Α΢ΚΗ΢Η ΔΙΑΚΡΙ΢Η΢ ΑΠΟΔΕΙΚΣΙΚΟΤ ΚΑΙ ΢ΣΟΧΑ΢ΣΙΚΟΤ ΔΟΚΙΜΙΟΤ

Κριτήρια Δοκίμιο πειθοφσ ή αποδεικτικό Δοκίμιο ςυνειρμών ή ςτοχαςτικό

Θζμα διαχρονικό κζμα θκικό, κοινωνικό, διαχρονικό κζμα θκικό, κοινωνικό,
πολιτικό, ιςτορικό κλπ πολιτικό, ιςτορικό κλπ
΢κοπόσ να κατακζςει τουσ να τζρψει, να ςυγκινιςει, να εκφράςει
προβλθματιςμοφσ του ςχετικά με…., τισ ςκζψεισ και τα ςυναιςκιματά του
να πείςει για τθν ορκότθτα των για…
απόψεϊν του
Οργάνωςη/ αυςτθρά λογικι, χαλαρι-ςυνειρμικι, χωρίσ
δομή δομι απόλυτα διακριτι ξεκάκαρο διάγραμμα
(πρόλογοσ, κφριο μζροσ,
επίλογοσ)
Γλώςςα αναφορικι/δθλωτικι/κυριολεκτικι ποιθτικι/ςυνυποδθλωτικι/μεταφορικι
΢κοπιά/φφοσ αντικειμενικό, ουδζτερο - γϋ υποκειμενικό, ςτοχαςτικό - αϋ ρθματικό
ρθματικό πρόςωπο πρόςωπο
Σρόποι επίκλθςθ ςτθ λογικι και τθν επίκλθςθ ςτο ςυναίςκθμα
πειθοφσ αυκεντία

 ΢ε ποιο είδοσ δοκιμίου ανήκει το παρακάτω κείμενο;

Να απαντήςεισ με αναφορζσ ςε αποςπάςματα του κειμζνου, ελζγχοντασ ζνα ζνα τα
παραπάνω κριτήρια και ςυμπληρώνοντασ τον πίνακα που ακολουθεί.

«Σα δφο βαςικά βάθρα τησ δημοκρατίασ»

Βαςικόσ όροσ τθσ δθμοκρατίασ, ωσ πολιτεφματοσ με βάςθ το διάλογο, υπιρξε

αρχικεν θ ιςθγορία, δθλαδι το δικαίωμα όλων εξίςου των πολιτϊν, παιδευμζνων θ
απαίδευτων, πλοφςιων ι φτωχϊν, να λάβουν το λόγο ςτθν εκκλθςία του διμου και να
μετάςχουν ενεργά ςτθ λιψθ των αποφάςεων, των κακοριςτικϊν τθσ νομοκεςίασ και
τθσ κυβερνθτικισ πολιτικισ. Συμπλιρωμα τθσ ιςθγορίασ ωσ όρου βαςικοφ τθσ
δθμοκρατίασ υπιρξε και είναι θ κακόλου ιςοπολιτεία, δθλαδι το δικαίωμα όλων κατ’
αρχιν των πολιτϊν να τιμθκοφν με τθν ανάκεςθ κακθκόντων κυβερνθτικϊν,
διοικθτικϊν, δικαςτικϊν, αλλά και αντίςτοιχα θ υποχρζωςι τουσ να υπζχουν επίςθσ
κατά ιςότθτα κάπωσ τα δθμόςια βάρθ, όπωσ φόρουσ, ςτράτευςθ και τα όμοια. Όποια
εξζλιξθ και αν είχε το πολίτευμα τθσ δθμοκρατίασ, προπάντων με τθν ανάπτυξθ τθσ
αντιπροςωπευτικισ μορφισ του, επιβεβλθμζνθσ από το εδαφικό ι και πλθκυςμιακό
μζγεκοσ των μετακλαςικϊν πολιτικϊν κοινωνιϊν, θ αρχι τθσ ιςθγορίασ και
Μαρία Σκαρλάτου
maria_skarlatou@yahoo.gr Σελίδα 1
 ιςοπολιτείασ παραμζνει πάντοτε λειτουργικό βάκρο του ελλθνογζννθτου αυτοφ
πολιτεφματοσ, αλλά και ονομαςμζνου οικουμενικά με τθν ελλθνικι λζξθ δθμοκρατία.
Ο άλλοσ ςπουδαίοσ επίςθσ όροσ του δθμοκρατικοφ πολιτεφματοσ, προβλθμζνοσ
πιο ζντονα ςτουσ Νεότερουσ Χρόνουσ, είναι οι διάφορεσ ελευκερίεσ των πολιτϊν, εκτόσ
δθλαδι από τθν «πολιτικι ελευκερία» ςυνϊνυμο τθσ ιςθγορίασ και ιςοπολιτείασ. Οι
ελευκερίεσ αυτζσ είναι όχι απλϊσ θ «προςωπικι ελευκερία», θ κοινωνικά δθλαδι
κατοχυρωμζνθ ευχζρεια των ενιλικων ανκρϊπων προσ αυτοκακοριςμό τθσ ατομικισ
ηωισ τουσ, κάτι ευρφτερα ι ςτενότερα υπαρκτό με οιοδιποτε πολίτευμα και ςε
οιοδιποτε κακεςτϊσ, αλλά επίςθσ και προπάντων οι λεγόμενεσ «ατομικζσ ελευκερίεσ»
και οι λεκτζεσ «κοινωνικζσ ελευκερίεσ».
Με τθν ζκφραςθ «ατομικζσ ελευκερίεσ» εννοοφμε κάτι με αρνθτικι μορφι,
δθλαδι τισ μθ παραβιαςτζεσ, από ετεροκακοριςμό οπουδιποτε, περιοχζσ του πεδίου
τθσ «προςωπικισ ελευκερίασ», όπωσ και θ κατοικία, θ αλλθλογραφία, οι τθλεφωνικζσ
ςυνδιαλζξεισ, ο ςτοχαςμόσ και οι απότοκζσ του πεποικιςεισ, οι μετακινιςεισ από τόπο
ςε τόπο και όμοια. «Ατομικζσ ελευκερίεσ» άρα, κεωροφμε το απαραβίαςτο, κατ’ αρχιν
τθσ κατοικίασ, το απόρρθτο επίςθσ τθσ αλλθλογραφίασ και των τθλεφωνικϊν
ςυνδιαλζξεων, τθ μθ αναγκαςτικι επιβολι κρθςκευτικϊν είτε φιλοςοφικϊν
πεποικιςεων, το ανεπίτρεπτο αυκαίρετων ςυλλιψεων είτε κρατιςεων, τθ μθ
απαγόρευςθ ταξιδιϊν και τα όμοια.*...+
Κ. Δεςποτόπουλοσ

Κριτήρια Δοκίμιο:
Θζμα
΢κοπόσ
Οργάνωςη/
δομή
Γλώςςα
΢κοπιά/φφοσ
Σρόποι
πειθοφσ

Μαρία Σκαρλάτου
maria_skarlatou@yahoo.gr Σελίδα 2
 ΢ε ποιο είδοσ δοκιμίου ανήκει το παρακάτω κείμενο;
Να απαντήςεισ με αναφορζσ ςε αποςπάςματα του κειμζνου, ελζγχοντασ ζνα ζνα τα
παραπάνω κριτήρια και ςυμπληρώνοντασ τον πίνακα που ακολουθεί.

«Πάντα πλήρη θεών»

Τοφτεσ τισ μζρεσ, ςε μια μουντι αίκουςα αναμονισ, βρζκθκε τυχαία ςτα χζρια
μου αμερικάνικο εικονογραφθμζνο πλατιάσ κυκλοφορίασ. Σκόνταψα ςε μια ζγχρωμθ
ολοςζλιδθ διαφιμιςι του: παράςταινε τθ δυτικι πρόςοψθ του Παρκενϊνα. Στθ δεξιά
γωνία τθσ ηωγραφιάσ, παράμερα, ςαν αφθρθμζνθ οπταςία, δυο νεαροί τουρίςτεσ
ακουμποφςαν, μπροςτά ςε δυο γεμάτα ποτιρια, ς’ ζνα ςπόνδυλο κολόνασ που τουσ
χρθςίμευε για τραπεηάκι. Τοφτθ θ ρεκλάμα διατυμπάνιηε: «Όςο περιςςότερα ξζρετε
για τθν αρχαία αρχιτεκτονικι, τόςο περιςςότερο ςασ αρζςει θ Ακρόπολθ» (“The more
you know about ancient architecture the more you like the Acropolis”). Σκοπόσ αυτισ
τθσ ςκθνοκεςίασ ιταν θ διάδοςθ ενόσ αγγλοςαξονικοφ ποτοφ.
Δεν είμαι ηθλωτισ τθσ ςφγχρονθσ «τουριςτοκρατίασ» που καμπϊνει τα χρόνια
μασ, αλλά τθ ςτιγμι που ςυλλογίηομαι μια εργαςία που, δίκαια νομίηω, φιλοδοξεί να
αποτελζςει αξιόλογθ ςυνειςφορά ςτθν πλατφτερθ γνϊςθ των αρχαίων μνθμείων μασ,
αυτοφσ τουσ «ςυνδετικοφσ κρίκουσ των παλαιϊν με τουσ ςθμερινοφσ», δεν
εδυςκολεφτθκα να ςθμειϊςω το παραπάνω περιςτατικό. Δείχνει, αλικεια, ςε τι
απόςταςθ βρίςκεται το ςθμερινό παρόν, αυτό που απορροφοφμε με όλουσ τουσ
πόρουσ του κορμιοφ μασ, από εκείνα τα βακιά περαςμζνα.
«Όςο περιςςότερα ξζρετε για τθν αρχαία αρχιτεκτονικι...»
Δεν ξζρω κακόλου τι κα κζρδιηε θ απόλαυςθ ςτθν Ακρόπολθ των δυο αυτϊν
νεαρϊν, αν αδειάηαμε ξαφνικά ςτο κεφάλι τουσ λίγεσ κάπωσ πιο ειδικζσ, αλλ’ αρκετά
γνωςτζσ, αρχιτεκτονικζσ λεπτομζρειεσ. Ότι λ.χ. δεν υπάρχει ςτον Παρκενϊνα οφτε μια
πραγματικά ευκεία γραμμι· ότι ο παραλλθλεπίπεδοσ, όπωσ μασ φαίνεται, τοφτοσ ναόσ,
αν τον προεκτείναμε από το ζδαφοσ ζνα ι δφο χιλιόμετρα, κα ζπαιρνε τθν όψθ
πυραμίδασ· ότι όλεσ αυτζσ και άλλεσ λεπτότθτεσ, αδιόρατεσ για μασ (χρειάςτθκαν οι
ςθμερινοί να κάμουν προςεκτικζσ καταμετριςεισ για να τισ εξακριβϊςουν), ιταν
ωςτόςο ορατζσ για τα μάτια των καιρϊν εκείνων. Ζτςι, πολφ το φοβοφμαι, θ διαφιμιςθ
που κζντριςε τθν προςοχι μου, πρζπει να μθ ςθμαίνει πραγματικά τίποτε άλλο παρά
κάποιασ λογισ δειςιδαιμονία τθσ τεχνοκρατικισ εποχισ μασ, που ςπρϊχνει τον
άνκρωπο να ςυςςωρεφςει πλθροφορίεσ και λεπτομζρειεσ, λίγο-πολφ αςφνδετεσ, πάνω
ςτο κακετί.
Και αναρωτιζμαι μιπωσ δε με ςυγκινοφν περιςςότερο άνκρωποι άλλων χρόνων,
που οι γνϊςεισ τουσ μπορεί να ζφερναν ςιμερα κυμθδία, αλλά που είχαν αιςκιςεισ
Μαρία Σκαρλάτου
maria_skarlatou@yahoo.gr Σελίδα 3
 πικανότατα πιο κοντά ςτθν ιςορροπία που κα λαχταροφςα να ζβλεπα κάπου-κάπου
ςτισ ψυχζσ των τριγυρινϊν μου.
Ο ζνασ που ζτυχε να ζχω ςτο νου, είναι ζνασ αγράμματοσ Ζλλθνασ των αρχϊν του
περαςμζνου αιϊνα. Τα λιγοςτά γράμματα που ιξερε, τα είχε μάκει ςτα τριανταπζντε
του χρόνια για να γράψει Απομνθμονεφματα, παςίγνωςτα ςιμερα. Μιλά, κακϊσ το
ςθμειϊνει, ςε κάτι ςτρατιϊτεσ, προσ το τζλοσ τθσ Ελλθνικισ Επανάςταςθσ, που
γφρευαν να πουλιςουν ςε «Ευρωπαίουσ» δφο αρχαία αγάλματα· τουσ λζει: «Αυτά, και
δζκα χιλιάδεσ τάλαρα να ςασ δϊςουνε, μθν το καταδεχκείτε να βγουν από τθν πατρίδα
μασ. Γι’ αυτά πολεμιςαμε». Μνθμόνευα τον Μακρυγιάννθ (Β’ 303). Τα λόγια του δεν
είναι ρθτορείεσ ςοφολογιότατου. Λζγουνται από ζναν άνκρωπο που ιξερε, κακϊσ το
μαρτυρά θ ηωι του και το βάροσ τθσ λαλιάσ και το βάροσ του πόνου.
Ο άλλοσ είναι ζνασ μωαμεκανόσ ταξιδιϊτθσ ςπουδαγμζνοσ ςτθ δικι του
παράδοςθ (γεννικθκε ςτθν Πόλθ) και απθχεί, δεν ξζρω ωσ ποιο βακμό, τα όςα άκουςε
ςτισ περιπλανιςεισ του. Τ’ όνομά του Εβλιά Τςελεμπι· ταξίδεψε και ςτθν Ελλάδα κατά
το 1667 *...+
Όςο και να φαίνεται παιδικά χαμθλι θ επιςτθμονικι ςτάκμθ και του Ζλλθνα και
του Τοφρκου, βρίςκω πωσ μαρτυροφν και οι δυο τζτοιο ςεβαςμό και ςυγκίνθςθ γι’
αυτά τα πράγματα, που δφςκολα τον ςυναντοφμε ςτον υπερεπιςτθμονικό καιρό των
μθχανικϊν αυτοματιςμϊν που ηοφμε. [...]
Γ. Σεφζρθσ, Δοκιμές

Κριτήρια Δοκίμιο:
Θζμα
΢κοπόσ
Οργάνωςη/
δομή
Γλώςςα
΢κοπιά/φφοσ
Σρόποι
πειθοφσ

Μαρία Σκαρλάτου
maria_skarlatou@yahoo.gr Σελίδα 4
  Σο κείμενο που ακολουθεί είναι δοκίμιο. Να ανιχνεφςετε τα χαρακτηριςτικά του
ςυγκεκριμζνου γραμματειακοφ είδουσ.

*…+ «Ο μεγάλοσ καλλιτζχνθσ», όπωσ είπαν, «δεν είναι τθσ εποχισ του, είναι αυτόσ ο
ίδιοσ θ εποχι του». Και αλθκινά, θ ηωι του ποιθτι: αυτό το ςφνολο των εντυπϊςεων,
των αιςκιςεων, αντιδράςεων που είναι το υλικό του ζργου του, είναι ςυνάμα ζνα
κομμάτι τθσ ανκρωπότθτασ που τον περιςτοιχίηει με τουσ καθμοφσ τθσ, τουσ πόνουσ
τθσ, το μεγαλείο τθσ, τουσ εξευτελιςμοφσ τθσ. Όςο περιςςότερο «όμοιοσ εαυτϊ» είναι ο
καλλιτζχνθσ - και κα ικελα τοφτο να νοθκεί όχι με τθν ζννοια μιασ επιφανειακισ
ςυνείδθςθσ, αλλά μιασ γνϊςθσ που ανατρζχει ςτα πιο βακιά και αγνοθμζνα ςτρϊματα
τθσ ανκρϊπινθσ φπαρξθσ - τόςο πιο πλζρια μεταγγίηει τθν εποχι του ςτο ζργο του. Ο
δεςμόσ του ποιθτι με τθν εποχι του δεν είναι ο διανοθτικόσ ι και ο αιςκθματικόσ
ακόμθ δεςμόσ που ςυνδζει τουσ ανκρϊπουσ ςε μια πολιτικι διαδιλωςθ, αλλά ζνασ
ομφάλιοσ λϊροσ όπωσ το ζμβρυο με τθ μθτζρα του, ζνασ δεςμόσ κακαρά βιολογικόσ.
(Γ. Σεφζρθσ Η Τέχνη και η Εποχή, Δοκιμζσ ς.ς. 265-6)

Κριτήρια Δοκίμιο:
Θζμα
΢κοπόσ
Οργάνωςη/
δομή
Γλώςςα
΢κοπιά/φφοσ
Σρόποι
πειθοφσ

 Αφοφ κάνω αυτή την καταγραφή των χαρακτηριςτικών του δοκιμίου ςτον
πίνακα, πρζπει να μεταφζρω την απάντηςή μου ςε μια παράγραφο με ςωςτή δομή,
δηλαδή θεματική περίοδο, λεπτομζρειεσ και κατακλείδα.

Μαρία Σκαρλάτου
maria_skarlatou@yahoo.gr Σελίδα 5