8 თავი

რისკი და სარგებელი
__________________________________________________________________________________
ამ თავში თქვენ გაეცნობით:

 რისკისა და სარგებელის განსაზღვრებებს - სარგებელი; რისკი.

 რისკის გასაზომად ალბათობის გამოყენებას - მოსალოდნელი
სარგებელი და სტანდარტული გადახრა; ვარიაციის
კოეფიციენტი.
 რისკისადმი დამოკიდებულებას
 პორტფელის რისკსა და სარგებელს - პორტფელის სარგებელი;
პორტფელის რისკი და კოვარიაციის მნიშვნელობა.
 დივერსიფიკაცია - სისტემატური და არასისტემატური რისკი.
 კაპიტალური აქტივების შეფასების მოდელს (CAMP)
მახასიათებელი წრფე; კოეფიციენტი „ბეტა“.

1
 რისკი და სარგებელი: განსაზღვრებები
სარგებელი. გარკვეული პერიოდის განმავლობაში ინვესტიციებიდან და მისი
საბაზრო ფასის ცვლილებიდან მიღებული სარგებლის ოდენობა, რომელიც, გამოხატავს
პროცენტს ინვესტიციის საწყისი საბაზრო ფასიდან. მაგალითად, თქვენ შეგიძლიათ 100$-
ად შეიძინოთ ფასიანი ქაღალდი, რომელიც თქვენ მოგიტანთ 7$-ს დივიდენდების სახით
და ერთი წლის შემდეგ ეღირება 106$. სარგებელი ამ შემთხვევაში იქნება:
(7$  6$) / 100$  13% . ამრიგად, ინვესტორს ექნება სარგებლის ორი წყარო: პირველი,
ფასიანი ქაღალდიდან მიღებული შემოსავალი და მეორე, მისი ფასის ზრდა (ან შემცირება).
ჩვეულებრივი აქციებისთვის სარგებელი მისი ფლობის ერთეული პერიოდის
განმავლობაში გამოითვლება ფორმულით:
D  ( Pt  Pt 1 )
R 1 (1)
Pt 1
სადაც R არის რეალური (მოსალოდნელი) სარგებელი, როდესაც t შეესაბამება
წარსულში (მომავალში) დროის განსაზღვრულ პერიოდს; Dt - ფულადი დივიდენდი t
პერიოდის ბოლოს; Pt არის აქციის ფასი t პერიოდში, Pt 1 არის აქციის ღირებულება
t  1 პერიოდში. როგორც ვხედავთ, მოცემული ფორმულა შეიძლება გამოყენებულ იქნეს
როგორც ერთეული პერიოდის განმავლობაში რეალური (მასში განვლილი პერიოდის
განმავლობაში ფაქტიური მონაცემების ჩასმით), ისე მოსალოდნელი შემოსავლიანობის
გამოსაანგარიშებლად (აქციების კურსისა და მოსალოდნელი მომავალი დივიდენდების
ოდენობების გამოყენებით). 1 ფორმულის მრიცხველში ფრჩხილებში მოქცეული
ელემენტი წარმოადგენს პერიოდის განმავლობაში კაპიტალის ზრდას ან დანაკარგს.
რისკი. განვიხილოთ რისკსთან დაკავშირებული რამდენიმე მაგალითი. ვთქვათ,
თქვენ ყიდულობთ მთავრობის ფასიან ქაღალდს წლიური 8%-იანი სარგებლის მისაღებად.
თუ დაიტოვებთ მას მთელი წლის მანძილზე, მაშინ თქვენ მიიღებთ სახელმწიფოს მიერ
გარანტირებულ 8%-იან სარგებელს თქვენს ინვესტიციაზე. ახლა დავუშვათ, რომ თქვენ
იყიდეთ ნებისმიერი კომპანიის ჩვეულებრივი აქციები და შეინარჩუნეთ იგი მთელი წელი.
კომპანიამ შესაძლებელია თქვენ გადაგიხადოთ დივიდენდები და შესაძლოა არა. ამიტომ
წლის ბოლოს აქციის ფასი შეიძლება აღმოჩნდეს მოსალოდნელზე ბევრად ნაკლები, მის
შესყიდვის ფასზე ნაკლებიც კი. ამრიგად, ასეთი ინვესტიციის რეალური სარგებელი ამ
ინვესტიციაზე შეიძლება არსებითად განსხვავებული იყოს მოსალოდნელისაგან. თუ
რისკს განვსაზღვრავთ, როგორც მოგების/სარგებლის ცვალებადობა მის მოსალოდნელ
სიდიდესთან შედარებით, მაშინ სახაზინო ვექსილი აღმოჩნდება ურისკო ფასიანი
ქაღალდი, ხოლო ჩვეულებრივი აქცია _ რისკიანი ფასიანი ქაღალდი. რაც უფრო მეტია
სარგებლის ცვალილება, მით მეტია რისკი.
 რისკის გასაზომად ალბათობის გამოყენება
როგორც უკვე ავღნიშნეთ, ყველა (გარდა ურისკო) ფასიანი ქაღალდის სარგებელი
შეიძლება მოსალოდნელისაგან განსხვავებულიც იყოს. ამრიგად, მოცემული რისკიანი
ფასიანი ქაღალდების რეალური სარგებლის განაკვეთი შეიძლება განვიხილოთ, როგორც
ალბათობის გავრცელები წესს დაქვემდებარებული შემთხვევითი ცვლადი სიდიდე.

2
მაგალითად, თქვენ თვლით, რომ მიიღებთ ერთი წლის ვადით შესაძლო სარგებელს
ჩვეულებრივ აქციებში ინვესტირებით ისე, როგორც ეს ნაჩვენებია ცხრილ 1-ის
დაჩრდილულ ნაწილში, რომელიც არის ერთი წლის სარგებლის ალბათობის გავრცელება.
ალბათობის მოცემული განაწილება ხასიათდება შემდეგი ორი მომენტით: 1.
მოსალოდნელი სარგებელი; 2. სტანდარტული გადახრა.
შესაძლო ალბათობა მოსალოდნელი სტანდარტული გადახრა
სარგებელი Ri Pi სარგებელი R ( 2 )
( Ri )( Pi ) ( Ri  R) 2 ( Pi )
-0.10 0.05 -0.005 (-0.10-0.09) 2 (0.05)
-0.02 0.10 -0.002 (-0.02-0.09) 2 (0.10)
0.04 0.20 0.008 (0.04-0.09) 2 (0.20)
0.09 0.30 0.027 (0.09-0.09) 2 (0.30)
0.14 0.20 0.028 (0.14-0.09) 2 (0.20)
0.20 0.10 0.020 (0.20-0.09) 2 (0.10)
0.28 0.05 0.014 (0.28-0.09) 2 (0.05)
  1.00   0.090  R   0.00703   2

  (0.00703) 0.5  0.0838

ცრხილი 1. ალბათობის განაწილება. მოსალოდნელი სარგებლის ალბათობის
სტანდარტული გადახრის გამოთვლა.
მოსალოდნელი სარგებელი და სტანდარტული გადახრა (დევილაცია).
მოსალოდნელი სარგებელი R არის
n
R   ( Ri )( Pi ) (2)
i 1

სადაც Ri არის შესაძლო სარგებელი i -სთვის, Pi - სარგებლის მიღების ალბათობა,

ხოლო n - სარგებლიანობის შესაძლო ვარიანტების საერთო რაოდენობა. ამრიგად,
მოსალოდნელი სარგებელი წარმოადგენს შესაძლო ოდენობების საშუალო შეწონილ
მნიშვნელობას, სადაც შეწონილი კოეფიციენტი მიიღება ალბათობების წარმოშობით.
ცხრილ 1-ში მოყვანილ მაგალითში მოსალოდნელი შემოსავლიანობა შეადგენს 9%-ს.
ორი პარამეტრის საშუალებით ალბათობების განაწილების აღწერისთვის საჭიროა
განვსაზღვროთ მოსალოდნელი სარგებლიანობის დისპერსია, ან გაფანტვა. დისპერსიის
საყოველთაოდ მიღებული საზომი არის სტანდარტული გადახრა. რაც უფრო მეტია
სარგებლის სტანდარტული გადახრა, მით მეტია მისი ცვალებადობა და, მაშასადამე,
მაღალია ინვესტიციების რისკი. სტანდარტული გადახრა განისაზღვრება მათემატიკური
ფორმულით:
n
   ( P )( R
i 1
i i  R )2 (3)

სადაც სტანდარტული გადახრის კვადრატს  2 უწოდებენ სარგებლიანობის განაწილების

დისპერსიას. ტექნიკურად, თავდაპირველად გამოვითვლით ვარიაციის გავრცელებას,
შემდეგ მიღებული სიდიდიდან კვადრატული ფესვი გვაძლევს სტანდარტულ გადახრას.

3
ცხრილ 1-დან ჩანს, რომ შემოსვლიანობის განაწილების მაგალითში ვარიაცია შეადგენს
0,00703-ს. კვადრატულ ფესვის ამოღებით გავრცელების სტანდარტული გადახრა არის
8,38%-ის ტოლი.
სტანდარტული გადახრის პრაქტიკული გამოყენება. აქამდე ჩვენ საქმე გვქონდა
დისკრეტულ (არა არაუწყვეტ) განაწილებასთან, სადაც შემთხვევითმა სიდიდემ, როგორც,
მაგალითად, სარგებლიანობამ, შეიძლება მიიღოს მხოლოდ გარკვეული მნიშვნელობები
რომელიმე ინტერვალში. ამ შემთხვევაში მოვლენის დადგომის ალბათობის
განსაზღვრისთვის არ არის სტანდარტული გადახრის გამოთვლის აუცილებლობა.
იმისათვის, რომ გავარკვიოთ, თუ როგორია იმის ალბათობა, რომ სარგებლიანობა ჩვენს
მაგალითში აღმოჩნდება ნულზე ნაკლები, მივმართოთ ცხრილ 1-ის გამუქებულ ნაწილს.
ის შეადგენს: 0,05+0,10=0.15=15%-ს. პროცესი რთულდება უწყვეტი განაწილებისთვის,
სადაც შემთხვევითმა სიდიდემ შეიძლება მიიღოს ნებისმიერი მნიშვნელობა მოცემულ
ინტერვალში. სწორედ ასეთი განაწილება უფრო რეალისტურად აღწერს ჩვეულებრივი
აქციების სარგელიანობას, რადგან შესაძლებელია ინვესტორისთვის შედეგების
ნებისმიერი სიდიდის წარმოშობა დიდი ზარალიდან მნიშვნელოვან მოგებამდე.
მაგალითად, დავუშვათ, ალბათობათა განაწილება ნორმალურია და მოსალოდნელი
სარგებელი უდრის 9%-ს, ხოლო სტანდარტული გადახრა - 8.38%. ვთქვათ, ჩვენ გვსურს
გამოვიანგარიშოთ იმის ალბათობა, რომ მომავალი სარგებელი აღმოჩნდება ნულზე
ნაკლები. ამისათვის ღირებულებებს შორის განსხვავებას ვყოფთ სტანდარტული გადახრის
სიდიდეზე. ვღებულობთ სტანდარტული გადახრის შედეგს: -0.09/0.0838=-1,07. ზოგადად,
გამოიყენება შემდეგი ფორმულა:
R  R 0  0.09
Z    1.07 (4)
 0.0838
სადაც R - სარგებლის მნიშვნელობების დიაპაზონი, ხოლო Z ( Z -მნიშვნელობა)
მეტყველებს იმის შესახებ, თუ რამდენით ჩამორჩება R საწყის საშუალო ღირებულებას.
უნდა განვსაზღვროთ, მთლიანად რა ნაწილი შეადგენს ნორმალური განაწილებას, თუ ის
გადაიხრება მარცხნივ ან მარჯვნივ საშუალო მნიშვნელობიდან Z სტანდარტული
გადახრით. ეს გადახრა იქნება იმ ალბათობის ტოლი, რომ რეალური სარგებელი
აღმოჩნდება განსხვავებული მოსალოდნელი სარგებლისაგან Z სტანდარტული
გადახრით. ცხრილი #2-ის მიხედვით ვპოულობთ, იმის ალბათობას, რომ რეალური
სარგებელი აღმოჩნდება ნული ან ნაკლები უდრის 14%. ამრიგად, როგორც უკვე ვნახეთ,
სარგებლის ალბათობის განაწილებაში სტანდარტული გადახრა არის რისკის გაზომვის
უნივერსალური საშუალება - რაც უფრო მეტია სტანდარტული გადახრა, მით უფრო
გაურკვეველია რეალურ შედეგთან დაკავშირებული უზუსტობა. გარდა ამისა, მისი
საშუალებით შეიძლება განვსაზღვროთ სარგებლის რეალური მნიშვნელობა აღმოჩნდება
მეტი ან ნაკლები ჩვეულებრივ სიდიდესთან შედარებით.
ცხრილი #2. ნორმალური განაწილება საშუალო მნიშვნელობიდან Z სტანდარტული გადახრა მარცხნივ ან
მარჯვნივ
საშუალო მხარე საშუალო მხარე
მნიშვნელობიდან Z მარცხნივ ან მარჯვნივ მნიშვნელობიდან Z მარცხნივ ან მარჯვნივ
სტანდარტული გადახრა სტანდარტული გადახრა

4
 0.00 0.5000 1.55 0.0606
0.05 0.4801 1.60 0.0548
0.10 0.4602 1.65 0.0446
0.15 0.4404 1.70 0.0401
0.20 0.4207 1.75 0.0359
0.25 0.4013 1.80 0.0322
0.30 0.3821 1.85 0.0287
0.35 0.3632 1.90 0.0256
0.40 0.3446 1.95 0.0228
0.45 0.3264 2.00 0.0202
0.50 0.3085 2.05 0.0179
0.55 0.2912 2.10 0.0158
0.60 0.2743 2.15 0.0139
0.65 0.2578 2.20 0.0122
0.70 0.2420 2.25 0.0107
0.75 0.2264 2.30 0.0094
0.80 0.2119 2.35 0.0082
0.85 0.1977 2.40 0.0071
0.90 0.1841 2.45 0.0062
0.95 0.1711 2.50 0.0054
1.00 0.1577 2.55 0.0047
1.05 0.1469 2.60 0.0040
1.10 0.1357 2.65 0.0035
1.15 0.1251 2.70 0.0030
1.20 0.1151 2.75 0.0026
1.25 0.1056 2.80 0.0022
1.30 0.0968 2.85 0.0019
1.35 0.0885 2.90 0.0016
1.40 0.0808 2.95 0.0013ა
1.45 0.0735 3.00
1.50 0.0668

ვარიაციის კოეფიციენტი. სტანდარტული გადახრა შეიძლება არ იყოს გამოყენებული

რისკების ან განუსაზღვრელობების შედარებისას, რომელიც შეიძლება ახლდეს ზომით
განსხვავებულ ინვესტიციებს. განვიხილოთ ორი საინვესტიციო შესაძლებლობა A და B,
რომლებისთვისაც წლის განმავლობაში სარგებლიანობა ექვემდებარება ნორმალურ
განაწილებას შემდეგი მაჩვენებლებით:

ინვესტიცია A ინვესტიცია B
მოსალოდნელი სარგებელი, R 0.08 0.24
სტანდარტული გადახრა,  0.05 0.08
ვარიაციის კოენფიციენტი, CV 0.75 0.33

სტანდარტული გადახრა B შემთხვევაში უფრო მეტია, ვიდრე A შემთხვევაში.

შეიძლება თუ არა აქედან დავასკვნათ, რომ B - უფრო სარისკო კაპიტალდაბანდებაა? თუ
გამოვიყენებთ სტანდარტულ გადახრას რისკის ზომის სახით - კი. მაგრამ სარგებლიანობის
მოსალოდნელ მნიშვნელობასთან შედარებით, მისი გადახრის სიდიდე A

5
ინვესტიციისთვის მეტია. ეს იგივეა, რაც სტანდარტული გადახრა 10 000$ ოდენობით
მულტიმილიონერისათვის არის რეალურად ნაკლებად მნიშვნელოვანი, ვიდრე 8 000$
ჩვეულებრივი შემოსავლის მქონე ადამიანისთვის. რომ დავაზუსტოთ ამოცანის
სიდიდეების ზომები ან მასშტაბები, უნდა გამოვთვალოთ ვარიაციის კოეფიციენტი CV -
სტანდარტული გადახრისა და მოსალოდნელი სარგებლიანობის გაყოფით:
CV   / R (5)
ამრიგად, ვარიაციის კოეფიციენტი წარმოადგენს ფარდობითი დისპერსიის (რისკის)
ზომას, ე.ი. „ერთეულზე მოსალოდნელი სარგებლიანობის“ რისკის მაჩვენებელი. რაც
უფრო მაღალია CV , მით მეტია ინვესტიციის შესაბამისი რისკის მაჩვენებელი. ვიყენებთ
რა CV -ს რისკის გასაზომად მივდივართ დასკვნამდე, რომ A ინვესტიცია,
რომლისთვისაც CV =0.75 უფრო სარისკოა, ვიდრე B ინვესტიცია, რომლის CV =0.33-ს
შეადგენს.

 რისკისადმი დამოკიდებულება
წარმოიდგინეთ, რომ უცბად აღმოჩნდით სატელევიზიო თამაშის მონაწილეთა
შორის. წამყვანი განმარტავს, რომ თქვენს წინაშეა ორი კარი: ერთის უკან _ ნაღდი ფული 10
000$, ხოლო მეორის უკან _ არაფერი. თქვენ უფლება გაქვთ აირჩიოთ კარი და აიღოთ ის,
რაც აღმოჩნდება მის უკან. იფიქრეთ რა, თქვენ გადაწყვიტეთ #1 კარის გაღება და... რაც
არის, არის. მაგრამ აქვე წამყვანი აცხადებს, რომ შეუძლია თქვენ შეგთავაზონ გარკვეული
თანხა. დაეთანხმებით რა მის აღებას, თქვენ უარს აცხადებთ შესაძლებლობაზე აირჩიოთ
ერთ-ერთი კარი და აიღოთ თქვენი პრიზი (მანამ, სანამ თქვენთვის გადაწყვიტეთ გააღოთ
კარი და მიიღოთ მის უკან მოთავსებული პრიზი, თუ აიღოთ ფული და უარი თქვათ
არჩევაზე. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, თუ წამყვანი შემოგთავაზებთ თქვენს მიერ
ჩაფიქრებულ თანხაზე დოლარით მეტს, თქვენ მოგინდებათ ფულის აღება, ხოლო თუ
დოლარით ნაკლებს _ ცდუნება ბედი სცადოთ კარების გამოცნობით გაიმარჯვებს.
ჩაიწერეთ ეს თანხა ქაღალდის ფურცელზე. ამჟამად, ჩვენ შევეცადოთ მის
პროგნოზირებას).
ვთქვათ, თქვენ გადაწყვიტეთ: თუ წამყვანი შემოგთავაზებთ 2 999$-ის ოდენობით ან
ნაკლებს, თქვენ უარს განაცხდებთ მასზე და შეეცდებით გამოიცნოთ, რომელი კარის
უკანაა ფული. 3 000$-ის ოდენობის თანხა თქვენ გაიძულებთ მერყეობას, ხოლო 3 001$ ან
მეტის შემოთავაზების შემთხვევაში, თქვენ დათანხმდებით აიღოთ შეთავაზებული თანხა
და გახვიდეთ თამაშიდან. წამყვანი გთავაზობთ 3 500$-ს, ასე რომ, თქვენ უარს ამბობთ
დიდი თანხის შესაძლო მოგებაზე (10 000$, რომელიც დევს პირველი კარის უკან, ასე რომ,
თქვენ ხელიდან გაუშვით შანსი).
ამრიგად, ყველაფერ ამას რა კავშირი აქვს რისკსა და სარგებელთან? რეალურად _
პირდაპირი. ჩვეულებრივი, ე.წ. საშუალო ინვესტორი მიისწრაფვის რისკის თავიდან
აცილებისკენ. მოდით, ვნახოთ რატომ. ჩვენს მაგალითში ერთ-ერთი კარის გაღების
გადაწყვეტილება ნიშნავდა 10 000$-ის ან არაფრის მიღების შესაძლებლობას, რომლის
შანსი იყო 50/50. კარის გამოცნობის მოსალოდნელი ღირებულებაა 5 000$ (0.50X10 000$

6
+0,50X0$). ჩვენს მაგალითში, თქვენ თვითონ აირჩიეთ გულგრილობის ანუ
ინდიფერენტულობის მდგომარეობა რისკიან (არაგარანტირებულ) 5 000$-სა და
გარანტირებულ 3 000$-ს შემოსავალს შორის. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ეს
გარანტირებული თანხა არის თქვენთვის სარისკო თამაშში მოგების ურისკო ექვივალენტი,
რომელიც უზრუნველყოფს თქვენთვის იმავე სარგებელს, რასაც 5 000$-ის რისკიანი
მოსალოდნელი შემოსავალი. რომ განსაზღვროთ ინვესტორის დამოკიდებულება
რისკისადმი ჩვენ შეგვიძლია გამოვიყენოთ ურისკო ეკვივალენტის დამოკიდებულება
რისკიანი ინვესტიციის მოსალოდნელ ღირებულებასთან. თუ:
 ურისკო ექვივალენტი ნაკლებია მოსალოდნელ ღირებულებაზე, მაშინ
ინვესტორთან შეინიშნება რისკის აცილება (ავერსია);
 ურისკო ექვივალენტი ტოლია მოსალოდნელი ღირებულების, მაშინ ინვესტორთან
შეინიშნება რისკისადმი ინდიფერენტულობა (გულგრილობა);
 ურისკო ექვივალენტი მეტია მოსალოდნელ ღირებულებაზე, მაშინ ინვესტორი
რისკს ანიჭებს უპირატესობას.
ამრიგად, ტელეთამაშის მაგალითზე ნებისმიერი ურისკო ეკვივალენტი, როდესაც
ნაკლებია 5 000$-ზე მოწმობს მისი მონაწილის მიერ რისკის მიუღებლობას. რისკის
უარმყოფი ინვესტორებისთვის სხვაობა ურისკო ექვივალენტსა და ინვესტიციის
მოსალოდნელ ღირებულებას შორის შეადგენს პრემიას რისკზე, ე.ი. დამატებითი
მოსალოდნელი სარგებელი, რომელიც მიღებულ უნდა იქნეს რისკიანი ინვესტიციის
შედეგად, რათა ინვესტორმა თანხმობა განაცხადოს თანხის დაბანდებაზე. ამრიგად,
მაგალითში სარისკო შემოთავაზების მათემატიკური მოლოდინი 2 000$-ით, ან უფრო მეტი
უნდა ყოფილიყო 3 000$ გარანტირებულ შემოსავალზე, რათა თქვენ თანხმობა
გაგეცხადებინათ მის მიღებაზე.
ინვესტორები უმეტესად თავს არიდებენ რისკს, ანუ წარმოადგენენ ფრთხილ, რისკის
თავის ამრიდებელ ინვესტორებს. ეს ნიშნავს, რისკიანი ინვესტიციები უნდა
სთავაზობდნენ მაღალ მოსალოდნელ სარგებელს, ვიდრე ნაკლებად რისლიანი
ივესტიციები, რადგან მხოლოდ მაშინ შეუძლიათ ინვესტორებს მათზე თანხმობის
განცხადება (მაგრამ არ დაგავიწყდეთ, რომ ჩვენ ვსაუბრობთ მოსალოდნელ მოგებებზე;
რეალური სარგებელი შეიძლება აღმოჩნდეს ბევრად ნაკლები, ვიდრე ნაკლებრისკიანი
ალტერნატივა). ვირჩევთ რა ნაკლებ რისკს, თანხმობა უნდა განვაცხადოთ ინვესტიციაზე
უფრო ნაკლები მოსალოდნელი მოგებით.

 რისკი და სარგებელი საინვესტიციო პორტფელის მართვაში

ჩვენ განვიხილეთ ცალკეული ინვესტიციების რისკი და სარგებელი. მაგრამ
პრაქტიკაში ინვესტორები იშვიათად აბანდებენ თავიანთ სახსრებს რომელიმე ერთ
აქტივში ან პროექტში. შედეგად, იქმნება საინვესტიციო პორტფელი. მაშასადამე,
ჩვენთვისაც აუცილებელია პორტფელთან მიმართებაში რისკისა და სარგებლის
გაანალიზება.
პორტფელის სარგებელი. საინვესტიციო პორტფელის მოსალოდნელი სარგებელი
წარმოადგენს პორტფელში შემავალი ფასიანი ქაღალდების მოსალოდნელი სარგებლის

7
საშუალო შეწონილ მნიშვნელობას. თითოეული წონითი კოეფიციენტი იმ ნაწილის
ტოლია, რომელიც ყალიბდება მოცემულ ფასიან ქაღალდში დაბანდებული სახსრების
საერთო ოდენობიდან (ყველა წონითი კოეფიციენტის ოდენობა უნდა იყოს 100 ტოლი).
პორტფელის მოსალოდნელ შემოსავლიანობას Rp ანგარიშობენ ფორმულით:
m
R p  W j R j (6)
j 1

სადაც W j არის j ფასიან ქაღალდებში მთლიანი ინვესტირებული თანხის პროპორცია, ან

შეწონილი, Rj _ ფასიანი ქაღალდების მოსალოდნელი სარგრბელი; m _ მოცემულ
პორტფელში განსხვავებული ფასიანი ქაღალდების მთლიანი რაოდენობა.
ვთქვათ, არის ორი სახის ფასიანი ქაღალდი. მათი მოსალოდნელი სარგებელი და
სტანდარტული გადახრა მოყვანილია შემდეგ ცხრილში.

ფასიანი ქაღალდი A ფასიანი ქაღალდი B

მოსალოდნელი სარგებელი, R j 14.0% 11.5%
სტანდარტული გადახრა,  j

10.7% 1.5%

თუ მათში დავაბანდებთ სახსრების თანაბარ ოდენობებს, მაშინ საინვესტიციო

პორტფელის მოსალოდნელი სარგებელი იქნება (0.5)14.0%+(0.5)11.5% =12.75 %
პორტფელის რისკი და კოვარიაციის მნიშვნელობა. იმ დროს, როდესაც პორტფელის
მოსალოდნელი სარგებელი წარმოადგენს მისი ცალკეული ფასიანი ქაღალდების მოგების
საშუალო შეწონილს, პორტფელის სტანდარტული გადახრა არ არის ცალკეული ფასიანი
ქაღალდების სტანდარტული გადახრების საშუალო შეწონილის ტოლი. პორტფელის
სტანდარტული გადახრის გამოანგარიშება ნიშნავს ფასიანი ქაღალდების მოგების
ურთიერთკავშირის, ანუ კოვარიაციის იგნორირებას. ამავე დროს კოვარიაცია ზეგავლენას
არ ახდენს პორტფელის მოსალოდნელი სარგებლის სიდიდეზე.
კოვარიაცია ორ ცვლადს (მაგალითად, ფასიანი ქაღალდების მოგების
მნიშვნელობებს) შორის არსებული კავშირის ხარისხის განმსაზღვრელი სტატისტიკური
მაჩვენებელი. დადებითი კოვარიაცია მოწმობს იმის შესახებ, რომ საშუალოდ ამ ორი
ცვლადის ცვლილება ხდება ერთი მიმართულებით, ხოლო უარყოფითი _ საწინააღმდეგო
მიმართულებით. კოვარიაციის ნულოვანი მნიშვნელობა მეტყველებს იმის შესახებ, რომ
ცვლადები არ არიან დაკავშირებულები ერთმანეთთან და არ ავლენენ დადებითი ან
უარყოფითი ცლილებების ტენდენციებს. კოვარიაციის არსებობა ართულებს ფასიანი
ქაღალდების სტანდარტული გადახრის გამოანგარიშებას მთელი პორტფელისთვის.
თუმცა რთული მათემატიკურ გაანგარიშებებში არის დადებითი მხარეც _ ფასიან
ქაღალდებს შორის არსებული კოვარიაცია იძლევა რისკის თავიდან აცილების
შესაძლებობას პოტენციური სარგებლის შემცირების გარეშე.
ამრიგად, პორტფელის სარგებლიანობის სტანდარტული გადახრის გამოანგარიშების
პრინციპს მივყავართ მნიშვნელოვან დასკვნამდე. პორტფელის რისკიანობა
დამოკიდებულია არა მარტო ცალკეული ფასიანი ქაღალდების რისკიანობაზე (სარგებლის

8
სტანდარტულ გადახრაზე), არამედ დაწყვილებული ფასიანი ქაღალდების კოვარიაციაზე.
ეს ნიშნავს, რომ ინდივიდუალური რისკიანი ფასიანი ქაღალდების კომბინაცია შეიძლება
წარმოადგენდეს პორტფელს საშუალო ან მცირე რისკითაც კი, რამდენადაც ფასიანი
ქაღალდების შემოსავლიანობები არ არიან `მჭიდროდ~ ერთმანეთთან `დაკავშირებულნი~.
მთლიანობაში, დაბალი კოვარიაცია უზრუნველყოფს მთელი პორტფელის რისკის დაბალ
დონეს.

 დივერსიფიკაცია
დივერსიფიკაციის კონცეფცია ეყრდნობა ჯანსაღ აზრს. იდეა მდგომრეობს იმაში,
რათა გავანაწილოთ რისკი მრავალ აქტივს ან ინვესტიციას შორის. მიმართულება
მთლიანობაში სწორია, მაგრამ ეს დივერსიფიკაციისადმი პრიმიტიული მიდგომაა. ამით
შეიძლება დავასკვნათ, რომ 10 000$-ის დაბანდება თანაბარ ნაწილებად 10 სხვადასხვა
ფასიან ქაღალდში უზრუნველყოფს დიდ დივერსიფიკაციას, ვიდრე იმავე თანხის
ინვესტირება ხუთ ფასიან ქაღალდში. სარგებელი იმაშია, რომ უბრალო დივერსიფიკაცია
იგნორირებას უკეთებს ფასიანი ქაღალდების მოგებებს შორის კოვარიაციას (ან
კორელაციას). ნახსენები 10 ფასიანი ქაღალდი შეიძლება იყოს ერთი დარგის კომპანიის
აქციები, ამიტომ მათი შემოსავალი იქნება ერთმანეთთან მჭიდროდ დაკავშირებული.
ამავე დროს, ხუთი აქცია პორტფელში შეიძლება გამოშვებულ იქნეს სხვადასხვა დარგის
საწარმოების მიერ, რომელთა ფასიანი ქაღალდების შემოსავლების კორელაცია
აღმოჩნდება მცირე, რაც უზრუნველყოფს მთელი პორტფელის სარგებლის დაბალ
ცვალებადობას.
სისტემური და არასისტემური რისკი. ჩვენ დავადგინეთ, რომ შერეული ფასიანი
ქაღალდების დაკავშირება, რომლებიც არ არის სრულ დადებითი კორელაციაში,
გვეხმარება შევამციროთ მთელი პორტფელის რისკი. მაგრამ რამდენად შეიძლება
შემცირდეს რისკი პრაქტიკაში? სხვადასხვა ფასიანი ქაღალდების რა რაოდენობა უნდა
გვქონდეს ერთ პორტფელში?
ჩვენ ვცდილობთ გავიგოთ, თუ რა მოსდის პორტფელის რისკს, თუ შემთხვევით
არჩეული ფასიანი ქაღალდები კომბინირებულია თანაბრად შეწონილ პორტფელში.
როდესაც ჩვენ გვაქვს მხოლოდ ერთი კომპანიის აქციები, პორტფელის რისკი წარმოადგენს
ამ აქციების სარგებლის სტანდარტულ გადახრას, ვინაიდან შემთხვევით არჩეული
აქციების დამატებისას პორტფელის რისკი მთლიანობაში მცირდება. მაგრამ რისკის
შემცირების სიჩქარე თანდათანობით მცირდება. ამიტომ, პორტფელის რისკის
მნიშვნელოვანი შემცირების მიღწევა ხერხდება ზომიერი დივერსიფიკაციისას, ვთქვათ,
თანაბარი ფულადი თანხებით შესყიდული 15_20 შემთხვევით არჩეული აქციებით,
რომლებსაც შეესაბამებიან ინვესტიციების.
პორტფელის რისკს შედგება ორი შემადგენელი ნაწილისაგან:

9
 სისტემურ რისკს არასისტემური
მთლიანი = (არადივერსიფიცირე + (7)
რისკი
რისკი
ბული ან (დივერსიფიცირება
არააცილებადი) დი ან აცილებადი)

რისკის პირველი ნაწილი _ სისტემური რისკი განპირობებულია მთელ ბაზარზე

ზემოქმედი ფაქტორებით, ისეთებით, როგორებიცაა: ცვლილებები ეროვნულ ეკონომიკაში
და საგადასახადო რეფორმები. ეს რისკები ზეგავლენას ახდენენ ყველა ფასიან ქაღალდზე,
ამიტომ მათი თავიდან აცილება არ შეიძლება დივერსიფიკაციით. სხვა სიტყვებით რომ
ვთქვათ, ამგვარი ტიპის რისკის ქვეშ მოექცვა ინვესტორიც კი, რომელიც ფლობს კარგად
დივერსიფიცირებულ პორტფელს.
რისკის მეორე ნაწილი - არასისტემური რისკი არის კონკრეტული კომპანიის ან
დარგის რისკი, რომელიც არ არის დამოკიდებული ეკონომიკურ, პოლიტიკურ და სხვა
ფაქტორებზე, რომელიც ზეგავლენას ახდენს ყველა ფასიან ქაღალდებზე. გაფიცვა
შეიძლება შეეხოს მხოლოდ ერთ კომპანიას; ახალმა კონკურენტმა შესაძლებელია დაიწყოს
მსგავსი პროდუქციის გამოშვება; ხოლო ტექნოლოგიურმა მიღწევებმა უსარგებლო
გახადოს არსებული პროდუქცია. აქციების უმრავლესობისთვის არასისტემური რისკი
შეადგენს მთლიანი რისკის ან მოგების სტანდარტული გადახრის დაახლოებით 50%.
მაგრამ პორტფელის ეფექტიანმა დივერსიფიკაციამ შეიძლება შეამციროს ან თავიდან
აიცილოს რისკის ეს ნაწილი. მაშასადამე, აქციების ფლობის დროს არ არის მნიშვნელოვანი
მთლიანი რისკი, რადგან მისი ნაწილი აღმოფხვრადია დივერსიფიკაციის გზით, მაგრამ
მნიშვნელოვანია რისკი, რომლის აცილებაც შეუძლებელია ანუ სისტემური რისკი.
ინვესტორებს უფლება აქვთ მოელოდნენ კომპენსაციას სისტემური რისკის მიღების გამო,
თუმცა, მათ არ უნდა იფიქრონ, რომ ბაზარი შესთავაზებს რაიმე დამატებით კომპენსაციას
რისკის მიღებისთვის, რომლის აცილებაც შეიძლებოდა. ლოგიკურია, რომ ეს იდეა უდევს
საფუძვლად კაპიტალური აქტივების შეფასების მოდელს.

 კაპიტალური აქტივების შეფასების მოდელი (CAMP)

რისკისადმი ფრთხილი დამოკიდებულების მქონე ინვესტორების მოქმედება მოწმობს
ფასიანი ქაღალდის მოსალოდნელ სარგებელსა და რისკს შორის ბალანსური
დამოკიდებულების არსებობას. საბაზრო წონასწორობის პირობებში ფასიანმა ქაღალდმა
ინვესტორისთვის უნდა უზრუნველყოს მოსალოდნელი სარგებელი მისი სისტემური
რისკის შესაბამისად, ე.ი. იმ რისკის, რომლის აღმოფხვრა შეუძლებელია
დივერსიფიკაციის გზით. რაც უფრო მაღალია ფასიანი ქაღალდის სისტემური რისკი, მით
უფრო მეტ სარგებელს ელოდებიან ინვესტორები. დამოკიდებულება მოსალოდნელ
სარგებელსა და სისტემურ რისკს შორის, აგრეთვე, მისგან გამომდინარე ფასიანი
ქაღალდის ღირებულების განსაზღვრება შეადგენს კაპიტალური აქტივების შეფასების
მოდელის (CAPM) არსს, რომელიც შეიმუშავა ნობელის პრემიის ლაურეატმა უილიამ
შარპმა. ის შექმნილ იქნა ჯერ კიდევ 1960-იან წლებში, მაგრამ დღემდე არ დაუკარგავს

10
თავისი აქტუალობა ფინანსურ სექტორში. თუმცა სხვა მოდელებშიც არის ასახული
ბაზრის ქცევა, CAPM გამოირჩევა კონცეფციის სიმარტივითა და პრაქტიკული
გამოყენებით.
კაპიტალური აქტივების შეფასების მოდელი (CAMP) _ მოდელი, რომელიც აღწერს
მოსალოდნელ სარგებელსა და რისკს შორის კავშირს, რომლის თანახმად ფასიანი
ქაღალდის მოსალოდნელი სარგებელი ტოლია ურისკო საპროცენტო განაკვეთს პლუს
ფასიანი ქაღალდის სისტემური რისკის პრემია.
როგორც ნებისმიერი სხვა მოდელი, CAMP ამარტივებს რეალურ მდგომარეობას.
მიუხედავად ამისა, ის საშუალებას იძლევა გაკეთებულ იქნეს გარკვეული დასკვნები
რისკისა და რისკზე პრემიის ოდენობის შესახებ, რომელიც აუცილებელია რისკის
მიღებაზე კომპენსაციისთვის. მოცემული საკითხის სიმარტივისთვის ჩვენ განვიხილავთ
მოცემული მოდელის ზოგად ასპექტებს და მის მნიშვნელოვან გამოყენებას. ნებისმიერი
მოდელის მსგავსად, CAMP-ში გაკეთებულია გარკვეული დაშვებები, კერძოდ: კაპიტალის
ბაზრები ეფექტიანია, ე.ი. ინვესტორები კარგად არიან ინფორმირებულები; საოპერაციო
დანახარჯები მცირეა, შეზღუდვები ინვესტიციებზე შეიძლება უგულვებელყოთ და
არცერთ ინვესტორს არ გააჩნია ძალზე დიდი სახსრები, რათა თვითონ მოახდინოს
ზემოქმედება აქციის საბაზრო ფასზე. ამრიგად, ვთვლით, რომ ინვესტორები თანხმდებიან
ინდივიდუალური ფასიანი ქაღალდების მსგავს შედეგებზე და მათი მოლოდინი
დაფუძნებულია აქციების ფლობის ერთიან ვადაზე, ვთქვათ, ერთ წელზე. ინტერესს
სფეროს წარმოადგენს ორი საინვესტიციო შესაძლებლობა. პირველი _ საიმედო ფასიანი
ქაღალდი, რომლის სარგებელი ფლობის პერიოდისთვის ზუსტადაა ცნობილი. ხშირად,
მოკლე და საშუალოვადიანი სახაზინო ფასიანი ქაღალდების საპროცენტო განაკვეთები
გამოიყენება, როგორც ურისკო შემოსავლიანობის შემცვლელები. მეორე _ ბაზრის
პორტფელი, რომელიც წარმოდგენილია ჩვეულებრივი აქციებით და შეწონილ საბაზრო
ღირებულებაში მათი მთლიანი წილით. რამდენადაც საბაზრო პორტფელთან მუშაობა
უფრო ძნელია, ბევრი იყენებს მის ისეთ შემცვლელს, როგორიცაა, მაგალითად, საფონდო
ინდექსი S&P 500 (Standard & Poors 500 Stock Price Index). ეს ფართოდ გამოყენებული
საბაზრო ღირებულების შეწონილი ინდექსი ასახავს 500 უდიდესი ჩვეულებრივი აქციის
შედეგს.
ჩვენ გავნიხილეთ არაცილებადი რისკის იდეა - რისკის, რომელიც არ შეიძლება იქნეს
აცილებული ეფექტიანი დივერსიფიკაციით. რადგან ჩვენ არ შეგვიძლია ვფლობდეთ
საბაზრო პორტფელზე მეტ დივერსიფიცირებულ პორტფელს, იგი წარმმოადგენს
თავისთავად მისაღწევი დივერსიფიკაციის საზღვარს. ასეთ ვითარებაში, საბაზრო
პორტფელთან დაკავშირებული მთელი რისკი არის არაცილებადი ან სისტემური.
მახასიათებელი წრფე. ჩვენ უკვე შეგვიძლია ცალკეული აქციების მოსალოდნელი
სარგებელი შევადაროთ საბაზრო პორტფელის მოსალოდნელ სარგებელს. ამავე დროს
მოსახერხებელია იმ სარგებლის ოდენობით ოპერირება, რომელიც აღემატება ურისკო
საპროცენტო განაკვეთს, რაც იქნება მაჩვენებელი სხვადასხვა სარისკო აქტივის სარგებლის
შესადარებლად. ასეთი დამატებითი სარგებელი _ მხოლოდ და მხოლოდ მოსალოდნელი
სარგებლის და ურისკო განაკვეთების სხვადასხვაობა. ნახაზი 1 ნაჩვენებია საბაზრო

11
პორტფელისა და კონკრეტული აქციის მოსალოდნელი დამატებითი სარგებლის
შედარების მაგალითი. მახასიათებელი წრფე ასახავს მოსალოდნელ თანაფარდობას
საბაზრო პორტფელისა და აქციის დამატებით სარგებლს. მოსალოდნელი ფარდობა
შეიძლება დაფუძნებული იყოს წარსულ გამოცდილებაზე, რომელშიც საბაზრო
პორტფელისა და აქციების დამატებითი სარგებლის სიდიდეები გადააქვთ გრაფიკზე და
გაივლება რეგრესიის ხაზი, რომელიც კარგად ასახავს ისტორიულ დამოკიდებულებას.
ასეთი სიტუაცია აღწერილია გაფანტულ დიაგრამაზე. ნახაზზე თითოეული წერტილი
არის აქციის ჭარბი სარგებელი და S&P 500 ინდექსი განვლილ თვეებში (მთლიანად 60
თვის განმავლობაში). სარგებელი თვის განმავლობაში გამოითვლება:
[(გაცემული დივიდენდები) + (საბოლოო ფასი _ საწყისი ფასი)]/საწყისი ფასი
მიღებული მნიშვნელობიდან გამოვთქვითავთ რა თვის ურისკო საპროცენტო
განაკვეთის სიდიდეს, ვღებულობთ დამატებით სარგებელს.

ნახაზი 1. დამოკიდებულება აქციის დამატებით სარგებლსა და საბაზრო

პორტფელის დამატებით სარგებელს შორის დაფუძნებული დამატებითი სარგებლის
მონაცემების 60 წყვილზე.

როგორც ვხედავთ, როდესაც საბაზრო პორტფელის სარგებლის მაჩვენებლები

მაღალია, ასევე მაღალია აქციის სარგებლის მაჩვენებლებიც. ისტორიული შემოსავლების
დამოკიდებულების ნაცვლად, ჩვენ შეგვიძლია გამოვიანგარიშოთ მომავალი სარგებელი
ფინანსური ანალიტიკოსების შეფასებების საფუძველზე. ამ მიდგომას იყენებენ მხოლოდ
საინვესტიციო კომპანიები, რომლებსაც ჰყავთ ფინანსური ანალიტიკოსი. ამიტომ
მოვახდინოთ ფარდობების ილუსტრირება განვლილი პერიოდების მონაცემების
საფუძველზე.
ბეტა: სისტემური რისკის კოეფიციენტი. ნახაზ 1-ზე ასახული მაჩვენებლებიდან
ყველაზე მნიშვნელოვანი საზომია `ბეტა~, რომელიც წარმოადგენს მახასიათებელი წრფის
დახრილობას (ე.ი. აქციის სარგებლის ნაზარდის დამოკიდებულება საბაზრო პორტფელის
სარგებლის ცვლილებაზე). თუ მისი მნიშვნელობა 1.0 ტოლია, ეს ნიშნავს, რომ აქციაზე

12
სარგებელი იცვლება საბაზრო პორტფელის სარგებლის პროპორციულად. სხვა სიტყვებით
რომ ვთქვათ, აქცია ხასიათდება ისეთივე სისტემური რისკით, როგორც მთლიანად
ბაზარი. თუ ბაზარი აღმავლობაზეა და გვთავაზობს დამატებით შემოსავალს 5% თვეში,
შეიძლება ველოდოთ, რომ აქციის საშუალოდ დამატებითი სარგებელი აგრეთვე, იქნება
5%. დახრა ერთზე მეტია ნიშნავს, რომ აქციის დამატებითი სარგებელი იზრდება საბაზრო
პორტფელზე უფრო სწრაფად. ასეთ შემთხვევაში შეიძლება ითქვას, რომ ასეთი ფასიანი
ქაღალდი ხასიათდება მეტი არააცილებადი რისკით, ვიდრე მთლიანად ბაზარი. აქციის ამ
ტიპს ხშირად უწოდებენ „აგრესიულს“. ერთზე ნაკლები დახრა ნიშნავს, რომ აქციის
დამატებითი სარგებლის ზრდა ჩამორჩება საბაზრო პორტფელის დამატებითი სარგებლის
ზრდას. აქციის ასეთ ტიპს უწოდებენ `თავდაცვით~ ინვესტიციას. სამი შესაძლო
თანაფარდობის მაგალითები ნაჩვენებია ნახაზზე 2.

ნახაზი 2. მახასიათებელი წრფის მაგალითები განსხვავებული ბეტა

კოეფიციენტებით.

რაც უფრო მაღალია ფასიანი ქაღალდის მახასიათებელი წრფის დახრის კუთხე,

როგორც ასახული მისი `ბეტა~ კოეფიციენტით, მით მაღალია მისი სისტემური რისკი. ეს
ნიშნავს, რომ ბაზრის დამატებითი სარგებლის ზრდის ან შემცირებისას აქციის
დამატებითი სარგებლის მერყეობები იქნება მეტი ან ნაკლები მისი `ბეტა~ კოეფიციენტის
შესაბამისად. საბაზრო საინვესტიციო პორტფელის `ბეტა~ კოეფიციენტი 1.0 ტოლია
განსაზღვრებით. ამრიგად, ის არის აქციის სისტემური ანუ არააცილებადი რისკის
მაჩვენებელი საბაზრო პორტფელისთვის დამახასიათებელთან შედარებით. არ შეიძლება
ამ რისკის აღმოფხვრა დივერსიფიკაციის გზით, ხდება რა დიდი რაოდენობით აქციების
შეძენა, იგი დამოკიდებულია ეკონომიკურ და პოლიტიკურ ცვლილებებზე, რომლებიც
გავლენას ახდენენ ყველა აქციაზე.
და კვლავ არასისტემური (დივერსიფიცირებადი) რისკი. 1. ნახაზზე ყურადღება უნდა
მივაქციოთ კიდევ ერთ მაჩვენებელს _ მახასიათებელი წრფის ირგვლივ წერტილების

13
გაბნევას, რომელიც არის აქციის არასისტემური რისკის საზომი. რაც უფრო შორსაა
წერტილები წრფიდან, მით უფრო მაღალია აქციების არასისტემური რისკი. ე.ი. აქციის
სარგებელს აქვს მზარდად დაბალი კავშირი საბაზრო პორტფელის სარგებელთან.
შესაბამისად, რაც უფრო ნაკლებია გაბნევა, მით მეტია კორელაცია და ნაკლებია
არასისტემური რისკი. ჩვენ უკვე ვიცით, რომ ეფექტიან დივერსიფიკაციას შეუძლია
შეამციროს, ან თუნდაც სრულად აღმოფხვრას არასისტემური რისკი.
სარგებლის მოთხოვნილი განაკვეთები და ფასიანი ქაღალდის ბაზრის წრფე (SML).
ვთქვათ, ფინანსური ბაზრები ეფექტიანია და ინვესტორები ფლობენ დივერსიფიცირებულ
პორტფელებს, მაშინ არასისტემური რისკი იქნება ძალიან უმნიშვნელო, ხოლო აქციის
თანმხლები რისკი ხდება სისტემური რისკი. რაც უფრო მაღალია ფასიანი ქაღალდის
`ბეტა~ კოეფიციენტი, მით უფრო მაღალია მასთან დაკავშირებული რისკი და
ინვესტორების მიერ მოთხოვნილი სარგებელი. თუ წარმოვიდგენთ, რომ არასისტემური
რისკი აღმოფხვრილია დივერსიფიკაციის გზით, მაშინ j აქციის სარგებლის
მოთხოვნილი განაკვეთი უდრის:
R j  R f  (R m  R f ) j (8)
სადაც R f - ურისკო განაკვეთია, R m - საბაზრო პორტფელის მოსალოდნელი
სარგებელი, ხოლო  j არის j აქციის „ბეტა“ კოეფიციენტი, როგორც განსაზღვრულია
ზემოთ. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ფასიანი ქაღალდის სარგებლის მოთხოვნილი
განკვეთი უდრის ბაზრის მიერ მოთხოვნილი ურისკო ინვესტიციის სარგებელს პლუს
რისკის პრემია. ამრიგად, რისკის პრემია არის 1. მოსალოდნელი საბაზრო სარგებელს
გამოკლებული ურისკო სარგებელი, რომელიც მოთხოვნილია ტიპიური აქციისათვის
ბაზარზე; 2. `ბეტა~ კოეფიციენტი. ვთქვათ, აშშ-ს ხაზინის ფასიანი ქაღალდების
მოსალოდნელი სარგებელი შეადგენს 8%-ს, საბაზრო პორტფელის მოსალოდნელი
სარგებელი - 13%, ხოლო კორპორაციის აქციების `ბეტა~ კოეფიციენტი - 1.3. კოეფიციენტის
ასეთი მნიშვნელობა მეტყველებს იმაზე, რომ ამ კორპორაციის ფასიანი ქაღალდები
ხასიათდებიან მაღალი სისტემური რისკით, ვიდრე ჩვეულებრივი ფასიანი ქაღალდი. ამ
მონაცემებიდან გამომდინარე და 8 განტოლების გამოყენებით ვპოულობთ კორპორაციის
ფასიანი ქაღალდისთვის მოთხოვნილ სარგებელს:
R j  0.08  (0.13  0.08)1.3  14.5%
შედეგი ნიშნავს, რომ ბაზარი კორპორაციისაგან ელოდება 14.5% წლიურ სარგებელს.
ეს მნიშვნელობა აღემატება ბაზრის მიერ ტიპიური აქციიდან მოსალოდნელ სარგებელს,
რადგან მოცემული კორპორცია ხასიათდება დიდი სისტემური რისკით. ტიპიური
აქციისთვის მოსალოდნელი სარგებელი შეადგენს:
R j  0.08  (0.13  0.08)1.0  13.0%
ახლა განვიხილოთ `თავდაცვითი~ ფასიანი ქაღალდები, რომელთა `ბეტა~
კოეფიციენტი სიდიდით მხოლოდ 0.7. მისი მოსალოდნელი სარგებელი ტოლია:
R j  0.08  (0.13  0.08)(0.7)  11 .5%
ფასიანი ქაღალდების ბაზრის შემოსავლიანობის ხაზი. 8 განტოლება ასახავს
დამოკიდებულებას ცალკეული ფასიანი ქაღალდის მოსალოდნელ სარგებელსა და `ბეტა~
კოეფიციენტით გაზომილ მის სისტემურ რისკს შორის. ამ წრფივ დამოკიდებულებას

14
ეწოდება ფასიანი ქაღალდების ბაზრის წრფე (SML) და გამოსახულია 3. ნახაზზე.
მოსალოდნელი წლიური სარგებელი მონიშნულია ვერტიკალურ ღერძზე, ხოლო `ბეტა~ _
სისტემური რისკის კოეფიციენტი _ ჰორიზონტალურზე. ნულოვანი რისკის დროს ფასიანი
ქაღალდების ბაზრის წრფე - SML კვეთს ვერტიკალურ ღერძს ურისკო განაკვეთის
შესაბამის წერტილში, რადგან რისკის არარსებობის დროსაც კი ინვეტორები ელოდებიან
ფულის დროებითი ფასეულობის კომპენსაციას. რისკის ზრდის მიხედვით იზრდება
სარგებლის მოთხოვნილი განაკვეთიც, როგორც გამოსახულია ნახაზზე.

ნახაზი 3. ფასიანი ქაღალდების ბაზრის წრფე (SML)

`ბეტა~ კოეფიციენტების მნიშვნელობების მიღება. თუ წარსული პერიოდის

მონაცემები წარმოადგენს მომავალი პროგნოზისათვის კარგ საფუძველს, მაშინ `ბეტა~
კოეფიციენტების მნიშვნელობების გამოთვლისთვის შეგვიძლია გამოიყენოთ აქციისა და
ბაზრის მოსალოდნელი სარგებლის წარსული მონაცემები. თუ დავუშვებთ, რომ
რომელიმე კომპანიის აქციებთან დაკავშირებული განვლილი სისტემური რისკი
იარსებებს მომავალშიც, ისტორიული ბეტა შესაძლოა გამოყენებულ იქნეს
მოსალოდნელი ბეტა კოეფიციენტის შემცვლელად.
`ბეტა~ კოეფიციენტების განვლილი მნიშვნელობების კორექტირება. როგორც წესი,
ცალკეული აქციების `ბეტა~ კოეფიციენტების გაზომილი მნიშვნელობები მიისწრაფვიან
საბაზრო პორტფელის `ბეტა~ კოეფიციენტის შესაბამისი მნიშვნელობისკენ (1.0) ან დარგის
`ბეტა~ კოეფიციენტის მნიშვნელობისკენ, რომელსაც მიეკუთვნება განსახილველი
კომპანია. ეს ტენდენცია შეიძლება აიხსნას ეკონომიკური ფაქტორებით, რომლებიც
ზეგავლენას ახდენენ კომპანიის საქმიანობაზე და დაფინანსებაზე, ასევე, შესაძლებელია
სტატისტიკური ფაქტორებზეც კი. იმისათვის, რომ მოვახდინოთ ამ სიტუაციის
ილუსტრირება, დავუშვათ, რომ დაბრუნება ხდება `ბეტას~ საბაზრო მნიშვნელობის (1.0)
მხარეს. თუ `ბეტა~ კოეფიციენტის გაზომილმა მნიშვნელობამ შეადგინა 1.4 და ამ
მნიშვნელობას მიენიჭა წონითი კოეფიციენტი 0.67, ხოლო `ბეტა~ კოეფიციენტის საბაზრო
მნიშვნელობას _ წონითი კოეფიციენტი 0.33, მაშინ `ბეტა~ კოეფიციენტის
კორექტირებული მნიშვნელობა ექნება: 1.4(0.67)+1.0(0.33)=1.27. იგივე პროცედურა

15
შეიძლება გამოვიყენოთ, თუ გადანაცვლება ხდება `ბეტა~ კოეფიციენტის
საშუალო_დარგობრივი მნიშვნელობის (მაგალითად, 1.2) მხარეს. რადგან ჩვენ
გვაინტერესებს `ბეტა~ კოეფიციენტის მომავალი მნიშვნელობა აქციისთვის, შეიძლება
საჭირო გახდეს `ბეტა~ კოეფიციენტის გაზომილი მნიშვნელობის კორექტირება, თუ
დაბრუნების ზემოთ აღწერილი პროცესი საკმაოდ გასაგები და ლოგიკურად
თანმიმდევრულია.
სხვა ინფორმაციის მოპოვება მოდელისთვის. `ბეტას~ გარდა, საბაზრო სარგებლისა
და ურისკო განაკვეთისათვის გამოყენებული მაჩვენებლები წარმოადგენდნენ მომავლის
საუკეთესო შეფასებებს. თუ წარსული წარმოგვიდგება შედარებით ეკონომიკური
სტაბილურობის პერიოდებით, მაგრამ მომავალში მოსალოდნელია მნიშვნელოვანი
ინფლაცია, მაშინ განვლილი პერიოდის ურისკო განაკვეთისა და საბაზრო სარგებლის
საშუალო მნიშვნელობები არ იქნება ობიექტური მომავლის შესაფასებლად. ამ შემთხვევაში
შეცდომა იქნებოდა გამოგვეყენებინა სარგებლის „ისტორიული“ საშუალო მნიშვნელობები
ფასიანი ქაღალდის მოთხოვნილი სარგებლის გამოანგარიშებისას. სხვა სიტუაციაში, ცოტა
ხნის წინათ მიღებული საბაზრო მოგებები შეიძლება იყოს ძალიან მაღალი და მომავალში
მოსალოდნელი აღარ იყოს მათი მიღება. ამრიგად, „ისტორიული“ მნიშვნელობების
გამოყენებამ შეიძლება მიგვიყვანოს მომავალი საბაზრო მოგების გაზრდილ შეფასებამდე.
რისკზე პრემიის გამოყენება. საბაზრო პორტფელის დამატებით სარგებელს (ურისკო
განაკვეთის ზემოთ) ეწოდება რისკზე საბაზრო პრემია. 8 განტოლებაში ის წარმოდგენილია
გამოსახულებით (R m  R f ) . მოსალოდნელი დამატებითი სარგებელი გამომდინარე S&P
500 ინდექსიდან შეადგენს 5%-დან 8%-მდე. იმის ნაცვლად, რომ პირდაპირ შევაფასოთ
საბაზრო პორტფელის სარგებელი, შეიძლება არსებული ურისკო სარგებელს დავუმატოთ
რისკის პრემია. მაგალითად, დავუშვათ, რომ ამჟამად გაურკვევლობის პერიოდია და
ბაზრის მონაწილეები ძალზე ფრთხილად ეკიდებიან რისკს. შედეგად, საბაზრო
სარგებლის შეფასება იქნება:
R j  0.08  0.07  0.15  15%
სადაც 0.08 - სარგებლის ურისკო განაკვეთი, ხოლო 0.07 ჩვენს მიერ შეფასებული
რისკის პრემია. თუ არსებობს საფუძველი ვივარაუდოთ, რომ მოსალოდნელია არსებითად
ნაკლები რისკი, ჩვენ შევიძლია გამოვიყენოთ 5% რისკის პრემია, რა შემთვევაშიც
მიჩნეული საბაზრო სარგებელი იქნება 13%. მნიშვნელოვანია, რომ 8 განტოლებაში
გამოყენებული ურისკო განაკვეთი და ჩვეულებრივ აქციებზე მოსალოდნელი საბაზრო
სარგებლის ოდენობები შეესაბამებოდნენ მიმდინარე საბაზრო შეფასებებს. სარგებლის
ისტორიული განაკვეთების ბრმად გამოყენებამ შეიძლება გამოიწვიოს ამ მონაცემების
არასწორი შეფასებები კაპიტალური ატქივების შეფასების მოდელისათვის.
სარგებელი და აქციები ფასი. კაპიტალური აქტივების შეფასების მოდელი გვაძლევს
შესაძლებლობას შევაფასოთ ფასიანი ქაღალდის მოთხოვნილი სარგებელი, რომელიც
შემდეგ შეიძლება გამოყენებულ იქნეს დისკონტირების განაკვეთის სახით დივიდენდების
შეფასების მოდელში. გავიხსენოთ, რომ აქციის ნამდვილი ღირებულება შეიძლება
გამოსახულ იქნეს, როგორც მომავალში მოსალოდნელი დივიდენდების ნაკადის
მიმდინარე ღირებულება. ამრიგად,

16
 
Dt
V  (9)
t 1 (1  k e ) t
სადაც Dt არის მოსალოდნელი დივიდენდების ოდენობა t პერიოდის განმავლობაში, k e
_ აქციის სარგებლის მოთხოვნილი განაკვეთი და  _ მომავალი დივიდენდების
მიმდინარე ღირებულების ჯამი პირველი პერიოდიდან უსასრულობამდე.
ვთქვათ, საჭიროა განვსაზღვროთ კორპორაციის აქციის ღირებულება პირობისას, რომ
მის მიმართ გამოყენებულია დივიდენდების მუდმივი ზრდის შეფასების მოდელი.
ამ მოდელის თანახმად:

D1
V (10)
ke  g

სადაც g - ერთ აქციაზე დივიდენდების მოსალოდნელი ყოველწლიური ზრდის

განაკვეთია. ასევე, დავუშვათ, რომ კორპორაცია, როგორც მოსალოდნელია პირველ
პერიოდში ერთ აქციაზე გადაიხდის დივიდენდებს 2$-ის ოდენობით, ხოლო
დივიდენდების ზრდის ყოველწლიური ტემპი იქნება 10%. ზემოდ უკვე გამოვთვალეთ,
რომ კორპორაციის აქციებისათვის სარგებლის მოთხოვნილი განაკვეთი შეადგენს 14.5%_ს.
მითითებული მოსალოდნელი მნიშვნელობებიდან გამომდინარე აქციების ღირებულება:

2$
V   44.44$
0.145  0.10
თუ ეს მნიშვნელობა აქციის მიმდინარე საბაზრო ფასის ტოლია, მაშინ მისი
მოსალოდნელი და მოთხოვნილი სარგებელი იქნება ტოლი. მნიშვნელობა 44.44$
წარმოადგენს აქციის წონასწორობის ფასს, რომელიც ეფუძნება ინვესტორის მოლოდინს,
რომლებიც ეხება თვით კომპანიას, მთლიანად ბაზარს და ურისკო აქტივების შესაძლო
სარგებელს.
ეს მოლოდინი შეიძლება შეიცვალოს, როცა შეიცვლება აქციების ღირებულება (და
ფასი). ვთქვათ, რომ ეკონომიკაში შემცირდა ინფლაცია და ჩვენ შევდივართ შედარებით
სტაბილური ზრდის პერიოდში. შედეგად შეინიშნება საპროცენტო განაკვეთების
შემცირება, ხოლო ინვესტორები უფრო ახლოს იქნებიან რისკთან. გარდა ამისა,
რამდენადმე მცირდება კომპანიის დივიდენდებს ზრდის ტემპებიც. ცვლადი სიდიდეები
ეკონომიკური სიტუაციის მითითებულ ცვლილებამდე და მის შემდეგ მოყვანილია
ქვემოთ.

სტაბილიზაციამდე სტაბილიზაციის
შემდეგ
ურისკო საპროცენტო განაკვეთი 0.08 0.07
მოსალოდნელი საბაზრო სარგებელი 0.13 0.11
კორპორაციის `ბეტა~ კოეფიციენტი 1.30 1.20
კორპორაციის დივიდენდების ზრდის 0.10 0.09

17
 მაჩვენებელი

არსებული სისტემატური რისკიდან გამომდინარე, კორპორაციის აქციების

სარგებლიის მოთხოვნილი განაკვეთი იქნება:
R j  0.07  (0.11  0.07)  0.118  11 .8%
ამ სიდიდეს გამოვიყენებთ როგორც k e , აქციის ახალი ღირებულება იქნება:
2$
V   71.43$
0.118  0.09

ამრიგად, ამ მოვლენების კომბინაციას მივყავართ ერთ აქციის ღირებულების

ზრდამდე 44.44$-დან 71.43$-მდე, რომელიც შეიძლება ასევე იყოს წონასწორობის ფასი.
ამრიგად, ჩვენ ვხედავთ, რომ აქციის წონასწორობის ფასი შეიძლება შეიცვალოს საბაზრო
მოლოდინების ცვლილების მიხედვით.

საკონტროლო კითხვები
1. თუკი საშუალო ინვესტორი იქნებოდა არა ფრთხილი, არამედ ინდიფერენტული
რისკის მიმართ ანდა უპირატესობას მიანიჭებდა მას, მაშინ თავის აქტუალობას
შეინარჩუნებდა მოცემულ თავში გადმოცემული „რისკ-სარგებლი“ ფარდობის
კონცეფციები.
2. განსაზღვრეთ მახასიათებელი წრფე და მისი კოეფიციენტი „ბეტა“.
3. რატომ არის კოეფიციენტი „ბეტა“ სისტემური რისკის საზომი? როგორია მისი
მნიშვნელობა?
4. რას ნიშნავს აქციის სარგებლის მოთხოვნილი განაკვეთი? როგორ შეიძლება მისი
განსაზღვრა?
5. რჩება თუ არა უცვლელად დროთა განმავლობაში ფასიანი ქაღალდების ბაზრის
სარგებლის ხაზი?
6. სხვა თანაბარი პირობებისას რა ზეგავლენას მოახდენენ კომპანის აქციების საბაზრო
ფასზე შემდეგი ცვლილებები?
ა) ინვესტორები მოითხოვენ სარგებლის უფრო მაღალ განაკვეთებს ყველა აქციისთვის.
ბ) მცირდება კომპანიისა და მთლიანობაში ბაზრის აქციების სარგებლის განაკვეთის
კოვარიაცია.
გ) იზრდება კომპანიის აქციების სარგებლის სტანდარტული გადახრა.
დ) მომავალში კომპანიის მოგების (და დივიდენდების) ზრდის საბაზრო მოლოდინები
გადასინჯულია შემცირების მხარისკენ.
7. ვთქვათ, თქვენ ძალზე არ გიყვართ გარისკვა, მაგრამ მაინც გაინტერესებთ
ჩვეულებრივი აქციების შეძენა. იქნება თუ არა აქციის „ბეტა“ კოეფიციენტები, რომლებსაც
თქვენ იძენთ, ერთზე მეტი ან ნაკლები? რატომ?

18
 8. თუ ფასიანი ქაღალდი ბოლომდე შეუფასებელია კაპიტალური აქტივების შეფასების
მოდელის განსაზღვრების მიხედვით, რა მოხდება, როდესაც ინვესტორები გამოავლენენ
ფასის ამ არაადექვატურობას?

ამოცანები
1. ვთქვათ, კორპორაციის ჩვეულებრივ აქციებში ინვესტირებით შესაძლო წლიური
სარგებელი შეესაბამება ცხრილში მოყვანილს:

ალბათობა 0.1 0.2 0.4 0.2 0.1

შესაძლო სარგებელი (%) -10 5 20 35 50

ა) როგორია მოსალოდნელი სარგებელი და მისი სტანდარტული გადახრა?

ბ) ვთქვათ, რომ თქვენს მიერ განსაზღვრული ა) კითხვის მიხედვით პარამეტრები
მიეკუთვნებიან ალბათობის ნორმალურ განაწილებას. როგორია იმის ალბათობა, რომ
სარგებელი აღმოჩნდება ნულოვანი ან ნაკლები? 10% ნაკლები? 40% მეტი?
2. კორპორაციის „ბეტა“ კოეფიციენტი 1.45-ის ტოლია. სარგებლი ურისკო განაკვეთი
შეადგენს 8%-ს, ხოლო მოსალოდნელი სარგებელი საბაზრო-საინვესტიციო
პორტფელზე - 13%-ს. ამჟამად კომპანია გასცემს აქციაზე 2$ დივიდენდს აქციაზე და
ინვესტორები მოელიან, რომ დივიდენდების ზრდის ყოველწლიური ტემპი მრავალი
წლის განმავლობაში იქნება 10%.
ა) როგორია აქციის სარგებლის მოთხოვნილი განაკვეთი CAMP-ის თანახმად?
ბ) როგორია აქციის მიმდინარე საბაზრო ფასი მოთხოვნილი სარგებლის
გათვალისწინებით?
გ) რა მოხდება აქციის საბაზრო ფასისა და მოთხოვნილი სარგებლის ოდენობებთან
დაკავშირებით, თუ „ბეტა“ კოეფიციენტი იქნება 0.80 ტოლი? (ვვარაუდობთ, რომ
მეტი არაფერი არ იცვლება).
3. ჯერომ ჯ. ჯერომი აპირებს ფასიანი ქაღალდის შეძენას წლიური
შემოსავლიანობის შესაძლო მნიშვნელობათა ალბათობების შემდგომი
განაწილებით.
ალბათობა 0,10 0,20 0,30 0,30 0,10
შესაძლო შემოსავლიანობა -0,10 0,00 0,10 0,20 0,30
როგორია ასეთი ინვესტიციის მოსალოდნელი შემოსავლიანობა და სტანდარტული
გადახრა?
4. Summer Storme-ს ხელმძღვანელობა აანალიზებს ინვესტიციის ვარიანტს
მოსალოდნელი შემოსავლიანობით წლის განმავლობაში 20%. შემოსავლიანობის
შესაძლო ოდენობათა ალბათობების განაწილება დაახლოებით ნორმალურია
სტანდარტული გადახრით 15%.
ა) როგორია იმის ალბათობა, რომ ინვესტიციას ექნება უარყოფითი შემოსავლიანობა?
ბ) როგორია იმის ალბათობა, რომ შემოსავლიანობა აღმოჩნდება 10%-ზე? 20%-ზე? 30%-ზე?
40%-ზე? 50%-ზე მეტი?

19
 5. CAPM კაპიტალის ბაზრის ფასისმიერი მოდელის საფუძველზე გამოითვალეთ
შემოსავლიანობის მოთხოვნილი განაკვეთი შემდეგი აქციებიდან თითოეულისთვის,
თუ შემოსავლიანობის ურისკო განაკვეთი 0,07-ის ტოლია, ხოლო საბაზრო
პორტფელის მოსალოდნელი შემოსავლიანობა შეადგენს 1,13-ს:
აქცია A B C D E
"ბეტა" 1,5 1,0 0,6 2,0 1,3

რა დასკვნები შეიძლება გაკეთდეს აქედან?

6. ინფლაციური მოლოდინისა და შემოსავლიანობის განვლილი მაჩვენებლების
ანალიზიდან გამომდინარე მარტა გომესი თვლის, რომ აქციათა ბაზარზე
ინვესტიციების მოსალოდნელი შემოსავლიანობა შეადგენს 12%-ს, აშშ-ის ხაზინის
მოკლევადიან ფასიან ქაღალდებზე ურისკო განაკვეთი ამჟამად 7%-ის ტოლია. მარტა
განსაკუთრებით დაინტერესებულია Kessler Electronics Corooration-ის აქციათა
შემოსავლიანობის პერსპექტივებით. ბოლო ხუთი წლის განმავლობაში ყოველთვიური
მონაცემების საფუძველზე მან ააგო დამატებითი შემოსავლიანობის ოდენობაზე
აქციათა დამატებითი შემოსავლიანობის რეაგირების მახასიათებელი წრფე S&P 500
ინდექსის თანახმად და განსაზღვრა, რომ მისი დახრილობა შეადგენს 1,67. თუ
ფინანსურ ბაზრებს ეფექტურად ჩავთვლით, მაშინ ასეთ შემოსავლიანობას ის უნდა
ელოდოს ინვესტიციებიდან Kessler Electronics Corooration-ში?
7. სელენა მარიანიმ გადაწყვიტა თავისი სახსრების ინვესტირება რამდენიმე კომპანიის
ჩვეულებრივ აქციებში. დაბანდებული სახსრების ოდენობები და კომპანიების
დასახელებები ქვემოთ მოყვანილია ცხრილში.
ჩვეულებრივი აქციები (ტიკერ სიმბოლო) ინვესტირებული თანხა შესაძლო სარგებელი

One-Legged Chair Company (WOOPS) $ 6 000 0.14

Acme Explosives Company (KBOOM) 11 000 0.16
Ames-to-Please, Inc. (JUDY) 9 000 0.17
Sisyphus Transport Corporation (UPDWN) 7 000 0.13
Excelsior Hair Growth, Inc. (SPROUT) 5 000 0.20
In-Your-Face Telemarketing, Inc. (RINGG) 13 000 0.15
McDonald Farms, Ttd. (EIEIO) 9 000 0.18

ა) როგორია მისი საინვესტიციო პორტფელის მოსალოდნელი შემოსავლიანობის

ოდენობა (პროცენტებში)?
ბ) როგორი გახდება მოსალოდნელი შემოსავლიანობა, თუ Excelsion Hair Growth, Inc-
ში ინვესტირებულ თანხას გავზრდით ოთხჯერ პირობისას, რომ ყველა დანარჩენი
დარჩება უცვლელად?
8. Salt Lake City Services, Inc. ასრულებს სამრეწველო შენობების მოვლისა და შენახვის
სამუშაოებს. ამჟამად მისი ჩვეულებრივი აქციების "ბეტა" კოეფიციენტი უდრის 1,08-

20
 ს. შემოსავლიანობის ურისკო განაკვეთი შეადგენს 10%-ს, ხოლო საბაზრო
პორტფელის მოსალოდნელი შემოსავლიანობა - 15%-ს. ახლა 1 იანვარია და წლის
ბოლოს მოსალოდნელია დივიდენდების გაცემა აქციაზე 2 დოლ. ოდენობით. ასევე
არსებობს საფუძველი ვივარაუდოთ, რომ დივიდენდების ყოველწლიური ზრდა ჯერ
კიდევ დიდხანს იქნება 11%. CAPM-ზე და სხვა ვარაუდებიდან გამომდინარე,
რომლებიც თქვენ შეგიძლიათ გააკეთოთ, რა თანხად (დოლარებში) შეაფასებდით
მოცემულ ჩვეულებრივ აქციას?
9. არის შემდეგ ჩვეულებრივ აქციებში ინვესტირების შესაძლებლობა.
ჩვეულებრივი აქცია (ტიკერ სიმბოლო) ბეტა
Nanyang Business Systems (NBS) 1.40
Yunnan Garden Supply, Inc. (YUWHO) 0.80
Bird Nest Soups Company (SLURP) 0.60
Wacho.com (WACHO) 1.80
Park City Cola Company (BURP) 1.05
Oldies Records, Ltd. (SHABOOM) 0.90

ა) თუ თქვენ ახდენს პირველი ოთხი სახის ფასიან ქაღალდში არსებული სახსრების

20-20%-ის ინვესტირებას და 10-10% - ორ უკანასკნელში, მაშინ როგორი იქნება თქვენი
საინვესტიციო პორტფელის "ბეტა" კოეფიციენტი?
ბ) თუ შემოსავლიანობის ურისკო განაკვეთი უდრის 8%-ს, ხოლო საბაზრო
პორტფელის მოსალოდნელი შემოსავლიანობა - 14%-ს, მაშინ როგორი იქნება მოცემული
საინვესტიციო პორტფელის მოსალოდნელი შემოსავლიანობა?
10. კორპორაცია არის სამშენებლო მასალის ინდივიდუალური მწარმოებელი (რადიუმის
და აზბესტის მყარი სამშენებლო მასალისაგან დამზადებული). დავუშვათ, რომ
კომპანიის ჩვეულებრივი აქცია შეიძლება შეფასდეს მუდმივი დივიდენდის ზრდის
მოდელის გამოყენებით (ასევე ზოგჯერ ცნობილია როგორც „გორდონის დივიდენდის
ზრდის მოდელი“). თქვენ ელოდებით, რომ სარგებელი ბაზარზე იქნება 14% და
ურისკო განაკვეთი იქნება 6%. თქვენ მიიჩნიეთ, რომ დივიდენდი იქნება 3.40$ და
გაიზრდება მუდმივ 6%-მდე და აქციის ბეტა იქნება 1.50. ჩვეულებრივი აქცია ამჟამად
იყიდება 30.00$-ად ბაზარზე.
ა). რა ღირებულებას მისცემთ თქვენ ამ კომპანიის ერთ ჩვეულებრივ აქციას
(დაფუძნებული ამ თავში მოცემულ ახსნაზე)?
ბ). არის კომპანიის ჩვეულებრივი აქცია ზედმეტად შეფასებული, ნაკლებად
შეფასებული ან სამართლიანად შეფასებული? რატომ?

21