Gardeners - World.polska 2021.03 04.POLiSH - magaZiNE.ebook Olbrzym

WYSIEW NASION • DŻUNGLA W DOMU • ROŚLINY ZAMIAST CUKRU
Marzec/Kwiecień 2 (38)/2021
EDYCJA POLSKA
OGRÓD DOBRY
DZIKIE NA PANDEMIĘ
KWIATY
4 kroki do
własnej łąki!
ZACZNIJ
DONICZKI UPRAWIAĆ
 dla owadów
 pełne kolorów pyszne pomidory
 smaczne i pachnące
Wiosna! Ach to Ty
cena 14,90 zł (w tym 8% VAT)
ISSN 2391-8381 Indeks 403636
Marzec-kwiecień 2/2021
100+ stron inspiracji i praktycznych porad!
Małe jest piękne Dobre związki Niezłe ziółka

Sprawdzone rady Jak łączyć kwiaty? W ogrodzie i doniczce.
Alana na ogrody Carol zdradza Monty wie,
w rozmiarze XS swoje sposoby jak je uprawiać
Drodzy czytelnicy! Welcome
Jeśli czujesz się już nieco znużony tegoroczną zimą, czas na terapię
Nasze licencyjne pismo „Gardeners’
World. Edycja Polska” zachowuje całą – najlepiej ogrodem! Zamień ten czarno-biały i trochę przydługi film na radosne
wartościową treść i atrakcyjną formę kolory, kształty i zapachy, dzięki którym uśmiech sam pojawi się na twarzy.
edytorską brytyjskiego oryginału Uważaj, bo tę “wiosenną gorączkę” możesz łatwo złapać i zarażać nią innych.
„Gardeners’ World”. Wystarczy zaledwie jeden budzący się do życia wierzbowy pączek lub
przedwcześnie kwitnący przebiśnieg, by zanucić słowa: “Wiosna! Ach to Ty”.
Raz na dwa miesiące dzielimy się z wami Znacie ten stan, prawda? Tegoroczny wiosenny numer już przyjemnie dźwięczy
naszymi najlepszymi odkryciami mi w głowie, a “ziemia się kręci, obraca w kierunku nowego sezonu, nawet jeśli
– od inspirujących ogrodów i zachwycają- ma się poczucie, że do tego jeszcze całe tygodnie”*. Czy Wy też nie możecie się
cych roślin po zakupowe wskazówki już doczekać? Wiosno, przybywaj!
i podpowiedzi, co zrobić, aby ogród był Gdy z zmarzniętej ziemi i na nagich pędach eksplodują pierwsze pąki, wreszcie
zawsze w kwitnącej formie. Jeśli poczu-
widać i czuć, że przyroda budzi się do życia. Zwiastuny wiosny (str. 6) zawsze
jesz, że możemy coś udoskonalić, daj nam
radują. A im więcej ich nas otacza, tym bardziej czujemy się szczęśliwsi. To ideal-
znać: to w końcu wasz magazyn :)
ny czas, aby przebudzić się z zimowego snu i poczuć radość. Spędzaj w ogrodzie,
jak najwięcej czasu, bez względu na pogodę. Bądź dobrej myśli i bądź aktywny
Wiele dodatkowych informacji znajdziesz
(zwłaszcza w czasie pandemii), czytaj na zdrowie i poprawę humoru (str. 26).
na portalu www.ZielonyOgrodek.pl
Istnieją dowody naukowe na to, że praca w ogrodzie uszczęśliwia, a „przyroda jest
lekarzem dla wszelkich chorób”! Rozpocznij więc nowy sezon zgodnie z planem
Prenumerata
(str. 42), daj swojemu ogrodowi impuls, którego potrzebuje i pobudź rośliny, aby
Nie masz jeszcze prenumeraty? dały z siebie wszystko. Wykorzystaj jak najlepiej czas i przestrzeń, nawet tę naj-
To najlepszy czas, by ją zamówić! mniejszą (str. 90). Nieważne, czy uprawiasz ogród dla kwiatów
(str. 48), smacznych plonów (101), czy tylko dla przyjemności
(str. 54). Znajdź inspirację, by zacząć!
Paweł Romanowski
Redaktor naczelny
pawel.romanowski@avt.pl
Nie przegap!
Zamów online bez wychodzenia z domu na:
www.ulubionykiosk.pl bieżące i archiwalne
Prenumerata roczna numery magazynu Gardeners` World. Edycja Polska.
74,50 zł (1 numer GRATIS) Skorzystaj z kodu rabatowego: czytajwdomu
Prenumerata dwuletnia i kupuj 20% taniej! Dodatkowo, korzystając
134,10 zł (3 numery GRATIS) z promocji #czasnaczytanie, możesz bezpłatnie
pobrać dowolne e-wydanie! Kup bieżący numer
Zamów na: www.avt.pl/prenumerata
specjalny 20% taniej i pobierz
* „Rok w ogrodzie”, Dan Pearson, Wydawnictwo Literackie archiwalny za darmo!
Eksperci Gardeners’ World
Monty Don Carol Klein Alan Titchmarsh Joe Swift Adam Frost
Ogrodnik-samouk, głów- Ogrodniczka, łączy wystę- Autor poczytnych Nagradzany projektant Utytułowany architekt
ny prowadzący Garde- py w telewizji z pisaniem poradników i kilku pro- ogrodów, prowadzi krajobrazu, zdobywca
ners` World. Entuzjasta i obowiązkami w jej wła- gramów telewizyjnych. pracownię w Londynie. wielu nagród na Chelsea
psów i upraw ekologicz- snym ogrodzie w Glebe Dzieli się bogactwem Pisze o wszystkich aspek- Flower Show. Pokazuje,
nych, z czytelnikami Cottage. Inspiruje nas nie- wiedzy o uprawie roślin, tach ogrodnictwa, dla że pielęgnacja ogrodu
spotyka się w swoim zwykłą energią i bogatym dba o swoje grządki nas projektuje kwiatowe wcale nie musi być
ogrodzie w Longmeadow. doświadczeniem. w Hampshire. rabaty. skomplikowana.
marzec – kwiecień 2021 Gardeners’ World Magazine 3

SPIS TREŚCI marzec-kwiecien 2021
LUBIMY
6 Wczesną wiosnę
Za jej harmonijne popisy
Eksperci polecają
14 Wiosenne zawilce
16 Nieziemskie szachownice
22 Wcześnie kwitnące krzewy
INSPIRACJE
26 Dziesięć ogrodniczych zadań
Na dobry humor
30 Brawa dla ziół
Monty poleca zioła dla zdrowia
36 Łąka kwietna
Jak wysiewać dzikie kwiaty
42 Wiosenne prace Alana
Na godzinę, popołudnie i cały dzień
48 Dobre związki
Carol radzi, jak dobierać rośliny
54 Projekt Joego
Ogród na dobry nastrój
58

Angielski ogród
Z zieloną ścianą
30
Ogródek ziołowy to nie tylko
62 Krok po kroku tanie źródło aromatu i zdrowia
„Torcik” przedwiośnie – to również piękne miejsce
samo w sobie, przekonuje Monty
66 Jak rozświetlić cień
Niezawodne byliny
71 Kaktusy bez tajemnic

82
Uprawa, pielęgnacja, gatunki
Rośliny domowe 101
Dowiedz się, jak uprawiać
Jak je uszczęśliwić? pomidory, żeby uniknąć
85 Doskonali współlokatorzy problemów i cieszyć się
Niebanalne stylizacje obfitymi plonami
WŁASNE UPRAWY
101 Pomidory
Poradnik uprawy od A do Z
106 Roślinne alternatywy dla cukru
FAUNA
W OGRODZIE
110 Przyroda budzi się ze snu
112 Hotele dla owadów
114 Oczko wodne dla dzikich zwierząt
42
Wraz z końcem zimy pora
zadbać o kondycję ogrodu.
W zależności od tego, ile
FELIETONY masz wolnego czasu, Alan
udzieli ci odpowiedniej rady
20 Przy płocie
i pomoże osiągnąć
24 Cały Monty doskonałe rezultaty
140 Opowieści Titchmarsha
4 Gardeners’ World Magazine marzec – kwiecień 2021

TEMATY Z OKŁADKI
26
36
95 101
MAŁE PRZESTRZENIE
Zdjęcie: Robert Parviainen 76 Kompozycje w donicach
90 Triki projektowe Alana
95 Warzywa i zioła w donicach
71
Łukasz Skop
podpowiada, jak wybrać Plan dzialan
i pielęgnować swojego
pierwszego kaktusa wiosna
48
Wypełnij rabaty roślinami, które
dobrze czują się w podobnych
warunkach, a z pewnością okażą
się harmonijnie współżyjącymi
ze sobą sąsiadami, radzi Carol
114
Zbuduj miniaturowe
oczko wodne
postępując
ZDJĘCIA: SARAH CUTTLE, JASON INGRAM, ŁUKASZ SKOP, BOŻKA PIOTROWSKA
wg planu Adama SPRAWY DO ZROBIENIA
121 Przesadź krzewy

zimozielone
122 Zregeneruj trawnik
124 Posadź dalie
125 Uprawiaj szparagi
129 Zapylaj ręcznie
gatunki owocowe
130 Przygotuj rozsadę
76
Stwórz kompozycje
132, 138, 139 Posadź
wiosenne kwiaty
kwiatowe w donicach 133 Podziel funkie
w wiosennych 134 Zbierz rabarbar
kolorach 135-136 Wysiej warzywa

Lubimy wczesną wiosnę
za jej harmonijne popisy

lubimy wiosnę
„I marsz, i marsz! By ziemię krwią

napoić, przyszedł czas!” Z jakiegoś
powodu marzec każe mi myśleć
o Marsyliance (francuskim hymnie
narodowym). Zakładam, że to przez
stanowcze zawołanie „I marsz!”,
doskonałe na powitanie
nadchodzącej wiosny. Następna
część jest trochę mniej istotna
– o nieczystej krwi wrogów
podlewającej nasze pola. Może
to o krok za daleko, a może (proszę
o cierpliwość) to dobry moment
na przypomnienie, że w tym
miesiącu powinniśmy pomyśleć
o odżywieniu młodych pędów
roślin. Wówczas ściółka na pewno
wyjdzie im na zdrowie (taka
z odrobiną mączki z krwi,
ryb i kości).
Tekst James Alexander-Sinclair
GWIAZDA MIESIĄCA
Szafirek armeński
(Muscari armeniacum)
ZDJĘCIA: SARAH CUTTLE. LOCATION: BARBARA BROOKS/CHIDDINGFOLD
Kontynuując muzyczne metafory, szafirki także

pobudzają mnie do śpiewu, tym razem po włosku.
Piosenka Nel blu, dipinto di blu, napisana i zaśpiewana
przez Domenico Modugno, zyskała sławę jako włoska
propozycja na Eurowizję w 1958 roku. Lirycznie opisuje
błękitne niebo, które – jak widać – ma ten sam kolor,
co kwiaty tych wspaniałych szafirków. Małe fioletowe
główki wystające spomiędzy liści to bratki, a z tyłu widać
ciemnoniebieskie lub fioletowe hiacynty.
Bardzo łatwy w uprawie. Jesienią posadź cebulki na rabatach

i w pojemnikach. W dobrych warunkach sam się wysiewa,
a rozrośnięte kępy można podzielić latem, kiedy są uśpione.
Wysokość x Szerokość 15 cm x 10 cm

STOKROTNE DZIĘKI
Jest jedna bardzo znana kolęda o bluszczu
i kilka piosenek ze stokrotkami (na przykład
Bicycle Built for Two). Ta stokrotka jest
jednak imprezową dziewczyną – stąd też
wyjątkowo zuchwała nazwa ‘Pomponette’.
Znakomicie wyróżnia się różowym strojem,
szczególnie w zestawieniu z (ośmielę się
powiedzieć) raczej ponurym bluszczem.
Stokrotka pospolita
(Bellis perennis) ‘Pomponette’
Po przekwitnięciu usuwaj kwiatostany dla
wydłużenia czasu kwitnienia i zapobiegnięcia
wyrastaniu samosiejek (potomstwo zwykle
ma cechy dzikich stokrotek). Najlepiej rośnie
w pełnym słońcu.
W x S 20 cm x 20 cm
Bluszcz o pstrych liściach (Hedera)

Niezawodnie zimozielony, doskonały do oplecenia
ogrodzenia lub do okrycia ziemi pod drzewami.
Rośnie szybko, więc bądź ostrożny.
W x S 8 m x 4 m
ZDJĘCIA: SARAH CUTTLE; JASON INGRAM

WIELKA DAMA W CIENIU SAMA
Ach. Trochę utknąłem na tych muzycznych
metaforach. Łacińska nazwa miodunki,
Pulmonaria, jest związana z płucami, więc
może zwrócić uwagę na znaczenie kontroli
oddechu podczas śpiewania? Nie?
W porządku, porozmawiajmy więc tylko
o tym, jak przydatna jest miodunka
do okrycia ziemi w cieniu. Będzie łatwo się
rozrastać i ukwieci nawet trudne
do obsadzenia miejsca pod drzewami.
Przynosi też wczesny pożytek dla pszczół.
Miodunka wąskolistna
(Pulmonaria angustifolia)
Oberwij wszystkie stare, martwe liście
dla poprawy wyglądu. Rozmnażaj z nasion
lub dziel rośliny po kwitnieniu.
W x S 20 cm x 20 cm

lubimy wiosnę
OKO BURZY
Trzymając się (luźno) motywów muzycznych,
narcyza nazwano imieniem absurdalnie
próżnego Greka, który większość czasu
spędzał na śpiewaniu do własnego odbicia.
Nie wyszło mu to na zdrowie, poza tym,
że po jego śmierci zamienił się w jeden
z najwspanialszych wiosennych kwiatów.
Istnieje wiele odmian narcyzów (około
13 000), ale ten jest najlepszy. Istnieje
również piosenka Alanis Morissette
zatytułowana Narcissus.
Narcyz biały, odm. wonna

(Narcissus poeticus recurvus)
Posadź jego cebulki wczesną jesienią. Ma silny
zapach i doskonale nadaje się do sadzenia
w trawie razem z szachownicami kostkowatymi
(Fritillaria meleagris).
W x S 35 cm x 10 cm
REKLAMA
RÓŻ I PURPURA
Gdyby to były zwierzęta domowe,
to zapewne jakieś tropikalne rybki – może
nienajlepsze do głaskania, ale uspokajające
i piękne. To jest to, czego potrzebujesz
do obniżenia ciśnienia krwi i ukojenia duszy
– czyż nie tego oczekujemy od naszych
ogrodów? Małe ostrzeżenie: nie głaszcz
berberysu, który ma ciernie.
Berberys Thunberga
(Berberis thunbergii) ‘Atropurpurea’
Dobry na mały żywopłot i jako pojedynczy krzew .
Ładne jagody i jesienny kolor liści. Wytrzymały
i odporny na choroby.
W x S 1,5 m x 1,5 m
Miesiącznica roczna (Lunaria annua)

Dość rozrzutnie się rozsiewa. Najbardziej znana
z cudownie prześwitujących srebrzystych
łuszczynek uwielbianych przez florystów.
W x S 8 cm x 50 cm
LODOWE SERDUSZKA
Oto kolejna roślina, której przemianowano
nazwę (możesz ją pamiętać jako Dicentra)
– chociaż nadal jest skarbem każdej lekko
cienistej rabaty. Jako zwierzątko domowe
byłaby pewnie białą myszką w chodakach.
Zresztą tę wspaniałą roślinę tradycyjnie
nazywa się też Dutchman’s breeches
– bryczesy Holendra. Swego czasu
Holendrzy byli znani z obszernych spodni
noszonych z chodakami.
Serduszka okazałe
(Lamprocapnos spectabilis) ‘Alba’
Nienajlepsze na suche miejsca. Kępy podziel
wczesną wiosną lub zimą przygotuj sadzonki
korzeniowe. Zdrowe okazy nie są atakowane
przez szkodniki.
W x S 60 cm x 60 cm

lubimy wiosnę
Złotlin japoński (Kerria japonica) ‘Pleniflora’

‘Pleniflora’ znaczy „dużo płatków”. Jeśli miałbym
porównać złotlin do jakiegoś domowego zwierzaka,
byłby lawiną małych, hałaśliwych kaczątek (jeśli jesteś
uczulony na ptactwo wodne, to możemy go też
porównać do stadka zaspanych chomików).
W rzeczywistości ta roślina jest o wiele mniej kłopotliwa
niż kaczątka – posadziłem ją kiedyś przy szopie i nawet
tam wyglądała bardzo efektownie. Ponieważ rośnie
wyjątkowo łatwo, doskonale nadaje się do zakątków,
które potrzebują czegoś prostego i niewymagającego.
ZDJĘCIA: JASON INGRAM.

Urośnie wszędzie, poza głębokim cieniem. Bardzo łatwy
w utrzymaniu. W razie potrzeby przytnij go jesienią.
Rozmnażaj latem przez sadzonki.
Wysokość x Szerokość 3 m x 2 m
REKLAMA
NA PALUSZKACH
Tulipany na rabacie przypominają wolierę
pełną kolorowych ptaków. To najlepsze wio-
senne kwiaty wszechczasów. Taka fala kolo-
rów to doskonały sposób na to, żeby uciec
od zimy i zacząć wiosnę: po tylu miesiącach
beżu i mroku mamy w końcu jaskrawe czer-
wienie, pomarańcze i głębokie fiolety. Gdzieś
w tle widać nawet tulipany papuzie.
Tulipan (Tulipa) ‘Slawa’

Uwielbiam tę odmianę: posadziłem tysiące
cebulek tego tulipana w przyszpitalnym ogrodzie
w Glasgow. Karmazyn i morela świetnie
komponują się w bukietach.
ZDJĘCIA: SARAH CUTTLE; JASON INGRAM.
W x S 40 cm x 10 cm
Tulipan (Tulipa) ’Cairo’

Piękność w kolorze przypalonej pomarańczy.
Rozmnażaj te (i wszystkie inne) tulipany
oddzielając małe cebulki przybyszowe i sadząc
je w nowych miejscach.
W x S 40 cm x 10 cm
ZDROWE PĄSY
Trudno znaleźć zwierzaka w takim kolorze
– chyba, że jest to egzotyczny skorupiak –
ale kształtem bergenia przypomina trochę
ekstrawagancką gąsienicę lub pełzającego
po gałęzi jedwabnika. Może to o krok
za daleko i wyczerpaliśmy już wszystkie
zwierzęce metafory? Wystarczy więc
wiedzieć, że jest to roślina równie
niezawodna jak twój ulubiony szpadel
– wiosną doskonale dodaje rabatom
różowych rumieńców.
Bergenia sercowata
(Bergenia cordifolia) ‘Winterglut’
Jej duże, zimozielone błyszczące liście
przypominają wyglądem uszy słonia. Wytnij
przekwitnięte kwiatostany. Podziel jesienią.
W x S 50 cm x 50 cm

lubimy wiosnę
PO PRZYMROZKACH
Obsypana puszystymi w dotyku pąkami
kwiatowymi (nazywanymi baziami) wierzba
jako zwierzątko domowe pewnie byłaby
egzotycznym kotem. Nie jakimś zwykłym
dachowcem, ale co najmniej rosyjskim
niebieskim. Błękitna brunera mruga zalotnie
jak żółw w porze herbatki.
Wierzba oszczepowata
(Salix hastata) ‘Wehrhahnii’
Rośnie dość wolno w porównaniu do innych
wierzb. Żółte bazie zakwitają jeszcze przed
pojawieniem się liści.
W x S 1,5 m x 1 m
Brunera wielkolistna
(Brunnera macrophylla) ‘Jack Frost’
Ma nie tylko ozdobne niebieskie kwiaty, ale także
wspaniałe pstre liście. Wczesną wiosną podziel
rozrośnięte egzemplarze.
W x S 50 cm x 70 cm
ZDJĘCIA: SARAH CUTTLE

REKLAMA
Anemone nemorosa ‘Vestal’ A. ranunculoides
Dłuższe białe płatki otaczają pierście- Na stopniowo rozrastających się rośli-
niem gąszcz krótszych płatków, co two- nach nad ładnie podzielonymi liśćmi
rzy prawdziwie świetliste kwiaty. pojawiają się żółte, wzniesione ku górze
Wysokość x Szerokość 20 cm x 20 cm kwiaty. W x S 15 cm x 20 cm
ZDJĘCIA: GETTY/TONYBAGGETT, ERHARD NERGER, YKD; JASON INGRAM
A. x lipsiensis A. nemorosa ‘Royal Blue’

Kwiaty w kolorze bladocytrynowym, Intensywnie niebieskie, gwiaździste
o złocistych środkach, otwierają się nad kwiaty o żółtych środkach otwierają się
liśćmi w kolorze świeżej zieleni, podczas później niż większość innych. Roślina
gdy korzenie płożą się wokół krzewów. energicznie rozrasta się w cieniu.
W x S 10 cm x 15 cm W x S 15 cm x 20 cm
Zawilce wiosenne
I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII
Kwitnienie
Sadzenie

lubimy wiosnę
Ek sperci
pole ca ją
Zawilce wiosenne
Zasadź mnóstwo tych ślicznych
kwiatów, a rozrosną się, idealnie
osłaniając ziemię – radzi Graham Rice
Kobierzec wczesnych kwiatów najwspanialej

prezentujący się pod drzewami i krzewami, na któ-
rych nie ma jeszcze liści, jest jednym z najbardziej
rozkosznych widoków, jakie możemy zobaczyć wio-
sną w ogrodzie. Ciemierniki i pierwiosnki, epimedia
i sasanki, psizęby, karłowe rośliny cebulowe i inne
cuda łączą ze sobą niskie, szeroko rozpościerające się
zawilce gajowe o wzniesionych ku górze kwiatach.
Owi czarujący kuzyni wysokich i energicznych
zawilców, niezbędnych w jesiennym ogrodzie, kiełku-
ją z kruchych kłączy, prezentując schludne, paprocio-
wate liście, na których pokazują się uniesione
ku górze kwiaty w delikatnych lub bardziej odważ-
nych kolorach.
Kiedy większość przebiśniegów przestaje już kwit-
nąć, te zawilce zaczynają się rozpychać wśród innych
wiosennych bylin i roślin cebulowych i przeplatają się
z nimi, tworząc intymny haft pełen barw, a potem
znikają na całe lato.
W kontraście do uwielbiających słońce śródziem-
nomorskich zawilców kwitnących pod koniec wiosny
i latem, zawilce wiosenne lubią rozproszony cień.
Z nadejściem lata ich liście zamierają i znikają, dlate-
go warto oznaczać, gdzie rosną, aby uniknąć sadze-
nia innych roślin na ich uśpionych bryłach korzenio-
wych; można jednak pozwolić, aby zwieszały się nad
nimi pędy sąsiadujących z nimi roślin.
 Najlepiej rosną w rozproszonym wiosennym

słońcu i letnim cieniu.
 Najbardziej lubią podłoże zasobne w próchnicę.
Te wczesne zawilce dają sobie radę z letnią
suszą, ale szkodzi im nadmiar wody.
 Wszystkie zachowują mrozoodporność
w całym kraju.
 Podziel rośliny, delikatnie wyciągając je z ziemi
pod koniec lata lub jesienią; po zakończeniu
zabiegu od razu zasadź je ponownie.
 Ściółkuj jesienią, ale maksymalnie
na głębokość 3-4 cm.
A. blanda ‘Charmer’
 Uważaj, aby nie naruszyć korzeni, gdy latem
Ta niska roślina o paprociowatych liściach ma
wejdą w stan uśpienia.
czterocentymetrowe kwiaty w kolorze jaskraworóżo-
 Gdzie kupić www.edrom-nurseries.co.uk,
wym, o złotych środkach. Dobrze się naturalizuje
01890 771386; www.kevockgarden.co.uk,
w częściowym cieniu lub nawet w trawie.
0131 454 0660; www.rvroger.co.uk,
W x S 10 cm x 15 cm
01751 472226

Fritillaria imperialis ‘Garland Star’ F. pallidiflora
Na łodygach w kolorze zgaszonej czerni Do ośmiu dużych, intensywnie
pojawia się osiem lub dziewięć dużych, cytrynowych dzwonków nad
pomarańczowych kwiatów. szarawymi liśćmi. Lubi wilgoć i słońce.
Wysokość x Szerokość 1 m x 30 cm W x S 45 cm x 10 cm
ZDJĘCIA: SARAH CUTTLE; GETTY/TONYBAGGETT, ILONA5555, ARNAUD_MARTINEZ, FRANK SOMMARIVA
F. acmopetala F. meleagris ‘Alba’

Kołyszące się dzwonki o karmazyno- Pulchne, białe dzwonki muśnięte
wych płatkach wewnętrznych, które zielenią tańczą na zgrabnych
wyzierają spomiędzy zielonych płatków łodyżkach. Lubi wilgotną glebę,
zewnętrznych. Sadzimy głęboko. w której stopniowo się rozrasta.
W x S 30 cm x 10 cm W x S 30 cm x 10 cm
Szachownice
I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII
Kwitnienie
Wykopywanie
i podział

lubimy wiosnę
Ek sperci
pole ca ją
Szachownice
Te wiosenne rośliny cebulowe
z delikatnymi dzwoneczkami w subtelne
wzory są piękne i jednocześnie
różnorodne – zauważa Graham Rice
Szachownice to bardzo różnorodna grupa roślin
– zarówno pod względem wyglądu, jak i potrzeb.
Wszystkie są roślinami cebulowymi i większość
ma dzwonkowate kwiaty o sześciu płatkach, ale nie-
które są wysokie i imponujące, zaś inne dorastają
do wysokości zaledwie kilkunastu centymetrów;
niektóre są niezwykle efektowne, zaś inne promieniu-
ją spokojnym urokiem. Kilka z nich rośnie dość bujnie
i rozrasta się stopniowo, podczas gdy pozostałe
są kapryśne, a ich cebulki rosną powoli. Niektóre
można wykorzystać jako spektakularne rośliny raba-
towe, zaś inne lepiej sobie radzą w donicach. Sza-
chownice rosną dziko na całej półkuli północnej
– również w Wielkiej Brytanii, gdzie purpurowe, ozdo-
bione wzorem szachownicy szachownice kostkowate
(Fritillaria meleagris) porastają całe łąki, raz na jakiś
czas wydając białe kwiaty. To urzekający widok.
W moim zestawieniu nie uwzględniłem szachow-
nic, które są trudne w uprawie i skupiłem się
na tych, które zwykle rozrastają się stopniowo,
a także dają sobie radę w nie zawsze idealnych
warunkach w naszych ogrodach. Szachownice róż-
nią się od siebie nie tylko wyglądem, ale też potrze-
bami: niektóre lubią słońce, inne wolą lekki cień;
jedne dobrze się czują podczas letniej spiekoty,
a jeszcze inne preferują mokre lato. Chodzi o to, aby
dobrać odpowiednie szachownice do odpowiednie-
go miejsca i zapewnić im właściwą pielęgnację.
 Wszystkie szachownice są mrozoodporne.

 Zasilaj rośliny płynnym nawozem do pomidorów
przed kwitnieniem i w czasie kwitnienia
– ale nigdy po nim.
 Jeśli szachownice słabiej kwitną, wyjmij
cebulki z ziemi, podziel je i zasadź ponownie
– zrób to, gdy liście uschną, ale nadal widać,
gdzie rośliny się znajdują.
 Sadź głęboko – szachownicę cesarską co najmniej
na głębokość 30 cm, perską na głębokość 20 cm,
zaś pozostałe na głębokość co najmniej 10 cm.
F. persica  Największe szachownice – cesarskie – sadzi-
Na wysokich pędach pojawia się do 30 eleganckich my co 30 cm, ostropłatkowe co 10 cm, a pozo-
malutkich dzwoneczków w różnych odcieniach bladej stałe w odstępach pomiędzy tymi wartościami.
i ciemnej purpury. Najlepiej rośnie w pełnym słońcu,  Gdzie kupić www.avonbulbs.co.uk, 01460
w przepuszczalnej ziemi. W x S 100 cm x 10 cm 242177; www.kevockgarden.co.uk, 0131 454
0660; www.peternyssen.com, 0161 747 4000.

REKLAMA
POLECANE Szpadel prosty ergo

Idealny do kopania, sadzenia, przekopywania.
NARZĘDZIA
Zaostrzona krawędź ułatwia pracę w ciężkiej
glebie. Linia narzędzi ergonomicznych Fiskars
gwarantuje prawidłową postawę podczas pracy.
Praca w ogrodzie to dla ogrodnika

największa radość, pod warunkiem
że przebiega szybko i przyjemnie. Widły do kopania ergo
4-zębne widły z najwyższej jakości stali do
Wczesną wiosną zawsze jest coś kopania, przerzucania i rozluźniania gleby, także
do zrobienia. Nie wystarczą tylko do ciężkiej i kamienistej. Idealne do przenoszenia
ogrodniczych odpadków i wycinków.
dobre chęci i ręce gotowe do pracy!
Odpowiednie narzędzia pomogą ci
zadbać o glebę, rośliny i porządek!
Pierwsze cieplejsze dni to sygnał, że rozpoczyna się sezon Grabie metalowe QuikFit
ogrodniczy. Jeśli chcemy, aby nasz ogród mienił się setkami 22 elastyczne, stalowe zęby są idealne
kolorów – właśnie teraz powinniśmy o niego zadbać. do grabienia liści, usuwania mchu
Wysiejmy nasiona, przytnijmy pędy, posadźmy nowe okazy i skoszonej trawy z trawnika. Głowica
i zabierzmy się za nawożenie. To nie czas na odpoczynek! wykonana z wysokiej jakości stali.
Fiskars QuikFitT to pełna
Najlepiej zacząć od porządków. Zgrabienie
gama narzędzi, mocowanych na
pozostawionych jesienią zaschniętych liści i łodyg bylin,
aluminiowym trzonku, pozwalających
umożliwi rozwój młodym pędom. Warto przystąpić wykonywać szereg prac ogrodniczych.
także do pierwszych zabiegów pielęgnacyjnych trawnika
– wygrabić filc, by dać murawie oddech, zlikwidować
kretowiska i usunąć uciążliwe chwasty.
Ważnym zabiegiem jest podlanie i spulchnienie Sekator dźwigniowy,
wierzchniej warstwy ziemi wokół drzew i krzewów. nożycowy PowerGear™X
Dodatkowo miejsce, w którym zamierzamy posadzić Do częstego przycinania
świeżych gałęzi o średnicy
nowe rośliny trzeba dokładnie przekopać. Gdy tylko gleba
do 5 cm. Mechanizm
rozmarznie i ogrzeje się od słońca, możemy przystąpić
PowerGear™ zwiększa siłę cięcia 3-krotnie
do sadzenia.
w porównaniu do standardowych systemów
Przedwiośnie (po największych mrozach, a przed oraz redukuje wysiłek podczas pracy, rączki
pękaniem pąków) to także doskonały czas na przycinanie. pokryte antypoślizgową powłoką SoftGrip.
Właśnie teraz prześwietla się korony – usuwa gałęzie,
które nadmiernie je zagęszczają oraz odmładza rośliny
– by zrobić miejsce młodym i silnym gałązkom. Po wycięciu Sekator kowadełkowy X-series™ (941)
najgrubszych pędów można zacząć usuwać te mniejsze. Do cięcia suchych i twardych gałęzi o średnicy
Usuwamy także pędy słabe, przemarznięte i chore. do 2,4 cm, wyposażony w kowadełko, dzięki
Stopniowo zdejmujemy także zimowe okrycia; jednak czemu nie miażdży lecz równo przecina
wrażliwe rośliny nadal zostawiamy osłonięte, pamiętając gałęzie. Hartowane, szlifowane ostrze
o ogrodniczych przysłowiach, że: „w marcu, jak w garncu” dłużej pozostaje ostre, a zastosowana
oraz „kwiecień-plecień, co przeplata trochę zimy, trochę powłoka minimalizuje tarcie i pozwala
na czyste cięcie!
lata”! Pogoda może płatać nam figle. NOWOŚĆ
Skompletuj taki zestaw narzędzi, aby móc wykonać

różnorodne prace bez większego, niż jest to konieczne,
wysiłku. Niezależnie od tego, czy tniesz, grabisz, pielisz czy
Rękawice ogrodowe
sprzątasz, odpowiednie narzędzia uczynią każdą pracę
Niezastąpione podczas
łatwiejszą, przyjemniejszą i wydajniejszą! przycinania, kopania czy
rąbania drewna. Chronią
dłonie przez powstawaniem
pęcherzy. Dodatkowe
wzmocnienia dla lepszego
komfortu pracy.
Więcej informacji o narzędziach ogrodniczych znajdziesz na:
www.fiskars.pl/produkty/ogrod
lubimy wiosnę
Rozmowy przy płocie

Czy czas zabronić stosowania pestycydów i herbicydów w ogrodach?
Czy ogrodnictwo bez użycia chemikaliów jest w ogóle możliwe, nawet przy obecnej świadomości ekologicznej?
Alan Gray jest pisarzem, prezenterem i właścicielem Charles Dowding jest pionierem ekologicznego ogrodnictwa
East Ruston Old Vicarage – dużego ogrodu otwartego bez przekopywania ziemi i sprzedaje świeże plony ze swojego
dla publiczności na wybrzeżu Norfolk. ogrodu Homeacres. Jest także pisarzem i prezenterem.
@alan_gray_erov @charles_dowding
C T
zy powinienem opryskiwać ogród trującymi o bardzo wrażliwy temat, bo ogrodnicy muszą
chemikaliami? W ostatnich latach taka decyzja nie radzić sobie z niezliczonymi problemami, takimi jak
jest łatwa, szczególnie gdy coraz ważniejszy staje się mszyce, perz i zaraza ziemniaka. I chociaż z radością
zrównoważony rozwój. Często uważam, przyjmuję każdy zakaz stosowania syntetycznych
że powinienem zużywać ich mniej, jednak czy mogę trucizn, musi on być również poparty odpowiednimi informa-
oczekiwać, że w ogrodzie takim jak nasz, który jest otwarty cjami i poradami. Jak mają reagować ogrodnicy, gdy coś pój-
dla publiczności, ludzie zapłacą, aby zobaczyć dziury w liściach dzie nie tak? Na szczęście są na to sposoby.
wygryzione przez grasujące mięczaki? Myślę, że nie! Mszyce, na przykład, można zli-
Obecnie zużywamy jednak znacznie mniej granulek kwidować, podlewając rośliny Działkowcy, którzy
przeciwko ślimakom niż kiedykolwiek wcześniej, wybierając
zamiast nich popiół z naszych kominków rozsypany przy
z dodatkiem odpowiedniego środ-
ka – zarówno korzenie, jak i zaatako-
nie przekopują ziemi
potencjalnych ofiarach (stary sposób od babci!) Wadą tej wane liście. Te szkodniki występują zauważają, że na
metody jest konieczność częstego powtarzania zabiegu, powszechnie wiosną, bo wylęgają nienaruszonych
ale popiół jest się przed pojawieniem się drapież-
ekologiczny, nie szkodzi ników. Środki owadobójcze prze- grządkach rośnie mniej
przyrodzie i działa. Jeśli coś rozpylam, ciwko mszycom użyte wiosną chwastów
W przypadku ataków to robię to ze słusznym prawdopodobnie zabiją też ich
muszek, które często się pierwszych wrogów (biedronki itp.), zanim zdążą się rozmno-
zdarzają, używamy
poczuciem winy, żyć – wtedy ogrodnik wpada w błędne koło i musi wielokrotnie
SB Plant Invigorator ponieważ istnieją powtarzać oprysk.
– pestycydu i nawozu Pomagają też metody agrotechniczne ochrony roślin:
bez dodatku
alternatywne na przykład wysiany w listopadzie bób, który przezimuje,
szkodliwych dla rozwiązania będzie miał mniej czarnych mszyc niż ten, wysiany w marcu
zapylaczy neonikotynoidów. i kwietniu. Dla zmniejszenia uszkodzeń, kiedy rośliny wejdą
Jeśli żwirowe ścieżki w naszym dużym ogrodzie mają być w pełnię kwitnienia, możesz uszczknąć ich wierzchołki, na któ-
czyste, potrzebny jest doglebowy środek chwastobójczy. rych lądują mszyce. Pomaga też odpowiednia wilgotność pod-
Wybieramy więc taki, który zawiera inhibitor kiełkowania, łoża – mszyce lubią atakować rośliny osłabione brakiem wody
co pozwala zaoszczędzić czas i zmniejszyć koszty. Problemem i składników pokarmowych.
mogą być złośliwe chwasty – do najgorszych należą powój, perz, Właściwy czas wysiewu nasion i zdrowa ziemia są najważ-
jaskier rozłogowy i podagrycznik. Ten ostatni przywędrował niejszymi czynnikami pozwalającymi ograniczyć problemy
do nas w korzeniach bukszpanowego żywopłotu. Dzisiaj z insektami. Ściółkuj swoją ziemię materią organiczną i nie
żywopłotu już nie ma, bo wykończyła go choroba grzybowa: przeszkadzaj żyjącym w niej stworzeniom, a one będą nadal
zaraza bukszpanu. Regularne opryskiwanie 200 m żywopłotu pracować i pomagać roślinom rosnąć zdrowo. Działkowcy, któ-
pochłaniało zbyt dużo czasu i kosztów, a ćma bukszpanowa rzy stosują metodę no-dig (nie przekopują ziemi), zauważają,
stanowiła następny problem. Został nam za to podagrycznik że na nienaruszonych grządkach rośnie mniej chwastów.
– tropię go ze środkiem zawierającym glifosat, aby mieć Na rabatach ozdobnych z rozrośniętymi roślinami można
pewność, że pozbędziemy się go na dobre. zwalczać wiele chwastów rozkładając karton na powierzchni
Konwencjonalne pestycydy są niebezpieczne dla naszego ziemi i przytrzymując go niewielką ilością materii organicznej.
środowiska, szczególnie dla pożytecznych owadów. Jeśli więc Po prostu przytnij karton tak, aby dopasować go do roślin.
już coś rozpylam, to robię to ze słusznym poczuciem winy, Przyznaję, że niektóre problemy są jednak trudniejsze
ponieważ istnieją alternatywne rozwiązania. W East Ruston – na przykład chwasty na żwirowych ścieżkach – ale ogólnie
patrzymy coraz bardziej ekologicznie na rodzaj stosowanych rzecz biorąc, istnieją rozwiązania wszystkich problemów
przez nas środków. ze szkodnikami i chorobami w ogrodzie bez użycia chemii.

Zimokwiat wczesny (Chimonanthus praecox)
Nazwa zdradza wszystko i dużo obiecuje, ale to, czy
zimokwiat rzeczywiście zakwitnie zimą zależy od rodza-
ju zimy. W ciepłą i mokrą na pewno zakwitnie wcześnie,
nawet już w lutym. W srogą i mroźną zaczeka przynaj-
mniej do marca. Szklanożółte kwiaty z bordową koronką
w środku roztaczają bardzo przyjemny zapach, który
w lodowatym powietrzu jest jeszcze bardziej wyrazisty.
Lubi słoneczne stanowiska i nie jest wybredny co do
rodzaju podłoża. W x S: 4 m x 2,5 m
Abeliofylum koreańskie
(Abeliophyllum distichum)
Wygląda jak kwitnąca w tym samym czasie, ale wyprana
w wybielaczu forsycja. Tylko środki czteropłatkowych
kwiatów zostały nadal złotożółte. Ten dziwny gatunek,
mimo że rzeczywiście bywa nazywany białą forsycją, nie
jest jej kolejną odmianą, tylko dalszym krewnym. Sąsie-
dzi oniemieją ze zdumienia.
Posadź je za parawanem z iglaków, które zapewnią
ochronę przed zimnym wiatrem. W x S: 1,5 m x 2,5 m
Kalina bodnantska (Viburnum × bodnantense)

Różowe wiązki kwiatów otwierają się na końcówkach
łukowato wygiętych gałęzi, a obok nich już czyhają goto-
we do startu liście – jeszcze czerwonawe od zimna jak
nos uszczypnięty mrozem. Kalina bodnantska pachnie
równie silnie jak majowe lilaki, ale nie czeka, aż wiosna
rozwinie przed nią zielony dywan trawy. Czasami zaczy-
na już jesienią!
Posadź ją niedaleko drzwi – na słodkie powitanie każ-
dego dnia. W x S: 4 m x 2,5 m
Oczar pośredni (Hamamelis x intermedia)

Jak wiosenne babie lato, pajęcze kwiaty oczarów migo-
cą na złoto kiedy spojrzy się na nie pod słońce. Ma luźną
sylwetkę, której nie trzeba korygować sekatorem. Kwia-
ty pachną w ciepłe dni, a w chłodzie zwijają płatki
do środka i znikają z widoku, jakby ktoś przewinął nadej-
ście wiosny wstecz. Ale to przedstawienie już się rozpo-
częło – nie chcesz się na nie spóźnić!
Może rosnąć na rabacie kwiatowej, bo nie rzuca zbyt
wiele cienia. W x S: 4,5 m x 4,5 m

lubimy wiosnę
Wy bór
Naj większy
red ak cj i
efek t!
Wczesne krzewy
Pod koniec zimy na gałązkach tych
niezwykłych roślin, jeszcze przed
rozwojem liści, rozkwitają fajerwerki
drobniuteńkich kwiatów.
Tekst Łukasz Skop
Zdjęcia Bożka Piotrowska
Po twarzy wędrują coraz cieplejsze promienie słońca,

oczy mrużą się na widok niewidzianych od późnej jesieni
jaskrawych kolorów, nos łaskocze przyjemny zapach
tajającej ziemi, szczypiorek zaczyna nabierać smaku,
a wszystko to w rytm potłuczonych akordów kociej
muzyki. Przedwiośnie pobudza wszystkie zmysły! Zanim
na nagich jeszcze gałęziach pojawią się pierwsze liście,
niektóre drzewa i krzewy rozwijają pąki kwiatowe,
ku uciesze ledwo co obudzonych pszczół. Dziwny
i zaskakujący to widok, kiedy na nieprzejawiających jesz-
cze żadnych oznak życia gałęziach otwierają się nagle
delikatne i bezbronne płatki – szczególnie, że nocne
przymrozki wciąż mogą pokrzyżować im szyki. Ale
wystarczy kilka słonecznych dni i nic nie zatrzyma już
lawiny kwiatów, pod którą lada chwila ugną się gałęzie.
Wiwat przedwiośnie, niech żyje wiosna!
Gdzie kupić
D
ĘBSCY Jolanta i Tomasz Gospodarstwo
Szkółkarskie
www.braciadebscy.com.pl
H
ORTULUS Piotr Bigoński Gospodarstwo Rolne
Szkółka Roślin Ozdobnych
www.hortulus.com.pl
S
ZMIT Szkółka
www.szmit.pl
Judaszowiec wschodni
(Cercis siliquastrum)
Judaszowiec z dumą prezentuje bardzo ciekawe zja-
wisko: kaulifolię, czyli zdolność wydawania kwiatów
na pniu i starszych konarach. Dzięki niemu kwiaty
ozdabiają nie tylko końcówki najmłodszych gałęzi
wysoko w koronie i można się im dokładnie przyjrzeć
bez stawania na palcach. Neonowopurpurowe
łódeczki dają natychmiastowy zastrzyk radości
od pierwszego spojrzenia. Judaszowiec tworzy luźną
koronę i nie wymaga cięcia. Najlepiej rośnie blisko
południowej ściany budynku, gdzie zimą będzie
mu trochę cieplej. Przez pierwsze zimy po posadze-
niu okrywaj bryłę korzeniową grubą warstwą kory
lub kompostu.
W x S: 7,5 m x 7,5 m

Felieton
Cały Monty
Ogrodnicy mogą przyczyniać się do ochrony naszej
planety dla przyszłych pokoleń – przekonuje Monty.
Wystarczy, że pomyślimy nieco szerzej, wykraczając
poza nasze krótkoterminowe cele
Rzadko gdzieś wychodzę. Często przez wiele jeśli przypadkiem nie dysponujemy zboczem pagór-
dni z rzędu opuszczam ogród tylko po to, żeby ka, które możemy na to przeznaczyć.
pospacerować z psami. Ale parę dni temu wybra- W jaki więc sposób przekładać na czyny „przebu-
łem się z przyjaciółmi na lunch, a oni opowiedzieli dzoną świadomość społeczną” [ang. wokeness]
mi o koncepcji myślenia w kategoriach budowania związaną z sadzeniem tysięcy drzew lub całych mil
katedr [ang. cathedral thinking – tłum.]. Być może żywopłotów, bądź kilku pięknych dębów, które
ją znacie, ale na wypadek, gdyby nie zdarzyło się zaczną przeobrażać się w majestatyczne okazy
wam z nią zetknąć, myślenie w tym duchu opiera za jakieś 30 lat, jeśli mamy jedynie zwyczajny
się na świadomości, że średniowieczne katedry (raczej mały) ogród za zwyczajnym (raczej małym)
budowano nawet przez kilka wieków, a w ich domem i chcemy się cieszyć zarówno tym ogro-
powstanie angażowały się całe pokolenia rzemieśl- dem, jak i swoim życiem, nie wydając całej fortuny?
ników, którzy poświęcali temu celowi całe swoje Poprzez myślenie i działanie wykraczające poza
życie, chociaż nie mieli szans zobaczyć ostateczne- nasze własne życie, poza ograniczenia związane
go efektu prac – dlatego powinniśmy planować z naszym ogrodem, naszą ulicą i naszym ograniczo-
i realizować działania, które przyniosą pożytek nym światem w którym wszyscy żyjemy. Nawet
przyszłym pokoleniom i światu jako takiemu, a nie jeśli większość ludzi nie jest aż takimi pustelnikami
tylko nam samym i naszym wąskim interesom jak ja, to świadomość, że wszyscy jesteśmy ze sobą
w krótkim czasie naszego życia. połączeni i jesteśmy częścią większego świata
Rozmowa zawiązała się, gdy opowiadałem ogromnie wyzwala i oznacza, że czasami potrafimy
o lesie, który zasadziliśmy w ubiegłym miesiącu myśleć w szerszych kategoriach – w kategoriach
na powierzchni 1,2 ha. Nazwaliśmy go Laskiem katedr – na naszym własnym podwórku.
George’a, bo tworzyliśmy go z myślą o moim Zdecydowana większość roślin, jakie sprzedaje
wnuku i jego wnukach, a nie moim synu i jego się w tym kraju, to rośliny jednoroczne, które kupu-
żonie, czy tym bardziej o Sarze i o mnie. Naturalnie jemy na wiosnę jako sadzonki, aby rozjaśnić frag-
z powyższego nie wynika, jak intensywna była ment rabaty lub kilka doniczek po długiej zimie.
przyjemność związana zarówno z samym proce- I to jest – do pewnego stopnia – w porządku, ale
sem, jak i z możliwością przyglądania się, już na pewno nie stanowi odpowiedzi na żadne
od pierwszego dnia, jak rośnie las. Chociaż nigdy z pytań, które powinniśmy sobie zadawać bez
wcześniej nie sadziłem lasu, zasadziłem jednak względu na to, jak wielkim czy maleńkim ogrodem
zagajnik z tysiąca jesionów z przeznaczeniem i budżetem dysponujemy. Chodzi jedynie o to, aby
na drewno opałowe (wszystkie te drzewa dotknęła zacząć myśleć nieco inaczej. Przestań myśleć
teraz choroba – zamieranie jesionów) oraz jedną o ogrodzie jako o miejscu, gdzie wszystkie rośliny
czy dwie mile żywopłotów – stąd wiem, że przyglą- umieszcza się wokół obrzeży, ale jak o miejscu,
danie się, jak maleńka sadzonka staje się młodym które zajmuje każdy centymetr kwadratowy. Pew-
drzewem to doświadczenie przynoszące ogromną nie będzie to równoznaczne z rezygnacją z trawni-
satysfakcję. ka, ale trawniki tak czy siak są nudne i nieodporne.
Poza cieszącymi nas sadzonkami roślin jedno-
Świadomość, że wszyscy rocznych wszyscy możemy sadzić drzewa. Nie wiel-
kie okazy, ale sadzonki, które będą duże dopiero
jesteśmy ze sobą połączeni za 50-100 lat, a dojrzałość osiągną za – bagatela –
i stanowimy część większego jakieś 300 lat. Prawie każdy ogród jest wystarczają-
co duży, aby mogło w nim rosnąć choć jedno drze-
świata ogromnie wyzwala wo, a w wielu zmieści się ich zaskakująco wiele.
Założyłem też ogród – Longmeadow – który Uprawiaj rośliny z nasion – nie tylko warzywa i rośli-
wkracza właśnie w 29 rok swojego życia. Jeśli ny jednoroczne, ale też drzewa, krzewy i rośliny
pomyślimy w kategoriach współczesnego ogrod- zielne, którym osiągnięcie pewnych rozmiarów zaj-
nictwa, mamy tu do czynienia z budową może nie muje trochę czasu. Możesz nawet wyrobić w sobie
katedr, ale już na pewno kościołów. To wystarcza- nawyk – i nie będzie to myślenie w kategoriach
jąco długi czas, aby móc zobaczyć, jak długotermi- budowania katedr, ale raczej składania kapliczek
nowe plany stają się rzeczywistością, ale też z gotowych elementów – sadzenia roślin cebulo-
– co jest niezwykle ciekawe – jak się zmieniają, wych, które zakwitną dopiero za pół roku. Zapomnij
ewoluują, stając się czymś, co nie zostało zaplano- o mentalności błyskawicznych rewolucji. Jeśli chce-
wane i nie było oczekiwane. Czasami było to dobre, my zmieniać świat, musimy uprawiać w ogrodzie
czasem złe, ale w każdym przypadku nauczyło katedry – myśląc na wielką i działając na niewielką
mnie więcej niż oczekiwałem, bo lekcja była wyni- skalę.
kiem powolnej zmiany – a tego nie można nauczyć
się z książki, ekranu czy w klasie. Z definicji nie
da się szybko stworzyć takiego doświadczenia
– podobnie, jak nie da się zasadzić lasu dla wnuka,

ogrodniczych zajęć
10
10
na dobry humor
2
Bądź dobrej myśli i bądź aktywny Stwórz kompozycję
w donicach
podczas epidemii koronawirusa Rośliny w atrakcyjnie
dzięki miłości do ogrodu, ustawionych doniczkach
roślin i zwierząt poprawiają nastrój. Skorzystaj
z wysyłkowej sprzedaży roślin
lub zadzwoń do lokalnego
centrum ogrodniczego, aby
zamówić dostawę. Możesz
Pozostawanie w domu oraz nawet wykopać niektóre rośliny
izolacja podczas epidemii z ogrodu. Wysiej rośliny
koronawirusa jest wyzwaniem,
jednoroczne, jeśli liczysz
zwłaszcza dla osób mieszkających
samotnie. Jednak ogród może
na szybki efekt na jeden sezon.
pomóc nam znieść tę sytuację Byliny przetrwają za to wiele lat.
o wiele lepiej. Możemy przecież Zobacz: www.gardenersworld.
wciąż siać i sadzić rośliny, com/plant-offers
a w następnych tygodniach i www.gardenersworld.com/
3
obserwować ich wzrost
pot-displays
i kwitnienie. Dobrze znane
korzyści dla zdrowia psychicznego
i dobrego samopoczucia płynące
z ogrodnictwa są teraz ważniejsze
niż kiedykolwiek.
W tym trudnym okresie chcemy
TEKST: KATE BRADBURY. ZDJĘCIA: PAUL DEBOIS; JASON INGRAM
okazać ci wsparcie, dać

praktyczne wskazówki i inspiracje.
Na zachętę wybraliśmy
10 ciekawych prac, którymi
możesz się teraz zająć. Pomogą
spędzić czas produktywnie i na
świeżym powietrzu. Nacieszysz
się kontaktem z przyrodą,
śpiewem ptaków i odrobiną
Zainstaluj
wysiłku fizycznego – chyba, zbiornik na wodę
że wolisz porządnie się zmęczyć Zbuduj Jeśli od jakiegoś czasu chcesz mieć
1
przy dużym ogrodowym projekcie. podwyższoną grządkę zbiornik na deszczówkę, to dobra pora
Podwyższona grządka ułatwi ci uprawę na realizację twojego pomysłu. W Inter-
warzyw, szczególnie jeśli masz ciężką necie kupisz wszystko, co potrzebne.
ziemię. Przyda się również w sytuacji, gdy Do zestawów dołączona jest instrukcja
trudno ci się poruszać. Możesz kupić gotowe instalacji. Aby zaoszczędzić miejsce, użyj
elementy do złożenia lub wykonać beczek montowanych przy ścianie. Dość
ją samodzielnie z desek. Wystarczy wypełnić łatwo podłączysz je do rynny na domu,
grządkę ziemią ogrodową i można siać. szopie lub szklarni.
Zobacz: www.gardenersworld. Zobacz: www.gardenersworld.com/
com/raised-beds saving-water

ogród dobry na pandemię
Stwórz oczko wodne
4
Woda wabi do ogrodu
najróżniejsze fascynujące
zwierzęta – owady, płazy, ptaki
i ssaki. Wykopanie oczka będzie
też świetnym treningiem, jeśli
brakuje ci siłowni! Kup folię i rośliny
wodne w sklepie internetowym.
Możesz nawet zadzwonić
do pobliskiego sklepu
ogrodniczego i spytać, czy je mają
i dostarczają. Stwórz kompozycję
z roślin dotleniających,
pływających i rosnących pod
wodą. Z projektem będzie sporo
zabawy także w kolejnych latach,
w czasie obserwacji zwierząt,
które przyciągnie. Zobacz:
www.gardenersworld.com/
make-ponds
5 Jednym z najlepszych
sposobów na przyciągnięcie
zwierząt do ogrodu jest
założenie oczka wodnego
6
Uprawiaj rośliny
doniczkowe
Jeśli nie masz ogrodu lub
nie możesz z niego korzystać,
zaproś zieleń do mieszkania.
Rośliny doniczkowe nie tylko
poprawiają nastrój, ale także
oczyszczają powietrze
w pomieszczeniach. Wybór
jest olbrzymi. Dopasujesz
gatunek do każdego miejsca
Wyczyść szklarnię w domu i do każdego
Dokładnie umyj szyby
wystroju. Rośliny doniczkowe,
wewnątrz i z zewnątrz, aby
doniczki, ziemię i ozdobne
zapewnić więcej światła rośli-
kamyki oferuje wiele sklepów
nom uprawianym w środku.
internetowych.
Pozbądź się ukrytych szkod-
ników i patogenów. To świet-
GETTY/VSPN24, MIKE POWLES; JASON INGRAM
na praca fizyczna, przy której

ZDJĘCIA: SARAH CUTTLE; PAUL DEBOIS;
można się zmęczyć. Przygo-

tuj szczotkę do szorowania,
gąbkę oraz wąż, i ciesz się
minitreningiem.
Zobacz:
clean-greenhouse

ogród dobry na pandemię
8
Dokarmiaj ptaki
To świetny sposób na roz-
7
rywkę w czasie domowej
kwarantanny. Powieś kar-
mniki przed oknem, przy
którym często siedzisz.
Będziesz mógł oglądać
ptaki, kiedy tylko chcesz.
Możesz kupić karmniki
i karmę dla ptaków w Inter-
Wysiej nasiona necie. Wybierz sprawdzone-
Sianie i obserwacja wzrostu go dostawcę. Unikaj najtań-
roślin zmniejsza poziom stresu, szych mieszanek nasion,
pomaga odzyskać równowagę bo są mniej skuteczne
i skupienie. Siej to, na co masz w przywabianiu ptaków.
ochotę: zioła do wykorzystania Najlepiej sprawdzą się nasio-
w kuchni, kwiaty (np. onętki na słonecznika - zwabią naj-
lub słoneczniki) do rozwesele- więcej gatunków. Zobacz:
nia ogrodu czy warzywa do www.gardenersworld.
przygotowania posiłków. Użyj com/feed-birds
wielodoniczek i inspektu, jeśli Może skorzystasz z wolnego
go masz. Jeśli nie, po prostu czasu, aby poznać gatunki
wypełnij pojemniki podłożem ptaków przylatujących
i osłoń przejrzystą folią. do twojego ogrodu? Zamów
Zobacz: www.gardener- atlas lub użyj naszego kata-
sworld.com/sow-seeds logu do rozpoznawania pta-
9
ków: www.gardener-
sworld.com/bird-ID
Zbuduj hotel
10
dla owadów
Urządź wygodne miejsce
do gniazdowania dla pszczół
samotnic. Np. murarki ogro-
dowe oblatują uprawy
od kwietnia do czerwca,
a miesierki od czerwca do sier-
pnia. Pszczoły samotnice nie
zakładają dużych gniazd, tak
jak pszczoły miodne. Składają
pojedyncze jaja w oddzielnych
komórkach, które napełniają
pyłkiem, aby larwy po wykluciu
Zaprojektuj nową rabatę
Marzyłeś o łąkowej rabacie, leśnym
się miały co jeść. Nie żądlą.
zakątku albo skalniaku? Nadeszła
Gotowy hotelik umieść wylo-
doskonała pora na zaprojektowanie
tem na południowy wschód.
od nowa miejsc, które nie pełnią już swo-
Wypatruj przy nim pszczół
jej funkcji. Zanim zaczniesz, przemyśl pro-
przez całe lato. Zobacz:
jekt i dopasuj go do wybranego stylu.
Wszelkie potrzebne rośliny i materiały
search/?q=bee+hotel
zamówisz w Internecie. Zobacz: www.
gardenersworld.com/design-borders

Brawa dla
ZIÓŁ!
Nic nie przebije smaku świeżo zebranych ziół.
Monty opowiada, jak uzyskać bujne plony za ułamek
ceny produktów z supermarketu. Zdjęcia Jason Ingram
U
prawa warzyw i koszenie trawnika bez względu na nasz wybór w tym względzie,
wyczerpują repertuar wielu osób zioła pozostają niezmiennie istotne. Są waż-
uważających się za zapalonych nym, podstawowym elementem każdej diety.
ogrodników. Własne warzywa Po trzecie zioła świetnie rosną we wszelkiej
to sformułowanie przesycone dobrem i cnotą, maści pojemnikach i można je z powodzeniem
słyszane jak działki długie i szerokie, a wszelkie i w dużych ilościach uprawiać na niewielkich
ogrodnicze media, w tym program telewizyjny przestrzeniach. Bez względu na to, co czasem
Gardeners’ World i niniejszy magazyn, niezmien- słyszymy, uprawa warzyw w pojemnikach
nie poświęcają sporo miejsca uprawie warzyw. to działanie na pół gwizdka – lepsze takie
Muszę stwierdzić, że mam w tym własny interes. niż żadne, ale nie da się porównać z upra-
Mam w Longmeadow dwa warzywniki; dora- wą w warzywniku, a co dopiero na działce.
stałem, uprawiając warzywa i nie umiem sobie W przeciwieństwie do tego wiele najpopular-
wyobrazić ogrodu, w którym nie rosną. A mimo niejszych ziół lepiej rośnie w pojemniku niż
wszystko uważam, że uprawa ziół zasługuje w gruncie, bo wiele z nich, np. tymianek, roz-
na więcej uwagi niż uprawa warzyw. maryn czy szałwia, wymaga słabej, ale idealnie
Mam ku temu trzy powody. Po pierwsze przepuszczalnej ziemi oraz mnóstwa słońca
ogródek ziołowy może być – a zwykle jest – co jest wyzwaniem dla użytkowników cięż-
– pięknym miejscem. Nie ma powodu, dla kich lub żyznych gleb. Powyższe oznacza też,
którego nie mógłby się tym charakteryzować że osoby dysponujące parapetem mogą upra-
warzywnik, ale często użyteczność bierze wiać naprawdę świetne zioła, czego nie da się
w nim górę nad urodą. Rosnące w idealnych powiedzieć o warzywach.
rządkach marchewki, fasolę i buraki podziwia-
my w takim samym stopniu za rytualne umie- Obfite zbiory
jętności i dbałość, jaką wyrażają, jak i za przy- Ale po co w ogóle się za to zabierać? Przecież
rodzoną im urodę. Tak naprawdę większość całkiem szeroki asortyment ziół – schludnie
ziół wymaga mniej czasu i uwagi niż uprawa i bujnie rosnących w doniczkach – można
warzyw i pewnie dlatego w ogrodniczym świe- kupić w każdym supermarkecie. Powszech-
cie zwykle uważa się, że są mniej wartościo- nie dostępne są bazylia, pietruszka, kolendra
we. Przedziwna, żeby nie rzec – perwersyjna, i mięta – czy nie łatwiej jest je kupić, wykorzy-
logika hodowców-tradycjonalistów (głównie stać i nabyć następne, niż podejmować cały
mężczyzn) głosi, że jeśli roślina jest trudna trud związany z uprawą? Pamiętajmy jednak,
i wymagająca w uprawie, musi być „lepsza”. że to nadal bardzo ograniczony wybór ziół,
To oczywista bzdura. które na dodatek kosztują krocie, a ich jakość
Po drugie zioła są obecne w każdym posił- jest zdecydowanie słabsza od jakości roślin
ku każdego konsumenta. Przechodzimy z własnej uprawy.
przez ataki modnych diet – obecnie na topie Weźmy taką bazylię. Za kilka złotych można
są weganizm, dieta ketogeniczna i dieta 5:2, ale kupić doniczkę pełną świeżo wyglądających,

Monty opowiada o ziołach
Zioł a są obe c n e
w k a żd y m posił k u k a
k on su m e n t a . Są wa żżd e g o
p od s t a w o w y m e l e m e n y m ,
ntem
k a żd e j d ie t y
Monty cieszy się

obfitymi zbiorami ziół
w swoim ogrodzie
w Longmeadow

smakowitych i intensywnie pachnących liści
– ale przyjrzyj im się bliżej. W każdej doniczce
rośnie od 10 do nawet 20 roślin. A teraz spójrz
na bazylię z mojego ogrodu – w zasadzie jest
taka sama, tyle, że każda moja roślina ma od
15 do 60 cm wysokości i z każdej zbiorę co naj-
mniej pięć razy więcej liści, niż z całego tuzina
tych maciupkich roślin ze sklepu. A ponieważ
korzenie moich ziół rosną szeroko i głęboko,
takie rośliny charakteryzują się intensywno-
ścią aromatu, o jakiej zioła ze sklepu mogą
tylko pomarzyć. I wreszcie – każda moja roślina
pochodzi z jednego nasiona. Właśnie sprawdzi-
łem przeciętną cenę nasion bazylii w Interne-
cie i okazało się, że w chwili gdy to piszę, sześć
nasion kosztuje około jednego pensa. Jeśli doda-
my do tego trochę podłoża, plastikową doniczkę
z recyklingu lub kuwetkę do wysiewu, łączny
koszt rośnie do ok. jednego pensa za roślinę. Pra-
wie każde zioło można uprawiać z nasion, ale
rośliny jednoroczne – takie jak bazylia, koper,
ogórecznik, kolendra czy pietruszka – najszyb-
ciej zwracają nam czas i wysiłek.
Smutne jest ograniczanie wykorzystania
Bazylia, którą uprawia
ziół do ozdoby czy oszczędnego posypywania
Monty (po lewej) jest
– zarówno w ogrodzie, jak i w kuchni. Do ziół
zdecydowanie lepsza
pasuje szczodrość i ilość, nie tylko jakość. Lubię
od bazylii ze sklepu
zrywać wielkie pęki natki pietruszki – w kuchni
Ogródek ziołowy to zdecydowanie nie tylko tanie źródło

Roślina z samodzielnej
aromatu i zdrowia – to również piękne miejsce samo w sobie
uprawy (po lewej) i roślina
z supermarketu
Pachnący rozmaryn,
majeranek, tymianek
i koper włoski świetnie
rosną obok siebie

stoi u nas zawsze spory dzbanek z pietruszką,

bo zużywamy ją garściami, a nie po listku. Her-
bata ze świeżej mięty jest lepsza od tej z mięty
suszonej; zarówno pod względem smaku, jak
i właściwości zdrowotnych i dlatego przez cały
sezon jej wzrostu – od kwietnia do października
– potrzebujemy niekończących się ilości zarów-
no mięty pieprzowej, jak i kędzierzawej. Jagnię-
cinę dobrze jest piec na gałązkach rozmarynu,
a pesto ze świeżej bazylii jest znacznie lepsze,
niż nawet jego najdroższy odpowiednik z naj-
lepszego włoskiego sklepu – bazylię można zbie-
rać na kosze, przerabiać na pesto i zamrażać.
Ostatniego lata przeprowadziłem ekspery-
ment – kupiłem w supermarkecie doniczkę
bazylii i rozsadziłem poszczególne rośliny
do pojedynczych pojemników. Rosły znacz-
nie lepiej, niż gdybym je zostawił w pierwot-
nej doniczce, ale nie aż tak dobrze, jak bazy-
lia, którą sam posiałem, bo zdrowie rośliny
w znacznym stopniu zależy od początko-
wych etapów jej życia – od etapu kiełkowa-
nia po sadzenie w ogrodzie. Niemniej z jednej
doniczki otrzymaliśmy kolejne 10 doniczek
roślin, które żyły jeszcze długie miesiące.
Różnorodność dodaje smaku

Ogródek ziołowy może być czymś znacz-
nie więcej, niż tylko tanim źródłem aromatu
i zdrowia – sam w sobie może być prawdzi-
wie pięknym miejscem. W Longmeadow
przekształciliśmy miejsce, w którym wcze-
śniej rosły bukszpanowe kule w ogród zio-
łowy z różami, kosaćcami i cisami, a także
gigantycznym fenkułem i lubczykiem dora-
stającym do trzech metrów. Różne odmiany
szałwii płożą się po powierzchni z kamienia
polnego, połacie tymianku i majeranku rosną
w spiekocie w najsłabszej ziemi, dzięki czemu
są mocne i intensywne; zaś cząber, szczypio-
rek, marchewnik anyżowy, pietruszka i szczaw
dzielą najbardziej ocienioną rabatę z naparst-
nicami, wieczornikiem damskim i orlikami.
Melisę trzeba trzymać w karbach, a werbe-
na cytrynowa wymaga ochrony. Wawrzyny
uprawiam w donicach, bo duży mróz redu-
kuje je do postaci zbrązowiałych szkieletów
(z czego potrafią się wykaraskać). Mamy żywo-
płoty z rozmarynu ‘Miss Jessopp’s Upright’,
co okazało się pomyłką (gałązki tej odmiany
sterczą na wszystkie strony; jeśli chcesz mieć
rozmarynowy żywopłot, wybierz najbardziej
krzaczastą i odporną odmianę); uprawiamy
też lawendę w donicach, bo lawenda po pro-
stu nie znosi naszych zim. Całoroczna upra-
wa estragonu francuskiego pod chmurką jest
nieco ryzykowna, bo nie jest on całkowicie
mrozoodporny, natomiast estragon rosyjski,
choć niegroźny mu mróz, nie za bardzo nadaje
się do jedzenia – dlatego część naszych estra-
gonów francuskich na wszelki wypadek prze-
chowujemy przez zimę pod osłoną.
Kiedyś uprawiałem różne rodzaje mięty: Zioła, takie jak pietruszka
pieprzową, kędzierzawą, jabłkową i marokań- o gładkich liściach doskonale
ską – rosły oddzielone od siebie kamieniami rosną w pojemnikach – Monty
polnymi, ale wszystkie rozrastały się jak chwa- sieje je np. do metalowego
sty, jakimi może chciałyby być. Dlatego teraz koryta dla bydła

Przepis na pesto
Sary Don
Uprawiamy co roku kilkadziesiąt
egzemplarzy bazylii, a Sarah
przerabia większość z nich
na domowe pesto, które jemy
na świeżo z makaronem, ziemniakami
i dobrym chlebem lub zamrażamy
na zimę. Każda partia jest nieco inna,
ale wszystkie są pyszne.
 85 g świeżych liści bazylii

 30 g orzeszków piniowych
Monty sieje pietruszkę
 1 duży ząbek czosnku
o płaskich liściach trzy
 szczypta morskiej soli
razy w roku
 100 ml oliwy z oliwek
 75 g tartego parmezanu
Nie myśl o ziołach jak SPOSÓB PRZYGOTOWANIA

1 Włóż do blendera liście bazylii,
o skromnych dodatkach
orzeszki piniowe, czosnek i sól, po
do warzyw, ale raczej czym miksuj pulsacyjnie przez kilka
jak o pełnoprawnym sekund, aż wszystko będzie grubo
posiekane. Nie należy miksować
wydarzeniu za długo, aby składniki nie zmieniły się
w miazgę. Wlewaj od góry cienkim
mięta rośnie w ocynkowanych baliach, gdzie strumieniem oliwę i miksuj
świetnie się czuje. pulsacyjnie, aż składniki się połączą.
Nasze róże ‘Madame Alfred Carrière’ i ‘Souve- Na końcu dodaj ser.
nir du Docteur Jamain’ rosną przy dwóch ścia- 2 Zamiast tego możesz rozetrzeć
nach od wschodu, zaś lubiące wilgoć szczecie składniki na pastę w moździerzu.
przedostały się jakoś do kochających suszę ziół Zastosuj grubą sól, bo działa jak
śródziemnomorskich. Rośliny niekiedy prze- środek ścierny i pomaga rozetrzeć
stają trzymać się zasad. liście. Ten sposób jest bardziej
Pod krzaczkami pomidorów w szklarni upra- pracochłonny, ale daje zdecydowanie
wiam bazylię, bo te dwa gatunki lubią rosnąć więcej frajdy!
obok siebie i pasują do siebie na talerzu. Bazylia 3 Jeśli robisz pesto do makaronu,
świetnie rośnie pod chmurką, ale zimno spra- odsącz makaron i zachowaj mniej
wia, że jej liście stają się twardsze, a smak się więcej łyżkę wody z gotowania. Wrzuć
brutalizuje. Najlepsza jest wtedy, gdy jest dużą, na patelnię kawałek masła i wlej
silną rośliną i ma stale zapewnione ciepło i wil- zachowaną wodę z gotowania
goć – wodę możemy jej zapewnić, ale ciepło makaronu.
w tej części kraju bywa zawodne. 4 Dodaj odsączony makaron i świeże
Ponieważ pietruszka jest dla nas niezbędna, pesto. Jeśli jest to konieczne dodaj
uprawiamy jej całe mnóstwo – co roku wysie- więcej oliwy i podawaj natychmiast
wamy co najmniej sto roślin w trzech partiach: z dodatkowym tartym serem.
w lutym, kwietniu i lipcu. Nasze pietruszki
sadzimy w odstępach co 23 cm i wszystkie
wyrastają na naprawdę silne rośliny o korze-
niach równie długich i szerokich, jak korzeń
ich kuzynki, marchwi. Wszystkie pietruszki
znoszą dwa do trzech zbiorów liści – wyci-
namy je przy samej ziemi – a potem próbują
szybko zakwitnąć i zawiązać nasiona i w tym
ZDJĘCIA Z PRZYGOTOWYWANIA PESTO: MARSHA ARNOLD
momencie kolejna partia pietruszek, zasiana

dwa-trzy tygodnie wcześniej, jest już gotowa
do zbioru. W ten sposób mamy niekończące się
zbiory pietruszki za cenę jednej paczki nasion.
Spróbuj to osiągnąć, kupując słabowite siewki
pietruszki w doniczce z supermarketu!
Wniosek jest taki: trzeba przestać myśleć
o ziołach jak o skromnych dodatkach
do warzyw, a zacząć postrzegać je jako pełno-
prawne wydarzenie, które może być równie
spektakularne i przeobrażające na parapecie
jak w dużym ogrodzie ziołowym.

Polne rośliny,
np. świerzbnica,
dobrze rosną w trawie
L
atem zaczęliśmy w Longmeadow wijać się kwiaty narcyzów białych (Narcissus
realizować nowe przedsięwzięcie, poeticus, patrz str. 8). Te pierwsze zasadzili-
które, jak podejrzewam, umknęło śmy co najmniej 20 lat temu. Rozrastają się
uwadze większości widzów, choć bardzo powoli – w pierwszym roku zakwitło
każdy aspekt tego procesu był pokazywany zaledwie dziewięć, natomiast narcyzy białe
w programie. Jednak szczerze mówiąc, mało dosadziliśmy jakieś 10 lat temu. Ale narcy-
co było wtedy widać (zresztą nadal tak jest). zy, krokusy, przebiśniegi, szachownice i inne
A jednak przedsięwzięcie to ma przynieść rosnące w trawie kwitnące rośliny cebulowe
spektakularną, długoterminową zmianę – jed- nie tworzą jeszcze łąki kwietnej, choć wyglą-
nocześnie ekscytującą, potencjalnie piękną dają niebiańsko i są jej wspaniałym, przepięk-
ZDJĘCIA: GETTY; JASON INGRAM
i fascynującą z ogrodniczego punktu widzenia. nym uzupełnieniem.

Mówię o początkach przekształcania sadu Łąka kwietna jest tak naprawdę czymś bar-
w łąkę kwietną. Kiedy piszę te słowa, widać dzo złożonym i trudno jest ją właściwie pro-
już pęczniejące pąki narcyzów trąbkowych wadzić w ramach ogrodu. A jednak od jakichś
Na łąkę kwietną wybierz wolne miejsce, (Narcissus pseudonarcissus), które wkrótce dwudziestu lat jest coraz popularniejszym
przygotuj je pod zasiew i energicznie zagrab zakwitną, a za mniej więcej miesiąc będą roz- elementem ogrodów i, co mnie zachwyca,

Monty i dzikie kwiaty
Mam bzika
na punkcie łąki
Monty zdradza tajniki tworzenia
kwiatowej łąki, która nie tylko dodaje
działkom urody, ale też zapewnia bogate
środowisko wielu owadom
zapylającym, ptakom i ssakom
jest coraz bardziej atrakcyjna i istotna dla Trawa jest zarówno podstawowym skład-
ogrodników. Niech ten trend trwa jak najdłu- Tworzenie łąki kwietnej nikiem łąki, jak i jej największym proble-
żej, bo, odznaczając się wyjątkową urodą, to przedsięwzięcie niosące mem. Jeśli jest jej za mało, to nie mamy
łąka kwietna jest też doskonałym środowi- do czynienia z łąką – co nie musi być niczym
skiem, przyciągającym do ogrodu wszelkiego
ze sobą spektakularną, złym. Widziałem kiedyś we Włoszech
rodzaju dzikie stworzenia – od owadów zapy- długoterminową zmianę przecudowną przestrzeń pełną wyłącznie
lających po ssaki, płazy i ptaki. Dlatego nigdy jednorocznych polnych kwiatów – miej-
wcześniej nie było tak ważne, aby rozumieć, jemy. Dostępne są mieszanki nasion na łąki sce to było co roku przygotowywane pod
czym jest łąka, czym może być w naszych do cienia, na ciężkie i lekkie gleby, przyciąga- zasiew i na nowo obsiewane – tak skutecz-
ogrodach oraz jak ją stworzyć i pielęgnować. jące owady zapylające, późno bądź wcześnie nie, że tworzyła się rabata z polnych kwia-
Łąkę kwietną możemy założyć na dwa kwitnące, i tak dalej. Taka łąka może stać się tów. Ale jeśli trawy jest za dużo – co prawie
sposoby. Po pierwsze można wybrać puste stałą atrakcją działki – szybko zostanie skolo- zawsze jest problemem – będzie się coraz
miejsce, wzruszyć ziemię i obsiać ją roślinami nizowana przez polne kwiaty, ale też trawy, bardziej rozpychać i zagłuszy wszystkie
polnymi (o których więcej za chwilę), kupując o które trzeba będzie się troszczyć w taki sam inne gatunki polnych roślin poza najsil-
gotową mieszankę nasion, aby uzyskać upra- sposób, jak w przypadku drugiej metody – gdy niejszymi, które wówczas faktycznie stają
gniony efekt na stanowisku, jakim dysponu- tworzymy łąkę na już istniejącej murawie. się chwastami – co w ostatnich kilku latach

Nie koś łąki kwietnej
aż do sierpnia Szelężnik żółty
Wysokość x Szerokość
35 x 20 cm
przydarzyło się barszczowi zwyczajnemu Polne kwiaty muszą Kwitnie VI-IX
w sadzie w Longmeadow.
Pierwszym celem staje się zatem osłabie-
porządnie zawiązać nasiona,
nie pozycji trawy. Z definicji poprawi to sytu- zanim je zetniemy
ację roślin polnych, które już rosną w danym
miejscu, a innym będzie się łatwiej zadomo- tak, jakby gleba zubożała. Robota wykonana! Świerzbnica polna
wić. To uruchomi pozytywne sprzężenie Szelężnik ma jeszcze jedną zaletę – sam się W x S 60 x 30 cm
zwrotne. Kiedyś powszechnie sugerowano, rozsiewa, dlatego jeśli na początku zapewnisz K VI-X
że należy zmniejszyć żyzność gleby, a nawet, sobie kilka egzemplarzy, będziesz mieć odtąd
w razie potrzeby, usunąć jej wierzchnią war- zapewnione świeże dostawy nasion – o ile
stwę koparką. Moim zdaniem nie ma takiej będziesz go dobrze traktować.
potrzeby, bo istnieje magiczna roślina, która A teraz nieco trudniejsza sprawa. Kluczowe
wykona za nas większość pracy – to sze- znaczenie ma czas. Słowo “łąka” jest równie
lężnik mniejszy (Rhinanthus minor), „twór- istotnym elementem równania jak “roślina
ca łąk”. Szelężnik jest rośliną jednoroczną polna”. Podczas gdy pastwisko to obszar trawy,
o ślicznych kwiatkach złożonych z bladożół- na którym pasą się zwierzęta, łąka to pole,
tych dzwoneczków wyrastających na poje- na którym trawa jest uprawiana na siano - jako
dynczej łodydze. Kwiaty przekształcają się plon, który należy skosić, zebrać i przechowy-
w przejrzyste torebki, w których nasiona wać przez zimę na paszę. Rolnicy koszą trawę,
stopniowo wysychają i zaczynają grzechotać gdy ma ona w sobie jeszcze sporo składników
na wietrze – stąd angielska nazwa tego gatun- odżywczych, ale jest odpowiednio sucha,
ku [yellow rattle – żółta grzechotka; przyp. aby móc ją przechowywać. Im później zosta-
tłum.]. Najważniejsze jednak jest to, że szelęż- nie skoszona, tym będzie mniej pożywna, ale
nik jest półpasożytem traw – nie zabija ich ani lepiej będzie się przechowywać, zatem tytu-
specjalnie nie krzywdzi, ale dość agresywnie łem kompromisu trzeba ją zebrać przy dobrej
ogranicza ich rozrost. Właśnie dlatego tam, pogodzie, gdzieś między połową czerwca
gdzie rośnie szelężnik, trawa zachowuje się a połową sierpnia.
Jak uzyskać
odpowiedni wynik
Kwiaty polne komplikują zagadnienie, ponie-
waż nie chcemy ich kosić, dopóki nie zawią- Komonica zwyczajna
żą nasion, co odbywa się w różnych termi- W x S 25 x 25 cm
nach u różnych gatunków – szelężnik jest K V-IX
gotowy mniej więcej w połowie lipca, zaś
driakiew najlepiej byłoby zostawić do wrze-
śnia. W praktyce kosimy trawę w dogod-
nym momencie w sierpniu i dzięki temu nie
możemy popełnić większego błędu. Jednak
z pewnością nie należy kosić łąki wcześniej.
W ogóle nie kosimy trawy od momentu, gdy
ZDJĘCIA: GETTY; JASON INGRAM
pokażą się pierwsze kwiaty cebulowe – gdzieś

na początku lutego – aż do sierpnia. Jeśli
chcesz, możesz ją potem kosić co tydzień
– i tak naprawdę właśnie to robią rolnicy,
Na dobrze prowadzonej łące może rosnąć pozwalając zwierzętom paść się na odrastają-
mnóstwo gatunków kwiatów cej trawie przez jesień i zimę.

Koniczyna łąkowa Jaskier ostry

W x S 25 x 25 cm W x S 60 x 30 cm
K V-IX K V-VIII
Wybór Monty’ego
- 10 najważniejszych gatunków polnych kwiatów
Chaber ciemny
W x S 45 x 30 cm
K VI-IX
Bniec czerwony Brodawnik zwyczajny Przytulia właściwa Marchew zwyczajna

W x S 70 x 30 cm W x S 50 x 20 cm W x S 30 x 30 cm W x S 90 x 45 cm
K IV-VII K V-X K VI-IX K VI-X
PHOTOS: XXXXXX XXXXX XXXXXXXXXX

Sianie łąki
Łąki kwietne lubią ubogą glebę, dlatego
wybierz miejsce, gdzie podłoże jest
najsłabsze.
 Energicznie zagrab ziemię, „dziobiąc”
ją naprawdę ostrymi grabiami lub
kultywatorem.
 W ybierz nasiona odpowiadające rodza-
jowi gleby i stanowiska (słoneczne bądź
półcieniste), a także temu, kiedy łąka
ma kwitnąć (wiosną czy jesienią).
 W ymieszaj nasiona w misce z drob-
nym piaskiem (dzięki temu będziesz
widzieć, gdzie padły nasiona) i posiej
je zgodnie z instrukcjami producenta.
P ochodź po obsianym terenie, aby
zapewnić nasionom dobry kontakt
z ziemią – w naturze nasiona wciskają
w ziemię kopytami pasące się zwierzęta.
Gdzie kupić
 Emorsgate Seeds
01553 829 028, www.wildseed.co.uk
 John Chambers 01423 369 730,
www.johnchamberswildflowers.co.uk
 Landlife Wildflowers
Rozsyp nasiona, a następnie
01205 281 902, www.wildflower.co.uk
pochodź po nich – w ten
sposób wciśniesz je w ziemię
I wreszcie musisz potraktować skoszoną Polne kwiaty są jak tów, w tym trzy rodzaje storczyków. Nato-
trawę jak rolnik, czyli zebrać ją z ziemi – cho- miast w ogrodzie posialiśmy specjalną mie-
ciaż zamiast robić z niej siano, praktyczniej kalejdoskop, bo nie kwitną szankę, w skład której wchodzą 22 gatunki
będzie ją przekompostować. Jeśli trawa nie wszystkie naraz roślin polnych, produkujących pyłek i nek-
zostanie zebrana, po rozłożeniu się wzboga- tar, w tym marchew zwyczajna, żmijowiec
ci glebę, co będzie z korzyścią dla trawy, ale Większość nasion polnych roślin, w tym zwyczajny, przytulia właściwa, chaber ciem-
ze szkodą dla polnych kwiatów. szelężnika, potrzebuje ścisłego kontaktu ny, komonica zwyczajna, koniczyna czerwo-
Kiedy pod koniec lata po raz pierwszy z podłożem, aby wykiełkować. Rozsypa- na, a także szelężnik.
będziesz kosić trawę, musisz koniecznie przynie nasion na skoszonej trawie nie zadziała. Swoją drogą, szelężnika nie trzeba wysie-
ciąć ją jak najkrócej – wręcz tak krótko, aby Nasiona muszą dotykać ziemi, a najlepiej, jeśli wać w wielkich ilościach – jego nasiona stano-
było widać placki nagiej ziemi. Moment tuż zostaną w nią mocno wciśnięte – co natural- wiły zaledwie pięć procent składu mieszanki
po zebraniu skoszonej trawy to również naj- nie dzieje się na skoszonym polu, gdy rolnik i wiem z doświadczenia, że roślina ta gwał-
lepsza pora na posianie polnych kwiatów, tydzień czy dwa później wypuści na nie zwie- townie się rozsiewa i rozprzestrzenia. Poza
choć jeśli zabierasz się do sprawy teraz, równie rzęta na wypas. rosnącymi już narcyzami zasadziliśmy jesz-
dobrze możesz zacząć cały proces w marcu. Robimy tak już na polu do krykieta w Long- cze kamasję Leichtlina (Camassia leichtlinii)
Skoś trawę jak najniżej, zagrab ją, usuwając meadow i w sadzie będzie podobnie. Nie ‘Alba’, czosnek osobliwy (Allium nigrum) i tuli-
mech i pozimowy filc i nie przejmuj się, że kiep- ma powodu, dla którego nie miałbyś podda- pany ‘Spring Green’, które dodają intensyw-
sko to wygląda (im więcej ziemi będzie widać, wać tej procedurze swojego trawnika – bez ności i różnorodności kompozycjom z roślin
tym lepiej). Na końcu wysiej mieszankę nasion. względu na jego wielkość – a także murawy cebulowych. Na łąkę kwietną nadają się
rosnącej przy koszonych ścieżkach, co rów- szczególnie rośliny cebulowe kwitnące wio-
nież robimy w różnych częściach ogrodu. sną, bo można zostawić im liście, aby zamie-
Te zasady dają się zastosować w miarę ela- rały we własnym tempie, co zamaskują poja-
stycznie i nie zależą od wielkości obszaru wiające się później kwiaty i rosnąca wokół
trawy – chodzi o trzymanie się procedury pie- nich trawa. W ten sposób uzyskamy mieszan-
lęgnacji łąki przeznaczonej na siano, jaką wła- kę roślin cebulowych, które są głównie niero-
śnie opisałem. dzime (ale za to świetnie nadają się dla owa-
I to tyle, jeśli chodzi o pielęgnację – nie dów zapylających na początku roku), a także
ZDJĘCIA: MARSHA ARNOLD; JASON INGRAM
zależy ona od rodzaju wybranych przez zakwitających po nich rodzimych kwiatów

nas polnych roślin, a ten wybór może być polnych, które kolejno pokazują się od maja
naprawdę dowolny. Na jednym polu tworzy- do września. Warto pamiętać, że kwiaty polne
my łąkę od 10 lat i nigdy nie dosadzaliśmy nie kwitną wszystkie naraz. To prawdziwy,
ani nie dosiewaliśmy tam żadnych roślin. wolno obracający się kalejdoskop, który naj-
Wszystko zaczęło się od tego, że zauważyli- częściej najlepiej prezentuje się od połowy
śmy jednego szelężnika – obecnie, jedynie czerwca do połowy lipca, ale maksymalnie
Monty zmienia swój trawiasty sad w łąkę na skutek stosowania procedury produkcji długi okres kwitnienia świetnie sprzyja owa-
kwietną, by zwabić owady zapylające siana, rośnie tam mnóstwo różnych kwia- dom zapylającym.

REKLAMA
Akumulatorowa rewolucja
Nic tak nie relaksuje jak wiosenne, długo wyczekiwane chwile spędzane w zielonym zaciszu. Tej wiosny Twój
ogród może czekać prawdziwa rewolucja. Firma Kärcher oferuje bogatą gamę narzędzi ogrodowych zasilanych
bateryjnie. Są wśród nich, kosiarki, pilarki, podkaszarki, nożyce do krzewów, żywopłotów i trawy, odkurzacze
do liści itd. To oznacza koniec zarówno z manualną, żmudną i nierówną walką z niesfornymi pędami, jak i z korzy-
staniem z niezbyt wygodnego zasilania elektrycznego. Wyczaruj piękny zakątek, w którym będziesz mogła
zrelaksować się z rodziną i przyjaciółmi lub też zasiąść z dobrą książką i mieć czas tylko dla siebie.
Pilarka akumulatorowa CNS
Pilarka CNS 36-35 jest zalecana do poważ-

niejszych, częstszych i cięższych prac. Przy
prędkości łańcucha do 21 m/s i ostrzu o długo-
ści 35 cm nawet grube pnie drzew nie stano-
wią już problemu.
OBUDŹ W SOBIE ARTYSTĘ!

Dlaczego nie zabawić się w rzeźbiarza i nie
wyczarować w swym ogrodzie pięknych
kształtów? Z nożycami akumulatorowymi
Kärcher ogranicza nas tylko nasza wyobraźnia.
TRAWNIK JAK SPOD IGŁY Podkaszarka akumulatorowa LTR Zasilane bateryjnie nożyce GSH 18-20 (18 V)
Godna polecenia jest bez wątpienia podka- Kärcher przydadzą się każdemu ogrodniczemu
szarka akumulatorowa LTR. Urządzenie jest perfekcjoniście, a także wszystkim tym, którzy
dostępne w dwóch wariantach. Pierwszy do tego miana aspirują. Nożyce to sprzęt 2 w 1
zasilany jest baterią 18 V drugi, mocniejszą poradzą sobie zarówno z przycinaniem trawy
- 36 V. W zależności od wielkości trawnika jak i krzewów. Nożyce GSH 18-20 można szyb-
i częstotliwości prac można dobrać odpowied- ko i łatwo złożyć, dzięki czemu są natychmiast
nie dla siebie. W modelu zasilanym baterią gotowe do użycia. Tarcze diamentowe z dwu-
18 V średnica cięcia wynosi 30 cm. Szcze- stronnymi krawędziami tnącymi zapewniają
gólną cechą tego modelu jest ruchoma gło- dokładne i precyzyjne cięcie przy przycinaniu
wica, która może być przekręcana w zakresie nie pracuje w trudno dostępnych miejscach krawędzi trawnika wokół domu, klombu lub
180 stopni. Dzięki temu podkaszarka precyzyj- przy ścieżkach czy tarasie. Podkaszarka LTR patio, a także podczas formowania krzewów.
18-30 zadba też o Twoje klomby i rabaty. Dzię- Bardzo wydajna praca jest możliwa dzięki dłu-
PLATFORMA BATERYJNA ki rozkładanemu dystansowi bezpieczeństwa gości koszenia 20 centymetrów (ostrze krze-
nie uszkodzisz swoich pięknych roślin podka- wów) i szerokości koszenia 12 centymetrów
KÄRCHER
szając wokół nich. Dodatkowo kąt nachyle- (ostrze do trawy).
Cechą wyjątkową tej nia głowicy można również ustawić w trzech
unikalnej platformy Nożyce akumulatorowe GSH
pozycjach. Dzięki tej funkcji dosięgniemy bez
jest jej uniwersalność:
akumulatory są kom- kłopotu pod przeszkody na przykład ławeczki.
patybilne ze wszystkimi Z kolei podkaszarka LTR 36-33 (36 V) napraw-
urządzeniami Kärcher tej samej klasy dę ma tę moc. Dzięki temu poradzi sobie
napięcia, bez względu na to, czy należą z dłuższą trawą jak i chwastami.
do serii Home & Garden, czy Professional.
Dzięki temu posiadając kilka urządzeń zasi- ŻADNEJ PRACY SIĘ NIE BOI
lanych tymi bateriami możemy zamien- Wiosną ruszamy do prac porządkowych
nie używać baterii, gdyż będą one paso- w ogrodzie. Niezastąpiona okaże się tu nowa
wały do każdej z posiadanych przez nas pilarka CNS 18-30 z akumulatorem 18 V,
maszyn. Unikalną zaletą wszystkich aku-
prędkością łańcucha 10 m/s oraz ostrzem
mulatorów Kärcher jest wyświetlacz LCD
z technologią czasu rzeczywistego, który o długości 30 cm. Nadaje się ona do typo-
oprócz pozostałej pojemności akumulatora wych prac wokół domu. Pilarka waży około
dokładnie wyświetla pozostały czas pracy 3 kg i zapewnia optymalny rozkład masy a do
i czas ładowania w minutach. tego jest wyjątkowo łatwa w obsłudze. Jest
ona dostępna także w mocniejszej wersji. www.karcher.pl

Daj swojemu ogrodowi
impuls, którego potrzebuje
i pobudź rośliny, aby
dały z siebie wszystko

plan działań
Wiosenny
plan działania Alana
Wraz z końcem zimy pora zadbać o kondycję ogrodu
na nadchodzący sezon. W zależności od tego, ile masz
wolnego czasu, Alan udzieli ci odpowiedniej rady
i pomoże osiągnąć doskonałe rezultaty
Z
achęta – tego właśnie potrzebuje- rzyj się grządkom i rabatom, aby zobaczyć,
my o tej porze roku. Nie tylko zachę- co przetrwało zimę, a co zmarniało. Usuń
ty do wyjścia, ale i przekonania, obumarłe okazy, a wszelkie puste miejsca
że robimy coś ważnego. Poprawia- zaznacz tyczkami. Jeśli naprawdę zależy
my wygląd ogrodu, a roślinom dajemy szansę ci na organizacji, stwórz listę roślin, którymi
na życiową formę. Zima bywa bezlitosna, ale chciałbyś je zastąpić. Miej też oczy otwar-
bez niej nie mielibyśmy szansy zacząć te, aby zauważyć rośliny, które zbytnio się
od nowa. Ogrodnictwo w tropikach przebiega rozrosły. Przenieś je w inne miejsce teraz,
w cieplarnianych warunkach, za to brakuje przed ponownym rozpoczęciem wzrostu.
mu różnorodności powstałej w chłodnym, One zaczną rozwijać się bez opóźnień, a ty
umiarkowanym klimacie. Gdyby wiosna nie zyskasz czas, aby zastąpić je czymś bardziej
istniała, przyszłość napawałaby mnie lękiem. odpowiednim, zanim sezon się rozkręci.
Czas przestać szukać usprawiedliwień dla sie- Jeśli ziemia jest zamarznięta lub rozmok-
dzenia w domu. Zamiast tego wyjdź na świeże nięta, to oczywiście trzeba poczekać, ale
powietrze i zacznij coś zmieniać. im szybciej zaczniesz wymieniać i przesa-
dzać rośliny, tym szybciej znów się ukorze-
Zacznij działać według planu nią i będziesz dłużej cieszyć się nimi w ich
Jak dać swojemu ogrodowi impuls, którego nowym domu. Nie martw się, jeśli brakuje
potrzebuje i pobudzić rośliny do dawania ci czasu. Plan zadań można rozpisać nawet
z siebie wszystkiego? Na początek przyj- dla najbardziej zabieganych.
Wymień obumarłe
rośliny na nowe przed
rozpoczęciem sezonu Jak najszybciej przystąp do sadzenia, aby rośliny miały czas dobrze się ukorzenić

Siej już teraz, aby
zapewnić uprawom
szybki start – to nie
jest czasochłonne
Jedna wolna godzina Sadź rośliny

 Wysiej nasiona w szklarni, powierzchnia, a całość znów  Umyj taras myjką ciśnienio- cebulowe kwitnące
na parapecie lub, jeśli ziemia już będzie wyglądać na zadbaną. wą. Będzie lepiej wyglądać i sta- latem, np. galtonię
rozmarzła, do gruntu w docelo- Jeśli twój trawnik jest mały, nie się mniej śliski. Każdy, kto kie- błyszczącą
wym miejscu. Rośliny jednorocz- w ciągu godziny prawdopodob- dykolwiek wywinął orła
ne, takie jak nagietki i nasturcje, nie zdołasz też wyrównać jego na brukowanym patio wie, że nie
to wytrzymałe gatunki, które brzegi. Jeżeli robisz to raz ma pewniejszego sposobu na zła-
latem ozdobią ogród przy nie- w roku, nadeszła na to naj- manie biodra – niezależnie
wielkim wysiłku i kosztach. lepsza pora. od wieku!
 Sadź letnie rośliny cebulo-  Usuń przekwitłe narcyzy  Przytnij derenie i krzewia-
we: galtonie, mniejsze odmiany – może się to wydawać błahe, ale ste wierzby. Nie żałuj ich
mieczyków i lilie. Umieść powstrzymasz je przed niepo- – pozostaw tylko kilka centyme-
je w pustych miejscach na raba- trzebnym wytwarzaniem nasion. trów nad ziemią. Ściółkowane
tach między bylinami. Kępka żonkili czy narcyzów kompostem lub obornikiem,
 Skoś trawnik – to niesamo- wygląda o wiele bardziej świeżo wypuszczą młode pędy, których
wite, jaką zobaczysz różnicę. bez zbrązowiałych, wysuszonych kora przybierze piękne kolory
Nagle zniknie sfilcowana kwiatów. następnej zimy.

plan działań
Jedno wolne popołudnie Zapewnij powojnikom

 Przytnij powojniki. Skróć kompostowaną korą. Zatrzy- podpory, do których będą
łodygi do miejsca, w którym poja- mają wilgoć i spowolnią wzrost mogły się przyczepić.
wiają się młode, gładkie pędy. chwastów przez cały sezon. Skracanie ich do miejsc, gdzie
Upewnij się, że mają podpory Zamiast nich można użyć wyrastają młode pędy, nie
(np. kratki albo duże krzewy) dobrze przerobionego kompo- jest czasochłonne
i porządnie je nawieź. stu ogrodowego. Nawiezienie
 Przenieś krzewy, które zbyt- i wyściółkowanie doda twoim
nio się rozrosły, wykopując grządkom energii.
je z jak największą bryłą korzenio-  Podeprzyj byliny na obrze-
wą i sadząc w ziemi wzbogaconej żach rabat. Niby jeszcze nie

kompostem lub obornikiem. potrzebują podpór, ale jeśli umie-
Skróć wszystkie pędy o jedną ścisz drobne tyczki lub obręcze
trzecią, chyba że zrujnowałoby już teraz przy piwoniach i podob-
to kształt rośliny. nych roślinach, to zdążą one
 Widłami wzrusz ziemię na przerosnąć i zamaskować
grządkach, rozsypując na nich konstrukcje.
wcześniej mączkę kostną. Jeśli  Przytnij róże. Mieszańce her-
zima była bardzo mokra, wiele batnie skróć do wysokości kolan.

składników odżywczych zostało Róże bukietowe pozostaw wyż-
wypłukanych – nawóz je uzupełni. sze. Utnij końcówki pędów i usuń
 Wyściółkuj grządki i rabaty po kilka starszych łodyg z krze-
zrębkami drewnianymi lub wów róży.
ZDJĘCIA: SARAH CUTTLE; JASON INGRAM
Przycięcie powojników
do młodych pędów nie
zajmie ci dużo czasu
Month 20XX
Zainwestuj w szklarnię,
którą można zmontować
w jeden dzień
Dziel i przesadzaj
swoje byliny
Wolny cały dzień
co trzy lata  Wykop i podziel byliny. mączkę kostną z pomocą siew-
Bywają przypadki, że trzeba nika na kółkach.
opróżnić całą rabatę i ustalić  Wybuduj szklarnię! Jeśli
nowy schemat sadzenia. Nie marzysz o niej od dawna, odważ

przeciągaj tego, próbując wymie- się ją stworzyć w tym roku.
nić pojedyncze sztuki. Gruntowne Ustaw ją w słonecznym miejscu.
sprzątanie rób co trzy lata. Kup tak dużą, na jaką wystarczy
Podziel i rozsadź wszystko. ci środków i miejsca. Jedno jest
Gdy odświeżysz swój ogród, pewne – nawet jeśli wyda ci się
poczujesz satysfakcję. olbrzymia, szybko ją wypełnisz.
 Zadbaj o trawnik – spulch-  Zrób żwirowy skalniak, naj-
nij go za pomocą drucianych lepiej zastępując nim bruk lub

grabi, usuń suche źdźbła beton. Do zaparkowania samo-
i mech. Na koniec skoś trawę chodu potrzebne są tylko dwa
i oczyść brzegi. Podczas dobrej paski betonu! Wokół niego pora-
pogody możesz rozrzucić dzą sobie rośliny okrywowe:

plan działań
tymianek, rumianek, czystek

i podobne roślinki tworzące
niskie kępy. Widok będzie o wiele
piękniejszy, obniży się ryzyko
zalania przez gwałtowny deszcz,
a ty znów odrobinę pomożesz
przyrodzie.
 Zacznij tworzyć oczko
wodne – jest świetne dla zwie-

rząt. Umieść je na otwartym tere-
nie (nie pod drzewem). Wykop
najszersze, jakie zdołasz, o głębo-
kości 45-60 cm. Wyrównaj zagłę-
bienie piaskiem i rozłóż wykładzi-
nę butylową. Zabezpiecz jej
brzegi głazami lub kłodami.
Zobacz nasz „Projekt dla przyro-
dy” na s. 114 i stwórz oczko
wodne krok po kroku.
 Odśwież trawnik trawą
z rolki. Teraz jest na to świetny

moment. Przed zakupem sprawdź
jakość produktu. Zamów w termi-
nie, który pozwoli ułożyć darń
w ciągu kilku dni. Inaczej trawa
ZDJĘCIA: SARAH CUTTLE; PAUL DEBOIS

zżółknie.
Odkryj 40 pomysłów
na ulepszenie ogrodu w tym
miesiącu w dziale „Zrób
to teraz”, od strony 120.
W ciągu kilku godzin

możesz stworzyć staw
i przyciągnąć dzikie
zwierzęta do swojego
ogrodu.
Ułóż trawnik z rolki

w ciągu kilku dni
od dostawy.
W przeciwnym razie
zbrązowieje.

Dobre związki
na rabacie
Carol Klein wyjaśnia, jak łączyć ze sobą rośliny
dobrane do warunków panujących na działce
– bez względu na to, czy jest ona nasłoneczniona
czy cienista, sucha czy podmokła – i przedstawia
cztery odpowiednio dostosowane plany nasadzeń
O
gród jest miejscem wielu związ- ewolucyjnie do warunków, jakie możemy
ków – rozwija się tam między im zaproponować, wówczas, bez względu
innymi jego związek z ogrodni- na nasze plany i inspirujące pomysły, nic
kiem. Każdy z nas ma nieco inne nie przekona ich do życia w danym towa-
uczucia wobec własnej działki – wszyscy rzystwie.
mamy swoje priorytety i jeśli jesteście choć
odrobinę do mnie podobni, priorytety te stale Poznaj swoją działkę
się zmieniają. Tworzenie ogrodu to niezwykle Z myślą o tym skupiam się na czterech rodza-
kreatywny proces, szczególnie na poziomie jach stanowisk powszechnie występujących
walorów dekoracyjnych, gdy łączymy w ogrodach – z wszystkimi mamy do czynie-
ze sobą byliny, trawy i rośliny cebulowe – nienia w Glebe Cottage. Są to stanowiska: suche
kiedy również z krzewami i drzewami. i słoneczne z przepuszczalną glebą, wilgotne
Jednak w przeciwieństwie do malowania i/lub podmokłe, cieniste i łąkowe. To ostat-
obrazu, który w większości przypadków nie określenie stosuje się w odniesieniu
nie zmienia się, gdy artysta odłoży pędz- do otwartych przestrzeni, na których może
le, obrazy tworzone za pomocą roślin stale rosnąć większość roślin, co z grubsza odpo-
ewoluują. Liście rosną wiada typowej ogrodowej
i zmienia się ich forma Najpierw rabacie.
lub tekstura. Pojawiają się Niekiedy trudno jest
pąki, otwierają się kwiaty, dowiedz się, jakie się powstrzymać przed
a potem kwiaty przekwi- rośliny będą dobrze pokusą robienia sponta-
tają i zawiązują się nasiona.
To z pewnością najbardziej
rosły w konkretnym nicznych zakupów. Często
sama ulegam takim impul-
radosny aspekt ogrodnic- miejscu, a potem som – i czasem wszystko
twa – w znacznym stopniu dobrze się kończy. Ale nie
zaplanowany, ale zawsze
zacznij je ze sobą zawsze. Może się okazać,
zawierający element nie- łączyć że mamy roślinę, której
przewidywalności. nie odpowiadają warun-
Początkowo planujemy nasadzenia, choć ki panujące w ogrodzie. Fakt, że spodobała się
niektórzy z nas planują więcej niż inni! Pod- nam w sklepie nie oznacza, że będzie dobrze
czas gdy dla pewnych osób jest to proces inte- rosła w naszym ogrodzie. To wielka szkoda,
lektualny – obmyślają one, co powinno z czym jeśli roślina musi przez całe życie walczyć
rosnąć – inni mają bardziej eksperymental- o przetrwanie, zwłaszcza, że jest wiele innych,
ne podejście, stawiając na różne pomysły którym dobrze by się tu żyło.
i zachowując otwartość na ich modyfikację. Pierwszy krok: dowiedz się, jakie rośliny
Możemy zmieniać różne rzeczy wokół siebie, będą dobrze rosły na danym stanowisku.
ale rośliny nie lubią być za często przesadza- Zabawa zaczyna się, gdy próbujemy je ze
ne. Wolą zapuścić korzenie i jeśli już się prze- sobą połączyć. Styl naszego ogrodu zależy
mieszczają, to bardzo stopniowo. w ogromnej mierze od roślin, jakie wybierze-
A jednak jest jeszcze jeden element, który my; od tego, jak je ze sobą połączymy i jakie
wszyscy musimy wziąć pod uwagę, stawia- warunki im zapewnimy. Ale nie postrzegaj
jąc go ponad względy estetyczne i osobiste tego jako ograniczenia – zawsze istnieje mro-
preferencje: stanowisko, na którym chcemy wie możliwych rozwiązań i mnóstwo możli-
zasadzić rośliny. Jeśli nie dostosowały się wości wyrażenia siebie.

rabaty Carol
Wypełnij rabaty roślinami,

które dobrze czują się
w podobnych warunkach,
a z pewnością okażą się
harmonijnie współżyjącymi
ze sobą sąsiadami

Idealne zestawienia Carol:
Podmokła rozkosz Pierwszoplanowa  Pierwiosnki kandelabrowe

W wielu ogrodach są miejsca, gdzie gwiazda: tawułka to jedne z najbardziej koloro-
jest mokro – przez cały czas albo tylko Miękkie, puchate kwiaty tawułek wych kwiatów do podmokłego
po większym deszczu. Na szczęście istnie- wnoszą do podmokłego ogrodu ogrodu. Liczne warstwy kwia-
je mnóstwo roślin, które w procesie ewo- niezwykłą grację. Gdy tawułka tów w najróżniejszych intensyw-
lucji dostosowały się do wzrostu w wilgot- rośnie w odpowiednio wilgotnej nych barwach pokazują się
nej ziemi lub nawet w wodzie. Często glebie, jej lśniące liście zapew- na wysokich, wyprostowanych
są bujne i wyraziste, i stanowią wspaniałą niają dobre tło dla funkii i irysów. łodygach, które dodają roślinie
ozdobę ogrodu. Ale to kwiaty stanowią o czarze struktury. Pierwiosnek japoński
W tym połączeniu o zróżnicowanej tekstu- tej rośliny. Kwitnąca na biało (Primula japonica) występuje
rze rośliny rosną zarówno w wodzie, jak i nad odmiana ‘Professor van der Wie- w szerokim spektrum kolorów,
jej brzegiem. Świetnie rozwijają się tu tawułki len’ to uosobienie elegancji. zaś pierwiosnek piętrowy
o ciemnych, lśniących liściach, ponad którymi (P. bulleyana) daje tak lubiane
latem pojawiają się puchate kwiaty. W mię- ... i trzy rośliny żółte i pomarańczowe kwiaty.
dzyczasie wspaniale kontrastują z delikatnymi do dosadzenia  Kosaćce. Rośliny te pochodzą
białymi kwiatami jaskra tojadolistnego  Rabarbar dłoniasty z różnych środowisk, w tym
(Ranunculus aconitifolius) i pionowo wznoszą- (Rheum palmatum) to ozdob- także z siedlisk podmokłych.
ZDJĘCIA: JASON INGRAM
cymi się łodygami pierwiosnka kandelabrowe- ny rabarbar o olbrzymich liściach Najbardziej elegancki i pożądany
go pełnymi okółków intensywnie różowych i wysokich pióropuszach kwia- jest chyba kosaciec mieczolistny
kwiatów. Ogromne, soczystozielone liście tów. Wymaga sporej przestrzeni. (Iris ensata) o aksamitnych, fiole-
tulejnika (Lysichiton) zapewniają spektakular- Jego mniejsza wersja to ‘Ace towych kwiatach. Zwykle wyma-
ny kontrast. of Hearts’. ga kwaśnego podłoża.

rabaty Carol
Ocieniona enklawa
Większość z nas ma w ogrodzie cień, a to doskonała okazja, aby połączyć
ze sobą kilka wyjątkowych roślin. We wszystkich ogrodach główną barwą
jest zieleń – dotyczy to szczególnie miejsc zacienionych. Najważniejsze
są w nich liście, których zróżnicowane tekstury i kształty zapewniają dodatkowy
element atrakcyjności. Tu dominuje funkia – wielkość jej liści podkreślają ich
białe obrzeża. Ta barwa powtarza się też w dużych kwiatach tawułki i delikat-
nym puchu tiarelli sercolistnej ( Tiarella cordifolia). Faliste liście przywrotnika
miękkiego (Alchemilla mollis), na których często pojawiają się krople rosy, two-
rzą idealne tło wraz z drobnymi, ciemnozielonymi, lśniącymi dyskami kopytnika.
Pierwszoplanowa barwne (Epimedium × versicolor),

gwiazda: funkia są nie tylko pełne wigoru, ale też uro-
Gdy łączymy ze sobą rośliny, ważnym dziwe.
elementem są atrakcyjne liście, a fun-  Brunnera Chociaż rośliny o srebrzy-
kie to klasyczne rośliny liściaste stych liściach zwykle potrzebują sło-
do cienia. Liście dostępnych odmian necznego stanowiska, brunnera wielko-
zapewniają szeroki wybór kształtów, listna (Brunnera macrophylla) ‘Jack Frost’
barw i wielkości. Szczególnie atrakcyj- uwielbia cień. Jej sercowate, srebrne
ne są mozaikowate liście obrzeżone liście lśnią już od kwietnia. Ma też ślicz-
na biało. ne jak u niezapominajki kwiaty, które
utrzymują się aż do listopada.
... i trzy rośliny do dosadzenia  Dzwonek szerokolistny
 Epimedia Miejsca, które są jedno- (Campanula latifolia) Większość
cześnie suche i zacienione mogą być roślin do cienia ma tylko atrakcyjne
kłopotliwe, ale epimedia zapewniają liście, więc tym milej widziane
skuteczne i atrakcyjne rozwiązanie. są barwne plamy. Nasz rodzimy dzwo-
Świetnie dogadują się z innymi rośli- nek szerokolistny lubi cień i świetnie
nami lubiącymi cień, a ich zimozielone łączy się z paprociami oraz innymi
formy, zwłaszcza epimedium różno- roślinami stroniącymi od słońca.
Raj miłośników słońca

Wiele pięknych roślin z terenów górskich i nadmorskich świetnie rośnie
w pełnym słońcu i przepuszczalnej glebie.
Chociaż tu, w Glebe Cottage, wolimy płynąć z prądem, zbudowaliśmy sporą
podwyższoną rabatę obrzeżoną kamiennym murkiem dla roślin potrzebujących
bardzo przepuszczalnej ziemi i tyle słońca, ile może im dać brytyjski klimat.
To właśnie tam uprawiamy różne odmiany sasanek, bodziszki czerwone (Gera-
nium sanguineum), mikołajki iberyjskie (Eryngium bourgatii) i cyklameny dysko-
wate (Cyclamen coum). Połączyliśmy je z trawami tolerującymi suszę, w tym
z pierzastą ostnicą cieniutką (Stipa tenuissima) i bardziej od niej delikatnymi roz-
plenicami. Rośliny, które dobrze sobie radzą ze słońcem i suszą są w większości
ogrodów niezbędne. W tym atrakcyjnym połączeniu poduchy zawciągu nadmor-
skiego (Armeria maritima) wznoszą się nad chmurami różowych i białych kwia-
tów przymiotna Karwińskiego. W głębi po lewej stronie kolczasto kontrastują
z tym miękkim kobiercem mikołajki.
Pierwszoplanowa gwiazda: schmidtiana) ‘Nana’ lub bardziej

przymiotno Karwińskiego krzepką bylicę Ludovica
Jeszcze kilka dekad temu przymiotno (A. ludoviciana) ‘Valerie Finnis’.
Karwińskiego (Erigeron karvinskianus)  Bodziszek czerwony (Geranium
rzadko widywano poza Devonem sanguineum) Nasz rodzimy bodzi-
i Kornwalią, gdzie roślina porasta szek świetnie rośnie w słabych gle-
kamienne murki. Teraz jednak można bach lub nawet na piasku. Do wyboru
często natknąć się na nie znacznie masz odmiany o kwiatach w odcie-
dalej na północ, w ciepłych, słonecz- niach od bladoróżowego po fuksję.
nych miejscach. Kwitnie od czerwca  Mikołajki. Wiele mikołajków
do pierwszych mrozów, swobodnie nadmorskich pochodzi z terenów
się rozsiewając i dobrze łączy się górskich, gdzie w procesie ewolu-
z innymi roślinami. cji nauczyły się radzić sobie ze sła-
bym podłożem i palącym słoń-
... i trzy rośliny do dosadzenia cem. Mikołajek iberyjski (Eryngium
 Bylice Te kochające słońce rośliny bourgatii) i liczne odmiany tego
o srebrzystych liściach dobrze radzą gatunku mają srebrzyste podsad-
sobie z suszą. Wypróbuj delikatną, ki, kwiaty i pędy, które stają się
drobną bylicę Schmidta (Artemisia jaskrawoniebieskie.

rabaty Carol
Dojrzała łąka Pierwszoplanowa

gwiazda: krwawnik
... i trzy rośliny
do dosadzenia
w uprawie ostnica fantastycznie łączy
się z innymi roślinami. Jej delikatne,
Warunki na większości rabat Na łąkach nasz rodzimy,  Świerzbnica macedońska miękkie liście są początkowo inten-
ogrodowych przypominają warun- kwitnący na biało krwawnik (Knautia macedonica) Ta łatwo sywnie zielone, a następnie stopnio-
ki panujące na łące, dzięki czemu uwielbia rosnąć wśród traw dostosowująca się, blisko spokrew- wo, przez całe lato, przebarwiają się
idealnie nadają się do uprawy róż- i innych bylin. Ponieważ jed- niona z driakwią bylina (większość na beżowo, podczas gdy jej puszyste
norodnych traw, bylin i roślin nak te cenne siedliska szyb- driakwi to też świetne rośliny kwiatostany zawiązują nasiona. Doda-
cebulowych. Na zdjęciu krwawnik ko znikają, ta czarująca rośli- na rabaty), jest atrakcyjna zarówno je rabacie zwiewności i swobody.
o płaskich baldachach w odcieniach na jest częściej widywana dla ogrodników, jak i owadów zapy-  Jarzmianki tworzą kępy wyso-
brzoskwini i moreli tworzy miękkie przy drogach. Wyhodowano lających. Kołyszące się na długich kich pędów zakończonych kwiatami
dolne warstwy dla płomiennych już liczne odmiany krwawni- łodygach zaokrąglone kwiaty w kolo- przypominającymi poduszeczki
dzielżanów o brązowych, aksamit- ka – kwitną na żółto, rdzawo, rze głębokiego karmazynu rozkwita- do igieł w kolorze różowym, białym
nych środkach. Pierzasta trawa pomarańczowo lub inne ją przez wiele miesięcy. Później cie- lub rubinowoczerwonym i najlepiej
– ostnica (Stipa tenuissima) przewija kolory. Idealnie nadają się szą oko owocostany. prezentują się w towarzystwie
się przez całość, jednocząc kompo- na naturalistyczne, preriowe  Ostnica cieniutka (Stipa innych roślin. Lubią gleby wilgotne
zycję. Mamy tu różne formy i tekstu- rabaty przetykane kołyszą- tenuissima) Trawy są podstawowy- lub zasobne, dlatego zanim je zasa-
ry, ale kolory są harmonijne i ciepłe, cymi się trawami i jaskrawo mi roślinami w nasadzeniach łąko- dzisz, dodaj do ziemi sporą ilość
co daje delikatny, melodyjny efekt. kwitnącymi kwiatami. wych – a ta piękna, nieduża i łatwa ogrodowego kompostu.

Mój przepis na
dobre
samopoczucie
H
Kiedy Joe Swift projektował oratio’s Garden to brytyjska
organizacja charytatywna, która
ogród szpitalny dla pacjentów tworzy ogrody dla pacjentów
z urazami kręgosłupa, nie ośrodków leczących urazy kręgo-
słupa. Ma na celu założenie ogrodu przy każ-
zdawał sobie sprawy, że będzie dym z 11 takich ośrodków w Wielkiej Brytanii.
to jego najważniejsza praca Dotychczas powstały cztery. Już wcześniej
wiedziałem o pozytywnym wpływie, jaki
do tej pory. Dziś opowiada, jak pierwsze dwa ogrody (w Salisbury i Glasgow)
miały na samopoczucie pacjentów. Kiedy
wszyscy możemy się czegoś poproszono mnie o zaprojektowanie trzecie-
nauczyć podczas tworzenia go – w Narodowym Centrum Urazów Kręgo-
słupa przy szpitalu Stoke Mandeville – od razu
ogrodu z myślą o dobrym powiedziałem: „Tak”. Byłem onieśmielony
samopoczuciu odpowiedzialnością, ale także podekscyto-
wany. Mogłem wykorzystać moje doświad- Joe zamienił niewykorzystaną
czenie i umiejętności, tworząc przestrzeń, przestrzeń w piękną,
która odmienić miała życie wielu osób. dostępną oazę spokoju
Pacjenci z urazami kręgosłupa spędzają dla pacjentów i ich gości
w szpitalu miesiące, a czasem lata. Wewnętrz-
ne pomieszczenia, ze zrozumiałych wzglę-
dów, muszą być sterylne. Ogród może za to
być doskonałą odskocznią. Oazą, w której no kameralne zakątki, jak i przestrzenie
można spędzać znaczące chwile – w pojedyn- wspólne dla różnej wielkości grup pacjen-
kę lub z rodziną i przyjaciółmi. Teren w Stoke tów”. Ważny był też widok na ogród z budyn-
Mandeville był bardzo wymagający: odsło- ku szpitala oraz specjalnie zaprojektowanego
nięty, pochyły, niezachęcający i niewygodny. całorocznego pawilonu ogrodowego, wypo-
ZDJĘCIA: SARAH CUTTLE; MARK LORD; JOE SWIFT
W czasie oględzin nie spotkałem tam nikogo, sażonego w kuchnię i ogrzewanie. Zależało
ani razu. Nawet niewielkie nierówności mogą mi na stworzeniu fontanny, która zapewniła-
powodować u pacjentów z urazami kręgosłu- by kojące dźwięki i ruch, a także montażu
pa olbrzymi ból po najechaniu na nie kółkiem oświetlenia odpowiedniego do użytku wie-
wózka lub łóżka ortopedycznego. Dlatego czorami i zimą.
konieczne było odpowiednie usypanie 2000
ton ziemi, a następnie budowa murków opo- Projektowanie
Kamienne murki tworzą podwyższone rabaty, rowych, aby podłoże było idealnie równe. Na liście znalazła się również szklarnia, słu-
dzięki czemu można dotykać roślin – znajdą się Polecenie dostałem ogólne: „Zaprojektuj pięk- żąca uprawie i zimowaniu roślin. Pacjenci
na wysokości wyciągniętej dłoni. ny, wielofunkcyjny ogród, mieszczący zarów- mieli być zaangażowani w uprawę ogrodu

ogród na dobry nastrój
Ogrodnictwo jako terapia

Wypróbuj 5 sposobów na upiększenie ogrodu i poprawę samopoczucia.
1 Zapewnij dyskrecję (w Horatio kazałem wykuć ciekawy. Poprawienie kom-

Posadzenie wysokich roślin zagłębienia w głazach). pozycji widocznej przez okna
wokół kącika, w którym dostarczy ci satysfakcji przez
można przysiąść, pomoże 3 Pobudź zmysły cały rok.
utworzyć tam zaciszne Wybierz rośliny i ozdoby,
w ramach terapii, lecz na co dzień o ogród schronienie. Tam skierujesz które zaangażują wszystkie 5 Otwórz ogród
dbać miał zawodowy ogrodnik i wolontariu- uwagę na swoje wnętrze, zmysły: charakterystyczne na wszystkich
sze. Spędziłem tygodnie na dopieszczaniu zyskasz miejsce dla kontem- w dotyku rośliny, drewno Ogrody Horatio’s Garden
projektu. Wykorzystałem rysunek miękkich placji, relaksu i rozmowy. i kamień. Pachnące i aroma- są zaprojektowane tak, aby
łuków, kontrastujący z geometrycznym wnę- tyczne kwiaty. Jadalne każdy mógł się do nich
trzem szpitala. Pomogły działce w kształcie 2 Przyciągnij owoce. Rośliny pobudzające dostać. Pacjenci mają możli-
litery „L” zyskać wdzięk i elegancję. Wzdłuż żywe stworzenia wzrok kolorami. Szeleszczące wość zbliżyć się do roślin.
łukowatych linii powstały murki oporowe, Aby ogród wypełnił się trawy i drzewa oraz szum W swoim ogrodzie rozmieść
pomiędzy którymi rozmieściłem poszczegól- życiem, sadź rośliny bogate płynącej wody. rośliny tak, aby dało się
ne części ogrodu, a w nich fontanny i miejsca w nektar – stwórz siedliska je obejrzeć, powąchać lub
do siedzenia. Jeśli chodzi o rośliny, potrzeb- dla motyli, pszczół i innych 4 Stwórz pejzaż z łatwością dotknąć. Wyko-
ny był zestaw użytkowy efektowny o każ- owadów. Dodaj karmniki, Bywa, że nie da się wyjść rzystaj donice, stoły, pod-
dej porze roku. Część okalała przestrzenie rośliny rodzące jagody na zewnątrz. Spraw, aby wyższone grządki, obrzeża
zapewniające prywatność, inne tworzyły i wanienki dla ptaków widok na ogród z domu był ścieżek i fronty rabat.
kompozycje prezentujące się najciekawiej

Sadź rośliny
z przewodnikiem Trzcinnik ostrokwiatowy
‘Karl Foerster’ x 1
Joego
Miniprojekt w doniczce...
Zaprojektowałem tę kompo-
zycję, aby oddać istotę
mojego Horatio’s Garden
1 Częściowo wypełnij ziemią
45 cm donicę. Użyłem mie-
szanki iłu i podłoża bez torfu
Gillenia
trójlistkowa x 3
– nie było to łatwe, ale w proporcji 50:50. Dodałem
myślę, że się udało! Jest ide- żwiru – te rośliny lubią dobry
alna do sadzenia już teraz. drenaż.
Zawiera mieszankę traw
i bylin. Takich samych uży-
wałem na wielu obszarach
2 Rośliny namocz w wiadrze.
Umieszczaj je w docelo-
wych miejscach, zaczynając
w Stoke Mandeville. Miały od tyłu. U mnie pierwszy był
się harmonijnie łączyć. trzcinnik. Poluzuj korzenie,
Pasują do siebie i sprawiają, jeśli są ciasno upakowane.
że ogród miękko faluje
na wietrze. Każdy pacjent
tego szpitala otrzymuje przy
3 Gillenię i szyplin posadź
pośrodku. Przymiotna
niech znajdą się z przodu
wypisie sadzonkę szyplinu i wychylają za krawędź.
szorstkiego (który sam się
wysiewa). To bardzo ważna
chwila, wiec kwiat znalazł
4 Luki wypełnij podłożem,
po czym lekko je przyci-
śnij. Porządnie podlej i umieść
się w kompozycji. w słonecznym miejscu.
1 2
4
3
2
4
1m
2 4
4 4
2m
Przymiotno
Karwińskiego x 5 Gliniana donica o śr. 45 cm
...lub na rabacie.
Ta kompozycja sprawdzi się też na rabacie z przepuszczalną
ziemią. Nadaje się na pełne słońce, choć rośliny będą
tolerować trochę cienia. Wiosna to idealna pora na sadzenie.
Najpierw odchwaść rabatę i dodaj do niej ziemi liściowej lub
kompostu (nic bardziej użyźniającego). Rozstaw wszystkie
rośliny na ich miejscach, aby utrzymać równe odstępy.
O kompozycję łatwo dbać. Wystarczy ścinać szyplin, aby nie
wybujał, wczesną wiosną skracać trzcinnik i gillenię do ziemi,
a na początku każdego sezonu ściółkować rabatę ziemią
liściową.
Wykorzystane rośliny
 Trzcinnik ostrokwiatowy ‘Karl Foerster’ x 1
1 2
 Gillenia trójlistkowa x 3
 Szyplin szorstki x 1
 Przymiotno Karwińskiego x 5

epsom lorme ogród na dobry nastrój
Ogród jest w pełni dostępny, więc nawet leżący

pacjenci mogą cieszyć się jego kojącym
pięknem.
przy oglądaniu z okien szpitalnych sal. Naj-

ważniejsze było to, jak rośliny wyglądają
z wysokości wózka inwalidzkiego czy szpi-
talnego łóżka. Drzewa, krzewy, trawy i byli-
Szyplin szorstki x 1 ny oraz wiosenne i letnie rośliny cebulowe
dobrałem tak, aby ogród żył przez cały rok.
Część drzew (np. czeremcha amurska ‘Amber
Beauty’) ma ciekawą korę, inne – świdośli-
wy czy miłorzęby – bajeczny kolor jesienią,
a różowa wiśnia kwitnąca zimą rozjaśnia
jej krótkie dni. Krzewy wybrałem tak, aby
zachowywały kształt cały rok (to np. pospor-
nica japońska czy strzyżony cis) lub pach-
niały zimą (np. wiciokrzew ‘Winter Beauty’,
sarkokokka i pachnące kaliny). Posadziliśmy
tysiące roślin cebulowych kwitnących wio-
sną (m.in. tulipany, kamasje i naryzy), aby
uczynić początek roku weselszym. Pnącza,
np. powojniki, jaśmin gwiazdkowy, akebia
pięciolistkowa i winobluszcz pięciolistkowy
otulają płot z listew. Latem masa bylin i traw
wznosi się powyżej poziomu oczu i kołysze
na wietrze. Ogród tętni życiem dzięki pta-
kom, pszczołom, motylom i innym owadom.
Wielu pacjentów mówiło, że przebywanie
na świeżym powietrzu w otoczeniu przyrody
jest kojące i odmieniło ich życie. Ogród okazał
się wielkim sukcesem. W pochwały aż trud-
no mi było uwierzyć! Widziałem pacjentów
i ich bliskich cieszących się zaprojektowa-
ną przeze mnie przestrzenią. Napawa mnie
to jednocześnie satysfakcją i pokorą. To naj-
ZDJĘCIA: OLIVIA CHAPPLE; SARAH CUTTLE
ważniejszy ogród, jaki kiedykolwiek zapro-

jektowałem. Praca dla Horatio’s Garden była
ogromnym przywilejem.
Aby dowiedzieć się więcej o organizacji
3 4 charytatywnej Horatio’s Garden i zaanga-

żować się w pomoc, odwiedź
www.horatiosgarden.org.uk

s

„Oboje czuliśmy,
że potrzebujemy
wytchnienia”
Zmieniwszy zawilgocone, betonowe
podwórko w bujny, kolorowy ogród,
Gary McLaughlan trafił do finału
konkursu BBC „Ogrody Roku 2019”.
Wielkość ogrodu 4,5 m x 3,5 m
Kiedy Gary po raz pierwszy  Odzyskane panele
zobaczył maleńkie podwórko przyle- maswerkowe i łukowe
gające do odziedziczonego domu, okna (patrz s. 60) nadają
postanowił mimo przeciwności stwo-
rzyć ogród, o którym zawsze marzyła
ogrodowi charakteru
świątyni

jego partnerka, Lindsey. Ten projekt  Gary i Lindsey
zainspiruje posiadaczy małych ogród- uwielbiają siedzieć
ków do wykorzystania ich pełnego na werandzie, skąd
potencjału. mogą podziwiać swoje
dzieło przy każdej
Jak wyglądał ogród, kiedy pogodzie
go dostałeś?  Ogród to mistrzostwo
Było to podwórko pokryte betonem, w dziedzinie
otoczone czterema wysokimi, cegla- równoważonego
nymi murami. Było wilgotne, obskur- rozwoju – konstrukcje
ne, bezbarwne, przygnębiające i bez powstały z drewna
życia. W jednym rogu stała stara z odzysku
szopa, która zajmowała
jedną czwartą całego terenu.
Opowiedz nam, jak

tworzyłeś poszczególne
elementy ogrodu.
Ponieważ działka była
mikroskopijna, postanowi-
łem wcisnąć na nią jak naj-
więcej. Zbudowałem weran-
dę z odzyskanych desek
z rusztowania, podkładów
kolejowych, drewna Przed zmianą

angielskie ogrody
Skalniak w kształcie kopca

robi wrażenie! Rośliny
ZDJĘCIA: NEIL HEPWORTH.
są dobrane świetnie, a całość

przywodzi na myśl orient.
Juror „Ogrodów Roku” Diarmuid Gavin

yrzuconego na brzeg i łukowych
w
okien. Miałem szczęście, bo znala-
złem kościół sprzedający stare pane-
le maswerkowe. Uratowaliśmy też
omszone płyty chodnikowe z ogrodu
sąsiada, który zresztą od lat zwalczał
mech. Skalniak w kształcie kopca
pokryłem mchami i rozchodnikami.
Pamiętałem, że obficie rosły one
na pobliskich terenach poprzemysło-
wych i postanowiłem trochę ich
zebrać. Spotkało się to z zaintereso-
waniem właścicieli tamtego terenu,
ale rośliny w ogrodzie prezentują się
świetnie.
Skąd wziął się pomysł

na projekt?
Chciałem dać Lindsey ogród, o któ-
rym marzyła. Opowiadała mi,
że uwielbiała swój ogród z dzieciń-
stwa i chwile, gdy pomagała w nim
tacie. Jej tata zmarł, gdy miała 13 lat.
Łapali razem żaby, sadzili drzewa
i wspólnie projektowali ogrody dla
znajomych. Ostatnio wiodło nam się
gorzej. Oboje czuliśmy, że potrzebu-
jemy schronienia i wytchnienia.
Czy przy projektowaniu ogrodu

korzystałeś z pomocy?
Tworzyłem go głównie sam. Od czasu
do czasu wpadał mój tata, aby
pomóc przy przenoszeniu ciężarów.
Lindsey wybrała rośliny do sadzenia.
Teraz głównie ona zajmuje się ich
 To imponujące, że na tak małej

powierzchni znalazło się oczko wodne
wspomagające i tak już dużą
bioróżnorodność
 Ogród intryguje kontrastami faktur:
miękki mech na kamieniu; rogate
rojniki na gładkim drewnie...

PHOTOS: NEIL HEPWORTH.

angielskie ogrody
 Chociaż działka pielęgnacją. Uwielbia paprocie Lindsey jest instruktorką pilatesu. Pla-
jest w dużej mierze i mchy za intrygujący wygląd nuje treningi w kąciku z dużą ławą.
zacieniona, dwie zielone i wytrzymałość. Nie mogliśmy sobie
ściany otrzymują trochę pozwolić na fachową pomoc. Z czego jesteście najbardziej
słońca i olśniewają Od czasu do czasu podpatrujemy coś dumni?
formami i kolorami w „Gardeners’ World”. Oboje uwielbiamy zielone ściany, które
roślin, np. dzwonków, wyszły nam całkiem nieźle, choć nie
driakwi, żurawek Jakie były największe mieliśmy pojęcia o ich tworzeniu!
czy paproci. wyzwania? Musiałem wniknąć w temat i własno-
 W ogród Dużym utrudnieniem był brak ręcznie zbudować instalację. Wkręci-
wkomponowano doświadczenia w ogrodnictwie i cha- łem metalowe wsporniki w ceglane
również ciekawe detale: rakter przestrzeni, jaką dysponowali- ściany. Na wspornikach rozciągnąłem
przedmioty-znaleziska, śmy. Musieliśmy wybrać rośliny ocynkowaną siatkę ogrodzeniową,
elementy retro odporne na brak słońca, np. paprocie a do niej przytwierdziłem filcowe kie-
i mozaiki. i mchy, a potem eksperymentować szenie. Ponieważ tego typu konstruk-
z tym, co udało się utrzymać. Dwa cje są podatne na wysychanie, zain-
mury, które znajdują się w słońcu stalowałem system nawadniający.
przez część dnia, obudowałem insta- Rozszerzyłem go też na inne donice,
lacją ze 120 kieszeniami uprawowy- zielone dachy i resztę ogrodu.
mi, aby utworzyć zielone ściany.
Dzięki nim mamy więcej roślin Czy masz ulubioną część
do wyboru. Ciekawe kompozycje ogrodu?
umieściliśmy też na zielonych Naszym ulubionym miejscem jest
dachach. weranda. Pozwala oglądać i cieszyć
 Czy spędzasz dużo czasu

się ogrodem przez cały rok, bez
względu na pogodę. Często wycho-
w ogrodzie? dzimy na nią, gdy zaczyna się burza,
Ogród służy nam do wielu zajęć, aby popatrzeć na to piękne przedsta-
ale najważniejsze, że pozwala się wienie. Ogród prawdopodobnie
odstresować. To idealne miejsce, wygląda najlepiej podczas ulewy.
w którym można po prostu usiąść Mech jest jeszcze bardziej zielony,
ZDJĘCIA: NEIL HEPWORTH.
i posłuchać owadów czy ptaków, a liście paproci i innych roślin lśnią.

patrząc na rośliny. Lubię spędzać czas W szybko zmieniającym się świecie,
na powietrzu, więc przenoszę tu każdą gdzie jesteśmy przebodźcowani,
czynność, jaką zdołam. Odpisuję my mamy szansę zatrzymać się
na e-maile, pracuję przy komputerze... i być obecnymi tu i teraz.

Torcik
„Przedwiośnie”
Kiedy zima dobiega końca, ale do wio- szym zwiastunem przedwiośnia. I nie prze-
sny wciąż jeszcze daleko, w ogrodzie braku- straszą się przymrozków!
je radosnych kolorów. Przedwiośnie jest Łączenie roślin ozdobnych i jadalnych to jeden
takie kapryśne! Zdezorientowane rośliny z najciekawszych trendów tego sezonu. W tej
badawczo próbują rozwijać pierwsze pąki, kompozycji, oprócz liści sałaty, jadalne są także
ale zimne noce studzą ich zamiary. Ta weso- kwiaty bratków. Rośliny nie rosną razem
ła przedwiosenna kompozycja to doskonała w ziemi, więc można je łatwo wymienić na nowe
propozycja dla wszystkich, którym tęskno w razie potrzeby. Mech chroni je przed zimnem,
już za kolorami wiosny. Żwawa sałata, nie- a drewniana podstawka izoluje od dołu i ułatwia
zniszczalne bratki, odporny ciemiernik przenoszenie. Ten torcik można, a nawet trzeba
i zuchwałe irysy w smakowitej aranżacji – jak wszystkie torty – trzymać w chłodzie.
przypominającej mały torcik będą pierw- Wtedy zachowa smak do samej wiosny.
Tekst: Łukasz Skop

Zdjęcia: Bożka Piotrowska
Krok po kroku
1 Przygotuj wszystkie rośliny i materiały.

Wybierz kwiaty z wieloma pąkami i świeżą
oraz jędrną sałatę. Młode rośliny łatwiej znio-
2 Ustaw podstawkę na drewnianym krążku,
a rośliny w doniczkach na podstawce. Naj-
wyższy ciemiernik niech stanie pośrodku (jeśli
są kapryśną, przedwiosenną aurę i krótkie torcik ma być oglądany ze wszystkich stron) lub
przymrozki. Nie wyjmuj roślin z doniczek – przy brzegu podstawki (jeśli torcik będzie podzi-
łatwiej będzie je zaaranżować, a później wiany z jednej strony). Karbowane liście sałaty
podlewać. wpleć pomiędzy kwiaty.
3 Wypełnij mchem wszystkie wolne prze-

strzenie pomiędzy doniczkami, a na
końcu obłóż doniczki dużym płatem mchu.
4 Zwiąż sznurkiem całą kompozycję, tak aby
doniczki się nie przesuwały, a mech trzymał
w miejscu. Na koniec lekko podlej wszystkie
Mech nie tylko zasłoni doniczki, ale też rośliny uważając, by nie zmoczyć ich liści. Nad-
ochroni korzenie roślin przed mrozem miar wody spłynie do podstawki i wsiąknie
i zatrzyma wilgoć na dłużej. w mech. Ustaw torcik w chłodnym miejscu.
Smacznego!

wiosenne DIY
Ciemiernik ogrodowy x 1
Sałata o karbowanych
liściach x 1
Irys żyłkowany x 1
Bratek ogrodowy x 2
Sznurek jutowy lub

drucik florystyczny
Duży płat
naturalnego mchu
Plastikowa
Krążek z brzozowego podstawka śr. 25 cm
pnia śr.30 cm

Ja k rozświ e t l i ć
cień
Ogród w zacienionym miejscu może
być wyrafinowany, ekscytujący
i piękny. Istnieje wiele ciekawych roślin
do aranżacji zakątków, do których
dociera znikoma ilość światła.
Jarosław Jacek Gryz,
ekspert Związku
Szkółkarzy Polskich,
podpowiada, jak pięknie
obsadzić cienisty zakątek.
P
rzy aranżacji cienistego ogrodu mamy
do wyboru pokaźną paletę roślin – nie
tylko bylin, ale także zimozielonych krze-
winek, pnączy i krzewów. Przed przystą-
pieniem do projektowania koniecznie sprawdź
warunki świetlne, rodzaj podłoża i poziom jego wil-
gotności, aby odpowiednio dobrać nasadzenia.
Zacienienie może być całodniowe lub tylko w okre-
ślonych porach dnia lub roku (poranne lub popołu-
dniowe słońce, bezlistne gałęzie drzew wiosną).
Warstwa humusu, jego odczyn i to, co się pod nim
znajduje (piasek czy glina), ma znaczenie dla okre-
ślenia żyzności i przepuszczalności podłoża. Miej-
sca zacienione potrafią być bardzo suche (parasol
z konarów i liści drzew, okapy budynków, płytko
korzeniące się brzozy, magnolie, świerki), ale mogą
ZDJĘCIE: ZGURSKI1980 / DEPOSITPHOTOS
też być stale wilgotne lub okresowo zalewane.

Tylko poznanie warunków siedliskowych (ewen-
tualnie ich poprawa poprzez prześwietlenie koron,
nawiezienie kompostem, ściółkowanie, nawadnia-
nie) umożliwi wyselekcjonowanie odpowiednich
gatunków i odmian, które będą zdrowo rosły i roz-
świetlą cień. Do obsadzenia cienistych rabat
warto wykorzystać epimedia
– ich ozdobą są piękne liście,
a wiosną atrakcyjne kwiaty
przypominające kwiaty orlików.

rośliny do cienia
Nie bój się cienia

Projekt ogrodu oparty na inspiracji rodzimy-
mi lasami mieszanymi świetnie sprawdzi się
w głębokim cieniu, jeśli wykorzystamy rośli-
ny runa leśnego, takie jak konwalie, koko-
ryczki czy kopytniki, a zwłaszcza paprocie:
narecznice, języczniki i wietlice. W trochę
lepszych warunkach świetlnych mamy
do wyboru znacznie szerszą paletę spraw-
dzonych propozycji.
Zrównoważenie koloru liści odmian jed-
nolicie zielonych i pstrych, kształtu pokaź-
nych kęp funkii i niepozornych, rozpro-
szonych zawilców, struktury skórzastych,
jędrnych blaszek bergenii i jedwabistych,
efemerycznych arizem pozwoli wydobyć
ich subtelne piękno i przełamać cienistą
przestrzeń. Do rozświetlenia cienia najod-
powiedniejsze będą odmiany o jasno obrze-
żonych lub kremowych, mozaikowych
wzorkach i cętkach na liściach lub o białych
kwiatach. Wybór gatunków bylin cienio
znośnych jest zdumiewająco zróżnicowany
i pozwala stworzyć efektowne nasadzenia,
atrakcyjne przez cały rok.
Nawet w letnie gorące dni, gdy słońce świe-
ci wysoko, pod zwartym okapem drzew
panuje orzeźwiający chłód i lekki półmrok.
W tym czasie na cienistej rabacie najlepiej
będą prezentować się byliny o dekoracyj-
nym ulistnieniu. Jeśli chociażby jednemu
promieniowi uda się przebić przez plątani-
nę gałęzi, to rozbłyśnie on ze zdwojoną siłą
Zawilec wielkokwiatowy
na pstrokatej, błyszczącej lub skórzastej
(Anemone sylvestris)
powierzchni liści bylin.
ZDJĘCIA: GRZEGORZ FALKOWSKI
Barwinek pospolity Tawułka (Astilbe)

(Vinca minor) ‘Ralph Shugert’ ‘Betsy Cuperus’

Ekspert poleca:
niezawodne byliny do cienia
1. Arizema amurska (Arisaema amurense)
Dość rzadko spotykana dwupienna bylina o okrągławej
bulwie i całobrzegich, pięciodzielnych liściach (u mło-
dych roślin trójdzielnych) długości 35 cm. Pęd kwiatosta-
nowy stanowi pochwa o dł. ok. 5 cm z zagiętym wierz-
chołkiem, bladozielona z białymi paseczkami i kolbą
kwiatową wewnątrz. Kwitnie pod koniec maja i w czerw-
cu. Często zdarza się, że młode okazy początkowo
wykształcają kwiat męski, który z wiekiem zmienia się
w żeński. Jednak niekiedy, po obfitym owocowaniu,
ponownie dochodzi do zmiany płci kwiatów. Czerwone,
błyszczące, zebrane na szczycie kolby nasiona pięknie
zdobią cienistą rabatę jesienią. Preferuje wilgotną, ale
nie mokrą, próchniczą, przepuszczalną glebę.
2. Zawilec gajowy (Anemone nemorosa)

Cenna kłączowa bylina okrywowa o jednym liściu
odziomkowymi z ząbkowanymi brzegami, która w marcu
i kwietniu zachwyca białymi kwiatami. Do ciekawych
kultywarów należą: ‘Alba Plena’ o podwojonej liczbie
płatków, ‘Blue Eyes’ o pełnych białych kwiatach z fioleto-
wym oczkiem, ‘Green Dream’ z pylnikami przekształco-
nymi w drobniutkie zielone listki otoczone białym wia-
nuszkiem płatków czy ‘Lychette’ o bardzo dużych
śnieżnobiałych kwiatach. Wyhodowano również odmia-
ny o zabarwieniu niebieskim, różowym, fioletowym lub
żółtym, co daje możliwość stworzenia ogrodu tematycz-
nego lub kolekcjonerskiego wraz z innymi gatunkami
zawilców, np. altajskim (A. altaica), bajkalskim 1 2
(A. baicalensis), długowłosym (A. crinita) i narcyzo-
watym (A. narcissiflora).
3. Konwalia majowa (Convallaria majalis)

Dobrze znana, rozpowszechniona w lasach liściastych
i mieszanych rodzima roślina kłączowa. Na uwagę zasłu-
gują odmiany: ‘Polish Beauty’ o licznych białożółtych
paseczkach na liściach, podobne do siebie ‘Albostriata’,
‘Aureovariegata’ i ‘Variegata’ z białymi lub kremowobia-
łymi liniami, złoto obrzeżona ‘Cream da Mint’ oraz ‘Proli-
ficans’ z rozgałęzionymi kwiatostanami.
4. Brunera wielkolistna
(Brunnera macrophylla)
Długowieczna, kępiasta roślina z rodziny ogórecznikowa-
tych dorastająca do 50 cm wysokości. Blaszki liściowe
sercowate, ciemnozielone, od spodu pokryte meszkiem,
a u odmian ozdobnych spotyka się białe, kremowobiałe,
żółte czy zielonooliwkowe dekoracyjne ubarwienie
wzdłuż nerwów i brzegów liści lub nieregularne plamki
i mozaiki na całej ich powierzchni. Drobne kwiaty zebra-
ne po kilka lub kilkanaście przypominają kolorem
i kształtem niezapominajki. Pojawiają się od marca
do czerwca. Są błękitne lub niebieskie, a u odmiany
‘Alba’ – białe. Polecane hodowlane formy, o ozdobnym,
jasnym ulistnieniu to m.in.: ‘Variegata’ – z kremowobiałą,
nieregularną obwódką; ‘Jack Frost’ – ze srebrzystą,
metaliczną mozaiką i jasnozielonym, wyrazistym uner-
wieniem; ‘Looking Glass’ – o srebrzystobiałych blaszkach

z delikatnym zielonym użyłkowaniem wzdłuż nerwów
i cienkim marginesem wzdłuż krawędzi; ‘Gordono Gold’
– o liściach początkowo zielonych, a później marmurko-
wych ze złoto-żółtym rysunkiem. Brunery wymagają
żyznej i umiarkowanie wilgotnej gleby.
3 4
rośliny do cienia
Najważniejsze gatunki ogonkach liściowych i zaczerwienionych ner-

na wiosnę i lato wach na zielono-żółtych blaszkach.
W coraz dłuższe wiosenne dni delikatne pro-
mienie słońca, przesiane przez konary i gałęzie Najważniejsze gatunki
z dopiero co pękającymi pączkami, mają szansę na jesień i zimę
dotrzeć i ogrzać przez chwilę mroczne zakątki, W rześkie jesienne dni na pierwszy plan wysu-
w których pysznią się najpierw białe cebulice wają się zimozielone rośliny tworzące strukturę
syberyjskie (Scilla siberica) ‘Alba’, a później białe założenia. Godne polecenia, odporne odmiany,
kamasje (Camassia leichtlinii) ‘Alba’. Kolejno swój które nie są bylinami, ale pełnią ich rolę oraz
urok zaczynają roztaczać byliny stworzone zepną i zespolą całą cienistą kompozycję to m.in.
z natury do cienistych ogrodów leśnych w stylu barwinek pospolity (Vinca minor) ‘Ralph Shuge-
naturalistycznym i w typie nieformalnym. rt’ o ciemnozielonych błyszczących liściach
Latem centralne miejsce cienistego zakąt- z nieregularnym białym obrzeżeniem (nagro-
ka ozdobi na przykład kolekcja niezastąpio- da brytyjskiego Królewskiego Towarzystwa
nych funkii (Hosta). Rośliny te tworzą kępy Ogrodniczego RHS Award of Garden Merit) oraz
o zróżnicowanej wielkości, od miniaturowych ‘Illumination’ z szerokim żółtym, świetlistym
do olbrzymich, składające się głównie z liści wzorem wzdłuż unerwienia, a także runianka
odziomkowych wyrastających z krótkiego japońska (Pachysandra terminalis) ‘Variegata’
kłącza z gęstymi pęczkami mięsistych korze- – wolno rosnąca krzewinka tworząca zwartą
ni. Kształt blaszki liściowej zależy od gatunku okrywę wysokości ok. 15-20 cm. Jej powcinane,
(rodzaj liczy 20-50 gatunków w różnych uję- grubo ząbkowane, skórzaste liście z delikatnym
ciach systematycznych) i odmiany (powyżej kremowobiaławym brzegiem i nieregularny-
tysiąca kultywarów). Liście odmiany ‘Brim Cup’ mi, fantazyjnymi plamkami uatrakcyjnią nawet
zdobi szerokie, nieregularne obrzeżenie w kre- dużą zacienioną powierzchnię. Bluszcz pospo-
mowobiałym kolorze. U ‘Ginko Craig’ jest ono lity (Hedera helix) ‘Profesor Seneta’ jest polską
białe, ale z pofalowanym brzegiem. ‘Pandora’s odmianą o dużych, skórzastych, ciemnozielo-
Box’, miniaturka dorastająca do 5 cm, ma na kre- nych liściach z kremowobiałym, marmurko-
mowobiałym liściu szarozielony, postrzępio- wym zdobieniem. Rośliny okrywowe powinny
ny margines. Mroczne zakątki idealnie ożywią stanowić tło dla tych o dużych i dekoracyjnych
formy żółtolistne: wyprostowana ‘Sun Power’, liściach. Warto posadzić je dużymi, nieregular-
złocista ‘Zounds’ czy ‘Fire Island’ o wiśniowych nymi plamami lub wijącymi się wstęgami.
REKLAMA
rośliny do cienia
Ekspert poleca:
niezawodne byliny do cienia
5. Epimedium wielkokwiatowe
(Epimedium grandiflorum)
Pochodząca z Korei i Japonii niewysoka wieloletnia
okrywowa roślina zielna, o wysokości do 20-35 cm.
Liście jajowate, na brzegach kolczaste, zimotrwałe.
W mroźne, bezśnieżne zimy mogą podsychać, ale
wiosną szybko się regenerują. Pęd kwiatostanowy
złożony z kilku do kilkunastu oryginalnych kwiatów
koloru białego, żółtego lub różowo-purpurowego,
pojawia się od kwietnia do czerwca. Odmiana ‘Elfen-
königin’ wytwarza okazałe, białe kwiaty, ‘Rose
Queen’ – duże, różowo-białe, a ‘White Queen’ białe
z muśnięciem różu, ale mniejsze (2,5 cm średnicy).
Stanowisko umiarkowanie wilgotne, żyzne.
6. Parzydło leśne (Aruncus sylvestris)

Ponad imponującą masą pierzastych liści w czerwcu
pojawiają się silnie rozgałęzione wiechy rozdzielno-
płciowych, kremowobiałych kwiatów. Roślina tole-
rancyjna. Ma niewielkie wymagania glebowe i dobrze
znosi suszę, ale rośnie lepiej na żyznych i wilgotnych
terenach. Odmiana ‘Glasnevin’ jest niższa
(60-120 cm), ale ma silniej podzielone liście. Nato-
miast ‘Kneiffii’, z bardzo cienkimi, zwieszającymi się
łodygami i nitkowatymi segmentami, w czasie kwit-
nienia zdaje się tworzyć ulotną białawą mgiełkę uno-
szącą się nad mocno pierzastym ulistnieniem.
5 6
Tę delikatność można zestawić z podobnymi
w kształcie, ale sztywniejszymi i okazalszymi kwiata-
mi tawułki japońskiej (Astibe japonica) ‘Deutschland’.
7. Jarzmianka większa (Astrantia major)

Dziko rośnie w Sudetach i Karpatach i jest rozpo-
wszechniona w południowej części niżu. Dorasta,
w zależności od odmiany, do 30-90 cm wysokości.
Jej liście osadzone na długich ogonkach są podzie-
lone i mają ząbkowane brzegi. Kwiaty zebrane
w baldaszki pojawiają się od czerwca do sierpnia.
U jarzmianki ‘Alba’ są śnieżnobiałe, a u ‘Moira Red’
początkowo zaróżowione, a następnie białe z zie-
lonkawym odcieniem na wierzchołkach pokrywy
baldachu. ‘Sunningdale Variegated’, wyrastająca
na 70 cm, ma jasnożółte, nieregularnie rozmiesz-
czone plamki, które ładnie kontrastują z ciemną
zielenią pierzastych blaszek liściowych. Kwitnie
na różowo.
8. Wietlica japońska
(Athyrium nipponicum var. pictum)
Paproć wytwarzająca krótkie kłącze z licznymi
i gęsto skupionymi liśćmi, która bardziej niż głęboki
cień preferuje stanowiska półcieniste. Odmiana

‘Ursulas Red’ urzeka srebrzystobiałymi listkami ziele-
niejącymi w okolicach nerwów na purpurowej osad-
ce. ‘Silver Falls’ jest podobna, ale z szarawym odcie-
niem. ‘Cristatoflabellatum’ poza intensywnym,
srebrno-białym wybarwieniem zachwyca pierzasto
podzielonymi listkami. Jest w pełni mrozoodporna.
7 8
Artykuł powstał we współpracy ze Związkiem Szkółkarzy Polskich. Więcej informacji o roślinach i ich producentach
uzyskać można na: www.e-katalogroslin.pl lub: www.zszp.pl i pod numerem telefonu: 22 435 47 22.

kaktusy dla każdego
Niech ci
kaktus
wyrośnie!
Zauroczenie kaktusami
przeradza się w miłość na całe
życie. Łukasz Skop podpowiada,
jak wybrać i pielęgnować
swojego pierwszego kaktusa.
13
metrów wysokości – tak rekor-
dowy rozmiar osiągnął w 2020
roku kaktus rosnący w sando-
mierskim Przedsiębiorstwie
Energetyki Cieplnej, aż w końcu z pomocą
mediów rozpoczęły się poszukiwania dla
niego nowego, odpowiednio wysokiego
domu, w którym mógłby dożyć sędziwej sta-
rości bez groźby przebicia dachu. Większość
domowych kaktusów rzadko osiąga aż tak
pokaźne rozmiary, chociaż w świecie roślin
kaktusy są rekordzistami pod wieloma wzglę-
dami: potrafią przetrwać ekstremalne upały,
wytrzymują długotrwały brak wody i, nieste-
ty, dla wielu są wyjątkowo niesympatyczny-
mi roślinami, dopóki nie pojawi się ten pierw-
szy kwiat, który zmienia wszystko.

Zawsze robi mi się smutno, kiedy wi-
dzę kaktusy z doklejonymi jak sztuczny
uśmiech na twarzy kwiatami. Te niezwykłe
rośliny wyglądają przecież dekoracyjnie
przez cały rok, a kolorowe ciernie doskonale
zastępują kwiaty. Wiele gatunków kwitnie
zresztą bardzo łatwo – potrzebują tylko nie-
wielkiej zachęty. W przypadku kaktusów
będzie to kilkumiesięczna zimowa przerwa
w podlewaniu i obniżenie temperatury, dzię-
ki czemu – tak jak w naturze – rośliny mogą
odpocząć i zebrać siły do kwitnienia. W cie-
płym mieszkaniu może to być trudne do zro-
bienia. Jeśli nie masz chłodnego pomiesz-
czenia, przysuń kaktusy blisko szyby okna,
a pod doniczki podłóż kawałek styropianu.
Gorące kaloryfery ogrzewają parapety i sto-
jące na nich doniczki. Styropian odizoluje
rośliny od grzejników, a przy szybie będzie
im przynajmniej trochę chłodniej. Pierwsze
pąki kwiatowe zaczną się pojawiać już pod
koniec zimy, zwiastując niezwykłe wyda-
rzenie: na tych nieprzyjaznych, kłujących
kulkach rozwiną się wkrótce zjawiskowe,
delikatne i bajecznie kolorowe kwiaty.
W uprawie kaktusów niebagatelne zna-
czenie ma także odpowiednio dobrane pod-
łoże. Ziemia do kaktusów powinna być lekka
i przepuszczalna, ale w żadnym wypadku
zbyt żyzna. Nawet większość gotowych
mieszanek zawiera zbyt dużo składników
pokarmowych. Na każdy litr gotowego
podłoża możesz dodać solidną garść naj-
drobniejszego keramzytu, wermikulitu lub
akwarystycznego żwirku. Ściśnięte w garści
podłoże powinno się natychmiast rozsypać Kuliste i walcowate
pomiędzy palcami. Jeśli użyjesz takiej ziemi kaktusy często wydają
do posadzenia kaktusów, to na dno doniczek liczne odnóżki
możesz już nie sypać dodatkowej warstwy
5 zasad pielęgnacji kaktusów:

1. Nie każdy kaktus zniesie Przenieś rośliny na chłodną klatkę
bezpośrednie słońce schodową, do nieogrzewanego
Gatunki w całości pokryte białymi, włoso- przedpokoju, ganku, garażu, a nawet
watymi cierniami mogą bezpiecznie spędzić do chłodnej piwnicy.
lato na słonecznym, południowym balkonie
4. Kaktusy rosną lepiej w ciasnych
lub zewnętrznym parapecie. Te o nielicz-
doniczkach
nych i pojedynczych cierniach łatwo ulegają
Nie przesadzaj kaktusów na siłę. Wystarczy,
poparzeniom i lepiej będą się czuły w pół-
że doniczka będzie miała podobną średnicę
cieniu.
do samego kaktusa. Większość kaktusów
2. Kaktusy lubią się solidnie ma nieliczne korzenie, więc po przesadze-
napić wody niu chwieją się i przewracają, a w ciasnych
To mit, że kaktusy potrzebują minimalnej doniczkach stoją stabilnie i obficiej kwitną.
ilości wody. Podlewając swoje kaktusy raz
5. Nie przesadzaj z nawożeniem
w miesiącu z pewnością je ususzysz! Kaktu-
Do nawożenia używaj tylko specjalistycz-
sy możesz podlewać nawet raz w tygodniu,
nych nawozów do kaktusów o minimalnej
ale woda nigdy nie może zalegać w pod-
zawartości azotu. W naturze rośliny
stawce – inaczej rośliny szybko zgniją.
te rosną w bardzo ubogich ziemiach.
Kaktusy o rzadkich 3. Niska temperatura zimą pobudza Zamiast nawożenia możesz je wyjąć
cierniach mogą ulec kwitnienie z pojemników, wymienić podłoże na świeże
poparzeniom w pełnym Okres od października do marca kaktusy i posadzić ponownie – do tych samych
słońcu lubią spędzić w chłodzie: najlepsze będzie doniczek.
jasne miejsce o temperaturze 10-15°C.

Niepokojący wygląd
Kaktusy – gruszki
Kaktusy, które mają zbyt mało światła zaczynają szybko rosnąć
i wyciągają się w jego kierunku. Wierzchołek jest wtedy cieńszy
niż podstawa rośliny i kaktus kształtem zaczyna przypominać
gruszkę. Osłabiony wierzchołek może się złamać, wygląda niees-
tetycznie i nie będzie kwitł. Możesz go odciąć czystym, ostrym
nożem zdezynfekowanym spirytusem, a dużą ranę zasypać roz-
tartą tabletką węgla aktywnego.
Brązowe plamy
Skórka starszych, przynajmniej kilkunastoletnich kaktusów może
twardnieć i brązowieć zaczynając od dołu rośliny, a później coraz
wyżej. Jest to naturalne zjawisko, którym nie należy się martwić.
Jasnobrązowe plamy pojawiające się na wierzchołku rośliny
są oznaką poparzeń słonecznych. Przyczyną poparzeń pomiędzy
żebrami lub brodawkami są krople wody, które działają jak
soczewki. Zawsze kieruj strumień wody do bryły korzeniowej
unikając moczenia zielonych części.
ZDJĘCIA: ŁUKASZ SKOP, BOŻKA PIOTROWSKA

Pomarszczona skórka
Zimujących w chłodnym pomieszczeniu kaktusów nie trzeba
podlewać aż do wiosny. W tym czasie rośliny kurczą się nawet
dwukrotnie, ich skórka marszczy się i ciemnieje. Wiosną daj kak-
tusom jak najwięcej światła i zacznij je ponownie regularnie pod-
lewać – pierwsze podlewanie wykonaj ciepłą wodą. Po 3-4 tygo-
dniach rośliny odzyskają ładny wygląd i zaczną rosnąć.
Czy wiesz, że...

 Kaktusy nie mają kolców, tylko ciernie
 Ciernie opuncji wyglądają jak małe harpuny
 Owoce wszystkich kaktusów są jadalne
 Niektóre kaktusy znoszą mróz poniżej -20°C Kaktusy kwitnące nocą,
 Każdy kaktus jest sukulentem, ale nie każdy jak Echinopsis subdenudata,
kwitną krótko,
sukulent jest kaktusem
ale spektakularnie

Łukasz poleca:
drenażu, ale tylko pod warunkiem,
że denka są dziurawe jak szwajcarski ser.
Nigdy nie sadź kaktusów do pojemników
bez otworów odpływowych.
Jako doniczki do kaktusów najlepiej
sprawdzają się płytkie misy lub podłuż- 1. Aylostera albipilosa
ne, niewysokie korytka nazywane kak- Niewielki kaktus o białych
tusiarkami, które zapewniają roślinom i gęstych, ale miękkich w dotyku
odpowiednią stabilność. Tylko nieliczne cierniach. Wydaje liczne, wściekle
gatunki kaktusów wytwarzają głębokie, pomarańczowe kwiaty. Bardzo
palowe systemy korzeniowe podobne łatwy i niewymagający w uprawie.
do marchewek i do ich uprawy potrzebne Rozmnaża się przez nasiona
są wysokie pojemniki. Reszta kaktusów i odnóżki. Czytaj: ajlostera.
korzeni się płytko i zadowala się małymi Wysokość x Szerokość:
doniczkami. Jeśli chcesz zmieścić dużo 4-6 x 3-8 cm
okazów na małej powierzchni, wybierz 2. Astrophytum senile
kwadratowe doniczki, które można usta- Początkowo kulisty, w starszym
wić ciasno obok siebie na jednej, dużej, wieku cylindryczny kaktus
prostokątnej podstawce lub kuwecie. o zmierzwionych, papierowych
Wtedy za jednym zamachem będzie cierniach. Pojedyncze żółte kwiaty
można podlać nawet kilkadziesiąt do- mają piękny połysk i czerwony śro-
niczek – po prostu napełnij podstawkę dek. Rozmnaża się tylko przez
wodą i poczekaj, aż cała wsiąknie. wysiew dużych, czarnych nasion.
Zacząłem zbierać kaktusy, kiedy byłem Czytaj: astrofytum.
jeszcze nastolatkiem. Ich małe rozmiary W x S: 20 x 15 cm
i powolny wzrost pozwalały mi zmieścić
bardzo wiele okazów na małej przestrze- 3. Echinofossulocactus
ni, a dzięki niezwykłej różnorodności crispatus
gatunków miałem pewność, że to hobby Nie załamuj się koszmarną
nieprędko mi się znudzi. I rzeczywiście do wymówienia nazwą! Ten fanta-
– po dwudziestu latach od zakupu pierw- styczny kaktus ma mnóstwo fali-
szej rośliny ona wciąż jest ze mną i wciąż stych żeber i cukierkoworóżowe
mieści się na parapecie. Tylko skąd kwiaty z bordowymi smugami
możesz wiedzieć, że i twój kaktus nie pośrodku każdego płatka.
1
wyrośnie kiedyś na trzynastometrowego Czytaj: echinofosulokaktus
giganta? W x S: 20 x 10 cm
Jak wybrać kaktusa

na dobry początek?
Wybierz kaktusa o kulistym lub lekko
walcowatym korpusie. Taki kształt bę-
dzie dobrą wróżbą na przyszłość, bo kuli-
ste kaktusy przeważnie nie zmieniają już
swojej sylwetki. Kaktus o wyglądzie ma-
łego ogórka najprawdopodobniej będzie
szybko rósł wzwyż i po kilkunastu latach
może dosięgnąć sufitu. Kolumnowe
kaktusy często kwitną dopiero w bardzo
sędziwym wieku, a kuliste zakwitają już
jako małe rośliny.
Zwróć uwagę, czy kaktus ma małe
odnóżki. Jeśli tak, to rozrastając się utwo-
rzy gęstą poduchę, łatwo będziesz mógł
go rozmnożyć i wymienić się sadzonka-
mi z innymi zbieraczami.
Ciernie kaktusów mogą mieć różny
kształt i wielkość. Na początek wybierz
taki okaz, który ma krótkie i grube ciernie
– trudniej się łamią i łatwiej je wyjąć, kie-
dy wbiją się w skórę.
Poszukaj kaktusa, którego powierzch-
nię pokrywają brodawki (pojedyncze wy-
pustki zakończone kępką cierni) zamiast
żeber (wzgórki biegnące od wierzchołka
2 3
do nasady, jak południki łączące bieguny
kuli ziemskiej). Z reguły kaktusy z bro-
dawkami kwitną łatwiej niż te z żebrami.

łatwe kaktusy na dobry początek

4. Echinopsis subdenudata
Kulisty kaktus o mikroskopijnych cier-
niach ukrytych w białym futerku. Kre-
mowobiałe, gigantyczne kwiaty otwie-
rają się nocą i pachną waniliową latte.
Wydaje dużo odnóżek. Nie lubi pełnego
słońca. Czytaj: echinopsis
W x S: 30 x 15 cm
5. Lobivia ferox
Kilkucentymetrowe ciernie straszą
wyglądem, ale białe lub różowe kwiaty
są od nich jeszcze dłuższe i piękniejsze.
Nazwa jest anagramem kraju pocho-
dzenia – Boliwii. Czytaj: lobiwia
W x S: 25 x 10 cm
6. Mammillaria gracilis
4 5 Paluszkowate pędy łatwo wydają
odnóżki, które odpadają po dotknięciu
palcem i od razu się ukorzeniają. Cier-
nie wyglądają jak śnieżynki. Małe, blade
kwiaty otwierają się zimą.
Czytaj: mamilaria
W x S: 5 x 2 cm
7. Mammillaria albilanata
Ma mnóstwo białych, krótkich cierni,
ale jeśli nakryjesz ją całą dłonią,
to w ogóle się nie ukłujesz! Karminowe
drobne kwiaty rozwijają się jak wianu-
szek dookoła cylindrycznego pędu.
Czytaj: mamilaria
W x S: 12 x 7 cm
8. Notocactus mammulosus
6 7
Znany jest już teraz jako Parodia mam-
mulosa. Ma pojedynczy, cylindryczny
pęd, na wierzchołku którego rozwijają
się cytrynowe kwiaty z czerwonym
znamieniem. Rośnie bardzo wolno.
Czytaj: notokaktus
W x S: 20 x 15 cm
9. Parodia aureispina
Trzeba na nią uważać, bo ciernie zakoń-
czone haczykami czepiają się wszyst-
kiego. Bukiet złotych kwiatów rozwija
się niezawodnie każdego roku. Jej
8 nazwa to nie żart – pochodzi od nazwi-

ska włoskiego przyrodnika Domingo
Parodiego. Czytaj: parodia
W x S: 10 x 10 cm
10. Selenicereus grandiflorus

Królowa Jednej Nocy – każdy jej kwiat
otwiera się tylko na jedną noc. Długie,
pnące się pędy osiągają zawrotną dłu-
gość, ale to jeszcze nic w porównaniu
z kwiatami o średnicy ponad 30 cm!
9 10
Kwitnie chętniej, jeśli rośnie w pełnym
słońcu. Czytaj: selenicereus
W x S: 10 m x 2 cm

Tatarak trawiasty
(Acorus gramineus)
‘Ogon’ x 3
Wpuść do domu
trochę słońca
Stwórz trzy kompozycje kwiatowe w donicach w wiosennych
kolorach z Bobem Purnellem. Zdjęcia Jason Ingram
Budząca energię i pełna ogrodniczych znajdziesz wiele

żywotności wiosna to najbar- kuszących wiosennych roślin,
dziej oczekiwana i zawsze wita- a my podpowiemy ci, które
na z entuzjazmem pora roku. wybrać, by cieszyć się ich dłu-
Wraz z jej nadejściem czeka nas gim kwitnieniem. Byliny, na przy-
wiele pracy, ale i radości. Ideal- kład, będą ci służyć przez całe
nym sposobem na przywitanie lata. Dobrane tematycznie
tego pracowitego okresu jest i posadzone obok siebie zachwy-
stworzenie pięknych kompozycji cą od razu i na długo, aż wiosna
w donicach i ustawienie ich stanie się latem. Będą także kar-
w zasięgu wzroku. W centrach mnikami dla pszczół i motyli.
Odporne i długo
kwitnące fiołki
rogate są idealne
do doniczek
KOLORY
Barwinek
NA WIELE ‘Illumination’
Oczy pełne barw MIESIĘCY (Vinca minor) x 3
Wiszące kosze to atrakcyjny rośliny to wiecznie zielone

sposób na wyeksponowanie byliny, więc można je przecho-
roślin na wygodnej wysokości. wywać w domu, w pojemni-
Ta ciekawa kompozycja równie kach i wysadzić wczesnym
idealnie nadaje się do stojącej latem. Regularne usuwanie
na ziemi donicy, ale wesołe przekwitłych kwiatów i przyci-
fiołki i barwinki o gwiazdko- nanie roślin pozwoli fiołkom
wych kwiatach najlepiej przy- kwitnąć aż do czerwca.
ciągną wzrok, wisząc na wyso- Stanowisko: Zawieś kosz w sło-
kości oczu. Jeśli nie uda ci się necznym lub lekko zacienionym
kupić małych barwinków lub miejscu, osłoniętym od chłodnego
tataraku, którym obsadzisz wiatru. W cieniu też się uda,
kosz, kup większe okazy ale kolorowe liście będą słabiej
i ostrożnie je podziel. Obie wybarwione.

doniczki pełne kolorów
Fiołek rogaty
‘Antique shades’
(Viola cornuta) x 6
Fiołek rogaty
‘Deltini Honey Bee’ x 4
Wiszący rattanowy kosz (36cm),

www.primrose.co uk, £3.99

Pastelowe
odcienie
Ta umieszczona w eleganc-
kiej, spatynowanej donicy przy-
Jaskier
ciągająca uwagę kompozycja
(Ranunculus)
składa się z wielu długo kwitną-
‘Bloomingdale Blue
cych, roślinnych skarbów. Wyraź-
Bi-colour’ x 3
ne różnice wysokości pozwalają
zachować równowagę, dzięki
wysokiemu jaskrowi, który jest
efektownym, centralnym ele-
mentem. Ograniczenie palety
barw do różnych odcieni różu
nada kompozycji wyrafinowany
wygląd, a pastelowe kolory doda-
ją kompozycji łagodności. Blade
anemony o kwiatach przypomi-
nających stokrotki, posadzone
po to, by falowały i zwieszały się
przez krawędzie naczynia, będą
się zwracać we wszystkich kie-
runkach. Po przekwitnięciu
wszystkie rośliny oprócz jaskrów
przesadź późną wiosną
do gruntu.
Stanowisko: Wybierz osłonięte
od wiatru, ale jasne miejsce pod
ELEGANCJA
chmurką, gdzie zawilce rozkwit- WPADAJĄCA
ną w wiosennym słońcu.
W OCZY
Pierwiosnek
Skalnica (Saxifraga)
(Primula)
‘Apple Blossom’ x 1
‘Blue Lace Mary’ x 2
Zawilce rozkwitają
w ciepłe, wiosenne
dni
Zawilec grecki
(Anemone blanda)
‘Charmer’ x 3
Donica z gliny i włókna szklanego ,

(32cm), www.woodlodge.co.uk,
£24.99

doniczki pełne kolorów
Godzina złota
Te rośliny o ciepłych kolorach Pantofelnik (Calceolaria)
to idealne odzwierciedlenie ‘Calynopsis Orange’ x 1
wspaniałych wiosennych dni. ROŚLINY
Pantofelniki świetnie nadają
się do donic, ale trzeba
NA LATA
je chronić przed mrozem. Jeśli
to zbyt wielki wysiłek, zastąp
je pomarańczowymi jaskrami. Pierwiosnek lekarski
Kolorowe pierwiosnki mieszań- ‘Lime with Orange’ x 2
cowe będą kwitły przez wiele
tygodni, a usuwanie przekwi-
tłych kwiatów pozwoli zacho-
wać ładny wygląd kompozycji.
Po demontażu kompozycji
wszystkie rośliny, oprócz pan-
tofelników, można przesadzić
w nasłonecznione miejsce, cho-
ciaż macierzanka będzie dobrze
rosła w donicy wypełnionej
przepuszczalnym podłożem
przez wiele miesięcy.
Stanowisko: Nasłonecznione
miejsce będzie idealne dla tego
zestawienia roślin, które w słoń-
cu chętniej rozkwitną. W chłod-
ne noce okryj pantofelniki siatką
lub włókniną.
Pierwiosnek bezłodygowy
(Primula vulgaris)
‘Dunbeg’ x 1
Lak (Erisimum)
‘Golden Jubilee’ x 1
Gliniana donica
Macierzanka cytrynowa (37cm), www.crocus.co.uk,
(Thymus citriodorus) £17.99
‘Variegatus’ x 1
KROK PO KROKU
1 Wybierz donicę z otworami

w dnie i wypełnij ją uniwersal-
nym podłożem beztorfowym. Roz-
2 Ustaw kompozycję roślin (jesz-
cze nie wyjmuj ich z pojemni-
ków), by sprawdzić, czy się zmiesz-
3 Wyjmij ostrożnie rośliny
z pojemników. Dodaj lub odej-
mij podłoża, żeby wszystkie rośliny
4 Wsyp ziemię między sadzonki
i dobrze ją ugnieć. Podlewaj
konewką bez sitka. Sprawdzaj
bij palcami grudki ziemi. czą; a najwyższe umieść pośrodku. były na tym samym poziomie regularnie wilgotność podłoża.
– 3-5 cm poniżej krawędzi donicy.

podstawy pielęgnacji
Zgodnie z ruchem
wskazówek zegara
od lewej: Schlumbergera
‘Madame Butterfly
Variegated’, Saxifraga
‘Tricolor’ i Sansevieria
Sansiam Ulimi
Szczęśliwe
rośliny doniczkowe Pielęgnacja roślin doniczkowych nie musi miała wyjść z mody (po ich roślinach od razu
Matt Pottage, kurator być kolejną listą zadań odłożoną na stos „rze- widać ciężką rękę do konewki – patrz str. 62).
w RHS Wisley, pokazuje czy do zrobienia”. Jednak roślin nie można Oczywiście większości roślin odpowiada
ignorować miesiącami! Pierwszą, największą pośrednie rozwiązanie. Rozmnażanie własnych
jak pielęgnować lekcją jest prawidłowe podlewanie; następnie roślin to kolejna przyjemna kwestia, a oddziele-
wybór miejsca, nawożenie i przesadzanie. nie rozmnóżek i dzielenie należy do moich ulu-
i rozmnażać rośliny Uważam, że domowi ogrodnicy dzielą się bionych zajęć. W nagrodę otrzymasz darmowe
doniczkowe. Zdjęcia na dwa obozy: tych, którzy zbyt rzadko używa- rośliny dla przyjaciół, sąsiadów i – jak ostatnio
ją konewki (ich rośliny zawsze sapią z pragnie- w moim przypadku – innych ogrodników
Sarah Cuttle nia) i tych, którzy podlewają tak, jakby woda na Twitterze.

Na nową sadzonkę wybierz
5-10 cm odcinek
Schlumbergera ‘Madame
Butterfly Variegated’.
Przygotowanie sadzonek
Zarówno z kaktusów bożonarodzeniowych
(Schlumbergera) jak i wielkanocnych (Hatiora
gaertneri) można łatwo pobrać sadzonki. Wybierz
5-10 cm odcinek łodygi i odetnij ją w miejscu prze-
wężenia (pomiędzy liśćmi). Posadź do przepuszczal-
nego podłoża, a następnie ustaw na jasnym, ale nie
słonecznym parapecie. Większość sukulentów łatwo
się ukorzenia, a często ich sadzonki zaczynają
wypuszczać korzenie nawet wtedy, gdy zostaną
oderwane od rośliny matecznej i pozostawione
bez doniczek na parapecie przez kilka tygodni. Posadź sadzonki do doniczki wypełnionej
Później można je posadzić. przepuszczalnym podłożem.

podstawyhouseplants
pielęgnacji
Dzielenie roślin
Kluczową czynnością zapewniającą
powodzenie podczas dzielenia roślin jest
zabezpieczenie korzeni lub przynajmniej
ich nasady (miejsca, z którego wyrastają
korzenie). Zawsze odcinaj sadzonki czystym
i ostrym nożem. Pamiętaj, że im mniej korzeni
ma oddzielony fragment rośliny, tym mniej
liści będzie w stanie utrzymać, więc jeśli
korzenie są małe, to nie wahaj się przyciąć
liści. Następnie posadź sadzonkę i ustaw
ją na cienistym parapecie.
Ostrożnie oddziel odnóżkę od rośliny

matecznej (w tym przypadku jest to sukulent),
używając ostrego noża
Posadź odnóżkę do świeżego podłoża

uważając, żeby nie naruszyć korzeni
Rozmnażanie własnych
roślin to przyjemna część
domowego ogrodnictwa,
a dzielenie roślin należy Po 2-3 dniach obficie podlej nową roślinę,
do moich ulubionych zajęć pozwól wodzie odcieknąć, po czym ustaw
ją na zacienionym parapecie

podstawy pielęgnacji
Właściwe stanowisko
Przed wybraniem roślin doniczkowych trzeba domową z natężenia światła w twoim
poznać swoje domowe warunki. Mojemu domu. Jeśli twoje okna wychodzą
partnerowi jest zawsze zimno, więc nigdy nie na południe lub zachód, będą tam świetnie
wyłączamy centralnego ogrzewania i nasze się czuły rośliny na bardziej nasłonecznione
tropikalne rośliny, m.in. palma areka i fitonia, stanowiska. Jeśli masz okna wychodzące
są bardzo szczęśliwe. Jednak ci, którzy na północ i wschód, wybierz rośliny
używają ogrzewania tylko po to, żeby nie kochające cień. Przeciągi są na ogół
zamarzły rury, powinni wybierać rośliny problemem tylko dla roślin ciepłolubnych,
z chłodniejszych stref klimatycznych, takie jak szczególnie tych wciśniętych pomiędzy
aspidistry i juki. Trzeba też odrobić pracę okno i zaciągniętą zasłonę.
Rośliny przyrośnięte
do donic przesadzaj wiosną
Najczęstsze
problemy
PRZESADZANIE
 Zwykle przesadzam rośliny, kiedy wykazu-
ją oznaki potrzeby przeprowadzki, takie jak:
korzenie wyrastające z dna doniczki lub
kiedy tak się rozrosły, że trudno je podlewać.
 Nie ma dobrej lub złej pory na przesadza-
nie, ale prawdopodobnie najbardziej rozsąd-
ne jest przesadzanie na wiosnę, kiedy dzień
zaczyna się wydłużać.
 Podczas sadzenia roślin w donicach dodaj
do podłoża nawozu o powolnym uwalnianiu
składników i rozluźnij nadmiernie splątane
korzenie.
SZKODNIKI
 Często spotykam się z pytaniami o szkod-
niki. Większość ludzi zastanawia się skąd się
wzięły, a w wielu przypadkach rośliny są już
nimi zainfekowane w momencie zakupu,
tylko jest ich mało i pozostają niezauważone.
 Rośliny o delikatnych liściach zazwyczaj
padają ofiarą przędziorków, podczas gdy
sukulenty i storczyki są atakowane przez
Rośliny, takie jak rypsalis dobrze rosną w wilgotnej łazience wełnowce. Inwazja wełnowców może być
prawdziwym problemem! Moim ulubionym
Podlewanie roślin rozwiązaniem na szkodniki jest umieszczenie

zaatakowanej rośliny w wannie i zmycie
Aby przekonać się, czy roślina wymaga szkodników silnym strumieniem wody.
podlania, zawsze najpierw palcem
wskazującym dotykam powierzchni ziemi. PODLEWANIE
Zwykle nigdy nie sprawdzam moich roślin  Innym częstym problemem jest zapomina-
doniczkowych częściej niż raz w tygodniu, nie o podlewaniu, co prowadzi do opadania
a zimą raz na dwa tygodnie. Zawsze liści. Jeśli okres przesuszenia był krótki, pod-
nawadniaj bezpośrednio podłoże w donicy lej roślinę obficie i bądź cierpliwy, bo liście
(chyba, że podlewasz świeżo posadzoną często odrastają w ciągu kilku tygodni. Tak
roślinę) i podlewaj obficie, tak by nawilżyć często dzieje się z paprociami – wszystkie
całą bryłę korzeniową, zamiast zwilżać tylko zaschnięte liście należy odciąć u podstawy,
samą powierzchnię. Pamiętaj, że rośliny skąd powinny wyrosnąć nowe.
na słonecznym stanowisku wysychają
szybciej, podobnie jak te przy grzejniku lub te, Matthew Pottage jest kuratorem RHS Garden
które mają korzenie przyrośnięte do ścianek Wisley, pisarzem i prezenterem; interesuje
donicy. Przelana roślina może wykazywać się roślinami ozdobnymi, szczególnie roślina-
te same objawy, co przesuszona (ponieważ mi iglastymi i doniczkowymi. Posłuchaj jego
korzenie nie będą funkcjonować), dlatego Obficie podlewaj świeżo posadzone rośliny, audycji Gardeners’ Question Time w Radio 4
zawsze sprawdzaj stan nawodnienia podłoża. aby woda dotarła do wszystkich korzeni lub śledź na twitterze @matt.pottage

zieleń we wnętrzach
Wysoka
Beaucarnea
recurvata
z Aloe erinacea
i Araucaria
cunninghamii
skupiają
na sobie
uwagę
Doskonali
współlokatorzy
Matt Pottage, kurator
Spędzając czas z babcią i jej niemal niekoń- Zbieranie kaktusów i sukulentów stało się
czącą się kolekcją pachnących pelargonii (lub wtedy moją obsesją i nadal mam ich więcej,
RHS Wisley, pokazuje jak geranium, jak sama je nazywała) zakochałem niż mogę pomieścić. Mimo to, wciąż ogrom-
się w roślinach doniczkowych. Jednak rośliną, ną frajdę sprawia mi przeglądanie roślin
stylowo i z klasą uprawiać która porwała moją wyobraźnię, był Ferocac- doniczkowych w szkółkach i znajdowanie
tus emoryi, którego babcia trzymała w swojej tych, których nigdy wcześniej jeszcze nie
rośliny doniczkowe. szklarni. Rosnący w moim biurze ferokaktus miałem ani nie uprawiałem. Rośliny donicz-
Zdjęcia Sarah Cuttle także i dziś należy do moich ulubieńców. kowe wnoszą do domu świeżość i styl, a on

Zostań zielonym
buntownikiem
• Najważniejszą zasa- ści przesadzania. Jeśli robi
dą, którą przy uprawie im się zbyt ciasno, nie
roślin doniczkowych igno- zawracam sobie głowy
ruję od lat, jest słynny mit, wymianą górnej warstwy
że doniczki muszą mieć podłoża. Zamiast tego
otwory odpływowe. Czę- wyciągam roślinę z donicz-
sto sadzę rośliny w alter- ki, ząbkowanym nożem lub
natywnych pojemnikach piłą odcinam dolne 20%
z przedmiotów gospodar- bryły korzeniowej, napeł-
stwa domowego, które niam donicę świeżą ziemią
w dnie nie mają żadnych z nawozem i wkładam
dziur. Nie ma lepszego roślinę z powrotem.
sposobu na zniszczenie To nigdy nie zawodzi.
mebli niż woda, wylewają- • Główna zasada, której
ca się z podstawki. przestrzegam, dotyczy
• Latem często nawożę światła naturalnego. Bez
swoje rośliny nawozem względu na to, jak słodko
w płynie, więc nigdy nie wygląda sukulent na stole
wyglądają na zagłodzone w jadalni, to o ile pokój nie
i szczęśliwie mieszkają jest zalany bezpośrednim
w tych samych doniczkach słońcem, żaden nie będzie
przez lata bez konieczno- chciał na nim stać.
Użyj przedmiotów gospodarstwa domowego, takich jak waga kuchenna,

aby mieć pod ręką smaczną sałatę
Regularne dokarmianie płynnym nawozem dobrze

wpłynie na aspidistrę Powieś zwisające rośliny, takie jak rypsalis, w wiszących doniczkach
w zamian zyskuje osobowość, kolor i cha- Wybierając nowe rośliny, często kieruję się dobny. Okna salonu mojego małego mieszka-
rakter. Mój roślinny gust nigdy nie podążał sercem i zasadą: „Kup teraz, miejsce znajdzie nia w zachodnim Londynie są skierowane
za modą i zawsze byłem tym dziwakiem, się później” i jestem pewien, że wielu roślin- na północ, więc pomieszczenie przypomina
który hodował w domu coś z pstrymi lub nych zapaleńców doskonale to zrozumie. Jed- jaskinię. Po drugiej stronie, w pokoju z oknami
kolorowymi liśćmi. Cieszę się, że młodsze nak jedną z najważniejszych rad ogrodniczych, na południe, atmosfera latem przypomina
pokolenie ponownie doceniło rośliny którą mogę się podzielić, jest zwrócenie uwagi Bahamy. Oznacza to, że chociaż bardzo
o barwnym ulistnieniu – do tego stopnia, na poziom światła w domu. Bez względu na to, chciałbym wypełnić cały dom kaktusami
że biało-zielona monstera na Instagramie jak wspaniale może wyglądać roślina w danej i sukulentami, jedynym miejscem, gdzie czują
została większą celebrytką niż jakakolwiek przestrzeni, przy niedostatecznym oświetleniu się szczęśliwie są słoneczne okna w tym dru-
roślina ogrodowa. sukces w jej uprawie będzie mało prawdopo- gim pokoju. Mimo tego, w środku zimy nadal

zieleń we wnętrzach
Antyczne krzesło
obsadzone
Zamioculcas zamiifolia
‘Zenzi’ i Ficus pumila
‘White Sunny’
wygląda niemal
surrealistycznie
Rośliny doniczkowe wnoszą do domu

świeżość i styl, a on w zamian zyskuje
osobowość, kolor i charakter

Jak uzyskać taki efekt
Filiżanki i wazony zniszczyć jakąkolwiek
na kwiaty to moje ulu- powierzchnię. W aranża-
bione pojemniki cji po lewej stronie aloes
do roślin doniczkowych. i żywe kamienie (litopsy)
Wazony są zwykle stoją przy słonecznym
doskonałe dla długich oknie i podlewam
korzeni, a filiżanki je tylko co kilka miesię-
(szczególnie ze spodka- cy, gdy liście zaczynają
mi) nie pozwalają wilgoci się lekko marszczyć.
Aloesy i litopsy uwielbiają słoneczne stanowisko, a te doniczki doskonale

odpowiadają ich potrzebom
Paproć Nephrolepis ‘Emina’ z trzema skrytokwiatami

Paproć łosie rogi (Platycerium wandae) ma dość miejsca dla swoich wspaniałych liści Cryptanthus bromelioides
wyglądają jak ktoś, kto spędził zbyt dużo czasu ze mną od prawie 20 lat i przywiązałem się na wielką pryzmę kompostową w niebie. Rośli-
w ciemnej szafie i potrzebuje wakacji. do nich. Jednym z takich przykładów jest moja ny pnące świetnie wyglądają na regałach lub
„Mniej znaczy więcej” – taką zasadę przyją- nolina (Beaucarnea recurvata), którą pamiętam gzymsach kominków i chociaż wiem, że wiele
łem dla moich roślin doniczkowych, więc nie doskonale jeszcze jako małą roślinę na parape- osób uprawia je w wiszących koszach, to nie
każde pomieszczenie pęka w szwach od ziele- cie, kiedy mieszkałem w domu z rodzicami. mogę znaleźć żadnego, który mi się podoba.
ni. Jednak jeśli chodzi o wielkość roślin, Do narożników pomieszczeń wybieram bar- Przypominają mi zajęcia ze szkoły podstawo-
to uważam, że „więcej znaczy więcej” i trzy- dzo wysokie rośliny nie przejmując się tym, wej, kiedy byłem zmuszony do ręcznego
mam takie okazy, które pewnie większość że prawie dotykają sufitu. I odwrotnie, na para- wyplatania, bo było zbyt mokro, żeby w czasie
ludzi uznałaby za zbyt wielkie do swojego petach stawiam więcej krzaczastych roślin. lunchu wyjść na zewnątrz!
domu. Uprawiając mniej, ale bardziej okaza- Rośliny doniczkowe zawsze powinny być oka-
łych roślin, mogę sobie pozwolić na duże, zami zdrowia – nikt nie chciałby oglądać szpita- Matthew Pottage jest pisarzem i prezenterem;
dekoracyjne donice. Takie połączenie jest la z roślinami w twojej jadalni! Jeśli jakaś rośli- interesuje się roślinami ozdobnymi, szczegól-
mocnym elementem wystroju pokoju. Niektó- na straci formę lub wybuchnie epidemia nie roślinami doniczkowymi i iglastymi. Jest
re z moich roślin doniczkowych mieszkają szkodników, niechętnie przenoszę ofiary kuratorem RHS Garden Wisley. @matt.pottage

Do narożników
REKLAMA
pomieszczeń
wybieram bardzo
wysokie rośliny,
nie przejmując się
tym, że prawie
dotykają sufitu
Smukła palma
rapis niski (Rhapis
humilis) i zwisające
pstre Epipremnum
‘Njoy’ rosną przy
oknie o wystawie
północnej
marzec – kwiecień 2021

Małe jest
piękne
Mała działka nie musi być przeszkodą w posiadaniu
pięknego ogrodu. Postępuj zgodnie z poradami Alana,
aby jak najlepiej wykorzystać przestrzeń każdej wielkości
T
o nie ogród – to skrawek ziemi. jedną trzecią utwardź i wykorzystaj do usta-
I to mały. Jak stworzyć przyzwoity wienia pojemników wypełnionych roślina-
ogród, jeśli ma się do dyspozycji mi ozdobnymi z kwiatów i liści.
tylko małą działkę? To oczywiste:
będąc sprytnym i wykorzystując maksymal- Zaszalej z donicami
nie każdy centymetr kieszonkowej działki. Nie zakładaj błędnie, że małe ogrody potrze-
Chodzi zarówno o powierzchnie poziome jak bują małych pojemników. To przez nie spra-
i pionowe. Obsadzaj je warstwami, rozkoszu- wią wrażenie jeszcze mniejszych. Duża
jąc się zawiłością swojego dzieła. liczba małych doniczek i korytek sprawia nie-
Mój pierwszy ogród miał zaledwie 5 m chlujne wrażenie. Lepiej obsadź mniej więk-
x 15 m, a według śródmiejskich standardów szych pojemników. Ich zalety to wolniejsze
mógłby być uznany za spory. Zresztą naj- wysychanie i większa stabilność na wietrze.
piękniejsze ogródki, jakie w życiu widzia- Nie stosuj zbyt wielu wzorów i materiałów.
łem, były maleńkie. Przyjemność, jaką dają Trzymaj się wybranego stylu.
swoim właścicielom, jest nieproporcjonalna Częstym problemem w ogródkach wci-
do ich rozmiaru. W dodatku nie muszą oni śniętych między budynki jest brak świa-
wydawać fortuny na kosiarkę-traktorek. tła. Poznaj rośliny dobrze rosnące w cieniu.
Najważniejsze jest planowanie. Zacznij To paprocie, funkie, żurawki, naparstnice,
od zrobienia listy funkcji, bez których nie bodziszki czy niecierpki. Te ostatnie doda-
możesz się obejść. Miejsce do siedzenia? Sto- dzą ogródkowi koloru. Uprawiaj rośliny,
lik obiadowy? Kilka warzyw w dużej donicy? które dobrze czują się w panujących u cie-
Szum płynącej wody? Schowek na narzę- bie warunkach.
dzia? Lista będzie długa, ale trzeba ustalić Jeśli trudno o dyskrecję, bo sąsiedzi z wyż-
priorytety i być może część funkcji odrzu- szych pięter widzą cię z okien, spróbuj zasło-
cić. Następnie szkicujemy ogólny plan tego, nić widok kratkami, przy których posadzisz
co gdzie ma się znaleźć. Weź pod uwagę, jak pnącza, np. powojnika górskiego. Zrezygnuj
operuje słońce w ciągu dnia i fakt, że zimą z wysokich i topornych barier, które mogą
znajdzie się niżej niż latem. Warto wziąć przewrócić się na wietrze, a na pewno nie
to pod uwagę nawet w najmniejszej prze- wzbudzą sympatii sąsiadów. W zasadzie
strzeni. ogrodzenia nie powinny przekraczać dwóch
metrów wysokości, ale umieszczenie nad
Koniec z trawnikiem? nimi treliażu może je nieco podwyższyć.
Najpierw darujmy sobie trawnik. W małym Ogrody między budynkami cierpią też
ogrodzie może być trudny do utrzymania często na niedobór wody w porównaniu
z powodu cienia i podmakania podłoża. z terenami otwartymi. W tej sytuacji warto
Trudno go kosić, a pokos wymaga utylizacji. zainstalować automatyczny system nawad-
Ja lubię trawniki, ale czasem naprawdę przy- niania. Ułatwia on życie także latem.
noszą więcej szkody niż pożytku. Na przy- Poza kilkoma wadami małe ogrody mają
kład w bardzo małych ogrodach. Jeśli masz ogromną zaletę – żeby wyglądały dobrze,
tyci ogródek, rozważ inne nawierzchnie: wkłada się w nie o wiele mniej wysiłku.
żwir, z którego mogą wyrastać rośliny, bruk, Zaledwie godzina w tygodniu może utrzy-
w którym zostawisz otwory na rabaty lub mać je w dobrym stanie. To, co na większej Kilka większych
taras z desek, wokół którego zbudujesz pod- działce bywa czasochłonnym obowiązkiem doniczek zamiast wielu
wyższone rabaty. Brak trawnika nie oznacza, – a więc najczęściej nigdy nie zostaje zrobio- mniejszych na małej
że musisz utwardzić cały teren. Dwie trzecie ne – w mniejszym ogródku jest czystą przy- przestrzeni robi lepsze
powierzchni obsadź roślinami, a pozostałą jemnością. wrażenie

małe przestrzenie

Rozwiązania do małych ogrodów
Własne warzywa
Nie rezygnuj z uprawy warzyw  Uprawiaj sałatę, dymkę, rzodkiew-
tylko dlatego, że nie masz miejsca kę i rukolę w dużym korytku lub
na pełnowymiarową grządkę. na małej grządce. Możesz też wło-
Pewnie nie będziesz samowystar- żyć worek uprawowy do wiklinowe-
czalny, ale wiele satysfakcji daje go kosza i w słonecznym miejscu
już garść własnej sałaty czy uprawiać pomidory. Truskawki będą
miseczka truskawek. dobrze rosnąć w glinianych donicz-
 Grządki można obramować pro- kach przyzwoitej wielkości.
wadzonymi poziomo drzewkami  Skrzynkę balkonową umieszczo-
owocowymi do wysokości kolan. ną na słońcu można wypełnić zio- Wiele pomidorów,

Dadzą dość dużo jabłek na przeką- łami, a gdy się zużyją, wymienić np. ‘Tumbler’
ski, a nawet na szarlotkę. Przyci- na nowe (patrz s. 95). i ‘Golden Sunrise’,
nanie jest łatwe – latem wystarczy  Karłowe brzoskwinie i nektaryny dobrze radzi sobie
skrócić wszystkie boczne pędy uprawiaj w dużych pojemnikach. w pojemnikach
na długość palca. Lubią słońce i zaciszne stanowisko.
Ogrody wertykalne
maksymalnie wykorzystują
przestrzeń i dają szybkie
zbiory
Wykorzystaj ściany
Nie musisz trzymać się kur-  Posadź pienne drzewka, ny cebulowe, które przebiją  Wykorzystaj ściany.
czowo ziemi. Nad każdym np. wawrzyny, ostrokrzewy się przez byliny i krzewinki. Oprócz wiszących koszy
ZDJĘCIA: SARAH CUTTLE;JASON INGRAM.
metrem kwadratowym two- czy cisy, aby dodać pionowej  Klony japońskie to praw- i doniczek, które można przy-
jego ogródka jest jeszcze struktury, a pod spodem będą dziwe drzewa, ale są niewielkie mocować do murów, dostęp-
dużo miejsca. O ile twoje mogły rozwijać się niższe okazy. i nigdy zbyt mocno się nie roz- ne są zestawy do tworzenia
uprawy nie są uciążliwe  Rośliny, które się płożą rosną. „zielonych ścian”. Dzięki nim
dla ciebie i sąsiadów, ani osłaniają ziemię, lecz jeśli  Posadź kilka roślin zimozie- pionowe powierzchnie można
nie zacieniają reszty ogrodu, zależy ci na różnorodności, lonych, aby uzyskać kompozy- pokryć kieszeniami uprawo-
nie ma przeciwwskazań to ich unikaj. Wybierz te, cję całoroczną. Regularnie, cie- wymi (jak wyżej).
do wykorzystania pionowej które rosną ku górze. Posadź kawie formowane krzewy
powierzchni. na grządkach i rabatach rośli- nie zajmą zbyt dużo miejsca.

małe przestrzenie
Praktyczny
schowek
Nawet w małym ogrodzie
trzeba gdzieś trzymać narzę-
dzia, ziemię i inne przybory.
Zadbaj o porządek. Nie
ma nic gorszego niż widok
stosu plastikowych worków
przy porannej kawie lub wie-
czornym drinku.
 Przechowuj rzeczy
w wąskich, stojących pojem-

nikach umieszczonych
wzdłuż ścian lub wbuduj
je w siedziska.
 Nie zbieraj na zapas! Korzy-
staj z wybranych, potrzeb-

nych narzędzi. Pozbywaj się
starych nawozów i ziemi.
 Składaj suszarkę do ubrań,
kiedy jej nie używasz! Ewen-

tualnie zdobądź dla niej este-
tyczny pokrowiec.
 Niewielka, przylegająca
do nasłonecznionej ściany
szklarnia może służyć
do kiełkowania roślin, a jej
dolna część – do przechowy-
wania.
 Grupuj duże doniczki,
zamiast rozstawiać je po

ogrodzie.
 Zamiataj patio i taras.
Raz do roku myj nawierzch-

nie ciśnieniowo, aby nie były
śliskie od mchu czy glonów.
Zgrab i odchwaść obszary
pokryte żwirem, gdy przesta-

ją wyglądać schludnie.
 Nie zostawiaj uschniętych
roślin w doniczkach. Nawet niewielka

Regularnie odświeżaj szklarnia posłuży
kompozycje. do wyhodowania
wielu roślin
To rozwiązanie
Stwórz miejsce
oszczędza miejsce: do wypoczynku
łączy wbudowane
Miejsce do siedzenia to koniecz-
siedziska i prosty grill
ność. Nawet na najmniejszej dział-
ce trzeba mieć gdzie wypocząć.
Meble ogrodowe ustawiaj z głową.
 Ławki dobudowane do ścian
lub podwyższonych rabat

to spora oszczędność miejsca.
Pamiętaj, że aby usiąść na krze-
śle, musisz mieć miejsce, by je
odstawić od stołu.
 Ustaw krzesło lub ławkę tak,
aby łapać promienie zachodzą-

cego słońca i odprężyć się z kie-
liszkiem czegoś dobrego.

 Fontanny ścienne prawie nie
zajmują miejsca, a zapewniają

relaksujący szmer płynącej
wody.

małe przestrzenie
Projektowe sztuczki
Nawet najmniejszy ogród może tywy, a krótki ogród wyda się
wyglądać na większy po zastoso- dłuższy.
waniu kilku sztuczek.  Na końcach ścieżek i miejsc
 Użyj luster, aby dodać prze- widokowych zaplanuj silne punk-
strzeni głębi. Sprawi to wrażenie, ty, które przyciągną do siebie
że ogród sięga dalej niż w rze- spojrzenie.
czywistości. Uważaj jednak:  Sadź rośliny tak, aby z domu
ptaki mogą atakować swoje widoczne były miejsca za wyż-
odbicie, a przez to śmiertelnie szymi roślinami. Na końcu ogro-
się zranić. Jeśli część lustra prze- du umieść coś, do czego warto
słonią liście, lecz ludzki wzrok się udać – siedzisko, pojemnik
i tak zostanie przyciągnięty, osią- wypełniony kwiatami lub ścien-
gniesz szczęśliwy kompromis. ną fontannę. To prawda, że są
 Podziel ogród tak, aby nie małe. A czy fajne? Zdecydowa-
można było go objąć jednym spoj- nie tak.
rzeniem. Z pomocą bambuso-
wych przesłon lub kratek możesz
podzielić ogródek na strefy
ZDJĘCIA: PAUL DEBOIS.
ODKRYJ 12 najważniejszych
i zachęcić do eksploracji.
wskazówek dotyczących
 Ścieżka biegnąca od drzwi,
małych ogrodów na stronie
przy której umieścisz bukszpany
cięte w kształt coraz mniejszych
small-gardens
kul, stworzy złudzenie perspek-
Wykorzystanie
obrazków i lusterek
doda przestrzeni głębi
Kręta ścieżka
przyjemnie się wije
i obiecuje
interesujący cel

doniczki pełne smaku
Ciesz się rekordowymi

zbiorami nawet
z najmniejszych
doniczek
Obfite zbiory
Brakuje ci miejsca na uprawę własnej żywności? Czerp inspiracje od Joego Swifta.
W donicach łączy zioła, warzywa i kwiaty, aby uzyskać estetyczne, jadalne kompozycje.
Zdjęcia: Sarah Cuttle
Zbieranie własnych ziół, sałat i warzyw, pet. Wiele z nich nie tylko dobrze smakuje, ale są zdrowsze od suszonych. Kilka listków wypeł-
które można dodać do potraw, jest niezwykle też dobrze wygląda. Kompozycja może być nia danie aromatem. Dodatkowym atutem
przyjemne. Jeśli masz mało miejsca, myśl kre- ładna i produktywna. Jeśli zbierzesz donice są ich żywe kolory zdobiące talerz. Kwiecień
atywnie. Wybierając uprawy, które dobrze w jedną aranżację, możesz odmienić charakter to idealna pora na przesadzanie rozsady i mło-
sobie radzą w donicach, możesz w pełni wyko- całej przestrzeni. Świeże rośliny jadalne dych roślin do pojemników, z których zbierać
rzystać patio, ogródek, balkon, a nawet para- są pełne smaku, szczególnie zioła – świeże będziesz mnóstwo smakołyków przez całe lato.

Pelargonia
Pelargonia i macierzanka
‘Odorata Pino’ x 1 cytrynowa to świetne
połączenie
Macierzanka
‘Archer’s Gold’ x 2
Ozdoba stołu
W płytkiej donicy zestawiłem
pachnące pelargonie i macierzanki.
Najlepiej postaw je na blacie. Będą
dostępne w każdej chwili Gliniana donica o śr. 30 cm
i będziesz się mógł cieszyć ich aro-
matem – szczególnie, jeśli potrzesz
liście roślin. Liści pelargonii można
użyć do aromatyzowania cukru
do wypieków (zapach podobny
do lawendy). Kwitnie przez całe
lato. Macierzanka o limonkowych
Zestaw sałat
liściach i cytrynowym zapachu Ta kompozycja jest ładna, zbyt dobrego drenażu, ponie-
pasuje do wielu potraw. a wszystkie rośliny są jadalne. waż te gatunki szybko wyko-
W jednym pojemniku uprawiasz rzystują zapas wilgoci.
DOBRA RADA całą sałatkę! Szczypiorek
Umieść kompozycję na słoń- o wąskich liściach i fiołki (słod- DOBRA RADA
cu, ale dopiero po ostatnich kie ozdoby talerza) umieść Okno czasem było oświetlane,
przymrozkach. Pelargonie nie z tyłu, a młode sałaty w odstę- ale przez część dnia było w cie-
znoszą mrozu. Uszczykuj Donicę z pelargonią pach z przodu, aby ładnie niu. Mimo to kompozycja radzi-
im czubki pędów, aby roz- i macierzanką ustaw ze sobą kontrastowały. Użyłem ła sobie świetnie. Podlewaj
krzewiały się i obficiej kwitły. w słonecznym miejscu uniwersalnego podłoża bez regularnie, ponieważ warzywa
torfu. Nie zapewniłem roślinom liściowe potrzebują wody.

Fiołek rogaty
‘ Sorbet Orange’ x 4
Szczypiorek x 1
Sałata rzymska
czerwona x 3
Sałata dębolistna
zielona x 2
Wszystkie rośliny
są jadalne, więc
Stylizowana skrzynka masz pod ręką
przypominająca pojemnik gotową sałatkę
z łupka, śr. 45 cm

Orzeźwiająca
mięta świetnie
rośnie z fasolką
szparagową
Fasoli
nigdy dość
Z tej donicy zbierałem plony Mięta kędzierzawa
przez całe lato. Połączyłem kar- (Mentha spicata)
łową fasolę szparagową z orzeź- ‘Tashkent’ x 1
wiającą miętą (z której powstaje
świetna herbatka) i pozwoliłem
im powalczyć o przestrzeń. Pozo-
stawiłem dla fasoli dużo miejsca.
Użyłem organicznego podłoża
uniwersalnego prosto z worka
– niczego nie dodawałem.
DOBRA RADA
Te rośliny nie mogą wysychać
i potrzebują sporo przestrze-
ni dla korzeni, więc wybierz
głęboką donicę. Regularnie
zbieraj fasolę, by zachęcić
ją do ciągłego plonowania.
Fasola karłowa
‘Purple Teepee’ x 5
Zielonkawa,
szkliwiona donica
o śr. 30 cm
Wybierz szparagową fasolę

karłową (nie tyczną).

Koper włoski
‘Purpureum’ x 1
Kocanki
włoskie x 2
Lawenda
wąskolistna
‘ Munstead’ x 1
Donica szkliwiona
w kolorze miedzi,
śr. 30 cm
Ta pachnąca
kompozycja
przyciąga wzrok
swoją urodą
Aromaterapia
Najważniejszą rośliną jadalną oraz jej kolorystyka: brązy, żółcie- zupom anyżowy posmak. DOBRA RADA
w tym pojemniku jest koper wło- nie, srebro i fiolety. Z doniczki Wszystkie te rośliny potrzebują Dla utrzymania ładnego wyglądu
ski – jego brązowawy odcień unosi się mocny aromat – kocanki przepuszczalnego podłoża, rośliny ścinaj całe łodygi kopru
i puszysta struktura pasują pachną curry, lawenda doskonale domieszałem więc kilka garści włoskiego. Rozrośnięte lawendy
do błyszczącej doniczki. Spodo- aromatyzuje wypieki, a liście żwiru. Doniczkę ustawiłem i kocanki wysadź do ogrodu,
bała mi się wysokość kompozycji i nasiona kopru włoskiego nadają w pełnym słońcu. ponieważ obie są krzewinkami.

Idealne
zbiory
Wykorzystaj swoje zbiory
jak najlepiej dzięki prostym
wskazówkom:
 Te kompozycje nie wykarmią
rodziny przez całe lato, ale będą

dobrze wyglądać i dawać regu-
larne, smaczne plony wkrótce
po posadzeniu. Zbieranie części
jadalnych wybranych roślin
zwiększa ich produktywność.
 Poczekaj, aż nowo posadzo-
na roślina wzmocni się, zanim

rozpoczniesz zbiory. Unikaj zbyt
drastycznego ścinania. Zawsze
zostawiaj tyle liści, aby roślina
mogła odżyć.
 Latem idealna pora zbioru
to poranek – po wyschnięciu
rosy, a przed upałem w połu-
dnie. Później zbieraj rośliny
po południu, gdy zrobi się chłod-
niej.
 Jeśli roślina wygląda, jakby
nie mogła się już zregenerować,

wyrwij ją, zjedz co się da, a resz-
tę przeznacz na kompost. Puste
miejsce w kompozycji uzupełnij
okazem tego samego gatunku,
aby zachować styl.
 Jeśli roślina się wyciągnie
lub zagłuszy inne, przytnij ją,

by utrzymała zwarty pokrój
i nie przerosła doniczki.
 Zaopatrz się w organiczne
rośliny jadalne, aby uniknąć spo-

Regularnie zbieraj
życia środków chemicznych
plony, aby rośliny
używanych do roślin ozdobnych.
lepiej się rozrastały
Sposoby
na kłopoty
Doniczki wymagają różnego rytmu
podlewania w zależności od umiej-
scowienia (słońce/cień), materiału,
z którego je wykonano, użytego
podłoża czy pogody. Podłoże
w donicach szybko wysycha. Spraw-
dzaj, czy tuż pod powierzchnią ziemi
jest wilgotno. Jeśli nie – podlej. Pod- ZNAJDŹ
lewaj rano lub wieczorem, wprost więcej porad
do ziemi, bez moczenia liści. Nawoź dotyczących
regularnie. Płynną odżywkę z wodo- uprawy roślin
rostów podawaj kompozycjom aro- w doniczkach
matycznych ziół co dwa tygodnie, na stronie www.
a pozostałym – raz w tygodniu. gardenersworld.
Naszym zestawom raczej nie grożą com/container-
szkodniki, przenieś do nowego wier- veg
sza uważaj na ślimaki. Obcinaj liście
z objawami chorób grzybowych. Podlej obficie świeżo posadzone rośliny

uprawa pomidorów
Kompletny poradnik
uprawy pomidorów
Ciesz się domowymi

pomidorami prosto
z krzaczka
Żadna działka nie może się bez nich obyć. Sally Nex wyjaśnia, co musisz wiedzieć,
aby zebrać pyszne i obfite plony oraz jak uniknąć typowych pułapek
W brytyjskich ogrodach prędzej owoce dojrzewają prawidłowo Soczyste pomidory befsztykowe, dycyjne szklarniowe odmiany
niż jakiekolwiek inne warzywa znaj- nawet na wyspach. Kiedy już mięsiste włoskie śliwkowe i słod- jednopędowe.
dziesz właśnie pomidory, ponieważ zakosztujesz smaku pomidora kie pomidorki koktajlowe, dosko- Prowadzenie roślin jest łatwe:
uprawia je ponad 60% z nas, a to świeżo zerwanego z domowej nałe do pudełek śniadaniowych wiele pomidorów uprawia się
oznacza, że są bardziej popularne grządki, wciąż ciepłego od słońca, dla dzieci, znajdziesz w katalogach zostawiając jedną łodygę, więc
niż ziemniaki, truskawki i sałaty. to te ze sklepowych półek z nasionami. Pomidorowe krzaczki możesz zmieścić wiele odmian
Nietrudno zrozumieć, dlaczego na zawsze przestaną ci smakować. też różnią się wyglądem. Są „pło- na małej przestrzeni. Ale spójrzmy
tak jest: pomidory uprawiane Nowicjusze w uprawie wła- żące” odmiany do wiszących także na alternatywy, ponieważ
z nasion są tanie, a ponieważ zmia- snych warzyw z pewnością znają koszy, niskie odmiany typu „patio” oprócz tradycyjnych pomidorów
ny klimatyczne powodują gwałtow- okrągłe pomidory sałatkowe, ale do pojemników oraz wielopędowe jednopędowych przetestowałem
ny wzrost letnich temperatur, nie musisz na nich poprzestawać. krzaczaste pomidory, a także tra- jeszcze trzy inne metody uprawy.

Wyhoduj własne pomidory
1 Weź doniczki o średnicy 10 cm i napełnij je podłożem

do wysiewów bez torfu. Wyrównaj powierzchnię, delikatnie
ugnieć, po czym dokładnie podlej i zaczekaj, aż woda wsiąknie.
2 Rozsyp równomiernie nasiona na powierzchni ziemi
w odstępach 1-2 cm od siebie. Wysiej tylko o kilka nasion więcej
niż potrzebujesz, żeby nie zalała cię później nadwyżka sadzonek.
3 Przykryj nasiona 5 mm warstwą podłoża lub wermikulitu

i delikatnie ugnieć. Ostrożnie i nie za szybko podlej nasiona,
w przeciwnym razie wszystkie spłyną na bok.
4 Oznacz każdą doniczkę etykietą z odmianą i datą siewu. Utrzymuj
podłoże stale lekko wilgotne – przezroczysta torba foliowa ograniczy
wysychanie, jeśli nie masz mnożarki.
5 Utrzymuj ciepło (15-20°C) w podgrze-

wanej szklarence lub ustaw doniczki
na jasnym, dobrze oświetlonym parapecie
6 Siewki pojawią się między 7 a 14 dniem
od wysiewu. Gdy ich liście w pełni się
rozwiną, delikatnie wyjmij całą zawartość
7 Trzymając siewki za liście (łodygi
łatwo zgnieść), przesadź je do osobnych
doniczek o średnicy 8 cm wypełnionych
(silne światło jest niezbędne, w przeciwnym doniczki. uniwersalnym podłożem bez torfu.
razie sadzonki będą się wyciągały).

uprawa pomidorów
Sadzenie pomidorów
W szklarni
Jeśli twoje pomidory są przeznaczo- Przesadź rośliny z doniczek
ne do uprawy w szklarni, posadź w ich docelowe miejsce
je w pojemnikach, workach lub
na szklarniowej grządce, gdy tylko
zauważysz zawiązki pierwszych
kwiatostanów. Wybierz dużą donicę
o średnicy i wysokości co najmniej
30 cm (dla typowych odmian)
i napełnij podłożem bez torfu.
W koszach, workach
i pojemnikach
Odmiany przeznaczone do wiszą-
cych koszy należy sadzić w dużych
koszach – małe zbyt szybko wysy-
chają, szczególnie latem, gdy tem-
peratura jest wysoka, a systemy
korzeniowe roślin silnie rozrośnię-
te. Worki do uprawy zapewnią
wystarczającą ilość podłoża, aby
rośliny nie cierpiały suszy. Takie
worki są również idealne do upra-
wy pomidorów na patio.
W gruncie
Pomidory gruntowe wymagają
hartowania: gdy temperatury
w nocy osiągną dwucyfrową war-
tość (zwykle ma to miejsce
na początku czerwca), przez
tydzień należy wynosić rośliny
na zewnątrz na dzień, a następnie
wnosić je z powrotem do domu Późnym latem ogranicz
na noc, przed wysadzeniem podlewanie, aby
na stałe na grządki. wzmocnić smak owoców
W czasie ich wzrostu nawoź

rośliny co dwa tygodnie
Sekrety sukcesu
 Zapewnij pomido-  Jeśli uprawiasz  Automatyczne Raz na dwa tygodnie Późnym latem ogra-
rom najcieplejsze, najbar- rośliny na zewnątrz, nawadnianie zapewni dokarmiaj rosnące pomi- nicz podlewanie, aby
dziej nasłonecznione wybierz wczesne odmiany, stałą wilgotność podłoża. dory nawozem z wodoro- wzmocnić smak owoców.
i osłonięte miejsce – najle- (np. ‚Shirley’) i odmiany Podłącz linię kroplującą stów. Kiedy zaczną się Podlewaj tak samo często,
piej posadź je w szklarni krzaczaste, (np. ‚Red do regulatora czasowego zawiązywać owoce, ale o połowę mniejszą ilo-
lub w foliowym tunelu. Alert’), które na zewnętrznym kranie przejdź na bogaty w potas ścią wody, aby uniknąć
wcześnie owocują. lub pompie w zbiorniku nawóz do pomidorów. rozcieńczania cukrów
na deszczówkę. w owocach.

Kształtowanie krzaczków
Są cztery sposoby kształtowania krzaczków, które pomagają zwiększyć przyswajanie wody
i składników odżywczych. Ale który jest najlepszy?
Na jeden pęd
Najlepszy sposób na:
większe owoce.
Metoda To tradycyjna techni-
ka uprawy. Przywiąż każdą
roślinę do jednego, sztywne-
go palika, usuwając wszyst-
kie pędy boczne, aby uzyskać
jedną łodygę.
Wyniki Chociaż jednopędo-
we pomidory dały mniej owo-
ców niż przy innych meto-
dach, a rośliny walczyły
z suszą, to pojedyncze owoce
były większe.
Przywiąż roślinę
do palika, aby zapewnić
podparcie łodydze
Na dwa pędy Okopywanie Ułóż młode sadzonki

Najlepszy sposób na: Najlepszy sposób na:
bokiem w rowku,
duże zbiory. silny wzrost.
Metoda Wbij dwa paliki po obu Metoda Gdy rośliny osiągną a następnie zasyp
stronach łodygi. Główną łodygę wysokość 40 cm, usuń dolne je ziemią
przywiąż do jednego palika, liście i uformuj wokół łodygi
a następnie poprowadź pierwszy kołnierz z kartonu. Owiń kar-
boczny pęd do drugiego palika. tonowy cylinder sznurkiem,
Usuń resztę bocznych odrostów. a następnie wypełnij go pod-
Wyniki Uzyskaliśmy wysokie zbio- łożem niemal po same brzegi.
ry z prawie dwukrotnie większą Wyniki Do czerwca były
liczbą owoców, chociaż poszcze- to największe rośliny
gólne owoce były mniejsze. Rośli- w szklarni. Nie przeszkadzała
ny zmagały się także z gorącym im susza i jako pierwsze
i suchym latem. wydały owoce.
Zakopywanie sadzonek wierzchołki do góry i przywiąż

Najlepszy sposób na odporność je do solidnych palików.
na suszę. Wyniki Przy tej metodzie rośliny
Metoda Usuń dolne liście, wytworzyły dodatkowe korzenie,
a następnie rozłóż sadzonki co skutkowało zdecydowanie bar-
Użyj dwóch palików Owiń łodygę po obu stronach rowka o głęboko- dziej zielonymi liśćmi i wydłuże-
do podparcia łodygi kartonem i wypełnij ści 15 cm. Zasyp sadzonki ziemią, niem czasu plonowania. Rośliny
i bocznego pędu podłożem przykrywając całą łodygę, lepiej radziły sobie w wysokich
a następnie delikatnie zagnij temperaturach.

uprawa pomidorów
Problemy z pomidorami
Wypadki zdarzają się pomimo najlepszych chęci. Oto rozwiązania najczęstszych problemów
Dbaj o swoje rośliny,

a będziesz mieć
wspaniałe zbiory
Zaraza niszczy owoce i sprawia, Alternatywnie, wczesnym latem wyschnąć i przez cały sezon Werticilioza to paskudna cho-
że są niesmaczne. Atakuje przy możesz zastosować ochronę bio- utrzymuj wilgotne podłoże. roba grzybowa, która powoduje,
wilgotnej pogodzie, więc upra- logiczną w postaci Encarsia formo- Pękanie owoców jest wynikiem że rośliny nagle więdną i zamiera-
wiaj pomidory w szklarni i unikaj sa (pasożytnicza osa). zmiany dostępności wody. Jeśli ją w środku lata. Rozprzestrzenia
moczenia liści wodą. Na zewnątrz Sucha zgnilizna wierzchołko- przelewasz rośliny, ich owoce się w ziemi i nie ma na nią lekar-
uprawiaj odmiany odporne na zara- wa to niedobór wapnia, powo- pękną, szczególnie odmiany stwa, dlatego jeśli podłoże jest
zę, takie jak ‘Mountain Magic’. dujący zamieranie wierzchołków o cienkiej skórce, takie jak ‘Sun- zainfekowane, uprawiaj odporne
Mączliki wysysają soki i osłabia- owoców. Jest spowodowana gold’. U pomidorów gruntowych odmiany, takie jak ‘Fandango’ lub
ją twoje rośliny. Posadź w pobli- nierównomiernym podlewaniem. trudno tego uniknąć w przypadku trzymaj rośliny w pojemnikach
żu aksamitki, aby je odstraszyć. Nigdy nie pozwól pomidorom letnich ulew. bądź workach do uprawy.

Uprawiaj alternatywy
dla cukru
Chcesz wyeliminować cukier z diety, ale wciąż masz ochotę
na coś słodkiego? Alex Mitchell pokazuje trzy gatunki,
które możesz uprawiać
Na co komu cukier, skoro można zastąpić Możesz zaskakująco łatwo wyhodować te rośliny,
go naturalnymi słodzikami? W ostatniej części a potem przerabiać je na proszek lub syrop. Niektóre
mojego cyklu o uprawie warzyw i owoców z nich, takie jak pozbawiona kalorii stewia czy yacon,
dla zdrowia szukam takich, którymi możemy świetnie zastępują cukier; inne zachowują się jak
zastąpić cukier. „wypełniacze”, więc możesz w danym przepisie zre-
Wraz z poszerzaniem się naszych talii, dukować ilość cukru, dodawanego podczas gotowa-
zwiększa się ryzyko chorób, takich jak cukrzy- nia. Zasadź je i słodź herbatę bez wyrzutów sumienia.
ca typu 2 i choroby serca. Dobra wiadomość
jest taka, że sami możemy podjąć kroki, aby Alex Mitchell to pisarka-ogrodniczka, autorka pięciu
chronić zdrowie i ograniczyć spożycie cukru. książek o uprawie jadalnych roślin. @alexmitchelleg
Bulwy yacona smakują jak

niedojrzałe gruszki, ale
mają konsystencję ponikła
bulwiastego
YACON
Ta wieloletnia roślina uprawiana zastąpisz miód. Yacon jest bogaty Czym zastąpić yacon?
przez Inków wygląda jak krzacza- w inulinę, polisacharyd będący Jeśli nie możesz dostać
sty słonecznik, ale ważniejsze jest magazynem energii. Jedząc yacona, zasadź bulwy
to, co się dzieje pod ziemią. go, czujesz słodycz, ale twój orga- topinamburu, które także
ZDJĘCIA: SARAH CUTTLE; GETTY/FRANÇOIS ANGERS
Jedzone na surowo bulwy łączą nizm nie jest w stanie go strawić, są bogate w inulinę i są
w sobie smak orzeźwiającego a co za tym idzie, nie wzrasta łatwiej dostępne w centrach
ponikła bulwiastego i niedojrzałej twój poziom cukry we krwi. ogrodniczych lub
gruszki, ale można przetwarzać Zasadź yacon w miejscu w pełni w sprzedaży wysyłkowej.
je na syrop, który jest niskocukro- nasłonecznionym i w żyznej Wybierz dla nich słoneczne
wym substytutem białego cukru, ziemi. Wykop bulwy, kiedy nasta- miejsce pamiętając o tym,
bo ma trzy razy mniej kalorii. ną pierwsze przymrozki. że są dość wysokie (dojrzałe
Wyciśnij z bulw sok i zredukuj Siew: Zamów rośliny już teraz, rośliny osiągają nawet
go na małym ogniu do ciemnego żeby zasadzić je od razu 2 metry) i rzucają
syropu, którym z powodzeniem po dostawie. sporo cienia.

zdrowe uprawy
SYROP
Z YACONA
Przygotuj:
 500 g bulw yacona,
umytych i pokrojonych
w kostkę
 2 łyżki wody
Wyciśnij z bulw sok

w wyciskarce i wyrzuć pulpę.
Przelej sok na patelnię
o grubym dnie i dodaj
odrobinę wody. Doprowadź
do wrzenia, zmniejsz gaz
do minimum i gotuj, aż płyn
zredukuje się do 2/3-3/4
początkowej objętości
(odszumuj płyn). Lekko
ostudź, przelej
do wyparzonych butelek
i odstaw do całkowitego
ostygnięcia. Przechowuj
syrop w lodówce i zużyj
w ciągu pięciu dni.
Przed zebraniem
bulw sprawdź,
czy są już dojrzałe

zdrowe uprawy
MARCHEWNIK
Zerwij kilka liści
stewii i od razu
ANYŻOWY
To niesprawiające kłopotów wielolet-
wrzuć je do
nie zioło zadomowi się prawie w każ-
gorącego napoju
dym podłożu i wyda wspaniałe, przy-
pominające paproć liście oraz białe,
koronkowe kwiaty. Jeśli spróbujesz
łodygi, kwiatu lub liści, poczujesz
lekko słodki smak z nutą anyżu. Zale-
tą marchewnika anyżowego jest to,
że usuwa kwaśny smak z owoców
podczas gotowania, więc nie musisz
już ich dosładzać. Kiedy gotujesz
rabarbar lub jabłka, dodaj do wody
kilka łyżek drobno posiekanych liści,
PROSZEK łodyg i główek kwiatów. Po ugotowa-
niu owoców spróbuj kompotu
ZE STEWII i dosłodź go, jeśli trzeba.
Świeże liście stewii Siew: Zamów sadzonki mar-
są łatwe do zebrania i świetnie chewnika wiosną lub jesienią,
osłodzą gorące napoje, ale albo już teraz wyhoduj
najlepiej jest zmienić go z nasion w doniczkach.
je w proszek. Zbierz liście
i wysusz je w suszarce lub Czym zastąpić marchewnik
w piekarniku na najniższym anyżowy?
poziomie grzania, aż będzie W ten sam sposób możesz używać
je można zmielić na gładki, arcydzięgiela, bo także smakuje
zielony proszek. Przechowuj nieco anyżkiem, który redukuje
go w szczelnym słoiku. Taki kwaśny smak w gotowanych owo-
proszek to naprawdę „mocna cach. To okazała, dwuletnia roślina,
rzecz” – tylko jedna czwarta która osiąga dojrzałość dopiero
łyżeczki osłodzi twoją herbatę. w drugim roku wzrostu. Uprawiaj
arcydzięgiel z nasion i bądź cierpli-
wy, jeśli potrzebujesz większych
zbiorów lub kupuj młode, jedno-
roczne rośliny.
Uprawiaj marchewnik anyżowy

w wilgotnym, ale przepuszczalnym
podłożu w lekkim cieniu.
Dostawcy:
STEWIA C hiltern Seeds
ZDJĘCIA: SARAH CUTTLE; GETTY/ANNE GREEN-ARMYTAGE; TIM SANDALL
Surowe liście stewii, którą w Mek- gi z korzeniami, które możesz zdecydujesz się na zakup. Ich (stewia i marchewnik
syku uprawiali już Aztekowie, pobrać i posadzić w kolejnym roku. zakres cenowy waha się mię- anyżowy)
są czterdzieści razy słodsze niż Siew: Zamów sadzonki już dzy 30 a 250 funtów. Więk- www.chilternseeds.co.uk
rafinowany cukier, ale nie mają ani teraz. Lepiej kupować ukorze- szość modeli działa na zasa- C rocus (marchewnik
jednej kalorii. Stewia świetnie nione rośliny, bo stewia trudno dzie owiewania suszonych anyżowy)
www.crocus.co.uk
nadaje się do uprawy w donicz- kiełkuje z nasion. na siatkowych półkach pro-
 J ekka’s Herb Farm
kach ustawionych latem przy tyl- duktów ciepłym p owietrzem.
(stewia i marchewnik
nych drzwiach, posadzona w uni- Suszarki do żywności anyżowy)
wersalnym i beztorfowym podłożu Bardzo przydają się do suszenia Gdzie kupić? www.jekkas.com
z dodatkiem żwirku. Uszczykuj i przerabiania stewii na proszek, • Nisbets M arshalls (stewia i yacon)
wierzchołki, aby utrzymać krza- suszenia ziół i skórek z owoców www.nisbets.co.uk marshalls-seeds.
czasty pokrój rośliny. Stewia jest oraz warzywnych czipsów. Mogą • Sous Vide Tools www.co.uk
zbyt delikatna, żeby zostawić mieć spore rozmiary, więc www.sousvidetools.com S arah Raven (marchewnik
ją zimą na zewnątrz, więc zabierz sprawdź, czy będziesz mieć • UK Juicers anyżowy)
www.sarahraven.com
ją do domu – wypuści wtedy łody- odpowiednią ilość miejsca, zanim www.ukjuicers.com

Twój miesiąc
dzikiej przyrody…
Pierwiosnki, narcyzy, szafirki, pierwsze kwitnące drzewka otoczone
zachwyconymi pszczołami – kwiecień to miesiąc nadziei. I mimo wciąż
istniejącego ryzyka przymrozków, rośliny kiełkują, a kwiaty kwitną.
Wyższe temperatury i coraz większa ilość soków pobudza ćmy
do rozmnażania się. Składają jaja na świeżych liściach takich drzew
jak leszczyna i głóg, brzoza i dąb, a także na wysokich trawach i polnych
kwiatach, które ogrodnicy często biorą za chwasty. Gąsienice ciem
są na samym końcu łańcucha pokarmowego i stają się pożywieniem
dla setek głodnych ptasich piskląt, jak również dla jeży, żab, myszy
i nornic. Im więcej roślin żywicielskich gąsienic posadzimy w ogrodzie,
tym więcej dzikich zwierząt do niego zawita.
Tekst: Kate Bradbury
Wyśpiewywały swoje trele siedząc

w koronach drzew już od grudnia,
a miejsca na gniazda wybrały zaraz
po zimowym przesileniu, ale dopiero
teraz zaczynają je wić. Bogatka
to nasza największa sikorka, która
osiąga nawet 14 cm długości i waży
18 g, a rozpiętość jej skrzydeł
dochodzi do 24 cm. Jest zielono-żółta
z czarną główką, białymi policzkami
i czarnym krawacikiem. Samca
od samicy różni grubość paska
– męski jest znacznie szerszy,
a im szerszy, tym samiec jest
atrakcyjniejszy dla samic.
Sikorki żywią się owadami,
nasionami i orzechami, ale gąsienice
zostawiają dla swoich młodych.
Gniazdują w dziuplach i budkach dla do żab, które wydają się większymi
ptaków. Samica znosi do dziewięciu oportunistami.
jaj w gnieździe zrobionym z mchu,  Jerzyków i jaskółek. Zazwyczaj nie
trawy i piór. Pisklęta wykluwają się pojawiają się przed majem, ale
ZDJĘCIA: GETTY/MARK HAMBLIN, MANFREDXY
po około dwóch tygodniach i osiągają obserwuj niebo pod koniec miesiąca,

dorosłość po kolejnych trzech. żeby wypatrzeć pierwsze osobniki
w tym sezonie.
Wypatruj także..  Jeży, które budzą się właśnie
 Ropuch, które są w drodze do oczek po okresie hibernacji. Będą głodne, Jeden z popularniejszych
wodnych. Są wierne miejscom, więc postaw im w pobliżu miseczkę ptaków w Wielkiej Brytanii,
w których się już wcześniej z kocią karmą o smaku kurczaka, sikorka, jest często
rozmnażały, w przeciwieństwie a drugą z odrobiną wody. spotykana w ogrodach
i okolicach karmników

fauna w ogrodzie

Niektóre spośród 250 gatunków
pszczół samotnic w Wielkiej
Brytanii budują gniazda
w pustych wnękach i chętnie
zamieszkają w sztucznym
hotelu dla pszczół
Co to są hotele
dla pszczół?
Jedną z najlepszych rzeczy, jakie możesz zrobić, aby pomóc dzikiej
przyrodzie w ogrodzie, jest zapewnienie siedliska pszczołom
samotnicom, a Kate Bradbury pokaże ci, jak to zrobić.
W przeciwieństwie do trzmieli
i pszczół miodnych, pszczoły samotnice
Pszczeli hotel w punktach
gniazdują pojedynczo, składając jaja  kup drewniany model, który można rozło-  nie kupuj modelu z przyklejonymi bambuso-
w oddzielnych jamkach z błota, liści żyć i samodzielnie wyczyścić wymi tyczkami, których nie da się wymienić
lub innych materiałów. Wiele samotnic  wybierz taki, w któ-  upewnij się, że gotowy hotel nie zawiera
buduje gniazda w ziemi, a niektóre rym można wymie- szyszek i słomy, w których pszczoły nie
ZDJĘCIA: SARAH CUTTLE; GETTY/HSVRS; JASON INGRAM
„mistrzynie gniazdowania” moszczą się niać części (np. gniazdują, bo to idealne warunki dla pają-
w spróchniałych pniach lub wydrążonych bambusowe ków, ich naturalnych wrogów
łodygach roślin. Pszczeli hotel to nic rurki), zastępu-  unikaj modeli z otworami większymi niż
innego, jak odtworzenie tych siedlisk jąc je nowymi 12 mm, bo są o wiele za duże
tak, aby stał się domem dla całej masy  wybierz model dla angielskich gatunków
różnych gatunków samotnic, takich jak z tylną ścianką pszczół samotnic
pszczoły murarki czy miesierki. Kiedy już po to, by pszczoły  nie wybieraj modeli,
zdecydujesz się na zakup hotelu, przede zyskały przytulny i wolny które zawiesza się pod
wszystkim postaw na jakość. Najlepsze od pasożytów kącik kątem, bo deszcz
są takie, które możesz zdemontować  sięgnij po hotelik z otworami o średnicy łatwo dostanie się
i wyczyścić samodzielnie lub wymieniać od 8 do 12 mm do środka
poszczególne części na nowe.

zrób to sam
Jak zawiesić hotel dla pszczół?

Potrzebujesz:
 hotelu dla owadów
 wiertarki i wiertła
 kołków rozporowych
(opcjonalnie)
 wkrętów
 lustra i wkrętów
(jeśli trzeba)
 drabiny (zależy
od wysokości
zawieszenia hotelu)
1 Wybierz słoneczne miejsce, najlepiej na południowej lub wschodniej ścia-

nie, 1-2 metry nad ziemią. Swoje hotele wieszam na wysokości oczu; różne
wysokości przyciągają różne gatunki. Zamocuj lusterko (lub ramkę na zdjęcie)
na hoteliku, po czym wywierć dziury w ścianie lub płocie i – jeśli trzeba – użyj
kołków rozporowych, po czym wkręć wkręty.
Jak dbać o hotel dla pszczół?

 W okresie rozrodczym sprawdzaj regularnie,
czy do hotelu nie dostały się pająki i usuwaj ich sieci.
Ten hotel ma służyć tylko i wyłącznie pszczołom;
nie miej skrupułów, bo inaczej zmieni się w stołówkę
dla pająków.
 We wrześniu zdemontuj hotelik i przechowuj
go w chłodnym i suchym miejscu, na przykład w szo-
pie. Przed zimowaniem wyczyść go starannie, by nie
stwarzać w nim warunków dla rozwoju chorób
i pasożytów. Jeśli twój hotel pochodzi z dobrego źró-
dła, na pewno masz też instrukcję, jak wyzbierać
kokony i sprzątnąć wnętrze. Jeśli nie – poszukaj
2 Jeśli możesz, wyjmij wypełnienie

hotelu, żeby był lżejszy podczas
montażu. Następnie zawieś hotel
wskazówek w sieci.
 Nie zapomnij wywiesić hotelu z powrotem
na wiosnę. Tu, gdzie mieszkam, w Brighton, w Sus-
na wkrętach, dokręcając je w razie sex, pszczoły murarki pojawiają się w pierwszym
potrzeby. Włóż z powrotem wypełnie- tygodniu kwietnia, więc czekam na nie z gotowym
nie, upewniając się, że całość jest hotelem już od połowy marca.
stabilna i wypoziomowana
Hotele dla pszczół – nasze typy
Skrzynka
obserwacyjna dla Pszczeli domek Ul dla dzikich Domek w kształcie Zamykany ul dla
pszczół samotnic Drewniane pudełko wypeł- pszczół samotnic plastra miodu pszczół samotnic
ZDJĘCIA: SARAH CUTTLE; WILDLIFE WORLD.
Solidna, drewniana kon- nione wymienialnymi rurka- Pszczeli hotel dla Ciekawy kształt domku Przyciąga wiele gatun-
strukcja. Wewnętrzny blok mi z tektury, które można oszczędnych, składający wypełnionego suszonymi ków samotnic, a dzię-
ma ścianki z pleksi, więc wyjąć przy czyszczeniu się z serii tac. Łatwo rurkami łodyg, łatwych cioł ochroni je przed
możesz widzieć pszczo- wnętrza z kokonów. Możli- je wyjmować i czyścić. do wymiany każdego roku. atakami innych ptaków.
ły w środku. Dostępne wość udziału w programie Uwaga na górny rządek Upewnij się, że nowe, cia- Można rozkładać w celu
są różne rodzaje na wiosnę Strażnik Pszczół, by nie otworów, niedostępnych sno ułożone łodygi, będą wyczyszczenia z koko-
i lato, dla różnych gatun- musieć zbierać kokonów do czyszczenia. pasować, aby nie uległy nów. 167,99 funtów,
ków. Ceny od 72 funtów, samodzielnie. 55 funtów, 24,99 funtów, zawilgoceniu. 16,95 fun- www.naturalcollection.
www.nurturing-nature.co.uk www.masonbees.co.uk www.amazon.co.uk tów, www.arkwildlife.co.uk com

Małe oczko
dla dzikiej
przyrody
Masz mało miejsca, ale chcesz mieć oczko wodne?
Adam ma na to sposób – podążaj za jego
wskazówkami, aby błyskawicznie przyciągnąć
dzikie stworzenia. Zdjęcia: Sarah Cuttle
i o s n a t o d o s k o nały
W a ł ego
s t w o r ze n i e m
c za s n a
oc zk a wod n e g o!
Minioczko wodne pomysłu
Adama kosztowało mniej niż
150 funtów. Podobne
ocynkowane wanny znajdziesz
w cenie od 25 funtów na eBay

Jak założyć mini
oczko wodne
Wiosna to doskonały czas na stworzenie małe-
go oczka wodnego, ponieważ będzie można
obserwować zachodzące w nim zmiany
w ciągu najbliższych kilku miesięcy. Jeśli
to możliwe, zaplanuj zbiornik w miejscu, które
dobrze widać z domu, ponieważ jest co podglą-
dać – ja widzę swoje minioczko i wszystkie
odwiedzające go stworzenia z okna salonu.
Wybierz lekko ocienione miejsce, aby metal nie
nagrzewał się na słońcu i nie szkodził dzikiej
zwierzynie. Ustaw pojemnik na swoim miejscu
przed napełnieniem, bo nawet te najmniejsze
są bardzo ciężkie, kiedy są pełne wody!
Lista materiałów
 Duży wodoszczelny pojemnik
 Duża poziomnica

 Źródło wody do napełnienia zbiornika
 Wybór roślin wodnych (patrz str. 103)
 Doniczki do roślin wodnych
 Podłoże do roślin wodnych bez torfu
 Płukany żwir do wykończenia doniczek
 Cegły do ustawienia roślin
 Kamienie różnej wielkości (czyste)
Krok po kroku
1 Ustaw pojemnik na miejscu i upewnij się,
że jest dobrze wypoziomowany. Ja używam
poziomnicy i reguluję ustawienie za pomocą
kawałków drewna umieszczonych
pod spodem.
2 Po wypoziomowaniu napełnij pojemnik

wodą – musi być wypełniony do około
2/3 wysokości zanim przejdziesz do trzeciego
kroku.
3 Rośliny, które kupiłem, ściśle wypełniały

doniczki, więc większość z nich przesadzi-
łem przed włożeniem do wody. Użyj doniczek
do roślin wodnych o połowę większych niż ory-
ginalne i wypełnij je podłożem do roślin wod-
nych, tak aby po przesadzeniu twoja roślina

znalazła się nieco poniżej krawędzi doniczki.
Obsyp ją większą ilością podłoża i żwirem,
który zatrzyma wymywanie ziemi do wody.
4 Sprawdź głębokość wody, jakiej potrzebuje

każda roślina – zwykle będzie to odległość
od górnej krawędzi doniczki do powierzchni
wody – a następnie umieść pod doniczkami
cegły, aby wyregulować wysokość zgodnie
z wymaganiami.
5 Gdy będziesz zadowolony z ułożenia roślin,

zacznij układać kamienie wokół doniczek.
Odłóż te najmniejsze, aby wypełnić nimi póź-
niej puste miejsca między większymi kamienia-
mi i doniczkami. Upewnij się, że co najmniej
z jednej strony pojemnika kamienie sięgają
do jego górnej krawędzi, aby dzikie zwierzęta
miały mogły bezpiecznie wejść i wyjść z wody.
6 Uzupełnij pojemnik wodą. Przelanie zbior-

nika pomoże w usunięciu pływającego
na powierzchni podłoża. Na początku woda
może być mętna, ale z czasem rośliny ją
oczyszczą. Kiedy rośliny się rozrosną, możesz 
je podzielić

dzikie oczko
Na pływających
po powierzchni wody
liściach lądują owady,
takie jak świtezianki
Zasady pielęgnacji zbiornika wodnego

Jedną z największych zalet takiego raju dla Uporządkuj swój zbiornik
dzikiej przyrody jest to, że nie musi być prze- jesienią (większość zwierząt zakończyło już
sadnie czysty, więc zwykle nie skupiam się sezon rozrodczy), ale zanim płazy przejdą
zbytnio na jego pielęgnacji. Ogólnie rzecz w stan hibernacji.
biorąc, twoje minioczko wodne będzie łatwe
Usuń skrętnice
w utrzymaniu, a z czasem to rośliny i zasie-
jeśli nadmiernie się rozrosną. Wyciągam je,
dlające je stworzenia pomogą utrzymać czy-
obracając patyk w wodzie, a glony owijają się
stość wody.
wokół niego – to zaskakująco łatwe.
Miej oko na poziom lustra wody Wyczyść zbiornik jesienią

przez cały sezon. W cieplejszych miesiącach jeśli się zamuli. Należy to robić tylko co kilka
możesz być zaskoczony szybkością parowa- lat i pamiętać o zostawieniu wody do ponow-
nia wody. Uzupełniaj jej ubytki i pamiętaj, nego napełnienia.
 że w miarę możliwości najlepiej używać

wody deszczowej zamiast kranówki.
Podziel i ponownie posadź
rośliny wiosną.

10
xxx yyy zzz qqqqq
roślin wodnych
polecanych
przez Adama
 Anemopsis
kalifornijski
(Anemopsis californica)
Pochodząca z Ameryki Pół-
nocnej roślina wodna
o okazałych, niezwykłych
białych kwiatach, często
z różowym odcieniem. Jego
szerokie zielone liście jesie-
nią przebarwiają się
na czerwono, dodając kolo-
ru na koniec sezonu.
Wysokość x Szerokość
45 cm x 50 cm
 Kosaciec
różnobarwny
(Iris versicolor)
Wiele kosaćców dobrze
rośnie w małych zbiorni-
kach, ale ja naprawdę
uwielbiam ten klasyczny
gatunek. Ma sztywne,
wyprostowane, wąskie zie-
lone liście i atrakcyjne, nie-
biesko-fioletowe kwiaty
rozwijające się wczesnym
latem. Piękna roślina
o ozdobnych kwiatach.
W x S 80 cm x 25 cm
 Krwawnica pospolita
(Lythrum salicaria)
To nasz rodzimy dziki kwiat,
który często wykorzystuję.
Dodaje kompozycji wysoko-
ści, a jego bogate w nektar
fioletowe kwiaty dostarcza-
ją pożytku dzikim stworze-  Pstrolistka
niom i dodają koloru od lata sercowata (Houttuynia
do jesieni. Dzielę ją co dwa cordata ‘Chameleon’)
lata. Jest rośliną, którą albo
W x S 1,5 m x 50 cm pokochasz albo pomyślisz,
że jest trochę dziwna. Dla
mnie jest ciekawym niskim
gatunkiem, który dobrze
zadarnia brzeg zbiornika,
o atrakcyjnych czerwono-
-zielono-kremowych
ZDJĘCIA: SARAH CUTTLE; PAUL DEBOIS; GETTY/MARK TURNER, WJAREK
liściach.
W x S 20 cm x 70 cm
 Jaskier płomiennik
(Ranunculus flammula)
Ten rodzimy gatunek strefy
brzegowej ma żółte kwiaty,
chętnie odwiedzane przez
zapylaczy przez całe lato.
Może powodować podraż-
nienie skóry, dlatego należy
zachować ostrożność pod-
czas obchodzenia się z nim.
Dobrze rośnie w pojemni-
kach. W x S 15 cm x 15 cm

dzikie oczko
 Orontium wodne
(Orontium aquaticum)
Ta roślina strefy brzegowej
posadzona w słonecznym
miejscu wczesnym latem
rozwija naprawdę niezwy-
kłe żółte kwiatostany
w kształcie włóczni. Będą
ciekawym, przykuwającym
wzrok dodatkiem do każde-
go zbiornika wodnego.
W x S 30 cm x 70 cm
 Knieć błotna
(Caltha palustris)
Preferująca płytką wodę
knieć ma sercowate liście
i jest wytrzymałą rośliną
tworzącą kępy, więc dzielę
ją co kilka lat. Żółte kwiaty
przyciągają szereg zapyla-
czy. W x S 25 cm x 45 cm
 Niezapominajka
wodna (Myosotis
scorpioides)
Wieloletnia niezapominajka
o delikatnych niebieskich
kwiatach. Zasłoni i zmięk-
czy optycznie krawędzie
zbiornika, zapewniając jed-
nocześnie dobre siedlisko
dla dzikich zwierząt wod-
nych. W x S 30 cm x 30 cm
 Pałka drobna
(Typha minima)
Często wykorzystuję ten
niski gatunek pałki. Minia-
turowe szuwary doskonale
sprawdzają się w oczkach
wodnych w pojemnikach.
Wąskie męskie kwiatosta-
ny, umieszczone nad owal-
nymi żeńskimi, wyróżniają
się na małej przestrzeni. ZDJĘCIA: TORIE CHUGG; GETTY/NATALIA BARAN, ROC8JAS, VOLTAN1, WESTEND61
W x S 60 cm x 45 cm
 Kroplik żółty
(Mimulus guttatus)
Uwielbiałem go jako
dziecko, ponieważ moja
babcia sadziła
go w swoich oczkach
wodnych. Jego żółte, lej-
kowate kwiaty z małymi
czerwonymi kropkami
dodają kolorów przez
całe lato. Dobry do przy-
wabienia zapylaczy.
W x S 60 cm x 40 cm

WIOSENNE PORADY
Narcyz
‘Tête-à-tête’
ZRÓB TO TERAZ | WIOSNA
i inne wiosenne
cebulki
rozjaśniają
zacienione
miejsce
w ogrodzie
Monty’ego
Miesiąc Monty’ego
Marzec jest nieprzewidywalny. Może przegania zimę na dobre. Narcyzy,
być jak niegrzeczne dziecko – miewać kosaćce, krokusy, pierwsze tulipany,
napady złości w postaci śniegu i lodu, szafirki, śnieżniki, cebulice – wszystkie
wichury i deszczu, często tego samego intensywnie kwitną, a kilka przebiśnie-
dnia. A gdy twoja cierpliwość już się gów utrzymuje się nawet do początku
kończy, oczarowuje cię swoim urokiem. miesiąca. Dni stają się coraz dłuższe
Tutaj, w Longmeadow, pogoda musi – pod koniec miesiąca zmieniamy czas
być wyjątkowo łagodna, aby ziemia się – a marzec, ze wszystkich miesięcy
rozgrzała, ale słońce zaszczyca nas w roku ogrodnika, to pora, gdy czas
swoimi promieniami. To miesiąc, w któ- ma największe znaczenie. Trzeba

rym cebulki naprawdę rządzą: rosną zakończyć zimowe prace jednocześnie OGLĄDAJ Sezonowe
porady Monty’ego na
i kwitną niezależnie od pogody, dodając siejąc, sadząc i czując ziemię na rękach www.gardenersworld.
mnóstwo intensywnego koloru, który oraz słońce na plecach. com/monty

PRZESADZANIE
KROK PO KROKU

Przenieś rośliny zimozielone
Przenieś i przesadź zimozielone krzewy rosną-
ce w gruncie właśnie teraz zanim zaczną się
rozrastać. Możesz zminimalizować uszkodzenia
gałęzi podczas pracy, związując je w kolumnę.
Po przesadzeniu natychmiast je rozwiąż. Pamię-
taj o podlewaniu krzewu przez pierwszy rok.
1W YKOP dużą bryłę korze- przygotowałeś i do które-

niową za pomocą szpa- go dodałeś materii orga-
dla, aby przeciąć korze- nicznej. Wypełnij ziemią, 1 2
nie, i długiego sekatora udepcz ją mocno kilka
lub piły, aby przebić się razy, trzymając główną
przez głębiej zakotwiczo- łodygę pionowo podczas
ne korzenie. wypełniania.
2 PRZENIEŚ krzew na plan- 4 PODLEJ ponownie,
dekę, zachowując jak naj- a następnie rozłóż war-
większą ilość podłoża, stwę ściółki, zwracając
a następnie przenieś uwagę, by nie znajdowała
bryłę korzeniową się za blisko zdrewniałej
na t aczkę. łodygi, która może zgnić,
3 WŁÓŻ krzew do szerokie- jeśli jest zbyt głęboko
go dołka, który wcześniej wsadzona.
OGLĄDAJ filmy wideo i szukaj wskazówek

dotyczących krzewów na
www.gardenersworld.com/shrub
3 4
REKLAMA
TRAWNIK
Układanie trawnika z rolki

Najszybszym sposobem na trawnik po otrzymaniu przesyłki i pracuj,

jest zamówienie darni i ułożenie jej stojąc na desce. Ubijaj każdy ele-
teraz, gdy ziemia się nagrzewa. Przy- ment w trakcie układania. Podlewaj
gotuj wyrównane, odchwaszczone trawnik do momentu, gdy zaobser-
miejsce i oczyść ziemię z korzeni wujesz oznaki wzrostu.
oraz dużych kamieni.
Za pomocą grabi rozprowadź
nawóz fosforowy, aby pobudzić roz-
OGLĄDAJ filmy
wój systemu korzeniowego i popra- wideo i szukaj
wić strukturę podłoża, by uniknąć wskazówek na
późniejszego zapadania się płatów www.gardenersworld.
com/lawn care
trawy. Ułóż darń najpóźniej dzień
Zanim wysiejesz nasiona, oczyść ziemię z chwastów i wyrównaj

grabiami
Napraw trawnik za pomocą nasion

Uzupełnij ubytki w murawie, wyrównaj poziom ziemi grabiami.
wysiewając w pustych miejscach Wysiej nasiona trawy, następnie
nasiona trawy. O tej porze roku tem- uklep za pomocą deski lub grzbie-
peratura podłoża jest wystarczająco tem grabi w przypadku małych
wysoka, aby nasiona wykiełkowały obszarów. Nałóż siatkę, aby chronić
po kilku tygodniach, więc już teraz nasiona przed ptakami i kotami.
możesz przygotować ziemię i wysiać
zupełnie nowy trawnik.
ODWIEDŹ www.
Nasiona potrzebują do kiełkowa- gardenersworld.com/
nia powietrza i wilgoci, a także twar- lawns, aby dowiedzieć
dej ziemi, aby się ukorzenić. Usuń się więcej o renowacji
trawnika
wszystkie chwasty, a następnie

KWIATY
Sadzenie dalii
Dobrze, że dalie, te wspaniałe i piękne rośliny,

wróciły do łask ogrodników po trwającej jakiś czas
utracie poważania w drugiej połowie XX wieku.
Na szczęście uświadomiliśmy sobie, że ich odważ-
ne i jasne kolory, które towarzyszą nam od poło-
wy lata aż do pierwszych mrozów są nie do prze-
cenienia. Teraz jest idealna chwila, by pobudzić
uśpione karpy do wzrostu. Zarówno te, które prze-
chowujesz w chłodnym, ale wolnym od mrozu
miejscu w okresie zimowym, jak i te dostępne
w sprzedaży w centrach ogrodniczych. Posadź
je w inspekcie lub szklarni, a będziesz mieć goto-
we okazy do wysadzenia w maju, kiedy miną już
ostatnie przymrozki. Będziesz mógł także pobrać
sadzonki z nowych pędów, które wyrosną z karp.
Możesz wybierać spośród dalii kaktusowych o spi-
czastych płatkach, wielkokwiatowych, zgrabnych
pomponowych i wielu innych odmian. Nie potrze-
bujesz wiele – wystarczy kilka doniczek, porządne
podłoże do kwiatów i odrobina ciepła. To napraw-
dę jest proste.
5 ULUBIONYCH DALII ALANA

‘Café au Lait’ postrzępione kwiaty o kremowopłowych płatkach
‘Christopher Taylor’ przepiękne kwiaty w kolorze wiśni
i kształcie lilii wodnej
‘Haley Jane’ biała półkaktusowa o mocno różowych
końcówkach płatków
‘Rhonda’ eleganckie pompony w kolorze bladolilakowym
Podlewaj regularnie dalie, aby nie traciły kolorów od połowy lata
‘Susan Carey’ półkaktusowa o dużych, cytrynowożółtych
do pierwszych przymrozków
kwiatach
KROK PO KROKU Jak sadzić karpy dalii
1 SPRAWDŹ, czy bulwy 2 SADŹ karpy w uniwersalnym 3 UMIEŚĆ doniczki na jasnym 4 UPRAWIAJ rośliny w równo-
są jędrne, bez stłuczeń czy podłożu beztorfowym, poje- parapecie lub w ciepłej miernie doświetlonym miej-
objawów gnicia, spowodowanych dynczo w dużych doniczkach lub szklarni. Utrzymuj lekko wilgotne, scu, w temperaturze nie wyższej niż
chorobą grzybową. Odetnij i wyrzuć po kilka w kuwecie. Przysyp je cien- lecz nie mokre podłoże. Wkrótce 18°C – dzięki temu nie będą rosły
wszystkie zainfekowane części. ką warstwą podłoża. zobaczysz pędy, które możesz za szybko. Wysadź w maju,
wykorzystać do zrobienia nowych po ostatnich przymrozkach.
sadzonek (patrz str. 139).

WARZYWA
Sadzenie

szparagów
Mimo, że szparagi uważa się
za dość kapryśne, ich uprawa nie
jest trudna. Jedyne, co tak
naprawdę jest ci potrzebne,
to cierpliwość. Po posadzeniu
korzeni musi minąć kilka lat,
zanim będziesz mógł coś zebrać
– z początku niewiele. Dzięki
temu dasz roślinom czas na
wytworzenie dużych i soczystych
pędów, które będzie można
zebrać. Potem czekają cię zbiory
przez co najmniej 15 lat. Wycinaj
pędy ostrym nożem, gdy osiągną
15 cm wysokości, tnąc tuż nad
powierzchnią ziemi. Musisz
chronić rośliny przed atakami
ślimaków, rozrastającymi się
chwastami i zapewnić im dobry
drenaż. Zbieraj szparagi przez
dwa miesiące w roku, a potem
pozwól im rosnąć swobodnie,
podwiązując je w razie potrzeby.
Kiedy zżółkną jesienią, przytnij
wszystko tuż nad ziemią.
Zbierz szparagi, gdy tylko osiągną 15 cm wysokości i spożywaj na surowo lub po ugotowaniu
KROK PO KROKU Jak uprawiać szparagi
ZBUDUJ podwyższoną ZRÓB 10-15-centymetrowy UMIEŚĆ karpy w rowkach, PODLEWAJ ostrożnie, aby
1 2 3 4
grządkę w miejscu z prze- grzbiet z podłoża, by posa- w odległości 30 cm od siebie. karpy się nie przemieszczały.
puszczalną ziemią. Następnie dzić sadzonki bez ryzyka podmaka- Przykryj korzenie warstwą podłoża, Nawoź wiosną , a jesienią ściółkuj
wykop rowek o głębokości nia. Czasami daję pod rośliny trochę ale wierzchołki pędów powinny materią organiczną.
20 cm i wypełnij go dojrzałym żwiru. Ugnieć krawędzie grzbietu, wystawać nad powierzchnię ziemi.
obornikiem. aby się nie rozsypał.

REKLAMA
REGENERACJA
TRAWNIKA
Nie ma powodu do paniki, jeśli po zimie Twój trawnik
wygląda trochę smutno. Przy odrobinie czułej opieki
z łatwością przygotujesz go na nadchodzący sezon.
Wczesna wiosna to najlepszy czas, by zadbać o zniszczoną
murawę. Jeśli odpowiednio o nią zadbasz, już za kilka tygodni
będziesz cieszyć się zielonym i mocnym dywanem. Zdziwisz
się, ale wykonanie zaledwie 5 czynności znacząco poprawi
jej wygląd i kondycję!
Uprzątnij resztki liści i patyków, które zalegały na trawniku

po zimie. Usuń chwasty, wykopując je z korzeniami lub zastosuj
selektywny herbicyd. Skoś trawę o 1/3 długości, by ją skrócić,
wzmocnić i ułatwić kolejne zabiegi.
Wygrab następnie pleśń, martwe źdźbła (filc) i mech, by
regenerująca się trawa miała więcej miejsca do wzrostu. Użyj
mocnych grabi lub mechanicznego wertykulatora, który szybko
odświeży zaniedbaną czuprynę. Zbierz ścinki, bo ponownie
zamienią się w filc!
Nakłuj ziemię na głębokość 10-15 cm w odstępach co 15 cm.
Użyj zwykłych wideł lub specjalnego mechanicznego aeratora,
który zrobi to szybciej. Jeśli masz ciężką i gliniastą ziemię Rozsyp
do otworów gruboziarnisty piasek, wymieszany z torfem. Zabieg
poprawi napowietrzenie, rozwój systemu korzeniowego oraz
przenikanie wody i składników pokarmowych z nawozów,
co podniesie zdolności regeneracyjne trawy. Następnie podlej
trawnik i zaczekaj, aż przeschnie.
Uzupełnij puste place i uszkodzone fragmenty, bo tam, gdzie
nie ma trawy szybko pojawią się chwasty! Usuń martwą murawę,
wymień część ziemi na świeżą i żyzną – najlepiej gotowe podłoże
do trawników, wzbogacone nawozem.
Wybierz nasiona renowacyjnej trawy samo zagęszczającej, która
doskonale sprawdzi się wszędzie tam, gdzie widać ubytki, darń Zastosowanie oryginalnej trawy
jest mało zagęszczona lub uległa uszkodzeniu. Będzie również samo zagęszczającej marki Substral
właściwym wyborem dla tych którzy, zakładając nowy trawnik, to jednorazowy wydatek i gwarancja
chcieliby zrobić to „raz a dobrze”, a potem przez lata cieszyć się gęstego trawnika na lata!
z trwałego i estetycznego efektu.
JAK ROŚNIE TRAWA

SAMO ZAGĘSZCZAJĄCA?
✔ S zybko i intensywnie
Na czym polega efekt samozagęszczania? a unikalną zdolność do samo zagęszczania
✔M
W przypadku traw samozagęszczających z jednego wysianego
nasiona wyrasta nie tylko jedna kępa traw, ale także rozrastające ✔ S zybko zadarnia wolne ubytki
ZDJĘCIA: SCHULZIE / FOTOLIA
się na boki kłącza, z których wyrastają nowe kępy trawy.

Ten proces będzie trwał, dopóki nie zostanie zadarniona ✔ K iełkuje nawet w niskich temperaturach
każda wolna powierzchnia, uszkodzenia czy ubytki na trawniku.
Dzięki nowym kępom nasiona trawy rozrastają się intensywnie
✔ J est odporna na intensywne użytkowanie
oraz szybko zadarniają wolne powierzchnie i ubytki, tworząc ✔ O granicza wzrost chwastów i mchu
zwarty i gęsty trawnik.
✔ D obrze znosi umiarkowane zacienienie
ożna ją nisko kosić
✔M
Więcej informacji o nasionach traw znajdziesz na:

www.lovethegarden.pl
OWOCE I WARZYWA
KROK PO KROKU Jak posadzić wczesne ziemniaki w donicach

Uprawiaj ziemniaki w pojem-

niku lub specjalnym worku.
Jeśli masz taką możliwość,
umieść je w ciepłym miejscu
– wkrótce wypuszczą pędy,
nawet jeśli będą na zewnątrz.
Przysyp je jednak większą
ilością ziemi, aby zwięk-
szyć plonowanie. Ziemniaki
są głodomorami, więc nale-
ży je regularnie podlewać
i nawozić, aby zbiory były
obfite.
1 W YMIESZAJ w proporcji 1:1 pod-
łoże uniwersalne z podłożem ila-
stym, a następnie dodaj odrobinę
obornika lub kurzego granulowa-
nego obornika. Umieść tę bogatą
mieszankę na dnie worka i usyp 1 2
warstwę o wysokości
około 10 cm.
2 ROZŁÓŻ bulwy na wierzchu ziemi
w równych odstępach. Każda
bulwa potrzebuje około 10 litrów
podłoża, więc w dużym worku
zmieszczą się trzy bulwy. Upew-
nij się, aby oczka lub kiełki były
skierowane ku górze.
3 PRZYKRYJ bulwy kolejną
10 cm warstwą mieszanki podło-
ża i uklep. Gdy tylko pojawią się
nowe pędy, przykryj je kolejną
warstwą przygotowanego wcze-
śniej podłoża, aż worek zostanie
wypełniony tuż poniżej krawędzi.
4 NAPEŁNIJ konewkę chłodną
wodą i obficie podlej podłoże.
Użyj drobnego sitka, aby nie
poruszyć bulw. Podlewaj ziem-
niaki w ten sposób codziennie,
aby doczekać się plonów. 3 4
 NIE ZAPOMNIJ
Posadzić szparagi (patrz

str. 125) oraz topinam-
bur i karczochy
DOBRA RADA Zebrać pozostałych

Nagłe ochłodzenie może zimowych warzyw
zniszczyć twoje plony,
więc zainwestuj w klosz i przygotować miejsce
i przykrywaj nim rośliny, po pozostałych rośli-
gdy w powietrzu wisi nie- nach na nowe plony
korzystna pogoda. Klosze
nagrzeją również ziemię W słoneczne dni znisz-

Fioletowe brokuły gałązkowe zbieraj zaczynając od środka łodygi.
ZDJĘCIA: SARAH CUTTLE; JASON INGRAM; TIM SANDALL
przed wysianiem, two- czyć motyką jednorocz-

rząc ciepły mikroklimat ne chwasty. To najszyb-
Zbieraj wczesne plony
TEKST: EMMA CRAWFORTH; ROSIE YEOMANS
pod spodem. Włóknina

szy sposób, aby się ich
również zda egzamin
w nagłych przypadkach. Zetnij delikatne pędy fioletowego kwiaty. Zerwij całe liście jarmużu pozbyć
brokułu gałązkowego, jarmużu i przed gotowaniem usuń ich nerwy.
Posprzątać krzaczków

i kalette (połączenie brukselki i jar- Kalette można zbierać z pachwin
truskawek, usuwając
mużu). Brokuł zbiera się najpierw liści, podobnie jak brokuła gałązko-
OGLĄDAJ filmy martwe liście, aby zro-
wideo i szukaj ze środka łodygi, następnie z jej dol- wego. Wszystkie warzywa mogą być
wskazówek na nej części, gdy kolejne pędy rozwija- blanszowane i mrożone, ale nigdy bić miejsce dla nowych
www.gardenersworld. ją się w pachwinach liści. Zbierz nie będą smakować tak dobrze jak liści i kwitnących pędów
com/fruit-veg
je zanim zaczną się otwierać żółte jedzone od razu po zerwaniu.

OWOCE I WARZYWA
ZIELONY NAWÓZ Wyściółkuj

Goła ziemia nie drzewka owocowe

Utrzymuj ziemię wokół twoich drzewek
znosi pustki. Jeśli owocowych wolną od chwastów, aby
nie masz nic deszcz mógł przedostawać się bezpo-
średnio do korzeni, a te nie musiały
do posadzenia, konkurować z innymi roślinami.
Odrobina ściółki organicznej, takiej
wysiej zielony jak ogrodowy obornik lub kompost
nawóz, aby unik- zatrzyma chwasty, hamując kiełko-
wanie ich nasion w glebie. Ściółka
nąć inwazji chwa- posłuży również jako delikatny
nawóz dla drzewka, dzięki aktywno-
stów. Ziemia ści dżdżownic odżywi podłoże
zazieleni się jed- i pomoże utrzymać wilgoć w ziemi.
Ściółkuj kilka centymetrów od pnia.
norocznymi
sadzonkami,
które po przeko-
paniu ją wzboga- Zapylaj drzewka owocowe, muskając kwiaty małym pędzelkiem
cą i zapobiegną
wypłukiwaniu Zacznij ręcznie zapylać
substancji odżyw- brzoskwinie, nektaryny i morele
czych przez Zapylaj brzoskwinie, nektaryny
i morele pędzelkiem, aby zwiększyć
i zrób tak ze wszystkimi kwiatami,
które są otwarte.
deszcz. ich szanse na zawiązanie owoców, Warto powtarzać zabieg co kilka Rozłóż ściółkę na wilgotnej
kiedy wczesną wiosną zaobserwu- dni, w miarę rozwoju kolejnych ziemi, a następnie
jesz niewielką aktywność owadów kwiatów. Może ci się wydawać, równomiernie ją rozgarnij
OGLĄDAJ filmy
wideo i szukaj lub gdy uprawiasz drzewka pod że nie robisz zbyt wiele, ale niewiel-
wskazówek na osłonami. Delikatnie potrzyj pędzel- kie ziarenka pyłku są zabierane
www.gardenersworld. kiem środek jednego kwiatu, z każdego kwiatu i przenoszone
com/planting
następnie przenieś się na kolejny na inne.
Wysiej nasiona
Z ĘDZA
ZC warzyw do gruntu UWAŻAJ NA
M
OS
Teraz jest odpowiednia pora

na wysiew nasion fasoli, brukselki, JEŻE
pora, sałaty, pasternaku, groszku, Zrób wszystko, aby zaprosić
rzodkiewki, rukoli, szpinaku, cebuli jeże do swojego ogrodu.
i rzepy. Najpierw starannie przygo- Ułóż stertę polan, ustaw
tuj podłoże, zagrab gładko miskę z wodą i upewnij się,
ZDJĘCIA: GETTY/LES STOCKER; JASON INGRAM

powierzchnię i pozbądź się chwa- że mają dostęp do twojego
stów. Najłatwiej siać w rzędach, ogrodu przez dziurę w pło-
po podzieleniu grządki na rowki cie lub murze. Jeże żywią
z zachowaniem zalecanych odstę- się ślimakami, więc jeśli
pów. Opakowania nasion zawierają musisz zastosować granu-
informacje o odstępach i głęboko- lat przeciwko ślimakom,
ści siewu. Po wykiełkowaniu sie- użyj tylko tego z fosfora-
wek można je przerwać, uzyskując
nem żelazowym – czytaj
ostateczny zalecany odstęp.
etykiety.
Usuwaj wszystkie sadzonki
pomiędzy rzędami – to chwasty.
Z łatwością je rozpoznasz, ponie-
waż będą różniły się wyglądem
Wysiewaj nasiona od twoich sadzonek. Wysiewając
w rzędach, bezpośrednio do ziemi zaoszczę-
w odstępach dzisz pieniądze na podłożu
podanych i doniczkach, a także czas na pod-
na opakowaniu lewaniu, bo wyręczy cię deszcz,
ale uważaj na ślimaki.

SZKLARNIA
KROK PO KROKU
Kiedy rośliny
Pikowanie
już wykiełkują,
przenieś je,
zwalniając
siewek
miejsce Przesadź siewki do bar-
w mnożarce dziej zasobnego w skład-
niki odżywcze podłoża
i daj im więcej miejsca do
wzrostu, pikując je kiedy
tylko osiągną odpowied-
nią wielkość. Podlej je
i ustaw w przewiewnym
miejscu, aby zapobiec
chorobie zwanej zgorzelą
siewek. Wczesnym latem
będą gotowe do wysadze-
nia na docelowe miejsce.
Użyj podgrzewanej mnożarki

Zainstaluj mnożarkę elektryczną, Większość sadzonek zaczyna kiełko- ma regulację światła i daje możli-
żeby przyspieszyć kiełkowanie i lep- wać w temperaturze 15°C, ale chili wość ustawiania poziomu wilgotno-
sze ukorzenianie się sadzonek. Mno- lub inne egzotyczne gatunki będą ści. Cokolwiek wybierzesz, będziesz
żarki z termostatami do ustawiania do tego potrzebować 25°C. Mnożar- potrzebować pomocy elektryka do
temperatury są dość drogie, dlatego ki różnią się między sobą, ale ich założenia hermetycznych gniazdek PRZYTRZYMAJ delikatnie
1
na początku skorzystaj z podgrze- moc nie przewyższa mocy zwykłej i płaskiej powierzchni, na której roślinę za liście i użyj
wanej mnożarki, która jest tańsza. żarówki. Sprzęt wysokiej klasy będzie można ustawić mnożarkę. sadzaka do wyjęcia jej z podłoża,
pilnując, by nie uszkodzić korzenia.
NIE ZAPOMNIJ
Z acznij hartować

sadzonki mrozoodpor-
nych roślin jednorocz-
nych, umieszczając
je w zamkniętym, chłod-
nym pomieszczeniu
Kontynuuj wysiewanie

letnich kwiatów, takich
jak kosmosy i werbeny
WSUŃ cały korzeń
2
Korzystając z ładnej
 do otworu zrobionego
pogody, wietrz szklarnię sadzakiem i umocuj go delikatnie
w ciągu dnia, by nie w podłożu uważając, by nie
narażać roślin na waha- uszkodzić delikatnej sadzonki.
nia temperatury
Uszczknij wierzchołki

nowych pędów z szał-
wii, fuksji i pelargonii,
by pobudzić ich wzrost Mszyce żywią się sokami roślin i trzeba je regularnie usuwać
Podlewaj systematycz-

Kontroluj wczesne ataki mszyc
TEKST: EMMA CRAWFORTH; ROSIE YEOMANS.
nie ukorzenione rośliny

ZDJĘCIA: PAUL DEBOIS; JASON INGRAM
podczas coraz cieplej-

Uważaj na lepkie i przezroczyste minować młode nimfy, które łatwo
szych dni, dodając
skupiska mszyc, żerujących jest przeoczyć. Postępuj zgodnie
do wody płynny nawóz na świeżych, pączkujących rośli- z instrukcją na opakowaniu produk-
nach. W szklarni wcześnie ruszają tu do zwalczania mszyc. Warto
do ataku, więc usuwaj je natych- zająć się tym wcześnie, by zminima- ZAŁÓŻ na konewkę gęste
OBEJRZYJ 3
filmy i wskazów na miast, przy pomocy wody z mydłem lizować liczbę mszyc, ale nie można sitko i podlej sadzonki
www.gardenersworld. owadobójczym lub olejem roślin- zaprzestać oglądania roślin, szcze- ostrożnie, zwilżając podłoże tak,
com/greenhouse nym. Zrób to starannie, żeby wyeli- gólnie, jeśli dosadzasz nowe. by woda dotarła do korzeni.

BYLINY
NIE ZAPOMNIJ Usuń siatkę

Stwórz
Rozłóż ściółkę z materii

 kolorową z sadzawki
organicznej na gołą zie- wiosenną Zdejmij siatkę ze swojego oczka
mię. Odżywi to glebę plamę, sadząc wodnego zanim rośliny wodne
i powstrzyma rozwój na rabatach zaczną przez nią wyrastać. Naj-
chwastów pierwiosnki pierw usuń z niej liście i śmiecie,
i bratki aby nie wpadły do wody. Następnie
Przesadź zimozielone
 zdejmij siatkę z mocowań lub pod-
krzewy, a następnie nieś obciążenie przytrzymujące
obficie je podlej, gdy ją wokół krawędzi.
będą się ukorzeniać Przy podnoszeniu siatki uważaj
na budzące się do życia rośliny.
Rozmnóż krzewy przez
 Zdejmij sztywne ramy lub zwiń ela-
kopczykowanie – przy- styczną siatkę, a następnie
gnij nisko rosnące pędy wyczyść ją i przechowuj latem
do ziemi w suchym miejscu.
W ytnij suche gałęzie


krzewów po obudzeniu
się pąków – wtedy łatwo
odróżnisz martwe pędy
od żywych
Wypełnij luki na rabatach
Posadź kwitnące wiosną rośliny, podłoże przed sadzeniem i uważaj,
aby dodać koloru i wypełnić puste aby nie sadzić roślin w miejscu
miejsca na rabatach. Charaktery- późno wyrastających bylin. Uklep
styczną cechą wiosennych ogrodów ziemię wokół roślin, obficie podlej,
są połacie kolorowych roślin cebulo- a następnie wyściółkuj.
wych i niskich bylin, takich jak pier-
wiosnki, pod krzewami i wśród
wschodzących pędów później kwit- OGLĄDAJ filmy
wideo i szukaj
nących roślin. Wybierz doniczki wskazówek na www.
z roślinami cebulowymi, pierwiosn- gardenersworld.com/ Usuń liście i śmiecie zanim
kami i bratkami. Łopatką rozluźnij planting zdejmiesz siatkę z sadzawki
Wyjmij i podziel rośliny wodne,

aby je odmłodzić i mieć
nad nimi kontrolę
Przesadź
wodne rośliny
Wyjmij kosze z przerośniętymi rośli-
nami z sadzawki i podziel je teraz,
UWAŻAJ NA
Cebulki bez kwiatów
ZDJĘCIA: SARAH CUTTLE; GETTY/JANSMARC; JASON INGRAM
gdy zaczynają puszczać pędy

– w ten sposób odmłodzisz je i utrzy-
Są to cebulki np. narcy-
masz pod kontrolą. Wodne rośliny
zów, które mają liście, ale
mogą wyrastać poza pojemniki
są pozbawione kwiatów.
i zamulać wodę, gdy je pozostawisz.
Wymagają odmłodzenia,
Umyj korzenie, aby zobaczyć,
więc wykop je i podziel
co można odciąć i zachować – naj-
od razu, lub obficie
lepsze są zewnętrzne fragmenty.
je podlewaj i zasilaj nawo-
Posadź je z powrotem do koszy
zem o wysokiej zawar-
z podłożem John Innes nr 2 i obsyp
tości potasu do momen-
od góry dużymi kamykami, aby pod-
tu aż liście całkowicie
łoże nie zostało wypłukane, gdy
zaschną.
zanurzysz kosze w wodzie.

BYLINY
Ożyw funkie

Funkie (Hosta), takie jak ‘Snowden’ są już dość spore. Bez względu na porę, rzystaj własny kompost ogrodowy
lub ‘Sum and Substance’ to bajeczne technika jest taka sama. lub polepszacz gleby do beztorfowej
rośliny z ogromnymi liśćmi i wyglądają- Wyjmij roślinę z doniczki lub wykop ziemi doniczkowej i daj roślinom
ce wyjątkowo, ale co kilka lat należy z ziemi i podziel ją na fragmenty, doniczki z dużą ilością miejsca
je dzielić, aby je ożywić – i przy okazji każdy powinien mieć kilka zdrowych na rozrost. Obficie podlewaj rośliny,
uzyskać nowe okazy. W przypadku pąków liści. Użyj do tego ostrego aby rosły bujnie i zdrowo.
roślin już rosnących na rabacie najlepiej noża lub poręcznego szpadla – stary
to zrobić, gdy z ziemi zaczynają wysta- nóż do chleba nada się idealnie.
ODWIEDŹ
wać spiczaste końcówki zwiniętych Wyrzuć zdrewniały środek, a następ- www.gardenersworld.
liści. Ale jeśli już masz roślinę lub kupu- nie przesadź fragmenty. Jeśli sadzisz com/propagation, aby
jesz funkię w donicy, możesz ją podzie- je w doniczkach, upewnij się, że mają uzyskać wskazówki,
jak dzielić rośliny
lić przed posadzeniem, nawet jeśli liście zapewnione bogate podłoże – wyko-
Podziel dużą
roślinę, taką
jak Hosta
sieboldiana
elegans, aby
uzyskać dwie
nowe rośliny,
a następnie
przesadź je
do zasobnego
podłoża

ZRÓB TO TERAZ | WIOSNA OWOCE I WARZYWA
Zbierz rabarbar, w tym słodkie, jasnoróżowe pędy z wczesnej

uprawy (patrz po prawej)
Zbierz rabarbar
Rabarbar wymaga temperatury pędy będą znacznie jaśniejsze,
powyżej 5°C, aby wyjść ze stanu początkowy liść będzie tylko limon-
uśpienia i rozpocząć wiosenny kowożółtym pąkiem w kształcie
wzrost. Nie lubi również letnich tem- włóczni, a łodygi będą słodkie
peratur powyżej 30°C, więc kwie- i delikatne w smaku.
cień jest miesiącem, kiedy rabarbar Nie ścinaj łodyg rabarbaru;
jest w swojej najlepszej formie zamiast tego pociągaj je, trzymając
– teraz tworzy pyszne łodygi. każdy liść blisko nasady, i wykręca-
Jeśli zacząłeś pędzić rabarbar, jąc go, aby wyszedł z ziemi. Cięcie
wykorzystując wiadro lub wykona- powoduje gnicie korony, co obja-
ny na zamówienie gliniany klosz, wia się wrzecionowatymi łodygami
wówczas, pozbawione światła i uszkodzonymi pąkami.
GROSZEK Do kwietnia gleba

powinna być NIE ZAPOMNIJ
Wysiej groszek, gdy ziemia wystarczająco ciepła, O głowić tulipanów,

będzie sucha i ciepła aby móc wysiać zaczynając od wcze-
snych odmian, takich
w dotyku. Przygotuj płytki groszek na zewnątrz
jak ‘Orange Emperor’
rowek i rozłóż nasiona i ‘Chato’
groszku w podwójnym Posadzić na zewnątrz

rzędzie o szerokości około śródziemnomorskich
20 cm, w odstępach co ziół (sprawdź str. 34)
10 cm. Zgrab ziemię i zostaw Z ahartować sałat wysia-

nych w kuwetach
wystarczającą ilość miejsca
ZDJĘCIA: MARSHA ARNOLD; GETTY/EUGENE03
Podzielić roślin mięso-


między rzędami, aby umożliwić
żernych i przesadzić ich
zbiór strąków. do doniczek, gdy poja-
Aby podeprzeć pędy użyliśmy wią się nowe pędy
leszczyny – wąsy grochu
idealnie przyczepiają się OGLĄDAJ filmy wideo
i szukaj wskazówek na
do ich krzaczastych www.gardenersworld.
com/ fruit-veg
wierzchołków.

WARZYWA
Wysiew marchwi

Kiedy moje córki były małe, nie lubiły
marchewki – dopóki nie kupiłem działki
i nie zacząłem jej uprawiać. „Przecież
to nie marchewka!”, mówiły potem
dziewczynki, nie mogąc uwierzyć, że te
słodkie, chrupkie korzonki to to samo
warzywo kupowane w supermarkecie
i podawane im w szkole obiad. To dowód,
że uprawiana samodzielnie marchew jest
nieskończenie smaczniejsza niż ta
kupiona w sklepie. Teraz jest najlepsza
pora na wysiew marchwi, która musi
rosnąć szybko i bez przeszkód, aby była
słodka i delikatna. Zadanie jest łatwe,
ponieważ marchew nie potrzebuje
niczego poza podlewaniem w suchych
okresach. Zbiory można zaczynać po paru
miesiącach. Jeśli posiejesz zbyt gęsto,
zajdzie konieczność przerzedzania, a to
błąd. Zapach miażdżonych liści wabi
połyśnicę marchwiankę, której larwy
wygryzają dziury w korzeniach.
Siej rzadko i podlewaj równo,
a obędzie się bez problemów.
ALAN POLECA ODMIANY:

Chantenay Red Cored Stara, sprawdzona odmiana
Early Nantes Niezawodna, dobra do siania w partiach
Flyaway Słodka, ale odporna na połyśnicę
Marchew z domowej grządki jest smaczniejsza niż ta ze sklepu. Sweet Candle Długi, smukły, smaczny korzeń
Zwłaszcza świeżo zebrana. Parmex Korzeń krótki, do uprawy w pojemnikach
KROK PO KROKU Jak siać marchew do gruntu
ZBUDUJ podwyższoną grząd- ROZMIEŚĆ nasiona DAJ nasionom szansę, PODLEJ grządkę. W okresach
1 2 3 4
kę, jeśli masz kamienistą glebę. w odstępach co 2 cm. Lekko chroniąc je przed złą pogodą bezdeszczowych utrzymuj
Wypełnij ją przesianą ziemią, aby zagrab ziemię na rowek. Luźny siew tunelem (można wykonać stale lekko wilgotną ziemię, aby
korzenie się nie rozdwajały. Ugnieć pozwoli uniknąć pikowania, które go samemu). Nie jest to konieczne, wzrost marchwi nie był przerywany.
i wyrównaj podłoże. Zrób płytki rowek, przyciąga muchówki niszczące ale może pomóc na przewiewnych Zbieraj marchew, gdy korzenie
wciskając w ziemię leżący patyk. marchew. stanowiskach. osiągną odpowiednią wielkość.

OWOCE I WARZYWA
KROK PO KROKU Wysiej sałatę

STWÓRZ linię z naprężonej

Wysiew sałaty w tym okresie jest dobrym pomysłem, 1 żyłki na poziomie gruntu,
aby cieszyć się zbiorami za 10 tygodni. Do listy odmian do w miejscu w którym planujesz
uprawy warto dodać odrastające sałaty, ponieważ można uprawiać sałatę, i użyj jej jako
je zbierać zanim pozostałe odmiany będą gotowe i zapewnią przewodnika do wykonania rowka
ciągłe zbiory liści przez całe lato. Wysiewaj je w niewielkiej krawędzią motyki.
liczbie co kilka tygodni o tej porze roku. Dzięki temu będziesz
mieć stałe źródło główek sałaty w późniejszej części
sezonu, do zbioru po kilka naraz. Podlewaj je, aby zapobiec
kwitnieniu.
WEŹ kilka nasion, trzymając

2
je między kciukiem i palcem
wskazującym, a następnie
upuszczaj je wzdłuż rowka,
rozsiewając kilka nasion
co centymetr.
PRZYKRYJ nasiona cienką

3
warstwą ziemi, zostawiając
niewielkie wgłębienie w miejscu
nasiona, aby podczas podlewania
woda spływała do rowka.
UWAŻAJ NA
Brzęczaka
Wysiej do doniczek duże, podobne do ziarna ryżu nasiona ogórka porzeczkowego
Wysiej nasiona ogórka Te żarłoczne owady wio-

ZDJĘCIA: PAUL DEBOIS; JASON INGRAM.
sną lub latem mogą szyb-

TEKST: NIC WILSON; ROSIE YEOMANS
Wypełnij 9 cm doniczki uniwersal- to prawdopodobieństwo gnicia ko rozprawić się z liśćmi

nym podłożem gotowym do upra- przed kiełkowaniem. Oznacz ety- agrestu oraz, czerwonej
wy ogórków. Uklep powierzchnię kietą, a następnie przykryj cienką i białej porzeczki. Regu-
i namocz ciepłą wodą. Umieść warstwą podłoża i i ustaw w pod- larnie sprawdzaj rośliny
nasiona, po jednym w każdej grzewanej mnożarce lub na cie- i ręcznie usuwaj larwy
doniczce, na powierzchni, ale tak, płym parapecie, do wykiełko podobne do gąsienic.
by stały na bokach. Zmniejszy wania.

SZKLARNIA
NIE ZAPOMNIJ
Użyć biologicznych
 Pielęgnacja roślin doniczkowych

środków ochrony roślin Napełnij ręczny zraszacz desz- najstarsze, brązowiejące liście.
na mączlika szklarnio- czówką i odstaw na kilka godzin, Czas już rozpocząć nawożenie.
wego. aby woda ogrzała się do tempera- Nie podlewaj roślin taśmowo, lecz
tury pokojowej. Używaj jej do zra- według ich potrzeb. Dotknij podło-
Nawieźć amarylisów

szania roślin doniczkowych, aby ża, aby sprawdzić jego wilgotność.
nawozem potasowym.
zmniejszyć ich stres i dać odpo- Napełniaj zraszacze i konewki
Gdy liście zaczną cząć od suchego powietrza po podlewaniu, aby przy następ-
żółknąć, ogranicz podle- w pomieszczeniu. Regularnie obry- nym woda miała temperaturę
wanie. Przechowuj cebu- waj przekwitłe kwiaty i przycinaj pokojową.
le w doniczkach pod
ławką, kładąc je na boku.
Rośliny doniczkowe
Pobrać szczepek hor-
 zraszaj deszczówką
tensji z młodych, zdro- dla ich zdrowia
wych pędów bez kwia-
tostanów. Nie pozwól
im wyschnąć.
Przepikować siewek

roślin jednorocznych, Chroń sadzonki przed
gdy osiągną odpowied- uszkodzeniem przez wiosenne
nią wielkość. słońce
OBEJRZYJ filmy
Zapewnij cień
i uzyskaj więcej Zaciągnij rolety, gdy świeci słońce,
wskazówek na stronie
www.gardenersworld. aby nie pozwolić na wzrost
com/greenhouse temperatury. Bezpośrednie światło
słoneczne może spalić młode
rośliny. Jeśli liścienie siewek
Zwalczanie zostaną uszkodzone, nie
opuchlaka przetrwają one tego etapu

rozwoju. Warto chronić wszystkie
truskawkowca rozmnażane rośliny przed
bezpośrednim słońcem. Jeśli
Zbieraj dorosłe opuchlaki, gdy
tylko je dostrzeżesz. Każda samica w szklarni nie ma rolet, równie
może złożyć tysiące jaj, a to dobrze sprawdzi się siatka lub
wygłodniałe larwy opuchlaków włóknina rozciągnięta w oknach.
powodują największe szkody.
Pozbądź się zainfekowanej ziemi Wietrzenie
i przesadź rośliny do nowego szklarni
podłoża. Połączenie ręcznego pomoże
zbierania, dodawania nicieni roślinom
do podłoża i pułapek na dorosłe
osobniki powinno być skuteczne.
20
MINUT WOLNEGO
Weź szczotkę i zmieć
zabrudzenia, które osiadły
na stołach i ramach okien.
Warto poświęcić czas
na sprzątanie, bo to może
przeszkodzić szkodnikom
ZDJĘCIA: SARAH CUTTLE; JASON INGRAM.
w rozmnażaniu się.
TEKST: NIC WILSON; ROSIE YEOMANS
Utrzymuj przepływ świeżego powietrza Pozbądź się resztek ziemi

i roślin, ponieważ w nich
Otwórz okna szklarni w ciągu dnia, na słońcu. O tej porze roku rośliny
rozwijają się choroby
aby umożliwić wymianę powietrza potrzebują stabilnych warunków.
Rośliny szklarniowe na świeże. To powstrzymuje Koniecznie zamknij otwory grzybowe. Użyte doniczki
są podatne na atak choroby grzybowe i zapobiega wentylacyjne na noc, aby zapobiec i etykiety wynieś i umyj.
opuchlaków. przegrzewaniu się szklarni skokowym zmianom temperatury.

KWIATY
KROK PO KROKU
Pielęgnacja rozsady
Zakup sezonowych roślin

w postaci małych sadzonek
to wygodny i niedrogi spo-
sób na stworzenie pięknych
Jak podlewać letnich kompozycji. Rozpa-
Dotknij podłoża lub kuj i dobrze podlej rozsadę
unieś donice i kosze, zaraz po jej otrzymaniu.
by poczuć ich wagę Trzymaj sadzonki w miejscu
i sprawdzić, czy wyma- osłoniętym przed mrozem,
gają podlania. Rośliny ponieważ te małe, młode
wkładające wysiłek rośliny są nadal podatne
w produkcję liści potrze- na uszkodzenia przez niskie
bują więcej wody. Ciepłe temperatury.
lub wietrzne warunki
również zwiększają
zapotrzebowanie
na wodę. Nie polegaj
na deszczu, ponieważ
liście są jak parasole
i deszcz ląduje na ziemi
wokół doniczki.
Namaczaj podłoże,
trzymając konewkę bli-
sko jego powierzchni Delikatnie wyjmij każdą
1
podczas podlewania. siewkę z modułu, od razu
Jeśli donice są bardzo przesadzając ją do małej doniczki
suche, podlej je ponow- z beztorfowym podłożem.
nie, aby woda mogła
nasiąknąć, zamiast spły-
wać po bokach doniczek.
Nowo obsa-
dzone pojem-
niki wymagają
obfitego, ale Podlewaj rośliny za pomocą
2
łagodnego pod- drobnego sitka i uprawiaj
lewania, aby w szklarni lub na parapecie, spraw-
rośliny mogły dzając korzenie przed ponownym
się ukorzenić przesadzeniem.
Kontroluj ślimaki
Zmieszaj roztwór zawierający nicie- Do walki ze
nie z wodą w konewce i podlej ziemię ślimakami stosuj
wokół roślin, aby zwalczyć ślimaki. nicienie (preparat do
rozcieńczania
10
Staną się ofiarą tych mikroskopijnych
organizmów, które są aktywne, gdy w wodzie)
temperatura gruntu osiąga 7°C. Uży-
waj dużej ilości wody, ponieważ
minut wolnego pomaga ona nicieniom poruszać się
w ziemi. Efekt utrzymuje się przez
Poszukaj samosiejek mniej więcej 6 tygodni, więc dobrze
jest zabieg powtórzyć. Jeśli przepro-
bylin. Można je usunąć
TEKST: NIC WILSON; ROSIE YEOMANS.
wadzisz go teraz, będzie bardzo sku-

ZDJĘCIA: PAUL DEBOIS; TIM SANDALL
lub przesadzić właśnie teczny, ponieważ wyeliminuje ślimaki

teraz. Powinny dobrze podczas składania jaj.
się rozwinąć i wkrótce
zakwitnąć. Po OGLĄDAJ filmy wideo
przesadzeniu rośliny i szukaj wskazówek na
www.gardenersworld.
obficie podlej. com/solve problems

KWIATY
Kwiatowy show Podpędź bulwy

w mgnieniu oka

Teraz jest najlepsza pora na to, aby
begonii
z łatwością stworzyć kolorową jed- Podpędź bulwy begonii już teraz,
noroczną grządkę z kwiatami. Rośli- aby tego lata dodać koloru ogrodo-
ny jednoroczne szybko kiełkują wym donicom, wiszącym koszom
i kwitną w ciągu zaledwie kilku tygo- i rabatom. Wybierz duże, jędrne
dni. Najczęściej wybierane gatunki bulwy i posadź je w odstępach
to chabry, maczki kalifornijskie, co 10 cm do doniczek lub kuwet
czarnuszki damasceńskie i lnice.
z podłożem, kierując stronę
Jest ich o wiele więcej, więc poczy-
z wgłębieniem do góry. Przykryj
taj trochę i wybierz kolorową mie-
szankę, aby uzyskać długotrwałą je 1 cm warstwą ziemi i dobrze podlej.
kompozycję. Ustaw na ciepłym parapecie lub
Cała jednoroczna rabata robi nie- w szklarni, a wkrótce pojawią się pędy.
samowite wrażenie, ale niewielkie
kępki w rabacie również dodadzą jej
zastrzyku fantastycznego koloru.
OGLĄDAJ filmy
wideo i szukaj
Najpierw usuń chwasty i wyrównaj wskazówek na www.
ziemię grabiami. Następnie wymie- gardenersworld.com/
szaj różne nasiona z suchym pia- seeds-bulbs
skiem. Wysiewaj w rzędach,
a następnie usuwaj wszystko,
co wyrasta poza linią – przerywaj
sadzonki wraz z ich wzrostem.
DL A Z
NE
W
YJAZ
IE RZ Ą
RZ
P T
Posadź lilie w głębokich doniczkach z ilastym podłożem
Posadź cebulki lilii

Do uprawy lilii wybierz duże i głę- pach, a następnie przykryj warstwą
bokie doniczki, aby zmieścić po kilka podłoża do wysokości cebulki. Obfi-
cebulek w każdej z nich. Częściowo cie podlej, aby podłoże osiadło,
Usuń chwasty, wyrównaj wypełnij donicę ilastym podłożem. a następnie na powierzchni umieść Zachowaj 10 cm odstępu
ziemię grabiami i wysiej Umieść cebulki na powierzchni warstwę żwiru, aby odstraszyć śli- między bulwami begonii,
mieszankę nasion kwitnących z wierzchołkami skierowanymi maki. Lilie są żarłoczne, więc latem kierując stronę z wgłębieniem
roślin jednorocznych ku górze. Rozmieść je w 5 cm odstę- nawoź je regularnie. do góry
KROK PO KROKU Jak pobrać sadzonki u podstawy

Wiele roślin zielnych w doniczkach
i na rabatach wypuszcza teraz nowe
pędy, które można wykorzystać jako
sadzonki. Zaliczają się do nich mię-
dzy innymi dalie, dzielżany, astry,
ostróżki i floksy. Sadzonki szybko się
ukorzenią nawet bez wysokich tem-
peratur. Podlewaj je regularnie, a już
tego lata będą gotowe do przenie-
ZDJĘCIA: SARAH CUTTLE; PAUL DEBOIS; JASON INGRAM
sienia na rabaty.
1 WBIJ nóż w ziemię, aby odciąć ener-

giczne młode pędy z zewnętrznej

części kępy.
2 USUŃ niższe liście, przetnij większe
liście na pół i uszczknij wierzchołek.
Przytnij do długości równej 10 cm.
3 POSADŹ kilka sadzonek wokół kra-
wędzi donicy ze żwirowym podło-
żem do sadzonek, uklep, a następ-
nie podlej. 1 2 3

Felieton
Opowieści
Titchmarsha
Zdaniem Alana przywracanie natury do poprzedniego stanu nie
polega na puszczeniu wszystkiego luzem, ale na zaangażowaniu
się – bez względu na wielkość naszej działki
Z
byt dosłowne traktowa- Knepp Estate musieli tylko zasiąść wek ziemi zapewniał dom jak naj-
nie informacji jest zawsze Rozsądne w fotelach i pozwolić naturze dzia- większej liczbie gatunków dzikiej
niebezpieczne. Weźmy i przemyślane łać – a odkryjecie, że kluczem do ich flory i fauny – nawet, jeśli naprawdę
na przykład aktualny szał zarządzanie sukcesu było staranne gospodaro- zgrzytamy zębami na myśl o kre-
na wilding – używany przez „przebu- wanie krajobrazem. tach i lisach. Ale nie oznacza to,
dzonych” (trzymajcie mnie, bo nie ziemią jest Wszyscy możemy to robić – bez że mamy zostawić zalegające tam
wytrzymam…) termin na oddawanie sposobem na względu na wielkość naszych dzia- śmieci w postaci starych lodówek,
kawałków ziemi naturze. łek. Nie wyobrażajcie sobie, opon samochodowych i gruzu,
Wspaniałe rzeczy osiągnięto
zrównoważoną że wystarczy pozwolić ziemi leżeć uważając, że porastające je jeżyny
w Knepp Castle w hrabstwie West przyszłość odłogiem, aby doprowadzić staną się siedliskiem ptaków
Sussex, gdzie Isabella Tree i Charlie do gwałtownego przyrostu popula- i pszczół. Niewielki wysiłek sprawi,
Burrell czynią cuda na 1,416 hekta- cji modraszków arionów, derkaczy, że stworzymy środowisko znacznie
rach swojej posiadłości, przyciąga- bąków i dwulistników pszczelich. bardziej sprzyjające naturze – dzię-
jąc wiele gatunków dzikiej fauny, Nie było tak, że Isabella i Charlie ki zarządzaniu, a nie hurtowemu
które przestały tu bywać na skutek przestali orać i siać, sprzedali swoje zaniedbaniu.
stosowanych wcześniej intensyw- bydło i owce, a potem odwrócili się Mój przyjaciel, będący uznanym
nych metod produkcji rolniczej. do ziemi plecami i pozwolili naturze architektem krajobrazu, świetnie
Książkę Isabelli, Wilding, świetnie się wziąć sprawy we własne ręce – nie, to podsumował, gdy wyjaśnił,
czyta bo w fascynujący sposób zamiast tego zbadali, jakiego rodza- że nasz rodzimy krajobraz jest pod
pokazuje, co możemy robić, aby ju warunki przyciągną różne gatun- względem bioróżnorodności najbo-
nasza ziemia naprawdę stała się bar- ki fauny i flory i zarządzali ziemią, gatszy w fazie „adolescencji”. Jeśli
dziej przyjazna naturze, jednocze- biorąc je pod uwagę. Nadal mają pozwolimy mu dojrzeć, ostatecznie
śnie produkując żywność. bydło – imponujące długorogie zostanie zajęty przez najbardziej
Czytanie o tym, że wróciły zwierzęta – i wyjaśniają, że stałe dominujące gatunki; inne, słabsze
tu synogarlice i rośnie populacja pastwisko o niskiej obsadzie wypa- organizmy, będą stopniowo zanikać.
motyli jest bardzo krzepiące – a to sanego inwentarza pochłania dwu- Ostatecznym skutkiem tego procesu
zaledwie dwie z kilkudziesięciu tlenek węgla nawet lepiej, niż lasy będzie mniejsza bioróżnorodność –
informacji o tym, co udało się osią- deszczowe. O tym chyba rzadko węższy wachlarz form życia. Natu-
gnąć i pokazujących, jak oportuni- się słyszy... ralnie to samo dotyczy ogrodu.
styczne są dziko żyjące, ptaki, Tak – wiem, że niewielu z nas dys- Uprawiaj jak najwięcej różnych
pszczoły, owady i inne zwierzęta ponuje pastwiskiem, na którym gatunków drzew, krzewów, bylin
– przy najmniejszej możliwości mogłyby paść się zwierzęta, ale rabatowych, roślin jednorocznych
wykorzystają okoliczności przechy- to zaledwie jeden z wielu faktów i cebulowych – najlepiej o pojedyn-
lające szalę na ich korzyść (na chwilę udowadniających, że rozsądne czych kwiatach, które produkują
przymykam oko na krety i żyjące i przemyślane zarządzanie ziemią pyłek i nektar uwielbiany przez
w miastach lisy, ale o tym za chwilę). jest sposobem na zrównoważoną pszczoły i inne owady. Zamiast pło-
Uważnie przeczytajcie opowieść przyszłość. Warto też pamiętać, tów, postaw na żywopłoty. Pozwól,
Isabelli, zamiast jedynie wniosko- że około dwie trzecie użytków rol- aby trawa na części trawnika rosła
wać z nagłówków, że właściciele nych w Wielkiej Brytanii nadaje się wyżej. Zrób oczko wodne dla stwo-
ZDJĘCIE: JASON INGRAM. ILUSTRACJA: CHRIS MADDEN/EYECANDYILLUSTRATION
jedynie do produkcji trawy rzeń lubiących wodę. Przestań
do wypasania zwierząt. Choć nie- korzystać ze środków chemicznych
którzy uważają, że dieta wegańska i nie usuwaj zbyt starannie rozkłada-
zapewnia scenariusz idealny, nie jących się liści i dojrzewających
jest to praktyczna propozycja owocostanów. Prowadź swój ogród
wykarmienia brytyjskiej populacji, w przemyślany sposób, zamiast go
czyli około 67 milionów obywateli. zaniedbywać, a twój kawałek ziemi
Szybko staje się jasne, dlaczego będzie ostatecznie bogatszy.
musimy importować tak wiele żyw-
ności. To wszystko zdaje się mieć
niewiele wspólnego z naszymi
przydomowymi ogródkami, ale
pod jednym ważnym względem
ich dotyczy.
Każdy z nas może
doprowadzić do tego,
aby nasz własny skra-

Li sta za k u pów Szpadel krótki Cellfast IDEAL™ PRO
Szpadel krótki z nowej linii narzędzi spełni oczekiwa-
nia nawet najbardziej wymagających użytkowników.
Jego głowica wykonana jest ze sprężystej stali borowej,
dodatkowo hartowanej indukcyjnie, a ostrzona krawędź
ułatwia wbijanie i cięcie. Trzonek o owalnym przekroju pokryto antypoślizgowym mate-
riałem.. Wytrzymała rączka z kompozytu umożliwia chwytanie na kilka sposobów.
www.cellfast.com.pl
Podłoże do róż
z mikroorganizmami
Przeznaczone do upraw
w domu, ogrodzie i na
balkonie. Odpowiednio
przygotowana, naturalna
mieszanka nawozów orga-
Bęben ogrodowy RollUp
nicznych i torfów spodoba
Nie jest montowany na ścianie, ale w gruncie za pomocą
się osobom preferującym
metalowej śruby. Kompaktowy bęben obraca się o 360°
ekologiczne rozwiązania
i jest dostępny z wężem o długości 15 lub 20 metrów. Bęben
w ogrodnictwie. To jedyne
RollUp można zainstalować nawet w ogrodzie, w którym
takie dostępne na rynku
pracuje robot koszący Gardena, gdyż jest on w stanie przeje-
podłoża o aktywnym dzia-
chać pod bębnem i kosić dalej trawnik.
łaniu, chronione patentem.
www.gardena.com/pl
www.ggarden.eu
Kapsułki nawozowe
Kosa FSA 60 R
Innowacyjna forma nawozów w postaci kapsuł
Lekka akumulatorowa kosa
rozpuszczalnych w wodzie. Wystarczy wrzucić
mechaniczna, idealna do pielę-
kapsułkę do wody i wymieszać; bez konieczności
gnacji trawników i ich krawędzi.
odmierzania dawek, co pozwala uniknąć bezpośred-
Średnica robocza 350 mm. Ergo-
niego kontaktu z produktem. Agrecol oferuje całą Sekator ogrodowy
nomiczny uchwyt, wytrzymały
serię kapsułek do różnych grup roślin. Gardena ExpertCut
wysięgnik aluminiowy.
www.agrecol.pl Ostrza wykonane przy zastosowaniu
www.stihl.pl
zaawansowanej technologii hartowania
z użyciem ekstremalnie niskich tempe-
ratur, dzięki czemu są wyjątkowo wy-
trzymałe i nie będą wymagały ostrzenia
przez wiele lat. Ergonomiczne uchwyty
z miękkimi elementami zapewniają
wyjątkową wygodę użytkowania.
Substrat do wysiewu
W sekatorze ExpertCut można ustawić
i pikowania
jedną z dwóch szerokości uchwytu,
Starannie dobrana mieszanka
w zależności od wielkości dłoni.
przeznaczona do wysiewu www.gardena.com/pl
i pikowania roślin. Podłoże
stworzone do uprawy rozsady
warzyw oraz do wysiewu
roślin ozdobnych. Wzmacnia
ukorzenienie sadzonek i sprzy-
ja dalszemu rozwojowi roślin.
www.athena.com.pl
Ziemia uniwersalna warzywno-kwiatowa

Ziemia z biostymulacją i aminokwasami, odpowiednia praktycznie
do każdego rodzaju roślin. Wpływa korzystnie na ich zdrowy roz-
wój oraz pomaga utrzymać wilgoć i zachować odpowiednie wa-
runki wzrostu. Wybierając linię produktów z biostymulacją masz
pewność, że twoje uprawy będą bujne i piękne.
www.ggarden.eu

Prezen ty na Dzie ń Kobi et
Powiew wiosennego wiatru
Duży i zwracający uwagę niebanalnym wy-
glądem naszyjnik z kompozycją z suszonych
kwiatów zatopionych w krystalicznej żywicy.
Zawieszony na woskowanym sznurku. Biżute-
ria stworzona dla kobiet chcących wyróżniać
się z tłumu. Tworzona z pasją i zamiłowaniem
do natury. Długość sznurka 70 cm, wysokość
wisiorka 7 cm, szerokość wisiorka 3,8 cm.
www.czarowanie.sklep.pl
Pierścionek Liść Paproci Bielenda Eco Nature

Pierścionek w kształcie To linia do pielęgnacji twarzy, której receptury zawierają 99% składników
listka paproci. Wykonany pochodzenia naturalnego. Wszystkie produkty są certyfikowane przez
z mosiądzu (bez niklu PETA (wolne od okrucieństwa #crueltyfree), mają wegańskie składy oraz
i ołowiu) i złocony 24K zawierają tylko naturalne barwniki i kompozycje zapachowe.
złotem. Dostępny w różnych www.esklep.bielenda.pl
rozmiarach.
www.pakamera.pl Pierścionek z drewna
Srebrny pierścionek z drewnianym
oczkiem (modrzewiowym lub sosno-
wym). Gałęzie cięte na plasterki, a po oszli-
fowaniu zabezpieczane żywicą. Każdy
egzemplarz jest unikatowy, ma nieco inny
wzór. Oczko ma 13 mm średnicy, a obrącz-
ka regulowany wymiar (minimalna śred-
nica to 17 mm).
Drewniana kopertówka www.mypieceofwood.pl
Torebka kopertówka z naturalnego
drewna (do wyboru palisander, czar- Kolczyki z drewna,
ny klon, orzech). Wnętrze wyłożone żywicy i chrobotka
washpapą, czyli tzw. „wegańską skórą” Ręcznie wykonane, niepo-
– trwałym materiałem z włókna celu- wtarzalne kolczyki z zatopio-
lozowego, odpornego na wodę. Zamy- nego w żywicy kawałka dębu
kana na niewidoczne magnesy. i mchu islandzkiego (chro-
Wymiary – 20 cm x 15 cm x 5 cm. botek reniferowy). Długość
www.plantwear.pl
kolczyków – 2,6 cm. Biżuteria
pakowana jest w drewniane
pudełeczko wypełnione chro-
Naszyjnik-kula z różą
botkiem; idealnie nadaje się
Kwiat róży zatopiony w transpa-
więc na niebanalny prezent.
rentnej żywicy. Kula umieszczona
www.korzawood.pl
na haczyku oraz kółeczku ze srebra.
Wisiorek zawieszony na czarnym wo-
skowanym sznurku lub na srebrnym Wisiorki z kwiatami
łańcuszku. Owalne wisiorki z kwiatami zatopionymi w żywicy
www.projektywica.pl ręcznie wykonane. Wisiorek 1,4 cm x 2,5 cm, zawieszony
na metalowym łańcuszku o długości 43 cm.
https://instagram.com/bryliky.jewelry
Ogrodowe przebudzenie
Książka słynnej projektantki ogrodów Mary Reynolds.
To poradnik, jak krok po kroku stworzyć ogród w harmonii z siłą witalną
ziemi, uwzględniając nie tylko to, czego chcą opiekujący się nią ludzie,
ale również to, czym chce się stać sama ziemia. Ta książka jest zarówno
wyrazem najwyższej sztuki, jak i inspiracją dla każdego miłośnika ogrodów,
który pragnie stworzyć pozytywną dla życia, naturalną przestrzeń.
www.wydawnictwoliterackie.pl

MARKET OGRODNICZY
ZAMÓW OGŁOSZENIE MODUŁOWE tel.: 22 257 84 76

MARKET OGRODNICZY
ZAMÓW OGŁOSZENIE MODUŁOWE tel.: 22 257 84 76

W następnym numerze...
EDYCJA POLSKA majowo-czerwcowy
numer w sprzedaży już pod koniec kwietnia
Polska United Kingdom Monty poleca

Redaktor naczelny
Paweł Romanowski
pawel.romanowski@avt.pl
GARDENERS` WORLD
MANAGING DIRECTOR
Catriona Bolger
rośliny do cienia
Redaktor prowadzący EDITOR-IN-CHIEF
Małgorzata Wójcik Lucy Hall
malgorzata.wojcik@avt.pl
ASSOCIATE EDITOR
Redaktor merytoryczny David Hurrion
Łukasz Skop
lukasz.skop@avt.pl BBC STUDIOS, UK PUBLISHING
CHAIR, EDITORIAL REVIEW BOARDS
Asystent wydawcy Nicholas Brett
Anna Cember
anna.cember@avt.pl MANAGING DIRECTOR, CONSUMER
PRODUCTS AND LICENSING
Współpracownicy Stephen Davies
Anna Fizek, Anna Moroz-Darska,
Agnieszka Nowak,
COMPLIANCE MANAGER
Katarzyna Kaczan-Borowska,
Cameron McEwan
Grzegorz Falkowski, Bożka Piotrowska
DIRECTOR, MAGAZINES
Marketing i reklama Mandy Thwaites
Marta Zaczek
marta.zaczek@avt.pl UK PUBLISHING CO-ORDINATOR
tel. 22 257 84 76 Eva Abramik
UK.publishing@bbc.com
Anna Brzywczy www.bbcstudios.com
anna.brzywczy@avt.pl
tel. 22 257 84 98
IMMEDIATE MEDIA CO LTD
CHAIRMAN
DTP
Martin Weiss
Studio Adekwatna
CEO
Prenumerata
Tom Bureau
prenumerata@avt.pl
tel. 22 257 84 22 DIRECTOR OF INTERNATIONAL LICENSING
AND SYNDICATION
Kolportaż Tim Hudson
Paweł Gago
pawel.gago@avt.pl INTERNATIONAL PARTNERS MANAGER
tel. 22 257 84 24 Molly Hope-Seton
PLUS Rady ekspertów

Dalie na rabaty
Adres redakcji
„Gardeners’ World. Edycja Polska”
i do pojemników
ul. Leszczynowa 11
03-197 Warszawa Wydawca
tel. 22 257 84 99 AVT-Korporacja Sp. z o.o.
www.magazyngardenersworld.pl ul. Leszczynowa 11
03-197 Warszawa tel. 22 257 84 99
Źródłowe materiały publikacyjne
pochodzą z miesięcznika
brytyjskiego „Gardeners’ World”.
© Copyright 2021 AVT Wydawnictwo AVT należy do Izby

Wydawców Prasy
Mimo wszelkich starań przy
opracowaniu materiału do tego
czasopisma, wydawca nie ponosi
Dwumiesięcznik, nr 2/2021
Zmiany
odpowiedzialności za jakiekol- klimatu
wiek błędy w tym czasopiśmie.
Redakcja nie ponosi

odpowiedzialności
Magazyn jest wydawany na licencji
Naturalne
brytyjskiego wydawnictwa
za zamieszczone na łamach pisma
Immediate Media Co Ltd nawozy
„Gardeners’ World. Edycja Polska”
treści reklamowe oraz artykuły
promocyjne.
oraz BBC Studios
BBC Gardeners World magazine is published by AVT-Korporacja Sp. z o.o. under licence
from BBC Studios, Television Centre, Wood Lane, London W12 7TQ. The Gardeners
World logo and the BBC Blocks are the trade marks of the British Broadcasting
Corpo-ration. Used under licence. © Immediate Media Company Limited.
All rights reserved. Reproduction in whole or part prohibited without permission.
146 Gardeners’ World Magazine

Gardeners - World.polska 2021.03 04.POLiSH - magaZiNE.ebook Olbrzym

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Gardeners - World.polska 2021.03 04.POLiSH - magaZiNE.ebook Olbrzym

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

WYSIEW NASION • DŻUNGLA W DOMU • ROŚLINY ZAMIAST CUKRU

100+ stron inspiracji i praktycznych porad!

Małe jest piękne Dobre związki Niezłe ziółka

Eksperci Gardeners’ World

marzec – kwiecień 2021 Gardeners’ World Magazine 3

4 Gardeners’ World Magazine marzec – kwiecień 2021

wg planu Adama SPRAWY DO ZROBIENIA

121 Przesadź krzewy

marzec – kwiecień 2021 Gardeners’ World Magazine 5

6 Gardeners’ World Magazine marzec – kwiecień 2021

„I marsz, i marsz! By ziemię krwią

Kontynuując muzyczne metafory, szafirki także

Bardzo łatwy w uprawie. Jesienią posadź cebulki na rabatach

marzec – kwiecień 2021 Gardeners’ World Magazine 7

Bluszcz o pstrych liściach (Hedera)

ZDJĘCIA: SARAH CUTTLE; JASON INGRAM

8 Gardeners’ World Magazine marzec – kwiecień 2021

Narcyz biały, odm. wonna

Miesiącznica roczna (Lunaria annua)

10 Gardeners’ World Magazine marzec – kwiecień 2021

Złotlin japoński (Kerria japonica) ‘Pleniflora’

ZDJĘCIA: JASON INGRAM.

Tulipan (Tulipa) ‘Slawa’

Tulipan (Tulipa) ’Cairo’

12 Gardeners’ World Magazine marzec – kwiecień 2021

ZDJĘCIA: SARAH CUTTLE

A. x lipsiensis A. nemorosa ‘Royal Blue’

14 Gardeners’ World Magazine marzec – kwiecień 2021

Kobierzec wczesnych kwiatów najwspanialej

 Najlepiej rosną w rozproszonym wiosennym

marzec – kwiecień 2021 Gardeners’ World Magazine 15

F. acmopetala F. meleagris ‘Alba’

16 Gardeners’ World Magazine marzec – kwiecień 2021

 Wszystkie szachownice są mrozoodporne.

marzec – kwiecień 2021 Gardeners’ World Magazine 17

POLECANE Szpadel prosty ergo

Praca w ogrodzie to dla ogrodnika

Skompletuj taki zestaw narzędzi, aby móc wykonać

Rozmowy przy płocie

20 Gardeners’ World Magazine marzec – kwiecień 2021

Kalina bodnantska (Viburnum × bodnantense)

Oczar pośredni (Hamamelis x intermedia)

22 Gardeners’ World Magazine marzec – kwiecień 2021

Po twarzy wędrują coraz cieplejsze promienie słońca,

marzec – kwiecień 2021 Gardeners’ World Magazine 23

24 Gardeners’ World Magazine marzec – kwiecień 2021

okazać ci wsparcie, dać

26 Gardeners’ World Magazine marzec – kwiecień 2021

Stwórz oczko wodne

na praca fizyczna, przy której

można się zmęczyć. Przygo-

marzec – kwiecień 2021 Gardeners’ World Magazine 27

28 Gardeners’ World Magazine marzec – kwiecień 2021

30 Gardeners’ World Magazine marzec – kwiecień 2021

Monty cieszy się

marzec – kwiecień 2021 Gardeners’ World Magazine 31

Ogródek ziołowy to zdecydowanie nie tylko tanie źródło

32 Gardeners’ World Magazine marzec – kwiecień 2021

stoi u nas zawsze spory dzbanek z pietruszką,

Różnorodność dodaje smaku

marzec – kwiecień 2021 Gardeners’ World Magazine 33

 85 g świeżych liści bazylii

Nie myśl o ziołach jak SPOSÓB PRZYGOTOWANIA

121 Przesadź krzewy

 Najlepiej rosną w rozproszonym wiosennym