθε μηδες είη μήτε τής εκείνου πράξεως μιμητής, μήτε ένοχος της
- 5 - - αν ν ν - α - - - - - - - α
αρας. Αλλ' ίλεως μέν είη Χριστός ό Θεός ήμών τους τε τή τών πατραλoιών ύποσυ
λέγει, “Il est vrai qu'on remarque de la diférence entre les Lettres de Jean, produites par Baronius
sur un regitre du Vatican, et ces mêmes Lettres tirées du Concile de Photius: d'oύ vient cette diférence 2
Je ne le sais pas: je dirai seulement qu’il est presque incomprehensible que les Légats eussent laissé
Πire en leur présence de fausses Lettres de leur maitre, D'ailleurs ces Legats raporterent a Rome les
Actes du Concile; c'est la qu’ils se trouvent encore aujourd'hui. Comment le Pape, qui dut les lire,
ne decouvrit-il point la fraude et comment une fraude si sensible ne fut ele point reprochée a Photius
et aux Orientaux, dans ces grands dénélés, que Jean VIII. et les Papes suivans eurent avec eux La
falcification s'est faite aparemment depuis le Concile par des Latins, qui étaient chagrins de la conduite de
Jean VIII., comme on l’est encore aujourd hui, et qui ont taché d'adoucir ce que le Pape avait fait;
ils ont retranché la condamnation fornelle du huitiéme concile, et ajoité des éloges outrés pour le
Siege de Rome (Hist. de l'Eglise, Tom. 1, p. 585–6). Και ταύτα μέν φησε περί τούτων ούτών ήμετέ
ρων της, αλλά τών άλλοδαπών και έτεροδόξων, φίλος όμως τής άληθείας και τού δικαίου, οιοί πέρ εισι
πάντες οι αληθείς Χριστιανοί και οι αληθείς σοφόν των διήμετέρωνό μουσοστεφής ιατρός Στ. Καρα
θεοδωρής έτι διά μακροτέρων και ισχυροτέρων περί τούτου έπραγματεύσατο. Ίδε “Επίμετρον εις την
επίκρισιν” έν τώ Β΄ Τόμω τών Παπιστικών ελέγχων, σελ. 252 κι έξ—Η δε Ιωάννου επιστολή, έν ή
Φώτιον παρακαλεί μηδαμώς προσέχειν τους διαβάλλουσιν αυτόν, ώς περί την Ορθοδοξίαν καινοτομούντα,
έν μεν τους υπό Δοσιθέου έκδεδομένος. Πρακτικούς τής Η΄ Συνόδου ουχ εύρητα, ένδετους ύπό Αρδουίνου
και Λαββαίου, ώς και έντώ Συνοδικώ τού Βεβεριγίου (Τόμ. Β΄, σελ. 206–7) εύρηται κακείθεν αυτήν
και ήμες παραλαβόντες, τους εν τέλει του παρόντος τεύχους προσαρτωμένους. Πρακτικούς προσεθήκαμεν.
" Τίνος ένεκεν Ιάγερος ένταύθα την ΠΡΟΣ εις ΠEPI μετέβαλε, μόνος εκείνος οίδεν.
* Ούτως οι άλλοι, Ιάγερος δε–αυτοί,
* Τούτοις τα περί τών υιών τού Νώε άναμιμνήσκει. Γεν. Θ', 20–29.
* Επανάληψις τής ευχής έμφαντικώς. Τούτο δε κακώς, ομαι, γέγραπται παρά τοις άλλοις–είγε–
όπερ Ιάγερος ού διορθωτέον, άλλ’ όβελιστέον είναι κακώς υπέλαβεν.
* Δολιαν και την ευχήν ταύτην Ιάγερος αποκαλεί, πανταχού δόλον και ύπόκρισαν έντους Φωτίου λόγους
όφιλαλήθης ούτος και ειλικρινής άνθρωπος (!!!) άνευρίσκων έπιφωνεί τοίνυν και ένταύθα “Voeux -
- -- - - -- -- - ν
ρεσιν ύβρει, και τους κατεξαναστάσι τής αυτού νομοθεσίας και φωνής και
Αν - δ
φιλανθρώπως
θ ίδ Α" - ν -- α - - - Λ --
μεταγάγοι τού σφάλματος, και καταλλαγείη τους ύβριστας, και προς διόρθωσιν δεν
Αν - - ν ν ν Φ Α
παρασκευάσου" και τή ευλογία τών περιστείλάντων την πατρικήν άσχημοσύνην περι

- -- - - ν Α - - ν -- » Αν
λάβοι και μηδένα του λοιπού παραχωρήσοι γενέσθαι βρώμα και θήραμα τού άρχεκάκου
Α. - - -- - - ν - - Αν -
θηρός τής σής κεφαλής ιεράς τούς υπέρ τής εκείνων σωτηρίας αγώνας αναδεχομένης, και
ν - - - Α ν ν - Αν
κατά τού κοινού τής φύσεως πολεμίου τροπαιοφορούσης, και τήν τών πεπλανημένων
Α - Λ, - Α » ο - α - - - - Α
σωτηρίαν Θεώ καρποφορούσης και

» Αν ίδ
προσαγούσης δι’
Σνθ
ών και ό πρός
Χ
ήμάς τής
ον
θείας
έλ θ ώ Λ ν Α" - ο Α Σ) » - - -
αγάπης έρως άσβεστός τε και αδιάρρηκτος συντηρηθείη, έναύτω Χριστω τω άληθινά

ν - - - - Α. - -
Θεώ ήμών, πρεσβευούσης της Υπεραγίας Δεσποίνης ήμών, της Θεοτόκου, τών θεοειδών
Σ ν - Αν - α Λ Σ Α
Αγγέλων, και πάντων των Αγίων Αμήν.
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΤ΄ – 6.
ΦΩΤΙΟΥ τού άγιωτάτου Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως έκ τής πρός

Μιχαήλ τόν "Αρχοντα Βουλγαρίας επιστολής-Τί έστιν έργον "Αρχοντος,
Σημείωσις Εισαγωγική,
“Η ν ν ν ν αν η ν ν ν ν - - - ν ν
κατά πάντα λόγον θαυμαστή αύτη επιστολή γέγραπται μεν έντή πρώτη τού Φωτίου Πατριαρχεία
πρό τού τάς Παπικάς έκείνας ραδιουργίας και έτεροδιδασκαλίας, περί ών έντους έμπροσθεν (Προλ. § λή)
γν » Α. ν -- ν Α ν ν - ν - ν ν ν -- ν ν
είπομεν,
ενώ τά τήςέν Βουλγαρία
Ορθοδόξου διαπεπράχθαι
ήμών πί εις δύο δεδιδά
δό
διαιρείταιόνμέρη, πρώτονμέν τό δογματικόν ($ ά-κδ),
Βουλγαρίας ά ν α - ν
- ης Ορθοδοξου ημων πιστεως δογματα διδασκει τον Βουλγαρίας αρχοντα, το τε ιερον και σε
πτόν Σύμβολον προτάσσων, και τών επτά οικουμενικών Συνόδων την ιστορίαν επάγων, έπειτα δε τόπο
ν ν ν ν φ ν ν ν ν ν Α Σ), εν ν Α
λιτικόν ($ κδ' μέχρι τέλους), ενώ καθάπερ Ισοκράτης Νικοκλέα τον Κύπρου άρχοντα, ούτω και Φώτιος
Μιχαήλ τόν Βουλγαρίας “Τί έστιν έργον “Αρχοντος” έκδιδάσκει. Διά δή, το πρώτον μέρος έντας
astucieux, tendant a faire voir que l’auteur a les intentions les plus pures.” Εμοι δε δοκεί γενέσθαι
μεν την ευχήν άδολον και ειλικρινή, ού μέντοι πεπληρώσθαι μέχρι νύν διά τήν τών ενόχων σκληροκαρδίαν
α ν φ, ο ο ν ν ν » ν Σ ν Λ - ν ν Σ Λ ν αν
ύπερ ών ή ημετέρα όρθόδοξος Εκκλησία ού διαλείπει δεομένη του Κυρίου, όπως έλεήση αυτούς,
ν α ν ν ν - α ν - - - ν ν - » Α φ
και ένώση αυτούς τή άγία αυτού Καθολική και Αποστολική Εκκλησία ής

ν ν » ν α Α. - - ν ν - ν - α - ν ν ν
άφρόνως απέσπασαν έαυτούς, τής τού Κυρίου και Θεού και Σωτήρος ήμών διδασκαλίας και νομοθεσίας
ν α -, - -- α » ν ν α ν ν - » ν ν ν
κατεξαναστάντες, ώς όρθώς είπεν ό ευσεβέστατος Πατριάρχης, ό ειλικρινέστατος της αληθείας φίλος, και
τών θείων τής Εκκλησίας δογμάτων σοφώτατος έρμηνευτής και γενναιότατος υπέρμαχος
1 » ν ν - - και ν - ν ν ν ν ν ν
Αμεινον μεν και ταύτα κατ' Αόριστον, ώς και τα λοιπά, γράφειν-παρασκευάσαι, και . . . . παρα
χωρήσαι–Αλλ' ή τοιαύτη χρήσις του Μέλλοντος αντί Αορίστου συχνοτάτη ήν τότε, και μάλιστα έπι
ευχής. "Οθεν και έν τους. Πρακτικούς το μεν Δοσιθέου άπόγραφον, εξ
ν ζ-
ού ή έν Tόμω Χαράς έγένετο
- ν ν ν ν - Σ α - γν » ν α ν
έκδοσις, πανταχού κατά Μέλλοντα φέρει γεγραμμένας τοιαύτας ευχάς, αι δε άλλαι έκδόσεις, αι παρά
Aρδουίνω και Λαββαίω, εις Αόριστον διορθούσε τους τοιούτους εύκτικούς Μέλλοντας. Αλλ' έμοιγε δοκεί
εξαρχής
"Ίδ
ταύτα κατά
Ο 2
Μέλλοντα
Α' "Ε
γεγράφθαι
λή
διά την επικρατούσαν του Μέλλοντος άντι Αορίστου χρή,
ν --
σιν- μοε την σημ. και εν τη πιστολη.

Δογματικας και τήνδε την επιστολήν κατετάξαμεν, άδύνατον δν διελεϊν αυτήν, και ένταϊς Παραινετικαίς
το δεύτερον μετατάξαι μέρος
Η δε έπιγραφή “Εκ τής πρός Μιχαήλ τον "Αρχοντα Βουλγαρίας επιστο
λής
Ελλά
– Τί έστιν έργον “Αρχοντος
- ν δ
–ούκ άλλ
αυτού Φωτίου, ώς όρθώς Μοντακούτιος
ν ν ι
» νεξέσημειώσατο, - ν ν Α - ν ν ν - -
αλλά τών αντιγραφέων έργον έστί, τώ δευτέρω μάλλον προσήκουσα μέρει και έρικεν έξι έκείνου έπι
πάσαν μετενηνέχθαι την επιστολήν.
Α φ δε
Αύπημέν γάρ, ώς έχει, πλήρης έστί, και ούκ άντες όρθώς εποι
- ο Σν ν α ν η Σν ν γν » ν - ν ν - η -
μέρος είναι τού όλου έπειτα δε και το “Τί έστιν έργον "Αρχοντος” ουκ εν τώ πρώτω, άλλ’ έντώ δευ
τέρω εξετάζεται μέρει, κάκείνου προσήκει προτετάχθαι, ώσπερ και έντώ τού Ισοκράτους παραινετικώ
λόγω προτέτακται τών παραινέσεων– πρώτον μεν ούν σκεπτέον, τί τών βασιλευόντων έργον έστίν –
(πρός Νικ. $ γ). Διά δή ταύτα όρθώς άντες έλoιτο την Λαμβεκίου τής έπιγραφής διόρθωσιν, ούτω
παραινούντος γράφειν–“Φωτίου Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως επιστολή προς Μιχαήλ τον Αρ
χοντα Βουλγαρίας. Τώ. Πνευματικώ ήμών υιώ Μιχαήλ Αρχοντι Βουλγαρίας. –(Jacobi Basmagi de
Photio ejusque scriptis observatio, έν τώ: Thesaurus monumentorum Ecclesiast. Tom. II. Pars II.
p. 376–7).
αν ν δ φ ν "Τν- - ν - ν ν Σ/ - ν - ν ν
Οτι μέν ούν τα πλείστα τών έντώ δευτέρω μέρει έκτε τού Ισοκράτους παραινετικού λόγου προς
Νικοκλέα (ένια δε και έκτού πρός Δημόνικου) και έκ Σολομώντος και Ιησού τού Σιράχ ειληπται,
- 2 α - ν - α δ ν
τού ν Α - η ν ν Λ, ε ν ν ν α
το και εξάπλής αντιπαραβολής βαδίως άν τις κατανοήσειεν, αλλά και ταύτην εύρήσει
α ν ν α - ν -- δε την διαφοράν, ώς
- ν α ν -- - - ν ν - ν
οι μέν άλλοι άπλήν και βραχείαν τών παραινέσεων έκάστην εξήνεγκον, Φώτιος δε διά μακρών πολλάκις,
πή μέν προκατασκευάζων την παραίνεσεν, πή δε την προσήκουσαν έπάγων αιτιολογίαν, και πολλαχού
παραδείγμασι πιστούμενος το λεγόμενον. Ταύτη του και ήμες τα τού Ισοκρατείου λόγου παράλληλα
χωρία, και τά Σολομώντος και Ιησού τού Σιράχ, τους Φωτίου αντιπαρεθέμεθα, μετά δε τούτων και
τινα τών εν ταις παραινέσεσι Βασιλείου τού Αυτοκράτορος πρός τόν έαυτού υιον Λέοντα, όπως κακείνας
Φωτίου έργον ούσας καταδείξωμεν, ώς έντους έμπροσθεν (Προλ. $ νέ) είπομεν.
Εκδέδοται δε ή παρούσα επιστολή το μεν πρώτον έντή Moντακουτίου συλλογή τών Φωτίου έπι
στολών, πρώτη τεταγμένη έπειτα δε υπό Ιακώβου Βασναγίου (ένθ. άνωτ. σελ.382-419) και υπό τού
άοιδίμου Ευγενίου του Βουλγάρεως εν τώ Ε΄ Τόμω τών τού Θεοδωρήτου σωζομένων (σελ. 155–184),
τελευταίον δε έντή Μιγνίου Πατρολογία μετά τών άλλων Φωτίου επιστολών. Ούμήν αλλά και Γαλλιστί
μεθερμηνευθείσα υπό μοναχού τινος Βερνάρδου έκτού τάγματος των καλουμένων Θεατινών, έκδέδοται
έν Παρισίοις (1718), και Λουδοβίκωτώ ΙΕ΄ άνατέθεται, τομάνδε φέρουσα την επιγραφήν “Maximes pour
la conduite du Prince Michael, Roi de Bulgarie” (Ίδε Φαβρ. ‘Ελλην. Βιβλ. Τόμ. ΙΒ΄, σελ. 348
και την Φωτίου βιογραφίαν έντώ Σμιθίου βιογραφ. Λεξικώ) Ιδία δετό πρώτον τής επιστολής ταύτης
μέρος, το την ιστορίαν τών επτά οικουμενικών Συνόδων περιέχον, ύπότε Λαββαίου και Αρδουίνουέν
τους Συνοδικούς περιείληπται, και έντώ Συντάγματι τών θείων και ιερών κανόνων, τώ εν Αθήναις ύπό
Γ. Α. Ράλλη και Μ. Ποτλή έκδεδομένω (Τόμ. Α΄, σελ. 375–388).
Και τοσαύτα μέν, όσα γεήμες ίσμεν, περί έκδόσεων τής παρούσης επιστολής. Ότι δε θαυμαστόν
τι χρήμα θρησκευτικής τε και πολιτικής διδασκαλίας τυγχάνει ούσα, πολλοί και σοφοί άνδρες απεφήναντο,
ένους και Σαίντ-Κρόνος, δείγμα τής Φωτίου σοφίας μέγιστον είναι λέγων τήνδε την επιστολήν. (Examen
crit. des Histor. d'Alexandre le Grand, p. 754. Sec. edit. Paris, 1810) Αλλά και Ιάγερος αυτός
την επιστολήν ταύτην θαυμάζων, και οιον ύπο τής άληθείας καταπιεζόμενος, ευσεβέστατον άνομολογεί
τον Φώτιον, ένους λέγει “S”il a rendu des services a la science, il en a rendu aussi, il ne faut pas se
le dissimuler, a l'Eglise, etc, etc.” άπερ δε έντους έμπροσθεν “Μαρτυρία περί Φωτίου” (σελ. 116).
Εν τέλει δε τής έαυτού “Ιστορίας (σελ. 429−430) έσχάτην, ούτως ειπείν, άφησε φωνήν ύπέρ τής άλη
θείας και καθ’ εαυτού, τάδε περί τής επιστολής ταύτης λέγων “Le Pape Nicolas, comme nous l'avons
νu, a envoyé au Roi des Bulgares une instruction tendant a le former aux principes du Christianisme,
a civiliser ses peuples, et a adoueir leurs moeurs farouches. Photius s'etait occupé avant le Pape du
même soin dans une lettre, οι 11 trace au Prince, avec une main stre et un esprit juste, les devoirs des
rois qui veulent shonorer du nom de chrétien. Il commence par la foi, ou’il regarde comme le don
le plus précieux du ciel, et comme la source de tout principe moral. “Sila fois έteint, dit il, la morale
26
disparait bientót: ces deux choses sont étroitement enchainées, et me peuvent être séparées.” “Εφεξής
δε άναλύων την επιστολήν, έκπλήττεται μεν έπι τή Φωτίου σοφία, λυπείται δε, ότι ή φιλοδοξία παρέσυρεν
αυτόν εις το σχίσμα ! ! !
Περί δε Μιχαήλ τού Βουλγαρίας "Αρχοντος, πρός δν ή παρούσα επιστολή, σημειωτέον, ότι Βόγορις
ή Βώγωρίς πρότερον καλούμενος Μιχαήλ μετωνόμασταν έκ Μιχαήλ τού Αυτοκράτορος, δι' ού τού θείου
ήξιώθη βαπτίσματος, Χριστιανός γενόμενος. "Ορα δε περί τούτου τα έντους έμπροσθεν (Προλ. § λζ"
και λή) ερημένα, και Γ. Μοναχού “βίον Μιχαήλ και Θεοδώρας” Κακώς δε Βαρώνιος βασιλέα Βουλ
γάρων αποκαλεί τον Μιχαήλ, ού γάρ βασιλείς, άλλ’ άρχοντας είχαν οι Βούλγαροι αιρετούς, ών εις
ετύγχανενών και ό Μιχαήλ ούτος, και ίσως τών άλλων πρώτος, ώς όρθώς Μοντακούτιος εσημειώσατο,
κάν τούτω Βαρώνιον εύθύνων, ώς και εν πολλούς άλλους Μοντακουτίω δε και Βασνάγιος έντή περί
Φωτίου και τών συγγραμμάτων αυτού διατριβή, ής άρτι έμνήσθημεν, όμoγνωμονεί.
Κ -- θ ν δε ν - ν α -- » - ν 1 ν » - ν
αιταύτα μέν εισαγωγικώς προειρήσθω νύν δέ έπι τήν επιστολήν αυτήν γενώμεθα.
ν - ν -- Α Α - » ν ε - - ν. 1 ν -
ά. Αιομεν άλλαι χάριτες, περιφανέστατε και ήγαπημένε ήμών υιέ, μικράς και προσ
ν - ν » ν ν αν ν ν ν ν
καίρους, οις προσάγονται, τάς ώφελείας παρέχουσιν όσα δε πεφύκασι ψυχήν βελτίονα
» ν Α. ν Α - -- - ν α». - - Λ -- ν
απεργάζεσθαι, πλάνης μεν καθαίρουσα και παθών, την αίγλην δε και λαμπρότητα τών αρε
-- - - » ν Α ς - αν ν Α » α » -- Α Α
τών και
εθά
-
της αληθείας
εθ
διαυγάζουσα,
θ δ
αύται δε άρα χάριτές εισινώς αληθώς,
Α αι
μεγάλα
- λ
κέρδη - Α ΟΣ - - - ν αν » -
και αθάνατα αθανάτω και θεοειδει πράγματι χορηγούσα, τη ψυχη, και τον άσυλον αυτή
Α ν -- ο κ. ν - αν Α" - -
και ουράνιον εμπορευόμεναι πλούτον ών ή τιμωτάτη και τών άλλων πρωτεύουσα χάρις ή
ν - - - - ν Α Α - - ν
προς το θειόν έστιν άπλανής και σωτήριος χειραγωγία, ην πρώτη και μόνη χαρίζε
- - Α Α α - - - α ν
ται της καθαράς και αμωμήτου πίστεως ημών των Χριστιανών ή μάθησης και μυ
σταγωγία,
" Ούτω και έν $ έ έπιφωνεί αύτώ “ώ καλόν άγαλμα τών έμών πόνων” και έν $ κ” “φιλόχρηστε και
πνευματικέ ήμών υιέ, και εί, τι άλλο κλεινόν και καλόν και στοργής άξιον όνομα” και εν τέλει τής
έπιστολής “ώ τών έμών πνευματικών ωδίνων ευγενές και γνήσιον γέννημα.” Σαφέστατα δε διέν $ ιθ
λέγει, “Mή τοίνυν τών ελπίδων ήμάς διαψευσθήναι ποιήσης, άς ή σή, περί τά καλά βοπή τε και εύη
“κοία παρέσχε προβάλλεσθαι, μηδέ τούς πόνους και τούς αγώνας, ούς ύπέρ τής υμετέρας σωτηρίας
“ άνεδεξάμεθα χαίροντες, ματαίους ελέγξης, κ.τ.λ. ” Δήλονούν εντεύθεν, ότι Φώτιος ήν ότών Βουλγαρί
ας "Αρχοντα εις την Χριστιανικήν χειραγωγήσας πίστιν. Εκ μέντοι τών Βυζαντινών ιστορικών και
χρονογράφων ουδέν άντες έχοι σαφές περί τούτου μαθεν. Εν μέν γάρ τή συνεχεία τής Θεοφάνους
Χρονογραφίας (σελ. 162-3) ιστορείται Μιχαήλ μετονομασθήναι τόν Βόγoριν “παρά τού προς εκείνον
αποσταλέντος Αρχιερέως άπό τής βασιλίδος τών πόλεων” τά δ’ αυτά και Κεδρηνός έντή συνόψει των
ιστοριών (Τόμ. Β΄, σελ. 151-3) διά μακρών ιστορεί. Συμεών δε ό Μάγιστρος έντή Χρονογρ. (σελ.
665) λέγει περί τών Βουλγάρων “Χριστιανοί τε γενέσθαι, και υποτάσσεσθαι τώ βασιλε “Ρωμαίων
ήτήσαντο. Ο δε βασιλεύς τούτους έντή πόλει άγαγών έβάπτισε πάντως, και τον Άρχοντα αυτών Mι
χαήλ έπωνόμασεν κτλ.” Αλλά Γεώργιος ό Μοναχός (έντους βίους Μιχαήλ και Θεοδώρας) τόνμέν
Βόγoριν έν Βουλγαρία φησίν υπό τού Αυτοκράτορος βαπτισθήναι, τούς δε μεγιστάνας αυτού έν Κων
σταντινουπόλει. Ορθώς ούν Μοντακούτιος εικάζει Φωτίου άμφότερα γενέσθαι έργα, τήν τε τού Αρ
χιερέως εις Βουλγαρίαν αποστολήν και την τού Βογόρεως βάπτισιν υπό τού Αυτοκράτορος όθενδή και
προσηκόντως αυτόν τους οικειοτάτοις τών όνομάτων αποκαλεί. Ίδε περί τούτου και Μελετ. Εκκλ.
“Ιστορ. (Τόμ. Β΄, σελ. 276-7) και Αμφιλοχ. Προλεγ. (σελ. λά και λβ’) και Ευαγγελ. Κήρυκα
(Έτ. Δ', σελ. 268-9).
ν ν -- Α Α" ν - Σ - - - -
β. Αύτη γάρ τής πολυμόρφου πλάνης τον άνθρωπον Πάπαλλάττουσα, και τα τής
καρδίας
ροιας όμματα
1
ομμ
Αν
της
της έκείθεν άγλύος ά θαίρουσα, καθαρά
αχΛυος αποκαταρουσα, καθαρα ψυχής
Αν
ψυχης
- Α -- Σ) ν ν Σ
διανοία το καθαρω
»
ρ ο
ν
ί
- η --
τάτω"Τ κάλλει τής λατρείας καθαρώς ένατενίζειν παρέχεται δι' ής εις τήν ύπέρ νούν
Αν - -- Λ ν α -- - -- Αν
ουσίαν και πάντων αιτίαν και δημιουργών αναγόμενοι, την ένοειδή και ύπέρθεον τής Τριά
Α. αν ν -- ν -- Α Α
δος θεότητα, καθ' όσον έστιν ανθρώπω δυνατόν, ένοπτριζόμεθα. Τής τηλ.καύτης τοίνυν
- - ν -- Αν ν α Α - - » --
χάριτος και δωρεάς την έμφρονά σου ψυχήν εύρηκότες αξίαν (έρον γάρ σε αρετής και
εύσεβεί επείσμεθα), τω
ύσεβείας πεπεισμεθα), τω φιλουμένω
φιλουμένω δώ λ
δώρω και μεγαλοπρεπεί ί δεξιούμεθα
δεξιούμ ενν ώ
ω τή
της -
» θ - Πά θ - εθ -- α -- ν α - - ν » Αν ν
άχράντου και καθαράς ήμών Πίστεως το ιερόν και θεόσοφον εντάξαντες μάθημα, τάς ν α ν α Α ν Σν --
άγίας και οικουμενικάς επτά Συνόδους, οιονεί χάρακάς, τινας και περιβόλους ούσας του
Α Α - 9 Α Α -- Λ ν -
θείου τούτου και Ορθοδόξου μαθήματος, σαφεί τε και συντόμω λόγω συμπαρατιθέμεθα
Σ) αν Λ » - - -- - ν - » Λ - Σ -
ούδ’ όσα βίον ιθύνει, και μαρτυρεί τής Πίστεως την ορθότητα, παντελώς αποσιγήσαντες,
αν ν - Αν -- ν - Α ν ν
Ωσπερ γάρ το πάντα κατ' αρχάς περάσθαι λέγειν άπειρόκαλον, ούτω και το μηδέν
- Λ
ειπείν άφιλόκαλον,
ν - ν ν -- ν - Α - "Α - - -- - -
γ. Δει δε τας αρετάς τη Πίστει παραπεπηγένα, και δι' αμφοίν τον σπουδαίον ν » ν ν
καταρτίζεσθαι. Και γάρ δογμάτων μεν ευθύτης πολιτείας προβάλλεται κοσμιότητα,

- ν ν - Λ. » Λ Α ο ο - ν - - -
πράξεων δε καθαρότης τής Πίστεως απαγγέλλει

- - ν
θειότητα, ών εκάτερον χωρίς τού ετέρου
α - - Αν -- Α - ν - » -
βάον ειωθεν ύποβείν και παρασύρεσθαι, μή ανεχόμενον κατά μόνας ψυχαίς ανθρώπων
» Α 2 -- ν - ν Α - ν - ν - - - ν
έγκατοικίζεσθαι,
ν
Αλλά περί μεν τούτων και ύστερον νύν δέ σοι το ιερόν και
- α - α -- Α"
θεόχρηστον τής Ιεράς ήμών λατρείας ανατιθέμεθα μάθημα,

αν Α α
δ. 1. Πιστεύω εις ένα Θεόν, Πατέρα παντοκράτορα, ποιη
- - - α - Αν Α"
τήν ούρανού και γής, όρατών τε πάντων και αοράτων,

Ο Α" - Α Α - - --
2. Και εις ένα Κύριον Ιησούν Χριστόν, τον υιόν τού

- - - - -- ν -
Θεού τον μονογενή, τον έκ τού Πατρός γεννηθέντα πρό πάν

- Α - Α - Α. -
των τών αιώνων, φώς έκ φωτός, Θεόν αληθινόν, έκ Θεού άλη
" Αΐτας άγκύλας εμπεριεχόμεναι λέξεις ελλείπουσιν έντώ Βοτλεϊανώ χειρογράφω, εξ ού ή Μοντακ.
έκδοσις έγένετο κάκείνος μεν συντομώτερον το διάκενον τούτο αναπληροί ούτωσί. “Αύτη γάρ τής πο
λυμόρφου πλάνης τόν άνθρωπον ελευθερώσασα, και πάσαν εκείνης άχλύν άποσκεδάσασα δύναμιν αυ
τώ] τώ κάλλει τής λατρείας καθαρώς ένατενίζειν παρέχεται. * Λαμβέκιος δε εξέτέρου κώδηκος πλη
ρεστέραν ποιείται την άναπλήρωσιν, ήν και ήμες εξ εκείνου παρελάβομεν. (Ίδε Φαβρ. ‘Ελλην. Βιβλ.
Τόμ. ΠΑ", σελ. 12).
» - ν
* Ιγνάτιος όμάρτυς, ό μαθητής τών Αποστόλων και Επίσκοπος Αντιοχείας, ό και θεοφόρος επικα
λούμενος (περί ού δε Κ. Κοντογόνου Φιλολογ. και Κριτ. “Ιστ. Τόμ. Α΄. σελ. 89–116) ούτωσε την
ιδέαν ταύτην έντή προς Εφεσίους επιστολή αυτού έκφέρει “Αρχή ζωής πίστης, τέλος δε αγάπη, τα
“δε δύο έν ένότητα γενόμενα Θεού άνθρωπον αποτελεί. Τάδε άλλα πάντα εις καλοκαγαθίαν
γ άκόλουθά
κα - Ούδ ν Α » λλό - λ α ν υδε -- ν Α - ν ίδ
έστιν. Ουδείς πίστιν επαγγελλόμενος όφειλει άμαρτάνειν, ουδέ άγάπην κεκτημένος μισεΐν τόν άδελ
ΣΥ Α φ, - -
“ φόν” ένθα κατά Moντακούτιον (έξού ή παρούσα σημείωσις) τέλος=τελείωσις (perfectio). Ο δ’ αυ

ν α - ν - -
τός ιερομάρτυς Ιγνάτιος και τάδε τους προειρημένος

μ. επάγει “ Οι επαγγελλόμενοι
γελλομ Χριστού
ρ είναι, ουκ -
τα , φ, ν ν » - η φ ν ν ν - - - Α. ν
έξιών λέγουσι μόνον, άλλ’ έξών πράττουσι, γνωρίζονται, έκ γάρ τού καρπού το δένδρον γινώσκεται
“Aμεινόν έστι σιωπάν και είναι, ή λαλείν και μή είναι.”
26 -
- ιν ν - α Α - ν ν φ
θινού γεννηθέντα, ο ύ π οι ηθέντα, όμοούσιον τω Πατρί, δι' ου

ν -
τα πάντα έγένετο.
- ν α - - Αν ν - -
3. Tόν δι, ή μάς τούς ανθρώπους και διά τήν ή μετέραν

Α ν Σ - ν - 1 - Αν Σ
σωτηρίαν κατελθόντα έκ τών ουρανών, και σαρκωθέντα έκ

Α α ν ν - Λ, -
Πνεύματος άγίου και Μαρίας τής Παρθένου, και ένανθρωπή

ΟΤ α ν Τ α -
Α α ν α -- -
4. Σταυρωθέντα τ ε ύ πέρ ή μών έπι Ποντίου Πιλάτου, και

ν - -
παθόντα, και ταφέντα

5 Κ - -- Αν - ν α Αν - ν Γ. ν --
-- αι άναστάντα τη τρίτη ή μέρα κατά τας Γραφάς

- ν Α ν » Α ν --
6. Και άνελθόντα εις τούς ούρανούς, και καθε ζόμενον έκ

- Σ - Λ
δεξιών" του Πατρός,

- ν ν ν ν - -
7. Και πάλιν έρχόμενον μετά δόξης κρίναι ζώντας και

- φ -- Α » -- ν
νεκρούς, ού της βασιλείας ούκ έσται τέλος,

"Α ν - - - αν - - ν. 3 ν
8. Και εις το Πνεύμα το άγιον, το κύριον, τό" ζωοποιόν,

- » - - » ν - ν - - - -
τό έκ τού Πατρός έκπορευόμενον, το σύν. Πατρί και Υι ώ

- 4 - Λ - -- ν -
συμπ ρ ο σκυνούμενον" και συνδοξαζόμενον, το λαλήσαν διά τών

Προφητών.
ν ν ν
9. Eίς ί αν,9 ά ν ί αν.9 καθολικήν
η και Αποστολικήν Έκ
κλησίαν,
α - Α - -
10. Ομολογώ εν βάπτισμα εις άφεσιν αμαρτιών,

11. Προσδοκώ ανάστασιν νεκρών,
ν ν -- -- ν ιν
12. Και ζωήν τού μέλλοντος αιώνος. Αμήν.

Α. αν - - - Α ν - ν - α Λ, - -
έ. Ούτω το γαρούν φρονών και πιστεύων κατά την παράδοσιν τής άγίας τού Θεού
- ν -- -- -- - ν ν
Καθολικής και Αποστολικής Εκκλησίας, ώ, καλόν άγαλμα τών έμών πόνων, τάς άγίας
- » - α ν Α ν ν α - ν - ο Αν - »
και οικουμενικάς επτά Συνόδους, τάς μεν ώς διδασκάλους, τάς δε ώς προμάχους τής εύσε
Α -- - ν αν ν
βείας, αποδέχου και περίεπε. Δι' αυτών γάρ πάσα καινοτομία και αίρεσις απελαύνεται
- ν - ν ν » - - » Α ν - - ν -
το δε της Ορθοδοξίας ακήρατον και αρχαιοπαράδοτον φρόνημα ταις τών ευσεβούντων

- » - - - Α Α ς Σ ν ν » ν -
ψυχαίς εις αδίστακτον σεβασμιότητα καθιδρύνεται. Ων άπάρχομαι την αφήγησιν, και

ν - - Α ν ν - - - » Α -- ν -
τόπον, και αριθμών του πλήθους, και τούς αρχηγούς έκάστης, χάριν εύμαθείας, τας οικεί
Α Αν
ας συνυποτυπoυμενος πράξεσιν,
Α Αν ν Α » -- - ν ν
στ”. “Η τοίνυν πρώτη και οικουμενική άγια Σύνοδος έν τη κατά Βιθυνίαν Νικαία
Παρά πάσι τοις άλλοις γέγραπται–εξ ουρανών.

Ομοίως–έν δεξιά.
* "Ομοίως–και,
* Ομοί Α
μοιως-προσκυνούμενον,
Λ 1 και Λ ν - ν 2 Α ν - - - ν - »
συνεκροτήθη “ όκτωκαίδεκα δε και τριακόσιοι, η θείων Αρχιερέων όμήγυρις, τήν τής άλη φ 9 Α. ν -
θείας κρίσιν ενεχειρίζοντο, ών ήσαν προέχοντες, Αλέξανδρός τε ό τον Κωνσταντινου

ν Σ - Α ν ν 3 » - ν ν - ν
πόλεως Αρχιερατικόν θρόνον λαχών διευθύνειν,” ανήρ βαθεία μεν πολια, παραπλησίω
ν ν Α Α ν Α - ο ν Α - Α Σ
δε φρονήματι σεμνυνόμενος, βίου δε λαμπρότητα, και όσιότητι γνώμης, και Πίστεως άκρι
ν ν ν "Α -- » - Α. ν ν - - ν - ν - ο Α
βεία τήν εις το θείον παρρησίαν πολλήν οικειούμενος και δή και Σίλβεστρος και Ιού
4 - α -- - » Α » , ν - Α ν » - ν - - -
λιος, * τής Ρωμαϊκής Eκκλησίας επίσημοί τε και διαβόητοι πρόεδροι αυτών μεν ουδέτε - ν - Αν - - - -
ρος παραγεγονώς, Βίτωνα" δε και Βικέντιον εκάτερος άνθ’ εαυτού κατά τον οικείον τής
-- Λ - - - - - Α ν
Αρχιερατείας χρόνον τη κοινή παρείναι συνελεύσει προβαλλόμενοι, ανθρώπους άρετήν

- - » - -- Α » -ν Α φ - - Α
τιμώντας, και εις το τού Πρεσβυτερίου αξίωμα παραγγέλλοντας οις και ό Κορδούβης
» - Αν Α ν ν α - - ν - ν Α
Επίσκοπος συνετέτακτο δς κατά τους Ελληνικούς διωγμούς την κλήσιν έπαληθεύουσαν

αν ν ν - ν - --
έδειξεν. Όσιος γάρ όνομαζόμενος, αβέβηλον αυτού την όμολογίαν τής ειδωλικής λα
- 6 α Α -- ν Α. γ Λ - α -
τρείας διετήρησεν. Ο μέντοι Αλεξανδρείας Αλέξανδρος" αυτός τε παρήν, ιερούς έν

- - ς ν - αν - - 5 - Α Λ ν -
διαπρέπων κατορθώμασιν ήγε δε συναγωνιστήν εαυτω και Αθανάσιον, δς τότε μεν τού
-- ν α - "Α - - Α
τάγματος τών Διακόνων ήγειτο, μετ' ού πολύ δε και τού Αρχιερατικού θρόνου κατέστη διά
ν α - ν -- - » -
δοχος. Ναι δή και ό κλεινός Ευστάθιος συμπαρήν τής Αντιοχέων Εκκλησίας το εγκαλλώ
ν η - ν ν ν -
πισμα,” πίστεως μεν έναστράπτων καθαρότητι, λόγων δε και νοημάτων σωφροσύνη θαυ
Λ φ ν α ο ν Αν - » - -- - Σ) Α.
μαζόμενος μεθ’ ών και ό"Ιεροσολύμων Μακάριος, πολλαίς ιδέας άρετών ένευθηνούμε

9
νος" άλλοι τε πλείστοι Αποστολικούς χαρίσμασι και μαρτυρικούς παθήμασι διαλάμ
" Εν έτει 325 έπι Κωνσταντίνου τού Μεγάλου,

Ο
-
Ούτω διώρθωσα το παρά Μοντακ. και Μιγνίω–όκτώ και δέκα δε τριακόσιοι,

* Ούτος Πρεσβύτερος ήν, τόπον έπέχων τού τότε Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως Μητροφάνους,
διά γήρας και άσθένειανού δυναμένου παρείναι, ώς αυτός Φώτιος έν Μυριοβ. (κ. 88) φησίν “Αλέξαν
“δρον δέ, δς τότε Πρεσβυτέρου αξίωμα είχεν, εις πρόσωπον τού Κωνσταντινουπόλεως Μητροφάνους πα
“ρείναι εκείνος γάρ έκωλύετο βαθυτάτω γήρα, έπει αυτώ ό χρόνος τού βίου υπέρ τά έκατόν έξετείνετο
“έτη.” Ίδε και κώδ. 256, ένθα πλατύτερον τά περί τής Συνόδου ταύτης ιστορείται. Δήλον δε έντε
θεν ουκ έβδώσθαι το ύπο Θεοφάνους (Χρονογρ σελ. 30) ιστορούμενον “Αλέξανδρος δεό τού Βυζαντίου
ού παρήνέντή Συνόδω διά γήρας βαθύτατον και άσθένειαν σώματος, Πρεσβύτεροι δε αυτού τόν τόπον
άνεπλήρωσαν. “ Ίδε και Μελετ. Εκκλ. “Ιστ. Τόμ. Α΄, σελ. 331.
* Ορθώς ένταύθα Moντακ. εσημειώσατο μόνον τον Πάπαν Σίλβεστρον διά των οικείων αντιπροσώ
πων παρείναι τή Συνόδω, ουχί δε και τον Ιούλιον. Ούτος γάρ διεδέξατο μεν Μάρκον, τόν μετά Σίλ
βεστρον εν μόνον έτος παπεύσαντα, ού μέντοι τής έν Νικαία Συνόδου ύφεσπώσης, άλλ’ έν έτει 337.
Και Σωζόμενος δε έντή Εκκλησιαστ. "Ιστορία (βιβλ. Α΄, κεφ. ζ΄) ούκ όρθώς λέγει: “ Ιούλιος δε ό
"Ρωμαίων Επίσκοπος διά γήρας άπελιμπάνετο παρήσαν δ’ άντ’ αυτού Bιτωτώ (γρ. Βίτων τε) και Βι
κέντιος, Πρεσβύτεροι τής αυτής Εκκλησίας. -Όρα Μελετ. Εκκλ. “Ιστ, Τόμ. Α΄, σελ. 331 και τον
Ιουλίου βίον έντή Φιλολ. και Κριτ. "Ιστορ. Κ. Κοντογόνου (Τόμ. Β΄, σελ. 186-188).
" Βίκτωρα τούτον όνομάζει Μελέτιος (ένθ. άνωτ.) και Ιάγερος (σελ. 165).
* Ίδε τούτου τον βίον έντή Φιλολ. και Κριτ. "Ιστ. Κ. Κοντογόνου (Τόμ. Β΄, σελ. 56-71).
" Αυτόθι (σελ. 22-27), τον δε Αθανασίου του Μεγάλου ένσελ. 83–164.
* Αυτόθι (σελ. 75-83).
- -- ν - -
* Ούτως έντώ Συντάγμ. τών κανόνων (Τόμ. Α΄ εν τέλει), άντι-ένευθυνούμενος-παρά τοις άλλοις,
- ο Α 1 2 »η ν ν. 3 Αν -
ποντες ών Παφνούτιος" και Σπυρίδων, Ιάκωβός" τε και Μάξιμος, άγαθού και θαυμα
Λ Α αν Αν ν ς αν
σίου συστήματος άγαθοι και θαυμάσιοι πρωτοστάται έγνωρίζοντο. Εφ’ οίς άπασι και
α Α - ο ν - - - -- - - - » χη ν -- Α"
ό Mέγας και άξιάγαστος Κωνσταντίνος τής Ρωμαϊκής Αρχής ιθύνων τα σκήπτρα, διέπρε
Λ, Α Α -- Α 4
πε, τήν τε Σύνοδον αθροίζων, και λαμπροτέραντη παρουσία απεργαζόμενος,

ν » - και Λ, ν -- Λ ο κ. ν - - ν Α αν
ν
ζ". Αλλ' έκ τοσούτων μεν και τοιούτων ό ιερός εκείνος συνίστατο σύλλογος, "Αρει - Λ Λ ν ν - - 5 ν - -
όντινα νεωτερoπoιόν δυσσεβείαςφ δίκας εισπραττόμενος, και το Αποστολικόν και θείον

Α Α - α ν - Α -- -
κρατύνοντες κήρυγμα. Hν δ’ ουτος ό δείλαος έλκων μεν το γένος έκτής Αλεξάνδρου,

ν - ν - - - ν ν
εις κλήρον δε καταλεγεις τής έκεσε Εκκλησίας, και εις Πρεσβυτέρου βαθμών ανελθών,
ν ν ν - - - - Α α Α » - Λ - - ν ν
πρότερον μεν κατά του ιδίου ποιμένος υπερήφανον ανέλαβε φρόνημα, εκείθεν δε κατά
- -- Α - Α Α - » Α ν - - - ν
τού κοινού
Θ
Ποιμένος και Δεσπότου παρέτεινε την άπόνοιαν.ν Τον γάρ Υιόν και Λόγον
-- - -λ -- -- » ν - Α - Α ν ν - Α
του Θεού (ώ της τολμηράς εκείνης και γλώττης και διανοίας!) εις κτίσμα και ποίημα κα
Λ » - Α -- - Αν ν α - -- Σ) Α
τεβίβαζεν, ουδέ τούτο συνιδείν έθέλων, κοινών υπάρχον πάσι και αυτοδίδακτον όμολόγη
α αν -- - » - - Α - α - - -
μα, ώς άπας υιός τής αυτής έστι τώ, γεγεννηκότι ουσίας και φύσεως και ό τον Υιόν τάττων
-- ν - ν Α ν αν α ν Α --
έν κτίσμασι, και τον Πατέρα κτίσμα προανηγόρευσεν, ώσπερ ό τον Πατέρα δημιουργικής
» Λ, - » -- - - Α ν Α -- - - ς - ν -- Λ -
ουσίας
δ'
και αδίου φύσεως ειδώς, τής αυτής είναι και τον Υιόν συνανομολογήσειεν. Πού
-λ ν - Α. - ο ν ν » ν - Α - - ν - α -
άν είη το γνήσιον τής υιότητος, άλλης μεν ουσίας τού Πατρός, έτέρας δε του Υιού χρη
ν - » -- α - Α -- Αν - - ν
ματίζοντος; Πώς δού τής Ελληνικής πλάνης ανακύψει το πολύθεον, εις ελάττω και
Λ ν Αν - Α - ν - -
μείζω ουσίαν τεμνομένης της Θεότητος, και της μεν εις: πρώτον και δημιουργών και
Α - » Α. - ν » Α -- Α. ν- ο -
πρεσβύτερον Θεόν αφοριζομένης, της δε εις δεύτερον Θεόν διακρινομένης και υπουργών
- Α - - -- -- - - ν ν » ν -
και νεώτερον: Ταύτα γάρ τής του Αρείου πονηράς σποράς τα γεννήματα. Αλλά τού
Αν α ιν Αν - -- Α - ν - - ν α ο -
τονμέν, ώς χείλη βλάσφημα κατά του πεποιηκότος όπλισάμενον, τής ιερωσύνης ό ιερός
» Λ, αν ν ν - - - - Α
απεγύμνωσεν όμιλος, την δε δυσσεβεστάτην και θεομάχον αυτού αίρεσιν τω αναθέματα

Α Α ν ε - - -- Α - - -
καθυπέβαλεν όμοούσιον δε και όμοφυή και συναίδιον τον Υιόν και Λόγον τού Θεού τω
Α - 1. -- ν Α α - -
- γεγεννηκότι Πατρί, και της αυτής εξουσίας και κυριότητος, ώς οι θείοι χρησμοί και τών
» Α. ν - Λ - - - - ν αν αν
εύσεβούντων τα κοινά δόγματα, ιερολογήσαντες διετράνωσαν καλώς ειδότες, ότι, ώσπερ

- Υ Α Α. ν - ν Α » -- * Σ)
το εις έν συγκλείειν πρόσωπον την Τριαδικήν μοναρχίαν και κυριότητα Ιουδαϊκόν έστι
ν - 1. Α Σ ν
- και μισόχριστον, ούτω και το κατατέμνειν εις άνισους φύσεις και άνομοίους ουσίας την
α Α α -- α ν α - α - Α » -
- ύπερούσιον και υπερφυή και ενιαίαν Θεότητα "Ελληνικόν ύπάρχει και πολύθεον. Αλλ' έν
Α Κ α - Α - » ν ν ν
τούτοις μεν ή άγία και οικουμενική πρώτη Σύνοδος,
Τούτου τον δεξιόν όφθαλμόν έξώρυξε, και την λαιάν ένευροκόπησεν όμισόχριστος Μαξιμιανός, ώς
φησι Φώτιος έν Μυριοβ. (κ. 256) και Κ. Κοντογόνης ένθ. άνωτ. σελ. 497.
* Ούτως έντώ Συντάγμ. τών κανόνων παρά δε τοις άλλοις κακώς γέγραπτα-Σπυριδίων–έστι γάρ
Σπυρίδων ό τής εν Κύπρω Τριμυθούντος Επίσκοπος, περί ού δε Φωτίου Μυριόβ. (ένθ. άνωτ.) και
Μελετ. Εκκλ. “Ιστ. (ένθ. άνωτ.).
* Ούτός έστιν Ιάκωβος ό έπικαλούμενος σοφός διά την πολλήν αυτού παιδείαν, τήντε Εκκλησια
στικήν και την θύραθεν. Ίδε τόν βίον αυτού παρά Κοντογόνη (ένθ. άνωτ, σελ. 71-75).
* "Ορα τα περί τούτου εις πλάτος ιστορούμενα ύπό Ευσεβ. τού Παμφίλου έν βιω Κωνσταντίνου
(Λόγ. Γ), και Φωτίου Μυριόβ. (ένθ. άνωτ).
- α ν α - - - - - Λ, - - - - ν ν
ή. Η δε άγια και οικουμενική δευτέρα Σύνοδος των μεν ιερών φροντισμάτων τήν βα
Α ν α - Σ ν - Ι ν ν ν ν. - - - α -
σελίδα πόλιν ιερόν έδείκνυ φροντιστήριον" εις πεντήκοντα δε 2και έκατόν άνδρας ιερούς
Α ν ν - » "Α -
συνηγείρετο έξάρχους έχουσα Τιμόθεόντε τον Αλεξανδρείας" και τον άξιοθαύμαστον

- - - 3 - ν - α ν 4 - - ν
τής Αντιοχείας Μελέτιον, Κύριλλόντε τόν Ιεροσολύμων, * τούς Ιεραρχικούς θρόνους

» να - ν - - 5 λ ον - -- Α. » - -- Α -
ιθύνοντας και δή και Νεκτάριον, ός άρτι τής τών κατηχουμένων αγέλης αφορισθείς, και
ώ θείω
τα ω λουτρώ τον τού
Λουτρω τον του βίου βύ
βιου ρυπον ποπλυνάμενος,
αποπ μενος, καθαρός
ρος ήδη
ηρη το
το καθαρώτατον
κασαρωτ τη
ης
- Α. - -- - ν --
“Ιεραρχίας αξίωμα περιβάλλεται, ψήφωμέν κοινή της Συνόδου, χειροθεσία δε τών προκρί
- αν -- - » Λ. - - ν ν - ν
των, και άμα τε τής βασιλευούσης Επίσκοπος, και της Συνόδου έχρημάτιζεν Έξαρχος
» - ν αν - ν - 6 α --
μεθ’ ών Γρηγόριος ότε τής έν Καππαδοκία Νύσσης Επίσκοπος, και ό τής Θεολογίας
Σ) αν » - γ φ - ν - - Α. 8 - - α - ν - Α ν
έξ έργων επώνυμος " οι, ού πολύς χρόνος, και Δάμασος” ό της Ρώμης τά αυτά κρατύ - - Αν 9
νων έγνωρίζετο, σύμφωνος τους προλαβούσι καθιστάμενος
* Αύτη συνήλθεν έπι Θεοδοσίου του Μεγάλου εν έτει 381 – Όρα δε τα περί τής Συνόδου ταύτης παρά
Μελετίω (Τόμ. Α΄, σελ. 411-413) και παρά Ζωναρά και Βαλσαμώνι έντώ Συντάγματι τών Κανόνων
υπό Γ. Α. “Pάλη και Μ. Ποτλή (Τόμ. Β΄, σελ. 163–169).
* Ούκ όρθώς φησί Μοντακούτιος μή παρείναι τή Συνόδω ταύτη τον Αλεξανδρείας Τιμόθεον και όρα
περί τούτου Σωκρ. Εκκλ. “Ιστ. βιβλ. E", κεφ. ή και Κ. Κοντογόνου Φιλολ. και Κριτ. "Ιστ. (Τόμ. Β΄,
σελ. 611-615) έτι δε και Μελετ. Τόμ. Α΄, σελ. 411.
* Όρα τούτου τόν βίον παρά, Κοντογ. ένθ. άνωτ. σελ. 310–313.
* Αυτόθι" σελ. 216–265.
" Αυτόθι σελ. 704–706. "Επιθι δε και τα έντή Γ' Φωτίου Επιστολή ($ ζ) περί Νεκταρίου εί
ρημένα,
* Τούτω άνετέθη υπό τής Συνόδου ή του Συμβόλου συμπλήρωσης. "Ορα τον βίον αυτού παρά Κοντο
γόνη (ένθ. άνωτ. σελ. 425-456) και παρά Μελετίω (Τόμ. Α΄, σελ,397).
γ Τ ν α ίδ ν - - ν - ν ν ν ν ν - Λ » ---- -- ν
ρηγόριος ο Θεολόγος παρήν μεν έντή Β΄ Συνόδω, ούμήν παρέμεινε μέχρι τού τέλους αυτής αλλά
διά τόν κατ' αυτού εξεγερθέντα σάλον ύποτών έξΑιγύπτου και Μακεδονίας Επισκόπων, την τής Εκκλη
σίας ειρήνην περί πολλού ποιούμενος, παρητήσατο τον θρόνον, όπως της φίλης αυτώ ήσυχίας και τής
έρημικής άπολαύη ζωής. Τότε δη παρελθών εις μέσον της Συνόδου τούς θαυμαστούς εκείνους είπε λόγους,
“Ανδρες συμποιμένες της ιεράς ποίμνης Χριστού, αισχρόν μέν [άν] εί, και παντελώς ουχ ύμών, είτούς
“ άλλους ειρήνην παιδεύοντες, αυτοί προς άλλήλους πόλεμον ήρασθε. Πώς δάν όμονοεΐν έτέρους πείσοιτε,
“ αυτοί όντες περί τά δοκούντα άσύμφωνοι; Αλλ’ ικετεύω ύμάς, πρός τής Τριάδος αυτής, καλώς τε και
“ ειρηνικώς
αν"Τ
διαθέσθαι
Π -
τα προς
ίλ
άλλήλους. Ει θδέ
- έλ
τι ύμν έγώ τής διαστάσεως αίτιος, λούκ
ν - ύδ
ειμί σεμνότερος
ν ν ν ν Α - - - - - - - -
ωνά τού Προφήτου βάλετέ με εις την θάλασσαν, και παύσεται άφ’ ύμών ό κλύδων τών ταραχών,
“Αιρούμαι παθεΐν ότι άν βούλησθε, καιπερ αθώος ών. Τής ύμών ένεκεν όμονοίας θρόνου έξώσατε, πόλεως
“απελάσατε μόνον την αλήθειαν και την ειρήνην, ώς όΖαχαρίας φησίν, άγαπήσατε. Έρβωσθε, ιεροί
“ ποιμένες, και τών έμών πόνων μνημονεύοντες μή άπολήξητε” Ταύτα είπών, και πάντας άσπασάμενος,
άπήλθεν ό θείος Πατήρ εις Καισάρειαν, κακείθεν εις Ναζιανζόν. Τότε τοίνυν ψήφωτής Συνόδου προχει
ρίζεται Κωνσταντινουπόλεως Επίσκοπος ό Νεκτάριος, έκλαϊκού εις τό τής Αρχιερωσύνης άναβάς αξίωμα,
περί ού και άρτι είρηται –"Ορατά περί Γρηγορίου έντε τή Κ. Κοντογόνου "Ιστ. (Τόμ. Β΄, σελ. 532-601)
και παρά Σωζομ. (Ζ΄, 5κ. έξ) και έντή Θεοφ. Χρονογρ. (Τόμ. Α΄, σελ. 107-8) έτι δε και έν τή
Συνόψει των ιστοριών ύπό Κεδρηνού (Τόμ. Α΄, σελ. 553-5).
* Και τούτου τόν βίον δε παρά Κοντογόνη (ένθ. άνωτ. σελ.350–354).
* Δάμασος ό“Ρώμης ούτε αυτός ούτε διά τοποτηρητώντή έν Κωνσταντινουπ. Β΄ οικουμ. Συνόδω παρε
-- ν - - ν - - Α
ν
θ. Ούτος δή ούν ό ιεροφάντης χορός Μακεδόνιόντινα, τον Κωνσταντινουπόλεως
- - - 1 αν - - - - -- ν 2
θρόνον άρπαγμα πάλαι ποιησάμενον, ότι το πανάγιον και ζωαρχικόν έβλασφήμε

- ν -- ν ν - - - ν
Πνεύμα, ευθύνας έδικαίου δούναι.

- Α ν Α
Ως γάρ 'Αρειος κατά του Υιού, ούτω και αυτός κατά
Α - - Α ν ν -
του παναγίου παραταττόμενος Πνεύματος, εις

ύπε Α Κ
δούλους και ςυπηρέτας τήν
εβ λ
Δεσποτικήν
--
και
εθλί -- Α Λ Α - - - --
ρκείμενην αυτου συνεττατε κυριοτητα αιτοι ραον ην, επερ εβoυλετο, τω αθλιω
- αν Αν α - - Α ν ν 3 - 1 -- Αν
συνοραν, ότι, καθάπερ οι τόν Υιόν εις, κτίσμα τάττοντες, την ύβριν ουδέν ήττον προσά
-- ν - - - - » -
πτουσιτώ Πατρί, ούτω και οι το πανάγιον αυτού Πνεύμα τους ποιήμασιν έναριθμούντες
ν ν - 3 » ν - η - - - Α
την σην και όμοίαν βλασφημίαν αφιάσι" κατ' αυτού. Eι γάρ το Πνεύμα κτίσμα,
» - φ - -- - -- Α ν ν - » - ν ν α -
κάκείνος, ού το Πνεύμα, μετά των κτισμάτων. Ει δε και άκοας αφόρητον ή τής

Σ Λ ν α - - ν -- α ν » - Α η φ -
άθεότητος ταύτης υπερβολή, πώς oύ συνήκεν ό ταλαίπωρος εκείνο φεύγειν, δι' ού προς
Αν » - -- ν - - » - - - ς ν
τούτους ανάγκη πεσεΐν τούς θεομάχους λογισμούς; "Αθετείς το Πνεύμα είναι Θεόν;
-- - - Α - - Α. - - » - 4 - ν ν
Πώς έρευνά τά βάθη του Θεού, και ουδέν κρύφιον απ’ αυτού; Πώς έστιν άλλος Πα
- - Αν , - Α Αν Σ) ν α ν
ράκλητος; Πώς συντάττεται Πατρί και Υίω : Πορευθέντες γάρ, αυτός φησιν ό Υιός,
Α - - αν ν » - η - αν - ν - - - -
μαθητεύσατε πάντα τα έθνη, βαπτίζοντες αυτούς εις το όνομα του Πατρός, και τού Υιού,
- - - ν Λ, 5 ν ν - - ν » ο Α - -- -
και τού αγίου Πνεύματος.

ν
Eι έντι των τριών κτίσμα, ένος φωτιζόμεθα, ουδέ τά λοι
Λ, - η - Λ - α - 6 - --
πά καθαρεύσει της ύβρεως. Αλλ' ει κτίσμα, πώς κτίζεις πώς άγιάζει;" πώς ζωοποιείς
-- - -- - Λ » -- Σ - α - -
πώς διαιρεί χαρίσματα, πώς δε Θεός; Αλλά τούτων ουδέν έκείνος ό φρενοβλαβής έπι
-- ν - - - ν Α - - --
νούν βαλόμενος, της μοναρχικής αυτό και μιας αδιαιρέτου θεότητος διασπάν [το Πνεύ
γ Α Α - ν Α » - - - » ν
μα"1 ετόλμα και απεθρασύνετο. Διο και της ασεβείας επάξια ειληφε τα επιχει
γένετο τάιμέντοι δεδογμένα τήΣυνόδω εκείνη απεδέξατο, και παρά πάντα τον βίον αυτού μέγαν επεδεί
ξατο ζήλον υπέρ τής Αποστολικής διδασκαλίας και των δεδογμένων τή έν Νικαία Συνόδω (Θεοδωρ.
Εκκλ. Ιστ. βιβλ. Ε, κεφ. β', και Σωζομ. ΣΤ', 23). Και γράφων προς τους έντή Ανατολή Επισκόπους
τάδε ό ιερός έλεγε Δάμασος “Jam non senel formula edidimus, ut qui se Christianum profiteatur,
illud teneat, quod ab Apostolis traditum est; quippe divinitus Paulus sic loquitur. “Si quis vobis
evagelizaverit practerid quod accepistis, anathema sit" (Damasi Papae Epist. VII –Migne Patrolog,
etc. Tom XIII), τούτ' έστιν “Πολλάκις ήδη κανόνα έκδεδώκαμεν, ίνα ό γινώσκων έαυτόν Χριστιανών
εκείνο φυλάττη, δ παρά των Αποστόλων παραδέδοτα, άπειδή τού θείου Παύλου λέγοντος “Eί τις υμάς
ευαγγελίζεται παρ’ δ παρελάβετε, ανάθεμα έστω” Οίαν δήπου και όσην εύροι τις άν την διαφοράν,
ει τους λόγους τούτους και τα έργα του ιερού Δαμάσου πρός τά των διαδόχων αυτού παραβάλοι!
* Ίδε περί Μακεδονίου Σωκρ. Εκκλ. Ίστ. (βιβλ. Β', κεφ. 16, 27 και 45) έτι δε και παρά Μελετ.
(Τόμ. Α΄, σελ. 347 και 356).
* Εκ διορθ Μοντακ. άντι-έδυσφήμε.
* Ούτω παρά Μιγνίω. Μοντακ, δε–αφίασε.
* Η μεν βήσις έκτού Παύλου “Το γάρ Πνεύμα πάντα ερευνά και τα βάθη τού Θεού” (προς Κορ. Α,
κεφ. Β΄, 10) ή δε γραφή έκ διορθώσεως τών εκδοτών του Συντάγμ. τών κανόνων, αντί της εσφαλμένως
παρά τοις άλλοις έχούσης–έρευνά τα βάθη του Θεού κρύφιον απ' αυτού–όπερ Μοντακ, ουχ ήττον κακώς
παρήνει διορθούν “κρύφωνάπ’ αυτού.” -
ο Ματθ. ΚΗ', 19.

" Ούκ όρθώς εικαζει Μοντακ, γραπτέον είναι–άγνίζει.
" Εκ διορθ. Βασναγίου, ή και Μίγνιος έχρήσατο, ή προσθήκη των δύο λέξεων, άς οι τού Συντάγμ.
τών κανόνων έκδόται ού προσέθηκαν, --
1 » - » Αν -- α Λ, ν - Αν εν - ν -
ρια, αυτός τε αφαιρέσει τής ιερωσύνης ζημιωθείς, και πάντες όσοι τής αυτού θεομα
- - και η Α - α » - ν - - - - -
χίας
θ
το ανίατον παρεζήλωσαν. Και ώς εκείνος το πανάγιον Πνεύμα τής Τριαδικής μιάς
- Λ Σύ - ν » - -- - αν - - ο κ. ν - ν
εότητός τε και κυριότητος άλλοτριούν έφρυάττετο, ούτως αύτόν ή άγια και οικουμ. Σύ
-- - Αν - - - -- ν Λ,
νοδος και τής ιερωσύνης και τής τών πιστών μερίδος και συναυλίας οΐα δεύτερον ήλλοτρίωσεν
ΣΥ - ν - ν ν - αν - - - - « - ν
Αρειον, το δε πανάγιον και ζωαρχικόν Πνεύμα, άτε δή, όμοφυές και όμοούσιον, ισοσθε
Αν - - - - - - - - - - -
νές τε και παντοδύναμον, τώ Πατρί και τω Υιώ συμπροσκυνείσθαι και συνδοξολογείσθαι,

- ν - - ν - ν - ν ν Α. - ν
κατά τάς Πατρικάς τε και Θεολογικάς φωνάς, ανεκήρυξαν, έκθερίσαντες τέλεον και είτε
-- » -- -- - α - - - ν -- Α ο ν α -
τής Αρειανής σποράς ζιζάνιον ύπεφύετο. Την καύτα δε τάς τής βασιλείας ήνίας ό μέ
α Σ) -- - - » Α -ν ν - Α -
γας ώς αληθώς και μεγάλης εύφημίας άξιος περιεζώννυτο Θεοδόσιος, πρόμαχος και
» - - » Α Α » Σ. - Α" ν - αν « ο ν Α.
αυτός τής ευσεβείας γνωριζόμενος. Αλλ' εν τούτοις μεν και αύτη ή άγια Σύνοδος,
- α ν α , - ν ν Α. Α Σ ν - ν - ν ν ν Α
ί. Η δε άγια και οικουμενική τρίτη Σύνοδος έν μεν τη κατά την Ασίαν Εφέσω
Α Α ν - 2 ο ο Α. ν Α α
συνεκροτήθη, εις διακοσίους δε έπληθύνετο “ ένους ήγεμόνες έγνωρίζοντo Κύριλλός τε ό

- - Α - ν - - - Α
έν Πατράσι περιώνυμος, ώς δι’ άρετήν και σοφίας πλούτον τής Αλεξάνδρου μεγαλοπόλεως
ν Α - ν - - - ν Α ν - ν Α - ν ν
ιθύνων
3
τον
και
θρόνον,
ο
και τού Ρώμης Κελεστίνου την καθέδραν άνεπλήρου και το πρόσω -- - α - ν Α -- ν » Α ν ν - -
πον” μεθ’ ών και Μέμνων, ό τής "Εφεσίων Εκκλησίας έμπεπιστευμένος τούς οΐακας και
ν - ο -- α Αν » - ν ν - - - ν -
δή και ότών Ιεροσολύμων Ιουβενάλιος, οίτινες σύν παντί τω τής Συνόδου πληρώματι
- -- ν φ, » - ν ν - Α ν - » ν --
τον δυσσεβή Νεστόριον, ών ήσέβει δίκας εισεπράττοντο. Ος έκ τής Αντιόχου, της

- - και ν 4 - - - - Λ Σ) -- --
πρός τω Ορόντη, όρμώμενος, τον Κωνσναντινουπόλεως θρόνον ούκ ευαγώς έγκεχείριστο
" Σπάνιον είναι και αμφίβολον λέγουσιν οι Λεξικογράφοι το επιχείριον συχνότατον δε το

επίχειρον πληθυντικώς τούτω δε και οι τού Συντάγμ. τών κανόνων έκδόται έχρήσαντο, γρά
ψαντες-επίχειρα.
* Αύτη εν έτει 431 έγένετο έπι Θεοδοσίου τού Μικρού, υιού μεν και διαδόχου τού Αρκαδίου, υίωνού δε
Θεοδοσίου του Μεγάλου. Τα περί της Συνόδου ταύτης ίδε έν Ευαγρ. Εκκλ. “Ιστ. βιβλ.Α., κεφ. 2
κ. έξι και παρά Μελετίω Τόμ. Β΄, σελ. 32–33 έτι δε και εν τώ Συντ, τών κανόνων, Τόμ. Β΄,
σελ. 192–194.
* Αμφότεροι, ότε Κύριλλος και ό Κελεστίνος, σφοδρώς κατά τής Νεστορίου αιρέσεως ήγωνίσαντο. Και
πρώτον μεν γράφοντες αυτώ πείθεν έπειρώντο τής πλάνης αποστήναι ώς δ’ ουκ έπειθον, Σύνοδον τοπι
κήν συνεκάλεσαν, όμέν έν Αλεξανδρεία, Κελεστίνος δ’ έν Ρώμη και αύθις έκατέρωθεν διά γραμμάτων
Συνοδικών σωφρονίσαι τόν άφρονα Νεστόριον έπειράθησαν. Αλλ' ουδέν άνύσαντες, τέλος αυτόν διά τής
έν Εφέσω οικουμενικής Συνόδου τής τε ιερωσύνης άπεγύμνωσαν, και τώ αιωνίω παρέπεμψαν αναθέμα
τι-Ίδε Ευάγρ. ένθ. άνωτ. και Θεοφ. Χρονογρ. Τόμ. Α΄, σελ. 137–142 και Μελέτιον ένθ. άνωτ.
σελ. 25-27.
* Αύτη έστιν ή και άλλως καλουμένη “Αντιόχεια ή έπι Δάφνη,” ή περίφημος τών Σελευκιδών καθέ
δρα, έπι δε Ιουστινιανού και Θεόπολις επικληθείσα. Πολλαι δε πόλεις αρχαϊαι το όνομα τούτο φέρουσιν,
ένας ήσαν επισημότερα πέντε, ή έπι Μαιάνδρω-ή έντή Μαργιανή–ή έν Μυγδονία–ή ένΣυρία (αύτη
δή ή πρός τώ Ορόντη, ή ή έπι Δάφνη)–και ή πρός Πισιδία (Στράβων).
Σν
" Τούτοις παρατίθεια και Σωκράτης περί Νεστορίου ιστορεί (βιβλ. Β', κεφ. 29 κι έξ), και Ευάγριος
ν «A ν -- - ν ν ν - ν - - - Α ν --
ένθ. άνωτ. δς και αποκαλεί τον Νεστόριον-θεομάχον γλώσσαν, το Καϊάφα δεύτερον συνέδριον, το τής
βλασφημίας έργαστήριον-Ίδε και Μελέτιον ένθ. άνωτι
27
ο - Α Ι Α 2 - --
άλλ’ όγε ταλαίπωρος ούτος έκ τών Διοδώρου και Θεοδώρου" θολερών τής ασεβείας
» Α Α - » - - » Α -- - - ο ν ν » - -
έκροφήσας ναμάτων, και εις φρενών μέθην έμπεσών, απηχες και έκτόπους φωνάς έπι λύ
-- Α - 2. - - ν - ν - εν - ο - -
μη του ποιμνίου πολλών άκοας έναπηρεύξατο. Xριστον γάρ τον ένα Θεού Υιόν, τον
Σ) ν - * - Α - - - - ν ν α - Α ν - -
αληθινόν Θεόν ήμών, δς δι' ημάς και διά τήν ήμετέραν σωτηρίαν σαρκός ήμύν παραπλη
Α - - - - - Α ο
σίως κοινωνήσας και αίματος, και εις εαυτόν το ήμέτερον υποστησάμενος φύραμα, εις έκ
Α - -- - α - ν αν -- Λ ο
δύο έχρημάτισε τών έναντίων, Θεός ό αυτός υπάρχων και άνθρωπος εις Χριστός, εις
- ν' α » - αν 2. - -- Α - Αν » - Σ Α" α » Α - Φ αν
Υιός,
λ
ό αύτός άνω έκ Πατρός αμήτωρ, και δη
- Α
κάτω εκ μητρός
Κ
απάτωρ ό
"Ι
ν
αυτός και Χούκ άλ Α α Λ - - - αν Α α - - ν -
ος εν προσωπον, μια υποστασις τουτον οη τον ενα Λυριον ημων Ιησουν τον Αριστον
» Λ, ν - - α Αν α - -- - » Α" - ν "Α
εις δύο τέμνειν και διαιρείν ύποστάσεις ό τρισάθλιος εκείνος ού πεφρικώς, τον μεν ψιλόν
αν - - - Λ ν 3 - 4- - α ν - ν - ν
άνθρωπον, και χωρίς τού προσλαβόντος Λόγου, κατ' ιδίαν ύπόστασιν έπλαττε, τον δε
- 9 ν - "Α - Α αν - α ν Α -
Θεόν ανά μέρος, και γυμνόν τού προσλήμματος, ώσπερ δεδοκώς ό ανόητος, μή τι Θεός
- - - Α Α
πάθο, το οικείον πλάσμα δι’ άφατον φιλανθρωπίαν εις θεραπείαν και ανάπλασιν ύποδυό
Σ - Α - Αν α φ ν -- Α Α. - - Α. 3 - - α
μενος ουδέ τούτο συνιδών, ώς οις την ανθρωπίνην φύσιν τής τού Λόγου έδίχαζεν ύπο
Α ν - -- - αν
στάσεως, ανίατον αυτήν και αθεράπευτον άνεκήρυττε, και της ιδίας έξαρνος σωτηρίας
» - ν - - - ν. 3 αν » Α Λ - Α- - Σ) -
έγίγνετο. Αλλά γάρ τούς λογισμούς όλως εκ τούτων διαστραφείς, ουδέ τήν αυτού
ν Αν Λ, ν Α Α ν Α - » - - - ν
κατά σάρκα μητέρα, την παναγίαν Παρθένον, τήν κυρίως και αληθώς τόν Θεόν Λόγον σε
- -- - Α- Α - ν » - -- » - ν --
σαρκωμένον τεκούσαν, ουδε ταύτην καλείν θεοτόκον ήνέσχετο, άλλ’ ώσπερ τον Υιόν
Αν -- Λ ν Α - ν
απεστέρει τής θεότητος, ούτως ήλλοτρίου και την γεννησαμένην της Θεοτόκου
ρ
κλήσεως.
Αν 9 Α - - Α ν - - - -
-
ιά. Δι’ δ τούτον άξίως τής τηλικαύτης απονοίας και της βλασφήμου γλώσσης 4 Α Α. - Αν Λ, ν --
τών μακαρίων Πατέρων" ό σύλλογος πάσης τε ιερωσύνης έγύμνωσε, και συν τω οί

Α - Αν Α - η Α Α Σ Α - ν Α
κείω και βδελυρωτάτω φρονήματα των αιωνίω παρέπεμψαν αναθέματα. Τον δε Κύριον
α -- ν -- - η -- - » - α Αν ν α --
ήμών Ιησούν Χριστόν εν μιά και τη αυτή υποστάσει πατροπαραδόπως και όσιοπρεπώς
- Α Α ν Αν -
προσκυνείσθαι και κηρύττεσθαι δογματίσαντες, ακολούθως και την πανάχραντον αυτού

- 5 Αν Α" ν - - - - - ο - ν
και αειπάρθενον μητέρα κυρίως και αληθώς καλείσθαι και άνευφημείσθαι Θεοτόκον παρα
Αν φ - ν - ν - -- - Αν Α
δεδώκασιν οίς γάρ τόν Θεόν Λόγον σαρκί γεννηθήναι καταδεξάμενον τέτοκε, Θεοτόκος - Φ » Α ν ν
ένδίκως δοξολογείσθαι και όνομάζεσθαι έξωσίωτα. Αλλ' επί τούτοις μεν και αύτη το
" Ουτός έστι Διόδωρος όTαρσεύς, ή Επίσκοπος Ταρσού, διάσημος έπι παιδεία και ευσεβεία, δς και
έντή Β΄ οικουμ. Συνόδω τον Νεκτάριον έχειροτόνησε, και του θείου Χρυσοστόμου διδάσκαλος γενέσθαι
λέγεται. Ίδε τον βίον αυτού έντή Φιλολ. και Κριτ. "Ιστορία Κ. Κοντογόνου (Τόμ. Β΄, σελ. 528-532)
και Φωτίου Μυριόβ. κ.223. Διά τίδε μετά θάνατον αιρετικός έκρίθη είναι ό Διόδωρος, ώς τών συγγραμ
μάτων αυτού άφορμήν παρασχόντων Nεστορίωτής άνοήτου εκείνης αιρέσεως, δε Φωτίου Μυριόβ.κ. 102
και Μελετ. Εκκλ. “Ιστ. Τόμ. Α, σελ. 419.
* Ούτός έστι Θεόδωρος ό Μοψουεστίας, ού και ανωτέρω (Επιστ. Α΄) έμνήσθη. Έκαλείτο δε και
Θεόδωρος Αντιοχεύς, περί ου δε Φωτίου Μυριόβ.κ. 18 και 38, έτι δε και Μελέτιον ένθ. άνωτι
* Μοντακ. γραπτέον είναι οι εται–ώς και τούς λογισμούς άλλ’ ουδενδεϊ τοιαύτης προσθήκης, έμοιγε
δοκεϊν.
* Ούτως ορθότερον έγραψαν οι τού Συντάγμ. τών κανόνων έκδόται, ή πάντες οι άλλοι, γράψαντες
Πατρών, ού γάρ συνήθης τους πεζογράφους ό ποιητικός ούτος σχηματισμός τής Γεν. πατέρων,
- - Α - Αν --
τέλος έσχηκεν, ήνίκα τον νέον Θεοδόσιον ή “Ρωμαϊκή πολιτεία γαληνούς έωρα όφθαλμους
- - ν
την πατρώαν και βασίλειον Αρχήν έκτριγονίας διανύονται

ν -- - Α 1 - Σ) -
εβ. “Η δε άγία και οικουμενική τετάρτη Σύνοδος" τόν έν βασιλεύσιν ευσεβέστατον

- Λ -- -- - ν -
Μαρκιανών συμπαρόντα-καιν-
συμπνέοντα έχουσα, τών άληθινών μεν δογμάτων ακροατή
- ν - ν 9 » - -- - ν - -
ριον ανιέρου την Χαλκηδόνα, πόλιν Βιθυνίας ούσαν επίσημον έντριάκοντα δε και έξακο
- - φ - - - ν Λ α -
σίοις τον αριθμόν έξετείνετο. “Hς λογάδες έχρημάτιζον Ανατόλιός τε ό τής βασιλίδος
- ν α ν ν Σ) ν 2 - - - - ν
πόλεως τούς ιεραρχικούς θεσμούς έγκεχειρισμένος" και δή Πασχασινός τε και Λουκίν

» - Α" - - ν - - - - » -
σιος, Επισκοπικώ διαπρέποντες άξιώματι, σύν Βονιφατίφ Πρεσβυτέρω, τον τόπον επέ
ν - - - ν α ν ο - - Α - - α - -- --
χοντες Λέοντος τού άγιωτάτου Πάπα Ρώμης, ού κλέος μέγα και πολύς ό ύπέρ τής εύσε
-- -- ν ν ν
βείας
Εύ
ζήλος" μεθ’ δών Μάξιμός τε ό"Αντιοχείας και ό"Ιεροσολύμων
- άλ
Ιουβενάλιος.
Δ - δ
Οίτι - 4 - Α - Σ -- - ν ν
νες Ευτυχή τε τον δυστυχή, και τον προασπιστήν αυτού τον αλαζόνα Διόσκορον δυσσε
- ν - 5 Σ - - - - ο ν » Α ν Α
βημάτων εισπράξεις" απήτησαν. Και γάρ και ούτοι την έκ διαμέτρου Νεστορίω πλάνην
ν - » - α - -- Λ Σ) Αν -- ν - - - - α -
οικειωσάμενοι, εις τήν όμοίαν έκείνω έξέπεσον άθλιότητα. Τον γάρ ένα Κύριον ημών
- Α Α Α ν - -
"Ιησούν Χριστόν, έκθεότητος και άνθρωπότητος γνωριζόμενον, και εν ταύτας τας δυσε
Α - Λ, -- ν Α
προσκυνούμενον φύσεσιν, εις μίαν φύσιν τολμηρώς και άφρόνως άνεκίρνων και συνέχεον
-- Φ - - ν -- -- - α - -
έξιών τής τε πατρικής ουσίας έτερόφυλον, και τους ανθρώπους έτεροφυά, ού συνίεσαν οι
Α Α. ν ν - α - - - -λ ν - -λ - Λ
δείλαίοι συμπεραίνοντες. Eι γάρ μία ή τού Χριστού φύσις, ή θεία πάντως, ή άνθρωπίνη
Σν » Φ » ν Α Λ - - - -- ν » - - Α 6 -- » ν
έστα. Αλλ' ει μεν μόνη θεία, πού το ανθρώπινον, ει δε άνθρωπίνη," πώς ούκ έξαρ
- Α Λ ν - -- ν α ν - --
νοι τής θεότητος, ει δ’ έτερόν τι παρά ταύτα (τούτο γάρ υπολείπεται, και προς τούτο
-- Σ) - Λ ν ν - -- α ν -- - α - - - ν
μάλλον αυτών νεύει το φρόνημα), πώς ούχ έτεροφυής αυτούς όXριστός και του Πατρός
- r - Σ Α. φ ν αλ Αν -λ - - - ν
και ήμών άναπλασθήσεται; - - -- -

Ού τί άν δυσεβέστερον ή άφρονέστερον, άνθρωπον γενέ
Λ ν Α - -- Α
σθαι φάσκειν τον τού Θεού Λόγον και Θεόν, επί τε φθορά της ιδίας θεότητος, και έπι
-- Λ - - αν - -
αναιρέσει τής προσληφθείσης άνθρωπότητος, τούτο γάρ έπεται πάντως τους μηδετέ
ν Σ ν - - - -
ρας φύσεως, άλλ’ ετέρας παρά ταύτας, τον Χριστόν ειπείν έκτολμήσασιν,
ιγ.
". Δι’ δ και τη
Δι ο και της τοσαυτης ουσσεβειας οι των Αριστομαχ
ότης δ βείας οι τών Χριστομάχων τούτων δογμά ήταν -
υτων ρογματων ειση
- » --- ν ν Λ -- - - - ο ν - ο Α ν - -
γητα αξίαν τήν δίκην δεδωκότες, άφηρέθησάντε τής ιερωσύνης, και από πάσης τής Εκ
* Αύτη έγένετο εν έτει 451 έπι Αυτοκράτορος Μαρκιανού, τού Θεοδόσιον των μικρών διαδεξαμένου,
"Ορα περί τε Μαρκιανού και της Συνόδου ταύτης Eυάγριον (βιβλ. Β΄, κεφ. ά–έ), Θεοφ. Χρονογρ.
Τόμ. Α΄, σελ. 160–164 και Μελέτιον ένTόμω Β΄, σελ. 39 και 43–45.
* Εκ διορθ. Μοντακ. άντι-έγκεχρισμένος,
* Ίδε τα περί τούτου έντους έμπροσθεν ειρημένα Φωτίω (Επιστ. Ε, και β)
* Ο μεν Ευτυχής μοναχός ήν εκ Κωνσταντινουπόλεως, ό δε Διόσκορος Επίσκοπος ήν Αλεξανδρείας,
τον ιερόν ό άνίερος διαδεξάμενος Κύριλλον. Μελέτ. ένθιάνωτ. σελ. 22 και 27-29. Mόσχεϊμ, Τόμ. Α΄,
σελ.490–2 τής Αγγλ. μεταφρ. ύπό J. Murdock, 1841).
* Ούτω καλώς διώρθωσαν οι τού Συντάγμ. τών κανόνων έκδόται τό παρά τους άλλους διεσταλμένως–
εις πράξεις,
* Ορθώς εικάζει Μοντακ, προσθετέον είναι κάνταύθα το επίθετον “μόνη” ώς υπάρχει και έν τώ
άντιθέτω κώλω, “εί μεν μόνη θεία.”
2γ -
Α ν » - ν Σ - - - - φ - -
κλησίας γεγόνασιν ανάθεμα, συναπελαθείσης αύτους και της Χριστομάχου αρέσεως, το

ν Α - ν Σν - - --
δε όρθόν και άπαράτρωτον τηςθ Ορθοδοξίας

Π δ έλ
φρόνημα έτι
- Χ
μάλλον τας Γραφικας τε και Α -- Α - ο αν "Α ν ν Α ν - ν α ν
ατρικας μαρτυρίας άνεκηρύχθη και διέλαμψεν ένα τόν Χριστόν, ήτοι μίαν αυτού τήν ύπό
ν Α Α Σ Λ Α
στασιν, και δύο τάς φύσεις, θεότητα και άνθρωπότητα, ασυγχύτως και άδιαιρέτως ένθεω
-- Α - - -
ρουμένας, τών τρισμακαρίστων Αρχιερέων περιφανώς θεολογησάντων, και παραδεδωκότων

η Αν α -- Λ. Α" -- ν ν - Αν - ν
αδιστάκτως όμολογείν και κηρύσσειν εις πάντα της οικουμένης τα πέρατα. Δήλον δε
» - α και ο ν -- - Αν ν - - - - ν ν -- Αν
κάντεύθεν, ώς δι’ ών μεν χωλούς αι βάσεις ώρθούντο, και τυφλοίς το πάθος εις όμμάτων
Αν α Α - - » -- -- αν - - -- Αν
βλάστην ύπεφύετο, νεκροί τε τών πυλών άνεσπώντο τού άδου, και προς το ζην μετετάτ
-- Σν -- Α » ο » - » - - » Α -
τοντο, αίτε άλλα θεοσημεία, άς ούβάδιον άριθμείν, έπετελούντο και επεδείκνυντο, τής
ν -- - - -- ν Α Λ
θείας φύσεως έναργώς παρεδηλούτο το αξίωμα δι’ ών δε κόπους και πόνους, και δίψαν
- 1 Λ α - ν -
και πειναν, και τα τούτοις υφίστατο συγγενή και παραπλήσια, τής άνθρωπίνης ουσίας
ν - - - - - ο ν ν - ν - ο - α » Α Λ
έτρανούτο το ιδίωμα. Ων τά μεν θεοπρεπώς, τά δε άνθρωποπρεπώς, ό αύτός Χριστός,

α ν - ν α - » Α - - ν ν α - 2 - α Λ ν
ό άληθινός Θεός ήμών, επιτελέσας και διαπραξάμενος, μίαν μεν αυτού και ενιαίαν τήν
α ν Αν ν - Α ν Λ Σ ν ν α Α. -- - 5
υπόστασιν, δύο δέ και διαφερούσας τάς φύσεις, έν άσυγχύτω ένώσει, σαφώς τε και άναν
ν Λ -- ν Α ν --
τιρρήτω λόγω παρέστησε και έπιστώσατο. Αλλ' εν τούτοις και τα της τετάρτης
Λ
Συνόδου,
δ. “Η δε άνία και οι - ν Σύνοδος, τέμενος μεν ιερών αυτή ή Κ -
ίO . ε αγια και οικουμενικη πεμπτη Συνοοος, τέμενος μεν ιερον αυτη η Κωνσταν
Λ 4 α "Α ν
τίνου μεγαλόπολις άφιέρωτο, πέντε δε και εξήκοντα και έκατόν θεοφόρων Πατέρων - φ α - - ν ν 5
παρουσία και συνδρομή έκρατύνετο, ών ηγούντο και προέλαμπον Μηνάς μεν τήν άρχήν,
- - Λ -- Σ) - Σ) -- ν ν
ετα δε και Ευτύχιος, τής αυτής βασιλίδος έκ διαδοχής τούς Αρχιερατικούς πηδαλιουχή
ν - Α α - α - - α ν ν » Α. ν - -- ν
σαντες οΐακας και Βιγίλιος ό τής “Ρώμης την ιεράν λαχών έφορίαν, παρών μέντή πόλει,
ν ν ν ν ν Α - ν - α - α Α"
ού παρών δε τη Συνόδω ός, ει και μή πρόθυμος εις την συνδρομήν τής Ιεράς όμηγύρεως
Λ, » » » - Α Σν αν ν ν -- - Α » Α Α 6
κατέστη, άλλ' ουδέν έλαττον όμως τήν κοινήν τών Πατέρων πίστιν επεκύρου λιβέλλω.
ν φ 9 Αν ν α » Α ν - 5 Α - και -
Σύν οις Απολινάριός τε ό Αλεξανδρείας, και Δόμνος ό Αντιοχείας, το Αρχιερατικώ

» Α Α - - - ν ν » - ν Λ, - t: -
άξιώματι κεκοσμημένοι και δή και Δίδυμος και Ευάγριος, Εύστοχίου του Ιεροσολύμων
"Α Λ -- - ν - α -
Αρχιερέως τον τόπον αναπληρούντες. Την καύτα δε και Ιουστινιανός ό κράτιστος έν

- γ -- α -- - 3) - ν Α » Α - - 9 --
βασιλεύσι" της Ρωμαϊκής Αρχής τας φροντίδας έχείριζε, και τώ"Εκκλησιαστικώ συν
Ούτω Μοντακούτιος Κομβεφίσιος δε και Μίγνιος–πεναν, και πενίαν-έγραψαν,

* Αντι-αυτού–παρά τους άλλοις άπασιν.
* Αύτη έν έτει 553 επί Ιουστινιανού τού μεγάλου συνεκροτήθη. "Επιθ. Ευάγριον (βιβλ. Δ', κεφ. λή)
και Μελέτιον (Τόμ. Β΄, σελ. 105–8). Κανόνας δε ή Σύνοδος αύτη ούκ εξέδωκεν άλλ’ έν όκτώ συνε
δριάσεσι τα ύπό Φωτίου έκτιθέμενα διαπραξαμένη διελύθη. Ίδε Ζωναράν και Βαλσαμώνα έν τώ
Συντάγμ. τών κανόνων (Τόμ. Β΄, σελ. 292). --
* "Οθεν και καλείται Β’ έν Κωνσταντινουπόλει. Σημειού δε τού σχήματος το άνακόλουθον έν τή

περιόδω ταύτη. -
* Ετελεύτησε γάρ, έπι της Συνόδου συνεστώσης, και διεδέξατο αυτόν. Ευτύχιος-Ίδε Ευάγριον ένθ.
άνωτ. κεφ. λστ. -
* Δι’ ήν δ’ αιτίαν ήρνήσατο Βιγίλιος προσελθείν τή. Συνόδω Μελέτιος λέγει (ένθ. άνωτ.).
- - - - ν ν ν η ν
Περί Ιουστινιανού και των έργων αυτού έπιθι Προκόπιον και Αγαθίαν, έν έκτάσει τα κατ' αυτόν
-
Α Α -- α ν Α -
εφώνει φρονήματα. Αύτη το γαρούν ή άγία και οικουμενική Σύνοδος Νεστορίου πάλιν
μιαρα παραφυομ
τά μαρά παραφυόμενα δόγματα"
γμ ειςΟ το παντελέςς έξεθέρισεν,
ρισεν, άμα
αμ αυτώω έκείνω"
εκεινω τώ
τω
- - » Α. Α ν 3 ρ ε ν. - ν
σπορεί τών ζιζανίων. Μεθ' όν Θεόδωρον και Διόδωρον" ών ό μέν Ταρσού πόλεως, ό δε
Α » Λ Α τ Α ν ν Α » - Y αν
Μοψουεστίας έπεσκόπησεν. Οι Νεστορίου πρότερον την τοιαύτην ώδίνοντες αίρεσιν,

ν -- -- Α ν Λ Σ' ν
και έγγραφον άπολελοίπασι, τής νόθου διανοίας τά νόθα και έκφυλα κυήματα. Έτι δε
ν - ο ν » Α 4 Α 5 και ν' ν - -- - - -
κατεδίκασε και άνεθεμάτισεν Ωριγένην, * Δίδυμον, Ευάγριον, παλαιά τών πιστών άββω
ν Σν ν α -- - -- - Σ -
στήματα, άνδρας την Ελληνικήν μυθολογίαν έντή τού Θεού Εκκλησία παρεισενέγκεν
Α -- - ν φ - ν - - » ν -
φιλονεικήσαντας. Προϋπάρχειν τε γάρ ούτοι τας ψυχάς τών σωμάτων έληρώδουν, και
ν ν ν ν ν Λ - ν Α.
πολλά σώματα την αυτήν μετενδύεσθαι δόγμα μιαρόν και κατάπτυστον, και μόνων
-- ν - -- -- Α ν -- Σ) Λ Αν --
ώς αληθώς εκείνων των ψυχών άξιον. Και τέλος δε της ατελευτήτου κολάσεως έψηφί
- Α ν - - Α - -
ζοντο, άλλη τούτο παράκλησις προς άμαρτίαν πάσαν και απώλειαν. Και τους πονηρούς
Α - 3. - » ν Σ) Α » - ν ν » ν -- Α »
δαίμοσε το αρχαίον αξίωμα έχαρίζοντο, έπαναδραμείν αυτούς εις την άνωθεν δόξαν, έξ
φ - - - Σ) - ν ν 3 - Α ν Α - - Σ Λ Α
ής εξέπεσον, αναπλάττοντες. Έτι δε ουδε τα σώματα τας ψυχαίς έβούλοντο συνανί

ν ν "Α Αν - “ς - αν - Α"
στασθαι γυμνάς δε αύτάς σωμάτων άνιστώσιν ούκ οίδ ό,τι και καλούντες ανάστασιν,
ΣΥ - Λ Λ - ν -- - - Σ)
είπερ του πεπτωκότος και θανόντος ή ανάστασις, ούχι δε τού άει έστώτος και έν άφθαρ
ν Α ς η Αν » α Α - αν - -- Α - αν α Α φ
σία διαμένοντος, οιόν πέρ έστιν ή ψυχή, ούδε τούτο δυσωπηθέντες οι άθλιοι, ήλίκον οιον
-- -- - -- - - ν ν Α
αδίκημα, δι’ ών ληρούσι, τού δικαίου κριτού κατηγορούσαν. Πώς γάρ ούκ έσχάτην αδικίαν
- - - ν Α Λ - - 6 -
αυτού καταμαρτυρούσι, τά μεν συναθλήσαντα σώματα ταις ψυχαίς έν" τους κατ' άρε
ν Λ - - ν - » - η Α - "Α ς Α
τήν πόνους των κοινών επάθλων αποστερείν αυτόν βλασφημούντες, τά δ’ αϋ πάλιν συν
ν -- - Α Α. Α ν ν ν
εξαμαρτόντα της κοινής αιτίας και πράξεως ανεπιτίμητα καταλιμπάνειν, μόνας δε τας ψυ
ιστορούντας έτι δε και Θεοφ. Χρονογρ. Τόμ. Α΄, σελ. 267-372, αλλά και Μελέτιον (Τόμ. Β΄,
σελ. 84 κι έξ).
* Ίδε ταύτα έντους έμπροσθεν ($ ί).
* Τούτο Μοντακ. κατά Γεν. γράφειν προείλετο “εκείνων” τώ, ουσιαστικώ “ζιζανίων” την Αντωνυμ.
συνάπτων. Αλλ' έμοί δοκεί ουδεμιάς δείσθαι μεταβολής την έντώ χειρογράφω γραφήν “αυτώ έκείνω” - - ν -
έπι το εμφαντικώτερον παρατεθειμένων τών Αντωνυμιών. Κατά γάρ την Μοντακουτίου γνώμην προσήκε
- ν - κα ν - -- -- - ν ν ν γy ν - 9 ν » -- ν ο ν
μάλλον ειπείν “αυτώ τώ σπορεί τών ζιζανίων εκείνων” Διά τούτο αμετάβλητος κάμοι τετήρηται ή γραφή,
ώσπερ και τους τού Συντάγμ. τών κανόνων έκδότας, τών άλλων απάντων κατά Moντακούτιον γράφειν
προελομένων,
* Και περί τούτων ανωτέρω ($ ί) είρηται τα προσήκοντα,
* Τούτου πολλαχού τής Μυριοβίβλου μέμνητα Φώτιος, μάλιστα δ’ έν κώδ. 118 εν εκτάσει δέ τά περί
αυτού δεν έστιν έντώ πολλάκις μνημονευθέντι πολυτίμω συγγράμματα τού Καθηγητού Κ. Κοντογόνου
(Τόμ. Α΄, σελ. 399-462), ένθα τα περί των συγγραμμάτων τού Ωριγένους ακριβώς όσεβάσμιος συγ
γραφεύς έκθέμενος, και την προσήκουσαν αποδούς τιμήν τώ μεγάλω τούτω τής τού Χριστού Εκκλησίας
Διδασκάλω, εν τέλει και τάς " Ωριγένους κακοδοξίας” εκτίθησιν, όσα δήλον ότι μέρη τών συγγραμμάτων
αυτού ή Εκκλησία, δικαίως κατέκρινεν, έφ’ οίς και Συνοδικώς αυτόν άνεθεμάτισεν,
* Και τούτου τον βίον δε αυτόθι (Τόμ. Β΄, σελ. 511–520).
* Εκ διορθ, τών τού Συντάγμ. τών κανόνων εκδοτών ή προσθήκη τής προθέσεως, ούχ ύπαρχούσης παρά
- ν
τοις άλλοις, -
-
Αν - - - - -λ -- » Αν Λ, -λ δ --
χάς, χωρίς τών συνδιαπραξαμένων σωμάτων, ή διπλήν εισπράττειν τιμωρίαν, ή διπλής

αξιούν μισθαποδοσίας,
- Σ) Α ν Α ν 1 -- -- ο ο - φ - - -
ιέ Ού μόνον δε τάς τοιαύτας" τών δυσφημιών ό ιερός ούτος τών Πατέρων χορός
» - ν Α ν * Αν Λ - - ο
απεκήρυξεν, αλλά και πρός γειτούτοις, ού, πολλώ έμπροσθεν χρόνω, καθελε και άνεθε
Α αν ν ν Α 2 - -- - α ν' Λ -
μάτισεν
Σ
“Ανθιμόν
Πέ
τε τονΑΤραπεζούντιον,Ζ * το Ευτυχούς ύποθάλποντα φρόνημα, και
-- 3 ν ν - ν 4 - -- ν - -- - -
εβήρον, ν
ετρονίτε τον Απαμείας και Ζωοραν,
ν - Α » -
και πασαν την πονηραν εκείνην και
ν Α" - 1 Αν - » --
πολυκέφαλον διασποράν και συμμορίαν.

ν Αν ν
Αγαπητού μέν μάλιστα τού Ρώμης τής ευαγούς -- - - ν
προκατάρξαντος πράξεως, συμψήφων δε και συνεργών αναφανέντων τών περιωνύμων

Σ) Αν ο ο ν Α - -- ν ν -- -- α Α"
Αρχιερέων ών ό μεν Ευφραίμιος ό κλεινός (της Αντιόχου δε ούτος), των Ιεροσολύμων

ν Α" ο - Α -) Λ Α τ, αν Α - - » Λ ν
δε Πέτρος ό ιερός έπετρόπευεν. Τούτους ούν άπαντας το θείον τών Αρχιερέων συνά
Α ν ν -- - - - - - --
θροισμα έκκηρύξαντές τε και αποβαλόμενοι τα απλανή και θεία της Καθολικής και Απο
- ν Α Λ - ν - -
στολικής Εκκλησίας έκράτυνάν τε και έπεκύρωσαν δόγματα. Και τα μεν τής οίκου
- - Λ » Α.
μενικής πέμπτης Συνόδου, εν τούτοις,

ν - - η ν Α. 5 - ν - - Α
ιστ”. “Η δε άγία και οικουμενική έκτη Σύνοδος” έντή βασιλίδι μεν τών πόλεων και
» - -- - - » Λ - - ο - » Α. Ιν α Λ ν
αυτή τών μυστικών της αληθείας θεαμάτων το ιερόν έπήγνυτο θέατρον, έβδομήκοντα δε
- - - Α Αν - -- ν - - ν Α ν
και εκατόν θεοφόρος άνδράση τον αγώνα ύποδυομένους λαμπρώς νικώσαν απεδείκνυ την
ν - Λ, Σ) - - - αν ν » Α αν Αν ν
ευσέβειαν. λίδ
φ,
Ταύτηςόλ αρχηγοί
- 'Α
και τών άλλων
θ
προνομεύειν έκρίνοντο άξιοι, Γεώργιός
Θ όδ
τε, α - - - - » - 'Α
ώ της
Τ
βασιλίδος
6-
πόλεως
Π βό Αρχιερατικός
εξ-
θεσμός λυπήρχεν έγκεχειρισμένος,
Δ "Ι
»
και Θεόδωρος, Αν Α ν αν ν Αν A 5 -
και 1 εωργιος, εν 11ρεσβυτερων αξιωματι κατειλεγμενοι, αμα Διακονω. Ιωαννη, οι αντι
" Ούτω διώρθωσα το παρά Μοντακ. και Μιγν, κακώς γεγραμμένον “τά τοιαύτα τών δυσφημιών”
ένδετώ Συντάγμ. τών κανόνων φέρεται “ταύτας τάς δυσφημίας.”
* Μελετ. Εκκλ. “Ιστ. Τόμ. Β΄, σελ. 100
* Αύτ. σελ. 73-75,
* Μέμνηται τούτου και έν Μυριοβ. (κ. 18).

* Αύτη επί του Αυτοκράτορος Κωνσταντίνου του Πωγωνάτου εν έτει 680 συνήλθεν. Όρα δε περίτε
του Αυτοκράτορος τούτου και της Συνόδου Θεοφ. Χρονογρ. Τόμ. Α΄, σελ. 537-9. Γ. Kεδρ. Τόμ. Α΄,
σελ. 763 και 766–9. Μελέτιον ένθ. άνωτ. σελ. 181 και 186-195–Κανόνες δε και εν ταύτη, ώς και
έν τή προλαβούση Β΄ έν Κωνσταντινουπόλει, ούκ έγράφησαν άλλ’ έντή καλουμένη Πενθέκτη, τή έν
έτει 594 επί Ιουστινιανού τού βινοτμήτου, υιού και διαδόχου Κωνστ. του Πωγωνάτου, συνελθούση, και έκ
227 Επισκόπων συγκειμένη, εγράφησαν κανόνες 102. Διό και Πενθέκτη ή Σύνοδος εκείνη έπωνόμασταν,
ώς της πέμπτης και έκτης το έργον συμπληρώσασα ού μέντοι Σύνοδος ιδία νομίζεται, άλλ’ οιον τών προ
ταύτης γενομένων δύο συνέχεια. Μέγιστον δε το κατά της Συνόδου ταύτης μίσος των Λατίνων διά τρεις
τών κανόνων αυτής, εν οις καινοτομία τινές της φιλοκαίνου έν Ρώμη Εκκλησίας εξελέγχονται, και αν
υπό τών προτέρων Συνόδων τώ τής Κωνσταντινουπ. θρόνω άπονεμηθείσα τιμαί αύθις επικυρούνται –
Ίδε τα περί τούτων έντή Μελετ. “Ιστ. ένθ. άνωτ. σελ. 203–4 και έν τώ Συντάγμ. τών καν. Τόμ Β΄,
σελ.293–5 έτι δε και τις ερμηνείας τού Ζωναρά και Βαλσαμώνος εις τούς κανόνας ιγ, λστ" και νέ.
* Μοντακούτιος μέν προς διάκρισιν άπό τού προειρημένου Γεωργίου γραπτέον είναι εικάζει “και
Γεώργιος άλλος. Αλλά περιττή πάντως ήτοιαύτη προσθήκη, άτε τή παραθέσει τών οικείων εκάστου
άξιωμάτων γινομένης τής διακρίσεως,
Αγάθωνος τού άγιωτάτου Πάπα Ρώμης εις τήν τών Eξάρχων τάξιν ήριθμούντο και του
τής Αλεξάνδρου δε μεγαλοπόλεως θρόνου Πέτρος Μοναχός τόν τόπον άνεπλήρου" μεθ’ ών
και Γεώργιος Μοναχός και Πρεσβύτερος εις τον βαθμών της Αρχιερατικής τών Ιεροσολύ
μων παρήγγελλε καθέδρας. * Ούτοι δε συν τοις άλλοις ιερούς και άγιος Πατράσι, Σέργιον,
Πύββον, Παύλου, Κωνσταντινουπόλεως κατάρξαντας, και Ονώριον “Ρώμης, Κύρον τε
Αλεξανδρείας, και Θεόδωρον τον τής Φαράν, την αλληλόπλοκον του ψεύδους σειράν
διαββήξαντες" (ού μήν αλλά και Μακάριον Αντιοχείας, άμα Στεφάνω τής αρέσεως
μαθητή, σύν γέροντα των αθλίω, τoύνομα Πολυχρονίω," έπιπλακέντας αυτούς, και της
εκείνων δυσσεβείας υπερμαχεν μελετήσαντας) υπό δικαίαν καταδίκην έποιήσαντος ότι
μίαν θέλησιν και μίαν ένέργειαν έπι Χριστού, του αληθινού Θεού ημών, τού έκ δύο πεφυ
κότος φύσεων, δυσσεβεί και άλόγω φρονήματι έτόλμησαν αποφήνασθαι μηδε τούτο
λογισμούς αναλαβόντες οι ασύνετοι, βάδιονόν και πρόχειρον εις, κατάληψιν, ώς ουκ έστι
τής αυτής ένεργείας χωλών κατ' εξουσίαν όρθώσα, και κόπους όδοιπορίας μετέρχεσθαι
ουδε τυφλούς όμματώσα, και γήν σιάλω δακτύλων έργοις φυράσα, και πηλών ποιήσαι,
και επιβαλεν τοις όμμασιν ουδε νεκρών αναστήσα, και δακρύειν έπι τελευτήσαντι, ού
μήνουδετής αυτής έστε θελήσεως παρελθείν αιτείσθαι" το ποτήριον τού θανάτου, και δόξαν
αυτό καλείν πάλιν, και βούλεσθαι το αθέλητον. Αλλά πώς οϋχι συνήσθοντο διά τούτων
και τών φύσεων την διαφοράν έξαρνούμενοι; Πάσα γάρ φύσις πηγή ενεργείας, και τας
διαφόρος ένεργείας αι φυσικα θελήσεις συνδιασχίζονται. Και εί, κατά την έναυτούς
πλάνην, ή ενέργεια και ή θέλησις μία, και ή φύσις πάντως, εξής ταύτα, μία ει δε δύο
" Ούκιόρθώς δοκεί μοι Μοντακούτιος ελέγχειν Φώτιον, ότι, χηρεύοντος την καύτα τού θρόνου Αλεξαν
δρείας, τοποτηρητήν τού Επισκόπου ώνόμασε Πέτρον των Μοναχόν, δέον ειπείν “τής Εκκλησίας.” Ού
γάρ τού Επισκόπου, ώς μή ύπάρχοντος τότε, αλλά πού θρόνου τοποτηρητήν άποκαλεί τον Πέτρον όπερ
ό Κεδρηνός (ένθ. άνωτ.) είπε “τής διοικήσεως Αλεξανδρείας” περιληπτική δέή έννοια του “θρόνος"
* Ο δε Κεδρηνός (ένθ. ανωτ. σελ. 767) λέγει “τής δε Ιεροσολύμων ουδείς, διά τό τους θρόνους
χηρεύειν Πατριαρχών, κατασχεθέντας την καύτα ύπό Σαρακηνών.” Απορον δέ τό τού Φωτίου, ώς και
Moντακούτιος εσημειώσατο, ότι Θεοφάνους τού Αντιοχείας, παρόντος έντή Συνόδω ταύτη, ού μέμνητα.
Εγένετο δεό Θεοφάνης ούτος του Μακαρίου διάδοχος, ύπ’ αυτής ψηφισθείς τής Συνόδου, διά τό τον
Μακάριον καθαιρεθήναι τότε, ώς τους υπ' αυτής ορθοδόξως δογματιζομένους άντενεχθέντα δι’δ και Μελέ
τιος ιστορεί αυτόν παρείναι τον Μακάριον τή. Συνόδω ταύτη, Θεοφάνους δεού μέμνητα, εΐ και φησιν
άλλαχού (σελ. 171) διάδοχον γενέσθαι του Μακαρίου,
* Ταύτην προειλόμην την γραφήνάντι τής κατ'Αϊτιατ-διαββήξαντας-ώς Μοντακ, εικάζει γραπτέον
είναι, και οι τού Συντάγμ. τών καν, έκδόται έγραψαν συναπτέα γάρ έστιν ή μετοχή αύτη προς το τής
προτάσεως ύποκείμενον “ούτοι δέ” άλλ' ού προς το αντικείμενον οι μεν γαρ αιρετικοί ουδεμίαν διέρρηξαν
του ψεύδους σειράν, οι δε τής Συνόδου Πατέρες εξελέγξαντες εκείνων την πλάνην διέρρηξαν την αλληλό
πλοκοντού ψεύδους σειράν. Την δε παρένθεσιν σαφηνείας χάριν προσέθηκα, συνδοκούν και Μοντακουτίω.
* Ο κρονόληρος ούτος γέρων άλλα τε έτερατολόγει, και δή και νεκρούς αναστήσειν έπηγγέλλετο.
"Ιστορείται δε περί τούτου έντή άνωνύμω συνόψει των έξι οικουμ. Συνόδων τάδε “Σύν αυτούς δε και
“Πολυχρόνιον των νηπιόφρονα γέροντα, τους νεκρούς έγειραν έντή τοιαύτη πλάνη τής αιρέσεως μεγαλο
“φρονήσαντα, άδειας πετυχόντα, και έντώ μή έγειραν μειζόνως την βλασφημίαν τής τοιαύτης αιρέσεως
“θριαμβεύσαντα.” Ίδε περί τούτου και Μελετ. Εκκλ. “Ιστ. Τόμ. Β΄, σελ. 190
* Εν τώ Συντάγμ. τών καν, γέγραπται μονολεκτικώς-παραιτείσθαι.
ν ν - -- ν ν
αι φύσεις (ούπω γάρ εις τούτο μανίας έξώκειλαν, έν όφθαλμους έχοντες την διασποράν
- Αν - Αν ν - -
τών καταρξάντων και απώλειαν), πώς ουχί έκατέρα πηγάσει την οικείαν ενέργειαν και
ν - φ ν - - 1 Α. ν - Α
την θέλησιν; Αλλ' ούτοι μέν της ιδίας αυτών και δυσφήμου δόξης ουδέν προτιμήσαντες,
ν » - » Α - » Α Α Σ) Α Α ν Α Α" -
σύν αυτή εκείνη τώ αιωνίω κατεδικάσθησαν αναθέματα δύο δε θελήσεις φυσικάς, και
Α » ν » - - α - - - - α - - ν Α α -
δύο ένεργείας επί τού ένός Χριστού τού Θεού ήμών, τών θεοφόρων Πατέρων ιερολογήσας
α Α. - α - » Α - -- α - - Α αν
ό σύλλογος, τας άπανταχού Εκκλησίας το διπλούν όμολογείν και κηρύσσειν, ώσπερ

- Α -- ν -- Λ Α
τών φύσεων, ούτω και τών ενεργειών και θελήσεων, όρθοδόξως παραδεδώκασιν. Κων
- ν - α ν 2 - - - --
σταντίνος δε την καύτα, ό απόγονος Ηρακλείου, τον προγονικών της βασιλείας κλήρον
ν Αν » Α 3 Αν αν Αν Α Α - Ν ο Αλ --
έχρημάτιζεν αναδεδεγμένος, τά τε άλλα συμπράττων τη Συνόδω, και το όρθόν τής

» Λ Α »
Εκκλησίας φρόνημα πρεσβεύων. Αλλ' εν τούτοις μεν και ή έκτη.

ν 4 - ν ν ν Α -- ν
ιζ". "Η δε άγια και οικουμενική έβδόμη Σύνοδος, " Νίκαιανμέν, τής Βιθυνών μητρό
- - -- Αν Α. - ν -
πολιν ούσαν, και τών όρθών δογμάτων δικαστήριον πάλαι γεγονυϊαν, και αυτή τής
Σ) Α Α αν α ν Κ - α Α - Α - - » -- -
εύσεβείας κριτήριον έδειξεν, επτά μεν και έξήκοντα και τριακοσίων ιερών ανδρών τώ
Α. Α Α ν - Α -- α -- - - ν - ν
πλήθει πλατυνομένη, ταξιάρχους δε και πρωτοστάτας της ιεράς αυτών και μεγάλης φά Α ν ν - -- Α - --
λαγκος προβαλλομένη, Ταράσιόν τε τον έν Αρχιερεύσι Θεού περιβόητον (θείος ούτος

- Αν Σ) Α - - Λ Α ν α ν ν ν Α αν
και πανάριστος άνήρ,

5
και της βασιλίδος πόλεως τούς ιεραρχικούς οΐακας, ει πέρ τις άλλος,
ν ον - - ν Α - » Λ Α - -
περιάγειν άξιος"), και δή και Πέτρον τον ευλαβέστατον Πρωτοπρεσβύτερον τής κατά
α - α » ν - --
Ρώμην άγίας Εκκλησίας, και Πέτρον άλλον, Πρεσβύτερον και αυτόν, και τής έκεσε
- α Α - α Α" - - -- -
Μονής ήγούμενον τού αγίου Σάββα, οι της Αποστολικής καθέδρας διεκληρούντο τον
ν » -- ν - 5 ν -- 2 -- αν ν ν » Αν
τόπον, Αδριανού τότε το Αρχιερατικόν κοσμούντος άξίωμα άμα δε τούτος Ιωάννην

- - αν - ο - - Αν
και Θωμάν άνδρας μοναδικη πολιτεία περιωνύμους, και ιερατική τιμή διαλάμποντας, και
- ν - α - Λ - - Αν ν Αν
τής Ανατολικής άπάσης διοικήσεως τών Αποστολικών και μεγάλων θρόνων τοποτηρητάς,
-- - . - » ν ν Σν Α - - Λ, - Α
και το τών Αρχιερέων προνόμιον έχοντας λέγω δή"Απολλιναρίου τε και Θεοδωρήτου

Σ ο α ν α α ν ν ε Α α
και Ηλία ών ό μέν Αλεξανδρείας, ό δε Αντιοχείας, και όλοιπος δε Ιεροσολύμων, ιερο

- - Λ -- Λ ν - - » - ν ν
πρεπώς τε και πανσόφως προειστήκεισαν.

Α Αν
Τότε
“P
Κωνσταντίνος
'Α
και Ειρήνη,
ίδ
Ορθοδοξίας
λίζ Λ "Α » Αν - ν - ν ό
στεφάνω κοσμούμενοι, την Αυτοκράτορα τής “Ρωμαίων Αρχής πορφυρίδα έστολίζοντο - - - Α - - ν - -
Αύτη το γαρούν ή ιερά και μεγάλη Σύνοδος άρτιφανή τε και βάρβαρον αίρεσιν, υπό
* Παρά Κομβεφ και Μιγν, άνευ τού–ιδίας,

* Hν γάρ υιός Κώνσταντος του Κωνσταντίνου του Ηρακλείου,
* Ούτως άμεινον γέγραπται έντώ Συντάγμ. τών κανόνων, ή παρά Μοντακουτίω–αναδεδειγμένος
όπερ ούκ έβόωτα, μή και τής προθ. εις τή αιτιατική προστεθείσης “εις τον προγονικόν της βασιλείας
θρόνον έχρημάτιζεν άναδεδειγμένος”
* Αύτη συνήλθεν έπι Κωνσταντίνου τού Ζ΄ και Ειρήνης της μητρός αυτού εν έτει 787. "Ορα Κεδρ.
Τόμ. Β΄, σελ. 23 –Θεοφ. Χρονογρ. Τόμ. Α΄, σελ. 716, και Μελετ. Εκκλ. Ιστ. Τόμ. Β΄, σελ. 245–250.
* "Επιθι περί τούτου Θεοφάνην (ένθ. άνωτ. σελ. 709–713).
* Παρά Μοντακ. μεν ένικώς “έστολίζετο” εν δε τώ. Συντ, τών καν. “ και την Αυτοκράτορα τής
“Ρωμαϊκής Αρχής πορφυρίδα έστολίζοντο” και Μίγνιος δε προσέθηκε τον ΚΑΠ. Περί δέ τής Βασιλείας
Κωνσταντίνου και Ειρήνης δε Κεδρ. Τόμ. Β΄, σελ. 20-30 και Θεοφ. ένθ. άνωτ. σελ. 702-738
άλλά και Μελέτ. Τόμ. Β΄, σελ.238.
-- - - -- ν Σ) -- - Α - - -- ν
δυσσεβών τε και ανιέρων ανδρών παρεισαχθείσαν, θεοκρίτω και κοινώ ψηφίσματα κατε
ν Αν - - - - - ν
δίκασε,9 και τούς εισηγητάς και προμάχους αυτής τω αυτώ συνυποβάλλουσα κρίματι, έ. ί
- ν α - - "Α - α - -- Σ --
Ούτοι γάρ οι δείλαιοι Χριστόν τον αληθινόν Θεόν ήμών βλασφημεν ούχ όμολογούντες
- ο - ν -- Σν - » ν αν - Λ - ο - 1 -
τους βήμασι, διά τών έργων πάσαν έπενόουν ύβριν και βλασφημίαν και ασέβειαν" και
ν -- - - - ν -
αυτόν εκείνον δυσφημεϊν αμέσως και χωρίς τινος παραπετάσματος ού θαββήσαντες, διά
-- - και ν' 2 - - - - - - Α" Σ) Αν Α ν
τής σεπτής εικόνος" το πάν αυτών τής Χριστομάχου γνώμης έξεπλήρουν

ν ν
θέλημα. Εί
άλ - - Σ) - Α' Α - ν Σ Α ν ν
δωλον γάρ (ώ τολμηράς και αθέου γλώσσης και διανοίας απήχημα!) την προσκυνητήν
» - - » ο » Α. - Α" ν - - - Α » -
εικόνα Χριστού, δι' ής ειδώλων πλάνη διώκεται, καθυβρίζοντες, και πάσας αυτήν άτιμί
Αν ν -- ν ν ν Αν
ας περιβάλλοντες, ανά τάς αγοράς και τάς λεωφόρους ποσί κατεπάτουν, περιέσυρον, πυρί Α - - -- α -- Α.
παρεδίδοσαν θέαμα Χριστιανούς έλεεινών και τής Ελληνικής Χριστομαχίας μόνης

αν ν » Α ν - ν - Σν α - ν ν - - Σ) Α
άξιον. Tά αυτά δε και κατά τών άλλων ιερών εικονισμάτων, ποσί ταχενος έκχέα
ο 3 Α ν 4 ν Α Λ » Αν ν Α » - -
αίμα, “ χερσί τε παλαμιναίας, “ και βεβήλοις χείλεσιν ενησέλγαινον, και κόρον ουδένα
- Α Λ - ν Σ - Σ) Αν α » ν Σ) ν -
τής τηλκαύτης μανίας και παραπληξίας ουδαμώς ελάμβανον οι άλάστορες, αλλά τών
α - Α" ν ν -- -- α ν Λ Αν
Ελληνικών βδελυγμάτων ούδέν έλαττον,9 ει και μη άλλον,9 τά Χριστιανών ιερά σύμβολά

- 1. Αν ν Α -ν -- Α και ο » -- ν- ο αν
τε και έκτυπώματα διά μίσους άγοντες, έβδελύσσοντο δι’ ών αυτούς και ό άσπονδος
ν ν -- -- -- - Α -- ν
πόλεμος κατά Χριστού και τών αυτού άγιων συνεκροτείτο και έκρατύνετο. Δήλον γάρ
αν ν - Αν ν - Α" αν
άπασιν, ώς ή τιμή των εικονισμάτων τιμή γίνεται τών εικονιζομένων, ώσπερ και ή άτιμία
"Α ν ν ν -- Α"
-
εις αυτά διαβαίνει τα εικονιζόμενα.
Λ, και ο ν ν ν »
Αλλ' ούτοι, τά νέα τών Χριστομάχων Ιουδαίων
- - - -- » - ε / » - -
γεννήματα, δι’ ών μεν τήν σεπτήν εικόνα Χριστού και τών αυτού άγίων ένύβριζον, το
- Α Α. ν - -- Α. Λ
προγονικόν άνεπλήρουν
νικάν φιλονεικού
ύστέρημα,τή εις τάθυμί
ή υπερβολή τών Ιουδαίων ήτορας
τολμήματα έκφερόμενοι, και
δι’ ών δέ, Χριστιανών ν
αν φιλονεικούντες τη υπερβολή της προθυμίας τους γεννήτορας

Αν αν
, Αριστ
-- - - --
έν μέσω, ούκ έσχον τολμήσαι τον Χριστόν και χείλεσιν απαρνήσασθαι, και αυτού εκείνου
- 5 -- -- - ν Λ » Αν Α - ν "Α - - -
του Ιουδαϊκού και πατρώου ζήλου ήλέγχοντο διαπίπτοντες, και νόθον και ταύτην αυτών
Α" ν -- - και αν -- - Α 5
δεικνύντες την μίμησιν, και μηδαμού στάσιν έχοντες άλλ’ ώσπερ τώ κακώ καρωθέντες
" Ούτως έντώ Συντ, τών καν, παρά δε Μοντακ. και Μιγνίω “ασέλγειαν” όπερ ανάλογονάνεύη προς
το επόμενον “βεβήλοις χείλεσιν ενησέλγαίνον.”
* “Υπονοητέονή και προσθετέον την Μετοχήν “ύβριζομένης” όπερδή και ή Μοντακ, μετάφρασις νοεΐν
δίδωσιν “per venerandam ejus imaginem dehomestatam.”
* Ταχενός = ταχύς, γοργός, ώς εξηγείται “Ησύχιος. Σημειωτέον δε, ότι παρά μόνω τώ Σουδα
δίφθογγογραφείται, παρά πάσι δε τοις άλλοις Λεξικογράφος διά τού Ι γράφεται άπαξ δε εύρηται και
διά τού Τ. "Ολη δε ή βήσις έκ Σολομώντός έστι, λέγοντος έν Παροιμ. (Α΄, 16), “οι γάρ πόδες αυτών
εις κακίαν τρέχουσα, και ταχινοί εισιτού έκχέα αίμα”
* Παλαμιναίος = ότή ιδία παλάμη (χειρι) φονεύων τινά, όθεν παρά Σοφ. ένΉλ. 587 “ήτις ξυνεύ
δεις τώ παλαμιναίω” έπομ.= έναγής, μιαρός, ώς ένταύθα και Παλαμιναίος Ζεύς = ότών φονευομένων
τιμωρός-Όρα τήν λέξιν παρά Σουϊδα και Σκ, Βυζαντίω.
" Καρωθείς =βαρυνθείς τή κεφαλή, ώς εξηγείται Σουϊδας. “Ησύχιος δε–καρωθείς – την κεφαλήν
σιασθείς (γρ. σεισθείς, ώς διορθούσαν οι σχολιασται αυτού), ίδε και την λέξιν ταύτην ένθ. άνωτ-Nύν
δε κοινώς λέγουσιν “εκάρωσε” περί ανθρώπου, λειποθυμία κατεχομένου, έτι δε και περί τού άρτι
εκπνεύσαντος,
28
- ο - φ » -- » - -- - Αν ν ν ν α ν
τής αιρέσεως, ώδε κάκεσε διερριπτούντο και παρεφέροντο. Χριστιανούς μέν γάρ έαυτούς
ν Α ν - ) Αν - - » -
όνομάζοντες,
Χ
κατά Χριστούζήλέφρυάττοντο
δ
και την Ιουδαίων κλήσιν λλ
Αν
ού προσιέμενοι, δέ
-
το - ν - ν Α ν α Αν ο Σ ν
1
ριστομάχον αυτών παρεζήλουν διά της εικονομαχίας, και υπερέβαλλαν ού μόνον δέ,
ν - -- Λ » Λ, Σν ν - Λ
αλλά και το τής ειδωλολατρείας έκκλίνοντες όνομα, ούδέν ειδωλολατρών άνεκτότερα εις
ν ν ν - - -
τε Χριστιανούς αυτούς και εις τά τών Χριστιανών θεία και άχραντα μυστήρια έπεδεί
- Α Α Α αν ν - ν ν
ξαντο. Δι’ δ τούτους μέν, όσοι μή τής μοιχαλίδος ταύτης και πολυσπόρου και συμπε
Αν Α - ν Α. - Α α Α Αν - -
φυρμένης δόξης φυγείν ήθέλησαν την δυσγένειαν, ώς νόθα γένη και έκφυλα τής τών
- » α Α ν Α - - ,
πιστών ευγενείας, ή άγία και οικουμενική διακρίνασα Σύνοδος, δεσμούς άλύτοις τού αναθέ
Α ο ν ν ν -- - - - - - ν ν
ματος καθυπέβαλε τήν δε εικόνα Χριστού, τού άληθινού Θεού ήμών, κατά τάς ανέκαθεν
Σ Αν - ν ν - ν - α - Α 9 Α » -
Αποστολικάς τε και Πατρικάς παραδόσεις, και τάς τών ιερών λογίων έκφαντορίας, έπι
- Α - Α -- -- Λ ν
τιμη και σεβασμιότητα του εικονιζομένου, προσκυνείθαι και τιμάσθαι ψήφος άπάσας
Α Α - Α - ν Αν
έπεκύρωσέ τε και έπεσφραγίσατο, τής προσκυνήσεως και τιμής, δηλονότι προσαγομένης,

Α Λ - - Σν α - Α - Α - - - α Αν
καθ' όν τρόπον και τους άλλους ιερούς τύπους και συμβόλος τής καθ' ημάς άγιωτάτης Α. "Α - - - - --
λατρείας προσερχόμεθα. Oύ γάρ έν αυτούς ιστώμεν και συμπερικλείομεν την τιμήν

Α" Α Αν Α Ι ν - "Α --
και προσκύνησιν, ουδ' εις έτερόφυλα και διάφορα τέλη" σχιζόμεθα, αλλά διά τής
Αν Λ -- Σ) - - Α -
φαινομένης διαφόρου και μεριστής αυτών θεραπείας και προσκυνήσεως ιεροπρεπώς τε και
Α ν Αν - ν. - ν ν Λ
άδιαιρέτως εις την αμέριστον εκείνην ένοειδή τε και ένοπoιόν θεότητα άναγόμεθα.
Ού Α Σ Δ εξ θν α Α - - 9 φ - ν Α -
ιη. Ουτω τον τιμιον Σταυρον προσκυνούμεν, ενω το Δεσποτικον εξετανυσαη σωμα,
- ν - ν ν » Α φ ν- ο -- Α ν - » - α -
και το τού Κόσμου καθάρσιον άνέβλυσεν αίμα, και ή τού ξύλου φύσις τας έκείθεν βοαίς
Σ) - ν -- Α ν 9 Α » - - Αν εν ν Α. --
άρδευθείσα,
Σ
την άγήρω, δι'
ζωήν δέβλάστησεν
- ελ
άντ τού θανάτου. - ο ν ν ν -
Ούτω τον τύπον ίλ
εθ θ
τού Α
ταυρού προσκυνούμεν, δι' ού δαιμόνων έλαύνεται στίφη, και πάθη θεραπεύεται ποικίλα,
-- αν - Λ Αν Αν ν 1. - -
τής άπαξ έν τώ πρωτοτύπω χάριτος και δυνάμεως ένεργηθείσης και μέχρις αυτών τών
Α ν - Α -- * Α - αν ν
τύπων μετά τής όμοίας ένεργείας συμπροϊούσης. Τούτων τοιγαρούν έκαστον, τήν τε
Χ -Σ δή
ο Σ Α ν » Α - ν - "Α - - - Α" -
ριστού εικόνα, φημί, και αυτόν τον Σταυρόν, και δή και τού Σταυρού τον τύπον, παρα
- Α - Α -- Σ) » Σ) - - -
πλησίως τη σεβασμιότητα και προσκυνήσει έξοστούντες, ούκ έναυτους περιγράφομεν και

ν ν ν - - Α » ν ν ν 9 - - -- ν ν
περιορίζομεν την τιμήν και το σέβας, άλλ' εις τον δι' ημάς ένανθρωπήσαντα πλούτω Αν - ν α -- αν α ν
φιλανθρωπίας άφάτω, και τον ύπέρ ήμών έπονείδιστον θάνατον έκουσίως υπενεγκόντα,
Λ Σ) Αν - 3 -- αν ν "Α - ο Α. Α ν "Α Α
ταύτην άναφέρομεν και άνερούμεν. Ούτω δή και ναούς Αγίων, καί τάφους, και λείψανα,
- Α Αν 2 - -- -- ν. 3 - - -
πιστούς βρύοντα ιάσεις, ή πιστώς προσκυνούμεν, τον αυτούς, δοξάσαντα Χριστόν τον
" Μοντακ. μέν φησε το “τέλος” ένταύθα σημαίνειν το τάγμα, έκ μεταφοράς των στρατιωτικών
ταγμάτων, ίσως μέντοι όρθότερον άν έκληφθείη την τελετήν σημαίνον δύναται γάρ και τούτο ή λέξις
(όρα Λεξ Σκ. Βυζαντίου έν λ. τέλος. 6) όθεν και το βήμα τελώ =ποιούμαι τελετήν θυσίας, γάμου
κ.τ.λ. και “τελεϊν τα Παναθήναια” κ.τ.λ. Και παρά τους Εκκλησιαστικούς δε “τελεϊν βάπτισμα,
γάμον κ.τ.λ.” --
* Ταύτην τού Βοτλεϊανού χειρογράφου προειλόμην την γραφήν άντι τής ύπό Μοντακουτίου κατά
Δοτικήν άντικαθισταμένης “ιάσεσιν” ή και οι τού Συντάγμ. τών κανόνων έκδόται έχρήσαντο ενεργητικών
γάρ ένταύθα τό βρύω = άναβρύω, μεταδίδωμι.
* Και τούτο Μοντακ. ουδετέρως παραινεϊ γράφειν “αυτά” και οι τού Συντάγμ. τών κανόνων έκδόται
ούτως έγραψαν. Εμοί δε όρθότερον έδοξεν είναι το τού χειρογράφου “αυτούς.” Oύ γάρ αυτά (τά
ΕΠΙΣΤΟΛΩΝ ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟΝ: 219
- α - ν - » - - ν - ν - - - ν
Θεόν ήμών μεγαλύνοντες και άνευφημούντες. Και δή και είτι τούτοις κατά τάς μυστικάς
α α - Αν Α ν - η - Αν -
και άγίας ήμών τελετάς έστι παραπλήσιον, διά τής έναύτους ένεργουμένης δωρεάς τε και
1 ν. ν - ν - - -
ευεργεσίας, το αρχικόν τε και πρωτουργον αίτιον έπιγνώσκομέν τε και δοξολογούμεν.

Α - ν - - - Α ν Α.
Δι, δ και τών μακαρίων εκείνων και ιερών ανδρών ή θεοφόρος και άγια πανήγυρις ού μόνον
ν - - -- αν Σ) Α" - - - Αν - -- -
την εικόνα Χριστού, καθ' άπερ έφημεν, αλλά γειδή και τής παναχράντου και αειπαρθένου
α - Λ Αν -- α ν ν "Α ν » -
Δεσποίνης ήμών Θεοτόκου, και πάντων των Αγίων τάς ιεράς εικόνας, κατ' αναλογίαν τής
- Λ, α - Α - - --
τών πρωτοτύπων ύπεροχής και σεβασμιότητος, τιμάσθαι και προσκυνείσθαι κοινών

ν αν - Α Σ) Λ - -- -- ν
θεσπισμάτων όροις έπεσφράγισέ τε και έπεκύρωσεν. Και γάρ και δι' αυτών εις ένοποιόν
- Α - - - ν - - -- -
τινα και συναγωγών άναγόμεθα θεωρίαν, και τής πρός τό άκρότατον τών όρεκτών δι' αυτής
Λ - - - ν - Α
άξούμεθα θείας και υπερφυούς συναφείας. Αλλά ταύτα μεν σοφώς τε και θεαρέστως
Α" 2 - - ν ν Α - Α -- -- Α
τελεσαμένη" διώρισε πάσαν δε αιρετικήν νόσον και πάσαν άκοσμίαν τής λογικής αγέλης
Σ) Αν - ν - Α - - ν ν ν Α » -- -- -
απελάσασα, τον οικείον κόσμον και το κάλλος την Εκκλησίαν έπαναλαβούσαν απέδειξε
- ο ν - -- -- - - 3 Σ Φ. - α -- -- -- - ν ν
και οια δή Νύμφην, ούκ έν κροσσωτους χρυσού, άλλ’ ένιερους έξωραϊσθείσαν εικονί
- - - Λ -- ν -
σμασιν, έκ δεξιών του Νυμφίου Χριστού παραστήσασα, ιλαρούς και χαίρουσιν όφθαλμους
- Α. - -- - - Α
καθοράσθαι και έναγλαΐζεσθαι παντί τω τών πιστών πληρώματι παρεσκεύασεν,

αν - ν - - -- - α ν - - - α κ
ιθ. Αύτη τής πίστεως ήμών τών Χριστιανών ή καθαρά και άμώμητος όμολογία
-- Α - - -- ν -
αύτη τής άχράντου και ειλικρινούς λατρείας ήμών και τών περί αυτήν σεπτών μυστηρίων
Α 4 - - Α. - -
ή θεόσοφος μυσταγωγία - κατά

ν.
ταύτην μέχρι βίου δυσμών και φρονούντες και πιστεύν - - - - ν -- -
οντες και πολιτευόμενοι, πρός τήν άνατολήν τού νοητού ήλιου έπειγόμεθα, τής έκείθεν
Α" - - - Α ν ν ν
άνεσπέρου αυγής και λαμπρότητος τρανώτερόν τε και τελειότερον απολαύσοντες. Ταύτην

Α ν - ν - - - α - -
προσήκει και τήν ύμετέραν θεοφρούρητον σύνεσιν, ήδη πρός τόν ήμέτερον κλήρον τής
ν Α ν -- » - Λ - - » Αν - - - --
ευσεβείας
δέ» θ
αφορώσαν, ειλικρινεί διαθέσει,
δ ξ
και γνώμης ευθύτητα,
δε
καιβ άδιστάκτω πίστει
- - "Α Α -- ν -- - » - ν Α Σ
αποοεχεσθαι και στεργειν, και μητε οεξια μητε αριστερα, μηοε επι βραχυ ταυτης απο
λείψανα) βούλεται λέγειν ότι έδόξασεν ό Θεός, άλλ’ αυτούς, τούτ' έστι τούς άγιους, κατά το Γραφικών
έκείνο “Tούς δοξάζοντάς με δοξάσω, και διέξουθενών με άτιμασθήσεται” (Βασιλ. Α΄, κεφ. Β΄, 30).
* Και τούτο Μοντακ. διορθοί “χάριτος” ούτω δε και οι τού Συντάγμ. τών καν, έκδόται έγραψαν,
Αλλ' είπερ ή τής χάριτος έννοια τή ευεργεσία ένεστι, περιττόν άν είη την λέξιν μεταβαλεϊν,
* Η Σύνοδος δήλον ότι, όπερ Μοντακ. προσθετέον είναι φησε σαφηνείας χάριν,
* Τούτο έκ τού Δαβίδ ειληπται, λέγοντος έν ψαλμώ ΜΔ, 13, “Πάσα ή δόξα τής θυγατρός τού
βασιλέως έσωθεν, έν κροσσωτους χρυσούς περιβεβλημένη” Λέγει δε ό Προφητάναξ θυγατέρα τού
βασιλέως την τού Χριστού Εκκλησίαν, ής ή δόξα έσωθέν έστιν, έντους θείους δόγμασιν αυτής περιε
χομένη. "Ορα τήν εις τούς Ψαλμούς έρμηνείαν ύπό Ανθίμου τού Πατριάρχου Ιεροσολύμων (Τόμ. Α΄,
έν Ιεροσολύμος 1855). Ο δε λέγει Μοντακούτιος, προσθετέαν είναι μετά το “έν κροσσωτους χρυσούς"
και την Μετ. “περιβεβλημένην,” περιττόν είναι έμοιγε δοκεί ή γάρ Δοτική τή έπομένη Μετοχή “έξω
ραϊσθείσαν” συνάπτεται. κροσσωτός δε= (χιτών) έχων περί τάς άκρας κροσσούς (τά κοιν. λεγόμενα
κρόσσια).
* Όμοια ταύτα τους ένταϊς Βασιλείου νουθεσίας πρός τόν υιόν Λέοντα τον σοφόν περί πίστεως ειρη
μένοις. “Αύτητώνθαρετών πασών ή τελείωσις αύτη ή πίστες πάντων τών άγαθών το κεφάλαιον ταύτην
τα φ -- ν ν αν ν ν ν ν ν ν - γν ν
ούν έχε παρακαταθήκην άσυλον, ή σοι γέγονε τροφός άπό σπαργάνων αυτών, κ.τ.λ.” (κεφ. Β)
28 *
Α ο - ν - 5 ν ν Α. -- -- Φ. - Α -
κλίνειν τούτο
1 Α
γάρ τών Αποστόλων το κήρυγμα τούτο τών οικουμενικών Συνόδων το 9 Α » Λ ν » - - αν - - ν Σ - ν - ο Α
φρόνημα. * Δι" δούμόνον σε αυτόν φρονείν ούτω δει και δοξάζειν, αλλά και τούς ύπο
ν Α. ν - - ν - ν ν --
σε τεταγμένους εις το αυτό της αληθείας φρόνημα χειραγωγείν, και πρός τήν αυτήν
Λ ν - Λ -- - Αν
καταρτίζειν
“Α
πίστιν,ελκαι
θώ
μηδέντήςιδί
τοιαύτης σπουδής και επιμελείας
θ
ήγεσθαι
ν ίδ
τιμιώτερον.
αλλά α ν - Λ Λ - - -
ρχοντος γάρ ώς άληθώς μή τής ιδίας μόνον σωτηρίας ποιεσθαι φροντίδα, αλλά και τον
Αν - - - ν ν --
έμπιστευθέντα λαόν τής ίσης άξούν προνοίας, και εις τήν αύτήν τής θεογνωσίας χειρα
- Α - Α - ν - » Α - - -
γωγείν τε και προσκαλείσθαι τελειότητα. Mή τοίνυν τών ελπίδων ήμάς διαψευσθήναι

ν Α α ν - "Α ν α Λ, - » -- Α - - ν ν
ποιήσης, άς ή σή περί τά καλά βοπή τε και εύηκοΐα παρέσχε προβάλλεσθαι, μηδέ τούς
ν "Α - ν - Σ) -
πόνους και
»-- 3
τους αγώνας, ούς ύπέρ τής ύμετέρας σωτηρίας άνεδεξάμεθα χαίροντες, ματαίους Σν ν Α. - Α Λ, α Α ν ν
ελέγξης μηδ άρχεσθαι μεν προθυμία του θείου κηρύγματος υποδέχεσθαι τους λόγους
- και - Α » α Α ν - ν Α. - 9 και αν ν - , --
σαυτόν επιδείξης, εις βαθυμίαν δε την προθυμίαν καταλύσης άλλ’ όμοιον μέντή απαρχή
ν Α Αν ν ν Α - Α - - ο "Α ν Α - Α
το τέλος, σύμφωνον δε την πολιτείαν τη πίστει, κοινόν δε άγαθών και γένους και πατρίδος
ν - - » ν -- - Σ) Α ν » Α » - - ν -
τήν σήν διδούς εξουσίαν καθοράσθαι και όνομάζεσθαι, την έμήν έπι σοι χαράν και
Α Λ ν
ευφροσύνην διατήρει άνεξάλειπτον,

Α Φ Φ αν Λ ν Λ ν - Αν αν
κ. Αλλ’ όρα δήμοι λοιπόν, φιλόχριστε και πνευματικέ ήμών υιέ, και είτε άλλο
- ν -- -- ν -
κλεινόν και καλών και στοργής άξιον όνομα, όρα το γαρούν όσας παρατάξεις όπονηρός
"Α -- ν - Λ - - - Α 4
κατά τής ευσεβούς και μόνης αληθινής τών Χριστιανών θρησκείας έπαλαμήσατο, “ αρέ
γ -- Αν - Αν - ν Σ -- αν ν - - αν
σεις διαφόρους, και στάσεις και μάχας, και πολέμους έπινοών. "Ορα δε και τούτο, όπως
α ν Α ν ν - Α
άπάσας
θ
αύτη κατεστρέψατο,
λ
και
ζό λαμπρά τά κατά πάντων
Αν β λανέστησε
Π
τρόπαια και μηδέν
ν Φ 9 - Σ) Α - Σ Α - ν - 9 ελ
αυμασης τας κατ αυτης λογιζομενος επινοιας και επιβουλας, ρωτον μεν γαρ ουκ αν
ν ν ν - ν » - Αν
ούτω περιφανής και κραταιά και επίσημος διά τής νίκης έγινετο, ει μηδέν αύτη πολέμιον
Α αν ν "Α -- ο α αν α - Α
συνεπλέκετο έπειτα δε και συνοράν βάδιον, ώς ένθα περ ό πονηρός σφοδρότερον πολε
- - - Α ν -- - Α" Α ν
μείται, εκεί και αυτός σπουδαιότεροντά της κακίας αυτού βέλη πέμπει, και τα μηχανή
αν » ν ν -- αν αν » - Λ » και - - ν
ματα στησιν. Ενμέν γάρ τοις άλλοις έθνεσιν, έπει μηδείς έστιν αυτώ σφοδρός πό
η
" Ο δε προς ιδίαν δόξαν το τών Αποστόλων κήρυγμα και τότών Συνόδων άθετών φρόνημα, αυτόν
- ν » Λ Φ Λ ν ν - και ο Σ Λ α - 1 - 9 - - α - - α - 9 -
άθετεί τον έκείνους αποστείλαντα και ειπόντα. “Ο άκoύων ύμών έμού άκούει και ό άθετών ύμάς έμε
άθετεί ό δέ έμε άθετών άθετεί τον άποστείλαντά με” (Λουκ. Γ, 16). Και Παύλος δε έντήA", πρός
Θεσσαλ, έπιστολή ταύτά διδάσκει λέγων: “Το γαρούν ό άθετών ούκ άνθρωπον άθετεί, άλλά τόν Θεόν,
τόν και δόντα τό Πνεύμα αυτού το άγιον εις ήμάς” (κεφ. Δ΄, 8).
τα
* Και ταύτα οϋδεν διαφέρει τών ένταϊς Βασιλείου παραινέσεσι (κεφ. Ξ) ερημένων “Βασιλικώτατόν
9 ν ν ν ν. - -- ν ν -- ν ν ν - α ν Σ - γη ν ν
έστιν έργον μή μόνον τά έαυτού τον βασιλέα σκοπεϊν, άλλά καί τά τών υπηκόων επισκοπείν” Αμφό
τερα δε κατά το τού Σωκράτους έκείνο “Kαι βασιλεύς άγαθός, ούκ ει μόνον τού έαυτού βίου καλώς
“προεστήκει, άλλ’ εΐ και ών βασιλεύο, τούτοις ευδαιμονίας αίτιος είη. Και γάρ βασιλεύς αιρείται,
“ούχ να έαυτού καλώς έπιμελήτα, άλλ’ ναι και οι έλόμενοι δι’ αυτόν εύ πράττωσιν” (Ξενοφ.
Απομν. Γ΄, β΄, 2-3).
* Ίδε τής παρούσης έπιστ. $ ά. ύποσημ. 1.
* Κατά Σουδαν, έπαλαμάτο = έμηχανάτο, έτεχνάζετο παλάμαι γάρ αιτέχναι (ώς διά τής παλάμης,
ήγουν τής χειρός, ένεργούμενα) και έπαλαμήσατο = έμηχανήσατο, έπενόησεν. Εντεύθεν δε και το
τού πολυμηχάνου Παλαμήδους όνομα. Όρα έν Λεξ Σκ, Βυζαντίου λ. παλαμάομαι,
- - - Αν - ν ν -- - Α.
λεμος,
εθ-
διά τούτο ούδ αυτόςίλ
κατ’ εκείνων όπλίζεται β' ό δε Χριστώνυμος τού Θεού λαός,
- αν - α Αν » - ο - Α -- Α --
το έθνος το άγιον, το βασίλειον ιεράτευμα, έπει καθ' εκάστην κραταιούμενοι τη πίστει,

ν -- - » -- αν - Σ Α Σ) Α ν - ν -
κατά των πονηρών αυτού πράξεων και επιτηδευμάτων άνδρίζονται, διά τούτο κακείνος
Λ Φ - 1 ν Αν Λ ν 9 Σ - α Α - - ο
μυρίας επιβολαΐς" και πάσας μεθόδους τινάς εξ αυτών υποσκελίζειν τέχνάζεται, και αντι
- ν ν - Λ, - -
λυπείν τήν Εκκλησίαν Χριστού αγωνίζεται, ει και εις αισχύνην αυτώ οι αγώνες και τα
Α" Αν ΣΥ κ 2 ν ν - - Αν
πονηρεύματα καταστρέφουσιν. Αλλως τε δέ, “τά μέν άλλα τών έθνών» αδιάκριτα
Α να-
και
ο Α Σν Α. - 2 - 1 - - ΟΦ -
συγκεχυμένα τα ένδόγμασιν έχει φρονήματα, και ουδέν καθαρόν ουδ' εις άκρίβειαν δεδο
Α ν - Σ. ν ν ν - ν
κιμασμένον διά τούτο έν

λύ εκείνος ούτε το διεστραμμένον φαίνεται.
- ο Χ
Ενδετη
δ
Αν λίκαθαρωτά - - ο ν Σ Α Α - -- ν - Σ) -
τη
ιλ
και άγιωτάτη,ήθεκαι πολύ
εξτο ακριβές
ν 3
έχούση πίστει τών
δά
Χριστιανών, διά το λίαν
- δ
αυτής - Α - » - » - Λ -
ειλικρινές και εύθες και έξηρημένον” και άκήρατον, επειδάντις και μικρόν τι διαστροφής
-λ -- Λ - -
ή καινοτομίας παρεισενεγκεν επιχειρήση, αύτίκα το διεστραμμένον και κίβδηλον τη παρα

Α -- - - Α ν Α - Αν
θέσει τής αληθείας και του ορθού λόγου καταφαίνεται τε και διελέγχεται, και ουδ' έπι
- ν Α. Α -- - - ν ς - -- Αν
βραχύ το νόθον γέννημα ούδ ύπό την αυτήν όνομασίαν είναι τών ευσεβών δογμάτων
» -- » - α » Αν αν ν » - - - Λ Αν -
ούδαμώς ανέχεται ή ευγένεια. "Ωσπερ γάρ έπι τών κάλλει διαφερόντων σωμάτων και μια
Αν - - - Α - Αν - - -
κρά τις επιγενομένη κηλιςίςθάττον

- , δ’ αι
συνοράται και ούκ
ίς την όψιν πεφώρατα τη παραθέσει
άνεξελεγχθείη
ο βαδίωςτης λοιπής
τά τής έν
άσχη
τω σωματι Α"ωραιοτητος, τους ο αισχροις την
-
οψιν
ν
ουκ αν εξελεγχθειη
Α
ραοιως Αν - ν ν- -- -
ης ασχη - ο
μοσύνης πάθη επισυνιστάμενα (υπολανθάνει γάρ τής άμορφίας των συγγενεΐ και τή όμοι
Α - - - Α. -- α Α
ότητ), ούτω και έπι τής τών Χριστιανών ώραιοτάτης ώς άληθώς και ύπερλάμπρου θρη -λ - Α. Λ » - - Αν » Α. ν
σκείας και πίστεως, κάν το βραχύτατόν τις αύτής παρατρέψη, μεγάλην άσχημοσύνην έρ
Α -- Α. 4 ν » Σν - -- ν -
γάζεται, και παραυτίκα τον έλεγχον δέχεται * τά δ’ άλλα τών έθνών δόγματα, πολλής αν - - Α
άκοσμίας και άσχημοσύνης γέμοντα, ουδεμίαν έχειν τους οικείος έραστας συναίσθησιν
ν - Σ Α - ν Σ) Α Α Σ) ν - 5 - - Σν -
δίδωσι τής έπιγιγνομένης αισχρότητος, Ούμόνον δέ, αλλά και έπι τών άλλων πασών
- -- - - ν ν ν -- Αν - -
τεχνών και επιστημών το αυτό κατιδεν έστιν. "Εν μέν γάρ τας άκριβεστάτας και το
- Αν - Αν ν - Α ν
βραχύτατον τών άμαρτημάτων βαστα κατάφωρον γίνεται έν δε τας τυχούσας πολλά

- Α φ Αν Λ, ν - αν -
παροράτα,
ών άλλ
και ουδ' εις άμάρτημα κρίνεται.
ή έξουσί έλ
Είβούλεί
δε οι
δέ, και ένμέν τους άρχουσι
ά πλειό
και
αι το μικρόν Λ - ν
των αλλων τη εξουσία προεχουσε, μαλιστα δε οις κατα πλειονων το κρατος, και το μικρ
-- Α. - Λ Σ) ν - ν Αν
τών πταισμάτων εις μέγεθος αίρεται, και πάσι γίνεται περιβόητον έν δε τους άρχομένους
- Αν ν - -- ν Α » - αν ν Αν Α
και ταπεινοτέροις πολλά τών παραπλησίως διαμαρτηθέντων ούδ' ότι έπράχθη συνεγνώ
» » - Α ν αν - Α -- » Α Α" -
σθησαν, άλλ’ έναπεκρύβη και έλαθε, τή σμικρότητα και ευτελεία συναποσβεσθέντα του
α ν
αμαρτήματος,
Αν αν - ν ν Αν Λ ν * Αν
κά. Οσονούν μεγέθει και κράτει και κάλλει και άκριβεία και καθαρότητα και τη άλλη
Α" Α - -- -- Αν -- - Α - Λ
πάση τελειότητα τών έντους έθνεσι δοξασμάτων ή τών Χριστιανών πίστις και λατρεία
* Επιβολή = επίθεσης, έφοδος, προσβολή, ούκ άρα διορθωτέον διά τού–επιβουλαΐς-ώς Μοντακουτίω
έδοξεν.
* Εκ διορθ. Μοντακ. άντι-άλλ’ ώστε δέ
Ίσως γ (LTTEOν. Ο θός ΕΟΟν –έξ ΕνΟ ν ( - Ο λόν, Ου άνιον EK TOυ έξαί Ομια ι" ΤΟι αυτ η γά η ΤΟΝ
Χρισ Γιανων πιστίς,
* Ελλείπει παρά Μιγνίω τό–και παραντίκα τον έλεγχον δέχεται,

α Α - - - - 1. -- εν - Σ) - ... » » . - » Α. Α
υπερανέστηκε
λ
και εξήρητα,"
έλ
τοσούτον ότε πονηρός ειςλτον κατ'
"Α δ
αυτής άνερεθίζεται πό - "A 5 » Λ - -- - α Α Σ --
λεμον, και τοσούτον πάλιν τά έξι άφρόνων και κακοβούλων ανδρών άμαρτήματα εκ τού
ν Α ν » - ν Α - - Σν Λ Α
εύθέος καταφαίνεται, μηδ’ έπι βραχύ χώραν τού λαθεΐν έχοντα, μηδέ τινα παρείσδυσαν
» Α Σ » α - -- ν Σ) ν » -
έφευρίσκοντα. Αλλ' όμως ή τού Θεού Καθολική και Αποστολική Εκκλησία (ώς και
Αν αν -- - Αν - Α ν Σν Αν
φθάσαντες έφημεν) και του πονηρού πάντα τα μηχανήματα σαθρά και άπρακτα δελέγ
-- ν » -- Σ) -- - Σ) Λ, - αν
χουσα, μάλλον δε κατ' αυτού εκείνου του μηχανουργούντος επαναστρέφουσα, και τών αι
Α α Λ Α - Αν Α. - ν
ρετιζόντων βαδίως αποσκευαζομένη το βλάσφημον, και καταισχύνουσα το άναίσχυντον,

ν ν αν ν Α Λ Α - ν ν
κατά πάντων άμαχον το κράτος και αήττητον άναδέχεται, και καλούς και σωσκόσμος διά
ν - » Α
παντός θριάμβους έγκαλλωπίζεται,

- ν-2 Λ ς Λ - Σ) - Λ. ν - ν * Αν - ---
κβ'. Σύ τοίνυν (ώ–τί σε προσειπων αξίως είπω τού πόθους ) τη αίγλη τού θείου
Α ν ν - - -
Πνεύματος την ψυχήν αύγασθείς, και προς το τής ευσεβείας φέγγος άναχθείς, και έργον
» - » ο ν - - Αν Α - -- - - Α 3
έργασάμενος, δι' ού πρός τήν τού μεγάλου Κωνσταντίνου πράξιν άνυψώθης και μίμησιν,
- » - - Αν - ο - - Α -
έχου τής απ' αρχής σου γνώμης και βουλής και συνέσεως στήθι στερβώς έντη πέτρα τής
Α -- φ -- ο Α ν ν » Λ * , - Λ ν
πίστεως, έν ή καλώς ύπό Κυρίου τεθεμελίωσαι έποικοδόμει τη όρθή σου πίστει πράξεις
-- ν - ν Λ - ν -- Α ν Αν Σν - α Α
άγαθάς και βίου σεμνότητα, μή ξύλα και χόρτον, μηδέ καλάμην, εύφλεκτον τής άμαρτίας
αν - - -- Λ - » -- ν Α αν Σ ν "Α - αν
ύλην, και πρός καύσιν μόνην, πρός ουδέν

4
δε χρησιμεύουσαν έτερον,
- - 5
αλλά χρυσών και άρ Α" - - Α
γυρον, τών κατορθωμάτων τα τίμια" ταύτα γάρ και παρά πειρασμών δοξαζόμε
- 6 ν ν Α ν αν ν α "Α Λ Σ
να καθαρώτερα και τιμιώτερα διαδείκνυνται. Ούτω Χριστός ό κοινός Δεσπότης έγκε

Α - - 7 "Α Α. ν --
λεύεται, καρπούς άρετών" προβάλλειν, και μή καταισχύνειν τήν πίστιν διά τών πράξεων.
-- - Α Αν
Ούτω Παύλος ό μέγας τής Εκκλησίας συμβουλεύει Διδάσκαλος. Ούτω Πέτρος ό κορυ
- -- Λ -- - - -
φαίος τών Αποστόλων, και τών ουρανίων πυλών τάς κλεις έμπεπιστευμένος και την είσο
- - -- -- - ν Αν Λ
δον. Ούτωτών λοιπών Αποστόλων ό θείος χορός τήν οικουμένην έμαθήτευσεν. Ούτως
α - α Α. Α αν ο ν. -- 9 - Α -- Αν εν -
ήμών οι πατέρες παρελήφασιν ούτως ήμύν τους μετ’ εκείνους παραδεδώκασιν. Ούτω και
* Και τούτο ίσως γραπτέον–εξήρτα–εκ παραλλήλου κείμενον προς το “υπερανέστηκε"

* Δημοσθένειος ή επίκλησης κατά τό–ώ, τί άν είπών σε τις δρθώς προσείποι! (περί στεφ. $22).
* "Ωσπερ γάρ Κωνσταντίνος ό μέγας άπό έθνικού Χριστιανός γέγονεν, ούτω και Μιχαήλ τήν τών
Χριστιανών ήσπάσατο πίστιν. "Επιθι δε Ευσέβιον ένβίω Κωνσταντίνου τού Βασιλέως, και Σωκρ.
Σχολ. Εκκλ. “Ιστ. βιβλ. Α΄, 8 β΄ και λθ–Τούτο δε παρά Μιγν, φέρεται-κατά μίμησιν.
* Εκ τής Α' προς Κορινθ, επιστ. τού Παύλου, κεφ. Γ, 11–16 “Θεμέλιον γάρ άλλον ουδείς δύναται
“θεϊναι παρά τον κείμενον, ός έστιν Ιησούς Χριστός. Ειδέ τις έποικοδομεί έπι τόν θεμέλιον τούτον
“χρυσόν, άργυρον, λίθους τιμίους, ξύλα, χόρτον, καλάμην, έκάστου το έργον φανερόν γενήσεται ή γάρ
“ ήμέρα δηλώσει, ότι έν πυρί άποκαλύπτεται και έκάστου το έργον όποιόν έστι τό πύρ δοκιμάσει, κ.τ.λ.”
(Ίδε την τού χωρίου τούτου έρμηνείαν έντή Καινή Διαθήκη. Τόμ.Δ., σελ. 33, έκδ. Θ. Φαρμακίδου).
Κατά ταύτα τοίνυν και Βασίλειος όμέγας έντους εις Ησαϊαν υπομνήμασι (κεφ. Γ) λέγει: “Eί τις oύν
“μή έπωκοδόμησε τή οικοδομή τού έαυτού βίου ξύλα ή χόρτον ή καλάμην, επιθυμείτω την ήμέραν Κυρίου,
“ ένή έκάστου το έργον όποιόν έστι το πύρ δοκιμάσει, κ.τ.λ. *
* Εκ διορθ Μοντακ, άντι-περί, --
* Γραπτέον όρθότερον-δοκιμαζόμενα–όπερ και ή Μοντακ, υποδείκνυσι μετάφρασις-per tribulationes

explorata.
" Ελλείπει παρά Μιγνίω τό–άρετών,
- - -- - - * - - - -- ν
ήμες σοι παραινούμεν και συμβουλεύομεν, άρεταις κοσμείν τήν πίστιν, και τη πίστει τας
» ν - » Α" 9 Λ, » Α 1 Α - - - Αν
άρετάς λαμπροτέρας απεργάζεσθαι. Έβουλόμην αυτός έγώ σοι παρείναι, και τας πρά
» Α αν - ν - αν Σ) Α ν -- ν ν ν
ξεσιν έφιστάναι, να τών μεν καλών έργων αυτεπάγγελτον διά τής όψεως λαμβάνων τήν
- ν - 9 ν Α ν - Α ν » Αν - Α Α.
γνώσιν, έτι μάλλον έν εύθυμία και χαρά διακείμενος είην, ει δέ τι και παράλογον συνέβη,
- Σν α - - Λ » - -- ν ν » - ν. -
μεθέλκειν έχουμε βαδίως και μεθαρμόζειν έκτού παραχρήμα προς διόρθωσιν. Επει δε ή
ν -- Αν Α - ν ν α - Σ) ν Α αν Α
βούλησις τής δυνάμεως χηρεύει, και πολλά την όρμην ανακόπτοντα κωλύει, όμοι λοιπόν
η - - ν Α" α -- Σ) ν α Α
έστι δυνατόν, γραφή τυπώσα τάς παραινέσεις, ώς και κατ' αρχάς υπεσχόμην, ήδη πει
Α -
ρασομαι.
ν αν ν ς - Α - - ν - Σ) - - Α - Ν -
ο
κγ'. Ότι μένουν χρήτο θείον ειλικρινώς άγαπαν και θεραπεύειν, και τό όμόφυλον
α ν - 1 - -- αν ν - Σ) - να - - α
ώς έαυτόν στέργειν και φιλεν, έμφυτός πως τους ανθρώπους ή γνώσις καθέστηκεν" ή
ν ν Α - -- Α - - Α
βούλησις δέμή συντρέχουσα τή γνώσει, εις θέσπισμα και νόμον αναγραφήναι τήν κοινήν
- -- -- 2 αν α - - ν α - ν
έξεβάσατο γνώμην. * Ότι δεό τού θείου ειλικρινής έρως και ή τού πλησίον στοργή και
Λ » Α. -- Σν Σ) - Σ α - - ν ν » ν ν
τελεία αγάπη, τών άλλων εντολών έν έαυταίς περιέχουσι τάς πράξεις, ού χαλεπόν μεν
Λ - ν - α - Λ φ
και αυτόθεν κατανοήσαι παρίστησε δε τούτο και ό Δεσποτικός λόγος ένοις φησε περί
» - και η Α - - » - αν α Λ αν
αυτών. * Εν τ α ύ τ α ι ς τα ίς δυσ ι ν έντολαΐς όλος ο νόμος κρέμαται

ν »ο 3 α 4 Α Α -- - Α - Α - αν » ν ν
και οι Προφήται. Και γάρ ό τόν θείον έρωτα ένεστερνισμένος, και τον πλησίον - ν Α" Λ Α -
ώς έαυτόν στέργων και φιλών, πατέρα μεν και μητέρα διαφερόντως αγαπήσει, και τιμής
-- Α" Α - Σ) Αν - Α" -- » Α - Λ » ν ν -
τής πρώτης μετάγε Θεόν άξιώσει αιμάτων δ’ έμφυλίων και φόνωνούμόνον τας χείρας Αν ν ν - ν - Α
καθαράς φυλάξει, αλλά και την γλώσσαν και τούς λογισμούς μελέτης τοιαύτης. Ού
ν - - -- ν ν - Αν Α
μήν ουδέ κλέψειεν ούτος, ουδείς γαρ, δν ώς έαυτόν φιλεϊ και φυλάττει, τούτου κλέπτης
-- Αν Ιν ο ν -
έφωράθη άλλ' ουδέ άλλοτρίους γάμους διορύξει ούδ’ όρκον επίορκον όμόσει ού μεν
ο » - Α ν - - - Α Λ - - αν Σ - 2 - -
ούν ούδε μαρτυρίαν ψευδή κατά του πλησίον μαρτυρήσει

αν 5 »
και όλως ού χειρών αδίκων
/ -λ Α Σ -- -λ Α ν -- αν - Α
άρξει, τύπτειν ή προπηλακίζειν επιχειρών, ή τύραννος" έραστής τών, όσα τω πλησίον

Α Λ α - Αν - » - Α -ν -
υπάρχει, γινόμενος. Ο γάρ τι τούτων κατατoλμών αύτόθεν λυμαίνεται άμφω, και τον
* Και τούτ' έστιν, δ καλούσαν οιί δοξά

ν
φιλοσοφούντες “νόμον φυσικόν” ένώ πάς τις
- δε
σύνοδεν έαυτώ, -ώς
- - - - - - - - ν α Λ ν. - ν
έστι Θεός, και τούτον προσκυνεί και δοξάζει, και έπ’ αυτόν ελπίζει. “Ωσαύτως δε και το γονέας τμαν,
και τον πλησίον άγαπάν, και ταύτα τώ άνθρώπω πέφυκεν ένστικτα, ούτως ειπείν, άββήτω σοφία και
άγαθότητι τού δημιουργού τή τού άνθρώπου ψυχή έντετυπωμένα.
2 - - φ α ν ν ν - ν .. " - ή φ 9 Α -- ν
-- -
Εντεύθεν
ύδε
ούν ό φυσικός νόμος εις γραπτών μεταπεποίητα,
ά
ώστε τούτον είναι
- δδ
οιον έκείνου
Θ
άντί
αν α ν Σ ν - Α α ν ν - Λ ν
γραφον. ιΟυδέν γάρ έτερον

ν λ
ό γραπτός
Τ έπιτάττει
δε Θ νόμος, ή τά υπό τού
ν θ φυσικού διδασκόμενα,
θό λ
Θεόντε
- ν Α ν - -- ν ν ν » ν. ν ν
σέβειν και αγαπάν τον πλησίον. Ταύτην δε τού Θεού την περί τούς ανθρώπους άγαθότητα
- η ν α Λό γλαφυρότατα
ν Έδ ν Α. η - ας , ν ν - , ν ν» α Ω, αν
έξεικονίζων ό μέγας Χρυσόστομος λέγει έντώ “είς την παραβολήν τού άσώτου". Λόγω αυτού ΟΚΕν
α 9 - αν φ ίδ αν ν ν - έδ Φ -- α ν αν ν Λ - ν ν -
α
αυτούς, ώς οικονίδιον, όλον τον Κόσμον έδωκεν αυτοίς, ώς Κτίστης, όλην την κτίσιν παρέσχεν αυτούς
ν ν ν αν - - Φ ν - Α ν ν ν ν ν ν
σώματα και ψυχάς λογικάς, να τώλόγω ευλόγως χειραγωγούμενοι μηδέν άλογον πράξωσιν επέστησεν
“ αυτούς τον έαυτού νόμου, τον φυσικών, και τον γραπτόν, ώς θείον παιδαγωγόν, να τούτω παιδαγωγού
“μενοι πληρώσωσι τού νομοθέτου το βούλευμα.”
3 Ματθ. ΚΒ', 38. Τούτοις δε παρατίθει τά έν Λευίτ. κεφ ΠΘ, και έν Δευτερον, κεφ. Ε' και ΣΤ'.
* Ημ. διόρθ, αντι - ενστερνισμένος, ειμή εξαρχής ούτως έγέγραπτο, ώς και “έμψυχωμένος” (σ. 139).
ο Μοντακ. μεν παραινεί ήτοι τον σύνδεσμον “H περιελεϊν, ή το “τύραννος” εις τό “τυραννεν” μετα
βαλείν ού γάρ έστιν άσυνδέτως ειπείν “τύραννος εραστής.” Αλλ' έμοιγε δοκεί έβρώσθαι την γραφήν
έ -- "Α θ - - Δ ν - - - - ν Ο " . - ε Σ β λ Α.
ρωτα τον θείον και Δεσποτικόν, και τού όμοφυούς την στοργήν τω μεν έπιβουλεύων
- - - - ν - - 1 - ν- ο * - » φ Φ αν
και περιβάλλων κακούς, τον δε παρά φαύλον ποιούμενος και υπερορών έξιών εις οιας
Σ - - ν ν -- Αν α Λ - - Σ Α ν ν α --
απαραιτήτους και πικράς τιμωρίας εμβάλλει εαυτόν, πάσιν έστι φανερόν. Eι γάρ ότών
Σ) - -- Λ Σ - α Λ » Α" -
άνθρωπίνων προσταγμάτων και τής επιστατούσης Αρχής υπερόπτης, ού διαφεύγει την

Α » ν - ν » - ν Αν - ν ν α ν Α - αν
δίκην, αλλά και εις αυτό το ζήν πολλάκις τον κίνδυνον έχει, ό τον Δεσπότην τών όλων
- ν - - ν -- -- - α Α - ν Σ - » Αν
και βασιλέα και δημιουργόν διά τής εις τόν όμόδουλον παρονίας και επιβουλής άτιμάζων
- ο - - - » - ν Α - Α ν - - - ν -
και εξουθενών, και τούς αυτού νόμους διαπαίζων και χλεύην δεικνύς, ήλίκην τινά την
- » Α ν ν Αν - - - -
τιμωρίαν δώσει; Δι, δ προσήκει παντί τρόπω και πάση σπουδή, μετά τής καθαράς και
» Α α - ν - Α - ν ν Α. - » ν Σν Σν Σν
άμωμήτου ήμών θρησκείας, και ταύτας διαφυλάττειν τάς έντολάς ού γάρ έστιν, ούκ έστι
- - - - - - Αν ν Α εν -- - --
χωρίς αυτών ούτε τής τών πιστών και φιλοθέων μερίδος γενέσθαι, ούτε τής τών ουρανών
άξιωθήναι βασιλείας. *
» - - ν - - Αν αν
κδ. Αλλά ταύτα μεν ανθρώπω παντί πάση δυνάμει παραφυλακτέον, άρχοντα και
Αν Α Α - ν α Α" ν -
άρχoμένω, νέω και πρεσβύτη, πλουσίω και πένητι κοινή γαρ ή φύσις, και κοινά τά προσ
- - - - -- - » ν ν Α ν - - ν
τάγματα, και κοινής τής παραφυλακής και επιμελείας δεόμενα. *Α δε μάλλον προς την
- ν - - - - ν φ
τών αρχόντων όρά παιδαγωγίαν, και τη σή φυλάττειν επιτηδειότερα εξουσία, και έξιών
-ν -- - -- ν ο ν --
έστα σοι και περί τών άλλων πλειστη εμπειρία, εκείνα σοι νύν ερήσεται και γάρ πολλής
τώ
ο ά
αρχοντι δει
0ει καλ θί
καλοκαγαθίας, άλλ
της τε αλλης, καιί τής
της έν
εν ήθεσιν εϋ ίας.
ηθεσιν ευκοσμίας. - Δι,
Δι δ και
ο και
κα - "Α αν η , νο 3 - αν ας - α - » - ν - --
φασιν η Αρχή άνδρα δεικνύει και ότι, “ώσπερ ό χρυσός εν ταις λιθίναις άκόνας
- -- - - Α - -- ν
δοκιμάζεται, ούτως ό άνθρώπινος νους έντας αρχικας εργασίας και ταις τών άρχομένων
Αν
διανοίας εξετάζεται”
Αν Σύ δέ έλ αλλά λώ ν αν ν - ν ν -- - -
κε. Συ οεμοι μαλιστα προσεχε, να μη μονον ακροατης, αλλα και ποιητης γενη καλων
- ν ν ν ς Φ ν - - - » ν » - -- - » - ν
και άξιαγάστων πράξεων αρχή δε ήμιν κάν τούτοις από τών θείων. Ευχή μεν ουν
-- - - ο - ν ν -- Αν
Θεω συνάπτει και οικείοι, όμιλία τις ένθεος ούσα, και συνουσία νοερά τού πάντων
ν - Α 4 » φ - ν -- ν - Α - ν ν Α.
καλλίστου και τιμιωτάτου “ έξού πάσα μένουσίωσις και συνοχή, πάσα δε πρόνοια και
“ τύραννος εραστής,” έπιθετικώς ένταύθα κειμένου τού “τύραννος” = τυραννικός. Τοιούτον και το
Θουκυδίδειον “τύραννον δε έώμεν έγκαθιστάναι πόλιν” (Α΄, 122) και το τού Αισχύλου “πρός τού
τύραννα σκήπτρα συληθήσεται;” (Προμ. Δεσμ. 791).
"Ούτως όρθώς έγραψε Μίγνιος, άντι-παραφαύλον. Τοιούτον δε και το παρά Συνεσίω “ήνού παρά
- ν - - ν ν 1 - - γν ν - - - αν α ν -- - γη -
φαύλον, άλλ’ άντι παντός εποιείτο πεισθήναι” και δήλον έντεύθεν, ότι “παρά φαύλον ποιούμαι” ίσον
δύναται τώ “περί όλίγου ποιούμαι” άντιθέτως πρός τό “περί πολλού ποιούμαι” κ.τ.λ.
* Ενταύθα μεν το πρώτον τής επιστολής καταλήγει μέρος έφεξής δε το δεύτερον έπακολουθεί, ώ
μάλιστα πρέπει και ή έπιγραφή “Τί έστιν έργον άρχοντος,” ώς έν τή προτεταγμένη τήςδε
τής επιστολής σημειώσει έλέγομεν. --
* Αριστοτέλης μεν ένHθικος Νικομαχείρις (Βιβλ. Ε, κεφ. ά) Βίαντός φησιν είναι το σοφόν τούτο
άπόφθεγμα “και διά τούτο εύδοκεί έχειν το τού Βίαντος, ότι "Αρχά τόν άνδρα δείξει” έτεροι
δε εις Xίλωνα τόν Λακεδαιμόνιον αποδιδόασιν αυτό. Ίδε τάς σημ. Κοραή εις τά Αριστοτέλους Ηθικά
Νικομάχεια σελ. 256.
* “Θεώ γάρ άληθώς λαλούμεν τώ καιρώ τής προσευχής, δι' ής και τους Αγγέλοις συναπτόμεθα, και
“ την πρός τά άλογα κοινωνίαν πολύ φαινόμεθα διαφεύγοντες (Χρυσοστ. περί προσευχής Λόγ. ά). Και
- -- - ν Α Αν - -- εν ν - ν
χορηγία τών άγαθών, πάσα δε τελειότης και διακάθαρσις τών παθών. "Ωστε, ει και μή τι
ν -- - Α - ν - - -- Α. - - 1 --
άλλο κέρδος έκτής ευχής άνεφύετο, αυτό δή τούτο μάλιστα τους φιλοθέος και του άγαθού
Αν Α. Α - - ν - Λ
φιλοθεάμοσιν άντι πάσης ευφροσύνης ήρκει, και πάσης τής κατά τον βίον μακαριότητος
- Σ Α αν ν - - α Α ν Α. Φ Σ) - - -
και ευδαιμονίας. "Οτε δε και τών ήμαρτημένων άφεσιν λαμβάνομεν δι' αυτής, και των
Αν -- ν ν Α.
άλλων αιτημάτων όσα συμφέρουσε τάς άγαθοειδείς και τελεσιουργούς δωρεάς προκαλού
Φ Α. Α -- » Αν - α - αν - - - - » » - ν ν
μεθα, άξιούμεθάτε τών άφάτων περί ημάς έργων και δώρων διά τής έναύτή ευχαριστίας
-- - Α - - - Α
τον ευεργέτην άμείβεσθαι, και δή και οΐας άπαρχάς τινας αύτω προσφέρειν, τας
- -- Α - -- α - - Φ -
κατ' εκείνην τού νού κινήσεις και δοξολογίας, της νοεράς ήμών και λογικής, ούσιώσεως
- - - ν - - - Α. Α
ότε τοίνυν τοσαύτα και τηλεκαύτατη ευχή περιείληπται, πώς oύχρή πρός ταύτην προθύ
μως ί ι, και ταύτης
επεκτείνεσθαι ταύ έράν σφόδρα
» ήδ
- καιί άαντιλαμβάνεσθαι;
μι »
κστ". Σύ, τοίνυν προσεύχου μεν εύχάς ιδίας διά παντός και καθ' εαυτόν τω Θεώ,
προσεύχου δε και άμα τώ πλήθει και έν τώ φανερώ. Δι' έκατέρου μέν γάρ θεοφιλώς
πραττομένου το όσιόν έστιν αποδιδόναι, όσον δε το πρότερον εις καθαρότητα διανοίας
πλεονεκτεί, τοσούτον το δεύτερον εις μίμησιν τους όρώντας παρακαλεί και το μεν εις οί
κείον κέρδος συντελεί, το δε και τους άλλους οίδεν ωφελεϊν" ών ή σωτηρία και ή προ
κοπή μεγάλη πάλιν τής αρετής έστι τού άρχοντος μαρτυρία. *
κζ". Ναούς έπ' ονόματι Θεού και των αυτού Αγίων κατά τους Εκκλησιαστικούς
θεσμούς οικοδόμε, και τούτοις τον λαόν έκκλησιάζεσθαι έθιζε να κοινή το θείον έξιλε
ούμενοι, και κοινήν την δοξολογίαν προσάγοντες, εις κοινήντε μάλλον όμόνο αν συνε
λαύνωνται, και κοινήν καρπώνται την σωτηρίαν και ωφέλειαν
Λ ν - ν - - - - - Αν φ -
κή. Αι θυσίαι μεν τής Ιεράς ήμών λατρείας τους ιερεύσιν άνάκεινται οις ύπηρετών
Α - - - - ν Α -- - - » Α - - 3
προθύμως και προσφέρων, πολλής τής διά τούτων απολαύσεις και ευεργεσίας και χάριτος,
έντώ Β΄ δε περί προσευχής. Λόγω ταυτά λέγει, ευθύς άρχόμενος. “Ευθύς τοίνυν εκείνο μέγιστον περί
“ευχής ειπείν έχομεν, ότι πάς προσευχόμενος τώ. Θεώ διαλέγεται, όσον δέ έστιν άνθρωπον όντα τώ
* Θεώ λαλείν, άγνοεί μεν ουδείς παραστήσαι δε λόγω την τιμήν ούκ άν τις δυνηθείη . . . . Τι γάρ άν
“όσιώτερον
ανΕί
γένοιτο τών
δ ν
όμιλούντων Θεώς τί δε δικαιότερον; τί δε κοσμιώτερον: τί δε σοφώτερον;
α - ν ν - α ν - - α Λ » α ν - ν α ν
ϊ γάρ οι σοφούς άνδράση λαλούντες υπό τής συνεχούς όμιλίας εις όμοιότητα τής εκείνων φρονήσεως
“καθίστανται ταχέως, τί προσήκει λέγειν περί τών λαλούντων Θεώ και προσευχομένων; κ.τ.λ.”
" Μέγιστα γάρ πρός τό τούς άρχομένους ευσεβείν, και καθόλου σωφρονείν, τό τού άρχοντος παράδειγ
μα συμβάλλεται όθεν και όρθώς είρηται το “φιλεί πως άει το ύπήκοον ζήλωτής τού άρχοντος γνώμης
βιούν. "
* Τούτο και έντους εξής (8 ριβ) ώδε λέγει: “Η ευδαιμονία των υπεξουσίων άκραν άνακηρύττει σύ
νεσιν και δικαιοσύνην τής εξουσίας. * Αμφότερα δε κατά το Ισοκράτειον “Σημείον έστω σοι τού καλώς
“βασιλεύειν, εάν τούς άρχομένους όράς εύπορωτέρους και σωφρονεστέρους γιγνομένους διά τήν σην έπι
“μέλειαν. ” (πρός Νικ. § θ')
* Τούτοις παρατίθει τά ένταϊς Βασιλείου παραινέσεσιν,
ρ ούτως έχοντα “Τίμησον ούν την
η Εκκλη
α ν αν - - - - -
α
σίαν, να τιμηθής παρά Θεού και τους ιερείς αιδού, οια πατέρας πνευματικούς, και μεσίτας ήμών προς
ν ν ν - --
τόν Θεόν ή γάρ τών ιερέων τιμή εις Θεόν αναφέρεται. "Ωσπερ γάρ διά σε τούς σούς υπηρέτας τιμά
29
- Α Α Αν - - -- Α"
Δύναιο δάν και σύ, βουληθείς, κάλλιστον αυτουργήσαι Θεώ θύμα και έρασμιώτατον,
Α » - Α Λ - Λ 3, Λ 1
βίον αυτώ καλλιερούμενος καθαρόν, και διανοίας όρθότητα

- - - - α - α - - - - εν Α - - - ν
κθ. Εδώς δέ, ώς μεγάλη βοπή πρός τήν τών όλων διοίκησιν ρώμη και τάχος δια
Α ν Α. Σ ν -- -- Α ν ιν ν ν ν Σν ν ν
νοίας, μηδέ ταύτης αφίστασο τής επιμελείας. Αγχίνουν μεν γαρ ούκ έστι γενέσθαι τον
ν Λ - ν Λ, ν ν -- ν -- ν
μή φύσει τούτο πεφυκότα μελέτη δε και πραγμάτων πειρα, πρόχειρον έμποιούσαι την
- Αν - - αν ν - Α -λ -
γνώσιν, πολλάκις έν αυτούς τους έργοις όξύτερον έδειξαν τον έγγεγυμνασμένον, ή τούς
- Αν - Α. Λ ν -- ν
ταύτης τής δυνάμεως κατά φύσιν μετεσχηκότας. Δι' ό φρόνησιν άσκειν προσήκει διά
βίου.
ίO Ο. * Αύτη
υτη δε ανίνεται μελέτη
σε παραγίνεται μελέτη μεν έξ
με και μνημη πραξεων βυτέ
πρεσβυτέρων, ομιλία δε
ομιλια σε - -
- Λ Σ - 3 - - ν. -
και συνουσία τών περιόντων ανδρών φρονίμων, και εμπειρία δε τών κατά τον βίον πρα
ν - - Α" ν - - - ν Α - - αν
κτέων. Πράξις γάρ μιμήσει και βουλή και διαχειρήσει κράτος συλλαβούσα, τής άνωθεν
α - Α ν
βοπής ούκ άντιπραττούσης, εις συμφέρον τέλος αποβαίνει.

λ. Μηδετών περί το σώμα δε ήθών και σχημάτων και κινήσεων ώς ευτελών ύπερό
ρα, και γάρ και ή έναύτους άριστη τάξις και κατάστασις ούκ έλάχιστον μέρος φρονή
σεως έδοξεν είναι και τών ανθρώπων όσοι μή συνιδείν εισιν έκ τούβάστου δεινοί τήν
έν τη ψυχή δύναμιν και το κάλλος, ούτοι τους έξωθεν θεάμασι ξεναγούμενοι, και τών
αν Α αν ν ν ν ν » - α - Α αν ν ν εν α ν » ν ν
σθαι δίκαιον, ούτω και διά Θεόν τούς αυτού ιερείς τιμάν όσιόν τί έστι και ώσπερ ή εις αυτούς τιμή
" έπι τόν Θεόν άναβαίνει, ούτω καί ή εις αυτούς άτιμία πολλώ πλέον τόν Θεόν παροργί
“ζει.” (κεφ. Γ΄)
* “Tά περί τούς Θεούς ποίει μεν, ώς οι πρόγονοι κατέδειξαν ήγού δε τούτο είναι θύμα κάλ
“λιστον, και θεραπείαν μεγίστην, έάν ώς βέλτιστον και δικαιότατον σεαυτόν παρέχης.” (Ισ. π.
Νικ. $ στ")
Ο α Λ ν » - ν ν ν ν ν ν ν -- ν ν - Λ ν ν
και η
* “Πάντωνμέν έπιμελού τών περί τόν βίον, μάλιστα δε τήν σεαυτού φρόνησιν
η - » ', -
άσκει μέγιστον γάρ έν
ν ν Λ ν -- α » - ν ν
έλαχίστωνούς άγαθός έν άνθρώπου σώματι.” (ό αυτός πρός Δημόν. § δ)
κα
* Τούτους ένταϊς Βασιλείου παραινέσεσιν ιατρούς ψυχών
- α 4-.
ίδους άν αποκαλουμένους. “Ιατρούς ψυ
-- αν » - ΣΥ ν ν ν ν Α ν » - ν
χών όμίλει συνεχώς, να ευεκτεΐν έχης κατά την ψυχήν μάθους γάρ άν παρ' αυτών, τίνων χρή πραγ
ν Α - Φ ν Α ν η ν
“μάτων ορέγεσθαι, και τίνων απέχεσθαι, και τίσι πών άνθρώπων συναναστρέφεσθαι, τίνας δε άποστρέ
“φεσθαι, και πώς τον σόν βίον οικονομήσεις, να μή συχνούς τους νοσήμασι περιπέσης εΐ γάρ ταύτην
“τρίψεις την όδόν, τoύ τής αρετής άκριβούς όρου γνησίως έφικέσθαι δυνηθήση” (κεφ. ζ΄) και αύθις
“έν κεφαλαίω ιέ. “Μη μόνον ούν αυτός σπουδάσης την φρόνησιν σύνοίκον έχειν, άλλά και τον ταύ
α
“ την κατεκτημένου αιδού, και τίμα συναναστρέφου αυτώ και έν ήμέρα και έννυκτί εκείνος γάρ σε δύ
“ναται μόνος ώφελήσαι τα μέγιστα εις ψυχήν και & πολλάκις αμήχανά σοι δοκούσι πραχθήναι έν
“ περιστάσει, ταύτα δι' αυτού βαδίως συν Θεώ κατορθώσεις ή γάρ φρόνιμον είναι σε δε, ή φρονίμοις
“ συνέπεσθαι, εν οις άληθώς, ώς έπι θρόνου, Θεός άναπαύεται. - Και ταύτα κατ’ Ισοκράτην Νικοκλεί
παραινούνται “Ως και τής παιδεύσεως και τής επιμελείας, δυναμένης την ήμετέραν φύσιν ευεργετείν,
α
“ ούτω διάκεισο την γνώμην και τών τε παρόντων τους φρονιμωτάτους πλησίαζε, και τών άπόντων ούς
“άν δύνη μεταπέμπου και μήτε τών ποιητών τών ευδοκιμούντων, μήτε τών σοφιστών μηδενός οίου δεν
κα
άπείρως έχειν.” (π. Νικ. § δ). Και περί εμπειρίας δε τών κατά τον βίον πρακτέων ό αυτός (έν$ ί)
τάδε παραινεί “Ό,τι άν άκριβώς ειδέναι βούλη, ών έπίστασθαι προσήκει τους βασιλέας, εμπειρία
"μέτιθι και φιλοσοφία, το μεν γαρ φιλοσοφείν τάς όδούς σου δείξει, το δ’ έπ’ αυτών των έργων γυμνάζε
“σθαι δύνασθαι σε χρήσθαι τοις πράγμασι ποιήσει.”
5 - - Σ) - - - Α Α" 1 ν - - - Α. - -
αδήλων έραστα και έπαινέτα καθίστανται. * Διά τούτο δει και προσώπου διαθέσει, και
Λ -- - - - - - Α - - - Α - » - --
κόμης ασκήσει, και περιβολή έσθητος, κόσμιον όράσθαι και σεμνόν, μήτε εις το βλακώδες
- Λ, Σ Α Α. ν Αν - Α ν - -- Αν Α
και περίεργον έκφερόμενον, μήτε πάλιν πέρα του μετρίου πρός τό ήμελημένον καθελκό
ν ν ν Α -- ν
μενον εκάτερον γάρ άπρεπές και ευκαταφρόνητον, και αρχικής πολιτείας αλλότριον,
Και βαδίσματος
ισματος δε πρέπει
πρεπ τώ άρχοντι
ρX ευταξία, Ο μηήτε εις
ς το θηλυπρεπές
η ρ Ω και έκλυτον
» -- - - ν - Α Α" Α
άσχημονούντα την κίνησιν, μήτε μήνες το άθρόον και τεταραγμένον και ανώμαλον ταύτην - Αν
έκνεωτερίζοντες και όλως, πάσα κίνησις τάξει κοσμείσθω.

Αν - -- - ν Αν Σ - - ν ν ν -
λά. Δεί δε και το έν λόγος τάχος ευλαβείσθαι ταχυλογία γάρ ένμέν αγωνιστικας
- 9 Λ -- ν ν Α. ν ν Σ) Λ
διαλέξεση και άμιλλας ουκ ευκαταφρόνητον ίσως, ουδε αγενές, ένδημηγορία δε ανόητον
- ο Α' , Β' ν Αν - ν -- - - - Σ) ν -
και επισφαλές έν δε προστάγμασι, και μάλιστα τους πολιτικούς και κοινούς, ευτελές και
2 Σ Αν » - Α Σ) ν "Α Α - Α -
ΤΟΥΤΕΣ ΟΙν. Εντελέστερον δ' ειπείν, ταχύτης έν πράξει και λόγος και κινήμασι, σύν
-- Α. - - - α - Φ Λ - αν ο - Α" - --
ευταξία, θείον μέν τινα και υπερφυή αποφαίνει τον έχοντα σπάνιον δέ, και συνελθεΐν
αν - Α" -- - - και ν - - Σ Λ Λ - ν -
άμα πάντα χαλεπώτατον, το δε έντούτοις σύμμετρον σύν ευταξία σεμνόν τε και άξιά
- - ν ν Σ Α 3 - -- -- ν - Σν
γαστον, και μεστών όγκου συν ευλαβεία, ποθενών όράσθαι παρασκευάζει, και άρχειν
ν - -- Α ν - ν
έπιτηδειότερον,
ξί-
είπερ και έντους άριστος έστίδ τι θτώ πλήθει έρασμιώτερον.
λ » - έλ
Ταχύτης
λλ
δε - ν ν - 4 και ν' - α
συν άταξία έμπληκτον και μανικόν, και παραδιoρθούν - ενίοτε μεγάλα, και σφάλλον ώς
ν - Α α ν "Α » Α Α -- - 2 - - ν Αν
τα πολλά παραπλήσια. Η δε σύν άταξία βραδύτης νωθρόν και ήλθον, και σφάλλον
ν -- Αν -- ν ν -- ν Α - ν ν
μέν ενίοτε και μεγάλα, κατορθούν δε ελάχιστα, και ταύτα λίαν ταπεινά, και πρός τάς
ν - Α Λ Α"
λοιπάς εκείνου πράξεις μόνον παραμετρούμενα κατορθώματα,

- - Αν Α. ν» -- - - ν -
Σν
λβ. Το πρός γέλωτας διαθρύπτεσθαι μετά του άσχημονείν την μορφήν και του
» - » Α ν » Αν 5
ήθους έστιν έξυβρίζειν την ευστάθειαν.
Α. ν » - Α - Αν - 1. ν "Α - ν Α - -
λγ. Αισχρορρημοσύνης δε πάσης και ακοή και γλώσσα καθαρευέτω.

Σ Α αν - "Α Α - φ Λ άλ Αν ν » »
Αμέν6 γάρ
Α. αν
τις ακούων ήδεται, ταύτα και λέγειν ούκ αισχύνεται, ά δέ τις λέγων ούκ αισχύνεται, " ότι
- - » » ν Αν Α » - γ και αν Αν Α
και πράττειν ούκ αισχυνθήσεται, μεγάλην παρέσχεν απόδειξιν. " Διόλου δέ, γλώσσης
* “ Από δράσεως έπιγνωσθήσεται άνήρ, και από άπαντήσεως προσώπου έπιγνωσθήσεται νοήμων
“Στολισμός άνδρός και γέλως οδόντων και βήματα άνθρώπου άναγγέλλει τα περί αυτού.” (Σοφ. Ίησ.
τού Σιράχ, ΙΘ΄, 29) --
* “Εάνίδης άνδρα ταχύν έν λόγοις, γίνωσκε ότι έλπίδα έχει μάλλον ό άφρων αυτού. “ (Παροιμ. Σο
λομ, ΚΘ', 20) παρά δε Σιράχ– Μη γίνου ταχύς έν γλώσση σου, και νωθρός και παρεμένος έντους
έργοις σου. “ (Δ΄, 29)
* Ημ. διόρθ. άντι-και σύν ευλαβεία-παρά Μοντακ. και τους άλλους. Περιττός δε ό σύνδεσμος έστι
γάρ προσδιορισμός τού ουσιαστ. “όγκου” – όγκου ευλαβούς ούτω λέγει ευθύς παρακατιών-ταχύτης
σύνιάταξία=ταχύτης άτακτος και-βραδύτης σύν άταξία=βραδύτης άτακτος,
* Παραδιoρθούν=κακώς διορθούν,
* * Μήτε γέλωτα προπετή στέργε, μήτε λόγον μετά θράσους αποδέχουν το μέν γάρ άνόητον, το δέμα
νικόν.” (Ισ. π. Δημ. δ)
"Όλη αύτη ή αναφορ, πρότασις ελλείπει παρά Μιγνίω, αβλεψία πάντως τυπογραφική,
σε
" Εν δε τας Βασιλείου παραινέσεσι (κεφ. ιστ), “Καιά πάλιν πράττειν αισχύνη, ταύτα λέγειν μη
άναισχύντει, μηδέ ά λέγειν αισχύνη, ταύτα πράττειν διαλογίζου. * Αμφότερα δε κατά το Ισοκράτειον
29 -
φυλάσσου παρολισθήσαι" βήματα γάρ βραχυτάτω πολλάκις ύποσφαλείσα, μεγάλην

ήνεγκε ζημίαν, αυτούς τους περί το ζήν έσχάτους αναββίψασα κύβους."
ΣΥ ν - - ν Α Φ Α" - ν ν -- Φ Α"
λδ. Έχε τα ώτα τους μεν άδικουμένους ήνεωγμένα, προς δε τας των αδικούντων Φ Α 3
έπαγωγάς και πιθανολογίας αποκεκλεισμένα,

λέ, Χείλη δε κατήγορα και συκοφαντίας, αποστρέφουν πολλάκις γάρ παίδας κατά
πατέρων, και πατέρας έξέμηνε κατά παίδων, και βίον έσχισε συζυγίας, και συγγενείς
επανέστησε κατ' αλλήλων και τί λέγω, πόλεις όλας και οικίας ανέτρεψε μία φωνή
συκοφάντου. *
“A ποιείν αισχρόν, ταύτα νόμιζε μηδε λέγειν είναι καλόν” (π.Δημ. δ). Λέγει δε και Βασίλειος όμέ
γας έντή προς τους νέους παραινέσει ($ δ) “Η προς τους φαύλους τών λόγων συνήθεια όδός τίς έστιν
“έπι τά πράγματα. Διόδή πάση φυλακή την ψυχήν τηρητέον, μή διά τής τών λόγων ήδονής παραδε
“ξάμενοί τι λάθωμεν τών χειρόνων, ώσπερ οι τά δηλητήρια μετά του μέλιτος προσιέμενοι.”
α
" Κατά δε Σιράχ, “Ολίσθημα από εδάφους μάλλον ή από γλώσσης ούτω πτώσις κακών
δην ήξει” Α -
κατά
σπουδήν ήξει” (Κ, 18).
* "Όμοιον τούτο τώ τού Αισχύλου έν Προμηθεϊ (327),
Συ δ' ήσύχαζε, μηδάγαν λαβροστόμει
"Η ουκ οίσθ’ άκριβώς, ών περισώφρων, ότι
Γλώσση ματαία ζημία προσγίνεται;
Και Ευριπίδης δε έν Βάκχας (380) ταύτά δογματίζει λέγων
Αχαλίνων στομάτων,
Aνόμου τ' άφροσύνας
Το τέλος δυστυχία,
Αμφότεροι δε τό"Ησιόδειον εκείνο παρώδησαν (Έργ. κ. ”Ημ. 664),
Γλώσσης το θησαυρός έν άνθρώποισιν άριστος
φειδωλής πλειστη δε χάρις κατά μέτρον ιούσης,
α
* Ομοιον τούτο τώ τού Λουκιανού έντώ “περί τούμή βαδίως πιστεύειν τή διαβολή” ($ 31). * Χρή
Α - - φ Α - 2 - ν ν
“τοίνυν άποφράττειν τά ώτα, και μή άνέδην αύτά άναπεταννύειν τους πάθει προειλημμένους . . . και γάρ
α - - ν ν ν - φ ν ν ν » -
“άν είη γελοίον τής μένοικίας θυρωρούς καθιστάνα, τα ώτα δε και την διάνοιαν άνεωγμένα εάν. * Διά
Λ ν ν » ν ν - η Α - τα Σ εν ν ν - η -
μακροτέρωνίδδε τό αυτό εν ταις "Ο

και ο α ν
Βασιλ. παραιν (κεφ.έλθ
μδ) άδ
ν
έκφέρεται
θ
“Ούχ ίδούτως άμαρτάνει ό άδικών,
Α «η ν - - ν - ν ν
ο
ώς ό την άδικίαν
ν. δώςπαραχωρών.
-
"Οτανάδικείν
τους βουλομένοις ούν σοιόπροσέλθη άδικηθείς,
γάρ ήδικημένος μή μόνω
έπι σοί ύπερίδης
τάς αυτού τηνσαλεύ
ελπίδας συντριβήν, ν
να μη χωραν δως τους βουλομενους ν' ο γαρ ηοικημενος μονω ς σαλευει, και
- ν ν ν ν ν -
“ σε τής αδικίας έκδικητήν προβαλλόμενος τον ήδικηκότα άμύνεται. Πάντως δε χρεών παρά σού τον
κε
τα
προσελθόντα δικαιωθήναι, έπει δίκαιον την άδικίαν ανασταλήναι. Είδε αυτός την άδικίαν παραχω
- - ν ν -
ρήσας τώ άδικούντι, τον ήδικημένον ύπερίδης, και δυνάμενος μόνος τον ήδικηκότα άμύνεσθαι, τής δίκης
- - - - ν ν
“μηδένα
" έκδί
ποιήσης λόγον, πού ό δείλαος εκείνος έτι καταφυγείν ελπίσει,
ά Θεού, ός και σε τής άμελείας ά
» ν.
παρά τίνος άπολήψεται την
άς δίκας: Δικαίωσονούν τον ήδικημέ ν
εκδικησιν, ει μη παρα Θεου, ος και σε της αμέλειας απαιτησει τας ς ; ονουν τον ηοικημε
σα δ - ν 9 δ ν. δό ν - » η ν ν η φ - - - ν δ - δ ν. - -
νον, και άμύνου τον ήδικηκότα, να μη δι’ών παροράς δόξης και αυτός τους αδικούσε συναδικείν, και άλ
“λοτρίων άμαρτημάτων σεαυτόν υπεύθυνον καταστήσης.”
* Ενδέτας Βασιλ. παραιν (κεφ. νέ), “Ακοήν ματαίαν μή παραδέχου, μηδέ τους συκοφαντούντας
“ έναγκαλίζου, μηδέ φαύλος άνθρώποις εκή πίστευε κ.τ.λ.” Αμφότερα δε κατά το τού Σιράχ (ΚΗ",
13), “Ψίθυρον και δίγλωσσον καταράσασθε πολλούς γάρ ειρηνεύοντας απώλεσεν. Γλώσσα τρίτη
“ πολλούς έσάλευσε, και διέστησεν αυτούς άπό έθνους εις έθνος, και πόλεις όχυράς καθείλε, και οικίας
"μεγιστάνων κατέστρεψε. Γλώσσα τρίτη γυναίκας άνδρείας εξέβαλε, και έστέρησεν αυτός τών πόνων
Α ν ν 9 Ι Α. Α. Αν Α. --
άλ
λστ. Mή ταχύς ήσθα" ζευγνύειν
λ
εις φιλίαν συζεύξαςλήδέ, παντί τρόπω τον δεσμών
Λ 2 εν δ - Α. » - - - ν ν - ν
άλυτον συντήρει, " άπαν τού πλησίον άνέχων το βάρος, πλήν ει μήπω ψυχής κίνδυνον
Σ Α- α - - - Α - ν αν ν ν ν -
επάγει. Αι γάρ πρός τούς φίλους διαστάσεις την όλην προαίρεσιν έκφαυλίζουσι τών
-- αν - -- - α Α. - » ν - - 1) Α ν - - Α α ν
άνθρώπων και ού, τον ύπαίτιον μόνον, αλλά και τον άναίτιον εις τήν αύτήν ύπόνοιαν
-- ν Λ ν Α - -λ Α ο ν. ν Αν -- Σν
κατασπώσιν. Εκείνος δε3 κέχρησο φίλοις, οι πρός ετέρους κατά πάντα καιρόν άδολον
ν Α ν -- ν Α Λ
διεσώσαντο την φιλίαν,” και μήτε εύπραγούσι βασκανίας επέβαλον όφθαλμόν, μήτε Αν ν -- ν Α ν Αν
ήμέλησαν δυσπραγούντων. Πολλοί γάρ κακώς μεν πράττουσιν έπεκούρησάν τε και

-- - ς ν ν α - » ν - Σ Α
συνήργησαν τους φίλους, εϋ δε φερομένων, όραν ούκ ήνεγκαν την ευημερίαν και ούς ούκ Α Α ν Αν - Α. 4 --
ήλεγξε καιρός συμπαθείας, τούτους έφώρασε το πάθος του φθόνου. * Κτώ τοίνυν φίλους,
ν - Α" » - "Α 3 - ν ν - Λ, α ν ν Α -
μή
ήθ
τούς φαύλους,
λ -5
αλλά
δ
τους άριστουςδ εκγάρ τών φιλουμένων ώς τα πολλά
-- λ
κρίνεται
-
τα
θ κ. - ν - Α - 6 ν. - - ν
ήθη τών φίλων και διά μέντών σπουδαίων βαστον “άντις, και παρασφαλείς, επαναχθείη
“αυτών κ.τ.λ. * Λέγει δε και ό Λουκιαν. (ένθ. άνωτ. § 2) ““Υφ’ ών (συκοφαντών) ήδη και οίκοι άνά
“στατοι γεγόνασι, και πόλεις άρδην άπολώλασι, πατέρες τε κατά παίδων έξεμάνησαν, και άδελφοί
"κατά τών ομογενών, και παίδες κατά τών γευναμένων, και έραστα κατά τών έρωμένων πολλαι δε και
" φιλίαι συνεκόπησαν, και οίκοι συνεχύθησαν υπό τής κατά τις διαβολάς πιθανότητος, κτλ.”
" Συνήθης τους μεταγενεστέρους σχηματισμός αντί τού-ίσθι, ή έσο-Ούτω και ένταϊς Βασιλ. πα
ραν. (κεφ. κή) λέγεται “Mή ήσθα φιλαίτιος έντους ύπό χείρα” και ότών Αμφιλοχίων πρόλογος έν
τουςδε τελευτά “Σύδέμή μόνον άγαθος ήσθα ζητεΐν και λαβείν, αλλά και της δωρεάς απολαύεινόφθεί
ης μου σπουδαιότερος. *
--
Ο αν Λ ν - ν Α - ν α ν ν » ν Λ
Βραδέως μέν γίγνου φίλος, γενόμενος δέ, πειρώ διαμένειν. Ομοίως γάρ αισχρόν μηδένα φιλον ν γν η Λ
"έχειν, και πολλούς εταίρους μεταλλάττειν.” (Ισ. π. Δημ. δ)

* Εν δε τας Βασιλ. παραιν. (κεφ. κγ) “Εκείνους κτήσαι φίλους, και θεράποντας οικειοτατους,
“ οίτινες άγαθοι και προς έτερους φίλους, ή δεσπότας, προγεγονότες τυγχάνουσι ά γάρ έν έκείνους ερ
- - ν
“γάσαντο, ταύτα και εις σε ποιήσαι ού κατοκινήσουσιν.” Αμφότερα δέκατά τό "Ισοκράτειον “Μηδένα
“φίλον ποιού, πριν άν εξετάσης πώς κέχρηται τους πρότερον φίλοις έλπιζε γάρ αυτόν και περί σε
- ν
“γενήσεσθαι τοιούτον, οιος και περί έκείνους γέγονεν.” (π. Δημ. δ)
* “Αποδέχoυ τών εταίρων μή μόνον τους επί τους κακούς δυσχεραίνοντας, αλλά και τούς έπι τους
“άγαθούς μή φθονούντας, πολλοί γάρ άτυχούσι μεν τους φίλους συνάχθονται, καλώς δε πράττουσι
“φθονούσιν" (Ισ. π. Δημ. δ). Ο δε θείος Σωκράτης μόνους έλεγε φθονερούς είναι τούς έπι ταις τών
Φ ν ν Α κα ν ν - αν ν ν ν ν ν » - ν
φίλων εύπραξίας άνωμένους “Φθόνον δε σκοπών, ότι είη, λύπην μέν τινα έξεύρισκεν αυτόν όντα,
“ούτε μέντοι την έπι φίλων άτυχίας, ούτε την έπ' έχθρών ευτυχίας γιγνομένην άλλά μόνους έφη
“φθονεν τους έπι ταις τών φίλων εύπραξίας άνωμένους. Θαυμαζόντων δέ τινων, ει τις φιλών τινα
“έπι τή ευπραξία αυτού λυπούτο, υπεμίμνησκεν, ότι πολλοί ούτω πρός τινας έχουσιν, ώστε κακώς μεν
“πράττοντας μή δύνασθαι περιοράν, αλλά βοηθών ατύχουσα επιχο των δε λιπείσαι Τούτο δι
ν ν Ιν ν » ν - ν - ν ν ν -- - -
ν ν - ν ν ν » γ ν
“φρονίμωμεν άνδρι ουκ άν συμβήνα, τούς ήλιθίους δεδή πάσχειν αυτό” (Ξεν. Απομν. Γ. οι 8) Κατά
- - ν - ν α ν - α ν ν ν Α ν --
ταύτα δε και Πλάτων (έν"Οροις) τοιούτον δίδωσι τού φθόνου όρισμόν “Φθόνος λύπη έπι φίλων άγαθους,
ή ούσιν, ή γεγενημένους”
ο “Εν δε τας Βασιλ. παραιν. (κεφ. νέ– Μεθών άναστρέφεσθαι ποθείς, και οις πιστεύειν φιλονει
"κες, και σύ τούς αυτών τρόπους ευλόγως κεκτήσθαι δόξεις.” Αμφότερα δε κατά το Ισοκράτειον
" Ακριβείς ποιού τάς δοκιμασίας τών συνόντων, ειδώς, ότι πάντες οι μήσοι πλησιάζοντες όμοιόνσε τους -
χρωμένους είναι νομιούσιν" (π. Νικ. $ ή) ο
6 ν ν ν ν θ αν Λ, η ν ΚΑ - - - ν ο - - - -
Είποι μεν αν τις ισως, οτι κανονικωτερον εγεγραπτο αν συγκριτικως-ραον-η υπερσετ. ραστα, ως και
- - ν - α ν - ν -
οι φαύλοι δε και την προσούσαν λυμαίνονται καλοκαγαθίαν. Και οι μεν και το λειπον
» » - - - -- ν Α - ν Α - α - - ν -
εις αρετήν δι' εαυτών επιτειχίζοντες, ανελλιπές φαίνεσθαι ποιούσιν ή δε πρός τούς φαύ Α -- ν » - ν ν ν ν
λους επιμιξία και όπερ έστιν υπόλοιπον αρετής, νόθον αποφαίνει. Mή ζήτει δε παρά
η -- ν - - ν - ν Σ Α.
φίλων ακούειν τα ήδέα, αλλά τά άληθή μάλλον. Eι γάρ έχθρους μεν ούδ' άληθεύουσι ν - -- ν - - - αν - - - Σ - ν
πιστευτέον, φίλοις δε διέφθορετά τής αληθείας, και το ήδύ λέγειν ζητούσε κάκείνοι, πόθεν
- - -- ν α - » Α Σν - - α - - -- Σ) » - » -
ήμύν άλλαχόθεν ή τής αληθείας έσοιτο γνώσης, και ή επιστροφή τών ούκ ευαγώς ενίοτε
- α - Α -- - 1 » Α. ν α - Α ν -
παρ' ήμών λεγομένων ή πραττομένων; * Δί ο μέγιστον ηγού φίλους κολάκων διαφέρειν.

ν ν ν ν Α -- - - Υ ν α - -- ν
Οι μέν γάρ κατά πρόσωπον έπαινούντες, σέτε τών, ώς εικός, άμαρτανομένων συναίσθησιν
- - - - ν Σν - -- - ν
λαβείν ουκ έωσε, και μείζω ταύτα προς τους άλλους τας διαβολας αποτελούσαν οι δε
- ν - ν ν ν Αν - - ν - -- Σν -
και σε τω διά φιλίας έλέγχω συνιδείν το παρανομηθέν μάλλον δυναμούσι, κάν τι δέη
- ν - - - » -- εν
πρός τούς έξω λέγειν, άντε κατηγορίας απολογίαν τού πραχθέντος εκμηχανώνται. Όσον
- ν - - Σ) - Α - - -
ούν τού έπι κακίαν προκόπτειν το αρετήν άσκειν διενήνοχε, και τού διαβάλλεσθαι έντους
» - - ν - - - - - - ν Σν ν ν
αρχομένοις το τάς διαβολάς διαλύειν, τοσούτον δει παρά σοί τούς εύνους πλέον έχειν
- Α Σ
τών κολάκων.
λ ν Το » » - - Α ν ν - » - » ν - - λ -- Α δε ν
ζ". Tών απορρήτων άμεν τήν σην αρετήν αυξάνει, κοινώνει τους φίλοις ά δε την
Α ν ν - - - - - ν » Α 3 - ν ν
γνώμην φαυλίζει, μητ’ αυτός μετέρχου, μήτε τους φίλους ανατίθει.

-
Αριστον μεν γαρ Λ, ν Λ “ς ν ν -- Λ -
τούτο και χωρίς αιτίας έτέρας πλήν γειδή και εις κόρον, οΐα πολλά τα ανθρώπινα, τού - -- - - ν - - - ν -
φίλτρου τραπέντος, μάλλον τής παραινέσεως το χρήσιμον καθοράτα. Το μεν γαρ φαύ
- Α Α "Α ν - ν - - "Α
λοντών κρυφίων τότε μάλιστα τούς λογισμούς τού συνεγνωκότος ύποτρέχον και διακυ
- - Α - Σν -- Αν ν ιν - - » -
μαίνον, θαττόν τε και σύν ουδενί όκνω τής αγάπης αποστήσει, και προς επιστροφήν
» - - η Α' - ν - αν ν » ν - - - »
ιδείν ουκ εάσει σοί τε διαβολήν βαρείαν, έκφορον γεγονός, έπoίσει, και προς τον έξει
- - Α "Α - - ν ν - - - ν
πόντα χαλεπώτερον διαθήσει. Το δε χρηστόν τόν τε συνεγνωκότα βαγήνα τής φιλίας

» ν 4 - ν - - - Σν -- - -
επικατασχήσει," δεσμω κρατίστω, τη αρετή βιαζόμενον, και εις έπαινον τής σής σπουδαί
έν τή Γ' επιστολή “βάστα το συμβάν άνεσώσατο” άλλ’ εγώ και άλλαχού (επιστ. ΛΑ) τή τοιαύτη
συντυχών ανωμαλία, ού μεταβλητέαν είναι την γραφήν ένόμισα.
* Ουδεμιάς, ομα, χρήζει το χωρίον διορθώσεως, ώς Μοντακ. ύπέλαβεν, ούτωσε διορθούν παραινών
“πόθεν ήμύν ή τής άληθείας έσεται γνώσης, και ή επιστροφή, ή τών ούκ ευαγώς ενίοτε παρ' ήμών λεγο
μένων ή πραττομένων αποστροφή;” περιττή γάρ πάντως ή προσθήκη τού συνδ. ή, και ή τού όνόματος
“ άποστροφή” ώς καθαράς ούσης τής έννοίας και πλήρους “πόθεν έσοιτο ήμνή γνώσις τής αληθείας,
και ή μετάνοια των κακώς ενίοτε παρ’ ήμών λεγομένων ή πραττομένων;” ουδε την Eύκτ. “έσοιτο” εις
Οριστ. μεταβλητέον-έσεται ποιητικός γάρ ό σχηματισμός ούτος τους δε πεζογρ. συνήθης ό–έσται.
κα
* Τούτο ένταϊς Βασιλ. παραιν. (κεφ. μή) ούτως έκφέρεται “Επαίνει τών συνόντων μή τούς άπαντα
τά πραττόμενά σοι έπαινούντας, αλλά τους τους εσφαλμένους μάλλον επιτιμώντας τούτους γαρ εγώ
“ εύνουστέρους και σωφρονεστέρους οίδα τών άλλων και γάρ τού ψεύδους ή αλήθεια προτιμητέα κτλ.”
Παρά δε Ισοκρ. (π. Δημ. δ) “Μίσει τους κολακεύοντας, ώσπερ τούς εξαπατώντας άμφότεροι γάρ
“πιστευθέντες τούς πιστεύοντας αδικούσιν.” Και πρός Νικοκλ. ($ ή) “Διόρα και τους τέχνη κολακεύ
“οντας, και τούς μετ’ εύνοίας θεραπεύοντας, να μη πλέον οι πονηροί τών χρηστών έχωσιν.”
* “Περί τών άπορρήτων μηδενι λέγε, πλήν έάν όμοίως συμφέρη τάς πράξεις σιωπάσθαι σοί τε τώ
λέγοντι κάκείνους τους άκούουσιν” (Ισοκρ. π. Δημ. δ)
ν -
* Παρά Μοντακ. και τους άλλους–επικατασχέσει.

- Α ν - αν - - --
ας γνώμης έπι νούν ερχόμενον διαναστήσει, και σε δήλον ότι ταύτα συνορώντα ούκ άη
-- - - - α ν - - - ν -
δώς άναλαβείν,» είτε παρηνέχθης,
ηνεχσης, τήν
τη τε προς αυτόν όμιλίαν και την έντω πόθω σχέσιν έ.
-- ς ν ν - ν ν -- ν - ν ν -- ν » - - ν
αναπείσει. Αει μεν ουν φίλους ευλόγει, μάλιστα δε τούς απόντας επί των παρόντων
εν ν - - -- Α Α Ι » - Αν - - -- - ν
ούτω γεγάρ και το τής κολακείας διαφύγος, ούδ ίχνος αυτής έν σου φαίνεσθαι παρα
- -- - Α - - -- - -
σκευάζων, και τους φίλους έση πράττων κεχαρισμένα, τοιούτον σεαυτόν είναι τοις παρούσι
Α -- - -- ν Λ, 2
πιστώσας, οιος αυτούς περί των απόντων έγνώσθης,
- - - ν 3 - ν - - ν
λή. Ούτω δε σεαυτόν φιλία περιφράξας, έση τους μεν εις ετέρους και εις τα κοινά
- -- ν. - ν ν 4 - ν
πλημμελούσαν απαραίτητος, τους δε εις σε άμαρτάνουσι συμπαθέστατος. * Διά μέν γάρ

-- ν ν Λ ν ν α ν - - » ν » , ν -
έκείνου εύνομία έσται τη πολιτεία, και ή σή περί τούς άρχομένους έπίδηλος σπουδή και
Α" - ν ν - - -- - ν- ο ν α ν - 1
κηδεμονία, διά δέ τούτου το φιλάνθρωπον τής γνώμης και ό βασίλειος ώς αληθώς ανακη
- Λ α -- Σ) - - Λ
ρύττεται τρόπος. Οι μεν γάρ τύραννοι τα κοινά τών άδικημάτων και τά εις αλλήλους
Α -- - ν ν - - » -
πολλάκις ύπερορώσι, πικρώς δε τά εις εαυτούς εξετάζουσι βασιλέως δέ έστι και Αρχής
» Α. ν ν ν ν - - ν Α. ν ν » ν - ν ν ν
έννομωτάτης έργον, τά μένεις έαυτόν φιλανθρώπως φέρειν, τά δε εις κοινά και εις άλλή
λους δικαίως εύθετεΐν και διεξάγειν.
αν -- - - - ν ν
ν
λθ. "Ωσπερ πολλών επαίνων άξιος ό μεγάλην εξουσίαν τού άδικεΐν λαβών και τα
- αν -- α ν ν α - -- - -- » ν - ν
δίκαια
έλλόπράττων, ούτω πολλών υπεύθυνος
ν Α δ ψόγων ό μηδενός ένδεής τών άναγκαίων έλ
ν
και εις - Σ) Α - ν - - ν ν -
τα αλλοτρια τας χείρας εκτείνων

- - - α ν ν
νδρι μεν γαρ πενομένω πρόφασις, ει και παράλογος, Σν Α --
τού άδικεΐν ή πενία ανήρ δε δυναστείαν έχων, και απορίαν ουκ έχων, άναπολόγητον έχει
- ν - --
τήν από τού άδικεΐν άμαρτίαν."
" "Ωφειλε μεν μετά τού δυνητικού άν εξενεγκεϊν την Εύκτικήν, ώς καθαρώς δυνητικού όντος τού λόγου
αλλά σύνηθες Φωτίω τόν τοιούτον λόγον δι' απλής έκφέρειν Eύκτικής. Ούτω και μικρών έμπροσθεν
($λστ) είπε “πόθεν ήμύν άλλαχόθεν ή της αληθείας έσοιτο γνώσις;” όπερ Μοντακ. διορθούν παρήνει
“έσεται” (Ίδε τα εκεί μοι σεσημειωμένα).
* Εν δε τας Βασιλ. παραιν (κεφ.κστ). * Αλλά και ούς ήδη κέκτησα φίλους, ει βούλεί πλέον
“εφέλκεσθαι, επαίνει απόντας επί των παρόντων και γάρ ούτω δόξείας άν έπαινείν και τους παρόντας
“έπι των απόντων.” Αμφότερα δε κατά το Ισοκράτειον “Tών απόντων φίλων μέμνησο προς τους
“παρόντας, να δοκής μηδέ τούτων απόντων ολιγωρείν” (π.Δημ. § δ)
* Ίσως έγέγραπτο κατά Προστακτι–έσο.
- ν ν -
τα
* Ωραιοτάτη
Θ
και ϊλ
ν
ή ταύτη παράλληλος του Βασιλείου παραίνεσις
ν ν "--
(κεφ.δ ιδ) “Ίλεωνθ έχειν
ν
βούλεί
αλλά - ν ν - ν -λ ν ν 1 --
περί σέ τόν Θεόν; ίλεως γενού περί τούς υπηκόους και αυτός κάν γάρ δεσπότης έκρίθης, αλλά και - ν ν -
“σύνδoυλος υπάρχεις ένα γάρ δεσπότην τών όλων και μόνον κεκτήμεθα πάντες άνθρωποι, και πηλός
- - ν ν -
“ ήμών του γένους εις υπάρχει προπάτωρ, κάν κατ' άλλήλων οι χόες φυσώμεθα. Μέμνησο τοίνυν ο
- - - -- - ν
“ύψηλος χούς σεαυτού, και εύ ίσθι, ώς, όπου διανύψωθής από γής, πάντως πάλιν κατενεχθήση προς
- - - - - ν ν
“γήν, και ουδέποτε κατά χρός έπαρθήση ταπεινού. Μέμνησο τών σεαυτού σφαλμάτων προς Θεόν, και
τα , - -
έπλήση τών τού πλησίον σφαλμάτων προς σέ.”

- ν
* Ενδέτας Βασιλ. παραιν. (κεφ. κζ'), “ Χρήματα, ει μεν δικαίως συνάγεται, πολλά τόν κεκτημένου
- ν ν ν
“όνήσει, και ισχύς τή βασιλεία χρηματίσει είδε έξαδικίας και δακρύων πορίζεται, και τα δικαίως
Α ν - - --
“συνηγμένα συνεξαφανίζει, και Θεόν αντίδικον, τον τού δικαίου νομοθέτη, επισπάται, κ.τ.λ.
Α αν Αν Αν - και - Αν - - -- Σ Α
α
μ. Οσω δέ τις προέχει τη Αρχή, τοσούτω χρεωστεί πρωτεύειν και 2 τή αρετή.
ν » ν -- Α αν ν Αν » - 1) Α α ν ν - -
Ο δε τούναντίον ποιών τρία άμα και κάκιστα επιτελεί απόλλυσιν εαυτόν" τούς δρών
ν Α - 3 -- Αν - - αν - -
τας εις κακίαν παρακαλεί “βλασφημείσθαι παρασκευάζει τον Θεόν, ότι τοιούτω τηλεκαύ
» - Σ ν. 4 ν -- - ν ν Αν Αν α Αν Αν ν
την ενεχείρισεν Aρχήν.

-- Σ) - και -
Διά τούτο παντι μέν ανθρώπω φευκτέον ή κακία, μάλιστα δε
τους έντη Αρχη.
Αν Σ), Α - α Λ ν ν Α » ν - - Σ) Α --
ν
μά Αρχε τοίνυν τών υπηκόων, μήπεποιθώς τυραννίδι, αλλά τη τών άρχομένων εύ
"Α - -- Αν Α -λ Α 5 -- ν
νοία. Εύνοια γάρ μείζον Αρχής βάθρον και ασφαλέστερον, ή φόβος. * Τούτο δε άρε
-- - - α - ν Σ Α
τών τε κτήσης ποιεί, και οι περί το ύπήκοον πόνοι και φροντίδες. Ούτω δε αυτός τε ώς
» -- - -- --
αληθώς βασιλικώς και ήδέως βιώσεις, κάκείνος ελευθέραν έπιβουλής και συμφορών άλο
Λ ν -- - - - αν ν
γίστων την πολιτείαν συντηρήσας, αείμνηστον σαυτού κλέος τον άπαντα χρόνον κατα
λείψεις,
Α ν ν Αν Σ) Α - ν Α. - -- -- ν ν
-
μβ Νόμων τους ακριβεστάτους επαίνει και αποδέχουν και προς εκείνους βλέπων
- ο - ν - Αν -- - » Α Α - ο ν 9 Λ,
τον σεαυτού βύθμιζε βίον μή μέντοι κατά τάς εκείνων ψήφους το υπήκοον απαραιτήτους
ν ν ν ν ν -- ν -- Α - Α αν
εισπράττου τάς και τιμωρίας,

ν ο
αλλά διά τών φιλανθρωποτέρων μάλλον
Α ς
παιδαγώγει ούτω τε - ν - - α ν Λ, - ο ν
γαρ φοβερός, δι’ ών σεαυτόν ακριβολογείς, τους άμαρτάνουσιν είναι δόξες, και ανεπαχθής
-- Α.
τους υπηκόους,
Λ - 'Α - - αν » - Αν -- ν - - - φ 6
-
μγ. Δει δε έγκρατώς άρχειν, ού τω κολάζειν, άλλά το δοκεϊν κολαστικών είναι
ν. - ν - - - Α - Α - 3 - » Λ
Τούτο δε ήθος εύσταθές ποιεί και ή τών οικείων τρόπων σεμνότης και επιμέλεια όργίλων
ν - Σ) Αν κλ Α α ν αν » Α - - -
δε μάλλον ανθρώπων ή φρονίμων αι κολάσεις, οίτινες άπορία τού δημαγωγείν σωφρόνως,

3 ν. - Α" Αν φ ν - ν ν - α Α Αν ν ν ν
έπι το κολάζειν τρέπονται βαδίως. Και το μεν και ό, τυραννικώτατος πράξειεν άν, το δε
* “Ων ενθυμούμενον χρή προσέχειν τόννούν, όπως όσον περ τας τιμας τών άλλων προέχεις, τοσού
“τον και τας άρεταις αυτών διοίσεις” (Ισ. π. Νικ. § δ).
* Κατά γάρ Ευριπίδην, “ή τυραννίς πάντοθεν τοξεύεται” (παρά Στοβ).
* “Φιλεί γάρ πως άει το υπήκοον ζήλω τής τού “Αρχοντος γνώμης βιούν” έρει δε και έντους εξής
($μζ). “Ο τών άρχόντων τρόπος νόμος γίνεται τους υπό χείρα”
* “Oύ γάρ έστιν εξουσία, ει μη από Θεού αίδε ούσαι έξουσία υπό τού Θεού τεταγμένα εισίν”
(Παύλος π. Ρωμ. Γ, 1-2). Εντεύθεν μέντοι ού μόνον το τών άρχομένων δείκνυται χρέος, τό τους
άρχουσι πείθεσθαι, αλλά και το τού άρχοντος αυτού, όν, ώς έκ Θεού τους άνθρώποις δεδομένου, κοινόντε
πάσιν είναι προσήκει, και ευεργετικών και φιλάνθρωπον, οια δή πατέρα κοινόν, ώς τέκνων, τών άρχο
μένων επιμελούμενον όταν γάρμή τοιούτος ών τυγχάνη, την έαυτού καταγωγήν άτιμάζει, και βλασφη
μεσθαι παρασκευάζει τόν Θεόν, ότι τοιούτω τηλεκαύτην ενεχείρισεν άρχήν,
* Τούτο ένταϊς Βασιλ. παραιν. (κεφ.μ) ούτως έκφέρεται “Ως άγαθή λίαν σώματι βασιλικώ φυλακή
“ή παρά πών υπηκόων εύνοια συν Θεώ, και το πάντας εϋ ποιεσθαι παρ’ αυτού, και μηδένα ύφοράσθαι
“ τυραννικόν τι παθεΐν, κτλ.” Αμφότερα δε κατά το Ισοκράτειον “Φυλακήν άσφαλεστάτην ήγού τού
“ σώματος είναι τήν τετών φίλων άρετήν, και την τών πολιτών εύνοιαν, και την σαυτού φρόνησιν, κτλ.”
(π. Νικ. ζ). Έρεί δε και έντους εξής ($ρθ) “Όπλων και άνδρίας και στρατηγίας κραταιότερον και
“άσφαλέστερον νόμιζε την εύνοιαν τών άρχομένων”
ο “Αρχικός είναι βούλου μήχαλεπότητι, μηδέ τώ σφόδρα κολάζειν, αλλά τώ πάντας ήττάσθαι τής
“σής διανοίας, και νομίζειν υπέρ τής έαυτών σωτηρίας άμεινόν σε βουλεύεσθαι” (π. Νικ. ζ).
μόνος ό αρχικώτατος είπερ άρχοντος αρετή μή φθείρεν, αλλά πλειους και βελτίονας
- ν --
ποιείν τούς άρχομένους,

δ΄ ΣΥ Αν ν ν ν ν - Αν ν - 1 » -
ν
μδ. "Αρχοντος μέν τινες έφασαν αρετήν έκ μικράς μεγάλην πόλιν ποιήσαι “ εγώ
- ελ Α *Α - ν Α - - ν ν - -
δε μάλλον άν φαίην το έκ φαύλης σπουδαίαν παρασκευάσαι τού μέν γάρ και καιρών
- - - - ν - » Σν - » - - - - -
πολλάκις φορά γέγονε παρατία, το δε ουκ έστι μή ούχι παρά τού άριστα διοικούντος
- Α ν -- η φ - -- - ν -- » - Σν
γενέσθαι. Ον σύ παραξηλών, δι’ ών κατορθούς, αρετή τήν τών άρχομένων αύξεις

πολιτείαν,
ν αν - Α -λ και ν' ν ν Α. - 2 - » Α. -
»
μέ. Ωσπερ
-θ
τείχος σαθρόν,όλκάνοϊκίαςλίένδον έχη λαμπράς, και άέρων εύκρασίαν,
2 » ν ύλ
και
αν - ν αν α - - Σν -
ώνιων" άφθονίαν, όμως την πόλιν έξευτελίζει, ούτως οι περί τον άρχοντα φαύλοι και
- - Α α - - -
τόν εκείνου συνδιαβάλλουσι τρόπον οι γάρ εκείνων τής πονηρίας λαμβάνοντες πειραν
- Α ο - » - Α ν α Αν “ς 3
και τον ύπ’ αυτών δορυφορούμενον παραπλήσιον ύπολαμβάνουσιν είναι

- - Α -λ -- ν - - » - » - » -
ν
μστ. Μηδενός παρανομίαν, κάν δοκή δι' αυτής ευημερείν, έπαινέσης, έκεινόν τε
-- ν ν α Α -- - ν Α. - - ν --
γάρ μάλλον εις κακίαν ύπαλείψεις, και σεαυτόν εις παραπλησίαν πράξιν καιρόν επιζητεΐν
» - α ν - - -- και ο - Α. - ν' λ. ν
απελέγξεις. - 4
Ο γάρ προ καιρού ταύτα, δι’ ών έπαινεί, προθυμούμενος και τιμών, τί άν ού
ν - - -
ποιήσει, “ τοιούτου καιρού παραπεπτωκότος; *

Α α - ν Α Λ ν Α - ο Α - 6 ν “ς ν ν
μζ". Ο τών αρχόντων τρόπος νόμος γίνεται τους υπό χείρα Eι ούν, είτε το
- 1 Αν 7 » ν Σν - » - -- ν ν - - 8 -
πλήθος εξαμαρτάνει," εις τον άρχοντα την αιτίαν αναπέμπει, πόσον οίει σαυτόν” [δεν]
Σ) - ν -- -- Σ - -
άρετής επιμελείσθαι, και χρεωστεΐν άει έπι τους καλούς έγρηγορένα;

μή. Πάσης πράξεως βουλή προηγείσθω αι γάρ ανεπίσκεπτοι πράξεις ώς τα πολλά
* Ισοκράτην ανίττεται λέγοντας “Ομαι δή πάντας άν όμολογήσαι προσήκειν αυτούς (τους βασιλεύσι)
“πόλιν τε δυστυχούσαν παύσα, και καλώς πράττουσαν διαφυλάξα, και μεγάλην έκι μικράς ποιήσαι”
(π. Νικ. γ). Ούτω δε και Θεμιστοκλής έλεγεν, “ότι λύραν μεν άρμόσασθαι και μεταχειρίσασθαι ψαλτή
“ριον ούκ έπίσταται, πόλιν δε μικράν και άδοξον παραλαβών ένδοξον και μεγάλην άπεργάσασθαι”
(Πλουτ. Θεμιστ. § 2).
* Ημ. διόρθ. άντ–ώνείων–παρά τοις άλλοις άπασιν.
* “Ακριβείς ποιού τάς δοκιμασίας τών συνόντων, ειδώς, ότι πάντες οι μήσοι πλησιάζοντες όμοιόν σε
“ τους χρωμένους είναι νομιούσιν" (π. Νικ. ή).
* Ίσως έγέγραπτο την αρχήν–ποιήσειε,
* “Μηδενι πονηρώ πράγματι μήτε παρίστασο, μήτε συνηγόρει, δόξεις γάρ και αυτός τοιαύτα πράττειν,
“οιά περνάν τοις άλλοις πράττουσι βοηθής” (π.Δημ. δ). Λέγει δε και Λυκούργος έντώ κατά Λεωκρ.
($λέ), “Το ύπέρ τών άδικημάτων απολογείσθαι τεκμήριόν έστιν, ότι και τών πεπραγμένων οι τοιούτοι
άν μετάσχοιεν."
* Ούτως όρθώς έγραψε Μίγνιος, άντ–τους υπόχειρα–παρά Μοντακ,
* Ούτω διώρθωσα το παρά τους άλλοις κακώς, ομα, γεγραμμένον “εί τι ούν το πλήθος εξαμαρτάνει,
εις τον άρχοντα την αιτίαν άναπέμπει, πόσον οίει σαυτόν άρετής επιμελείσθαι;” κτλ. Δυνατόν δε
και διά τού ενός υποθετ. ευοδοθήναι το χωρίον, ει τις θάτερον τών βημάτων “έξαμαρτάνει” εις Μετοχήν
βούλοίτο τρέψαι “έξαμαρτάνον.” Προσέθηκα δε και το Απαρέμφατον ΔΕΙΝ έλλειπον παρά τους
άλλοις άπασιν,
* Ούτως άμεινον έγραψε Μίγνιος, ή Μοντακ –οίες αυτόν,
30
234 ΦΩΤΙΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥπ.
Ι -λ ν -
σφαλεραί" και το κατορθούμενον δικαίως άν αιτίας άλλης έργον νομισθείη μάλλον, ή

τής του πολλάκις παρασφαλέντος όρμής και περιπετείας,
αν - -- Α - - - -
μθ. "Απερ χειρες πολλών, και πολλάκις, ούκ εργάσαντο, ταύτα βουλή μία και εφά
- - Α -- ν ν Α
παξ κατεπράξατο. Δι’ δεύβουλίαν προτίμα πολυχειρίας,

ν ν » - α - Α Α -- - - - - - αν
ν. Προνοίας επίκουρος ή μετάνοια. *Α τοίνυν εκείνην διέλαθε και έκπίπτει, αύτη

- » - - - -
ταύτα έπανελομένη διορθούσθω και διασωζέτω.

ν α ν - ν -- - ν ν Αν -
νά. Ο φθόνος πάση μεν ψυχη μεγάλη νόσος, μεγίστη δε μάλιστα τους έν εξουσία
ν - - ο - Α -- - Α - Λ - -- Α. -
ανάγκη γάρ, ος συνεργούς μέλλει χρήσθαι και βίου και πόλεως πρός ευδαιμονίαν, τού
- - ν -- - ν ν - -- ν Α - » - α Α φ ν αλ --
τους δράν ώς έχθρούς διά τήν ένούσαν αρετήν, και επιβουλεύειν ώς πολεμίους ούτί άν είη
- ΣΑ
όλεθριώτερον ή άφρονέστερον:
η
νβ. Όσον δε δει φυγείν το φθονείν, τοσούτον διώκειν το φθονείσθαι" άρχοντα δε

ν ο 1. - α - -- Α - - ν
μάλιστα πρέπει, ώ, μηδ έξι έτοίμου ή από τών φθονούντων φέρεται βλάβη. Ει δει δε
αν - ν Α - ν - - - Α » ν --
όμως τον φθόνον περιστέλλειν (πολυμήχανον γάρ και πάντολμον το θηρίον), ούκ αρετής
ν ν ν ν - -- - - --
έλαττώσει, μετριότητι δε φρονήματος, και αφαιρέσει και περικοπή της έντους ούκ άναγ
ν » ν - ν - » - Α -- Α
καίοις επιδείξεως και πλεονεξίας, τάς αυτού βολίδας δακρουστέον,

- αν -- α - - Α - - - Α Σν ν - 3
αν
νγ. Όταν τις άρχη έαυτού, τότε νομιζέτω και τών υπηκόων άρχειν αληθώς
- Αν - ν - - - - α - Λ ν
Οταν γάρ έδωσε τον έφεστηκότα άρχοντα

ο κ. δε παθώνδ και κρατούνται ήδονών, τότε πόθω και
δ - Σ - α Λ -λ Σ - ν - α - - - » ν
έκόντες και αυτοί ύποταγήσονται άν δε άνδράποδον έδωσαν ήδονής και παθών, αφόρητον
- Α ιν ν 1. ν
ήγήσονται άνδραπόδω δουλεύειν αυτοί

- Λ Α. Α - ν - ν --
νδ. Αριστον νόμιζε δικαστήν, δς τάχει μεν λογισμών την τού δικαίου φύσιν
ν ν ν ν ν ν ν - -- ν Σν - Σ) Α
θηρεύει θηρεύσας δε σύν όρθότητι προάγει και πράξαι μεν άνεσιν τους άδικουμένος
" Εν δε τας Βασιλ. παραιν. (κεφ. ιή), “ Βουλής άριστης ουδέν άσφαλέστερον, και πράξεως άπρο
“βουλεύτου ουδέν σφαλερώτερον. "Ίνα ούν μετ’ άσφαλείας πράττης, ά βούλε, αρoύ πρoβουλεύεσθαι,
“ά πράττεις, κ.τ.λ.” Και έν κεφ.λά “Απερ ούν ή λέγεινή πράττειν βούλε, μηδέποτε απερισκέπτως
“ προβάλλη (σ. γρ. προβάλλου, ή προβάλη), και ουδαμού σεαυτώ διαμαχόμενος φωραθείης, κ.τ.λ.” Και
ταύτα κατά το Ισοκράτειον “Ούτω δάν μάλιστα βουλεύεσθαι παροξυνθείης, ει τις συμφοράς τις
“ έκτής άβουλίας επιβλέψειας” (π. Δημ. δ)
* Κατά γάρ Πίνδαρον “κρέσσων οικτιρμών φθόνος” (Πυθ. Α', 164), κατά δε τον από σκηνής φιλό
σοφον, “φθόνον ού σέβω φθονείσθαι δ’ έθέλουμ’ άν έπ’ έσθλους” (έν άποσπ. Φοίνικος, 11).
* Ενδέτας Βασιλ. παραιν. (κεφ. ί), “Ωσπερ βασιλεύειν τών λοιπών ανθρώπων προεκρίθης κατά
“ την αξίαν, ούτω προτερεύειν τών υπό χείρα πάντων σπεύδε και κατ’ αρετήν ή γάρ άρετή κρείττων
“έστι παντός άξιώματος. Ειούν κατά μέν τό αξίωμα κυριεύεις άπάντων, κατά δε την αρετήν ύπό τινων
“ κυριεύη, κατά μεν το έλαττον εί, βασιλεύς, κατά δε το κρείττον ούκ εί, βασιλεύς, άλλ’ ύφ’ ετέρων βασι
ας ν ν η ν ν ν Υ - - - - - - - - ν ν » - η -
α
λευόμενος. Mή ούν νόθος γίνου δεσπότης έντώ ύφ’ ετέρων κρατείσθαι,
ν ".
αλλά βασίλευε αληθώς έντώ
- ν ν ν - ν - γν ν » ν αν - ν » ν α ν
αν
πάντων κρατεΐν κατά το μέρος τής αρετής.” Και έν κεφαλαίω
ν ν Υ Α
Ισθι, τέκνον έμόν, ώς τότε σε Α - αν ν ν - α ν - -- ν ν - - -
ο
κατά την αλήθειαν βασιλέα όρισονται, όταν μή μόνον τών υπηκόων κρατής, αλλά και τών ήδονών
κ. - ν - γη - - ν - 2 ν και 11 - ν -λ -
άπασών επικρατής, κ.τ.λ. * Ταύτα δε κατά το Ισοκράτειον “"Αρχε σεαυτού μηδέν ήττονή και τών
“ άλλων και τούτο ήγού βασιλικώτατον, εάν μηδεμιά δουλεύης τών ήδονών, αλλά κρατής τών επιθυμιών
αν - Α. - - ν
μάλλον, ή τών πολιτών (π. Νικ. ή).

ν Α ν ν - ν α Αν - ν - Α Σ » ν
όξύς, βραδύς δε κολάσαι τούς άμαρτάνοντας και κρείττων μεν χρυσίου, ούκ ελάττων
ν - ν -- ν Α ν
δε δυναστείας και κρατών μεν όργής, ούχ ήττώμενος δε συμπαθεία και μόνην μεν
Α ν - - - "Α Α Α ν
συγγένειαν και φιλίαν και δόξαν οΐδεν έντώ δικάζειν την δικαιοσύνην, μόνην δε άλλο
Α - αν - και Α. ν Σ Α l
τρίωσιν και έχθραν και άδοξίαν τήν άδικίαν.
- ν -- ν - ν - -
νέ. Μηδέν τής πρός τό όμόφυλον διαθέσεως ευχερώς και χωρίς εμφανούς αιτίας
Α 2 -- ν - ε - » 1. - - Λ. - ν ν - -
μεταβάλης. * -
Eι γάρ και υπολανθάνουσαι παρ' αυτών αιτία την προς αυτούς μεταβολήν
Φ α ν - - Α" - -
δικαίαν ποιούσιν, άλλ’ ούν οι ταύτας μή συνορώντες ούκ έκείνους αιτιάσονται τής σής
ν Αν - ν α
περί αυτούς άλλοιώσεως, σού διάβρωστίαν και ευχέρειαν κατηγορήσουσι γνώμης,

Ού λ δ ν ζ αν ο ο Αν Σ) Α - Σν - - Α. α α ν ν
νστ. υυχ ουτως η εν πολεμω ανορια τον αρχοντα κοσμεί και σωζει, ως η προς τους
Α ιν - ο - -
όμοφύλους ευμένεια και φιλανθρωπία. Πολλοί γάρ πολεμίων κρατήσαντες υπό τών
ν Λ - - - - - - ν - -- - Λ -
οικείων δι’ ώμότητα διεφθάρησαν

λ δ θκαι πολλοί
δ' παρά μικρον άλώνα πολεμίους κινδυνεύ
ο Α -- α Α » » - - ν ε: - - ν
σαντες, υπό τών όμοφύλων διεσώθησαν, ούδ’ αυτό το ζην ύπέρ της σωτηρίας προτιμη
Αν - αν
σαντων του αρχοντος

ν -- - Α Αν ν Αν -- - ν - »
νζ". "Αρχοντας δει καθιστάνα, μάλιστα μεν πάσας πλουτούντας τας άρεταις ει
ν Α - Αν 3 «A - - -- - --
δέμή, πάντως γε δικαιοτάτους" και γάρ ά τους άρχουσι παρανομείται, ταύτα το μίσος
ν ν - Α ν - Αν -- 4
και τήν όργήν του πλήθους εις τον προχειρισάμενον αναφέρει,

Α Α - - ν Α. - α Λ ν Αν ν αν
νή. Πολλαχόθεν δει τον άρχοντα θηρεύειν τών υπηκόων τάς γνώμας, και ούτω
- -- ν - 1. - - - - ν φ - Α ν ν
κοινωνούς χρήσθαι φιλίας και αρχής και βουλευμάτων, πρώτον, εξ ών αυτός τα κατά
ν - η - 5 Αν ο -
τήν αυτού οικίαν οικονομεί ο δεύτερον, έξιών γυναικί τε και πασί και δούλος συνδιατί -- - Σ) - ν Α Αν
θεται τρίτον, έξών κέχρηται τους φίλους, τέταρτον, εξ ών πρός τούς έκ γειτόνων διά
ο ν ο Αν » - - ο
κειται και πέμπτον, έξιών έχθραντε αναδέχεται και αμύνεται, και πάλιν οις κατατίθεται
- ν α ν ν - Α Σ) - - ν - -
και διαλύεται. "Ικανά γάρ ταύτα φύσιν άνδρός τεκμηριώσα, και δείξαι γυμνών προσω
Λ - - α Λ, - Σν -- 6
ΤΕΙΟΣ) έκανε τους επί σκηνής ύποκρίσεως τον άνθρωπον θεωρούσαν
" “Δικαστού μέν γάρ αύτη αρετή (τό τά δίκαια μόνα σκοπείν, και τούτοις τόννούν προσέχειν), βήτορος
δε τάληθή λέγειν (Πλάτ. Απολ. Σωκρ. § ά).
* Ημ. διόρθ, άντι-μεταβάλλοις–παρά τοις άλλοις,
* Ενδέτας Βασιλ. παραιν. (κεφ.λ), “Ιατρός έκεινός έστιν άριστος, δε καταλλήλους τους νοσήμασι
“τάς ιατρείας επιτίθησι και βασιλεύς έκεινός έστιν άγαθός, ός, άδικουμένων τών υπηκόων, τούς τάς
και η ν ν ν ν ν -- γν
άδικίας έκδιώξοντας προβάλλεται άρχοντας, κ.τ.λ.

* Ενδέτας Βασιλ. παραιν. (κεφ.λγ) “Λοιμούς άνδρας τής πολιτείας εξόριζε, και μηδέποτε τους
“ τοιούτοις άρχήν καταπιστεύσης, να μή και αυτός όμοιος εκείνος είναι δόξης, και χαίρων επί τας εκείνων
“ άδικίας ά γάρ άν εκείνοι πράξωσι κακά, σοί τούτων τάς αιτίας αναθήσουσι, κ.τ.λ. * Αμφότερα δε
κατά το Ισοκράτειον “Τοιούτους έφίστη τους πράγμασι τους μή διά σού γιγνομένοις, ώς αυτός τάς αιτίας
“έξων, ών άν εκείνοι πράξωσιν (π. Νικ. ή). Και έντώ πρός Δημόν, δε ($ δ) “Εις άρχήν κατασταθείς,
“μηδενιχρώπονηρώ πρός τάς διοικήσεις ών γάρ άν εκείνος άμάρτη, σοί τάς αιτίας αναθήσουσιν.”
* “Τον γάρ την ιδίαν οικίαν κακώς oικήσαντα και τα κοινά τής πόλεως παραπλησίως ήγήσατο (όνομο
“θέτης) διαθήσειν και ούκ έδόκειοϊόντ είναι τώ νομοθέτη τον αυτόν άνθρωπον ιδία μέν είναι πονηρόν,
“ δημοσία δε χρηστόν” (Αισχ, κ. Τιμ. § ζ).
" Ορθώς μέν είκασε Moντακούτιος ούκ έβρώσθαι την γραφήν ένταύθα, κακώς δ, ομαι, διωρθώσατο–
30 -
Α - Σν -ν -- ν αν Α - ν -- ν φ Α"
νθ. Τότε κριτής άριστος έση τών άλλων, ότε τά σαυτού επισκοπών λόγον εκάστης
Αν α - ν -- ν 1 - ν Σ - -- α Λ 2 Φ -
πράξεως ύπο συνειδότι κριτή δίδως, και διόρθωσιν έπινοείς τών ήμαρτημένων, Επει
άλλ
- θ ν Πώ » -- ν » - - - - φ - - - αν Σ) - --
πώς τους άλλους επιτιμών ούκ έρυθριάσεις, έφ’ οίς αυτός τά όμοια έξαμαρτάνεις; ΟΩ.
ν -- φ, Α Λ -
δε εκείνους οίει σοι διατεθήνα, ήνίκα ένος άνεύθυνόν σε καθορώσιν, αυτοί δικας εισ
Αν -
πράττεσθαι δικαιούνται;
ν ν - ν ν ν Α. ν - φ ν
Αν
ξ. Έπαίνει τάς αρίστας πράξεις, επαίνει δεμή λόγω μόνον, αλλά δι’ ών αυτός τε
ν αν - ν τ, ν ν - -- ν
μάλιστα τα όμοια πράττοις, και δι’ ών τούς μιμητάς τών λοιπών προκρίνων έντιμους
ν - ν ν -- ν ν ν - ν
αποδεικνύος, το μεν γαρ και των τυχόντων, το δε τών άρχειν άξιων

Α ν Αν -- ν ν -- α Α Σν Αν ν - ν Αν
ξά. Προνόει πάντων, τών μέν έπιεικών, ώς άν άριστοι γένωνται, και τής όφειλομένης
- Α. - - - ν "Α - α -λ - ν
αυτούς απολαύσωσι τιμής και τού προνομίου τών δέμή τοιούτων, ώς άν βελτιωθώσι τάς
- » - - Λ α - - ν α - ν - Λ
γνώμας, και τής από τών νόμων βυσθώσιν άτιμίας τούτο γάρ ώς αληθώς Αρχής έννόμου
και επιστασίας έργον.
ν - Σ) Α. -- Σ ν ν ν ν Α Αν ν -
ο Α
ξβ. Τάς προς
ίδ
άλλήλους τών
- ίθ
άρχομένων
Τ
έρες εις τους πολεμίους
έζ τρέπων, εν τοις
λήθ Σ - Αν ν ν ν - » ν -
υπερ της πατριοος αγωσι μετατιθει. Πυραννων μεν γαρ στασιαζειν τα πληση εν γαρ τη
- - "Α Α α - ν » Αν ν ν - ν Α
κοινη φθορα και διχοστασία ή τυραννις τήν άσφάλειαν έχει άρχοντος δε και βασιλέως
9 - ν α Λ - Α - - -- Αν
αστασίαστον συντηρείν τήν όμόνοιαν τών υπηκόων έν γάρ τη τών άρχομένων σωτηρία
- Αν -- Αν -
το βάθρον αυτούς πέπηγε τής εξουσίας,

ν αν - ν - -- - -- ν
ξγ. "Ωσπερ δει τον άρχοντα φοβερόν είναι τους αδικούσιν, ούτω φυλακήν και
» Αν -- ν Σ) Α. -- - ν - ν Α. 3
άσφάλειαν τών μηδέν άδικούντων, αλλά κατά τους νόμους πολιτευομένων

Α ν - » 9 Αν Α ν Σν ν Α Αν - ν -
δ. Τρία έστιν ένανθρώπους,

ρ τιμωρία, ψόγος, έπαινος είβούλεί δέ,9 και ευεργεσία, 9
ν ν - "Α αν Αν Σν ν ν α ιν -- - α Αν Σ) Α.
Αλλά τής μένοι πολέμιοι άξιοι ψόγου δε οι μέτρια τών πολιτών άμαρτάνοντες επαίνου
ν - » ν α Αν Α -) Αν ν - - ν Α
δε και ευεργεσίας οι διαφέροντες κατορθώμασιν. Ειδέ τις εις τήν τών πολεμίων τόλμαν
- Α 5. ν » - - - Σ Α ν ν α - ν Αν α - ν
και μίμησιν έξαχθείη, αυτός και την εκείνων ποινήν εις εαυτόν επιστρέφει ό δέτι τούτων
“ και τής άπό σκηνής αποκρίσεως τον άνθρωπον θεωρούσαν -ουδεμίαν γάρ έχει συνεπή έννοιαν ούτω
γραφόμενον άλλ’ όρθότερον, έμοί δοκεϊν, έξει, περιαιρουμένου τού συνδέσμου ΚΑΠ, όπως έχη το έξής
και δείξαι γυμνόν προσωπείου τον άνθρωπον τους θεωρούσαν αυτόν έπι σκηνής ύποκρίσεως (τούτ' έστιν,
ώς ύποκριτήν έπι σκηνής τού θεάτρου). Διά δή, τούτο αστερίσκους τον σύνδεσμον περιέβαλον, ώς
όβελιστέον,
* Και τούτο Μοντακ. κακώς οιεται γεγράφθαι, και ώδε διορθούν παραινεί “Ότε τάς έαυτού έπισκο
πών πράξεις, λόγον έκάστης ύπό συνειδότι κριτή δίδως.” “Εμοι δε δοκεί μιάς μόνης χρήζειν διορθώσεως,
ήν και έποίησα, γράψας “τά σαυτού” αντί “τάς αυτού” Δυνατόν δε και κατά χώραν άπαντα έάσαι, εί
τις βούλοντο έκ τού έπομένου το ουσιαστικόν “πράξεις” εις τό ήγούμενον “τάς αυτού” υπονοεΐν, και
την τριτοπρόσωπον “αύτού” άντι τής δευτεροπροσώπου “σαυτού” έκλαμβάνειν, κατά το “δαίμων έαυτώ
πλουσίαν γήμας έση” (ίδε Ασωπ. π. “Ελ. συντ. περ. Β΄, σελ. 54).
* “Επισκόπει τους λόγους άει τούς σαυτού και τάς πράξεις, ν’ ώς έλαχίστους τους άμαρτήμασι
“ περιπίπτης” (Ισ. π. Νικ. θ). -
* “Τούς φόβους εξαιρού τών πολιτών, και μήβούλου περιδεής είναι τους μηδέν άδικούσιν, όπως γάρ
“άν τούς άλλους πρός σεαυτόν διαθής, ούτω και σύ προς εκείνους έξεις” (Ισ. π. Νικ. ζ).
αμείβων και την διάταξιν έπαλλάσσων, ούτος εχθρός της πολιτείας πλέον ή οι πολέμιοι
ότε γάρ τούς πολεμίους ευεργετών, προδότης, ότε τους φαύλους έπαινών την πόλιν
ανατρέπει έπι κακίαν γάρ παρακαλεί τους πολίτας και ό τούς κατορθούντας μή τιμών
εις την αυτήν άκοσμίαν την πολιτείαν καταστρέφει,
Α. - ν Α Αν αν ν ν -- α ν -
ξέι Χαλεπόν μέν φόβον αγάπη κεράσαι, οι γάρ φιλούντες ώς έπίπαν το δέος ουκ
α ν - » Α ν ν ν ν --
έχoυσι, και οι δεδότες φιλεν ούκ έθέλουσιν. Σύ δε διελε και τους μεν άριστους φιλεν
Α » -- ν - Αν » - - - - ν ν Α -
παρασκεύασον (ουδέν γάρ δε δέους επί τοις τοιούτοις) τούς δ’ άλλους ανάγκη φοβεν,
αν - Α » ν ν ν - Α -A ν - η - α -
να τών φαύλων
λ έζ αλλ'
απέχωνται. δΦοβήσονται δε χωρίς μίσους, άν μή μετ' όργής
ήδέ
όρώσι κο
ί α Α Α. - - 5 ν - α Α. »
αζοντα, αλλ ως πατερα παιoευοντα και εν μεν τους αμαρτημασιν ουχ ηοεως τιμωρου
- - -- - α Α Σ -
μενον, έν δε τας συμφορας και τους δυστυχήμασιν άπροφασίστως επικουρείν προθυ

Α
μου μενον.
Λ - Α - » Λ ν ν ν α ν ν ν ν
ξστ. Οι χρώμενοι τους εκ φύσεως πλεονεκτήμασιν εις πονηρίας υπηρεσίαν, αλλά μη

- - - ν Σ ν φ, - ν Λ Λ - - --
πρός τήν τών πλησίον ευεργεσίαν, ούτοι και τήν φύσιν φαυλίζουσι, και των δημιουργώ
ν ν -
την περί αυτούς φιλοτιμίαν εις ύβριν και άχαριστίαν περιτρέπουσιν. -
ν -- ν - - ν ν α ν α - - ν αν ν Α
ξζ". "Ωσπερ αισχρόν και ταπεινών προς ήδονήν όμιλεν τώ πλήθει, ούτως επικίν » ο - - - ο -
δυνον και σφαλερόν άει σοβαρεύεσθαι και υπέρογκον όράσθαι. Δεί το γαρούν έκάτε
Σν Λ α ν ν Α - Α "Α Λ
ρον άκρον φυγόντα, ώς αρετήν, την μεσότητα διώκειν, και καιρούς ιδίοις το πρόσφορον
απονέμειν.
Α ν ν Σν ν - - » Αν αν Σν
ν
ξή. Προπετής όρκος πρόχειρος επιορκία, άλλως τε δε και το όμνύειν όλως ήθους
ς ν » - Α - ν - α ν » ν - Λ » -
ούκ εϋ βεβηκότος, ουδε φρονήματος ευγενούς ό δε εύσταθής και μεγαλόψυχος άνήρ

ν ν - -- Α Α
αισχυνθήσεται τους λόγους όρκω πιστούς αποφαίνεν, και τήν διά των οικείων τρόπων
Α » Αν 1 α Σν ν - - - ο ν Α ν
πίστιν άτιμάζειν.
αν Α" -
Λίαν άρα συμφερόντως και κηδεμονικώς και ό Δεσποτικός νόμος τον
όρκον κωλύει. *
«A φ -λ Α - Αν 3 -
ν
ξθ. Αμένεϋ πάθος, άει μέμνησο, ών δάν εϋ ποιήσας, θάττον έπλανθάνουν το
ν Α - » Αν - ν - Α - ν
μέν γάρ χρηστότητος και ευγνωμοσύνης, το δε καθαράς μεγαλοψυχίας, και καθαράν φυ

Α ν
λάττει την ευεργεσίαν,

Λ ν Α -- ν ν ν -- » - ς Α ν - -
ό. Ευεργεσίας και συμφοράς όνειδίζειν τής αυτής είναι νόμιζε κουφότητος και άπαν
θρωπίας, -
Αν Α. ν - -- ν Α Α
ν
οά. Απάτη μεν πανταχού άσθενείας όμολογία άλλ' ει μεν έν φίλοις, κακόν τε
- α Α ν ν ν ν -- "Α - ν ν ν
έσχατον και υπερβαλούσης μοχθηρίας ει δε προς έχθρούς και πολεμίους, μηδέν μεν
ν ν ν ν Α » Σ --
προειδότας, ού πόρρω στρατηγίας κοινολογίας δε γενομένης, και ταύτην ούκ άθετούντας,

Α και ο -- ν - » ν » Α. - ν Α Α ν Σ -
πόρβω άριστείας και άνδραγαθίας. Δι’ ό μηδέ τούς πιστεύοντάς σοι πολεμίους απάτη
“Δεί τούς άγαθούς άνδρας τρόπον όρκου πιστότερον φαίνεσθαι παρεχομένους” (Ισ. π. Δημ. δ)
* “Εγώ δε λέγω υμίν μή όμόσαι όλως” (Ματθ. E",34).
* Κατά το γνωστόν-“Χάριν λαβών μέμνησο, και δούς έπλάθου”
ν -- ν - - - - αν - - - αν Σ - - - α ν
μετέρχου. Eι γάρ και πολέμιοι, άλλ' όμως ουδέν έλαττον απατεών και πλάνος ότούς
Λ Α
πεπιστευκότας έξαπατήσας.
Α α - ν ν ν - ν ν
οβ. Προδότην ώς τα πολλά οι άνθρωποι προδιδόντα μεν φιλούσε, προδεδωκότα δε

- 1 ν - και Α - Σ), ν » - - - - ν Α - ν
μισουσιν. Σύ δε έπισκόπει κάν μεν επιβουλευθεις ύπό τών οικείων, και χαλεπά
ν 2 - 1 - - -λ ν -
παθών," προϋδωκεν, ούκ ανέλπιστόν έστι φίλον και καλών γενέσθαι άν δε μηδέν,
"Α - ν ν Α ν - ν - » - -- ν
και σαυτού μηδέν

λ λ θ
έλαττον εθνόμιζε προδότην.
δε λ
Το μεν ξγαρ αμείψασθαι κακούς τούς
Λ 9 - - - Α αν ν ν -
ελυπηκοτας ανθρωπινον παθος το οε τηλεκαυτης αρξα κακουργιας, ανιατου μο

Α
χθηρίας,
ν ν αν » » Α - Α - - - Α
ογ. Χρυσός άπαντα τ' ανθρώπινα στρέφει. Φύλαττε το γαρούν το τής πατρίδος
- Α ν 3 αν - ν -- - -- - - - - ν ν
ανύβριστον έθος, άχρηστον και νομίζων και πάσιν επιδεικνύς τον τους φιλούσαν ισχυρών ν
επίβουλον χρυσόν.
δ΄ Δ - ν ν ίδ Α - Α - ν - - δε -- α -
Α
οδ. Δεί τά μέν ίδια συμπίπτοντα ευχαρίστως και γενναίως φέρειν, τά δε τώνύπη
- Α - ν ν ν Α -
κόων συμπαθώς και ούκ άναλγήτως το μέν γάρ καρτερίας και φρονήματος ανδρείου, το
- 4 και Αν Σ) - -
δε" όλιγωρίας,9 και ανάξιον αρχικής προνοίας και επιστασίας,

» α - » » - ν 6
οέ, Εχθρούς όμοφύλους" μή άμύνασθαι έστι μεν θείος και φιλάνθρωπος νόμος,
" "Οθενδή και Φίλιππος ό Μακεδών έρωτώμενος, ούστινας μάλιστα φιλε, και ούστινας μάλιστα μισε,
τούς μέλλοντας, έφη, προδιδόναι μάλιστα φιλώ, τούς δ’ ήδη προδεδωκότας μάλιστα μισώ. Δημοσθένης
δε έντώ περί στεφάνου ($ιέ) τάδε περί τούτου φησίν “Ουδείς, ώ άνδρες Αθηναίοι, το τού προδιδόντος
α ν - Α η , ν α » - η ν φ, Α ν ν Λ, - ν -
αν
συμφέρον ζητών χρήματ’ αναλίσκει ουδ' έπειδάνιών άν πρίητα κύριος γένηται, τώ προδότη συμβούλω
ν - - Σ), - ο ν ν ν Α φ » ν ν η ν » -
περί τών λοιπών έτι χρήται ουδέν γάρ άν ήν εύδαιμονέστερον προδότου. . . . . Αλλ' έπειδάν τών
“ πραγμάτων έγκρατής ό ζητών άρχειν καταστή, και τών ταύτ’ άποδεδομένων δεσπότης έστίν τήν δέ
“πονηρίαν ειδώς, τότε δή, τότε και μισεί και άπιστεί και προπηλακίζει.”
* Ταύτην προειλόμην την γραφήν, έν τώ περισελιδίω τού χειρογράφου υπάρχουσαν, άντι τής έντώ
κειμένω– και χαλεπών παθών” ήν Μοντακ. προείλετο. Ότι δ’ όρθοτέρα ή γραφή αύτη, δήλον έκτού
» - - ν σε Α ν Α. - Σν - » - ν ν - ο Α ν ν ν
αμέσως επομένου-“άν δε μηδέν –ένθα προφανώς άναπληρούται από κοινού-“άν δε μηδέν παθών
προϋδωκε -Σημειούδε και την χρήσιν τού ύποθ. “ΑΝ μετά παρωχημ. χρόνου. Οριστικής
* Οι γάρ Βούλγαροι τότε, ώς και καθ’ ημάς οι πρό μικρού γνωσθέντες Αμερικανοί, ουδένα λόγον
έποιούντο τού χρυσού και έρικενό μυθολογούμενος χρυσούς
- αν , τα
αιών έντούτω συνίστασθαι τώ έθει, μηδα
- - - Λ. ν- η ν Α. ν -- ν ν αν η , - Α γη
μώς άπτεσθαι του χρυσού. Δι’ό και εν ειρήνη τότε διήγον “Χρυσός γάρ άπαντα τ’ άνθρώπινα στρέφει. -
Ταύτα Μοντακ. σημειών και τούς δε τού “Ρωμαίου ποιητού Τίβούλου παρατίθησι τους στίχους
Divitis hoc vitium est auri; mec bella fuerunt
Faginus astabat cum seyphus ante dapes:
Non acies, non valus erat, sommunque potebat
Securus varias dux gregis inter oves.
- ν - -
τούτ' έστιν -“Τοιαύτη τίς έστιν ή τού πολυτίμου χρυσού κακία ού γάρ ήσαν πόλεμοι, ού, μάχα, ούδε
ν αν ν Αν ν ν ν ν -- - ν ν » ν ν ν - ν
πολιορκία, ότε φήγινα σκύφη τάς τραπέζας έκόσμουν ό δε ποιμήν άσφαλής έν μέσω τώ ποιμνίω
ν ν ν»
έκάθευδεν.
4 Τ και η - ν ν λ - Α ν - - ν ν
ούτ' έστι, τό άναλγήτως φέρειν τα τους υπηκόους συμπίπτονται

* Μοντακ, γράφειν παραινε-ώς όμοφύλους,
* “Εγώ δε λέγω υμίν, αγαπάτε τους εχθρούς ύμών, κ.τ.λ.” (Ματθ. Ε,44).
» - ν - - ν Α » s - - Α Α α ν - ν ν
έστι δε και πολύ το χρήσιμονέν αυτούς τους πράγμασι παρέχων. Ο μεν γαρ άμυνόμενος
Σν Α Α ν ν α - ν - -- Λ Λ ν - ν - λ.
έχει πάλιν χαλεπώτερον έχθρόν, ό δ ευεργετών ή φίλον παρεσκεύασεν άντι έχθρού, ή

- Α ν
πάντως πραότερον έχθρόν.

ν ν -- ν Α α - ν
οστ". Μηδέν, ών άλλοις έγνως επαγγέλλειν, φαίνου παραβαίνων. Η γάρ έντισι

Α - αν Λ - Α - - - Σ) αν 9, -
ψευδολογία τον όλον τρόπον άπιστον δεικνύει και τους διαψευσθεσινούκ έστιν αισχύνη
ν - α -- ν - - --
μή αμείβεσθαι τους όμοίος, Παντί μεν ούν ανθρώπω διά τούτο φευκτέον το ψεύδος,
- ν - » ν Π - ν - Σν εν - αν Λ ν ν - και
μάλιστα δε τους εν δυναστεία τους μεν γάρ άλλοις έσθ' ότε γίνεται απολογία ή άδυ
Λ - ν ν ον - ν » - - ν ν - Α
ναμία τους δε ουκ έστι καταφυγή μή ούχι παντί τρόπω μοχθηρούς τάς γνώμας
έλεγχθήνα.
ν ν ν Α -- - -
οζ". Τάς μετά σφοδρότητος υποσχέσεις ευλαβείσθαι χρή. Είτε γάρ παράσχος,
- - Αν -- ν -- -
την πλείστην προαφειλες χάριν, τη σφοδρότητα τής επαγγελίας ταύτην προκαταμερίσας,

- ν Α. ν ν Αν -- - ν -
και εις δύο την μίαν δωρεάν κατασμικρύνας είτε μήπαράσχος, διπλήν απήνεγκας την
Α. αν - α αν ν - ο ν. ν ν
αισχύνην, ότι τε σφοδρώς ύπέσχου, και ότι μηδέν ών ύπέσχου παρέσχες και δυσμενής
ΣΥ - α 3/ -
ώφθης άντι φίλου άφείλες γάρ ό παρέσχον αι ελπίδες. Αλλως τε δέ, και αι σφοδρα ν - Α - Λ ν
υποσχέσεις άρμόζουσι τους ού λίαν πιστευομένους ελέγχουσι δε και ώς oύ κηδεμονίας

- -λ Λ -
μάλλον ή χρείας υποτεινόμενα χάριν,

Α. 3/ Α α » Α. - - - ν Α - ν - -
οή. "Αξιος χαρίτων ό ευλαβούμενος αυτής και την φύσιν και προσηγορίαν, και μη
Λ - αν -λ » - » Α 2 αν - - - ν α ν ν
παυόμενος μελετάν, έως άν αυτήν ανταποδώση." "Ωσπερ δε ανάξιος χαρίτων ό αχαριστία - - -- » Α α Λ
γνώμης αμείβων τον ευεργέτην, ούτως άξιος τού της ευεργεσίας αξιώματος όχαριζόμενος
-- ν ο ν Σ) -- ν -
έφ' ώ μή ανταπολαβείν τήν χάριν,

ν Α ν - λ. ν ν - -- Α
οθ. Μηδέν παράνομον μηδε φίλους χαρίζου

- - λ.
άνμέν γάρ έπιεικείς ώσι, μισήσουσι - Α Λ ν -- - Α
μάλλον παρανομούντα, ή φιλήσουσι χαριζόμενον άν δε φαύλοι, διπλήν ζημίαν ύπέμεινας,

ν - - ν ν Α" Λ
κακούς ευεργετών, και άγαθους απεχθανόμενος. Και χωρίς δε τούτων, τέρψει προσκαίρω
- - - 5- Σ), Σ) Αν - Λ - 3. ιν
και ιδιωτική άδιον όνειδος αλλάξασθαι και κοινόν, μεγάλης άνοιας,
ας
* Εν δε τας Βασιλ. παραιν. (κεφ. κθ) “Αληθή λόγον περί πλείστου ποιού και αυτόν έχειν, και
- ν ν ν ν -- - αν ν φ ν - εν ν - - ν
έτέρους τούς έχοντας οικειούσθαι ούτω γάρ βέβαιος είναι δόξεις προς άπαντά σου τα λεγόμενα και
“πραττόμενα, και άνύποπτον και βεβαίαν την εις σε φιλίαν διαφυλάξεις εΐ γάρ ψευδέσι λόγους χρήσθαι
αν ο Λ. «Λ Λ ν ν - , ν - ν ν ν - ν Λ.
ύποπτευθείης, κάν βασιλεύειν κατηξιώθης, άλλ’ ανάξια πής τοιαύτης αξίας διαπραττόμενος έλεγχθείς,
“ και περιδεείς τούς υπό χειρα, και τεταραγμένους σου πάντας είναι παρασκευάσεις όσον γάρ ό τής
κα - ν ν ν ν ν » ν - α ν ν ν ν
αληθείας λόγος των κεκτημένον άνδρα ποθητόν απεργάζεται, τοσούτον ό ψευδής τε και ύφαλος τον
“έπιτηδεύονται μισείσθαι παρασκευάζει.” Αμφότερα δε κατά το Σολομώντειον “Μηδέν ψεύδος από
“ γλώσσης βασιλέως λεγέσθω, και ουδέν ψεύδος άπό γλώσσης αυτού ούμή εξέλθη” (Παροιμ. ΚΔ, 22).
Λέγει δε ό αυτός Σολομών και έν κεφ. Θ΄ τάδε περί ψεύδους “Oς ερείδεται επί ψεύδεσαν, ούτος ποι
“μανε άνέμους, όδ’ αυτός διώξεται όρνεα πεπόμενα απέλιπε γάρ όδούς τού έαυτού αμπελώνος, τούς δε
“ δάξονας
α ώδ
του ιδίου γεωργίου
δε
πεπλάνηται διαπορεύεται
4.
δε δι’ άνύδρου ερήμου, και γήν διατεταμένην έν
Λ, - ν ν γν ν ν α ν - - ν ν -- ν -- ν
υψώδεσι, συνάγει δε χερσιν άκαρπίαν” Ισοκράτης δέ “Διά παντός του χρόνου την αλήθειαν ούτω φαίνου
“ προτιμών, ώστε πιστοτέρους είναι τούς σούς λόγους μάλλον ή τούς τών άλλων όρκους” (π. Νικ. ζ)
κα
α
* Σημειωτέον τον Αόριστον “άνταποδώση” άντι “ανταποδώ” ώς και κατωτέρω “ ύφέξη” άντι
ύπόσχη” (έν$ πστ), συνηθεστάτους και παρ' ήμύν.
ν - - - -- - - ν εν -
--
π. Αϊ χάριτες τας άναβολας και παρατάσεσι τού χρόνου, ώσπερ εις γήρας
-- - » - ιν Αν - -- - Σν Σ) - - Α
έλθούσα,
β'
το οικείον μαραίνονται κάλλος το γάρ άνθος άποβαλούσα τής προθυμίας,
φ Σ) ν ν - ν » -- ν Αν » αν Ι - -
μεθ' ής αμήχανόν τινα και λαμπράν έποιούντο την τέρψιν, ού καθ’ ώραν" φέρουσα την
» Α Σ
εύφροσύνην.
Α. α Αν α - “ς ν - - - ν “ς - - - Σ) ν
πά, Αϊχάριτες, ημιτελείς, ούσα, ούκ έθέλουσι χάριτες είναι έσονται δέ, έπειδάν
- ς - α ν ν Σ α ν - α - ν ν - - ν
τετελειωμένα ώσιν ό δε ταύτας εξ ημισείας κατατιθείς έαυτόν έζημίωσε, και τον λαβόντα
Φ ν ε - α Α ν Αν -- - » ν - α Α » Α.
ούκ εύφρανεν. Ο γάρ ήμίτομον τήν χάριν άπειληφώς, ούχ ούτω τώ ήμίσει εύφρανθή
α ν - ν Αν
σεται, ώς ύπέρ τού αφαιρέματος ανάσεται.

β΄ “Ο δί θύ ν Α » αν ν » - - Α ν
ΤΟ , τας χαριτας ονει ίζων όμοιός έστι τω γεωργω, σπειροντι μεν προθυμως,
ν - ν ν - ν - ν α ν » - - - Α - - Υ
έπαφέντι δε χοίρους και θηρία τώ σπόρω. Ως γάρ εκείνος και το σπέρμα και τον έξ
ν - Α Λ αν - φ - ν Α - ν Αν
αυτού λυμαίνεται καρπόν, ούτω και ούτος και τα καταβληθέντα και την βλαστάνουσαν
ν -- ν
αύτω προσαπόλλυσιν ευχαριστίαν.

-
ν ν Α ν - Σν ν » - ν - -- ν --
πγ. Μηδε κατά πρώτας ευεργετών, έπειτα δε άμελών, νόμιζε την εξ αρχής σοι
Σν ν » Α Α ν ν » - » - Α Αν αν
εύνοιαν τούς ευεργετηθέντας διαφυλάττειν. Πολλούς γάρ αυτός έγώ πείρα διέγνων, ότι
και ο Α. - Λ, -- » ν ν Α » - Α » -- Σ) -
θαρρήσαντες τω πλήθει και μεγέθει της κατ' αρχάς ευεργεσίας, ουδέν έν τους έφεξής
ν Α Σ) Λ - ο » Αν ν - » - ν ν ν ν
έφρόντισαν επιδείξασθαι τοιούτον, αρκέσειν γάρ τους ευεργετηθείσι πρός τήν διά βίου
ν Α - - - ν ν Α - Α » - -λ 3. Α -
ευχαριστίαν τήν κατ' αρχάς ήλπισαν φιλοτιμίαν, και χρόνον ουδένα άν έγγενέσθαι λήθης
-- -- ν - » -- ν ν 1 - ν -
τους εύπεπονθόσι τής άγαθουργίας, το δε ού μόνον ού κατά τάς αυτών έλπίδας απέβη,
ν ν ν - Α ν Α 1. -
αλλά και εις τούναντίον ετράπη. Αλλά περί μεν τών φαύλων την προαίρεσιν ουδέν
Α α -- ν φ Λ, - η - ν - ν Α Σ) ν
θαυμαστόν οι γάρ τοιούτο, ούδε βεούσης αυτής εις χείρας ίσως της ευεργεσίας, ούδε
Α Αν ν Α » Α ν ν Α ν - 5 - - Σν ν ν
τότε γλώσσας άνοθεύτοις ήμείβοντο τάς ευεργεσίας, πλήν και επί τών άλλων, τους μεν -- ν - α -- ν Α φ Σν » ν
καλοκαγαθίας επιμελουμένους ήν ιδειν, ώς είχον μεν μνήμην ών έτυχον απολελαυκότες,

-- - "Α - - α ν - 9 »
και εύλογείν ούκ εξίσταντο τον ευεργέτην όμως δέ, μή τών όμοίων τυγχάνοντες, ούδ’ αυ
- ν - - - ν ν ν Α Σ Λ » "Α -- ν ν -
το καθαράν και ακήρατον την αρχαίαν διέσωζον ευγνωμοσύνην, αλλά τω χρόνω τήν χά
Σ ν - α α ν - - α - η ν -
ριν
ίλ
(ού γάρΟιείχον
δε
έπιρροήν) ύπομαραινόμενο,
δ θέ
το σφοδρών και ώραΐον απηνθίζοντο
δ
του Αν ν » Α ν ν ν ν
φίλτρου.
»
ί δέ μέσης νομιζόμενοι διαθέσεως, ευεργετούμενοι μεν, ευχαρίστως διέκειντο,
Α Α - Α) » - ν Α αν ν » ν - -- Αν
άμεληθέντες δέ, ούδι αυτοί την προτέραν διάθεσιν εις τούναντίον μεταβαλείν ένησχύνθη
Αν Α ο , - Σ) Α Σ) ν Α Λ
σαν, μάλιστα βλέποντες έτερους φιλοτιμιών απολαύοντας. Ού γάρ ά προπεπόνθασαν

» , Α Αν » ν ο τ, Α - Α ν Αν - ν
αυτοί, καίτοι δέον, έλoγίσαντο οις δ’ εϋ πάθομεν οι πλησίον, ένητένιζον και τούτοις πα
ν ν Σ) Α' ν ν ν Σν - αν Α ν
ρακνιζόμενοι την εύφημίαν εις αχαριστίαν έτρεπον. Πολλώ άρα λυσιτελέστερον άρχοντι,
" Μοντακ. εικάζει γραπτέον είναι–καθαράν.

* Τούτο Ισοκράτης μέν (π. Δημ. δ) ούτως εξήνεγκεν “Ομιλητικός δε έση . . . . μή τάς χάριτας
“ άχαρίστως χαριζόμενος, όπερ πάσχουσιν οι πολλοί, ποιούντες μέν εϋ, άηδώς δε τους φίλος υπερ
- ν - α - ν - -
“ γούντες” Ο δ’ “ού και από γλώσσης μέλιτος γλυκίων βέεν αυδή” χρυσοββήμων Ευριπίδης έντώ ύπό
Λυκούργου τού βήτορος διασωθέντι ήμύν αποσπάσματα τής τραγωδίας “Ερεχθεύς” ώδε,
Τάς χάριτας όστις ευγενώς χαρίζεται
ήδιστον έν βροτούσαν, οι δε δρώσι μέν,
χρόνω δε πολλώ δρώσι, δυσγενέστεροι,
(Λυκ. κ. Λεωκρ. $ κδ', έκδ. Κοραή).
- , Α "Α - - 1 - Λ -- - -λ - - -- -
και εν πολιτεία και

- ο δε κατά μέρος, διά βίου τας δωρεας, ή άθρόον και εφάπαξ, οικειούσθαι
ν - - - Αν - Α α ν - - α - ν -
τό υπήκοον, το δε πλήθος και βάρος τών χαρίτων άρμόζει μάλλον τους υπέρογκόντι και
- -- » Α Α Α Α -λ - - - Ο ν- Σ)
παράδοξον επί κοινή σωτηρία κοτωρθωκόσιν, ή τους εις το σπανιώτατον τής ήμών έπι
κουρίας δείσθαι νομισθείσιν.
δ΄ ν -- Σν α Α - - - - - - 1. - 2 Α - -
πδ. Θυμός έστιν έκστασις έκούσιος και των ιδίων φρενών άλλοτρίωσις. * ά γάρ οι
ν - - Αν - Α - ο - - -
διά παντός μελαγχολώντες κατεργάζονται, παραπλήσια τούτοις και οι τω θυμω πληγέν

ν - - -
τες κατ' εκείνο καιρού διαπράττονται.

Αν αν - - ν Α αν ν Α εν - α - ν ν
πέ. "Ωσπερ το πύρ την τρέφουσαν ύλην άφανίζει, ούτω καί ό θυμός τήν έχουσαν
ν ν Αν "Α - ν α Α » - - Αν
ψυχήν κατεσθίει πολλάκις δε και φθοράν όλόκληρον εργάσατο τού ζώου,

ν - - ν - - - α ν -λ α ν -
πστ. Μηδαμώς μηδένα μηδε δικαίως θυμώ κολάσης ώς γάρ άν ό πάσχων τήν
Α 3 - αν ν ν ν - -- - -
δίκην ύφέξη, αυτός όμως ουδέν έλαττον έξελεγχθήση σφαλερώς τη πράξει κεχρημένος,
» Α. -- - - - -- - -- Α - α Λ τα 2 - Σν ν
Δι, δ και κάλλιστά τις τών αρχαίων άπεθέσπισε πρός ήμαρτηκότα έκόλασα άνσε, ει
- 3- 4
η -
μή έθυμούμην.
- Λ ν Αν α ν - ν ν -ν » - - Α -
Δ »
πζ".ύδ Τυφλόν έστι πάθος ό θυμός,ζκαι κρίνειν ούκ έχων
Α. Λ, Σν δέ
από τού
δ
χειρονοςέλ το κρείττον.
θ Α ν ν - - - - -- -
ι ο ουρεμια ονησις παραινεσις οργιζομενως πεπαυμενω οε, την οια των ελέγχων αερα
ν Α Αν 1. - 5 Σν - ν - - - ν
πείαν προσενεκτέον κεράσαντι έπιεικεία. * Ούτε γάρ τά δριμύτερα τών φαρμάκων άνευ
ν - - - ν - Λ - - - α
μέλιτος τους κάμνουσι προσάγειν έγνώκασιν οι ιατροί, ούτε τούς άκράτους ελέγχους ή
- Α. Αν Α.
τών άπαιδεύτων δέχεται ψυχή.

Α αν ν » - - - - » ν τ, - αν ν -- -
πή. "Ωσπερ ταχύν έντας άξιων ευεργεσίας είναι προσήκεν, ούτω βραδύν έντας
" Μετέστησα τον σύνδεσμον KAI εις τον οικείον τόπον, άβλεψία, ομαι, τού άντιγραφέως ή τού
τυπωτού μετατοπισθέντα φέρεται γάρ παρά Μοντακ. ώδε “λυσιτελέστερον άρχοντα και εν πολιτεία,
κατά μέρος, και διά βίου ταϊς δωρεας . . . . οικειούσθαι τό υπήκοον” κατά Μοντακ. δε και Μίγνιος
έγραψε, και ταύτα τής Λατινικής Moντακουτίου μεταφράσεως σαφώς το τού αντιγραφέως ή τυπωτού
διαδηλούσης άμάρτημα “ cum in republica administranda tum in privata vita.”
2 Α - - - - Λ -
Παραπλήσιον τούτο τώ τού κωμικού Φιλήμονος

Μαινόμεθα πάντες, όπότ’ αν όργιζώμεθα
Το γάρ κατασχεϊν έστι την οργήν πόνος.
Αλλά και Κάτων όπρεσβύτερος ειώθει λέγειν χρόνω διαφέρειν τού μαινομένου τόν όργιζόμενον. Αρι
στοτέλης δε τον θυμόν ώδέ πως όριζεται “ Ο θυμός έστι πάθος θηριώδες μέντή διαθέσει, συνεχώς δε
“τήλήψει, σκληρόν δε και βίαιοντή δυνάμει, φόνων αίτιον, συμφοράς σύμμαχον, βλάβης συνεργών και
“ άτιμίας, χρημάτων απώλεια, έτι δε και φθοράς άρχηγόν” (παρά Στοβ. έν"Ανθολ. Κ).
* Το μεν ώς τροπικών ένταύθα = όπως άν, ό δε Αόριστος “ύφέξη” άντι-ύπόσχη, οιος και παρ' ημίν
συνηθέστατα–νά καθέξη–να προσέξη–νά μεθέξη, κ.τ.λ. Τοιούτος και δν έν $ οή εσημειωσάμεθα
“ανταποδώση” αντί του Αττικού - ανταποδώ”
* Τούτο περί Πλάτωνος λέγεται δε όργισθείς ποτέ τινιτών δούλων, χάριν έχειν τους Θεούς έκέλευεν
αυτόν, ότι όργίζεται κολασθήναι γάρ άν πάντως, ειμή ώργίζετο (παρά Στοβ. ένθ. άνωτ).
* “Ομιλητικός δε έση, . . . . μή πρός τάς τών πλησιαζόντων δργάς τραχέως άπαντών, μηδ’ άν
“ άδικως όργιζόμενοι τυγχάνωσιν, αλλά θυμουμένους μεν αυτούς είκων, πεπαυμένοις δε τής όργής
" έπιπλήττων” (π. Δημ. δ)
31
- » - ν - - - - -- ν δ Λ ν - θ Ι δε λ Α
τών αιτίων τιμωρίας και χαίρειν μέν τιμώντα τους σπουδαίους, άνιάσθαι" δε κολάζοντα
ν Α
τούς υπευθύνους.
- ν -- - 2 -λ ν
-
πθ. Μηδενί μηδέποτε πιστεύσαντί σοι άπιστος όφθείης" άν γάρ άπιστοι γενώμεθα
ν Α - αν ν - - Α ν - -- - -
τους πεπιστευκόσι, τίνες τους άλλοις δόξομενς και μετά τίνων δε λοιπόν άδεώς και
α Α Αν
ήδέως βιώσομεν,
Α ν » - - ς - -- -- - » Α. » ς -λ - -- - -
εί. Ούκ έθέλει το είναι μετά τού οίεσθαι συνείναι. Δι' ό ένος άν την οίησιν όρας,
ν - α Α ν - - -
τήν πράξιν ύπερόριον νόμιζε, και διαπεφευγένα τό είναι

Αν » Λ - Σ -- αν - ν - α - ν --
ήδ
γά. Αισχρόν
θη -
έστιν
δέ
ανδρών άρχοντα
θε
ν
και δεσπόζοντα γυναικών ήττηθήναι, και δούλον
-- Α ν » ν ν Α -- » ν -
ήδονών όφθήναι, ήν δέ τις νόμω βοηθόν έκτήσατο βίου, ταύτη συνοικών ούχ άμαρτάνει.
» ν - -- α - - - -
Αγαμία μεν θείον πράγμα, και υπερφυές, και μείζον πολιτικής αρετής και ευνομίας,
ν Α ν Α ν α
μονογαμία
λ θ
δε φύσεως άνθρωπίνης
- λ
έργον, εις τε γένουςλ διαδοχήν,
Ανδε
και εις κοινωνίαν ήμέρου
Α - ν ν - -- ν 3 - - - ν
και φιλανθρώπου βίου και πολιτείας ευνομουμένης πολυγαμία δε ύπέραισχρον και μιαρόν,
- - » ν --
και τής τών αλόγων ακολασίας και ακαθαρσίας,

α Α » Α ν -
β. Αλέξανδρος ο Μακεδών, Ασίας κύριος δόρατι γεγονώς, τάς Περσίδας έλεγε

- ς 4 - ν - » - - - Α
βολίδας όμμάτων είναι - ό δε σώφρων ώς αληθώς ανήρ, και δεσποτικών φύλαξ έντο
- 5 ν Λ ν ν - ν - - - -
λών, ούτας Περσίδας, μόνον, αλλά και πάσης γυναικός όψιν, ώς όξύ ψυχής βέλος και
ν Α -- - 6 - - -- Σν ν Α
θανατηφόρον, φεύξεται και αποστραφείται. " Ήχος μεν φωνής έπληξεν ακοήν, και
- » - Α - - Α ν - αν ν
δι' αυτής ένετυπώθη το πάθος τη ψυχή κάλλος δε σωμάτων είλκυσεν όφθαλμόν, και
-- ν -- Αν ν ν - » Αν ν γ
δι' αυτού δέσμιον λαβών κατεδουλώσατο τον αυτοδέσποτον λογισμόν.
* Ενεργητικώς, ουδέν προσήκον, παρά τοις άλλοις γέγραπται–άνιάσαι.

* “Διά παντός τού χρόνου την αλήθειαν ούτω φαίνου προτιμών, ώστε πιστοτέρους είναι τούς σούς
“λόγους μάλλον, ή τούς τών άλλων όρκους” (Ισ. π. Νικ. ζ).
* Ούμοι δοκεί όρθώς ένταύθα σημειούν Moντακούτιος, ότι διά τής άμ φιλόγου ταύτης λέξεως τήν
τριγαμίαν και τετραγαμίαν φεύγειν παραινεΐ Φώτιος, άλλά το βαρβαρικόν έθος το πολλάς άμα έχειν
γυναίκας, ώς κτηνώδες, κατακρίνει δικαίως. Εν τέλει δε και τάδε προστίθησι Μοντακούτιος “Αλλ' ώ τού
αίσχους την τους λαϊκούς απαγορευομένην πολυγαμίαν, ταύτην οι καθαρότητα και άγνείαν επαγγελλό
μενοι ούκ αισχύνονται τα νύν άσκούντες.” περί τίνων δε ταύτα λέγει Μοντακούτιος; δε τα περί τούτου
έντή Δ΄ έπιστολή ($ έ) σημειωθέντα.
* Τούτο Πλούταρχος ιστορών, ού βολίδας, άλλ’ άλγηδόνας όμμάτων φησε τον Αλεξαν
δρον τάς Περσίδας αποκαλέσαι. “Τάς δ’ άλλας αιχμαλώτους όρών ό Αλέξανδρος κάλλει τε και με
“ γέθει διαφερούσας, έλεγε παίζων, ώς “εισιν άλγηδόνες όμμάτων αι Περσίδες. ’’ (ένβίω Αλεξ. §κά,
έκδ. Κοραή)–Και παρ’ “Ηροδότω δέ (Ε, 18) άλγη δόνες όφθαλμών αι Περσίδες αποκαλούνται,
Έοικε δε Φώτιον έξι έτέρου τινός τών τ’ Αλεξάνδρου Ιστορησάντων την βήσιν παραλαβόντα, ή και από
μνήμης, ώσπερ ειώθει, γράφοντα, βολίδας γράψαι άντι-άλγηδόνας,
* Ματθ.Ε", 28 –Ίδε και Επιστ. ΚΓ', ένθα διά μακρών ή εντολή αύτη έρμηνεύεται “Πάς ό βλέπων
γυναίκα πρός το επιθυμήσαι αυτής, κ.τ.λ.”
ο Ορθ. γραπτ –άποστρέψεται άδόκιμον δε το “ άποστραφείται.”
" "Όμοιον τούτο τώ τού Φιλήμονος, “Oρώσι πάντες: πρώτον, είτ’ έθαύμασαν, είτ’ εις έλπίδα ένέπεσον
ούτω γίνεται έκ τούτων έρως” Ερεϊ δέπου και Φώτιος αυτός έντους εξής “έκ γάρ τού δράν γίνεται
το έράν” ένθα και τους όφθαλμούς δα δούχους έρωτος αποκαλεί (σημ. Μοντακ).
Α αν ν Α Α - Α. --
γγ. "Ωσπερ αδύνατον έν θαλάσση πλέοντα ταραχής και ζάλης απείρατον διαμειναι,
Α ν Αν Α" -- Λ -- -
ούτως αμήχανον τον κάλλη σωμάτων επισκοπούντα και περιεργαζόμενον τών έκείθεν κυ
- - ν -- - Αν 1 » Α - » - - - » - » Α -
μάτων και κινδύνων εκτός καθεστάνα. Δι, δ τάς άρχάς και τάς αιτίας έκτρέπεσθαι χρή
-- - - - - Α - Σ) ν 9 ν ν - - -
τών παθημάτων, τούτο γάρ

"Α
και συμφέρον και θού χαλεπόν. "Επειδάν
ίδ λ ν Α δ
δεόβλ
τους λογισμούς το
- ν » - -- » Α » Αν Α. -
κακόν ένσκήψη, και το είδωλον αυτούς τής επιθυμίας έντυπώση, δυσαπόβλητον γίνεται το
Αν - - ν --
πάθος, και χαλεπόν απαλλαγήνα.

ν - - ν - ν
γδ. Tινές τούς έρώντας έφασαν έν άλλοτρίος σώμασι την ψυχήν την ιδίαν έχειν,
ύλ - δ' ς λέ -- - » άλλ Α - - - -- ψ -
ευλογωτερον ο ομαι Λεγειν αυτους εν αλλοτριους σωμασι τον νουν τη ψυχη συναπο
λωλεκένα.
- Αν - ν - -- ν - ν -- η - αν ν α
φέ. Μέθην και τρυφήν τών αρχόντων ναυάγιον νόμιζε τών άρχομένων, ότε γάρ ό κυ
ν - -- - - - - Λ,
βερνήτης καταποντίζεται τη πλησμονή και τώ οίνω, πώς οϋχι μυρίος κύμασι και κλύδω
- Αν α Α" Αν ν ν. - - Λ α ν 2
σιν έσχάτοις ή κυβερνωμένη προσαράξει πολιτεία, και τή τού κυβερνήτου υποβρυχίω* συγ
καταποθήσεται άπωλεία *
- - - » Α ν - Α ν » Α ν
γστ. Μηδένα μηδέποτε ανθρώπων, μηδέ των τυχόντων, εις άπόγνωσιν συνελάσης,
- ν ν Αν
ισχυρών γάρ και άμαχον απόγνωσης όπλον και πολλάκις ανάγκη στρατηγήσασα πρά
- Σ Α - » Αν - - -λ - Α
ξεων παραβόλων άνελπίστους μεταβολάς έξεργάσατο, και πριν ή γενέσθαι μύθους νο

μιζομένας
νζ". "Αριστον μεν ανθρώπω μή διαμαρτείν, μηδέ τής όρθής κρίσεως απoσφαλήναι
" Κατά γάρ Πλούταρχον (έντώ περί έρωτος) “τό μέν πύρ τούς άψαμένους καίει μόνον, οι δε καλοί
“ και τους μακράν έστώτας ύφάπτουσιν ή γάρ όψις λαβή τού πάθους έστίν” (παρά Στοβ. ΕΣΤ', 7) –
"Ενδέτας Βασιλ. παραιν. (κεφ. θ) τάδε περί τούτου νουθετείται “Σώματος επιθυμία εύμόρφου μή
“ σου κατακρατήση, ότι χώματος όλίγου άξιον το τοιούτον σώμα γάρ μετ’ ολίγον χώμα πάλιν όλίγον.
“Μήτε ούν έπ’ ευγενεία σώματος έπαρθής, μήτε την δυσγένειαν εξουθενώσης, μήτε κάλλει άγρευθής,
“ μήτε δυσμορφίαν άποστραφής άλλ’όρα το κάλλος το τής ψυχής, και έρα τω πνεύματι τής ψυχής
έρως γάρ εκείνος μόνος αληθής και άθάνατος, οϋχ δς άμα τώ τυχεϊν ευθύς άπογίνεται, άλλ’ός μετά
“τό τυχεϊν μάλλον έπιγίνεται”
* Ελλείπει ή λέξις αύτη παρά τε Βασναγίω και Μιγνίω.
* Και άλλαχού (Επιστ. ρπγ) λέγει περί μέθης “Οτών απορρήτων επόπτης και μυσταγωγός την
“μέθην πόρβω Θεού βασιλείας έθεάσατο.” “Ίδε την επιστολήν. Αλλ' όμως τών τινες Φωτιομάχων
και τούτο κατηγορήσαι αυτού κατεθρασύναντο, ώς άρα φιλοπότης ήν και μέθυσος. Ούτως αυτούς ό φθόνος
άπετύφλωσεν, ώστε μηδετά πρότών όφθαλμών αυτών κείμενα καθoράν. Σύουν εκείνος μακρά χαίρειν
είπών, όραιμοι την παραβολικήν ταύτην νουθεσίαν παραπλησίαν ούσαν τους ύπό Πλάτωνος ερημένους
“Μεθύων κυβερνήτης και πάς παντός άρχων ανατρέπει πάντα, είτε πλοίον, είτε άρμα, είτε στρατόπεδον,
“ είτε ότι ποτέ είη το κυβερνώμενον ύπ’ αυτού” (παρά Στοβ. ΠΗ, 29)—Η δ’ έν τας Βασιλείου παραι
νέσεσι (κεφ. κέ)–“Συνουσίας τάς έντους πότοις ευλαβού, μέθη γάρ τή φρονήσει εναντίον τι χρήμα και
“πολέμιον. Όταν γάρ όνούς υπό τού οίνου τυραννηθή, ταυτόν τι πάσχει τους φαύλους ήνιόχοις, οι τό
“ άρμα κυβερνάν αδυνατούντες, και έαυτούς και τούς ίππους ώδε κάκεΐσε παραφέρουσα, και γέλωτα τους
“ δρώσι μέγιστον έμποιούσιν. Ούτω δε πασχούσης τής διανοίας, άνάγκη και την ψυχήν πολλά σφαλλο
“μένην διατελεϊν –όμοια έξενήνεκπαιτή Ισοκρατείω: “Μάλιστα μεν ευλαβού τάς έν τους πότοις συν
“ ουσίας, άν δέ ποτέ σοι συμπέση καιρός, εξανίστασο πρό μέθης. Όταν γάρ όνούς ύπό οίνου διαφθαρή,
“ταύτά πάσχει τους άρμασι τους τούς ήνιόχους άποβάλλουσιν έκεινάτε γάρ άτάκτως φέρεται,
“διαμαρτόντα τών ευθυνούντων, ή τε ψυχή πολλά σφάλλεται, διαφθαρείσης τής διανοίας” (π. Δημ. δ)
31 -
δε ν θα - - θ Λ - -- -- άλ ν - - -
συνετου οε και πεσοντα σαττον αναστηνα, και χρησθαι τω πταισματι προς το μη παλιν
- Α.
πεσείν παραγγέλματι.
Α - - ν ν α Α. - » ν ν - - Φ ν -
γή. Το περί τούς πόνους έκούσιον τών άκουσίων αφαιρείται το αφόρητον και χαλε
Λ η Α - ο ο - α ν 1
πόν. Δι, ό χρήσιμος ή έντους έκουσίους τριβή και μελέτη,

ν » - -- - - ν ν ν - - ν Λ - - - -
φθ. Αρχικής αρετής και τελείας μή μόνον το πλήθος αισχύνεσθαι πρός τό μή άμαρ
Αν Σ - - - -- 2
τάνειν, αλλά και έαυτόν προτού πλήθους,

Α ν Λ - ». - - -
ρ. "Η διά λόγων ύβρις τους ελευθέρους ού πολύ παραλλάσσει τους διά πληγών και
ν 3 - ς - ν -
μαστίγων. * Χρή ούν παραφυλάττεσθαι το προπετές το έντούτοις ού μέγα γάρ δοκούν

-
μεγάλας φέρει ζημίας

Αν - ν -
ρά. Πολλούς έβλαψεν ευτραπελία από γαρ γνώμης διεκπεσούσα παζούσης, καιρία
- - - -
πληγή γέγονε τους διαπαχθείσι και βραχεία τέρψει τών επιτυχόντων, μεγάλας έτεκεν
Σν - Α Α - ν Σν αν αν ν Αν
έχθρας τών σπουδαίων ήν παντι μέν έμφρονι παραφυλακτέον, άρχοντα δε μάλιστα

- Σν αν - -- - - - -λ -
τών άλλων, ότι και χυδαίον, και καταφρονείσθαι μάλλον ή χαριεντίζεσθαι παρα
4
σκευάζει,
ν ν - ν α Α. Α. α - -- - -- - η - Α.
ν
ρβ. Ευεργετών το ύπήκοον περιφρούρει, ώς της αρχής νεύρα και οικεία μέλη
Α ν Α - - - ν
εκείνων γάρ διασπασθέντων, κίνδυνος και την σην συγκαταλύεσθαι εξουσίαν

ν ν Α. - αν 5 - ν - - ν - ν α Α
--
ργ. Τάς μελετωμένας στάσεις, όσας" μή σβέσαι βαον, άμεινον αγνοίας ύποκρίσει
Α -- -λ Α Αν - ν ν Σν » Α -
δούναι, και λήθη καλύψα, ή θριαμβεύσαντα έπεξιένα, το μεν γαρ έσθ’ότε και πλέον ανήψε
- ν - ν Α - - Α Αν
την φλόγα, και χαλεπούς ήνεγκε κινδύνους, και πολλη και τον διασωθέντα περιέβαλε
- - ν Λ, ν - - - 5 Λ. ν αν - "Α -
ζημία, το δε πραέως κοιμίζειν και μετά τού άκινδύνου το φιλάνθρωπον και συνετόν και
» - Λ. Λ 6
άζήμιον περιέχει,
" " Γύμναζε σεαυτόν πόνους έκουσίους, όπως άν δύναιο και τούς άκουσίους ύπομένειν.” (Ίσ. π.
Δημ. δ)
* Τοιούτον και το τού Θεοφράστου “Αίδού σαυτόν, και άλλον ούκ αισχυνθήση.” Δημόκριτος δε ό
φιλόσοφος έλεγεν “Φαύλον, κάν μόνος ής, μήτε λέξης, μήτ’ εργάση, μάθε δε πολύ μάλλον τών άλλων
ν ν - - και ν ν
σεαυτόν αισχύνεσθαι.” (παρά Στοβ. ΛΑ΄)

* Κατά δε Πλούταρχον και χαλεπωτέρα τής βλάβης έστιν ή ύβρις “Ούτως ύπό λόγων μάλλον ή
“ πράξεων πονηρών άνιάσθαι πεφύκασιν οι πολλοί χαλεπώτερον γάρ ύβρινή βλάβην φέρoυσιν. Και
- ν - ν -- - ν α ν
"το μεν άμύνεσθαι δι' έργων, ώς αναγκαίον, δέδοται τους πολεμίοις, αι δε βλασφημίαι περιουσία μίσους
" ή κακίας γίνεσθαι δοκούσιν.” (ένβίω Τιμολ. § λβ, έκδ. Κοραή)
4 "Ι ν δε ν - - ν -- -- α - Σ ν ν ν ν ν -
σοκράτης δέ τούς έαυτού πολίτας ελέγχων, ώς τους ευτραπέλους χαίροντας, και τούτους ευφυείς
προσαγορεύοντας, την αρχαίαν αυτούς άναμιμνήσκει σώφρονα πολιτείαν, έν ή δυστυχείς (=μωροί)
οι τοιούτοι ένομίζοντο. “Και τούς ευτραπέλους δε και σκωπτειν δυναμένους, ούς νύν ευφυείς προσα
γορεύουσιν, εκείνοι δυστυχείς ένόμιζον.” (Αρειοπαγ. § ιή, ένθα όρα και τάς σημ. τού σοφού Κοραή)
* “Ημ. διόρθ. άντ–όσα–παρά τε Μοντακ. και Μιγνίω.
* Ούτωδή πράξας ό Αριστείδης εκείνος, ότε, τής έν Πλαταιας μάχης επικειμένης, πολλούς τών έπι
φανών Αθηναίων κρύφα στασιάζοντας κατέλαβε, την Ελλάδα πάσαν από μεγάλου κινδύνου έβρύσατο.
(Ίδε Πλούτ. ένβίω Αριστείδου, § ιγ΄, έκδ. Κοραή)
δ΄ Δ - Α Σν Α ν και - - α - - Αν - φ -
Α
ρδ. Δεί τον άρχοντα, φερομένων μέναύτω κατά βούν τών πραγμάτων, και εϋ συνε
α - » ν - - -- -- - ν - » -
στώτων, ώς σαλευομένων άσφαλίζεσθαι και επιμελείσθαι ανατρεπομένων δε και συβόη

Α- α «A » - - α - - - Α. - - -
γνυμένων, ώς άν έπαναχθείησαν και έδρασθείεν, βουλεύεσθαι και φροντίζειν ουδέτερον

- -- » - » Λ ν α - Α. -- - -- ν - -
γαρ τών επί

δαστώ
τάναντία φερόντων ή πείρα κατήνεγκεν
ενάλας άρνά
δείκνυσιν ανέλπιστον,
και πάλ
αλλάδήπολλάκις μικρά
σύν εύβουλί - ε /
ρ νη μεγαλας αρχας και υπερογκους ηνεγ 1 παλιν σπουοη συν ευβουλία

ν Αν Αν - Αν » ν
εις μέγα δυνάμεως ύψος τούς κατενεχθέντας επανήγαγεν.

Αν ν -- - - - - - -
ρέ. Οι έμφρονες και εύσταθείς τών ανθρώπων, κατορθούντες μέν, ού φυσιούνται, αλλά
ν - - - - Σν - Λ, --
μετρίω φρονήματα τής εύπραγίας κοσμούσε τον όγκον, και τών φθονούντων διαπραύνουσα
"Α - Α - ν - α Α
το φλεγμαίνον περιπταίοντες δέ, φέρουσα γενναίως και το συνενεχθέν άρετής ύπόθε

- - - Α -- - Λ - - -
σιν ποιούμενοι, τω κράτει ταύτης δυναμούσι τήν γνώμην, και το άθυμούν έξορίζουσι τής
Λ -- ν - - - - - - ν - αν - - ν - » - 2
διανοίας ίσασιγάρ τό έφ' εκάτερα τρεπτών και άστατον και αβέβαιον τών άνθρωπίνων
-- ν ν - - - » ν ν » - ν ν » - -
Αφροσύνης δε και κουφότητος και άπειροκαλίας, τότε έντας εύπραγίας έπαιρεσθαι και
* Τούτων άμφοτέρων μαρτύριον έγένετο Διονύσιος ό Σικελίας τύραννος, περί ού Πλούταρχος (ένβίω
Τιμολέοντος, $ ά) ιστορεί, ώς έξελαθεις ύπό Δίωνος τής άρχής, “έτει δεκάτω ξένους συναγαγών, και
“ τον τότε κρατούνται τών Συρακουσίων Νυσσαίον έξελάσας, ανέλαβε τά πράγματα πάλιν, και καθε
“στήκει τύραννος έξι άρχής, παραλόγως μεν ύπό μικράς δυνάμεως τήν μεγίστην τών πώποτε
“τυραννίδων άπολέσας, παραλογώτερον δ’ αύθις έκ φυγάδος και ταπεινού τών έκβαλόντων κύριος
“ γενόμενος.”
ι - ν ν Σν
* Τούτο ένταϊς Βασιλ. παραν. (κεφ.λή) ώδιέξενήνεκται: “Ίσθι, τέκνον έμόν, ώς ουδενό βίος ούτος έχει ν -
“τό
δί
σε
στάσιμον,
λ
ουδέ τό βέβαιον, ή άμετάβλητον άλλοτε
δε
γάρ άλλως αμείβειΔ
τα πράγματα, και τροχού
ν - ν ν ν - ν - Λ ν - Α ν ν ν ν Λ,
ίκην κυλιομένου τά μέν άνω φέρεται κάτω, τά δέ κάτω φέρεται άνω. Δι’ό μήτε ευτυχίας έπαίρου,
- ν ν ν ν ν - -
“μήτ’ έντας δυστυχίας καταφέρουν άλλ' έσο κατ’ άμφω σταθερός και άμετάπτωτος, μόνω τώ καλώ - -- - -
“ σπουδάζων,
α δε
τά δ’ άλλα
θ
προσανατιθείς
ί
τώ. Θεώ, κτλ.” Αμφότερα δε κατά το Ισοκράτειον
φ -- δ
“Νόμιζε
ν ίλ Α - αν ν - η ν - ν ν ν -
μηδέν είναι τών άνθρωπίνων βέβαιον ούτω γάρ ούτ’ ευτυχών έση περιχαρής, ούτε δυστυχών περίλυ
- - - - - - ν - - - -
“πος-Χαϊρεμέν έπι τους συμβαίνουσι τών άγαθών, και λυπού μετρίως επί τοις γιγνομένους των κακών
- - ν -
“γίγνου δε τους άλλους μηδέν έτέροις ών κατάδειλος. “Ατοπον γάρ τήν

τα » - δ'
μεν ουσίαν εν
ν δε
ταις οικίας - ν - ν - -- - ν ν
αποκρύπτειν, τήν δε διάνοιαν φανεράν έχοντα περιπατείν. “ (π. Δημ. δ) Σοφώτατα δε το τρεπτών
και άστατον και αβέβαιον πών άνθρωπίνων Σόλων ό Αθηναίος τώ: Λυδίας ήθ
αν ν
βασιλεϊ Κροίσω παρέστη
ν - ν ν ν - - ν ν ν ν » Ω. σε φ --
σεν,
* Αθ
ότε άλλους
ή δε ή
άπαριθμών ύδ
ευδαίμονας, αυτόν
Τ.
δε μη κατονομάζων,
δέ
ήρωτήθη παρ’ αυτού άνδ
ίδε ίδ τε
“Ω ξεινεαξί Λ, ν αν Σ - η ο ν - εν -
ηναιε η δε ημετερη ευδαιμονιη ουτω του απερριπται εις το μηδέν, ωστε ουδε ιδιωτεων ανόρων αξι
- - - - - - ν η ν -- φ -
“ους ήμάς έποίησας;” Την καύτα γάρ Σόλων τάδε σοφώς τώ άνοήτω Κροίσω απεκρίνατο “Ω Κροί
“σε, επιστάμενόν με το θείον πάν έόν
να Λ λλά
φθονερόν και
- ίδ
ταραχώδες, έπειρωτάς
ν Εθ έλ ν
άνθρωπηίων πραγμάτων
λλά δε θ - - - ν ν - ν ν ν -
περι; εν γαρ τω μακρω χρονω πολλά μεν εστι ιδειν, τα μη τις εθελει, πολλα δε και παθειν . . . .
- - ν ν - - ν Α ν
“Ούτω ούν, ώ. Κρούσε, πάν έστι άνθρωπος συμφορή. Εμοι δεσύ και πλουτέενμέν μέγα φαίνεαι, και
“βασιλεύς είναι πολλών ανθρώπων εκείνο δέ, το ερεό με, ούκω σε έγώ λέγω, πριν άν τελευτήσαντα
- - - ν
“καλώς τον αιώνα πύθωμα . . . . σκοπέεν δέ χρή παντός χρήματος την τελευτήν, κή άποβήσεται
- » ν -
“ πολλοίσι γάρδη υποδέξας όλβον ό Θεός προββίζους άνέτρεψεν.” Αλλά τότε μέν των σοφών Aθηναίον - ν Α η -
σοφά λέγονται καταφρονήσας ό Κροίσος απεπέμψατο, “κάρτα δόξας άμαθέα είναι, δε, τά παρεόντα - ν - γν Σν ν ν -- -
“ άγαθά μετείς την τελευτην παντός πράγματος δράν έκέλευεν" έπειτα

ν Σό δε περιτραπέντων Θ
- -
αυτώ τών
ν ν ν - - ν - - ν - σε ο α ν ν - ν
πραγμάτων, έπι τήν πυράν άναβιβασθείς ύπό Κύρου, συνήκετό τού Σόλωνος, “ώς οι είη σύν. Θεώ ειρη
μένον, το μηδένα είναιι τών ζωόντων όλβιον” και τρις άναβοήσας το πού Σόλωνος όνομα, έαυτόν τε τού
ν - - - - ν - - - ν- -- - - ν ν ν ν - η -
θανάτου έβρύσατο, και τον νικητήν Κύρον εδίδαξεν, ότι πρεπτά και άστατα και αβέβαια τ' ανθρώπινα
πάντα. (Ηροδ. Α΄, 32 και 86).
-- 1 ν - Α Λ Λ - 3 -- - -
όγκούσθαι, " και το έν τας δυσπραγίας σφόδρα καταπίπτειν και ένασχημονείν τη ά

θυμία,
ν Σ) - ν - - ν - - - Α. -- -- - --
ρστ. Ανδρών μεν συνετών προνοήσαι τά δυσχερή, και απώσασθαι δι’ εύβουλίας, ούκ
Α Α - Α -
έλαττόνων δέ, και τα συμβεβηκότα καλώς διαθέσθαι και οικονομήσα.

ν - Α ν ν - ν ν - ν » ν
ρζ". Οίδα πράξεις αθρόον έπιστάσας, και τώ άδοκήτω τού συμβεβηκότος έκπλαγέν
ν α Α ν - Αν - αν
τας τούς τεθεαμένους, θκαι ήσυχως

Α" β ένεγκόντας
έλ
τα συνενεχθέντα,
δε εξ και ουδ' εις
Σ ξ τό έπειτα δια
βλ έβ Α - ν -- -- - - » Α
νασταντας αποσείσασθαι το βαρος μαλιστα οε της εξ αυτων ου συναυξομενης βλαβης,

ν ν -- ν -ν Α α - » ν - ς » - αν »
αλλάθκαι τρόποις άλλοιςήθπραοτέροις

Λ λί
ύποχαλωμένης.
λέ
Ίδών γάρ ζείδον ένίας ούτως
άλ-
οικο
κτον - Φ » - Α ν -
νομηθείσας, και τω συνήθει κατ’ ολίγον έπι πλέον συνεπικουφιζομένας, εις το άλυπώτα
ν ν αν ν » Α - - - ν Αν - » ν - Αν
τον αποκριθείσας
δί
άλλαςδδε τουναντίον καιΤτούς προς αμέλειαν
λό
καιεξάτολμίαν
α δί
ζώντας κέν
-- αν ν - - - --
τρου δίκην, ώς έξύπνου, διεγηγερκυίας.

ν
ω γάρ παραλόγω και εξαιφνιδίω τών προστυ
ν Α - - - ν Σ) Α 2 - Σ) -
χόντων έκαστος άνηρεθισμένος, πας ανήρ τους πράγμασιν έγεγόνει" και ουδ' έπι μάς
α Α » Α » - - Α 3 ν Α - φ - » Σ) ν -- -
ήμέρας αντέσχεν έπισχεντή καινοτομία." "Αλλα δέ καί αύτα τών ούκ εξέθους, κατά
-- α -- - και -4 Σ) - Α ν Α. --
μικρόν ύπεισούσα, και τω ήρεμεί" και άταράχω συνδιακλέπτουσα την συναίσθησιν τής
ν Α Αν ν ν ν » Λ Α Αν ν
καινοτομίας, παρεισέδυσάν τε ού, σύν πόνω, και ουδ' ει καινότερόν τι συνέβη μνήμην
ν ν - - ν ν αν Α -- Α
έδωκαν, ούδε τους πεπειρασμένος.

δύ ίδ δ'
Τινέςδ δε τον "κ
όμοιον τρόπον επιχειρήσασα παρεισ
- -- ν » ν Αν - Σ) - » - αν
»
ύνειν, και τώ μή τυραννίδι μηδ’ αυτοδεσπότω κράτει, και έκ τού εμφανούς, ώσπερ
Α -- - -- Αν α - - Σ) Λ - ν
έπισκήπτειν, δειλίαν καταγνωσθείσα, θάττον άνετράπησαν υπό τών επιτυχόντων τω γάρ

- ν ν Α Α. η Αν ν
καθ' εαυτάς ευλαβεστέρω εις θράσος άσχετον και παράβολον τόλμαν έξοπλίσασα και
ν - Α ν ν Αν » - Αν - η Αν - ς
τους προ τούτου δόξαντας έπιεικεστάτους, αυτή συνεφθάρησαν τή επιχειρήσει. Πώς oύν
αν - - ν- Σ) - ν -- - - Α --
έστι τυχεϊντού σκοπούς τάναντία γάρ διά τών αυτών όράται συντετελεσμένα. "Αμεινον
ν Σ) ν Α" - Λ - α Α - - » Α. --
μεν μηδ απάρχεσθαι τών τοιούτων δειναι γάρ α καινότητες, και χωρίς έτέρου λυπηρού,
-- - - ν -- - -
θορυβείν και πλήττειν διανοίας, και εις διαβολήν και ύβριν έκκαλείσθαι το πλήθος. Επει
* Ελλείπει παρά Βασναγίω και Μιγνίω τό–και όγκούθαι.

* Τούτ' έστι, πάσαν έποιήσατο σπουδήν προς ανατροπήν τής καινοτομίας, ή, ώς νύν κοινώς λέγομεν,
έβαλε ν όλα του τα δυνατά (Ίδε Λεξ Σκαρλ. Βυζαντίου έν λ. πάς). "Απορον δε το του
Moντακουτίου, ότι πάσαν ευρίσκει την παράγραφον ταύτην συγκεχυμένην και χαίνουσαν ιδίατε περί
τού “έκαστος” και “πας ανήρ εσημειώσατο, ότι παρεφθαρμένα πάντως έστίν, ή σόλοικα. Δοκει
δ έμοιγε πάντα καλώς έχειν, και ουδέν άλλο βούλεσθαι παραινείν, ή φεύγειν τις καινοτομίας, ως επι
κινδύνους, αν τε γάρ άθρόον επιστάσαι και αι κατά μικρόν υπεισούσαι ενίοτε μεν ώκονομήθησαν,
έσθ’ότε δε και ταραχών έγένοντο παραίτιοι. Ήτοι ούν μή καινοτομητέον, ή εν ανάγκη μετά προσοχής
τούτο ποιητέον, και παραδείγμασι χρωμένους τους παρελήλυθόσι, και τους έν όμοιους καιρούς γενομένοις.
* Μοντακ, κατ’ όνομαστ, παραινεϊ γράφειν–ή καινοτομία-και ούτως έσται ό νούς “ή καινοτομία
ουδ' επί μίαν ημέραν ήδυνήθη επικρατήσα.” Ως δενύν έχει τα της γραφής, = έκαστος άνηρεθισμένος
ουδ' επί μίαν ημέραν υπέμεινεν επισχεν (εαυτόν) τή καινοτομία,
* Αήθης τους δοκίμοις ότοιούτος σχηματισμός του επιθέτου “ήρεμής” συνηθέστατοι δε οι “ήρεμαίος"
και “ήρεμος” εύρητα δ' όμως το συγκριτικών "ήρεμέστερος” παρά Ξενοφώντα “ήρεμέστεροι γίγνονται
στερισκόμενοι ταύτης τής επιθυμίας” (Κύρ. Παιδ. Ζ, έ, 63) και επιβρηματικώς δέ “πότερον αν είη
ήρεμεστέρως έχειν τα ένθάδε, καινής αρχομένης (άλ. γρ. γενομένης) άρχής, ή της ειωθυίας κατα
μενούσης;” (αυτ. Γ΄, ά, 30)
αν αν - Αν ν Αν Α ν Α
δ έσθ’ότε
Σν λ
χρεια κατεπείγει, και δείται πράξεως ό προεστηκώς
- ύδε δ Σ
καινοτέρας, άνμέν
λέ
μέγα - » » - -- - ο ν - ν - -- «A
όφελος και ευφροσύνην έξ αυτής το κοινών ευρίσκη, ουδέν δεν σκέψεως και μελέτης, αν
ν Α ν - αν -λ α Σν ν -
δ' άλλως, και λυπηρά είη, λόγω μεν διελθείν όπως άν ώς άριστα διανυσθείη, ού βάδιον
-- ν ν - - ν ν » -
ομαι τα γάρ κατά τινας ιδικωτάτας έπακολουθούνται περιστάσεις ούκ ένεστιν ακριβώς
Α Α -- ν ν α - ν αν - » --
κοινοτέρω λόγω, και τών έργων πόρβωθεν, θηράσα. Πλήν όγε καλώς εν τοις προειρη
Α ν - - - ν - - και η ν Α
μένους εγγεγυμνασμένος, και προς τα τοιαύτα την άνωθεν βοπήν επίκουρον έχων, μεγάλην
ν Α. Α
είσεται δύναμιν συνελεγμένος

θ' αν - - ν - Λ ν - και ν ιν -
αν
ρθ. Όπλων και άνδρίας και στρατηγίας κραταιότερον και ασφαλέστερον νόμιζε την
-- ν Α 1 Α - ν Α - ν - - ν
εύνοιαν τών άρχομένων. * Ταύτης μεν γαρ παρούσης και στρατηγούσης, κάκείνα χρήσιμα,
- - α ν - Α ν -- Α ν - ν ν - -
και μεγάλην βοπήν προς πάντα παρέχει ανηρημένης δε τής εύνοίας, άμεινον συνανηρή
Φ - - ν Σ) ν 1. ιν -λ ν - - -- - -
σθαι κακείνα θάττον γάρ έπι την μισουμένην αρχήν, ή κατά τών πολεμίων έθέλει ταύτα
- 2
κινείσθαι.
ν ν ν ν ν - Σν ν -- - Λ -
» Λ
ρί. Λόγους μεν ήλεγξαν δόρατα πολλάκις ήμβλυνε δε πολλαχού και λόγων ισχύς
ν - Α α ν Αν - - - ν ν
όξύτητα πολέμου, και μεγάλων όρμήν διέλυσε στρατευμάτων. Χειρες άρα μετά λόγου
- Λ Λ Σ - Λ - Α - ν
διπλούν τρόπαιον. Λ - -
Πόνους ελπίδες νευρούσι, και πόνοι τίκτουσιν έλπίδας.
- - Α -- ν ν
Σύ δε
έξιλεούμενος το θείον, μηδενός αμέλει τών πρακτέων, και καλάς και μεγάλας ελπίδας
θερίσεις,
- » -- » ο αν Σν Α » - - » Α Λ Αν
ριά. Επικουρεϊν ένους έκαστος έχει χρείαν άρχικής και εχέφρονος διανοίας μάλιστα
ν - -- -- -- - ν -- Σν - » ν -
δε τους έν συμφορας περιπεσούσιν. Μετά γάρ τών άλλων και αείμνηστον συντηρείν
ν -
ειώθασε την ευεργεσίαν,

α Σ ν -- α ν Σν » ν Λ - Λ
-
ριβ. Η ευδαιμονία των υπεξουσίων άκραν άνακηρύττει σύνεσιν και δικαιοσύνην
3
τής εξουσίας,
- Α ο -λ “ς ν ν » - , ν ν ν » - - - ν
-
ριγ. Περί ών άνευ πράξης, είτε εν τω οικείω βίω, είτε έντώ κοινω τής πολιτείας,
- , Αν Α - - 4 ν ν - - Α » - αν -
τω Θεω ανατιθένα δικαίου την αιτίαν" ούτω γάρ μάλλον τε αυτόν έπίκουρον έξεις, και
- “ς Α - - - -- Α
θεοφιλής είναι δόξες, και κούφον σεαυτόν και αλαζονικόν ούκ ελέγξεις, και του φθόνου
ν ν ν
δείξεις περιτεθραυσμένας τάς ακίδας,

-- - -- - ς -- -- - ν » ν
ριδ. Tαυτά σοι έκ πολλών όλίγα, ώ τών έμών πνευματικών ωδίνων ευγενές και
* Ίδε την σημ. έν$ μά.

* Τούτου τεκμήριον ότι μέγιστον τα πρό μικρού εν Ελλάδι γενόμενα. Τής γάρ τώ"Αρχοντα προση
κούσης εύνοίας τών υπηκόων άνηρημένης, θάττον έπι την μισουμένην Aρχήν τα τής Αρχής όπλα, ή έπι
τους δικαίως επαναστάντας υπηκόους έστραπται και τον όπλοις, άλλ' ού τή τών άρχομένων εύνοια,
στηρίξειν έλπίσαντα την Αρχήν λόγος μόνος εις εξήρκεσε τής Ελλάδος αποσοβήσαι, ούτος δή ο
Εύαγγελικός-'Αρον τό σόν, και ύπαγε
* Ίδε τήν σημ. έν$ κστ".
* Ταϊς αυταίς σχεδόν λέξεσι και ή περί τούτου νουθεσία ένταϊς Βασιλ. παραινέσεσι (κεφ. ξέ) κατα
λήγει: “Τάς δ’ έπι ταις νίκας πανηγύρεις ανατίθει μόνω τω Θεώ ευχαρίστως, να και έντας ευτυχίας
“δυστυχών, και έντας δυστυχίας, ευτυχών, το άνθρωπος είναι μή άπολέσης”
- - Ι - - ν Α ν - Α ν - - ν -
γνήσιον γέννημα," τής περί σε φιλίας και υιοθεσίας, οιονεί τινα θεία συμβόλαια, και
--------- - - ν -
άρετής άρχετύπους ανατίθημι πίνακας. Α - -- » -- ν

Εις ούς αφορών, και προς εκείνους σεαυτόν - Α - - -- -- ν
σχηματίζων και διαμορφών, ού χαλεπώς έξεις συνοριαν, τίνες τε τών πράξεων άνθεν τήν
-- - Αν α Α. αν - ο -
έντή ψυχή παρασκευάζουσιν ώραιότητα, και τίνες αυτήν, ώσπερ λσπιλοι και δεβυτίδες, εις
ν ν Σν - Σ Α ν -- φ ν ν ν Α - » ν
αισχράν όψιν και άσχήμονα μετασκευάζουσιν ών τάς μεν απαλείφων, τάς δε έγγραφό -- ν -
μενος, έμψυχον ώς αληθώς και κάλλιστον θεοφιλούς πολιτείας σεαυτόν επιδείξεις άγαλμα,
- αν Σ) - - -- ν Αν - Αν - Α. 2 Α - ν -- ν
και ήδιστον έμοί και πάσιν ευσεβέσι και θέαμα και διήγημα. Δι, δ και τας χείρας εις
- ν » Α - - ν ν ν - Α Λ - ν ν - »
ουρανούς έξαπλώσας, και την περί σέ στοργήν και τον πόνον και την εις Θεόν αναφερο
ν α - ν --
μένην δόξαν άνθ’ ικετηρίας αυτώ προτείνας, έπεύχομαι σε τών ελπίδων και παραινέσεων
Σ) ν Α ν - Α. Α - ν - ο - » Α. Α
έργάτην δόκιμον και πιστών φύλακα γενέσθαι. Και είης μοι δι' άπάσης ιδέας κατορθω
- ν ν - Α Σν ν - ν Σ Λ - -- Σ)
μάτων επίσημος και περίβλεπτος άκρος μεν σύνεσεν, μνήμην δ’ άσφαλής ήδύς έν
Λ - Λ - αν 9 - - -- --
λόγους, τούς τρόπους ήδύτερος έράσμιος συντυχεΐν, τους άει συνούσιν έρασμιώτερος
Αν - - - - Φ -- ν Αν - --- - ν ν -- ν
κράτιστος το παρόν κρίνα, και άγαγεΐν εις διάταξιν όξυς το μέλλον δεν προμηθής
- αν - Σ - - α ν - ν -
φυλάξασθαι έτοιμος μεγάλας αυτουργήσαι πράξεις, έτοιμότερος το κατορθωθεν διασώ

- ν - Αν Λ Λ, ν - ν ν -
σασθαι δεινός μεν το συμφέρον κρύπτειν, κρείττων δε λανθάνειν, δεινότερος δε φωράσα

- » Αν - ν -- Λ - ν - α Λ » - ν
τούς έπηρεάζοντας φοβερός μεν τους πολεμίους, ποθεινός δε τους υπηκόους, άμφοίν δε
- - » -- ν - - α - αν Αν » - ν
κοινός τό αιδεσθαι και θαυμάζεσθαι κρείττων ήδονών, ήττων σωφροσύνης όργής κύριος,
ν - ν -- - - » - - - » -
πραότητος φίλος, ταχύς θηρεύσαι το δίκαιον, αδέκαστος διανείμαι γνώμην ευσταθής,

-- α - Α. "Α --
τας υποσχέσεσι βέβαιος γενναίος έν φόβοις, άτολμος προς πάσαν παρανομίαν, και
α - ν ν - Α
μηδεμίαν
λ
ραστώνην
4. -
καρτερίας
λί
και καλώνθ πόνων λέ
ανταλλασσόμενος
ελέ
Σ)
ευεργετεΐν πρόθυμος,
ίζ -- - ον -- - - ν'
κολάζειν όκνηρός, φιλίας εραστής, έχθρας πολέμιος έλέους πηγή, οιήσεως μείζων, Α. α Λ Α. -
ταπεινοφροσύνης έλαττούμενος υπερόπτης πλούτου, πενίας επίκουρος, αλήθειαν τιμών,

ν Λ Σ -- -- ν
ψεύδει μή σπενδόμενος άταπείνωτος ούκ ευδοκιμών, ευδοκιμών δε ού φυσιούμενος

Αν Σ Αν » - Α α - - - αν ν Α. » ν
γλώσσης αυτοκράτωρ άκοής φύλαξ άφής και της άλλης αισθήσεως αδυσώπητος
» - - ν - » Α. ν - » - ν - » - -
επιστάτης, και μηδενι πάθει ένδιδούς, μηδέ τους ερεθισμούς κηλούμενος τών ορέξεων. Και
- Αν Σ - - - ν Α α -
σύμπαν είπείν, είης μοι πάσης αρετής και ευσεβείας ού τους ύπο σε μόνον ύπογραμμός και
- » ν ν - ν ν - - » Αν Α ν - - - - -
παράδειγμα, αλλά και τώ μετά σε παντι τών ανθρώπων γένει καλή και μεγάλη και καλά και Α και αν - - - -
μεγάλα κατεργαζομένη παραίνεσις. Δι" άσοι μάλιστα και ή τών ουρανών ανέκφραστος
- - Α. Λ ν - Σ) ν - Α - - - α -
και άϊδος βασιλεία εις κλήρον αναφαίρετον, και κατασκήνωσιν άδιάδοχον, και υπερφυή -- ν - - Α 2
και θείαν τρυφήν και απόλαυσιν μή λυομένην, παρασχεθήσεται.
Ίδε τα περί τούτου έν άρχή τής ά παραγρ. σεσημειωμένα. Θαυμαστή δε πάντως ή έντή τελευταία
τήδε παραγράφω γλαφυράτε και έντεχνος τών εν πάση τή επιστολή ειρημένων άνακεφαλαίωσης,
* Τούτοις παράλληλόν έστι τών Βασιλείου παραινέσεων το ΜΑ΄ κεφάλαιον, ώδ’ έχον “Πολλοί
“βασιλείς τά βασίλεια ταύτα παρώκησαν άλλ’ όλίγοι την επουράνιον βασιλείαν κατώκησαν. Σπούδαζε
“ούν, τέκνον ήγαπημένον, μή μόνον ταύτην την βασιλείαν κατορθώσαι διά τής τών τρόπων καλοκαγα
" θίας, αλλά και την επουράνιον κληρονομήσαι διά τής τών άρετών άγαθοεργίας σήμερον γάρ εισι, τα
* βασίλεια σά, και αύριον
αν - ύδέ
έσονται ούσά μετά
ίδ ---αν ά
δελτην αύριον έτέρου, και
Σ δ
την μετ’ υδέ
εκείνην τού μετ’ εκεί
- - φ ν ν ν ν ν η - ν -
νον ώστε ούκ εισίν ουδέποτε ουδενός εΐ γάρ πολλούς άμείβουσι τούς δεσπότας, ουδέν άρα τον γνήσιον
" έχουσι δεσπότην. Επει ούν μεταβήναι χρή τής εντεύθεν εξουσίας, σπεύσωμεν άμείψασθαι δι’ άρετής
ΕΠΙΣΤΟΛΗ Ζ΄ – 7.
Α Α » - 1
Σ ε ρ γ ί ω Πρωτο σπαθα ρ ί ω άδελφ ώ.
(Πώς έστι λέγειν Θεόν τον Πατέρα, Θεόν τον Υιόν, Θεόν το Πνεύμα, κ.τ.λ.)
» - - - - - - - - - - -
ν
Ερωτάς, πώς έστι λέγειν Θεόν τον Πατέρα, Θεόν τον Υιόν, Θεόν το Πνεύμα, και
η Σ) Αν -1 - ν ο κ. - ν » - ν - - ν
μή εις ανάγκην περίστασθαι τρεις άνθ’ ένός Θεούς άνομολογεΐν; "Εγώ σου σαφώς
ν » - Π
και Α ν ν ν - α - Α. α - -
συντόμως έρώ.
ν - -
Παραδείγματα μεν γαρ πολλά και ποικίλα τους θείους ημών Πατράσιν
ν » Λ θό Α αν η » - - ν ν - ν φ -- - »
εις το διαλύσαι την απορίαν ταύτην ύπ’ αυτής της αληθείας, υπέρ ής έσπούδαζον, άφθόνως
Α - - Α - -- - ν Α αν
τε έχορηγήθη, και εις δέον διατέτακται, ώνει τις επιμνησθήναι θελήσεις, βιβλίον όλον
- 9 - -- Α - - ν - αν “ς ν Α - » - -
άντ επιστολής αν γράψειεν. Τούτο δε και άλλως ομαι περιττόν τί γάρ, ένόν τοις
ν Λ. - και - Α. - ν Α -- - ν - Σ) - ν ν -
αρχαίος και εξέτοιμου προσομιλεί, σύ δέ (ού γαρ έχω πώς ανεπαχθέστερον ειπω) αντί
- ν - - Αν - ν - Υ - - - ν -
τών πάλαι και καλώς γεγραμμένων, καινών προσδέη γραφέων, έξιδιουμένων τα πρό αυτών
- , Λ » ν - ν ν ν Λ ν ν - » -- - - ν
και αλλότρια; Αλλά χωρίς εκείνων το σύντομον και σαφές και ουδέ χωρίς τού συμπεί
ν - -ν - - φ "Α -- - Α ν - -
θεν μετά προσοχής άκουε. Έχει δε ώδε. Θεόν καλείς τον Πατέρα, πότερον, τεμών την
ν - - - ν -- -λ Α - --------
υπόστασιν, και άλλοτριώσας τής έναύτω και κοινής θεότητος, ή ούκ άν τολμήσας ειπείν,
-ν ν -λ ν - - - » - - ν - - Σ Ιν Λ, -ν
ούτω γάρ άν είη το τιμαν και ονομάζειν Θεόν τον Πατέρα της εσχάτης βαρύτερον ύβρεως,
ν Λ - - Αν - - α - - α ν Λ » ς -
αποσπάδα τινά και παραφυάδα νοείν τής όλικής και ύπερουσίου Θεότητος, εξ ού πάσα
Α - - ν Α - - Λ. - ς - -ν Α - "Α - Αν
θεία ΚΟΙ ΤΟίς Εν διαιρέσει ΚΟζί, ρευσει ΤΟ ΕΠΙΛΟζί λαχούσιν ΕνΟΟΓις ΤΕ ΚΟζί συνοχη Και ΟΓΟΣΜΟΣ
"την έκείθεν βασιλείαν, ήτις μόνη το άθάνατον κέκτηται και άδιάδοχον, τα δ’ άλλα πάντα βεϊ και
"παρέρχεται –Καθόλου δ' ειπείν, άπασαι μεν αι νουθεσία, αν τε εν ταις παραινέσεσιν εκείνας, και
αι έντήδετή επιστολή περιεχόμενα, έκ τών Σολομώντος και Ιησού τού Σιράχ και τών Ισοκράτους
δοκούσι συνελέχθαι, ότι δετής αυτής χειρός έργον τυγχάνουσινούσα, βαδίως άν τις έκτής παραθέσεως
κατανοήσειεν, ήν διά πάσης έποιησάμεθα τής επιστολής. Ου μην αλλά και έντώ τελευταίω εκείνων
κεφαλαίω, οιον δεικνύς την πηγήν, εξής ηρύσατο, τελευταίαν τήνδε προστίθησι την παραίνεσεν, λέγων
Ίνα δέσου το ήθος διά πάντων κοσμήσης, μη κατόκνει τας των παλαιών διεξέρχεσθαι γνώμας πολλά
"γάρ έναυταίς εύρήσεις τα χρήσιμα και πλέον πάντων τά τεΣολομώντεια, τά τε"Ισοκράτεια, είβούλε,
" και τα τού Ιησού του Σεράχ διαμελέτα βουλεύματα και διδάγματα, ώς εκείθεν και πολιτικάς και
“βασιλικάς άρετάς δυνάμενος άναλέξασθαι τα γάρ άλλα πάντα τής θεοπνεύστου Γραφής σωτήρια λόγια
"συναναπνέεσθαί σοι πάντως επάναγκες. Επάν δε τέλειος γένη την φρόνησιν, καμε τον βασιλέα,
" και πατέρα, και παιδευτην ευφρανείς, και αυτός τότε νουθετείν έτερους αξιωθήση, και το οικείον τέλος,
" άνθρωπος ών, μάλλον έπιγνώση, ότι ουδείς ανθρώπων αναμάρτητος ουδείς ανθρώπων τήν τών βεβιω
“μένων διαφεύξεται κρίσιν ουδείς ανθρώπων οίδε τού βίου το άδηλον τέλος.”
" Η αυτή και έν Αμφιλοχίος, κατά μεν την Οικονόμου έκδοσιν, Ζήτημα ΠΖ, κατά δε την Μιγνίου
(έντώ Α΄ τόμωτών άπάντων Φωτίου) Ερώτησις ΠΗ, και έντή Μοντακ. συλλογή Επιστ. ΡΕΑ σελ.214.
Περί δε τού τίτλου “Πρωτοσπαθαρίω” σημειωτέον, ότι Μοντακούτιος μεν ενταύθα τε και αλλαχού
“Ασπαθαρίω” γράφει, ταυτόν είναι λέγων το “Ασπαθάριος” τώ. “Σπαθάριος, “ έχει δούχ ούτως, ώς
όρθώς ο Καρδινάλιος Μάϊος εσημειώσατο (Spicilog. Rom. Tom. Χ., p. Χκίi), αλλά το πρωτοσπαθάριος,
Ελληνιστί γεγραμμένου, ώς έρικε, ά σπαθάριος (ένθα το ά– πρώτος) κακώς υπό του αντιγραφέως
ύφ’ εν γέγραπτα άσπαθάριος. "Ιδε την περί τούτου σημ. του Μαΐου έντε τη Ρωμαϊκή Σταχυολογία
(ένθ. ανωτ.) και εν τέλει τών Φωτίου επιστολών κατά την Μιγνίου έκδοσιν,
32
-- -- -λ -- - ν - Α. -- - ν
φεια.Υ:"Οράς,
- Θ
πώς αν όρθώς έννοηθείης τε και Θφήσας Θεόν τον Πατέρα;
- άλλ
Ούκούν ούδε
» Α » -- - ν - Λ - - 9 ν αν
τον Υιόν Θεόν ονομάζων, άφορείς της αυτής Θεότητος, είπερ μή κατ' άλλην μεν έννοιαν
- - Λ. » ν - Α - ν - -- ν
τον Υιόν, κατ' άλλην δε τον Πατέρα Θεόν ύπεκρίνω αποφαίνεσθαι. Ούδε το Πνεύμα δε
- α ν ν Α 1 Λ - --
δήλον ότι η αυτή γάρ παρακολουθήσει κακόνοια. Eι τοίνυν έκαστον των τριών,9 καθ' έ
- - - Α - Λ - ν - - Σ ν ν - » --
αυτό τωνω λαμβανόμενον, και Θεός, και Θεός, και Θεός όνομαζόμενον, ουδαμή ουδαμώς
- - Α - -- η ν ν η Α Σν - ν ν ν ν
τής ένθεωρουμένης και μιάς απετμήθη 2θεότητος, είκότως άρα και σύν αλλήλους, λαμβανό
-- - ν ν ν ν ν - ν
μενα, ού τρεις Θεοί, αλλ' εις τα τρία" Θεός δοξασθήσεται. Eι μεν γαρ Θεός ελέγετο
» - ν - - α ν » - Λ. - Σν ν » ν » -
καθ' εαυτό, νοούμενον έκαστον, ώς εις ιδίαν και έκφυλον

-- - Σ » 3Α
θεότητα αναγόμενον, εικόπως ν -- - , Α ν Λ, α ν » - α ν - ν
αν συν αλλήλους και τρεις Θεοι ώνομάζοντο, ει δέ, ώς εις την αυτήν όμοτίμως και μίαν
ν ν - -- - ν - αν ν α ν - -
θεότητα συναγόμενον, Θεός τών τριών εκαλείτο έκαστον, τις όβιαζόμενος τα μηδαμη
-- -- - ν 1. -- - 4 ν -
μηδαμώς τής ένθεωρουμένης αυτούς και συμπληρωματικής" διαιρεθέντα θεότητος τρεις

Α Α -- - - » » - -- ν ιν Α αν ν » -
λέγειν Θεούς; μάλλον δέ, πώς ούκ ανάγκη πάσα τά τρία λέγειν ένα Θεόν, ουδαμού
Α » - - -- -- α Α Λ Α
διαιρεθέντος ουδενός των τριών της ενιαίας και άτμήτου και αδιαιρέτου θεότητος;
ΕΠΙΣΤΟΛΗ Η΄. – 8.
- » - 5
Tώ
ί
α ύ τ ώ.
Ε
("Η χάρις ουκ αντίκειται τώ νόμω, κ.τ.λ.)

Οι ν ν 6 ήλ δε - Αν δεν - ν λ ν - -- - α -
υκ εστιν εναντίον αστρασιν ηλιος, ουσε τη νυκτη ημέρα, ουσε πυρος αιγλη αι
-- - ν ν Α Α ν Α Α. ν
ήλιακαι ακτίνες, "ού μήν ουδε νεαζούση φύσει ή κατ’ άνδρα τελειότης ει βούλεί δέ,
- - - Α Α - α - ν , Α ν αν - - -
ούδι ή στύψουσα ποιότης, προς άλουργών βαφήν εύτρεπίζουσα την ύλην, προς το τής
Α ν - - - - ν - Α -
πορφύρας άνθος, ούδι ή τών χρωμάτων κράσις και μόρφωσις τών εικονισμάτων ταϊς - Αν - ν - 8 Α --
προτυπωθείσας γραμμας και χαράγμασι τών σκιασμάτων. Τί δή βούλεται ή τών
Ούτως άμεινον έντώ Αθωνείω κώδηκι, έξού ή Οικονόμου τών Αμφιλοχ. έκδοσης παρά δε Μοντακ.
και Μιγνίω-ή αυτή γάρ άν παρακολουθήση.
“Ομοίως, αντι-εις τά τρία –παρά τοις άλλοις,
Ομοίως, παρά δε τους άλλους άνευ τής εις
Ομοίως, παρά δε τους άλλοις-συμπληρωτικής
5
“Η αυτή και εν Αμφιλ. κατά μεν την Οικον. έκδοσιν Ζήπ. ΡΨΙΣΤ', κατά δε την Μιγνίου 'Ερώτ. ΡΨΙΘ'.
“Η αυτή δε και εν τέλει πής Μυριοβίβλου (σελ. 914, έκδ. Οι σχελίου), και έντή Μοντακ. συλλογή
"Επιστ. Ν΄, σελ. 103.
Παρ' Ο σχελίω και Οικον–άστρασιν–παρά δε τοις άλλοις “άσπράσιν”
" Ούτως άμεινον γέγραπται παρά Μοντακ. και Μιγνίω, άντι-ουδέ πυρός αίγλη και ήλια και ακτίνες
παρ' Ο σχελ. και Οικονόμω δήλον δε γίνεται εκ τής μετά μικρόν έπιφερομένης τών συστοιχιών τούτων
παραθέσεως,
* Ούτω παρ’ Oισχ. και Οικον, παρά δε τοις άλλοις-δέ.
Λ - Αν - Α -- - -- Α
δοκούντων
θέ
αντικείσθαι
"Ο
παράθεσις, τήν δόκησιν) τήςίδιέναντιώσεως εξ αυτής ανατρέπουσα
ίδι (ό - 1 » - » - α - - ν 1. Α -
παραθεσεως; τι ουο (οπερ αυτος απορεις) ουο η χαρις τω νομω αντικειται χει
ν - Α ν α ο Α α -
ραγωγία δε και προάγγελος, συμφωνία τε και προκατασκευή και όδός υπάρχει και παρα
- - ν ν Α. α ν - Αν Λ ν ν Σ) 2 - - -
σκευή και τα άλλα πάντα ό νόμος τής χάριτος. Τελείωσις μέν γάρ έστιν - ή χάρις, πάντα
-- Αν - - Α α Α. α Λ - ν
δέ, όσα τής τελειώσεως προϋφέστηκεν, υπηρετούμενος ό νόμος έδειχθη τη χάριτι έχειρα
Α Λ - αν - ν Α - - Α. --
γώγησε, προεκήρυξε, προητοίμασεν, όδος και τύπος έγένετο, έν έαυτώ σχηματίζων και
ν ν Α. ν - ν α Α 1. » ο α
ύποδεικνύς την αλήθειαν ουδέν τών προπαρασκευαζόντων ύστέρησεν. Αλλ' ήλθεν ή

Αν 1. Α και - α Α Α" ν - ν α Λ -
χάρις έσχόλασεν εικόπως ό νόμος φύσις γάρ τούτο προτελείων, υπεξίστασθαι και
- - η - α - Λ Λ, - - 1 - - -
παραχωρείν τη τελειότητα και να ότω νόμω προσανέχων λαός τον έν τη χάριτι Θεόν
- - Α ν Α σε - Α" ν -- - αν Σ ν η
έπιγνω και της νομοθεσίας όντα κύριον - σχολάσατε γάρ, φησί, και γνώτε, ότι εγώ είμι
α Α α ν Σ) - -ν α Α -- - - 5- 3 5. α Αν
ό Θεός, και ύψωθήσομαι έν τους έθνεσιν, ύψωθήσομαι έν τη γη.

α Α α Α α » Α. -- - Α α Α α Αν
Ηλθεν ή χάρις, Α α ν
ύπεχώρησενό νόμος, ώς αστέρες, ηλίου φαίνοντος, ώς νύξ, ήμέρας διαυγαζούσης, ώς αι

- - Α Σ » Α - - - Α -- α - - » Λ
του πυρός φλόγες, εξ αιθρίας και έν σταθερά μεσημβρία τώ ήλιακώ φωτί άμαυρούμενα,
α - ν - - α Α α α ν - Α
ώς καταργείται το νήπιον εις άνδρα της ηλικίας άναδραμούσης, ώς ή ποιότης τού στύ
- - Αν α - ν -
φοντος, της πορφυρίδος βαφής επικρατησάσης, ώς αίγραμμα και τα προχαράγματα, εις

ν - » - Α αν ν -- -- α Α Λ
διαμόρφωσιν τής εικόνος συναπαρτισθείσης. Έκαστον γάρ τών έν έκατέρα συστοιχία

Α ν ν α » ν - - - - Α » ν 4 - --
ερημένων, το μεν ώς ατελές προηγήσατο, το δε ώς τέλειον έπεγένετο και ούτε τω πρού

ν - - - α ν Α - ν ς - - αν ν
πάρξαντι το έπιγεγονός υπάρχει πολέμιον (μάλλον μένουν πολλή προς άλληλα τούτων ν - Α 5 ν Λ - Α -
συμφωνία και συγγένεια), ούτε μένει" τα πρότερα, τών τελείων έπιγινομένων. Τοιουτός
3. α Α - ν -- Α Σ) -- αν ν » -
έστιν ό νόμος της φύσεως, τής τελειότητος ενεργουμένης, άργειν όσα εις την αυτής κατα
ν - Α. - - αν α Α - Αν
σκευήν και συντέλειαν παρελαμβάνετο.

» ν - » Α - Α
"Ωστε και κατήργηται ό νόμος, τής χάριτος
- » Α - Α » -
έπιστάσης, και ού καταλέλυται, και πέπαυτα, και ού διαβέβληται και πεπλήρωκεν αυτόν
α 6 Α ν ν Α Α » -- - - αν » - ν » - »
ό Χριστός, μηδέ μίαν "κεραίαν λύσας εξ αυτού, και όλον ήφάνισε τελειώσας αυτόν ούκ
αν 7 ν. -- -- - Λ -- Α - ν
έστι" γάρ τού παιδαγωγούντος χρεία, αυτού παρόντος του διδασκάλου. Καταλύσαι μεν
- ν - - ν 9- - η Α » - Σ - - - ν --
γάρ έστι, και διαβολής ένοχον έλέγξα, το εκ βάθρων αυτών ανατρέψα, μηδενί τών αυτού
Αν - Α - ν - ν - - Α ν
δικαιωμάτων προσχρησάμενον παύσαι δε και αργήσαι μόνον μετά τής πρεπούσης εύφη
- - ν ο -- Α » - ν ν Α "Α -
μίας, το διακονήσαι μεν, ους εκείνος ένομοθέτει, επαγαγειν δε την χάριν, και διά του
Α "Α » ν ν Α - - ν » ε ν ν - - ν
τελείου το ατελές αποκρύψασθαι. Και καταλύει δε ούχό μή παραβαίνων τούς του νόμου
ν
" Ούτω παρ’ Oισχ. και Οικον, παρά δε τοις άλλοις άνευ τού–ότι –και ή παρένθεσις δε όρθώς
Οικονόμω προστέθεται.
9
Ούτω παρά πάσι, πλήν Οικονόμου, παρ' ώ άνευ τού–έστίν
* Ψαλμ. ME, 10.
* Παρ' Ο σχελίω–άπεγένετο.
" Ομοίως–μείω.
* Ούτω μοι δοκεί άμεινον γεγράφθαι έπι το εμφαντικώτερον, ή ύφ’ έν, ώς παρά πάσι τους έκδότας
ν ν ν » Α Σν α Α ν ν ν - ν ν - και η γ΄ - «A "Α ν
γέγραπται έτι δε και άναλογώτερον έχει ή τοιαύτη γραφή πρός τό του Ευαγγελίου “Πώτα ένή μία
κεραία ούμή παρέλθη άπό τού νόμου” (Ματθ. Ε, 18)
" Παρ’ Oισχ. και Οικον–ούκέτι,
32 -
ν » - - ν -
νόμους, αλλ' ό παραβαίνων παραβαίνει δε ούχό σχολάζειν αυτούς και άργειν όφελοντας
ν Ιν Σ) - ο ν -- - Α ν -- - ν Α 1. Α. » -- » Α
ειδώς, άλλ’ ό μηδε τούτο εδώς (καίτοι πολλαχού την οικείαν άργίαν αυτών εκείνων δια
Α - Σ) α ν ν "Α - ν Α » Α ο Αν » - ο -
κεκραγότων) και ουχό μετά την σχολήν και την χάριν αχρήστους ειδώς, αλλ' όπρο
- Αν - - ν - - -- Α - - α ν ν ν αν
τής χάριτος και έναύτω τής ενεργείας τω καιρώ, ώς βεβήλους, αποστρεφόμενος. "Αγιος
ς ν Α - α - α --
ούν ό νόμος, και δίκαιος και αγαθός (άγαθού γάρ ώς αληθώς και υπεραγίου και πάσαν
Α α - Α α - Αν ν - - Αν
δικαιοσύνην ύπερφυώς τελεσαμένου υπήρχε προάγγελος), άχρηστος δέ και σχολάζει και

Α » - ν - ν α ν - - - » Λ - Φ -
πέπαυται. Έφεστώτος γάρ τού Κυρίου, ήσυχάζειν δει τα τού επιτρόπου και ουδείς
- - ν α ν - Α ν -- - Α ν
μετά την καθαράν ύγιείαν επί τά φάρμακα τρέχει ουδε στερεάς τροφής απολαύων, την
ν Αν » ν α Α ν - - ν -
θηλάζουσαν περιεργάζεται, ουδε ρητορεύων, τούς τών συλλαβών γραμματιστάς ζητών

Α » ν 1 η Α1 η ν - - - -- Λ
περιέρχεται ούμήν" ουδ' εις στρατηγούς αναχθείς, τήν τών στρατιωτών λήξιν έπιποθή
» - Α ν » ν Αν - , -- - αν » ο
σειεν, ουδέ τούς ουρανούς λαβών, τα αγαθά τής γής προτιμήσειεν, ώσπερ ούδ όβασι
η - - Αν - ν α - - -
λείαν ένδύς, τον ιδιώτην χιτώνα και την ύπήκοον τάξιν αντί της επιστατούσης και κυρίας
αλλάξατο.
ν - - - ς ν Α α » ν -- Α -- Λ, Σν -
β. Έχεις ικανώς, ομαι, και μάλιστα ώς έν επιστολής τύπω, απορήματος άνω και
Αν Α - - Α » Α Α ν ν ν ν
κάτω φερομένου, και πολλήν πολλάκις αμηχανίαν παρεσχημένου, τάς λύσεις άφθόνους
» - ν - αν 2 Λ Λ » ν ν
δι’ ών και Ιουδαίοι και Έλληνες και οι Μαρκίωνος * λόγοι συγχυθήσονται, αυτοί δό
3 - - - Α Αν - »
ξαντες” πολλάκις διά της τοιαύτης παρατάξεως της Εκκλησίας κατεξανίστασθαι. Έτε
ν ν Λ α ν » ν
λείωσε γάρ τόν νόμον ό Χριστός, αλλ' ού κατέλυσε και έπαυσεν, αλλ' ούκ ανέτρεψε - Α
και τέλος έστιν αυτού, αλλ' ούκ άναίρεσης και ήργησεν, αλλ' ού διέβαλε και συμφω
- α Α - ο ν 9 » » Ιν ν - - - Αν - ν ν
νούσιν ή χάρις
- Α
και όλ νόμος,
λ
αλλ' ούΚ μάχονται. λ Ει δέ τιςδε και τούτο
Α Π
λέγο,
ΟΥ
ν
τον
ίδε
μενώέν ν - Α. Ιν - Σ) Α
τω γραμματι νομον Λελυκεvαι τον Λυριον, πεπληρωκεναι οε τον εν 11νευματι, ουσεν των
ν Α » - Ν - Α Α αν - ν - Α ν 4 αν ν ν --
απεικόπων έρει. Το δε λέγειν, ότι τον μεν της δευτερώσεως νόμον έλυσε, τον δε τής
Λ ν » ν ν Σ ν
πρώτης νομοθεσίας έπλήρωσε, ληρούντων έστίν
* Ούτω παρ' Οίκον. και Μιγν, παρά δέ Οϊσχελ –μέντοι-και παρά Μοντακι-μέν.
* Ήκμασεν ούτος έντώ Β΄ αιώνι, υιός ών Επισκόπου, και την πατρίδα Σινωπεύς. Αποβληθείς δε
τής τού Χριστού Εκκλησίας υπό τού ιδίου αυτού πατρός διά κακοήθειαν, και συγχωρήσεως ούκ άξιού
μενος, εις Ρώμην παρεγένετο, κακεί τή τού αιρεσιάρχου Κέρδωνος κακοδοξία προσθέμενος, την μεν
Παλαιάν Διαθήκην απέβαλλε, την δε Καινήν μετέβαλλε, και πολλά και ανόσια περί τετής του Κόσμου
κτίσεως και τής τού ανθρώπου αποκαταστάσεως έτερατολόγει, περί ών δε Μελετ. Εκκλ. “Ιστ. Τόμ. Α΄,
σελ. 206–8. Mόσχεϊμ, Τόμ. Α΄, σελ. 184–6, τής Αγγλ. μεταφρ. ύπό J. Murdock, London, 1841.
* Ούτω παρά τους τρισίν έκδότας, παρ' Οίκον, δέ—δοξάζοντες,
* Δευτέρωσιν λέγει ούτας Φαρισαίων και Ραββίνων (πρεσβυτέρων) παραδόσεις, ώς ουκ όρθώς υπέ
λαβεν ό Μοντακούτιος, αλλά την έντας "Αποστολίκας Διαταγας (Α΄, 6, ΣΤ, 20) μνημονευομένην
Δευτέραν νομοθεσίαν ή Δευτέρ ωσιν. Βλ. περί τών Ο έρμηνευτών τής παλ. θείας Γραφής
Τόμ. Γ, σελ. 104. (Σημ. Οικονόμου)
ΕΠΙΣΤΟΛΗ Θ". – 9.
- » - 1
Tώ
ε
α ύ τ ώ.
Ε
(Μη δώτε το άγιον τοις κυσί, μηδε βάλητε τους μαργαρίτας ύμών έμπροσθεν των χοίρων –Ματθ. Ζ΄, 6)
αν - - -ν - ν - ν - - - -
Αγια και μαργαρίται ότε τού θείου κηρύγματος λόγος και το Δεσποτικόν και
ν -- -- Αν αν αν - --
άχραντον χρηματίζει σώμα μαργαρίτα μέν, ότι τίμια, και ότι λαμπράν τής σωτηρίας
- ν - - - Αν αν - αν - - αν -
την αίγλην τους ειλικρινώς προσιούσιν έκπέμπουσιν άγια δέ, ότι τε σεπτά, και ότι της
-2 Σ) Α - » ν 1. Α ν Α - - - - - - » Α
πλάνης αφορίζοντα “τή αληθεία ανατεθέασι κύνες δέ, και των αιρετικών και των απίστων
αν Λ, - - ν ν Α Λ » Α » -- -- Α.
όσοι πολλάκις τον τής ευσεβείας κατηχηθέντες λόγον, ου μόνον ουδέν άμενον διετέθησαν,
ν ν Α α - ν - α - - Α Αν --
αλλά
ύλ
και την λύσσαν
δ ίξ
αυτών κατά
δέ
της ιεράς βήμών
- βό θρησκείας θώ
3
έμμανέστερον
λ δ
κυνών
1 - -- αν - - ν Α
υλακτούντων επεοειξαντο χοιροι οε, οσοι τω βορβορω των πανων εγκαλινοουμενοι,

- ν - ν ν ν -- -- α -
πρός τάς παραινέσεις αναισθήτως τε και ανεπιστρόφως έχουσιν. Οις άπασιν ό θείος
- Λ, - - Α ν - ν - Α - - » ο ν
αποθεσπίζει χρησμός μή προτιθένα τά θεία μυστήρια, αναξίους εαυτούς δι’ ών έπραξαν

ν - - Αν ν » η Α Α -
παρεσκευακόσι τής ύπερφυούς σωτηρίας και χάριτος. Αλλ' ει μηδετέροις τούτων δοτέον,
ν Σν ν ν -ν -- -- -
ίσως άν τις διαπορήσειε, τίσιν όλως δοτέον; Φημί τοιγαρούν, τους τε πιστούς και όρθο
ν “ς ν - Α 4 - - και ν -
δόξος, και οις ό βίος τη πίστει συμφθέγγεται. Αλλά και των απίστων, και δή και
-- α -- - ν - - - ν ν - - Α
τών αιρετικών, και μην και τών προς καθαρότητα πολιτείας διαβεβλημένων και ταύτης
ιν - ν Α - ν -- -
όλισθανόντων, εκείνους τω, λόγω κατηχητέον, και χειραγωγείν προθυμητέον, οίτινές εισιν
-- ν - αν ν Α Α -- -- ν Α
ώσπερ πρόβατα μή έχοντα ποιμένα, και σφόδρα δέονται της ποιμαντικής επιστασίας και
ν » - Α ν - - ν Α - Α ν ν
κατηχήσεως. Επί τούτοις γάρ και ό Κύριος σπλαγχνίζεται, και τρέφει τροφήν τότε
-- ν ν - -- ν η -- » - -
σώμα συνέχoυσαν, και την ψυχήν βελτιούσάντε και στηρίζουσαν. * Ειεν. Αλλά πώς
6 Αν α - - Λ Α. - -- ν Α ν -
βήσσουσιν επιστραφέντες, οι χοίροι και οι κύνες τούς, εί τις αυτούς προθείη άμή θέμις;
-λ -- α - Αν - - » - - - - ν » ν
ή δήλον, ώς οι μέν, κωμωδούντες και έπιγελώντες και χλευάζοντες τα πάσης εύφημίας

- - α Ιν - ν ν -- - α Α - -- ν ν ν Λ -
υπέρτερα, οι δέ, το καθαρών αυτών και υπέρλαμπρον διά της οικείας

ν Α ς
ακαθαρσίας και Α - Α - - - ν - - ν -
ανεπιστρόφου φαυλότητος βεβηλούντές τε και καταββυπαίνοντες, ών εκάτερον, ανατρέχον

- Α - Α - --
εις τους απερισκέπτως και χωρίς προνοίας οικονομήσαντας το μυστήριον, πτώσιν αυτών
ν - - ν » -
χαλεπήν και μέγα όνειδος απεργάζεται,
" Η αυτή και έν Αμφιλοχίοις, κατά μεν την Οικον. έκδ. Ζήτ. ΡΙΖ΄, κατά δε την Μιγν. Ερώτ. Σ΄,
και έντή Μοντακ. συλλογή Επιστ. ΝΔ".
* Ούτως εικάζει Οικονόμος γραπτέον είναι το παρά πάσι κακώς γεγραμμένον–άφορίζοντες,
- αν ν - Αν - - -
* Ούτω παρά τοις άλλοις, παρ' Οίκον, δε–ύλακτούντες άμεινον

μι δέ, δοκεϊν έμοί, κατά Γενικήν
η ν
* Παρ' Οίκον -ού μόνον δέ, αλλά και των απίστων, κτλ.
" Ματθ. Θ', 36 και ΙΕ΄, 32. Μάρκ. ΣΤ', 34.
ν -
" Εκ διορθ. Οικον. άντι-βίπτουσι–παρά Μοντακ και Μιγνίω. Συνάδει δε ή διόρθωσις αύτη τότε ν
χειρογράφω τής ένΤυρνάβω βιβλιοθήκης, όπερ φέρει–βήξουσι–και αυτώδη πώ τής Γραφής κειμένω,
“ και στραφέντες βήξωσιν υμάς.” (Ματθ. Ζ΄, 6)
ν ν - Αλ - - αν Σ ν ν - Λ η - - -
β. ΙΕίησαν δάν μαργαρίται και άγια ού τά ειρημένα μόνον, αλλά γε και τών2
ιν - ν ν - Α » - - Α ν
σημείων" και θαυμάτων τα χαρίσματα, και πρός τούτοις αυτά τα θαύματα και ιάματα
- Α Α - » - - Α ν - - ν Αν
και τρίτον, είβούλε, το Αποστολικών και θείον άξίωμα, ο κατά διαδοχήν τό Αρχιερέων
αν α - Α » Κ "Α Α αν - - Α ν
γένος όράται κληρούμενον, ουδέν γάρ τούτων, ούμενουν, ούτε τους κυσι προτιθένα, ούτε
-- Α Λ - ν - Λ α αν - ν
τους χοίρους θεμιτόν. Και κοινός μεν περι πάντων νόμος ή προειρημένη τού Δεσπότου
- - » Α αν » Αν ν - - - αν ν' » - ν Α 3 --
ψήφος και απόφασις

» 3
εύροι δ' άντες και περί ενός εκάστου αυτών
Α" 4
τάς μαρτυρίας ουδέν » - - - -- ν "Α » Α - -
έργωδέστερον. Aύτίκα γούν τους κυνών δίκην την αναίδειαν" προβεβλημένους, και
- -- ν - - αν - - -
σημείον αιτούσιν, ούπω σχεδόν τής όψεως αυτών των προδεδειγμένων απαλλαγείσης,
ν Λ 1 - 1 α - ν Α 1. - -- Λ » ν Α » -- ν -
ούμόνον ουδενό τού γένους Σωτήρ ουδαμώς επεδείξατο, αλλά και άπεπεμή δοθήσεσθαι,
- ν ν - ν - Α - ν - -
και την αιτίαν τού μή παρασχεΐν αποκαλύπτων, γενεάν αυτούς πονηράν και μοιχαλίδα
Λ -- » - Λ -- - (; ν αν - » - Α ν
ώνόμασε,” δι' έκατέρου τού πάθους" παραστήσας, ότι κυνών και χοίρων ουδέν αμείνους
ετύγχανον
γχ -
Και πάλιν
αλιν έ ίτού ούκ έποίησε
ίδ αυτου
εν τη πατριοι η δυνάμεις
μεις πολλάς
9, διά τήν
η --
ν ν -- - - - -- --------- αν - ν
απιστίαν αυτών και πολλαχού φαίνεται πίστιν προσαπαιτών, εθ ούτως ιάσεις επιτε
- αν α ν - Α αν ν Αν Λ » -- » - - ν
λών. "Ωστε ό κυνογνώμων και χοιρώδης άνθρωπος ανάξιός έστι τής από τών σημείων
ν Α » ν -- - - - ν - -- » - ν Α
ευεργεσίας εί δε τούτο, πολλώ μάλλον και αυτού τού έν τους σημείους χαρίσματος,
» ν - ν Λ -- ν ν -- αν ν - -
Αλλά τούτο μεν και αυτόθεν δήλον ουδέν δε ήττον όμως και Πέτρος, ότών μαθητών
-- » ο ν Λ Σ ν - Α - - - Α
κορυφαίος, δι’ ών επιτιμήσας απεσείσατο τον δεισιδαίμονα και πονηρόν και φιλόχρυσον
S Αν Α ν ν
Σίμωνα, ακριβεστάτην παρέσχετο την απόδειξιν

Λ αν ν » - - - Λ -A - - -- » Α ν - Α
γ. Ότι δε ουδ' Αποστολικής αξίας ή Αρχιερατικής τιμής ουδείς έστι τών τοιούτων
Α Α ν Αν Λ Σν ν κ -- - » -
μετέχειν δίκαιος, αυτός πάλινό Δεσπότης έργω και λόγω παρίστησιν, οίς τον ακολουθεν
ν -- Α" -- » Λ - - -- - - Α Α
αυτώ αιτησάμενον, και των Αποστόλωνύπελθείν τον κλήρον και το προνόμιον διαμηχανώ
» ν δί » Α - ν - » ο 9 ν Α » - ν -
μενον, ού μόνον ού προσεδέξατο, αλλά και δι’ ών" έθριάμβευσεν αυτού τά τής καρδίας
Λ, ο κ. - ν Α -- - ν - και Α α Αν - "Α
απόρρητα, της μαθητείας απώσατο, πτηνών γάρ αυτόν και άλωπέκων ό πάντα και11 πρό
Αν » - 10
» - - αν ") Λ - - - Λ - - ν -
γενεσεως ειδώς οικητηριον έωρα και κατασκηνωσιν και ΤΟυΤΟ αυΤΟ αιτιασαμενος, ΟΤΕ
Ούτω παρ' Οικονόμων παρά δε τους άλλοις- αλλά γε και τών θαυμάτων,
Ομοίως ελλείπουσι παρά τους αυτούς αι λέξεις-και ιάματα.
* Παρά Μοντακ –άργωδέστερον–όπερ και Μίγν, κατ' Οικονόμον έγραψε διορθωσάμενος-έργω
δέστερον.
* Ούτω παρά τοις άλλοις, παρ' Οικονόμω δε άνάρθρως–άναίδειαν προβεβλημένους,
ο “Γενεά πονηρά και μοιχαλίς σημείον έπιζητεί και σημείον ού δοθήσεται αυτή, ειμή το σημείον
Ιωνά τού προφήτου.” (Ματθ. ΙΒ΄, 39)
" Άμεινον ένάρθρως, ώς παρ' Οίκον. ή άνάρθρως, ώς παρά τοις άλλοις,
7 Ματθ. ΙΓ΄, 58.
* Πράξ. τών Αποστ. Η΄, 18-24,
" Ούτω παρ' Οικονόμων παρά δε τους άλλους άνευ τού–και,
10 Α -λ α δ η ν 9 - αν -
μεινον αν εγεγραπτο-αυτον-ως γεμοι αοκει.
"Ούτως άμεινον παρ' Οικονόμων παρά δε τους άλλοις-αιτησάμενος,

ν - ν -
δόλου γέμων και κουφότητος και αναιδείας, και πάθει προσανέχων φιλοχρηματίας, πριν
-λ - ν Α - - Ι - -- » - α - - - - -- -
ή ταύτα τα θηρία απελάση" τής ψυχής, έτόλμησεν έαυτόν εις τήν τών μαθητών κλήσιν
- - - α - - - - -
εισωθεν, και των υπερφυών εκείνων και δεσποτικών χαρισμάτων δοχείον φαντάζεσθαι,
α » - - - » ν α - ν - α - - ν - »
ώς πορβωτάτω
2
-
τής έλπίδος ό πάντας έλκων προς εαυτόν Α και πάντας σωθήναι θελων απε
- ν - - - » - α - -- Α α » - ν
πέμψατο. * Και το σκεύος δε της εκλογής, ό τον ουράνιον πόλον, ώς έπίγειον στάδιον, - Α Λ - - ν Α -
διατρέχων, και την οικουμένην σταδιεύων τωτού κηρύγματος δρόμω και τους υπέρ εύσε
Α. Λ - » - - Α - Α » - Α ν Α
βείας παθήμασι,
Χ
τά αυτά τω Διδασκάλων
- ο κ. δ
και Δεσπότη,
θ δεδι’ ών Τιμοθέω γράφει,άλλ
-
συμφθέγγε - ν ν - 1. Λ α ν ν - » 3
τα "Χείρας γάρ ταχέως, φησί, μηδενί επιτίθει, μηδέ κοινώνει αμαρτίαις άλλοτρίας
- ν αν » » » - -- - - Α
και μυρία άλλα. Αλλ' έπι τοσούτον μεν περί τούτων,

δ΄ - 3 ν - - ν ο , Α » Λ - » Α. ς » ν
. Εγώ δέσοι και προς ετέραν θεωρίαν, εκ γειτόνων τους ειρημένος ούσαν (έπει
- -- ν - - - - - - Σ » Α - » -- -
σοι τα τοιαύτα έρως έστι και τρυφή και θεάματα), ούκ οκνήσαμι καθηγήσασθαι, ει και της
ν -- - - - ν - - Α -- » ν ν
επιστολής ήρέμα πως τους νόμους όρώ διευλαβουμένους μου έπεσθαι. Αλλά γάρ μαργα
- ν - - - και -- ν ν -- ν - » -- - » -
ρίτας μεν και τούς περί αρετής καθαρούς λογισμούς, άγια δε των ευσεβών και όρθοδόξων
- - ν »- - -
λογισμών το τίμιον και σεπτόν, ούκ άν τις αποσφαλείη της αληθείας και ειδώς και καλών,
αν Α - -- - - ν Α - Λ - -
ώσπερ κύνας τους δυσσεβείς και αιρετίζοντας λογισμούς, και χοίρους πάλιν τούς φίλη
Α Λ - 4 ν - -- - - -
δόνους και δυσώδεις και εμπαθείς. * Ούδει το γαρούν τούτοις τους χοίροις ουδε τους κυση
ν ν - - αν - αν - ν - - ν -
τούς μαργαρίτας και τα άγια εις έριν και ζυγομαχίαν βίπτειν και προβάλλεσθαι, πολλοί- Α ν Α -- - - - α
γαρ εκείνος ταύτα προθέντες, και την τούτων έντώ λογιστικω τής ψυχής άμιλλαν ώς
ν - Λ - - -- ν Αν ν
σκηνικήν θέαν ποιούμενοι, και δή και υπό τής περί τα πάθη προσπαθείας την κρίσιν
- - - ν Σν -ν ν ν » Α ν Λ - » ν
αδέκαστον ούκ έχοντες, έλαθον εαυτούς ανατρέψαντες, και πεσόντες πτώμα έξαίσιον, - -- α - - ν -- - - -
έκνικηθέντων αυτούς τών κρείττόνων τους χειροσι, και θέαν μάλλον τραγικήν έαυτούς, ή
- ν - - Α - --
θεατάς, επιδείξαντες. Είδε και από τών μαχομένων εννοιών και ένθυμήσεων έπ' αυτάς
Α ν - Α Αν - ν ν ν - » - - - - Α
προέλθος τας αντικειμένας πράξεις, και τους κατά τάς πράξεις αυτές διακειμένους, ουδέν
ο - - ν Α Α α - - ν - και Α
ήττον εύρήσεις την θεωρίαν προβαίνουσαν. Ο γάρ σπουδαίος βίος και όρθόδοξος, μαρ
- - α - ν ν ν 1. ν ν - - - - - -
γαριτών και αγίων δίκην αποστιλβων, ούκ όφειλει ταις αιρετικαίς και δυσώδεσι και
- - Α εια - ν
βυπώσας πολιτείας συνδιαιτάσθαι και συναναφύρεσθαι

- δέ
ν -
Εξέλθετε γάρ, φησί, έκ - -- - ν - ν » - » α - » 5 - τα ν ν
μέσου αυτών, και αφορίσθητε, λέγει Κύριος, καγώ είσδέξομαι υμάς” και “Τις κοινωνία
- - ν ν» 6 - σε ο - ν ν ν - α - »- - τα - -
φωτιπρός σκότος;”" και "Εξάρατε τον πονηρών εκ μέσου ύμών” και “τώ τοιούτω » η Σν - ν ν - - - ν
μηδε συνεσθίεν και άλλο πλήθος άπειρον. Αλλά ταύτα μεν σην πεφιλοτιμήσθω
Ομοίως, άντι-απελάσει-παρά τοις άλλοις,

Σ
Ματθ. Η”, 19-21. Λουκ. Θ', 57-59.
ο Παύλος έντή Α' προς Τιμόθ, επιστ. Ε΄, 22.
* Ούτω και Γρηγόριος ο Παλαμάς έντή Γ΄ τών Ομιλιών αυτού τους χοίρους ώρίσατο, αυταίς σχεδόν
λέξεσιτά Φωτίου είπών –Σημ. Οικονόμου (Αμφιλ. σελ. 378).
ο Ησαΐας έν κεφ. ΝΒ΄, 11, και Παύλος έν Β΄ προς Κορινθ, επιστ. ΣΤ', 17.
ο Παύλος αύτ, 14.
" Παύλος έντή Α' προς Κορινθίους, Ε΄, 11–13.

Αν -- ίδ δε θ - λά - - ν - ν - - - - - , -
χαριν οιοε οε και το της αναγωγικης θεωρίας χωριoν τω πλατει και τη ευρεσει των
ν ν
θεωρημάτων έγκαλλωπίζεσθαι,
ΕΠΙΣΤΟΛΗ Ι". – 10.
- -- - 1
Tώ
Ε.
α ύ τ ώ.
ί
(Διά τί έντή Γραφή σκιά και όναρ και καπνός και ματαιότης ό άνθρώπινος βίος ωνόμασται)
» » - Λ -- α - ν Α - ν - - - -- -
Oύ καταρρητορεύουσα της ημετέρας ευτελείας ή θεία Γραφή σκιάν και όναρ και
- - ν - - Σν ν » - ν Φ Α ν - -λ
καπνόν και ματαιότητα και τοιαύτα άλλα

1) 2
τον ανθρώπινον βίον ώνόμασεν. Τί γάρ άν
ν α ν Α ν -λ ν
και εποις, την έν πασιν ηλικίαν;" και τί τούτου ματαιότερον ή αναισθητότερον;

- ν - ν Α Λ -λ -- - Α - - - ν
Αλλά την νεότητα, δ και άνθος δόξε ενάν είναι της φύσεως, αλλά γέμει ζάλης, αλλά
ν - - » » - - - Λ - » ν Σ ν - ν ν -
πολύ το κούφον έν αυτή και υπόκεινον και ευρίπιστον, αλλά παντός όνείρου θάττον
ν » ν ν Α ν Α. ν -ν - - - ν
παρέρχεται, ουδέν άλλο χαρισαμένη και προξενήσασα, πλήν ότι πολύν σάλον και κλύ
- - - » Λ. » - - Α α ν - » - και ν -
δωνα παθών τη ψυχή επικυμήνασα, αυτήν την πρώτην όρμήν τής έπ’ αρετήν κινήσεως
-- φ ν Λ α - Α ν. 3 - - α Α ν » ν - -
έστιν οίς εποίησεν υποβρύχιον. Τί δαί; * το τής ηλικίας μεθόριον, αλλά και τούτο
- - - αν - - φ » - Αν 4 - - -- - ν
καπνού φοράς ουδέν διενήνοχεν, ώδε κακείσε διάττον, και καθαρώς ουδαμού καθιστάμενον
- ν ν - Α Α - -- Αν - ν Α
τής τε γάρ κατά την νεότητα κούφης και ατάκτου μετέχει πως έτι κινήσεως, ούπω τελείως
- - - » ν - - 1 - - ν - - - - - ν
τής έκείθεν αχλύος και ταραχής απαλλάξαν τον άνθρωπον, και τω προς το γηρας γειτονη
- ν - ν - Α ν ν ο νυν
ματι της εξ αυτού αιθάλης" ήρέμα πως και ανεπαισθήτως ύποπεμπλάμενον, καταββεν
1. - ν ν- ο Α - -- ν - - - - - Α - -ν -
αρχήν παρέχει και ύπομαραίνεσθαι και δοκεί μεν τής άφ έκατέρου τών άκρων βλάβης
ν -- ν ν - -- -- » - ν ν -
τε και κακίας άφεστάνα, ουδέν δε ήττον τής εν αμφοίν θεωρουμένης μοχθηρίας μετέχον,
ν - α » - - - - » ν ν - Α ν - - - -λ
εις καπνόν ώς αληθώς, το γήρας, και εις όναρ διαλύεται. Αυτό δε το γήρας τίς κάν
- -- α - » - » - - α - ν Α. - - - - ν ν
ούδέν ήμες έρoύμεν, αυτό πάσιν αυτού τα πάθη και το βάρος και την χαλεπότητα δια
- -- -- - - - » ν Α.
κέκραγε, και ότι και κονιορτού και καπνού και σκιάς και όνειρου και πάντων έστιν ευτε
- ν - ν
λέστερόν τε και αμυδρότερον.

β' Π - ς ν -- ν %. - Κ ν ίδ ν ν - ν -- -
ως Ουν εσTι φυγείν τα

- κακα , ατα παιρα μεν αγωγης τυχοντα χρηστης και
* Η αυτή και έν Αμφιλοχίοις, κατά μεν την Οικον. έκδ. Ζήτ. ΣΓ΄, κατά δε την Μιγνίου 'Ερώτ. Σς",
και έντή Μοντακ. συλλογή Επιστ. Ο Β΄.
* Ούτω παρ' Οικονόμων παρά δε τους άλλους εις μίαν αι δύο πρώτα ερωτήσεις συντήρηνται.
* Και τούτο κατ' Οίκον, παρά δε τους άλλοις–τίδε τό τής ηλικίας μεθόριον;
* Διάττω = μεθ' όρμής διαβαίνω διά τινος τόπου, όθεν “αστέρες διάττοντες” και “άστραπή διάττουσα”
ο Αιθάλη (εκ τού αιθω –ανάπτω, καίω) κατά Σουδαν– σποδός, τέφρα, και είδος καπνού πεπυκνωμέ
νου. Ούτω και Ησύχιος εντεύθεν και το βήμα αιθαλόω=μαυρίζω τι διά του πυρός. Ίδε Λεξικ. Σκαρλ.
Βυζαντίου, και Κοραή "Ατακτα, Τόμ. Δ΄, σελ. 217. Προσσημειωτέον δε, ότι και νύν έτι ή κοινή ήμών
γλώσσα διατηρεί την λέξιν, τόνι τής διφθόγγου αφελούσα, και άθάλ η ν λέγουσα την καίουσαν σπο
δόν. Ούχ ήττον δε και το τή αιθάλη συνώνυμον “άσβόλη” παρέμεινεν έστιν ού και έντή Χιακή δια
λέκτω κοινώς λέγεται προς ύβριν άσβολο περιεχυμένος (=άσβόλη περικεχυμένος) ό βυπαρός,
αχρείος, κατάπτυστος
Λ - αν 9 - 2 - - Σ) » - η - - Α -λ - »
σωφρόνων παιδαγωγών, όπερ ουδ' έν ήμύν έστιν, άλλ’ έντας τών τεκόντων ή τών έπι
Α Α Σ) Α. Α Α Σν - - α - - - Ι
τρόπων φροντίσιν έν νεότητι δέ, καθ' ήν άρχεται και το ήμέτερον, διά σφοδροτάτου
-- Αν Α Α Α ν ν ν
χαλινούλικίαν,
και άκριβεστάτης
Αν διά
παιδεύσεώς θέ
τε και γυμνασίας καιθέσυνασκήσεως κατά δε
ή ψυχή έθους (δ την
και -- -
μεσην ηλικιαν, οια τε του προκαταρτισθεντος και προεντυπωθεντος τη ψυχη είνους (ο κ

Σν "Α - - -- Α ν - - - ο -
μεγίστην έχει προς τα έξής κατορθώματα την ισχύν), και διά της όμοιας σπουδής και
9 Α - - ο - - -- αν - ν Λ -
έπιμελείας της κατ' αρετήν τελειώσεως. Τω δ’ ούτω λοιπόν οικονομήσαντι και διακυ
Α ν Α ν Α ν - ν Α" - ν ν
βερνήσαντι τόν βίον λιμήν άπαντήσει το γήρας, και πόνων ανάπαυσης, τής κατά ψυχήν
- Α -- Λ ν » - -- Λ Α Α
ήδονής και θείας εύφροσύνης τάς από τού σώματος λύπας παρωθουμένης τε και αποκρυ
Α -- Α φ » -- » Α "Α αν ν - Λ, ν
πτούσης, και μακάριον ώς αληθώς αποφαινούσης τον άνθρωπον. Σύ δέμοι, τέκνον, μή

Α Α Α Α » Α » - - ν -- Σν ν » ν
μόνον ά γράφω προθύμως αναγνωσκε, αλλά και διά τών έργων προθυμότερον έπιγινωσκε.
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΙΑ΄ – 11.
----- --- » - 2
Γώ αύτώ.
(Έτεροι δε χλευάζοντες έλεγαν, ότι γλεύκους μεμεστωμένοι εισίν –Πράξ. των Αποστ. Β΄, 1-13)
Α α Αν ν - 9 ν -- -ν
Πότερον οι χλευάζοντες συνίεσαν λαλούντων γλώσσας των Αποστόλων, ή ού;

» ν ν » Α - α Α 9 Αν - 9 ν » ν Λ -
εϊ μεν γαρ ού συνίεσαν, πώς άπάσας έλάλουν οι Απόστολοι, ει δε συνίεσαν, πώς

» - 9 - Α » Αν "Α ν - ν », Σ) - -- » ν
έθάρρησαν μέθην αιτιάσασθαι, παρά πόδας τον έλεγχον έχοντες, αυτών τών άκουόντων
ν Α ν ν αν ν Σν ν ν - » Α ν - Λ
και συνιέντων την αίσθησιν; Α 9 ν "Α Α

Ούτωμεν άν τις εποι, την σην απορίαν εις το δριμύτερον
-λ Σ) Λ α ν ν ν » - «λ » -
μεταχειριζόμενος. Εγώ δε φαίην άν, τουναντίον, ώς, ει μή συνίεσαν, ούδάνεις μέθην

- - Α Α ν ν Αν αν » ν -- Α
το θαύμα διέβαλλον. Τί γάρ άντες και διαβάλλειν επιχειρούη, όπερ ουδε τών λυπούντων
» Α »), » - ν Α ν Αν Αν ν ν - Σν » - --
αυτόν είη ; Αλλά συνίεσανμέν, άπηρέσκοντο δέ τά γάρ μεγαλεία έλεγον εκείνοι τού
- » - 9 ο - ν - ν Α -- ν - ν Α
Θεού, έφ’ οίς οι άγνωμονούντες νυττόμενοι, χλεύην έπεχείρουν το θαύμα εργάζεσθαι.

» Α - α ν - ο κ. Α Σν » - Α 3)
Δι, δ και ό μακάριος Λουκάς "χλευάζοντες, φησίν, έλεγον” οιονεί διασύροντες, ένδία
- » Ιν - ν - - ν Α
βάλλοντες, επισκιάσαι την θαυματουργίαν μηχανώμενοι. Πώς oύν, συνιέντες, εις μέθην
Υ - "Α ν » - - α Α ν Α ν ν
ανέφερον τα λεγόμενα; Από πολλής απονοίας, έξι ύπερβαλλούσης άνοιας έθος γαρ
- Α αν ς - Αν ν Λ -λ εν ν - - Σν
τοις τοιούτοις, όταν ή μή καταθύμια τά λεγόμενα, κάν άλλως πολύ το σωτηριώδες έχη
- ο Α" - -- ν Α -λ Λ -λ - ν ν - - Α
και ώφέλιμον, παραφοράν3 τών

ν Α
ερημένων,
Α 4
ή μέθην, ή και δαιμόνιον αιτιάσθαι του λέγοντος
» - 1. - Α - ν Λ, -
και μήτε αυτόν έκείνον, ά λέγοι, συνιέναι, μήτελμην τον ακούοντα, καίτοι και τού
λέ θ 5 - - ν Αν ν -- Α - ν Α αν --
ν
έγοντος επί το άπταιστον φθεγγομένου, και τού χλευάζοντος και αιτιωμένου μέχρι του
ν - Αν α - Σν Σ - ν "Α - » - και - Αν » -- αν
ακούειν και συνιέναι υγιώς έχοντος. Εκείνοι δε και μάλλον έθάρβουν μέθην έγκαλεΐν, ότι
* Παρ' Οίκον, συγκριτικώς–σφοδροτέρου.

* Η αυτή και έν Αμφιλοχίοις, κατά μεν την Οικον. έκδ. Ζήτ. Π, κατά δε την Μιγνίου "Ερώτ. ΠΑ",
και έντή Μοντακ. συλλογή Επιστ. ΡΜΕ".
* Παρ' Οικον–έκεινα.
* "Ομοίως–λέγει. --
33
* » -ν Λ, » Α ν ν ν - - - Α ν - ν
τη ίδια γλώσση ακούοντες, τους άλλους δε διά το έτερόγλωσσον μή συνιέναι νομίζοντες,

- - ν - Α. α - » α ν - ν -
ούδ έλεγχον της συκοφαντίας εύρείν εξέτοίμου ύπελάμβανον αυτοί μεν γαρ συνίεσαν,
ν ν ν ν Α - Α. ν - Α ν - -
τούς δε συμπαρόντας, δι' ούς και προς μέθην το θαύμα κατέφερον, πόρρω τού συνιέναι
Λ - ν - Α. Α- αν Α -- Α ν
έτόπαζον. Και θαυμαστών ουδέν. "Ωσπερ γάρ, της Δεσποτικής εξουσίας έλαυνούσης τα
- Α - - αν ν Ιν ν ν α -- - - »
δαιμόνια, συνίεσαν μεν και έβλεπον τά παράδοξα, δέον δε ύμνεϊν και προσκυνείν, εις
Α ν Α - ν Αν - ν - -- Α -
βλασφημίας απήγοντο, και νόσους πάσας και πάθη πάντα δρώντες φυγαδευόμενα, τών
Α ν α ν - - » ν ν "Α Α - Λ αν
θαυμάτων την υπερβολήν και της ευεργεσίας φθόνου 1και συκοφαντίας και φόνου ύλην
Α αν - -- » Σν » Α. - ν - -
εργάζοντο ούτω και νύν, ούκ έχοντες έξαρνήσασθαι" το υπερφυές τών γλωσσών και
Α. αν 2 - ν » ν Α - - Λ
παράδοξον, όμως η τή βασκανία άνερεθιζόμενοι, μέθην κατασκεδάζειν τού θαύματος ουκ

ν Α - ν ν α Α 1. ν ν ν Σν » -
ένεκαλύπτοντο. Και σκόπει κακουργίας υπερβολήν,

ην, ενίσωω την
τη άνοιαν έχουσαν.
Χ Επει
- ν - αν - Α ν - ν Α
άρ απίθανον ήν,9 καθ’ ώραν μάλιστα τρίτην,» μέθη διδόναι τους Αποστόλους,9 ανθρώπους
ρ ί
- Α - - Α - - -
αρετής τε κήρυκας, και εν μέσος φόβος και κινδύνους έναπειλημμένους, επί το τού
ν Λ ν - Α - αν ν -- -
πόματος πρόσφατον (καίτοι τών βοτρύων ούπω προς ώραν όντων,» αλλ' άρτι
ρ την
η
ν Α Σν Α. Λ - Α ν
εηράν ικμάδα εις άνθος αποτριβομένων) καταφεύγουσα,9 και τη ποιότητα την
Τ ύβριν ι
Α ο κ. ν Α Α και ο » φ - 3
συνδιαπλέκουσε 9 λεύκους,9 λέγοντες,» με μεστωμένοι εισίν. Εν οίς γάρ
ρ το ιταμόν
μι
-- αν - ν 4 ν ν αν Α" ν
της γνώμης ακατάσχετον, μόνος" πρόκειται σκοπός, ούχ όπως τι δέον και » »
καταγέλα
μη καταγ
- - » - - Α - - ν -- - --
στον ειπείν, αλλά δι’ ών άν τις τύχοι το μανιώδες και αλλόκοτον έμπλήσαι της ψυχής,
- ν » - - α Α" » ν Α - Α - αν
και την έπι τους όρωμένοις άμηχανίαν παραμυθήσασθαι. Δι’ δ και όπερ έδοξαν εκ περι
- ν -- ν - ν - --
νοίας ειπείν, εις πολλήν αυτών άνοιαν και απόνοιαν τελευτα.
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΙΒ΄ – 12.
ν ν » - ν ν 5
Τ α ρ α σ ί ω Πατρικίω, αδελφ ω ήγαπημένω.
(Περί Προνοίας)
ν - - » Α - αν α Λ - - ς ν
Ει μηδες των αδικούντων, και όλως άμαρτανόντων, κατά χείρας είχε φθάνουσαν
- Α » ν - Α" ν - » - » Ιν - ν αν » ν »
τήν δίκην, αλλά και πάντες οι τής αρετής εργάται τον βίον έτριβον έν ταλαιπωρία, ούκ
ν ν ν ν α - Α ν - Α ν ν ν - - -- -
άνισοι λίαν ατόπως ό περί προνοίας λόγος έχώλευεν. "Επει δε πολλοί και τών την κα
Α Λ αρ' αυτάς τας πράξεις ώφθησαν τις δικας δεδωκό - - - -
καν μετίον των παρ αυτας τας πραξεις ωφθησαν τας οικας οεοωκοτες, και των αρετη
- Α. 1. -- Αν ν » Α - » Λ α - --
ρυθμιζομένων εύπαθούντές εισιν έγνωσμένοι, πώς ούκ άνόητος ή κατά τής Προνοίας
» - ν ν -ν ν - » -- ν - και ν' - - » -
επίνοια; Eί δ’ ότι μή πάντες ένταύθα κομίζονται τα επιχειρα, τουτο σε κατ' αυτης
Παρ' Οικον–έξαρνείσθαι.
Ούτως εξ Οικον. άντ –όμοίως (και όμώς)–παρά τοις άλλοις,
* Παρ' Οικον–τό ώμόν.
" Ομοίως–είς μόνος.
5 Η αυτή και έν Αμφιλοχίοις, κατά μεν την Οικον. έκδ. Ζήτ. ΡΟΑ΄, κατά δε την Μιγνίου. Ερώτ.
ΡΟΒ΄, και έντή Μοντακ. συλλογή Επιστ. ΛΑ".
» Λ ν α και ο Σν » - Αν - » - » Α - -
άνερεθίζει, ίσθι, ώς δι’ ών έγνως αυτή μάχεσθαι, μάλλον αυτής ανακηρύττεις μετά τής
Α. - αν ν - » - - » - ν ν - - - -
σοφίας τό άμαχον.
- α - α
Eι γάρ πάντες εν τω νύν αιώνι, οι μεν τάς ευθύνας εισεπράττοντο
Αν 1 - 1 φ -- ν -- ν ν ν - - Α - »
τών ήμαρτημένων, οι δέ, έφ’ οίς είλοντο τά αμείνω, δόξης και τιμής απήλαυον και ευδαι
ν ν -λ - - Α - ν - Αν -
μονίας, μάτην τε αν το έκείθεν κριτήριον συνειστήκει (όπερ έστι της ανωτάτω Θεού σο
Α - Α. - Α ν 1 - » Λ - - - - » ν
φίας και κηδεμονίας), και βίαιον άλλως και ακούσιον ή του κακού φυγή επεδείκνυτο,
ν α Α -- - » ν ν ν Α -
δεδοκότων, ώς εικός, τών πλημμελεϊν έγνωκότων την παραυτίκα τιμωρίαν, και ουχί γνώ
- - ν ν - ν ν - ν - - ν
μης αγαθής αρέσει, δειλία δε μάλλον από της κακίας διασπωμένων αλλά γε δή και μι
ν - ν » ν - » - » - -A - - Α - » - Α -
σθαρνία και ούκ αρετή της αρετής ετύγχανεν

Α Σ
άν ή εργασία, και ούκέτι διάκρισις τών σπου
- - Α ν Λ - - - Α Α. αν - » - Λ - - --
δαίων και τών φαύλων έγεγόνει, ουδέτίσι" μέν, να τής εκείθεν τύχωσι βασιλείας, και να
- Α » - ν ν -- - -- α ν - ν
Δεσποτικάς συντηρήσωσιν εντολάς, ή αρετής πράξις και ήταύτης χρήσης εξέρωτος θείου,
Α. ν - ν Α » ν Α - » ν --
τίσι δέ, να τον παρόντα βίον έν απολαύσει διανύσωσι και ευδαιμονία. 'Αλλως τε δέ,
- - Α Α - » - Α - , -- ο ν Λ - -
και το πάντων κάλλιστον, τους αγώνας λέγω, εφ’ οίς οι δίκαιοι μάλιστα στεφανούνται,
- Λ, - Λ. Α Α -- - Α -
αναιρούντός έστι το μηδένα τούτων βούλεσθαι τους παρούσι πόνους ένταλαιπωρείσθαι, ού

ν Α. η ν - Α - ν - » - » » ν » Α Σν Α »
μόνον δέ, αλλά και (ότών ερημένων ουδενός είς απόδειξιν ασθενέστερον) αύξοντός έστι
ν - - ν ν - - ν -- - - Α -
την τιμωρίαν, και υπεροργιζομένου κατά τών άμαρτανόντων ών εκάτερον αλλότριον τής
-- -- ν Α ν Α 1. - - ν - - αν
τού Θεού φιλανθρωπίας, τότε γάρ στεφάνους αφαιρείν, και το πικροτάτην και άκρατον
-- ν - - - Α - - Α - -λ
μηχανάσθαι τιμωρίαν, πόρρω καθέστηκε τής αγαθοειδούς επιστασίας. Πώς δ’ ούκ άν είη
-- - Αν - - - ν αν 4 ν -ν 5 - ν
τους άμαρτάνουσι σφοδρά και απαραίτητος, και όλον τρυγίας άκρατος” ή τιμωρία τρό
ν - αν 2 - - ν α ν - - αν
πον τινά παρεσκευασμένη, όταν έπι τοσούτον μεν υπέρβλυσης ή της ευεργεσίας, ώστε,
- --- Σν - - - » - » Α - - » - » - ν ν
έξoν άμεινον βιούντας και της εντεύθεν ευπαθείας και τών εκείθεν αγαθών απολαύειν,
-- ν » ν » - -- ν αν ν - Λ αν ν - -
τους δε ούδ ούτως αντί τών χειρόνων αίρεσις έπεισιτών κρειττόνων; Ωστε το μή πάν
ν - ν - - ν ν - ν ν ν ν Α -ν »
ταςλ τους σπουδαίους ένταύθα τον βίονθ έχειν έν εύροία,

λ θΑ
μηδέ τούς φαύλους
δ
άπαντας
- Κ λ
έν -- ν - - - ν Α Α - Α Α
ταλαιπωρία, τής άκρας έστι περί το ανθρώπινον φιλανθρωπίας τε και κηδεμονίας, ΟΛΟΥ
- ν -- ν ν 3 - - - - Α
ζονται τοίνυν ένταύθα τινές, τών μεν σπουδαίων έπι τή τών στεφάνων απολήψει, και
-- - 6 - ν ν - - - ν -- Α ν γ
να μάλλον αυτούς" ό θείος έρως θαυμαστός ήλικος κάντας θλίψεσιν ένακμάζων" έπι
- ν - - τα εν ν α α -- -- Α 8 α Α -
δεικνύοιτο, ει βούλεί δέ και “ναμή (ώς ό θείος Παυλός φησιν") υπεραίρωνται, μηδέ-
κ. - - Α - - - - - Α »- ν - - ν Λ
γε μείζoυς, υπέρ ό όρώνται, παρ' ένιος νομίζωνται,

ν
Σύ, δέ μοι σύνες, ει βούλε, και
ν - - α - - ν - Σ) Α Σ), -- - - -
διότι μεγάλας και καθαραις ήδονας, τας κατά την αρετήν, έντρυφώσι και διαχέονται, δί
" Παρ' Οίκον. άνευ τού-άλλως,

* Ημ. διόρθ. άντι-τσι μέν . . . . πισί δε-παρά τε τοις άλλοις και Οικον. αυτώ έστι γάρ ό λόγος
έρωτηματικός, έννοουμένου από κοινού “ούδε διάκρισις έγεγόνει,” πίσι, κ.τ.λ.
* Ούτω παρ' Οίκον, παρά δε τους άλλους άνευ τού-δέ.
* Παρ' Οικον–όλως.
* Ψαλμ. ΟΔ΄, 9.
* Παρ' Οικον–αυτών,
" Ούτω διώρθωσα το έντώ κειμένω τού Μοντακ –άνακμάζων– Μίγνιος δε “άν άκμάζων” τούτο διωρ
θώσατο, αλλά δοκεί μοι άχρηστον όλως είναι ένταύθα τον άν, και άλλως έν τελικώ λόγω μετά τού να
μή έθέλεν συντάσσεσθαι, την δε γραφήν-ένακμάζων–πιθανωτέραν καθίστησιν ή Δοτ' αυτούς, όπως
είη “ό θείος έρως επιδεικνύο το ένακμάζων αυτούς.” Παρ' Οίκον, δε γέγραπτα άπλούν-άκμάζων,
* Εντή Β' προς Κορινθ. κεφ. ΙΒ΄, 6–8.
33 -
-λ ς αν Α ν - ν Α -- - - ν
καιοι άνεεν, ώσπερ στύφοντί τινι και συνάγοντα φαρμάκω, προσομλεϊν και τας θλίψεσι,
αν α -- -- Α - - » - Α -
και ότι ή τού Θεού χάρις διά τής ασθενείας αυτών πλέον έκλάμπει και θαυμάζεται, αλλά Λ - - Αν αν - -- - α --
και εις τελείαν αισχύνην του πονηρού και κατάπτωσιν, ότι και τους τών πειρασμών ιδρώσι
- Σν - - - ν αν 9 - ν --
περισταζόμενοι, ούτε τον τής αρετής τόνoν έλυσαν, ούδι εις την κατ' αυτού πάλην κατε
Α η Αν ν - - Λ αν ν -- ν Αν
μαλακίσθησαν.
ν -
Oύ πάντες
λ
δε τους πειρασμούς παραδίδονται,
Κ λ έζ
ν
να μη τους ασθενεστέρους
δε λ
α - Αν - -- α 'Α
κατα της προνοιας οι λογισμοι συνταρασσωνται. ολάζονται δε και τών φαύλων, οιΙ μεν
Αν Α" αν Α ν - α ν -
έπι καθάρσει μολυσμάτων, όσοις μετριώτερόν τι διημάρτητα, οι δε εις παράστασιν τού

Α - - -- - Λ - ν ν
πικροτέραν αυτούς πάντως αποκεσθαι τών βεβιωμένων εκείθεν την είσπραξιν, και να και
- Α -- - - Α Α ν Αν ν
τους ανοήτοις τής τού Θεού μισοπονηρίας συναίσθησις γένηται. Oύ πάντες δέ, να μη
- -- Σ) Α - - "Α ν - αν ν » ν - Σ) ν
μάτην τού αυτεξουσίου απελεγχθή το φιλότιμον, και να καθαρών εξουσίας και αμίαντον
- -- - » - Α - Σ) Λ - ν - - ν Σ -
συναποδειχθη τής τών εντολών νομοθεσίας τό ώφέλιμον, και διότι μένει το κοινόν έκείθεν
- Α Αν Λ, - ν Α ν » Α Αν - ν ν Α
και
λ
πάντων κριτήριον. Πολλοί δε πάλιν
θε
έν ευπαθεία
λ-
διάγουσι, τών μεν δικαίων, παρά ν - - » - ν Α - ν » - ο - -
κλησις και παραψυχή και κοινόν άγαθόν τους πλησίον προκείμενο, και εις άρραβώνα της
Α » Αν - αν ν » Αν ν ν - - ν » -
μελλούσης απολαύσεως,
ν Ού
και να τον αλάθητον πιστεύσωσιν
δέ Λ θ
όφθαλμόν καιδόξτα ένταύθα
δ λύ Α αν ν ν -- - ν - α ν
ΕΤΟΤΤΕυς Ιν. υπαντες οε, να μη προσκαιρω μισθω της αρετης η χαρις ροξη διαλυε
- 2 Α αν - - 3 ν ν
σθαι, και να βαρυτάτη και άκρατος τους παρολισθούσε τρόπον τινά παρεσκευασμένη είη
- αν ν -- Λ ν - -- Α -
ή τιμωρία, άτε δή παντελώς εις άναπολόγητον αυτούς περισταμένης της αμαρτίας (τί γάρ,
εξον κανταύθα
εξον
Α
καντ κακείθεν έν ευπαθεία διάγειν,
ν
γειν, σύ δε μετά
Α
τής έκατέρωθεν
μετα τη ρ ποινής τώ κρειτ
ης των
Δ.
- Λ
α
» » 4. « - Λ α - ν Αν " -
-
τόνων ήλλάξω τα χείρονα, ), μηδέν" ύπερβολη χρηστότητος ή τών εισπράξεων υπερ

ν Α Λ α Α ν - - 5 - Λ. - ν ν ν
βολή μεμηχανημένη νομίζοιτο. Ωσαύτως δε και των άδικων πολλοίς τα παρόντα κατά
- - Α ν ν Α ν ν - ν » - ς ν »
βούν φέρεται, να, είτε καλοκαγαθίας ίχνος αυτούς διεπράχθη, έντεύθεν ώσι την αντι
ν » ν » Α - Α Α - ν ν -
μισθίαν απειληφότες, εξασθενούσης της πράξεως παρατείνεσθαι προς την έκείθεν μι

Α Σν - 5 - - ν ν - ν ν Λ -
σθαποδοσίαν έτι δε και να μή πρόφασιν της κακουργίας την ταλαιπωρίαν προβάλλων

ν ν Α" - 9 - ν - » ν Α. αν - ο - ν Α
ται. Ούκ εις πάντας δε αυτών τα τής ευπαθείας διαβιβάζεται, να μή ή τής κακίας τρίβος
» - Α » Α - α Λ ν Α - αν ν "Α » Λ,
επί πλέον άνευρυνομένη πολλούς έλκύση προς βάραθρον, και να μή προς αναλγησίαν
-- - Α » ν - - ν -- - - ν
έτι μάλλον οι φίλαμαρτήμονες αποκλίνωση, και ή θεία ψήφος τους πολλούς εις χλεύην νο και ο - ν ν - "Α ο ν. Σ)
μίζοιτο. Και μυρία άλλα, δι’ ών τής Προνοίας το άγαθουργόν τε και σοφόν και υπέρ άν
Α Α ν Λ - ν Αν » Αν Λ - -- -
θρωπίνην κρίσιν τε και μεθοδίαν και έρευνάν έστι θεάσασθαι. Τούτοις και τους τοιού
-- ν ν » ν - Α » - -- η
τοις έμμελετών, και τούς λογισμούς έγγυμναζόμενος, τής δοκούσης έντους παρουσιν άνω
Λ, - ν Αν ν - α - Αν - - --
μαλίας και συγχύσεως σαυτόν αναλάμβανε και τα περί ημάς πάθη και τών πειρασμών
α Α Α "Α - Λ, α Αν 6 - ν α α - η
ή συνέχεια μηδέν σε κατά της Προνοίας όπλιζέτω. Είτε γάρ (ώς ήμες ευχόμεθα)
1
Ούτως εξ Οικον, παρά δε Μοντακ –παράτασιν,
Σ
"Ομοίως, άντι-να μή–παρά τους άλλοις,
* Παρ' Οικον–παρολισθήσασί.
4
Εκ διορθ. Οικον. άντι-μηδέν υπερβολή . . . . νομίζοιτοι
5
Ούτως έξOικον. άντι-ει δε–παρά τοις άλλοις,
- - ν ν ν ν » ν ν ν ν
6
Τούτοις τα ίδια αυτού παθήματα και τάς συμφοράς ανέπτεται, ώς Οικονόμος έσημειώσατο, και ώς εκ
- Λ
τών αμέσως επομένων σαφέστερον καταφαίνεται,

δι' αυτών τού πλείστου βύπου καθαιρόμεθα, εντεύθεν μάλλον το ύπέρσoφoν και φιλάν
θρωπον τής Προνοίας λαμπρώς διαφαίνεται είτε (καθάπερ αυτός νομίζεις) άθλους και
αγώνας υπερχόμεθα, μήτε τών εκείθεν ήμας στεφάνων φθονήσης, και τής Προνοίας το
διά πάντων αγαθουργών και μεγαλείον έκθειάζων μάλλον επιγνωσκε. Είη δε τα ήμέ
τερα πάθη, Χριστού του Θεού ήμών περί ημάς σπλαγχνιζομένου, των προειρημένων το
έτερον, αλλά μή βαρυτέρας τιμωρίας και απαρακλήτου προοίμιον.
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΙΓ΄ – 13.
- - 1
Tώ α ύ τ ώ.
(Tίς έστιν ή μήτηρ μου και τίνες εισίν οι αδελφοί μου, Ματθ. 1Β, 48)
αν «ν ν - ν Α α Α. κε ν -- -
η Α
Οπερ έφησεν έν τους Ευαγγελίοις ό Σωτήρ, "Τις έστιν ή μήτηρ μου, και τίνες
α - ν » - ν α Σν » Α ν Αν ν ν - -- ν
εισιν οι αδελφοί μου, ούχ, ώς άν τις άφρόνως οιηθείη, έπασχυνόμενος ώδινας τάς
ν -A ν ν » Λ - - - - -- - Λ.
μητρικάς, ή την μητέρα έκβάλλων του μητρικού κλέους και των προνομίων, τούτό φησιν.
- Αν αν - - -- - - ν ν - ν - -
Πώς γάρ, όγε και προ καιρού των θαυμάτων διά τήν προς αυτήν αιδώ εις οίνον μετα
- - - ν » - - - - ν αν Α Α
στοιχειώσας το ύδωρ,
- ήλ και κατ' αυτόν
λείτου νπάθους
ν
τον
Θ -
καιρόν, ότε τραύμασι
ίδ -
και λόγχη
δ δ Α αν - » - ν » Α
και σταυρώ και ήλος κατετείνετο, πλειστην όσην περί αυτής τήν φροντίδα έπιδεδειγμένος,
Α Λ ν » - ν - Αν -- - Σ) ν - - Α
και πρόγε τούτων ούκ αύτη μόνον, τη γεννησαμένη αληθώς, αλλά και τω νομισθέντα
α ν ν σε ο Α ν α Α » - 11 2 ν ν Α -
ύποτασσόμενος πατρί; " ήν γάρ, φησίν, υποτασσόμενος αύτους. Αλλά τί ταύτα

λ Α Α ν - θ Α
α - ν ν - - λθ -λ Σν » - -- α - --
εγω ; ο μητραν οικησα μη επαίσχυνσεις, και το εργον εκων υπελθων, πως αν εχοι
ν ν - Α - ο -- - - - - - -- - -
λόγον την κλήσιν αισχύνεσθαι και ό, τιμαν γονείς μετά γε το θείον εύθύς νομοθετών,
- -- » - α Α ν ν - Α Σ ν ν Σ ν ν -
πώς αν αυτός υπεύθυνος όφθείη μητρικής καταφρονήσεως; Ούκ έστι τοίνυν, ούκ έστιν ειπείν,
ν ν Α - α - - - - -λ - -- ν κα ν
ότι την μητέρα έναισχύνη ποιούμενος ό κοινός πλάστης ήμών ή ύπερορών, τό "τις έστιν
α ν - ν » - α ν Λ -- ν » ν ν - - Α. Α
ή μήτηρ μου, και τίνες εισαν οι αδελφοί μου;" έφησεν αλλά διά τών βημάτων τούτων
αν Αν - ν - ν α ν - - - - ν
έτερά τι να διοικονομείται μείζονα. Και γάρ ό την σωτηρίαν τής ψυχής τών άλλων
α ν - ν - - Α Α ν - ν - -
άπάντων
ίδ λ
πολλαχού διδάσκωναλλά
προτιθένα,
δε -
και μήτε πατέρα, μήτε
Κ
μητέρα, μήτε
» δ
τέκνα, μήτε
- - - Α Α ν ν - ν - Σν
αδελφούς αυτής προτιμάν, άλλά μηδε αύτόν σύμπαντα τον Κόσμον, νύν διά τών έργων
- - - - - - ν - » - - - ν - - ν
αυτών αυτό τούτο περιφανώς επιδείκνυσιν. "Επειγάρ, διδάσκοντος αυτού τούς όχλους,
- - Α ν -- ν ν - » Λ » - α Α
και τον τής σωτηρίας λόγον τας εκείνων ψυχαίς έγκατασπείροντος, επέστησαν ή μήτηρ
- ν ν α - - -- - - - -- Α ν Α
και οι αδελφοί, πρός έαυτούς τον εύεργέτην και κοινόν Σωτήρα μετακαλούμενοι, εκότως
» ν - - Α - -- - - » - - ν ν - - -
ούκ έπεστράφη τη κλήσει, ούδε ύπήκουσεν, ουδέ καταλιπών την διδασκαλίαν, και την
“Η αυτή και έν Αμφιλοχίοις, κατά μεν την Οικον. έκδ. Ζήτ, ΣΙΒ, κατά δε την Μιγνίου 'Ερώτ. ΣΙΕ΄
(αλλά και εν τώ ΜΕ Ζητήματα τών Αμφιλοχίων την αυτήν εις πλάτος έρμηνεύει βήσιν), έν δε τή
Μοντακ. συλλογή "Επιστ. ΡΑΒ".
ο Λουκάς, Β΄, 51.
- -- - - - Π » - ν -
τών ακροατών υπεριδών σωτηρίαν, την μητρικήν έντυχίαν προύτίμησεν, έργω παιδεύ - ν ν --
-- - - ν -
ων, λ
ώς, επειδάν τις γεωργη ψυχικήν σωτηρίαν,
οδό
ώσπερ ό γεωργούμενος μόνω προσέχειν
- θ - - -- ν ν ν - -- » - » - -- - - δέ θ
οφείλει τώ γεωργώ (άν μή άρα παρά την όδόν, ή επ' ακάνθας, ή πέτρας υποδέχεσθαι
Α - ν 2 -ν - -ν - α - 3 αν - - - ν --
μέλλοι την κατασποράν"), ούτω δή, ούτω καί ό γεωργός” όλον έαυτόν επιδιδόναι τω
Λ -- - ν - - - - ν 4
πόνω και τη γεωργία χρεωστε, και μή προς έτέρας καταμερίζεσθαι τας φροντίδας,
» - - ν -ν ς - ν -
- - - - α - - ν
μηδ άν μήτηρ, ή τις άλλος ή τών έγγυτάτω γένους ό προς εαυτόν εκείθεν μετακαλούμε
- - -- - - -- ν Λ - - - ν -
νος και μεθέλκων. Τούτο δε ουκ έστι παρόρασις μητρός, αλλά πολλή πρόνοια και σπου
- - - - - -- - - -- - - ν - - ν - - -
δή τών σωζομένων, ουδέ γάρ ουδέ τόν της διδασκαλίας καιρόν εις τήν τών συγγενών χρή
ν - - - » -
-- - -- ν ν α ν
καταναλίσκειν θεραπείαν. Διά τούτο τους μαθητάς επί πλέον οικειούμενος ό Σωτήρ,
“ Ιδού άδελ - ... » ο - δή ν -- α ν - - -- ο - -
ου η μήτηρ μου, φησί, και οι αδελφοί μου τουτ εστιν, ουτοι οη, ουτοι τον πατρικoν
-- ν -- -- Α Λ - - ν
της διδασκαλίας σπόρον τους ψυχικούς υποδεχόμενοι κόλποις, τον μητρικών τόπον και
- - ν
-- -- - ν - -
αδελφικών αναπληρούσιν έμοί. Τούτο δε δήλον, ώς oύ φαυλίζοντός έστι την τεκούσαν

ν -λ - Α - - Α Α
- ν -- » Α ν
(πώς γαρ άν τούς τοιούτους, ώς εις μέγα κλέος, εις τον μητρώον ανέφερε κλήρον ε), άλλα - - »
- - - - - -- 1. ν -λ - ν - ν - ,
μάλλον αξίως σεμνύνοντος και τιμώντος αυτήν. Hν γάρ, φησί, προς μητέρα και άδελ
ν - - - - ν - - » - - - - ο
φους στοργήν και διάθεσιν οφείλει τις κεκτήσθαι, τής αυτής άξιούνται και ούτοι, πληρω
- - Λ - - - - - - - - - Σν ν 5
τα
Σ
της δεδιδασκαλίας, και γεννητικοί
ν δή
τών εξ
“Ο
αυτής
λώ
φυομένων αγαθών έργων γινόμενοι
- - - --
- - - - ν ν - - » - - --
κοπεί σε κακείνο, ως, επειδη προεπεν,

να » 6 -ν - ν - - ν
φιλών πατέρα ή μητέρα ύπέρ έμε ούκ έστι
- - Λ -- - -- --
μου άξιος, " " να μή δόξη βαρύ και δύσκολον επιτάσσειν πρόσταγμα, αυτός τούτο πρώ
1 - - α Α
---------- -- ν - - ν ν - --
τος έκπληροί, τω καθ' εαυτόν υποδείγματι βαδίαν παρασκευάζων τήν μίμησιν, και τής μη
--
--
- - -- --
τρικής θεραπείας προτίθησι την ώφέλειαν και σωτηρίαν τών πολλών, μονονουχί τους έρ
ν » ν ας - ν - » ν - - - “ς - -
γοις φωνήν αφιείς “μή νομίσητε τήν έμήν έντολήν βαρείαν είναι και δυσεξάνυστον 8
- - - - * - ν - - - ν - - ν -
έγω γαρ υμίν, ό μηδεν τυγχάνων υπόχρεως, πρώτος τού έργου απάρχομαι, και τής μη
-- -- - - ν α - ν ν - - -
τρικής θεραπείας, ώς ύμν όραν πάρεστ, τήν ύμών προκρίνω σωτηρίαν, όπου δε πάντων
Λ ν ν - - -- - - -- -
δεσπότης
αλλά
ύπάρχων και δημιουργός, τούτο περί ύμας θ
αυτούς ούκδ ώκνησα επιδείξασθαι,
- δή εθ ν -- - - - -- - - - 9 --
αλλα και μητρωας στοργης την εις υμας σπουδην προτιθημι και διαθεσιν, πως ουκ - αυ
- - » - Α - α Α ν ν - Αν ν -ν
τοί μάλλον όφειλέται καθεστήκατε τους όμοίος αμείβεσθαι, και πάντων έμπροσθεν άγειν
ν - και η ν » - ν - ν ν - -- - - - - ν ν » -
την περί έμε τον ευεργέτην φιλίαν και εύνοιαν, καίτοι ούδε ταύτα δι' εμέ (τί γαρ εισοισει
" Ούτω παρά Μοντακι και Μιγνίω, παρ' Οίκον, δε–συντυχίαν.

* Ματθ. ΙΓ', 3-9.
* Μοντακ, προσθετέον είναι οιεται και το επίθετον “πνευματικός” όπερ ανάλογον αν είη προς το
ήγούμενον “επειδάν τις γεωργή ψυχικήν σωτηρίαν. *
* Παρ' Οίκον. ανάρθρως.
* Παρ' Οικον–γινωσκόμενοι,
ο Ματθ. 1, 37.
" Ούτως άμεινον εξ Οικον. αντι-έργω–παρά τοις άλλοις,
* Παρ' Οίκον. άνάρθρως.
Παρ' Οίκον –πώς ούκ άν αυτοί,
όθ » θ ν - Α Α ό, - φ, δ λ αν » Α Α
πόθος άνθρώπινος τω πάντα νεύματι περιάγοντε, και ού δακτύλων έργον αυτή φύσις
» - - -- ν - ν ν - - - - -- - » - - -
ανθρώπων, και ουρανος, και τα συμπαντα s), αλλά και ταύτα, ώσπερ και τ' άλλα, διά τήν
α - ν. 1ν - ν - ν 1» ν ν - ν - Α - α ν α
ύμών αυτών έπιζητώ σωτηρίαν.” Ούχρή δή θαυμάζειν, ει την μητέρα τιμών όXριστός, ώς
- αν - Α- Λ, -- - ν Α ν ν Αν αν
προσήκεν, όμως ουδε ταύτην τής ήμών ύπερτίθησι σωτηρίας και γάρ δή και μητέρα
» - - - 2
ό - - ν - - ν - » -
λως δι' ημάς και διά τήν ήμών έκτήσατο σωτηρίαν. Αλλως τε δέ, ό μηδ’ έαυτού φει
ν α - α -- » - » - ν Α - α - -- - 1. ν - --
σάμενος υπέρ ήμών, αλλά κάκείνα τα μυρία πάθη ύποστάς, και τον επονείδιστον εκείνον
- Α Αν αν και -- - - -- α -- ν Λ Α ν ν -λ
και βίαιον θάνατον, ν' άντε θανάτου ζωής ήμάς αθανάτου δείξη κληρονόμους, ούκ άν
ν - -- - -- α Λ, - ν
απεικόπως και της μητρικής συμπαθείας την ήμών ήγήσατο προτιμοτέραν σωτηρίαν. Ει
ν ν ν - - 3 ν ν - - ν -- ν -- ν
βούλε δε κακείνο σκοπεϊν (πολύχους γάρ ή τών θείων Γραφών γεωργία, και πολλήν
- - - ν - - -- αν Α ν αν
αναδιδούσα τους φιλοπονούσε την ωφέλειαν), ουδενός τών άλλων ένδεέστερον όψει, ότι
ν α- Α » α Α - ο ν. ν - και » - ν - -- ν ν
τό "τις έστιν ή μήτηρ μου και οι αδελφοί μου;” ού προς την μητέρα αποτεινόμενος εί
α - Σ) ν - α Λ ν - 4 - ν » ν Σν
ρηκενό Σωτήρ έκείνη γάρ ή μακαρία Παρθένος σεμνοπρεπώς τε και σύν ευλαβεία
-- - Α- δδ
έξω
- - - - - » - - ν Σν - - - ν ν
ΐστατο, ουδέ τήν προς τον υιόν παρρησιαζομένη είσοδον, ούμενουν, ουδέ τήν διδασκαλίαν
Α » - ν ν ν - » -- - ν - α - Α
περικόπτουσα, αυτόν δε μόνον δεν έπιποθούσα. Προς τίνα λοιπόν ό Δεσποτικός λόγος
- - 5 - -- ν - - - - 1. - - - -- -- - ο
όρα ; Δήλον, ώς προς εκείνον, τον ούκ εν καιρώ και θρασέως έπιφωνούντα και άνα
Α α Λ - ν - -- ν - ν ο - -
κράζοντα, “ ή μήτηρ σου και οι αδελφοί σου έξω ζητούσε σε

ν ν
Εκείνος γάρ ό Ιουδαίος
εν Α - -- -- ν ν αν - Α
(ούδε γαρ έχομεν τούτου κυριώτερον έκτών ευαγγελίων όνομα), ότε τω Δεσπότη προσε
- ν ν » ν 6 - ο - ν » ν - -- - - -
φώνει, ού μόνον ουδέν" συνήπτε βήμα σεβασμιότητος, αλλ' ουδε τον πρέποντα καιρόν - ν ν - Α -- » ν -
άναμείνας,
θ
αλλά και την διδασκαλίανάδπερικόπτων,
Α λ
και πολλη χρώμενος
έξ ζ τή αύθαδεία
ύ ί ε”Α Οι
και και ο - - α ν - - - ΟΣΕ
ρασύτητι, τό ή μήτηρ σου και οι αδελφοί σου, προσέρριπτεν, έξω ζητούσε σε μι
ν - - - ν ν - - - ν
δε αυτόν τούτο δεδρακένα,ούώσανε

Σωτήρα δια
και από του γένουςαιεπισκώπτειν
νάρ άν ούτω θ
τον κοινόντού γένους
εις επήκοον" τών διδασκομένων - Α
ηρα oιαμηχανωμενον, ου γαρ αν ουτω θρασεως και εις επη μενα

τον όνειδισμόν, οικειότερον ειπείν, ή την πρόκλησιν τού Δεσπόπου έπεποίητο, Κ
"Α - Λ ν ν » -- -λ ν - Α 8 -- ν 1. ν
ΟΣΕ
-
-- - - Α ν ν Α ν » -
ταύτα διεμηχανάτο και συνεσκευάζετο, βαθυμοτέρους τε περί τήν ακρόασιν, τό γε καθ' εαυ
ν - - » Α. - A και Λ - Α. » - - ν
τόν, το πλήθος απεργαζόμενος, και το αξιόπιστον τού Διδασκάλου από γε τής συγγενείας,
α ν ν ν - - 2 - 9
ώς ένόμιζεν, εξευτελίζων και ύποτεμνόμενος. Και γάρ και άλλαχού φαίνεται το Ιουδαίον
" Παρ’ Οικον–δέ. -
* Ούτω παρ' Οικονόμων παρά δε Μοντακ –άλλ’ ώστε δε αυτού–όπερ

ρ διορθού "άλλως τε γε ούγ έ 4.
- - ν
αυτού.” άλλ’ άμεινον ώς παρ' Οίκον.

* Τούτο Μοντακ. διορθωτέον είναι οι εται–σκόπε–άλλ’ άμενον κατ' Aπαρέμφατον, ώσπερ και
παρ' Οίκον. γέγραπται.
* Παρ' Οκον, άνευ τού–τε.
* Παρ' Οίκον. έρωτηματικώς–ή δήλον . . . . ;
" Ούτως άμεινον παρ' Οίκον, παρά δέ Μοντακ –ουδέν ου μόνον,
" Ούτως έξOικον. αντι-υπήκοον–παρά Μοντακ.
Παρ' Οικον–πρόσκλησιν.
Παρ' Οικον– Ιουδαίων.
264. ΦΩΤΙΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠ.
Σν - Α ν - - - Α Α "Α - Λ
έθνος, και μάλιστα κατά τον καιρόν τής τε διδασκαλίας και γε και της θαυματουργίας,
ν Α Α - ν - ν Σ ν Σ)
τω φθόνω διαπιμπράμενον, και προς διαβολάς και ύβρεις τού Δεσπότου έκτόπως Ο
Λ, κα
αναφλε
ίδ » ο Α » Α α - Α ο » 1 - Αν ας
γόμενον. * Ούχ ούτος γάρ έστι, φησίν, ό τού τέκτονος υιός; και πάλιν ιοαμεν
ν Α -- » - - ν Α » 2 και τα ο ν ν ν » ν 2- 3 Α
τον πατερα αυτου και την μητερα καί “ Ούτος ούκ οίδαμεν πόθεν έστίν ΚΟΖΙ
ας ν 9 - - -- α - ιν - - » 4 - ν -
Ούχι παρ' ημίν εισιν οι άδελφοι αυτού και αι άδελφαί αυτού; και πολλά τοιαύτα
ν φ - - - ο ν - 1 Α Σ) -- ν Αν 5 -
βασκανίας
»ν - 6
βήματα.
- ο
Διό καί ό Δεσπότης Χριστός έλέγχων αυτού την παράνοιαν,” και ν ν - ν Α. ν ν "Α Α Α
δι' αυτού"τών όμοφρόνων το σύστημα, εις τοιαύτην τινά διάνοιαν τον λόγον σχηματίζων
- » Α ο κ. Α ν Α α ν - ε Σ) ν » - - , -- Α
τής αποκρίσεως, "Τις έστι, φησίν, ή μήτηρ μου και οι αδελφοί μου;” τούτ' έστι, τί
ν Α - ν ν ν ν » - Α » Λ Αν
την μητέρα και τους αδελφούς εις όνειδισμόν προφέρειν έμελέτησας μάτην σοι διεμηχα
Λ ν Α ν Α - Α » - ν --
νήθη τό κακούργημα εις τούναντίον σοι περίτραπήσεται το σκευώρημα έγώ γάρ τοσού
3. Α -- - ν ν - - » Α αν -- Λ ν ν ν
τον απέχω τούτη ευτελεία των συγγενών έπαισχύνεσθαι, ώστε ού μόνον την
Α. 7
κατά σάρκα » - Α. » Αν ν - ν - Α. Α α - ν » --
γεννησαμένην αληθώς, μητέρα έπιγράφομαι, αλλά δή και τούτους, ούς όράς," τούς ευτελείς
Λ ν ν ν Α -
και άπόλιδας, τούς άοίκους και πένητας, καίτοι μηδέν κατά γένος προσήκοντας, ού παρα
-- Α. ν Α -λ -- ν ν- - ν --
τούμαι ώς μητέρα και άδελφούς οικειοποιήσασθαι, άν ώσι μόνον το πατρικόν διά τών
- - - » - - αν "Α Σ) ν ν - Λ ιν
έμών διδαγμάτων έκπληρούντες θέλημα. Ωσπερ γάρ έκείνην, μηδέν τη θεία φύσει
Α ν ν ν » ν Α - ν αν Α -
προσήκουσαν (τί γάρ κοινών ανθρωπίνω γένει και θεότητας), όμως θελήματα πατρικό - Α Αν ν ν Α Α -
σαρκωθείς εξ αυτής, μητέρα ανέδειξα, και πάντα τα μητρικά προνόμια μετά γε της - 3 Α ν Λ ν ν - - Αν
παρθενίας αύτη η συνετήρησα, ούτω δή, ούτω και τούτους, μηδέν μηδέ έκ τής κατά σάρκα
- - Α Α -λ Α Αν - - -
προσεχούς φυλής έμοί δικαίωμα διασώζοντας, αν μόνον λάβω πληρωτάς τής έμής διδα -- -- Α » - - ν - Α Αν -
σκαλίας και του πατρικού θελήματος, εις τόν τών αδελφών και μητέρων αναβιβάζω κληρον
-
και το αξίωμα,
» Α - » Α “ς ν - Σ) - α » - Α ν - α- Α
ν
. Εκ τοίνυν τών... »
ερημένων ομαί
- ξή σοι ύδσαφώς έπιγνωσθήναι,
Δ
Α
ώς ουδεΣ διά τού “Τις - - » -- α Λ ο - - ν -
έστιν ή μήτηρ μου;" και τών έφεξής, ούδαμώς ό Δεσπότης ήμων και Σωτήρ μητρικής
α Α Σν » Λ ν Α Σν » ν - ν ν α - ν ν
ύπεροψίας, ή τινος όλιγωρίας, έγένετο ένοχος, αλλά και διά τούτων, ώς και διά πάντων
- αν α ν » Α - - -- -- Λ ν -- - 9
τών άλλων, ή Θεοτόκος έπιδέδεικτα των μητρικών γερών άξιως παρά τού τεχθέντος εξ
» - ν Α"
αύτης άπολαύουσα.
1 Ματθ. ΙΓ', 55.

ο Ιωάν. ΣΤ', 42.
3. Ιωάν. Θ', 29.
4 Μάρκ. ΣΤ', 3.
* Ούτως άμεινον παρ' Οίκον, ή παρά τοις άλλοις-παρανομίαν.
Ούτως έξOικον. αντι-και διά τού–παρά Μοντακ.
Προσέθηκα την Αντωνυμ –ούς-έξ Οικον, ελλείπουσαν παρά τοις άλλοις,
8 Ούτως έξΟικον. άντι-αυτής,
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΙΔ΄ – 14.
- » - 1
Tώ
Ε.
α ύ τ ώ.
ι -
(Ούτως εις πάντας ανθρώπους ο θάνατος διήλθεν, εφ' ώ πάντες ήμαρτον –Παύλ. π. Ρωμ. Ε, 12)
- 2 εκ και ο - ν -ν - ν -- ν - ν -
Τού έφ' ώ πάντες ήμαρτον,”

η »
όπερ Παύλος μεν ό θείος έφησε,» σύ δε μαθεΐν
ί
Α ν ν ν - ν οο - - ν νο 3 ν α - 1- 2 - - -η
ήτησας, τούτου δή την διάνοιαν, οι μεν “έφ' ώ–τώ Αδάμ,” οι δε “έφ' ώ-τω θανάτω
Α δ -- Λ » - ν Σ) - Α' - 9 - Μ. Αν ν --
συνυπακούοντες
όθ
--
αποδιδόασιν. Εμοι δείλ
--
ουδέτερον δοκεί ουδέ
ετ και 1 και 2
γάρΕ τι ήσυνυπακούειν δει,
ΟΥ τον” νύν ού -- - - ν ν - - - Α
αυτόθεν έχοντος τού ρητού την εντέλειαν το γάρ " έφ' ώ πάντες ήμαρ
- ν - - ο Α ν ν
ν
προσώπου
φ σε 3 - 2
τινός,
-
ούδ' οιον προσώπου
=δ
δεικτικόν έστιν, αλλ'Κ
αιτίας μάλιστα παραστατικόν
- οι έξω -- ν - -ν » , - ν ν ν ν
οιον “έφ' ώ πάντες ήμαρτον – διότι πάντες ήμαρτον.

Α
αι μυρια μεν και παρα τοις
Λ -- Λ Α -- -- - - » - α - - - -
ή τοιαύτη συνθήκη τών λόγων, αρκέσει δ ούν ό θείος Παύλος, αυτός εαυτού τάς λέξεις
Α ν - ο κ. ν - Α ν ν
έρμηνεύων. Λέγει γάρ άλλαχού - και γάρ οι όντες εν τω σκήνει στενάζομεν βαρού
-- α -- Α - ν Λ »ο 4 Λ - ν
μενοι” είπα, “ έφ' ώ ού θέλομεν έκδύσασθαι, αλλ' επενδύσασθαι.

- -
Περίδηλον γάρ έκ - -- ν - - Α - - -- ν - Λ
αν --
τούτου, ώς το “έφ' ώ” αιτίας αυτώ σημαντικών παρελήφθη τούτ' έστι, διά τούτο στενά
αν Α - ν - ν Σν - Λ
ζομεν, ουχ ότι έκδύσασθαι θέλομεν, αλλά διότι επενδύσασθαι, έστι γάρ, πλατύτερον
-- - - - - - - - ν -- Α ν --
ειπείν, όνούς τού ρητού τοιούτος. Στενάζομεν εν τω σκήνει όντες βαρούμενοι τί ούν;
Α. - -- Α Α - - - - ν - - » Α
άποδύσασθαι το σώμα θέλεις, όχειρες έπλασαν Θεού, και ψυχήν αυτώ θείον εμφύσημα
ν αλλά » , ν ν Α » ν ν » » Λ - και
συνηρμόσατο, ούχί, φησί, μή γένοιτο, ού γαρ, δίοτι ούκ αποδύομαι, στενάζω,

ν -- ν θ
αλλά Α » Α - ν ν - » Λ » - Α -
διότι ούκ έπενδύομαι, επένδυσαν καλών το μετά τής αφθαρσίας αυτό περιβαλέσθαι, και
- ν -- Α » Α ν - - - - ο Α -
οιον απ' αρχής διεπέπλαστο δ' δ και ευθύς επάγει “να καταποθη το θνητών υπό της
- - - Α “ς ν ν - Α ν ν -- ν » -
ζωής.” Ού διότι ούν ούκ αποτίθεμαι το σώμα στενάζω, αλλά διότι ού περιτίθεμαι αυτό
ν ν -- - - - ν ν - -- α ν -α - 1 - - -- - -
μετά άφθαρσίας και αδίου ζωής. Ού μόνον δε εντεύθεν δήλον, ώς το " έφ' ώ" αιτίας
και - Λ ν - -- -- - * Α Α
έστιν αυτώ δηλωτικόν, αλλά και εξ αυτής τής τού προκειμένου ρητού διανοίας λέγει
- αν - - - α Λ ς Α. Α - - » ν - Α
γάρ, ότι, τού Αδάμ ήμαρτηκότος, είτα θανάτω κατακριθέντος, και το εξ αυτού
Αν "Α »
γένοςο
εκ ν ι και - -- » α -- Α » - Α » ν Α »
εισεπράχθη τον θάνατον - άλλ' ουχ άπλώς, φησίν, ουδέ άκρίτω λόγω, αλλ'
Α. -ν »- - - αν ν ν Αν ν -ν -
έφ ώ --
πάντες ήμαρτον, τούτ' έστιν, αλλά διότι πάντες, ώς ό γεννησάμενος, ήμαρτον, τούτο
- - - - - α Α - - ν ν
γαρ αυτούς κοινωνούς και της τιμωρίας απέφηνε και γάρ ή κοινωνία της πράξεως εις την
Α. -- - - Α. ν 6
κοινωνίαν αυτούς τής καταδίκης, συνήλασεν.
" Η αυτή και έν Αμφιλοχίοις, κατά μεν την Οικον. έκδοσιν Ζήπ. ΠΓ, κατά δε την Μιγνίου 'Ερώτ.
ΠΔ", και έντή Μοντακ. συλλογή Επιστ. ΡΝΒ".
* Εκ διορθ. Οικον. αντι-τό–παρά τοις άλλοις,
8 Παρ' Οι ν ύ άρθ ν - η Γ. Σ. Α---- - ώ θανά -
ρ ΙΚΟν. Οι νευ TOυ αρ ρου, ως και εν τω αμεσως επομενω-τω ανατω.
* Προς Κορινθ. Β΄ επιστ. κεφ. E, 4-6,

* Παρ' Οίκον, άνευ τού άρθρου, -
- ν ας - - - φ
* Ούτως έρμηνεύει το χωρίον τούτο και Θεοδώρητος ό δε Θεοφύλακτος έκτού Χρυσοστόμου “έφ' ώ
Αδάμ’ άλλ’ αμφότερα εις έν φέρουσεν, ευσεβώς εξηγούμενα. Παρά δ’ούν τώ Αποστόλω το “έφ' ώ"
άντι τού-διότι-και έντή προς Φιλιππησ.. επιστολή (Γ, 12) εύρητα. (σημ. Οικονόμου)
34
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΙΕ΄ – 15.
ν ν 1 3 - ο
Κωνσταντίνο. Πρωτοσπαθαρίων αδελφώ
(Ηκούσατε ότι έβρέθη– Οφθαλμόν αντί οφθαλμού, και οδόντα αντί οδόντος–Ματθ. Ε΄, 38)
» ν ν ΣΑ Αν - ν Αν - σε ο ν » -
Ουκ έστιν έναντίον, ώς έδoξέτισε τών μή σωφρονούντων, ή “όφθαλμόν αντί οφθαλ

-- - ν » - » - » - - - Α ν ν Α 3
μού, και οδόντα αντί οδόντος” ζημιούσθαι προστάττουσα νομοθεσία πρός τήν γνώμην,
και αν α Α 5 - - ν Λ Α » - - - αν 55 4 - αν
Οστις σε βαπίσει
ν λή
έπι“Ητην δεξιάν σιαγόνα, στρέψον
θ ίζ
αυτω και την άλλην,” και όσα
ίδ έ ν ν ν - - -- - » Α ν Α
ταυτη παραπληστοι. μεν γαρ τον κριτην ρυθμίζει, και προς αυτον αποτείνεται, αρε
α - -- Α Α - - -- Σ Α -- ν
καστον αυτόν τους κρινομένους παρέχειν νομοθετούσα, και τώ άδικουμένω, τιμωρείν, την
ν - ν - Λ Α ν ον - ν Α ν
ίσην απαιτούνται ποινήν τον ήδικηκότα ή δέ, ούμενουν, ούκ έστι πρός τόν κριτήν, ούδε
Λ ς
5 - Α -- - -- αν - -λ » ν » ν - » -
νόμος, ούδε πολλού γε και δει (ούτω γαρ αν ην εναντίον), αλλά τον άδικηθέντα παρα
- ν Α - Α. Α Α --
νεϊ, εις έπιείκειαν και συμπάθειαν έπαλείφουσα, και κρείττονα παρασκευάζουσα όργής
-- Α Α Α. ν ν ν ν ν
και θυμού, φιλοσόφως λίαν και ώφελίμως εισηγουμένη την συμβουλήν. Το μεν γαρ στε
ν -λ » Σν - -λ Α ν Α 9 - ) -- - --
ρηθέν ή ουκ έστιν αναλαβείν, ή αναλαβόντα ουδέν πλέον έστι τού έξ αρχής προσλαβείν
ν » - Α ν - - ν - --
ό δε δι' έπιεικείας και συμπαθούς γνώμης περιγεγονώς τού έχθρού, μετά τού νικήσαι λαμ
-- - - Α - - - "Α - Α. α -
πρώς, και αείμνηστον τής αρετής εγείρει μνημείον, και τον κοινόν κριτήν εύΐλατον εαυτω
- Α - Α » - - α - -ν ν Α Α ν 5 » -
και ευμενή παρασκευάζει, εκείνα παθεΐν έαυτόν άξιον ευπρεπίσας, ά προλαβών, αυτός
- Α Α
τώ πλησίον επεδείξατο.
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΙΣΤ΄ – 16.
- » - 6
Tώ
έ.
α ύ τ ώ.
εί
(ο δε μικρότερος εν τη βασιλεία των ουρανών μείζων αυτού έστιν-Ματθ. ΙΑ΄, 11 και Λουκ. Ζ΄ 28)
"Α "Α - ν ν ν Α - - και ν » Αν ανε ο ν ν
ν -
Το
β περί
λ
τού Προδρόμου ένίζέπαίνω και
ύ έ
κατ' έρώτησινλείειρημένον
ν - ΤΟ ώ
“ Ο δε μικρότερος
ν - » - - α - Σ) -
Εν τη ΟΙΟΤΙ εια των ουρανων μειζων (χι) ΤΟ ση- τους πλειστους των προ ημων αποφαι
Λ 9 - ν ν - -- ν Α Α α ν » Α. Α
νόμενον
δε οι
ειπείν τον Δεσπότην, και ψήφον οικείαν φέρειν ήύπειληφότας
β λεί
ν
έγνώκαμεν. Τού
Αν - τα Α » , - - α- και -- ν - -- - - - Α
των δε οι μεν συναπτοντες το μικροτερος ΚΟΥΙ ΤΟ Εν τη ΟΛΟΓΙ εια των ουρανων ύφ Εν
Παρά Μουτακ – Ασπαθαρίω–δι' ήν αιτίαν εν Επιστολή Ζ΄ εσημειωσάμεθα,

* Η αυτή και εν Αμφιλοχίας, κατά μεν την Οικον. έκδ. Ζήτ. ΡΒ, κατά δε την Μιγνίου 'Ερώτ. ΡΓ',
και έντή Μοντ. συλλογή Επιστ. ΡΗΣΤ'
ο Παρ' Οικον–προς την “όστις σε βαπίσει (γνώμην) έπι την δ. σ.”
4 Ματθ. Ε, 39.
Ούτως έξι Οικον. αντι-προσλαβών–παρά τοις άλλοις,
Η αυτή και έν Αμφιλοχίοις, κατά μεν την Οικον. έκδ. Ζήτ. ΣΙΘ, κατά δε την Μιγνίου 'Ερώτ. ΣΚΒ'
και έντή Μοντακ. συλλογή Επιστ. ΡΑΕ".
» Α - - 3) και - - άλλ ν - "Η ά ιθέ ίζ β -
αναγινωσκουσε, και τον εν αυτη των αλλων μικροτερον του Ιωαννου τιθεαση μείζονα, βα
Α ν ν - ν ν ν ν » - - 1. - η Α -
σιλείαν μεν ένταύθα τον μετά την δεσποτικήν ανάστασιν καιρόν εξακούοντες, καθ' όν μά
- - - - ν - Α - - -
λίστα των σταυρώ και τω βαπτίσματα και τω Πνεύματι έτελειούτο και έκρατύνετο τά τής
ιν Λ ν -- η 9 -- Α ν Σ - Α » - -- Σν
πίστεως, μικρότερον δε τών έναύτη πολιτευομένων τον ελάσσονα δς ει και τών άλλων
- αν » -- - 5 - ν - Α ν ν ν
έχει το έλαττον, άλλ’ ούν τού Ιωάννου το μείζον αποφέρεται. Και γάρ ό μεν Πρόδρομος
- - α Α - 1 - ο ν
έτι, φασίν, υπό τω νόμω πολιτευόμενος, έν γεννητούς έστι" γυναικών, καθ’ ών άπάντων
-- ν Α - » - Α - Α
και τά πρεσβεία ήνέγκατο ό δε έντή χάριτι και έν γεννητούς έστι πνεύματος, και αναγε
Α ν σε αν ν » - » Α ν - Α - Λ,
γεννημένος άνωθεν “έδωκε γάρ αυτούς εξουσίαν τέκνα Θεού γενέσθαι, τους πιστεύουσιν
» - αν Σ) - Α Σ » α Αν 1. ν » Α ν - -- » Α
εις το όνομα αυτού, οι ούκ εξ αμάτων,

Α ... » 2 ο
ουδέ εκ θελήματος σαρκός, ουδέ έκ θελήματος - Α Α Α αν
άνδρός, αλλ' έκΘεού έγεννήθησαν ών ό Πρόδρομος ουδενός, φασίν, ουχ ότι μείζων,
- ιν » Αν 3 ν ν ν - ν ν --------
αλλά και του μικροτέρου ένδεέστερος, Αλλ' οι μεν ούτως. Οι δε τον βαπτιστήν, οι
Λ -- ν ν - - Α.
μαι, (και δικαίως) δυσωπούμενοι, ει τηλικoύτoν όντα, μηδενός τών εν τή χάριτι τελειω
Α ν - - Α ν - ν ν
θέντων ισοστάσιον, αλλάδ και λή

του μικροτέρου ποιήσωσιν ευτελέστερον, πρώτον μεν το
σε δε ο β λ
Λ » - ν - -- - - ν - η - 2 - -- Α -
ο δε μικροτερος κατα οιαστολην του εν τη βασιλεία των ουρανων αναγινωσκουσιν

Σν Α » - α ν ν ν - - Α » Αν
έπειτα βασιλείαν ουρανών έτοιμότερον τήν Δεσποτικήν και δευτέραν παρουσίαν έξακού
ν ν » - - Α α -- » -- ιν αν » - ν ν -
ουσι, μικρότερον δε αυτόν τόν Κύριον ημών Ιησούν Χριστόν, ός, ει και μή κατά τον και
- - ν α - Α. ν - Α - - - » --
ρόντής πρώτης αυτού παρουσίας μείζων του Προδρόμου τους πολλούς ένομίζετο, αλλ' ούν
Αν -- - -- ν - ν - ν ν - - Α
την κάδε πάσι, και τους μή βουληθείσιν έπιγνώνα πάλα, μετά φοβεράς και φρικώδους
» Α -- - - - ν Α ν ν Λ ν ν --
έπιγνωσθήσεται τής ειδήσεως, κριτής πάντων και βασιλεύς παραγενόμενος. Αλλά και
- Α -- - Α α -- ν -- ν ν ν
ουτοι μικρότερον ειρήσθαι τον Κύριον ημών Ιησούν Χριστόν ού κατά μίαν και την αύ
ν Α Σν » ν αν ν -- ν -- ν Α -
την παρεδέξαντο έννοιαν άλλ’ οι μεν τω χρόνω τής κατά σάρκα γεννήσεως (μησι γάρ
Α - ν -- Α 4 - ν - -
όλος έξιό Δεσποτικός τόκος του Προδρόμου υπελείπετο"), οι δε τω μήκει τής ηλικίας
ν -- ν - - - Α - - - ιν
ύπερέχειν γάρ τού Δεσπότου και τη τού σώματος αναδρομη τον Βαπτιστήν παραδέδοται
ν ν ν - -- ν ν - -- Α
άλλοι δε το μικρότερον"
"Ι -
ειρήσθαι
δη Θπρός τήν τών πολλών ύπόληψιν έξειλήφασιν ύπείλη
ν α Αν αν - και Α 9 Α -- - ν 6 »
πτο γάρ μείζων ό"Ιωάννης, άτε δή. Θεώ έκβρέφους, άνεμένος, και βίον ασκευον" έκ σπαρ
- ν. » - η Αν ν ν -- -
γάνων αυτών και έρημικόν έπανηρημένος, και διότι τον βαπτίζοντα τού βαπτιζομένου ό - - η , η Α' Α » » -- ν Α Λ
πρόχειρος λογισμός ποιείν έθέλει σεβασμιώτερον. Αλλ' ούτοι μεν κάν επί διαφόρους
- ν - Α - Α - - - Α
αιτίας μικρότερον του Προδρόμου τον κηρυσσόμενον τους πολλούς νομισθήναι συγκατέ
ν » » ο Αν 8 » η ο - Α -- Α - ν - ν
θεντο, πλήν άλλ’ όμοφώνως" άναρβηθήναι μείζονα του δούλου τον Δεσπότην κατά την
» ν ν ν "Α ν Α 1. Α
ουράνιον εκείνην και φρικτήν βασιλείαν απεφήναντο.
Παρ' Οίκον. έλλείπει τό–έστι.

2
Ιωάν. Α΄, 12–14.
* Ούτως άμεινον έξι Οικον. αντι-έτι ένδεέστερος-ώς Μοντακ, γραπτέον είναι εικάζει.
* Λουκ. Α΄, 24 και έξι
* Ούτως έξι Οικον. άντι-μικρότερος–παρά τοις άλλοις,
Μοντακ, γραπτέον είναι εικάζει–άσκητικόν,
" Ούτως έξι Οικον, άντι-επί διαφόρους αιτίας–παρά τοις άλλοις,
Παρ' Οικον–όμοφρόνως,
34 *
- - - - - -ν Λ, -
- 4,
Εγώ δε τούτοις διαιτάν έμαυτόν έξιστάς, και τον άμενον ειπόντα φιλοκρινείν ού
η Λ » - r » - α 1 Α -- - ν -
νομίζων έμόν, ούδ’ ώς άντείπομεν οι επικληθέντες τού βαπτιστού πολλήν καταγνώνα

ν ν -- Α - , -- Α Α Α -- ν
ταπεινότητα, ότι περούδε τους αίτιασαμένος ύμν μέγα τι δανενόητα, μείζονα τού δού
-- ν - ν Α ν Α ν Α
λου τον δεσπότην απoφήνασι (ποιον γάρ κλέος δεσπότην δούλου μείζονα φαίνεσθαι, και
ν - ν ν ν Α -- ν ν » - - ς Α -
τότε κατά την άφραστον εκείνην και φρικτήν παρουσίαν;) ουδέν ούν τούτων λέγειν
- -- Α ν Α ν' » -- ν Α - 1 -
έμόν είναι δικαιώσας, αλλά και τους άνδρας, Αρχιερείς όντας μάλιστα και Θεώ" θερά
- Α - - - φ, -- -- - αν - Α
ποντας, στέργων, και χάριν μεγάλην ύπέρ ών είπον όμολογών (ού γάρ όσα τας έτέρων
ν ν - - - - » -- - Α - -
διανοίας ένστασιν ποιεί, ταύτα και τους εξ αρχής επούσι λαβήντινα προξενεί αγαπητών
- ν 2 - » Λ α - ν » - ν - » Α » . -
μεν γαρ 1 ε τις άρχόμενος υψηλής τινος θεωρίας επί ποσόν τι της αληθείας έφίκοιτο
ν Α. - -- ν α -- » - ν - - - Σ) ν ν -- Α
οι δέγε κλεινοί τών Πατέρων ημών επίγε το πλείστον και εις άκρίβειαν την πών θείων
- ν' ν Α ν - ν Σν » - Αν - -
χρησμών διάνοιαν απεκάλυψαν), πλήν γειδή τους άνδρας εν τοις μάλιστα τιμών και
Λ, - - -- » - - ν
θαυμάζων, ουδ' όπερ έμοί παρέστη σιγήσομαι.

“Ο ώ -- » υθ "Α -- Δ Α ν α - ν Β ν α β
δ
ρω το γαρούν ένταύθα σκοπόν τω Δεσπότη ούχ έαυτού τον Βαπτιστήν ύποβεβη
ν -- » - αν Α ν αν - Α - » ν » ν -
κότα δείξαι, ουδ' άλλου τινός, μή ότι γε τού μικροτέρου πάντων, άτιμότερον, αλλά και
-- » Α - ν - ν - ν Α ν
πάν τουναντίον έπαινος δοξάσαι και γάρ τών προειρημένων το μεν ασύμφορον ίσως,
- ν ν -- ν - Α ν ν 3 -- -- ν -
το δε ταπεινόν άντε γάρ τον κήρυκα εις έσχάτους έλαύνης, ουδέ τού κηρυσσομένου το
- Α ν -- - ν -- ν - -- ν
ύψηλον διασώσεις και το δούλον έλαττώσα, μάλιστα νυνί, παρέλκον, και μικρολογίαν
» Α » » -ν - - -- ν - ν - - -
ούκ έκφεύγει. Αλλ' όγε δεσποτικός σκοπός δήλός έστιν εις έπαινον αφορών (και μάλα
- - Λ - ν ν α Λ, » -- Σν α - ν ν -
δικαίως) του Προδρόμου. "Ωκει μεν γαρ ό μέγας εκείνος άνθρωπος υπέρ θείων νόμων το
Α » - - ν -- φ ν α Α -- ν - αν » - ν ν
δεσμωτήριον,
ίδε αλλά αλλά
τών μεν κακών,θάοις συνεχετο, ύπερεώρα,
ν λέθέδεδίειδόδε άρα ουχί
λί
το ξίφος, Α ν - -- Λ - α 3 --
ούδε την σφαγήν, αλλά μή, τον θάνατον ύπερχόμενος, όλέθριον δόγμα ύπoλίποντο" τω4
ν - - -- ν - - » - - Α » » - ν
βίω, και το τού Δεσπότου μεγαλείον τω καθ' εαυτόν βαθύμω ούκ έν μικρούς ταπεινώσει
- ν Α -- ν - ν α Λ » - - - » -
πολλοί γάρ μείζονα του κηρυσσομένου τον κήρυκα υπενόουν, έξιών τινες και τών αυτού
- α - ν - -ν - α ν - - ν ν ν ν
μαθητών ύπό φιλαυτίας τούτο έπασχον, την υπεροχήν του διδασκάλου εις αύξησαν οικείας
» Α. Λ αν « - » - αν 1. Α - ν "Α Α - Λ.
επισπώμενοι δόξης άπερ όρών εκείνος, όλος έφλέγετο, και την πονηράν ταύτην ύπόνοιαν
αν - Ιν Σν - - ν - ν Σ) Λ, » ν ν
ώστε καθελεϊν πάντα έπραττε

5
και πολλάκις μεν τους μαθητάς απάγειν έπεχείρει ποικί
Α -- α ν ν - ν ν Λ - ν' - ν Α Α. α Α
λοις λόγους τής ύπολήψεως " έπει δε τους λόγους έωρα τής εκείνων γνώμης ήττωμένους,
- ν - .. - » Α » - Σν ς ο κ. - - - » ν Α ν
και τα της φιλονεικίας επικρατέστερα, έπ’ άλλην είδεν όδόν, και την δι' αυτοψίας πειθώ
- » - Σ Α. - αν αν Σ) ν Α ν α Λ
προσάγειν αυτούς έμελέτησεν. Και όρα, όπως έμφρόνως μεταχειρίζεται την υπόθεσιν.
Α - ν - ν » - Α -- - - Α
Πέμπει τους μαθητάς πρός τόν ύπ’ αυτών ζηλοτυπούμενον, και σχήμα δούς έρωτήσεως,
ν - - - - - ν ν - "Α ν ν
την έαυτών παρασκευάζει διά τών όφθησομένων σωτηρίαν καρπώσασθαι, και την προτέραν
" Παρ’ Οικον–και Θεού.

* Ορθώς Οικονόμος εικάζει προσθετέον είναι τον γάρι
* Ούτως άμεινον παρ' Οίκον. αντι-ύπολείποιτο–παρά τοις άλλοις,
και
* Ορθώς εικάζει Μοντακ, γραπτέον είναι – ταπεινώσεις - όπως συμφωνή πρός τό ήγούμενου
ο
ύπολίποντο.”
- -- ν α ιν - αν ν ν - ν ν
* Και ενταύθα Moντακ. εικάζει προσθετέαν είναι την Αντωνυμίαν ταύτης” αλλά περιττή ίσως ή
τοιαύτη προσθήκη, -
Α ν - - - - ν - ν Σ) - - ο ν.
πλάνην έν τη τών μαθητών διορθώσει και τους άλλοις έναποσβεσθήναι και διαββυήναι
Α » , ν ν - - ν - α Α α - -- - -
τέλεον. Aύτίκα γάρ παραγεγονότων, βήμασι μεν τέως ό Σωτήρ, ό και ταύτα των Βαπτιστή
- ν » - - - ν » ν » Α -- ν ν - »
χαριτώσας λογίσασθαι, ουδέν προς την ερώτησιν αποκρίνεται (ήδειγάρ, ήδει τον εξ
- Α Α - Λ - » - Α. - 1 αν
αυτής μήτρας σκιρτήμασι και μητρώα γλώσση αυτόν προκηρύξαντα, και μυρίας όσας
ν - - - ν -- -
μετά ταύτα λαμπραις μαρτυρίας και θεοπρεπέσιν άναββήσεσι, μηδεμιάς δείσθαι περί
» - ν Α ν ν - - ν -
αυτού μαθήσεως), σημείος δε παραδόξος και πέρασε το ασύγκριτον αυτού παραστήσας

- ν - ν α Α - Α 1. - - - -
της θεότητος (τούτο γαρ ό πέμψας έπραγματεύετο), εξ αυτών ομμάτων τους σταλέντας
- Α » ν Σ - - Σ - -- - - -- - - 3 Α
τους θαύμασαν ανηρτήσατο, ή και λοιπόν ευπειθείς τω διδασκάλω και της αύτού" θεότητος
1. Α Λ » » « - "Α αν ν ν - -- Α.
αναπέμπει κήρυκας. ν -- - --
Αλλ' ό μεν Βαπτιστής ούτω τους μαθητάς μεθιστών της πλάνης, - - - - ν ν α
και δι' αυτών τους άλλους ανθρώπους, τω κοινώ προσδραμείν έμεθόδευε Δεσπότη. Ο
Α ν - αν » - - ν - - - ν - ν ν -
δέγε Σωτήρ τής τε άλλης αρετής του ανδρός εις ζήλον τούς ακροατάς προτρέπων, και
- Α. - ν Α - ν Α -
τής τηλικαύτης αυτόν και τοσαύτης

Α »
αποδεχόμενος σπουδής και προθυμίας, δεσποτικούς και
» ν ν Α ν ν - - η - » - α -- -- - "Α -
δικαίος αμείβεται έγκωμίοις oύδειγάρούδ' ήνέσχετ’ άν ό προίκα πάσι και κοινός φανείς
- - Α - - - Α -- Α Α -
ευεργέτης, της προκαταβληθείσης στοργής και τού μέχρι σφαγής διαπύρου πόθου αγές
ν - ν Σ) Α » ν -- Α ς - ν ν α ν
ραστον μόνον τον Βαπτιστήν αποπέμψα. Αλλ' αύτη μέν, ομαι, τών επαίνων ή πρώτη
» - » - Μ. ν κ. » Α - αν 3 - ν - - ο - - ο - και ν -λ --
αιτία ουδέν δε ταύτης ελάττων και αύτη. Έπει γάρ το "Σύει ό έρχόμενος, ή έτερον
- »» ν - - - Α ν - ν ν -
προσδοκώμεν;" ό μέν έπι τή των μαθητών διηρώτα σωτηρία, το δε πρόχειρον τής

ν - - ν ν Α ν - ν Α -
ερωτήσεως τους μή προς το εύμήχανον και σοφόν τού έρωτήσαντος διακύπτουσιν έξ

» ν - ν - ν α ν -- - Α » - - α ν »
άγνοίας τούτο πυθέσθαι τον Βαπτιστήν ύποτίθεται, ένα και ταύτης αυτών της υποψίας εκ
ν ν Α Α - α ν - α ν - Α -
περιουσίας ελευθερώση (μεγίστη γάρ ώς αληθώς κήρυκος διαβολή και κατηγορία του
Α ν Α ν ν
κηρυσσομένου ή άγνοια), επί τούς επαίνους έρχεται, και πλείοσιν αυτούς εξυφαίνει
Α ν ν α 1. -- ν » φ ν 4 - -ν α -
τρόποις άτοπον γάρ ώς αληθώς, ει δι’ ών άλλος “ προσεκέρδανεν άν, ό Βαπτιστής

- -- Α Λ Λ » Α - - ν ν » » » -
και της προτέρας διεκπίπτοι δόξης. Δι, ο πρώτον μεν έπαινον προάγει απ' αυτής
ν ν - - - Α - - -- - - Α -
εκείνης των ακροατών της ψήφου, τρίτον, από τής των Προφητών μαρτυρίας και
Α - ν - Α Α - Α - -- Α
προββήσεως τών δε λοιπών δύο εκάτερον εκ της ιδίας και δεσποτικής επικρίσεως,
» - ο ν Α ν » - ν Α ν - ν α - Α. ν -
Αλλ' ό μεν δεύτερος τρόπος έκ τού ευθέως λέγει τον έπαινον ό δε τέταρτος εκ τού
- η ν - 1. » Α α ν - ν --
παρακολουθούντος ατοπήματος τους έξι αγνοίας ύπειληφόσι τον Βαπτιστήν προσενεγκεϊν

ν Α - - Α α ν ς - ν ν - Α
την ερώτησιν διαπλέκει το εγκώμιον.

ν -- - α -
Ο μεν ούν πρώτος και ό τέταρτος τών επαίνων
Α ν -- -- ν Α
τρόπος, έξι αναιρέσεως ύφαινόμενος τών μηδαμόθεν μέντώ Βαπτιστή προσηκόντων, μάτην
- » - α - ν - Α Λ ν - - » Α » - -
δε ενίοις ύπειλημμένων, κατ' ερώτησίν τε σχηματίζεται, ΚΟΧΙ ΤΟ ΕΣΜΟΥ - ΤΟΜ CATC LTEL KOIL
Λουκ. Α΄, 39 κι έξι

* Ματθ. ΙΑ΄, 2–7.
"Ι * Οι μέν άλλοι πάντες έγραψαν–αυτού–έμοί δε γραπτέον είναι έδοξεν–αυτού–όπως μή προς τον
ν » ν » - ν -λ ν » ν ν ν ν
ωάννην αναφέροιτο (άσεβές γάρ άν είη), αλλά προς τον Χριστόν,

» -
* Ούτως άμενον παρ' Οίκον. άντι-άλλως–παρά Μοντ. και Μιγν, ούπερ και υποστίζοντες έντώ » - ν ν ν
“ Βαπτιστής” άλλοιαν έκφέρουσε την έννοιαν “ει, δι’ ών άλλως προσεκέρδανεν αν ό Βαπτιστής, και
τής
Ι προτέρας διεκπίπτοι δόξης.
ζη
* Τον δεύτερον απεταμίευσεν έν τους εξής (σημ. Οικονόμου),

Αν ν- ν Α α ν Α » - » ν - ν Α - - » Αν
διδάσκει τής έρωτήσεως, οι δε μέσοι έπ’ ευθείας τε την εύφημίαν και σύν αποφάσει
» - αν ν ν -- κα Λ 1. ν ν ν Σν » - Α - -
αναγράφουσεν. "Ωσπερ γάρ έν τω "τί εξήλθετε εις την έρημον δείν; κάλαμον ύπο
Αν ν Αν -- - ν - ν ν -
ανέμου σαλευόμενον;” ού κάλαμον είναι τον Βαπτιστήν ό κατ' έρώτησιν έσχηματι

- ν ν Αν ν - Αν αν
σμένος λόγος αποφαίνεται, τουναντίον δε κατασκευάζει πόρβω καθεστάναι πάντων, όσοι

αν ν ν Α Α αν - α - - σε ο ν Λ Σ) -
καλάμου δίκην τήν γνώμην σαλεύονται ούτω καί ό διά τού "ό δε μικρότερος έν τη
- - - » ν ν
βασιλεία τών ουρανών μείζων αυτού έστι” παραπλησίως προαγόμενος, ουχί μικρότερον,
αν » - Α 9 - Α ν Α » ν ν » ν -
ούμενουν, αλλά μηδένα είναι του Προδρόμου παρίστησε μείζονα ούδε γάρ ουδε τών
ν Α Α ν α Λ ν Λ -λ ν Α Ε , ν ν. 1 » Α.
επαίνων, ούς έπλεκεν ο Σωτήρ, έξαίφνης άν απεστέρησεν, ουδ' εις Ιτούς Ι εσχατους
-- Α. - » Λ αν και ο ν ν - » - α - - » - --
άθρόον τον έπαινούμενον έβριψεν, αλλά τον αυτόν ερμόν φυλάττων, ουδαμού συγχωρεί
- - ν -- - ν ν
τον έν τη βασιλεία μικρότερον τής ύπεροχής Ιωάννου νομίζεσθαι μείζονα

Αλλ' α ν » - - - ν -- - λ ν αν λ ζ- ν -
- Α »
όμεν από τής τών ακροατών ψήφου
2 3
πλεκόμενος έπαινος, πλατύτερον ειπείν, τοι
σε Α. - Α ν ν ν - » -- α - ν Αν α Φ»
ούτός
έλλ'
τις έστι
θ
“τί εξήλθετε
λ
εις την έρημον;" άρα κάλαμον
ς
δεν υπό ανέμου
- 3 δήλ-ν
σαλευόμενον,
ύδ 3. » - α Α » Α α α - ν
άλλ' άρακαι άνθρωπον

ν ο
έν μαλακούς ιματίους ήμφιεσμένον, ή δήλον, ώς ουδαμώς ύμείς γάρ
Λ ν » - ν - - ν ν ν Α » Α - ν
αυτοί, δι’ ών προς αυτόν διεπράξασθε, και τώ προς την έρημον δρόμω, τάναντία τής δό
Α. Α Α ν - ν 1. Α αν
ξης ταύτης έμαρτυρήσατε, θαυμάσιόν τινα και μικρού τους άνθρωπίνους όρους υπερβεβη
Λ "Α α » - - ν 3 Α 4 ν 1 - - - α -
κότα τόν ώς αληθώς τοιούτον όντα” νομίσαντες. Ούκουν, ούδε νύν ό τηλικούτος μετα
- - ο Α - - - - 1. Α. » - ν s ν »
βολή τινι και άγνοία τήν διά των μαθητών έρώτησιν έμοί προσενήνοχεν, αλλά τουναν
Α. αν ν - -- -- -- ν Α -
τίον, άπερ έδίδαξε λόγω, και διά τής όψεως αυτής πιστωθήναι τούς μαθητευθέντας σοφή
Α Α ν Λ ν ν - -
μεθόδω συνδιεπράξατο. Τις γάρ λόγος άνδρι τοσούτω μεταβολήν επελθείν τών κρειτ
ν -λ ν Α αν -- α ν - - ν Α -λ Α - 9 - Α -λ
τόνων, ή αλλοίωσιν, όπου γε πάσα ή πρός τό χείρον απόπτωσης ή γνώμης άρρωστία, ςή

Α Αν -λ ν ν - -- Α Α αν Α
φιληδονίας πάθει, ή φιλαργυρίας και του κενού τούτου δοξαρίου έρωτα παραγίνεται, οις
ν και ο - - - ν ν -- - ν φ, ν ν » ν
παραγίνεται δι’ ών και ή προς τα λοιπά τών παθών παρολίσθησης, οις άλλοι μεν ούκ ό
Α Α - - ν ν » Α - - --
λίγοι, μάλιστα δε οι περί τους βασιλείους οίκους έπτοημένοι, και3 -τού

α Α" - 5 εν
κονιορτού εκείνου
, και ο - - ν » - αν ν ν αν ν -- » Αν »
άλώσιμοι, ύφ’ ών ό"Ιωάννης, ουδ' έστιν ευχερές άπασιν ειπείν, ουδ' όσον ανάλωτος ού
Α" » » ν - - α ν -- » - ν ν » Α Α
γάρ έστιν, ουκ έστι κάλαμος, τον υπό τών ανέμων σάλον δεχόμενος. Εξέφυγε, φησί,
- Α - ν ν Α α Α - ν ν ν
τών άστηρίκτων τους τρόπους, και καλάμου δίκην όπιζομένων το νόσημα, ού μήν ουδε
- - ν - ν -- - ν Α Α
μαλακούς ιματίος ουδέ τοις άλλοις έκδεδήτητα, οις οι περί τά βασίλεια διαθρύπτονται,
-- - Α - αν ν - -- αν ν
χρυσώ και ήδονας και φιλοδοξία δουλoύμενοι, αλλ' έρημος μεν αυτώ οίκος άμα λαμπρός,
ν - ν ν ν
* Ορθώς Οικον. είκασε προσθετέον είναι το άρθρον.

- - ν » - -η » » η --- ν - -
ν
* Μοντακ. οίεται ενταύθα προσήκειν το Απαρέμφατον “ιδείν” άλλ’ ούκ έντή εξής ερωτήσει τούτο
- ν - - - ν ν - ο - - - ν
δε μάλλον συνάδει πώ τής θείας Γραφής κειμένω. Αλλά Φώτιος άφ' εαυτού νυν τούτο λέγει, έρμηνεύων
- - - -- ν ν α ν ν - ν
το χωρίον, διά τούτο και προσέθηκε το “άρα” έντή δευτέρα έρωτήσει, μή ύπάρχον έντώ κειμένω,
Συ - ν
* Ούτως άμεινον παρ' Οίκον. αντι-είναι--παρά τοις άλλοις,

ν -- » -
* Και τούτο κατ' Οίκον. αντι-νομίζοντες–παρά τοις άλλοις,

ν - - - ν ν ν
* Παρέλκειν ένταύθα το–ούδέ—Οικονόμος εσημειώσατο. Τούτο δι, ώς έρικε, μή κατανοήσας

ν φ ύδε
Μοντακ.
ν » - » - α - η ΣΥ - ν ν -------- αν ν ν
γραπτέον είναι είκασεν–ευάλωτος–άντι “ανάλωτος” νοεΐν ίσως βουλόμενος, ότι ούδε κατ' ελάχιστον
ήν ευάλωτος εΐ δε μή τοιούτόν τι νοείν έβούλετο, θαυμαστόν αν είη, τίποτε βουλόμενος την τοιαύτην
εποιήσατο διόρθωσιν.
- - - ν ν ν Α - - - - Α -
και παράδεισος, και βασίλειον καμήλων δε τρίχες τω σώματι σκέπη, και ζώνη δερματίνη
- ν - - - ν - - ν -
περί τήν όσφύν, δεσμούσατε και νεκρούσα πάντα τά παρ’ έκάτερα ταύτης σωματικά τε
- » Α Α. » Α Αν - ν - ν - α - -
και
αλλ'
ανθρώπινα σκιρτήματα, ει βούλεί ίδε
αν
δέ, και τροφή το μηδέελλ'
τροφής άπλώς μετέχειν,
Α - αν - -- Α 1 » Αν αν - » - ν
όση πικράτε και άτροφος και ουδε ταύτης" έν μέτρω, ά ωστε και αυτην την
» - - 2 - ν 3 φ -- -λ -- ν - ν - - -
ανάγκην διαπλανήσαι" τής φύσεως " οι πώς άν έπιτολμήσοι πρυφή παρεισδύνα, ή βέ

ν -λ - - Α -- ν *Α - - - 4 ν -
ουσα δόξα, ή πλούτος, ό και τών εχόντων και τών εις το ακούσιον ούκ έχόντων “ βαρύς και
- Λ - - - » - - αν ν 5 - Σ - - - -- ν ν Α
πικρός τύραννος; Και ταύτα δε ουχί τα έργα μόνα’ βοα, αλλά και ύμείς αυτοί, φησίν,
- - -- αν Α ν α - » ν - - Α » Α - »
από τών έργων, ά τούς ύμετέρους όφθαλμούς και την γνώμην έφειλκύσατο μάρτυρας, ού
- - Α 6 αν ν ν η α -
δεν έλαττον παρεστήσατε *-->έργοις

ν -->Α
γάρίς"καιήδονα
αυτοί τηνίμαρτυρίαν
δόξ εισηνέγκατε,
ί πλού ν
ώς και των
δουλουμένων. * -
αστηρικτων την γνωμην, και των ταις ηοονας και οοξη και πλουτω οουλουμ 9
- ο α - -- - 1 α ν α ν
δι’ ών ή επί τα χείρον
Χ μεταβολή και αλλοίωσης και ή άγνοια,» ό Βαπτιστής υψηλότερος,
- » φ - - και - - - 1. - Α - Σ) ν Α
Αλλ' ούτος μεν ό άπό τής τών ακροατών ψήφου τών επαίνων τύπος,
α - -λ -- 9 - - ν Α
Τις δ’ ό έφεξής : ή δήλον,9 ώς ό" έκ της ιδίας και δεσποτικής αποφάσεως. 9 Ποίας
- κα ιν - αν ν Λ - -- α ν - -
ταύτης; “Ναι, φησί, λέγω υμίν, ότι Προφήτην εξήλθετε ιδειν,” ώς εκείνων τούτο σα
- και ο ν Α αν - ς αν ν - Αν » - ν
φώς δι’ ών έπραξαν καταθεμένων να είπης. Οίδα, ότι ούτε την γνώμην εύρίπστον άν
Σν - -λ ν - α- - - Σ) ν ν ν ν ν -- --
θρωπον, ούτε
λ θ ελλ'
φιλάργυρον
λ
ή κενόδοξον, ουδε τρυφήςΠελάττονα εις την έρημον δεν εξελη
α ν ν - - - - Α ν - -
ύψηλόντινα και μετάρσιον, και του Προφητικού χαρίσματος μέτοχον και

υθατε, α
- Α. α - - Λ, - -- - - -
καλώς ύπειλήφατε. * Ναι γάρ λέγω υμίν, ότι Προφήτην εξεληλύθατε ιδειν” Eίτα και ού
Α Α » ν - Α » ν - » - ν - - -
μέχριθέτούτου, βαλλάλ και περισσότερον αποφαίνεται

έλ
Προφήτου, Επειδή
-Π
δε και κριται και
ί - » - » -- Λ, Σν εν ν - -
νομοθέται και βασιλείς έπ’ αρετή μέγα κατέλιπον όνομα, να μή τών Προφητών περισσό
- ν - - - ν - Σ - - -
τερος, τών
"ν
άλλων δέ τινος νομισθή ένδεέστερος, μια κατά πάντων αποφάσει τα πρεσβεία
- ν Α α ν ν - - -
φέρειν τον Βαπτιστήν άνεκήρυξεν,

ν
Ούκ έγήγερται, είπών, έν γεννητούς γυναικών
Φ - -- - 11 » Φ φ - - α Λ, -- » Λ
μείζων Ιωάννου του Βαπτιστού,

Α
Αλλ' ούτος μεν και ο δεύτερος τών έγκωμίων
Tυπος,
Ο δε τρίτος μεταξύ τών Δεσποτικών επαίνων την Προφητικήν προβάλλεται μαρ
Ούτως εξ Οικον. αντι-ταύτην–παρά τοις άλλοις,

9 Μ ν φ ν ν - αν ν ν
οντακ. γραπτέον είναι εικάζει–διαπλήσαι-όπερ ίσως άμεινον.

* “Αυτός δε ό"Ιωάννης είχε το ένδυμα αυτού από τριχών καμήλου, και ζώνην δερματίνην περί την οσφύν
αυτού ή δε τροφή αυτού ήν άκρίδες και μέλι άγριον” (Ματθ. Γ΄, 4).
4 Τ - 1 - Α Σ ν ν κε ν κ ν ν ν ν ν Α - αν
Α
ούτ'
ίδ
έστι, τών άκουσίως πενομένων “αισχύνεσθαι γάρ πενίαν τούς άκουσίως
α νι δ
πενομένους” έλεγεν
» ν - - - ν » ν - ν ν ν ν - ν ν α
ριστείδης ό πάνυ, αυτός έαυτώ την πενίαν ουκ αισχύνην, αλλά τιμήν και δόξαν δικαίως νομίζων, ώς
έκουσίως πενόμενος. (Πλούτ. ένβίω Αριστείδου. $ κέ)
* Παρ' Οικον–μόνον.
* Ούτω παρ' Οίκον. αντί-ά τούς ύμ. όφθ.
Η κ. τ. γν,
γ εφελκύσατο, μάρτυρας ουδέν έλαττον παρε
ρ
τήσατε,
" Παρ' Οίκον. άνάρθρως.
* Παρ' Οικον–δεδουλωμένων
* Παρ. Οικον. ανάρθρως.
Λ κα - Αν 1 - Α" ν - - Λ, ν ν Λ
τυρίαν “Ούτος γάρ έστι, φησί, περί ου γέγραπται. Ιδού εγώ αποστέλλω τον άγγελόν
"Α Α Α Αν ν ν Α. -2 "Α ν -
μου πρό προσώπου σου, δς κατασκευάσει την όδόν σου έμπροσθέν σου. Λοιπός δε και
- » - ο ν ν. - Α. αν Α - « - » Σ) Α
τελευταίος έστι, δπερίόθου μάλιστα και ή σκέψις,

Α Σ Β
ός, καθάπερ
λή-
και ό πρώτος, έξ αναιρέσεως
δε Α" - - α - η Αν » -
μέν έστι της μηδαμόθεν προσηκούσης τώ Βαπτιστή υπολήψεως, κατ' ερώτησιν δε άπορη
ν - - -- » - » ν » ο Α » - ν ν "Α - ν Σ)
ματικήν και αυτός, ούκ εξευθείας, ουδε αποφατικώς πρόεισιν, έκ δε τού συμβαίνοντος άτο
Α ν Α α Λ » -- - Α. - Α -
πηματος την φαύλην ύπόληψιν αναιρεί, κακείθεν διαπλέκει και συναπαρτίζει τω Βαπτι
-- - 9 Λ Α ς α ν α ν - Α ν - ν »
στή το εγκώμιον. Tις ούν ή ψευδής ύπόληψης, το νομίσαι τινάς τον Βαπτιστήν ά
-- - ν - - ν Α ν ν. 2 ν. -
γνοήσαι
ΣΛΟΙν άτο
τον κηρυττόμενον,
θ
και διά τούτο προσενεγκεν
δ λ
την ερώτησιν.
- “Ο
Τί δεν το επόμεν » » - η ν - -- Α -- » - Α ν » » - - τ
ν
πον;
το έβρίφθαι διά τούτο της βασιλείας τών ουρανών. γαρ εν αυτη παντων
Α ν ν ν ν ν - Α και ο ν » Α -
μικρότερος τίνος άλλου μείζων είη άν, πλήν του πόρρω ταύτης απεληλαμένους Διά
Λ ν » » - ν » ν ν - » - ν α ν Α. ν -- ν ν
τί δ’ απορρίπτοντο, ουδέ λόγου δείται. Και γάρ ό μη πεπεισμένος ακριβώς τον εκ Παρ
Α ν 3 Α - - - Α ν Α ο Α ν - ν --
θένου μεν γεννηθέντα, ύπο Ιωάννου δε βαπτισθέντα, ύπό δε τής πατρώας” φωνής μαρτυ
Α. - - -- Α -- ν - ν
ρηθέντα, και υπό τού συγγενούς υποδειχθέντα Πνεύματος, τούτον λυτρωτήν του Κόσμου
- - r" Α ς -- α α - » ν » 4 -- ιν - -
και του άδου καθαιρέτην είναι, δηλον, ώς ό τοιούτος εκτός έστι" της βασιλείας των ούρα
- -- ν -λ ν ν α ν - Αν » Ιν ν
νών. Πώς γαρ άν κληρονομήσειςTν καιβασιλείαν ό μηδέ τον ταύτης επιστάμενος δημιουργών
- Α - - - » - - αν - ν ν ν -
και διανομέα και κληρούχον; Είπα πώς αναιρείται το άτοπον; Και αυτόθενμέν (πώς
ν » - αν - ν Α ν Α 5 » - » - ν » -
γαρ ούκ άτοπον τόν άλλους κηρύξαντα την βασιλείαν,” αυτόν έκπεσεΐν ταύτης s), αλλά
- ο - Σν » Α. ν ς ν Α. - Ο εν w Y ο ν. ν
γε και έκτών έμπροσθεν ειρημένων. Eι ούν ήγνόησε μεν όνπερ έκήρυξεν ό Ιωάννης,
ν ν Λ ν ν Α ν - ν Α ν - ν Α
έδωκε δε λήθη τά άνωθεν ήκουσμένα, ούκ ήδει" δε δν έβάπτισεν, έρωτα δ, ένα μάθη,
ιν και α Α -- α » - Α - ν αν 1 - 1 η Α α ν
τις έστινό προσδοκώμενος, δήλον, ώς oύδέ της βασιλείας όλως, ούδε καθ' ήν ό μικρότερος
-- -- ν ν - Ες 8 - --
διαιτάται λήξαν, ουδε ταύτης αξιωθήσεται. Αλλά τών “μεν” λίαν άτοπωτάτων τούτο
Αν -- - ν ν Α
τάτε άλλα και έκτών άνωθεν ειρημένων. Πού γάρ Προφήτης ό μηδέ τά έν χερσι βλέ
-- ν - ν 9 - ν ν Α
πων; Πού δε Προφητών περισσότερος ό" και αυτόν τον κηρυσσόμενον αγνοήσας;
» - ν - ν - αν 10 - ν -- Α Σν -- » -ν
Εν γεννητούς δε γυναικών μείζων πώς άν" ό μηδέ της βασιλείας άξιος; Ουκ άρα
Λ, -- - Α -- - - - ν ν » ν
μικρότερος ουδαμώς τού μικροτέρου τών εν τη βασιλεία τών ουρανων ουδ' άρα ήγνό
Α » Α. » - αν η - Α Αν » » αν - ν ν -- ν ν
ησεν, δν έκήρυξεν ουδ' ν' αυτός μάθη, αλλ' να τους μαθητάς διά της αυτοψίας
Ούτω παρ' Οίκον, περά δε Μοντακ. άνευ τού–έστι.

* Παρ' Οικον–δαί,
Ούτω παρ' Οίκον. άντι-πατρός–παρά τοις άλλοις,
Μοντακ. κατά Μέλλοντα γράφειν παραινε –έστα.
“Ενδεταίς ήμέρας εκείνας παραγίνεται Ιωάννης ο Βαπτιστής κηρύσσων έντή ερήμω τής Ιουδαίας,
και λέγων Μετανοείτε, ήγγικε γάρ ή βασιλεία τών ουρανών" (Ματθ. Γ).
Παρ' Οίκον–μόνον.
Εκ διορθ. Οικον. αντι-οίδε.
* Περιττός ό–μέν–και παρ' Οίκον, δε ούχ εύρητα.
* Προσέθηκα το άρθρον εξ Οικονόμου,
"Εννοητ–είη–ώς και Οικον. έσημειώσατο.
Α ν Α Α Α ν - - -- Α
βελτιώση, την διδασκαλίαν εις έρώτησιν έσχημάτισεν.

9 Α
Αλλ' ή μέν της όλης διανοίας
ανάπτυξις αύτη.
“Ο δε Δε - ί θεί ως δριμεί ν ένω λό διά τού
ε Δεσποτικος και θείος χρησμος ορίμει τε και συντετμημενω Λογω οια
9 - Α ν -- Α" ν Α και ο ν ν
κατ' έρώτησιν
β άπορηματικού
λ
τύπου τήν
ίζ όλην παρέστησεν
» ... » Τ
έννοιαν, είπών " Ο δεεξμικρό
- Λ -- » - 1 - 1 Α. ν ν- - - -
τερος εν τη βασιλεία των ουρανων μείζων αυτου εστι;

Φ - Α - - Α α -
αύτης γάρ τής φωνής εξ αυτής -- α Λ
άκοής άπαντώσης, και τή τού ατοπήματος υπερβολή ούκ έώσης εις άπρεπή τινα ύπόληψιν
-- - ν Α" - ν ν Λ ν - -
τού τής αληθείας κήρυκος απενεχθήνα, ευθύς μέν συνελαυνόμεθα εις τό συνιδείν τόσο
- - 3 Α -- ν - -- D Λ 9 - ν Α" ν ν - Σ) Α
φόν καιδ ωφέλιμον τής

αλλ
διά των
Σ)λ
μαθητών
θ
έρωτήσεως, έκείθεν δε πάλιν εις τήν
ν β τών
λ
έπαι αν » Α - » - -- Α - ν - Α -
νων αποδοχήν έτι μάλλον έφελκόμεθα, και ουχί τού μικροτέρου τών έν τη βασιλεία τών
- Αν -- ν ιν - -- ν -
ούρανών ελάττονα τον Βαπτιστήν ψηφιζόμεθα πολλού γε και δεί, αλλά και κριτών, και
- - ν - -- α ν - » -
νομοθετών, και βασιλέων, και αυτών Πατριαρχών υπερανεστηκένα, ώς αυτή σαφώς άνε
α ν Αν Α ν ν - Α
πεν ή αλήθεια, συντιθέμεθα και μάλα εικόπως. Ειρκτή και μυρία κακώσει συνείχετο,
ν 3 - Αν Α αν Α Ι α ν -- Α - αν
τήν έπι θανάτω τηρούμενος, άλλην ταύτην ύπέρ θεσμών θείων διακαρτερών άθλησιν,
α - ν - - - - ν α -- Λ Αν -- -
και ό πρός τόν άμνόν τού Θεού, τον αίρονται την άμαρτίαν τού Κόσμου, διάπυρος αύτω
Α ν ν -- -- Αν Αν
πόθος ούκ έμαραίνετο, ήνθει δε μάλλον, και διεφιλονείκειτω θανάτω έπιπλέον αναζωπυ
- - η Λ - Σ) Σν Λ - ν - Α" - αν
ρεσθαι, και απαθανατίζεσθαι, ούδι έληγε κηρύσσων και χειρι και γλώσση και πάσημε
Α - - Αν 2 -- και ο Λ -- -
θόδω τον ουράνιον νυμφίον, πάντας" έπιποθών αυτώ συναρμόσα, και τών νυμφικών πα
- ν - - Σν » - -- - Α » - - - ν - 5 -
στάδων ένθείναι τον έρωτα. Έμοι δοκεί και χαίρειν αυτών προς το ξίφος, και αδημονεν
τηη βραδύτητα,
βραδύ
Α
ίδ
και σπεύδειν ύς έν
πρός τούς έν άδου,
άδου,3 ίνα κάκεί
εκεί φθάση
φθά ύς άλλους
τούς άλλ όν πρ
τον προσδο -
Α.
-
- Σ - -
κώμενον άνακηρύξα και προευαγγελίσασθαι. * Αρα ούκ έγκωμίων ταύτα Δεσποτικής

ν Α Α 3/ - αν ν ν ν - »
άξιων γλώσσης; Έβλεπε το ξίφος, έβλεπε τους δημίους, και την σφαγήν κέντρον έ
-- -- - Α αν ν » Α » Α Σ' » » -
ποιείτο τού Δεσποτικού φίλτρου, όλος προς αυτόν επιστρεφόμενος. Όντως ούκ έγήγερ
Σ - - - Α. - - αν - Λ
τα έν γεννητούς γυναικών μείζων Ιωάννου του Βαπτιστού ήψατο κορυφής. Δεσπότου

-- Α ν - ν Α" Αν - Α Σ) -
έκήρυξεν από γαστρός έκήρυσσε μέχρι θανάτου είλκυσεν εις μετάνοιαν Κόσμον έώ
ν Σν ν - - Α. Σ ν α -
την έρημον πολιτείαν, και την καταδέσασαν και τούς αναισχύντους Ιουδαίους ύπερφυή
ν - Α" "Α ν » Α" 1 - - » Α" Α ο Α Σν
δίαιταν και διαγωγήν, και την έμφράξασαν αυτών τά άπύλωτα στόματα υπέρ άνθρωπον
Λ ς ν Σ ν Α Σ) -- - 9 Φ -- - - - - -
ζωήν.- Σ Α
Αρ' ού δικαίως μείζων ένγεννητος γυναικών; - 9 » ο Λ » -- Α
Αρ' ού κατ' αξίαν τής Δεσποτι
- -- - ν - Α
κής απήλαυσε φωνής; Αρ' όμικρότερος έντή βασιλεία τών ουρανών μείζων τού τοιού
Α. - -- - Αν Α Λ ν ανε ο ν
του έστί; Δεί το γαρούν έκτών ερημένων ούκ αποφαινόμενον αναγνώσκειν το “ό δε

Λ. Σ - Λ - » -- Λ Σ) - 1 9 - Σ) ν - - - -
μικρότερος έν τη βασιλεία τών ουρανών μείζων αυτού έστιν,” αλλά κατ' εκείνον τον
Α 3 Α » Α. - -- ας Α και Λ ν ν Σν ν - - α ν
τύπον, καθ'λόν άναγινώσκεται

Φ Αν Κ
και το “τί εξήλθετε εις την έρημον δείν; κάλαμον
λ
ύπο ν -- »- - ν - αν Σν - και η - ν - --
ανεμου σαλευομεμον; αι σκόπει μοι συνετώς, ότι ούτε το “έν τη βασιλεία τών ού
- 99 ν - Λ -- Σ) Αν ν -ν
ρανών παρά την πρόχειρον και πάσιν έγνωσμένην διάνοιαν ήναγκάσθημεν εις άλλο τι
Α ν Αν - Λ - -
περινενοημένον έκβιάσασθαι, ούτε το μικρότερος” προσθήκας τεσι περιεργοτέρας προς
ν -
" Εκ διορθ, Μοντακ, ήν και Οικον. έπεδοκίμασεν, αντι-ταύτα,

* Η Μοντακ, διόρθωσις–πάντως–πάντως ουκ έβόωτα.
* Παρ' Οίκον, κατ' Ενεστ –προευαγγελίζεσθαι.
α Α - θα - 4, » - - 19 ιν Λ Α - ο » -
όμολογίαν τού "μείζων έν γεννητούς γυναικών" συνδιεπλέξαμεν μόνον δε το εξ αρχής

- - ν - - , Α ν α ν - - Α --
σχήμα του λόγου εις τον κατ' ερώτησιν τύπον βυθμίσαντες, την τού δηλουμένου σαφώς,
Α -- » Α Α αν
εϊ και πλέον ή κατ' επιστολήν, παρεστήσαμεν έννοιαν,
Ε Π Ι ΣΤΟ Λ Η ΙΖ΄ – 17.
- Α ν - 1
Θεοδώρω άδελφω
(Εγένετο δε δ ιδρώς αυτού ώσει θρόμβοι αίματος–Λουκάς. ΚΒ', 44')
Λ Αν » - - Λ αν - - Α. α αν αν --
αν
Παροιμία λέγεται επί τών σφόδρα λυπουμένων και αγωνιώντων “Αίματι ίδρωσεν,
- 2 - - - -- Α κα αν Λ » 2 ν ν ς ν - *
ώσπερ και επί τών πικρώς οδυρομένων - Αίματι κλαίει. Eι μεν ούν κατά τούτόν τις
- Α - ν » - - ν - Αν - α ν Α
πεπαρωδήσθα νομίσοι τον τρόπον (ούδε γάρ τών τοιούτων μαθημάτων ό ανήρ ανήκοος)
- - ν - Α. - » Α ο κ. - Α. - - - ν 3) - α - Λ
και τό παρά τω θεσπεσίφ Λουκά ειρημένον " "Εγένετο δε ό ίδρώς αυτού ώσει θρόμβοι
αν 9- ν ν Α » ν ν Σ) - ν - Α » » ς
αίματος, έχεις το ζήτημα. Ει δε περιεργότερον έπινενοήσθαί σοι τούτο δόξει, άλλ’ ούν
» - » - Σν - Σν αν ας - - Λ αν - η » Α » ν α --
εκείνο αύτόθεν έχει το εύκολον, ότι , ώσει θρόμβοι αίματος" είπών, ού θρόμβους ιδρώ
9 Α αν ν -λ » ν Α Α ν - --
σαι απεφήνατο αίματος (ού γάρ αν καθ' όμοιότητα τούτων ειρήκει γενέσθαι τους ιδρώ
- -- ν - - αν - -- - Α » - Α Α. ν -
τας τούτο γάρ σαφώς δήλον ότι το “ώσει θρόμβοι” παρίστησι), θέλων δε μάλλον δη
- - -- ν Α -
λώσα,9 ώς oύχι λεπτας τσι νοτίσι,9 και οιον ένδείξεως χάριν έπιφαινομένας,
μι 9 το Δεσπο
- D Α - Σ » - » - - - ν Λ αν -- - -
τικών ενοτίζετο σώμα, άλλ’ ώς αληθώς άδρών σταγόνων δίκην όλον τους ιδρώσι περιε
Α. ν - α ν Α και 3 και ν' - Α Α » Λ
στάζετο, τούς τών αιμάτων θρόμβους εις" εικόνα τού γεγενημένου παρεληφεν. Έδήλου
- αν αν ν -- ν Α - - - --
δε άρα, ώσπερ και διά τής εντεταμένης προσευχής και της πολλής αγωνίας, ούτω και διά
- - α Α. Α Α ν Σ) - -- »
τής τών ιδρώτων παχύτητος, ώς φύσει και αληθώς, άλλ’ ούκ επιδείξει και φαντασία, άν
ν » ν α ν - - - - » - - » Α α
θρωπός τε έχρημάτισεν ό Σωτήρ, και τους φυσικούς τών ανθρώπων και αδιαβλήτοις υπηρε
Α Αν - ν - - - ν ν Αν α
τήσατο πάθεσι τούτο γάρ αυτό και ό Δεσπότης έργους παριστάς, και ώς οϋχι κατά
Λ - ο - Λ ν Α » - Αν "Α Α. »
θείαν φύσιν, άλλ’ έντή άνθρωπίνητο πάθος έδέξατο,

ν θ
--
και ίδ
προσηύξατο, και ήγωνίασε, και
» Λ. "Α Λ αν ν -- » -ν 4 -
τούς παχείς εκείνους και παραπλησίους αίματος θρόμβος ιδρώτας εξίδρωσεν.

- - -- Α - Α ν ν - Α
Mηκέτι
ούν σύ" τού Ευαγγελίου τόδε το χωρίον περικεκόφθαι (κάντισε τών Σύρων, ώς έφης,
"Η αυτή και έν Αμφιλοχίοις, κατά μεν την Οικον. έκδ. Ζήτ.ΣΙΣΤ', κατά δε την Μιγνίου Ερώτ. ΣΙΘ,
και έντή Μοντακ. συλλογή Επιστ. ΡΛΗ". Δήλον δ’ έκ ταύτης τε τής επιστολής και τών πρό ταύτης
Λ - τα ν κ ν - - και ν ν εν Α η ν »
δύο, αι “Κωνσταντίνω άδελφώ” τυγχάνουσιν έπιγεγραμμένα, ότι τέσσαρας είχε Φώτιος άδελφούς,
Σέργιου, Ταράσιου, Κωνσταντίνον και Θεόδωρον ώσπερ έντους έμπροσθεν (Προλεγ. §κά) επομεν, και
Μοντακ. έν τήδε τή επιστολή έσημειώσατο.
* Ίδε τάς παροιμίας ταύτας και τάς έρμηνείας αυτών έν Παροιμιογρ. "Ελλησε, σελ. 7, 158 και 238,
έκδ. Θ. Γαισθόρδου, εν Οξωνία 1836.
* Παρ' Οικον–ώς.
* Τοιαύτα και Θεοφύλακτος και Ζιγαβηνός (έκτού Φωτίου) εις Λουκάν. (σημ. Οικονόμου)
* Ούτως άμεινον παρ' Οίκον. άντι-σοι–παρά Μοντακ.
--
- ν Λ 1 - ν -- ν Α --
δοκή) ευπρεπές νόμιζε Α - »

άλλ’ ώς ουδέν αδύνατον, μάλλον δε και λίαν ακόλουθον, έν αυτώ
ν - αν ν Α - » ν
περιεχόμενον καλώς έπιγνούς, τους άλλους συντάσσων θείους χρησμούς, αναμφιβόλω

γνώμη συναναγινωσκε.
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΙΗ΄ – 18.
Ιγνατίφ Μητροπολίτη Κλαυδιου πόλεως. *

Και ιδού το καταπέτασμα
μα του ναού έσχίσθη
Χ εις δύο από άνωθεν έως κάτω. – Ματθ. ΚΖ', 51.
α Λ - ν -- - - -- ν Α ν Αν
Ρήγνυται το καταπέτασμα του ναού, ξύλω τού Δεσπότου κρεμαμένου, διά πολλάς,
ο ν - - ν ν ν - ν - - - Α Λ -
ομαι, τάς αιτίας. ά. Το μέν γάρ την γήν κατ’ εκείνο το σωτήριον πάθος κλόνω και τρό
-- -- - Α - - - - Α
μω, μικρού δεΐν, συγκατενεχθήνα, δυνατόν έστε τους άγνωμονούσι και εις τά κατά φύσιν
Σ) Αν 3 - ν - ο - ν α -- - 4 Α" - -
ανάγειν" τών στοιχείων πάθη" τό δε βαγήναι τό" καταπέτασμα, μηδενός μάλιστα δια
-- 9 - αν Α - Α ν - Λ -- -
σπώντος, από άνωθεν έως κάτω, μήτε πριν μήτε μετά ταύτα φύσιν έχον επιτελεσθήναι,
Α 5 - - - Α - - ν » --
ουδεμίαν αναχώρησιν δίδωσιν, ουδέ τους λίαν κακουργούσε, το μή ούχι θεομηνίαν είναι
- -- Σ -- - Α - αν - Α"
το τέρας, και της Ιουδαϊκής μαφονίας απαράγραπτον έλεγχον το γεγενημένον. - η Α Α - ν Α Αν
β. Δευτέραν δάν τις αιτίαν αποδοίη, σύμβολον αυτό και προμήνυμα γενέσθαι λέγων
-- - - » ν -- Λ - -- Σ
τής μετ' όσα έτη καταστροφής τε και εξερημώσεως τούτε περιωνύμου ναού, και τών έν
- - - -- - - Α ν - - -
αυτώ Ιουδαϊκών τελετών τε και όργίων ών μέγατε και διά σπουδής το μηδενί τών πολ
-- - αν -- ν » -- - -- - ν - αν αν
λών
ιθέ
τά ένδον τού
λ
καταπετάσματος λόφθήναι, διά
ν δε
τούτο και διεπετάννυτο το ό,ύφασμα,
Αν δη
ώστε- - Α - - Λ -- α - ς α ο
αθέατα μεν φυλάττειν τα τίμια τω λαώ, μόνος δε τους ιερεύσιν είναι όρατά ούδή περιρ
φ Α ν -- αν -- α Σν » - - - Αν ν ν
βαγέντος, άνεπετάσθη μεν δήλον ότι πάσιν ή όψις αυτών, κοινά δε γέγονεν, εις κοινήν
» Α. Αν - Α - Α -- "Α - και ο Α' - -
απενεχθέντα θέαν και βεβήλωσιν, τά τέως άγια και φρικτά, δι’ ών προοιμάσθη και τών
" Ούμόνον οι Σύροι έντισιιτών αντιγράφων, αλλά και οι Αρμένιοι κακοήθως απήλειψαν τους ιδρώτας
έκτών Ευαγγελίων, αθετούντες την ομογενή τους ανθρώπους φύσιν τού Σωτήρος (Ζιγαβ. Πανοπλ. τίτλ.
ΚΓ', σελ. ρινγ) άλλ’ ύπάρχουσι και Αρμενιακά έχοντα την Εύαγγελικήν ταύτην περικοπήν, ήν βεβαι
ούσι και Ιουστίνος, Ιππόλυτος, Ειρηναίος, Επιφάνιος, Χρυσόστομος, Τίτος Βοστρών, Ιερώνυμος, και
άλλοι τών θείων Πατέρων τής Εκκλησίας. (σημ. Οικονόμου)
* Η αυτή και έν Αμφιλοχίοις, κατά μεν την Οικον. έκδ. Ζήτ. ΣΘ, κατά δε την Μιγνίου. Ερώτ. ΣΙΒ΄,
και έντή Μοντακ. συλλογή Επιστ. ΡΚΕ".
* Ούτως άμεινον παρ' Οίκον. αντί-άγειν-παρά τοις άλλοις,
* Προσέθηκα το άρθρον εξ Οικον. έλλειπον παρά τοις άλλοις,
* Παρ' Οίκον. – τής (όσα έτη) καταστροφής. Αλλά και τούτο, ουχ ήττον ήμαρτημένως δοκούν
γεγράφθα, Οικον. εικάζει διορθωτέον είναι “τής μεθ’ όσα O' (70) έτη.” Ίσως δε και έγέγραπτο την
άρχήν “τής μετ' Ο' έτη” άμεταβλήτου τηρηθέντος τού τι διά τό άφανές τής έπομένης δασείας ούτω δε
τυγχάνοντος γεγραμμένου, ή του αντιγράψαντος άπειρία το αριθμητικών Ο' εις την Αντων, όσα
μετέβαλεν
35 -
ον » - α Α -- - - -- Λ 1 ε ν Σ) ν -
άλλων αύτους άπάντων θεσμών και της νομικής λατρείας" ή παντελής άναίρεσης και
Α Λ - ν - ν » - - 9 ν ν -- ν ν - αν
σχολή –γ. Έστι δε και τρίτην αιτίαν συνιδείν, έναντίως μεν προς την ερημένην έχειν
- » » - ν - Α ν ς αν αν - » Α α - -
δοκούσαν, εξ αυτής δε μάλλον τεκτομένην. Tις ούν αύτη; Ότι τών Ιουδαίων ή περί το
- - - Αν ν ν - » - - Α
θείον γνώσις και λατρεία εύπεριγράπτωμέν τόπω, τη τε"Ιουδαία και τους Ιεροσολύμος,
» ν Α. - αν - - ν » Α - Αν Σ -
έναπεκλείετο, τύπων δε όμως και προχαραγμάτων τάξιν άνεπλήρου τής χάριτος. Έπει
- ν ν - - Α - - -
ούν έδει την εις στενών κομιδή περιγεγραμμένην λατρείαν και γνώσιν άργήσα, την εις
- Α ν -- ν Α ν - Α Α Σ) - Α » Σ) ν
τα πέρατα δε της οικουμένης διά του σωτηρίου πάθους έξαπλούσθαι μέλλουσαν εις αρχήν
- - -- ν ο Λ. ν -- ο ν - α
καταστήνα, διά τούτο δή βήγνυται το προμετωπίδιον ύφασμα εκείνο, δι' ού τά τών άγιων
αν α ν » - α - - ο Λ, Α ν - -- Σν - -
άγια ώς έν απορρήτω και άψαύστω περιεστέλλετο χωρίφ, μονονουχί τους έργοις βοών και
Α αν "Α - Αν
προκαλούμενον άπαντας εις τήν τών άθεάτων και θείων έποψίαν τε και επίγνωσιν, και
ώς ούκέτι μέρει τινι τής οι ί εύαριθμή εθ ή εύσέβ λεισθή ν
μερ της οικουμενης και ευαριθμητω εανει η ευσεβεια συγκλεισθησεται,

Σ) και αν ν. Αν - ν Α 2 - » Α - - ) Α » Α -
άλλ’ άπαντα τα έθνη και τα πέρατα της οικουμένης τών τους Ιουδαίους απροσίτων και Λ Αν
ανεφικτων έν απολαύσει γενήσεται.

» - Α -- - ν » Λ, Α Αν - ν ο α "Α
Αλλά σύμοι και πρός τήν έχομένην ταύτης μετάβαινε, και σκόπει ώδε. "Η κιβωτός
ν - - ν - Α Α - ν -- -- - - » Λ
και τα έντη κιβωτώ κατά τον τύπον γέγονε του ουρανού τε και τών υπό τον ουρανόν,
και αν Αν ν Α Αν ν - Λ, - 3 ν » ν ν » 4
Ορα γάρ, φησί, ποιήσεις πάντα κατά τον τύπον τόν” δεχθέντα σοι έν τω όρει.
- - αν α - 1. -- - Α Α -
Αύτη ούν μετά τών άλλων απορρήτων εν τω ναώ απεκρύπτετο, διεργομένη τώ κατα
Αν Λ -- ν αν - αν -- » Α Σ) Λ,
πετάσματα, και πρόσοδον αύτής, πλήν όσα τους ιερεύσιν, ουδενί ανθρώπων έμπαρέχουσα
ν Α - 5ν - - α Αν - » Σ - ν » Α --
Eδήλου δε άρα τούτο και υπέγραφε την εις ουρανόν είσοδον άνθρώποις άβατον συντετη
ρήσθαι τέως, και μηδέ τινα, μηδέ τών τής νομικής λατρείας έραστών ταύτης άξιωθήναι
-- Α α Α “ς - - ν - ν » - ν
τής λήξεως. “Ρήγνυται ούν τούτο, τού Δεσπότου σταυρουμένου, την εις ουρανούς είσοδον
- - και α ν - ν Λ - ν "Α - 5 ν - -
πάσιν ήμύν ύποσαλπίζον και ευαγγελιζόμενον. Και γάρ δή και διά τού ζωοποιού
Α α - ν » 6 Σ) - ν - - » Α Αν 9 Α 7 - ν
θανάτου αυτού τήν εις" ουρανούς είσοδον παντί τώ άνθρωπίνω γένει ένεκαινισεν' ό διά
- ν ν α Α Α - ν α ν α -
τούτο κενωθείς, και σάρκα την ημετέραν προσλαβών, και πάντα παθών υπέρ ημών,
- α - α - 8
Χριστός ό Θεός ήμών.
" Παρ' Οικον–όλως ή παντελής κ.τ.λ.

* Παρ' Οικον–αλλά πάντα τα έθνη και πέρατα.
Προσέθηκα το άρθρον έξΟικον,
4 Εξόδ. ΚΕ,9. Παρ' Οίκον, δε έλλείπουσιν αι λέξεις–έντώ όρει.
* Εξ Οικον, ή προσθήκη τού–και–ελλείποντος παρά τους άλλοις,
Παρ' Οικον–επ' ουρανούς,
Παρ’ Οικον–άνεκαινισεν-άμεινον δέ, ομαι, τό τού Μοντακ, “ ένεκαινισεν.”
Ταύτα συνοπτικώτερον και έν Νικήτα Σερβ. Συναγωγή, σελ. 716. (σημ. Οικονόμου)
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΙΘ΄ – 19.
9 Α ν ν Ι
Αμφιλοχίω Μητροπολίτη Κυζίκου.
(Μαρία, μή μου άπτου οϋπω γάρ άναβέβηκα προς τον Πατέρα μου – Ιωάν. Κ΄, 17)
- - α - α - -- - Α Α ν ο κ. Α
αν
Οπερ Χριστός ό Θεός ήμών τή Μαγδαληνή Μαρία προσιούση φησί, “Mή μου
ν ν » Α ν - ν 22 - Α ς Α
άπτου,
(τί δέ; ούπω γάρ μετά
άρα γάρ άναβέβηκα
τη προς τον Πατέρα μου,” δοκεί μέν
ώς τον Πατέρα άνοδ
πως είναι δυσθεώρητον
αλλ Λ » - και ν -
ν Α
και άρα γάρ μετά την πρός τόν Πατέρα άνοδον, τότε μάλλον αυτή επιτρέψει το
- ν - ν - αν
εφάπτεσθαι;), δτο δε τοιούτόν Π

Σν
έστιν. Ουκ έξεστί σοι, φησίν, έμού άπτεσθαι. Διά τί;
Αν 2 -- - - -- αν » Αν - - α - ν Α
ούπω γάρ σοι" δοκώ προς το Πατρώον ύψος άναβεβηκένα, και της υπερφυούς ουσίας
Σ -- - ν Α » - αν ν Α - ν - - Αν ν -
αναλαβείν το αξίωμα άλλ’ έτι ταπεινά λογίζη περί έμού, προσιούσά μο, και τών
» ν Α - Α - α ν ν ν 1. αν - - - » - -- » - ν
άνθρωπίνων μέτρων ουδέν ύψηλότερον. Το δε ουχ ότι άξίαν ού ποιεί σε τής έμής δόξης
» Α » ν - "Α ιν - αν αν - α Α αν » - ν Α
εφάπτεσθαι, αλλά και μακράν τίθησιν. Και όρα, όπως το “Mή μου άπτου" είπών,
ν ας ν ν » - Α ν » Α ν -- α Φ » Α - Λ »
το “ούπω γάρ” συνεπήνεγκε, διδούς έλπίδας αύτη, ώς ούκ εις τέλος τού πόθου απε
λαθή Ε ελλ' αν - 9 λί ο » ίδ » Α. - ο α - λέ - θ' ο ν
ήσεται, αλλ' ότι και μετ' ολίγον, ών έσπούδασεν, επιτεύξεται ώσανεί λέγων μεθ' ης μεν
ν ν ν αν Α ν ν -- Α - » -
προσέρχη μου γνώμης, ούκ έξεστί σοι προσιένα μου ουδε γάρ άν τύχος τής εφέσεως
- ν - α Α - Α Α - 3 » - - --
άν δε τας υψηλοτέρας και θεοπρεπέσι διανοίας σαυτήν" επάρης τών ταπεινών, συγχω
- Α - - 4 α Λ ν Α » ν -λ ο ν - ν
ρηθήσεταί σοι και “ ή πρόσοδος, και μειζόνων άξιωθήση, ή ώνπερ ήλπισας. Και γάρ
α ν Σ) Α φ, ν ν Α ν - - ν Α
ή μέν
Δ
έβούλετο, οΐαδή και πρότερον,
- θ
άνθρωπικώτερον και κατά τον τής οικονομίας,
λλά ν θ
τρόπον - ο ν - - - Αν Αν Σν -
τω Δεσπότη συναναστρέφεσθαι πολλά γάρ τοιαύτα, και των τάφω παρακαθημένη, έπραττε
- Σ) ν Α Α Α Αν α - ν ν α ν
τε και ελογίζετο, μύρα φέρουσα, δακρύουσα, μετάθεσιν υπονοούσα την έγερσιν. Ο δε

Α Α - α - -- Α - - ν - ν
ταύτην άπάγων τής όρμής, και τών τοιούτων διακαθαίρων υπονοιών, έτι δε και το άκαιρον
» - - 3 Α -- Σ) Α α ν αν Α. αν ν » Α
ένδεικνύς και αδύνατον τής έγχειρήσεως, “Mή μου άπτου, φησίν ούπω γάρ άναβέβηκα
ν- ν Α 3 - - - ν ν ν Α -- - ν
πρός τόν Πατέρα μου” τούτ' έστιν, ού προσήκε τήν σην άρέσκειαν τής κοινής προνοίας
- - -- Αν Α 3) ν "Α - Λ Α ν
προτιμαν,
έ Π
και τού της οικουμένης
» έζ συμφέροντος,
θ
"Α
ουδέ τόν σόν
θ
πόθον άφοσιούμενον,
λ Α
την
θα αν Α ν α Σ) Α. - ν » -
ν έμοί Πατρώαν συνεπισκιάζειν έτι θεότητα, και ώς άνθρώπω ψιλω έτι ανέχεσθαι
Α - ν ν - -- Αν -- Αν ν -
προσιέναι μοι. Hν μέν γάρ τών τής συγκαταβάσεως και των ταπεινοτέρων ό πρό τού
-- Α αν - - - -- ν
σταυρού καιρός, ότε και σοι παρεχωρείτο, τους ταπεινοτέροις λογισμούς οιον άναπαυομένην,
α Α - Α "Α ν ν » ο ν - » ν » Α Αν
υποστηρίζεσθαι, και μή, πρός τά μείζω κατ' αρχάς και αθρόον έκβιαζομένην, πάντων
Σ) Α - α Α - ν - α ν - Α Σ) αν α Α
έκπίπτειν και ύποσύρεσθαι νύν δε τών υψηλοτέρων και θείων έφέστηκεν ο καιρός,
Αν -- Α αν -- » - -
Θάνατος γάρ εις νίκος καταποθείς τεθανάτωτα και άδης τών άπ’ αιώνος νεκρών κενωθείς,
-- Α Σ Λ, - ν ν Αν » -- ν - ν -
της τυραννίδος έκβέβλητα και λαμπρά κατά πάντων έχθρών διά τής Αναστάσεως
"Η αυτή και έν Αμφιλοχίοις, κατά μεν την Οικον. έκδ. Ζήτ. ΣΙΕ, κατά δε την Μιγν, Ερώτ. ΣΠΗ",
και εν τή Μοντακ. συλλογή Επιστ. ΡΛΖ΄.
* Ελλείπει ή Αντων-σοι-παρ' Οίκον. έκτυπογραφικού πάντως παροράματος,
* Ούτως έξOικον. άντι-σαυτόν–παρά τοις άλλοις,
Προσέθηκα τόν–και–έξ Οικον. έλλείπονται παρά τοις άλλοις,
» - "Α Α ν - "Α - - ν α Α - - - -
ήγέρθητά τρόπαια. Χρή τοιγαρούν και σε πρός τά ύψηλότερα και θεοπρεπή τον νούν Α ν - αν - ν --
αναφέρουσαν, μηκέτι τα πρότερα και τα τής συγκαταβάσεως έπιζητεΐν, μηδέ τους ταπει
Αν » Α - ν - ν - 1 α Α Σ) α ν
νοτέροις έναπομένειν και συγκαταφέρεσθαι. Τούτο δε κατορθούσα," εύρήσεις έξι έτοίμου Α Α. - Α - ν Α ΣΥ ν Λ
και ού σφαλλομένη γνώμη το ποθούμενον λαβούσα γάρ άς ούπω ειληφας όρθάς υπολή
ν - - Α. ν αν και ο - Αν Λ
ψεις, τότε μάλλον και της ένανθρωπήσεως τόν άβόητον και υπερφυά θαυμάσεις τρόπον,
Αν -λ - - Σ) - - -
και πλέον, ή εγώ σοι άπεπον, ευλαβουμένη ταπεινώς μοι προσιένα και εφάπτεσθαι,
3 - - 2 - -- » - ν - - - ν - ν "» Α ν » » Α Λ
αξίως" και της έμής

- "Ο
θεότητος και της σής έντελούς πίστεως
ν λό
ν
επιδείξεις
β'
των εις έμε πόθον "Α » - - » - Αν - α - ν Λ
και την ευνοιαν. τι γάρούχι τής έπαφής προηγουμένω, λόγω και καθ' εαυτό το γύναιον
Α 5 αν - Α. - αν - Αν
έκωλύετο, άλλ’ ότι ταπεινούς και χαμαιπετέσι λογισμούς έτι διενοείτο προσάπτεσθαι,
-- - - ν - ν Α -- ς Α
τεκμηριούσι σαφώς και αι συναντήσασα τω Δεσπότη δύο γυναίκες, ας τότε “Χαίρετε”

Αν ν -- - - - » ν -
ή πάντων χαρά λαμπρώς προσφωνεί, και *Ε

-
των αχράντων
δε
ποδών τετελειωμένας και
ν - » η αν 3 - Α » . - - Λ,
φρεσι και χερσιν έφίησιν άπτεσθαι.

» ν
πει δε τέως εφάπτεσθαι το γύναιον
αν ν - - - » Α - - » Α Σν
έκεκώλυτο, να μη διαμαρτούσα τής σπουδής εις λύπην και λογισμούς

ν - ν
έμπέση (εύκολονν
- 4 ν » Α ν - ν α - α » Αν
γαρ το γένος"
ν ν
προς όλιγοψυχίαν και υπόνοιαν), ώς
δ
παρεώραμα ώς
Α
εξουθένημα. Α Α. αν ς ν - - Α - » Α α -
ομοι λοιπόν τί γένωμαι, ίνα ούν μή προς ταύτα δράμη, προλαβών αυτήν ό Σωτήρ
- - σε Α ν "Α - 9 Α "Α » ν » - 99 - Λ
ψυχαγωγεί, και η Πορεύου, φησί, προς τους αδελφούς μου, και είπε αυτούς, δυσι τρόπος
- - αν Α Α. - - Α - - - ν
διά τών βημάτων τούτων τον τάραχον απελαύνων τών λογισμών, και προς εύθυμίαν αυτήν
- α - Λ » ν -- 9 Α
παρακαλών ένι μέν, ότι περ αυτήν ευαγγελίστριαν έχειροτόνει τής Αναστάσεως, έτέρω
Αν και ο ν -1 - - - » 1 - » Λ Α - -
δέ, δι’ ών τά ίσα και τους μαθηταίς δι' αυτής εκείνης παρεκελεύετο και γάρ φησε,
κα - ν ν » -- » Α ν - Α »- -- »- ν ν αν
Και είπε αυτούς αναβαίνω προς τον Πατέρα μου" να είπης. Mή σε λυπείτω ότι
Αν Α Α » ν -- -λ ν Α -- ν Σ - ο -
προσάπτεσθαι μου διεκώλυσα ού γάρ παρορών ή ένυβρίζων τούτο έπραξα, -αλλ'

ν *
ή τών
Α. -- -- - Α - αν και ο - -
πραγμάτων φύσις και τής έμής προνοίας και οικονομίας ό άρρητος θεσμός τούτο κρατεΐν
» - Αν ν - - -- αν αν » - N - Α. - - - ν- --
έπι πάντων βούλεται και ουδέν έξεις έλαττον, ει μή και πλέον, τής σής σπουδής οϋ
Α - Α Α Λ, - - - 9 - ν Αν
συντελεσθείσης ιδού γάρ σε και κήρυκα πέμπω τους μαθητας τής έμής Αναστάσεως,
-- Λ ν - » Αν Α - ΟΑ - - - Αν -- Α -
κάκείνος δε τά αύτά σοι διακελεύομαι, ειδέναι πρός τόν Πατέρα με αναβαίνοντα, και
Α - Αν Λ α - ν Α - ο - - » -
μηκέτι τας προτέρας δόξας υποφέρεσθαι, ταπεινά φανταζομένους περί έμού και ανθρώ -- - Α ν Α. Α - ν -
πινα, συνοδοιπορείν" πάλιν, ώς τό πριν, και συνδιαφέρειν πόνους και λύπας, συνεχώς τε
9 Α - ν 6 -
επιχωριάζειν και συναλίζεσθαι,

ν Α. ν -- ν - - - - ο ν. - ν
ν
Σύ δέ μοι σκόπει, όπως και αδελφούς έν τους προς την γυναίκα βήμασι τούς Μαθητάς
Λ - - - » ν ν Α. Αν ν - -
έπωνόμασε, θαρρείν αυτήν διά πάντων παρασκευάζων, και μηδέν λυπηρόν ύποδέχεσθαι.
" Παρ’ Οικον–συγκατορθούσα.

* Ούτως άμεινον παρ' Οίκον. αντι-αξίαν–παρά τοις άλλοις,
* “Ως δέ έπoρεύοντο άπαγγελα τους μαθηταίς αυτού, και ιδού ό'Ιησούς απήντησεν αυταίς, λέγων
Χαίρετε. Αι δε προσελθούσαι έκράτησαν αυτού τους πόδας, και προσεκύνησαν αυτώ” (Ματθ. ΚΗ,9).
* Το πών γυναικών δήλον ότι.
* Παρ' Οικονόμω και έτέρα υποσημειούται γραφή έξ Ευγενίου τού Βουλγάρεως “συνοδοιπορείν μοι”
και Μοντακ. δε προσθετέαν είκασεν είναι την Αντωνυμίαν.
" Παρ' Οικον–συναυλίζεσθαι–άλλ’ αμφότερα εις ταυτό φέρει,
-
α - - - - ν - - - Α -- - » -
Ο γάρ τών αδελφών την κλήσιν τους Μαθηταίς χαριζόμενος, είτα ταύτην έκείνος συνα
-- - - - -- - - Α α ν -
ριθμών, και των ίσων αξιών, πάσαν αυτής λύπην και ύποψίας εξέβαλε θόρυβον. Σαφώς
ν - - -- - - σε - - - - ν - - -- - -
δε λίαν και θεοπρεπώς και το “προς τον Πατέρα μου και Πατέρα ύμών” κατά διαστολήν
Αν - Αν - - -- Αν - - Αν - -
προηνέχθη
α η-
και διάστασιν τών
- - 1
συλλαβών, τωίδσυνδέσμωτής
έζ τών πραγμάτων
έδ ξ »
διαφοράς
δε και - - ν - ν Α - - ν
ετερότητος έπιτρανουμένης" τω μεν γαρ ιδιάζονται τήν φύσιν έδειξε, τώ, δε κοινώ την
αν » - αν ν Α - α Α ν -
χάριν έμήνυσεν. Όσον δε φύσις χάριτος και υιοθεσίας διενήνοχεν, έν τοσούτω μέτρω
- α - - ο - - αν -- -- - Φ » - --
τής υπεροχής και ή πρός τόν Ένα και Μονογενή τού Πατρός κατ' ουσίαν σχέσις τής έκ
ν - ν ν ν -ν - α - - α ν - -
φιλανθρωπίας και οίκτου πρός τούς άλλους σχέσεως υπερανέχει και υπερίδρυται και ό
- ν - αν - - ο - α Αν Λ - κε -
Μονογενής δε δήλον ότι τών πολλών υιών, και ούς ή χάρις έκυοφόρησεν. Διό - Πατέρα
-η ν ν - - - - Λ - , - -- Α κα - Λ, α - --
μου” είπών, και το γνήσιον τής φύσεως τω διάζοντα αφορίσας, “και Πατέρα ύμών
-- - ν » ν ν - - ν Α -
έπενήνοχε, την έκ φιλοτιμίας θέσιν και εισποίησιν τών Αποστόλων παραστησάμενος

- - α- Α - η ν- τα - - α - -- -- - » - - ν - - - -
και το "Θεόν μου” δε “και Θεονύμών” πρός τήν αυτήν βλέπει διάνοιαν, και τής αυτής
Α. αν ν ν ν -- οο Λ -- - ν - ο Α - ν -
γνώμης ήρτητα. Διά μέν γάρ τού “Θεόν μου” το συγγενές τού ενός και οικειον
- ν - - - - - - - -
περιλαμβανόμενον ανακηρύτεται διά δέ τού “Θεόν ύμών” τών πολλών το δούλον και
ο Α' ν. - - 2 Λ » ν - - - αν
υπήκοον και το δεδημιουργήσθαι" κοινοποιούμενον επιδείκνυται. Δήλον γάρ, δήλον άπασιν,

αν αν » , - - - - ν -λ - - Α ν - - 1 -
ότι, ώσπερ ενίοτε το ύποβεβηκός και παρηλλαγμένον, ή το ύπερέχον, διά τής τού έμού
-- - ν ν - Λ, - --
φωνής ένσημαίνεται, ούτω πάλιν και το ίσον και συγγενές και γνησιώτατον
- - δ
διά τής - ν » ν - Α - α Α ν
αυτής χαρακτηρίζεται λέξεως. Αλλά ταύτα μέν σοι προς ύποτύπωσιν εχάραξα,
- ν α Α ν - ν - , ν Α - 1. 1. ν
της μεν ύποθέσεως ταπεινοτερον, της δε ΚΟΤ επιστολήν χρειας ιΟΓαλς ΟυK ένδεέστερον.
ΕΠΙΣΤΟΛΗ Κ΄-20.
- » - 3
Tώ αύτώ.
(Ανθρωπος, άνθρωπος, ως εάν καταράσητα Θεόν, άμαρτίαν λήψεται-Λευτ. ΚΔ΄, 15)
ν - ν Λ ν ο ν » - ν ν
Τρία σημαινόμενα τού Θεός όνόματος, όσαγε εις μνήμην ήκε την έμήν, κατά το
ν -- - - 4 Α - - - - - ν
δόξαν οίδα της θείας Γραφής,

Α
Ενμέν το κυρίως και πρώτως Όν, ού έν τη χειρι πάντα,4
α ν ν - » Η Αν - ν ν
και δς άπάντων δεσπόζει “τα γάρ σύμπαντα δούλα σά.” Δευτέρα δε τάξει και μεθε
- - -λ - - ν Α - 1 - - » -
ξει τής πρώτης αιτίας λέγοντ αν και τών ανθρώπων εκείνος Θεός,ός έφ' όσον έστη δυνα
ν - - - -- ν
" Ούτω παρ' Οίκον. αντι-κατά διαστολήν προηνέχθη και διάστασιν τών συλλαβών τώ συνδέσμω,
- - ν - α ν » ν -
τής τών πραγμάτων διαφοράς, και έτερότητος, επιτρανουμένης–παρά Μοντακ. έμοιγε δε δοκεί άμενου
-A Ν.
- ν - - - τα ν γη και ν ν ν - τα - -
άν κείσθαι την υποστιγμήν έντώ “διάστασιν,” άλλ’ ούκ έντώ “συλλαβών,

* Παρ' Οίκον, κατ' Ενεστ –δημιουργείσθαι–άλλ’ άμενον κατά Παρακι ώς παρά Μοντακ,
* Η αυτή και εν Αμφιλοχίος, κατά μεν την Οικον. έκδ. Ζήτ. ΠΗ, κατά δε την Μιγνίου "Ερώτ.ΠΘ,
και έντή Μοντακ. συλλογή Επιστ. ΡΕΒ".
* Ταύτην προειλόμην εξ Οικον, την γραφήν αντί της παρα Μοντακ-όσαγε εις μνήμην κατά δόξαν
οδα τής θείας Γραφής,
ο Ψαλμ. ΡΙΗ', 91.
ν - Α ν Α α - ν - ν Λ Αν - - -
των γεννητη φύσει, εις μίμησιν εαυτών αρετών ασκήσει διαπλάττοι Θεού και γάρ,
αν Α Α" Σ 9 - α Α - - ν ν Α ν - --
ώσπερ κυρίως μέν έστιν αγαθών ή θεία και παντουργός φύσης, κατά μέθεξιν δε και των
ν ν αν - 1 - - - - - ν ν 2
ανθρώπων όσοι διακαθάρσει" βίου τής έκείθεν άκτίνος ένηυγάσθησαν τάς μαρμαρυγάς,
αν - - ν ν α ν Λ - Αν ν » ν -
ούτω καί Θεός ού μόνον ή πάντων δεσπόζουσα και κατεξουσιάζουσα φύσις, αλλά και
ν Σ) Α Σν ν - Α Σ Αν -- » Α - ν -- Λ
τους ανθρώπουςΣέστιν
ήθ δεν
“Ε ταύτης ήξιωμένους
δ
ν
της ονομασίας. Πρώτος δέ τής κλήσεως
α -- -- - » - ν ν Α - Λ Α α - - Λ
τυγχάνει
θ »
ό, τού Σήθ παίς, Ενώς, ανήρ δι' εύσέβειαν και χρηστότητα τρόπων ύπό τών τότε
Α - -- Α Α Αν » φ ν. - Α αν Α -- -
ανθρώπων τη τού θείου κλήσει τετιμημένος, εξ ου και το γένος άπαν θεοί τε και θεών
- » ν ο αν Α - σε ο Α ν α - - -- - - -
παίδες ώνομάσθησαν καθ' ά πού φησιν

- »
Ιδόντες δε οι υιοί τού Θεού τάς θυγατέρας
- αν Λ, η Σν α - - » - - φ Σ) - οι 3
τών ανθρώπων, ότι καλαί εισιν, έλαβον εαυτούς γυναίκας από πασών, ών εξελέξαντο.
- - ν - -- αν ν - ν - - Α -- - Α"-- α
Υιούς γάρ Θεού δήλον ότι τους έκτού “Ενώς φύντας εκάλεσεν, οι ταϊς έκτού Κάϊν ώμι
Α ν - » - - ν ν Α - ν ν - ν ν
ληκότες, τότε γένος -ένόθευσαν,

4 »
και εις ασέβειαν και κακίαν συνωλίσθησαν. Το γάρ λέ
ν ν ν Σν - ν
γειν ΄Αγγέλους πεσεΐν, * την άσώματoν φύσιν, εις έρωτας γυναικών, πεσόντων έστιν ώς
ν - » Α - » ν Α - Σ) - Α » » Α
αληθώς εις μυθώδεις και ουδε κεχωρισμένους τού ασεβείν λογισμούς. Εξ εκείνου τοι
- - Αν - - ν ν ν αν » η ν » -- - -
γαρούν τού γένους και τών άλλων ανθρώπων όσοι δι’ επιμελείας ήθών τω Θεω προσεγ
Α » - - - - αν ν 1. Α -- ν - ν - - Σ) Λ
γίζειν έμελέτησαν, ναί δή και όσοις εις άξίωμα τών δικαίων κριτών άνελθείν και άρχόν
ν -- Α φ - -- ν - Α ανε ν - -
των τάξιν έξεγένετο, ούτοι πάντες της θείας κλήσεως τετυχήκασι: " Θεός γάρ, φησί,
- ν ν ν -- - α ν 6
Θεών. Κύριος ελάλησε” και “Εγώ είπα, Θεοί έστε, και υιοι Υψίστου πάντες” και
-α - - Σν - - ν ν ν - και η 7 κα "Α
Ο Θεός έστη έν συναγωγή Θεών” και “έν μέσω δε Θεούς διακρινει " " και " Θεούς
» Λ, ν - - - - αν 8 -- ν ν -------- ν
ού κακολογήσεις, και άρχοντα τού λαού σου ούκ έρες κακώς,

Αν αν
Δήλον γάρ έκ τών ειρη
ν α Α ν Λ - Σ) - Λ - - - Λ -
μένων, ότι Θεούς ή θεία Γραφή τούς τε τής αρετής φίλους και τούς τής δίκης καλεί
υπηρέτας,
- ν ν Λ ν - - ν Α ν -
ν
Εστι δε και τρίτον, παρά ταύτα σημαινόμενον,
9
τρόπω μέν τινι συναπτόμενον, ντρό
οι 10 Α" - Α -- - α - -
πω δε πλείονι διαιρούμενον του δευτέρου" καθ' ό δίδοται Μωϋσής “ΘεόςΚείναι Φαραώ

- -λ α ν ο -- ν Σ) » ν ν - 11 - - --
Είη δ’ άν ό τρόπος ούτος της προσηγορίας έξι αναλογίας ειλημμένος,

- »
αι γαρ, ωσπερ
- - - ν ν ο Α' ν Α - - ν αν -
Θεός έχρημάτιζε Mωσεϊ βίψαι την ράβδον εις πίστωσιν τών έπηγγελμένων, ούτω Μωσής
» ν » - ο - "Α - - » ν - » ν - - ν α
Ααρών έκέλευε ρίπτειν την ράβδον εις έκβασιν τών απειλουμένων και Μωσής μένύπη
" Παρ' Οικον–διά καθάρσεως,

2 ν ν ν «η 2- T
Μοντακ. εικάζει γραπτέον είναι-ταϊς μαρμαρυγας,
* Γενέσ. κεφ. ΣΤ΄, 2.
4. Φέρεται γάρ έν τή Γραφή– Ιδόντες δε οι Αγγελοι του Θεού –όπερ έρμηνεύεται “οι υιοί
- 11
τού Θεού.
ο Ψαλμός ΜΘ, 1.
ο Ψαλμός ΠΑ΄, 6.
" Αυτ, 1.
& Εξόδ. ΚΒ', 28.

* Προσέθηκα το άρθρον εξ Οικον. έλλειπον παρά Μοντακ,
10 Εξόδ. Ζ΄, 1.
" Παρ' Οίκον -είρημένος,
-- - - ν - ν Αν ν - -
ρετείτο προστάγμασι Θεού, Ααρών δέ Μωσέως έξεπλήρου τάς έντολάς εις Φαραώ, μας
ν ν ν - Α 1 Α - - - 2 Α » - ν » -
στίζων την Αίγυπτον, και προφήτης" γινόμενος τ' αδελφού," δν εκείνος τρόπον εγίνετο
-- - 9 Α ν - - α - - - - αν
τού Θεού, δι’ ό ουδέ Θεός Mωσής άπλώς, αλλά Θεός είρηται Φαραώ πάντα γάρ έπρατ
ν » - αν » Α - α - -- Φ - ν ν -
τεν εις αυτόν, ώσπερ αυτεξουσίω κράτει, υπηρετουμένου τού 'Ααρών. Αλλά κοινωνεί
ν -- Α Λ - - » -- -- Α --
μεν ούτος τής κλήσεως ό τρόπος τω πρό αύτού, τω τε έπ’ άνθρώπου και ταύτην τεθείσθαι,
- Σν Α Α ν αν -
και τω, έχοντος αρετήν διαφέρει δε άλλος τε πολλούς, και ότι ή μέν, έξιδιωσαμένη
- - » ν αν ν ν - ν - -
Μωσήν, αυτού γίνεται, και ούκ έστιν, ώσπερ εκείνη,

3
κοινή και ότι έκει μεν Θεός άπλώς, ν - α ν - Σ) - -
και ουχί τινος ό την κλήσιν ύπελθών απεδέδοτο, * ένταύθα δε τούναντίον, Θεός Φαραώ.
εν -- -- - - Σ) ν Α εν α -- -- -
Οτι δ' ού κατ’ εκείνον τον νούν, αλλά καθ' όν έφαμεν, ό Μωϋσής είρηται Θεός Φαραώ,
- ν Σ - » - » -- - αν - - - -- ν Αν -ν -
γνώριμονμέν έκτών ειρημένων, ούδέν δε έλαττον τεκμηρίου και το τον Ααρών, άνθρωπόν
-ν ν -- - Α - - ν --
τε όντα και αρετήν άσκούντα, ει βούλεί δέ, και τας τερατουργίας έφεστηκότα, μηδαμού
-- - Λ
κληθήναι Θεόν Φαραώ.

"Ε - - - δ Λ α ν -- θ Α 4 θ Αν Α - -
ν
πιγούν τριών διαφόρων υποκειμένων της θείας" τιθεμένης προσηγορίας, και τού
Α - ν α Α Α Σν - - - αν - -
μεν κυρίως, τών δε καθ’ όμωνυμίαν λεγομένων, έστιν εύρείν και άλλο τι τής φωνής σημαι
ν - ν - Λ ν ν Λ Α - -
νόμενον, ουκέτι μεν κατά δόξαν, χρήσει δεμόνη λαμβανόμενον τής θείας Γραφής. Τα
- - - - ν Αν ν - » - - ν
γάρ τής Ελληνικής θρησκείας σεβάσματα, Θεούς και αυτή, πολλάκις μεν κατειρωνευο
- - 3 - 1 Αν - Α κα ν Α ν - - - ν
μένη, και έπ’ ελέγχω τών προσκεκυνηκότων (“βαδίζετε γάρ, φησί, και βοάτε προς τους
ν - - - - Σ ν - - -
Θεούς, ούς έξελέξασθε έαυτούς, και αυτοί σωσάτωσαν ύμάς”), πολλάκις δε και εις
Α. - - ν - ο κ. ν Σ"
μόνην δήλωσιν τού προκειμένου, είωθε καλεΐν Ούκ έσονται γάρ σοι, φησί, Θεοι έτεροι
ν » - » 6 - τα » Α - - ν Σ - - - ν» η - ν α
πλήν έμού, και “Oύ ποιήσετε ύμν Θεούς άργυρούς και χρυσσούς και μυρια η
χρήσις.
ν Α 8 -- - - ν ν - - --
Επει δε τέσσαρα” τής Θεός φωνής διεκρίθη τα δηλούμενα, ειδέναι δει, ώς έν τω

- - - α - και αν Σν Α » - - ν
προκειμένω σοι προς μάθησιν όητω, " "Ανθρωπος, άνθρωπος, δε, εάν καταράσηται Θεόν,
Α -- αν - ν - Σ) - "Α - -
άμαρτίαν λήψεται” και εξής, οι μεν Θεόν ένταύθα τον αληθώς και κυρίως Θεόν έξα
- - ν - Α. » - - Σ) ν ν Αν α -
κούουσιν, οι δε τον ψευδωνύμως έπονομασθέντα λαμβάνουσιν άρχήν δε διάφορον εαυτούς - - -- Λ Α α ν αν - - - -
ύποθέμενοι, και τα εξής διαφόρως περαίνουσιν. Οι γάρύπειληφότες Θεόν ειρήσθαι νύν,

- - ν Αν αν - - ν --
όν έκαστος τών δυσσεβούντων άγει σέβασμα, ούτω τον νούν άναπτύσσουσιν. Ού δει,
" Μοντακ, γραπτέον είναι οιεται-υποφήτης, - - - ν ν - » ν ν ν αν

* Συνηθεστάτη και νυν ή τοιαύτη του άρθρου αποκοπή πρότών από τούα άρχομένων ονομάτων Ούτω
- - ν α -- ν ν α ν ν
γαρ λέγεται–τ' αδελφού μου ό λόγος–τ’ ανιψιού μου ή οικία-τ’ άμαρτωλού τα λόγια ο Θεός δεν
ακούει–τ' αμπελιού τά φύλλα-κ.τ.λ.
* Παρ' Οίκον –άπεδίδοτο. - ν - - -- - C- ν ν ν
4 Μοντακ, γραπτέον είναι ο εται–τής Θεός προσηγορίας–συνωδά τή τε εν αρχή της επιστ έκφράσει,
-- - - - - ν ν -η
και τή εφεξής επομένη “τέσσαρα τής Θεός φωνής διεκρίθη τα δηλούμενα,

* Κριτ. 1, 14.
ο Εξόδ. Κ', 3.
7 Aυτ. 22.
8
Ούτως εξ Οικον. άντι-εις τέσσαρα–παρά Μοντακ.
36
ν. - α - αν -
φησίν, ουδε τον Ελληνικας θρησκείας προσανακείμενον έξυβρίζειν, όπερ σέβεται ει

- - - Λ Σ -- α ν - - - Σ Α - - Α -
γάρ κακείνο δυσφημίας έστιν άπάσης άξιον, και τών ευσεβούντων εκάστω βδέλυγμα και - ν φ ν ς ν -
νομίζεσθαι και όνομάζεσθαι δίκαιον, άλλ’ ούν ό γε. Θεόν νομίζων, είτα δε δυσφημών,
ε ν - - - - - -
άμαρτίας έστιν ένοχος τη γάρ έαυτού γνώμη και κρίσει Θεόν ό τοιούτος άλίσκεται
βλασφημών,
σφημων, και δυσσεβείας υπεύθ ν εαυτόν
υΟΓΟΓΕΙΟ Eιας υγTEυθυνΟ Ο ιστας. Τί
καθιστάς. Τι γάρ,
γαρ, ενον η μή
ένών ή μη σέβ
σεβεν,
-λ - - ν ν - » ν Α" αν Α - -- Α
ή μή δυσφημεϊν,
Σ) θ Αλλ'
Λ
σύ δε μιγνύς τ' ασύμβατα,
Θ
όπερ σέβεις, τούτο
ού έ δ
δυσφημείς; Κατέγνως; αν Α α -- - -- - - 9 -- α -
αποστηθι.
-
έτι προσέρχη ώς Θεώ, πώς oύ πέφρικας δυσφημείν, και άρας υπάγειν ν ε ν' - ν Α -- Αν
τον έτι σοι λατρευόμενον: " "Ανθρωπος το γαρούν, άνθρωπος, ός εάν καταράσηται
- α - - - α Α ν -9 ν αν - 1 - 1 9 ο αν αν
Θεόν αυτού, διά τούτο άμαρτίαν λήψεται” ούχ ότι Θεόν έπηράσατο, αλλ' ότι, όνπερ
-- α -- Σ) - - - ν --
ώς Θεόν αυτού σέβεται, κατ' αυτού και γλώσσαν αφήκε δύσφημον. Eίτα “όνομάζων δε
ν Αν Α -λ Α - - -- - ν
το όνομα Κυρίου θανάτω θανατούσθω” άν δέτις τον αληθή Θεόν και πάντων Δεσπότην
- , 3 - - Λ -- - ν Αν » - - » ν - "Α
ύπ’
Φ
άράν και βλασφημίαν άγαγεΐν τολμήση, θάνατος αυτώ το επιτίμιον διττούς γάρ
» - Α Α ν » - ν ν Α. - - αν -
ούτος ατόπος συνειληπται, τότε γάρ οικείον έδυσφήμησε σέβασμα, και την ύβριν κατά
-- -- - - Α Α 9 Α α Λ,
τού Σωτήρος και δημιουργού τών όλων, ός πάσης έστιν εύφημίας και δόξης υπεράνω, "Α Αν - , --
κατεσκέδασεν. "Αμαρτίας μέν γάρ έστιν ένοχος, τούτ' έστι παρονίας και ύβρεως δίκην
» ν - ο - ν - Α Λ ν - Α ν - » -
όφειλων, και ό τό ίδιον έπαρώμενος θρήσκευμα, ει και ψευδωνύμως την κλήσιν εφέλκοιτο
- Λ - ν - - Α. α ν α - -- ν ν
τής θεότητος διπλής δε και πολλαπλής τιμωρίας υπόχρεως ό τόν του παντός δημιουργών Α Σ) - ν ν' 5 Α - - α Αν
και Θεόν ύβρεσι πλύνων, και άρας τετολμηκώς ύπάγειν δι' ό λίθος τού ζηνή βλάσ
Σ) Α ν - -- 1. ν - Σ Αν Α - α α Α
φημος εκείνη κεφαλή άξία έκκόπτεσθαι, τής άκολάστου γλώσσης την δίκην ύπέχουσα
αν ν α Α "Α α - -- α - - η Α φ --
-
Ούτω μεν οι πρότεροι το ρητόν διασαφούσιν, οι δε μετ’ εκείνους ώδε διηγούνται
- εε 3/ - Α Α - α - α Λ Α 5 -
ΤΟ ν λΟ Ο ν, Ανθρωπος, άνθρωπος, ός καταράσηται Θεόν αυτού, άμαρτίαν λήψεται.

ν - Αν - - -- - Α
Αυτόθεν έστί, φασί, σαφής ή διάνοια ό γάρ τον αληθή Θεόν έπαρώμενος, ή άλλως
- - ν Α α Α α ν -- -
έμπαροινών αύτω, ένοχός έστιν αμαρτίας ή δε εις τιμωρίαν απαραίτητον τελευτα. Το

ν α και Αν - Σν ν - - 95 - ς ν ν - ν ν -
δε “όνομάζων το όνομα Κυρίου τού Θεού" τοιούτον είναι. Απείρητο τους Ιουδαίους το
- - αν 2 ν "Α - ν Α "Α - εν -
τού Θεού όνομα, άλλο τι "παρά τήν Θεός φωνήν νομιζόμενον, διά χειλέων όλως προφέ
Σν ν - Σ Α - - - αν - ν - Α 5 -
ρεσθαι άφραστον δε και ανέκφορον παντελώς (πλήν όσα γε τους Αρχιερεύσι μόνος έπι
- Α - - Α Λ 5 Α ν "Α Α. - ν » -
τιμή και σεβασμιότητα του θείου) διετετήρητο δι, ό ούδε γράμμασι τους παρ' αυτούς
Α Αν Α - Α. - Α Α ο
διεγράφετο ξένος δέτισε και παρηλλαγμένος γραμμάτων τύποις χαρακτηρίζοντες, ΟΙΟΙ
ν - Α Α ν ν Αν ς ο
δή μυστικωτέρους συμβόλος, αυτό παρυπέφαινον τέσσαρα δε τά γράμματα ήν, εξ ου

Α -- Αν » ν ν ν α - - 2 Α
και τετράγραμμον αυτούς έπωνομάζετο. Εν ίσω τοίνυν, φασίν, υπήρχε παρ' Ιουδαίους
-- Α Α - Λ - » Α - 5 ν. - αν ν » - ν -
άράσασθαί τε τόν Θεόν, και όνομάσαι, τούτ' έστι το άφραστον όνομα αυτού διά χειλέων,- - - -- » Α Α Αν » - α ν
και μάλιστα κοινας, προσενεγκεν

Αλλ Τ
"Α
άκοας
δε
δι, δ και έκατέρω θάνατος
Α έλ
επέκειτο ή ζημία, ν - ο - - αν - - - 3 -- ν
α ταυτη μεν και ουτοι. ουτο οε το ονομα και χρυσου πεταλω εγχαραττομενον,
Παρ' Οικον–επεράσατο–άλλ’ άμεινον τό παρά Μοντακ –έπηράσατο-έρει γάρ ευθύς έφεξής

“ό το ίδιον έπαρώμενος θρήσκευμα.”
* Ούτως έξι Οικον. άντι-άλλ’ ότι–παρά τοις άλλοις,
* Παρ' Οικον-χρυσώ άλλ’ άμφότερα έβρωτα,
- - και - Α -- α ν - - 3 Α. - ν -
και τη Αρχιερατική ταινία δεσμούς άρμοζόμενον, το τού Αρχιερέως έφρoύρει τε και

» - Α αν ν - - Αν - α - - η αν - -
έκόσμει μέτωπον, άμα μέν φοβερόν και σεβάσμιον τους όρώσι δεικνύν, άμα δε και
- - - - - - -- Α -
παρεγγυώμενον αεί δεν τον Αρχιερέα τον νούν συνηνώσθαι τω Θεώ, και μηδέποτε τής
- ν ν Α. -- αν --
έκείθεν συναφείας και μακαριότητος διασπώμενον, έπι τα γήινα, και άπερ έστι τής μα
Α αν Α Λ -- ς Σ - - ν » - α -- αν ν
ταιότητος,
δδ
καταφέρεσθαι.
*Ε -
Τι δήποτ'
Μ
ούν έστι τούτο το όνομα, αυτός *Ε
ότών όλων"Ω
Θεός» ιν - - - να Λ - Σν -- - 19 -- ενα - ν α
περωτήσαντι γάρ τω Μωσε, “τί το όνομα αυτού, έφη,

ΟΙ ΟΜΟΙΟΓΚΕΔ, γω ειμι ο Δαν
- Α » -- αν - ν - - 'Α - Α Αν και η - ν ν
και πάλιν επιβεβαιών, ώς τούτο αυτού είη το όνομα, ο προεξέφηνεν, “Εγώ, φησί, Κύριος
ΣΥ - » ν - ο ν - ο Α »- ς - τα - αν - ν - - - --
ώφθην προς Αβραάμ και Ισαάκ και Ιακώβ," είτα και

- » 2 αν - Α ν Α -- - -
το όνομά μου ούκ έδήλωσα αύ
- - Α - --
τους” να επη–μείζονός σε φιλοτιμίας ή τους Πατριάρχας, τούς σούς προγόνους, ήξίωσα

- ν Αν αν Σ Αν - , ν Α. 3 -
το γάρ όνομά μου, όπερ έκείνος ούκ έδήλωσα, καίτοι τώ"Ιακώβ και προσλιπαρήσαντι, τούτό
- ν ν - - ν ν ν
σοι διεσάφησα, αποφηνάμενος, " Εγώ ειμι ό"Ων. Τούτο δε παρά μεν Εβραίος λέγεται
-- * ν ν - ν - Α
"Αϊά, παρά δε Σαμαρείταις "Ιαβέ. Γράφεται δε και γράμμασι τούτοις, ιωθ' αλφ. η φ - - -- ν ν » Α. -- - - ν
ου αυθ, η θ.. δι’ ών δηλούται το άναρχόν τε και ατελεύτητον τού Θεού, τούτο γάρ
Λ - - σε ο αν -η αν ν α - ν - » - ν Φ » - ς Α.
παρίστησε και το "ό "Ων.” Αύτη γάρ ή φωνή μήτε προ αυτού μήτε μετ' αυτόν είναι τι
- - - -- -- ς 4
κυρίως και υπάρχειν όλωςλ ένδείκνυται, όπερ
“Ε - ύδ
το αει είναι δκαι
Α όξ άϊδίως είναι συνέστησιν. -- α Λ, - ς Σν » Α αν --
ν
κατέρα τοίνυν
φ
προσομιλών
5 -
ερμηνεία, ούδετέραν,
Α * -
ομαι, διώξεις ούτε ασαφείας, ούτε του ν α - Αν - -- » -
μή περί πόδα είναι “τήν έκατέρωθεν διάνοιαν τω ρητω. Έρβωσο
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΚΑ". – 21.
Tώ αύτω."
(Ο όνομάζων το όνομα Κυρίου θανάτω θανατούσθω–Λευτ. ΚΔ΄, 16)
“Ω λΑ ν ν Τ Αν - ν- Σν - - - ν α ν - - - Αν
ς καλη σου η απορια.

--
ράφεις γάρ, ώς, ει μεν άβόητον όνομα
-- ν Α. - - α ν
το θείον και γνώ ν - »
σεως μείζον, πώς επέκειτο θάνατος τω φθεγξαμένω η ζημία ούδε γάρ ένήν, ούδε πολλά
" Ούτως έξι Οικον. αντι-δεικνύς–παρά τοις άλλοις,

* Εξόδ. κεφ. ΣΤ', 3.
* Οικον μεν γραπτέον είναι εικάζει, “ούτε τώ. Ιακώβ, καίτοι προσλιπαρήσαντι” ίσως μέντοι και
ν - -
ούτω γεγραμμένον οϋχ ήμάρτητα, εις τήν τών συνεπτυγμένων φράσεων τάξιν άναγόμενον, και τούτο δή
- - και η - - -
σημαίνον, όπερ ό άοίδιμος Οικονόμος τή πληρεστέρα γραφή σαφέστερον βούλεται ποιήσαι.

* Περί του τετραγράμμου (ή τετραγραμμάτου) όνόματος τού Θεού και τών τούτου στοιχείων και του
Αιά (ότινες διορθoύσιν Ιαώ) και του Ιαβε βλέπε “περί τών Ο έρμηνευτ. τής παλ. θείας Γραφής"
Τόμ. Β΄, σελ. 597, και Τόμ. Δ΄, σελ. 67. (σημ. Οικον)
* Περί πόδα είναι (όπερ και κατά Δοτ, λέγεται “περί ποδί είναι η –αρμόζουσαν είναι έσχημάτιστα
δε ή φράσις μεταφορ, έκ τών εμβάδων τών ακριβώς περί τον πόδα προσαρμοζομένων. Το δε αντίθετον
λέγεται-ύπερ πόδα. Ίδε Λεξ Σκ. Βυζαντίου έν λ. πούς.
" Η αυτή και έν Αμφιλοχίας, κατά μεν την Οικον. έκδ. Ζήτ. ΠΘ, κατά δε την Μιγνίου Ερ. 1, και
έντή Μοντακ. συλλογή Επιστ. ΡΕ Γ.
36 *
Λ - -- ν ν - - ο
θελήσαντ, φθέγξασθαι, ει δ’ ένήν διά χειλέων προενεγκεν, πώς άβόητον και ανέκφραστον;
Αλλ' έγεις, οι
εχεις, ομαι, προγεγραμμένην σοι καιιλ ώς την
λαμπρως την λυσιν.
λύ - Tώ νάρ ειπείν
1ω γαρ ειπείν τον
τον ύπερ
υπερ
Λ Σν ς ν τα - - » ο ΣΥ ν» αν - -- - - Σ) 1 - - - ν
ουσίως όντα Θεόν, “Εγώ ειμι ό"Ων” όνομά τε αυτού είναι τούτο ανειπείν, και τώ ταύτης
- - Αν - » Σ) -- ν ν ν ν - - - - » -
τής φωνής Mωσέα

Σ ϊλ δε»
διακoύσα, ούκ ακούσαι δε μόνον,
αλλά έλ
αλλά και τους δΑρχιερεύσιν απαγγείλα, Λ ν -- - - αν ν - - --
ούκ απαγγείλαι δε μόνον, αλλά και χρυσω πετάλω γράφειν παραδούναι, ότι μέντή έαυτού
ν - - α ν αν - - » "Α
φύσει και γνωστόν ήν και ρητόν, και ότι τσι μεν έπέγνωστο, και ούκ άφραστον προς άλ
ν ς ν Αν α ν αν ν » - - - Σ) -
λήλους ήν, διά πάντων υπάρχει σαφέστατον ότι δε δι’ ών τους πολλούς ούτε εις άκράς,
Σν ν -- - - - » - - φ Σ) - 2 ν -- ν -ν - και Αν
ούτε εις γνώσιν άφικτο, αλλά και οις έγινώσκετοί φυλακή προσήνεις άλλους μή έξάγειν,
- - α ν Σ) - ΣΥ
και τούτο δήλον, ώς άβόητον αυτό και ανέκφραστον έδίδου καλείσθαι. “Aφραστος ούν
- - - 3 - Α - ν αν ν ν “ς ο ν. - - α - -
και ανέκφορος”
λ εξ ή θεία κλήσης, ούχβ ότιλ φύσιν ούκ είχε βήμασι
ν
και γλώσση
) έλλ' ο Ε
βηθήναι (δή - - -- Α α / 4 και αν ν - α - -λ
ον γαρ κας ων νυν παντί τω βουλομενω ρητον εστιν), αλλ' οτι ουτε πασι ρητον η
Α Σ) αν ς » ν » - 9 (-) - ν ς - ν - -
γνωστόν, ούδ’ ότι οις έπεπίστευτο ειδέναι, ουδ' εκείνος ήν δυνατόν φόβω τού θανάτου
- αν Α νς -λ Λ αν » - Σν - - ς
προς άλλους λέγειν, ή τρόπον έτερον εις γνώσιν άγειν. Έχεις το γαρούν, ώ βέλτιστε,
» ν Λ - - - -ν - αν
όπως παρ' Ιουδαίος άγνωστόν τε και ανέκφραστον το τού Θεού όνομα υπήρχε, και όπως
» - Α. » ν Σ) - - 9 - » - - - - » - - - Σ) -
ένήν βουλομένους ενίοις αυτών, και αυτούς ειπείν, και έτέρους ειδέναι τε και άναφθέγγε
Α » - » Αν » ν - ν » Α α ν Λ
σθαι παραπλησίως αυτούς έκδιδάσκειν, ει μή τής τιμωρίας επικείμενος ό φόβος μείζων

- ν - ν - Λ, -- » ν α α - -
εγίνετο τής επιθυμίας τών τα τοιαύτα ζητούντων μυείσθαι και ουδέν, ώς όρας, καθoράται
Σν - αν ν 9 Α ν - ν
ούτε δύσκολον, ούτε εις άπορίαν τινά περιστήναι βιαζόμενον,
ΕΠΙΣΤΟΛΗ Κ Β΄. – 22.
Tώ αύτώ. *
(Περιτής του Πέτρου άρνήσεως-Ματθ. ΚΣΤ΄, 69 κ. εξ)
αν -- - ν --
Οπερ μαθεν έπηρώτησας, έξεστί σοι, κατά γε διδασκαλίαν επιστολής, ενωτίζεσθαι. α - Α. ν ν Α
"Επειδή περ έμελλεν ό Πέτρος της οικουμένης την προστασίαν καταπιστεύεσθαι, συγχω
- - - -- - ν α ν -
ρείται περιενεχθήναι τώ πτώματι, ίνα τω καθ' εαυτόν υποδείγματι φιλάνθρωπος είη και
- - φ αν - - - Α Α
έπιεικής τους μετανοούσιν, έφ’ οίς ήμαρτον. Eι γάρ και

» - ν άδ
τοσαύτης απολαύσας
δί
συγγνώμης
Α αν ν - ο Α ν - Σ Α - ν
έπι τηλικoύτω πταίσματι, όμως τούς περί Ανανίαν αδυσωπήτω και όξεία δίκη τού βίου
-λ - ν - - Α - - ν ν Α
έθέρισε, "τίς αν αυτού Κόσμος τον ζήλον έχώρησεν, είτού Δεσποτικού πόθου το φίλτρον - Αν 9 - α - ν - - -- ν
αλώβητον όλως διά βίου και καθαρών διεσώσατο; Ούκούν ό κοινός Σωτήρ και Θεός άφι
* Ούτως έξι Οικον. αντι-άν είπείν–παρά τοις άλλοις,

* Παρ' Οικον–έπεγνώσκετο
* Παρ' Οίκον, ούδετέρως-άφραστον και ανέκφορον.
* Ούτως έξι Οικον. άντι-βητός-παρά τοις άλλοις,
ο “Η αυτή και έν Αμφιλοχίοις, κατά μεν την Οικον. έκδ. Ζήτ. ΗΣΤ, κατά δε την Μιγνίου 'Ερώτ. 12',
και έντή Μοντακ. συλλογή Επιστ. ΡΟΗ".
ο Πράξ. των Αποστ. Ε, 1–12.
- -- -- -- - -- Σ - ν - ν - - - - - --
ησι τον ενα πεσειν, να πολλοίς δι αυτου τας της συμπαθείας πηγας ΚΟΣΙ ΤΟυ έλέους ανα
- ν - - - - -ν - ν
βλύζων
θ
απαρύεσθαι, τής
θ
φιλανθρωπίας
λ
το πέλαγος επιδείξη
θ
ανεξάντλητον έτι δε και να
α - ν αλλα ν Σν -- ν - -- -- - -- -- ν
ο μαθητης τα υπερ ΟΙΑ ρωπον Tς εσιουργων, εις την ανωθεν εχη χαριν αναφέρειν μα ον,
-λ
η τω
- ,
Ο ν ΕΠΟ
θύ
υνω
-
ΤΟΙΟ ΟΙΚΕΙΟΣ)
ν Α
βίου
Α -- θ ν ν
έπιγράφειν ΤΟ ν κατορ ωματων το αιτιον. ΟξύΟ γαρ
- θ
ΟΙΟ
- - - -
Λ - - - Α - -- - - ν - - ν αν
ματουργια εις ογκον ΚΟΣΙ φύσημα, τω ΤΟυ συνειδότος ταπεινω μη καθελκομένη προς το με
Δ- Α - - Σ - Μ- αν - δ ελλ' αν οο ν ν α Α α -
τριον. Ο Ο ΚΟΣΙ Ο ωτηρ φηση, η χαιρετε, οτι τα οαιμονία, υποτασσεται υμιν, α Ο-

- - Λ ν» 1 - τα Π λλ ν αν - ν - -- -- » - -- - -- -- » Σ -
Τι Τα ονοματα υμων έγράφη Εν TΟις ουρανους ΚΟΖΙ Ο Ο Δ. ερουσι μοι εν εκεινη τη

« ν -- - - - - - - -- ν - - - -- - -- ς α
ημέρα ΟΙΟ τω σω ονοματι δυνάμεις πολλάς εποιησαμεν, και ερω αυΤΟις Ουκ οίδα υ
-- -- - Ο - - - - -- ν -- ν -- ν - -- ν
μας. Διά τούτο και Παύλος πειρασμούς τσι παλαιειν άφίεται, να μή, ώς αυτός φη
α Α 3 - -- - Λ - - - - - - -- -
σιν, υπεραίρηται, και τών αποκαλύψεων ή υπερβολή τα πάθη παιδαγωγών έπιφέρουσα,

- ν - Λ. ν φ ν ν
Λ α » -- ν -
περιστέλλοιτό τε και διακόπτοντο τά σκιρτήματα, οις ή άνθρωπίνη φύσις έκφέρεται προς

Α ν ν - - αν "Α - ν ν Σ ν - ν - -
φυσίωσιν είβούλεί δέ, και να μετά ταύτα τάς φοβεράς έκείνας απειλάς, και τούς πι
- - - ν - ν -- » -
Λ α -- - » Λ
κρούς διωγμούς, και τάς μυρίας σφαγάς έν ακλονήτω φέρων ό κορυφαίος και ασαλεύτω
- - - -- - ν - ν -
τώ φρονήματα, εις θαύμα τής Δεσποτικής συμμαχίας προσκαλήται τούς κολάζοντας, καθ -
- - α - ν Σ - - -
ορώντας τον ύπό φωνής παιδίσκης καταπεσόντα ούτως ακίνητον προς τοσαύτα πάθη - ν
- ν - - - - - ν - Σ
καθιστάμενον, μεθέλκοι τε και διά τούτου προς το μέγα τής ευσεβείας μυστήριον τής Ιου
ν 4 --
-- -- - - - ν
δαϊκής ταπεινότητος, Και τέταρτον έμοιγε δοκεί λαμπρόν και μέγα ψυχαγωγίας παρά ν - - ν - -- - -- -
δειγμα. Τί γάρ" τού κορυφαίου λαμπρότερον τας έπειτα γενεας, επειδάν τις εξασθε
Α - - - "Α - Λ -- -- 6 ν ν - - - - --
νήσας άλώ, πρός τά τέλεια αναστηλώσαι" βουλόμενος; Eι γάρ τών μαθητών ό κορυφαί
ο ν ς - Αν ν ν ν ν - » - ν -
ος μετά τηλεκαύτας δυνάμεις, ώντας μεν είδε, τάς δε και ετέλεσε, μετά τοσαύτην διδα
ν - - - - - -
σκαλίαν, μεθ' ούτω πολλήν και ποικίλην τού Διδασκάλου πειραν, τρις άρνησάμενος, διά
ν αν - -- - - - α - ν -- - - - - 7 -
μετανοίας όμως και θερμών δακρύων, ού το άμάρτημα μόνον εκάθηρεν, αλλά και 1 προς
- - - -- -- - » -- - - -- - - - - - - Λ ν
τό αυτό της αποστολής, αξίωμα επανέστρεψεν, ού χρή βαθυμεϊν έμε και καταπίπτειν έξ
-- - -- - Σ - -- - - - ν - - - --
άσθενείας όλισθαίνοντα, αλλά θαττον άνίστασθαι προς μετάνοιαν, και τον πλούτον τής
- - -- -- αν - - - -
Δεσποτικής χρηστότητος έννοούντα, όλον έμαυτόν έν συντριμμω καρδίας ανατιθένα τω

ν ν α -- ν ν
τάς νόσους ήμών και τάς ασθενείας βαστάσαντι.

- - ς - - -- - α - Α - - Α
Διά ταύτα ούν, ομαι, και τα τοιαύτα Πέτρος άλώναι συνεχωρήθη τω άμαρτήματα,
άλλ’ ούν ό ο Διδάσκαλος, ανά ογνώσεως έξεβιάσθ - - αν - -
ουχ οτι προανειπε την αρνησιν ο Διοασκαλος, αναγκη τινι της προγνωσεως ε η
* Λουκ. Γ, 20, όπου γέγραπτα “πνεύματα. ”έν άλλοις δε κώδηξι “δαιμόνια.” (σημ. Οικονόμου)
* Ματθ. Ζ', 22.
* “Καί τή υπερβολή των αποκαλύψεων να μη υπεραίρωμα, έδόθη μουσκόλοψ τή σαρκί, άγγελος
Σατάν, να με κολαφίζη, να μή υπεραίρωμα” (προς Κορινθ. Β. επιστ. κεφ. ΙΒ', 7)
- - - ν
ν
* Εξ Οικον, ή προσθήκη του άρθρου–τής όδεινούς κατ' Οίκον, αυτόν ούτως έχει– να μεθέλκοι (τούς
- - - - - ν
Ιουδαίους) έκ τής Ιουδαϊκής ταπεινότητος προς το μέγα τής ευσεβείας μυστήριον–Κατά δή τούτο ίσως
Σν - - - ν -
άνειη προσθετέα μετά τού άρθρου και ή πρόθεσις-από. Μοντακ.δε εικάζει γραπτέον είναι-σκληρότητος,
* Προσέθηκα τόν-γάρ–εξ Οικον. έλλείποντα παρά τοις άλλοις,
" Οικον. εικάζει γραπτέον είναι-αναστήνα–ή–ανασφήλα.
" Εκ διορθ, τού αυτού ή προσθήκη τού–και,
- ν 5 - " » ν αν ν ελ -- Α Α α - ν » - ν
προς το αθέλητον έπει ούτω γε, φθάνος άντών φαύλων πράξεων απασών, την αιτίαν εις
ν - ν -- ν 2. Α -- - - ο Λ, ν Λ, » ν -
τήν τών άγαθών πηγήν αναφέρων. Προείπε γάρ και Ιούδα την προδοσίαν, Ιουδαίων τήν
Α -- Α. ελ ν -- » Α" ν Α αν -- ν »
μαιοφονίαν, ναι δή, κάνμή προείπεν, αλλά γε προήδει πάντως, ότι περιτής δοθείσης έντο
- α - ον 3, ν - -- Α » -λ ν α ν - -- Α" - ν
λής ό πρώτος άνθρωπος αντί της φυλακής προέλο τ’ άν την υπεροψίαν, και τού Κάϊν τήν
» Α ν ν ν ν Α ν
άδελφοκτονίαν, Φαραώ τηνόλσκληροκαρδίαν,

λέ ο όλ εθ
και Σαούλ
» λό λ
την παρανομίαν
- έξ και τί καθ' έκαστον
- 1 ν - ο - - -- Α
γω, ουχί και κατα πολεις ολας και εθνη ολοκληρα αι πραξεις αυτων τη προγνωσει
Αν - - - - - α - 9 - Α α ν ν ν --
περιέχονται; Σοδόμων και Γομόρβας αι άβόητουργία

Αν Α » -- Α α » Α
Ελλήνων, Αιγυπτίων, μικρού
» ν Α -- Σ) - -
συμπάντων βαρβάρων εν πολλοίς χρόνος αι ειδωλομανία, αλλά τί ταύτα, αυτού του2

Α - - - Σ) Α - αν » -- - -- Σν - - -
σπoρέως τών κακών και άρχιτέκτονος, και όσα αυτώ δυνάμεις τής άνω συναπερράγησαν
Α “ς και ο Α ν ν Α. 3 - Α" Σ Α
λήξεως, άρ ήγνόει την αλαζονείαν και την έπι βλάβη των ανθρώπων άνυπέρβλητον
Σ. - Α Α ς ν "Α ν ν - Α ο Σ. - Φ Α Α
αυτών
“ς δ
μοχθηρίαν; εθΤί
λ
ούν;
λ
έπει μηδέν μηδέ τών τοιούτων ή άλλ
ν -
άγαθουργός
ξ ήγνόει
λό
σοφία,- Α ν Λ -- ν ν Σ ν
άρα διά τούτο τών έθελοκάλω γνώμη τα χείρω τών κρείττόνων άλλαξαμένων αφελόντες το
α ν -- Λ Λ - -- Α. ν ν -
ύπεύθυνον, τού προεγνωκότος καταγνωσόμεθα; και πού τούτο χώραν έχει; Eι γάρ έγώ τινα
ν » - - ν Α αν "Α Σν Α. -λ ν - ν --
φερόμενον έπι κρημνόν ιδών, έπειτα τον όλεθρον διαγνοίην, ή ξίφος σπασάμενον κατά τού
Λ, - » - - Λ Ο ν και - - Α. » Α ν - α Α Α Α
πλησίον, ούκ άγνοήσω τον φόνον, άρ αντί τού δεδρακότος εγώ την δίκην ύπέχειν δίκαιός
ν Αν - Α - ν - - Α -
εμι: Eι δε γέλως τούτο και παράνοια, πώς oύμανία και τόλμα, αντί τού δίκας απαιτείν
ν » - -- Α ν - Λ Α ν -- ν -
τούς αιτίους τών φαύλων πράξεων, την δυσφημίαν μεθέλκειν κατά της θείας προγνώσεως;
- ο ν - Α. - - η ο ν 4 -- - Λ -
Είδε ή πρόγνωσης των υπαιτίων άνεύθυνος, άρα πρόββησης ένοχος; - ού γάρ διότι προέ
Α Λ "Α - Α » - 5 - » Αν Α. - Σν
γνωσται, ή προείρηται, διά τούτο διαπέπρακτα, άλλ’ έπει αυθαιρέτω κρίσει πράξειν έμελ
Α \ Σν "Α Αν - - -- » Σν ν
λον, άμή όφελον, το αλάθητον και πενεπίσκοπον όμμα τού Θεού λαθεν ούκ έσχον το
ν - - -- α Α" - » αν -- α -
δύνασθαι. Διά τούτο το γαρούν και ό μακάριος Πέτρος, ούχ ότι προείπεν ό Δεσπότης,
-- Α 2. και αν -- Αν - ν
ήρνήσατο, άλλ’ ότι προσολισθαίνειν τή άρνήσει έμελλε, και προγνώσκεται τω Διδασκάλω

-
και προανακηρύττεται,
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΚΓ' – 23.
ν ν ν 5
Θεοδώρω Μητροπολίτη Λαοδικείας
(Πας δ βλέπων γυναίκα προς το επιθυμήσαι αυτής, ήδη εμοίχευσεν αυτήν έντή καρδία αυτού –Ματθ. Ε. 28)
ν ν - αν » ο Ο -- - α "Α - -- Α
Πολλά μεν ειπείν έχων, δι’ ών έστι" σαφώς επιγνώνα, ώς οϋχι βαρύς ούδε αδύνα
Σ ν - -- - ν α 'Α » - Α α ν κα -- α Α
τος, αλλά και κούφος και χρηστός ό Δεσποτικός εκείνος χρησμός, ό λέγων, πάς ό βλέ
Ούτως έξι Οικον. άντι-ουχ ότι και–παρά τοις άλλοις,

* Παρ' Οίκον -συναπερβώγεσαν
* Ούτως άμεινον παρ' Οίκον. αντι-επιβλαβή– παρά τοις άλλοις,
4 Π Οι - ο» "Σ' - ν ν - - - - ν --
αρ υικον. ανευ του α ρ α και του ερωτηματικου-ουο η προρρησις ενοχος.

" Η αυτή και έν Αμφιλοχίοις, κατά μεν την Οικον. έκδ. Ζήτ. ΣΙΖ", κατά δε την Μιγνίου. Ερώτ. ΣΚ,
και έντή Μοντακ. συλλογή Επιστ. ΡΛΘ". -
* Παρ' Οικον–έστι σοι,
- - - » - - - 1 αν » ν » - ν - - α - , --
πων γυναίκα προς το επιθυμήσαι αυτής, ήδη έμοίχευσεν αυτήν έν τη καρδία αυτού,
- Α » ν - εν - -- - - Αν --
έκεινα τέωςβκατ' επιστολήνθ έρώ. Ότι πρώτον χρεωστούμενοι τής χάριτος

ν Α β
πλέον τι τών
ν - - ν ε ν - α Α. - Σ Α - 3 - -
έν νόμω βεβιωκότων κατορθούν, και ουχ όμοίως πέφυκεν έκατέρω* μέρει βαρεία “τής νο
Α. - - ν » ν - - - ν Α Α. - - ν - -- -
μοθεσίας ή ακρίβεια, αλλά το έκείνος ίσως δόξαν βαρύ, ήμίν σύμμετρον και ελαφρόν
- α -- - -- - ν - Λ - Α -λ ν
και το ήμιν τοιούτον, εκείνος ούτοιούτον. Τους μεν γαρ μόνον απέτρεπεν ό νόμος, άμή
ν -- Α ν -- ν » ν - - -- Α » Α
θέμις ποιείν, δύναμιν δε ουδεμίαν έχαρίζετο πρός τήν τών νομοθετηθέντων εκπλήρωσιν
- - ν - - α - - Α - -- - - 4 » - -
ήμιν δε μεγάλη γέγονεν ή διά τού βαπτίσματος και τών άλλων, δωρεών" επικουρία, κουφί
- αν - Αν - - ν ν ν --
ζουσα σχεδόν άπαν το δυσχερές, και των πονηρών πνευμάτων την όρμήν ούκ έώσα τυ
α - ν - - - - α - ο
ραννίδι καθ’ ημών επιτίθεσθαι, μόνη δε τη ημετέρα ραστώνη, και οιον ύποκατακλίσει, πα
- -- - ν » , αν Λ, - Αν - - Σν
ραχωρούσα5 αυτούς την επίθεσιν. "Ωστε, ει μή τι άκριβέστερον ήμιν, ήπερ εκείνους, νενο
Λ, -- α -- -- Α ν ν α -
μοθέτητο,” εις τούναντίον άν ή τού Θεού δικαιοσύνη και χρηστότης περιέστραπτο, ήμών
- ν -- Α - ν Α -- - ν -- Α -
τετών μεγίστης επικουρίας τυχόντων, κακείνων των μηδεμιάς τοιαύτης απολελαυκότων, την
αυτήν ακρίβειαν και το τής πολιτείας παραπλήσιον απαιτουμένων, και εν τώ άνίσω τής
ν -- - ν Α Αν αν ν -ν Α α - - Αν
δυνάμεως τής ίσης έπιζητουμένης πράξεως. "Ωσπερ γάρ άδικόν τε όμού και βαρύτατον
- - Λ ν Α 6 » - -- Λ - 1) ν - - - εν - - -
τον δύο τάλαντα ειληφότα" έπι τή συντελεία της εργασίας δέκα απαιτείν, ούτως όλιγωρον
- - - Αν - ν Α ν αν --
και έκτού εναντίου παράνομον τόν πέντε τάλαντα λαβόντα εις τέσσαρα την όλην πράξιν
συγκεφαλαιωσάμενον
γ μενον αποδέχεσθαι
αποοεχεσαι α άλλ’ έκαστον
EΚΟΙΟΤΤ δεί αναλόγως τή ισχ
ογως τη ισχύ και τώ κατα έ.
- - - - - - η ν - - »
βληθέντι χαρίσματα την εργασίαν εισπράττεσθαι, τοιούτος γάρ τής ισότητος και της άδε
- - Λ - -- Σ) - - α -
κάστου γνώμης και κρίσεως ό θεσμός. Δήλον τοιγαρούν έκτών ειρημένων, ώς τοιούτον
- - - - ν ν. 7 Α - - - - » - φ
παρ' ημίν οφείλει νομίζεσθαι το μηδέ έμβλέψαι γυναίκα πρός το επιθυμήσαι αυτής, οιον
ν - Σ -- ν - - -- - Λ ν S - - - και η
παρά τους εν τω νόμω το μή μοιχεύσα. Και ουχί τών λόγων μόνων, το άψευδές και ακό
» ν -- 1. - ν - - ν - α -- - - ν
λουθον επιμαρτύρεται τούτο, αλλά και διά τών έργων αυτών έναργώς όράται όύ πλείους
- -- » -- -- -- -- ν - ν -λ - - - - - - -
γάρ έστιν δεν τών Μωσαϊκών τήν πράξιν πεφευγότας, ή τους έντή χάριτι και τών πρός τήν
- Α Λ αν -- αν - » - - » ν
πράξιν ώθούντων ανακεχωρηκότας, όπου γε πλείστοι όσοι τών παρ' ημίν ού μόνον περι
ν - - Α - ν -- Α ν ν » ν ν
έργους και ερωτιώντας όφθαλμούς ξένους κάλλεσιν ούκ επέβαλον, αλλ' ούδε εις
ν α -- - » ν ν - ν α - ν - Α
όψιν άπλώς γυναικός ένητένισαν, μέχρι ψιλής θέας έαυτούς το σεμνόν συντηρήσαντες,
" Ούτως Οικονόμος διωρθώσατο έκτού Ματθ. (Ε, 28) οι δ’ άλλοι πάντες κατ' αιτιατικήν έγραψαν
αυτήν. Oύ μέντοι σπανίως ένταϊς Γραφαις το επιθυμώ αιτιατική συντεταγμένον εύρητα. Ούτως έν'Ησαΐα
(ΜΙΓ, 24) “ουδε στέαρ τών θυσιών σου έπεθύμησα. “ γνωστόν δε και τό “ουκ επιθυμήσεις την γυναίκα τού
ν γη - ν ν - - , ν -- -λ - ν ν
πλησίον σου κ.τ.λ.” έξυπονοουμένου (έμοιγε δοκεϊν) τού άπαρεμφ. έχειν, λαβείν, ή άλλου τινός τοιούτου,
* Παρ' Οικον–έν έκατέρω.
* Εκ διορθ. Οικον. άντ–βαρύς.
* Παρ' Οικον–τών δωρεών,
* Περιττή πάντως ή Μοντακ διόρθωσις-ένενομοθέτητο Αττικόν γάρ τού πολυσυλλάβου Υπερσυντελ.
το άναύξητον έντώ γ' προσώπω.
ο Παρ' Οικον–λαβόντα.
" Παρ' Οικον–μή.
η -
* Παρ' Οίκον -και ουχί μόνον τών λόγων,

Δ δέ
Λ δ ΟΥ αν - ν ο Α -- Α Αν ν αν
ευτερον οε, οτι τους μεν τ,υπο τω νομω παιδαγωγουμενους, τα προστεταγμενα

- ν Σ) ν -- - » ν - - ν Λ » - - «A
κατορθούσι, τα αγαθά τής γής άθλον προϋτείνετο ήμιν δε βασιλεία ούρανών, και ά
"Α ς - Σ) Α » Σ Α 1
όφθαλμός ούκ είδε, και έθλ

"Ω
ούς ούκ
δ
ήκουσε, και έπι καρδίαν ανθρώπου
- Εο
ούκελάναβέβηκεν.
έντολή
-- - » - ν - - - - - Σ) --
στε και έκτής τών επάθλων διαφοράς το βαστον και χρηστών τής Εύαγγελικής ης
» Α » ν α Λ » Α Λ - - Α - ν Αν
επιδείκνυται. Ούγάρ όμοίως έπίπονον δραμόντα στάδιον τυχεϊν κοτίνου, και δύο στάδια
-- Α. Σ - - ν α Λ α - Α Λ ν -λ -
χρυσού στεφάνου άξιωθήναι, δήλον γάρ ώς κουφότερος ότών δύο σταδίων πόνος, ή ό
- - Α - - Α - ν - Α
του ενός, τή άσυγκρίτω τού επάθλου ύπεροχή και λαμπρότητα τής ταλαιπωρίας κουφιζο
Α - -- -- - - -- -
μένης, και μηδ αίσθησιν έπιγίνεσθαι συγχωρούντος της διπλής συντριβής και των διπλών
- Αν - Αν ν - Α ν 3 - 1 Α α - ν - - -
ιδρώτων τώ κάμνοντ. - ν
Επί τούτοις δε οϋδε μοιχείαν άπλώς την τοιαύτην διά τών » "Α "Α ν - -
όφθαλμών συμπλοκήν διωρίσατο, αλλά μοιχείαν επών έν καρδία, και το δοκούν σφοδρών
- » Αν - » Λ Α ν » Αν » - Φ Α ν
τής αποφάσεως και απότομον νόμω συμπαθείας άφάτου έκόλασεν.

α 2 Α ν -- - - -
Εν καρδία, φησίν, ν αν
ή μοιχεία συνέστη, “ήν ό διά τών όμμάτων οίστρος και γαργαλισμός κατεργάσατο, όπως
αν ν -λ αν Φ/ 3 Σ" » ο ν - 5 - Α
άν τις φιλανθρωπότερον ή ούτως ειποι; Ερριψας όμμα θπορνικόν βλέ

έπι πρόσωπον γυναι
άλλ- εξό Α - » Α » » λ ξέ - έ- Α. ο α
κός άλλοτρίας ένετρύφησας, ούκ έξόν, ασελγεί και ξένω θεάματι

ν »- - Α - » - α Αν Σ) - » --
μμασιν υγροτερους
Α -
τόνιών του πάθους ψυχαίς ενέσταξας άπαλωτέρας ανήψας έκείθεν σφοδροτέραν λοιπόν
ν. » Αν » - - ν ν Α ν α Λ, -- -- Α.
και ακάθεκτον έντους λογισμούς την φλόγα μέχρι καρδίας ή πύρωσις διήλθεν ευκαιρία
Λ - ν -- Α - ν » Λ » Λ » » ς ν -- ΣΥ
μόνη πρός τήν πράξιν λείπει πώς ουκ έμοίχευσας έν καρδία; Αλλ' είπε μεν ίσως άλλος
Σν α - Α Λ ν Αν -λ ν ν α - 4 Α Λ, -
άντις, ώς και μοιχείαν τελείαν εργάσω, άν εις τήν εαυτού"

Λ » Α και
σε μάλιστα συνήσθετο τούτο -- ν αν αν αν ν - αν Αν -
δεδρακότα φιλεϊ γάρ έκαστος, ώσπερ όσα μεν αυτός εις άλλους ήμαρτε μέτρια ποιεϊν
- Α » -- αν » Α - ν α - 3 - Αν - Λ
και βραδύτερον επισκοπείν, ούτως όξύτερον το εις εαυτόν αδίκημα βλέπειν, και τότε
Λ, - - Α. - - ν --
γενέσθαι” τού άκροδικαίου.

ν Αν 9 - »
Επέβαλες όφθαλμούς όψεσιν άλλοτρίας, πορνικάς δι' αυτών
Αν Α Α Σ) - Αν Λ αν »
έκπέμπων ακτίνας αντανακλάσθησάν σοι πάλιν έκείθεν μαρώτερα βολίδες, όλον εκ

Αν Α ν ν Αν αν - -- - ν - » ν ν
μέσης δεσμήσας καρδίας αιχμάλωτον έλκεις το ζώον, τους αυτούς ανθελκόμενος βρόχοις
Α" ν Α Α -- ν - »
έτρώθης, έτρωσας κατεβλήθης, κατέβαλες πώς οϋχι σαφής τούτο μοιχεία; Αλλ' ουχ
α Α 6 - "Α αν - Σ) ν Α Λ και ο - Α Αν ο Α'
ό φιλάνθρωπος ήμών Θεός ούτως, αλλά μέχρι καρδίας, έν ή και το πάθος υπέστη, περι
Αν ν α Α ας - Α Αν Α -- Αν και ο α - αν -
γράφει την αμαρτίαν Εμοίχευσας γάρ, φησίν, έν καρδία.” “Οράς, όπως χρηστώς,
αν Λ, Α Α αν - - Α - ν - η Λ * -
όπως κούφως πάντα γνωματεύει, όπως ήμών φείδεται; Προς δε τους ειρημένος κακείνο
Α' προς Κορινθ. Β΄, 9.

Ο ν ν ν ν 1 ν - ν ν - σε ν 9, έθ
* Παρ' Οίκον, τό-συνέστη–εν τέλει τής προτάσεως μετά το “κατεργάσατο” τέθειται,
* Παρ' Οίκον. μεν τούτο άνευ τού έρωτηματικού γέγραπται, παρά δε Μοντακ. και Μιγνίω ερωτηματικώς,
ώς έντώ κειμένω άλλ’ έμοιγε δοκεί
Α αν ήθη
γραπτέον είναι κατ’ ερώτησιν ευθείαν
ν δ
“πώς άν τις φιλανθρωπότερον
γν -- ν ν ν ν » Υ ν Λ, κ. Αν και ο ν
ή ούτως ειποι;” Ούτω βκαι ευθύς παρακατιών μετά το έν άσυνδέτω σχήματι –“έβριψας
ν ν - 2
όμμαδίας"
-
... ν Υ - γη η ν - η ν • “ - » - ν'
ένετρύφησας . . . ένέσταξας . . . ανήψας κ.τ.λ” επάγει την ερώτησιν “πώς ούκ έμοίχευσας έν καρδία; - ν - ν γν
και αύθις κατωτέρω: “έτρώθης, έτρωσας κατεβλήθης, κατέβαλες πώς ουχί σαφής τούτο μοιχεία;
- - ν - η
* Εννοητ-γυναίκα (σημ. Οικον) περί δε τού υποθετ. άν πρός παρωχημένον “Οριστικής έπιθι τά έν
τους έμπροσθεν (Επιστ. Α΄, 8 ά) σημειωθέντα.
ν
* Παρ' Οίκον.-έγγίνεσθαι όρθώς δε
ν δ
εικάζει γραπτέονδ είναι “γίνεσθαι,” ώς και έν τώ Βατικανώ
Α ν φ - - Σν ν γη - - αν ο ν γν
άπογράφω γέγραπτα, ενώ και “άκρου δικαίου” αντί “άκροδικαίου,

λογίζουν ότι οϋχι τιμωρίαν ημίν έπινοών, αλλά τιμωριών εξαιρούμενος, ταύτην ανείπε
την γνώμην όγάρ τους τοιούτοις έμφιλοχωρών ατόπος θεάμασιν έγγύς έστι και προς
αυτήν την πράξιν όλως" βαπτισθήναι. Ίνα ούν ήμάς έξέλητα τού κολασθήναι, προα
ναστέλλει τάς αιτίας τών έφ’ οίς εισπραττόμεθα τάς τιμωρίας,
Ίδ δ' αλλ αν ίδ ύδε ν ν α » - - - ν
οις ο αν, μαλλον επισκοπούμενος, ως ουχι ποινην αδυσωπητον, ουδε τιμωριαν

-η ν - Αν Α - -
άλογοθέτητον, ψυχαγωγίαν δε μάλλον φιλάνθρωπον, και χειραγωγίαν σωτήριον διά ταύ

- - - » - Α -- ν - ν “ς ν - και - - -
της ημίν τής εντολής μεθοδεύει.

Α. - Α η »
Πώς; έπει γάρ, οΐα πολλά τα ανθρώπινα, και χωρίς με
» Λ Αν Αν » - -
λέτης και περιεργίας εις άτόπους έκφερόμεθα πράξεις, να, επειδάν μηδέν προμεμελετη
ν ν - - - - Α Αν ν -λ Α. -A
κότες, μηδέ τούς λογισμούς το πάθος στηλώσαντες, κατά τινα δε βίαν, ή συναρπαγήν, ή
ν Α ν - - ν Αν --
δόλον, εις τοιαύτην παρολισθήσωμεν" πράξιν, την καύτα μή καταπέσωμεν παντελώς,

ν 1. » Α α ν » - - - Σ Σ ν - εν Α. Αν -
μηδ εις άπόγνωσιν εαυτούς απορρίψωμεν, άλλ’ έννοούντες, ότι μήτε μελέτης, μήτε
-- Α. - Α. - - -
σπουδής, μήτε λογισμών συγκαταθέσεως προηγησαμένης, το πτώματα παρεσύρημεν,

-- ν ν - Α - ν ν ν
θάττόν τε αυτούς έκείθεν αναστήσωμεν, και προς μετάνοιαν δράμωμεν, μεγάλην έφευ
ν ν ν ν - - ς Λ -
ρηκότες αφορμήν συγγνώμης το μή μετά γνώμης πεσείν να ούν τούτοις τους λογι
- ν - -- Σ -- -λ - - - 3 λ - ν - - -
σμούς, επειδάν έξι επιδρομής, ή τέχνης τινός διαβολικής, ή και τυραννίδος άλώμεν,
- ν α Α" ν - ν -- -
ψυχαγωγείν έχωμεν εαυτούς, και προθυμότερον προς την διόρθωσιν εύθυδρομώμεν, ταύ
ν Α - - - Α - - - --
την ό Σωτήρ
θέ
απεφήνατο
ελλ'
τήν γνώμην,
έξ έντη τών χειρόνων αιρέσει, και τών λογισμών
Τ δε
τή » - -- Α. - - α ν - 4 -- ν
συγκαταθεσει, αλλ' ουκ εν τη πραξει μονη το της αμαρτίας περιστησας. Ο 1) ΤΟ Ο E OL),

Α. Α » ν ν - ν -- α Α » ν αν - ν
βαρύνοντός έστι διχα λόγου το συνειδός τών άμαρτανόντων, αλλά βεβαρυμένηντών ούκ
» Αν α Α ν ν - -- ν - -- αν ν
έκ μελέτης άλόντων ανακουφίζοντος την συνείδησιν, και παρηγορούντος. "Ωσπερ γαρ

- - -- - - ν --
τους δι' εκείνωνδ'προελθούσε τών ερεθισμάτων μέγα και δύσοιστον το κατάκριμα (τί γάρ
Σ Α. ν 9 - ν - - -- Λ ν - αν - ν α
έμελέτας, τί
- -
άνηρέθιζες τα πάθη, και της φαύλης αιρέσεως όλον σεαυτόν έποίες,
ν - ν - Σ. ο αν - ν - ,
έκών αποστάς των κρειττόνων, καίτοι το θέλειντά αμείνω βάον, παράκειται γάρ και έν
α ν - α - - - 5 - - Σ. ν - - » -- -- -- -- -- -
έτοίμω πάσιν, ώς και Παύλος βοά, "το τα αγαθά θέλεν, και ουδέν έργώδες μισεϊντάναντία),
-- -
Ε.
Α" αν - Α
ί
ν - ν
-
- - - --
αλλά γάρ, ώσπερ τους τοιούτοις το τής κατακρίσεως χαλεπόν, ούτω τους μή διά τών
α - -- - - ν α Α ν -- - 6 -
όμοίων παρενεχθεϊσι προφθάνει τής τιμωρίας ή φιλανθρωπία, έν τη ταχινή" μεταμελεία

- - - ν Σ
βαδίαν την συγγνώμην και την αθώωσιν χαριζομένη.

"Α - ν » -- - Αν - - -
ίδ λ
Και ταύτα
λ
μεν έπι
δ
τοσούτον. Σύ, δέ θμοι και πράξεις άτόπους έκτρέπου, και
- -- ν ν - Σ) - Σν -- - Σ) Αν αν -
είδωλα τους λογισμούς διά περιέργου και έμπαθούς όψεως άνισταν απέχου, να σου και
- Λ ν Σ) -- ν ν 7
τοις τοιούτοις λόγοις έντρυφαν, άλλά μή δυσχεραίνειν, περιγίνοιτο.
Παρ' Οικον–όλος.
Ήμάρτητα πάντως τό παρά Μοντακ-παραλογισθήσωμεν.
Ελλείπει παρ' Οίκον, το επίθετον–διαβολικής
Παρ' Οικον-παραστήσας άλλ’ άμεινον το παρά Μοντακ –περιστήσας=περιορίσας,
" Προς “Ρωμ. Ζ΄, 18.
Ίδε εν τοις έμπροσθεν (Επιστ. ΣΤ', 8 ιζ) τα περί του επιθέτου τούτου σημειωθέντα.
Παρ' Οικον-περιγίνητα
ΕΠΙΣΤΟΛΗ Κ.Δ.–24.
- Ι
Γεωργίφ Μητροπολίτη Νικομηδείας,
(Hυχήμην αυτος άνάθεμα είναι υπέρ των αδελφών μου κ.τ.λ.-Παύλος προς "Ρωμ. Θ΄, 3)
Α 3 - 1 - ν - » - - » - » - ν --
Α
Oν ουδέν δύναται χωρίσα της αγάπης Θεού, ού, θάνατος απειλούμενος, ού ζωής
ν Σ) - - - - ν - - » - αν Α -
υπόσχεσις, ού τά έκείθεν άπλώς, ού τά ένταύθα, πώς αυτός έκουσίως αφίσταται, και

Α 2 ν - ν Αν -- Φ ν - - α Αν » - -
τότε" ύπέρ τών κατά σάρκα συγγενών, και ού μόνον τον χωρισμόν ύπομένει, αλλά και
- - 3 - » - - - τα » ν - » - » - » ν
επιθυμεί, και έπεύχεται χωρισθήναι Χριστού; “ Hύχόμην γάρ αυτός έγώ ανάθεμα
-------- -- - - - α ν - - - - - - - Φ» -
είναι από τού Χριστού, υπέρ των αδελφών μου, τών συγγενών μουτών κατά σάρκα. Ούτω
ν - ν - -- -- Λ, - » Α"
μεν άν τις τήν σην επιτείνων άπορίαν έρει. Τί ούν, πώς συμβήσεται τα ασύμβατα;
-λ -- ν - - ν αν » - 4 - Α -- ν » ν
ή πρώτον μεν εκείνο φάνα έστίν, ότι ουδέ έστι" ταύτα μαχόμενα (ού γάρ εναντίον
-- - ν - - - η - αν - ν αν - - - - - ν ν
αδιαίρετος πόθος Χριστού, και το αγαπαν ούτω τον πλησίον, ώστε και της ιδίας ώφελείας
- ν - ν Σ ν - ν ν - - -
μή νομίζειν ελάττονα την εκείνων σωτηρίαν), μάλλον δε και συνάδει ταύτα προς άλληλα,
α ν » - - ν - α - -- - - - - - - ν
Ο γάρ αγαπών τον αδελφών αυτού, έντολήν πληρών Δεσποτικήν, το προς τον Δεσπότην
Λ - - » - - ας - Α ν ν - αν - - -
φίλτρον καθαρών και ακέραιον διασώζει. Εν τούτω γαρ γνώσονται πάντες, ότι έμοι
- ο » - » - - Α » 5 - - εκ. - Α - - - -
μαθηταί έστε, εάν αγαπάτε αλλήλους και πάλιν. * Ενταύταις τας δυσαν έντολαΐς
αν Λ -- ν ν» 6 - - Λ -
όλος ό Νόμος και οι Προφήται κρέμανται

ν -
κεφάλαιον γάρ έστι και σύνδεσμος και
αν αν - - αν - - 7 » - - - - ν
βίζα τών άλλων απάντων κατορθωμάτων ή τε τού Θεού" αγάπη και ή τού πλησίον
-- ν - - ν -
Ναι, φησίν άλλ’ ένταύθα προκρίνει μεν τους συγγενείς, εύχεται δε Θεού χωρι
-- αν - Λ, α ν - Σν και ο - ν -λ - - ν ν ν
σθήναι, να κερδάνη τούτους ό δε Χριστός έφη,

» αν
Ο φιλών πατέρα ή μητέρα υπέρ έμε,
ν »ο 8 - ν - 9 -- -- - - ν ν
ουκ εστι μου άξιος, Αλλά γάρ πώς έστι τούτο φιλεϊν ύπερ τον Χριστόν; Eι μεν
- Π λ
ν δι'
- ς -A λόαν - ν ν ν α - - -- δ' ν -
γαρ οι ετερον τι 11αυλω εστεργoντο, είχεν αν ο λογος το ισχυρον, ει ο ινα γενωνται

- αν - αν - - Α -- - - -
Χριστού, ούκ έχω συνιδείν, όπως οι συγγενείς προτετίμηνται τού Δημιουργού. Τί γάρ
9 - - -- -λ - α - - - - -
και ήν έτερον το φλεϊν έκείνους, ή το ύποτάξαι αυτούς και προσοικειώσα τω κοινω

ν - ς ν - ν ν - ν αν -- ν ν
Δεσπότη; Πώς oύν έστι φιλεν έκείνους ύπέρ τον Χριστόν, όπου γε και αυτούς εις τήν
α ν - ν Αν ο ν -- -- -- ν ν - ν » -
ύπακοήν και αγάπην ελκε τήν αυτού; Μάλλον δε άδεκάστω κρίσει τις επισκοπών,
» - -λ - -- - » ν » - - ν Σν Σ) ν ν
εντεύθεν άν καταθεωτο τρανώς τον αναφλεγόμενον άει τού θείου έρωτος έν Παύλω πυρσόν
" "Η αυτή και έν Αμφιλοχίας, κατά μεν την Οικον. έκδ. Ζήτ. ΡΚΓ, κατά δε την Μιγνίου 'Ερώτ. ΡΙΒ',
και έντή Μοντακ. συλλογή Επιστ. ΣΙΣΤ".
2
Και τότε=και ταύτα =και μάλιστα. Ίδε τα περί τούτου σημειωθέντα έν Επιστ. Γ, § ή.
* Παρ' Οικον–επιθυμεί και επιζητεί
* Παρ' Οικον–ουκ έστι.
5
Ιωάν. ΙΓ', 35,
ο Ματθ. ΚΒ', 40,
Παρ' Οικον–τού θείου,
8 Ματθ. 1, 37.
Σ ν αλλάν λ - - - - - - - Α" » Α. ν - -
ου γαρ ηρκειτο εαυτον μονον προσαγων, αλλα και ετερους, ου γλωσση μονον και χειρι
- -- - "Α Α - Α αν ν ν - αν -
σημαίνων, αλλά και βίω, και τρόπος άπασι, και μεθόδω πάση έσπευδε συνεισενέγκεν.
- - » - - ε - - -- - ν ν Α α
Καλώς, φησίν, ει μή έχώριζεν

ΑΕ θη Ε,
έαυτόν
δε τού
ίζ Χριστού, το μεν γαρ θέλεινάλλ
--
ετέρους προσε ν η "Α α - φ - » --
χαηναι ουκ έστιν επιτιμαν, το οε χωριζειν εαυτoν, ω τινι προσηγεν αλλους, ουκ έστι
- και - Α ς -λ - -- » -- Α » - Α ν τ, ο κ. -ν
μή επιτιμάν Τί ούν φαμενς ή ώς oύμενουν, ούκ έχώριζεν ούδε γάρ είπεν, “ εύχομαι
- -- -- η κα. ν ν Σν »- - - - ν - ο -- - ν -
χωρισθήναι,
όθ θ ν
άλλ’ “ηύχόμην
θη
1
άν' θ τούτ' έστιν,
θ
ει δυνατόν ήν, ει συνέβαινε
δ
θείω πόθω - αν - - Σν ν - -
ποσον ενθεον εκνικηθηναι, ει ερως θεοπρεπης θεσπεσιον ερωτα παρηυδοκιμεί, και τουτον
-- λθ ά α Πά ε ά ν Π λ - ν Χ αν » » -
αν υπελσεν ηγωνισαμην. ντα μεν γαρ επραττετο 11αυλφ, ένα παντας Χριστω
ν - Α. - - Λ -------- ν - -- - ν ν - -
οικειώση, μάλιστα δε Ίουδαίους ούτοι γάρ και συγγενείς, και νόμους ήγμένοι, και προς
Α - , ν 1 -- - » - » - - -- -ν - -- -
ούς αι επαγγελία" άνωθεν και έκ πατέρων, αλλά και των άλλων πλέον τω, κηρύγματι
ν Α - Α - - - Σ - » - ν. - - - - ν - ν --
άνθεστηκότες. Δι' ό και ό περί αυτούς αγών και η σπουδή και ο πόνος μάλλον διά τούτο,
- ν ν α ν » - Μ. - - - - - η -
να μη δόξη ό νόμος ουδέν τη χάριτι συνεισενεγκεν, και τάς εκείθεν παιδαγωγηθείσας

- - - - Α. Α 2 αν - - » 3 - α -
ψυχάς ουδέν έπιτηδειοτέρας παρασκευάσαι ή να μή ψευδείς, εί" και μάτην, αι προς τους
- Φ ν - αν - ν α - και ο ν -- -
πατέρας επαγγελία νομισθώσιν ένα μή Χριστός, ύφ’ ών έδει μάλλον προσκυνείσθαι,

-- -- -- - - -- αν ν - - - Λ
μάλλον βλασφημήται ένα μή και της έγγιστα συγγενείας4 εις τον κοινόν Δεσπότην
ν Α. Α. - - αν - ν ν ν -
έμπαροινούσης, μέρει τινι του προσεχούς αίματος, και τότε “ μεγίστω, δόξη και αυτός
- Α - ς α - - - - -- α - ν
έμπαρουνεϊν. Τοιαύτη γάρ ήν ή Παύλου ψυχή διά πάντων ήθελεν όλoτελή τήν δόξαν
- - - - - » - - ν - - - - - ν - -- -
και την λατρείαν προσάγεσθαι Θεώ, δι' εαυτού, διά τών έκ γένους, διά τών έθνών ουδενί
ν - - ν - -- - Λ 1. ν -
μέρει ελλιπή παραστήσαι τήν της αποστολής αυτού διακονίαν ήνείχετο μάλιστα δ’ αυτόν
α - -- Α - ν - - -
ή τών συγγενών ήνια απιστία, και τούτων πέρι έκαίετο και τούτο παριστάνων έλεγεν,
κα -- Α » - » - » - “ς 1 - -- ν η - - ν - -
Hύχόμην αυτος εγώ ανάθεμα είναι

Λ αν α - - -
ούτω με (φησίν) ειπείν τού πόθου το κέντρον
- - Σ - - » ν
συνελαύνει ούτως ή τής στοργής φλόξ τα σπλάγχνα έπιβοσκομένη βιάζεται ανακράζειν

α - ν αν - Α. ν - Αν α - -
ούτως
Hύ
ό προς Χριστόν
δέ
έρως, και το σπεύδειν αυτώ πάντας ιερώσα, φρονείν
Λ -ν Θ
αναπείθει.
ζ ν » » » Α ν τ, » Α Α - -
υχομην αν, ει ενεοεχετο, ει ενεχωρεί, ει τις ην αποστασις σωτηριος, Θεου χαριζομενη

- -- - Α Α -- » ν - - -- - ν
συνάφειαν,
δε
εί, τις χωρισμός
δε -
συνδέων
Χ
σφοδρότερον,
δό
ει τις άλλοτρίωσις
λ
οικειούσα τελειό
ν -- - - - - - α ν Σν
τερον ουδέ γάρ ουδε τούτον της Χριστού δόξης, και τής τών όμοφύλων σωτηρίας, ού
- - - ν » - ν Σ -- αν - - - η
μενουν, ούκ άνγε παρήλθον τόν τρόπον. Επειδή γάρ έκ τών όντων απάντων την εις
- » - » Λ ο κ. Α - - - Α ν -- »- ύ -
Χριστόν αγάπην επεδείξατο, “Πέπεισμα, λέγων (και τους λόγους διά τών έργων, την
- » - αν - - ν Α. ν » ν Σν - ν - -
πίστιν έπάγων),
λλ
-ν
ότι ούτε θάνατος,β ούτε
εθ
ζωή, ούτε αρχαί, ούτε δυνάμεις,
δ
ούτε ενεστώτα, -- -ν Σν ν Α 6 - ν ν - - ν
ούτε μελλοντα, ούτε ύψωμα, ούτε βάθος, ούτε κτίσις τις “ έτέρα δυνήσεται ήμας χωρίσαι
» - - » Α - - - ν - 9 - - ν α - » η -- - ς -
από της αγάπης του Θεού, τής εν Χριστώ Ιησού, τώ Κυρίω ήμών επει ουν συμπαντα
Παρ' Οικον–και επαγγελία,

2
Παρ' Οίκον -κατασκευάσαι.
* Παρ' Οικον–ή.
4 ν ν -- ν ν - 3.- ν -- ----- ν
Και πάλιν, ώς και πρό μικρού, άντι-και ταύτα – και μάλιστα,

* Ούτως άμεινον παρ' Οίκον. ή παρά Μοντακ –και διά τών έργων,
* Παρ' Οικον–ούτε τις κτίσις-συνωδά τώ τής Γραφής κειμένω,
Προς “Ρωμ. Η', 38 και 39
3
-- - - -- Α - Σν ν - - ν Σν
μεν τα όντα και μερίζων και κεφαλαιούμενος διεξήλθεν, ούπω δε τον τού πόθου έστησε
- - Σν - » -- ν Σν ν ν Α » α Λ ν
δρόμον, λοιπόν ήδη και έκτών μήιδάόντων μεν μηδε δεγεγονότων,

λ ιζ
ιν
εις ύπόθεσιν
ελ θ
δε παρα φ ν ν » ν ν » - - - Αν
αμβανομένων, οιά τις κόρον ούκ ειδώς εραστής, άει δε νομίζων έλαττούσθαι του χρέους,
ν - - - Α Α
και το λείπον προσφιλονεικών αναπληρώσα, προσεπάγει, μονονουχί λέγων, ώς

» - - » ν » - ν ν η Α ν Α Α αν » -
και
Α
αυτήν την ελπίδα, αυτόν τον δρόμον, αύτήν τήν σωτηρίαν κατεθέμην άν, ει Χριστός πλέον
ν - Α Αν Αν - » ν Σν Αν Λ »-
διά τής τοιαύτης έδοξάζετο πράξεως, και το Ιουδαίων έθνος επιστρέφον διεσώζετο.” Το δε
-- - - - Αν ν - ν -- Λ αν Αν αν
τοιαύτα και φρονείν και λέγειν ούτε Θεού χωρισμός έστι (πόθεν;), ούτε διάστασης, ένωσις
ν -- Α - - Α - - Α - - "Α ν
δε μάλλον θαυμασία της νκαι υπερφυής, και καινοπρεπεστάτη συνάφεια, και τού πρός Θεόν
- 5 αν ν Λ Σ) ν Αν - Α α » -- -
και ανθρώπους απαραβλήτου φίλτρου έναργεστάτη παράστασης, και μόνης ώς αληθώς τής
ν » Α - » Λ Λ - » Α. Α » ν α ν
μακαρίας εκείνης και ουρανίου Παύλου ψυχής απαράγραπτον γνώρισμα. Αλλ' ή μεν
Α" - Αν Σν ς ν 3 - 1 - ν --
πρώτη λύσις τού ήπορημένου ούκ άν, ομαι, λίαν ουδέ τής Αποστολικής έκείνου γνώμης
Α" - ο Α ν
πόρβω τεθεωρημένη, τοιαύτη.

- ν η "Α α Α ν Σν και αν Λ
Επει δε ουκ έστι μονοειδής ή Παύλου φυτεία, αλλ' έσθ' ότε πολυστέλεχοί τε και
ν α - -- - Α Α - Αν - Α
διάφοροι, ώς από μιάς του γράμματος χώρας, οι τών νοημάτων ώρα οι καρποί αναφύονται,
ν - Λ Α 1 - ν - ν - Α αν -ν α -
φέρετώ λόγω συνεκκαρπώμεθα" και εί, τι τού έκείθεν γεωργίου άλλο άξιον
-- ν Α - 9 α - αν Αν Α Α α
Όρώμεν ν -
το γαρούν τον θεσπέσιον Παύλον ούχ άπλώς ούτω λέγονται κεχωρίσθαι θέλειν ύπέρ τών
- Α - 2 - 1 ν "Α - Α. - ν ν ν ν
όμοφύλων Xριστού, ουδε μετά το πιστεύσαι διίστασθαι (τούτο γάρ ίσως και φοβερώτερον),
- -- ν » - - - Λ ν Αν » Α' » » » Λ. ς αν ν
ούδε γάρ απόγετού νύν, φησίν, εύχομαι γενέσθαι ανάθεμα, αλλ' ηύχόμην είναι, όπερ ίσον
-- Αν α - α ν - - Α ν -
έστι του λέγειν, “αιρετώτερον ήγoύμην, τω Χριστού κηρύγματι προσδεδραμηκότων ύμών,

- Α ν -- - -- αν Α -- --
έμε βραχύ τι προσδιατρίβειν έτι τους τού νομικού γραμματος προθύρους, και τη σκιά
-- -λ ιν Α. - - r Α -- - -
ύποκαθήσθαι, ή προλαβόντα και ταχύναντα τον έπι τη πίστει δρόμον, ύμάς ούτως όραν
Α" ν - ν Α - ν Α »- - - Σ - ν » Α
πολεμίως έχοντας και ανεπιστρόφως πρός τήν χάριν. Και γάρ έκείνος μέν έμβραδύνων
- Αν εν -λ 5 -1 α Α. Λ αν -- - Λ Α -- Α
ούδ
δ λ
ούτως αν ουδέν ύστέρησε
ύδ
μέγα (όπουγε
άλλ
και πολλών προκατειληφότων, ελτίήθδε λέγειν
ν α - α - 2 ν "Α » - - ν -ν
ευλαβούμενον,
ν δ ώς ουδενός ύστέρησεν,
δη όλ άλλά ).
μή έλλ'
-
παρρησίασάμενονβτηνδύ αλήθειαν, ύδε
ν
ότι - - - α ν Α ν α η
παντας τω ορομω και τη σπουρη υπερηλασεν, αλλ' εκεινω μεν η βραουτης εις ουσεν
» δύ λ - όβ δ' ς - » - - - αν » - Α δ Α - -
απήντα δύσκολον φόβος δ' ήνού μικρός περί τών ούτω κακώς έπι τη πίστει διακειμένων
ν - - - -- Α α - - ν Αν
μή και διά βίου την αυτήν νοσούντες πώρωσιν, αιώνιον αυτούς τον όλεθρον συνεργάσωνται.
3 - ν 4 η ν - Λ -- Α » - » - Α -- Α
Δι’ δ τήν εκείνων προτιμά σωτηρίαν τού ταχύτερον αυτόν εντός γενέσθαι της σωτηρίας,
Σ ν Α Ιν α α -- - - » -- Αν
Αλλά σύγε προσέχων, ώς ή θεία πολλαχού Γραφή, και αντι κακώσεως και τιμωρίας
-- - - ν ν - ν - Α αν ν - Α"
σωματικής το ανάθεμα τίθησιν, ού χαλεπώς κάκείνο συνήσεις, ότι τα τών κακούργων

- α - - α ν -- -- ν - ν - Αν α Αν
παθεϊνό θείος Παύλος υπέρ τού σεσώσθαι τους συγγενείς διά τών τοιούτων βημάτων - ν - ν - - Α -- Αν -λ
ηύχετο και ουχ άπλώς ουδέ τούτο, αλλά και από Χριστού δικάζοντος (τούτο γάρ άν είη
* Ούτω παρ' Οίκον. αντι-συνεκκαρπούμεθα-παρά τοις άλλοις άμενον δε-συνεκκαρπωσώμεθα,

** Λογίζομαι γάρ μηδέν ύστερημένα τών υπέρ λίαν Αποστόλων” (Β΄ προς Κορινθ, ΙΑ', 5).
* * Χάριτι δε Θεού ειμί δεμί, και ήχάρις αυτού ή εις έμε ού κενή έγενήθη, αλλά περισσότερον αυτών
πάντων έκοπίασα ουκ εγώ δέ, άλλ’ ή χάρις τού Θεού ή σύνέμοί” (Α΄ προς Κορινθ, ΠΕ, 10).
* Ίσως έγέγραπτο-αυτός,
ν α - - 31 - - ν - - ν Α. ν Α.
τό" από Χριστού"), και την τιμωρόν αφιέντος ψήφον. Τούτο δε μέγα μέν και θαυμάσιον
- - ν 3. Α ν - - - ν - -A - ν Α.
(πώς γάρ ού;), ουδεμίαν δε τού προς Χριστόν πόθου ή της συναφείας διάστασιν συνει
Α 1. Αν Αν -- -ν » Α » Α - ας - ν 5 - Α - Α. Α
σάγει, ουδέ τινα πάροδον τας άνωθεν άφίησιν άπορίας ούδειγάρούδε το βούλεσθαι τινα
ο Α - - - ν. Αν - Α Α Σν -- - Ι
ύπερ τής έτέρων σωτηρίας τα έσχατα τω σώματι πάσχειν, και άνωθεν έλκειν τήν κρίσιν,
-- - Α - - - αν ν Αν Α Α Αν
ελάττωσιν τινα της θείας στοργής, να μη λέγω μάλιστα ώς και συναύξησιν, εισάγει
» α - α - - -- -- α -- 2
Εδίδου τοίνυν εαυτόν ό θείος Παύλος, και ηύχετο πικραίς ύπελθείν και βαρείας τιμωρίας,
ν ν ν α Α ν- - ν -- Λ, - ν Α - -
ει μόνον τους όμοφύλους ίδοι τον κατά Χριστού φθόνον και πόλεμον καταθεμένους, και το
ν - ν - Σν Α α - ν "Α - Αν
βαρύ τού νόμου και παλαιόν άχθος αποσείσαμένους, υπό τον χρηστών τής χάριτος και
- - Αν 3
ελαφρών ζυγόν γεγενημένους
α Α ν - » Α -- ν - α ΣΥ -- ν Σν -- Αν
η
Υπόλοιπον δε τών ερημένων έστιν δεΐν, ώς είτες και μηδέν έξωθεν τών γεγραμμένων
Λ » ν ν 9 ρ. ν Α Α. ν
επιλογιζόμενος, αυτά δε καθ' εαυτά και χωρίς τινος περινοίας μετερχόμενος, άδεκάστω - φ - - 9 - - Α 4 ν
κρίσει και πνευματικας (κατ' αυτόν εκείνον ειπείν τον θεσπέσιον) ανακρίσεσι" την περί
» - » Α - - Αν -ν 3 - 1 ν -λ -- ν ν » - αν ν
αυτών επιτρέψοι ψήφον, ουδ' ούτως ουδέν δυσχερές ή τών απόρων έπόψεται. Ίνα γάρ
ν - -- Α ν » - α Α ν » - η - 9 - ν ν α
τήν τού Πατριάρχου θαυμασίαν έάσω Ρεβέκκαν, φοβεράν άράν έφ' εαυτήν έλκουσαν, ώς
αν τον
αν τον παιδα πεί
παιδα πειση ης εύλογίας
πατρικης ευλογιας τέ όν κλήρον
τεχνη, τον κληρον ιδιώσασθαι,
μοιωσασθαι, αλλ'
αλλ όνε
ο γε Μωσή
νιωσης
α Α ν Σ) ν α ν » Α - -- Α -- Αν - » ν -
ό θεόπτης τά αυτά ύπέρ Ιουδαίων μικρού και λέξεσι προαναφθεγξάμενος, πώς ούκ αντί
Α Α ν -- - Φ. ν α Αν Α
πάντων αρκέσει τάς έπιφερομένας άπορίας τών του Αποστόλου βημάτων προδιαλύσασθαι;
Α. κα ν ν - - Σν ν Α - » ν. » Ο ν ν ν
Τί γάρ φησιν; “ Eι μεν άφείς αυτούς, άφες, ειδεμή, εξάλειψαν καμέ αλλά πόθεν;
ν - ς α ν - - Α - εια - Αν -
όντως
ζωής.” συγγενής
Τού
ήν ή Μωσέως
δε άλλ
ψυχή τήςο Παύλου
λέ
ψυχής, “ έκτής βίβλου γάρ φηση
λλ
τής ν. - ν α -λ ν - - ν - τ
ωης. ουτο σε τι εστιν αλλο παρα το Λεγειν, ως, αν μη τους εκ γενους καταλλαγής,
- - Α Α ( -λ Α. Σν ν εξ αν
Αν Λ νθ ιν ι) --
και σαυτω συνάψης αυτούς (ώ γνώμης άκρατοντήν τών εξ αίματος πρόνοιαν μεθυούσης),
Α - - - - - Σν ν α - 1 - - Α "Α -
χώρισον καμε από σού. Εύδηλον γάρ, ώς ό έκείθεν απαλειφόμενος τον χωρισμόν συγκα
Α. - - ν Α - κα Αν Α -- - -
ταδικάζεται τού Θεού και ουδέν διενήνοχεν ειπείν, " εξάλειψόν με τής βίβλου της ζωής,
- Αν Λ. » - - 32 -λ » - Λ, 3, » Α ν κ. » - - ν
και χώρισόν με από σού.

ο
Ω παρρησίας, ούκ έκθείας μόνης φιλοτιμίας, αλλάν και πόνους
Α 3 - *Α - ν Λ » - "Α - » - Σ Α - - -- -
οικείους, ούχι το ακατάγνωστον μόνον, αλλά και το εύδόκιμον απενεγκαμένης

ν - Α - -- ν » - α Λ - - ν - ν ν ν
έξειλέτε -
γαρ τον φυλέτην λαών της δικαίας όργής ή φωνή, και τον επόντα ούκ απήλειψε τής
- - α ς -- - Α - Αν -ν
τών άειζώων συγγραφής. "Ως ούν Μωσής ταύτα λέγων και πράττων θαυμάσιος, ούτω
- -- α ν - - λ -
και Παύλος έν τους όμοιους σφοδρότερος όφθείς, έπι τοσούτον θαυμασιώτερος. Η ού
Ούτως άμεινον παρ' Οίκον, ή παρά τοις άλλοις–κάν άνωθεν έλκη τήν κρίσιν,
* Παρ' Οικον–πικράς ύπελθείν και βαρείας τιμωρίας,
ο “Αρατε τον ζυγόν μου έφ’ υμάς . . . . ό γάρ ζυγός μου χρηστός, και το φορτίον μου ελαφρών
έστιν. "-Ματθ. ΙΑ΄, 19 και 30
ν - ν
4 “Ο δε πνευματικός (άνθρωπος) ανακρίνει μεν πάντα, αυτός δε ύπ’ ουδενός άνακρίνεται -προς
Κορινθ.Α., επιστ. Β΄, 15,
ο Γενέσι κεφ. ΚΖ΄.
ο Εξόδ. ΛΒ΄, 32, όθεν και ή διόρθωσις –αυτούς-άντι, αυτούς,
7 Ούτως άμεινον παρ' Οίκον. άντι-καπαλλαγείης-παρά τοις άλλοις,
- Αν -- α - α ν - ν - -- - ν ν --
δοκεί σοι ανάθεμα ποιείν έαυτόν υπέρ της σωτηρίας

- 1 αν
τών συγγενών, και τρόπον τινά τής αν Α Λ, » - 9 -- -- Λ
χάριτος διασχίζεσθαι, ότε Τιμόθεον περιέτεμνεν, ότε αυτός εκείνος λαμπρώς κηρύσσων
ν » - Α" » -- - » ν α Α Α - ν - -- - ν
το Ευαγγέλιον Ιουδαϊκάς εύχάς ύπεκρίνετο, τήν τεκόμην ξυρώμενος της κεφαλής, και τάς
Α ν α ν α - ν 1. ν - r ο ν. ο
νενομισμένας θυσίας προσφέρων, και ούχύπερ έαυτού μόνον, αλλά και ύπερ έτέρων, οις
Α ν » - - Α - Α - ν » Α Σ εν Α. Α
συνηγνίζετο, Χτάς έπι τη θυσία

αν δή-
κατατεθείςλεί
«ν
δαπάνας καιέξτα αναλώματα; * να τί γένηται;
3 Διά -- - - Α ν Αν
να παντας Αριστω κερoηση, να τους πλειονας προσαξη, να παντως τινας σωση. ΔΟΥ
- » - - » 4 - » Λ. - ν ν Νς
τούτο και Ιουδαίος γίνεται τους Ιουδαίους, και τους ανόμος ώς άνομος διατίθεται, και
-- - - - Α ν -λ Σ) Α Α ν
συνασθενεί τους ασθενούσι, μηδέν τούτων (άπαγε!) μήτε ών εν κρίσει, μήτε γινόμενος
- - - Α ν Α - - Αν ν Α G - ν τ,
και τοις πάσι πάντα γίνεται, να πάντως τινάς τής πλάνης άνελκύσης" μιμητής γάρ ήν
- - ν Αν - - - - α - - Α Α Α.
περιδέξιος (να το κεφάλαιον

αθών υπέρ ημών αφά λού
είπω) λανθρωπίας
τού κοινού και
Σωτήρος ημών και Δεσπότου, ός πάντα
κενώσεως, ούδ άμαρτία, ουδε Αν
παθών υπέρ ημών άφάτω πλούτω φιλανθρωπίαςγ και κενώσεως,

-- » - - -- Λ, - -
μαρτια, ουδε καταρα
» ν Αν
κληθήναι δι' ημάς και νομισθήναι παρητήσατο, καίτοι πηγή πάσης εύλογίας και πάσης
αν ο Α' - ν ν Α Αν α Α
άμαρτίας υπάρχων αναίρεσης δν διά βίου καλών παράδειγμα προστησάμενος ό γνήσιος

α ν -- αν η - ν η -- Α -- » -- -
ώς αληθώς μαθητής, άει το θαυμαστών εκείνο και πολυέραστον της πολιτείας έν τη ψυχή
Α. - ν - » Σ - Σν » ν ν - - Α
μεταγράφων και ςανατυπών ούκ απέληγεν“ς άγαλμα.

-- Α. ν » Αν -- » η -
Αλλά γαρ περί τού διηπορημένου σοι
- » - ν ν ν Α
τής χρείας, ούκ οίδα, ει έλαττον, τής δ ούν επιστολής και έπιπλέοντας λύσεις δεχόμενος,
- - -
ερρωσο.
ΕΠΙΣΤΟΛΗ Κ Ε΄ –25.
- » - 8
Τω
έ.
αύτω.
Ε.
(Διά τί περιετμήθη ο Χριστός)

Τ; ν β θδ *Ιη ν Χ ν - Θ ν - ν - - ν ν - - - α α -
ο μεν βαθυτερον της προνοιας, οι ην 1ησους ο Αριστος και θεος ημων σαρκι την
ν Σν ν - Α -- - Α - -
περιτομήν έσχεν, εις τον ανεξερεύνητον αυτού των κριμάτων βυθόν, της ανθρωπίνης άνα
- Α Α Ο - -- Α.
χωρούν διανοίας, καταδύεται. Ο δέ καί τών μακαρίων ημών Πατέρων διδασκόντων,
" Πράξ. ΙΣΤ', 1-4.

* Αυτόθι. ΚΑ΄, 24. Ίδε και εν τοις έμπροσθεν (Επιστ. Ε, σελ. 195).
* Ούτως έξι Οικον. αντι –πάν–παρά Μοντακ.
* Και τούτο εξ Οικον, διώρθωτα, κακώς παρά Μοντακ, γεγραμμένου-Διά τούτο και Ιουδαίος γάρ
Ιουδαίους-Μίγνιος δε “γίνεται” έγραψεν, αλλ' ανάρθρως το όνομα “Ιουδαίους”
* Παρ' Οικον–συνδιατίθεται,
" Α΄ προς Κορινθ. Θ', 20-24.
" Προς Γαλάτ. Γ, 13.
* Η αυτή και έν Αμφιλοχίας, κατά μεν την Οικον. έκδ. Ζήτ. ΡΚΘ, κατά δε την Μιγνίου 'Ερώτ. ΡΙΗ',
και έντή Μοντακ. συλλογή
γη Επιστ. ΣMH". Την
- η αυτήν
Ι δε ύπόθεσιν πραγματεύεται
ραγμ και έν"Επιστ. ΜΕ" (και
έντή Μοντακ, εκδόσει ΣΕ), προς Θεόδωρον γράφων τον Ηγούμενον “περί τής περιτομής του Αβραάμ.”
* Ούτως έξOικον. αντι –ά–παρά τοις άλλοις,
- -- - - - » ο ν ν - ν - 9 - Α. ν
και αυτοί διασκοπούντες, συνιδείν ούχ εύρισκομεν άπορον, πρώτον μεν έπ’ ελέγχω τέμνε
τα τήν
τη σάρκα τών την
ρκα των παλαιάν δυσφημού
την παλαιαν ημουντων Διαθή αι τον
ηκην, και τον έναύτη θετή
εν αυτη νομοθετησαντα
αν Λ και ο - ν Σ) - - Λ, α » -λ ν - » --
ύβρεση βαλλόντων δι’ ών γάρ τήν έκείθεν δοθείσαν περιτομήν, ώς oύδ άν αυτοί άρνηθείεν,
α Α "Α -- - - - - -- -
ό αγαθός τε και αληθής Θεός υπέστη, τους έργους αυτούς μαρτυρεί τον τής περιτομής
Α. ν “ς - - - - Αν ν --
νομοθέτην άγαθόντε είναι, και αγαθών δοτήρα, και τής αυτής φύσεως κοινωνόν ούγάρ
-ν ν 1 - ν ν ν - - α --
--
άντινος όντος έναντίας, ή τής αγαθότητος πηγή τάς εκείθεν τού νόμου βανίδας διά τής
- αν ς Λ ν - - Αλ
σαρκός επεδείκνυ προχεομένας. Ίνα ούντά απύλωτα στόματα, τα κατά του Πατρός, ή και
Φ Σ -- - - - ν ν Α. » ν Αν - ν -
κατ' αυτού γε του Υιού την βλασφημίαν λαλήσαντα, επιστομίση (πάντα γάρ τα τού Πα
- - ο - Α - - ν α - - -2 Α ν Αν -
τρός τού Υιού έστι, και άποιεί ό Πατήρ και όΥιός ποιεί”), τέμνεται και την σάρκα τής
» Α Α και - - - - - Σ) Α. Α -
άκροβυστίας, συνδιατέμνων αυτη πολλών δυσσεβών αιρέσεων άφορμάς. Δεύτερον δε

» - Λ Φ ν Αν α - Σ Α Λ, α α
έκεϊνόμοι νόει. Έτόλμησέ ποτε ό δυσσεβής Απολινάριoς τερατεύσασθαι,

- - 3
ώς ή προσλη
ν ν Λ - ο Λ, Αν - - » -
φθείσα σάρξτή προσλαβούση θεότητα το όμοούσιον συνδιέσωζε σάρκα γάρ ανέπλαττεν,

α » Λ » - αν - » ν Α “ς Σ) » -- α Λ -- » ν
ώς ήβούλετο, ούχ οιανή ανθρωπίνη φύσις οίδεν, άλλ’ οίαν ή φαντασία τών έξεστηκότων
-- Α - - - - - ν - -
λογισμών έδημιούργει. “Η τοίνυν τομή τής σαρκός και το πρός τήν θεότητα λαμπρώς
Α - - ν α Αν - -- -
ανακηρύττει έτεροφυές, και το πρός τήν ημετέραν σάρκα όμοούσιον παριστα. Τρίτον δε
-- -- Α. α - - ν Αν - -
προς τους ερημένους, οι τών Μανιχαίων παίδες φαντασία τήν σάρκα τον Χριστόν προσελη
Λ Λ -- 4 - α - - - - η Α Αν
φένα δόγμα ποιούνται" άλλ", ώς όράς, προαποτεχίζεται τη περιτομή και τούτο το δύ - - ν - ν' » ν - --
σφημον ή φαντασία γάρ τομήν και πάθος και βύσιν όρωμένην αίματος ούκ ανέχεται, ούδε
ν -- ν - ν -- -
τά τής αληθείας έργα το πλάσμα καθαρώς παραδέχεται. Πάλιν Ουαλεντίνος κενοφωνεί

ν » - - Σ) Α Αν - α - - Λ Αν - Αν
ούκ έκτών Παρθενικών αχράντων αμάτων την ένωθείσαντώ. Λόγω σάρκα παγήναι κάτω
'Α - - Α - -- 6 Φ - - -
δέ τής ευσεβείας πεσών, άνωθεν αυτώ ποθεν καταβιβάζει το σώμα Αλλά και τούτου
- 9 - α - α ν - ν - ν - Α -
πόρβωθεν, ώς δήλον, ή περιτομή το θράσος προαπoτέμνεται. Και προς τούτοις περιτές

αν ν Λ, -- - - Α. ν ν και - *Α - -
μνεται, να το βέβαιον τής δοθείσης εντολής παραστήση, διαμένειν γάρ αύτη τό άπαρά
- - φ -- ν
βατον μέχρι τής αυτού παρουσίας, έξιών ύπηρετήσατο, μετά τού ανεπιλήπτου συγκατα
Αν ν - α ν - αν - εν α Α ν - ο αν
σκευάζει. Eι γάρ ό μή δεηθείς όλως περιτομής, όμως ύπέρχεται ταύτην,

α ν -- ο Α Π
σχολη"Τγ΄ άντες
δ
-- ν ν Αν ν » ν ν Αν -- ν
άλοίητών ύπό τώ νόμω, ταύτην παρεωραμένος, ούκ όφελων δίκας, άλιν των Ιουδαίων
-- Α 3/ "Α - -- - Αν ν ν -
ό δήμος φιλαιτιώτατος ών, και τάς μη ούσας δεινός προφάσεις αναπλάττειν, ει μη τήν
ν ν - - Λ - -λ Α Αν
περιτομήν ύποστάς ούτως αυτούς τα σωτήρια εισηγείτο, τίνος άν ούκ ένόμιζαν περιδράτε ν ν - - ο ν
τεσθαι δικαιολογίας, διωθούμενοι την διδασκαλίαν, ότι περ. απερίτμητον όντα, και εξ αυ
- Αν ν ν - -- - αν ς - -
τής έστίας πάντα λύονται θεσμόν, πώς ένήν παραδέχεσθαι Σωτήρα; Ίνα ούν αυτών
Αν -- ν - Α. αν Α ν -
αναχώρησιν πάσαν αποκλείση, και το οικείον άμάρτημα μηδεμίαν έχωσι χώραν εις τον
* Εννοητι-φύσεως-ώς Οικον. έσημειώσατο.

* Ιωάν. Ε, 19.
* Περί Απολιναρίου και της αρέσεως αυτού δε Μελετ. Εκκλ. Ιστορ. Τόμ. Α΄, σελ. 387-9 και
Mόσχεμ Τόμ. Α΄, σελ. 331 και 402 τής Αγγλικής μεταφράσεως ύπο J. Murdock, London, 1841.
* Μελέτ. ένθιάνωτ. σελ. 274-8 και Mόσχεμ ένθ. ανωτ. σελ. 257κ. έξι ή δε γραφή-δόγμα ποιούν
ται–εξ Οικον. αντι-δογμαποιούνται–παρά τοις άλλοις, όπερ ίσως έγέγραπτο" δογματοποιούνται.”
* Παρ' Οικον–και τούτων,
ο Ίδε και περί Ουαλεντίνου Μελέτ. ένθ ανωτ. σελ. 203–6 και Mόσχεμένθ ανωτ. σελ. 191 και έξ.
ν ν Α ν ν ν Αν - ν ν -
αναίτιον περιτρέπειν, περιτεμνόμενος την άκροβυστίαν, συναποτέμνει τών άχαρίστων πά

ν
σαν εύπρόσωπον πιθανολογίαν

Σ Λ δέ ν - Εί ν - θ - ν ν - - - αν α
ν
κόπει δέ μοι κακείνο. Eι μεν μή περιτμηθείς έπαυε την πράξιν, τάχ άντισινό
α α - » - » - - - - - - - -- - ν
Δεσπότης, ώς έαυτόν απαλλάσσων αιτίας, και της ιδίας προθέσεως προϊστάμενος, την
- - ν - -- - -- ν Α
της περιτομής αναίρεσιν διά των μαθητών υπενοείτο μεθοδεύσαι έπει δε και περιτέμνεται,
- Α - αν ν - -- - α Λ -- Α. ν ν » -
-
και παύει το έργον, και ταύτην προαφαιρείται την υπόνοιαν τών φιλαιτίων. Σύ δε μηδ έ
- ν ν - - - ν ν
κείνο παραδράμης. Τύπος ήν και σύμβολον τού βαπτίσματος ή περιτομή, μήπω τοι
-- - - ν Α - Σ -
γαρούν της αληθείας φανερωθείσης, τον τύπον επικρατεΐν έδεις επιστάσης δ' εκείνης,
Α - Α ν ν - - ν - - -
ταύτην ύποχωρείν. Δι' ό περιτέμνεται μεν το κρύφιον τής σαρκός, ούπω τής ένχάριτι
- ν - - - ν
περιτομής φανερωθείσης εκείνης

και λαμπράν την αλήθ υποδ
δε τώ. Δεσποτικώ βαπτίσματι πάντα όησιάζεσθαι
περιαυγαζούσης,
τό ν - και - - - -
μπρ ην αληθειαν υποδεικνυουσης, τα εν σκια και αινιγματι παρρησία

πονούχ εύρίσκει.
- ν - ν Α » - ν - 1 ν ν - - --
»
Χωρίς δε τών ερημένων, αναμνησθήναι κακείνο" δεήσει. Εν τω σπέρματι του
- ν ν Α » - αν - - ν - -
Αβραάμ τα έθνη πάντα ένευλογηθήσεσθαι όρκον καθ' εαυτού δίδούς ό Θεός τω δικαίω,
- Α Α - ν - ν -
ποιείται λογάδα πάντων έθνών την έκείνου φυλήν και οιονεί σφραγίζων αυτήν διά
-- - -- - ν - - - - --
του φυλάρχου τη περιτομή, τήν τε πίστιν επισημαίνεται τού Πατριάρχου, και το γένος άμα
ν » - - α ν αν - -λ - » - ν -
έν αφορισμω συντηρεί. Ο τοίνυν όρκος παραβάσεως άν παρείχεν αιτίαν, εύλογουμένων

ν α Α » - ν ν -- -- - -- Σ Ιν ν - , -
μεν άπάντων έθνών διά μόνου τού κοινού Σωτήρος Χριστού, ού φέροντος δε το επίσημον
- » ν - αν ς α ν αν τ, - - , ν "Α Α
τής Αβραμιαίας σποράς, ήτις ήν ή περιτομή. Ίνα ούν και τώ. Αβραάμ το κεχαρισμένον
Α ο κ. ν » - ν ν - -- » Α α Α α - και - Α -
πέρας
δ
ή υπόσχεσις
δ λ
απολάβη,
*Ε
και την κατά της αληθείας
Α ελ ήθ
ύπόληψιν
ζ (ήδέ έστιν ό Θεός) της Α ο κ. - Α ν Α α ν. « - και η - - ν
ψευδορκίας διαλύση ("Εγώ γάρ εμί, φησίν, ή αλήθεια και η ζωή"), τέμνεται την σάρκα
- - - - - - αν Αν α - α
της ακροβυστίας, έντή τής χάριτος απαρχή και εισαγωγή (αύτη δέ έστινή κλήσης και ή
α - - ν - ν
ευλογία και ή υιοθεσία των εθνών) την νομικήν πολιτείαν συμπεριγράφων και συνεκπλη
-- - - αν αν - ν - ν ν φ, αν - 1
ρών. - ν
Και πολλά άν τις έτερα τοιαύτα κατά σχολήν επιθεωρήσοι, ών ότε της επιστο
α ν ν Α Αν - - - -
λής νόμος και ήσή σύνεσις (τί γάρις έκτών ερημένων ούκ ενήν και τα σεσογημένα θη
- » -- ν α ν ν - η - α -
ράσαι;) έπει μή ήδύ νομίζει, περιττών έκρίθη ή παράθεσης,
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΚΣΤ΄. –26.
Τω - ΟΣ υ
» T- Φ.
- 2
(Ου θέλω δε υμάς άγνοεΐν, Αδελφοι, ότι πολλάκις προεθέμην, κ.τ.λ.–προς Ρωμ. Α΄, 13)
κα - ν α - 9 - Αν ν - α --
α - 3
Ού θέλω δε υμάς άγνοεΐν, Αδελφοι, ότι πολλάκις προεθέμην έλθει προς ύμας,
Α -ν -- -- εν - ν - -- - - -- - - - ν
και έκωλύθην άχρι τού δεύρο, να τινά καρπόν σχώ” και εξής. Τούτο δή το χωρίον,
Ούτως έξOικον. άντι-κακεί.

* Η αυτή και έν Αμφιλοχίοις, κατά μεν την Οικον. έκδ. Ζήτ. Η, κατά δε την Μιγνίου. Ερώτ. ΉΑ, και
έντή Μοντακ, συλλογή “Επιστ. ΡΕΔ".
- Αν - Λ ν - 1 - αν και ο ν
oύ τήν διάνοιαν άναμαθεν έπεζήτησας, έστι μεν και καθ' υπερβατόν" έκλαβείν, ν' ή το
Σ» Λ - α -- Α" α - Σ - αν - - » - - α -
ακόλουθον τοιούτον “ού θέλω ύμάς άγνοεΐν, ότι πολλάκις προεθέμην έλθειν πρός ύμας,
αν - -- - ο α - Σ) 9 - - Σν - -- »- - « ν ν
να καρπόντινα σχώ και έν ύμν, άλλ’ έκωλύθην άχρι τού δεύρο. Και ή μέν άπηρ
Α - -- Λ Λ αλ - - -- - ν Αν
τισμένη τού ρητού σύνταξις τοιαύτη άν είη, σαφή και τον νούν τής περιόδου παρέχουσα
-- » Αν Σν αν φ - Λ - - - αν - Α ν - ν »
Αλλ' είπoι τις άν, ότι, ει ή πίστες αυτών έν όλω τω Κόσμω κατηγγέλλετο (τούτο γαρ αυ
- Σ Α. - - - Σν Λ - --
τους έμαρτύρησε προ μικρού), τίνα καρπών ήθελε παραγενόμενος αυτός παρασχεν,
1. ν ν 9 Σ -- ν ν - Σ. Α" 2 » - - ν - ν
Αλλά πολύν μεν ούν, έρoύμεν.

- Λ ν - Σ - -
Eι γάρ και έπεπιστεύκεισαν" εκείνοι, και διά τό λαμπρόν
Σ -- Α. α Α ν αν Σ - Α' -
τής πόλεως εις πάντας έχύθη τής αυτών πίστεως ή φήμη, παμπόλλων όμως έδέοντο και
- -- Σν -- - Σ Λ, ν - τα ο - -- α - 15 - ν --
τούτο δήλον έκτετού προ ολίγου ειπείν “εις το στηριχθήνα ύμας” (το γάρ στηριχθή
Α Σν -λ - - Σ) Α - ν » - ν α - -
-
να τίνων άλλων ή τών σαλευομένων έστί;), και πάλιν έν τους έμπροσθεν, ήνικα μή
- ν ν - 3 -
κρίνειν άλλήλους, αλλά και τάς διχοστασίας έκκλίνειν και τα σκάνδαλα παρανεί
- -- και αν -- - » - » φ - Σ) ν » - - ν
και
ν
μυρία τις τοιαύτα δι’9 όλης ίδοι τής επιστολής, δι’ ών το ατελές αυτών και νεοπαγές έπι
Α - αν - » ν - ν Α - - Αν - -- - Σν
δείκνυται.
λή δ θ
Ούδέν ούν άπεικός
Π λ
και τήν πίστιν δαυτών καταγγέλλεσθαι, καιδαυτούς έτι πολ
- -- Σ Α "Α - - - -- - α - Σ) Α ν -
ης οεισθαι της επικουριας 11αυλου, και της δια των αυτου ρηματων αροειας και καρπο
Α αν Αν - τα αν ν ν -- - 3 ο -- -- - ν ν α
φορίας. "Ορα δέ, πώς φησιν, “ να τινά καρπόν σχώ και ένύμιν” τούτο μέν δεικνύς, ώς
« 4 » Α. ν ν - -- ν - ν ν - αν ν » -- --
ό" έκείνων καρπός οικείος ελογίζετο τω, Παύλω καρπός, και ούτως έχαιρεν έν τους τών
Α α -- -- » - » Α - ας -ν Αν ν ν -- ---
πλησίον, ώς εί τις άλλος έν τους ιδίοις κατορθώμασιν “ να τινά, φησί, καρπόν σχώ
- ν - - - - ν Αν - αν - ν --
τον έκείνων καρπών καρπών οικείον τιθέμενος τούτο δε πάλιν παριστάς, ότι τής αυτών
ν - ν ν ΣΥ Σ) --
ένεκεν ώφελείας
-- Π λ
την προς αυτούς
ελ θώ
πορείαν έστέλλετο. “Αλλως τε δέ, και ει τις ακριβώς
ν ν » ο Σ. Α ν - ν ν 9 » Α -- -
επισκοποιη, 11αυλου καρπος αληθως εστιν ο εκεινων καρπος, εργον γαρ ην εκεινω και
- - α - - ν -
σπουδή και γεώργιον ή τών ανθρώπων σωτηρία, και το καρποφορούντας αυτούς ποραστήσαι
- -- - - - » - - ς τα αν - - - -- α ν
τήν εύσέβειαν και5 τάς άρετάς. Καλώς ούν φησαν να τινά καρπόν σχώ, εκάτερον
Λ Λ -- - -- » - - - - - - - Α. - D -
συντόμως τελίαν” και σύντώ ευφυεϊ έπίδηλον ποιών, και το έκείνους την έν κατορθώ - ν - ν - - Λ
μασι πίστιν καρποφορείν, και το αυτόν αυτούς εκείνους έν γάρ τη εκείνων καρπο
Α α - - - - ν α ν
φορία ή τού Παύλου λαμπρώς έδείκνυτο γεωργία. Αλλ' ει μεν καθ' υπερβατόν τις
-- - ν - - Α ν - ν ν
ειρήσθαι το χωρίον έκλάβοι, έχοι τήν

τις τού τοιούτο
διάνοιαν ούτως έξηπλωμένην
έλω Παύλω ή νοή
και ελλείψεως,"
και της γαρ πολλή ν - αν
ς του τοιουτου σχηματος τω, μεγαλω 11αυλω η χρησις, ωσπερ και της 9
" Σχήμα λόγου το υπερβατόν, ενώ ή αιτία προτάσσεται, σαφηνείας χάριν, ώς φησίν Ερμογένης
“Το υπερβατόν ού μόνον έστι καλόν σχήμα, αλλά και αναγκαίον γίνεται δε, όταν την αιτίαν του
“λεγομένου, ήν μέλλει ποθεν ό άκροατής, μέσην ό λέγων τάξη, και ούτω γίνεται σαφηνείας όργανον
“τό υπερβατόν, κτλ.” (Rhetores Graeci ex recognitione Leonardi Spengel. Wol. II. p. 438. Vol. ΙΙΙ.
p. 38 και 136)
αν ν -
* Ούτως εξ Οικον, άντι-έπεπιστεύκασιν-παρά τοις άλλοις,

* Προς “Ρωμ. ΙΣΤ', 17.
* Εξ Οικονόμου ή του άρθρου προσθήκη, ελλείποντος παρά τοις άλλοις,
* Εκ διορθ. τού αυτού, άντι-τελειαν-παρά τοις άλλοις,
" Σχήμα λόγου, και εκ μόνου τού ονόματος δήλον. Όμως δε δε περί τούτου έντή άρτι ερημενη
συλλογή του Λεονάρδου Σπεγγέλου Τόμ. Γ, σελ. 33, 46 και 78. και Κ. Ασωπίου “περί ‘Ελλην. συντά
ξεως. * Περίοδος Β΄, σελ.836 κι έξ, ένθα διά μακρών τα περί τούτου εξετάζεται,
38
- -- -- Π - ν -- - » - - 2 - ν - Φ Α α
και τών περιβολών, και δή και τού από κοινού, και κατά πάσαν ιδέαν ή μετα
χείρισης,
» - -- "Α ν ν Λ Α
Αλλ' ούν δυνατόν και μή καθ' υπερβατόν ειληφότα, άλλ’ ώς έχει τάξεως συντηρή
- Σ) Σ. - - - - σε Α" Α - - - α - ΦΩ
σαντα, τοιούτον
ς 3 ν
έναύτώ θηράσαι τον νούν.
Α. Σ - τα 9 ν
Πολλάκις προεθέμην έλθειν πρός ύμάς.
-- -- αν
Διά τί ούν” ούκ ήλθες; “Εκωλύθην, φησίν, άχρι τού δεύρο” Τίνος ένεκενς “Ίνα
ν ν - - ο - - -- - - αν "Α - Σ Α αν ν - -- -
τινά καρπόν άσχώ και ένύμιν”

άκά λ έβ
τούτ'λέστι,
Κ βά διά τούτο έκωλύθην, να αλμή θάττον έλθών
α Σν ν - Α. -- - Σ -- ν -
-
ρπους υμας ετι καταλαβω.
Α -- - ε - ν -
αταλαβών γάρ άώρους, έμεμψάμηνιάν έμαυτώμεν τής
-- ο » Σν -- 4 » Αν ο Α -
άκαίρου ταχυτήτος, και ύμνδετής, εν οις ούκ έδει, βραδυτήτος. * Δι" δάνεβαλόμην την
Α -- Α - Λ » - ν - Αν ε: - -- 2 - -- --
παρουσίαν, έλπίζων τήν γεωργίαν, ής οϋχι μήπω προς βλάστην όρώσης, άλλ’ ήδη και τους Λ, αν αν - - Α Α -
άνθεσιν ένυστερούσης, όκνος έχει παρείναι τον ταύτης έν απολαύσει γενέσθαι ποθούνται
» ν ν - - - - - αν ν Α - - ν -
Επειδάν δε μετά την βλάστην και τα άνθη έπιφαίνητα και τελεσφορουμένη, τότε χαράς
- » - α - » - Λ Α -- ς Α Α » - --
και ευφροσύνης ό προς αυτήν πληρούμενος δρόμος, ούκ οίδε λογίζεσθαι πόνους, ούδε προς
αν - ν Λ ν 9 -λ - - ν α ν -
άλλα την σπουδήν καταμερίζειν. Τί ούν; άν και καρποφορώσι, τίς ή χρεία τής παρου
Λ Α ν ν τ, 3. ν Α ν Α - Α Σ - τα αν
σίας Παύλου; Πολλή μεν ούν ού γάρ πάντα ανέμενε τον καρπόν, αλλά τινα. " να
- - -- δε Α - 3 - - -- εν ν - - - ν
γάρτινα καρπών σχώ, φησί, και ένύμιν” “Ώσπερ δε περιττών και μάταιον τον τελείως
-- - Σ) Λ -A ν
καρποφορούντα εις καρποφορίαν παρακαλεΐν, ούτως επίπονον και όκνηρόν, άν μηδε χρη
ν Σ) Α ο - - » - ν Αν - * -- ν - Α ς -- φ,
στάς έλπίδας ύπάρχη λαβείν, έπι τά τέλεια παραινείν. Είδε και καρπός της ήν, και ού -- η - Α. ν α - -
τος τέλειος έναύτους, ούδ ούτως άπλώς ένεκόπτετο

- 9
την παρουσίαν ό πτηνός εκείνος και
ον -- Αν - α - - - -- -- Σ) α - Λ ν
μετάρσιος άνθρωπος όφειλέτην γάρ έαυτόν και οίδε και αποκαλεί ούχ Ελλήνων μόνον
- Αν Σ ν - - - ο Α. 5 - - α ν Λ, » - -
και βαρβάρων, αλλά και σοφών και άνοήτων" και τω καθ' εαυτόν προθύμω ούχίστατομή
ν - Σν - -- αν και 6 - - αν - » - ελ - α -- --
πλείω τών όντων έπιζητεΐν. "Ωστε, ει" και τους έργοις έκόμων, αυτός άν τό αυτού ούκ
-- ν Α ν Α -- » » εν - -
απέστη ποιών, αλλ' επέκειτο προσθήκην μειζόνων έπιζητών. Αλλ' ούτω μεν και ή
ν - α -- Αν
τοιαύτη τού ρητού διασάφησης,

-- ν .. - ν - Α - αν ν - - - ν
Εστι δε και άλλως το νόημα συνιδείν, άπλουστέρανμέν ίσως την εξήγησιν έκδεχό -- -- ν ν - -- - ας - ν
μενον, οικειοτέραν δ, ομαι, και τής Παύλου διανοίας και τής λέξεως " Πολλάκις, φησί,
- -- - -- ν Λ εν -- - -2 - Α και αν -
προεθέμην έλθειν πρός ύμάς άλλ’ έκωλύθην άχρι τού δεύρο Διά τί; Ινα τινά
1. Περί τού σχήματος τούτου λέγει ό Ερμογένης “Γίνεται τοίνυν περιβολή κατ’ έννοιανμέν, όταν
ήτοι έξωθέν τι προσλαμβάνης τούτω, περί ου ο λόγος, οιον γένος είδει . . . . αόριστον ώρισμένω. . . . .
όλον μέρει . . . . ή όταν μή ψιλά λέγης τα πράγματα, μηδέ καθ' εαυτά, αλλά μετά τών παρακολου ν
θούντων, οιον τόπου, χρονου, αιτίας, τρόπου, προσώπου, κ.τ.λ. (ένθ. άνωτ, Τόμ Β΄, σελ. 316 κ. έξ)
ο Σχήμα “από κοινού” γίνεται όταν λέξις τις άπαξ μεν λέγητα, πολλάκις δε νοήται. (ένθ. άνωτι
Τόμ. Γ, σελ.46 και 256). Παρ' Οίκον, δε γέγραπτα-τό από κοινού-άλλ’ άμεινον κατά Γεν. ώς
παρά τους άλλοις,
* Παρ' Οίκον. άνευ τού–ούν.
4 Ούτω παρ' Οίκον, παρά δε τοις άλλοις-ταχύτητος . . . . βραδύτητος,
ο "Ελλησί τε και βαρβάρους, σοφούς τε και άνοήτους όφειλέτης εμί” (πρός “Ρωμ. Α, 14).
ο Προσέθηκα εξ Οικον, τον εί, ελλείπονται παρά τοις άλλοις,
- 2. Σ» εν 1 λ -- έδ - λλ έξ ς
1. Α Α. ν Α Α
καρπον σχω να επης - ενελειπετοιμοι καρπος τις, ον εοει συλλεξαι προτερον, ειτα
Α e - Α Α 9 ο 2 ο - » - - ο Α ν » -
προς υμάς παραγενέσθαι. Τις ούν ήν “ό καρπός εκείνος, και έντίσι συνελέγετο; Αυτός
-- Σ) - ν - Α - - αν » ν ε -- ν
έκείνος έρες έπι γάρ τώ τέλει της επιστολής, ώσπερ έπλογιζόμενος αύτω τά προοιμια
ν εν Α κα » Α. - ο ν -- - ν α - Σ» εν Σ Σ Α αν --
σθέντα, ούτω φησί “Δι' δ και ένεκοπτόμην έλθειν πρός ύμάς" όπερ εις ταύτόν ήκει τώ
σε - 3 Α. Σν -- -- 12 ς ο - - ν - ν ν » -- ν -
και έκωλύθηνάχρι
αλλά λ
τού
δήλ
δεύρο” είτα “Νυν
έλ
δε μηκέτι έχων τόπον έντους
“Ο
κλίμασι τούτοις ν αν - αν - - ε: - οι 3 - αν - αν --
(αλλά πεπληρωκώς δήλον ότι το έργον), έλεύσομαι προς υμάς,

- - » - -- Λ - Α.
ρας, οτι το εως του
Α ν
νύν μή έλθειν ό έν τους κλίμασιν εκείνος συλλεγόμενος έπειχε καρπός, ατέλεστον γάρ
ν Σ 9 Λ ν - Σ) 9 - Αν - - - - αν α α
τον έν έκείνος πόνον λιπείν ουκ ήν τής Παύλου ψυχής και σπουδής. Και όρα, ώς ή
Α Α" -- α - - ν - - Α Α ν
τοιαύτη ανάπτυξις τού ρητού ούτε τού κατά το υπερβατών έδεήθη σχήματος, ούτε μήν
-ν ν - Α. ν Σ) ν - Λ, - - ον -
έσχε τινάς άντιπίπτοντας λογισμούς, αλλά και προσήρμοσται μάλλον τών άλλων ταις τε
Α - - -- Λ Α -- - - - - - ο ν. - ν -- - η --
λέξεσι και τώ τού θεσπεσίου Παύλου σκοπώ. Και το “έν ύμν” δε ουδαμώς έναντιούται
ν Α. -- - Λ ν - -- -- "Α - - ο
αρχή γάρ έστι τών έφεξής, και ού συναπτόμενον προς το

- - -
να τινά καρπόν σχώ” οιοναν
“ και ένύμιν όφειλέτης εμί, καθώς και έντους λοιπούς έθνεσιν, Έλλησί τε και βαρβάρους,
- ν. » Α -- αν ν ν Αν ν 9 - ν 3. - » - Α
σοφούς τε και άνοήτους. Ένα γάρ μή λέγωσε τί ούν; τόνμέν έντους ετέρους κλίμασε
- - -- - ν ν 4 -
καρπόν διά σπουδής είχες συλλέγειν, ήμών δε ουδένα λόγον; * Ναί, φησί, και ένύμιν
-- Α ν ν ν - ν -- - αν - - - » - -
όφειλέτης εμί, καθώς και έντους λοιπούς έθνεσι τούτο σπεύδω, τούτο επιζητώ πάσι
-- -- » Α » ο Α ο ν - Αν ν » ν -- ν
χρεωστών και ουδείς έστιν, ύπέρ ούμή πολλή συνέχομαι φροντίδι. Αλλά ταύτα μεν - -- ν α α Λ ν -λ Α - -
τέως επί τοσούτον, τής γάρ έρμηνείας ό τρόπος, άλλοιότερος, ή δν ό τής επιστολής
-- Α αν Α 5 -- ο - ν ν
έπιζητεί τύπος δι' όπερ ουδέτερόν έστι καθαρώς και ώς οι τής τέχνης νόμοι, κατ’ έπι
ν α Α - ΣΥ ν "Α -- -- α Λ, α - - ν
στολήν έρμηνεύοντα, πράττειν. "Αν δε και τού καθαρώς ερμηνεύειν ο καιρός την άδειαν
δ Θ
-- β λ αν λ εί δ' -- - - Α Σ - ν - - -- Αν -
ω, ισως, Θεου βουλομενου, και τελειοτερον εμοι μεν ειπείν, σοι ακουειν γενη
σοιτο χάρις
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΚΖ΄. – 27.
-- Tώ
ω αύ τώ
υγ- αν -
(Διά τί ρητορικας ιδέας τάς αυτού επιστολάς σχηματίζων ο Παύλος, έπειτα ιδιώτην εαυτόν εκάλει;)
Α --
Θαυμάζεις, είτοιαύτας ιδέας του θείου Παύλου αϊ έπιστολα σχηματίζονται (και μοι
ν -- ν - - - Σ)
μηδέν τής αληθείας άχθεσθής), ότι ούπω διέκυψας προς το βάθος της ένούσης τώ άνδρι
" Μοντακ. διορθο–επη–όπερ άμεινον άνεύη.

* Ελλείπει τό–ήν–παρ' Οικονόμω.
* Προς “Ρωμ. ΠΕ, 22 και 23
* Από κοινού τό-είχες, ή έποιού–ώς Οικον. φησίν ώς δέ Μοντακ. έννοητέον τό-έποίησας-άλλ’
άμεινον το Οικονόμου,
* Ελλείπει τό-έστι-παρά Μοντακ.
* Η αυτή και έν Αμφιλοχίοις, κατά μεν την Οικον. έκδ. Ζήτ. ΨΑ, κατά δε την Μιγνίου. Ερώτ. Η Β',
και έντή Μοντακ, συλλογή Επιστ. ΡΕΕ. Εύρηται δε και εν τή Ίαγέρου Ιστορία Γαλλιστί μεθηρ
38 *
Α - ν - Αν Α -
σοφίας.
δήλ
Ει δέ σε φιλοπονωτέρα περί τούς
- θ
εκείνου λόγους
αλλ
-
λάβοι μελέτη, τής άνωθέν σοι
-- - - » - - - - -λ αν Α 1 Λ
ήλον ότι βοπής εις ευμένειαν όρώσης, θαυμάσαις άνμάλλον, όπως

ν - ς
σε τοσαύτη" σοφίας - - ν - ν ν
διελάνθανε χάρις, και κάλλος έμφύτου λόγου θερμόν έραστήν ούκ είχεν. Και οϋπω γε τήν
ν - ν - - - αν
ένδόγμασι και πίστειλέγω σοφίαν (τούτογάρούδ αυτός ήμνάμφισβητών ώφθης), αλλ'

αν Α. Λ - η - Αν Α - ς -- - -- Α αν
όση κράτος τε λόγων και ισχύν θαυμάζεσθαι παρέχει. Πώς ούν ιδιώτης τώλόγω; ώσπερ
- -- α - - ν - ν
και τών άμαρτωλών πρώτος, ώς έσχατος τών Αποστόλων, ώς

-- - α Αν - Λ α ν -A Σν
έκτρωμα πάντων, ώς περι κάθαρμα τού Κόσμου, ώς μή ώ ν άξι

-- Φ Α α - ν α -
ος καλείσθαι Απόστολος, ώς πάντων περί ψημα, ώς θέατρον

» Α" 2 Λ α - Α" ς
Αγγέλοις και άνθρώποις. * Τις; ό δυνάμενος έν βάρει είναι

α - Λ Λ - Αν
ώς Χριστού Απόστολος, ό περισσότερον πάντων κοπιά σας,

ό και λύσαι τω Θεώ
πριν
ριν ή
η τάάφ
τας
ω α φ ωρι τρικά
μητ ρ ι κ ας ώδί να ς Λυ σ' Ο -
Α" 4 α -- -- Αν - -- Α
σμένος," ό τ ώ ν ά θεά των θεατής, και τών αποβιβή των κατήκοος,

α - - - » ν α - - - Σ -- » ν
ή τω Θεω Χριστού εύωδία, ό τήν νέκρωσιν τού Ιησού, αλλά

"Α ν ν » -- Α - 6 αν ς -- -
και τήν ζωήν έν τω σώματι περι φέρων

ν -
Ωσπερ ούν έκτρωμα, και
ιν - - α - - - εν "A - αν -
περίψημα, και θέατρον, και περικάθαρμαλ ό τοσούτος και τηλικούτος, ούτω και ιδιώτηςέθτω
λ Λ - - ν Α. ν - 9 - - Λ -- - - ν - -
όγων και γάρ τούτων τά μέν ήν τη υπολήψει τών τού κηρύγματος μή συνιέντων το βάθος,
- ν - » - - Α - - -- - - - - Λ - » Α ν ο ν ν
--
τά δε και αυτός έδίδου φέρων τή τών ήθών μετριότητα και έπιεικεία. Τί ούν; ένσοφία
α -- ν Αν - 7 -
ανθρώπων ή πίστις ήμών; Mή γένοιτο, άλλ' εν δυνάμει Θεού, " διής και ιδιώται σοφί
Α ς - r -- » - Α - - -- - 3 ν Α - Λ -λ
ζονται. Σοφία ούν θεού ή του αιώνος τούτου και τών αυτού άρχόντων σοφία; Και τις άν
-- α - Α - -- -- - Α. 8 « -
φαίη τούτο; ή γάρ τοιαύτη σοφία τη τού Σταυρού μωρία μάλλον κατήργηται “ή τών
- Α" - α Α Α α ν Αν --
δυσσεβών δογμάτων πλάνη, ή ταύτης επίκουρος πιθανολογία, ή πλοκή και τέχνη τών
μηνευμένη (Hist. de Photius, p. 399–411), έκείνα δή φέρουσα προτεταγμένα, άπερ έντους έμπροσθεν
(Μαρτυρία περί Φωτίου–σελ. 117) είδομεν, και ένους Φώτιον θαυμάζει, ού μόνον ώς λέγειν δεινότατον,
αλλά και ώς τώπνεύματι, ώ, ένεπνέετo Παύλος, έμπνεόμενον, άλλ' όμως τ άναντία έκ είνω αισθανό
μεν ο ν. “ Photius (λέγει) en parlant de ce sujet, semble étre tout pénétré de l'esprit de ce divin apδtre,
dont les sentiments sont si opposés aux siens. Nous allons eiter une de ses Lettres, plus spécialement
consacrée a son éloge, dans laquelle il le considere sous le rapport littéraire. Elle est adressée a
Georges, métropolitain de Nicomédie”
* Παρ' Οικον–τοσαύτης,
* Α' προς Τιμόθ. Α, 15–Α' προς Κορινθ. ΙΕ΄, 8, και Δ΄, 9–13.
* Α' προς Θεσσαλ. Β΄, 6, και Α΄ προς Κορινθ, ΙΕ΄, 10.
* Προς Γαλάτ. Α, 15, και πρός “Ρωμ. Α΄, 1.
ο Β' προς Κορινθ. ΙΒ΄, 4.
* Αυτόθι. Β, 15, και Δ΄, 10.
τ: “Ίνα ή πίστις ήμών μή ή ένσοφία ανθρώπων, αλλ' εν δυνάμει Θεού.” (Α΄ προς Κορινθ Β΄, 5)
8 “Ο λόγος γάρ ότού Σταυρού τους μεν άπολλυμένους μωρία έστί, τους δε σωζομένους ήμινδύναμις Θεού
έστι. Γέγραπτα γάρι απολώ την σοφίαν τών σοφών, και την δύναμιν τών συνετών άθετήσω. Πού σοφός;
πού γραμματεύς; πού συζητητής τού αιώνος τούτου, ουχί έμώρανεν ό Θεός την σοφίαν τού Κόσμου
τούτου; (αυτόθι. Α΄, 18-21)
Λ Αν ν α Α αν - Λ - - - -
κακοσχόλων
Ού δ
σοφισμάτων-Θνητή
Κό Σν
ή ψυχή, ότι συμμερίζεται
εθ έλ
και συμπάσχει
ύδε ύδ
τώ σώματι.
θ -- α αν » αν ν - - Α. 1
ύκ έχει δημιουργόν ό Κόσμος, ότι ούχ, ώσπερ το πύρ, έθέλει ούδε το ύδωρ φέρεσθαι.
- Α αν -- ε Α Αν - -- -
Κοινός όγάμος, ότι μάλλον ούτως ή πόλις φιλάλληλος. Εκ τών νεκρών οι ζώντες και
ν - Λ ν ν - ν -- ν
γάρ έκτού ίστασθαι καθεζόμεθα. Πολλούς δε δει και θεούς είναι, ότι πλείονα τά προ
- - Α - - εν - - Α Σ Α. -A αν -
νοούμενα, και φόβος καμεν τόν ένα, τη κοινη φροντίδι ένασχολούμενον ή ότι τον
-- - Λ Αν ν - -- - "Α Λ
πρώτον ανάγκη πείθει παράγειν καταδεέστερον, να μή τής αρχής περιαιρεθη το προνόμιον

- ν Λ, Α. α Α ΣΥ - -- ν Σν ν ν - -
και τον δεύτερον πάλιν ύφεμένον άλλον και τούτο εις άπειρον.-Tά μωρά ταύτα και
Αν » - -- Σν - - 2 ν Α --
παρανοίας έσχάτης επέκεινα, και ψυχής όντως θνητής, και τού κωνίου" άξια, ταύτην τού
ο - ν ν - α ν -- - αν - - ν Σ Λ ν - »
αιώνος την σοφίαν, Παύλος ό τά θεία τω όντι σοφός και τα ανθρώπινα, διά τής έν
-- Λ -- Αν Λ ν - - Αν
μυστηρίω Θεού σοφίας της οικουμένης απήλασε, και τάς τών πιστών διανοίας άβάτους
-- Λ α Λ, ν - - - Λ, - φ
αυτή συνετήρησεν. Η τοιαύτη σοφία μωρία παρά τω Θεώ, τών ταύτη σοφών οι
λ
ογισμοιί ματαιοι,
μάταιο καιί τας
ταϊς οικείας
οικεί ίας άλσκό
πανουργιας ώ άπλώ
αλισκομενοι, τω απλω της
της αληθείας
αληθείας λό
λογω
3 Αν Λ αν Αν εν ν "Α - αν Φ - Α.
περιδράσσονται,
λ Λ ν
Ταύτην,
λή
ώσπερ πάλα, βά
-
ούτωθ δε και νύν, άπας ευσεβής
θή
διαπτύει ν -- ν -- -- - Α
ογισμός, τους μακρούς λήρους, τα ψυχικά βάραθρα, τά του πονηρού θήρατρα, το μέγα
-- Λ
τής απωλείας έργαστήριον

Το δέ α - - - δι Φ - θή ο ο θό Λ λ Α - -- Α -
Λ
ών δέ γεβημάτων και τής δι' αυτών συνθήκης ή όρθότης τί λυμαίνεται τή ευσεβεία;
Αν Α -- Α - ν α Λ ν -λ Αν Αν
τίνα βλάβην φέρει τους χρωμένος, προς ποίαν υποσκελίζει μικράν ή μεγάλην πλάνην,
» α - Α Αν » - - - - α Α - Σ) Σν » -
Ειδό τής φύσεως πλάστης αυτός και τών γλωσσών ό τεχνίτης, πώς ουκ έστιν ακόλου
-- ν - - Λ - Α - Λ - »
θον μάλλον τούς μαθητάς τού Λόγου τω καθήκοντι κεχρήσθαι λόγω ; Ούκούν ού προ
ν ν - Αν -λ -
σελάβετο μαθητάς ό Χριστός ιδιώτας, και μάλιστα, φαίην άν έγωγε, και, ει βούλει γε,
- -- Σ Α άλ 5 - Α' Σ) Α" Σ) - αν » Α. αν "Α Α -
και των ιχθύων, ούς έθήρων, άφωνοτέρους άλλ’ ώσπερ ιδιώτας, ούτω και τελώνας και
- Α - -λ Α - - Α -λ - -
άλιείς. Μήτε τελώνας ή άλιεύειν απέλιπεν; Και πού τούτο θαύματος, ή τής Χριστού
Αν Σν - αν Α" 4 - - -
δυνάμεως άξιον, πώς δάν τις διαδύση" τον έπι των έργων αυτών έλεγχον; Ούτως
» Α - Α - ν α - Σ)
ούν ούδι εις ιδιώτας άφήκεν, ούς έκείθεν προσεληφεν άλλ' αντί μεν άλιέων, άλιείς άπε
Αν » Α α - ν » Λ - Λ α - α - Σ Α ν» 5 Σ) -
τέλεσεν ανθρώπων ("Δεύτε γάρ όπίσω μου, και ποιήσω ύμας άλιείς ανθρώπων”) αντί
" Μοντακ, εικάζει προσθετέον είναι το έπίβόημα–άνω “ουδε το ύδωρ άνω φέρεσθαι.”
* Ούτως άμεινον παρ' Οικονόμωή παρά τοις άλλοις–κωνείου–ού γάρ έκτής ευθείας–κώνειον (τό)-ή
γενική αύτη, άλλ’ έκτής-κωνίας (ό) –έξυπονοουμένου τού ουσιαστ. οίνος λέγεται δε κωνίας και κωνίτης
(οίνος) ό έν άγγείοις κεκωνισμένος (=πίσση ήβητίνη άληλειμμένοις) διατηρούμενος, όνύν κοινώς λεγό
μενος βετσινάτος (έκτού βητινίτης ή βητηνίας), το γούν έντώ κειμένω–κωνίου άξια–ίσον δύναται
τώ “λόγοι μεθύοντος” ή ώς άν τις εποι κοινώς “μεθυσμένα λόγια” ή “τού κρασιού λόγια.” Μοντακού
τιος δε γράψας-κωνείου (=δηλητηρίου), ούτω και μετέφρασε Λατινιστί “cicutan merentur” διδή και
Ιάγερος ούκ ώκνησε Γαλλιστί μεθερμηνεύσαι “et meriter la ciguέ” άλλ’ άμφότεροι πεπλάνηνται τής
γραφής ένεκα, και Μίγνιον τή πλάνη συνεφείλκυσαν, ούτω κάκείνον γράψαντάτε και μεταφράσαντα,
ν ν
* “Η γάρ σοφία τού Κόσμου τούτου μωρία παρά τω Θεώ έστι. Γέγραπτα γάρ όδρασσόμενος τούς
σοφούς έντή πανουργία αυτών” (Παύλος ένθ. άνωτ. Γ, 19 – Ιώβ, Ε΄, 19)
- ν
* Ίσως έγέγραπτο–διαδύσηται–μέσω γάρ αεί χρήσθαι τώβήματα τούτω ειώθασεν είδε και σπα
νίως εύρηταί που το ενεργητικόν, άλλ’ ούν γε ένταύθα τον μέσον άπαιτεί τύπον ή έννοια,
ο Ματθ. Δ', 19.
τελωνών δέ, ψυχών χειμαζομένων σωτήρας και άντε ιδιωτών, της οικουμένης διδασκάλου
της τε θείας και ουρανίου σοφίας έμπλήσας, και της άνθρωπίνης, όπου χρεία καλεί, ούδι
ύστερουμένους αποφήνας. Επει πώς Στωικούς, πώς Επικουρείος, πώς μυρίας άλλα
πλάνας, έπι λόγοις μέγα όνομα λιπούσας, κατά λόγους συνεπλέκοντος πώς ότού λόγο
δρόμος, και τών βημάτων ή εύροια, συνδεδραμηκότα τω θαύματι, Ερμήν νομισθήναι το
Παύλον τους ακροαταίς παρεσκεύασε, και είγεμή φθάσας αυτός τούς χιτώνας διέσχισε
και γέρας άν αι θεών αυτώ θυσίαι δημοτελώς προσεφέροντος" Eώ νύν την άλλη
αυτοσχέδιον ισχύν του λόγου, την έν έκκλησίας, την ένδήμος, την ένδικαστηρίω, την
κατά συναγωγάς Ιουδαίων, την εν αγορά, διδάσκοντος, διελέγχοντος, παρανούντος, άπο
λογουμένου, διαμαρτυρομένου, όση κατ’ άνδρα, όση κατά πλήθος, όση προς δικαστάς,
όση προς συκοφάντας ώς ελελέγων τον βασιλέα των Ιουδαίων, και μικρού άν ούτος εις
Χριστιανούς μετετάξατο," ειμή της αρχής και τής άλουργίδος το φύσημα (δ πολλούς
πολλάκις εις τα καίρια έλυμήνατο) έμποδών αυτώ κατέστη προς την ακρίβειαν του
κηρύγματος ώς έσχισε δημηγορήσας τους κατ' αυτού φονώντας, και τούς διψώντας του
αίματος αναλαβείν τάς υπέρ της αυτού σωτηρίας φροντίδας ανέπεισεν, ώς έπι τον Αρειον
άνέβη Πάγου, ανδρών εν μέσω τους λόγους φλεγμαινόντων," "Αρειον Πάγον εκείνον, ου
ΚΟζί θεούς παρ' αλλήλων και προς ανθρώπους δικας και λαβείν και δούναι μύθοι χαίρου
σιν Ελληνικοί διηγούμενοι, όπως έκεσε καταστάς, ού προς ένα λόγον ύποσχειν, αλλά
προς απαντας τούς ένανθρώπους λογίους (επερ Αθηναίοι μεν τότε τών άλλων ανθρώ
πων, Αθηναίων δε οι έν"Αρείω Πάγω το κράτος είχον), ούτω κατέσεισεν αυτών τους λό
λοις τας Ψυχάς και μετεσκεύασεν, ώς πολλούς αυτών της εκείνου γλώττης και των βημά
των εκκρεμασθέντα, βίψαντας άπαντα, διά βίου παντός προς την ευσέβειαν μεθαρμόσα
σθαι,κα μιμητάς όφθήνα τού διά βάθους αυτών τας ψυχαίς τα της αρετής και της ορθής
λατρείας έγχαράξαντος δόγματα,
ς
- ν -- Λ - Λ, -λ - -
- Αρα ταύτα και τα τοιαύτα χωρίς λόγου τού καθήκοντος; Και τις άν αυτώ τον
νουνν β αρβαρίζοντ προσεχε, και μηδ’ έν αυταίς όρθώς τας φωναίς φερομένου;
- -
Πώς - - - - -
ούν -- ν - ν -- - -- ν 6
δ’ ούν, ά μηδε λέγειν ήδει, ταύτα φρονείν όρθώς έδοξεν άλλος;" μή τι γε και συμφρο
* Πράξ. ΤΔ, 11 το
και ο - -
Tν ο: τρίτη προς τον Παύλον έφη, έν όλίγω με πείθεις Χριστιανών γενέσθαι κ.τ.λ. -Πράξ.
ν - Η δε Αϊτιατ. αύτόν, ήν Μοντακ. εικάζει προσθετέαν είναι ένταύθα, περιττή
πάντως,
3 “ Το η
Ουντ- - * -
ο δε αυτού λαλήσαντος, έγένετο στάσις τών Φαρισαίων και τών Σαδδουκαίων, και έσχίσθητο
- -
πλήθος-Πράξ. ΚΓ', 6-9.

4 Αυτόθι, ΠΖ, 16 Κ. έξι
5 Α
-- πολλοί, Βιβλιοθι Γ, ιδ–Περί δε του Αρείου Πάγου εν γένει δε έντώ Σμιθίου Λεξικό της Ελλην.
Αρχαιολογίας (σελ. 73-79, μετάφρ. Δ. Πανταζή, εν Αθήναις 1860).
(; Μοντακ, ν ν ν ν
γράφειΠ", Και ας
τι γραπτέον είναι ο εται–άλλους–αλλ' ουκ έρωτα ή διόρθωσις άμεινον δε κατά Δοτικήν
Ρωτηματικώς, ώς παρ' Οικονόμω.
ΕΠΙΣΤΟΛΩΝ ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟΝ, 3ος
- θ Α. “ς ., 1
Σ) -- Αλλά Αν Σν θ -- Α" - ν Α Α Αν
νειν αυτω πεισομενους είχεν,

Αν Αν αν Σ Α -
ά, χάρις άνωθεν ενήργει καγώ γέ φημι πάντων
ν ν - Αν Σ Α. - ν - *Α -
μάλιστα, χάρις άνωθεν, ού τέχνη, το μεν γαρ έκ τέχνης ανθρώπινον και κοινόν, το δε έκ
Α Σ Α. - -- Φ Α Α" - Λ. » Σ - Λ. - -
χάριτος ούράνιον και τών Αποστόλων. Χάρις ενήργει άλλ’ αυτό γε τούτο πρώτον
-- "Α ν -- 9 - ν - ν - Λ
ενεργούσα, το μηδέν αυτής ανάξιον φθέγγεσθαι τους υπηρέτας, ουδέ γάρ τούτο μικρότε
2 Αν ν Α -- Α ν Α. -
ρον, * ένάγειν τούς ανθεστηκότας εις συναίσθησιν τής ένισχυούσης αυτούς αμάχου δυνά
- - Λ ο κ. - ν ο Σ. - ν - Α - ο Α -
μεως. Και γάρ πού φησί, " θεωρούντες δε οι Ιουδαίοι τήν τού Πέτρου παρρησίαν και
» ν -- Α -λ - » Α - αν και ο Σ -- - ν - Α » -
Ιωάννου" ποίαν, Εί ή την ηέν

Σ
λόγος δήλον
. «
ότι, δι’ ών αυτούς
λ βό Α θ
και την αναίσχυντον έρώτη
δ - αν αν Σ Αν Α ν - -
σιν επεστoμισαν. Eιτα τις και καταλαβομενοι, οτι ανθρωποι αγραμματοι ειση και ιδι
- 9 Λ » 3 α -- α - ΣΥ ο - Αν Α" Σ αν --
ώτα, έθαύμαζον Αλιείς δρώμεν άφνω ρήτορας, γραμμάτων τέχνηνούκ έχοντας, και
Α - Α - ν ν 4
σοφίαν χειλέων προχέοντας. Τί τούτος πόθεν αυτούς τά υπέρ άνθρωπον παραγέγονεν,
Α ΣΥ αν - και -- - α - εν ν -- ν » ν » -- ν
ενίσμεν, ότι τω Ιησού συνήσαν. Ορας, όπως εις θαύμα τούς έχθρούς ουδέν έλαττον
- - Α Α - -- Λ - -- -
τού παρά πόδας τερατουργηθέντος” ή τών λόγων ισχύς έξεκαλείτο, και προς επίγνωσιν,
- αν Α αν -
είπερ ήθελον, τής αληθείας προεβίβαζενς Όρα και έτέρωθεν, εις όσον αυτών έδεδίεσαν
ν Αν Α -- ν ν ν Α. -λ
το έν λόγοις κράτος. Παρήγγειλαν αυτούς το καθόλου μή φθέγγεσθαι. Τί λέγεις; άν s) Α" Α ν -- Λ, -
μόνον χείλη ό άγράμματος κινήση, αύτίκα σοι μεταπίπτει τά τής δόξης, και παλαιών ούτω
Α - -- ν Λ α ν - και Α. Α - Λ - -
δόγμα της μακράς επικρατείας υπεξίσταται τώ ιδιώτη λόγω, και μεθίσταται λαός προς
- -- - - Λ Α - ν
νέαν γλώτταν, ό Μωσαϊκούς θεσμούς έντεθραμμένος, και ζήν και θνήσκειν πρός τήν εκεί
Σ Λ, Α Α Α Σ - » - α - Α » - Λ
νων άρχαιότητα κεκροτημένος; Ναι, φησίν ού γάρ ιδιωτικά ό ιδιώτης, αλλά σοφίας
ο Λ. Α - ΑΟ α 2. Α" Αν » » α ν Α Α » -
βήματα φθέγγεται ούδ ώς αγράμματος βάρβαρα, άλλ’ ώς διά πάσης τέχνης έλάσας, κε »- - - 9 - - ν φ,
χαριτωμένα και εύσημα έστι τις αυτών έγκαθημένη τους χείλεσιν έμφυτος πειθώ, δι' ής
- ο ν αν - 3 -- ν Α αν -- 9 Α Α. - -
και ρητόρων έθνη, και ιδιωτών αγέλα, ώσπερ δεσμούς άλύτοις δεθέντα, προς το κηρυτ
Λ » - αν ν -- Α Α. αν ο Α. 5 - ν
τόμενον αυτούς έλκεται. Διά τούτο φθέγγεσθαι κωλύω, ότι βήμασιν όλίγοις πολλούς
ν ν - Α. αν -- Αν - -
αφέντας τα πάτρια εκείνους όρώ προσχωρήσαντας ότι μια πολλάκις όμιλία και τούς σύν
- - Αν Φ - Α - Σν - Α
ήμύν εκάστοτε κατ' αυτών σταμένους, και πολεμιωτάτους όντας, νύν υπηκόων έχει και
- -- Λ Α - - - Αν -λ
μαθητών ευγνωμόνων τάξις. Τούτό με σιγαν αυτούς έπιτάττειν περίστησιν εις ανάγ
ν -- ν ν ΣΥ Σ) Λ, ν ν Λ ν
κην. Διά τούτο μηδέ στόμα αίρειν ούκ έπιτρέπω, διά τήν έν λόγος παρρησίαν, την
ν ν ν ν Σν ν
ισχύν, τήν χάριν, την έμφυτον πιθανότητα,

-- ν 9 Α αν - -- » Λ Α. α Α
Είδες τους Ιουδαίους όσον ό διδασκαλικός τών Αποστόλων λόγος ύποπτήσσειν και
- - Α Α. Α α Α Λ Α
καταπεπλήχθα παρεσκεύαζε, καίτοι Παύλω περισσότερον ή τοιαύτη περιήστραπτε χά

Α - - -- -- - - Σ Α' - » ν Λ
ρις. Βούλει δέ σοι τον κορυφαίον καλώμεν μάρτυρα τής ένoύσης τώ άνδρι σοφίας;
* Και τούτο παρά Μοντακ –έχειν-διορθoύται, ουδέν δέον. Το δε έρωτηματικόν Μίγνιος προσέθη
ν - - -- ν
κεν, ελλείπον παρά τους άλλοις,

* Παρ' Οικον–μικρόν.
* Πράξ. Δ, 13.
* Παρ’ Οικον–περιγέγονεν.
* Τονέκ γενετής λέγει χωλόν, δν Πέτρος πρός τήν θύραν τού ιερού καθήμενον ιδών έθεράπευσεν, ει
πών αυτών “Εν όνόματι Ιησού Χριστού τού Ναζωραίου έγειρα και περιπάτει.” (Πράξ. Γ, 1-11)
ας Α Α ν - - ν ν - -- Σν 1
καθώς, φησίν, ό άδελφός ήμών Παύλος κατά τήν δοθείσαν αύτω σοφίαν έγραψε,”
-- - ν - - ν τ, - ν
δώρον θείον τήν Παύλου σοφίαν και ειδώς και διαμαρτυρόμενος. Είτα και το βαθύ και
- -- Αν φ » Αν - 5 ν σε ο φ Σ Α - Αν
πυκνόν τών γεγραμμένων οιον αποθειάζων και έξυμνούμενος, “ένος έστι, φησί, δυσνόητά
-- α ν. 2 ν -- - - - -
τινα, ώσανε "φρενος όξείας δείται, βοπής θείας, σοφών μαθητών, συνέσεως σταθεράς,
α -- - Λ, Λ - - ο -- - » - - ν ν
ότών γραμμάτων Παύλου θεωρός. Διά τούτο οι άμαθείς και αστήρικτοι προς το μηδέν
- - - -- - ν ν -- -
κερδαίνειν και σφάς αυτούς διασφάλλοντες, προσαπόλλυντα. Είδε και γλωσσών ό Παύ
φ ν - -- - - Αν - - α
λος,
ούδε ας μηδένείθιστο,
εξίμηδ' εις άκοής
- Εύ άφικτο πειραν, Θ
-
την χάριν έπλούτε, καν ταύτας
αλλΑ ας - ν -- - Λ -
Αν
νι των πρωτείων εξιστατο
- νο 3
ύχαριστώ γάρ τω Θεω μου, φησί,9 πάντων μάλλον
- Λ ν - -
γλώσσας λαλών” ). εϊ τοίνυν κανταϊς έκφύλος γλώσσας άμαχον είχε το κράτος, τής
- ν » - ν ν Α -- αλ » - ν Λ 4 - ν
τού Πνεύματος αυτόν σοφιζούσης έπιπνοίας, πώς άν αυτόν διαφθείρειν λόγος, και τότε
ς - - ν - -- ν -
ούσαν έθάδα, δέξατο την Ελλάδας και δι’ ών μεν ού πολλούς έμελλεν εις ευσέβειαν
- Α -- Α - Σ - Σν » - ν - αν » Α Σ) -
αρήσειν, εν ταύτας το άριστείον έχειν, δι' ής δέ σχεδόν άπαντας ανθρώπους, ένταύτη

ν » - - ν - - ν ν αν Σ) - 5 » Λ » -- --
γέλωτος
έ θ
αιτίαν
ίζ και χλεύης
δε
παρέχειν;
- α Και
θ»
μήν ούχ ούτως ευχερής” εις λόγους ουδε τους
- «A - - 1 - » Σν ο - Α ν ν αν
χθρούς ένομίζετοθείο,
ούκ άν έκδ
ά δε [παρά" τους εχθρούς, εις έπαινον όρά μαρτυρίας,
κάν μένα θέλ λό
ούκ έστιν
Καί
όστις - , --- * ν “ς
υσωπηθείη, κάν μέγα θέλη φρονείν έπι τω πάντα φιλόνεικος είναι,
ν --
αιμοι
ν Φ Α - » Α ν -- αν Α » - - » Λ,
πρόσεχε τη μαρτυρία. Έδίψα το Ιουδαίων έθνος τού αίματος Παύλου, έπει των ουρανίω - ν Α 7 ν ν --
φωτι περιαστραφθείς εκείνος, όλος μετέστη πρός δν έδιωξεν" έδίψα δε τότε μάλλον, και
- ν Α - - 1 - - Λ.
πρός τήν μαιοφθονίαν άνεφλέγετο, ότε τάς συναγωγάς αυτών το έκείνου κήρυγμα κεκενω
Αν - - - ν - - ν
μένας αυτούς άπελίμπανε και δή πάσα μεν αύτους συκοφαντίας, τέχνη, πάσα δε μηχανή
Σ) α ν » - - αν Α 8 Α Α Α 9 » ν ν Α. - Σ) Αν
έκεκίνητο, ούκ άργυρας δε άρα λόγχας" μόνον, ό λέγεται, αλλά και ψεύδους, και απά
- 3 -- - Αν - - - Φ - ν - α Αν ν Α
της, και όργής, και θράσους, πρός τήν τού άνδρός σφαγήν τούς όμοφύλους έξώπλιζον,
" Πέτρου Επιστ. Β', κεφ. Γ, 15.

Εξυπακουστέον κατ' Οικονόμον τό-έλεγεν.
Α΄ προς Κορινθ. ΙΔ΄, 18, ένθα και γέγραπτα “πάντων ύμών μάλλον γλώσσας λαλών. *
* Οικονόμος μένεικάζει τό–λόγος–γραπτέον είναι προ τού “δέξατο” ώς άβλεψία τού άντιγραφέως με
τατοπισθέν έγωγε δε καλώς έχειν ήγούμαι το γεγραμμένον το γάρ-και τότε ούσαν έθάδα-ώς παρέν
θεσιν έκληπτέον, την αιτιατ – Ελλάδα–προσδιορίζουσαν, όπως έχη το εξής: “πώς άντες αυτόν δια
φθείρειν λόγος δέξατο την Ελλάδα (γλώσσαν), και τότε (=και ταύτα) ούσαν έθάδα;” είρηται δε το
αν η - νη ν ν - ν αν η Λ Α γν
έθάδα” άντιθέτως τώ προηγουμένω “έκφύλους γλώσσας,

5
Ευχερής = εύχείρωπος, ευάλωτος, άσθενής (σημ. Οικον)
6
Ορθώς είκασεν Οικον, προσθετέαν είναι την-παρά
7 Παρ' Οικον–εδίωκεν – Μοντακ, δε διορθο–έδιωξαν (οι Ιουδαίοι δήλον ότι).
* Ούτως άμεινον παρ' Οίκον, ή παρά τους άλλους κατ' όνομαστ-άργυρα λόγχα.
* Αινίττεται τον Φιλίππω, δοθέντα χρησμόν, περί ου Σουϊδας φησίν “Αργυρέας λόγχησιμάχου, και
πάντα κρατήσεις (παρ’ άλλοις–νικήσεις). * Παροιμία, επί τών δώρους τινά πείθεν πρός τά δυσκατόρθω
τα παραινούντων, τούτον γάρ τον χρησμόν ή Πυθία έχρησε Φιλίππω, αινιττομένη διά προδοσίαν περι
έσεσθαι της Ελλάδος. Ίδε και Παροιμ. "Ελλην. σελ. 172, έκδ. Γασφόρδου έν Οξωνία 1836.
- Α -- ν - - Α Α. ς - - Αν Η » ν ν ν
και τας χείρας ήδη τας ελπίσι σταζούσας είχον θερμού τού μιάσματος, Επει δε μά
ν -- α 2 - 9 Α
την αυτούς ανασκιρτώντας και χαίροντας αι ελπίδες απέλιπον, κρείττονος" τού αριστέως
α Α. - - ν - - - Α Αν
άπάντων μηχανημάτων τας απολογίας καθισταμένου, τελευταίον προς το εν λόγους κρά

- - Σ) Α ο Α' Α - - - ν
τος και το ανεπηρέαστον άπορούμενοι, ρήτορά τινα μισθού ποιούνται τών συκοφαντηθέν
Α 3 1 -λ ν -- - Σ) ν - ν -
των συνήγορον, ούκ άν έτι διαδύναι τάς εκείνου τέχνας και πλοκάς τών λόγων τον γρα,
ν -λ Αν ν » Λ » Αν ο -- » -- Λ ν » 3 -ν
φόμενον, κάν μυριάκις είη αναίτιος, ούδι όπωσούν εν αμφιβόλω τιθέμενοι. Αλλ' όγεσο
- * Αν - αν - - αν » Α - - - αν - Αν -
φος τω όντι Παύλος όσα τε θεία και όσα ανθρώπινα, και προς τον ούτω τη τέχνη και
- - Α "Α - αν - αν Α 9 - Α -
τώ μισθω παρεσκευασμένον, διά τής άνωθεν δήλον ότι χορηγουμένης αύτω σοφίας και
- αν Αν ν- Λ - ν Α ν
χάριτος, ούτως αντικατέστη τους λόγους και διηγωνίσατο, αυτόν μεν τρεψάμενος και κα
Α - ιν - - 2 -- - -- α » -
ταισχύνας αύτη τέχνη και μίσθαρνία, τους δε Αρχιερείς και ιερείς, και όσοις ό κατ' αυτού
Α ν ν Α ν ν αν Α ν -- -
συνεκεκρότητο φόνος, εκπλήξεως και άμηχανίας έμπλήσας, ώστε μή μόνον αυτούς τής
Λ Φ Α Α. » ν - - ν Α - * - και Ιν
τοιαύτης επιχειρήσεως μεταμέλειν, αλλά και σιωπής, καίτοι πλέον τω, θυμω ήγριωμένους,
αν ν εν Α Α » - 4
όλα δύο έτη καταδίκην σφίσιν έπιθείναι.
ε - αν ν 5 - - αν α -- - - Α ν Α ο
Ορας, όπως τούς έχθίστους και άκοντας ή τών τού αριστέως λόγων δύναμις εις
Λ - - αν - - - α Α ν Α
μαρτυρίαν εξεβιάσατο; Ότε δε και τους εχθρούς ή Παύλου σοφία έργω και λόγω διαβε
Α - 5 - - ν -- Α Σ Α Α
βόητα, πώς τους εκείθεν τά τής ευσεβείας μεμυημένος ού διαφερόντως και αξίως τιμη
- - Α. ν ν Λ - - Α - Α - Α
θήσεται; Και μή με νομίσης σοφίαν λόγων και κράτος λέγειν και δύναμιν, την περίεργον
Α - - -- - Α - αν - αν Αν -- ν
ταύτην και σοβούσαν, και κομμωτικούς φαρμάκος και άνθεση το έμφυτον κάλλος τού λόγου
Αν - - ν Α. - -- ν α - ν Λ
νοθεύουσαν, και
δ'
τους έπιπλά στους χρώμασι το μερακιώδες και έκλυτον πρός έαυτήν επιστρέ
6 φ, ο ν αν - ν - » ν - 5 » - - α Λ,
φουσαν" μηδ αύ, εκείνην, όση το σκυθρωπών και άμειδές έπ' ουδενί χρηστώ ύποδύεται,
- - » ιν α Α Α - ν » - - και ν -- - » -
βαθειτε
ζό τής ασαφείας ύποκαθημένη
λ
σκότω, καιλτους αμαθείς και αγελαίους τωνλλπερί αυτήν
Αν Αν - Α - ν ν ν Α Α. - α γ
όφω συγχέουσά τε και καταπλήττουσα, τυφλούς εραστάς επισυρομένη καλλωπίζεται

» - αν - ν - η Λ Φ - ν α - α - Α
ούδόση προς το ποιητών αυτόνομον έκτραχηλίζεται, τάς νεωτερικάς όρμάς έταιριζομένη

ν Α 8 » » και ν' Α - - ν ν
και διαπαίζουσα Αλλ' εκείνην έγωγέ φημι, όση σώφρων μεν απαγγέλλειν, κοινή δε
- Α ν - ν - ν - - - ν
διδάσκειν, πρώτη δε παιδεύειν, μόνη δε συμπείθεν, εύσημος δε διά των συγγενών νοημά
ν - Αν Λ. Α ν Α -- ς
των την τών πραγμάτων φύσιν αναπτύσσειν, και εί που χρεία εμφάσεως, μυστικώς εϋ
- ν - Σ) Α ν - Αν ν Α ν- ν ν --
μάλα και τελεστικώς ανακαλύπτειν τήν τών κεκρυμμένων αλήθειαν ταύτα μεν γαρ της
" Ούτωμέν γέγραπται παρά πάσιν, Οικονόμος δέφησαν έντισι χειρογράφος των Αμφιλοχίων–α
ματος-γεγράφθαι. (Αμφιλοχ. σελ. 374, έκδ. Οικονόμου)
* Ούτως άμενον παρ' Οικονόμω ή παρά τοις άλλοις-κρείττω.
* Τέρπυλλος ούτος καλείται ένταϊς Πράξεσιτών Αποστόλων (ΚΔ, 1).
* Αυτόθι, 27,
5 η
Ελλείπον έντώ χειρογράφω τών επιστολών το επίρρημα–πώς-Μοντακ, προσέθηκε μετά του "έτι
–πώς έτι – αλλά περιττόν το “έτι,” ουδ' υπάρχει έντους Αμφιλοχίας,
Ο -, - ν - ν ν
Εν τώ χειρογράφω τών Αμφιλ. τάδε περί τούτου σεσημείωτα, ώς Οικον, φησίν "Τους περί Γοργίαν
ν - --
καίτινας τών Ισοκρατικών αινίπτεται. *

- και η -
" Αυτόθι και περί τούτου τάδε “Εις Θουκυδίδην και Δημοσθένην άποτείνεται. *
8 γν - η - και - -
Tδε Πλούταρχον έντώ “πώς δει τον νέον ποιημάτων ακούειν" (σημ. Οικον)
39
» Α. - - - - - Λ - » - ν -- ν ν
έμφύτου και κοσμίας και βιωφελούς του λόγου σοφίας, εκείνα δε τής τερπούσης την
-- - -- - - - -- - - αν
άλογον αίσθησιν, και τας παρατροπας μάλλον και τώ νεωτερίζοντε χαρούσης ήθει, και
- ν ν Αν » - α Α » Α ν - Α ν - -
πρός μέν ώφέλειαν ουδέν όρώσης, εις κρότους δε και κολακείας και πολύν λήρον διαλυο
Α. » ο Σν ν - - Α ν - ---- , - » - Α -
μένης. Ούκήν άρα διά ταύτα τής μεγαλονοίας Παύλου ούδι έγγύς απομιμείσθαι, δν σύ
-- Σ Α ν » - » - - - - - ν 1 σε 9 αν και ο
τής εν λόγω δυνάμεως επ' αυτής φέρων κεφαλής μονονουχί προσκυνες, τόν” “ή δός,
ν σε ο » ο - -- αν - - - ν ν - Α » - -- Α. Α.
τον “ήν δ’ εγώ” ώς πού τις καί τών εις δόξαν οικείων αυτών απεσέμνυνεν προσθείην
» -λ ν - Α ν ν -- ν σε ο Α -- Αν και ο - ας - » Αν και ο - τα ο Λ
δάν
»
έγωγε, και μάλα είκότως,“ς -και
Αν και ο 2 αν
τον έπεπόνθει εγώ, και ήδει εγώ, και "ήκηκόει
- -- Σ) ν » » ν -- ν » - » Λ, ν
εγώ” και τον . . . . ούκ οίδ όπως άν τις ούκ εις μακράν αηδίαν αυτός έμπέσοι, τα
» ν - Α 3 - -- - - α - ν ν » ν
εκείνου δεξιών δε έπι τοσούτον τας τών βημάτων καινοτομίας διαθρυπτόμενος έθηλύ
α ν - » - Σ Α. " Σν Α -- » Α -
νετο, ώς μηδέ προσώπων

ν 3 ν.
αυτούς εμφάσεις έτι βούλεσθαι καταλιπείν, εις, παράσημον δε
Σ) - - Α Λ - ---- -- ν - - ν
τύπον απαρεμφάτων τον χαρακτήρα τούτοις μεταβιάζεσθαι.

- - 4 ν - - ν -λ
Έώ δε νύν τον τά λι - -
πάσματα των οφθαλμών" κατά ψυχήν μάλλον πεπονθότα ή φθεγξάμενον, και τά της
ν -- -- - -λ
σαρκός πιστά έλπίσματα και εύσταθή καταστήματα άθλιώτερον στέρξαντα, ή έκληρή - Α. ν - -ν -- --------
σαντα, και πολλαίς τοιαύτας λέσχας και κακας άτας ένασελγαίνοντας" ών ουδετέρου
- η ν - αλ- ν -- -ν - - - Σ ν - --
μιμητήν εις λόγους, ούδ ε τις τοιούτος έτερος, τον θαυμάσιον Παύλον, ουδέ πολλού δεί,
αν ν » -- ν ν -A -ν η ν α ν
ώσπερ ουδείς πράξεις, ουδείς σέβας θείην άν έγωγε. Ού μήν αλλ' ουδ' ή Γόργειος
ν 6 - - - η - - --
παιδιά, και μικρού παρισουμένη τους επί σκηνής τών χορευτών σκιρτήμασι και λυγίσμα
--
αν -
* Παρ' Οικον–τό “ή δ’ός” το “ήν δ’ εγώ –έν δε τους έφεξής–τόν.
* Μοντακ. μεν ένταύθα σημειοι “Platonem inteligit, “ ένδετώ τών Αμφιλοχίων χειρογράφω, έξού
ή Οικονόμου έκδοσης, τάδε φέρεται σημειούμενα “Διά τον Πλάτωνα, δέον μετά τού ν, αυτός έθει πα
ραλόγω τών άκμασάντων, φησί, ποιητών άνευτούν προφέρει ό δεξυγγραφεύς πικρότερον καθαπτόμε
νος, και ώς δημιουργών και άρχηγόν τών τοιούτων ύπ’ αιτίαν άγει. -Tούτοις δε προσσημειωτέον, ότι το
μεν “ήδός” αντί τού “έφη δ' ούτος” και το “ήν δ’ εγώ” αντί τού “έφην δ’ εγώ” συχνότατα παρά
Πλάτωνα και πάσι γνωστά (ίδε περί τούτου και αυτού Φωτίου τό Λεξικόν σελ. 61-62, έκδ. έν Λονδίνω
και τάς σημειώσεις τού Σχαιφέρου εις τό “περί διαλέκτων” Γρηγορίου τού Κορινθίου, σελ. 144 κι έξι
έτι δε και τάς τού Γασφόρδου εις τό Μ. Ετυμ. σελ. 416, έκδ. έν Οξωνία), τά δέ–έπεπόνθει εγώ–ήδει
εγώ–ήκηκόε έγώ-ούχ εύρηται νύν παρά Πλάτων, όσα γεήμες ίσμεν, πλήν ειμή που διά τού η γραφό
μενα, όπερ Αττικόν έστιν ιδίωμα, όθεν Μορις ό Αττικιστής λέγει-ήδη Αττικώς ήδειν “Ελληνικώς
(ίδε τάς επί τούτου σημειώσεις τού Π. Πιέρσωνος ένλ. ήδη). Ο δε Σουϊδας–έπεπόνθη άντι τού έπε
πόνθεί–έωράκη αντί τού έωράκει- και ήδη αντί τού ήδει (τριτοπροσώπως δήλον ότι)—τά δ’ αυτά και
έν πρώτω προσώπω διά τού η γραφόμενα, άντι έπεπόνθεν, έωράκειν, ήδειν. Ίδε Ματαίρου “περί
διαλ. τής Ελλην. γλώσσης, σελ. 81-82 περί δέ τού παρά Πλάτωνα (Φαίδων $ 8) “άλλά σχεδόν
μέντοι ήδειν” όπερ έν Λεξικώ Φωτίου γέγραπτα “ήδη” όρα τα σημειωθέντα ύπό Γοδοφρέδου Σταλ
βάουμ. Και πανταχού δε την τοιαύτην γραφήν διορθούσαν οι νεώτεροι.
* Τούτ' έστι, μή παρεμφαινόντων το πρώτον πρόσωπον χωρίς τού ν. (σημ. Οικον)
* Λίπασμα (έκ τού λίπα, λιπάζω)=πάν ότι χρησιμεύει ώς λίπος (πάχος) ή όμοιόν έστι λίπει ο
δ’ Επίκουρος λιπάσματα οφθαλμών τα δάκρυα είπεν. Κατ' Οικονόμον δειου τούτο βούλεται νοείν έν
ταύθα διά τού “λιπάσματα των οφθαλμών,” αλλά τάς καλάς γυναίκας, ας Ηρόδοτος “άλγηδόνας όφθαλ
μών” απεκάλεσεν, ώς έντους έμπροσθεν (Επιστ. ΣΤ', 8 β) έσημειωσάμεθα.
* Τον Επίκουρον δήλονότι,
* Από Γοργίου τούβήτορος, δς πρώτος έχρήσατο τώ, σχήματα τών παρίσων κώλων τής αυτής περι
όδου. (σημ. Οικον)
ν - ν - 1 - α - Λ Αν --
σιν, απαγγέλλειν άξια το βαθύ και βεβηκός "τών υψηλών Παύλου νοημάτων. Αλλ' έ
-- Λ ν - -- Α Α Λ Α ν -
κείνων γε τών λόγων τήν γλώτταν είχε κανόνα, οι τηλικούτων πραγμάτων τον νούν έκ
Α Σ ν Α - Α σε 9 -
φέρειν ήδύναντο κατ' αξίαν, μηδέν μήτε δολούντες, μήτε έξυβρίζοντες, Ω βάθος πλού
Α - Σ Λ, ν -
του και σοφίας και γνώσεως Θεού! ώς άνεξερεύνητα τα κρίματα αυτού και ανεξιχνίαστοι
ο ο - » - 9 - Α. κε Λ Σν - Α -λ Α Λ » -- Σ Α -- Α
αι όδοί αυτούς” και “ τις έγνω νούν Κυρίου;» 2ή τίς σύμβουλος αυτού έγένετος ή τις α - - Ο ν- 3. Λ » --
προέδωκεν αυτώ, και ανταποδοθήσεται αυτό; » 3

Χριστός ήμάς εξηγόρασεν έκ της
» - ν - Λ - -
κατάρας του νόμου, γενόμενος υπέρ ημών κατάρα. Επί ταύτη τη σοφία τον διδάσκα
λον εγώ τής οικουμένης θειάζω, και θειάζειν άναξίως, ειμή τολμηρόν, εύξαμην,” δι' ής
τοιαύτα έφθέγγετο, ευσήμωμέν και σταθερά λέξει το νόημα παριστών, κοινών δε πάσι το
Α
όφελος προτιθείς.
Α η Α ν ν Α » - - - - α ν Σ Α. - η » ν
Τίδι άν εποις, ένθεωρήσας αυτού το καθαρόν τών βημάτων, ού μόνον όσον εις όρθό
-- - Α αν Λ Σ ν Α Σ) - - ν
τητα φωνής και συμμετρίαν ήκει περιόδων, έναρμονίως συστελλόμενον, αλλά και είτε
- ν -- Α. ν Α" Α ν - ν ν - Σ)
πρός τήν τών πραγμάτων αφήγησιν απευθύνεται, μηδέν τών άναγκαίων έξωθεν επισυρό
αν 6 ν Α -- Αν - αν 3 - - - Σ)
μενον, εφ' όσον τε" το τετραμμένον τών όνομάτων, και όσον έπι το σκληρών απονεύει,
Α 7 - » Α ν Αν ν Α α -- Σν --
διακρίνων" καλώς αποπέμπεται, καίτοι μεγέθει το σαφές, ώς εί, τις άλλος, μάλλον
» - » - αν 3 - » - - ν -- ν αν -
δώς ουδείς έτερος, δι' όλων έγκερασάμενος; Και οϋπω τούτό φημι, ότι περ, τώ συμ
- - - Α » - αν - Α α Λ » - Αν
βουλευτικω και νομοθετικώ διαποικίλλεται ούδ’ ότι περί θείων ό λόγος αυτώ πραγμάτων,
- Α - - , Σ -- Α. 8 - --
και τών ένανθρώπους μάλιστα τιμίων άλλ’ ουδ' ότι λαμπρύνασθαι” και φαιδρώς ειπείν
ν ν Σν ας ν - - "Α - » - - Α Α - κ
μιμητην ουκ έχων. Τον αγώνα τον καλόν ήγώνισμα τον δρόμον τετέλεκα, τήν πίστιν
ανε Λ - 5 Λ ν α - Α" Α" ν» 9 κε αν - -
τετήρηκα λοιπόν απόκειται μοι ό τής δικαιοσύνης στέφανος” - “Ούτω τρέχω, ώς

Ο κ. ν - αν - αν Α α Α » - Α » 10 ρ ες Α Σ) - - - Αν
ούκ αδήλως ούτω πυκτεύω, ώς ούκ αέρα δέρων" και, “Oς ένμορφη Θεού ύπάρχων,
ας -- α - α Α ν- ς ν - » 9 α - » - ν Α
ούχ άρπαγμών ήγήσατο τό είναι ίσα Θεώ, αλλ' έαυτόν έκένωσε μορφήν δούλου λα
κε Α - Σ Α. - ο - » - α Α - , Λ » - αν - α - - αν
βών δι’ ό και ό Θεός αυτών υπερύψωσε, και έχαρίσατο αύτω όνομα το υπέρ πάν όνο
αν - ν » - -- Α Αν ν κ "Α
“μα να έντώ όνόματι Ιησού πάν γόνυ κάμψη έπουρανίων και έπιγείων, και καταχθονίων,
* Μοντακ. εικάζει γραπτέον είναι–επιβεβηκός- άμεινον δε το άπλούν, περί ού δε Λεξ Σ. Βυζαν

τίου έν λ. βαίνω.
* Προς “Ρωμ. ΙΑ΄, 34.
* Προς Γαλάτ. Γ, 13.
* Εννοητ. άπό κοινού–τής σοφίας,
* Ούτως άμενον παρ' Οίκον. άντι-και θειάζεινάν άξιως μή τολμηρόν εύξαμην
ο Ούμοι δοκεί γραπτέον είναι–δε–άντι τού “τε” ώς Οικον. εικάζει αλλά μάλλον τό-έφ' όσον–διά
τού “τε” συνδεν τώ προηγουμένω-όσον–και ερωτηματικώς καταπαύειν τόν λόγον, ώσπερ δή και
έγραψα.
" Εκ διορθ. Οικον. αντι-διακρίνον–παρά τοις άλλοις,
* Παρ' Οικον-λαμπρύνεσθαι.
* Β' προς Τιμόθ. Δ', 7 και 8.
"Α" προς Κορινθ. Θ', 26.
39 -
308 -- ΦΩΤΙΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠ.
-- -- Α αν Α. ν - - Α -
και πάσα γλώσσα έξομολογήσηται, ότι Κύριος Ιησούς Χριστός εις δόξαν Θεού Πα
Α »» Η Α τα ο -- ν - ν Σ) ν - α Α » φ - - --
τρός” και, “Ημών γάρ το πολίτευμα εν ουρανούς ύπάρχει, εξ ου και Σωτήρα απεκδε
Λ - ν Α ν - - -
χόμεθα, Κύριον
» θ
Ιησούν Χριστόν, δς μετασχηματίσει
- δ όξη
Α
το σώμα τηςΘταπεινώσεως ήμών,
ν - Α - ν - » - οι 2 ν ν ν
ΣΥ
εις το γενέσθαι αυτό σύμμορφοντώ σώματι της δόξης αυτού
- - - ν Σν ν - αν - - » - αν
αυμαστα μεν γαρ
-- ν
άγαν και ταύτα (πώς γαρ ού;) έντε τοις άλλοις, και τής έπ’ άκρον συνδρομής φαιδρότη
Λ - Α » » ο » - - ν - Ιν - » - 9
τός τε και καθαρότητος. Αλλ' οιος εν τω γνωμολογείν, εν τω κρίνειν, και εύσταθώς άπο
φαίνεσθαι, ελέγχειν ένθα δει, και ώς δε, επιτιμάν, διαμαρτύρεσθαι; “Ώι γάρ τις ήττη
κε Α Α. ν » 3 ο κ. -- - ο ν 4 -
οο
ται, τούτω, και δεδούλωται Φθείρουσιν ήθη χρηστά όμιλίαι κακαί” και “Τού
ο κ.
το δέ φημι, ότι σάρξ και αίμα βασιλείαν Θεού κληρονομήσαι ού δύνανται, ουδε ή φθορά » 5
ο κ.
την άφθαρσίαν κληρονομεί.” – “Έτρέχετε καλώς τίς ύμας έβάσκανε τη αληθεία μη
ν» 6 ο κ. ν - "Α » ν » 7 σε 27 ν -
πείθεσθαι;”"
-
και, “ Mή πλανάσθε Θεός ού μυκτηρίζεται” και, “Ίδε, έγώ Παύλος ν Α "Α -- 5 - Α Α » 8 Λ
λέγω υμίν, ότι, εάν περιτέμνησθε, Χριστός ύμάς ουδέν ώφελήσει” και, “ Μαρτύρο
- ν Α ιν αν » Α ν - αν ν ν - » Ο ν
μαι παντί ανθρώπω περιτεμνομένω ότι όφειλέτης έστιν όλον τον νόμον ποιήσαι” και,
- - - - ν αν Λ - --
Τολμά τις πράγμα έχων προς τον έτερον, κρίνεσθαι επί των άδικων, και ουχί επί τών
- ν » 10 - να y - ν - Α Αν - ν - ν Α » α Λ
άγιων;”" και ίσον έστι τά τού μεγέθους συλλέγειν, και τάς εκείνου συντάξεις εις όλό
λ όσκειν ού
κληρον αναγινωσκειν' ουτως αυτώ
αυτά το αξίωμα
μι δι' όλων κέκραται
9.
ρ τών λόγων
γων.
- - - -- 11 ν - ν ν α ν -- -
-
Αλλά το ήθος
Α'
όποιον;" "Χριστός ήλθεν
κ. » 12 ν ο έλά
ν
εις τον Κόσμον
Α
άμαρτωλούς
λ ... »
σώσαι, ών η κα η Α Αν » - , ν τα Α »
πρωτος ειμι εγω και, εγω γαρ ειμι ο ελαχιστος των Αποστολων και, ος ουκ
13 σε ο -- ν - Α" --
εμι ικανός καλείσθαι Απόστολος” – “Έπιποθώ σε ιδειν, μεμνημένος σου πών δα

ν αν - - α ν - - » - » Α Α αν
κρύων, να χαράς, πληρωθώ, ύπόμνησιν λαμβάνων τής ένσοί άνυποκρίτου

» - - » 14
πίστεως, ήτις
» - Α -1. - - Λ » Α σε -
ένιώκησε πρώτον έν τη μάμμη σου Λωίδι, και τη μητρίσου Εύνείκη" -" "Οφελον,
- 3 ν ο Φ -- α - » 15 η «ε - α - » Α - ΣΥ
ΚΟζί αποκόψονται οι αναστατούντες υμας και, - Χωρίς ήμών έβασιλεύσατε, και όφε
1. Προς Φιλιππησ. Β΄, 6–12.

2
Αυτόθι, Γ, 20 και 21.
ο Ου Παύλου τούτο, αλλά Πέτρου έκτής Β΄ Καθολ. Επιστ. κεφ. Β΄, 19.
Παύλου τούτο, έκ τής Α' προς Κορινθ. ΙΕ', 33.
5 Aυτόθι, ΙΕ΄, 50.
* Προς Γαλάτ. Ε, 7, και Γ, 1.
Αυτόθι, ΣΤ', 7.
8. Αυτόθι, Ε΄, 2.
" Αυτόθι, Ε΄, 3–Παρ' Οίκον, δε γέγραπται–πληρώσα-άντι “ποιήσαι.”
"Α" προς Κορινθ. ΣΤ', 1.
" Παρ' Οικον–όποιος
* Α' προς Τιμόθ. Α΄, 15.
19 Α΄ προς Κορινθ. ΙΕ΄, 9.
Β' προς Τιμόθ. Α', 4 και 5
Προς Γαλάτ. Ε, 12.
κα Α Αν »ο 1 ν -- ν ς - -- - -
λόνγε έβασιλεύσατε "" και μυρία άλλα.

ν αν - ν Α -- --
Αρ' ούν ένδεί τινος τών περί ταύτα τον
ν - - - - - --
βίον όλον κατατρεψάντων ό μηδέ μέχρι τών ονομάτων, ομαι, της επιμελείας αυτών ανα
Α ν ν Σ) Α αν ν - ο
σχόμενος, αλλ’ αυτοσχέδιον έχων τήν γλώτταν βήτορα;

ν » Ο - ν ς - - ν ν -- Α
Αλλ' άρα το μεν ήθος αυτώ και το σαφές διά του μεγέθους ούτω διαπρέπει κεραν
Α. - - -- - Α αν Α - -- ν
νύμενον, τού τάχους δ’ ένδεις και τις ούτω πέφυκε συγκράτω κεχρήσθαι γοργότητα;
κα - α - α - α - ν 2
Θεός ό δικαιών, τις ό κατακρίνων, Χριστός ό αποθανών, μάλλον δε και έγερθείς” * –
εια - ν » - - - Σν » Σ -- -
τα
Πάντα
δ
μου έξεστιν, άλλ' ού πάντα συμφέρει
- δ
πάντα μοι έξεστιν, αλλ' ού πάντα οικο
οι 3 σε Α ς - - - 1 ν -λ ν - και - - - ν
θα
ομείς” – Τίουν το περισσόν τού Ιουδαίου, ή τίς ή ωφέλεια της περιτομής, πολύ,
ν ν Λ - ν ν αν 1 Α ν Α - - -
κατά πάντα τρόπον πρώτον μεν γαρ ότι επιστεύθησαν τα λόγια τού Θεού, τί γάρ, ει
ν - ν α ν -- ν - -- Α - Α.
ο κ.
ήπίστησάν τινες; μή ή απιστία αυτών τήν πίστιν του Θεού καταργήσεις μη γένοι
»ο 4 ν ο κ. Λ ς ν -- - » 5 ν Α ας - ν -
ΤΟ- και, “τί ούν, προεχόμεθα, ού, πάντως, και πάλιν, λοιδορούμενοι εύλογού
α ν -- ν Λ, - » 6
μεν, διωκόμενοι ανεχόμεθα, βλασφημούμενοι παρακαλούμεν,

-ν - - -- - -- ν - -
Και τί άν τις πελάγη θαλάσσης σταλαγμούς μετρείν επιχειροίη; ίσον γάρ έκεινάτε
-- -- - ν - ν Α Α -- Α -
σταλαγμών λογισμούς ύποβάλλειν, και την Παύλου σοφίαν πειρασθαι λόγω διεξέλθεΐν.
» ν ν ν ν - ν Α - Λ - ν --
Ούδε
β γάρ
1. λή
ουδε το καλλωπίζον, καίτοιγε περιορών
λλ
αυτό, εις τέλος παρέδραμεν,
δε β λαλλά τής
ν. 7 - ν Ο ν - - ιν - , ο - Α αν
επιβουλής μεν γυμνώσας, έν ή 8άντες και έκαλλωπίσατο, τώ έμφύτω δε περιβαλών, όπερ

-ν ν Α αν Αν - α » - - ν -
άν τις μόλις έλπίσειεν, ούτω και θαυμάσαι προήνεγκεν, ώς αυτό τούτο κανόνα και τύπον
ν -- -- - - - -- - Α -- - - Λ
κάλλους αληθινού τους συνορώσι προκεσθαι, πολλω τού σεσοφισμένου και κατ' επιτή
ν α ν Αν » » -- Α. φ - Α. α -- ς
δευσιν εις ώραιότητα διαφέροντος. Αλλ' ουδέν έστιν οιον αυτού ακούειν. “Πώς oύν
ν Α » Σ - ν Α - - ν
επικαλέσονται, εις δν ούκ έπίστευσαν; πώς δε πιστεύσουσιν, ού, ούκ ήκουσαν; πώς δε
Α Α - ν ν » - ν -- - ν
ακούσουσι χωρίς κηρύσσοντος; πώς δε κηρύξουσιν, εάν μή αποσταλώσι, καθώς γεγραπτα

α α - - - - 1. - ν Α. - ν ν ν » ν » 9 ν
ο κ.
Ως ώραΐοι οι πόδες τών ευαγγελιζομένων ειρήνην, τών ευαγγελιζομένων τα αγαθά” πάλιν
ν ς - » - ν Α -- - ν Λ. - ν
Είτες ούν παράκλησις έν Χριστω, είτε παραμύθιον αγάπης, είτινα σπλάγχνα και οικτιρ
" Α' προς Κορινθ. Δ', 8.

* Προς “Ρωμ. Η΄. 33 και 34.
* Α' προς Κορινθ. 1, 23.
* Προς Ρωμ. Γ, 1–4. Το δε “τινές” ελλείπον παρά Μοντακ, έξι Οικον, προστέθεται ξυνωδά τώ
τής Γραφής κειμένω,
ο Αυτόθι, 9.
* Α' προς Κορινθ. Δ, 12 και 13
Παρ' Οικον–τής μέν επιβουλής, αλλ' έμοιγε δοκεί γραπτ. είναι “επιβολής” (=προσθέτου και έπι
τετηδευμένου κάλλους), τούτο γάρ συνάδει τους τε αμέσως επομένους και τη Λατ. μεταφρ. “fucis”
* Παρ' Οίκον, άνευ τού–και,
" Προς Ρωμ. Γ, 14–15. Το δε σχήμα του λογου κλιμακωτόν, οιον και το τού Δημοσθένους εκείνο
“ουκ είπον μεν ταύτα, ουκ έγραψα δέ ουδ' έγραψα μέν, ουκ έπρέσβευσα δέ ουδ' έπρέσβευσα μέν, ούκ
έπεισα δε Θηβαίους. * Τοιούτον και το αμέσως επόμενον: “Η θλίψις ύπομονήν κατεργάζεται, ή δε
υπομονή δοκιμήν, ή δε δοκιμή κτλ.” Ίδε Τιβέριον έντώ “περί σχημάτων, “ έκδ. Λ. Σπεγγέλου, Τόμι
Γ σελ. 72 και 133. Αυτόθι δε και Ερμογένους “Τέχνην Ρητορικήν.” Τόμ. Β΄, σελ. 337, αλλά και
Ν. Βάμβα Ρητορικήν, σελ. 207–8 (έκδ. δευτέρα, εν Αθήναις 1841).
31 Ο ΦΩΤΙΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠ.
ν Αν 1 -- Ο κ. - α ν Αν - α - ο ν
μοί, πληρώσατέ μου την χαράν” είτα “Η θλίψις ύπομονήν κατεργάζεται, ή δε υπομονή ν ν ν Α » 2 -- - -
δοκιμήν, ή δε δοκιμή ελπίδα, ή δε έλπις ού καταισχύνει Ούτως ότών επιστολών τού

Αν Α ν Σ - α Α -- ν Λ ν ν Λ, » Λ - -
μεγάλου Παύλου χαρακτήραρετής άπάσης τής εν λόγω τάς ιδέας έμμορφούμενος, και τους ν Α ν Λ
καταλλήλους και οικείοις έμποικιλλόμενος σχήμασιν, αρχετύπου και παραδείγματος λόγον

1 -- ν 'Α - α Α Α - -
επέχειν και ζήλούσθαι άξιος, αλλά μή πρός έτέρων μίμησιν αναγεγράφθαι τους γε σωφρο
-- ν ν ο t - Α ν ν
νούσέν έστι δίκαιος. Ούδε γάρ ουδέ βάδιον εύρείν, δν εικονίσειεν, έπει μηδε μελέτης
ν α - ν Α - ν -- - -
καρπός, αλλ' έπιπνοίας" υπερφυούς τά Παύλου βήματα, ό τής σοφίας πλούτος, ή τής
η ν ν α -- ν Α. Α. - --
αληθείας καθαρά και διαυγής και ήδονής σωτηρίου βρύουσα πηγή. Τούτο τής άνωθεν
φοβεράς άστραπής βραχειά τις λαμπηδών, τών Αποστολικών χειλέων αποπάλλουσα τούτο
- » 3) - α Α Λ
τής εν ασθενεία τελειουμένης θείας δυνάμεως απορροή τις μετρία, κόσμον όλον άρδεύουσα
- - Σ) Σ) ν Λ Σ) Αν -λ -
τούτον τους έν όστρακινος σκεύεσιν ενεργουμένης χάριτος (ώ φρικτών και παραδόξων μυστη
ν Α ν Αν » ν - - - ν » ν Α.
ρίων ) μαρτύριον απαράγραπτον, έξιδιωτικής γλώττης στάζουσα σοφία, έξ αμελετήτου

ν ν - α
στόματος κανών εύγλωττίας, έξι άμαθών χειλέων τέχνη ρητορείας,

ν ν - Α - ν Α -λ ν
Σύ δε τί λέγεις; έτι σε λογισμός διστάζων τής εν λόγω Παύλου σοφίας, ή διαπό

- - -- - Α Σ) Α
ρησις ενοχλεί, μάλλον δέ, άρ' έτι σοι μικρολογηθήσεται, [ει εις σχήματα τις επιστολάς
α - 4 -λ ν -λ - - Α
αυτού σχηματίσειεν;" ή μακρά άν σαυτού τών προτέρων καταγνοίης, ότι σε τοσούτων

"Α Α -λ Λ -- α -
χαρίτων δωρεά διελάνθανεν; Τί δάν εποις έμβαθυνόμενος τω έτέρω μέρει της εκείνου
ν Α. Αν ς - ν Α ν Α η
περί τους λόγους, δυνάμεως, οιος έν τους κεφαλαίοις τήν τάξιν, την σύνεσεν, εισάγων,
ν α - 1. αν - ν ν
οικονομούμενος, υποφέρων," ανθυποφέρων όσος τών επιχειρημάτων την εύρεσιν, το έν

τας εργασίας γόνιμον, όπως συμπείθεν έτοιμος και πολύς, παραβολας, παραδείγμασιν!
α Λ - Α ν αν Α αν - Αν αν
ήλικος τους ενθυμήμασι, και την άλλην τούτοις άπασαν συγγενή δύναμιν 1 άσοι παράσχοι
-- -λ Λ α ν - - ν
περιελθείν (καν μηδενι θελήσης έτέρω κατά μελέτην προσχεϊν) εις ώς αληθώς όξυν έρωτα
- -- ν - Α -- -- -
και θαύμα γλυκύ ή τε περί τών ειδωλοθύτων τού άνδρός εις ταύτα μεταχείρησης, και έν
φ, - 6 - - Α η η ο Α ν Α
ώ καθαιρείν" επιχειρεί τών μέγα φρονούντων, έφ' ώ γλώσσας ελάλουν, το φύσημα και
" Προς Φιλιππησ. Β, 1–2. Το δε σχήμα τού λόγου επαναφορά, οιον και το τού Δημοσθένους “μέ
χρι τούτου Δασθένης φίλος ώνομάζετο Φιλίππου, έως πρoύδωκεν Όλυνθον μέχρι τούτου Τιμόλαος, έως
απώλεσε Θήβας μέχρι τούτου Εύδικος κ.τ.λ. -Ίδε και περί τούτου τους τεχνογράφους ένθ. άνωπ. και
Ν. Βάμβα Ρητορικήν, σελ. 203–5.
* Πρός “Ρωμ. Ε, 3–5.
* Ούτως άμεινον παρ' Οίκον. ή παρά τους άλλους–επινοίας,
* Οίκον, μένεικάζει γραπτέον είναι “σχηματίσαι” έγώ δε μάλλον εικάζω έκπεσεΐν τού κειμένου τον
σύνδ. εί, δν και προσέθηκα ούτω γάρ συνάδει τή τής επιστολής άρχή, “Θαυμάζεις, εΐ κ.τ.λ.”
* Παρ' Οίκον. έλλείπει ή Μετοχή-υποφέρων-έκ παροράματος ίσως τυπογραφικού
* Ούτως άμεινον παρ' Οίκον, ή παρά τους άλλους-καθαίρεν,
" Και τούτο ώς παρ' Οίκον. άντι-μεγαλοφρονούντων-παρά τους άλλους. Ο δε νούς του χωρίου τούτου
ποιός δε τις άνεύη
θώ
κατ' Οίκον-ά (προτερήματα τούΥ., λόγου)
ν α ν 2 δε
παράσχουι σοι (άφορμήν)
ίδ
- -η θύ
περιελθείν (καταντή
ν ν - ν. - - ν -
σα) εις ώς άληθώς όξυν έρωτα και θαύμα γλυκύ έτι δε και ή περί τών ειδωλοθύτων (κατά τούτων) με
ταχείρησις (δι' επιχειρημάτων έφοδος) τού άνδρός, και ενώ επιχειρεί καθαιρεϊντό φύσημα τών μέγα φρο
νούντων έπι τώ γλώσσας λαλείν –
ν - ο α Α Υ Α - - - - » ν ν ν -
δή και ώς ό νόμος όφειλέτης ήν παραχωρήσαι τή χάριτι.

-- - ν Αν α ν Α Α
Αλλά περί μεν τούτων ικανά Λ -
και ταύτα κατά γράμματος όμιλίαν ει δέποτε συνεσόμεθα (συνεσόμεθα δέ θειόν μοι
- - Αν Λ Λ Αλ - Λ -
τούτο μήνυμα προαγορεύει), τότε πλατύτερον, ή νύν, περί τούτων σοι διαλεξόμεθα.
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΚΗ΄.–28.
Τω - α υ
» Τ. ω.
- 1
(Διάφορα. Ζητήματα επί των επιστολών του Παύλου, διά κεφαλαίων ΚΖ΄ επιλυόμενα. 2)
*Ε δή ν Α ν -- λ - ν ο αλλά - ν α – » -
πειρη περ ου μονον χαιρων ανομολογεις την ητταν, αλλα και εις εορτην αυτην
-- λ ν Α αν δ'
ν ζ αν δ - » - Λ - Σ. - Α.
ώφελείας αναφέρεις, όμως δ’ έπιζητείς έτι παραδείγματα τών εν τω πρώτα γράμματα

ν - ν - Α - ν » Α ν - - Α ν ν
ερημένων τρόπων, και ταύτήν σοι την έξαίτησιν πέρας λαβείν ούβραδύνον δίκαιον νομίζω
» - - » Α α Α - ν Α - - » Α » -
άνδρι γάρ αληθείας ήττωμένω φθονερών μή παρέχειν μαθεν την αλήθειαν, έπιζητούντι, - - ν Λ - - -
Καθ’ έκαστον τοιγαρούν εκείνων σοι τών τεσσάρων τρόπων όλίγα τινά παραθέντες των
Α -- κ - - - Λ "Α - --
παραδειγμάτων, άτε
ν εξ ββαδίαν ούσαν τών λοιπών έκ τούτων
ίζ δόξ
- - βλ την
όλ θεωρίαν και διάκρισιν,
ν λή
να Α - » Φ και ν
μή και την σην3 έξυβρίζειν

"Ω δόξωμεν
λ
σύνεσεν, και βίβλον
Α δ θ
όλην άντ’ επιστολής γράφειν, "Α -- - - Α Λ αν ν
παραλείψομεν. σπερ γάρ το λεπτολογείν τω δυσθεωρήτω προσαρμόζεται, ούτω το

-λ - ν ν- ν Λ - - -λ - Αν ν ν
σαφές, αν μή διά του συντόμου πρόεισι, τού μανθάνοντος, ή του διδάσκοντός γε πάντως
-- λ.
εις κατηγορίαν περίσταται,

Αν - ς - ν ν - - α -
ά. Αύτίκα τοίνυν το Tί ο ύ ν έ ρ ο ύ μ ε ν Αβραάμ τόν πατέρα ή μιών ν - 4 - α - - Αν - ν
εύρη κ έναι κατά σάρκα : “ φανερόν ώς καθ' υπερβατόν έσχημάτιστα το γάρ

ας ν Α. »- Α. - - - ν - και - α - ν » ν Α -
κατά σάρκα” δέον προ τού “πατέρα” κείσθαι, ύπερβεβηκός την οικείαν χώραν, μετά
- α ν -3 Α
το “εύρηκένα” συντέτακτα.
ν - - Α ν » ν - Α ν » - ν --
εις
β'. Τοιούτον και το Βλέπετε τον Ισραήλ κατά σάρκα” αντί γάρ του
Αν ν - - Σ ν -- ν
Βλέπετε τον κατά σάρκα Ισραήλ" είρηται.

ν -- α -- ν Α. - ν ν
γ". Και τούτο, Οι δούλοι δε ύπακούετε τους

- 6 -- - - θα - ν Α. Α 3- -- Α γ
κυρίους κατά
σάρκα," αντί τού “ τους κατά σάρκα κυρίοις” αποδέδοτα.
Η αυτή και εν Αμφιλοχίας, κατά μεν την Οικον. έκδ. Ζήτ. ΗΒ, κατά δε την Μιγνίου. Ερώτ. Η Γς
και έντή Μοντακ. συλλογή “Επιστ. ΡΕΣΤ".
* Ούτω σαφέστερον έγραψα το έν Αμφιλοχίοις ασαφώς γεγραμμένον “διά K και Ζ κεφαλαίων έπι
λυόμενα. * Μιγνίω δ’ επόμενος, και την επιστολήν εις επτά και είκοσι διεϊλον παραγράφους, ών έκάστη
τών προκειμένων κεφαλαίων εν περιέχει,
* Ημετ. διόρθ. άντι-παραλείψωμεν–παράτε Οικον, και τους άλλοις,
* Προς “Ρωμ. Δ', 1.
* Α' προς Κορινθ. Γ, 18.
ο Πρός Κολασσαείς, Γ, 22, ένθα μέντοι το κείμενονώδ έχει “οι δούλοι υπακούετε κατά πάντα τους
κατά σάρκα κυρίους”
- - - - - - -η τις - -
η Κακώς ότε Μουτακι και Μίγνιος το αποδέδοται" τή εφεξής Δοτική “τούτοις” συνήψαν αυτή
Α - - - Α Α ν Α - ν
δ. Τούτοις και το Πρός ο δύν ασθε, άναγινώσκοντες, νοή σαι τήν

Α ν Σ) - ν -- - 1 ν -
σύνεσίν μου έ ν τ ώ μυστηρίω τού Χριστού" συνδιαποικίλλεται το

ν αν - κα ν Α Α Α -- ν - - -
γαρ άπλούν, “πρός δ δύνασθε αναγνώσκοντες νοήσαι την έν τω μυστηρίω τού Χριστού
Α Α »ο ν ν Λ κα - Α - -- ν Α Α ν ν -
σύνεσίν μου" ή, ει βούλε, "πρός δ δύνασθε νοήσαι την σύνεσίν μου, την έν τω
ν - - 31 Α ν - Α - αν - Α » - Α.
μυστηρίω τού Χριστού" δύναται γάρ τούτότε και ένια τών προειρημένων δι, έκατέρου
ν ν - » Α ν Α - Α 1. Α Α Α. - ν
τρόπου εις το όρθόν τε και συνεθισμένον τής φράσεως έπανάγεσθαι λέγω δέ, ήτοι διά
-- » Λ -- Α. - - -- - Α - »-
τού καθ' υπερβατόν, ή διά γετού κοινοποιούντος ελλειπτικού το προειρημένον τους έπειτα
αν - - - » ν - ν Α α - αν » Α - Α
ώσπερ και νυν το κατ’ αιτιατικήν εκπεφωνημένον ένικόν άρθρον, από κοινού παραληφθέν,
α Α - - » -
όλόκληρον το ρητόν άπειργάσατο.

- - - ν » Α -- » -- - -- ν ν
έ. Τοιούτον και
Σ
το Δι, ό αιτούμαι μη έκκα κ ε ί ν έ ν τα ίς θλίψ εισι
α ν α - -- ν εια - - Α α - 19 ν ν - ν ο Α
μου υπέρ υμων.

ν
Η γάρ "τας υπέρ ύμών” όφείλει προσειρήσθαι, δι' ού γνώριμον
» - - - και ο -- α ν α -- Α Α -- αν Σ - - α Λ
το από κοινού, ή " εν ταις ύπέρ ύμών θλίψεσί μου, όπερ ένδείκνυσι το υπερβατόν
- - ν ν - ν ν Αν Σ Α. - α - » Α -
καθ’ όπότερον γάρ τών δύο τούτων διαληφθέν, άπηρτισμένην το βητών αναδέχεται την
αν ν
ερμηνείαν.
ν Α ν - Σ) Α ν » α - μ ν --
στ". Πάλιν, Διά τούτο

Λ - - » Α
άκού σας τήν καθ'
3 αν
ύ μάς πίστιν εν τω -------- - - --
Κυρίω Ιησού, ού παύομαι εύχαριστών - όμοιον γάρ και τούτο τους ειρη
- -λ Α. ο κ. ν η - ν » -- α" - ν 2- - -- ν - - - Α
μένους ή γάρ την έν τω Κυρίω Ιησού καθ' ύμάς πίστιν,” ή “τήν καθ' ύμάς πίστιν,
ν » -- Α Σ - 9- » Λ Αν "Α » ν αν
την εν Κυρίω Ιησού" αναγινώσκοντες, κεκοινοποιημένην και ουδέν έχουσαν παρατετραμ

Α ν Αν Α
μόνον την φράσιν ευρίσκομεν

ζ" Π λ και Ε δ λ ΟΙ Α ί - η Αν » α Α" - ν ε -
11αραπλησίον ΤΟ ι ο ε τις ουχ υπ ακουει τω λογω ημων

ν -- ν - - - 4 ν ν -- Αν κα »- ν
διά τής επιστολής,

» δ
του
λή
τον σημει
α λ
ο ύ σ θε, " το γάρθ »εντελές, “ ει δέ τις
Λ - ν - » - - Α. - - -- - ν ετ και
ουχ υπακουει τω οια της επιστολης ημων λογω, τουτον σημειουσθε η και ουτως, ει
Α » α ν - ν - - - ν - Σ -- - - »- -
δέ τις ούχ ύπακούει τω λόγω ημών, τω διά τής επιστολής, τούτον σημειούσθε , και
- αν ν ν Λ » - - 2 - - Σ) Αν "Α αν α ν α ν
δήλον, ότι το μεν πρότερον από τού καθ' υπερβατών έπανάγεται, το δ’ ύστερον ρηθέν από
-- και αν - -- ν -- ν Α » Α
τού κατ’ έλλειψιν, κοινοποιούντος τους εφεξής τα προειρημένα, απαρτίζεται

Α ν - Λ » - - -- Α ν
ή. Και, Τους πλουσίοις εν τω ν ύ ν α ι ώ ν ι παράγγελλε μή ύψη

- 5 3 - - Ο - 5 * - » - ν -- - -- -- ν -- ν
λοφρονεί ν' αντί του τους έντω νύν αιώνι πλουσίους,” ή “ τους πλουσίους τους εν
5 νύν
τω νυν αιώνι” -
Και,9 Νύν χαιρ
χαίρω έν τοί
οις π α θή - - - υμων
ν η μ α σ ι ν υπερ - - - -- - --
αντι
- 1 - 1 -- - Α α -- Α »- «λ σε 3 - Λ - α ν α - 31
τού “ έντους υπέρ ύμών παθήμασιν,” ή “ έντους παθήμασι τους υπέρ ύμών.
μεν γαρ ή Δοτ, προς το “συνδιαποικίλλεται” συνάπτεται, το δε “αποδέδοται” προς την Ονομαστ.
"τούτο” την έναρχή τής γ΄ παραγράφου. Ορθώς τοίνυν παρ' Οίκον. γέγραπται, ώσπερ έντώ κειμένω,
Προς Εφεσίους, Γ, 4.
2
Αυτόθι, Γ, 13.
3
Αυτόθι, Α΄, 15.
4
Β' προς Θεσσαλονι Γ, 14.
ο Πρός Τιμόθεον, Στ΄, 17.
ο Πρός Κολασσαείς, Α΄, 24,
ν -- Α - Α ν - Α α -- ν
θ'. Έτι δέ, Τήν

- 1
δέησιν ποιούμενος έπι τή κοινωνία ύμών εις
Σ - - - αν τα ο ν. -- ν - » - - α - » - -- -
το Ευαγγέλιον" τούτ' έστιν “έπι τή Εεις το Ευαγγέλιον κοινωνία ύμών" ή και

αν α » - - Α α -- -- » - » Α -- 9- -ν - - η -
ούτως, επί 2 τη κοινωνία ύμών τη εις τό Ευαγγέλιον" έκαστον γάρ των ειρημένων
- - - - Αν ν - ν - - » Αν » -
άφ έκατέρου τρόπου την εις τό κοινόν επάνοδον απολαμβάνει.

- α - ν - Α - - - - ν -
ί. Καθ’ ύπερβατών δε καθαρώς, ο καθ’ ύπέρθεσιν λέγεται, διαπλέκεται το Ασπιά

α - Σ ν Αν α Αν ν Σ) - » ν 3
ζομαι ύ μάς
- Κ
έγώ Τέρτιος, ό γράψας
ν έζ τήν επιστολή νόλ έθν Κυρίω
ας ο ύ λό Οι) Αν και ο Α ανα 9 ο -- --- ν - Σ)
το γαρ --
εν Κυρίω- - Αν
συναπτομενον τω,
- -- Α
ασπαζομαι υμας
- - α - αν
κατα την ακολουθον του Λογ
» Αν α - » -
χρήσιν, πρός τώ τέλει νύν αποδέδοτα. Και το “Όπως έξέληται ή μάς έκ τού
» - - - 5- 4 - Σν - ν - -
ένεστώτος
τα - -- -
αιώνος πονηρού
» - - -- - - » -
παραπλήσιον έσχε τον σχηματισμόν, το γαρ
- » - » -- - » - ν
πονηρού” τήν έφεξής τού “ένεστώτος” χώραν επέχειν όφελον, την έσχάτην άνε
Α
πλήρωσεν.
Α. - - Λ, - -- - ν --
α
ιά. Και πάλιν Tού του χάριν ό δέσμιος τού Χριστού Ιησού
ν α - - Σ) - 5 ο ο κ. Α. Αν ο α - α - - ν - -
ύπερ ύμών τών έθνών' οιον, “ τούτου χάριν ό ύπέρ ύμών τών έθνών δέσμιος
- - » - 11 ν ν ν Λ - - ν - - - --
τού Χριστού Ιησού” Δέσμιοι μέν γάρ γεγόνασι τού Χριστού Ιησού και πολλοί τών
Α Σ ν » α ν - ν - Σ) Α αν "Α αν - - -- ν
μαρτύρων, άλλ’ ούχ ύπέρ τών έθνών ού γάρ, ότι τα έθνη προσήγoν τω Χριστω, διά
- » - -- ν Α Σ) και αν Σ) - - - - ν ν - » » -
τούτο έδέδεντο και έσφάττοντο, άλλ’ ότι αυτοί καθ’ εαυτούς την εις Χριστόν ούκ ήθέτουν
ν α - 6 - αν - - - - 9 - - - α - -- ν -
πίστιν.
αν ν »
Ο δε " Παύλος δέσμιος μέν ήν τού Χριστού Ιησού, αλλά και υπέρ των εθνών
- ν - - ν - αν » - Λ -λ Α » ν - - αν
ότι γάρ έκήρυττεν αυτοίς τον Χριστόν, και ότι ουχί τόνδεή τόνδε, αλλά και δήμους όλους
Α - Α ν - ν » ν ν -- » - Α
μετετίθει προς Χριστόν, διά τούτο το πλέον έδέδετο. Αλλά περί μέντής έντή διανοία
Α - - -- - Α Σν
θεωρίας και τής τών λέξεων αναπτύξεως έν άλλοις,

- - - Α Σν ν αν - - Σν
ιβ. Τής αυτής μέντοι τροπολογίας έχεται και το Οι δε πιστούς έχοντες

ν - -- - -
δεσπότας μή καταφρονείτωσαν, ότι άδελφοί εισιν, αλλά μάλλον

Α αν - - -- Λ
δουλευέτωσαν, ότι γ πιστοί

» 8
είσαι και αγαπητοί οι τής ευεργεσίας ν ν - - "Α Ο ν -- » ν ν Α
άντιλαμβανόμενοι, ήτοι μετέχοντες το γάρ “οι της ευεργεσίας αντιλαμβανό

- - - α α ν ν Α αν
μενοι” φανερόν ώς ύπερτέθεται αναπληρώσει δε την οικείαν χώραν, ούτω πως δια
Αν ο κ. » ν - - -- Λ, Α -- ν
ταχθέν , αλλά μάλλον οι της ευεργεσίας αντιλαμβανόμενοι δουλευέτωσαν, ότι πιστοί

ν - » Α α ν - αν
εισε και αγαπητοί (οι δεσπότα δήλον ότι)
" Πρός Φιλιππησ. Α΄, 4–5.

* Παρ' Οικον–αφ' ετέρου–εκ τυπογραφικού πάντως παροράματος είπε γάρ και προ μικρού (s δ)
δι' έκατέρου τρόπου–και ή έννοια ένάμφοτέρους ή αυτή,
* Προς Ρωμ. ΙΣΤ, 22.
* Προς Γαλάτ. Α', 4.
" Προς Εφεσίους, Γ, 1.
" Ούτως έξΟικον. άντι-ουδέ–παρά τοις άλλοις,
7 Α' προς Τιμόθ. ΣΤ', 2.
-η
* Κακώς έγραψε Μίγνιος–ή–συνδέσας τώ Αποστολικό βητώ και την Μετοχ, “μετέχοντες αύτη
γάρ ώς εξήγησις έπενήνεκται τής “άντιλαμβανόμενοι,” ένθα το βητών καταλήγει,
40
ν Εί - » - δε ν- - ν - - γ - δ ν Σ) αν Φ Α.
ιγ. ις τον αυτον σε τροπον αναφέρεται ΚΟΖΙ ΤΟ μ ει ς Θ ουχ ο υ τ ως εμα
- ν - Α. -
θετε τόν Χριστό ν ε ί ν ε αύτόν ή κούσατε, και 9

έν α ύ τ ώ εί
έδιδά
Α 3. » Α » - Σ - » - α -
χθητε, καθώς έστιν αλήθεια έν τώ Ιησού, άποθέσθαι ύ μάς κα

ν ν Α" Σ ν - - αν 1 -- ν "Α
τά τήν προτέρ α ν ά ν αστροφήν τον παλαιόν άνθρωπο ν. * Ειμή γάρ

α Α - ατ' ο Α α - ν ν ν Α ν ν ν
ύπερθέντες είπομεν, “αποθέσθαι ύμάς τον κατά την προτέραν αναστροφήν παλαιών
αν »» Σν η ν τα η - α - - - ον - - - Α
άνθρωπον,” ή, ει βούλε, “αποθέσθαι ύμάς τον παλαιον άνθρωπον τον κατά την προτέ ν -λ ν ν
ραν αναστροφήν,” εις άδιανόητον άν περιενεχθέντες είημεν.

ν ν - - ο - αν Α. ν - - - Α
ιδί. Και δή και έν τώ, Ίνα δώ η κατά τον πλούτον τής δόξης
α - ν -- - - Α" -
αύτού δυνάμει κραταιωθήναι διά τού πνεύματος αύτού εις

- - - ν - ν --
τον έσω άνθρωπον, κατοικήσαι τον Χριστόν διά τής πίστεως

» - - » Αν - 5 - Α
έν τα ίς καρδίαις ύμών έν αγάπη έβριζωμένοι και τεθεμελιω ν Α ν - -- αν
μένοι, ίνα έξισχύση τε καταλαβέσθαι σύν πάσι τοις άγίοις,

Α - ν - -- - - - αν 2 » ν --
τί τό πλάτος, και μήκος, και

- ζ βάθος, θ και
Α λ
ύψος " έν τούτωθ το γαρούν
ν λ έξ - α- και Σ) Αν » - ο Αν - - »- - α Α.
τω χωριφ, ει τις το εν αγαπη ερριζωμενοι και τεθεμελιωμενοι τη υπερτεθειση λεξει

*Α - Α αν ν Α ν - ν Α. Σν Σ) Αν Α
μή ύποτάξας, ούτω τήν σύμφρασιν εις το κατά φύσιν έχον επαναστρέψει, βαρβαρίζουσαν
φ ο Α Α Α. Αν - - Αν ν -A --
ούτος ύπόληψιν τω θείω Παύλω περάψει. Το μέντοι διηρθρωμένον είη άν τοιούτον

τ, αν » Σ ν - α - Α. - Α ν Α Α 95 - - --
να έν αγάπη έβριζωμένοι και τεθεμελιωμένοι έξισχύσητε καταλαβέσθαι” και εξής, ν - ν -- ν Α - - - φ Αν
Και όρα, όπως έμπροσθεν μεν τους μη προορώσι το άνακεχωρημένον και σοφόν τών βημά
Σ) ν "Α α -- Αν Σ Λ ν -- - Α -- ν 9
των έδόκει το ρητόν βάρβαρον αναφανείσης δε τής τροπής, συνανεφάνη και το έμ

μέθοδον.
ς - Σν Λ - ν » ν
ιέ. Το αυτό δε είδος καθoράται και ένθα φησίν Το ίς μέν καθ’ ύπομονήν -- ν ν - Σ) Α - ν
έργου άγαθού δόξαν και τιμήν και άφθαρσίαν ζητούσι ζωήν

και ν' 3 α Α - » - - και - ν και ν' - και - Σν - ν
αιώνιον" υπερβέβηκε γάρ κάνταύθα το “ζητούσι ζωήν αιώνιον,” και έστε το κατά
Α -- α ν να - α ν ν Σ - -- - » - Α
πόδα τής έρμηνείας, τους καθ’ ύπομονήν έργου αγαθού ζητούσε ζωήν αιώνιον, δόξαν
- ν ν. » Λ Σ ιν »- - Α Α. αν - - ο
και τιμήν και άφθαρσίαν αποδώσει.” Και σκόπει μοι πάλιν, όπως συνανεφάνη τώύπερ
- - -- - ν σε ο Α »- Σν α ν - -
βατώ ή του από κοινού μεταχείρησις το γάρ " αποδώσει” όπισθεν ρηθέν, και ένταύθα
ν
συνεφέλκεται.
ν ν Α" - Α α - » - Σν ν "Α » Α - » -
ιστ". Τά μέντοιγε τού προκειμένου ρητού έφεξής έχουσι μεν και

- αν ίδ
αυτά το από κοι
ν ν - - - 4 » ν ν - - -
νού, έχουσι δε εις το καλούμενον ζεύγμα" άπομεριζόμενόντε και ειδοποιούμενον. Το ν -- -- ν - - ν ν - ν
γάρ Πειθομένοις δέ τή άδικία, θυμός και όργή και θλίψις και
Προς Εφεσίους, Δ΄, 20–22.

* Προς Εφεσίους, Γ, 16–19.
* Προς “Ρωμ. Β΄, 7.
4 * Ζευγμά έστι λέξις διάφορα κώλα συνδέουσα, ή μετ' αυτά τηθείσα (γρ. τεθείσα), ή πρό αυτών οιον
“το-τών μεν τον λόγον, τών δε την πράξιν, τών δε το πράον μιμησάμενος.” (Ανώνυμος έντώ περί σχη
μάτων. Ίδε πής προμνησθείσης συλλογής του Λ.Σπεγγέλου Τόμ. Γ, σελ. 185 πλείω δε περί τούτου
και ακριβέστερα έντώ “περί Ελλην, συντάξεως” Κ. Ασωπίου, Περ. Β΄, σελ. 850 κι έξ)
- ν Α -- Α"
στενοχωρία έπι πάσαν ψυχήν άνθρώπου του κατ εργαζομένου

-- Α Σ ν -- - αν 1 » -λ » Α ΣΥ
το κακόν, Ιουδαίου τε πρώτον και Έλληνος, " ούκ άν άπηρτισμένον είη,

ν ν α Α - - α- και Α »- ν ν - και ο Α" »- αν 1.
ει μη ελκυσθείη πάλιν το “αποδώσει,” σχηματισθέν εις το “άποδοθήσεται,” όπερ έξ

Λ, Α - ο - - Λ ν - ν - 1. Α" - -
ακούειν δεήσει και έπι τού Δόξα δε και τιμή και ειρήνη παντί τω
Σ) "Α ν » -- - αν 2
έργαζομένω το άγαθόν, Ιουδαίω τε πρώτον και Ελληνι.

Λ - ν - » - - ν Λ - ν »Η Λ
α
ιζ". Ναι δή τη από κοινού τροπή διαμεμόρφωτα και το Eίτε θλιβόμεθα,
ν - α - Α 3 - ν Αν -- - ας
ύ πέρ τής ύμών παρακλήσεως” δει γάρ πάλιν προσυπακουσθήναι το θλι

Λ
βόμεθα.”
Α αν - Σ) - -- - α ν -- α --
ιή. "Ωσπερ και εν τω Είτε παρακαλούμεθα, ύπέρ τής ύμών πα

Α. - Λ, 4 » Α - - et ν και η
ρακλήσεως και σωτηρίας" όφείλει προσεπισυνήφθαι τό "παρακαλούμεθα.

- - αν ν » Α - -- - α
ιθ. Και το Eίτε γάρ έξέστημεν, Θεώ, είτε σωφρονούμε ν, ύ

- 5 και - η Α Α. Σ) - ν - Σ) Α ετ - ν - - - -
μίν" εις τον αυτόν τύπον έσχημάτιστα, το γάρ έντελές, “ είτε γάρ έξέστημεν, Θεώ
ΣΥ - - - --
έξέστημεν είτε σωφρονούμεν, ύμν σωφρονούμεν.”

Λ. Αν ν Αν ν ν Α 9 - Α Α. Αν ν
κ. Μάλιστα δε πλεονάζει τα ερημένα έν τω χωρίφ τούτω Δοξάζοντες τον

- - α -- -- α -- - ν
Θεόν έπι τη ύποταγή τής όμιολογίας ύμών εις τό Εύαγγέλι

-- - α ν -- ν
ον τού Χριστού, και άπλότητι τής κοινωνίας, εις αυτούς και

- - Α ν α -- Α α -
εις πάντας, και αυτών δεήσει ύπέρ ύμών, έπι ποθούν 6των ύ μάς
ν ν α Α - - - » - αν
διά τήν ύπερβάλλουσαν χάριν τού Θεού έφ'

ν - - , - ν ν α - Σ) ν - -
ύ μ ι ν ' άπερ εί, τις
ν γ - Λ »
μή προσαποδίδούς τώβητώ εις τήν καθ' ερμόν απαγγελίαν καταβρυθμίζει τον λόγον, εις
Λ -λ ν- α α Α - Α Α ν Σ) -
άδιανόητον άν περισταίη παντελώς ή ύφήγησις τού προκειμένου και τό γε αίτιονού τού

- - ν ν Αν - Σ -- Α ν ν η Α α -- - Αν
γράμματος, τών δέμή συνιέντων τών εν τω γράμματα σχημάτων. Είη δ΄ άν ή τών βημά
"τοτέλεια τοιαύτη
των αυτοτέλεια τοιαυτη “Δοξάζοντές
Ο Στα ΟνΤΕς εισιν
ΕιΟΤ οι άγιοι
γιοι τον
το Θεόν έπι τή
ον επι τη ύ
υποταγηή της όμολο
ομολο
α -- -- "Α » Α -- - - α Α - "Α
γίας ύμών τη εις το Ευαγγέλιον τού Χριστού, και έπι τη άπλότητα τής εις αυτούς κοινω
Α "Α - και Α -9 - ο κ. Α" Α ν ν - ν- ο Κ. - - - ο ν. Α
νίας, και τή εις πάντας” πάλιν, “Δοξάζοντές εισι τόν Θεόν και έπι τή ύπέρ ύμών δεήσει
Σ) - - D Α α - ν - - - - - - - - Α - - 31 -
αυτών, τών έπιπoθούντων ύμάς διά τήν ύπερβάλλουσαν έφ' υμίν χάριν τού Θεού. Και
" αν αν Α ν ν ν - 3 Α" » Α - - Α »
όρα, όπως συνέστραπιται μεν το χωρίον και έλλέλειπται, ει βούλεί δέ, και περιβέβληται ού
ν ν Α -- Α - - Λ. Α ν ν - -
μήν έξωθένγε πολλών έδεήθη, αλλά βήμασι βραχέσι, κατά τε έλλειψιν και από κοινού- - - α - - α ν ν Α Λ ν -
παραλαμβανομένους, και τού υπερβατού τον καθ' ειρμόν απολαμβάνοντος τόπον, εις το
- - - ε ν
κοινόν και σαφέστατον της έρμηνείας διαμορφωθείς επανέδραμεν ό λόγος,
" Πρός “Ρωμ. Β΄, 9–10.

* Αυτόθι.
3
Α΄ προς Κορινθ. Α΄, 6.
* Αυτόθι.
5
Αυτόθι, Ε΄, 13.
ο Αυτόθι, Θ΄, 13. --
γ
Παρ' Οικον–μεταρρυθμίζει.
40 *
Αν ν εν ν Αν - Σ' ν ν -
3/
κά. Κατ’ έλλειψιν δε διαπέφραστα και το Eίτε έλθών και ιδών ύμιάς,
-- -- - » Λ, 1 ν Λ ν » - - και » - 5- -λ - ν
είτε και απών, ακούσω “ ελλείπει γάρ έπιφανώς το “ευφρανθώ,” ή έτερόν τι

τοιούτον.
ν » ν ν - αν Φ Αν -
κβ. Ούμήν ουδε το "Ωσπερ ή Εκκλησία ύποτάσσεται τώ. Κυρίω,

αν - - - ν Αν 2 ν
ούτως αι γυναίκες τους ιδίοις ά ν δράσιν εν παντί “ άσχηματίστως

Α Σ ν - 'Α » - - ν -- » 3 ν. - Α - Αν α
προενήνεκται, αλλά τούτο μεν ένδει, τούτο δε τω κατ' έπίζευξιν από κοινού λεγομένω
Α » « »-
ύπο Α » -λ αν - -- » ν και αν ν
βέβληται απαγγελθείη δ’ άν ούτω γε χωρίς τροπικής επιτεχνήσεως. “Ωσπερ ή Εκκλησία

α Αν - - -- - Αν Αν α
υποτάσσεται τώ. Κυρίω, ούτως αι γυναίκες τους ιδίοις άνδράσιν εν παντί πράγματι ύποτασ
Α ΦΛ ν
σέσθωσαν, ή, όφειλουσεν υποτάσσεσθαι.”

η η Α ν - Α ν - » ν ν ν
κγ. Ούκ απέρικε δε τους ειρημένος

λ
ούδε το "Αδελφοί, έγώ Αν ν ν
έ μ αυτόν ο ύ Λ
λογίζομαι κατειληφένα ι έ ν δέ, τ ά μ έ ν ό πίσω έπι λανθα νόμε

- ν Σν Λ ν - Αν
νος, το ίς δε έμπροσθεν επεκτεινόμενος,

» - 3 -
κατά
4
σκοπόν διώκω
ν - - Σν Α - Αλ Α Λ
έπι το βραβείον τής άνω κλήσεως. * Ποιον” γάρ άν παρασταίη νόημα

Α - α - Α - 29 » ν » ν - ν - α- ν - » - ν
δία τού "εν δέ," ει μήτε από κοινού παραληφθείη το “λογίζομαι κατειληφένα,” μήτε
- ν Σν Σ) ν ν ν Λ -
τών, είτε άλλως παρείθη, συνδιαληφθείη ή αναπλήρωσης, εκείνων δε κατά νόμους της
-- Α Α - -λ - α - - ν --
τροπικής τεχνολογίας συμπαραληφθέντων, τοιούτος άν είη και όνούς και το ακόλουθον τής
- ας - Α ν » "Α Α Α ν ν
συντάξεως Αδελφοί, εγώ έμαυτόν ούλογίζομαι κατειληφένα εν δε λογίζομαι κατει

Λ αν ν ν ν ν - - αν » Λ ν -
ληφένα, ότι τά μεν όπίσω έπλανθανόμενος, τους δε έμπροσθεν επεκτεινόμενος, κατά σκοπόν
Α - - - Α ν α - Α
διώκω έπι το βραβείον τής άνω κλήσεως” ώς εΐ έλεγε “ τούτό έστιν, δ λογίζομαι κατει
κ "Α Α Αν Αν - ν - » - - - - - 9 - --
ληφένα, το μήπω μέντι κατειληφένα, δεν δε ζητεΐν αεί καταλαβείν, και μή έββαθυμεϊν
- - - ν - Λ, φ ν Σ) - ν - Αν
τους κατορθωθείσιν όγάρ τούτο κατειληφώς, ούτός έστιν αληθώς ό κατά σκοπόν διώκων
» - ν - - αν Α" »- » » α ν -- Αν Α" ν -
έπι το βραβείον τής άνω κλήσεως.

-- αν ς » Α -
Αλλ' ή μέντών νοημάτων παράστασις, ει και συγ
α Α -- ν ν αν ν ν -
γενούς, όμως ούν ιδιαζούσης δείται ύποθέσεως, νύν δε προς ένδειξιν είρηται μόνον τής
-- Α
τροπικής αναπτύξεως
ν Αν ν - ν ν - - Λ, » Α
κδ· Σαφεστάτην δ’ εμφανιεϊ την έλλειψιν και μικρού δεν εις περίοδον αποτεινομέ - - ν ν αν - Α
νην, όπερ έμοί μάλλον έδοξεν, αυτοτελώς ειπόντα πρότερον, ούτωτό κατεσχηματισμένον
- φ κα ο Α ν Α Λ ν "Α Ο ν
παραθείναι οιον, " Είτε ύπέρ Τίτου χρή λέγειν, κοινωνός έστιν έμός, και εις υμάς συν
ν ν ο Α - ν - - Α "Α α - 9 ν -
εργός, είτε υπέρ τών συναποσταλέντων αύτω λοιπών δύο, άδελφοι ήμών εισε κάκείνοι,
Φ Α » - Α - 99 - ν » - - - ν ν - ν
Απόστολοι Εκκλησιών, δόξα Χριστού” τούτο μεν από του τροπικού λόγου εις τό κατά
Α » Λ, - ν ν -- α ν αν - Α ν α ν
φύσιν επανήνεκται, το δε τροπικών δήλον ώς ταύτην έχει την γραφήν. Είτε υπέρ - - - Λ ν » "Α
Τίτου, κοινωνός έμός και εις ύ μάς συνεργός, είτε άδελφοι

αν -- ν ν Σ - ν - - ν -- αν Σ
ή μιών, Απόστολοι Εκκλησιών, δόξα Χριστού. * Και οίδα, ότι ούκ
1
Προς Φιλιππησ. Α΄, 27.
* Προς Εφεσ. Ε, 24.
3
Προς Φιλιππησ. Γ, 13.
* Παρ' Οικον–όποιον -
ο Β΄ προς Κορινθ. Η΄, 23.

Σν ν Α - - - - - - ν -
άνσοι δόξοι παράδοξον είναι το τοιούτον τής ελλείψεως είδος πολλά γάρ τοιαύτα και
- ο Α - ο Α Σ Αν ν - -
παρ' Ομήρω, και Αντιμάχω, και Αριστοφάνε, Θουκυδίδη τε και Πλάτων και Δημοσθέν
- ν - αν - - Α » Α φ, - -
νε, και σχεδόν τι τους άλλους ποιητας τε και λογογράφος εί, καίτινες, ών και Καλλί
α κ Αν Σν - Α ν ν -
μαχος ό Λίβυς, τά τε άλλα πολλών ήττώμενοι, και ούκ εις κόρον μόνον, αλλά και εις
ν Αν ν -- ν ν 1 ν - -- --
έκτοπωτάτην τομήν τού συνήθους λόγου" και παρατροπήν και αφαίρεσιντό τοιούτον είδος
Αν » -- - ν Α ν - ν -
βιασάμενοι, ούκ αναιτίως υπό τών επιστήμην εχόντων κρίνειν τα τοιαύτα (κριτικοί δε ού
α - » ν Σν 2 Σ - - ν ν Α
τοι) ύπο, επιτίμησιν έπεσον, Αλλά ταύτα μεν περί τούτων,

Α "Α Αν Σ" ν ν - ν Α "Α
κέ. Το μέντο. Έχοντες δε χαρίσματα κατά την χάριν τήν δο

-- α - Α ν Α - - Σ) ν
θεί σαν ύ μ ι ν διάφορα, είτε προφητεί αν κατά τήν άναλογίαν

- ν 3/ Α ν - ιν ν α -
τής πίστεως, είτε διακονίαν έν ακαλώ

έν τη διδασκαλία, είτε ό
τη διακονία, είτε ό διδάσκων
λήσει, ό ν -
η σ κ α λια, ιτε ο π α ρ α κ α λ ων εν τη π α ρ α κ Λ η σει, ο

ν Σ) α ν α - - - -- - α » -
με τα διδούς έν3 άπλότητα, ό προϊστάμενος εν σ που δη, ό έλεών

ν ο Α - Αν - - α - - Α - Α
έν ιλαρότητι
λ 4 νίδ
“ "Ε
τούτο δή, τούτο"θύτο ρητόνθ λλαμπρόν άν είη περιβεβλημένου ν ν - - και Λ - Αν -
ογου παραοειγμα.
ν
χει μεν γαρ εύθύς τω καθολικω έπιφερόμενα τά μερικά, τούτο
- Α ν ν - - Αν - Λ
μεν τω χαρίσματα την προφητείαν και την διακονίαν, τούτο δ’ αϋ πάλιν τη διακονία
ν Α Α ν ν ν Αν Λ ν Λ -
τά μερικώτερα ταύτης, την διδασκαλίαν, την παράκλησιν, και, ει γε βούλε, τη παρα

Α - - - ν Α. αν ν Α
κλήσει την μετάδοσιν, την προστασίαν, την ελεημοσύνην, ότε γάρ μεταδιδούς, και ό προ
-- Α -- Α Αν -- » -- -
ϊστάμενος, και ό έλεών, εις, παραψυχήν τινα και παράκλησιν καθίστανται τους δι' αυτών
» Α ν - ν ν - αν Λ ν ν » - -
ευεργετουμένους. Ού μήν αλλά και καθ' έτερον τρόπον περιβέβληται την αιτίαν γάρ
έστιν οι
εστιν ένων
ών κεχαρισμενων
ους προσαπτει των κε -
ου βέβλ
ου περιβεβληται δε μό
σε μονον, αλλά και
αλλα και τω
τω τρόπω
τροπα
Α - "Α - ν Α - -- Α Σν -
ποικίλλεται τώ από κοινού και δή προβάλλεται και την ειδικώς καλουμένην έλλειψιν το
ν τα αν -5 » - - ν Α ν - το αν Α ν Λ -- ν -
γάρ “έχοντες” από κοινού μέν φέρεται κατά τού “ είτε προφητείαν, είτε διακονίαν εις το
Α ν -- Α. » - - το ν/ α Αν ν α -- » - - ο
καλούμενον δε ζεύγμα διασχίζεται επί τού “ είτε ό διδάσκων, είτε ό παρακαλών,” και έν
- » -- - Α -- Λ - ν » » - -- » Αν - - Αν
τους έφεξής δε μέρεσι τού λόγου και γάρ έν αρχή πληθυντικώς έκπεφωνημένου τού
Σ» αν ν - 9 Α. 9 Α -- σε ο - » - "Α και ο - »» --
έ
χοντες,” ένικώς εξακούομεν επί τε τού “ό διδάσκων” και “ό παρακαλών" και των
Σν Αν ν - » Α ν Αν αν Σ) Α » αν 1. Λ -λ Αν
άλλων. Πάλιν δε το αυτό χωρίον κρέμαται όλον, ανάπαυσιν ούκ έχον ούδεμίαν, άνμή
ο ν. -- -λ ν - Α - σε ν - ν - -
τι βήμα προσεπινοηθή άν γάρ μή έπινοήσωμεν το “μενέτω μεν έντε τή διακονία και τη -- Α 3 - Α Α * εκ ν - ν ν
διδασκαλία και τη παρακλήσει,” και πρόγε τούτων έντώ “ είτε προφητείαν, κατά την
-- Α - δε Α »- ν - ιν - - -- Α » - ν -
αναλογίαν τής πίστεως" μετά και προσθήκης τού “έντη προφητεία," μή συνάψωμεν δε
Α - κα ν - - ο κ. -- Α » , -3 - - » ν αν
πάλιν το “μεταδιδότω” και “προϊστάσθω” και “έλεείτω!” τους έφεξής, ατελές όλον
Ελλείπον το “λόγου” παρά Μοντακ, προσέθηκα έξ Οικονόμου,

* Οίον Αρίσταρχος και Κράτης και έτεροι πλείους τών ύστερον γραμματικών κληθέν
των, πρότερον δε κριτικών (Δίων Χρυσόστ. Λόγ, ΝΓ. § ά. Παράβαλε και Στράβι Α΄,
σελ.30-31). Ίδε και Διονύσι. Αλικαρν. (Τόμ. Β΄, σελ. 68–198), Λογγίνον περί ύψους, Φώτιον αυτόν
έν Μυριοβ. κ.τ.λ. και τους νεωτέρους περί τής Ελλην. Φιλολογικριτικούς (σημ. Οικονόμου). Ίδε περί Γραμ
ματικών και Κριτικών–Κ. Ασωπίου προλεγ. εις την Ιστ των Ελλήν, ποιητών και συγγραφ σελίκ, έξι
* Προς “Ρωμ. ΙΒ΄, 6-9.
* Τούτ' έστιν, έν σχήματα περιβολής εξενηνεγμένου. Τί δ' έστι περιβολή, είρηται πρό μικρού
(Επιστ. ΚΣΤ', 8 ά, σημ.).
318 - ΦΩΤΙΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠ.
- Α. Α -λ αν - Λ ν ν - - φ - -- -- αν
και παράσημον, πεποιηκότες άν είημεν το χωρίον. Αλλά το μένβητον τούτο τρισιν άμα
Ι Α
διεσχηματίζετο τρόπος,
Λ » - ν - α ν ν Α ν Σ) - - Σ) -
κστ". Εφεξής δε πάλιν ό έλλειπτικός προκύπτει λείπει γάρ έν τω “Η αγάπη

Α ν ε
ανυπόκριτος, το “έστω.”
ν - - Σ) - ν Α ο - - -
κζ". Και λοιπόν έφεξής αρχήν άλλη περίοδος δέχεται, ή Αποστυγούντες το

ν αν ν Αν Α ν Λ - 2 - ν
πονηρόν ήτις διά μακροτάτου ποιουμένη την απόδοσιν, εις πνεύμα" μεν αποτείνεται,
» Σ) ν ν 3 - Α - - ν "Α ανε η - ν - 9- ν -
ούκ απήλλακται δε ουδέ τού περιβεβλήσθαι, το γάρ “αποστυγούντες το πονηρόν” εις το

κα - -- ν Α α - » - ν ν - » 3 - - - Αν
»
εύλογείτε τους διώκοντας ύμάς, εύλογείτε και μή καταράσθε” τόν άπαρτισμόν λαμβάνει
- - - -ν - Σ - Α » - - α - ν - Αν - Σ --
έπει και τών άλλων πασών αρετών τέλος έστι και οιονεί συγκεφαλαίωσις τό μέχρι τών έχθρών
- ν - Σ) ν ", ν ν ν ν - - ο
και μεμισηκότων την αγαθότητα και αγάπην παρατείνεν κατά γάρ ταύτην τήν πράξιν και ό
- - » ν ν ν - - » - - ν ν - - » ν --
σωτήριος και άψευδής λόγος αφομοιούσθαι τούς έπι γής ανθρώπους πρός τόν έν ουρανούς 4
έπιστώσατο Πατέρα,
Σ ν ν ν -- - ν -- Α ν Σν
Αλλά γαρ πολύ πλήθος έντους γράμμασι τού θείου Παύλου τοιούτων ένεστι πα
Αν -- » ο » ν - » Α - - και -- α ν Σν φ ν ν
ραδειγμάτων έξιών όλίγα παρεθέμην, διάς και κατ' αρχάς υπολήψεις έφην, ας τάς αι
Α Σ) ν - ν ν - - - φ Λ - ν 5 εν
τίας ανατίθημι, και διότι μηδε περί των λοιπών, οις συνεχρήσατο, διεξήλθον τρόπων, ό
Α Α -- ν ν Α αν α
λως τε περί τρόπου γενέσεως, και διαφοράς ποσότητός τε και χρήσεως, όθεντε ή τροπολο
Ιν αν 6 - - αν » - ο ο - Λ ν - - 3 - 1 - --
γία έφυ, "και δι’ ήν ποτε αιτίαν ή Ελληνίς ταύτην ώκειώσατο γλώσσα. Ούδε γάρ άν
" Οικονόμος μέν εικάζει γραπτέον είναι κατ' Ενεστώτα–διασχηματίζεται–άλλ' ουδέν, ομαι, κωλύει
ν -
και κατά Παρατατ, γεγράφθαι, εις δν έσχηματίζετο χρόνον άναγομένου τού λόγου,
* Διορθωτέον ώετο Κατήφορος τό–πνεύμα–εις “ζεύγμα” άλλ’ ένταύθα βούλεται Φώτιος σημαίνειν,
ομαι, τό παρά τους ρητορικούς σχήμα, όπερ όριζόμενοι ούτω φασίν “πνεύμα δ' έστι σύνθεσης λόγου,
διάνοιαν άπαρτίζον, έν κώλοις και κόμμασι μετρούμενον, προς την διάρκειαν τού πνεύματος, κατά την
φωνήν τού λέγοντος” (Ερμογένης περί ευρέσεως. Δ΄, δ΄, σελ. 201, έκδ. Genevae, 1614), Aλλά γε και
Λουκιανός ούτω κέχρηται τή λέξει, λέγων “ήν δε Δημοσθένης σφοδρός τώ πνεύματι” (Δημοσθ.
έγκώμ. $ 15), άλλως τε, ουδε ζεύγμα δοκεί ένυπάρχεν τώ χωρίω (σημ. Οικονόμου εν Αμφιλοχίοις,
σελ. 374). Ο δε τού Ερμογένους όρισμός τού πνεύματος ή πνευματικού σχήματος, ώς αυτό φιλούσε
καλείν οι τεχνογράφοι, εύρηται έντή Λεονάρδου Σπεγγέλλου συλλογή, έν Tόμω Β΄, σελ. 243. Εν
ταύτη δε και έτερόν έστιν δεν όρισμόν τού σχήματος τούτου, εις δύο διαιρουμένου είδη, ώς φησιν Ανώ
νυμος έντώ “περί τών τού λόγου σχημάτων” (Τόμ. Γ, σελ. 114). Ο δε Κατήφορος (Αντώνιος), ού
Οικονόμος έντή σημειώσει ταύτη και άλλαχού μέμνητα, ιερεύς ήν Ζακύνθιος, ανήρ έλλόγιμος και πολυ
μαθής, πεπαιδευμένος την φιλοσοφίαν, ού μόνον την Αριστοτελικήν, αλλά και την πών νεωτέρων, ουχ ήττον
δε και την ιεράν θεολογίαν, έμπειρος τής θείας Γραφής, ιεροκήρυξ έχρημάτισε δε διδάσκαλος του
Φλαγγινιανού φροντιστηρίου εν Ενετία, περί το 1735 προσκληθείς και μεταβάς έκεσε. (Ίδε Φαβρικ.
Ελλην, βιβλιοθ. Τόμ. ΙΑ΄, σελ. 547 και την “Νεοελληνικήν Φιλολογίαν” υπό Α. Π. Bρετού. Μέρ. Β΄,
σελ. 274)
* Προς Ρωμ. Β΄, 14.
* Ματθ. E, 44 και 45. Ούτω και έν"Επιστολή Γ. ($ά) είπεν “έκείνην γάρ ό λόγος οίδε χρηστότητα,
ήτις κανταϊς τών λυπούντων ευεργεσίας υπερεκτείνεται.” -
* Εκ διορθ. Οικον. αντι–τρόπον.

" Παρ' Οίκον.-έφη-έκ παροράματος πάντως τυπογραφικού.
Σ) - αν - - Λ αν -- - - - - Σν Αθ. - --
άξιώσαμε, ούτε σε δείσθαι μαθήσεως όλως τής περί ταύτα, τηλικoύτoν όντα, ούθ ήμάς έν
- - Α Α - - , - ν - - , -- - 9
τή περί τούτων διδασκαλία φιλοτιμείσθαι, τά μέν γάρ στοιχειώδη τε και οικεία τους ει
σαγομένοις,
γαμ
-
τά δέ, δι’ ών έφημεν
ημι
ν
υποδειγμάτων,
γμ σαφή
η και βαδίαν
-
9 ρς ειληφε
η
Σ)
την γ
γνώσιν »
-- Α -
»
Αν - Α
--
έν ούν "Αποστολι κών γραμμάτων και τους ει

Των μενού νους και π
ένους υς έτερους
πολλοίς ετέρο σχήμα
η
α ν αν Α" - » - ν αν - - 1 ν
σινό χαρακτήρ ούτω πέφυκε διαμορφούσθαι, ουχί δε (όπερ και πολλαχού άπεπάμην)
Α - Α. - Α - Σν - ν Αν --
τέχνη και μελέτη ταύτα γράφειν αυτών ήδέως εποιμι άν, ούχ ούτω μικρολογώ τον ουράνιον
Σν - 5 - - α » - -λ ν ν ν » - αν ν - ν
άνθρωπον εκείνον, τον ώς οικίανή πόλιν μίαν τήν οικουμένην όλην πολίσαντα τω, κηρύγ
ν Αν Αν - ν - ν -
ματι άλλ’ έμφύτω κράτει διανοίας, και των περί πάντα δραστηρίω, μάλλον δε τη άνωθεν
Α - -- - -- ν "Α
χάριτι, ή και τον πλούτον αυτώ τής έμφύτου γνώσεως και τής ύπέρ το ανθρώπινον άγχι
Λ, - Λ, - ν Αν - ν » ο - - Σν αν Λ
νοίας και φρονήσεως χορηγούσα διά πάντων ού διέλιπε, δι' ής και τών, άλλοις όσα πόνοι
Α. - -- - -
και μελέται μόλις κατορθούσιν, αυτός άταλαίπωρον έσχε την χρήσιν και μεταχείρησιν.
ν -- -- - ν - Σ) - αν -
Σύ, δέ μοι ταϊς έκείθεν καθαρώς έλλαμπόμενος της αληθείας άκτίσιν, είης, ώσπερ το
- » Λ, αν 1 - - - - » - » - ν Α
θεωρητικών όμματούμενος, ούτων και το πρακτικών ταις αύτόθεν έντολαΐς διά βίου
ν ν
ρυθμιζόμενος
ΕΠΙΣΤΟΛΗ Κ Θ".–29.
Παύλω Μητροπολίτη Λαοδικείας. *

(Πώς oύ μάχεται το τού Ματθαίου “Ούτω λαμψάτω το φώς ύμών έμπροσθεν των ανθρώπων, όπως δωσιν υμών τα καλά έργα,
-- - τα
και δοξάσωσι τον Πατέρα υμών τον έντους ουρανούς" προς το τού αυτού “Μήποιείτε την ελεημοσύνην
ύμών έμπροσθεν των ανθρώπων. *-Ματθ. Ε', 16' και ΣΤ', 1)
- -- - - ν ν
Τής μακράς σου και μεμηχανημένης απορίας άπλήν και σύντομόν σοι παρεχόμεθα
ν Α - ν κε αν - ν - α - ν - ν ν αν ν
τήν λύσιν. Το μεν “ούτω λαμψάτω το φώς ύμών έμπροσθεν τών ανθρώπων, όπως έδωσε
ν ν. - - ν - Α- - Α α - ν ν - -- - 9 - - ν ν Σ)
τά καλά ύμών έργα, και δοξάσωσι τον Πατέρα ύμών τον έντους ουρανούς" εις αρετήν έστι
- αν ν Αν Αν - ν ας ν -- ν -- - α -
δήλον ότι την τελειοτάτην παράκλησις, το δε “Mή ποιείτε την ελεημοσύνην ύμών
Σν -- » Αν », ν » ν αν » - 3 ν Σ) ν -- ς
έμπροσθεν τών ανθρώπων” φιλοδοξίας έστίν, όπερ έστι κακίας, άναίρεσις. Πώς oύν
α - -- - - Λ, -- -λ α ν Α -
ή τής κακίας άναίρεσις τή παρακλήσει τής αρετής δύνατ' άν υπάρχειν μαχόμενον, τού
Αν - 4 ν - -- - - ν α
ναντίον γάρ, και συνέστησε μάλλον ή θατέρας" αποτροπή τής έτέρας την ύπαρξιν. Ο
- - ν ν ν ν - - φ. 1 - - --
γάριτοι τής άνθρωπίνης δόξης διά τους θείους νόμους ύπερορών, ούτός έστινό τής αρετής
"Α Α ν - - - - Αν ν -
θερμός έραστής, και ό μέν σπουδαίος το θείον έχει δημοσιεύον, και λάμπειν αυτού
Α - αν ν ν α ν - Σ Α ν - ν Α" » ιν
παρασκευάζονται έργα δήλ

--
δίκην φωτός ό δε προς ανθρώπων
Α δ ίξ
δόξαν τον
-- "Ο έλεον μετιών,
θ
αυτός Αν αν - ν - 9 » - - ν Α
έστιν, δς αποφέρεται δήλον ότι και την τής έπιδείξεως αιτίαν. σω γουν ανθρωπινης
" Παρ' Οικον–ούτω δή.

* Η αυτή και έν Αμφιλοχίοις, κατά μεν την Οικον. έκδ. Ζήτ. Η Γ, κατά δε την Μιγνίου 'Ερώτ. Η Δ',
και έντή Μοντακ. συλλογή Επιστ. ΡΕΔ".
- η --
* Ούτως εξ Οικον. αντί-όπερ και έστι-παρά τοις άλλοις

- ν - - , -- Α - -- - - --
* Ίσως έγέγραπτο-τής έτέρας–ίδε τα περί τούτου σημειωθέντα εν $ά τής Γ' επιστ. (σελ. 117).
- - ν ν Α Λ ν Α 9 ν "Α -
σπουδής ψήφος θεία διαφέρει, τοσούτω διενήνοχεν άνθρωπος πράττων αρετήν και Θεώ
» - » ν ν 9 Α » Λ, ν - Α ο ν Α
αρέσκων άνδρός θήραν επαίνων ανθρωπίνων τήν πράξιν προβαλλομένου, ούτήν μίμησιν
Α Α Λ - ο ν. - - Α
φεύγεινό σωτήριος παρακελεύεται λόγος πάσιν, οις έστι σπουδή τον Θεόν έχειν μάρτυρα
Α -- ν - -- Σν
και κήρυκα τών έργων, αλλά μή τάς οικείας τέχνας τής άνωθεν μαρτυρίας έμπροσθεν
ποιεσθαι.
ΕΠΙΣΤΟΛΗ Λ΄. –30.
ν Α ν 1
Ζαχαρία Μητροπολίτη Χαλκηδόνος,
(Διά τί ό Παύλος πολλαχού τους μαθητάς τής μετά των φαύλων διατριβής άπείργων, αυτός ου μόνον συνήν και συνανεστρέφετο,
άλλά και τους άνόμος ώς άνομος συνδιετίθετο και εντεύθεν, πώς χρή και περί του διορισμού τής τριετίας
λογίζεσθαι, ήν επί των προσόντων τώ μονάδι βίω δάκριβής λόγος διωρίσατο)
α -- Αν - - - -- ν Α - - Α Α.
Ο μακάριος και θείος Παύλος, ό τών έθνών Απόστολος και

α ν φ
της οικουμένης διδά
Α αν - -- ν -- Α α - » ν
σκαλος, ότών γύρον άπαντα τής γής περιλαβών τώ κηρύγματι, ούτος ότω ούρανίω παι
"Α - - ν' ν Α α Αν - » Α Σ) ν
δευθείς διδασκαλείω, και τών απορρήτων εκείνων βημάτων πρώτος άνθρωπίνην άκοήν
Λ ν 2 - ν - - - - Α - ν Α 3
έπιδείξας κατήκοον, πολλαχού τους μαθητάς τής μετά τών φαύλων διατριβής απείργων,
» - » Λ -- -- Α » ν - -- Σ) Α α Σν ν
αυτός ού μόνον συνήν και συνανεστρέφετο, αλλά και τους άνόμος ώς άνομος συνδιετίθετο.
Α - ν Αν αν ο ν. Σ) Α » - α ν Σν -A - --
Τί τούτο; Mή γάρ, άπερ έτέροις απέτρεπεν, αυτός καθ' ήδονήν έπραττεν; ή τών μαθητών
ν - η ν -- ν ν Αν » Α. -λ Α. αν - -ν
μεν το ασφαλές διετίθετο, έαυτώ δε την βλάβην εισέφερενς

ν ν ν »
ή λήθην έχων ών άλλους
- Σ) α αν ν Αν ν » α Αν Α 9 --
έπαιδευεν, αυτός τάναντία έστεργεν; Mή γένοιτο! Αλλ' εκάτερον τούτων ακριβώς - α ν Λ ν ν Α - - -
συνεπέστατο, και το καθ' εαυτόν τέλειον και πρός κακίαν αμετακίνητον, και τών πολλών
- » ν - - - Α » - - ν -- - - - - -
το ατελές και πρός τά χείρω ευέμπτωτον. Ταύτα δε καλώς εδώς και συνεπιστάμενος,
» ν ν ν 9 - » - Α Αν » ν - ν ν -
εκείνος μέντας έκτών επισφαλώς βιούντων βλάβας ανακόπτων και αποκρουόμενος, τής
» ν - Λ - 9 -- Α αν - ν "Α » Α Α ν Λ -
μετ' αυτών διαίτης και αναστροφής διεκώλυεν έαυτόν δε και εις μέσους φέρων ήφει, και
α ν » -- ν - ο ν ν Α Σ) ν - Α --
όμωρόφιος αυτούς πολλάκις και όμοδίαιτος έχρημάτιζεν, ού δεδώς μετασχειν κηλίδος της
» Σ - - α - ν Α -- Λ Α αν - α
παρ' αυτών, θαρρών δε και μεταδώσειν τής ένούσης καθαρότητος. Ούτω το γαρούν ό
* Αύτη έντους Αμφιλοχίοις ου περιείληπται έκδέδοται δε μόνον έντή Μοντακ. συλλογή (Επιστ. ΡΑΑ)
και έντή Μιγνίου (σελ.841). “Η δ’ έπιγραφή κακώς, ομαι, γέγραπται παρ’ άμφοτέρους, “Ζαχ. Μητροπ.
Αντιοχείας” εΐ γάρ Αντιοχείας ήν όΖαχαρίας, Πατριάρχην άν αυτόν έπέγραψεν, ώσπερ και έντή ΣΚΕ"
“Ευσταθίω Πατριάρχη Αντιοχείας, Διά δή τούτο τό– Αντιοχείας–εις το “Χαλκηδόνος” μετέβαλον,
τον αυτόν ήγούμενος είναι τον Ζαχαρίαν τουτον τώ ένταϊς Επιστολαΐς ΙΒ΄, Γ΄, Δ΄, ΣΛ, και ΣΛΑ",
δν Χαλκηδόνος Μητροπολίτην επιγράφει. Εξών δε λέγει έν τέλει, τον παρόντα καιρόν αιτίαν προβαλλό
μενος οικονομίας τών περί την δοκιμασίαν τών προσόντων τώ μοναδικώ βίω απαιτουμένων, έρικε την
επιστολήν ταύτην έντώ καιρώ τών διωγμών και από τούδεσμωτηρίου γράψα.
* Β' προς Κορινθ. ΙΒ΄, 2–5.
* “Mή πλανάσθε φθείρουσινήθη χρηστά όμιλίαι κακαί” (Α΄ προς Κορινθ, ΙΕ΄.33). Και προς Τιμό
θεον δε την πρώτην γράφων επιστολήν λέγει: “Eί τις έτεροδιδασκαλεί . . . . τετύφωτα, μηδέν επιστά
μενος . . . . αφίστασο από τών τοιούτων” (ΣΤ΄, 3-6).
* Α' προς Κορινθ. Θ', 20-22
» - Λ α -- - Λ, - δ - - » Α - ν Π όλ Σ
αυτός σκοπός, ή τών ψυχών, φημί, σωτηρία, διά τών έναντίων τω μακαρίω Παύλω έπε
Α Σ - ν -- -- - - ν Α - - -
ραίνετο, αυτού μέντών ούκ ευαγώς βιούντων την σύνοδον έπι διορθώσει τών συνόντων
Σ) - ν ν ν -- - αν ν -
ού παραιτουμένου, τούς δέμαθητάς ούκ έώντος παραπλησίως πράττειν, να μή χρηστών

ς --
ήθος κακας όμιλίας ένδιαφθείροετο.

- - - - ν - ο Α - Α Λ -λ - αν - ν - - -
Προς τί δέ μοι άφορά ό λόγος, και τί βούλεται; ή δήλον ότι το παρά τής ύμών
Α Α Λ αν ν Σ φ ν - Σ - - - - Α
τελειότητος διαλύει προτεινόμενον. "Ωσπερ γάρ ούκ ήν μεν τους άτελέσιν έπ’ έξουσίας
Σν ν - - Α - - - αν » - -
έχειν μετά τών φαύλων συναναφύρεσθαι, Παύλος δε πράττων, όπερ απεργε, και διοικονο
- - - - » φ αν - - - » ν αν ν
μούμενος κατεφαίνετο, κερδαίνων μάλλον έξιών άλλος υπήρχε το έπιζήμιον, ούτω χρή
- - - - - Α Α Α » - - Α. -- Αν Λ
και περί του διορισμού της τριετίας λογίζεσθαι, ήν έπι των προσόντων των μονάδι βίω
α Σ) ν ν - ν ν ν - Α Αν --
ό άκριβης λόγος διωρίσατο. Τούς μεν γαρ πολλούς και δεομένους προκαθάρσεως άμενον
Σ) - ν ν Σ) Α. αν ν α - ν - -
έκείθεν τήν δοκιμασίαν επιδέχεσθαι όσοι δε αυτούς προκαθάραντες, ούτω προς τον
ν Α - 1 Σ 1 Α ν ν α κ ν -ν
φιλόσοφον βίον διαβεβαιούσιν, " ούκ άναγκαίαν έχουσι την όμοίαν παρατήρησιν. "Ωσπερ
ν. » - -- Α - ν Λ Α" ν - - - -
δε έπι τών προσόντων τη φιλοσόφω πολιτεία ταύτη πολλή και μεγάλη καθoράται ή
Αν ν - Α" -- » ν - -
διαφορά, και διά τούτο, διάφορος συγχωρείται ή δοκιμασία, ούτω και έπ’ αυτών τών
Αν - - ο Λ ν αν Σ) - » α » - Α - ν
προτεταγμένων, και καταβρυθμίζειν τούς άλλους ήξιωμένων, ούχ ή αυτή δύναμις και σοφία
- - » Α - Α ν α Λ, Α Α Α -λ ν
τού παιδαγωγείν έπιδείκνυται. Δι, ο τούς άπλούστερόν πως διακειμένους βέλτιον άν είη
ν -- α - -- - ν Αν - ν -- Α.
μηδέν παρ' έαυτών προσεπινοεΐν, πάντα δε πράττειν πρός τήν τού κανόνος κρίσιν άφο
- Α αν ν -- Α - ν --
ρώντας και απευθύνοντας. Όσοι δε τών προεστηκότων, τούτο μεν τών άνθρωπίνων
- Α - ν * Αν Αν - -
πείρα πολλή και συγγυμνασία, τούτο δε τη άνωθεν χάριτι και επικουρία, ικανώς έλαχον ν α ν ν Αν - Α. -λ
κρίνει ντε και διακρίνειν τάς όρμάς τε καί τάς διαθέσεις των εισαγομένων, τούτοις ούκ άν
ν -- 3 - 1 Α Α ς -λ -
είη πολύ τής ευθύτητος απολειπόμενον κριτήριον, ομαι, κάνό τής τριετίας ού συμπαρεκτεί
Α α - Α - - - -- αν ν -
νοιτο χρόνος, ή της οικείας γνώμης και συνειδήσεως ψήφος και επίκρισις, άτε δή πάντα
Αν 2 - - Α. Α ν "Α Αν - Αν
πράττειν" έπι τή τών ανθρώπων σωτηρία ού μόνον σκοπόν τιθεμένους, αλλά και χάριν
-ν - ν 9 1 ν Α Λ, - ν Α - 5 - η
άνωθεν, και σοφίαν έξ έμπειρίας προσεληφόσι και το δήμέγιστον και αναγκαιότατον εις
- Α" ν Α Α 3 - ν - ν ν
μετάθεσιν αιτίας και παραίτησιν συγγνώμης, ό παρών καιρός, ός "τά μεν πετεινά και τας
-- - » Λ Αν - ν Α - ν - - ν - ν. - -
αλώπεκας, είβούλεί δέ, και τούς λύκους και τους δράκοντας και τάς παρδάλεις, και απλώς
ν Λ - Λ - - ν -
τούς θηριοτρόπους των ανθρώπων, λαμπρας και περιφανέσιν οικίας έγκατοικίζει, και
-- - - «A - αν - - ν - - -
πάσαν αυτούς ελευθερίαν πράττειν, ά άν έλοντο, παρέχει, τους δε μαθηταίς και μιμητας
- - - - - - » - αν αν - ν - » - ο - Λ. » -- - --
του υιού του ανθρώπου ουδ' έχειν όπου κλίναι την κεφαλήν, ουδών άνευ ουδε ζήν έστιν,
- ον - 4 -- - - - - ν » Αν
ουδενός ουδεμίαν άδειαν επιτρέπει. * Πώς ούν ό και αυτών των αναγκαίων απέστερημένος,
- ν - » - - » - Αν » . - αν Α Σν - - - - - -
και μηδε σπάν άδεώς τον αέρα συγκεχωρημένος, έφ' όλα τρία έτη των μαθεν έθέλοντα την
- - - -- Αν ν - --
άρετήν προκαταρτίσει, και γυμνάσιον αύτω τής μελλούσης ασκήσεως προδιαθήσει, άγα
"Α Αν » 5 - αν Α Λ -- -- Σ) - Α - ν
πητον γάρ, ει" και ότω δήποτε τρόπω τής πολλής έξελκύσας γε κακίας τη φιλοσόφω
* Παρά Μιγνίω γέγραπται–διαβαίνουσιν–άλλ’ άμεινον το παρά Μοντ, διαβεβαιούσιν,
* Πέντε όλαι λέξεις ελλείπουσι παρά Μιγνίω, αίδε “επίκρισις, άπειδή πάντα πράττειν"
* Ημ. διόρθ. άντ—ώς–παράτε Μοντακ. και Μιγνίω.
* Τούτοις το παρά Ματθαίω (κεφ. Η”,20) ερημένον ανίττεται “Αι άλώπεκες φωλεούς έχουσι, και τα
πετεινά του ουρανού κατασκηνώσεις, ο δε υιός του ανθρώπου ουκ έχει, πού την κεφαλήν κλίνη."
* Ημ. διόρθ, ή προσθήκη τού ΕΙ, ελλείποντος παράτε Μοντ. και Μιγνίω.
41
δυνηθείη ζωή ένδεσμήσαι. Πού γάρ το φροντιστή » ρ α - - Λ, δια

ησε η ζωη ενοεσμησα. υ γαρ ροντιστηριον, ενω η του τριετους χρονου δια
Α αν - - ν ν -- -λ - -A -
τριβή, άπαντα του διωγμού καταλαβόντος, και ουδε τους άρεσιν, ή τους σπηλαίος, ήτας
- - - 9 Αν -- ν - -- - ν
όπαις τής γής, ανεπηρεάστως παροικείν τους ευσεβείς συγχωρούντος; Πού δε ή άλλη
Αν - Σ. Α Α - - ν -- » Α α Α Α α -
τάξις και ακολουθία, καθ’ ήν το μοναδικόν τούς τής ασκήσεως υπεδύετο πόνους, απάντων
- Λ, ο Α' - - Αν -- ν ν Αν ν - -
τω τοσούτω βεύματα των κακών συγκεχυμένων; Tών μέν γάρ πραγμάτων κατά βούν
Α - Αν ν Λ Λ, αν -
φερομένων, και μηδεμιάς περιστάσεως τήν ακρίβειαν παραποδιζούσης, άμεινον ομαι παντι
- Α Αν Α αν ν - ε 1 Αν
τους τεθέντας φυλάττεσθαι τύπους άνω δέ ποταμών, ώς ή παροιμία," πάντων ανατετραμ

Α - ν ον αν - Λ. και αν -- - --
μένων, πώς ούκ άμενον, καθ' όσον οιόν τε, και έφ' όσον έγχωρεί, την έαυτών σωτηρίαν
- "Α -- - - Φ ν » - Α ν - Σ)
διοικονομείσθαι, ή ψιλω τω τής ακριβείας όνόματι περικαθημένους, προδότας ψυχών άν

"Α Α - Σ Α - ν ν
θρωπίνων και κακούς οικονόμους απελεγχθήναι; Διό καί τήν ύμετέραν Αρχιερατικήν
ν "Α Αν Α" ν ν α --
τελειότητα ικανήντε ούσαν κρίνειν τα δέοντα επιστάμενος, και τον καιρών δρώντάναντία
Αν - Α - Α ν Λ,
πάντα τής ακριβείας άναφθεγγόμενον, όλην έπι σοί τού προκειμένου τήν κρίσιν άνατίθημι,
Σ - - ν » ν Σ) -- αν ελ - - Α - ν α --
έκεινα πράττειν την εξουσίαν αφιερών, άπερ άν το καθαρών συνεδός, μάλλον δε ή τού
α Α Α" - - - ν -
άγίου Πνεύματος χάρις διά του καθαρού συνειδότος ενεργούσα, επιτρέψειεν.
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΛΑ΄−. 31
» ν - ν
Εύλαμ π ί ω Αρχιεπισκόπφ και Σκευοφύλακα. *

(Τί σημαίνει το έντή Γενέσει (ΚΔ΄, 2), Θ έ ς την χειρά σου υπό τον μηρόν μου)
Θ ν ν - - Αν- Α Π - α α Α Αν 3
ν --
εις τήν χειρά σου υπό τον μηρόν μου, ό Πατριάρχης Αβραάμ,
- -- - Αν Αν Α ν - ν -
δύο ταύτα διαδηλών, τω, νυμφαγωγώ, προστάττει θεράποντα εν μέν και πρόχειρον, τον
" 'Ανω ποταμών χωρούσι πηγαί. Παροιμία, επί τών υπεναντίως τώ πρέποντι λεγομένων
ή γινομένων ειληπται δε εξ Ευριπίδου (Μήδ. 411), ένθα ό Χορός λέγει
“Ανω ποταμών ιερών
χωρούσε παγαί,
και δίκα και πάντα πάλιν στρέφεται.
ίδε και Παροιμιογρ. Έλληνας, έκδ. Θ. Γαισφόρδου, έν Οξωνία, 1836.
* Η αυτή και έν Αμφιλοχίοις, κατά μεν την Οικον. έκδ. Ζήτ.ΣΔ, κατά δε την Μιγνίου 'Ερώτ. ΣΖ",
και έντή Μοντακ. συλλογή Επιστ. ΟΔ΄. Το δε Σκευοφύλαξ Εκκλησιαστικόν έστιν αξίωμα έκ
τών πρωτίστων. Καλείται τοίνυν Σκευοφύλαξό την επιστασίαν έχων τών τής Εκκλησίας σκευών, τρίτος
ών την τάξιν έντή πρώτη πεντάδι (Ίδε Κ. Κουρουπαλάτου “περί όφφικίων,” σελ.4 και 130, έκδ. Βόννης),
Κακώς δε λέγει Μοντακούτιος τον αυτόν και Χαρτοφύλακα λέγεσθαι έτερος γάρ έστινό Χαρτοφύλαξ,
τέταρτος την τάξιν έντή αυτή πεντάδι, και κατά Κουρουπαλάτην (ένθ. άνωτ.) “κρατών τα Εκκλησιαστικά
χαρτώα δικαιώματα, κριτής τών όλων υποθέσεων τών Εκκλησιαστικών, έχων τάς γαμικάς υποθέσεις,
αλλά και έντας λοιπας τών κληρικών υποθέσεσιν έκδικος, ώς δεξιά τού Αρχιερέως χείρ. – Ιδεαυτόθι και
τάς σημ. τού Γεστέρου και Γραρίου, σελ. 129.
* Ούτως άμεινον παρ' Οίκον, ή παρά τους άλλους-φησίν ό Πατριάρχης Αβραάμ.–Ε γάρ τις βούλοντο
τηρήσαι το “φησίν,” αναγκαίως το επόμενον βήμα “προστάττει” παρέλκον εύρεθήσεται.
αν - - - - ν ο Α. - Λ -
όρκον εις τό τής περιτομής σεβάσμιον εισπραττόμενος δεύτερον δε και νοούμενον, εις τον
Σ - - ν - - - α - - » ν - -- - » - Α
εξ αυτού τεχθησόμενον Χριστόν και Θεόν ήμών δεσμεύων αυτόν, και εύορκείν έπιπλέον
Σ Λ αν ν - - » - Σ ν αν - αν - Αν
ασφαλιζόμενος άμα δε και προθυμότερον

-- » άλλ
αυτόν εργαζόμενος, άτεδή
- 1.
-
έφορον και μάρτυρα- ν αν » » - 1 ν » » - - Α -
τών επί τη νυμφαγωγία όρκων ούκ άλλον αυτώ έφιστάμενος, - άλλ’ εκείνον, ός και πρού
Α α - αν - -- - -- Α ν 2 -
πέσχετο, ώς τα άστρα του ουρανού, το έν"Ισαάκ αυτού σπέρμα πληθυνθήσεσθαι, και δυ

Α - Α - - Α. 3 - ν ν -
νατός έστε πέρας έπιθείναι τας υποσχέσεσι, και άμεταμελήτους οίδε τάς δωρεάς και
ν Αν ο - - ) - ν
τάς χάριτας μονονουχί και έννοούμενος και λέγων. Ωπα, τού έμού γνησίου νυμφαγωγέ
ν -- -4 Λ -- α Α ν ν -- - -
παιδός, προθυμηθήναι δει μόνον τή υπηρεσία προαίρεσιν σπουδαίαν εσενεγκεϊν, τα

- αν - - - Α - - ν --
δ' άλλα βαστον

α δ
ανοίσει ό καιΚτής όρκομοσίαςλ επόπτης
Α" θέ λί
και μάρτυς, και τάς τής πολυπαιδίας
δ - - αν α - η - » - -
υποσχεσεις οωρησαμενος.
- ο - Α Λ
αι όρα, ώς φιλοθέως λίαν και εικόπως τον έπι παιδογονία
- α Λ Α - Α.
του υιού μεσίτην εσόμενον, τής σφραγίδος άπτόμενον, ήν τής έν πίστει πολυγονίας ση
- ν » ν Λ ν Α » - ν ν
μείον έλαβεν, όμνύειν προσέταπτεν να είπης, ό δούς μοι την περιτομήν, αυτός έδωκε το
ν - ν φ » - - » - ν Σ) Α ν - α - ν ν
μεν Χαναναίον γένος, μεθ’ ών έγώ παροικώ, επάρατον, έν εύλογίας δέ τό ήμέτερον, ιδού
Α. - Λ Σ Α Λ - ν Α » - Α ν' αλ
τοίνυν
άλλ της θείας έφαπτόμενον σφραγίδος,
λ
τον νομοθέτην
δ
ταύτηςθ όμνύναι
- εξ κελεύω, μή άν
-λ α -- - - - Λ - Α. α -
άλλως ποιείν, ή ώς εκείνω, τώ τής πολυτεκνίας δοτήρι, χαρούμεθα, έξιόμογενούς νυμφα

- Λ - - -- - - α -- ν
γωγήσαι κόρην τω παιδί τοιούτόν τίμοι πράττειν δοκών, όποιόν τι τών όμοίων ευσεβής
» - - - » - - Α. Α Σ - Α. ν
ανήρ και τών έν, χάριτι διαπραχθήνα ποιούμενος σπούδασμα, αυτά που προθέμενος τα
- Α - ν ν - Α Α. ν - - ν
τού θείου και σωτηρίου βαπτίσματος σύμβολα, τήν τε λευκήν, φημί, στολήν, και τα λοι
ν - - - Αν -- α ν. - αν Α -
πά τού δώρου παράσημα, είτα τούτων άπτόμενον, εις αυτά τον όρκον ύπέχειν απαιτούη
- α Αν α - ν - - , ν --
τον υπεσχημένον υπηρετήσασθαι τω βουλήματα. Έχεις το γαρούν κατ' επιστολήν έκτών

Α ς ν ν - - - ) ν
ερημένων, ομα, τότε εύλογον και ακόλουθον και θεοφιλές τής του πιστού Αβραάμ
Α - ν -- αν - - --
διανοίας και πράξεως, δι’ ών λογισμός άπας χυδαίος και πεπατημένος και αντικείμενος
ν Λ
άπελαύνεται.
ΕΠΙΣΤΟΛΗ Λ Β΄. – 32.

--
- ν - 5
Τω
Ε.
αύτω.
ά
(Πάσα άμαρτία και βλασφημία αφεθήσεται τους ανθρώποις, ή δε του πνεύματος βλασφημία ουκ άφεθήσεται-Ματθ. ΙΒ', 31 και 32)
» - - -- α ν Α α - Α - - ν ν -λ -
“ς
Επειδή προς τας έρμηνείας, άς οι θείοι Πατέρες ήμών κατά πλειους ή τέσσαρας, -- - Α --
ομαι, διανοίας έκδεδώκασιν εις το “Πάσα άμαρτία και βλασφημία αφεθήσεται τους
* Παρ' Οίκον.- επιστάμενος – άλλ’ άμεινον το Μοντακ, “έφιστάμενος,” ώ, συντέτακτα και ή

Δοτ. “αυτώ”
* Γενέσι, ΚΒ', 17.
* Εν άλλοις εύρητα-άμεταβλήτους–ώς Οικον, φησίν. Ίδε τις επίσημειώσεις έν Αμφιλοχίος, σελ. 378.
* Εκ διορθ. Οικον. άντ–δέοι.
* Η αυτή και εν Αμφιλ. κατά μεν την Οικον. έκδ. Ζήτ. ΣΙ, κατά δε την Μιγνίου 'Ερώτ.ΣΙΓ, και έν
πή Μοντακ. συλλογή Επιστ. ΡΚΖ΄.
41 *
Αν ν -- Λ Α » Λ -- - το Α -λ -- Α -
άνθρώποις, ή δε τού Πνεύματος βλασφημία ούκ άφεθήσεται” και “ός άν είπη λόγον κατά
-- - - - 5 - Σ Α. » - Α » Α ΣΥ ν - Α - α -
τού υιού τού ανθρώπου, άφεθήσεται αυτών δε δ' άν είπη κατά τού Πνεύματος τού άγίου,
» ν Α Σ - Σν Σ) - - φ - Σν » - Αν ν» 1 -- ν ς ν α ν
ούκ αφεθήσεται αύτω, ούτε έντω νύν αιώνι, ούτε εν τω μέλλοντα επει ουν και ετεραν
- - ς Α" Λ αν - φ
προς τας ερημένας έκείνας, καίτοι τοσαύτας ούσας, ούκ οίδ άνθ’ ότου έπιζητες (έκανα
ν Σ - ν - Σ - - Σ ν » -- - ν » - -
γαρ έκειναι ψυχήν φιλομαθούς έμπλήσαι τής επιθυμίας), ουδέν χείρον ίσως κάκείνο συνιδείν,
- » - 1) - -- - -ν -- - - αν
πλείστην όσην τήν άπ’ Χ

α ν
αυτών των πραγμάτων
Θ
έχον συμφωνίαν.
θ
Ποιονδή τούτο; Ότι
δ ίξ ν - -- - - - - » Α - Σ) ν Σ φ αν
ο μεν προσπταιων τω Αριστω και ανεω ημων απο των ανθρωπινων ενδείξεων, οιον οτι
-ν - ν - - r - αν » - αν » Λ αν κα Α ν »
ήσθε και μετά τελωνών και άμαρτωλών, ότι έκάθευδεν, ότι έκοπία, ότι “περίλυπός έστιν,
Σν α - Φ» - ΣΥ - φ, -ν ν ν - Α
έλεγεν, ή ψυχή μου, και είτε τοιούτον, ών έκαστον εις βεβαίωσιν και παράστασιν
Σ) - - Α α - - Α - Λ ν - -
έναργή τής ένανθρωπήσεως ό πάντα σαφώς πρυτανεύων διεπράττετο Λόγος, οι γούν έκ

- Λ ν ν Λ Α Λ ν ν
τών τοιούτων προσεπτακότες Χριστω, βαδίαν, ώς εικός, δύνανται την διόρθωσιν έχειν,
ν Αν » - » » ν ν α ν » - Α
τρόπον γάρ τινα αυτους έξι άγνοίας διεξέπιπτεν ή βλασφημία, ού δυναμένος διακύψα
- ν Α" - » - - - - - - - » Α. » - -
προς το βάθος της οικονομίας και τήν άβόητον συγκατάβασιν δι’ ο έκτών θειοτέρων
» - Αν - Α. - Α ν ν 9 Α φ - Α
αυτού έργων και πράξεων ταχίστην την μεταβολήν επιδείξουσιν ουτοι, και παραπλησίαν
αν ν - - - φ ο - ν αν - ν 2 - » ν -
έξoυσι την έφ’ οίς ήμάρτανoν άφεσιν. Ούτω Παύλος διώκτης, * σταυρόν ακούων και
Αν - αν ν - αν - αν αν - , Λ ν ν -- ν
θάνατον, και ότι έφαγε και έπιε, και όσα άλλα τους Ιουδαίος εις διαβολήν τού Δεσπότου
Α » - ν Αν αν Α. - - Σν » Α Σ) Α Αν ν
προεφέρετο, έπει δε θειοτέρας έτυχε πείρας και τής άνωθεν

ν 3
όπτασίας, αύτίκα πάντα τα
α - ν - - Α ν' αν
βλάσφημα βίψας έκεινα, κήρυξ τού διωκομένου γίνεται. * Ούτω πάλιν τρισχιλιοι άμα,
- Λ » -- Λ, ς - - Λ -λ - - - Λ
και τούτων έφεξής πλειους, είτα και λαός μείζων ή αριθμείσθαι, τας θεοσημείας μετατε
Αν Α - 4 - 5 - Α - Λ - -
θέντες, σπουδη τω πριν ύπ’ αυτών πολεμουμένω προσήλθον κηρύγματι. * Δήλον ούν
Σ - ν Αν αν - ν - - Α - Σ ν - α αν Α
έκτών ερημένων, όπως τους εις τόν υιόν τού ανθρώπου βλασφημούσιν ή άφεσις δίδοται,
αν - , Α - - - - ν - - αν αν ν --
ότι τω βαδίω τής μεταβολής και το πρόχειρον τής συγγνώμης έπεται. Όσοι δε τών
Λ, - Α Λ » "Α -- ν Αν ο Φ. Αν ν ν
θαυμασιωτέρων, και ά μόνης έστι της θείας δυνάμεως, ύπ’ όψιν έχοντες την ενέργειαν," Αν Λ Α - - ν Α"
δαίμονας διωκομένους, νόσους έλαυνoμένας, τυφλούς τάς όψεις βήματα δημιουργουμένας,

- - - - Αν » - - » - Α - 5 - -- - α - ν
τά υπερφυή και παράδοξα εκείνα, πρός ουδέν τούτων εθέλουσιν επιστρέφεσθαι, ώς έκόντες
ν ν - ν αν - - - » Αν ο γ Λ, -λ - - ν
πρός τά τού Πνεύματος έργα και το φώς αποτυφλώττοντες, ούτοι" χαλεπήν, ή και αδύνα
- ν - ν - φ » -- » - - - αν ν
τον παντελώς, την μεταμέλειαν έχουσιν έξούπερ αυτούς αφαιρείται και ή άφεσις, Τίνι
-λ - φ -- ν - - -- ν
γάρ άν και μεταπεισθείεν ούτοι, πρός τά ούτω καινά και πολλώ τής φύσεως κρείττονα
Ματθ. ΙΒ΄, 31 και 32. Μάρκ. Γ, 28 και 29. Λουκ. ΙΒ΄, 10.
* “Σαύλος δε έλυμαίνετο την Εκκλησίαν, κατά τούς οίκους εισπορευόμενος, σύρων τε άνδρας και
γυναίκας παρεδίδου εις, φυλακήν” (Πράξ. Η΄, 3) όθεν έντή Α΄ προς Κορινθ, επιστολή (ΙΕ΄, 9) λέγει.
“Εγώ γάρ εΐμι ό έλάχιστος των Αποστόλων, δς ούκ ειμι ικανός καλείσθαι Απόστολος, διότι έδιωξα την
Εκκλησίαν τού Θεού.”
* Πράξ, κεφ. Θ', 1–31.
* Ούτως άμεινον παρ' Οίκον, ή παρά τους άλλοις-πρίντώ.
* Πράξ, κεφ. Β΄, 41 και Δ΄, 32–36.
* Παρ' Οικον-ενάργειαν.
7 Παρ' Οικον–ούτοι δή ούτοι –πιθανόν δε τις δύο πρώτας λέξεις αβλεψία τυπογραφική έκπεσεϊντού
κειμένου των επιστολών συνηθεστάτη γάρ Φωτίω ή έμφαντική αύτη τής Αντων, επανάληψης,
- - α - 1 Σ) - ν » ν » -- Αν 9 Α ν
πωρωθέντες, και μηδ’ ύπό τινος" αυτών προς επιστροφήν δεν δυσωπηθέντες; Δι’ δ δικαίως
Φ. - - 3 Λ - - - Α α ν - -- -
αυτών και ασύγγνωστον το πλημμέλημα, και μείζων ή βλασφημία τής αφέσεως,

-- ν -- -- * - ν Α
ν
Παραδείγματα τού λόγου “Αννας και Καϊάφας και πολλοί τών Ιουδαίων, οι δαίμονας
Α » - - - - » Αν » -- ν - ν
απελαύνοντα ιδόντες, δέον προσκυνείν τον ευεργέτην, εν τω άρχοντι τών δαιμονίων

- ν -- Α -- » Λ -- - » - Σ ν - ν
(πράγμα πάσης αναισχυντίας, τολμώντες επέκεινα) έκβάλλειν αυτών έλοιδόρoυν τά δαιμό

2 ν Α. ο ν. Α Α - ν - αν -
νια" τυφλούς βλέποντας δρώντες, και κλινήρεις δρόμω και φορτίω την ίασιν βεβαιούντας,
ανα Σ) Σν ο αν φ Σν Σ) -- - 2- 3 - - -- -
ούκ έστιν ό άνθρωπος ούτος, έλεγαν, έκ τού Θεού,

--
τον Λάζαρον αντιστάμενον τεταρ ν 4 Α" α Α - εν - -
ταΐον, ες πλείονα φόνον ανεφλέγοντο “έζήτουν γαρ, φησίν, ίνα και τον Λάζαρον άπο
» 5 9 Α ν - Λ - ν
κτείνωσιν" είτα άναστάντα μεμαθηκότες, χρήμασι και ψεύδει κατακρύπτειν έπεχείρουν

- » Α 6 - - - - - ν Α - 7 - -
την Ανάστασιν" και δή και των μαθητών πυρίνας γλώσσας στομωθέντων, και τάμε
- - - - ο Λ - - - ν -
γαλεία τού Θεού ξένος βήμασιν άνακηρυττόντων, και πλήθος άπειρον τω θαύματι προς
- Λ ν - - Α - ν - - Α.
τήν εύσέβειαν έναγόντων, εις γλεύκος ούτοι και μέθην τοδ φρικτών τού θαύματος διασύρειν
-- 8 δ' ν ν θ άλ Ού ν -- - - Α - - - -
ούκ ήσχύνοντο,” ούδ εφοβούντο μή τω ξένω πυρι κατασαπανηθωσιν οι αλαστορες, υ
ν Σ) -- - - ν - - Λ Α Λ
τως ουδέν αυτούς τώνύπερφυών εις μεταβολήν της μοχθηράς και ατόπου γνώμης εξήρκε
αν - - - - -- Σν - -
σεν, άπαξ πρός τά πρώτα τών πνευματικών και θείων έργων αναισχυντεϊν έαυτούς παρε
Λ - » Α Α Σν Α - -- ν αν τα Α -λ ν
σκευακόσι και αποθρασύνεσθαι. Δικαίως άρα λίαν και σοφώς είρηται, ότι, “ός άν είπη
Α ν - - - - - - -- ν ν - Α η Α -- - - ν
λόγον κατά του υιού τού ανθρώπου, άφεθήσεται αύτως δς δάν είπη κατά τού Πνεύματος,
ν -- Α ν - ν » - - » - Σν ν -- Α. »- - ν ν » - --
ούκ άφεθήσεται αύτω, ούτε έν τω νύν αιώνι, ούτε έντώ μέλλοντι” τους μεν γαρ από τών
» Αν - Α - » - -- ν -- α Α α "Α
ανθρωπικωτέρων και ταπεινοτέρων σκανδαλισθείσιν έπι τώ. Δεσπότη Χριστώ βαδία ή διά
- Α. - ο Α" - - αν - ν - - - ν. -
τών μειζόνων και υψηλοτέρων μεταβολή και άφεσις τους δε προς τα πνευματικά και ύπερ
-- - -- » - - -λ -- » - α Λ ν -- - »
φυή και θεία απονοηθείσι, παγχάλεπος, ή και αδύνατος, ή διόρθωσις διά τούτο και ουδε
-- Λ -- Λ ν
μία τών πλημμεληθέντων απαντήσει άφεσις
" Ούτως άμεινον παρ' Οίκον. άντι-υπό τινι-παρά τοις άλλοις,

2 Ματθ. Θ', 34 και ΙΒ΄, 24,
3 Ματθ. Θ', 6-0 και Λουκ. Ε΄, 24–27.
- - - - - - 2- 4
* Τούτο Μοντακ. διορθωτέον είναι εικάζει “φθόνον” και Λατινιστί “invidiam” μετέρασεν εκ μέντοι
- - - - -- η ν
τού αμέσως επομένου ρητού όρθώς έχειν την γραφήν “φόνον” κατάδηλον γίνεται ούτωδή και παρ' Οίκον,
φέρεται-φόνον,
ο Ιωάν. ΙΒ΄, 10–12.
5 Ματθ. ΚΗ', 12-14,
- - -- ν - ν -η ν Σ
" Το βήμα τούτο διττήν έχει και αντίθετον έννοιαν σημαίνει γάρ “κλείω τινός το στόμα, και τού
ναντίον “άνοιγω τενός το στόμα,” καθ’ ήν έννοιαν έκληπτέον ένταύθα.
* Πράξ. Β, 13. Ίδε και Επιστ. ΙΑ, έν ή το μέρος τούτο έρμηνεύεται,
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΛΓ΄. – 33.
Tώ
ω α ύτώ
αυτω
(Πώς ου μάχεται το παρ' Ιωάννη, “Όπου εγώ υπάγω οίδατε, και την όδον οίδατε,” προς το "Κύριε, ουκ οίδαμεν, που υπάγεις
και πώς δυνάμεθα την όδον γνώνα – Ιωάν. ΙΔ΄ 4 και 5)
- - - - Α και αν - - » - ν - ν ο Α-Α -- - η
»
Τη
»
Δεσποτική φωνή τη λεγούση, “όπου ύπάγω εγώ οίδατε, και την όδον οίδατε,
Λ 2 » Κ. - Σ) Α Α. α - - α Α" α Α ν
ούκ ανακόλουθος, " ουδε τάναντία φθέγγεται, ή τού μαθητού υποφώνησις, " Κύριε,
- - - δ' ούκ
- - - Αν ν ο -- -- -- ν - α - » Λ,
οϊδαμεν, πού υπάγεις και πώς δυνάμεθα την όδον γνώνα; Ούγάρ άπλώς, ουδ' άπολύ
- » ν Α - ν ν » » Σν Α
τως τούτο, ουδέ χωρίς τινος

φ - Π έλ
προηγουμένης υποθέσεως,
λ
είρηται
Α" 2.
άλλ' έχει προηγούμενον, - τα ν - - -- - ν » Αν » -
φ και συναπτεται, το
Α
άλιν έρχομαι, και παραλήψομαι υμάς" τούτο γάρ είπών, έπι
- - -- -- Φ» - ν ν ν - Α - ν - - Σ) -
συνάπτει διά τού “ναι” και την αιτίαν τής παραλήψεως, εις τρία ταύτα δελών αυτήν
ν - “ς ν ν ν - ο Αν - » "Α - - - αν α Αν -
εις τε τό είναι τούς μαθητάς ένθα και ό Διδάσκαλος, και εις το ειδέναι όπου υπάγει, και
ν - ν ο ν. - ν Α - - ο κ. - αν - ν α -- - -
εις4.τό την όδόν

** διά
ειδέναι. Φησιγάρ, " πάλιν έρχομαι και παραλήψομαι ίδ
η . το α'
υμάς πρός έμαυ αν - - - Α. - - - 9 - αν αν α - - αν -
ΤΟ ν ια τις ινα, οπου ειμι εγω, και υμείς ητε, και ινα, οπου υπαγω οιoατε, και να την
ο αν. - Σ), -- - αν - εν -- - » - α - ν Αν
όδόν οίδατε" τού να δήλον ότι τας τρισιν αιτίας, ώς πολλάκις ειωθε, κοινοποιουμέ
D - ν ν Α ν α Α. - - ν α Αν -ν Σν » - -
νου.
αν
Ούκούν το ειδέναι την όδόν, και το όπου υπάγει, ούπω έλεγεν αυτούς παρείναι,
ν - ν -- - - -- ν -- - -- - -
ώσπερ ουδέ τό εις ουρανούς αύτω συνείναι, αλλ' εις τον τού επανέρχεσθαι καιρόν
- ν -- - - -- - - - -
και παραλαμβάνειν αυτούς τεταμιεύσθαι αυτούς ταύτα. Τριών ούν τους μαθητας κατά
- » ν α Α 3 » Α α - - Α - » Αν αν ν
την επάνοδον υπεσχημένων, αποθαυμάζων ό Θωμάς το μέγεθος τών έπηγγελμένων, άτε δή

ν - 1 - Λ Σ) Α Α. » Α - -- » - -
μηδέ τού ελάττονός πω έν καταλήψει γεγονώς, εκότως διαμφισβητεί, πώς έν μεθέξει γενή
-- ν ν - Αν -- - ν ν ν ν Αν
σονται τών μειζόνων έλαττον γάρ το ειδέναι άπλώς, πού τόδε έστίν, ήπερ τήν άπάγουσαν
ο κ. Α - - Λ. - - ν - η » * Αν - Α ν - Σ) ν
όδον ειδέναι, και τούτο πάλιν τού έναύτω ήδη τώ ζητουμένω τόπω διατάσθαι. Ακόλου
ς α - - Α ν -- - - -
θος ούν ή τού μαθητού διαμφισβήτησης, και ουδέν τή Διδασκαλικη φωνη μάχεται, ού
- » - - ο κ. - » ν -ν ον - - - -λ - α Α -λ - » Σ) - » -
γαρ εκείνος την όδον αυτούς ήδη έφησεν ειδέναι, ή όπου υπάγει, ή το έν ουρανούς αυτώ
- -- » Αν » - -- - - » - ν e - - Σ) Α ν
συνείναι, άλλ' έσεσθαι αύτους ταύτα, επειδαν αυτού μέν ή επάνοδος, εκείνων δε διαπρα
Λ α Α Σ Αν » -λ ν -- Λ « 4 ν - - - ν Σ) -
χθείη ή πρόσληψης. "Επάνοδος δάν είη τού Δεσπότου ή" μετά τον σταυρόν και την ανά5
- -- - » - Α - » - » - » ν
στασιν τελεσθείσα τους μαθηταίς επιφάνεια, καθ’ ήν Θεόν αυτόν άληθώς έπεγνωκότες,
Α α Α - ο ν Σν - αν Αν » -- Σ) » - -- --
τήν τε όδόν, και ού πορεύεται, έμαθον, και ότι συνέσονται αυτώ έν άδιηγήτοις άγαθος,
» Α. - ς » » - Λ ν - » Λ αν -λ ς - -
ούκέτι δισταγμόν είχον, αλλ' ώς συνόντες ήδη τας ελπίσιν έχαιρον ή ούν τούτο δηλοί
"Η αυτή και έν Αμφιλοχ. κατά μεν την Οικον. έκδ. Ζήτ. ΗΗ, κατά δε την Μιγνίου. Ερώτ. ΙΘ',
και έντή
η Μοντακ. συλλογή
γη "Επιστ. ΡΠΑ".
* Παρ' Οικον–ουκ άνακολούθως,

* Ούτως έξι Οικον. άντι-ύπισχομένων-παρά τοις άλλοις,
* Παρ' Οικον–ήή η
ή μι
μετά τον σταυρόν. . . . επιφάνεια–τού διαζευκτικού δήλονότι “ή” αύθις διά την ι
- - - ν
μακράν παρενθετ. πρότασιν επαναλαμβανομένου έντώ “ή ούν τούτο δηλο, “ και εις τό “ή κατά την δευ
πέραν αυτού.... επάνοδον” αποδιδομένου,
* Η μάρτητα πάντως το παρά Μοντακ –άπεγνωκότες.
- τα Αν Σν 29 - - -- -λ ν 1 - ν Α. ν -- ν - Α
το “πάλιν έρχομαι” και εξής, ή την κατά την δευτέραν αυτού και φρικτήν παρουσίαν
Σ - αν ν - - Αν -- - - ν » - ν ν
επάνοδον, ότε και την όδόν και τον μακάριον έκείνον χώρον και τών έναύτώ την απόλαυ
- - ν - - -- ν
σιν διά τής πείρας αυτής άϊδίως είσονται.
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΛΔ΄ –34.
-- και - «Ο
-
Τω
Ε.
αύτω.
έ.
(Διά τίδ“Αγγελος ουκ επέστητώ Ιωσήφ, πριν ή εμπεσεν εις άπορίαν, και διανοηθήναι λάθρα την Παρθένον απολύσα–Ματθ. Α΄, 19 κι έξ)
αν ν » Α -- Α ο - ν ν ο ΣΥ » - Α ν
ν
Οτε εις άπορίαν λογισμών κατέστη ό"Ιωσήφ, τότε ό"Αγγελος έπέστη λύων τήν
- - αν - - Λ Αν --
έριν τών λογισμών ότι γάρ διηπορείτο περί τω τόκω, και αμηχανίας όλος έγένετο, δήλον
φ -- κα Α - - » -
έξιών διενοείτο, και όσον οϋπω πράξειν έμελλεν “έβουλήθη γάρ, φησί, λάθρα αυτήν
- ν -λ Αν Α - - --
απολύσα,” ούκ άν ούτε λάθρα, ούτε όλως έκπέμψαι διανοηθείς, ει νόθου γονής τον όγ
Σ Α -- ν Α Α -λ - - -
κον επέπειστο τής γαστρός νόμω δε και τιμωρία, δικαιοσύνης ών μάλιστα έραστής, θάττον
-A Α - ν -- - -- ν » » - αν ν » - »
άν παρεδίδου το τόλμημα. Αλλά τούτο μεν ούκ έπέπειστο ή τε γάρ άνυπέρβλητος άρε
ν - - - - - Α
τή τής μνηστευθείσης, και ή πρέπουσα φυλακή τού μνηστήρος, πάσαν άπετείχιζεν υποψίαν
-- Σ) - -- » Λ, ν - ν ς α αν ν » Α α Α ς
ούκ ευαγή. Ούδ έκείνου δε πάλιν σύνεσιν είχεν, ώς άρα θείας ένεργείας ή κύησις ήν
να - Σν ν » Α ν Αν α -- 9 Α - - 1 ν -
υπέρ έννοιαν γάρ άνθρωπίνην έχρημάτιζεν ή πράξις δι, δ τους λογισμούς έκυμαίνετο, και
ιν λ - Α- ν η ν Αν - - αν - - 1. -
τί άν διηπορείτο πραξάμενος, τά άρεστά πράττοι τω Θεώ. Ότε γούν τούτοις έκλονείτο

- - Λ -- 3 - - - - ν
τους λογισμούς, τότε λίαν επικαίρως άγγελον έφήκεν’ ό τη παρθενική γαστρί τον όγκον
- Α. - ο -ν - ν ν Α ν
θαυματουργών, στηρίζοντα αυτών έφ’ οίς έδει μένειν ακλόνητον και σταθερόν δι’ ο φησί
κε ν - - --- - - ν - - ν ν
Μή φοβηθής παραλαβείν” και έξής. Σύμέν, φησί, λαθραίως μελετάς έκπέμψαι την
Αν ν Α. Α Α Σν ν - - ν
Παρθένον, δεδώς κατέχειν, ήν τόκος άδειλος έχει έγώ δέ σε παραλαβείν, και παρά σεαυ
* Αν ν εις Α ν - ν Α Λ ν - »- ν ν
τω έχειν προστάσσω “τό γάρ έν αυτή γεννηθέν εκ Πνεύματός έστιν άγίου” και ούμό
» Α. ν - - ν αν ν Λ
νον άνεύθυνον την κυοφορούσαν τελεί, ουδ’ ύπέρ άνθρωπον δόξης και λαμπρότητος πλη
- » - - Λ - - ν - Λ. » Α αν ν ν α
ροι, άλλα και Κόσμω παντί Σωτήρ τίκτεται και Λυτρωτής. Εύκαίρως άρα ού πρότερον ό
3/ -- Α - και Α » αν -- ν αν
Αγγελος έπιφαίνεται τώ Ιωσήφ, άλλ’ ότε αυτόν αμφίβολοι διετάρασσον λογισμοί ότε
- ν- ο ν Α - -- - ν - -- -
γαρ σφοδρά ή ζάλη, τότε μάλιστα γλυκεία ή γαλήνη. Και το “την γυναικά σου” δέ
» - - ν 4 αν - -- ν - - 1
άντι του, τήν, “ όσαγε έκτού μή προς έτερον άνδρα μήτε όμμα μήτε λογισμών επιβε
Α Α ν. » Λ ν - - Α - - - -
βληκένα, σώαν σοι και άκαινοτόμητον τήν τής γυναικός διατηρήσασαν τάξιν, και μηδέν
" Προσέθηκα το άρθρον εξ Οικον. έλλειπον παρά τοις άλλοις,

* Η αυτή και έν Αμφιλοχ. κατά μεν την Οικον. έκδ. Ζήτ. ΗΘ, κατά δε την Μιγνίου 'Ερώτ. Ρ", και
έντή Μοντακ, συλλογή Επιστ. ΡΠΕ". Εκτενέστερον δε περί τούτου πραγματεύεται έντώ ΚΒ΄ Ζητή
ματι τών Αμφιλοχίων.
Σν - -
* Ούτως άμενον παρ' Οίκον, ή παρά τοις άλλοις-αφήκεν.

4 ν ν ν
Προσέθηκα το άρθρον τήν εξ Οικονόμου, όπερδή και Μοντακ, προσθετέον είναι είκασεν,
Α ν ν - P Σν ν ν - -ν ς -
πινοία λύσασαν τους θεσμούς τής μνηστείας, άλλως τε δε και γυναίκας έθος ήν καλεν
Λ - Α Λ α - Α -- - -λ α - α - 9 - ν
παλαιόν, και ας μόνος ό τής μνηστείας δεσμός συνεδέσμε, κάν ό τής όμιλίας αυταίς ούκ
Λ
έγινώσκετo νόμος,
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΛΕ". – 35.
- » - 1
Tώ
έ.
α ύ τ ώ.
έ.
(Διά τούτο οφείλει ή γυνή εξουσίαν έχειν επί της κεφαλής διά τους αγγέλους–Α' προς Κορινθ. ΙΑ΄, 10)
Το έξουσίαν έ -- » - Α λή ν α - ν ών όημάτων
ό έξουσίαν έχειν την γυναίκα έπι την κεφαλήν, ουχώς το πρόχειρον τών βημ
-- ν - - ν Σν -- -
νοείν δίδωσιν, ούτω νύν ό θεσπέσιος Παύλος έξειληφε και γάρ έξουσίαν έχειν ακούον
- - - Α. - ν Σ) ν - Α ν - » - αν
τες το κατεξουσιάζειν και κυριεύειν ίσως τινές εξακούουσιν αυτός δε νύν έξουσίαν έχειν
- ν - - » Α. - Α - -
φησε την γυναίκα, τοάλλ

λ Λ
ύπ’ έξουσίαν
λ
τάπτεσθαι και τελεϊν και, να σαφέστερον
δ
-
γένηται το- - ν αν ν ν - Α Α Α α ν
εγομενον, και των αλλων αι λυσεις, α σοι κατα το αυτο χωριον συνοιηπoρητα, ρητεον
» - ν αν -- Αν - Λ Σν - ν ν
εντεύθεν. Τούς άνδρας ό τής οικουμένης. Διδάσκαλος άκαλύπτους έχειν τάς κεφαλάς έν
- - Α" - ν - ν. 2 - -
τω προφητεύειν τε και προσεύχεσθαι διατάσσεται, τάς γυναίκας δέ“ κεκαλυμμένας και

ν » - - Α - ν Α α » - ν ν ν ν
τίθησιν αιτίας, δι' άς τούτο παρακελεύεται, διττάς. Ο άνήρ, φησί, κείρεται την κεφαλήν
- - - ν Σ) Αν Α - Α αν ς » - « ο Α -- -
και ξυράται γυναικι δε ούδέτερον τούτων ποιείν θέμίς, ούτως oύν ει και ό άνήρ ακάλυ
-ν ν Λ » ν » ν - -- Α α ν - αν ν Λ
πτον εχοι την κεφαλήν, άλλ’ ούκέτι και γυναικι τολμητέον. Ο μεν γαρ, να μη ταυτην
ν Αν - » - » ν Λ αν ν ν Α Α α ν Α
αισχύνη, φυλάττει ακάλυπτον (ού γάρ λόγον έχει την μεν κόμην, ήν ή φύσις δίδωσιν,
ν - Σν ν ν -- - - ν Α. ν ν - ν
αφαιρείν, έξωθεν δε περιβόλαιον επινοεΐν), γυναικι δέχρέος το κάλυμμα καταισχύνει γαρ

- ν ο - αν Α - Α αν ν - ν - ν
την κεφαλήν αυτής, ώσπερ ξυρωμένη τε και κερομένη, ούτω δή και μή καλυπτομένη. Ει
ν ν - α ν Α. - ν α - ν Σ - - -
γάρ και το μεν ή φύσις προβάλλεται, το δε ή σώφρων αδώς, άλλ’ ούν άμφω κεφαλής
Λ - αν ο ο Α - ν » Α Α αν ν α » -
περιβόλαια και ώσπερ ή έξυρημένη το φυσικών απέθετο περιβόλαιον, ούτω καί ή ακάλυ
- Α - - - ν - - -- "Α -
πτος τής σώφρονος αιδούς περιελετό άμφιασμα, και γίνεται κατά τούτο ταύτόν τη έξυρη
Αν ν ν “ς » ν -- ν ν - Α - ν Α αν
μένη. Μία μέν ούν αιτία τού τήν μεν δεν κατακαλύπτεσθαι, τον δε μηκέτι, αύτη.
- ιν ν - ν - » - » - » Α ν - -- Σ ν ν -
Μάλλον δέ τις ακριβώς επισκοπών, ούδε αιτίας απόδοσιν έρεϊ ταύτα, ανατροπήν δε και
Α - - ν ν ν ν ν - Αν Α
αναίρεσιν τών αιτιάσθαι την νομοθεσίαν επιχειρούντων, και τα αυτά τους άνδράσιν άξούν
- ο ν - - -- ν ν ν -- Αν » ν ν - Λ.
των και εν τούτοις πράττειν τάς γυναίκας διά τήν κοινωνίαν τής φύσεως. Αλλ' είτε αιτία,
ν -- Αν Σν - -λ α Αν -
είτε τών αιτιωμένων έλεγχος, τοιαύτη άν ή διάνοια είη.

- ν Α - α Λ, Α α - - » Λ - - -
Δευτέραν δε τίθησι τοιαύτην. “Η γυνή, φησί, υπό την εξουσίαν πέφυκε τελεϊντού
Λ - - ν Σν - Α" 3 ν - ν -
άνδρός εξ αυτού γάρ έσχε κατά πρώτας" τάς σωματικάς άρχάς τής γενέσεως και
“Η αυτή και έν Αμφιλοχίοις, κατά μεν την Οικον. έκδ. Ζήτ. ΡΙΘ', κατά δε την Μιγνίου 'Ερώτ. ΡΗ,
και έντή Μοντακ. συλλογή Επιστ. ΣΙ".
* Παρ' Οικον–τάς δε γυναίκας,
3 Τ Οι
- δ θ ν αν ν - η θ λ ν ν ν Λ ν - η -
ουτο υικονομος οιωρθωσατο-κατα πρωτον- εύρηται μεντοι και ενθηλ. γενει επιρρηματικώς τε
θεμένον “τήν πρώτην ” και “περί τήν πρώτην ” και “άπό τής πρώτης. * Φωτίω δε σύνηθες “κατά πρώ
-- ν » - -ν α Α - ν ν - Α -
πολλών μεν εξουσιάζει και άλλωνό ανήρ, το δε ένδοξότερον αυτού και τιμιώτερον τής
» ν - - - α Α - - - Α ο κ. ν ν Α ν ν ν 11 ν -
εξουσίας και αρχής ή γυνή έστι τούτο γάρ λέγει, “Γυνή δε δόξα άνδρός έστιν, Επει
ς - και Λ η Α - - - - ν ν Α
ούν το ένδοξότερον και επισημότερον τής τού ανδρός αρχής ή γυνή έστι, κεχρεώστηκεν,
αν -- α ν - - - ν - - - -
όσα λή
τιμώσιν ώς δαρχήν τον άνδρα, πράττειν, πράττοι
λύ
δ' άν, έχουσα
ιδί
την εξουσίανδεαυτούλή
- ο
έπι - - α - -- - ν ν » -
κεφαλής, και επιδεικνύσα την υποταγήν έντώ καλύπτειν μεν την ιδίαν, εκείνον δε κεφαλήν
α - ν - ν ν -- αν - Α α η Α -- ν » -
αυτής νομίζειν, και εις εκείνον όλην έαυτήν, ώς εις κεφαλήν, αναφέρουσαν ανατιθένα.
» Λ - Αν - - ν "Α - - » -
Αναίσχυντον γάρ και αχάριστον μή ουχί τούτον άρχήν και παραίτιον της υπάρξεως ειδέναι,
- ν 9 ν - » Αν » ν - ν αν - Σν α Α
και την αρχικήν τιμήν απονέμειν, ει γάρ και μηδέν έτερον, πολλών όντων, υπολογίζοιτο,
ν 1 » Α. ν Α ν ν -- - - - ν
μηδέ τινας" ανθρώπων αισχύνοιτο, την αρχήν αυτού και το ύποπετάχθα παραιτουμένη,
Σ ν - - -- - Α Α. - Λ, - - Α » - » - - -
αλλά τούς γούν Αγγέλους, φησίν, οι επόπτα και μάρτυρές εισιτής έξανδρος γενέσεως
- - - ν - -λ ν - - - ν - - - - --
αυτής δκαι προόδου, δικαία άν είη

- , β δυσωπείσθαι
λ
και αισχύνεσθαι,
Α λή έλ
ύποκείσθαίτε διά τούτο
- - - - Α Σ - - - - ν - -- ν
τω άνδρι, και της υποταγής, σύμβολον" τό επί της κεφαλής κάλυμμα φέρειν τούτογάρ
1 - 1 ν - οο ν - α ν ν Α » Α. Σν » - -- - ν Α
έδήλωσεν ειπών, " διά τούτο ή γυνή οφείλει εξουσίαν έχειν έπι της κεφαλής διά τούς
ν 25
Αγγελους.
α Α - Α » - - ν - - α - α Α ν » Α » - Α Α αν
Ο μέντοιγε ανήρ ούκέτι τω αυτώ τής ύποταγής υπόκειται νόμω δίδούδε χρείαν έχει
ν ν Α -- ν ν ν ν - - - - -
καλύπτεσθαι την κεφαλήν. Αλλά ναι, φησίν, εποι άν τις, διά τί δε ό ανήρ κεφαλήν
-ν - Α ν - » - » - - - Λ α - » - ν - Α
έχων τον Χριστόν, και της αρχής αυτού το ένδοξότατον ύπάρχων (εικών γάρ και δόξα
- ν αν - -- - Α - - Α -
Θεού, φησίν, ώσπερ και αυτού χρηματίζει ή γυνή), ούχι και αυτός κατακαλύπτει την
Α "Α Α Σν -- ν - - 1. - -
κεφαλήν; Πρός δν έστιν ειπείν, ότι δι αυτό μεν τούτο

ν - έλλα
μάλλον
λ
ούκ οφείλει κατακαλύπτειν,
» - ν - αν - ο Αν 3 ν - - - - - - ν -
ίνα και αυτός έντώ άρχειν και εξουσιάζειν, αλλά μή τελεϊν ύφ' ετέρους, τον κοινόν
ν Α - φ - 1. - - ν αν
εικονίζων Δεσπότην δεχθη, ούπερ ένδειξις έστι το φέρειν ακάλυπτον την κεφαλήν. Ότι
ν ν Σν - - - ν ν - Σ Α » ν - ν ν - -
μεν γαρ άρχει Θεός και κυριεύει, κεφαλή πεφηνώς τού άνδρός, ούκ αυτού μόνον, αλλά και
- ν - -- ν ν ν η - - -
συμπάντων, ουδείς αμφιβολίας λόγος δι' όπερ ουδε συμβόλων εις τούτο καθέστηκε χρεία,
ν ν Α - ν ν -- - α -
την υποταγήν ένδεικνυμένων πάσι γάρ το κατά πάντων αυτού κράτος και ή δεσποτική
ν Α 4 Λ αν ν ν 5 - α - ν » Α -- Α. - - Α
άνωμολόγηται" κυριότης. Ότι δε την γυναίκα υπό την εξουσίαν δει τετάχθα του ανδρός,
- α Α ν - η Α Α - ν ν
ούτε πάσιν όμοίως φανερόν, αυτήν τε ειδέναι μάλιστα προσήκει, και τους συμβόλος έπι
δ - - ν ν - - Α - - ν - ν
εικνύναι ένα γάρ και τα σύμβολα περιφέρουσα πολλών τε κατεξανίστανται, και την
ν Α - ν Α Α - - -- - » - Α » - - ν
οικείαν τάξιν αμείβουσα, θορύβων και ταραχής ούτας οικίας, μόνον, αλλά και πόλεις
1. Α ν ν ν - ς - ν α ν - - ν Α. -
έπλήρωσαν. Eί δέμή τούτο ήν, και την υποταγήν μή προσετέτακτο φυλάττειν, τί άν

ν 2. Α Σν - - - - Λ, Σν ν -
έγεγόνει; Εύλόγως άρα και βιωφελώς ό μακάριος Παύλος τά τε άλλα διωρίσατο, και
τας” λέγειν άντι “κατ’ αρχάς” ούτως έντή ΣΤ' επιστ. ($ πγ) λέγει: “Μηδε κατά πρώτας ευεργε
τών . . . . νόμιζε την έξαρχής σοι εύνοιαν τούς ευεργετηθέντας διαφυλάττειν."
" Παρ' Οίκον -μηδέ τινα.
* Ούτως άμενον έξOικον. αντι-σύμβολα–παρά τοις άλλοις,
* Παρ' Οίκον –κατεξουσιάζειν.
* Παρ' Οικον-άνθωμολόγητα.
" Προσέθηκα τό άρθρον εξ Οικον. έλλειπον παρά τοις άλλοις,
42
330 ΦΩΤΙΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠ,
- - - - - ν - - » Λ, α - -
σοφούς τε και φυσικούς, αλλά και πολιτικούς, συγκατεσκευάσατο ενθυμήμασιν, ώς άνδρι

- » - αν ν Α - - » - ν ν Α. Ι
μεν ακάλυπτον έχειν την κεφαλήν, γυναικι δέ ούχι θεμιτόν μή κατακαλύπτεσθαι.
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΛΣΤ΄ –36.
» ν » Α ν ν 2
Εύ σχήμ ο ν ι Αρχιεπισκόπφ Καισαρείας Καπαδοκίας,

(Βλέπετε άπό τής ζύμης των Φαρισαίων και τής ζύμης Ηρώδου –Μάρκ. Η', 14-20)
Α Αν ν ν 5 - - αν -- - Α - - 9 ν
» ο
Τί θαυμάζεις λίαν την έπι τους άρτος τών Μαθητών πώρωσιν, και λέγεις, άρα γαρ
- -- - - Α -- - α -
ούχ έώρων, άρα γάρ τους οικείοις όφθαλμους και τας χερσίν ύπηρετουμένας ήπίστουν
- Λ -- -- Α - -- Αν ΣΥ ν Αν - ν. » - -
τώ θαύματα, πώς oύ συνίεσαν, πώς έπελάθοντο; Έστι μέν γάρ, ει και μή έπι τοσού
ν - Σ) - Αν Αν ν -- - ο - - Σ. Λ αν - ν ν
τον, άπορείν άλλ' έστι πλέον όρθώς και έννοήσαι και επιλύσασθαι, ότι και τα πραττόμενα
Σν - Σν - Σν Σν - ν Α - ν - 9 -
έβλεπον, και ούτε τοις όμμασιν ούτε

Αλλ ν ήδ τας οικείας
έθ χερσι
ζ ( διημφισβήτουν και απεμάχοντο.
-- 'Α λ - α - - - Α αν - - Αν 3/ -
α ταύτα μεν και εώρων, και ήδεισαν, και έθαύμαζον (ούτε γάρ άνοήτους, ούτε τυφλούς,
-- ν αν Α - » Α. Α -
ούτε τους προς άπαντα μαχομένους και αναισχυντούσαν Ιουδαίους παραπλησίως διέκειντο),
» » ον - - - 9 Α εν ν - Α α ιν - --
άλλ’ ούπω προς το τέλειον άναβεβηκότες, καθ' ένα τινά τών πάλαι άγιων και προφητών,
- - Λ α - - Αν » Α » -- » α - - ν - Σ Α -
και όπόταν ή άνωθεν χάρις έπινεύση, άλλ' ουχώς Θεόν και κατά πάσαν εξουσίαν και
Λ -- Α. Ο ν- -- - ν 3 5 Α -
κυριότητα, τον Διδάσκαλον αυτών επιτελεϊν τάς θεοσημείας ένόμιζον. * Δι, δ και πλήν
- - - αν - αν -- » - Αν - -
ενός μή συνεπιφέροντες έαυτούς άρτους, έπει περ ήκουσαν παρ' αυτού προσέχειν από της
Α. -- Λ 3. αν 4 αν Σν α 2 α -- - » - - » Α
ζύμης τών Φαρισαίων, ούκ έχοντες, όπερ έφημεν, ώς εξ αυτού και αει και αυθεντίας
- Α Σ. Α Α Α ν ν - -- -λ -
κράτει δυνατός έστιν ά βούλεται πράττειν, εις διαλογισμούς τού πώς άν διατραφεί εν
Α 5 - Αν α Α αν Α. - - -
άπηνέχθησαν,
»
Και τούτο αιτιασάμενος ό Δεσπότης, ότι μήπω θεοπρεπή και τών
α Α Αν ν Σ) -- Λ ν Α Λ » -- ν
άνθρωπίνων υπερανέχουσαν μέτρων την περί αυτού δόξαν έκτήσαντο, εκότως αυτούς την
Α Α" 6
πώρωσιν επεκάλεσεν,
" "Ορα και Χρυσοστόμου “Ομιλ. ΚΣΤ' εις τήν Α΄ προς Κορινθ. ιά και Θεοδώρ, αυτόθι, όστις τήν
εξουσίαν ήρμήνευσε και “κάλυμμα.” (σημ. Οικον)
* “Η αυτή και έν Αμφιλοχίοις, κατά μεν την Οικον. έκδ. Ζήτ. ΣΕ", κατά δε την Μιγνίου 'Ερώτ. ΣΗ,
και έντή Μοντακ. συλλογή Επιστ. ΟΕ".
* Eνόμιζον, ότι ό Διδάσκαλος έθαυματούργει, ώς τις τών πάλαι άγιων και προφητών, οιον Ηλίας,
Ελισσαίος, και άλλοι, οίτινες έθαυματούργουν, όταν τούτοις ή θεία χάρις έπένευεν. Ίδε Ματθ. ΙΣΤ',
13-15. (σημ. Οικονόμου)
ν ν
* Οικονόμος εικάζει γραπτέον είναι “ου κατέχοντες,” όπερ άμεινον αν είη Μοντακ, δε έξυπακούειν
βούλεται το “γνώνα,” ή “συνιέναι,” ή άλλο τι τοιούτον,
* Παρ' Οικον–άνηνέχθησαν,
ο Βλέπε και Ζιγαβηνού ερμην εις Ματθ. ΙΣΤ', 6–10. (σημ. Οικονόμου)
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΛΖ΄. –37.
- » - 1
Tώ α ύ τ ώ.
(Και αυτοί ου συνήκαν και ήν το βήμα τούτο κεκρυμμένον απ' αυτών, και ουκ έγινωσκoν τα λεγόμενα-Λουκ. ΙΗ΄, 31-35.
» - - - - - - ν -- -- -- - -
Απορείς πάλιν και διερωτάς, πώς τού Δεσπότου τρανώς και σαφώς τους μαθηταίς
Α - » » Αν αν - - ν - - - - -
προαγγέλλοντος τάς έξι ανθρώπων ύβρεις και τάς πληγάς και τον σταυρόν και τον
Α 2 - κα - -- - - -
θάνατον, αυτοί ού συνίεσαν;" και γάρ φησε - και αυτοί ού συνήκαν, και ήν τό βήμα
- Λ » - » -- - » ν Λ - ν -- » - η - 1, -
τούτο κεκρυμμένον άπ’ αυτών, και ούκ έγινωσκoν τα λεγόμενα, Αλλ' έκεινό μοι έννόει,
αν - ν ν -- Αν -- -- - ν -
ότι και τούς Μαθητάς ό Σωτήρ όξυτέρους ποιών, πολλάκις αυτούς έν παραβολαΐς έλάλει,
- - - 3 - - “ς . ν Αν ν Σ) Α - ν --
και ότι και το πράγμα ήν άλλως παράδοξον, νεκρούς έγείρεν, και βασιλείαν άδιον
» ν - - -- - ν ν Αν » » - -- - ν -
επαγγέλλειν, και θάνατον ίδιον προαγγέλλειν ού μόνον δέ, άλλ’ ότι και το προς τον
- - - - Α ν ο ν. Α -
Διδάσκαλον τους Μαθηταίς φίλτρον τω χρόνω ήδη έβρώνυτο και ένήκμαζε, και δεινόν
- ν ν ν Α Α. ν ν - ν Α
παθεϊνούδέν αυτόν ήθελον δ δέ τις oύ βούλεται, μόλις και παρόν έφεστηκένα συντίθεται.
ν - Αν - - - -- ν -
Διά ταύτα πάντα παραβολήν τινα, και ούτών δυσχερών εκείνων προαγόρευσιν, τα περί
-- - Α α Σ ν ν -- - -λ Σν - -
τού πάθους ένόμιζαν οι Απόστολοι και διά τούτο συνιέναι, κάν άλλως σαφή και φανερά
ο - - ν ν Λ ν - -
ήν, ούκ ήδύναντο, μάλλον δε ούκ έβούλοντο, τα λεγόμενα. Eι δε και το τής έγέρσεως
- - ν - - ν α - Α
αυτούς προσεπινοείν έθελήσεις, πράγμα μείζον μεν πίστεως, και καθ' έαυτό διασκοπού
ν - - - Α ν ν -- ν -
μενον, έγερσις αύτουργουμένη το τελευτήσαντι, μάλιστα δε μετά τών άλλων σκυθρωπών

-- Α" ν Αν Α » Α ν ν
και εκ διαμέτρου μαχομένων συμπαρατιθέμενον και προαγγελλόμενον, ούκέτι, διότι μή

αν -- Λ
συνίεσαν όλως, απορήσεις,
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΛΗ'. – 38,
-- ν - 4
Tώ αύτώ.
(Διά τίβοών και λεόντων, άετών τε και άνθρώπων μορφας, αιτών Χερουβίμ όψεις τους θείους προφήταις ενεφανίσθησαν)
Αν - - -- α -
Τι δήποτε, διαπυνθάνη, βοών και λεόντων, αετών τε και ανθρώπων μορφας, αιτών
ν - - -
Χερουβίμ όψεις τους θείος Προφήταις ενεφανίσθησαν; Αλλά τάς μεν τους πρό ήμών
" "Η αυτή και έν Αμφιλοχίοις, κατά μεν την Οικον. έκδ. Ζήτ. Σ.ΣΤ, κατά δε την Μιγνίου 'Ερώτ.ΣΘ,
και έντή Μοντακ. συλλογή Επιστ. ΟΣΤ".
* Κακώς παρά Μοντακ. και Μιγνίω γέγραπται–συνήεσαν.
* Παρ' Οίκον, άνευ τού–και,
* "Η αυτή και έν Αμφιλοχίοις, κατά μεν την Οικον. έκδ. Ζήτ.ΠΣΤ, κατά δε την Μιγνίου 'Ερώτ. ΠΖ,
και έντή Μοντακ. συλλογή Επιστ. PNZ".
42 -
αποδεδομένας αιτίας ομαι

Η μενας ς ομαι σε μη αγνοειν,
- και ϊν." κακεί
κακείνους
δε παροράν,
ροραν,
οι τούς Aγγέλους" έφα
ους Αγγελους
-- » - ν ν - ν - 3 ν - - » - -
σαν, ών ετάχθησαν έφοροι, διά τών σχημάτων

- και ο αν
έκεινα”
ο Α
ανίττεσθαι βοών γάρ αυτούς ούτοι Σ) - - Α » αν ν » Λ 9 Λ
και ανθρώπων, άετών τε και λεόντων, ούκ οίδ άνθ’ ότου, την έφορίαν έγχειρίζουσι, Πλα
Α -- » - , ν - η κ. Λ. » - -λ ν αν -
τωνικώτερον μάλλον δι' ετέρων λόγων τάς ιδέας

- Α ο
εισάγοντες, ή εύσεβέστερον παριστώντες ν ν ν Λ Σν α Φ ν Αν -- ν -
το ζητούμενον.
Α » Α
Εγώ δε φαίην άν, ώς οϋχών έφοροι τυγχάνουσι, ταύτα διά τών σχη - - -- ς ν ο Α. ν - αν
μάτων εμφανίζουσι πολλού γε και δει (είς γάρ άπάντων δημιουργός τε και έφορος),
» 5 - -- - 9 -- Α Α. α α ν - "Α - » - -- -
άλλ’ εκείνο τρανώς έν τους τύπους δεικνύουσιν, ώς ό τήν γήν τε, και τον αέρα, και τον4
-- Α - ν » -- - Α" Λ ν - Σ) Α Α" -- Λ
ουρανόν, και τά έναυτούς υποστήσας (έντούτοις γάρ τών έμφαινομένων ζώων τους τόπος
ν Α - ε Α » ν -- -- - α Α - Φ Αν
ότε βίος και ή γένεσις), αυτός έστιν ούτος ό και τάς ύπερουρανίους δυνάμεις ούσιώσας
- ν 9 αν ΣΥ ν ν Λ α ν ν αν » Α
και παραγαγών εις ύπαρξιν. Έπειτα δε διά τούτων ό λόγος διδάσκει, ότι περ, καθ' όν
Α αν ν - -- - Αν - 3 ν - » Αν - - Σ -- -
τρόπον άνθρωπός τε και βούς και λέων και αετός, και τ' άλλα τών κτισμάτων ευχερώς και
Α Λ Α ν Α α Λ ν ν - ν Σ)
βήματα μόνω συνέστη, ούτω δή, ούτω και ήμακαρία φύσις έκείνη λόγω τού κτίσαντος έκ
- \ Σν Σν - Α ν "Α ν Σ) Α - -- Α Α Σ Α.
του μη όντος ήχθη πρός γένεσιν.

Α - - ν
Το γάρ έν έκείνη τη άσωμάτω και άσχηματίστω - » - Μ. αν Α ν - αν
φύσει μορφάς τινας και τοιαύτα σχήματα παρυποδείξαι ουδέν έτερόν έστιν, ή ένα τε και
"Α » - αν Α ν α Αν ν Α - αν 5 - Α » ν -A - αν
τον αυτόν άπάντων ποιητήν ύπάρχειν έπιδεδειχένα και ότι ουδέν έργωδέστερον, ή τ' άλλα
- ν - Σ. Αν ν Α Α ν - Α. --
τών κτισμάτων, ή άσώματος και νοερά φύσις ύπέστη, εν πάσι παραπλησίως και ισοσθενώς
- Α - 9 ν - Λ » Α Α "Α Α Α ν
τού θείου και άπειροδυνάμου δρώντος βουλήματος. Eι βούλει δέ, πρός τούτοις και τρίτον
αν Αν ο Σ. - - α - αν αν αν ν - » -- -
άλλο διδάσκουσιν αι έντους Χερουβίμ όμοιώσεις ότι, ώσπερ άνθρωπός τε και αετός και
- - « - αν -- Α - - - Α - - "A -
βούς, και απλώς έκαστον

» - -
των κτισμάτων, τω Δεσποτικώ προστάγματι πειθαρχεί, και την
ν Λ αν Λ - α Α ν ν
εκείθεν εντολήν ύποπτήσσει, ούτω δή, ούτω και πάσα ή ύπερκόσμιός τε και ύπερουράνιος
ν
" Τα τέσσαρα ταύτα τής Προφητικής δράσεως μυστηριώδη και πολυόμματα ζώα κατείδε και Ιωάννης - -- - α
ό Ευαγγελιστής έντή Αποκαλύψει (Δ΄, 7). Ταύτα δέτινες τών αρχαίων Πατέρων (ούς ό Φώτιος ανίτ
τεται ανωτέρω) ήλληγόρησαν ως σύμβολα τών τεσσάρων Ευαγγελίων και αυτών των τεσσάρων Ευαγγε
λιστών, παραβάλλοντες συμβολικώς τόνμέν άνθρωπον πρός τόν Ματθαίον, ώς έν αρχή τού Ευαγγελίου
κηρύσσονται την ενανθρώπησιν τού Θεού Λόγου, το δε τούβρός όμοίωμα πρός τόν Λουκάν, ώς νομικώς
και ιερατικώς γενεαλογήσαντα τον Χριστόν τόν δε αετόν προς τον Μάρκον,
- - 1----
ώς άπό τού Προφητικού
- - -ν ν - ν ν ν ν - » ν ν ν ν ν
πνεύματος, τού εξ ύψους κατιόντος τους ανθρώπους, άρξάμενον τού Ευαγγελίου, τον δε λέοντα
- ν α Οι δεπρος τον - ν ν - ν - - - ν ν ν ν - η
Ιωάννην, ώς βροντοφωνούντα την έκ τού Πατρός τού Υιού και Λόγου προαιώνιον γένεσιν. Οι δε τανάπα
ν Λ ν ν Λ, - ν ν ν ν ν ν - - ν -
λιν και συνηθέστερον, τον μεν λέοντα παραβάλλουσα προς τον Μάρκον, διά τήν φωνήν τού βοώντος εν τή
ν Α ν η η ν ν ν 1. - - α ν ν - και η 9 - ο -- ν ν ν ς ν
ερήμως τον δάετόν προς τον Ιωάννην, ώς ύψιπέτην θεολόγον τού “έν άρχή ήν ό Λόγος, και Θεός ή νό
Λόγος –Βλέπε Ειρην. Γ, ιά, σελ. 220. Ανδρέαν και Αρέθαν, εξηγήσ, εις Αποκάλ. Δ΄, 7. Augusti -- -- ν ν ν ν » ν ν. - - »
ηum. de consensu Evang. L. 1 c. 6. Ούτως εμφανίζουσι τους τέσσαρας Ευαγγελιστάς και αρχαία ει
κονογραφία έντε παλαιούς χειρογράφους και έκδόσεσε, παριστώσαι έκαστον πρό τού ιδίου Ευαγγελίου
μετά τού ανήκοντος συμβόλου. (σημ. Οικονόμου)
* Εκ διορθ. Οικον. αντι-τούς λόγους,
3 α Α ν ν ν ν
Ομοίως άντι-έκείνων,
* Παρ' Οικον–τύποις–τής Δοτικής ταύτης πώ “έμφαινομένων” συναπτομένης ώς δε παρά Μοντακ.
γέγραπται–τόπους–την μεν έννοιαν ουκ άλλοιο, τή δε συντάξει προς το "τούτοις” συνάπτεται, τουτ'
έστιν, εν τούτοις τους τόπους (έν τή γή δήλον ότι και έντώ άέρι και έντώ ουρανώ) γεννώνται και δια
βιούσι τά έμφαινόμενα (τους τύποις) ζώα.
- Σ) -- - - αν ν ν Α. α - 1
ουσία τους αυτού νεύμασιν ύπείκει, και προς άπαν το κελευόμενον προθύμως ύπηρετείται,
- » Σν - - - - 2 » - -- Αν Α
Τάχα δάν σοι, καθ' εαυτόν σκοπούντι, * έκτών ερημένων και έτερα προσεξευρεθήσονται
1. “ς -- α ν -
αιτία, ας άν ήδέως έντύχοιμι.
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΛΘ΄. – 39.
Tώ αύτω
(Οδεχόμενος Προφήτην εις όνομα Προφήτου μισθών Προφήτου λήψεται και όδεχόμενος δίκαιον εις όνομα δικαίου μισθών
δικαίου λήψεται–Ματθ. 1, 41)
» - ν - -λ αν ν - - αν ν -- - -ν
-
Εδέξατό τις Προφήτην, ή όλως τινά τών δικαίων, ότι πολλούς είδε τον άνδρα θαυ
- Α. Σ ν » - - - - ν » ν
μάζοντας, και δόξαν ού μικράν έκ του θαυμάσαι θηράσαντας έτερος πάλιν έλπίδας
- α » - α - - - ν -- -- -
τρέφων, ώς έκ τής ύποδοχής πλούτου περιβαλείται λαμπρότητα, ή τινος άλλης σωματικής

-- ν - - -- - Σ) - - ν ν Σν - ν ν "Α
ευπαθείας επιτεύξεται. Ουδείς ουδαμώς τών ερημένων ούτε Προφήτου μισθόν, ούτε τινός
Α ν - ε -- - ν. 3 - - -
δικαίου λήψεται. Τις δε λήψεται; Ο δι’ αυτό το είναι Προφήτην και Θεού θεράποντα
- Α. » α ν ν - ν» - τα ν -ν ν -- ν ν ν » 4 και
(τούτο γάρ έστιν “ες όνομα Προφήτου” και “ες όνομα δικαίου"), αλλά μή δι' έμπο
ν -λ Α - - Λ ν ν - » -
ρίαν, ή τοιαύτην τινά χρείαν, τον άνδρα δεχόμενος, και την δυνατήν θεραπείαν εις αυτόν
καθαρότητι δί
αθαροτητι καροιας δαί γνωμη ενοεικνυμενος
και σπουδαια ένδεικνύ άξ άρ ώς
αξιος γαρ ως αληθώς,
αλησως, άξιος9,
ο - -
- Α ν - ν τα "Α Α - -
τοιούτος θείας αντιμισθίας και αντιδόσεως. Το δε "μισθών Προφήτου, και μισθών

ν Α »- ν αν ν Α -A - αν - ν - - -
δικαίου λήψεται” διττήν έχει την διάνοιαν ή γάρ ότι της ειλικρινούς και καθαράς
Α -- - α ν Α - αν -- -- ν α Α
φιλοξενίας των μισθών οι τούς Προφήτας, και όλως οι τινας τών δικαίων υποδεχόμενοι
Αν Α ν - -- - ο ν ε Λ ν φ,
πάντως γελήψονται, και ουκ έστιν αυτούς τών γερών στερηθήναι, ών άξιους εαυτούς, δι’ ών
ν Σν -- αν φ α - - - ν -- -
έπραξαν, έδειξαν ή ότι και ούτοι ουχ άπλώς μισθών φιλοξενίας, αλλά τον ίσον και
-- - Α - ν Α - -
όμοιον τους Προφήταις και δικαίος απολήψονται. Μέγα γάρ φιλοξενία, και μεγάλους
ν - Αν Σ - ο ν. ν - 5
μισθούς προξενούσα, και μάλιστα σπουδαίων ανδρών και υπέρ θείων νόμων διωκομένων. *
-- ν - -- ν ν - ν » - - ν -- -
ήν σύ κατορθών, και εις όνομα Θεού θεραπόντων, αλλά μή δι' άλλο τι, τους αυτού ξενίζων
- -- ν - ν Σ - Α ν - - ν - ν
φίλους, μάλλόν ντε συνήσεις τον Ευαγγελικών χρησμόν, κακείθεν εύρήσεις το κέρδος
-λ ν ν - -λ ν Α ν
(ώ μακαριότητος ) πολύ μείζον ή κατά διήγησιν λόγου,
" Ούτως ό Φώτιος άς είπεν ανωτέρω παρορατέας εξηγήσεις προς το ευσεβέστερον όρθώς μεθηρμόσατο. - » ν ν
Ο δε Μοντακούτιος, ούκ οίδ’ ό,τι παθών, μετά τών παρορατέων και την Φωτίου έρμηνείαν εις λήρους απε
σκυβάλισεν (σημ. Οικονόμου)
«Ο ν ν ν - αν ν
* Παρ' Οικον-επισκοπούντι–όπερ άμενον.

* Αύτη έντους Αμφιλοχίος ου περιείληπται έκδέδοται δε υπό Μοντακ. (επιστ. ΣΒ) και ύπό Μιγνί
ου (σελ.τών επιστ. 852).
* Ημ. διόρθ. άντι-μηδ’ έμπορίαν–παράτε Μοντακ. και Μιγνίω.
* Κατά Παύλον έντή προς Εβρ. επιστ. (ΙΓ, 2) παραιτούνται "Tής φιλοξενίας μη επιλανθάνεσθε
διά ταύτης γάρ έλαθόν τινες ξενίσαντες Αγγέλους.” τούτοις δε τον Αβραάμ ό θείος Παύλος ανίπτε
ται. (Γενέσ. κεφ. ΙΗ΄)
ΕΠΙΣΤΟΛΗ Μ. – 40.
- 3 - 1
Τω αύτω.
(Διά τίδΣωτήρ, είπών τους Μαθητας “Μετά δε το εγερθήνα με προάξω υμάς εις την Γαλιλαίαν,” (Ματθ. ΚΣΤ΄, 32)
έν Ιεροσολύμους αυτούς προ τής Γαλιλαίας εμφανίζεται)
Α ν ν α ν ν. - ν - -- - - -
Συντέμνει την υπόσχεσινό Σωτήρ διά τήν όλιγοψυχίαν τών Μαθητών, και πρό τής
Σ) -- ν - Λ -- -- -
Γαλιλαίας έναύτους Ιεροσολύμους αυτούς εμφανίζεται και ούδήπου τούτο τής επαγγελίας
- - ν - - - ν -- - ν ν
υπάρχει παράβασις, ούδε πολλού δεί, ταχεία δε μάλλον έκ πολλής φιλανθρωπίας έκπλή
-- 2 - - ν ν - --
ρωσις. Ειδ. έτι τις “ άγνωμονών εις ψεύδος έλκειν την αλήθειαν έκβιάζοιτο, ούκ είναι
ν » Α - ν - - ν ν ν ν » α
λέγων επαληθεύοντος, εν μέντή Γαλιλαία παρασχεΐν την όψιν επαγγελασθαι, έν Ιερο

Α ν ν Α - - - - Α α - ν ν α ν » -
σολύμος δε ταύτην δωρήσασθαι, εκείνο μάλλον συνέτω, ώς, είπερ ειπών ό Σωτήρ έντή
Α - - -- ν Α - ν Α ν - ν
Γαλιλαία δούναι τους μαθητας την απόλαυσιν τής μακαρίας θέας εκείνης, είτα μηδόλως
Α -λ - 1. α Λ - » - - -- ν -- » -λ
παρέσχεν, ή προσθείς έν Ιεροσολύμος μηδαμώς αύτους όφθήνα, έπειτα ώφθη, ούκ άν

-- ν Λ α ν - -- Α ν ν - ν
άφρόνως λίαν εις ύπόνοιάν τις έξεφέρετο τού ψεύδους, ει δε την έντή Γαλιλαία έπι
- Α Α ν » - - » -- -
φάνειαν προαγγείλας, και ταύτην έπλήρωσε, και την έν Ιεροσολύμος έχαρίσατο, πού τω
ψεύδειι πάροδος κάνγούν ένιψιλη
πάροδος κάνγούν εν ψιλή τινι καταλίποντο
λί ίαςκαι μάλλον
φαντασία μάλλον δέ,
δέ, πώς
πώς ούκ
ούκ έ
έστιν,
α -- ν - - » ν » Α ο α - - ο - α ν
ώς άν τις εποι, διπλή τις τής αληθείας έκπλήρωσις, ώντε ύπέσχετο, και ών μηδέ ύποσχό
ν
μενος έχαρίσατος
αν ν -- -- ν ν α - τη ν » -- ν - - α Α.
Ορα δεκάκείνο, ει μεν άπλώς ήν προαγγείλας έν τη Γαλιλαία τους μαθηταίς όραθή

α ν Σ) - ν α - ν -- ν ιν ν - -
σεσθαι,
δε
»
ό λθό
δε άλλαχού πρότερον
»θ
ώράθη,
δε
συγκεχωρήσθω, και μηδέ
ίδε
χώραν έχον, το ψεύδος -ν ν ν Σν - - ς » -- ν
ει δε απελθόντας έφη όψεσθαι, οι δε ούπω παρεγένοντο (ούδε γάρ ήν αυτούς ένεστη

Α - - Σ. - - - - - - ν ν
ριγμένον το τής Αναστάσεως θαύμα, να τον αναστάντα, τα Ιεροσόλυμα λιπόντες, εις

- Α - Α - - Α -- » - - -
την Γαλιλαίαν δεν προσδοκήσωσι), πώς ούκ ασύνετος σφόδρα τής έπι τω ψεύδει συκο
ν α ν - ν - » Α - - -- - α -λ » - -
φαντίας ή δόξα; Χωρίς δε τών ερημένων, συνοράν μάλιστα δεήσει, ώς, κανέν"Ιεροσολύ
» - - αν -- - r - ν Σ ς » ν ν - - Σ) ν
μος επέστη, και ώφθη τους μαθηταίς ό Σωτήρ, άλλ’ ούν ού3 κυρίως εκείνοι τούτον έθεά
- - - - αν -- - Α -- αν
σαντο ελλ'
πώς γάρ
ύδε
έώρων, οι γε πνεύμα θεωρείν έδόκουν;” εί δε και ύστερον επίσ -ν Α - 4 Λ, - ν εια αν - Αν ν » Α Σ) αν --
τευον, αλλ' ουδε ούτω μέγα - τί γάρ, πλήν ότι πνεύμα σάρκα και όστέα ούκ έχει,
- αν » - α - - ν - 3 Α - ν - » - Σν θα Λ
και ότι αυτός ό θανατωθείς και ανέστηκε; Δι, δ και επιτιμών αυτούς έλεγε:
Α ν - » 5
“Τί τετα - - ν - ν Α - - Α α -- αν --
ραγμένοι
ς
έστέ, και διά τί λογισμοί άναβαίνουσιν εν ταις καρδίας ύμών;
ν -
οπερ ουκ
- Α » Αν ν ν - -
ήνέστερεωμένων ταις γνώμας, ούδ ακινήτοις χρωμένων περί την αλήθειαν τους λογισμούς,
" "Η αυτή και έν Αμφιλοχίοις, κατά μεν την Οικον. έκδ. Ζήτ. ΡΚΑ, κατά δε την Μιγνίου. Ερώτ. ΡΙ",
και έντή Μοντακ. συλλογή Επιστ. ΣΙΓ.
* Παρ' Οίκον, άνευ τού “έτι –ει δέτις.
* “Πτοηθέντες δε και έμφοβοι γενόμενοι έδόκουν πνεύμα θεωρείν.” (Λουκ. ΚΔ΄, 37).
ν ν ν ν ν
* Παρ' Οίκον-άλλ' ουδέν ουδ' ούτω μέγα–όπερ άμεινον, και Φωτίω σύνηθες
Λουκ. ένθ. άνωτ. 38 και 39.
-- - ν -- Αν ς -- - ν
Εν τη Γαλιλαία δε άληθώς έθεάσαντο και είδαν έκεσε γάρ αυτούς αποκαλυφθέν έτρα
- α 'Α Α. - α - » - ν -- α - Αν Α ν ν
νώθη, ώς δν βλέπουσα και δρώσιν, αυτός μέν έστινό

ν ν - 1
τού θανάτου σκυλεύσας το κράτος,
Αν αν -- - ν -- Α Σ)
αυτός δε ό πάντων άπασαν τών έπιγής και ουρανώ" την εξουσίαν και κυριότητα αναδε
Α αν - - Αν - e - - Σ -- -- Α - Σ) ν - ν ν
δεγμένος, ότε και το μέγα και υψηλών τής αποστολής άξίωμα, τής ανά πάσαν την οικου
- -- - - Αν -- - α
μένην, περιεβάλοντο. Το γαρούν έντή Γαλιλαία τον Διδάσκαλον ώς αληθώς οι Μαθηταί

- - ν Σ) ν -- Α - - -
έθεάσαντο. Κύριον γάρ και εξουσιαστήν του παντός, τής τε χάριτος τού παναγίου
ν Λ. - - Σν -- - Α Λ - -λ Α Α
Πνεύματος χορηγόν, και τών άλλων αγαθών ταμίαν, τότε μάλλον ή πρότερον διδαχθέντες,
Α - Σν - - -- α Λ λ 2. α Α α -
κατενόησαν. Παναληθώς άρα και θεοπρεπώς έφη ό Χριστός, κάν έν"Ιεροσολύμος έαυτόν
-- ν Λ - - ν
προϋπέδειξε, ότι περ, οι μαθηταί τήν Γαλιλαίαν καταλαβόντες, εκεί αυτόν όψονται.
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΜΑ". – 41. -
- » - 2
Τω
Δ.
α ύ τ ώ.
έ.
(Tίς ήν τώ θεσπεσίω Παύλφ πατρίς)

-- α - Φ Α - Α Α -- ν ν
- ,
Παύλος
βλήό θείος
δ
Απόστολος, ότώ διαπύρω πόθω“Ιετής εις
αλήΧριστόν αγαπήσεως
Α λ βό
και -- Λ ν ν α -
τω ανυπερβλητω ορομω του κηρύγματος την ανω Ιερουσαλημ εαυτω καταλαβομενος

ν - Α - -- Α ν ν
πατρίδα, την έκπαλαιών προγόνων και της σωματικής γενέσεως τά Γίσχαλα (κώμη δε
- - - - ν -- -
νύν το χωρίον, της Ιουδαίας πάλαι πολίχνιον χρηματίσαν) πατρίδα λαχών είχε τώ
α -, -- ν ν -- Αν εν - - ο ν. - - ν
Ρωμαϊκω δε δόρατα τών γεννησαμένων άμα και πολλούς ετέρους τού έθνους συνεαλωκότων,
ν. 3 Σ) - - - ν ο - ν - ν - --- Α -
Ταρσούς" αύτω το συνενεχθέν, ένους και τάς μητρικάς έλυσεν ώδινας, δίδωσι πατρίδα
Ορθότερον άν, ομαι, έμπροθέτως έγέγραπτο-εν ουρανώ πανταχού γάρ, όπου αν συμπλεκτικώς τώ
“έπι γής” τιθήται, έμπροθέτως έκφέρεται γνωστότατον δε το έντή Κυριακή προσευχή “ώς έν ουρανώ
και έπι τής γής. *
* Η αυτή και έν Αμφιλοχίοις, κατά μεν την Οικον. έκδ. Ζήτ. ΡΚΖ, κατά δε την Μιγνίου 'Ερώτ.
ΡΙΣΤ', και έφτή Μοντακ. συλλογή Επιστ. ΣMZ. Εύρηται δε και ένας Οίσχέλιος εν τέλει τής Μυρι
οβίβλου έκδέδωκε (σελ. 911-2).
* Ούτω πληθυντικώς και παρ’ άλλοις, αλλά συνηθέστερον ένικώς εύρητα–ή Ταρσός-Περί δε τών
Γισχάλων δε Ιωσήπ. Ιουδ. πολέμ. Β΄, κ', 5, 6, Δ΄, β΄, § 1-5. Ταύτην προγονικήν πατρίδα του
Αποστόλου και Ιερώνυμος ιστόρησεν (έν Καταλ. Εκκλ. Συγγραφ. Τόμ. Α΄, σελ. 349 και “Υπομνήμ.
εις την πρός Φιλήμ. $ 23). Αλλ' ούτος παραδόξως αντιλέγει προς αυτόν τον θείον Απόστολον, λέγοντα
βητώς, ότι εγεννήθη έν Ταρσώς και τούτο ό ιερός Φώτιος εξέφρασεν όρθώς ανωτέρω. Ο δε μακάριος
"Ιερώνυμος λαθών μετώκισε συνάμα μετά τών γονέων και αυτόν τον θείον Παύλον έτι νήπιον εις
Ταρσούς έκτών Γισχάλων, ώς έντούτοις γεννηθέντα. Και την χρονολογίαν δέ τής μετοικήσεως ασύστα
τον λέγει, διορίζων αυτήν έπι τής υπό τών “Ρωμαίων (έπι Ούεσπασιανού και Τίτου) αιχμαλωσίας και δια
σποράς των Ιουδαίων. Τούτο δε φαίνεται και Φώτιος ύπονοών πεφεσμένως διά τού “δόρατος τού “Ρω
μαϊκού.” Αλλ' ή μέν πάγκληρος εκείνη αιχμαλωσία συνέβη μετά πόλεμον τετραετή άπό τού 66-70
μ. Χ., όδεθείος Παύλος άπεκεφαλίσθη έπι Νέρωνος τώ 68 μ. Χ. Πού λοιπόν μένει ή κατ' εκείνον
τον καιρόν μετοικεσία τούτου και των γονέων; Και φαίνεται άρα, ότι πολύ πρό τής αιχμαλωσίας μετώ
- - - » - Αν » - - » 1 -- -
α
Εγώ γάρ εμι (φησίν) ανήρ Ιουδαίος, γεγεννημένος ένΤαρσω τής Κιλικίας.” “ Eίτα τής - - - ν - - --
Ρωμαίων φιλοτιμίας τω μεγέθει

μι γ τού κράτους παραμιλλωμένης,9 και μέχρις
Χ αυτών τών ε
ν Α ν Α. Α 2 ν ν Α - Α - - Α
άλλοφύλων το φιλότιμον καθυπατευούσης, " εις τήν τούτων εύγένειαν και της πολιτείας
- ν - ν - - ν Α - - 1
και τού όνόματος, τούτο μεν προίκα, τούτο δε και χρήμασι, πολλοίς άναδραμείν έχαρίσθη
ν ν Α ν » - - - - -- ν Λ -
εξουσία. Γίνεται τοίνυν έκ τούτου και τους γονεύσι τού θεσπεσίου Παύλου συλλαβαίς
ν Α - Α » - - ο κ. Αν - - α - Α - - Α
όλίγας και νόμος άνθρωπίνος πατρις ή Ρώμη, και το Ρωμαϊον πολίτευμα και τούτό
Α α - - - Α - "Α - - -
έστιν, ό και ό θείος εκείνος ανήρ έπεσημήνατο λέγων πρός τόν χιλίαρχον, αύχούντα την
-- Σ) Α α Λ ν α οα - ν ν - - » 3 -- - - - - - - ν
έξ έμπορίας "Ρωμαίων συγγένειαν, ώς “Εγώ δε και γεγέννημα,” αντί τού "κατά κλήρόν
- α -- * Α Α - - Α
μου πατρωονή Ρωμαϊκή συγγένεια κάτεσι, και ούκ ιδιωτεύουσι τους γονεύσι λαγόνων
ν - ν - ν » Αν - - - - - - - - ν ν ν
μητρώων
ΠΡΟΣ ΤΟ
προήλθον "Ωεις φώς, άλλ’δύ
ήδη και του
ίδ
Ρωμαϊκού τους γράμμασιν
αν β αυτούςλσεμνύ
θ 9 - » Α αν - Α » - - - Α
ς αίματος. στενού μόνον δύο πατρίδες, όπερ αυτός αμφισβητείς, τω τής αληθείας
εύρισκ - - ελλ’ ήδ ν ίτας και τρίτη, ών εις μεν τά Γίσναλα" έν τη
ρισκονται ρητορι, αλλ ηρη προς ταυτας και τρίτη 9 μ. σχ ν τη
-- -- - -- α - - η
μερίδι
δώ
και δικαίω "P
τής Βενιαμίτιδος”
δε
φυλής αναφέρεται,
» "P
οι Ταρσοί δε της αιχμαλωσίας
- - -- -- ν α » ν Α » - - - ν
ώρον έγένοντο “Ρωμαίον δέ τών τεκόντων ή εις τούς Ρωμαίους αναγραφή ποιεί, και το
- ν - ν - ν » - » Α
πατρικόν διά τού κλήρου διαβαίνον εις αυτόν αξίωμα,
ε ν - ν - ν - ν - ν Λ ν ν ν - ν
κησαν οι τούτου γονείς εις Ταρσούς, είτε διά στάσιν τινά έμφύλιον, είτε και άλλως μεταναστεύσαντες εις
ν ν - ν εν ν. - - - ν ν ν Α. - α ν - ν » ν ν
την πρωτεύουσαν τής Κιλικίας, όπου και Ρωμαϊκή ιθαγενεία ετιμήθησαν υπό τών την Ασίαν ήδη κατα
ν α ν αν ν ν ν ο ν ν - ν » ν ν η ν «η ν ν -
σχόντων Ρωμαίων. "Οτι δε κατά την Ασίαν, άλλαχούτε και εις τήν Κιλικίαν αυτήν, ήσαν και πρότών
Καισάρων Ιουδαϊκαί άποικία, μαρτυρεϊ Φίλων (Τόμ. Β΄, σελ. 578. Mang) και Στράβων παρά Ιω
σήπω (Ιουδ. Αρχαιολ. ΙΔ΄, 7). (σημ. Οικονόμου)
Πράξ, κεφ. ΚΒ', 3.
Ού ν) ν - Υ αν - - - - η -- - - ν ν η ν -- --
* Ούτωμέν σύνθετον οϋχ εύρηται το βήμα τούτο έντους Λεξικους, ώς και Οικον. έσημειώσατο εύρητα
μέντοι το άπλούν ύπατεύω=είμαι ή γίνομαι ύπατος και γενικώς =άρχω και τούτω Φώτιος έχρήσατο
συνθέτω προς ένδειξιν τού όλως, ώς έντώ κατατρώγειν, καταναλίσκειν, κ.τ.λ. Eχρήσατο δε τούτω
και αλλαχού
, το ν
(Αμφιλ. σελ. 79, έκδ. Οικον), περί τού Αποστόλου Πέτρου λέγων, ότι “χερσιν αμφοίν καθι
ν α και η » ν - Λ. - - - α ν ν η - ν -
πάτευεν” ένθα ό άοίδιμος Οικον. τάδε σημειοι, ά και ήμες, ώς μάλιστα συνάδοντα
- ΟΛΩ., τα
ν
οίς έντή Γ΄ επιστολή ν ν ν » - η -- ν -- ν ν -
(σελ. 163-4) έσημειωσάμεθα, ού περιττόν ώήθημεν είναι παραθείναι ένταύθα “Κομψώς διά τούτου (τού
- ν - αν κε ν -- - ν α ν αν α ν ν - -- α
βήματος Α
κα
δήλον ότι “καθυπάτευε")
- δ
βούλεται σημαίνεινό
ιδί
Φώτιος,
λή
ότι ό Πέτρος, καθό κορυφαίος
ν
τών όμο
δ λή δ α αν ν - - ν ν » - - - -- ν
--
ταγών Αποστόλων, ώς ύπατος διώκει τά τής ιδίας αποστολής χερσιν αμφοτέρας, τούτ' έστι, διπλή δυνά
ν. - ν Α ν ν ν - ν » -- - - » ν -
--
μει και ενεργεία,
"Ε ν
διά τε γλώσσης, διάτε γραφίδος (επιστολών), ταχέως 4 ---
εξαπλών
ΕΑ
τού
- δε
Ευαγγελίου το ν ν - ν - - ν ν ν ν
κηρυγμα. πήνεσε το γλαφυρόν τής φράσεως και ό κλεινός Μάιος παρεξέτρεψε δε τό νόημα, όνο
“μάζων τόν Πέτρον υπέρτατον κυβερνήτην τής Εκκλησίας, και οιον ύπατον πάσης τής Χριστιανικής
“ πολιτείας (ύπαινιττόμενος δήλον ότι τοιούτους και τούς έν Ρώμη διαδόχους τού Πέτρου). Αλλ’ ό Φώτιος
κα ν -- -- ν - η φ ν - και ν - ν ν ν ν » ν - φ ν
α
μετά τής Εκκλησίας ούτ είπεν ούτ' έφρόνησε» τοιούτον ουδέ τόν Πέτρον αυτόν, πολλώ γε ήττον τούς
ν -- ν ο ν ν α ν - - ν ν ν ν -
διαδόχους τού Πέτρου τούς Πάπας ό Φώτιος! –Τοιαύτην τινά παρεκτροπήν νοήματος και εν τέλει τής
Γ' Επιστολής Φωτίου, ένθα ήμύν τα προσήκοντα σεσημείωτα, ό άληθώς κλεινός έποιήσατο Μάιος, ζήλω
τής Παπικής παντοκρατορίας κακεί τής ευθείας έκτραπείς, ώσπερ δή και ένταύθα.
* Πράξ. ΚΒ', 28.
* Ορθώς Οικον. είκασε γραπτέον είναι–ή μεν εις Γέσχαλα.
* Παρ' Οίκον. απροθέτως–μερίδι και δικαίωτά τής Βενιαμίτιδος φυλής αναφέρεται-παρά δέΟ σχε
λέω “μερίδι και δικαίω τής Βενιαμίτιδος, κ.τ.λ.”
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΜΒ –42.
Τώ αυτώ περί τού αυτού."

αν α - Α - - ν - Α. α » - -
Ωσπερ ό κλεινός Βαρνάβας, το τής πραότητος και συμπαθείας ώς άληθώς σκεύος,

αν Α » - - Α - » - - ν ο κ. 2 - - ν
αίματι προγόνων Ιουδαίος ών, Κύπριοντο από της πατρίδος είλκε γένος" και ό λόγιος
Σ Α. - Α - 3/ Αν - - ν -1, - ν -- -
Απολλώς, ότώ κηρύγματι την Έφεσον φθάσας, και προς την Αχαϊαν διαβάς, Ιουδαϊκής
Αν - αν Α - Α - ν -- Α -
υπάρχων φυλής, όσα εις φύσιν αναφέρεται τών γεννησαμένων, διά τής παροικίας την
» αν Αν 3 ο κ. Α - Α Α. ν
Αλεξάνδρειαν έπεγράφετο πατρίδα" ούτω καί ό ιερός Παύλος, εξ Ιουδαίων τε φύς, και εις
- ν η Α -- Α - α ν » Α
τήν Βενιαμίτιδα φυλήν ανηγμένος, Ταρσούς, τών τεκόντων την Ελληνίδα πόλιν έπωκηκότων,
Σ) Α Α αν ν Α α ν ν ν - Α -- - ν Α
έκτήσατο πατρίδα. "Ωσπερ δε πάλινό χιλίαρχος διά μέντών φύντων και τής ένεγκούσης
α α Α - - κι -- Α Λ. Α α - ν - Α
ώς πορβωτάτω του Ρωμαϊκού διϊστατο γένους, χρήμασι δέ, ώς αυτός εκείνος δωμολόγει,
"Α 4 αν α ν -- ν --
εις την εκείνων εύκλειαν άνελήφθη

ν Α φ - » - Α Α.
και ώσπερ ή Φιλίππων πόλις, της Μακεδόνωνήδέπαρ
ον ήθ - - α ν αν
χίας μητρόπολις ούσα, και ουδέν δίκαιον έχουσα προς συγγένειαν Ρωμαίων, όμως ήδυνήθη
- Α » ν - - ν α Α -- ν » - - - Α
τώ ταύτης όνόματι λαμπρυνθήναι (και γάρ οι κύριοι της παιδίσκης, εξής το τού Πύθωνος
Αν - -- - - Α - ν -
άπηλάθη πνεύμα, αγανακτούντες κατά τών της αληθείας κηρύκων, και πρός τούς στρατηγούς
αν - » - - Α - ν » Α α Α - Αν
έλκοντες τους απαλλάξαντας το πλάσμα τού δαιμονίου, έπειπερ ή θεραπεία τώπάθει συνα
Α - ν ο κ. - - α - ν
πήλαυνεν αυτών και την εμπορίαν, “Ούτοι οι άνθρωποι, φασίν, έκταράσσουσιν ήμών την
Α. Σ - α Α "Α Α ν Α » ν α - αν
πόλιν, Ιουδαίοι υπάρχοντες, και καταγγέλλουσιν έθη, ά ούκ έξεστιν ήμύν παραδέχεσθαι
3 - Μ. - α Α ο » 5 α - αν - Αν - ο Α α - »
ούδε ποιείν, Ρωμαίος ουσιν όρας, όπως οι Φιλιππήσιοι τη "Ρωμαίων έαυτούς έπισε
Α Λ αν ν Αν Α εν Σ. - Αν α Α -
μνύνουσι κλήσεις), ώσπερ δε πάλιν τούτων ύστερον Ιώσηπος, Εβράιων τεγνησίας σπο
- Σ Α - » - Λ, ν α Λ Α Σ) α Α - - -
ράς έκβλαστήσας, και αυτά πατρίδα τα Ιεροσόλυμα κεκληρωμένος, έξι ιερέων τε και ιερεύς
- Α - ιν ν - - ο Α Α - ν Α. -- » Αν
αυτό τούτο χρηματίσας, πλήν προς τη Ρωμαίων κλήσει και την Φλαύΐος έπεγράφετο
ν Α Αν - - - α -- -- - - Α
προσηγορίαν, ο γέρας ή τού Ούεσπασιανού επωνυμία τους Ρωμαϊκήν αυχούσε την συγγέ
3 - Λ. - » ν α - ο Α ν-- Σ) ν » - Α α
νεαν έδίδου και ού μόνον "Ρωμαίον αυτών και Φλαύΐον αναγράφων ουδαμού ξενίας ό
-- ν ο - - - Α. -- - Λ. ν » Σν 6
Ιώσηπος έάλω, καίτοι πολλών τώ φθόνω κατ' αυτού βαλλόντων, αλλ' ουδ' εις ένδειξιν
» Α ν Λ, Α - » - - α Λ, α Α -- α Α » -
εισήχθη, ει βούλεί δέ, και αυτή τών “Ιεροσολύμων ή πόλις, γενεας υστερας εκ της
" Η αυτή και έν Αμφιλοχίος, κατά μεν την Οικον. έκδ. Ζήτ. ΡΚΗ, κατά δε την Μιγνίου Ερώτ. ΡΙΖ,
και έντή Μοντακ, συλλογή Επιστ. ΣMZ εύρηται δε και παρ' Ο σχελιω ένθ. ανωτ. σελ.912
* “Ιωσής δε ό επικληθείς Βαρνάβας υπό των Αποστόλων, ό έστι μεθερμηνευόμενον υιός παρα
κλήσεως, Λευίτης, Κύπριος τώ γένει, υπάρχοντος αυτώ αγρού, πωλήσας ήνεγκε το χρήμα, και έθηκε
παρά τους πόδας των Αποστόλων” (Πράξ.Δ. 36).
* “Ιουδαίος δέτις, Απολλώς όνόματι, Αλεξανδρεύς τώ γένει, ανήρ λόγιος, κατήντησεν εις Έφεσον,
δυνατός ών έντας Γραφαις” (αυτ. ΠΗ, 24).
* Αυτόθι. ΚΒ', 28.
* Αυτόθι. ΙΣΤ', 16–22.
" Εκ διορθ. Οικον, ή προσθήκη της προθ–εις.
43
- - Α ν Α 1 - - 2 ν -
Αδριανού προσωνυμίας την Αιλιαν" κλήσιν λαχούσα, δημοποίητος" (ώς φάναι το

ν - ο ν Αν α Α αν “ς τ, - Σν - Α ν ν
έπος) το "Ρωμαίων γένος ύπέδυ, ώσπερ ούν ούτοι πάντες, έθνους και πατρίδος όντες αλλο
Λ ν ν ε -- -- - Λ. Λ αν - α - ν Λ,
φύλου, εις τήν "Ρωμαικήν έτέλεσαν πολιτογραφίαν, ούτω και οι τού θεσπεσίου Παύλου
-- Σ) - - ν - 9 -- - - - - - αν Α
γονείς, ούκ έντώ λεληθότι τής Ιουδαϊκής πολιτείας βιούντες, αλλά και τών πολλών έχοντές
- - α - , ------ Α Αν ν - » - ν Α ν ν -
τι πλέον,ξτής Ρωμαϊκής φατρίας

ν ο Π ύλ
φυλέται
δ δ
διάλτης έγγραφής
ο “P
έκρίθησαν ούκ άνάξιοι
- - όθ
χρημα ν - Α ν ν » - » -
τίσαι έξού και όσοφος Παύλος διαδοχής κλήρω την Ρωμαίων εύγένειαν πατρόθεν αύτω
- ν ν ν ν - - - ν - ν ν - ν - -
κατιούσαν
- ζ ούκ ήγνόει. Το
λ
λοιπόν μηκέτι σοι το απορειν
- ν έλ
μόνον,
θ »
αλλά
"Ω πολύ μάλλον το
-- - - - ν - Σ Α Α ν ν
επιζητειν το οικειον των Λυσεων και αγαπαν, επιμελεια γινεσαω. σπερ γαρ, ει τις τα
ν - ν ν Σ » - ν - - - ο Α - ν
κατά διαλεκτικήν ζητήματα εξ αμέσων τε και πρώτων και τών καθ' αυτό πειρώτο διαλύ
- - -- 3 ν. - - Α φ ν
σασθαι, δίδούς το γελοίον, ουδέ τήν τού ψεύδους δίκην διαφεύγει και ένβητορεία γραμμα
- 4 - - - ν - ν - - ν
τικάς “ό απαιτών ανάγκας, και ότών κατά τα μαθήματα θεωρημάτων πολιτικάς τε και Σ) -- Α αν -- ν ν
έπιπολαίους πίστες επιχειρών προκομίζειν παραπλήσιόν τι, να μή άσχημονέστερον είπω,

Α. 6 - ν αν -- - - Α ν -- - -- ν ν --
καταλαμβάνει" και τούς, όσοι τών καθ' ιστορίαν ζητημάτων ουχ ιστορικώς, άλλ’ έξ
α Α Α - Λ 1 Α ν Αν ν - - ν ν
έτέρου γένους ελπίδας ανέχουσιν εις μάθησιν έλθεϊντής αληθείας,
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΜΓ΄. – 43.
γ
Θεοδώρω Ηγουμένω,
(Περί τής εικόνος του Χριστού)
-- - αν ν - ν ν
Προτείνουσιν, έφης, τών εικονομάχων όσοι θρασύτεροι και κακόσχολοι και σοφόν
* Ούτως άμενον παρ' Οίκον ή παρά τοις άλλοις άπασιν-Αλίων-Περίδετής μετωνυμίας ταύτης τών
“Ιεροσολύμων, δε Ευσεβίου Εκκλ. “Ιστορ. Δ΄, στ΄ και εν γένει περί των διαφόρων ονομάτων, τών κατά
καιρούς αποδεδομένων τή άγια ταύτη πόλει, ίδε την έντώ Ευαγγελ. Κήρυκι (Έτ.Ζ. σελ. 198 κι έξ) δημο
σιευθείσαν Ιεροσολυμιάδα, πολύτιμον έργον τού έν μακαρία τή λήξει. Αρχιμανδρίτου και Καθη
γητού τού ήμετέρου Πανεπιστημίου, Διονυσίου Κλεόπα.
* Εκ διορθ. Οικον. αντι-δημοποίητον.
* Ορθότερον τούτο παρ' Οίκον, γέγραπτα-διδούς τήν του γελοίου-ύπακουομένης εκ τού έπομένου τής
αιτιατικής “δίκην.”
* Ούτως άμενον παρ' Οίκον, ή παρά τοις άλλοις άπασι-γραμμικάς
ο Μάθημα, κοινώς μεν σημαίνει πάν ότι μανθάνει τις, είτε καθ' εαυτόν, είτε μετ’ άλλων διδασκόμενος
ιδίως δε μαθήματα εκαλούντο τα νύν λεγόμετα μαθηματικά, και μάλιστα ή περί την αστρολο
γίανσπουδή, ίσως ώς τών άλλων μαθημάτων υψηλότερα και δυσκολώτερα μαθεν νομιζόμενα
ο Ουκ οίδ όπως Οικονόμος έσημειώσατο πληθυντικώς τούτο γεγράφθαι παρά Μοντακουτίω, και άνευ
τού “ και τούς” οϋδεν διαφέρον τού έντους Αμφιλοχίοις κειμένου,
7 “Η αυτή και έν Αμφιλοχίοις, κατά μεν την Οικον. έκδ. Ζήτ, ΣΒ΄, κατά δε την Μιγνίου 'Ερώτ.ΣΕ,
και έντή Μοντακ. συλλογή Επιστ. ΞΔ". Περί τής αυτής δε υποθέσεως, τούτ' έστι περί τής τού Χριστού
εικόνος, και κατά των εικονομάχων, και έτέρας πέντε έγραψεν επιστολάς “Ιωάννη Σπαθαρίω τώ, Χρυ
α - ν ν ν - - - », ν ν 1 - - και Α.
ήγούνται
-λ αν
το περίεργον, ποία τών εικόνων Χριστού αληθής,
-,
Φ.
πότερον," ή παρά "Ρωμαίους,
ν.
- 2 Αν -A - και αν -A - » Α Σ) αν
ή ήνπερ Ινδοί γράφουσεν, ή ή παρ’ Έλλησιν, ή ή παρ’ Αιγυπτίους, ούχ όμοια γάρ
Σ) 3 α - - Λ, - εν -
άλλήλας αύται, και όποιαν άν τις αυτών άληθή φήσειε, δήλον ότι παραγράφεται
ν - 4 -- ν ν - - ν -- ν - ν - - Α. 9 -
τάς λοιπάς. Αλλά ταύτην αυτών τήν άπορίαν, μάλλον δε την κακομηχανίαν, ώ, καλών
Φ θ δ λ λλ Α λλή -- η 5 -- αν Σ - - ν ν Α" Α
δρθοδοξίας άγαλμα σύ, “ πολλαχώς έστιν έπιβραπίσαι, και πολλής γέμουσαν παρανοίας
- Α » Αν
και δυσσεβείας απελέγξα.

Κ - -- εν 9 - - -- ν αν - Σ φ αν - φ ν -
αι πρώτον έστιν ειπείν προς αυτούς, ότι τέως, έξιών έγνωσε τή εικονoυργία μάχε - - -- ν - -- ν
σθαι, και άκοντες αυτής πανταχού της οικουμένης, ένθα το Χριστιανών γένος, την ύπαρξιν
ν - αν Α - -- - -
και προσκύνησιν έμαρτυρήσατε, ώστε ό καθαιρείν έπιχειρούσι, μάλλον συνιστώσι, και

- ν
τους οικείους λόγους άλίσκονται,

- α - Α και ο - Αν - -
Δεύτερον, ότι λελήθασιν έαυτούς, δι’ ών ταύτα λέγουσιν, εις τήν τών Ελλήνων
ν ν Α. 9 - αν - Α - - ν -
τάξιν έαυτούς έντάττοντες επίσης γάρ έστι τά ερημένα περί τών σεπτών εικόνων ειπείν,
- -- - Α ν ν
και περί τών άλλων μυστηρίων ήμών ποίους γάρ λόγους ευαγγελίου θεοπνεύστους, είπoιεν
-- -λ εν » Α -- » - -- αν ν ν - ν ν -
άν, ή όλως ευαγγέλιον ποιον όνομάζετες άλλοις γάρ σχήμασι και τύποις γραμμάτων το
- - ν ν - - α - -- * - Α
“Ρωμαϊκόν, άλλοις δε το "Ινδών, και έτέροις το Εβραϊκόν, και άλλοις το Αιθιόπων άπαρτί ν Α Αν Α α Αν ν
ζονται και ού μόνον τύποις γραμμάτων και σχήμασιν άνομοίος γράφονται, αλλά και
Α - α - - -
απηχήσει και σημασία φωνής έτεροειδεί τε και άλλοτριωτάτη προφέρονται. Ούκούν,

6 - ν ν ν - Α -λ
φαίητ άν" (μάλλον δέ, διά τίμή λέγετε;"), ώς ουδενί προσήκει πείθεσθαι ή προσέρ Αν Α - -
χεσθαι ευαγγελίω, ότι άνομοίους και σχημάτων τύποις, και φωνών απηχήσεσί τε και Α. - - Α - - Α
σημασίας απαγγέλλονται τών υμετέρων γάρ ένθυμημάτων και τούτο το τόλμημα ούδε
ν -- αν - - * - - ν ν -- - --
γαρ ούδΈλλην τις ήμύν βαον τα τοιαύτα προτείνειες πολλά γαρ και παρ' αυτούς τών
Λ. Λ εν - ν "Α - α - --
σεβασμίων παραπλήσια και ώσπερ έστιν αυτούς φύσις κοινή πρός ήμάς, και νούς, και
σοχέρει,” τάς ύπ’ αριθμ. ΝΣΤ, ΝΖ, ΝΗ, ΝΙΘ΄ και Ε΄ – Ίδε και Ευαγελ. Κήρυκ. Έτ. Ζ΄, σελ.289–305,
ένθα σύντομον μέν, σαφή δε και άκριβή εύρήσεις έξιστόρησιν τού κατά τών άγιων εικόνων διωγμού, από
- ν ν ν ν - 1 ν ν ν - » ν 1 - 1 - ν
τού πρώτου εικονομάχου Λεόντος τού Ισαύρου μέχρι Θεοδώρας τής Αυτοκρατορίσσης, έφ' ής ή τών εικονο
ν αν ν ν -- - Α ν - - -
μάχων αίρεσις κατεβλήθη τέλεον, και ή τού Χριστού Εκκλησία υπέρ ένα αιώνα (726–842) κατά τών
ν ν Λ ν - -
εικονομάχων παλαίσασα, τόν θεοπρεπή αυτής επανέλαβε κόσμον

ν - - - --
ν
* Παρ' Οίκον, το “πότερον” προ τού “ποία” κείται–πότερον, ποία τών εικόνων Χριστού άληθής–
Α - - -
άμεινον μέντοι τοιαύτην έχειν τήν τάξιν, οιαν ένταϊς έπιστολαΐς.

ν ν
* Ελλείπονται τον γάρ παρά Μοντακ. και Μιγνίω προσέθηκα εξ Οικονόμου,

* Και τούτο κατ' Οίκον. αντι-αύται–παρά τοις άλλοις,
- - ν -- -
* Τούτο τών εικονομάχων κατά της Χριστού εικόνος το επιχείρημα, όπερ δή και Αχίλλειον ειώ
» - ε Α - ν - - -- --
θεσαν αποκαλεΐν, ώς μέγα δήθεν και ακατάβλητον, ου μόνον Φώτιος διά τήςδε τής επιστολής ευχερώς
ν ν ν - - -
καταβάλλει, αλλά και Μοντακιούτιος αυτός αποδοκιμάζων φαίνεται, ένους τήδε τή επιστολή υπεσημειώ
ν ν ν - -
σατο, ευφυές μεν λέγων είναι το επιχείρημα τούτο, ού μέντοι και ισχυρόν.
* Παρ' Οίκον, άνευ τής άντωνυμίας,
" Εκ διορθ. Οικον. άντι-φαίεν άν,
" Ομοίως, άντι-μή λέγατε
43 *
λό - - - -- ν ε ν - ν άλλ εν - "Α ν
όγος, και ψυχής πρός

- - 1
σώμα σύγκρασις όμοιότροπος, και μυρία άλλα, ούτω και περί τήν
ο Α' -- Α -1. » -
τού θείου ύπόνοιαν, κάν" τους πλείστους και κυριωτάτοις διίστανται, άλλ’ ούν έστιν όμως
ς ν ν Σ) Α. - - 3, -- » - ν - - Α Σ) --
οις διά τήν ενάργειαν τών κοινών έννοιών ούδι αυτοί τολμώσι διαμάχεσθαι. Ούκούν
και αν Α. - - Α Α. αν αν ν
ούδΈλλην αμφισβητήσειεν ήμύν περί τούτου, αλλά τις άλλος όλως άθεος και άθρή
ν αν Α Α. αν Α
σκευτος, μήτε θείου έννοιαν, μήτε λατρείαν όλως παραδεξάμενος

Α Λ - ν Α - Α ν Α" -
Τρίτον δέ, και του δευτέρου σύστοιχον, ποιον σταυρόν, προσερήσεσθε πάντως, τού
Α - αν Α ν -- -λ Α ν
πρωτοτύπου νομούμεν όμοιον; ώς μετά τού τίτλου σχηματίζεται, ή δε άνευ εκείνου δια
- Αν φ ν -λ α Α 2 - Λ, ν
τυπούται και διαγράφεται; ών γάρ άν ή όμοιότης" ήμιν όμολογηθείη, έκ τούτου, κατά

- α - ν Λ α - -- ν - Λ » - α -
τόνύμέτερον σοφόν συλλογισμόν, ή τών λοιπών ποίησις και προσκύνησις (άλλ υμιν γε
- -- Λ -- Α -λ ν Λ
τοις τοιαύτα περί τηλικούτων τολμώσιν) απαρνηθήσεται, ή και ήδη έξήρνητα.

Αν ν ν ν νυν ν ν ν - -- Α. - -- -
άλλ
Τέταρτον, την διαφοράν
α δ
ήμύν και άνομοιότητα, την έντας μυστικαίς θυσίαςλκαι τας
λή Α 3 » α - - 3 ν - α -- » Αν - -
άλλαις ιερουργίας,” εις διαβολήν άπάσης και ανατροπήν τής ημών άχράντου τελετής και -- - φ, ν ν - - ν ν ν Αν -- -
λατρείας προκομείσθε έξιών γάρ κατά της Χριστού εικόνος πονηράν μελέτην ταϊς ύμών Α - ν -- - ν - ν - Λ,
διανοίας έμελετήσατε, πάσαν τήν τών Χριστιανών ιεράν τελετήν και τα θεία μυστήρια
» - » - Α
έκ βάθρων αυτών ήλέγχθητε κατασείοντες,

Α α ν Α - Λ, - ν ν Α --
»
Πέμπτον βητέον, δ και λίαν αυτών στηλιτεύει το δυσσεβές και μισόχριστον, τί γάρ
- - - Α. αν - ν ν Α ν Λ Α - » - -
έπι της εικόνος ίστασθε, και τούς τοιούτους φληνάφους άνελίσσετε, δέον προς αυτόν τον
ν Λ Α Α Α ν Α αν Α Α Α - ν α - » ν
εικονιζόμενον
ν' αν
(όκρύπτουσι τέως) αποδύσασθαι; να τί γάρ, ότας διανοίας ύμών ώδίνετε, ν - ν -- - - - Α - -- - -
τον
ελλ'
άσπονδον κατά Χριστού
* , η
πόλεμον,
ο δ
τούτον
θ
μήΛκαι τους χείλεσι και γυμνω
Α
τω προσώπω,
δη Έλλ Α 9 ν α Α" ν α » -
αλλ υπο προσωπείωτη εικονι, επιoεικνυσαε; εγετωσαν γαρ, ως, επειοη ηνες μεν
α - αν » - -- -- - ν Α α - ν - α - Σ ν
αύτους όμοιον έπι γής φανήvαι τον Χριστόν νομίζουσι, "Ρωμαίοι δε μάλλον έαυτούς έρικότα,
» - ν Α" - -- - Αν - » -η - α α - » - -- Λ Σ α
Ινδοί δε πάλιν μορφή τή αυτών, και Αιθίοπες δήλον, ώς έαυτούς έπει ταύτα, τις έστινό
» ν ν ε ν Λ ν ν Σν - - - - αν - Α -
αληθής Χριστός, ό παρά τέσι νομιζόμενος, ούκ άρα δεί όμολογείν ουδε πιστεύειν σαρκι
Σ - - Α ν "Α » -- - » Α » Σ Α Α ν ν --
έπιδημήσαι τον Χριστόν;

η ν
όντως γάρ αυτούς τους άθλιους ούδ επεδήμησεν όγάρ κατά της - ν Λ ν - Αν Λ, -
εικόνος έπονηρεύσαντο, τούτο πολύ πρότερον κατά του εικονιζομένου πεφώρανται φρυαξά
ν -- - - - - - Α -
μενοι, από τής τών νομισάντων διαφοράς άναίρεσιν παντελή τού νομισθέντος ψηφισάμενοι,
- ο » - ο Λ ν -- - - ν. - Λ Α Αν
"Οράς, οιος αυτών ό σκοπός, και εις οιον αυτούς το κατά της εικόνος απέβλεπε τέχνασμα!
ν » ο Κ. - ν Α Σ) -- α - » Σ ιν ν Αν Αν » ν -
Αλλ' έπι τους ειρημένος εκείνο όητέον, ούκ έκείνους (ανάξιοι γάρ), άλλάγε τους
- αν Α" -- Σ) Αν - Λ
πιστούς και φιλοχρίστοις, ότι περιού πάντως λυμαίνεται τών εικονισμάτων το ανόμοιον
- - » - ν ν ν » Α » ν Λ Λ Λ "Α -
τήν τής εικόνος φύσιν και την

η ζό αλήθειαν
Α έλλ
ού γάρ μόνω σχήματι σώματος και μορφής
δ θ έξ Α. - ν - - - ν - Α.
εικονίζεται χρώμασι το εικονιζόμενον, αλλά και ποια διαθέσει, και παρεπομένη πράξει,
Α - -
Παρ' Οικον–εί και–όπερ Αττικώτερον αλλά περί τής τοιαύτης τών μορίων συντάξεως, πολλαχού
- - - ν -
επί τον νύν συνήθη τρόπον αποκλινούσης, πολλάκις ήμύν έντους έμπροσθεν σεσημείωτα, και γενικώς
έντή αρχή τής Α΄ Επιστολής,
* Παρ' Οίκον, άνευ τού άρθρου,
- - - Α - ν - » - "----- ν
* Εννοεί την ώς έκτής διαφοράς των γλωσσών φαινομένην άνομοιότητα τής αυτής ιεράς λειτουργίας,
και τών άλλων τελετών. (σημ. Οικονόμου)
- - » Α- - Λ α - -- Α - -- - - ν - Λ
και παθών εμφάσει, και

ο
τόπων ιερών αναθέσει, και έπιγραμμάτων έρμηνεία, και συμβόλους
- ν ν -- -- ν - Λ - - -- -- ν
έξαιρέτοις άλλοις, ών μηδέν παρείναι, ή μή τα πλείονα, τας παρά των πιστών εικόσι,
-- » - » ο - -- - -- » 1 ν Α - » αν - -
παντελώς αδύνατον, δι’ ών ούδέν έλαττον, ή ει" και πάντα προσήν, εις έννοιαν και τιμήν
- » - αν - - - ν ν Α Σ ν » - -- ν
τού εικονισθέντος (όπερ έστι τής εικoνουργίας σκοπός) άναγόμεθα. Αλλά ταύτα μεν
» - Α - - » » -- Α α ν - 1. Α 2 » ν - Α
κατ' επιδρομή, και ώς έν έπιστολής τύπω ή δε τής έξεργασίας ή ακρίβεια, Θεού διδόντος,
ν ν ν ν Α Α.
εις την οικείαν ύπόθεσιν άναχθήσεται.
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΜΔ' – 44.
Tώ Ε.
α ύ τω.
τ ώ. *
(Διά τί τον “Αβελ δίκαιον όντα προτού εξημαρτηκότος Aδάμ συνεχώρησεν ο Θεός εις θάνατον ελθείν –Γενέσι, Κεφ. Δ΄)
α ν » » - Α - Α -- ν Α - - -- --
Ο μεν άπορβητότερος και βαθύτερος της αιτίας λόγος ανείσθω Θεώ, έξιών δεν δια
Αν αν Α Α" Λ α - -- - -
νοίας ανθρώπων έδωκε γενέσθαι ληπτά, φαμέν, ώς διά τούτο τον "Αβελ δίκαιον όντα προ
- 1 Λ ν ν - - » - Α 5 ν ν - Σ -
τού έξημαρτηκότος Αδάμ και την απόφασιν δεξαμένου συνεχώρησεν εις θάνατον έλθεϊν,
-- ν ο κ. ν -- - και - - - - - 1 Α - Σν Α
να μαθών ό υπόδικος εν τω άνευθύνω παιδί το φοβερόν τού επιτιμίου και άφυκτον, πλέον
τε τοο άλγος
αλγος εισδέξητα,
ητα, και την
την μετάνοιαν
μ επιδείξητα,
ητα, κακείθεν
κακείθεν έλ επέλθη της
ελαττον απελθη τή
Α - -ν ν - αν - - - - - » - -
παραβάσεως
δ
χρεωστών
θ -
έτι δε"Ωκαι να τού θανάτου ήθ το βάθρον τον ίδήδικημένον πρώτον
- - αν » ν α - Α - ο Α -λ
θ
εξάμενον σαθρών
έλ
καταστη.
-
σπερ
δί
γάρ, εια
τον υπεύθυνον
θ
πρώτον έδέξατο, στερβών αν αν - α ν - α - Σν - » Α
εμέλιον υπεβάλετο, ούτω τόν δίκαιον άρπασάμενος, σαθράν έαυτόν έλαθε και εύπερί
- -- ν Α. - ν ν α - ν
τρεπτον την οικείαν κρηπίδα πηξάμενος. Σύδέ μοι σκόπει, και είπως ό τής αναστάσεως
- Α - - - ν ν "Α » - - ν -
διά τούτου προκαταβάλλεται και μυσταγωγείται λόγος. Eι γάρ άγαθός και δίκαιος ό!
Λ - Φ. - ν - Α Α » -A » Αν Σ) - - -
Θεός, μάλλον δ' αγαθότητος και δικαιοσύνης πηγή, ούκ άν αγέραστον απελθείν και προ
αν - ν - Σ" - Α Α » - -- -- » -λ - Α - Λ ν
ώρας τον δίκαιον εασεν "Αβελ, και τί λέγω αγέραστον, άλλ’ ούκ άν αδίκως, και, το
-- ο ν Λ Σ) -- α -- -- Α ν ν -
μείζον, άνθ’ ών ώφθη θεοφιλής, ούκ άν υπερειδεν αναιρούμενον, ει μή τις έκείθεν άλλη,
- - ν Σν Σ - -- ο - Αν ν ν - - - Σ Α
κατάστασης,
-- λ
και βίος άλλος άπέκειτο, ενώ τών πρακτέων
Αν Ού
τάς αμοιβάς
Α.δ
και
β τας αντιδόσεις
δ ν ν Α Λ » - α ν Α
αφάτω πλούτω προνοίας εύτρεπίσας ταμιεύει.

- ν
ύκουν ούκέτι διαμφισβητήσεις, διά τί
ν Α Α -- - - » Α ν ν
πρώτος "Αβελ φίλος δικαιοσύνης, γεγονώς, πρώτος τω θανάτω έλειτούργησεν. Είδε και
* Προσέθηκα τον σύνδεσμον EI έξι Οικον. έλλείπονται παρά τοις άλλοις,

2 Και τούτο εξ Οικον. άντι-εργασίας-παρά τοις άλλοις,
ο "Η αυτή και έν Αμφιλοχ. κατά μεν την Οικον. έκδ. Ζήτ. ΡΓ, κατά δε την Μιγνίου "Ερώτ. ΡΔ",
και έντή Μοντακ. συλλογή Επιστ. ΣΓ. Εκτενέστερον δε περί τούτου πραγματεύεται και έντώ (κατά
τε την Οικονόμου και Μιγνίου έκδοσιν) ΙΑ΄ ζητήματα τών Αμφιλοχίων.
4 Ούτως έξι Οικον. άντι-γε–παρά τοις άλλοις,
ο “Η απόφασις αύτη έντους δε περιείληπται τους λόγους, ούς ό Θεός τώ έξημαρτηκότι είπεν Αδάμ “Εν
ιδρώτα του προσώπου σου φαγή τον άρτον σου έως του αποστρέψαι σε εις την γήν, εξής ελήφθης ότι γή
εί, και εις γήν απελεύση.” (Γενέσι Γ, 19)
"Α - » ν Α Λ ν Αν αν - 1) ο Σ Α" -
πρός τόν Ενώχ αποβλέψεις, δικαιότατον γεγονότα, πλέον έξεις, δι’ ών ού ζητήσεις, πώς
-- - -λ - ο ν. 1 ο Α Σ ν
τών δικαίων μάλλον ή τών ύπ’ αιτίαν" ό θάνατος έκυρίευσεν, ανώτερος γάρ ούτος έξάρε
-- - Α - - αν ν - Α -ν α ν » Α - -
τής και φιλοτιμίας Θεού και (να μή το δυσθεώρητον έχωσιν αίσαι απορία) τών του -- ν 2
θανάτου βρόχων και της τυραννίδος έχρημάτισεν,
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΜΕ". – 45.
- » - 3
Tώ α ύ τ ώ.
(Περί τής περιτομής του Αβραάμ.)
“Η ν Α ν Α. θ Α δ η Α κ . - - κ - -
περιτομη τρία τινα πραγματευεσθαι μοι οοκει, εν μεν, οιονει σημειω τινι και
ν ν 4 ο - - - - -
σφραγίδι τούς έκγόνους * Αβραάμ αφορίζουσα, και των λοιπών διαστέλλουσα έθνών,
Α - ν - -
δεύτερον δέ, έν έαυτή την τού θείου βαπτίσματος προδιατυπούσα και προανακηρύττουσα
Αν - Α αν - α Α ν "Α - ν - ν Αν
χάριν και δύναμιν. "Ωσπερ γάρ ό περιτεμνόμενος εις λαών Θεού διά τής σφραγίδος πάλαι
- - α Α ν - - 5 » α - αν
έχρημάτιζεν, ούτως ό βαπτιζόμενος σφραγίδα τού Χριστού” έν έαυτω τυπωσάμενος, εις

- Α -- Σ) ν - ν Α - Σ) -- Α Α
υιοθεσίαν Θεού αναγράφεται.

- -- -- -- -
Και τρίτον, σύμβολον τών έν τη χάριτι καθισταμένων
-- ν - - - -
πιστών, οι τών σαρκικών ήδονών και παθών τάς επαναστάσεις των τμητικώ τής πίστεως
Α Α -- - » - ν -
λόγω και πόνος άσκητικούς εκτέμνουσι και απονεκρoύσιν, ού σώματέμνοντες, αλλά την - ν φ, - ν -ν
καρδίαν, και πνεύματι, ού γράμματα περιτεμνόμενοι ών και τον έπαινον ούκ άνθρωπίνης
- ν - 3/ ν - Α -- -- α ν -
επικρίσεως δείσθαι, αλλά τής άνωθεν ήρτήσθαι ψήφου Παύλος ό θείος, ό τα τοιαύτα
ν 6 - - - Α γ - 9 - -- α Α ν
μυσταγωγός, " λαμπρά τή φωνη διαμαρτύρεται. " Ει δέτω κάκείνο δοκεί, ώς γένους μεν
" Παρ’ Οικον–τών υπαιτίων,

* Ενταύθα προφανώς Μοντακ. πεπλάνητα, λέγων το πού "Ενώχ παράδειγμα ο ύδέν πρός έπος
ειρήσθαι Φωτίω ού γάρ τέθνηκε (φησίν) ό"Ενώχ, αλλ’ ανειληπται. Αλλά διά τούτο μάλιστα Φώτιος
τον Ενώχ εις παράδειγμα προβάλλεται, εκείνο δή πιστούμενος, δ είπε περί τού "Αβελ, ότι προς τους άλ
λοις διά τού θανάτου αυτού “ό τής άναστάσεως μυσταγωγείται λόγος,” και ότι “βίος άλλος άπόκειται
ήμύν, ενώ τών πρακτέων τάς αμοιβές και τις αντιδόσεις άφάτω πλούτω προνοίας ευπρεπίσας ό Θεός
ταμιεύει.” Τούτο τοίνυν πιστούμενος, παρά τον Αβελ θάνατον και την Ενώχ άνάληψιν εις μαρτυρίαν
προβάλλεται, διά τούτο λέγων και τον πρώτον αποθανείν και τον δεύτερον άνελήφθαι, όπως εντεύθεν δή
λον γένηται τους ανθρώπους και έτερον υπάρχειν βίον αυτούς, τον αιώνιον και άγήρω. "Ωστε το ουδέν
πρός έπος, ο περί Φωτίου λέγει Μοντακούτιος, ού μάλλον εκείνω ή αυτώ τώ, είπόντι προσήκει
εκείνος μέν γάρ όρθώς είπεν, ούτος δέκακώς τά ερημένα κατενόησεν.
* Η αυτή και εν Αμφιλοχίοις, κατά μεν την Οικον. έκδ. Ζήτ.ΡΙΣΤ', κατά δε την Μιγνίου "Ερώτ. ΡΕ",
και έντή Μοντ, συλλογή Επιστ. ΣΕ".
* Παρ' Οικον–τούς έκ γένους,
5
Ομοίως–τόν Χριστόν.
6
Ομοίως-μυσταγωγών,
“Ούγάρ ό έντώ φανερώ Ιουδαιός έστιν, ουδέ ή έν τώ φανερώ έν σαρκί περιτομή
έ, η άλλ’ ό, εν τω ά, 4. -- -
- - - - - ν -
Χαλδαίων έχρημάτιζεν Αβραάμ, το δε και μητράσε και θυγατράσι και άδελφας έκθέσμω
ν - αν -- ν - - -- - ν - - -- - -
νόμω συνανεφύρετο, ένα ούν μή τους πατρώος έθεσε μήτε αυτός, μήτε το εξ αυτού γένος, - -- -- - -
καταμαίνοιτο, τέμνεται, φασί, τήν άκροβυστίαν εις αθέτησιν τής τοιαύτης άβόητοποιίας,
- Α » - - - ν - α - Λ - - - -
και γίνεται αύτω της οικείας σαρκός ή περιτομή διαίρεσις τής προσεχούς συγγενείας και » - ν ν » ο -- ν ν
αποστροφή, όσαγε εις όμιλίαν γαμικήν ούδε γάρ ουδ' ήν φωράσαίτινα μετά την περι
- -- ν - Λ - - - -- --
τομήν έντους εξ αίματος Αβραάμ ταις τοιαύτας ενισχημένον άβόητουργίας, της Χαλδα
-- - -- - - - - Λ ν --
κής άκρασίας άδεώς και ανεπαισχύντως μακρούς και μετά ταύτα χρόνους τα τοιαύτα δρα
ν - -- α 1 - - -- -
ματουργούσης. Αλλά τούτο μέν, ώς" φίλον εκάστω, και νομιζέτων αφορισθήναι μέντοι
- - - Σν - -- - αν - -- Σν Σν Σ - - ν
το Αβραάμ έδει γένος, πρώτονμέν, να μή τοις άλλοις έθνεσιν έπεμιγνύμενον, και κατά ν - ν
ν - ν α - -
μικρών τους εκείνων τρόπος ύποσυρόμενον,

ν
τής τε οικείας ευσεβείας παρατροπήν πάθη, - - α -- ν
-
και τους εκείνων λατρεύση βδελύγμασιν έπειτα, να της θείας υποσχέσεως έναργές και
-- - - ν - ν Σ ν - -- » -- - Α
πάσι γνώριμον το πέρας δεχθή, εις άναρίθμητον πλήθος τού έξι Αβραάμ σπέρματος
- -- αν -- - -A α Α -- αν - ν Λ
πληθυνομένου και αύξοντος (ού γάρ άν όμοίως, τοις άλλοις έθνεσι συμφυρομένων, τότε
-- » - - ν - ν - - -- ν - -- - αν
τής επαγγελίας άψευδές έγινώσκετο, και το τού πλήθους παράδοξον έθαυμάζετο, ώσπερ
α - - - - ν ν - - - ν Α - -- Σν -ν
καθ’
ίδ 2.
εαυτούς και άφωρισμένην την πολιτείαν έχόντων)
-- θ λ
και
"Αβ
-
τρίτον, δ και τών άλλων έστιν » - α ν 9 -- - - -- - - -- -
ιδείν αιτιώτατον, έπειπερ υπεσχημένον ήν τώ θεοφιλεί

- - Σ - -- --
ρααμ εν τω σπερματι αυτου
- -- -- -- -λ
- -
πάντα τα έθνη εύλογηθήσεσθαι" τούτο δε δι' ουδενός άλλου δυνατόν ήν προελθεϊν, αλλ' ή -
- -- - - - - --
δι’ αυτού του και πλάσαντος, και το τής προνοίας άφατον μέχρι και αυτών τών έπι γής
- - α - Α. - - Λ - ν ν
καθιέντος και έκχέοντος ό γάρ κοινός πλάστης αυτός δυνατός μόνος και κοινήν την
Σ) - Α
εύλογίαν χαρίζεσθαι.
-- -- -- - - - - - - - - - Α. -- -- Α -
Αλλ' επειδή τούτο πάλιν το μέγιστον τής περί ημάς προνοίας, εις ένανθρώπησιν τον
ν - - - - - - - -
προνοητήν έκάλει (ούτω γάρ άνωθεν και πρότών αιώνων τους θείος και απορρήτοις προώ - - - - Σν
- - - - -- - -- -- - - -
ριστο νεύμασι), διά τούτο το Aβραμιαίον γένος αφορίζεται, και των εθνών τών άλλων τής - - - ν -
επιμιξίας διακρίνεται να τού δημιουργού και δεσπότου την ήμετέραν φύσιν εξ αυτού
- - - - Α
προσλαμβάνοντος, και παραπλησίως ήμύν σαρκός κοινωνούντος και αίματος, έπίδηλόντε

- - ν αν ν - α ν - αν - -
λίαν και περιφανές άπασε το τής υποσχέσεως αψευδές καταστη, και ότι Χριστός ό Θεός
- - φ - - αν - Σ) - Α
ήμών, ενώ πάντα τα έθνη της ένχάριτι εύλογίας κατηξώθησαν, έκτής όσφύος εκείνου
- - - 3 Α Σ) - -- ν - - - - -- - -
τάς πρώτας και άνθρωπίνας άρχάς ούκ άπηξίωσεν αυτώ γενέσθαι τής κατά σάρκα γεν
ν -- - - - - α -
νήσεως. Αλλά ταύτα μεν και τα τοιαύτα οι ευσεβείς λογισμοί

ν - - - -- - - ν ν Σ -
Σν
Κάκείνο δέ σοι δήλον ομαι καθεστάνα, ώς την περιτομήν ό θεσπέσιος, Αβραάμ
ν -ν - - - -- ν -- - ν Λ
ούτε πίστεως έσχεν αιτίαν, ούμήν ουδ’ αυτό γε τούτο, τάξιν έπέχουσαν πίστεως (προ
κρυπτώ Ιουδαίος, και περιτομή καρδίας εν πνεύματι, ού γράμματα, ού, ό έπαινος ουκ έξι άνθρώπων,
άλλ’ έκτού Θεού.” (προς Ρωμ. Β΄, 28 και 29) -
* Παρ' Οικον–ώσπερ.
* “Και ποιήσω σε εις έθνος μέγα, και εύλογήσω σε, και μεγαλυνώ το όνομά σου, και έση ευλογητός
και εύλογήσω τούς εύλογούντάς σε, και τούς καπαρωμένους σε καταράσομαι και ευλογηθήσονται εν σοί
πάσαι αι φυλαί τής γής. * Γενέσι ΙΒ. 2-4 και Παύλος προς Γαλάτ. Γ, 8-10)
- ν - -- Α - Λ Α Λ » ν -
επίστευσε γάρ), αλλά της προΰπαρξάσης αυτώ μόνον σφραγίδα ταύτην έδέξατο. Το α - - - -- -λ ν - -
μέντοιγε λέγειν, ώς διά τούτο περιετμήθη τήν ακροβυστίαν, ώς άν γυμνών γεγονός των - - ν - » - Α - 1 9 ν α ν
έκ φύσεως περιβλημάτων το παιδογόνον τών εκείθεν ρύπων καθαρεύο, οίδα μεν Ελλή
- 2 Α -- ν 3 - - ν ν Σν - -- Λ
νων παισι" καί τισιν Ιουδαίων πεφλυαρημένον και μυρία λέγειν έχων προς ήδέ
- » - Α
αυτούς, ν - Σ) ν αν - -- - ν ». - α -λ
τής ατόπου δόξης τότών ελέγχων άφθονον χορηγούσης, εκείνο μόνον έρώ, ώς ήδέως αν
1 - -- ν - -- - α - -- - - -
αυτών ήκουον λεγόντων, ει κατ' αυτής τών σπερματικών ρευμάτων τής πηγής πρώτον το
Α Σν Αν Αλ ν Α Α » - α - ν ν 9 -
ξίφος έβλεπον φέροντας, ή κατά γαστέρων, άς αυτοί έαυτούς και πλειόνων ακαθαρσιών α Λ α
και βδελυρωτέρων υπονόμους ύπεστήσαντο.
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΜΣΤ. – 46.
» Α α - -- - ν ν 4
Ιγνατίω Ηγουμ έ ν ω μονής τής εν Χρυσοπόλει.
(Δύναται ο Θεός και εκ των λίθων τούτων εγείραι τέκνα τω Αβραάμ-Ματθ. Γ΄, 9)
- τα - - - - 5 - ν - » - ν - και - - - α - ν
α --
Το "δύναται ό Θεός και έκτών λίθων τούτων έγειραι τέκνα τω Αβραάμ” οι μεν προ
- ν ν - Α - - Α - - Α. - -
ήμών τούς εξέθνών πεπιστευκότας έξειλήφασιν, οι και κατά λίθους και πέτρας πεπωρω
Αν - ο Α - ν ν Σν Α - - Α - ν - ν
μένην και αναίσθητον την καρδίαν έχοντες (τί γάρ τού λίθους και ξύλος προσκυνείν εις αν - α ν -
πώρωσιν δκαι αναισθησίαν άτοπώτερον;), όμως

Α - δ
εκείθεν διαρραγέντες, ειςΕίσπέρμα
ν δε
τω
- Α » Α -- - - ν ν 5 - -
βραάμ διά τής πίστεως εξανέστησαν, και διά παντός εξανίστανται,

ν -
ι οε και της
-- Α ν 1 - - - -
λέξεως ειπείν και της ιστορίας εγγύτερον ούκ αδόκιμον, ουδ' εκείνο παροπτέον, ότι το άρ
- - ο - - - - Λ - Α Α α -
βητον και υπερφυές και παντουργών και παντοδύναμον της θείας βουλήσεως ό βαπτιστής
- Λ - Σ Α » -- - - αν αν » - ν
παραστήσαι βουλόμενος, ταύτα έφθέγξατο, εκείνο υποδηλών, ότι, ώσπερ κατ' αρχάς βου
α - - - Α - - --
ληθείς ό Θεός έκ πηλού τον άνθρωπον διεπλάσατο, ούτω και νύν έκ τών συγγενών λίθων
- - Α - - - - ν Α Αν ν Α - - - και
και όμοστοίχων τώπηλω βαον, ει βούλοντο, μεταπλάσας, εις σπέρμα και τέκνα τω Αβρα
- ν ν Α Α -- Α. αν ν ν Σ) Αν
άμ αναστήσειεν. Σύ, δέ μοι και τρίτον έννόει τών ερημένων, να μή λέγω εγγύτερον,
» Α Α Α α » 1. ν - ν Α α ν α ν -
ούδετέρου τέως μακρότερον. "Ως εξ εκείνων των λίθων, ούς ό Πρόδρομος ύποδεικνύς έλε
κα Α α - » - ν - - - και - -- - - -- - ν Σν -
γε, δύναται ό Θεός έκ τούτων έγειραι τέκνα τω Αβραάμ, έπ' αυτούς έργοις έστι θεά
" Παρ' Οικον–καθαρεύει.

ο Ηρόδ. Β', 104 και Διόδωρ. Λ΄, 28. "Ορα και “περί τών Ο' έρμηνευτών” Τόμ. Δ΄, σελ. 38. (σημ.
Οικονόμου)
ο Φίλων Ιουδ. Τόμ. Β΄, σελ. 220, έκδ. Μ. και Ιώσηπος κατά Απίωνος Α΄, 23. (σημ. Οικονόμου)
* Η αυτή και έν Αμφιλοχίοις, κατά μεν την Οικον. έκδ. Ζήτ.ΣΖ, κατά δε την Μιγνίου "Ερώτ. ΣΤ'
και έντή Μοντακ. συλλογή Επιστ. ΟΖ". --
* Ούτως άμενον παρ' Οικονόμω, ή παρά τοις άλλοις-διά τής πίστεως εξανίστανται–αβλεψία, ώς
έρκε, τυπογραφική τεσσάρων εκπεσουσών λέξεων (έξανέστησαν, και διά, παντός) έν τή
ν - -
Moντακουτίου
» - - --
συλλογή, εξής και Μίγνιος την επιστολήν ταύτην μετατυπώσας έντους Αμφιλοχίοις, τώ
- Λ.
αύτω υπεπεσεν αμαρτηματι,

θ - Αν -- Αβ ν Φ Αν -- Αν ν Α και ο "Ο Θ ά
σασθαι και τεκνα τω ρααμ ανισταμενα, και περατουμενην την προρρησιν. τε γαρ
- - Α Α - Αν Α - Σ - - - --
τό τού Κόσμου σωτήριον έτελείτο πάθος, τότε, τών λίθων εκείνων και πετρών μετά τών
Σν Αν - - - Σ) - - - Σ Α - » Αν ν
άλλων σχιζομένων, πολλοί και των εθνικών και των Ιουδαίων, μέσας αύτάς που τάς πε
Αν Α » - Α - ν » ν - - Α 1 Α
πωρωμένας καρδίας διαρραγέντες τω θαύματι, εις τήν τού Χριστού πίστιν έθεμελιώθη
- - Α - 5 - - Ι Α - - Α. » Α
σαν, και των τέκνων τού Αβραάμ τω τε" γένει και τους κλήρος έναπεγράφησαν. Προ
- α α - Αν ν - ν - -
ήκταί σοι τοίνυν, ώς όρας, κατά τε θεωρίαν και ιστορίαν ή έρμηνεία διπλήν δε την ιστο
ν - Α - ν - ν α ν - - - --
ρίαν, την μεν προγεγενημένην, τήν δε έπιγεγονυϊαν, και δι' έκατέρας το δημιουργών και ά
Α - Α Α.
πειροδύναμον τής θείας βουλήσεως θεωρούμενον,
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΜΖ –47.
Αν Αν ν- ο - 2
Σάβια Πρεσβυτέρω και “Ησυχαστή.

(Πώς εννοητέον το “δ Πατήρ μου μείζων μου έστίν”– Ιωάν. ΙΔ΄, 28)
ν σε ο Α. Α -η - Σ) - Λ - Α
α -
Τήν "ό Πατήρ μου μείζων μου έστί” τού Ευαγγελίου φωνήν διαφόρως οι Πατέρες
» Α - Αν - Α α ν Αν
ήμών έξειλήφασι,
* ίζονα μηδεμιάς
ειρήσθαι, λυμαινομένης
, ό η
τη άληθεία υπολήψεως.
λλανή » » - » -
Οι δε
μενμάλλ
γάρ φασι
αι
τω αιτιω μείζονα ειρησσα, οπερ ουκ ουσιας παραλλαγην, ταυτοτητα σε μαλλον κ
-λ Λ αν ν ν - - - - η Α
συμφυϊαν παρίστησιν άπας γάρ πατήρ τού υιού των αιτίω καθηγούμενος, συσφίγγει
- ν Σ - - - ν - Α -λ α - - α
μάλλον δι' αυτού και συνδιακρατεί την τής ουσίας ένότητα, κάνό σκεδασμός τών ύπο
Αν - Αν -- - α Λ Α
στάσεων τοσούτος, μάλιστα τους γεννητούς, έκμυρίων ρέων και πληθυνόμενος περιστάσεων,
α Α Αν α Α -1, - -- - -
εις έτερότητα έκβιάζηται όμοουσιότητος, άρα και συμφυΐας το μείζω είναι τω αιτίω τον
Α - - - Φ - - 9 Σ) Α
Πατέρα τού Υιού, άλλ’ ουδαμώς γε της κατ' ουσίαν έτερότητος,

3/ - - σε 99 'Α Α Λ Α 3 - αν - Α.
Αλλοι δε το “μείζων" κατά το ανθρώπινον ελήφασι" φασιγάρ, ώσπερ το πορεύ

ν ν Α - Α Α ν ν - - - - Α ν
εσθαι πρός
"Α Κό
τόν Πατέρα, και το μηκέτι πολλάδεμετά τών μαθητών
- όλ
λαλείν,
Τέ και
5*) τό έρχεσθαι
δή αν "Α ν -- ο ν Σ) αν
τον του Κοσμου αρχοντα, και ερευνωντα μηδεν ευρίσκειν ολως εν αυτω ωσπερ οη
- - Λ τ, ν - Λ αν - - σε ο Α Α Σ) Α και ο
ταύτα τού προσλήμματος ήν, ού τού Λόγου, ούτω και το “ό Πατήρ μου μείζων μου έστί
ν - Σ) Λ - - -- 5 ν ν -- ν - -
μεταξύ γάρ εκείνων τούτο, και παραπλησίως αυτούς είρηται. * Τινές δε περί μεν τού
Ι
Παρ' Οικον–γε.
* "Η αυτή και έν Αμφιλοχίοις, κατά μεν την Οικον. έκδ. Ζήτ. ΙΔ΄, κατά δε την Μιγνίου 'Ερώτ. ΙΕ',
και έντή Μοντακ. συλλογή Επιστ. ΡΟΣΤ'. Ο δε Σάβας, προς δν ή παρούσα επιστολή, έπονομάζεται
και “Ησυχαστής, τούτ' έστι Μοναχός ένιδίω οικήματα διαβιών, και τους άλλους μη ών ομοτράπεζος.
Tών γάρ μοναχών, τών εν μιά και τή αυτή μονή άσκουμένων, όσοι μέντής κοινής μετείχαν τραπέζης, ού
τοι έκαλούντο κοινόβιοι ή κοινοβιάται, ει δέτινες έν ιδίω διητώντο οικήματα, τής κοινής τραπέζης μη
μετέχοντες, ούτοι έκαλούντο ήσυχαστα ή ήσυχάζοντες ή αναχωρηταί. Περί δέ τής πρώτης συστάσεως
τού Μοναχικού βίου έντε τή Ανατολή και τή Δύσει δε έν Ευαγγελ. Κήρυκι ("Ετ.Α΄, σελ. 465 κι έξ).
* Παρ' Οικον–έξειλήφασι.
* Εκ διορθ. Οικον, ή προσθήκη τών ένταϊς άγκύλας δύω λέξεων,
* Ιωάν. ΙΔ΄, 28–31.
44
ν - - Α » α -- ν - - ν Σ Α » Φ ν Σ -
Λόγου το μείζον συνεχώρησαν οϋχ άπλώς δε τούτο και κατ' ουσίαν, άλλ’ είπερ έστιν
α Α -ν Α Σ Α Α φ ν φ Α
ή ένανθρώπησις άκρα κένωσης και ταπείνωσης, καθ' ό κεκένωκεν έαυτόν ό Λόγος και τετα
Ι Α 2 Α ν α Α α Λ -- αν -- - -
πείνωκε," δούλου μορφήν ό Δεσπότης ύπελθών," δήλον, ότι τού μηδαμώς ύποστάντος
-- Α - Α » Α Α » - - αν » Αν ν Α.
τήν κένωσιν και ταπείνωσιν ακολούθως λέγοντ’ άν το έλαττον άπενέγκασθαι έν μείζοσι

ν α -- Φ Α - Α. -- Α Λ 3 --
γάρ ύπεροχας κατ’ αυτό γε τούτο ό ακένωτος τού κεκενωμένου μείζων έστί, και ότής
» - Λ. α -- ν - 4 - Α - -- -- ν Α - - ν
ιδίας υπεροχής μηδέν καθυφες" τού μέχρι και τώύ έπονείδιστων παθών (σταυρού, φημί,
Α Λ - Λ
και θανάτου) διεληλυθότος τής άνθρωπίνης φύσεως,

» Α ν -λ » » ν - ν ν - -- - ν -- -
Εκδέξατο δ’ άν τις ούκ απεικόπως και πρός τήν τών μαθητών διάνοιαν ειρήσθαι τον
Α » ν Σν - - Αν - - Αν ν
λόγον.
λλ
Επει
Π
γάρ έτι ατελώς
ζ ούτοι διέκειντο Μ
--
περί τον Θεόν και Διδάσκαλον, μείζονά τε
- Λ, » - -- ν - -- - ν Σ Α » - ν
πολλω τον Πατέρα ένόμιζον, τούτο μέντών Μωσαϊκών νόμων εμφανέστερον αυτούς τον
Λ -λ - - - Α - ν ν - -- Σν - Αν Α
Πατέρα ή τον Υιόν καταγγελλόντων, τούτο δε και τού Σωτήρος άνω και κάτω περιστρέ
- - Α ς Α ν - Σ) Α - Λ ν ν --
φοντος αυτούς τον Πατέρα, έπει ούν τοιαύτη τις αυτούς ένεστήρικτο ή δόξα (διά γάρ τούτο
- αν ο κ. - - - - Αν ν- ο - - - -- - ν » ν α Λ »
και έλεγαν, "δείξον ήμύν τον Πατέρα, και αρκεί

Α
ήμν”), προς την εκείνων υπόληψιν απο
ν . 5 τα » - Α α Α - -- α Α
τεινόμενος, ίσταται τοιούτόν τι λέγων ό Σωτήρ

G Α
άσύμφωνα ταϊς σφών όμολογίας δια
Α Α α Λ, αν αν Λ - - - ν -
πράττεσθε," λύπη διδόντες έαυτούς, ότι

» -- τ,
Α
περ έφην, πορεύομαι προς τον Πατέρα, ει γάρ -- - - -- - Λ α ν Λ α - -- Λ ν -
ήγαπάτέμε (δοκεί δε υμίν και μείζων είναι ό Πατήρ), χαίρειν υμάς έδει, διότι προς τον
- - - - -- ν Α α Α » Α Αν
μείζονα πορεύομαι τούτον γάρ και υμίν, εγε μόνον ύποδείξαμε, άντι πάντων εξαρκέσεν ν ν Α - Α -- Α -
διετείνεσθε.” Αλλά γάρ και κατά ταύτην την διάνοιαν μείζονα λελέχθαι τον Πατέρα
ν -- - - -- Α -λ Α -- Α
παρά του Υιού εί, τις έκδέχοιτο, ούκ άν απενεχθείη τού πρέποντος,
ν ν ιν -- -- α - Αν ν ν -- --
Ουδέν δε ίσως κωλύει και βήμα τούτο υπολαβείν συγκαταβάσεως, διά τήν τών άκρο
- Α Α - - Α Σν ν - ν - --
ατών άσθένειαν
νλό
έσχηματισμένονδπρος το ταπεινότερον έστι λ
γάρ" πολλή και τών
ε δ
τοι» Λ, » - Α ν Λ -- - Α ν Α Α
ούτων λόγων ή οικονομία έπι κέρδει και σωτηρία τών

αν άλ τα τελεώτερα μήπω φέρειν
»ο 8
"Α
δυναμέ - -- - Α - Α - Αν - - -
νων, ώσπερ και το “έρωτήσω τον Πατέρα, και άλλον παράκλητον πέμψει ΚΟΧΙ ΤΟ
ας , -- αν Αν Α ν Λ, » 9 - Λ Σν ν ς - αν
ευχαριστώ σο, ότι πάντοτέ μου ακούεις,” και μυρία άλλα. Πόθεν ούν δήλον, ότι
- - - ν - - Α » - α Α α - - ν
ταύτα προς την ασθενούσαν ακοήν έσχημάτισται, άς αυτός ό Σωτήρ, ή πηγή της σοφίας
- Α ν 10 - ν - Α 5 - ν' η Α τα ο Α - αν εν -
και συνέσεως άβυσσος, " έαυτόν έρμηνεύων εδίδαξεν ειπών. " έγώ δε ήδειν, ότι πάν
* Ούτως άμεινον παρ' Οίκον, άτε δή σύμφωνον πρός τό “κεκένωκεν,” αντι–έταπείνωσε–παρά τους
άλλοις,
* Και τούτο κατ' Οίκον, προειλόμην γράφειν, αντι-μορφήν δούλου ύπελθών-παρά τοις άλλοις,
* Παρ' Οίκον. άνευ τού–μείζων έστί,
* Ούτως άμενον παρ' Οίκον. άντι-καθαφείς–παρά τοις άλλοις,
5
Ελλείπουσαν παρά Μοντακ, την Ονομ. “ό Σωτήρ” προσέθηκα εξ Οικον.
* Ταύτην προειλόμην την γραφήν έξΟικον. αντί τής παρά Μονπακ –τοιούτόν τι λέγων αυτούς ασύμ
φωνα . . . διαπράττεσθαι–έκ γάρ τών έπομένων κατάδηλον γίνεται, ώς άρχή λόγου έστι πρός δεύτε
ρον άποτεινομένου πρόσωπον, και έντώ “διετείνεσθε” τελευτώντος, --
" Παρ' Οικον–έστι γάρ, έστι πολλή κ.τ.λ.

* Ιωάν, ΙΔ΄, 16.
* Ιωάν. ΙΑ΄, 41.
"Παρ' Οικον–και πής γνώσεως, άβυσσος,
Α. Σ Λ » ν ν ν Σν ν - ς -- Α. αν Αν
τοτέ μου ακούεις

» 1
αλλά διά τόν όχλον τον περιεστώτα επον,ο να πιστεύσωσιν, ότι σύ
ν Α » ν ν - η ν Σ - Α -ν -
με άπέστειλας. Αλλά γάρ κατ' επιστολήν αποχρώντως ομαί σοι έχειν τού ζητη
θέντος την μάθησιν.
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΜΗ΄. – 48.

-
- »
Tώ αύτω
(Πώς ου μάχεται το “Εντή οικία του Πατρός μου πολλαι μοναί εισιν ειδεμή, είπον αν υμίν, πορεύομαι έτοιμάσαι τόπον ύμν”
προς το “Εάν πορευθώ, έτοιμάσω υμίν τόπον. -Ιωάν, ΙΔ΄, 2 και 3)
» Α ν Α - ας - - 3 - - Α ν Λ, η
»
Oύ μάχεται κατά διάνοιαν το " Εν τη οικία του Πατρός μου μοναι πολλαί εισιν
ν Α ς A αν ναι, Αν - ν Λ - - » , "Α - Σ - » Α
ει δε μή, είπον άν ύμν, πορεύομαι έτοιμάσαι τόπον ύμν,” και το έφεξής ερημένον,
σε ο ν -- α Αν - - Α. και ο - ν - Α - ν ν Λ
Εάν πορευθώ, έτοιμάσω υμίν τόπον” τη μεν γαρ προνοία και προγνώσει, ή, ει βούλε,
- » Α - - , ν Α αν αν -- » Α Α » -- » ν
τη ούσιώσει και τη ύπάρξει πάντως άπασιν, όσοι τής ουρανίου δόξης άξιως έπολιτεύσαν
- - - αν - Α Α Σ) ν. - ν - Α - Α ν.
το, τω Θεω τών όλων οι τόποι προητοιμάσθησαν έγκαινίζων δε αυτούς, και μονάς δεικνύς
α Σ) - αν ν Α ο - ν » Α 2. - » -- Α -
ώς αληθώς, είπερ κυρίως μονα, ας οι μένοντες έναυλίζονται, ουδείς ουδαμού μέχρι του
ν -- - -- Α -- - Α - ν
σωτηρίου σταυρού και της εις άδου καθόδου και τής εις ουρανούς ανόδου του Δεσπότου
» ν 3 » - ν ν - Α η - ν » - ν Α ν Η - -
επιδέδειχεν, αυτός δε μετά τού προσλήμματος εις ουρανούς αναβάς, και πρόσφατον ήμιν
ο κ. - - - ν - Αν -- - Α 4 α - - αν
όδων και ζώσαν κατά τον μακάριον Παύλον έγκαινισάμενος, έτοιμοτέρας τω όντι,
ν -- - - - - - - ν 2 - ν η ν αν -
ΚΟζί μονονουχι βλεπομένας ΤΟις άξιος, τας εκει σε μονας απείργασατο. Ωστε ΚΟΖΙ ΤΟΥ.
ν - Π -
ν ο Υ: α Α Α θ ν α Α
ρα τω ατρι αι μονα, και ο ιΟ ς ΤαυΤας πορευ εις ητοίμασατο.
ΕΠΙΣΤΟΛΗ Μ Θ". – 49.

Λ - - Α- ν 5
Γεωργίω Διακόνω και Ξενοδόχω.

(Πώς οι Απόστολοι ιδιώται όντες βητόρων και φιλοσόφων περιεγένοντο)
Εί - δε
ν θ ν ν ν λ δε -- α Α » Α -
ι νους μεν γραμματων, νου ε η εια χαρις ασυγκριτω μετρω πλεονεκτεί, μηδεν
Ιωάν. ΙΑ΄, 42.

* Η αυτή και έν Αμφιλοχίας, κατά μεν την Οικον. έκδ. Ζήτ. HE, κατά δε την Μιγνίου 'Ερώτ. ΙΣΤ',
και έντή Μοντακ. συλλογή Επιστ. ΡΟΖ".
* Παρ' Οικον–επιδέδεικτα.
* “Εχοντες ούν, Αδελφοί, παρρησίαν εις την είσοδον τών άγιων έντώ αίματι Ιησού, ήν ένεκαινισεν
“ήμνόδον πρόσφατον και ζώσαν, διά τού καταπετάσματος, τουτ' έστι τής σαρκός αυτού, και ιερέα μέγαν
“έπι τον οίκον του Θεού, προσερχώμεθα μετά αληθινής καρδίας έν πληροφορία πίστεως, έβραντισμένοι
“τας καρδίας από συνειδήσεως πονηράς, και λελουμένου το σώμα ύδατι καθαρώ” (προς Εβρ. 1, 19-23)
* Η αυτή και εν Αμφιλοχίοις, κατά μεν την Οικον. έκδ. Ζήτ. ΡΗΘ, κατά δε την Μιγνίου 'Ερώτ. ΣΒ΄,
και έντή Μοντακ. συλλογή "Επιστ. ΞΑ". -
44 *
- 1 ν ο Φ. ν - Α - Αν 2 Α - » - - , Α -
θαυμάζης, ει οι Απόστολοι, το πλέον και μέγιστον" λαβόντες, τών επί τω έλαχίστωμέγα

- α ν Λ, - - - ν
φρονησάντων, ρητόρων λέγω και φιλοσόφων, κατά κράτος περιεγένοντο.
ΕΠΙΣΤΟΛΗ Ν΄. – 50.
- ν 3
Θεοφάνει. Διακόνω και Πρωτονοταρίφ, έ.
Α Α α -- ν α -- ν - - ν -- -
αίτησαμένω ώς δήθεν έξ έαυτού λύσιν αποριών, εκ βασιλικού δετή αληθεία προστάγμα ν Α 4

τος την αξίωσιν πεποιηκότι.
(Πώς έσοφίσατο Σολομών υπέρ πάντας ανθρώπους και υπέρ Γαθαν τον Ισραηλίτην–Γ. Βασιλ. κεφ. Δ΄, 31) κ.τ.λ.
"Α θ Θ ν θ - ν δε δ - θ ν - ν ν - - Λ -
γνθρωπε του Θεου, τι παθων, τι οε οιανοηθείς, μετα τοσουτον χρονον μακρον, μετα
Α α -- αν -- ν ν - » ν - Α - Α
λήθην ήμών ούτω βαθείαν, μετά φοβεράν και ανιστόρητον ύπό τών ποτε φιλούντων
η Λ ν Λ -- - "Α Λ -
αμνηστίαν, μετά τοσούτων πειραν δυσχερών, μετά τηλεκαύτην έκ καταδίκης (ού λέγω
ν Α -- - ν -- Α - Σ - - ν ν - -
ποίας) σιγήν, εκείνα προτείνειν έγνως, άτος ενευημερούσι τώ παρόντι βίω και φιλοσοφού
ν - ν α - ν - » - α -- - - Α
σιν ακμαιότερον πολυπραγμονείσθαι είωθεν; "Ημείς δε και αυτής ήμών της ζωής πάλαι
- - Σ - Α Α - - ς ν' η Α ν -
τους κακούς εναπομαρανθείσης, το πλέον τεθνήκαμεν και νύν οΐά τις εκών άμυδρά, και
- » - Α 5 -- - Σ ν ν - - Α - Αν
μικρού μηδ έπιγινωσκομένη" τής παλαιάς εκείνης αγωγής και φιλομαθείας, τω ταλαιπώ
" Οικον. εικάζει γραπτέον είναι-θαυμάσης–όπερ κανονικόν έστι και όρθόν άλλ' ή τοιαύτη τού κα
νόνος παράβασις, συνηθεστάτη νύν έντή κοινή ήμών γλώσση, έξ εκείνου (εί και μή πρότερον) έγένετο,
ώς φαίνεται. Ούτω γάρ και νύν λέγομεν-μή τρέχης (άντι, μή τρέχε)-μή βλέπης (αντί, μή βλέπε–
μη πηδάς (αντί, μήπήδα) κτλ. Κατά δή ταύτα και το–μή θαυμάζης–μάλλον αν διορθοτο “μή θαύ,
μαζε” ούγάρ έμελλε θαυμάσειν, άλλ’ ήδη θαυμάζοντι μη θαυμάζειν άπαγορεύει, άλλως τε δε και ή τού Απα
γορευτικού μ ή πρός Αόριστον “Υποτακτ. σύνταξις άμετάβλητος ήμύν τετήρητα. Λέγομεν γάρ–μή
φύγης–μή φάγης–μή τρέξης–μή πέσης κ.τ.λ.-μόνην δε την πρός Ενεστώτα Προστακτ. σύνταξιν τού
μ ή μετεβάλομεν, άείποτε άντ’ εκείνου “Υποτακτ. ένεστώτα χρώμενοι.
* Παρ' Οικον–τό και πλέον μέγιστον-άλλ’ άμεινον ώς παρά Μοντακ.
* "Η αυτή και έν Αμφιλοχίοις, κατά μεν την Οικον. έκδ. Ζήτ. ΡΚΣΤ', κατά δέ τήν Μιγνίου 'Ερώτ.
ΡΙΕ΄, και έντή Μοντακ. συλλογή Επιστ. ΣΜΑ –Περί δέ τού άξιώματος “Πρωτονοτάριος” σημειωτέον,
πρώτον μέν, ότι παρά μέν Μοντακ. γέγραπτα “Ανοταρίω” παρά δε Οικονόμω “Νοταρίων” εγώ δε
“ Πρωτονοταρίω” έγραψα, εικάζων ευλόγως την γραφήν "Ανοταρίο έκ τη * Α' νοταρίο ” προελθεϊν,
καθάπερ δή και έκτής “Α΄ σπαθάριος” προήλθεν ή “Ασπαθάριος” Ίδε τα περί
η - ν ν μές
τούτου σημειωθέντα
ν - ν ν αν ν ν ν 1. - ν -
έντους έμπροσθεν (Επιστ. Ζ) έπειτα δέ, ότι το νοτάριος Λατινική έστι λέξις (notarius=ύπογρα
φεύς, γραμματεύς), έξι ής μετά τού “πρώτος” συντεθείσης προήλθεν ή άνάμικτος “πρωτονοτάριος,” ώς
και Πρωτοασηκρήτις έκτού πρώτος a secretis. Ίδε και περί τούτου έντους έμπροσθεν (Προλεγ. σελ. 27),
"Ηνδεό Πρωτονοτάριος αξιωματικός της Εκκλησίας, πρώτην κατέχων τάξιν έντή δευτέρα πεντάδι, ού
το έργον ούτως ό Κ. Κουρουπαλάτης όρίζεται “ Ο Πρωτονοτάριος δήλος και άπό τού όνόματος πρώτος
γάρ τών νοταρίων, ήτοι τών γραμματικών.” (Περί όφφικίων τού παλατίου και τής Μ. Εκκλησ.
σελ. 4 και 41. έκδ. Βόννης δε και τάς αυτόθι σημ. τού Γρετσέρου και Γραρίου)
* Πότε και πόθεν την παρούσαν έγραψε Φώτιος επιστολήν, δε έντούς Προλεγομένους (σελ. 67, σημ. 1).
- - - ν ν
* Ούτω κατ' Ονομαστ. γέγραπται παράτε τοις άλλοις και Οικονόμω αυτώ, πρός τό “εκών άμυδρά”
- Α φ Α ν Λ 1 - 'Α ν ο νυν
ρωτούτω σαρκίφ (ώ μέχρι τίνος φιλοζωήσεις;") περιπλανώμεθα. “Εν μόνον ήμιν φι

-- Α -- -- - - - --
λοσοφείται, ό θάνατος, κάκείνος παραλυπών, ότι βραδύνει, και ούκ απάγει θάττον τών
-- Σ) - - Λ, -
θλίψεων, ας αδιαλείπτως, ούκ ένδιδόντων των επιτιθεμένων, συνεχόμεθα. * Πλήν ει γέ

- ν α » ο αν και και αν ς - - ν ν - -- Λ α ν
γονέ ποθεν φίλον (ώς ούκ οίδ άνθ’ ότου) οις άκμάζει μεν τά τής ευδαιμονίας,
» - Α -
ρητόρων α - -- Λ, - -- -- Αν - ν -
δ’ αγέλαι χαίρουσιν ύπηρετεΐν τη γλώττη, και τής έκ τάφων φωνής έπακούσα, φθέγξε
- ν - Σ) ν - - -- Αν
τα μεν το έμών είδωλον (ούτω γάρ ειπείν τους παρουσιν οικειότερον τάχα γάρ και γρα
ν ν ν Λ, - Λ - ν - 3
φή τήν σιγήν ένεδρεύει, και ζητεί πρόφασιν άλλης τραγωδίας), ει δε και λοχα τις
ν ν Αν - - 4 - - --
τούς λόγους, πάλαι τών λοχώντων" πεπειράμεθα δι’ ό φθέγξεται μάλλον ή σιωπήσει
- ν - ν ο - -
φθέγξεται δε βραχέα και ταπεινά, και οια εικός τους ούτω διακειμένος αποκρίνεσθαι,
» ν ς - 5 τα » - ν - Α ν ν
- ν
Εσοφίσατο Σολομών υπέρ πάντας ανθρώπους, και υπέρ Γαθάν
Εν μένουν τώ Α. -- -- α - -- ν ν -- Α. α » » ν αν -
τον Ισραηλίτην,” και εξής, πρώτον μεν εκείνο φαμέν, ώς ούκ Ισραηλίτην εύρομέν που
- » - - - - ν Λ ν α -- ν Α.
γεγραμμένου, ώς αυτοί το βήμα παρέθεσθε (ει μήπω και αυτήν ημών την μνήμην προσα
ο » - - Α. 6 ν -- -
φείλοντο αί θλίψεις), άλλ' αντί τού Ισραηλίτην Ζαραίτην’ ανέγνωμεν. Ισραηλίται μεν
ν - - Α αν - "Α - αν ν - - Αν ν ν
γάρ το Ιουδαίων άπαν φύλον, και κοινήν έλκει την κλήσιν το έθνος κοινότητι δε χαρα
Α. - » Α αν ν ν - Σ ν Α - - -
κτηρίζειν τινάς, εις ήν άπαντας συναναφέρει το γένος, ούκ έστι δικαίαν λαβήν έκφυγείν.
-- ν -- -λ »- ν -- "Α
Αλλά τούτο μεν όρθώς άν είη έχον, ει άντ τού Ισραηλίτης Ζαραίτης μεταληφθείη. Τον
ν - -- - ν - » - ν ν Αν 7 Αν Αν Α "Α » - α
δε Aιθανένια τών αντιγράφων Γαθάν όνομάζει, διωνύμω τάχα κλήσει τον αυτόν ύπο
- - - - - - - ν -
δηλούντα. Το μέντοι έξής τού χωρίου και εις δύο σχίζεται εδάφη, και διπλή ποικίλλεται
ν ν ν ν - S Α ν
θεωρία. Eι μέν γάρ Αϊμάν και Χαλκάδ και Δαρδαλά το έδαφος αναπτύσσει, παλαιούς
- » - Α - α ν 9 Α ν ν - Λ αν
άνδρας έπι σοφία γεγενημένους ύποφαίνει, " οι κατά την Αίγυπτον προεφήτευσαν, ούπω
συμφωνούσαν έμοιγε μέντοι δοκεί άμεινον αν γεγράφθαι κατά Γενικήν “έπιγινωσκομένης” προς το
“παλαιάς εκείνης αγωγής και φιλομαθείας” συναπτομένην.
" Οικον. εικάζει γραπτέον είναι πρωτοπροσώπως-φιλοζωήσω-ένδέχεται μέντοι και επιφωνηματικώς
τούτο λέγειν, πρός τό σαρκίον στρέφων τόν λόγον “ώ μέχρι τίνος φιλοζωήσεις, σαρκίον;” ή και πρω
τοπροσώπως “ώ μέχρι τίνος φιλοζωήσω;” Και Moντακ, δέ τό ώ έπιφωνηματικώς εξέλαβεν, ώς εκ
τής μεταφράσεως αυτού νοείνδίδωσιν “ό, quousque vivendi desiderio teneberis : “ έπι γάρ τού “Ελλη
νικού ω ουδέν ούτε πνεύμα ούτε τόνος έπιγέγραπται, άλλ’ άπλώς “ω μέχρι τίνος φιλοζωήσεις;"
* Έλεγχός έστη ταύτα τής Βασιλείου ώμότητος, αδίκως αυτόν εν τώ δεσμωτηρίω παντοίας στερή
σεση καταθλίβοντος. Ίδε τάς προς αυτόν. Επιστολάς (υπ' αριθ. 218 και 219) έκ τού δεσμωτηρίου
γεγραμμένας
* Εκ διορθ. Οικον. ή προσθήκη τής άντωνυμ –τις
* Παρ' Οικον–τών λόχων-άλλ’ άμεινον ώς παρά Μοντακ.
* Ούτως άμεινον παρ' Οίκον. άντι- Εν μένουν τό–παρά τοις άλλοις,
" Βασιλ. Γ', κεφ. Δ΄, 31, όπου γέγραπτα “Ζαρίτην” (Βατικ), άλλ. Εσραίτην, (σημ. Οικον)-Εν
τή έκδόσει δε τής Παλ. Διαθήκης, τή τε έν Μόσχα και τή εν Αθήναις, γέγραπτα “Εζραηλίτην.”
" Ούτω Βατικανόν, το δε Αλεξανδρ. Αίθάμ. (σημ. Οικονόμου)
* Ούτως έγραψα κατ' Οίκον. άντι-Αίναν, Χάλκαδ και Κάρδαλα–παρά τους άλλους. Οικον, δε γρα
πτέον είναι εικάζει, “Εϊμέν γάρ άμα τον Αιθάν και Αϊμάν και Χαλκάδ κτλ.”
" Παρ' Οικον-άποφαίνει.
αν ν ν ν - - - ν - » -ν τ, φ, - - Α -- - Αν
Μωσέως εις αυγάς ήλιου προελθόντος γονής δ' άρα είεν ούτοι τού Ζαρά, ως έκτής Θάμαρ
1. Α - και ν » -- - 1. - ν - ν - -- Σν Α - ν
έγεγέννητο τω Ιούδα. Ένήν δε αυτούς μετά της προφητείας και της άλλης σοφίας και περί
ν - - - - ν - ν ν Α. α ν - - ν - , ν ν
ποίησιν ώδών ή φύσις λαχούσα την εύκληρίαν, ώς και τινας τών ψαλμών εις τό έκείνων όνομα
- ν ν - -- - ν α » Α. - -- ν
την επιγραφήν αναφέρειν. Φησί το γαρούν ή θεία Γραφή, ώς oύ μόνον τών άλλων ανθρώ
ν - Α ν - - ν ν "Α Α - 1
πων, αλλά και τούτων Σολομών έκράτει τη σοφία. Ει δε κατά θάτερον τών λογίων
“ς ν - ν - ν » - - ν α ν
είδος αποκρύψασθαι μεν λέγοιτο Σολομών ανθρώπους πάντας, σοφίσασθαι δε και υπέρ
η ν - α ν η Α 2 » -- - » - ν' α » ν - ν ν -- » ν
Aίθαν και υπέρ Αϊμάν, ή εκείνο προσήκεν ειδέναι ώς Αιθάντε και Αϊμάν ούκ έν μνήμη,
- - ν ν ν - - Α - - - ν -
καθάπερ οι περί Xαλκάδ, κατέλιπον την αυτών σωζομένην δόξαν, άλλ’ ύπο τούς αυτούς
ν ο ν » ν Α -- ν
χρόνους, ένος και Σολομών έπι σοφία πάντας κατέπληττε θαύματι, και αυτοί, τούτο μεν
Λ Αν - ν ν - α - - - - α --
μεγέθει φύσεως, τούτο δε σοφίας, πλούτω, τών ομογενών απάντων υπερέχοντες ώρώντο.
- αν -λ ν ν φ ν - - - Α 3 ν
Και τι άλλο ή την δόξαν, δι’ ών έφεραν τα δεύτερα, τώ βασιλε περιφανεστέραν άνεκή
ν - ν -- Αν ο ν
ρυττόντε, και τους πέρασε περιηχεϊν κράτος ήσαν άμαχον έμπεριεληφότες; Ψαλμωδοί
ν ν φ Υ - 4 - Αν - φ - Λ, -- κ, -
δε προς οίς έθαυμάζοντο τοις άλλοις έχρημάτιζον και ούτο, διά κινύρας, και νάβλας, και
Α ν - -- Λ - 4 ς - - ν » - - ν “ς
κυμβάλωντά
αΜ
του Θεού
θ θαυμάσια μελωδούντες,
ίδ Λ
Hν δε2, τωλμεν Αϊθάμ πρόγονος,
- Α δε Αί ομαι,
-- Σ - - , -- ν Α Α. -- - α ν --
ο Μεραρί, ός εις άρίθμησιν τών παίδων του Λευί τρίτην άνεπλήρου ταξιν, ο δε Αίμαν κπας
“ς ν ν - - - ν - Α ν Λ ν ν
μεν ήν Ιωήλ, ύειδούς δε του Προφήτου Σαμουήλ, δν τα λόγια εις τήν Κορέ συνάπτει
ν ν - -- - Α. -- Α - - - -- "Α -- » -
συγγένειαν άνεψιαδοί δε Μωσέως τού νομοθέτoυ οι περί Κορέ ώστε και τω Αϊμάν
- - ν - - - Α » ν - ν -- ν - Α --
εκείθεν ή σωματική απορροή του γένους. Αλλά περί μεν τού πρώτου ζητήματος ταύτα,
- -- η Α. ν -
Τον δε Δαβίδ άπαξ ίσμεν χρισθέντα, δεύτερον δε αναγορευθέντα -

Α.
εις βασιλέα
, ν
και - - - -- Α. » » - ν ν ν Α -
χρισθέντα μεν ύπό Σαμουήλ τού Προφήτου, άναρρηθέντα δέ, πρότερον μεν ψήφωτής
». Λ -- » ν α ν ν Αν - -- ν - α ν - ν
Ιούδα φυλής έν Χεβρών, επτά δε μεταγενέστερον ετών παρά των υπολοίπων φυλών, την
ν ν Αν ν ν ν ν -
φθάσασαν κρίσιν συμφώνος γνώμας επικροτησάντων κοινότερον δε τα λόγια και την

ν ν α - - ν Α" - ο Α - -
προτέραν και την ύστέραν ύπο του πλήθους ανάρρησιν χρίσιν όνομάζει. " Βασίλειον
Α Αν » - ο - α
μέντοι στέφανον φαίνεται περιθέμενος Δαβίδ, όσαγε έμε" μεμνήσθαι, ήνίκα προπολε
Α ν ν Σ γ - - 3. ν ν Λ Σ) Α Α
μήσαντος Ιωάβ έν"Ρεβάθι" τών υιών "Αμμών την βασιλίδα πόλιν," -έγγύς τε έγκαταστή
- - - - » ν α Α Α - - - ν - ν
σαντος τού άλώνα, επιστάς ό βασιλεύς, τέλος επέθηκε τη πολιορκία τότε γάρ λάφυρον - - - Α αν ν
έχων τον στέφανον τού Μελχάμ (έβασίλευσε δε και αυτός τών έαλωκότων), άτε δή
ν 2 - - - "Α - - » Α - ν α -- Α. ν ν
κατ' αυτού τε και παντός του πλήθους αδήριτον και λαμπράν αύτω περιπεποιημένος την νί
Ούτως άμεινον παρ' Οίκον, ή παρά τοις άλλοις-λογισμών,

3
Παρ' Οίκον. άνευ πής
η δευτέρας “ύπέρ.”
3
Παρ' Οικον–περιφανεστέραντώ βασιλεί.
* Α' Παραλειπ. κεφ. ΣΤ', 44.
ο Α΄ Βασιλ. κεφ. ΙΣΤ', 13-Β Βασιλ. κεφ. Β΄, 4 και E, 3 –Α' Παραλειπομ. κεφ. Γ, 4.
6
Παρ' Οικον–όσον εμέ.
" Ούτως άμεινον παρ' Οίκον, ή παρά τοις άλλοις-Ρεμάθ ένδετή τής Μόσχας εκδόσει και τή έν
Αθήνας φέρεται– Ραββάθ.
- ν - -- ν ν ν -- ν - --
κην, τη ιδία περιήψε κεφαλη, λίθω μεν τιμίω περιηνθισμένον, έλκονται δε σταθμών εις
- -- - Ι
τάλαντον χρυσίου.
- - - 2 α - - ν ν ν - -- - αν -
ν
Τήν δε κωλέα ν' ή τού 'Ακύλου έκδοσης κνήμην αναγράφει είη δάν, ακριβέστερον
- -
- ν - - - Λ - - - α - - -
ειπείν, σκελος, όπερ και δυσιν ετέροις όνόμασι δηλούται λέγω δή, ό μετά μηρόν κωλήν,
"Α - - - Λ, - ν -- Α ν Α -
και το μετά τον μηρόν άκροκώλιον το γάρ τής κνήμης όνομα διαφόροις πράγμασιν έπι
- » - - - ν - - αν - Α
- ν -- » Α
πλανάται. Ειώθασιγάρ καλείν κνήμην και το όπισθεν μεν τού σκέλους εις μύν έπηρμέ
- - αν ν 3 » - ν - - --
νον, ώσπερ το έμπροσθεν αντικινήμιον. * Και αυτό δε τούτο το συγκείμενον έκ τε τού

- - ν -- - 4 -- - - ν - -
προκνημίου και της παρακνημίδος άμα μετά α ν α -

της επαλειφούσης αυτά σαρκός και της
-
- - - - -- -- ς
δερματίδος ή παλαιά τής Ελλάδος γλώττα κνήμην όνομάζει. *

- - ν
Παρέθηκε δ’ ουν ό
ν - - - - » - - -- - -
Σαμουήλ τήν κωλέαν ενώπιον του Σαούλ, τιμήν αυτώ τών άλλων προαπονέμων, σύμβολον
δε - λ δ - λ -- ν -- ν - --------- - » - α - -- - ν -
ε την τιμήν έξοσιούμενος της βασιλείας, και τού δεν αυτών υπέρ του λαού πάντα, ν -
α ν - » Α. - » ν ο κ. - αν ν -
ύφίστασθαι πόνους, και προκινδυνεύειν δι’ δ και έπήγαγε, “φάγε, ότι εις μαρτύριον
- Α -- - - -- ν ν ν
- - -- - - κα -- - 11 ν -
τέθεταί σοι.” Το δ’ έφεξής ένα μέντών παλαιών γραμμάτων “παρά τού λαού” ένα δε
αν - - Σν -- - Λ 6 -- - - » ν -- αν - - - -- - - - -- - -
παρά τους άλλους" ύπαγορεύει. Αλλ' ει μεν είη "παρά τού λαού, αντί τού “ ενώ
ν γ -- - - - - -- ν - - εκ - ν -ν --
πιον του λαού το διαμαρτύριόν" σοι προσενήνοχα" σημαίνει, ει δε - παρά τους άλλους,
-- - - - - - ν ν ν - ν Α ν - - » - -- -- - -λ
άντι τού “έξαίρετόν σου παρά τους άλλους προκρίτω μερίδι την τιμήν άνήψα” Είη δ’ αν
- - - - ν - - - -- - -- - - -
τα μέλη ταύτα τού σώματος και εικόνα φέροντα της βασιλείας, ώσπερ γάρ ταύτα τω
Α" - - Λ - - -- αν α ν - - ν
σώματι τού ζώου βραχύτερα πολλών μελών όντα, όμως υπεστήρικτα, και αναβαστάζει
- -- - ν »- αν - - ν - - - ν 2 - - - - - -
τον όλον τού συγκρίματος όγκον, ούτω καί ή βασιλική στερβότης, καίτοι έφ’ ένι άνδρι συστελ
ν Α" Α - - - Α - ν » -
λομένη και σαλεύουσα, σύμπαν το σώμα της πολιτείας ανέχει τε και υπερείδει, και ουκ εά
η « - 8 - - -
εις αύτήν” καταπεσείν τε και περιθραυσθήναι.

» - -- ν -- - - ν ν ν 9 - ν -- - -
Αλλά ταύτα μεν ίσως και φωνής ειδώλου περιεργότερον. " Σύ, δε ψυχή και σώματι
Β΄ Βασιλ. κεφ. Β΄, 30.

* Εντή παραγράφω ταύτη το τρίτον εξετάζεται ζήτημα, όπερ εστί “Καί ύψωσεν ό μάγειρος την
κωλέαν και το έπ' αυτή, και παρέθηκεν αυτήν ενώπιον Σαούλ.” (Α΄ Βασιλ. κεφ. Θ΄, 24)
* Εκ διορθ. Οικον. άντι-και το έμπροσθεν . . . . . ώσπερ το όπισθεν–παρά τους άλλους. Εμοι δε
δοκεί και τον σύνδεσμον
με MEN προστεθείσθαι έξι άβλεψίας τών αντιγραφέων
γρ ήη γραπτέον
γρ ίσως αντ'
αυτού “μέρος”
* Εκ διορθ. Οικον, ή προσθήκη τής προθέσεως “μετά,” εΐ και σύνηθες ήν τους τότε γενική το “άμα"
συντάσσειν, ώσπερ έντους έμπροσθεν (σελ. 140, σημ. 2) έσημειωσάμεθα.
- - ν - ν ν - ν ν -- - - ν ν ν
* Ταύτα τά τού Φωτίου περί τής κνήμης (μετά τών σημειωθέντων γραφικών σφαλμάτων) έμνημόνευσε
και Οίσχέλιος έκτής έτι τότε άνεκδότου επιστολής εν ταις εις τον Φρύνιχον σημειώσεσι (λ. κωλύφιον,
σελ. 27, έκδ. Pauv)–σημ. Οικονόμου, -
" Το Βατικ –παρά τούς άλλους–τό δέ Αλδ. “παρά τού λαού.” (σημ. Οικον)
" Ορθώς Οικον. εικάζει γραπτέον είναι-τόδε μαρτύριον–ού γάρ εύρηται εν ουδετ. γένει το σύνθετον
“διαμαρτύριον,”
ιαμαρτυρίου, αλλά μόνον έν θηλυκώ
μονον εν σηλυκω “δ τυρία.”
διαμαρτυρια.
8 "Τ ν - ν ν ν - α - ν -- - ν
σως έγέγραπτο την άρχήν “αυτήν” άνευτής προθέσεως, -
" Είπε γάρ εν τέλει τής ά παραγράφου “φθέγξεται μεν το εμόν είδωλον,..... φθέγξεται δε βραχέα
και ταπεινά.”
Σν - ο - Αν - ν - - ν - ν Σ) » - Α φ, ν - - ν
ερρωσο, και μηκέτι τους εν άδου τα τοιαυτα προτεινε άλλ εκεινοις, οις τα κατα τον βίον
Σ - - α - - Α - - -- Λ
εύροει, και όνούς και οι λόγοι και αι χειρες ού παρείθησαν
ΕΠ ΙΣΤ Ο Λ Η Ν Α΄. – 51.
- Α
Tώ έπε ρωτήσαντι,
-- - ν α - Α - - Λ ν - αν ν
πώς δυνατόν μή άλώνα ψεύδει τον θείον Απόστολον, Ιουδαίον εαυτόν

- ο - - Αν - ν ν ν
και “Ρωμαίον αποφηνάμενον, και ποτέ μεν Ταρσούς

Σν Λ ν - , - - - -- 1
έχειν πατρίδα, ποτέ δε έντη Ρώμη γεννηθήναι;
Σν ν - α - - » - -- ν ν - ν ν
Ούτε Ιουδαίον,φ νούτε “Ρωμαίον εαυτόν ειπών ότής αληθείας μαθητής Παύλος, έψεύ
(χΤΟ- ύδε ελ θ νΕ είδε θ ίδ “ς » - Α ν ν -- -
σατο, ούδε γάρ οιόν τε ήν αυτόν, αληθείας όντα κήρυκα, έπερείδεσθαις τω ψεύδει,
- - - Αν - - φ -
μάλιστά
- "Ι δγε κριτηρίω παριστάμενον,
- Πώ
και δίκας απάτης
ιθ
και κακουργίας,
ν ίδ ών ήνθ καθαιρέτης,
ν ν - ν -λ - - - - - - ν
υπο
ν
1ουοαιων εισπραττομενον.
» - ν ο » -
ώς γάρ άν και έθάρρησε
9
ψεύδει χρήσασθαι, και την
Α ν » - - Α » -
κατ' αυτού συκοφαντίαν, οις έξηπάτα, πιστώσασθαι; Αραγάρούχι τον παραυτίκα κέδεδοί
Σν ν - - ν αν - Α. -
κει έλεγχον, ού τόν μετά ταύτα, ού συνεώρα δέ, ότι, έκκαλυπτομένου τού δράματος,
ν - ν - -- - - Α -- -
προς το μηδέν αποκερδανα, και διπλής έαυτόν τιμωρίας ένοχον παραστήσειεν, ών τε το Αν φ - α - Λ - ν 2
Ιουδαίων έθνος έπεκάλει, και ών αυτός έαυτού κατεψεύδετο; Πώς δε και ό Λυσίας,
Σ - Σ Αν - 1) ν » - ο ν Σ) Α - ν ν - - -
αρχήςδ' έφεστώς, και τάληθέςδ έξευρείν βάδιον έχων, απέστη τού έλ

-- -λ »
τύπτειν,
Αν θ
ειμή έπέπειστος ο Α ν - Α" ν ν - - Λ » - » - -
πώς δ' άν έπέπειστο ύπό δεσμίου και πένητος, ειμή τά τής αληθείας, αυτόν έβιάζετο;
- ν Α - α - - --
πώς δε και Φήλικι γράφων, εις "Ρωμαίους τελεϊν τον Παύλον άπισχυρίζετο; “Μαθών
Αν ν εν α - ν ν - ν - Λ Σ ν » - αν και
γάρ, φησίν, ότι “Ρωμαϊός έστιν, επιστάς συν τω στρατεύματι έξειλόμην αυτόν
ν ν - - μ - - - α ν -- ν -
Αλλ' έκλάπη και παρεσύρη Λυσίας. Τίνι τέχνης και πώς ύπαχθείς ό Φήλιξ δε πώς
* “Η αυτή και έν Αμφιλοχίοις, κατά μεν την Οικονόμου έκδ. Ζήτ. ΣΗ, κατά δε τήν Μιγνίου 'Ερώτ.
ΣΙΑ", και έντή Μοντακ. συλλογή Επιστ. ΠΒ΄. Περί τούτου δέ, τούτ' έστι περί τής Παύλου πατρίδος,
και έν έτέρας δυσίν "Επιστολαΐς (ΜΑ΄ και ΜΒ) έπραγματεύσατο – Ίδε και Πράξ. ΚΒ΄ και ΚΓ΄.
Παράδοξα δε σημειούται Μοντακούτιος, λέγων μή δηλώσαι Φώτιον το τού έπερωτήσαντος όνομα, οιονεί
κηδόμενον αυτού, και τής άτιμίας βουλόμενον άπαλλάξα, ήν αυτώ επιτρίβει το μωρόν τής έρωτήσεως,
πρός ήν επιμελώς μέν, ού μέντοι και εν πάσιν έπιτυχώς άπαντά Φώτιος. Eι γάρ τις τόν εκ παραδόσεως
Ιουδαϊκής ληφθέντα λόγον έξέλoι, δν και Φώτιος αυτός περίτρανα φαίνεται αποσκυβαλίζων, ουδείς
τών λοιπών ένδεκα, ούς εις άπόδειξιν τής αληθείας προβάλλεται, απίθανος άν ή βεβιασμένος δόξε εν
άλλά πάντες εξ αυτών Παύλου τών λόγων, και έκτών πεπραγμένων τους τε “Ρωμαίοις άρχουσι και τους
διώκουσαν αυτόν Ιουδαίοις, αδιάσειστον άρύονται το κύρος. Ότι δε τού επερωτήσαντος τούνoμα ουδεδή
λωτα, ούδέν, ομαι, θαυμαστόν πάνυ γάρ έστι πιθανόν έκτών Αμφιλοχίων, ένθα δήλός έστι πρός Αμ
φιλόχιον περί τούτου γράφων, την επιστολήν ταύτην μετενηνέχθαι, ή και άνεπίγραφον εύρεθήναι, οΐαι
δή εΐσι και άλλα (Π, ΠΑ", ΠΒ, ΠΓ, ΠΔ"), ως ανεπίγράφους εύρε “Ράβιος έντή Ανατολή,
* Ούτός έστι Κλαύδιος Λυσίας ό χιλίαρχος, ο Παύλον υπό τών Ιουδαίων τυπτόμενον έββύσατο,
και πρός Φήλικα τον Ηγεμόνα απέστειλε, κριθησόμενον έπ’ αυτού. (Πράξ. ένθ. άνωτ.)
* Αυτόθι, 27.
ν ν Α - Α. ν - - - » ν » Αν ν
ούκ έφώρασε το κακούργημα, καίτοι και χάριτας τους Ιουδαίοις εκθέσμους κατατιθείς;
ν ν φ - ν α Αν Α Σν - τ, 1 π Λ » -- ν
άλλ’ ένους μεν άνομος ή χάρις και λόγον ούκ έχουσα, θερμός ήν υπηρέτης, εν οις δε
"Α - - Α ς Σ) Α ν - » - -
μετά τού δρθού λόγου χαρίσασθαι ήν, εν τούτοις δε άρα βάθυμος και αναπεπτωκώς, και
- - ν -- ν - - ν Α Αν Α - Α -λ
ούδι εις αρχήν τού βουληθήναι δικαίαν

ν ς
καταθέσθαι
-ν. 2
χάριν διανιστάμενος, και τίνα άν ν - ο Α ν - Α - - » » - ν
έχοι ταύτα πειθώ και ακολουθίαν; Eίτα αυτοί δή" παρόντες οι φονώντες κατ' αυτού, και
Αν - ν » ιν ν Α α - ν Αν
πάντα λίθον κινούντες (τους Ιουδαίους λέγω), ει διά ψεύδους ό Παύλος τάς βασάνους
Σ Α Α. - 1. ν και ο - -- - Α αν ο --
έτεχνάζετο διακρούσασθαι, πώς ούκ έβόηξαν φωνήν πληρούσαν το θέατρον : " Οράτε,
αν - Α' -- Σ Α ν Α. - ν 3 -- ο αν
άνδρες, ηλικον οιον έψεύσατος απατεών έστι και γόης" ουκ έστι “Ρωμαίος εύρεν όπως
- α - ν Α ν -- Λ " - - » » - - ν φ, » -
και ύμας αποπλανήσας, τήν τών μαστίγων πειραν διαδράσειεν άλλ’ ύμείς, έξιών ετόλμησε
- - - Α - - - Α ν -
και προς ύμάς τερατεύσασθαι, και ών ήμες κατηγορούμεν, λαβόντες τάς πίστες, κοινού
-- ν ν -- Αν ν Α
λυμεώνος την κοινήν τών ανθρώπων πολιτείαν απαλλάξατε.” Αλλ' ουδέν τούτων, ού - “ς Λ Α ν -
μενουν, ούτε ειπείν είχον, ούτε έτόλμησαν, ού τότε, ού μετά ταύτα, καίτοι και δικαστηρίου
Αν » - Α. - Α - φ ν
πάλιν αυτούς κροτηθέντος, και τού φίλου Φήλικος εις κρίσιν προκαθεζομένου. Αλλ' ού
Ο 4 Σ -- - - α - Λ - α ν » Λ α - -
τως ήν" έναργής και τας άπάντων δόξας κρατούσα ή Παύλου αλήθεια, ώς και τών
» Α. ν ν "Α Αν Α - - 5 » Α. -- Αν ν
αναισχύντων Ιουδαίων, και πάντα λέγειν και πράττειν" αποτολμώντων, έμφράξαι τα

ν αν ν ο Α - - » - α -------- α -
στόματα. Ούτω μεν ούν πολλαχόθεν ψευδολογίας πάσης ανώτερος, Ρωμαίον εαυτόν
Α α Αν ν -
είπών, ό θεσπέσιος αποδείκνυται Παύλος,

1) ν α - φ -- - - -
"Η δ - τ,
Αλλ' ει “ΡωμαίοςΤήν, φασί, πώς αυτός
ίδ
ένδ άλλος τε καιλ έν τή «εαύτη
*Ε
δημηγορία ν ν Σν -- Α -- Αν ν Αν ν
ουραιος τε ειναι και 1 αρσους εχειν πατριoα οισχυρισατο; Λεγων γω μεν ειμι
Σ -- Α 6 - Α. ν - - Σν Α
Ιουδαίος, Ταρσεύς,” τής Κιλικίας ούκ ασήμου πόλεως πολίτης. Πώς oύν έστιν αμφό - ν. « - - ο -- - » - Α - αν αν
τερα συνδραμείν, και "Ρωμαίον και Ιουδαίον τον αυτόν χρηματίσαι; Προς όφαμεν, ότι
Sν - - - - Α ν ν - -- ν - γ - Α ν - ν - , - ν ν
άτοπον ουδέν γένει μεν γάρ και τη κατά τον Μωσαϊκόν νόμον αγωγή Ιουδαίος έχρημάτιζε,
Λ ν Σν ν ο - ν - Α ν » - - ν 8 - ν - Α
πατρίδα Ταρσούς έχων, ένή τάς μητρικάς αυτός έλυσεν ώδινας τω δε” τον αυτού πατέρα
ο -- -- ιν -λ - Αν α - ν -- α - - » - 9 - Λ. 9
Ρωμαϊκή φιλοτιμία, ή και χρήμασι, “Ρωμαίον έγγραφήνα, "Ρωμαίος και αυτός έκαλείτότε
- 2 - » Α. - - ν - » - ν ν σε η ν -- ν -
και έτύγχανεν. Δι’ δ και του Λυσίου προς αυτόν ειπόντος, “Εγώ πολλού κεφαλαίου την
" Εκ διορθ. Οικον. ή προσθήκη τού–ήν.

* Ούτως άμεινον παρ' Οίκον. άντι-δέ–παρά τοις άλλοις,
* Παρ' Οικον–άπατεών έστι γόης έστί–Μοντακ. δε διορθoύται, “απατεών ούτός έστι γόης έστίν.”
Ελλείπει παρ' Οίκον, τό–ήν–έκ παροράματος ίσως τυπογραφικού
-- - ν ν ν - -- φ ν η ν ν
Ούτω καλώς διωρθώσατο Μοντακ, το παρά πάσι κακώς, ομα, γεγραμμένον–εις το πράττειν,
ν -- - -
* Ούτωμέν γέγραπτα έντε τώκειμένω τών επιστολών και έν Αμφιλοχίοις, ώσπερ δή και έντώ κει
ν -- ν - -
μένω τών Πράξεων (ΚΑ,39). Μοντακ. μέντο λέγει γραπτέον είναι, “Ταρσού τής Κιλικίας, ούκ ασήμου
πόλεως κ.τ.λ.” ού γάρ πόλις ή Κιλικία, αλλ' ή Ταρσός.
" Ούτως εξ Οικον. αντι-κατ' αυτόν,
* Εκ διορθ. Οικον. άντι-τό δέ.
ν --
* Παρ' Οικον–εκαλείτο τότε

45
Α Α 3, - και ο - Α Σ) Λ, ας - ν ν - Αν » 1 ν 3. --
πολιτείαν ταυτην εκτησαμην, Εγώ δε και γεγεννημαι Ο ΟΚ. Εν τη αυτος επηγαγεν,

α Α -- αν » -- - » «Αν ο ν ν Α - Σ) ν
Ρώμη δήλον ΟΤΕ (ούδε γαρ ούδ Ο Λυσίας Εν ταυτη γεννηθήναι έμεγαληγόρει και διετείνετο),
Σ 3 και Α - - .. - Α -- - Α. και ο -- -- - ν Α
άλλ’ έν ταυτη τη Ρωμαϊκη κλήσει και τη πολιτεία, ενη κακείνος τελεϊν απεσεμνυνετο,
ν Α - - -- -- » ν ΣΥ - Α - - » -
πρός δν και ό θείος Παύλος αποτεινόμενος έλεγε, μονονουχι φάσκων, και καθαρών αυτού
- Α σε αν ν ν ν - » - - -- - ν Αν "Α » ν Σ) ν ν
το φρόνημα, “ότι σύ μέν πρόσφατον και από σούΣ προϋένα απαγγέλλεις το αξίωμα, έμοί δε
ν α Α" - ν -- ν Α --
άνωθεν έβριζωμένον και έκ πατρος καταγομενον της δόξης ταυτης και της προσηγορίας
» - ν ν » , Αν -- » -- » Α - ιν αν α -
έκληρώθη το προνόμιον.
ν
Διά τοι τούτο κάκείνος ακούσας και βεβαιωθείς, ότι "Ρωμαίον
Α ν ν » Α ν Α - Α" - - » ν Αν Α
όντα τύπτειν έπεχείρει, εις δειλίαν και φόβον το θράσος και την όργήν διαλύων, συνεστέλ
- - Λ - - » αν Α - - » -
λετον τιμης γαρ απήλαυον κατ' έκείνο καιρου ουχ οσοι μονον ιθαγενείς της “Ρώμης ετυγχα
- αν - 3 - - Α ΚΑ Α Α
νον, αλλά και όσοις αυτής ή κλήσης νόμω χαρίτων ή χρημάτων έπολιτεύετο.
ν ς Α. ν - - 3. - αν - ο -
Ουδένουν δύσκολον και τον θείον Παύλον, Ιουδαίον όντα, και "Ρωμαίον χρηματίσαι
- ν - ν Σν αν α ν -- ν α Λ ν ε ν -
και γάρ και κατ’ άνδρα, ώσπερ ό Λυσίας, και πόλεις όλόκληροι, τήν "Ρωμαίων κλήσιν, - ν y Α ν αν - αν
άλλογενείς ούσα, εις έαυτάς έφειλκύσαντο. Και (να νύν τα άλλα παρώ) άκουσον Φιλιπ
-- -- - -
Λ 4 αν - ν α Α. » Α α Α ν - - Α
πησίους, όπως έαυτούς “Ρωμαίους αποσεμνύνουσιν. "Ηνίκα γάρ Παύλος το Πύθωνος

- -- Α - ν Σ) -- - Α - ν -
πνεύμα της παιδίσκης απήλασε, και πρός όργήν αυτής οι κύριοι, δέον ευχαριστεϊν, άνε - ν - - ν Sν αν
φλέχθησαν, και τούς ευεργέτας εις την αγοράν επί τούς άρχοντας ελκυον, ούτω φασίν
κα ο - αν » Αν - - ν Λ » - - - » - ς ο κ. -
Ούτοι οι άνθρωποι έκταράσσουσιν ημών την πόλιν, Ιουδαίοι υπάρχοντες" είτα - και
Α. αν ελ Σ αν ο ν. ν 5 - - -- α ν ς ν» 5
καταγγέλλουσιν έθη, ά ούκ έξεστιν ήμιν παραδέχεσθαι, ούδε ποιείν, Ρωμαίος ούσιν,
α - αν α Α α - ν' » - Κ. « Α α ν ν -
Ορας, όπως οι Φιλιππήσιοι Ρωμαίοι τε έχρημάτιζον, και "Ρωμαίους εαυτούς έξoνομάζουσι,

- ν αν Σ Α "Α ν Σ - ν Α ο Σ Α -- Αν -- 3.
το μέν έχοντες εκ πατρίδος, το δε από ψηφισμάτων; Τί ούν έμποδών, μάλλον δέ, πώς oύ
Α Α - "Α - - » -- αν ν- ο - “ς -
γεγένηται
δε ύθ
φανερόν,» και τον μακάριον ίδ
»
Παύλον Ιουδαίον όντα,
Π λ
και Ρωμαιον
"P είναι; λή
Δήλον α » Αν ς- Αλ ν - - -- -
έκαντεύθεν, ώς ούκ απάτης ήν ή ψεύδους πρόσχημα τω Παύλω τής Ρωμαϊκής κλήσεως

α » Α. ν ν "Α ον ν » - α - » Α α - ν ν α Α
ή οικείωσις. Eι γάρ προς άλλους μεν Ιουδαίον εαυτόν εκάλε, "Ρωμαίον δε προς ετέρους,
-- αλ α -- - Α ν ν ν - - ν ν ν
-
είχεν άν ή τής απάτης σκηνή τινα λόγον εί δε πρός τούς αυτούς αμφότερα διετείνετο,
- » ν Σν α - αν - » - Λ » - Σν --
πώς oύ λίαν εύηθες ύπονοεΐν, ότι ψεύδος ειπείν μελετήσας, εκείνο προϋθηκε και προδίων
Α Φ - -- αν Α ν ν Α - - ν
μολογήσατο, δι' ού μάλλον άν τις πεπλασμένα λέγων εξελέγχοντος Θαββούντος γάρ

- - - - - Α Α ν ν Λ 3/ - α Α'
μάλλονήν ώς αληθώς τη τών πραγμάτων φύσει, και την αλήθειαν έχοντος διαβολής άπά
- ν Α - Λ, - - ν » ν -
σηςόλκαιλή
»
υπονοίας
δή και*Τψεύδους
δ
έναργεστέραντε και λαμπροτέραν,
ίδ
τό πρός
Τ
τούς αυτούς
“P και - α - » ν - - αν Α --
εν ολοκληρω δημω ιουδαιον εαυτον ανείποντα, και την πατριoα οτι 1 αρσενς, Ρωμαιον
-- -- Α Α ν Αν 1. αν » - - αν Α - ο -
εφεξής αποφήνασθαι και μάλιστά γε, ότι ουχ άπαξ, ούδε ώσπερ λανθάνων, το "Ρωμαι
1 Πράξ. ΚΒ΄, 28.

* Παρ' Οικον–ταττόμενον,
* Παρ' Οικον–όσους αυτούς –όπερ και άμεινον, ομαι, άτε σύνηθες δν Φωτίω ιδίωμα, την αυτός άντων,
επιτάσσειν τας αναφορικας ούτω και έν Επιστ. Ε, 5 ιγ', είπεν “άλλά πολύ μάλλον εξυβρίζουσιν
ούς αυτούς κατά τού Δεσπότου προκομίζουσιν.”
* Παρ' Οικον–Φιλιππησίων.
ο Πράξ. ΙΣΤ', 20-22
1 και η Σ ν "Α Α - ν ιν - ν Α Λ Α Αν
ος" έπήνεγκεν αλλά και δίς, και εις τρίτον, και τόν χιλίαρχον δεδιττόμενος, ό μάλιστα
ν -- ν - Α. - Α. ν - -
και εις οργήν έκκαίει, και πρός άκριβεστέραν και τούς γε μήβουλομένους ανακινεί και δια
Α.
νίστησιν έρευναν,
αν - - - - ν α -- - α - “ς
Εστι τοίνυν τον θεσπέσιον Παύλον διά πλειόνων, ώς έδειχθη, Ρωμαιον είναι κατα
- -- - -- Λ και - ν - αν - - -
μαθεϊν, πρώτονμέν, άπό τής προσούσης αυτώ αληθείας, και ότι κήρυξ αυτής έγνωρίζετο
Λ αν - - α - -
δεύτερον δε, ότι και κριτηρίω παρεστηκώς, έαυτόν "Ρωμαίον ανεκήρυττε και τρίτον, ότι
η και ν' - Α Λ » ο » - Οι - ν 5 - - - -- , --
εις απάτην και κακουργίαν συκοφαντούμενος, ενώ ουδέ τόν λίαν εύήθη και αναιδή ενήν
Α - αν » α -- ν - Α ν "Α ν Α αν --
διαψεύσασθαι και ότι ουχ άπλώς αφήκε ταύτην την φωνήν και θρυπτόμενος (όπερ άν
- - α Λ Σ Σ) ν Α" α - Σ Λ - "Α Σν
τις ίσως και ύπερόψοντο"), αλλά βασάνων έαυτόν εξαιρούμενος, και τον άρχοντα δεδιτ
Α αν ν - - » -- - - Α - » Α - αν - ο
τόμενος έτι δε και εξ αυτού τού πεπείσθαι Λυσίαν και αποσχέσθαι της ύβρεως και εκ
- - Α ν 3 αν α - ν ν -- - Σ -- -
τού προς Φήλικα δε διατείνασθαι, ότι “Ρωμαιον όντα τον Παύλον τής Ιουδαϊκής μαφο
Α Α ν ν -- Α Α - Α
νίας
εξ έξείλετο ούμήν αλλάίζ θ και"Ιέξιών
Αν δ
Φήλικι μηδ' εις έξέτασιν έλθεν
ίδ
τοιαύτης ύπονοίας
Α ίδ Α - - - Α ν
έξεγένετο, καίτοι χαρίζεσθαι Ιουδαίος προαιρουμένω και σπεύδοντι

» Αν και ο 4
και, το σφόδρααν » - Α -- ν Α. α - Αν - - - - -
άναντίρρητον, ότι ουδε τών Ιουδαίων δολονί

ούδι εκείνος έτόλμησεν έπι τού
ό δήμος παρών, καιέψασθαι
φονών, καιοςπάντα
δέ
τολμών, » Α Α
αν
εκείνος έτόλμησεν επί τούτω ψευδολογίας αυτόν γράψασθαι πρός δέγε τούτοις,
- ν - Σ - αν Σν α ν - Λ. ν. « - -- αν ν --
ότι και πρός τούς αυτούς άμφω έφη, ώς Ιουδαϊός τε και "Ρωμαίος είη, όπερ ούκ άν τις
- Α ν -- Σ Α α Αν αν Α - ν Α. ν
μή λίαν πεποιθώς τή αληθεία παρρησιάσαιτο και ότι διατεινόμενος και επιμένων την προ
Α » Αν ν αν -- Σ ν ν ν
σηγορίαν προύβάλλετο είβούλεί δε, ότι και κατ’ άνδρα και κατά πόλεις οτήν "Ρωμαίων
-- » Α. Α Α --
κλήσιν, ούταύτην λαχόντες πατρίδα, πολλοί ψηφίσμασιν έκληρώσαντο έξιώνομαι φανε

"Α "Α Σ) Α. - - - α - ν Σν Α
ρόν και αναμφισβήτητον καθεστάνα, ώς ένάμφοινό Παύλος, είπερ τις άλλος, ήλήθευε, Ρω
- α - - 3 - Σ) Α 6 ν

Επιστολαί Φωτίου Πατριάρχου

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Επιστολαί Φωτίου Πατριάρχου

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

--------

ΕΕ, ΕΣΗΕΘΑ Α.Ε.,

Α. – ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΔΕΚΑ ΣΥΝ ΙΣΑΙΣ ΤΑΙΣ ΑΠΟΚΡΙΣΕΣΙΝ.

Β΄. - ΚΡΙΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΠΙΛΥΣΕΙΣ ΠΕΝΤΕ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ,

Μ ΕΤΑ Π Ρ Ο ΛΕΓΟΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙ ΤΟ Υ ΒΙΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΥΓΓ Ρ Α Μ Μ Α ΤΩΝ Φ ΩΤ Ι ΟΥ Κ.Τ.Λ.

ΕΝ ΛΟΝΔΙΝΩ D. Ν Ι ΤΤ, 270, STR AN D.

ΜΙΑ ΑΓΙΑ ΚΑΘΟΛΙΚΗ ΚΑΙ ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ

ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΚΑΙ ΘΕΟΥ ΚΑΙ ΣΩΤΗΡΟΣ ΗΜΩΝ

ρυφόρημα κεχηνώς σιωπή

σκούσης παιδεύειν τούς αντιδιατιθεμένους, τον δε αιρετικόν άνθρωπον μετά

μίαν και δευτέραν νουθεσίαν παραιτεί σθαι, ώς έξεστραμμένον

" Λουκιανός έντώ “πώς δει ιστορίαν συγγράφειν.” $2.

και τη αμαρτια προσκείμενων

Παύλος προς Τίτον. Γ,9–12.

Αναστάσιον των βιβλιοθηκάριον, και είτινα άλλον τοιούτον, προβαλλόμενοι μάρτυρας,

γράφουσε ΦΩΤΙΟΝ.. Eι δέ τις αυτούς μεγάλων και σεβασμίων Συνόδων αντιστήσεις

δείξειε συγγράμματα και επιστολάς, ύπέρ ΦΩΤΙΟΥ μαρτυρούντα, αύθαδέστεροι έαυτών

περί ΦΩΤΙΟΥ, δν όμολογούσαν ευγενέστατον, σοφώτατόν τε και θεολογικώτατον, γενέσθαι.

αλλάξει ποτέ το δέρμα αυτού, ούτε πάρδαλις τα ποικίλματα

αύτής, ούτε ό έν διαστρόφοι και δόγμασι συντραφείς απο τρίψια

σθαι δύναται το κακόν τής αιρέσεως." * Διά δή ταύτα ού συγκαταβαίνω,

ατριαρχην Ιεροσολύμων, ω σ π ε ρ συν λογω ν ι κ αν, ου τω και ν ι κ α σ θα ι

οις μόνος εκείνος οίδε κρέμασιν,

όπλίτης τής του Κυρίου παρατάξεως γενναίως τής Ορθοδόξου πίστεως

Patrologise cursus completus) έκδοσιν, -

* Πινδ. Ολ. 33.

και Βασιλείς, τερατώδεις αντιπροσώπους τού είπόντος Χριστού,

έμή ούκ έστιν έκ τού Κόσμου τούτου, και, * Απόδοτε ούν

τα Καίσαρος Καίσαρι, και τα του Θεού τω Θεώ. *

ιδασκαλίας θρίαμβος. . . . . . . . . . Ενόσω μένει ή αλλόκοτος και αντίχριστος ένωσις αύτη

σκαλίαν τιμώσα, και άκαινοτόμητον τηρούσα, προσηκόντως Ανατολική επωνόμασται ή

δε κατά δυσμάς κειμένη,

εαυτής γινώσκουσα και όμολογούσα, σταθερώς τε και άπαρασαλεύτως τη Ευαγγελική και

Αποστολικη διδασκαλία έμμένουσα, το δε πάντων κάλλιστον, έν πολλοίς και δεινούς αγώ

* Πολλήν ό διαβόητος Παπολάτρης Ιωσήφ ό Δε-Μαΐστρος ποιείται σπουδήν, δείξαι βουλόμενος μη

ταύτην διασώσασα, και αδιαλείπτως τή τού Θεού χάριτι κρατύνουσα.

Χριστού χιτώνα, τόν άνωθεν ύφαντόν, εις πολλά διαββήξασα σχίσματα,

έν αυτή Επίσκοπον Έως μένουν οι έν Ρώμη Επίσκοποι, άνθρωπίνων αντιποιούμενοι

πρωτείων, δημφισβήτουν τους έν Κωνσταντινουπόλει, άνθρώπινον άν τις εποι είναι το

ύπεροπτικώτερα γίνεσθαι πέφυκεν. Α. - ν

κούν έχθραν ποιήσαι εις Θεόν.” “ Γρηγόριος δε ό Θεολόγος, πάσαν κατα

κρίνων φιλοπρωτίαν, και το έξαρετής μόνης γνώσκεσθαι ίδιον είναι λέγωντώντής Εκ

έντώ ΚΣΤ΄ Λόγω αυτού “ “Ως όφελόν γεμηδέήν προεδρία,

εις βόθρον ώστε, και εις τήν τ ώ ν έ ρ ίφ ω ν χώρα ν ά πήγα γεν, ο ύ

μόνον το καλόν τής Εκκλησίας σώμα κατέτεμεν, εις διαφόρους

και αντιπάλους σπουδάς μερίσαν" τούτο τήν της Ρώμης Εκκλησίαν

άρα ό άοίδιμος τής Θεσσαλονίκης Αρχιεπίσκοπος Νείλος ό επικαλούμενος Καβάσιλας τάδε

“ τοσούτον, λήξαι δέ ο ύδ’ άν έλπίζειν έστίν, άν μή Θεός χείρα - - α ν - ν ν

* Migne – Patrologize cursus completus. Tom XXXV. Parigi 1857.

θεία έπαυθαδίασαμένου έαυτώ απονείμασθαι, ούτως έπεστήρικται το σχίσμα, ώς μηδέλ

“πίδα έφεξής υπολειπομένην συμβάσεως ύποφαίνεσθαι.”

ότής Ευαγγελικής και Αποστολικής διδασκαλίας αυθάδης παραχαράκτης, ό αντίχριστος

κράτους-ει κότως, και κατά μικρόν ύπαχθείς.

ί. Πολλάκις μέν, τον ύπό Δοσιθέου, του μακαριωτάτου Πατριάρχου Ιεροσολύμων,

έκδεδομένον Tόμον Χαράς αναγνώσκων, ενώ τα περί ΦΩΤΙΟΥ έξιστορούνται, και

ναι. Επηύξησέ μου δε την δικαίαν ταύτην

έπιστολάς" έντή πολυτίμω τού Βρεττανικού Μουσείου βιβλιοθήκη, έν ή τών φιλομούσων

Ίδε έντους εξής $ λθ'.

Αγγλων ή θαυμαστή φιλοκαλία πολύτιμον συλλέξαμένη θησαυρόν βιβλίων, έντύπων τε

και χειρογράφων, και κατάλληλον παρασκευάσασα σπουδαστήριον, μεγέθει τε και κάλλει

σοφωτάτου ΦΩΤΙΟΥ τάς επιστολάς,

υπηρετήσαι προθυμούμενος, και την έμήν ταύτην ύπηρεσίαν εύελπις ών ευπρόσδεκτον έ

ναμις, διορθώσας αυτών (πλήν τώνύπο Οικονόμου έκδεδομένων) το γραφικούς άμαρτήμασι

Τούτο δε πολλαχού τών ιδίων αυτού επιστολών ίδοι τις άν γινόμενον