İMAN'IN ARTMASI VE EKSİLMESİ -İBNİ KESİR

wwww.tavhid.org
www.almuwahhid.org
İletişim adresi: info@tavhid.org
İman'ın Artması ve Eksilmesi
Ebu’l Fida, İmad ed-Din ibni Kesir el-Kureyşi (701-774H),
Tefsir’ul Kur’an’il Azim

‫ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﯿﻢ‬

el-Enfal 8/2
ُ
‫ِإﱠﻧَﻤـ ﺎ اﻟُْﻤْﺆِﻣُﻨﻮَن اﻟﱠِﺬﯾَﻦ ِإَذا ُذِﻛَﺮ اﱠﷲ َوِﺟَﻠْﺖ ُﻗُﻠﻮُﺑُﻬْﻢ َوِإَذا ُﺗِﻠَﯿْﺖ َﻋَﻠْﯿِﻬْﻢ َءاَﯾـُﺘُﻪ َزاَدْﺗُﻬْﻢ ِإﯾَﻤـﻨًﺎ َوَﻋَﻠﻰ‬
‫َرﱢﺑِﻬْﻢ َﯾَﺘَﻮﱠﻛُﻠﻮَن‬

Mü'minler ancak onlardır ki; Allah anıldığı zaman kalbleri

ürperir, Allah'ın ayetleri kendilerine okunduğu zaman imanları
artar ve Rablerine tevekkül ederler. (el-Enfal 8/2)

Allah Te'ala'nın: ‫ َوِإَذا ُﺗِﻠَﯿــ ْﺖ َﻋَﻠْﯿِﻬــ ْﻢ َءاَﯾـُﺘـ ُﻪ َزاَدْﺗُﻬـ ْﻢ ِإﯾَﻤـﻨًﺎ‬Allah'ın ayetleri

kendilerine okunduğu zaman imanları artar. sözü, şu ayeti
gibidir:

‫َوِإَذا َﻣﺂ ُأﻧِﺰَﻟْﺖ ُﺳﻮَرٌة َﻓِﻤْﻨُﻬْﻢ ﱠﻣﻦ َﯾُﻘﻮُل َأﱡﯾُﻜْﻢ َزاَدْﺗُﻪ َﻫـِﺬِه ِإﯾَﻤـﻨًﺎ َﻓَﺄﱠﻣﺎ اﻟﱠِﺬﯾَﻦ ءاَﻣُﻨﻮاْ َﻓَﺰاَدْﺗُﻬْﻢ ِإﯾَﻤـﻨًﺎ‬
‫َوُﻫْﻢ َﯾْﺴَﺘْﺒِﺸُﺮوَن‬

Bir sure indirilince onlardan kimi; bu, hanginizin imanını artırdı?

der. İman etmiş olanlara gelince, onların imanını artırmıştır. Ve
onlar birbirleriyle müjdeleşirler. (et-Tevbe 9/124)

Buhari ve başka imamlar, imanın kalblerde derece derece ve

birbirinden farklı olduğuna, imanın fazlalık kabul edeceğine bu ve
benzeri ayetleri delil getirmişlerdir. Nitekim ümmetin
cumhurunun mezhebi de budur. Hatta Şafii, Ahmed İbni Hanbel
ve Ebu Ubeyd gibi imamlardan birçoğu bu hususta icma ile
nakletmişlerdir. Nitekim biz, bu konuyu Buhari Şerhi'nin başında
genişçe açıklamıştık. Hamd ve nimet Allah'adır.

et-Tevbe, 9/124

‫َوِإَذا َﻣﺂ ُأﻧِﺰَﻟْﺖ ُﺳﻮَرٌة َﻓِﻤْﻨُﻬْﻢ ﱠﻣﻦ َﯾُﻘﻮُل َأﱡﯾُﻜْﻢ َزاَدْﺗُﻪ َﻫـِﺬِه ِإﯾَﻤـﻨًﺎ َﻓَﺄﱠﻣﺎ اﻟﱠِﺬﯾَﻦ ءاَﻣُﻨﻮاْ َﻓَﺰاَدْﺗُﻬْﻢ ِإﯾَﻤـﻨًﺎ‬
‫َوُﻫْﻢ َﯾْﺴَﺘْﺒِﺸُﺮوَن‬
Bir sure indirilince; onlardan kimi: Bu, hanginizin imanını
artırdı? der. İman etmiş olanlara gelince; onların imanını
artırmıştır. Ve onlar, birbirleri ile müjdeleşirler. (et-Tevbe, 9/124)

Allah Te'ala buyurur ki: ‫ﺳ ﻮَرٌة‬ ‫ َوِإَذا َﻣــ ﺂ ُأﻧِﺰَﻟـ ْﺖ ُـ‬Bir sure indirilince;
münafıklardan kimi: ‫ ﱠﻣﻦ َﯾُﻘـــ ﻮُل َأﱡﯾُﻜـــ ْﻢ َزاَدْﺗـــُﻪ َﻫـِﺬِه ِإﯾَﻤـﻨًﺎ‬Bu hanginizin
imanını artırdı? der. Birbirlerine bu sure hanginizin imanını
artırdı? derler. Allah Te'ala da buyurur ki:‫َﻓَﺄﱠﻣﺎ اﻟﱠِﺬﯾَﻦ ءاَﻣُﻨﻮاْ َﻓَﺰاَدْﺗُﻬْﻢ ِإﯾَﻤـﻨًﺎ‬
‫ َوُﻫـ ْﻢ َﯾْﺴَﺘْﺒ ِـ‬İman etmiş olanlara gelince; onların imanını
‫ﺸ ُﺮوَن‬
artırmıştır. Ve onlar, birbirleri ile müjdeleşirler.

Bu ayet, imanın artıp eksilebileceğine delalet eden delillerin en

önemlilerinden biridir. Selef ve halef alimleriyle imamların
çoğunun mezhebi budur.

Birçoklarından bu hususta icma bile rivayet edilmiştir. Buhari

Şerhi'nin başında bu konudan uzunca bahsedilmiştir.

el-Kehf18/13

‫ﺺ َﻋَﻠْﯿَﻚ ﻧَﺒَﺄُﻫﻢ ِﺑﺎﻟَْﺤﱢﻖ ِإﱠﻧُﻬْﻢ ِﻓْﺘَﯿٌﺔ َءاَﻣُﻨﻮاْ ِﺑَﺮﱢﺑِﻬْﻢ َوِزْدَﻧـُﻬْﻢ ُﻫًﺪى‬

‫َﻧْﺤُﻦ َﻧُﻘ ﱡ‬

Sana onların kıssalarını gerçek olarak anlatalım: Doğrusu onlar,

Rablerine inanmış genç yiğitlerdi. Biz de onların hidayetini
artırmıştık. (el-Kehf 18/13)

‫ َوِزْدَﻧـُﻬْﻢ ُﻫًﺪى‬Biz de onların hidayetini artırmıştık.

Bu ayeti ve buna benzer ayetleri delil getirerek Buhari ve benzeri

diğer imamlar, imanın artıp eksileceğini söylemişlerdir. Bu
sebeple Allah Te'ala'nın: ‫ َوِزْدَﻧـُﻬْﻢ ُﻫـ ًﺪى‬Biz de onların hidayetini
artırmıştık. buyurduğunu belirtirler. Nitekim Muhammed
Suresi'nde, de şöyle buyurur:

‫َواﻟﱠِﺬﯾَﻦ اْﻫَﺘَﺪْواْ َزاَدُﻫْﻢ ُﻫًﺪى َوَءاَﺗـُﻬْﻢ َﺗُﻘَﻮاُﻫْﻢ‬

Kim de hidayete gelirse; Allah onun hidayetini artırır ve onlara

takvasını verir. (Muhammed 47/17) Tevbe Suresi'nde ise şöyle
buyurmaktadır:

‫َﻓَﺄﱠﻣﺎ اﱠﻟِﺬﯾَﻦ ءاَﻣُﻨﻮْا َﻓَﺰاَدْﺗُﻬْﻢ ِإﯾَﻤـﻨًﺎ َوُﻫْﻢ َﯾْﺴَﺘْﺒِﺸُﺮوَن‬

İman edenlere gelince, onların da imanını artırmıştır. (et-Tevbe

9/124) Feth Suresi'nde ise şöyle buyurur:

‫ِﻟَﯿْﺰَداُدواْ ِإﯾَﻤـﻨًﺎ ﱠﻣَﻊ ِإﯾَﻤـِﻨِﻬْﻢ‬

Ta ki onların imanına iman katsın. (Feth 48/4)

Daha buna benzer ayetler imanın artıp eksileceğine delil

getirilmektedir. (İbni Kesir, Tefsir’ul Kur’an’il Azim, 4/370)

Feth 48/4

‫ُﻫـ َﻮ اﻟﱠِﺬى َأﻧَﺰَل اﻟﱠﺴِﻜﯿَﻨـ َﺔ ِﻓﻰ ُﻗُﻠﻮِب اﻟُْﻤْﺆِﻣِﻨﯿَﻦ ِﻟَﯿْﺰَداُدواْ ِإﯾَﻤـﻨـًﺎ ﱠﻣَﻊ ِإﯾَﻤـِﻨِﻬْﻢ َو ِﱠﷲ ُُﺟُﻨﻮُد اﻟﱠﺴَﻤـَﻮِت‬
‫ض َوَﻛﺎَن اﱠﷲ َﻋِﻠﯿﻤًﺎ َﺣِﻜﯿﻤًﺎ‬ ِ ‫َواﱞﻻْر‬

O'dur mü'minlerin kalblerine sekineti indiren. Ta ki imanlarını

bir imanla arttırsınlar. Göklerin ve yerin orduları Allah'ındır.
Allah, Alim ve Hakim olandır. (Feth 48/4)

Allah Te'ala; ‫ُﻫــــــ َﻮ اﻟﱠِﺬى َأﻧَﺰَل اﻟﱠﺴِﻜﯿَﻨَﺔ‬O'dur mü'minlerin kalblerine

sekineti indiren. buyurur ki, İbni Abbas (radiyallahu anhuma
ecmain) ayetteki:‫ ﱠﺳِﻜﯿَﻦ‬kelimesini, kalb huzuru ile açıklar. Yine
ondan gelen bir rivayete göre bu kelime, rahmet anlamındadır.
Katade ise bu kelimeyi mü'minlerin kalblerindeki vakar ile
açıklıyor. Bu mü'minler, Hudeybiye Günü, Allah Te'ala ve Rasulu
(sallallahu aleyhi ve sellem)'e icabetle Allah'ın ve Rasulü'nün
hükmüne boyun eğen sahabedir. Kalb huzuru ile bu durumu
kabullenip gönülleri hoş olunca Allah Te'ala onların imanlarına
iman katarak arttırmıştır.

Buhari ve onun dışındaki imamlar bu ayet-i kerime'yi, kalblerde

imanların farklı derecelerde olduğuna delil getirmişlerdir.