Baksi Muzesi

Turkish Studies
Social Sciences
Volume 13/18, Summer 2018, p. 225-250
DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.13534
ISSN: 1308-2140, ANKARA-TURKEY
Research Article / Araştırma Makalesi
Article Info/Makale Bilgisi

 Received/Geliş: Mayıs 2018 Accepted/Kabul: Eylül 2018
 Referees/Hakemler: Prof. Dr. Ahmet Ali BAYHAN - Doç. Dr. İrfan
YILDIZ - Dr. Öğr. Üyesi Z. Canan BAYER
This article was checked by iThenticate.
BAKSI MÜZESİ
Osman AYTEKİN* - Ayhan RAZİ**
ÖZET
Baksı Müzesi, Türkiye'nin Bayburt iline bağlı Bayraktar (Baksı)
köyünde bulunmakta olup, kent merkezinden uzaklığı 45 km dır. Çoruh
vadisinde, yüksekçe tepe üzerine kurulmuş olan Baksı köyünün adı,
Kırgız Türkçesinde "Şaman" anlamına geldiği kabul edilmektedir.
Baksı müzesinin kuruluş çalışmaları 1980 li yıllarda başlatılmış
olup, köy sakinlerinden Prof. Dr. Hüsamettin Koçan'ın öncülüğünde
2005 de Baksı Kültür Sanat Vakfının kurulması ile belirli bir aşamaya
gelmiş ve 2010 yılında müze açılabilmiştir. Bugünkü durumuna ise 2012
yılında kavuşmuş, ülkemizin özel müzelerimizden biridir.
40 dönüm arazi üzerinde ve yaklaşık 4.000 m 2 lik kapalı alana
sahip olan Baksı Müzesi, sürekli ve geçici sergi salonları, konferans
salonu, kütüphane (ana bina) ile çevresindeki çağdaş ve yerel sanat
atölyeleri, mutfak, konukevi, depo müze sergi salonlarıyla gibi çok yönlü
işleve sahip olduğu görülmektedir.
Baksı Müzesi, Etnografik bir müze olmanın yanında modern olup,
aynı zamanda gelenekselliğe önem gösterilmiş bir müzedir. Kırsal bir
kesimde yapılan ve Türkiye’deki ilk örneği olan bir müzedir. Bu haliyle
Baksı Müzesi, kültürel değerlerin, tarihi geçmiş ve birikimlerin, ülke
kültür kaynaklarının, sanatsal değerlerinin, maddi ve manevi
oluşumların ifade edilmeye çalışıldığı, ulusal ve uluslararası düzeyde
tanıtımının yapıldığı yer haline gelmiştir. Büyük oranda toplumsal işlevin
ivme kazandığı kültür mekanizması durumundaki bu yeni müze, ülke
toprakları içerisinde kırsal kesimlerde yeni etnografya müzelerinin
açılmasına da örnek teşkil etmektedir.
Baksı Müzesi; gerek mimari yapısı, gerekse bulunduğu köy
yerleşmesi açısından, Türkiye'deki müzecilik anlayışına farklı bir bakış
açısı getirmesi yönüyle öncüdür. Müze burada tanıtılırken vurgulanması
*
Dr. Öğr. Üyesi, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi, El-mek: aytekinosman@yahoo.com
**
Art History Expert, Vaski Genel Müdürlüğü, El-mek: ayhanra86@gmail.com
226 Osman AYTEKİN - Ayhan RAZİ
gerekli hususlardan biri de, bir vatanseverin; doğduğu topraklara,

İstanbul'da elde ettiği kazanımlarını, somut ve sanatsal gerçekliğiyle
dönüştürme ülküsünün, görsel malzemeler eşliğinde, yerli-yabancı bilim
çevrelerine duyurulmasıdır. Gerçi, Baksı Müzesi 2014 Avrupa Konseyi
Müze Ödülü'nü aldı ama yine de tanıtılmaya ihtiyacı var kanaatindeyim.
Anahtar Kelimeler: Müze, Bayburt, Baksı, Etnografya, Çoruh
Vadisi.
MUSEUM OF BAKSI
ABSTRACT
Baksı Museum, located in the village of Bayburt, Turkey, called
Bayraktar, is 45 km away from the city center. The name of the Baksı
village, built on a high hill, is accepted “Shaman” in Kyrgyz Turkic as
meaning. The establishment of the Baksi Museum was started in 1980s
and it became to a certain stage under the leadership of a village settler,
Prof. Dr. Hüsamettin Koçan, with the foundation of Baksı Culture and
Arts Foundation in 2005 and the museum was opened in 2010. It reached
its present condition in 2012 and it is one of our country's private
museums now.
Baksı Museum, which has 40.000 square meters of confined space
of approximately 4.000 m², seems that, with permanent and temporary
exhibition halls, conference hall, library (main building) and
contemporary and local art workshops around it, kitchen, guest house,
warehouse, museum exhibition halls, it has a multi-faceted function.
Baksı Museum is a modern museum besides being an ethnographic
museum and at the same time it is a traditionally important museum. It
is the first example of a museum built in a rural area in Turkey. In this
way Baksı Museum has become a place where national cultural values,
historical backgrounds and accumulations, cultural resources of the
country, artistic values, material and spiritual formations are tried to be
expressed, promoted nationally and internationally. This new museum,
in the case of a culture mechanism where social function is gaining
momentum, is also an example of the opening of new ethnographic
museums in rural areas within the country's territory.
Baksı Museum, in terms of both architectural structure and village
settlement, is the pioneer in bringing a different perspective in the way of
understanding of museology. While introducing the museum here, one of
the necessary points to be emphasized here is to announcing of, in the
presence of visual materials, the land where he was born and the
achievements he gained in Istanbul, transforming with concrete and
artistic reality to domestic and foreign science circles by a patriot.
Although Baksı Museum received the 2014 Council of Europe Museum
Prize, I still think it needs to be introduced.
Turkish Studies
Volume 13/18, Summer 2018
Baksı Müzesi 227
STRUCTURED ABSTRACT
Baksı Museum, located in the village called Bayraktar, one of the
villages of Bayburt province, Turkey, is 45 km away from the city centre.
The name of the Baksı village, built on a high hill in the Çoruh valley, is
considered to stand for "Shaman" in Kyrgyz Turkish.
The construction of the Baksı Museum was started in the 1980s.
and with setting up the Foundation of Culture and Arts under the
leadership of Prof. Dr. Hüsamettin Koçan, it reached a certain stage and
opened as a museum in 2010. It achieved in today's status in 2012, it is
one of our country's private museums.
Baksı Museum, which has a closed area of approximately 4,000 m2
on 40 acres of land, is seen to have a multifaceted function permanent
and temporary exhibition halls such as conference hall, library (main
building) and contemporary and local art workshops in its surrounding,
kitchen, guesthouse, warehouse museum exhibition halls.
The main purpose of our study, not in the metropolises of our
country in terms of insufficient for private museology; it can be
summarized as contributing to a better understanding of this value of
our country, Baksı Museum, which is in the borders of the Eastern
Anatolia Region, in the countryside, in a small village, especially by the
scientific community History of art, local and foreign art lovers.
The Baksı Museum, in the workshops conducted as a folk arts and
research center, besides providing employment, the traditional weavings
and looms, which are about to be forgotten, are enlivened. In these
workshops, the production of ehram (toga) and carpet-rugs, which were
used in the Bayburt region and whose production stopped, are produced.
At the same time, in the Baksı Museum, by giving a place to food culture,
it is planned to offer the local cuisine to the visitors in the kitchen section
of the museum. Baksı Museum is very important in terms of its
establishment and location. It is also important in terms of showing that
museology is not only exhibiting and keeping of something.
The main approach used for research; after the literature search,
by going to the museum in question, necessary works have been carried
out within the framework of Art History discipline. Specifically, objects
were documented with photographs and they were cataloged. By
considering the museum complex as a whole, in addition to describing
architectural spaces separately, it was tried to give a place to all of the
objects existed in the museum.
Except the museums in the big centers, Baksı Museum, opened in
2010, is the first private museum established in rural areas and in the
east part of Turkey. This museum, which was built by Prof. Dr.
Hüsamettin Koçan, who has a very important place in Turkish painting
with his artistic life and academic background, in the village he had been
born, exhibits a different understanding of museology in terms of its
architectural structure and function.
Baksı Museum does not only exhibit, but also offers the public,
modernity, education, art and business opportunities to the public.
Thanks to the project works in workshops, the traditional handicrafts,
which are about to be forgotten in the region, are enlivened. Many of the
going projects, such as “Anatolia in Çözgü” project, will come to life in the
Turkish Studies
museum workshops in future life. Thanks to these projects, it is tried to

provide an opportunity for the people in the region both to make art and
a profit. The ones who become skilled in these projects, perhaps by
opening their own workshops, they will continue this profession and train
new masters.
As Emre Zeytinoğlu emphasized in his book called “Baksı Bir
Boşluğa İşaret Bırakmak”, Baksı muesum; it is neither a “thing”
belonging to the Baksı Village nor the character of any city far from the
Baksı Village, it was discovered and developed from away, it is the mark
of a longing language and it is the trace of the person with the language.
Very clearly, the definition; “it was written for Hüsamettin Koçan's own
house and home, where he was back, it is only a story about himself” can
really be defined as the victory of determination.
Within the museum; ethnographic works, very valuable collections
belonging to Traditional Turkish Handicrafts and Modern Turkish Arts
are exhibited. In the additional workshops to the main building, projects
related to handicrafts belonging to the region are also carried out. In
addition, by inviting artists to the museum within certain activities,
different works are enabled.
The Baksı Museum, in addition to carrying modern art into the
public, has also compiled and protected the ethnographic works of the
local people. It is worth seeing the happiness of the visitors at the moment
when they see the pre-used items are valued in a museum. The purpose
of this museum is to keep this happiness.
The Baksı Museum is an ethnographic museum except being a
modern museum, it is also a museum which puts emphasis on traditional
importance. It is museum built on a rural area and it is the first example
of a museum. In this form, the Baksı Museum has become the place
where cultural values, historical backgrounds and accumulations,
country cultural resources, artistic values, material and spiritual
formations are tried to be expressed and promoted at national and
international level. This new museum, which is in the position of a
cultural mechanism where social function is accelerated, is an example
of opening new ethnographic museums in the rural areas within the
territory of the country.
The Baksı museum; in terms of both architectural design and the
village settlement, it is the pioneer in terms of bringing a different
perspective to the museum studies in Turkey. When introducing the
muesum here, one of the issues that should be emphasized is the
introduction of the achievements he, a patriot, gained in Istanbul and
the ideal of transforming it with its concrete and artistic reality to the
local-foreign scientific circles accompanied by visual materials. In fact,
the Baksı Museum received the 2014 Council of Europe Museum Award,
but I but I think it still needs to be promoted all-round.
Keywords: Museum, Bayburt, Baksı, Ethnography, Çoruh Valley
Giriş
Toplumsal bir iletişim aracı olarak da tanımlanan müzeler, bir ülkenin kültürel mirası
yönündeki zenginliğini ve değerlerini oluşturması açısından da önemli katkılarda
Turkish Studies
Baksı Müzesi 229
bulunmaktadırlar. Müzecilik, uygarlığın gelişimini simgeleyen, bilimden sanata çeşitli dallarda

da etkinlikler göstermektedir. Kültürel miras, insanların yeryüzünde bulundukları ülkenin, kentin
ya da yörenin uygarlık birikimleriyle de bütünleşmesini ve yöresel kimliklerinin özgün bir şekilde
verilmesini sağlamaktadırlar. Tarihsel ve sanatsal birikimlerin, doğal çevre güzellikleriyle de
bütünleşmesi, insanoğluna inanılmaz bir yaşam ortamı hazırlayan en büyük zenginlikler haline
dönüşürler. İşte bu noktada tarihsel ve sanatsal çevre değerleri, turizmin temel kaynağını
oluşturmanın yanında aynı zamanda turizmin varoluş nedenidir de diyebiliriz.
Baksı Müzesi, Prof. Dr. Hüsamettin Koçan’ın doğduğu topraklarda, Bayburt’un Baksı
Köyü’nde kurulmuştur. Baksı Müzesi; modern sanatla, geleneksel sanatı bir arada barındıran ve
geçmişle gelecek arasında sıkı bir bağ özelliği taşımaktadır. Anadolu coğrafyasına ait geleneksel
eserler bulunmaktadır. Modern eserler içerisinde, geleneksel eserlerden etkilenip, modern
tekniklerle tekrar yapılmış çalışmalar bulunmaktadır. Müze içerisinde bulunan eserler dışında,
mimari şekliyle de etkili olmuştur. Baksı Müzesi’nin ana binasının modern mimari örneğinin
yanı sıra, diğer mekânları da geleneklerden ve doğadan etkilenmiştir. Müzenin açılması ve
faaliyetlerinin yürütülmesine katkı sağlayan Baksı Müzesi Vakfı’na sahiptir.
Türkiye, kamuoyu bilinci oluşturmayı amaçlayan projeleri, kültürel mirası ile üretmektedir.
Müze vakıfı, bu doğrultuda Baksı Müzesi’nde toplantı, atölye çalışmaları düzenlemekte, çeşitli
yardımcı ders kitapları, yayınlar ve eğitim programları oluşturarak, önemli çalışmalarda
bulunmaktadır. İlgili makamların dikkatlerini çekmeye yönelik faaliyetlerde de bulunmaktadırlar.
Bu yönüyle Baskı Müzesi, başlı başına bütün özelikleri kendi içinde barındırarak; geçmiş ile
çağdaşı bir bütün olarak sunmaktadır. Baksı Müzesi, merkezden taşraya sanat taşıyıcısı olarak da
nitelendirilebilir.
Baksı Müzesi, bünyesinde halk sanatları ve araştırma merkezi olarak yürütülen
atölyelerde, istihdam sağlanmakla birlikte, unutulmaya yüz tutmuş olan geleneksel dokumalar
ile tezgâhlarda yeniden hayat bulmaktadır. Bu atölyelerde, Bayburt yöresinde kullanılan ve
üretimi durmuş olan ehram ve halı-kilim üretimi yapılmaktadır. Aynı zamanda Baksı
Müzesi’nde, yemek kültürüne de yer verilerek, müzedeki mutfak bölümünde yöresel yemeklerin
yapılıp ziyaretçilere sunulması düşünülmektedir. Baksı Müzesi, kuruluşu ve kuruluş yeri
itibariyle, oldukça önem taşımaktadır. Müzeciliğin, sadece teşhir ve muhafıza etme olmadığını
göstermesi açısından ayrı bir önem arz etmektedir.
Bildirimizin başlıca önemi, özel müzecilik yönünden yetersiz olan ülkemizin
metropollerinde değil; Doğu Anadolu Bölgesi’nin sınırları içerisinde, yani kırsalda, küçük bir
köyde var edilen Baksı Müzesi’nin, Sanat Tarihi bilim camiasına tanıtımı olarak özetlenebilir.1
Bayburt'un Coğrafi Konumu ve Tarihi
Coğrafi Konumu
Bayburt İli, Doğu Karadeniz Bölgesinde, Çoruh Nehrinin yukarı havzasında yer
almaktadır (Özey, 1994: 437). Bölgesi’nin güneyinde 40°15' kuzey enlemleri ve 40°16' doğu
boylamlarında; 39°52' güney enlemi ile 39°37' batı boylamları arasında yer alır (Hacıhasanzade,
2007: 49). Kent, Çoruh Vadisi’nin kuzey, güney yönündeki akışa sahip bölümünde, 1556 m
denizden yükseklikte kurulmuş olup, Çoruh Nehri’nin batı ve doğusundaki yamaçlar arasında yer
almaktadır (Arslan - Çöteli, 2015: 187-188).
1. Bu bildiri, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı bünyesinde 2017
yılında kabul edilen Yüksek Lisan Tezinin içeriği ile hazırlanmıştır.
Turkish Studies
Bayburt’un kuzeyinde Trabzon, güneyinde Erzincan, batısında Gümüşhane, doğusunda

Erzurum illeri bulunmakta olup Bayburt şehri 3.739 km² yüzölçümüne sahip olup, toplamda 175
köyü bulunmaktadır (Miroğlu, 2005: 65).
Bayburt İli, uzun yıllar sancak merkezi olarak Osmanlı İmparatorluğu, yönetiminde
kalmıştır. Cumhuriyet döneminde, 1927 yılına kadar Erzurum Vilayetine bağlı kalmış olan şehir,
1927 yılı itibarıyala Gümüşhane’ye bağlanmıştır. Bayburt, 1989 yılında il statüsüne ulaşmıştır
(Yüksel, 2006: 237).
Bayburt İlinin merkez ilçesi dışında iki ilçesi daha bulunmaktadır. Bunlar; Aydıntepe
ve Demirözü İlçeleridir. Aydıntepe İlçesi, Bayburt İli ’ne uzaklığı 25 km olup, Bayburt il
merkezinin kuzey batısında yer almaktadır. Denizden yüksekliği 1650 m olan ilçenin yüzölçümü
473 km² olup, toplam 24 köyü bulunmaktadır. Gümüşhane dağlarının güneydoğusunda kurulmuş
olan Demirözü İlçesi ise, merkeze uzaklığı 32 km olup toplam 29 köyü bulunmaktadır (Çakan,
2005: 66).
Bayburt ilinin çevresi; Kop, Zigana, Soğanlı, Çirmen dağlarıyla çevrili olup, bu dağlar
bir yay şeklinde uzanmaktadırlar. İl arazisinin Etrafı dağlarla çevrili, orta kesiminde yer yer
tepelerin yanı sıra düzlükler de görülmektedir. Karadeniz’in sıra dağlarıyla, Kop ve Çimen
dağları arasında kalan kısım Bayburt Ovası adını alır. Bayburt ilinin can damarlarından sayılan
Bayburt ovası, yüksekliği batıda 1.600 m iken doğuya doğru gidildikçe 1.400-1.200 m arasında
yükseltisi değişmektedir. Çoruh nehrini besleyen suların doğduğu yerden itibaren ilerledikleri su
yatağının iki yanındaki düz alanlar ile Çoruh Nehri havzasının bütününü kapsar. Bayburt ovasının
sınırları belirgin olmayan; Düzüker Ovası, Aydıntepe (Hart) Ovası ve Gökçedere (Pulur)
ovalarının bütününü oluşturmaktadır (Çakan, 2005: 69).
Bayburt coğrafyasının şekillenmesi denilince akla ilk gelen şey şüphesiz Çoruh Nehri’dir.
Ülkemizin önemli akarsularından biri olan Çoruh Nehri, Mescit dağlarından doğar ve il sınırları
içerisindeki Kop dağları ve diğer küçük akarsu derelerinden beslenerek kente ulaşmaktadır.
Önceleri debisi yüksek olan bu nehrin son zamanlarda kuraklığın etkisi ile debisi aşırı bir şekilde
düşmüştür. Çoruh Nehri, Kelkit kasabasının güneyindeki Pulur (Munzur) dağlarından başlayıp
Oltu kavşağına kadar nehrin sağ tarafına daha sonra sol tarafına geçerek Artvin’in güneyinden,
doğuya doğru ilerleyerek, Batum yakınlarında Karadeniz'e dökülmektedir (Güngördü, 2006: 398).
Bayburt Adının Kaynağı
Bayburt adının tarihçesi hakkında kesin bir bilgi bulunmamakla beraber Bayburt’un tarihi
çok eski devirlere dayanmaktadır. Miladın ilk yıllarında derebeyler arası mücadelelere neden
olmuştur. Bu sıralarda Bayburt; “Paypert”, “Baypelt” adlarıyla anılmaktaydı. Bayburt adıyla ilgili
bilgilere mevcut kaynaklarda farklı şekillerde rastlanmaktadır. Bayburt’un Hititler döneminde
adı;“Dukkama”, eski İskitler döneminde ise “Gymnias”dır. V. yüzyıl Ermeni tarihçilerinden
Khoren’li Moses’in eserinde ise “Beyberd”adı Painpurth, Baiburt adı XII. Yüzyıl sonlarında
bu bölgeden geçen Marko Polo’nun seyahâtnamesinde geçmektedir. Ortaçağ Ermeni
kaynaklarında;“Payberd” adı geçmiştir. M.S.395 Doğu Roma (Bizans) İmparatorluğu zamanında
“Baiberdon” olarak, Bizans kaynaklarında da “Payper, Bayberd, Paybert” gibi isimler
kullanılmıştır. Baypırt ismi, 1291’ de II. Mesud adına basılan bir parada bulunmaktadır. Pâpirt
kelimesi Akkoyunlu tarihinden söz eden eserlerde geçmektedir, Pâpirt kelimenin son hecesi
Berd’ in “yüksek kale” anlamına geldiği bilinmekteyse de ilk hecesine bir mana verilememektedir.
Evliya Çelebi 1647 yılında şehri ziyaret ederek Bayburt adının zengin manasına gelen “Bay”
belde manasına gelen“yurt”gibi iki kelime ile izah etmiştir. Bayburt ismi ise Osmanlı dönemine
ait kaynaklar bugünkü söylenişine uygun olacak şeklinde kaydedilmiştir (Çakan, 2005: 67; Uçar,
1998: 3; Miroğlu, 1975: 9).
Turkish Studies
Baksı Müzesi 231
Bayburt’un Siyasi Tarihi

Bayburt yöresi, stratejik bir konuma sahip, Kuzeydoğu Anadolu’nun iskan tarihiyle
yaşıt olan doğal yol şebekesi üzerinde yer almaktadır. Coğrafi tanımıyla; Karaz etnik tanımıyla;
Hurri kültürü sahası içerisine M.Ö.IV. binli yılların sonralarından itibaren girmeye başlamıştır.
Hitit kayıtlarına göre; Hayaşa ve Azzi Krallığı’nın bir bölümünü ise M.Ö. XIV. yüzyılın
başında itibaren oluşturmuştur. Takip eden yüzyıllarda ise, Asur Krallarından I.Tiglathpileser
(M.Ö. 1115-1077) döneminde Daya(e)ni; Urartu krallarından Menua (M.Ö.810-786) ve I.
Argişti’ye (M.Ö.786-764) ait yazıtlarda Diauehi şeklinde isimlendirilen beylik ya da küçük bir
krallığın kuzey kesimini teşkil etmiş (yaklaşık olarak M.Ö.780’lerde) I. Argişti’nin Diauehi’yi
ilhak etmesine bağlı olarak, büyük bir ihtimalle yıkılışına kadar (M.Ö.585 civarı) Urartular
tarafından yönetilmiştir (Pehlivan, 1994: 327).
Yazılı tarih kaynaklarının en eskisi Hititler dönemine ait olduğu için Bayburt’un
tarihteki yerini de Hititler’le başlatılmaktadır. Bazı araştırmacılara göre ise Bayburt’ta ilk
yerleşimin M.Ö. 700’lü yıllarda Urartu döneminde inşa edilmiş olma ihtimali üzerinde
durulmaktadır. Bayburt şehri eski devirlerde sırasıyla; Haldiler, Urartu, İskit, Med, Pers,
Makedonya, Puntus Krallıkları ve M.Ö.40 yıllarında Roma İmparatorluğu’nun egemenliği altına
girmiştir. M.S. 395’te Roma İmparatorluğunun ikiye bölünmesiyle Bayburt, Bizans sınırları içinde
kalmıştır (Arslan-Çöteli, 2005: 9, 188; Aktaş, 2008: 426; Büyüm, 1992: 467).
Bayburt İli, 1048-1049 yıllarında ilk Türkmen birliklerinin akınlarına uğramıştır. Türkler’
in Anadolu’da ilk fethettikleri ve yerleştikleri bölgelerden biri Bayburt yöresidir. Bayburt, 1054
tarihinde Tuğrul Beyin Anadolu’ya yapmış olduğu seferleri sonucunda Karadeniz dağları ve Çoruh
nehri, Selçuklu birliklerinin kuşatmasına maruz kalarak uzun süre fetihlerde bulunamamışlardır.
Bayburt yöresinde kesin Türk hâkimiyeti 1071’de Malazgirt zaferinden sonra gerçekleşmiştir.
1072’den 1202’ye kadar Saltuk oğulları ile Danışmendliler’in arasında birkaç kez el değiştirmiştir.
Saltuklu Beyliği döneminde, I. Haçlı seferleri sırasında Bayburt, Trabzon Dukası Theodore Gabras
tarafından işgal edilmiştir. Bunun üzerine Danişmendli hükümdarı Gümüştekin Ahmed Gazi’nin
oğlu İsmail, 1098 yılında Bayburt’u Bizans işgalinden kurtarmıştır. Bayburt, Anadolu Selçukluların
Büyük Sultanı I. Alaeddin Keykubad tarafından 1230 yılında Erzurum ile birlikte, merkeze
bağlanmış ve büyük bir gelişmeye sahne olmuştur. 1243’te Kösedağ savaşının ardından Bayburt
şehri uzun süre Selçuklu Devleti’nin hâkimiyetinde kalmıştır (Turan, 1973: 40; Göde, 1994: 348;
Miroğlu, 1975:226).
1410 yılında Karakoyunlar’ın eline geçen Bayburt, 1467’yılındatekrar Akkoyunların
egemenliği altına girmiştir. Bu dönemde Osmanlıların yayılmasını engelleyebilecek yalnızca
Akkoyunlular vardı. Bu nedenle Karamanoğulları ve Venedik Cumhuriyeti, Akkoyunlu hükümdarı
Uzun Hasan Bey’i Osmanlılar aleyhine kışkırtıyordu. Akkoyunlular Bayburt’ta uzun yıllar hüküm
sürmüş, 1473 yılında II. Mehmet’in (Fatih), Otluk Beli Savaşı’nda Akkoyunları yenmesi üzerine
Bayburt, Osmanlı Devleti’nin eline geçmiştir.1501 yılında Trabzon sancak beyi olan Şehzade
I.Selim, Safevi’ler tarafından alınan bölgeye akınlar düzenlemiştir (1507). Şehzade Selim tahta
çıktıktan sonrada, İran seferi sırasında ordu kuvvetlerinin bir kısmını Bayburt yöresine
göndermiştir. Osmanlı kuvvetleri Trabzon Sancak Beyi Bıyıklı Mehmed Beyin idaresindeydi.
Osmanlı kuvvetleri Bayburt’u Şah İsmail’in emirlerinden Kara Maksud-i Sultani’nin

elinden almışlardır. 1501-1514 yılları arasında Safevi’lerin egemenliğine giren Bayburt yöresi
1514 yılında Çaldıran Savaşı sonunda Yavuz Sultan Selim zamanında Osmanlı topraklarına tekrar
katılmıştır (Büyüm, 1992: 467; Yüksel, 2006: 237; Miroğlu, 1975: 226; Çakan, 2005: 67).
Kanuni’nin İran seferi sırasında Bayburt yöresinin önemi gittikçe artmıştır. Yörenin
öneminin artmasıyla beraber 1541 yılında Bayburt Kalesi önemli bir tamir görmüştür. Bayburt
Turkish Studies
şehri, 1553 yılında Şah Tahmasb’ın akınlarına maruz kalmıştır. XIX. yüzyıla ulaşana değin
herhangi bir olaya şahit olmamıştır. 1551 yılına kadar Bayburt Erzurum Eyaleti’ne bağlı bir
sancak olarak kalmıştır. Bu tarihten sonra Bayburt, Erzurum Sancağının bir kazası haline
gelmiştir. XVII. yüzyılın ilk yarısında (1631) da Erzurum Sancağı’nın bir livası olmuştur. XIX.
yüzyılda Bayburt önemli siyasi olaylara sahne olmuştur. 1828- 1829 tarihlerinde meydana gelen
Osmanlı-Rus savaşları sonucunda Bayburt yöresi, Rus birliklerinin işgaline uğramıştır. Uzun bir
süre Bayburt’ta kalan Ruslar merkez ve çevre köyleri barbarca yağmalamış ve birçok sivil ve dini
yapıyı tahrip etmişlerdir. Bayburt yöresi 1878 ve 1916 tarihlerin de Ruslar tarafından yeniden
işgallere uğraması nedeniyle bu işgaller sonucunda önemli tahriplere uğramıştır. Değişik tarihlerde
kısa sürelerle, ara ara Rus işgalinde kalan Bayburt kenti, I. Dünya savaşı sonralarında 21 Şubat
1918 tarihinde Rusların işgalinden kurtarılmıştır (Yüksel, 2006:237; Miroğlu, 1975: 226).
1927 yılına kadar Erzurum’un bir kazası durumundaki Bayburt,1927 yılından sonra yine
kaza olarak Gümüşhane’ye bağlanmıştır. 21 Haziran 1989 tarih ve 20202 sayılı Resmi Gazetede
yayınlanan 3578 sayılı 4 il ve 5 ilçe kurulması ile ilgili kanunla il statüsüne geçmiş ve 69’uncu
ilimiz olarak yeni idari yapısına kavuşmuştur (Uçar, 1998: 20).
Müzeciliğin Tarihi Gelişimi
Müze, insanoğlunun ve yaşadığı çevrenin somut ve somut olmayan mirasını, eğitim,
araştırma ve zevk alma amaçlarıyla toplayan, bunları koruyan, inceleyen, ileten ve sergileyen, halka
açık, toplumun ve gelişiminin hizmetinde, kâr düşüncesinden bağımsız, sürekliliği olan bir
kurumdur. Bugün dilimizde kullanılan “Müze” sözcüğü Grekçe “Mouseion” kelimesinden türetilmiş
olup, Yunan Mitolojisi’nde Musa’lar (İlham Perileri ) adı verilen Yunan tanrıçalara adanan tapınak
ve Atina’da Musa’lara ayrılan tepe anlamına gelmektedir. Diğer bir kaynağa göre ise; “Müze”
kelimesi, İlkçağlarda; yazar ve ozanların ondan söz ederken, duygusallık ve içtenlik yüklü cümleler
kullandıkları bir tanrısal varlıktan gelmektedir. Bu varlık; Yunanca “Mousa”, Latince “Musa” olarak
adlandırılan ve Batı dillerinin hemen hepsine giren, güzel sanatların da kaynağı olarak gösterilen esin
perisidir (Gerçek, 1999: 1).
Antikçağ’da İskenderiye’de I. Ptolemaios’un müzelere adadığı Mouseion isimli bir tapınak
yaptırmış olması ve bu tapınakta ünlü İskenderiye Kütüphanesi’nin bulunuşu, aynı zamanda
tapınağın, bilginlerin istediği kadar konaklayabileceği, eğitim verebileceği, araştırma yapabileceği
bir bilim merkezi oluşu ‘Müze’ kavramının ve müzenin niteliğinin ne olduğu konusunda ilk
ipuçlarını vermektedir. Tarihte ilk müzenin Antikçağ’da Atina Akropol’ündeki Propylai’nin bir
salonunda Pinakotheka (Resim Deposu) adıyla kurulduğu söylenebilir. Pinakothek adı verilen bu
kısımda bir resim galerisinin yer aldığı veburanınhalkaaçıkolduğu kaydedilmektedir. İçerisinde
Polynote, Micon, Panainos, Apollodoros, Herodotos, Zeuxis ve Parhasios gibi dönemin ünlü
sanatçılarının eserlerinin sergilendiği bir resim galerisinin yer aldığı bilinmektedir. Pinokotek’de
bir anlamda sanat galerisinin atasıdır (Karabıyık, 2007: 3; Yücel, 2006: 241; Gerçek, 1999: 1;
Keleş, 2015: 3).
Müzenin gelişim tarihi açısından önemli olan, Antikçağ insanın sanat eserlerini ve ilim
kaynaklarını toplama, koruma anlayışına sahip olmasıdır. Antikçağ’da okulların halka açık
kurumlar olduğu, burada ilmi ve sanatı halka ulaştırma, halkla paylaşma seviyesine ulaştığı
görülmektedir. Antikçağ ‘da bilgiyi ve sanatı halka ulaştırma anlayışı kendini göstermekteyken,
Ortaçağ’da Batı dünyasında ise böyle bir yaklaşım görülmemektedir. Ortaçağ Avrupa’sına
gelindiğinde gerçek anlamda bir müzeden bahsetmek mümkün değildir. O dönemlerde zengin
eşya koleksiyonları kilise ve manastırlarda yoğunlaşmıştı. Eski tapınaklardaki hazineler,
derebeylerinin ve prenslerin kalelerinde, dışarıya kapalı olan dini grupların manastırlarında
gözlerden uzak olarak toplanması, bunları keşfedilecekleri günü beklemişlerdir. Batıda
dünyasında, Rönesans’a kadar olan sanat, tarih ve bilimsel kaynakların dışa kapalı bir
Turkish Studies
Baksı Müzesi 233
koleksiyonculuk anlayışıyla toplanmaya ve toplatılmaya devam edilmiştir. Ortaçağ’da tarihinde

kutsal topraklarda yapılan fetih ve yağma hareketleri sonucu koleksiyonculuk faaliyetlerinin
Avrupalı zenginler arasında büyük ilgi görmesine sebep olmuştur. Haçlı seferleri sonucu
Doğu’nun yağmalanmasının yanında Doğu kültür ve sanatının da Avrupa’da tanınmasına ve
öğrenilmesini sağlamıştır. Objelerin çoğu Kutsal topraklardan getirilmiştir, getirilen objeler o
dönemin zengin aileleri tarafından toplanmış ve bu eserler Avrupalı zengin ailelerin sembolleri
haline gelmiştir (Karabıyık, 2007: 4; Gerçek, 1999:5).
XIV. ve XV. yüzyıllarda Avrupa’da sanat ve kültür alanında önemli bir hareketlenme
yaşanmıştır. Haçlı seferleri sonucunda Avrupa kendi kökleri olan AntikYunan ve Roma’yı
keşfetmiş ve bu keşif Avrupa’nın sanat ve kültür hayatında büyük bir sıçramaya yol açmıştır. Roma
kültüründe geçmişe ait eserlerden meydana gelen, eser kopyalama ve eserlerden koleksiyon
oluşturma, romalıların vazgeçilmez bir özelliği olarak görülmektedir. Hatta Romalılar, eski Grek
heykellerinin bir araya toplanmasını, onur saymışlardır. Bu anlamda koleksiyonculuk, en tipik ve
çağımızla benzerlik gösteren yönleriyle ilk Roma’da ortaya çıkmıştır. XVIII. yüzyılın en büyük
toplumsal olayı şüphesiz Fransız İhtilalidir. 1789 Fransız Devrimi'nin toplumda yarattığı değişim
müzeciliğe de yansımış, müzecilik faaliyetlerinde de ileriye dönük ve kamuya açık bir anlayışın
gelişmesine sebep olmuştur. Fransız Devrimi'yle ortaya çıkan ulusçuluk, ulusal müze kavramını
ortaya çıkarmıştır. Paris'teki Louvre Müzesi, Avrupa'nın ilk ulusal müzesidir. Müzelerin halka
açılmasıyla birlikte Avrupa’da da müze sayılarında önemli bir artış olmaya başlanmıştır. Kralların
ve soylu ailelerin koleksiyonları bu müzelerin temellerini oluşturmaya başlamıştır. Örneğin, 1759
yılında İngiltere’de, bugün dünyanın en önemli müzelerinden olan British Museum, Almanya’da
1769 yılında Fridericianum Müzesi, 1773 yılında ABD’de ise ilk halk müzesi olarak Charleston’da
Charleston Müzesi kurulmuştur. Fransa’da ise önemli koleksiyonlar 1793 yılında Louvre
Sarayı’na nakledilerek halka açılmıştır (Yıldız, 2010: 6).
XVIII. yüzyılda Avrupa’da yayılmaya başlayan aydınlanma düşüncesi müzecilik
alanındaki önemli dönüm noktalarından birisidir. Bu dönemde Avrupa’da XIX. yüzyılda, bilimsel
düşünceye ve ilerlemeye duyulan inanç hâkimdir. Avrupalı bilim adamları Antik Yunan’a
yönelmişler; İtalya’daki Pomepei ve Herculaneum kazılarından çıkarılan yüz binlerce parça eseri
halkın gezebileceği yerlerde sergilemişlerdir. XIX. yüzyıl monarşileri ve ulus devletleri müzeleri
yoğun bir şekilde kullanmaya başlamışlardır. Sanayideki gelişmelere paralel olarak, halk kültürünün
kaybolmaya başlaması; halk kültürü ve zanaatının yaratımı olan objelere olan ilgi de artmıştır. XIX.
yüzyılın ikinci yarısından itibaren ABD’deki müzeler Avrupa’daki müzelere oranla önemli bir rakip
olarak ortaya çıkmışlardır. XIX. yüzyılda yaşanan endüstri devrimi müzeciliğe yeni türler
kazandırmıştır. Artan bilim ve sanayi çalışmaları önce bilim ve teknik müzelerinin sonra da endüstri
müzelerinin oluşumunu sağlamıştır (Yıldız, 2010: 8-9; Karabıyık, 2007: 11).
XIX. yüzyıla gelindiğinde, Batıda müze her ulusun kendi modernliğini sergileyebileceği bir
mekân haline gelir. Toplumsal eğitim aracı olarak önemli role sahip olmanın yanı sıra toplumsal ve
kültürel kimliğin seküler düzende oluşturulup canlandırılacağı birer mekânlara dönüşür.Müzecilik
anlayışında Ulusal ve tarihi değerlerin incelemesi, bulması ve koruması daha fazla önem
taşımaktadır. Öyle ki, XX. yüzyılda müzelere olan ilgi artmış ve artan müzelerin sayısının milletler
arası birlikler kurulmasını kaçınılmaz kılmıştır. 1926’da Milletlerarası Müzeler Dairesi ve 1946’da
Milletlerarası Müzeler Meclisi (ICOM) kurularak müzecilikte niteliksel anlamda standartlar
belirginleştirilmiştir.Türkiye’nin uluslararası kültür kurumlarıyla ilişkiye geçmesi müzeciliğe, müze
ve toplum ilişkisi bağlamında olumlu gelişmeler sağlamıştır. Türkiye 1949 yılında UNESCO’ya üye
olmuş ve UNESCO milli komisyonluğu kurulmuştur. UNESCO’nun komitelerinden biri olan
Uluslararası Müzeler Komitesi’nin (ICOM) Türkiye Milli Komisyonu da 1956 yılında kurulmuştur.
UNESCO’nun somut ve somut olmayan kültürel miras konusunda, korumaya ve eğitime yönelik
Turkish Studies
sürekli çalışmalar yapması, müzeciliğe katkı sağlamış, özellikle müze ve eğitim ilişkisini
gündeme getirmiştir (Soğancılar, 2005: 14; Karabıyık, 2007: 11-12).
Bayraktar (Baksı) Köyü’nün Coğrafi Konumu
Bayraktar Köyü, Karadeniz Bölgesi’nin, Doğu Karadeniz bölümünde bulunan, Bayburt
İli’nin merkezine bağlı bir köydür. Bayraktar köyünün il merkezine mesafesi 45 km’dir. Bayraktar
Köyü, Doğu Karadeniz dağlarının güneye bakan kısmında, Çoruh Vadisi’ne bakan bir yamaçta
bulunmakta olup, 2346 m yüksekliktedir. Köyün daha aşağılarında, irili ufaklı birçok dağ ve bu
dağların yanından kavisler çizerek akmakta olan Çoruh Nehri ’de yer almaktadır (Zeytinoğlu, 2012:
23).
Bayburt İl’i, Karadeniz Bölgesi’nde olmasına rağmen Karadeniz ikliminin özelliklerini
değil de ağırlıklı olarak Doğu Anadolu’nun karasal ikliminin özelliklerini taşır. Yörede; Doğu
Karadeniz iklimiyle, Doğu Anadolu iklimi arasında bir geçiş özelliği hüküm sürmektedir. Bu
nedenle Bayburt ve çevresinde yazları ayları sıcak ve kurak, kışları ayları ise soğuk ve kar yağışlı
geçmektedir. Bayburt ve yöresinde görülen bitki örtüsü, aynı iklim kuşağında yer alan Gümüşhane,
Erzurum ve Erzincan illerinin bitki örtüsüne benzemektedir (Ünlü, 2006: 149).
Karasal iklim kuşağına sahip olan Bayraktar Köyü, aynı zaman da dağlık ve engebelidir.
Makineli tarım bazı bölgelerde yapılamamaktadır. Burada yapılan tarımın büyük bir kısmı, insan
gücünden yararlanılarak yapılmaktadır. Makineleşme olmadığı için de bakir bir araziye sahiptir.
Aslında bakir kalmış olan topraklara sahip oldukları için insanlar çok şanslıdır. Fakat henüz
bunun farkına varamamışlar ve sürekli göç veren bir memleket haline gelmiştir. Sürekli insan
gücüne ihtiyaç duyulan ve beklenilen verimin alınamamasından dolayı yöre insanı kendilerine
farklı geçim alanları bulmaya çabalamaktadır. Oluşan geçim sıkıntısı da, insanların sahip
oldukları topraklardan göç etmeye mecbur kılmaktadır. Bayraktar Köyü’nün ekonomik geçim
kaynağı, tarım ve hayvancılık olmasına rağmen köyün tarım alanları daha az kullanılır
durumdadır. Köyde yetiştirilen az miktardaki köy ürünlerinden yeterli gelir elde edilmemektedir.
Köyde yetiştirilen en önemli tarımsal ürün buğdaydır. Bunun yanı sıra yonca, korunga gibi
hayvanları besleyici otlar çeşitlilik sağlamaktadır. Köy halkı kendi ihtiyaçları için az miktardada
sebze üretimi yapmaktadır (Hacıhasanzade, 2007: 253).
Bayraktar (Baksı) Köyü’nün Tarihçesi
Çoruh Vadisi’nde, yüksek bir tepenin üzerinde kurulmuş olan Bayraktar Köyü’nün kuruluş
tarihi 1100’lü yıllara kadar dayanmaktadır. Baksı, Bayraktar Köyü’nün eski adı olup, Kırgız
Türkçesi’nde “Şaman” anlamına gelmektedir (Ğöğebakan, 2014: 51).
Rivayetlere göre köydeki su kaynaklarının çok olmasından dolayı köyün ilk kurucuları
tarafından “Bak su” denilmeye başlanmış, zamanla bu kelime Baksı’ya dönüştürülmüştür. Bayraktar
Köyü, 1960’lı yıllara kadar Erzurum’un İspir İlçesi’ne bağlı bulunmaktaydı. Günümüzde İçişleri
Bakanlığının yaptığı düzenlemeyle Bayburt İli merkez ilçeye bağlanmıştır.
Baksı Müzesi’nin Kuruluşu
Baksı Müzesi, Karadeniz Bölgesi’nin Doğu Karadeniz Bölümü’nde yaralan, Bayburt
İli’nin Merkez İlçesi’ne bağlı Bayraktar Köyü’nde, Hüsamettin Koçan tarafından kurulan bir
müzedir. Baksı Müzesi'ni oluşturma projesi aslında 1980’lere dayanmakta olup, öncelikli olarak
kütüphanesi olan bir köy konağı inşa etme projesi tasarlanmış daha sonraları bu konak
genişletilerek bugünkü şeklini almıştır. Prof. Dr. Hüsamettin Koçan 2000 yılında müze
hazırlıklarına başlamış iki yıl sonra Bilgi Üniversitesi’nde gerçekleştirdiği bir toplantıyla niyetini
kamuoyuyla paylaşmış ve bunun için bir takım organizasyonlara girişmiştir. 2002-2003 yıllarında
gerçekleşen bu organizasyonlara, toplam 19 sanatçı katılmış ve “Tılsımlı Eller” adıyla iki seriden
Turkish Studies
Baksı Müzesi 235
oluşan ve 19 sanatçıya ait özgün baskı dosyaları yapılmıştır. Burada sanatçılar gönüllülük
anlayışıyla çalışmışlar, bu dosyaların satışından elde ettikleri geliri, müzeye aktarmışlardı
(Hacıhasanzade, 2007: 18; Zeytinoğu, 2012: 106).
2004 yılında projeye destek vermek amacıyla bir araya gelen sanatçıların sayısı 125'i
ulaşmış ve Proje 4L'de "Şaman Güncesi" sergisi açılmıştır. Baksı Müzesi'nin kurucusu Hüsamettin
Koçan, 2005 yılında Galeri Artist'te düzenlediği sergide, yapmış olduğu 125 resmi müzeye armağan
ederek sergiye destek için katılmış olan 125 sanatçıya teşekkür etmiştir. 1 Ocak 2005 tarihinde Baksı
Kültür Sanat Vakfı’nı kurulmuştur. Projelerini Baksı Kültür Sanat Vakfı bünyesinde sürdürmeye
başlayan Baksı Müzesi, yerel kültürel değerlerin gelecek kuşaklara aktarılması yolundaki
çalışmalarını, müzenin atölyelerinde, köyde yaşayan genç kızların el beceri ve hayal güçlerini gözler
önüne seren yorgan üretimleriyle sürdürmüştür. "Nazarlıklı Yorganlar" başlığıyla Bayburt ve
İstanbul'da sergilenen bu üretimleri, Hüsamettin Koçan'ın "Baksı Müzesi İzlenimleri" ve "Ayrılık
Resimleri" gibi resim dizileri izlemiştir. Aynı yılın yaz ayında Müzenin ilk bölümü olan Baksı
Müzesi Halk Sanatları Araştırma Uygulama Merkezi hizmete açılmıştır (Zeytinoğlu, 2012: 107).
Baksı Müzesi Halk Sanatları Uygulama Araştırma Merkezi’nin hedefleri şöyle
sıralanabilir: Yerel el sanatlarının canlandırıldığı, eski tezgâhların yeniden üretime geçtiği merkez,
sanatı toplumla bir araya getirip, sanatçıyı da doğayla bütünleştirmeyi, sanatsal üretimin yanı sıra
kültür turizmini teşvik etmeyi ve ekonomik yaşamın canlanmasını hedeflemektedir. Bu olumlu
yanları ile birlikte sergilenen ürünlerin merkezin bünyesinde kapalı halde kalması tekrara düşmek
ve kısıtlamalara sebep olmak gibi olumsuz sonuçlarda doğurmuştur. Baksı Müzesi Halk Sanatları
Uygulama Araştırma Merkezi, her şeyin merkeze sürüklenmesine karşı durarak, merkezin
periferiden algılanmasını önermektedir. Hüsamettin Koçan’ın 2010 yılında, doğum yeri olan
Bayburt’un Bayraktar Köyü’ne, dünyada pek az rastlanabilecek bir örnek olacak şekilde Baksı
Müzesi’ni kurması, onun, bu topraklara olan ve bu toprakların kültürüne olan sevdasını
göstermesi bakımından önem taşımaktadır (Göğekan, 2014: 51).
Baksı Müze’sinin ana binası, 2010 yılında zorlu bir sürecin sonunda, devletten hiçbir
maddi yardım alınmadan tamamlanmıştır. 2010 yılı temmuz ayında müzenin açılışı yapılmıştır.
2012 yılında müzenin yeni sergi salonu olan Depo Müze Sergi Salonu sanat severlerle
buluşmuştur. Müze, başta sanatçılar olmak üzere çok sayıda gönüllünün katkısıyla yıllar içinde
gerçek bir toplumsal projeye dönüştürülmüştür. Koçan; “Geleneği, günümüzde sağlıklı olarak
çağdaş anlayışla devam ettirebilmemiz için ve onun toplumsal bir bellek olarak sürdürülmesi
için bir hayal (misyon) taşıyan çağdaş projelerle insanımıza ulaştırılması gerek. Aksi takdirde
geleneği çağdaşlıkla besleyerek insanımıza ulaştıramazsak sanatla halkımız arasında çok büyük
bir kopma oluşuyor ve yoz, uyduruk, sahte, hiçbir mesajı olmayan sözde ürünler geçerli olmaya
başlıyor. Temel sorunumuz çok zengin olan geleneğimize sağlam bir gelecek kurmak” şeklinde,
kurmuş olduğu müzenin amacını özetlemektedir (Koçan, 2010: 9).
Baksı Müzesi’nin Kompleksi
40 dönümlük arazi üzerine ve yaklaşık 4000 m² kapalı alana sahip olan Baksı Müzesi; ana
bina ve içerisinde bulunan, sürekli ve geçici sergi salonları, konferans salonu, kütüphane, ana
binanın çevresinde de çağdaş sanat ve yerel sanat atölyeleri, mutfak, konukevi, birde bunlara son
olarak 2012 yılında eklenmiş olan Depo Müze Sergi Salonu bölümlerinden oluşmaktadır. Müze
kompleksinde merkezde ana bina yer almakta olup ana binanın etrafını diğer yapılar
çevrelemektedir. Ana binanın giriş yönüne doğru bakacak şekilde ve bu binanın hemen kuzeyinde
konuk evleri yer almaktadır. Konuk evlerinin hemen bitişiğinde sosyal mekan olarak mutfak,
mutfağın hemen arka taraflarında ana binanın da batısında atölye yer almaktadır. Ana binanın hemen
güney kısmında, yapı kompleksine giriş tarafında da Depo Müze yer almaktadır. Müzeyi anlatım
sırasına göre ana binadan başlayarak depo müze, konuk evleri, mutfak ve atölyeler izlemektedir.
Ana binanın çevresine, Baksı ve çevre köylerin kullanımına sunulmak üzere kurulan zanaat
Turkish Studies
atölyelerinin yapımı tamamlandıktan sonra bu bölgeye; sergi salonu, sempozyum, kongre merkezi,
atölye çalışmaları ve oraya gelecek olan kişilerin kalmalarına imkan sağlamak için misafirhaneler
yapılmış, birde bunlara, içinde mutfağı olan, manzaralı ve teraslı olan “sosyal mekan” eklenmişti
(Zeytinoğlu, 2012: 112-113).
Baksı Müzesi (Ana Bina)
Baksı Müzesi, bir ana bina ve çevresine dizilmiş “yan mekânlar” ile tasarlanmış bir
komplekstir. Ana bina ve çevresindeki bazı küçük yapılar şeklinde düzenlenen olarak, bu
kompleksin ilk tasarımları, Mimar Metin Koçan tarafında gerçekleştirilmiştir. Aynı zamanda
Baksı Müzesi, dış görünümü ile diğer müzelere de benzememektedir. Baksı Müzesi, Mimar Metin
Koçan’ın tasarımı; Mimar Sinan Genim’ in ve Hüsamettin Koçan’ın görüş ve önerileri göz önünde
bulundurarak bugünkü durumuna ulaşmıştır (Zeytinoğlu, 2012: 112).
Baksı Müzesi’nin ana binası, birbirine bitişik ve farklı büyüklükteki dört adet blok yapının
yarattığı bir bütünlük içinde yerleştirilmiştir. Bloklar önce yumuşak bir kıvrım tutturarak araziden
yukarı yükselirken, daha sonra aniden sert bir inişle yere doğru döner bir görünüm sergilemektedir.
Çatı kısmı birbirinden farklı dört ayrı bloktan meydana gelmekte olup, bloklar kuzey-güney
doğrultusunda uzanmaktadırlar. Her bloğun üzerinde, üçü güneyde biri kuzeyde olmak üzere dört tane
aydınlatma açıklığı bulunmaktadır. Çatının üst kıvrımları, beton konstrüksiyon üzerine yapılan su ve
ısı izolasyonunu sağlayan mekanizmayı korumak amacıyla çinko ile kaplanmıştır. Bu çinko kaplama
binanın içerisinden bakıldığında bir kabuğu andıracak şekilde görünmektedir. Ana bina sergi
salonunun dışarıdaki devasa görünümü, iç kısımdan da aynı şekilde bu görünümünü muhafaza
etmektedir. Yapının taşıyıcı sistemi üç açıklıklı olarak planlanmış olup yapı dıştan kitlesel bir
görünüme sahiptir. İç mekânda 840 m² ik bir sergi salonu tasarlanmış ve bu salonda hem geleneksel
sanatlardan hem de çağdaş Türk sanatı eserlerinden örnekler yer almaktadır. Salonun gerisinde 10.30
m açıklıklı dilatasyon ile ayrılmış bölümde ise 150 kişilik konferans salonu tasarlanmış olup, 3
açıklıklı ana bölümde eğrisel örtünün yüksek kısmında bir ara kat planlanmış ve bu hem yapının iç
mekanın zenginleşmesini hem de buradan ana mekanda sergilenen objeleri daha farklı bir açıdan
görme imkanı sağlanmıştır. Bu ara kat kısmında aynı zamanda tek açıklıklı bölümün üst katında
düzenlenen 10.000 adet yayını bünyesinde barındıran bir kütüphaneye sahiptir.
Baksı Müzesi’nin dış mimari yapısı ile çevredeki dağ siluetine eşlik edecek bir yükselişle
doğal ortamla dost bir anlayış içinde ele alınarak özgün bir mimari yapı ve heykel tasarımı
oluşturulmuştur. Işık kaynağı yerel kökenli bir tasarım geleneğinden (goggoloc) hareketle, tepeden
alınarak duvar yüzeyleri boşaltılmış ve sergilenme olanaklarının içe dönük bir atmosfer
kazanması sağlanmıştır. Çatı kısmı birbirinden farklı dört ayrı bloktan meydana gelmekte olup,
bloklar kuzey güney doğrultusunda uzanmaktadırlar. Her bloğun üzeri, üçü güneyde biri kuzeyde
olmak üzere dört tane aydınlatma açıklığına sahiptir. Gelenekselden beslenen; fakat mimari yapı
olarak modern olan bir sergi salonu inşa edilmiştir. Bu gelenekselden beslenmenin yanı sıra
doğaya da uyum sağlayan bir model oluşturmaktadır. Baksı Müzesi ana sergi salonu, yuvarlağa
yakın mimari yapısıyla adeta çevresindeki tepelere uyum sağlayacak tarzda bir yapı olarak
tasarlanmıştır. Baksı Müzesi, topraktan yükselen ve tekrar toprakla birleşen bir yapıya sahiptir.
Müzenin ana sergi salonunun ışık sistemi, doğal ışık kaynağından yararlanılacak şekilde
tasarlanmış olmanın yanı sıra iç aydınlatma sistemine de sahiptir. Binanın ana mekânına o
anıtsallık hissini yok etmeyecek şekilde birkaç küçük bölüm daha yerleştirilmiştir. Bu mekanlar;
sergileme alanları, konferans salonu, asma kat ve kütüphaneden oluşmaktadır. Müzenin sergi
salonu, 500 m2 bir alana sahip olup çağdaş sanatçıların geçicisergilerine ayrılmıştır. Sergi
salonunun hemen üst katında da geçici sergi salonu olarak kullanılmakta olan asma kat
bulunmaktadır. Asma kattan ana binanın sergi salonu açık bir şekilde izlenebilmektedir.
Turkish Studies
Baksı Müzesi 237
Kütüphane, ana bina sergi salonunun içerisinde ki asma katta yer almaktadır. 10.000
kitap kapasiteli kütüphanenin kaynakları oldukça zengindir. Hüsamettin Koçan’ın kendi
kütüphanesindeki kitapları buraya bağışlamasından dolayı yayınların büyük bir kısmı sanat
kitaplarından oluşmaktadır. Kütüphanenin kaynak kitapları bünyesindeki süreli yayınlar,
kataloglar ve internet hizmetleri ile yörede araştırma yapmak isteyen herkese hizmet
vermektedir. Kütüphanenin yanı sıra, 150 kişilik kapasitesiyle bir konferans solonu da
mevcuttur. Bu salonda seminerler düzenlenmekte ve toplantılar yapılmaktadır. Özellikle yaz
aylarında Bayburt’ta yapılan kültürel programların bir kısmı Baksı Müzesi’nin konferans
salonunda gerçekleşmektedir.
Depo Müze Sergi Salonu Bölümü
Depo müze sergi salonu, Baksı Müzesi’nin (anabina) hemen güney kısmında, yapı
kompleksinin hemen giriş tarafında yer almaktadır . 2012 yılında yaklaşık 1000 m² lik bir kapalı
alana kurulmuş olan Depo Müze Sergi Salonu, sahip olduğu koleksiyonların korunduğu ve
ziyaretçilerle paylaşıldığı bir bölüm olarak tasarlanmış olup müze kompleksine eklenmiştir.
Müzenin ilk bölümleri tamamlandıktan hemen sonra, depo olarak düzenlenmiş
mekânlarda, koruma altına alınan sanat yapıtları ve bir takım yerel kültür ürünü olan geleneksel
malzemeler, iki bölüme ayrılmış halde beklemekteydi. Bunlar içinde yer alan, yerel geleneksel
objeler ile bazı sanat yapıtları Hüsamettin Koçan’a ait iken diğer tüm sanat yapıtları ise bunları
müzeye bağışlayan sanatçılara aitti. Sanat yapıtlarının birikmesinden, bunları sergilenmesi için
bir alana ihtiyaç duyulmuştur. Onların sergilenme alanı ihtiyacını doğurmuştur. Bu ihtiyacın
karşılanması amacıyla 2012 yılında “zanaat atölyelerinin” bulunduğu binanın bitişiğinde inşa edilen
büyük bir Depo Müze sergi salonuile bu sorun çözüme kavuşturulmuştur.
Depo Müze Sergi Salonu, öyle bir tarzda tasarlanmıştı ki, birkaç yıldır saklı kalmış sanat
yapıtları ve nesneleri sergileyebilecek bir alan haline getirilmiştir. Depo müze sergi salonu bir depo
işlevi görmenin yanı sıra, müzenin bir sergileme mekânı şekline dönüştürülmüştür. Depo Müze,
içinde yapılan bazı düzenlemelerle 23 Haziran 2012 tarihinde ziyaretçilere açılmıştır. Depo Müze
Sergi Salonu, içinde barındırdığı eserler itibariyle etnografik eserlerin ağırlıklı olarak sergilendiği
bir sergi salonuna olarak işlev görmektedir.
Depo Müze Sergi Salonunda, günümüz sanatının örnekleri ile birlikte; halk resim
koleksiyonu, taş baskı resimler bölümü, cam altı resimler bölümü, halk işlemeleri bölümü,
dokumaların bulunduğu bölüm, Anadolu’nun farklı çevrelerinde toplanan metal eşyalar bölümü,
yazı ve resimler, şifa tasları, alemler, taş baskılar, çömlek ve seramikler, ehramlar ile 2012
yılında eklenen metal, ahşap, cam objeler koleksiyonu yer almaktadır.
Konuk Evleri (Misafirhaneler)
Ana binanın giriş yönüne doğru olacak şekilde ana binanın hemen kuzeyinde konuk evleri
yer almaktadır. Bayburt yöresinin yöresel mimarisinden yararlanılarak çevreye uyumlu olarak
yapılmıştır. Çevredeki taşları toplayarak yapılan bu bina doğayla uyum içerisindedir, Konukevi,
17 odası ile aynı anda 44 kişinin konaklamasına imkân sunmaktadır. Bugüne dek ağırlıklı olarak
araştırmacı, eğitimci, sanatçı ve gezginleri ağırlayan Konukevi, genişletilen kapasitesiyle birlikte
bundan böyle bireylerin ya da grupların programlı ziyaretlerine de ev sahipliği yapmayı
hedeflemektedir. Aynı zamanda Baksı konuk evinin sağladığı tatil imkânına daha geniş bir
perspektiften bakmak isteyenlere büyük şehrin kalabalığından kaçmak, arınmak isteyenlere, doğa
sporlarından hoşlananlara ve keşif meraklılarına bir seçenek oluşturması da hedeflenmektedir.
Bayburt Mutfağı
Sosyal mekân olarak konuk evlerinin hemen bitişiğinde mutfak yer almaktadır. Mutfak
bölümü, Bayburt yöresine ait mutfak mimarisinden yararlanılarak yapılmıştır. Tüm ziyaretçilere
Turkish Studies
açık olan bu mutfakta Bayburt’a ait yöresel yemekler ile hizmet verilmektedir. Mutfağın önünde
geniş ve rüzgârlı bir teras bulunmakta olup aynı zamanda Çoruh Nehri’nin neredeyse her bir
kıvrımını sahneleyen bir manzara ya sahip bir sosyal mekân oluşturulmuştur.
Atölyelerin Mimari Yapısı
Mutfağın hemen arka taraflarında ana binanın da batısında atölye yer almaktadır.
Atölyelerin mimari yapısı Bayburt yöresine ait olan taşlardan yapılmıştır. Atölyeler üstten ışık
alabilecek bir şekilde tasarlanmış, oldukça sade bir görünüş sergilemektedir.
Baksı Müzesi Halk Sanatları Araştırma ve Uygulama Merkezi Bölümünde, modern sanat
atölyeleri bulunmaktadır. Bu atölyelerin bünyelerinde, yöredeki kadın ve erkeklere istihdam imkânı
sağlanmaktadır. Bunların yanında, halı-kilim, ehram atölyesi ve seramik atölyesi bulunmaktadır.
Bu atölyelerde Bayburt yöresine ait halı, kilim, ehram ve hasır dokuma işleri yapılarak kaybolmaya
yüz tutmuş değerler yaşatılmaya çalışılmaktadır.
Baksı Müzesinde Sergilenen Eserler
Müzedeki sergiler, sürekli sergi ve dönemsel sergi olarak iki gruba ayrılmaktadır. Sürekli
sergi alanlarında geleneksel sanatlara yer verilmektedir. dönemsel sergi alanlarında ise her yıl
düzenlenecek olan sanat turlarıyla müzede ağırlanacak olan sanatçıların burada yapacakları
eserlerin sergilenmesi planlanmaktadır. Baksı Müzesi’nin ana binası, ana sergi salonu olarak
kullanılmakta olup, ana sergi salonunun tamamı modern sanatların sergi alanı için ayrılmış
vaziyettedir. Modern eserlerin bir kısmı da depo müze sergi salonu bölümünde yer almaktadır.
Bunlarla beraber depo müze sergi salonunda, farklı inançları temsil eden eserler de yer almaktadır.
Şahmeran’ın destansı görünümü, Eshab-ı Kehf’in tarih içindeki yolculuğu, Amentü Gemisi’nin
kadim temsiliyeti, Köroğlu, Zümrüdü- Anka kuşunun bize seslenişinin yanında, cam altı ve işleme
koleksiyonu, yazı resimler, şifa tasları, âlemler, taş baskılar, çömlek, seramikler, ehramlar müzenin
geleneksel el sanatlarını temsil etmektedir.
Sergi alanı olarak; ana sergi salonu, depo müze sergi salonu bölümü, Bayburt evi sergileme
salonları, sergileme alanı olarak kullanılmaktadır. Bayburt evinin tamamında etnografik eserler
sergilenmektedir. Baksı Müzesi’nde durağan bir sergileme yapılmayıp, sergilemenin tek bir
türden uzak olması sergi salonlarına hareketlilik katmaktadır. Müzeyi gezerken acaba şimdi nasıl
bir çalışmayla yüz yüze kalacağım diye heyecanlanıyor insan. Eserlerin tanıtımı yapılırken
etnografik eserlerden başlanarak modern sanat eserlerine doğru yönelim arz eden bir sıra
izlenmiştir.
Etnografik Eserler
Etnografik eserler bölümlerinde yer alan eserlerin çoğunluğunun nerede yapıldığı, hangi
zamana denk geldiği ve kim tarafından müzeye bağışlandığı bilinmemektedir. Depo müze sergi
salonu bölümünde sergilenmekte olan etnografik eserlerin en önemli kısmını ehramlar ve çömlekler
oluşturmaktadır. Depo müze sergi salonunda dokumaların bulunduğu bölüm belki de bu mekânın
en dinamik ve anlamlı bölümlerinden birini içermektedir. Çünkü, buradaki kilimler ve ehramların
çoğunu Baksı Kültür Sanat Vakfı meslek edindirme programları çerçevesinde köylü kadınlar
dokumuştur ve dokumaya da devam edinilmektedir. Bu dokumalarla birlikte, Bayburt çevresinden
alınan ya da bağışlayıcıların verdikleri kilimlerle de bir koleksiyon oluşturulmuştur. Oluşturulan
koleksiyonların tümü bir arada sergilenmektedir. Depo müze sergi salonunda dokumaların
bulunduğu bölümde, kilimlerin yanında ehramlar da sergilenmektedir. Zamanla kullanımı giderek
azalan ve özlenen bir kültürel değer konumuna getirilen “ehram”ın yaşatılması ve kullanım alanının
genişletilmesi için çalışmalar yapılmaktadır. Ehramın doğal koşullarda elde edilmesi, yapım
aşamasında hiçbir kimyevi işleme tabi tutulmaması ve tezgâhlarda elle dokunması değerini daha da
Turkish Studies
Baksı Müzesi 239
arttırmaktadır. Göçebe kültüründen beslenen ehram motifleri doğrudan kırsal kültüre, doğaya bağlı,
göçer algısını temsil eden yalın çizgili, yüksek beğenili bir dilin zengin örneklerini sunmaktadır.
Toprağın derinliğinden beslenen çömlekler, ocaklar, zaplar ve küpler, form ve süsleme
bakımından eski bir geçmişe sahiptir. Bu kaplar farklı amaçlar için kullanılmış ve böylece günlük
ihtiyaçları da gidermiştir. Depo müze sergi salonu bölümünün etnografik eserlerin sergileme
bölümünde teşhir edilmekte olan; gav denilen malzemeden yapılmış olan küçük bir soba
bulunmaktadır. Üzerinde kahve pişirilip, çeşitli yemekleri ısıtmak için kullanılan topraktan yapılan
mangal, pilav pişirmek için kullanılan toprak kaplar, gavdan (toprak) yapılmış olan yağdanlık ve
çeşitli amaçlar için kullanılan kaplar sergilenmektedir. Bu toprak kaplar, günlük ihtiyaçların
giderilmesi için kullanılmış olup etnografik eserler açısından önem taşımaktadır.
Depo müze sergi salonundaki etnografik eserlerin sergilendiği bir başka bölümde ise;daha
çok dinsel amaçlı kullanılan ürünleri bir araya getiren, tamamı metal nesnelerden oluşan örnekler
mevcuttur. Bunlar; farklı bölgelerden toplanmış âlemlerden meydana gelmektedir. Anadolu’nun
farklı yerlerinde toplanılarak müzede sergilenen âlemler bir birlerinden farklı boyut ve şekillere
sahip olup tamamen metal malzemeden yapılmıştır.
Etnografik eserler bölümünde, bakır ve pirinçten yapılmış, içlerinde çeşitli ayetlerin yazılı
olduğu şifa tasları bulunmaktadır. Anadolu’nun çeşitli yörelerindeki inanca göre, bu taslardan su
içilmesi ve bu taslardaki banyo suyunun hasta üzerine akıtılması halinde hastanın şifa bulacağına
inanılmıştır.
Depo müze sergi salonunda, Anadolu’nun çeşitli yerlerinden ve Baksı Köyü çevresinde
toplanan ve Zarife Ersoy adına çocukları tarafından müzeye bağışlanmış olan metal eşyalar yer
almaktadır. Farklı işlevlerde kullanılan makaslar ve kap kaçak türleri, büyüklü küçüklü kilitler,
ağırlık birimleri, kandiller, bunun yanında mutfakta kullanılmakta olan süzgeçler, tokmaklar,
dirhemler, tütün tabakası ve ağızlık gibi nesneler birlikte sergilenmektedir.
Depo müze sergi salonunda, Anadolu’nun çeşitli yerlerine ait ve farklı dönemlerde yapılan
kılıçlar da bulunmaktadır. Bunun yanında, yaklaşık XIII. yüzyıla tarihlendirilen bronzdan yapılmış
bir çan da mevcuttur. Bu eserler, Depo Müze’nin en zengin bölümlerinden birini oluşturmakta olup
kısmen de olsa Anadolu kültürünü gözler önüne sermektedir.
Depo müze sergi salonuna ait en yeni koleksiyon 2012 yılında Baksı Müzesi’ne Niyazi
Ersoy ve çocukları tarafından bağışlanan eserlerden meydana gelmektedir. Bu koleksiyonlara
metal, ahşap ve cam nesneler koleksiyonu eklenmiş olup söz konusu eserler, Osmanlı döneminden
günümüze uzanan bir zaman dilimini içermektedir. Bu koleksiyonda bulunan eserler; lambalar,
nargileler ve çeşitli kaplardan oluşmaktadır.
Depo müze sergi salonundaki eserler; Anadolu’nun farklı yörelerinde toplanmış eserlerin
yanı sıra Niyazi Ersoy ve çocukları tarafından Baksı Müzesi’ne bağışlanan eserlerden oluşmaktadır.
Sergilenmekte olan eserler günlük ihtiyaçların karşılanması için kullanılan kap kaçaklar,
semaverler, tencereler ve kazanlardan meydana gelmekte olup bu eserler, Anadolu’nun etnografik
değerlerini çok zengin bir biçimde gözler önüne sermektedir.
Baksı Müzesi’nin bahçesinde, Anadolu’nun farklı yörelerinden derlenen tamamen ahşaptan
yapılmış olan kağnı (öküz arabası) sergilenmektedir.
Baksı Müzesi’nin sergi salonları dışında; etnografik eserler içinde bulunan ve mutfak terası
bölümünde sergilenmekte olan, Anadolu’nun çeşitli yörelerine ait, tamamen demir malzemeden,
geometrik şekillerin bir araya getirilmesiyle oluşturulmuş koruma amaçlı pencere korkulukları yer
almaktadır. Korkulukların yanında, Anadolu yöresine ait üst kısmı sac malzemeden, iç kısmı
ahşaptan yapılmış olan kapı kanatları yer almaktadır. Korkuluk ve kapı kanatları, mutfak terasında
duvarda asılı olarak sergilenmekte olup gelen ziyaretçilerin dikkatine sunulmaktadır.
Turkish Studies
Depo müze sergi salonu binasın da olduğu gibi Bayburt Evinde de, etnografik objelerin
sergilenme alanı oluşturulmuştur. Her bölümün kendine has bir sergisi olduğu gibi Bayburt Evinin
küçük mutfak kısmında da, Bayburt yöresine ait araç- gereçlerin yanı sıra müzenin eserlerinin
sergilendiği bir bölüm yer almaktadır.
Bayburt Evi, iki katlı olup giriş üst kattan sağlanmaktadır. Üst kattan alt kata içerden bir
merdivenle inilmektedir. Giriş katı dar bir koridorla uzanmakta olup, bu dar koridorda günlük
hayatta kullanılan bir kısmı topraktan yapılmış mutfak aletleri, tabaklar, farklı boyuttaki kap
kacaklar, sürahiler, farklı amaçla kullanılan küpler, köylülerin otları ayıklamak ve taşımak
amacıyla kullandıkları ahşaptan malzemeler ve mutfakta kullanılan hamuru yoğurmak için
kullanılan ahşap tekne ve hamuru açmakta kullanılan ahşap nesnelerin bir kısmı Bayburt
Evinde sergilenmektedir. Bunun yanında, yakın zamana ait olan Anadolu’nun çeşitli yörelerine
ait oturaklar da sergilenmektedir.
Bayburt Evinin alt katına, merdivenle inilince genişçe bir koridorla karşılaşılmakta ve
burada etnografik eserlerin bir bölümü sergilenmektedir. Aşağı kattaki koridorun tam ortasına,
Anadolu yöresine ait eski bir soba kurulmuştur. Sobanın hemen arka tarafında, Anadolu’nun farklı
yörelerine ait tamamı topraktan yapılmış farklı boyutlardaki küpler yer almaktadır. Küplerin
hemen üst kısmında, topraktan yapılmış olan ve mutfakta kullanılan farklı amaçlı kaplar yer
almaktadır. Bayburt Evinin mutfak kısmı küçük olup birkaç mutfak eşyasını barındırmaktadır.
Mutfağın bir köşesinde de Anadolu yöresine ait içinde yemek yenilen tepsi ve içerisinde su taşımak
için metalden yapılan su kabı ve elde edilen sütün yağını elde etmek amacıyla kullanılan yayık yer
almaktadır.
Depo müze sergi salonunda, taş baskı resimler için ayrılmış bölümdeki resimler; kendi
kalitelerinin ve tarihsel değerlerinin yanında, başka bir tarihsel değere daha sahiptirler. Bunlar
Batılılaşma dönemi sırasında İstanbul’da kurulmuş bir matbaada basılmıştır. Kayol Kardeşlere ait
bu matbaa, Osmanlı Ordusu’nun yenilenme hareketleri kapsamında çalışmıştır. Askeri amaçlı
resimler sergilenmekte olup bunlar, Mustafa Kemal Atatürk, İsmet Paşa ve Fevzi Paşa’nın
resimlerinden oluşmaktadır. Ayrıca farklı resimlerde burada satışa yönelik olarak çoğaltılmış ve
bunlar arasında Beyoğlu ve Üsküdar’daki kahvehanelerin görüntüleri en fazla ün kazananlar
olmuşlardır. Bunların yanında Kız Kulesi, Hz. Ali'nin Devesi, Kan Kalesi, Güzeller Güzeli
Fatma, Galata Köprüsü, Mekke-i Mükerreme, Medine-i Münevvere ve Ayasofya Camisi bunlardan
bazılarıdır.
Depo müze sergi salonundaki Taş baskı resimlerinin hemen yanındaki bölümde ise cam altı
resimlere yer verilmiştir.
Cam altı resimler bölümünde, Osmanlı döneminde Fermeneciler Çarşısı’nda üretilen ve
daha çok dini mekânlarda kullanılan bu resimler, bugün genellikle Şahmaran ve Zümrüdü-Anka
resimleri olarak Konya ve Mardin’de üretilmeye devam edilmektedir. İşte depo müzenin bu
koleksiyonu, daha çok büyük kentlerde yapılan resimlerden oluşmaktadır. Sıraltı tekniğini andıran
bir yöntemle; cam arkasında kullanılan boyalar, yaldız ve varak tekniğinde yapılan müdahalelerle
bu resimler göz alıcı bir hale dönüştürülmektedir.
Söz konusu resimlerin yanı sıra, yazı–resim levhalarda söz konusu tekniğin güzel
örnekleridir. Depo müze sergi salonunda, hat levhalar ile birlikte görülen bu resimlerden bazıları;
Sırrı Ali, Zümrüdü-Anka, Hz. İbrahim’in kurban edilişi, Amentü gemisi gibi İslam sanatında hat
geleneğinin gelişerek resimsel bir boyut kazanması, yazı ile resim yapma yolunu açmıştır. Yazı –
resim kardeşliği olarak izah edilen bu yolla, kuşlar, aslanlar, kılıçlar, amentü gemileri, Eshabı Kehf
ve cami resimleri yapılmıştır.
Turkish Studies
Baksı Müzesi 241
Depo müze sergi salonunun bir başka bölümü olan halk işlemeleri ve boyamaları
bölümünde, kadınlar tarafından üretilen işlemeler ile erkekler tarafından üretilen boyamalar bir
arada bulunmaktadır. Kadınların ellerinden çıktığı bilinen, ipek kumaş üzerine işlemelerin, daha
titiz bir işçilik ve daha uyumlu renkler ile gerçekleştirildiği, buna karşın erkeklerin kâğıt, ipek ve
çeşitli kumaşlar üzerine yaptıkları boyamaların ise daha hızlı çalışılmış ve daha az özenli olduğu
görülmektedir. Depo müzedeki işlemeler içinde; Hayat ağacı, Mevlevi sikkesi, Bektaşi sikkesi ve
Şahmaran gibi örnekler sergilenmektedir.
Bu kısımdan sonrada depo müze sergi salonu ve müzenin diğer bölümlerinde sergilenmekte
olan modern sanat eserlerinin tanıtımı yapılacaktır.
Depo müze sergi salonunun giriş kısmında, içeride bir sütuna birleşik olarak sergilenen
Nermin Er’e ait çalışmada üst üste yapıştırılmış yuvarlak kâğıtların sürekli dönüşü ile oluşan
dairesel bir hareket görülmektedir. Sanatçı büyükten küçüğe doğru daire biçimli kâğıtları kestikten
sonra her bir kâğıdın etrafına kumaşların etrafına eklenen hazır işlemeli oyaları çağrıştıracak bir
biçimde evler, ağaçlar, araçlar, figürler ve nesneler eklemiştir.
Nermin Er’in çalışmasının sergilendiği kısmın hemen arka tarafında Beril Anılanmert’e ait,
“Kadın Halleri” adlı çalışması, depo müzenin giriş kısmına yakın yerde yer almaktadır. Depo
müzenin sergi salonunun hemen giriş kısmında bulunmasının etkisi ile izleyiciyi heyecanlandırarak,
bir an müthiş bir his uyandırmaktadır. Kadının toplumsal ve kültürel yerini öne çıkaran “Kadın
Halleri” adlı bu çalışmasında; Anadolu kadını ve kadının bereketi, süslemesi, oyası, ehramı ve
kadına yapılan toplumsal baskıları çok güzel bir şekilde anlatmıştır.
Sözü edilen çalışmada dışı koyu içi açık tonda yapılmış 9 adet seramik kap ardı ardına
dizilmiştir. Bu fotoğrafa bakıldığında; en arka sıradaki birinci kapta, kabın deliklerinden sokulmuş
ehram kumaşı parçaları görülmektedir. İkinci kapta, ehram mekiği veya yün teşhisine benzeyen
ince ve uçları sivri odunlar yer alır. Üçüncü kapta yünler, dördüncü kapta nazar boncuklu kurdeleler,
beşinci kapta gelinlik tülleri, altıncı kapta kadınların yaptıkları oyalı kumaş parçaları, yedinci kapta
tahta kaşık ve çatallar, sekizinci kapta tohumlar ve dokuzuncu yani izleyiciye en yakın olan kapta
da ekin başakları yer alır. Tüm kapların içinde yer alan tanrıça formlu küçük heykelcikler, bu
parçaları işleyen ana-kadın kavramına gönderme yapmaktadır.
Depo müze sergi salonunda bulunan bir başka çalışmada; Kurucu Koçanoğlu’na ait 150
cm’yi aşan boyları ile devasa bir şekilde heykelleştirilmiş, doğanın en çalışkan ve küçük canlısı
olan karıncalar konu edinmiştir. Sanatçı bu boyutlardaki abartı ile aslında çalışmanın ne kadar da
büyük bir erdem olduğuna başarılı bir gönderme yapmıştır. Karıncalara ait heykellerin yumurtaya
benzeyen parçalarının her biri strafordan yapılmış ve üzerleri pamuklu iplerle kaplanmıştır.
Depo müze sergi salonunun iç kısımlarında bulunan, Aziz Sarıyer’in alüminyum levhadan
yapmış olduğu eseri; bir düzenek raf sistemlerinden oluşmakta, kitap için değişik raflar ve değişik
depolama sistemleri için fabrikalara özel dizaynlar üretmektedir. Çalışma, merkezde yer alan 6 adet
kare ve bunları birbirlerine bağlayan diğer parçalardan oluşmaktadır. Kare alanların aralarında
kalan boşluklar ise “+” şeklindedir.
Depo Müze sergi salonunda farklı tekniklerde yapılmış olan resimler bulunur. Resimler
bölümünde sergilenmekte olan Gülay Semercioğlu’nun “Anadolu” adlı çalışmasında, metal tellerle
işlenerek yapılmış yedi renkli bir kilim yer almaktadır. Yedi renk gökkuşağındaki renkleri temsil
etmekte olup, aynı zamanda Anadolu insanının doğal yaşamda aşina olduğu renkleri ve bereketi de
simgelemektedir. Ayrıca bu çalışmada her zaman alışılmış olan yün iplikler yerine metal iplikler
kullanılarak ilgi çekici bir görüntü de oluşturulmuştur.
Depo Müze sergi salonundaki resimler bölümünde sergilenmekte olan Güler Güngör’ün
demir tellerin örülmesi ile yapmış olduğu çalışması, doğal hayattan esinlenerek yapılmıştır.
Turkish Studies
Yılanların bahar aylarında yılan havı (yılan elbisesi ya da yılan gömleği) denen derisini bu
çalışmada görmekteyiz. Yılanın bıraktığı bu eskimiş gömlek, sanatçının eserine esin kaynağı
olmuştur.
Depo Müze sergi salonundaki resimler bölümünde sergilenmekte olan Ramazan
Bayrakoğlu’nun Baksı Müzesi’nin inşaatını konu alan çalışması; kumaş üzerine nakışların aplike
tekniğiyle işlenmesi sonucu yapılmıştır. Aynı rengin farklı tonları kullanılmıştır. Uzaktan çok
belirgin olmasa da yakından; işlenen nakışlar belirginleşmekte ve çalışmaya ayrı bir hava
katmaktadır.
Geleneksel ehram kumaşından yararlanılarak ortaya çıkarılmış modern bir eser olan Suzy
Hug Levy'’ye ait çalışma; ehramın yapılış aşamasından esinlenerek üretilen modern bir çalışmadır.
Nadir olarak yer alan tuval resimlerinden biride; Murat Morova’ya ait “Dönüşü Olmayan Nehir”
adlı çalışmadır. Bu çalışmada Bayburt’un girişinden başlayarak Baksı Müzesi’ne kadar devam eden
Çoruh Nehri ve etrafındaki ağaçlardan ve yollardan sanatçının edindiği izlenimler görülmektedir.
Sanatçı Müze’ye gelirken yol güzergâhında izlediği görüntüleri kendi anlayışına göre kaydetmiş ve
bunlara Bayburt’a has özel tanıtıcı imgeleri de eklemiştir.
Zarifliğiyle izleyicinin dikkatini çeken bir başka eserde; Depo müze sergi salonunda
bulunan Tuğrul Selçuk’un “Hayat Ağacı” adlı çalışmasıdır. Hayat ağacı formu, Türk kültüründe
eskiden bu yana değişik şekillerde tasarlanmaktadır. Sanatçı, günümüze ait yeni bir formla
simgelediği hayat ağacında, siyah ve sarı renklerini kullanmıştır. Sarı kısmın en alt bölümünde, ana
rahmindeki bir bebek kabartması vardır. Bu çalışma; bir insanın ana rahminden başlayıp sonraki
süreçte devam eden hayatının bir göstergesi olarak özetlenebilir.
Depo müze sergi solgununun hemen dış kısmında, İbrahim Koç’un yapmış olduğu bir
sivrisineğe ait olan devasa boyutta metalden yapılmış bir sivrisinek heykeli; depo müzenin
bahçesinde gelen ziyaretçileri karşılamaktadır. Müzede bulunan eserlerin içeriği ve farklılığı azda
olsa ziyaretçilerin merakını gidermektedir. Ziyaretçilere, zerrenin nasıl devasalaştırıldığının güzel
ve farklı örnekleri sunulmaktadır.
Depo müze sergi salonundaki resimler bölümünde tuval üzerine akrilik, tuval üzerine yağlı
boya, tuval üzerine karışık tekniklerle yapılmış birden çok konuyu içinde barındıran resimler
sergilenmekte olup, depo müze sergi salonuna ayrı bir canlılık katmaktadır.
Depo müze sergi salonundaki resimler bölümünde, tuval üzerine akrilik tekniğiyle yapılmış
olan eserler; Tülin Onat’ın, “Yansıma” adlı eseri; Hanefi Yetkin’in, “Görenlerden Eyle Bizi” adlı
eseri; Gülsüm Karamustafa’nın “İsimsiz” adlı eseri; Altan Çalem’in,“İsimsiz” adlı eseri; Zehra
Aral’ın, “İsimsiz” adlı eseri; Canan Beykal’ın, “Baksı Bakışı” adlı eseri; Nur Gökbulut’un, “Güneş
Aynı Güneş” adlı eseri; Gence Gülen’in, “İsimsiz” adlı eseri; Devabil Kara’nın, “İsimsiz” adlı eseri;
Mustafa Altıtaş’ın, “İsimsiz” adlı eseri; Ali İsmail Türemen’in, “İsimsiz” adlı eseri; Devrim
Erbil’in, “Ritmik Titreşim” adlı eseri; Yusuf Taktak’ın, “İsimsiz” adlı eseri; Oktay Anılanmert’in,
“İsimsiz” adlı eseri; Aydın Ayan’ın, “İsimsiz” adlı eseri; Güngör Taner’in, “Orman Perisi”adllı
eseri; Şahin Paksoy’un, “İsimsiz” adlı eseri; Fevzi Karakoç’un, “Narlar” adlı eseri; İrfan
Önürmen’in, “Düzmece Deve Oyunu” adlı eseri; Selma Gürbüz’ün, “Dört Kafalı Kuş” adlı eseri;
Ferruh Başağı’nın, “İsimsiz”adlı eseri; Mehmet Kavrukçu’nun,“İsimsiz” adlı eseri; Alp Tamer
Ulukılıç’ın; Ritüel No:1 adlı eseri; Zekai Ormancı’nın, isimsiz adlı çalışmalarımdan oluşmaktadır.
Depo müze sergi salonundaki resimler bölümündeki tuval üzerine yağlı boya tekniğiyle
yapılmış olan eserler bölümünde; Mustafa Karyağdı’nın, “Sarı, Kırmızı” adlı eseri; Tülay Tura
Börteçene’nin, “İsimsiz” adlı eseri; Ahmet Özel’in, “Mistik Anıtlar” adlı eseri; Asım İşler’in,
“İsimsiz” adlı eseri; Murat Ayaz’ın, “İsimsiz” adlı eseri; Komet, adlı çalışma; Jale Nejdet
Erzen’nin, “Sonbahar” adlı eseri; Mustafa Horasan’nın, “İsimsiz” adlı eseri; Hasan Pekmezci’nin,
Turkish Studies
Baksı Müzesi 243
“Kuşlar Üzerine” adlı eseri; Ali Candaş’ın, “Gurur Görüntüsü” adlı eseri; Cihat Aral’ın, “İsimsiz”
adlı eseri; Adem Genç’in, “İsimsiz” adlı eseri; Zafer Gençaydın’ın, “Totem” adlı eseri; Bahar
Kocaman’ın, “Figür” adlı eseri; Müşerref Zeytinoğlu’nun, “İsimsiz” adlı eseri; Fatma Tülüm’ün,
“İsimsiz” adlı eseri; Bige Alker’in, “Fotoğraflama” adlı eseri; Müşerref Zeytinoğlu’nun, “İsimsiz”
adlı eseri; Gülseren Südür’ün, “İsimsiz” adlı çalışmalar dikkat çekmektedir.
Depo müze sergi salonundaki resimler bölümündeki tuval üzerine karışık teknikle yapılmış
olan eserler bölümünde ise; Gülseren Südür’ün, “İsimsiz” adlı eseri; Erkan Özdilek’in, “İsimsiz”
adlı eseri; Selim Birsel’in, “Arka Bahçe” adlı eseri; Aydan Murtezaoğlu’nun, “Aile Salonumuz Üst
Kattadır” adlı eseri; Bülent Şangar’ın, “İsimsiz” adlı eseri; Tomur Alagök’ün, “Oyunlar,
Oyuncaklar, Çocuklar, Savaş Sevgi” adlı eseri; Mürüvet Türkyılmaz’ın, “Televizyon, Bayrak” adlı
eseri; Sevgi Saygı, “İsimsiz” adlı eseri; Altan Gürman’ın, “Transimeno Gölü” adlı eseri; Erdal
Alantar’ın, “Yıldırım” adlı eseri; Mürteza Fidan’ın, “İsimsiz” adlı eseri; Ayşegül İzer’in, “İsimsiz”
adlı eseri; Rüçkan Şahinoğlu’nun, “İsimsiz” adlı eseri; Elif Çelebi’nin, “İsimsiz” adlı çalışmalar yer
almaktadır.
Bu bölümden sonraki anlatımımız; ana bina sergi salonundaki modern eserlerin tanıtımıyla
başlayıp devam edecektir.
Baksı Müzesi ana bina sergi salonundaki sergi; ünlü sanatçı Joan Miro’nun
“FemmeAuxBeauxSeins” adlı heykelini sergilemeyi hak kazandığından bu süreç içerisinde
Miro’yu merkeze yerleştirerek sergi oluşturulmuştur. Baksı Müzesi ana sergi salonunun hemen giriş
kısmının sol tarafında ilk göze çarpmakta olan eser; Erdal Duman’ın, krom üzerine polyester
tekniğinde yapmış olduğu sarı, yeşil renklerindeki uyluk kemiği ve bunun yanında; kırmızı renkteki
kol kemiği yer almaktadır.
Ana sergi salonunun merkezinde Joan Miro’nun 1969 yılında yapmış olduğu “Femme Aux
Beaux Seins” adlı eseri merkeze alınarak sergi bu doğrultuda şekillenmiştir.
Ana sergi salonunu batı yönündeki duvarında asılı olarak sergilenmekte olan bir başka
eserde; Seçkin Prim’in, pleksi üzerine metalik oto boyası tekniğiyle yapmış olduğu, “Döngü” adlı
eseridir. Bu eserin hemen sağ tarafında duvara asılı olarak sergilenmekte olan çelikten yapılmış
olan, Osman Dinç’in, “Ufku Çizmek” adlı eseri yer almaktadır. Sergi salonunu orta kısımlarında
yer alan eserlerden bazıları ise; Seyhun Topuz’un alüminyumdan yapmış olduğu “Kırmızı Düğüm
V”, adlı eseri; Altan Gürman’ın pleksiglas üzerine yapmış olduğu “Asker”adlı eseri; Rahmi
Aksungur’un ahşaptan yapmış olduğu, “Ç” adlı eseri; Remzi Savaş’ın demirden yapmış olduğu
“İron”; Kemal Tufan’ın ahşaptan yapmış olduğu “Makas” adlı eseri; Esra Sağlık’ın ahşaptan
yapmış olduğu “Etek” adlı eseri; Hüsamettin Koçan’ın paslandırılmış metal ile boyalı metalden
yapmış olduğu “Gitmek mi, Kalmak mı” adlı eseri; Günnur Özsoy’un polyesterden yapmış olduğu
“İsimsiz” adlı eseri; Sabrina’nın fresko polyester tekniğinden yaptığı kırmızı, siyah renklerindeki
“Mask”; Burçak Bingöl’ün seramikten yapmış olduğu “Kendine Yabancı III” adlı eseri; Ferit
Özşen’in, dövme bakırdan yapmış olduğu “W1”adlı eseri; Mirge Berg’in,lazerle kesilmiş çelikten
yapılmış olan “Şeylerin Örgüsü” adlı eseri; Yunus Tonkuş’un paslanmaz çelikten yapmış olduğu
“Çift Yüzlü Dansçı” adlı eseri; Meriç Hazıl’ıntaş malzemeyle yapılmış olan “Barış Masası” adlı
eseri; Tuğrul
Selçuk’un bakır malzemeden yapılan “Hayat Ağacı” (Hava Su ,Toprak , Ateş) adlı eseri;
Ali Teoman Germaner’in bronzdan yapılmış olan “Yılan Serisinden” adlı eseri; Tansel Çeber’in
hazır malzemeden yapılmış olan “Boruların Şekillendirilmesi” adlı çalışması; Serkan Demir’in
karışık teknikle ip metal, yüzeyi temizlenmiş tenekelerle yapmış olduğu “İsimsiz” adlı eseri
sergilenmektedir.
Ana sergi salonunun hemen üst katında, dönemlik sergi alanı olarak oluşturulan sergi
salonu bulunmaktadır. Bayburt öğrenci sanat şenliği olarak düzenlenen sergi şenliğine, yöredeki
Turkish Studies
okulların katılımıyla oluşturulan bir sergi bulunmaktadır. Baksı Müzesinin kuruluş sürecinde
müzeye en büyük destek verenler de çocuklar olmuştur. Müzenin öncelikli hedef kitlesinin başında
da çocuklar yer almıştır. Bu yıl üçüncüsü düzenlenen ve her defasında daha yoğun bir katılımla
gerçekleştirilen Baksı Çocuk Sanat Şenliği, bunun en güzel ifadesidir. Bu şenlik kapsamında her
yıl başarılı olan 15 çocuğa sanat bursu verilecek, çocukların ürettiği eserler müzede izleyicilerle
buluşturulmuştur. Baksı Çocuk Sanat Şenliğine katılımcı okul ve öğrencileri olarak; Abdulhamit
Akaslan, Bayburt Anadolu Lisesi; Busenur Kahraman, Kaleardı 75. Yıl Ortaokulu; Doğukan
Tükenmez, Şehit Mete Okur Ortaokulu; Edanur Erkovan Hayırseverler İmam Hatip Ortaokulu; Elif
Beyza Gezgin, Hayırseverler İmam Hatip Ortaokulu; Elif Yeşfin Özer, Hayırseverler İmam Hatip
Ortaokulu; Fatmanur Uzun, Hayırseverler İmam Hatip Ortaokulu; Gül Yavuz, Hayırseverler İmam
Hatip Ortaokulu; Melek Şima Yanık, Hayırseverler İmam Hatip Ortaokulu; Melisa Orhan,
Hayırseverler İmam Hatip Ortaokulu; Rümeysa Gülsün, Hayırseverler İmam Hatip Ortaokulu;
Tuğçe Güven, Hayırseverler İmam Hatip Ortaokulu; Sinem Kelleci, Hayırseverler İmam Hatip
Ortaokulu; Edanur Yalçın, Bayraktar İlkokulu; Egemen Gürsoy, Hümeyra Yolcu, Merve Tarhan,
Bayburt Ortaokulu; Hayrunisa Kiki, Saadet Demirhan, Samet Saka, Sefa Kiki, Sena Kartal, Yüzbaşı
Şehit Agah İlkokulu; Kaan Cansızoğlu, Aydıntepe Çok Programlı Lisesi; Muhammet Ali Çakır,
Endüstri Meslek Lisesi; Sariye Temel, Şeydanur Salur, Korkut Ata Anadolu Lisesi; Serap Şen, 21
Şubat Kurtuluş İlk Okulu, katılımcı okul ve öğrencilerinden oluşmaktadır.
Sonuç
Türkiye’de müzecilik; Osmanlının Tazminatla birlikte Batıya açılışının ardından 1846
yılında ileride Müze-i Hümayun'un temelini oluşturacak, Aya İrini Kilisesi'nde eser biriktirme ile
başlanmış olduğunu biliyoruz. Bu süreç, Cumhuriyetle beraber İstanbul, Ankara ve İzmir'de açılan
yeni müzelerle; hiç aksatılmadan günümüzdeki düzeye ulaşılabilmiştir.
Türkiye’de özel müzeler, Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın izinleri çerçevesinde olmak üzer,
2863 sayılı yasa ve ilgili yönetmelikler bağlı olarak işlevlerini sürdürmektedirler. Türkiye’de özel
müzecilik alanında atılan ilk adım, Sadberk Hamın Müzesi’nin 1980 yılında kurulması ile
başlamıştır.. 2000 li yıllarda açılan Pera Müzesi, İstanbul Modern Sanatlar Müzesi, İstanbul’daki
Sabancı Müzesi, Doğançay Müzesi ve IMOGA Müzeleri özel müzecilik alanında, sanat müzeciliği
anlamında ve Türk resim sanatına çok büyük katkılar sunması bakımından verilebilecek önemli
örneklerdir.
Bu büyük merkezlerin dışında 2010 yılında açılan Baksı Müzesi, Türkiye’nin doğusunda
ve kırsal kesimde kurulan ilk özel müzedir. Sanatsal yaşamı ve akademik geçmişiyle Türk resim
sanatında çok önemli bir yere sahip olan Prof. Dr. Hüsamettin Koçan’ın doğduğu köye kurduğu bu
müze, mimari yapısı ve işlevi açısından farklı bir müzecilik anlayışı sergilemektedir.
Baksı Müze’si kurulurken müzenin çevre mimarlığı, ekolojik yapısı, müze çevresindeki
köylerin yaşamları hesaba katılarak, bu projenin bugünkü biçimine ulaştığını gözlemleyebiliyoruz.
Bu projenin standartları oluşturulurken; yeni bir mimarlık, yeni bir müze anlayışı, yeni müze-insan
ilişkileri kavramları göz ardı edilmeden bütünsel bir ahenk korunmuştur.
Baksı Müzesi, Türkiye’deki müzecilik anlayışına farklı bir bakış açısı getirmekle bir ilk
olmuştur. Baksı Müzesi; bünyesinde sadece eserler bulundurmayan, eğitime ve sanata önem
gösteren, memleket insanına faydalı olmayı hedefleyen önemli müzelerimizden biridir. Müze
denilince, aklımıza eser yığını gelmiyor artık. Sürekli aktif olan, sanat etkinliğinde bulunan bir
mekânın varlığı dikkatlerden kaçmıyor.
Sanatla halkı, sanatçıyla doğayı birbirine kavuşturan Baksı Müzesi, faydalı bir bağ kurma
aracı olmuştur. Bu durumdan halk da, sanatçı da memnundur. Müze her iki taraf için de farklı bir
Turkish Studies
Baksı Müzesi 245
bakış açısını getirmeyi başarmıştır. Sanatçı kırsalda olan halkın yaşantısına bakma fırsatı bulurken,
halk da sanat eserine bakma fırsatını yakalıyor böylece...
Müze bünyesinde; etnografik eserler, Geleneksel Türk El Sanatlarına ve Modern Türk
Sanatlarına ait çok değerli koleksiyonlar sergilenmektedir. Ana binaya ek olarak yapılan
atölyelerde, bölgeyle ilişkili el sanatlarına ait projeler yürütülmektedir. Ayrıca belli etkinlikler
kapsamında sanatçılar müzeye davet edilerek farklı çalışmalar yürütülmektedir.
Baksı Müzesi, modern sanatı halkın içine taşımanın yanı sıra, yöre halkının etnografik
eserlerini de derleyip koruma altına almış bulunmaktadır. Gelen ziyaretçilerin, önceden kullanılıp
da artık kullanılmayan eşyalarının bir müze içerisinde değer verildiğini gördükleri andaki
mutlulukları gözlerinden okunmaktadır adeta. Bu mutluluğu yaşatmaktır aslında müzenin amacı.
Böyle bir durumda müze, hedefine ulaşmış diyebiliyoruz.
Baksı Müzesi, sadece sergileme yapmıyor, aynı zamanda geleneği, moderni, eğitimi, sanatı
ve iş imkânlarını bir arada halka sunuyor. Atölyelerde yapılan proje çalışmaları sayesinde, bölgede
unutulmaya yüz tutmuş geleneksel el sanatlarını yeniden canlandırılıyor. Halen devam etmekte olan
“Çözgüdeki Anadolu” projesi gibi daha birçok proje, gelecekte müze atölyelerinde hayat bulacaktır.
Bu projeler sayesinde, bölgede yaşayan halka hem sanat yapma fırsatı, hem de kazanç elde etme
fırsatı sağlamaya çalışmaktadır. Bu projelerde yetişen ustalar belki de kendi atölyelerini açarak
öğrendikleri bu mesleği devam ettirecekler ve yeni ustalar yetiştireceklerdir.
Emre Zeytinoğlu’nun “Baksı bir boşluğa işaret bırakmak” adlı kitabında da vurguladığı
gibi; Baksı Müze’si; ne Baksı Köyü’ne ait bir “şey”dir ne de Baksı Köyü’nden uzakta herhangi bir
kentin karakterini taşır; o uzakta keşfedilmiş ve geliştirilmiş, Baskı Köyü'ne yönelik bir özlem
dilinin işareti ve o dile sahip kişinin izidir. Çok belirgin biçimde, Hüsamettin Koçan’ın kendi evi
ve memleketi için geri döndüğü yere yazılmış, yalnızca kendisi hakkında bir öyküdür, şeklindeki
tanımı gerçekten azmin zaferi olarak tannmlanabilir.
KAYNAKÇA
Aktaş, G. (2008). Türkiye Turizm Coğrafyası, Ankara: Detay Yayıncılık.
Arslan, C. , Çöteli, M. G.(2015). Anadolu - Türk Şehri Tarihinde Bayburt Kenti ve Anıtsal
(Kamusal) Yapı Mirası, Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, Cilt:3,
Sayı:6,Türkiye, s.187,188.
Büyüm, N.(1992). "Bayburt” Maddesi, A.G.K. A.,Cilt: 3, İstanbul.
Çakan, İ. (2005). Karadeniz Bölgesi, Samsun: Özkan Matbaacılık.
Gerçek, F. (1999). Türk Müzeciliği, Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
Güngördü, E. (2006). Türkiye Coğrafyası, Ankara: Gazi Kitabevi.
Göde K. (1994). Eretnalılar Hâkimiyetinde Bayburt, Türk Tarihinde ve Kültüründe Bayburt Sempozyumu,
Ankara, s. 351-352.
Göğebakan, Y. (2014). Hüsamettin Koçan’ın Çalışmalarındaki Kültür Varlığı ve Kültür Mirasına
Ait Unsurlar, İnönü Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi, Sayı: 4, s.51-52.
Hacıhasanzade, F. (2007). Her Yönüyle Her Köyüyle Bayburt, İstanbul: Net Yayınları.
Keleş, V. (2015). Modern Müzecilik ve Türk Müzeciliği, Atatürk Üniversitesi SosyalBilimler
Enstitüsü Dergisi, Cilt: 19 Sayı: 2, s.5-6.
Turkish Studies
Karabıyık, A. (2007). Çağdaş Sanat Müzeciliği Kapsamında Türkiye’deki Müzecilik Hareketlerine

Bir Bakış, Atatürk Üniversitesi Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,
Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum.
Koçan, H. (2010). Bayburt Sanata Daha Yakın, Bayburt Vakfı, Sayı:7, İstanbul, s.9-10.
Miroğlu, İ. (1975). X VI. Yüzyılda Bayburt Sancağı, İstanbul: Bayburt Kültür ve Yardımlaşma Derneği
Yayınları.
Miroğlu, İ. (1992). "Bayburt” Maddesi, T.D.V.İ.A.,Cilt:.5, İstanbul, s.225-226.
Önder, M. (1995). Türkiye Müzeleri, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
Özey, R. (1994). Bayburt ve Çevresinin Coğrafi Özelliklerine Genel Bir Bakış, TürkTarihinde
ve Kültüründe Bayburt Sempozyumu, Ankara: , s. 437-438.
Pehlivan, M. (1994). Başlangıçtan Urartu’nun Yıkılışına Kadar Bayburt ve Yöresi, TürkTarihinde
ve Kültüründe Bayburt Sempozyumu, Ankara, s. 327-328.
Soğancılar, E.(2015). Osmanlı Müzeciliği, İstanbul: İletişimYayınları.
Turan, O. (1973). Doğu Anadolu Türk Devletleri Tarihi, İstanbu: Ötüken Neşriyat.
Uçar H. (1998). Bayburt ve Bayburt Evlerinin Mimarlık Tarihindeki Yeri, Atatürk Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Erzurum.
Ünlü H. (2006). İl İl Türkiye, Ankara.
Yüksel, T. (2006).“Bayburt” mad., A’dan Z’G.K.A.,Cilt:1, İstanbul, s.237-238.
Yıldız, D. (2010). Kültür ve Turizm Bakanlığına Bağlı Müzeler İle Özel Müzelerin Çağdaş
Pazarlama Faaliyetleri Üzerine Karşılaştırmalı Bir İnceleme, Kültür ve Turizm Bakanlığı
Milli Kütüphane Başkanlığı, Yayımlanmamış Uzmanlık Tezi, Ankara.
Zeytinoğlu, E. (2012). Baksı, Bir Boşluğa İşaret Bırakmak, Mesafe ve Temas, Bayburt: Baskı Kültür
ve Sanat Vakfı Yayınları.
Turkish Studies
Baksı Müzesi 247
Fotoğraflar
Baksı Müzesi’nin ana binası, birbirine bitişik ve farklı büyüklükteki dört adet blok yapının yarattığı bir
bütünlük içinde yerleştirilmiştir. Yapının taşıyıcı sistemi üç açıklıklı olarak planlanmış olup, yapı dıştan
kitlesel bir görünüme sahiptir.
Turkish Studies
MÜZE DEPOSU
SERGİ SALONU ANA

BİNA
MUTFAK
KONUK EVLERİ
SERGİ SALONLARI,
MÜZE DEPOSU
ATÖLYELER,
KONFERANS SALONU,
KÜTÜPHANE VE KONUKEVİ
Müze kompleksi; 40 dönümlük arazi üzerine ve yaklaşık 4000 m2 kapalı alana sahiptir.
Anadolu’nun çeşitli yerlerindeki camilerden toplanan alemler.
Turkish Studies
Baksı Müzesi 249
Ehram Dokuma Çalışması
Zekai Ormancı, isimsiz, tuval üzerine yağlı boya,

45x60 cm, 2004.
Asım işler : isimsiz tuval üzerine yağlı boya,

50 x60 cm, 2004.
Turkish Studies
Prof. Dr. Hüsamettin Koçan
Avrupa'dan Ödüllü Baksı Müzesi
Turkish Studies
Copyright of Electronic Turkish Studies is the property of Electronic Turkish Studies and its
content may not be copied or emailed to multiple sites or posted to a listserv without the
copyright holder's express written permission. However, users may print, download, or email
articles for individual use.

Baksi Muzesi

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Baksi Muzesi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Turkish Studies

Research Article / Araştırma Makalesi

Article Info/Makale Bilgisi

This article was checked by iThenticate.

Osman AYTEKİN* - Ayhan RAZİ**

gerekli hususlardan biri de, bir vatanseverin; doğduğu topraklara,

museum workshops in future life. Thanks to these projects, it is tried to

bulunmaktadırlar. Müzecilik, uygarlığın gelişimini simgeleyen, bilimden sanata çeşitli dallarda

Bayburt’un kuzeyinde Trabzon, güneyinde Erzincan, batısında Gümüşhane, doğusunda

Bayburt’un Siyasi Tarihi

Osmanlı kuvvetleri Bayburt’u Şah İsmail’in emirlerinden Kara Maksud-i Sultani’nin

koleksiyonculuk anlayışıyla toplanmaya ve toplatılmaya devam edilmiştir. Ortaçağ’da tarihinde

Karabıyık, A. (2007). Çağdaş Sanat Müzeciliği Kapsamında Türkiye’deki Müzecilik Hareketlerine

SERGİ SALONU ANA

Anadolu’nun çeşitli yerlerindeki camilerden toplanan alemler.

Ehram Dokuma Çalışması

Zekai Ormancı, isimsiz, tuval üzerine yağlı boya,

Asım işler : isimsiz tuval üzerine yağlı boya,

Prof. Dr. Hüsamettin Koçan

Avrupa'dan Ödüllü Baksı Müzesi

You might also like