3 თავი

მიმდინარე ღირებულების
გაანგარიშების მეთოდები
________________________________________________________________________
ამ თავში თქვენ გაეცნობით:

 ფულადი ნაკადების შეფასებას

 უვადო რენტას და ანუიტეტს

 რთულ პროცენტს და მიმდინარე ღირებულებას

 ნომინალურ და რეალურ საპროცენტო განაკვეთებს

 ობლიგაციის შეფასებას მიმდინარე ღირებულების

ფორმულების გამოყენებით

1
  ფულადი ნაკადების შეფასება
იმისათვის, რომ ეფექტიანად ვმართოთ ფულადი ნაკადები აუცილებელია
ვიცოდეთ:
 ფულადი ნაკადების სიდიდე გარკვეულ პერიოდში (თვე, კვარტალი);
 ფულადი ნაკადების ძირითადი შემადგენელი ელემენტები;
 საქმიანობის სახეები, რომლებიც არეგულირებენ, წარმართავენ ფულადი
საშუალებების ნაკადებს.
პრაქტიკაში ფულადი ნაკადების შეფასებაში გამოიყენება ორი მეთოდი:
პირდაპირი და ირიბი (არაპირდაპირი).
შეფასების პირდაპირი მეთოდი ემყარება ფულადი ნაკადების ბრუნვის საბოლოო
ოპერაციებს, რომლებიც აისახება განსაზღვრულ პერიოდში ფულადი საშუალებების
ანგარიშებზე. ამასთანავე ეს ოპერაციები ჯგუფდება საქმიანობის სამი სახის მიხედვით,
რომლებზეც მონაცემები შეიძლება აღებული იქნას საბუღალტრო ანგარიშებიდან.
ფულადი ნაკადების შეფასება პირდაპირი მეთოდით იძლევა საშუალებას შეფასდეს
კომპანიის გადახდისუნარიანობა და აგრეთვე განხორციელდეს ოპერატიული
კონტროლი ფულადი საშუალებების მიღებასა და ხარჯვაზე. ფულადი საშუალებების
სიდიდის შეფასების პირდაპირი მეთოდი ხანგრძლივი დროის პერსპექტივაში, იძლევა
საშუალებას შევაფასოთ კორპორაციის ლიკვიდობის დონე. ფინანსების ოპტიმალურ
მართვაში პირდაპირი მეთოდი შეიძლება გამოყენებული იქნეს საქონლის
რეალიზაციიდან (პროდუქცია, მომსახურება) მიღებულ ამონაგებზე კონტროლისათვის -
რამდენად არის ფულადი საშუალებები საკმარისი ფინანსური ვალდებულებების
დაფარვისათვის.
შეფასების პირდაპირი მეთოდის ნაკლოვანება იმაში მდგომარეობს, რომ ეს
მეთოდი არ ითვალისწინებს ურთიერთკავშირს მიღებულ ფინანსურ შედეგსა (მოგება)
და კორპორაციის ფულადი საშუალებების აბსოლუტური სიდიდის ცვლილებებს შორის.
შეფასების ირიბი, არაპირდაპირი მეთოდის უპირატესობა გამოიხატება ფულადი
ნაკადების ანალიტიკური ანალიზის თვალსაზრისით, რამდენადაც იგი იძლევა
საშუალებას, განსაზღვროს ურთიერთობები მიღებულ მოგებასა და ფულადი ნაკადების
ცვლილებას შორის.
ფინანსურ გადაწყვეტილებების დროს, მნიშვნელოვანია დავფიქრდეთ გაამართლა
თუ არა ფულის დანაბდებამ დღეს, მომავალში მოსალოდნელი შედეგების
გათვალისწინებით. ამ კითხვას რომ ვუპასუხოთ აუცილებელია დროში ფულის
ღირებულების კონცეფციის და ფულადი ნაკადების დისკონტირების მეთოდის სწორედ
გაგება.

2
 დროში ფულის ღირებულების კონცეფცია შეიძლება აიხსნას შემდეგნაირად –
ფული დღეს ღირს უფრო მეტი, ვიდრე იმდენივე თანხა, რომელსაც თქვენ ელოდებით
მიიღოთ მომავალში.
აღნიშნულიდან გამომდინარე, საბაზრო ეკონომიკის ქვეყნებში მეტად
გავრცელებულია თეზა იმის შესახებ, რომ „დღევანდელი ფული უფრო ძვირია, ვიდრე
ხვალინდელი”. მისი არსი იმაშია, რომ ფულის ის ერთეული (მაგ. ერთი ლარი, ერთი
დოლარი), რომელსაც ფიზიკური ან იურიდიული პირი მიიღებას ერთი ან მეტი წლის
შემდეგ, მიმდინარე წელს მიღებულთან შედარებით, უფრო ნაკლები ღირს. აქ მთავარ
როლს თამაშობს დრო. უფრო ზუსტად დროის ინტერვალი მიმდინარე და მომავალ
დროს შორის, როდესაც ფიზიკურმა ან იურიდიულმა პირმა ფულადი შემოსავალი უნდა
მიიღოს.
„დრო ფულია” და ამასთანავე, არაპროდუქტულად გამოყენებული დრო ფულის
დანაკარგად მიიჩნევა. ამის თავიდან აცილების ერთ-ერთი გზა არის ფულის
მოუცდენელი “მუშაობა”, ანუ მარტივად რომ ვთქვათ მისი საქმეში დაბანდება,
ინვესტირება ან ბანკში დეპოზიტად შეტანა, საიდანაც იგი შემოსავალს მოგვცემს. მაგრამ
ფიზიკური და იურიდიული პირისათვის სულ ერთი არ არის როდის, რამდენი წლის
შემდეგ მისცემს მას საკუთარი ფულადი კაპიტალი შემოსავალს. აქ მნიშვნელობა აქვს
შემოსავლის მიღების სისწრაფეს დროში და თვით შემოსავლის სიდიდეს. ეს იმითაც
არის განპირობებული, რომ ძირითადად ფულად კაპიტალთან ერთად, ეს შემოსავალიც
დაიწყებს “მუშაობას” და მისი რეინვესტირებაც მოუტანს დამატებით შემოსავალს
ფულადი კაპიტალის მესაკუთრეს (ინვესტორს).
განვიხილოთ მიმდინარე ღირებულების გაანგარიშების რამდენიმე სპეციალური
მეთოდი და ფორმულა, რომლებიც ამარტივებენ მიმდინარე ღირებულების
გაანგარიშებას შეფასების თვალსაზრისით. სწორედ ამ მიზნით, ყურადღებას
გავამახვილებთ ინვესტიციის ღირებულების შეფასებაზე, რამდენადაც ის ქმნის მყარ
ფულად ნაკადს წლიური გადახდისათვის, როგორც ხანგრძლივი პერიოდისათვის (ე.წ.
უვადო რენტა), ასევე დროის შეზღუდული პერიოდის განმავლობაში (ე.წ. ანუიტეტი).
გრძელვადიანი აქტივების შეფასება და დისკონტირებული ფულადი ნაკადების
ანალიზი რთული პროცენტით, ერთ-ერთი მთავარი პრობლემაა მიმდინარე
ღირებულების შეფასებაში. რთული პროცენტის გაანგარიშების გზით ხდება მიმდინარე
ღირებულების (PV) მომავალ ღირებულებაში (FV) გადასვლის პროცესის სრულყოფა.
მომავალი ღირებულება არის თანხა, რომელიც უტოლდება ინვესტიციურ ფულს,
განსაზღვრულ პერიოდში რთული პროცენტის დარიცხვის გათვალისწინებით.
მაგალითად, თქვენ შეიტანეთ 1 000 ლარი (PV) საბანკო ანგარიშზე წლიური 10%-ის
საპროცენტო განაკვეთით. თანხას, რომელსაც თქვენ მიიღებთ ხუთი წლის შემდეგ,
ეწოდება 1 000 ლარი მიმდინარე ღირებულების მომავალი ღირებულება წლიური 10%-

3
იანი სარგებლის განაკვეთით და ინვესტირების ხუთ წლის განმავლობაში. უფრო
ზუსტად:
PV – მიმდინარე ღირებულება, ანუ საწყისი თანხა თქვენ ანგარიშზე, მოცემულ
შემთხვევაში 1 000 ლარია.
i – საპროცენტო განაკვეთი, რომელიც ჩვეულებრივად გამოიხატება წელიწადში
პროცენტებში, ჩვენ შემთხვევაში ტოლია 10%-ის;
n – წლების რაოდენობა, რომლის განმავლობაში ხდება პროცენტის დარიცხვა;
FV – მომავალი ღირებულება n წლის შემდეგ.
დავუშვათ, რომ ჩვენ გვინდა ვიცოდეთ, რა თანხის ინვესტირება უნდა მოვახდინო
დღეს, რომ მივიღოთ დაგეგმილი თანხა მომავალში, განსაზღვრული პერიოდისათვის.
იმისათვის, რომ იპოვოთ პასუხი ამ კითხვაზე, თქვენ აუცილებლად უნდა
გააიანგარიშოთ, ამ მომავალი თანხის მიმდინარე მიმდინარე
ღირებულება.
ღირებულების განსაზღვრის პროცედურა, მომავალი ღირებულების განსაზღვრის
საწინააღმდეგოა. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, მომავალი ღირებულების განსაზღვრით,
თქვენ შეგიძლიათ გააიანგარიშოთ მიმდინარე ღირებულება, ე.ი. რა თანხაა უნდა
დააბანდოთ დღეს, რომ მიიღოთ განსაზღვრული თანხა მომავალში. მიმდინარე
ღირებულებას, ხშირად თავდაპირველ ღირებულებას, ასევე ფულის მოცემულ
ღირებულებას უწოდებენ.
დავუშვათ, რომ ჩვენ გვინდა გვქონდეს 1 000 ლარი ერთი წლის შემდეგ 10%-იანი
წლიური განაკვეთის პირობებში. თანხა, რომელიც უნდა დავაბანდოთ ამჟამად,
წარმოადგენს მომავალი 1 000 ლარის მიმდინარე ღირებულებას. რამდენადაც
საპროცენტო განაკვეთი შეადგენს 10%-ს, ჩვენ ვიცით, რომ დღეს დაბანდებული ყოველი
ერთი ლარიდან მივიღებთ 1,1 ლარს, აქედან გამომდინარე, შეგვიძლია დავწეროთ
მიმდინარე ღირებულება х 1,1 = 1 000 ლარს; აქედან მიმდინარე ღირებულება = 1 000
ლარი/1,1 = 909,09 ლარს. ამრიგად, საპროცენტო განაკვეთი თუ შეადგენს წლიურად 10%-
ს, აუცილებელია დღეს დავაბანდოთ 909,09 ლარი, რომ მივიღოთ 1 000 ლარი ერთი
წლის შემდეგ.
ახლა დაუშვათ, რომ 1 000 ლარი თქვენ გჭირდებათ ორი წლის შემდეგ. ამ
შემთხვევაში თანხა, რომელიც უნდა დააბანდოთ დღეს 10%-იანი განაკვეთის
პირობებში, ნაკლები იქნება ვიდრე 909, 09 ლარი, ვინაიდან წლიური 10%-ის განაკვეთი
დაგერიცხებათ ორი წლის განმავლობაში. მიმდინარე ღირებულების გამოთვლისთვის
ჩვენ შეგვიძლია გამოვიყენოთ მომავალი ღირებულების განსაზღვრა:

ჩვენ მაგალითში მიმდინარე ღირებულება ტოლია:

ამრიგად, დღეს დაბანდებული 826.45 ლარი, 10% წლიური განაკვეთის პირობებში,

ორი წლის განმავლობაში გაიზრდება 1 000 ლარამდე. მიმდინარე ღირებულების

4
შეფასებას ეწოდება დისკონტირება, ხოლო საპროცენტო განაკვეთს, რომელიც
გამოიყენება ასეთი გაანგარიშების დროს – დისკონტური განაკვეთი ეწოდება.
ერთი ლარის მიმდინარე ღირებულება n პერიოდში, თუ i არის დისკონტური
განაკვეთი ამ პერიოდისათვის, საერთო ფორმულით გამოიხატება შემდეგნაირად:

ამ გამოსახულებას უწოდებენ ლარის მიმდინარე ღირებულების კოეფიციენტს, i

საპროცენტო განაკვეთით n პერიოდისათვის.
როგორც უკვე ვიცით, აქტივების მიმდინარე ღირებულება (PV), რომელსაც ერთი
წლის შემდეგ მოაქვს ფულადი ნაკადი

სადაც, – ფულადი ნაკადების დისკონტირების კოეფიციენტი ერთი წლის

პერიოდში.
– ინვესტირებული თანხის ალტერნატიული ხარჯები ერთი წლის
განმავლობაში.
დაუშვათ, რომ მომავალ წელს თქვენ მიიღებთ ფულად ნაკადებს 100 ლარის
ოდენობით ( =100), ხოლო საპროცენტო განაკვეთი ერთწლიანი სახაზინო
ვალდებულებების შეადგენს 7%-ს ( =0,07). ამ შემთხვევაში მიმდინარე ღირებულება
ტოლი იქნება:

აქედან გამომდინარე, მეორე წლის ფულადი ნაკადების მიმდინარე ღირებულება

შეიძლება გამოვხატოთ მსგავსი წესით:

სადაც, - მეორე წლის ფულადი ნაკადი, – მეორე წლის დისკონტირებული

ფულადი ნაკადის კოეფიციენტი, - წლიური საპროცენტო განაკვეთი ორი წლის
განმავლობაში ინვესტირებულ თანხაზე. დაუშვათ მეორე წელს თქვენ მიიღეთ კიდევ
ფულადი ნაკადი – 100 ლარის ოდენობით ( =100 ლარს). საპროცენტო განაკვეთი ორ
წლიან სახაზინო ვალდებულებებზე 7,7%-ია ( =0,077) ეს ნიშნავს, რომ ლარი, რომელიც
ინვესტირებულია ორწლიან სახაზინო ვალდებულებებში, მეორე წლის ბოლოს
გაიზარდა 1,16 ლარამდე . მაშინ თქვენი ფულადი ნაკადის მიმდინარე
ღირებულება მეორე წლისათვის ტოლი იქნება:

5
 ეხლა განვიხილოთ ფულადი ნაკადების შეფასება რამდენიმე პერიოდისათვის. ჩვენ
გავიანგარიშეთ აქტივების ღირებულება, რომლებიც ქმნიან ფულად ნაკადს პირველ
წელს და ფულად ნაკადს მეორე წელს.
მიმდინარე ღირებულების განსაზღვრის წესიდან გამომდინარე, შეგვიძლია
შევაფასოთ აქტივების ღირებულება, რომლებიც ქმნიან ფულად ნაკადებს ყოველ წელს.
ეს შეფასება შეიძლება მარტივად განვახორციელოთ:
მიმდინარე ღირებულების განსაზღვრის წესიდან გამომდინარე, შეგვიძლია
შევაფასოთ აქტივების ღირებულება, რომლებიც ქმნიან ფულად ნაკადებს ყოველ წელს.
ეს შეფასება შეიძლება მარტივად განვახორციელოთ:

აქედან გამომდინარე, ასეთი მიდგომით შეგვიძლია ვიპოვოთ ფულადი ნაკადების

მიმდინარე ღირებულება, რომელიც მოიცავს სხვადასხვა პერიოდის ფულად ნაკადებს:

აღნიშნული ფორმულა არის დისკონტირებული ფულადი ნაკადების ფორმულა. ეს

ფორმულა მოკლედ შეიძლება ასე გამოვსახოოთ:

სადაც, - სხვადასხვა პერიოდში ფულადი ნაკადების თანხების ჯამია, –

ფულადი ნაკადები სხვადასხვა პერიოდში, ანუ მრავალი ფულადი ნაკადები.
რომ ვიპოვოთ წმინდა მიმდინარე ღირებულება (NPV) მიღებულ შედეგს უნდა
დაუმატოთ საწყისი ფულადი ნაკადი, რომელიც ჩვეულებრივად უარყოფითია:

ისმება კითხვა დისკონტირების კოეფიციენტის სიდიდე როდის მცირდება და

რა არის მისი შემცირების მიზეზი? თუ ლარი, ხვალ ღირს უფრო იაფი, ვიდრე ლარი
დღეს, მაშინ ბუნებრივია და ამასთანავე ლოგიკურიც, თუ გავითვალისწინებთ, რომ
ლარი ზეგ ეღირება კიდევ უფრო იაფი. სხვა სიტყვებით, რომ ვთქვათ დისკონტირების
კოეფიციენტი უნდა იყოს ნაკლები, ვიდრე დისკონტირების კოეფიციენტი
.
მაგრამ, ყოველთვის მოხდება ასე, თუ საპროცენტო განაკვეთები სხვადასხვა?
დაუშვათ =20%, =7%, მაშინ =1/1.20=0.83; = 0.87. გამოდის, რომ
ლარი, რომელსაც მივიღებთ ზეგ, არ არის აუცილებელი ღირდეს უფრო იაფი, ვიდრე
გუშინ.

6
 საპროცენტო განაკვეთსა და ფულადი ნაკადების ხანგრძლივობას შორის კავშირი
ყოველთვის არსებობს და ამიტომაც, ამ კავშირს საპროცენტო განაკვეთების დროითი
სტრუქტურა ეწოდება. საპროცენტო განაკვეთის დროითი სტრუქტურა მიმდინარე
ღირებულების შეფასების მეთოდებთან არის დაკავშირებული. დაუშვათ, რომ
საპროცენტო განაკვეთები რჩება უცვლელი, მიუხედავად იმისა, განსაზღვრულ
პერიოდში წარმოიშობა, თუ მთავრდება ფულადი ნაკადები. ეს დაშვება გვაძლევს
საშუალებას მთელი რიგი საპროცენტო განაკვეთები შევცვალოთ ერთი
განაკვეთით და ეს ცვლილება შევიტანოთ მიმდინარე ღირებულების შეფასების
ფორმულაში და შედეგად მიიღებს შემდეგ სახეს:

სანამ გადავიდოდეთ მიმდინარე ღირებულების – PV და წმინდა მიმდინარე

ღირებულების – NPV გაანგარიშებაზე, განვიხილოთ ასეთი მაგალითი: საოფისე შენობის
მშენებლობა არის შეჩერებული დროებით. მშენებელი განმარტავს, რომ
მშენებლობისთვის საჭიროა ორ წელი და პარალელურად უნდა მოხდეს შესრულებული
სამუშაოს გადახდა შემდეგი სქემით:
1. 100 000 ლარი უნდა იქნეს გადახდილი თავიდანვე ერთდროულად (ასევე
გათვალისწინებული უნდა იქნეს 50 000 ლარი მიწის ღირებულება);
2. 100 000 ლარის გადახდა ხდება ერთი წლის შემდეგ;
3. 100 000 ლარის გადახდა უნდა განხორციელდეს მეორე წლის ბოლოს,
როდესაც შენობა იქნება მზად ექსპლოატაციაში გასაშვებად.
თქვენი კონსულტანტი, უძრავი ქონების დარგში, მზა შენობას შეაფასა 400 000
ლარად, მიუხედავად იმისა, რომ მშენებლობის ვადა გაგრძელდა. ეს სქემა თავისთავად
ფულადი ნაკადების მოძრაობის ახალ პროგნოზს განაპირობებს:

პერიოდი t=0 t=1 t=2

მიწა -50 000
მშენელბლობა -100 000 -100 000 -100 000
ამონაგები +400 000
სულ =-150 000 -100 000 +300 000

თუ საპროცენტო განაკვეთი 7%-ია, წმინდა მიმდინარე ღირებულება იქნება:

ხოლო მიმდინარე ღირებულების გაანგარიშების სქემა ასეთი ფორმით

წარმოგვიდგება:
პერიოდი დისკონტირების ფულადი ნაკადი მიმდინარე

7
 კოეფიციენტი ღირებულება
0 1.0 -150 000 -150 000
1 1/1.07=0.935 -100 000 -93 500
2 +300 000 +26 1900
სულ NPV = 18 400

როგორც ვხედავთ, წმინდა მიმდინარე ღირებულებას NPV აქვს დადებითი

მნიშვნელობა, ამიტომ უნდა მივიღოთ გადაწყვეტილება, რომ უნდა ავაშენოთ საოფისე
შენობა. აქვე უნდა მივიღოთ მხედველობაში ის გარემოებაც, რომ დაშვებულია შემდეგი
მომენტები: ჯერ ერთი, არ არსებობს ფულადი ნაკადების საიმედობასთან დაკავშირებით
გაურკვევლობა და მეორე, თუ პროგნოზირებული ფულადი ნაკადები ექვემდებარება
რისკს, დანახარჯები შეიძლება იყოს მეტი, დაუშვათ 12%. ამ შემთხვევაში, წმინდა
მიმდინარე ღირებულება, დისკონტირების განაკვეთის 12% პირობებში, თითქმის
ნულამდე დაიყვანება და მას უტოლდება.

 უვადო რენტა და ანუიტეტი

პრაქტიკაში არსებობს მთელი რიგი შემთხვევები, როდესაც შეფასების შაბლონური
ხერხების გამოყენებით, ადვილდება მიმდინარე ღირებულების შეფასება. აღნიშნული
მოსაზრების დასადასტურებლად განვიხილოთ მაგალითი: ფასიან ქაღალდებს შორის,
რომელსაც უშვებს ბრიტანეთის მთავრობა, არის ეგრედწოდებული უვადო რენტა.
უვადო რენტას მიეკუთვნება ობლიგაციები, რომელთა დაფარვის შესახებ
ვალდებულებებს მართალია მთავრობა არ იღებს, მაგრამ იძლევა ყოველწლიურად
ფიქსირებულ შემოსავალს შეუზღუდავი ვადების ფარგლებში. უვადო რენტის წლიური
შემოსავალი რომ განვსაზღვროთ, ამისათვის საჭიროა დაპირებული წლიური გადახდის
სიდიდე შეუფარდდეს მიმდინარე ღირებულების სიდიდეს:

აღნიშნულიდან გამომდინარე, შეგვიძლია ვიანგარიშოთ უვადო რენტის

მიმდინარე ღირებულება კოტირების ნებისმიერი განაკვეთის და ფულადი გადახდის
სიდიდის პირობებში.

წარმოიდგინეთ თქვენ, რომ მეცენატს აქვს სურვილი დახმარება გაუწიოს

უნივერსიტეტის ფინანსების კათედრას და ამისათვის თავდაპირველი შენატანი წლის

8
ბოლოს უნდა გამოყოს. თუ საპროცენტო განაკვეთი ტოლია 10%-ის და მეცენატს აქვს
მიზნად, რომ კათედრას უზრუნველყოფს ყოველწლიურად 1 000 000 ლარით უვადო
პერსპექტივით, მაშინ საჭიროა მან დღეს ამ მიზნისათვის გამოყოს გარკვეული თანხა,
რომელიც ტოლი იქნება:

ისმის კითხვა, როგორ შევადაროთ მზარდი ფულადი რენტის სიდიდე?

წარმოვიდგინოთ, რომ მეცენატმა გაიხსენა რომ კათედრის ფულადი დახმარების დროს
არ მიიღო მხედველობაში თანამშრომლების ხელფასის ზრდა, რომელიც წლიურად
შეადგენს საშუალოდ 4%-ს. აქედან გამომდინარე, მეცენატმა ყოველწლიურ 1 000 000
ლართან ერთად, უსასრულო დრომდე უნდა უზრუნველყოს კათედრა 100 000 ლარით
პირველ წელს, ხოლო შემდეგ წლებში, ეს გაუთვალისწინებელი ხელფასის ზრდა 4%,
უნდა გაამრავლოს 100 000 ლარზე მეორე წელს და ა.შ.
თუ ხელფასის ზრდის ტემპებს აღვნიშნავთ , ჩვენ შეგვიძლია სხვადასხვა
ფულადი ნაკადების მიმდინარე ღირებულების ფორმულა წარმოვიდგინოთ
შემდეგნაირად:

ასეთ შემთხვევაში, საბედნიეროდ არსებობს მარტივი ფორმულა გეომეტრიული

პროგრესიის ელემენტების შეჯამების, იმ პირობით, თუ მეტია
-ზე, ჩვენი გაანგარიშება შეიძლება გამარტივდეს ისე, რომ გამოიხატოს შემდეგნაირად:

თუ მეცენატმა გამოთქვამს სურვილს, ყოველწლიურად დროის შეუზღუდავ

პირობებში მისცეს კათედრას ფულადი დახმარება თანამშრომელთა ხელფასის ზრდის
გათვალისწინებით, მაშინ მან უნდა გადადოს იცით რამდენი თანხა? ამ კითხვას
შეიძლება ვუპასუხოთ მიმდინარე ღირებულების ფორმულიდან გამომდინარე:

ახლა განვიხილოთ, როგორ შევაფასოთ ანუიტეტის მიმდინარე ღირებულება.

ხშირად საშემოსავლო სქემებში, ინვესტიციურ პროექტებში ან კრედიტის დაბრუნების
სქემებში, ფულადი შემოსავლები ანუ წლიდან წლამდე უცვლელი რჩება. ასეთი სახის
მთელ რიგ მუდმივ შემოსავლებს ან ფულის გადახდებს ანუიტეტი ანუ რენტა ეწოდება.
ეს ტერმინი ეკონომიკურ ლიტერატურაში შემოვიდა სიცოცხლის დაზღვევის
სფეროდან, რომელშიც ანუიტეტის ხელშეკრულებად იწოდება ხელშეკრულება,
რომელიც გარანტიას აძლევს მყიდველს მთელ რიგ გადახდებზე განსაზღვრული დროის
პერიოდში. ფინანსებში ეს ტერმინი გამოიყენება ყოველგვარი რაოდენობის ფულადი

9
გადახდების მიმართ. აღნიშნულიდან გამომდინარე, მთელი რიგი გადახდები
გადავადების ან იპოთეკურ ხელშეკრულებაზე – ასევე ანუიტეტად იწოდება. თუ
ფულადი გადახდა იწყება წინასწარ, რომელიც დამახასიათებელია საშემნახველო
გეგმისათვის ან იჯარისათვის, ასეთ ხელშეკრულებას წინასწარ ანუიტეტს უწოდებენ.
თუ ფულადი ნაკადი იწყება მიმდინარე პერიოდის ბოლოს და არა წინასწარ, ასეთ
ხელშეკრულებას ეწოდება ჩვეულებრივი ანუიტეტი. იპოთეკა წარმოადგენს
ჩვეულებრივი ანუიტეტის მაგალითს.
ანუიტეტი თავის მხრივ არის აქტივი, რომელსაც მოაქვს ფიქსირებული
შემოსავალი მრავალი წლის განმავლობაში. ანუიტეტის საერთო ცნობილ მაგალითად
შეიძლება მოვიყვანოთ თანაბარზომიერი წლიური გადახდები, ან სამომხმარებლო
კრედიტი, რომელიც გადაიხადება თანაბარი წილებით დათქმული ვადის
მიმდინარეობის პროცესში.
ანუიტეტის მიმდინარე ღირებულების შეფასების საკითხის გარკვევისათვის
მოვიყვანოთ შემდეგი მაგალითი. რამდენი ფული არის საჭირო რომ ჩავდოთ ფონდში,
რომელზეც დაირიცხება წლიურად 10%-ის განაკვეთი და რომ გვქონდეს შესაძლებლობა
მივიღოთ 100 ლარი სამი წლის განმავლობაში? პასუხი იქნება – სამი ფულადი გადახდის
მიმდინარე ღირებულება.
ანუიტეტის მიმდინარე ღირებულება ეს არის მიმდინარე ღირებულების თანხა
ყოველი 100 ლარის სამი გადახდის შემთხვევაში:

წლიურად მუდმივ გადახდას 100 ლარს თუ გამოვიტანთ გარეთ, მივიღებთ:

მიღებული შედეგი 248.69 ლარი წარმოადგენს ანუიტეტის მიმდინარე

ღირებულებას. კოეფიციენტს, რომელზედაც ამრავლებთ გადახდის 100 ლარს – ეს არის
ერთი ლარის მიმდინარე ღირებულება ჩვეულებრივი სამწლიანი ანუიტეტის 10%-იანი
განაკვეთის დროს.
მოვიყვანოთ ცხრილი, რომლითაც მტკიცდება ის, რომ 248,69 ლარის სიდიდის
დაბანდება, საშუალებას გვაძლევს მივიღოთ 100 ლარი ყოველ წელს 3 წლის
განმავლობაში.
წელი თანხა წლის საპროცენტო თანხა წლის 100 ლარი
დასაწყისში განაკვეთი ბოლოს გამოქვითვა
1 248.69 1.1 273.56 173.56
2 173.56 1.1 190.91 90.91
3 90.91 1.1 100.00 0.00

10
 განვიხილოთ ანუიტეტის შეფასების მარტივი წესი.

მოცემული გამოხატულება არის ანუიტეტის კოეფიციენტი, რომელიც წარმოადგენს

ანუიტეტის მიმდინარე ღირებულებას, რომლის მიხედვითაც ხორციელდება
ყოველწლიური გადახდა წლების განმავლობაში, დისკონტირების განაკვეთების
პირობებში.
პირველი რიგი - ინვესტიცია უზრუნველყოფს მუდმივ ფულად ნაკადს, რომელიც
იწყება პირველი წლის ბოლოს. ჩვენ უკვე ვნახეთ, რომ უვადო რენტას აქვს
მნიშვნელობა.
მეორე რიგი გვიჩვენებს ინვესტიციას, რომელიც უზრუნველყოფს მუდმივი
ფულადი ნაკადის გადახდას, რომელიც იწყება მეოთხე წელს. ეს ინვესტიცია უვადო
რენტის იდენტურია, რომელიც უკვე შევაფასეთ. მესამე წელს ინვესტიცია
განხორციელდება ჩვეულებრივი მუდმივი გადახდებით, რომელიც იწყება ერთ წელში
და სამი წლის განმავლობაში იქნება . შესაბამისად, მისი ღირებულება იქნება

მესამე რიგი. პირველ და მეორე რიგში უვადო რენტა უზრუნველყოფს მეოთხე

წლიდან ფულადი ნაკადების შემოდინებას. ერთადერთი განსხვავება ორ ინვესტიციას
შორის არის ის, რომ პირველი ასევე უზრუნველყოფს ფულად ნაკადებს პირველიდან
მესამე წლის ჩათვლით. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, განსხვავება ორ უვადო რენტას
შორის არის სამი წლის ანუიტეტი. მესამე რიგი აჩვენებს, რომ ანუიტეტის მიმდინარე
ღირებულება უდრის სხვაობას ორ უვადო რენტას შორის.

11
 დაუშვათ, ჩვენს კეთილმოსურნე მეცენატს მოუნდა გაარკვიოს რა დაუჯდება
კათედრისათვის ყოველწლიურად 1 000 000 ლარის გადახდა, მხოლოდ 20 წლის
განმავლობაში. ჩვენი ფორმულის მიხედვით მივიღებთ შემდეგ პასუხს:

აქვე აუცილებელია დავიმახსოვროთ, რომ ანუიტეტის ფორმულაში ჩადებულია

წინაპირობა, რომლის მიხედვითაც პირველი გადახდის თანხა შემოდის ერთი წლის
შემდეგ. თუ პირველი გადახდა მოხდება წინასწარ, მაშინ უნდა მოხდეს მომავალი წლის
ფულადი ნაკადის დისკონტირება. ამ შემთხვევაში, მიმდინარე ღირებულება გაიზრდება

-ჯერ. დაუშვათ, რომ მეცენატს უნდა წინასწარ შეიტანოს პირველი

ყოველწლიური თანხა 20 წლიანი პერიოდიდან. ამ შემთხვევაში საერთო ღირებულება
იქნება 8 514 000 X1,10=9 365 400 ლარი. ანუიტეტს წინასწარი გადახდით წინასწარი
ანუიტეტი ეწოდება.
აქვე უნდა შევნიშნოთ, რომ ზოგჯერ საჭიროა გავიანგარიშოთ თანხა ფიქსირებული
წლიური პროცენტებით, რომელიც გროვდება პერიოდის ბოლოს. ამ შემთხვევაში
ყველაზე ადვილია გამოვთვალოთ მიმდინარე ღირებულება და შემდეგ გავამრავლოთ
და ამით ვიპოვით მომავალ ღირებულებას . აღნიშნული უფრო გასაგები რომ
გახდეს თქვენთვის, მოვიყვანოთ მაგალითი: დაუშვათ, რომ 6 წლის განმავლობაში თქვენ
შემოგდით ფულადი ნაკადი . თუ თქვენ მოახდენთ ამ თანხის ინვესტირებას
საპროცენტო განაკვეთით , 10 წლის შემდეგ თქვენი ინვესტიციები ეღირება .
თქვენ მიიღებთ იმავე პასუხებს, თუ გამორიცხავთ ფულადი ნაკადების მიმდინარე
ღირებულებას და შემდეგ განსაზღვრავთ თუ რამდენი გექნებოდათ 10
წლის შემდეგ ამ ფულის დღეს ინვესტირების შემთხვევაში.

დაუშვათ, ჩვენ მეცენატს აინტერესებს, როგორი სიმდიდრის მოტანა შეუძლია 1 000

000 ლარს, თუ მოვახდენთ მის ყოველ წელს ინვესტირებას და არ მივცემთ ამ თანხას
მეცნიერებს. ამ შემთხვევაში მომავალი ღირებულება იქნება:

 რთული პროცენტი და მიმდინარე ღირებულება

12
 არსებობს განსხვავება მარტივ პროცენტსა და რთულ პროცენტს შორის. ძირითად,
საწყის კაპიტალზე დარიცხული პროცენტი იწოდება მარტივ, ხოლო ძირითად
თანხასთან ერთად პროცენტებზე დარიცხული პროცენტები - რთულ პროცენტებად.
მიმდინარე ღირებულების საერთო თანხის გაანგარიშება შეიძლება მარტივი
პროცენტებითაც და რთული პროცენტებითაც. პირველ შემთხვევაში დასარიცხი ბაზა
უცვლელია, ხოლო მეორე შემთხვევაში კი იგი იცვლება. მას ემატება დარიცხული
პროცენტი, ანუ ხდება პროცენტის კაპიტალიზაცია. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ,
რთული პროცენტი ეწოდება პროცენტებს, რომელიც დარიცხულია უკვე გადახდილ
პროცენტებზე.
შემოსავლის დაგროვების ამ პროცესს კომპაუდინგი (compauding), ხოლო
დღევანდელი ფულის მომავალი ღირებულების დადგენას კომპონდირება ეწოდება.
მარტივი პროცენტებით შემოსავლების დაგროვების საანგარიშოდ გამოიყენება
შემდეგი ფორმულები:

სადაც: – არის ძირითადი, საწყისი თანხა;

– არის წლიური საპროცენტო განაკვეთი;
– არის წლების რაოდენობა;
– არის პროცენტის სახით დაგროვილი თანხა.
სულ სხვა სურათს ვხედავთ, როდესაც ფულის დაბანდება ხორციელდება რთული
პროცენტის დარიცხვით. ამ შემთხვევაში საპროცენტო გადახდები განიცდიან
რეინვესტირებას, რაც გამოიხატება იმაში, რომ მას მოაქვს უფრო მეტი შემოსავალი
შემდგომ პერიოდებში. ხაზი უნდა გაესვას იმას, რომ მარტივი პროცენტის დარიცხვის
დროს არ იქმნება შესაძლებლობები მივიღოთ პროცენტიდან პროცენტი. შევადაროთ 100
ლარის სიდიდის ინვესტიციის ზრდა რთული და მარტივი პროცენტების დარიცხვის
დროს.
ინვესტიციის ზრდა მარტივი პროცენტების დარიცხვის დროს ხდება 100 ლარი
ინვესტიციის საწყის თანხაზე. აქედან გამომდინარე, თქვენი შემოსავალი იზრდება
მხოლოდ 10 ლარით წელიწადში, 10%-იანი საპროცენტო განაკვეთის პირობებში. რაც
შეეხება რთული პროცენტის დარიცხვის შემთხვევას თქვენ ასევე მიიღებთ პირველ წელს
10% თქვენი საწყისი ინვესტიციის თანხიდან (100 ლარი) და პირველი წლის ბოლოს
თქვენ გექნებათ . მაგრამ შემდეგ მეორე წელს თქვენ
მიიღებთ 10%-ს უკვე ამ 110 ლარიდან, რომელიც მესამე წლის ბოლოს მოგცემთ

სხვაობა მარტივ და რთულ პროცენტებს შორის ერთი წლის საინვესტიციო

პერიოდში ნულის ტოლია, ორი წლისათვის მათ შორის მნიშვნელოვანი განსხვავება არ

13
არის, მაგრამ საკმაოდ განსხვავებულია ამ შემოსავლის სიდიდის ზრდა 20 წლისა და
შემდგომი პერიოდებისათვის.
ეხლა განვიხილოთ რთული პროცენტების დარიცხვის ინტერვალების საკითხი.
აქამდე ჩვენ ვგულისხმობდით, რომ ყველა ფულადი ნაკადის შემოდინება ხდებოდა
წლის ბოლოს. უნდა შევნიშნოთ, რომ მართალია ცალკეულ ქვეყნებში, მაგალითად,
საფრანგეთსა და გერმანიაში კორპორაციის უმრავლესობა ობლიგაციებზე პროცენტებს
იხდის წელიწადში ერთხელ, მაგრამ სულ სხვა სურათი გვაქვს აშშ-სა და დიდ
ბრიტანეთში, სადაც პროცენტული გადახდები, როგორც წესი, ხორციელდება
ნახევარწელიწადში ერთხელ. აღნიშნულიდან გამომდინარე, აშშ-სა და ბრიტანეთში
ინვესტორებმა შეიძლება მიიღონ დამატებით ექვსთვიანი პროცენტი. ასე, რომ 100
ლარის ინვესტირება ობლიგაციაში წლიური 10%-იანი განაკვეთის ნახევარი წლის
დარიცხვით, გაიზრდება 105 ლარამდე ექვსი თვის შემდეგ, ხოლო წლის ბოლოს კი
მიაღწევს
ეხლა განვიხილოთ უწყვეტად დარიცხული რთული პროცენტის საკითხი. რთული
პროცენტის ნახევარწლიანი განაკვეთით დარიცხვა გამოისახება ფორმულით
, ხოლო ყოველთვიური პროცენტის დარიცხვა . რაც
შეეხება რთული პროცენტის უწყვეტი დარიცხვას, გულისხმობს თანაბარზომიერ და
უწყვეტ გადახდებს წლის განმავლობაში. ჩვენი ფორმულის მიმართ აღნიშნულის
გამოყენება ნიშნავს, რომ -ის მნიშვნელობა მიისწრაფის უსასრულობისაკენ, მაშინ
მნიშვნელობა დაახლოებით ტოლია , ან როგორც მას აღნიშნავენ –
ეს არის ნატურალური ლოგარითმის დასაბუთება.

 ნომინალური და რეალური საპროცენტო განაკვეთები

საპროცენტო განაკვეთი ეწოდება დაპირებულ შემოსავლის განაკვეთს. თუ თქვენ
ახდენთ 1 000 ლარის სიდიდის ინვესტიციას და მოათავსებთ მას საბანკო დეპოზიტზე
10%-იანი განაკვეთის პირობებში, ამ შემთხვევაში ბანკი გპირდებათ წლის ბოლოს
დაგიბრუნოს 1 100 ლარი. მაგრამ ბანკი არ გაძლევთ გარანტიას იმის შესახებ, რომ თქვენ
შეძლებთ ამ ფულით, ადრე რაც გინდოდათ, იმის ყიდვას იმავე ფასად. აღნიშნული
მთლიანად დამოკიდებულია ინფლაციის მდგომარეობაზე. თუ ფასები საქონელზე და
მომსახურებაზე გაიზარდა 10%-ზე ზევით, თქვენ დარჩებით წაგებული, ვინაიდან
ფული დაკარგავს მისი მყიდველობითუნარიანობის ნაწილს. დაუშვათ, წლიური საბანკო
დეპოზიტის ნომინალური ფულადი ნაკადი შეადგენს 1 100 ლარს, მაგრამ თუ საქონლის
ფასები ამ წლის განმავლობაში გაიზრდება 6%-მდე, მაშინ შემდეგ წელს, ყოველი თქვენი
ლარით შეიძლება იყიდოთ ნაკლები საქონელი, ვიდრე დღეს. ასე რომ, წლის ბოლოს 1

14
100 ლარს დღეს აქვს მსყიდველობითიუნარი. ნომინალური
ანაზღაურება 1 100 ლარია, მაგრამ რეალური ანაზღაურება მხოლოდ 1 037.74 აშშ ლარია.
საერთო ფორმულა, რომლის საშუალებითაც ნომინალური ფულადი ნაკადი
პერიოდში გარდაიქმნება რეალურ ფულად ნაკადად გამოიხატება შემდეგნაირად:

დაუშვათ, რომ თქვენ გაუკეთეთ ინვესტირება 1 000 ლარს 20 წლის პერიოდით,

წლიური 10%-ის პირობებში. ამ შემთხვევაში თქვენი მომავალი ამონაგებ ნომინალურ
გამოხატულებაში – ტოლი იქნება ; მაგრამ 6%-იანი
ინფლაციის დროს რეალური ღირებულება ამ ამონაგებზე შეადგენდეს იქნება
. მარტივად რომ ვთქვათ, თქვენ გექნებათ მართალია
6-ჯერ მეტი ფული, ვიდრე თქვენ გაქვთ ამჟამად, მაგრამ ამ ფულით შეიძლება იყიდოთ,
მხოლოდ ორჯერ მეტი საქონელი.
ბანკი აწესებს თქვენ დეპოზიტზე 10%-იან განაკვეთს, ამით იგი განსაზღვრავს
ნომინალურ საპროცენტო განაკვეთს. ბანკი შეგატყობინებთ, თუ როგორი სიჩქარით
მოხდება თქვენი ფულის ნომინალური ნაკადის ზრდა:

ლარის მიმდინარე ლარის მიღება წლის სულ ნომინალური

ინვესტირება პერიოდში ღირებულება
1 000 1 100 10%

მაგრამ აქვე უნდა შევნიშნოთ, რომ 6%-იანი წლიური ინფლაციის დროს თქვენ
წლის ბოლოს გამდიდრდებით მხოლოდ 3.774% წლის დასაწყისთან შედარებით:

ლარის მიმდინარე მოსალოდნელი რეალური სულ მოსალოდნელი

ინვესტირება ღირებულება ერთი წლის რეალური შემოსავალი
პერიოდისთვის
1 000 1 037.74 3.774%

ამრიგად, ჩვენ სრული უფლება გვაქვს ვთქვათ: საბანკო ანგარიში უზრუნველყოფს

10% ნომინალურ შემოსავალს ან იგი უზრუნველყოფს 3.774% მოსალოდნელ რეალურ
შემოსავალს. მიაქციეთ ყურადღება იმას, რომ ნომინალური შემოსავალი არის სავსებით
განსაზღვრული სიდიდე, მაშინ როდესაც რეალური ღირებულება წარმოადგენს
მხოლოდ მოსალოდნელ შეფასებას. აღნიშნულიდან გამომდინარე, რეალური
შემოსავლის ფაქტიური მნიშვნელობა შეუძლებელია გავიანგარიშოთ წლის ბოლომდე,
თუ არ იქნება ცნობილი წლიური ფაქტიური ინფლაცია.

15
 როგორც დავინახეთ, 6%-იანი წლიური ინფლაციის დროს, ნომინალური
შემოსავალი 10% გარდაიქმნება რეალურ შემოსავლად 3.774%-ად, რეალური შემოსავალი
(საპროცენტო განაკვეთი) გაიანგარიშება შემდეგი ფორმულით:

ჩვენს მაგალითში

 ობლიგაციების შეფასება მიმდინარე ღირებულების ფორმულების

გამოყენებით
პრაქტიკა გვიჩვენებს, რომ მთავრობას ან კომპანიებს, როდესაც საკუთარი
კაპიტალის შევსებისათვის ესაჭიროება ფულის მოზიდვა სესხების ფორმით, ისინი
ახორციელებენ ობლიგაციების გამოშვებას. ობლიგაცია, მარტივი განმარტებით – ეს არის
ხანგრძლივი დროის ვალდებულება. როგორც ობლიგაციის მომავალი მფლობელი,
თქვენ მიიღებთ ფიქსირებულ ფულადი ნაკადების სერიას. აღნიშნულის არსი იმაში
მდგომარეობს, რომ თქვენ ობლიგაციის დაფარვამდე ყოველწლიურად მიიღებთ
საპროცენტო გადახდებს, ხოლო ობლიგაციის დაფარვის დროის ამოწურვის შემდეგ,
თქვენ დაგიბრუნდებათ ობლიგაციის ნომინალური ღირებულება.
აღნიშნულიდან გამომდინარე, ობლიგაციის ნომინალურ ღირებულებას ვალის
ძირითადი თანხა ეწოდება. შესაბამისად, როდესაც დადგება ობლიგაციის დაფარვის
ვადა, თქვენ ვალის ძირითად თანხასთან ერთად პროცენტის საბოლოო ნაწილს
გადაგიხდიან. მაგალითად, დაუშვათ რომ თქვენ 2011 წლის ივნისში დააბანდეთ თანხა
სახაზინო ობლიგაციაში, რომელიც დაიფარება 2016 წელს. ობლიგაციას აქვს კუპონური
განაკვეთი 7% და ნომინალი 1 000$-ია. ეს იმას ნიშნავს, რომ ყოველწლიურად 2016 წლის
ბოლომდე თქვენ მიიღებთ საპროცენტო გადახდებს სიდიდით 0,07X1 000$=70$-ს.
ობლიგაციის დაფარვის ვადა თუ გათვალისწინებულია 2016 წლის მაისისათვის, მაშინ
ხაზინა გადაგიხდით უკანასკნელ საპროცენტო გადასახადს – 70$-ს დამატებული 1 000$-
ის ობლიგაციის ნომინალური ღირებულება. ამრიგად, თქვენს მიერ ამ ობლიგაციის
მფლობელობა უზრუნველყოფილი იქნება შემდეგი ფულადი ნაკადებით:

2012 2013 2014 2015 2016

70$ 70$ 70$ 70$ 1070$

ეხლა ისმის კითხვა, როგორია ამ გადახდების მიმდინარე ღირებულება?

იმისათვის, რომ ეს გავარკვიოთ, უნდა ვიცოდეთ ფასიანი ქაღალდების შემოსავლების
სურათი. დაუშვათ, რომ 2011 წლის ზაფხულში სახაზინო სხვა საშუალოვადიანი
ობლიგაციები უზრუნველყოფენ დაახლოებით 4,8% შემოსავალს. ეს არის ის,

16
რომელზედაც უარი თქვეს ინვესტორებმა და იყიდეს სახაზინო ობლიგაციები 7%-იანი
კუპონური განაკვეთის პირობით. აქედან გამომდინარე, რომ განვსაზღვროთ
ობლიგაციის ღირებულება 7% განაკვეთით, ჩვენ უნდა მოვახდინოთ დისკონტირება
შესაბამისი ფულადი ნაკადების, რომლებსაც 4,8% განაკვეთი გააჩნიათ:

ობლიგაციის ფასს, ჩვეულებრივად გამოხატავენ პროცენტულად ნომინალთან

მიმართებაში. აქედან გამომდინარე, ჩვენ შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ჩვენი სახაზინო
ობლიგაცია 7% განაკვეთით ღირს 1 095.77$-ი.
აქვე უნდა შევნიშნოთ, რომ ავხსნათ ობლიგაციის ღირებულება, ჩვენ შეგვიძლია
დავსვათ საკითხი სხვაგვარად: თუ ობლიგაციის ფასი შეადგენს 1095.78$-ს, როგორ
შემოსავალს ელოდება მისგან ინვესტორი? ამ შემთხვევაში ჩვენ უნდა მოვნახოთ
მნიშვნელობა შემდეგი გამოსახულებიდან:

განაკვეთს ხშირად უწოდებენ დაფარვისათვის შემოსავალს. ჩვენს მაგალითში

ტოლია 4,8%-ის. აღნიშნული განაკვეთით – 4,8%, შესაბამისი ფულადი ნაკადების
დისკონტირების დროს, ჩვენ მივიღებთ ობლიგაციის ფასს, რომელიც უდრის 1095.78$-ს.
ისმება კითხვა, რა ხდება საპროცენტო განაკვეთების მერყეობის დროს?
საპროცენტო განაკვეთები დროთა განმავლობაში იცვლება. ობლიგაცია შეიძლება
წარმოვიდგინოთ, როგორც პაკეტი, რომელიც მოიცავს ორ ინვესტიციას: პირველი, ეს
არის ხუთწლიანი ანუიტეტი, რომელიც შედგება კუპონური გადახდებისაგან 70$-ი
წელიწადში; მეორე, - ეს არის ერთჯერადი ფულადი შემოსულობები, 1 000$-ის
ნომინალი ობლიგაციის დაფარვის დროს.
ამრიგად, თქვენ შეგიძლიათ გამოიყენოთ ანუიტეტის ფორმულა კუპონური
გადახდის შეფასებისათვის, ხოლო შემდეგ მიღებულ თანხას დაუმატოთ ბოლო
გადახდის მიმდინარე ღირებულება: PV ობლიგაცია= PV კუპონური გადახდა+ PV ბოლო
გადახდა=კუპონური გადახდებიXანუიტეტის ხუთწლიანი კოეფიციენტი+ბოლო
გადახდაXდისკონტირების კოეფიცენტი. ჩვენი მაგალითის მიხედვით:

17
 ყველანაირი სახაზინო ობლიგაცია შეიძლება შეფასდეს ამ წესით, ე.ი. წარვადგენთ
პაკეტის სახით, რომელიც შედგება: ანუიტეტის (კუპონური გადახდა) და ერთდროული
გადახდისაგან (ნომინალის დაფარვა).
ცვლილებები საპროცენტო განაკვეთებში აისახება ობლიგაციების ფასებზე. თუ
აშშ ობლიგაციებზე ფასები დაეცემა 2%-მდე, მაშინ ჩვენი სახაზინო ობლიგაციების ფასი,
7%-იანი კუპონური განაკვეთის პირობებში, გაიზრდება (1235.68$-მდე):

თუ შემოსავლები კვლავ 10%-მდე აიწევს, ფასი შემცირდება:

აღნიშნულიდან გამომდინარე, რაც უფრო მაღალ პროცენტს მოითხოვენ

ინვესტორები, მით უფრო ნაკლებ ფასად იყიდიან ობლიგაციებს. საპროცენტო
ცვლილებები უფრო მოქმედებენ იმ ობლიგაციებზე, რომელთა ფულადი ნაკადები
ხანგრძლივ პერიოდს მოიცავს, ხოლო მოკლევადიანი ფულადი ნაკადების
ობლიგაციებისათვის კი საპროცენტო რყევები ნაკლებად არის შესამჩნევი.
ეხლა განვიხილოთ რთული პროცენტის დარიცხვის ინტერვალები და
ობლიგაციების ფასები. სახაზინო ობლიგაციების ღირებულების გამოთვლის დროს, 7%-
იანი კუპონური განაკვეთის პირობებში, ჩვენ ვეყრდნობოდით ორ პირობით
წანამძღვარს: პირველი, საპროცენტო გადახდები ხორციელდებოდა წელიწადში
ერთხელ. მაგრამ პრაქტიკაში კუპონური პროცენტების გადახდა, აშშ ობლიგაციების
უმეტესობაში წელიწადში ხორციელდება ორჯერ (ყოველ ექვს თვეში ერთხელ). ამიტომ
ობლიგაციის მფლობელი მიიღებს არა 70$-ს ყოველწლიურად, არამედ 35$-ს ყოველ
ნახევარ წელს; მეორე, აშშ ობლიგაციის შემოსავლის განსაზღვრა ხდება ობლიგაციის
დაფარვის დროს, როგორც რთული პროცენტის ნახევარწლიანი დარიცხვა. თუ
შემოსავალი – ნახევარწლიანი დარიცხვით გამოცხადებულია 4,8% დონეზე, მაშინ ექვსი
თვის შემოსავალი შეადგენს 4,8%/2=2,4%. ამის შემდეგ ჩვენ უკვე გვეძლევა
შესაძლებლობა, ვიანგარიშოთ სახაზინო ობლიგაციის ღირებულება 7%-იანი კუპონური
განაკვეთით, უფრო რეალური პირობების გათვალისწინების საფუძველზე, კერძოდ,
ათჯერ ექვსთვიანი კუპონური გადახდა 35$ და ბოლო გადახდა 1 000$ ნომინალით. ამ
შემთხვევაში:

18
საკონტროლო კითხვები
1. რა განსხვავებაა ფულადი ნაკადების შეფასების პირდაპირ და არაპირდაპირ
მეთოდს შორის?
2. განმარტეთ მომავალი ღირებულება
3. განმარტეთ მიმდინარე ღირებულება
4. რა არის წმინდა მიმდინარე ღირებულება?
5. როგორ განისაზღვრება უვადო რენტის წლიური შემოსავალი?
6. რა არის ანუიტეტი?
7. რა განსხვავებაა მარტივ და რთულ პროცენტს შორის?
8. დაწერეთ მარტივი პროცენტებით შემოსავლების დაგროვების საანგარიშო
ფორმულები
9. დაწერეთ რთული პროცენტის ნახევარწლიანი განაკვეთით დარიცხვის ფორმულა
10. დაახასიათეთ უწყვეტად დარიცხული რთული პროცენტის საკითხი და დაწერეთ
ფორმულა
11. რა არის საპროცენტო განაკვეთი
12. განმარტეთ ნომინალური და რეალური საპროცენტო განაკვეთები
13. განიხილეთ რთული პროცენტის დარიცხვის ინტერვალი და ობლიგაციების ფასები

სავარჯიშოები პრაქტიკული მეცადინეობისთვის

1. 139$-ის მიმდინარე ღირებულება უდრის 125$-ს. იპოვეთ დისკონტირების
კოეფიციენტი
2. 10-წლიან სახელმწიფო ობლიგაციას აქვს 1 000$-ს ნომინალური ღირებულება და
5%-იანი კუპონის განაკვეთით, გადახდა ხდება ყოველწლიურად. დავუშვათ, რომ
საპროცენტო განაკვეთი წელიწადში 6% -ია. რა არის ობლიგაციის PV?
3. თუ რვაწლიანი დისკონტირების კოეფიციენტი 0.285-ია. როგორია 596$-ის
მიმდინარე ღირებულება რომელიც იქნება მიღებული მერვე წელს.
4. თუ ალტერნატიული ხარჯები კაპიტლის ჩართვის შეადგენს 9%, როგორია 374
დოლარის მიმდინარე ღირებულება, რომელიც უნდა იქნეს გადახდილი მე-9
წელს?
5. პროექტი გვაძლევს შემდეგ ფულად ნაკადებს:
წელი ნაკადები
1 432
2 137
3 797

კაპიტალის ხარჯები ტოლია 15%, როგორია პროექტს მიმდინარე ღირებულება:

6. თუ ინვესტირებას უკეთებთ 100 ლარს 15% განაკვეთის პირობებში რამდენი
იქნება მერვე წლის ბოლოს:
7. ახალი ავტომობილი ღირს 10 000 ლარი. თუ საპროცენტო თანხა 5%-ია, რა თანხა
უნდა გადადოთ დღეს, რომ დაფაროთ ეს თანხა 5 წლის ბოლოს?

19
8. დაუშვათ თქვენი ბაბუა 65 წლის არის და იგი იმედოვნებს კიდევ 12 წელი
იცოცხლოს. მას სურს 20 000 ლარის ინვესტირება მოახდინოს ანუიტეტში,
რომელიც ითვალისწინებს ყოველწლიურად 8%-ის განაკვეთის თანაბარზომიერ
გადახდას მის სიკვდილამდე. ყოველწლიურად რა შემოსავალს მიიღებს თქვენი
ბაბუა?
9. განსაზღვრეთ 5 წლის შემდეგ მისაღები 1000 ლარის მიმდინარე ღირებულება, თუ
დისკონტის განაკვეთი 10%-ია.
10. გაიანგარიშეთ ერთი ლარის მიმდინარე ღირებულება ანუ დისკონტის
კოეფიციენტი 3 წლისათვის, თუ საპროცენტო განაკვეთი 2%-ია.
11. გაიანგარიშეთ ერთი ლარის მიმდინარე ღირებულება სამი წლისათვის, თუ
წლიური განაკვეთი 12%
12. გაიანგარიშეთ ერთი ლარის მიმდინარე ღირებულება 10 წლისათვის, თუ წლიური
საპროცენტო განაკვეთი 8%-ია.
13. გამოიანგარიშეთ ერთი ლარის ღირებულება 40 წლისათვის, თუ წლიური
საპროცენტო განაკვეთი 6%-ია.
14. გამოთვალეთ 1000 ლარის მიმდინარე ღირებულება, რომელიც უნდა მიიღოთ 4
წლის შემდეგ, წელიწადში 10% განაკვეთის პირობებში.
15. გაიანგარიშეთ ერთი დოლარის მიმდინარე ღირებულება ანუ დისკონტის
კოეფიციენტი 3 წლისათვის, თუ საპროცენტო განაკვეთი 2%-ია.
16. დაუშვათ, ბანკში დაბანდებული ანუიტეტური შემოსავლები 4 წლის
განმავლობაში ყოველწლიურად თანაბარზომიერად 100 ათასი ლარია,
სადისკონტო განაკვეთის 10%-ის პირობებში, რამდენი იქნება ანუიტეტური
შემოსავლის მიმდინარე ღირებულება მე-4 წლის ბოლოს?
17. რამდენი ეღირება, 10 წლის ბოლოს 1000 დოლარის სიდიდის ინვესტირებული
თანხა 15%-ის რთული პროცენტის დარიცხვის შემთხვევაში?
18. როდის გაიზრდება, თქვენი ინვესტიციის თანხის 1 000 დოლარის ღირებულება
ორჯერ, 15% განაკვეთის რთული პროცენტის დარიცხვის შემთხვევაში?
19. რამდენი გექნებათ თქვენ 20 წლის შემდეგ, თუ ინვესტირებას აკეთებთ 100
დოლარს, ყოველწლიურად 15% განაკვეთი რთული პროცენტის დარიცხვის
პირობებში?
20. რთული პროცენტის განაკვეთი უწყვეტი დარიცხვით ტოლია 12%-ის
ა). ამ განაკვეთით თქვენ ინვესტირება გაუკეთეთ 1000 დოლარს. რამდენი
ეღირება თქვენი ინვესტიცია 5 წლის შემდეგ?
ბ). რამდენია 5 მლნ. დოლარის მიმდინარე ღირებულება, რომელიც უნდა
მიიღოთ 8 წლის შემდეგ?
21. თქვენი 1 მლნ დოლარის ინვესტიციაზე გამოცხადებულია 6.4% საპროცენტო
განაკვეთი; როგორი იქნება თქვენი ინვესტიციების ღირებულება ექვსი წლის
შემდეგ, თუ რთული პროცენტის დარიცხვა ხდება: ა) ყოველწლიურად; ბ)
ყოველკვარტალურად.

20