Kıymetli Takipçilerimiz;

Uzun süredir üzerinde çalışmakta olduğumuz "Muhtasar DHBT 1-2 Konu Anlatımı" adlı
kitabımızın içeriğini ÖRNEK olarak sizlerin istifadesine sunuyoruz.

Bilindiği üzere, DHBT ve MBSTS sınavları ÖSYM aracılığıyla yapılmaktadır. ÖSYM'nin yapmış
olduğu bu sınavlarda sorumlu tutulan derslerin sayısı ve kaynakları oldukça fazladır. Bu
sebeple çoğu aday, farklı mazeretleri nedeniyle derslerin ve kaynakların tamamına çalışma
imkânı bulamamaktadır. Buda söz konusu sınavlarda düşük puan alınmasına neden
olmaktadır. İşte bu çalışmanın hazırlanmasındaki temel amaç; sayısı oldukça fazla olan
dersleri özet mahiyetinde sizlere sunmaktadır. Bu amaç doğrultusunda, yoğun bir mesai
harcanarak 10 ders kitabının konuları incelendi ve sizler için muhtasar hale getirildi. Bu
çalışma; gerek DHBT sınavında gerekse Mülakat sınavlarında diğer kaynaklara ihtiyaç
duymadan sizlere yardımcı olacaktır. Aynı şekilde memuriyete atandığınız zaman, kurum içi
gireceğiniz MBSTS ve GYS sınavlarında sizlere yine yardımcı olacaktır. Ayrıca Din kültürü
öğretmenliğe çalışan adaylar için de ÖSYM-DİKAB alanında yapılan sınavlarda söz konusu
adaylara yine yardımcı olabilecek bir eserdir.

MUHTEŞEM ESERİMİZİ ÖRNEK AMAÇLI SİZLERLE PAYLAŞIYORUZ. KİTABIMIZ 450 SAYFA

OLUP A4 BÜYÜKLÜĞÜNDEDİR.

WHATSAPP HATTIMIZ 0530-411-67-34 MESAJ ATARAK DAHA DETAYLI BİLGİ

ALABİLİR VE SİPARİŞ OLUŞTURABİLİRSİNİZ..

TECVİD İLMİ
Tecvid İlmi’nin Tanımı:
Sözlükte “bir şeyi güzel yapmak, süslemek” anlamına
gelen tecvid kelimesi “sıfatlarına uygun şekilde harfleri
mahreçlerinden çıkarmak” demektir. Tecvid ilmi
“Kur’ân-ı Kerîm’i harflerin mahreç ve sıfatlarına riayet
edip vakıf (duruş), vasıl (geçiş), sekte (nefes kesme)
vb. tilâvet kurallarına uyarak güzel ve hatasız okumayı
öğreten ilim” olarak tanımlanmıştır.
Kur’ân-ı Kerîm’de tecvid kelimesi bulunmamakla
birlikte “Kur’an’ı yavaş yavaş, tane tane, düşünerek
okuma” anlamında “tertîl” geçmektedir.
 Hz.Ali âyetlerde geçen tertîli Kur’an harflerinin
mahreç ve sıfatlarına uygun biçimde telaffuz
edilmesi ve durulacak yerlerin bilinmesi diye
açıklamıştır.
Tecvid İlmi’nin Konusu:
Tecvid ilminin konusu Kur’ân-ı Kerîm’in harfleridir. Bu
çerçeve içinde harflerin mahreç ve sıfatları, bağımsız
ve birleşik ses özellikleri, med, kasır vs. konular tecvid
ilminin inceleme alanına girer.
Tecvid’in Gerekliliği:
Tecvid ilminin gerekliliği Kur’ân-ı Kerîm, sünnet ve
icmâ delilleriyle sâbittir.
1.Kur’an:
 ‫ َو َرت َّ ْلنَاهُ ت َْرتِ ًيل‬: “Biz onu (Kur’an’ı) tertil üzere
okuduk”
 ‫ َو َرتِّ ِل الْقُرأَنَ ت َْرتِ ًيل‬: “Kur’an’ı tertil üzere oku!”
2.Sünnet:
A)Hz. Peygamber (sav)’in hanımlarından Ümmü
Seleme (r.ah.) peygamberimizin kıraatinin nasıl
olduğunu soranlara şu cevabı vermiştir : “O’nun kıraati
harf harf, tane tane açıklanan bir kıraat idi; kıraatini
ayırırdı (tane tane, dura dura okurdu)”
B) Peygamberimiz (sav)’in okuyuşuyla ilgili bilgi sahibi
olmak isteyenlere Enes b. Mâlik : “O’nun kıraati med’li
idi, uzatılacak yerleri uzatırdı” demiş ve ardından
Besmele’yi örnek verip, “Peygamber (sav) Bismillâh’ı
uzatır, er-Rahmân’ı uzatır ve er-Rahîm’i uzatırdı”
cümlesiyle sözlerine devam etmiştir
 Bu rivayetler göstermektedir ki Hz. Peygamber
(sav)’in kıraati tertîl çerçevesinde ağır ağır, tane
tane, yani tecvitli idi.
3.İcmâ:
Gerek sahâbîler gerekse tâbiîn neslinden olanlar
Kur’ân-ı Kerîm’in tertîl (tecvid) ile okunduğunu
bildiren ve muhataplarına tertîl üzere Kur’an
okumalarını emreden âyet-i kerîmelerin hükmü gereği
Allah’ın kelâmını tertîl çerçevesinde (tecvid kurallarına
göre) okumuş ve okutmuşlardır.
Tecvid İlmi’ni Öğrenme ve Uygulamanın Hükmü
1 Tecvidi ilim olarak öğrenmek ve bilmek
müslümanlar üzerine farz-ı kifâyedir.
2 Kur’an okuyan bir Müslüma’nın kıraatini lahn-ı
celî’den (açık hata) kurtaracak kadar tecvîde riâyet
ederek okuması, sûre ve âyetlerde tecvid
kaidelerine uyarak hareket etmesi farz-ı ayn’dır.
3 Lahn-ı hafî’den (gizli hata) kurtaracak kadar
tecvîde riâyet etmesi ise farz-ı kifâyedir.
Tecvid İlmi’nin Gayesi:
1. Kur’ân-ı Kerîm’in tecvid ile okunması hususundaki
ilâhi emri yerine getirmek,
2. Kur’an lafızlarını Hz. Peygamber (sav)’den
öğrenildiği gibi okuyabilmeyi sağlamak,
3. Kur’an okurken dili hatadan korumak ve
sorumluluktan kurtulmak,
Kur’ân’a karşı önemli bir sorumluluğumuzu yerine
getirmenin mânevi hazzını ve ahiret mutluluğunu
yaşamak
TDV İLMİHALİ 1.CİLT
A) EHLİYET
Ehliyet, kişinin dinî ve hukukî hükme konu (muhatap)
olmaya elverişli oluşu demektir.
Ehliyyetü’l-hitâb: İnsanın dinin davetini anlayacak
konum ve kıvamda olması.
Ehliyetin belirlenmesinde kişinin konumu kadar
karşılaşılan hak ve borcun, dinî ve hukukî fiil ve işlemin
mahiyeti de önem arzeder.
 İslâm hukukunda ehliyet “vücûb ehliyeti” ve “edâ
ehliyeti” şeklinde iki ana safhaya ayrılır.
İnsan hayatı da “cenin, çocukluk, temyiz, bulûğ ve
rüşd” şeklinde devrelere ayrılmıştır.
Vücûb ehliyeti, kişinin haklara sahip olabilme ve borç
altına girebilme ehliyetidir. Vücûb ehliyetinin temelini
zimmet ve hukukî kişilik teşkil eder; bu ehliyetin yaş,
akıl, temyiz ve rüşd ile alâkası yoktur. Aklî ve bedenî
gelişimi ne durumda olursa olsun yaşayan her insanın
bu tür ehliyete sahip olduğu kabul edilir.
Cenin: Ceninin sağ doğması kaydıyla miras, vasiyet,
vakıf ve nesep haklarının bulunduğu bu sebeple de
eksik vücûb ehliyetine sahip olduğu belirtilir.
Edâ ehliyeti: Kişinin dinen ve hukuken muteber olacak
tarzda davranmaya ve hukukî işlem yapmaya elverişli
oluşu demektir. Edâ ehliyetinin temelini akıl ve temyiz
gücü teşkil eder. Akıl ve temyiz gücü tam olduğunda
tam edâ ehliyetinden, eksik olduğunda ise eksik edâ
ehliyetinden söz edilir.
Temyiz: Kişinin iyiyi kötüden, faydalıyı zararlıdan ana
hatlarıyla olsun ayırabilmesi.
Mümeyyiz: Temyiz eden; iyiyi kötüden ayırma
yeteneğine (temyiz gücüne) sahip kimse.
Temyiz çağına gelmeyen çocuğun, akıl hastasının ve
bu hükümde olan kimselerin edâ ehliyeti yoktur,
haklarını kanunî temsilciler vasıtasıyla kullanırlar.
Bunların dinen ve hukuken geçerli niyet ve iradeleri
bulunmadığından imanla ve ibadetlerle mükellef
tutulmazlar, fiilleri sebebiyle cezaî sorumluluk da
taşımazlar. Sözleri, hukukî fiil ve işlemleri hukuken
geçersiz olup yok hükmündedir.
Henüz bulûğa ermemiş fakat temyiz çağına gelmiş
çocuklar ise eksik edâ ehliyetine sahiptir. Kişiler
yaklaşık olarak yedi yaşından bulûğa kadar mümeyyiz
sayılır. Mümeyyiz çocuklar iman, namaz, oruç, hac,
kefâret, cihad, iyiliği emredip kötülüğü engelleme gibi
dinî ödevlerle ve bedenî ibadetlerle mükellef değildir.
 Mu’tezile: Temyiz çağından itibaren Allah'a imanın
vâcip olduğunu söylemiştir.
 Ahmed b. Hanbel: Çocuğun on yaşından itibaren
namaz ve oruçla mükellef sayılacağı görüşündedir.
 İslâm âlimleri: Mümeyyiz çocuk mükellef
tutulsun-tutulmasın, imanın ve ifa ettiği
ibadetlerin sahih olduğu görüşündedir. Ancak
bulûğdan önce yapılan hac ibadeti sahih olsa bile
bulûğ sonrası farz olabilecek hac farîzasını
düşürmez.
Ebû Hanîfe’ye göre: Hükmen bulûğ yaşı erkeklerde 18,
kızlarda 17 yaş olduğu görüşündedir.
Ebû Yusuf, İmam Muhammed, İmam Şafiî' ve
Çoğunluğa göre: Fizyolojik belirtiler gecikse de her iki
cins 15 yaşına girince hükmen bulûğ sayılırlar. Bulûğla
birlikte kişinin yeterli aklî yetişkinlik kazandığı var
sayıldığı için aksini gösteren bir delil olmadıkça kişi akıl
ve bulûğ ile tam edâ ehliyeti kazanır.
 Tam edâ ehliyetine “ teklif ” ehliyeti de denir.
Rüşd: Kişinin malî konularla normal seviyede tedbirli
ve basiretli davranması demek.
III. NAMAZ ÇEŞİTLERİ
Hanefîler dışındaki çoğunluk, vâcip hüküm kategorisini
kabul etmedikleri için namazı genel olarak farz ve
nâfile şeklinde iki gruba ayırmışlardır.
Hanefîler’e göre ise namazlar:
 Farz, vâcip, nâfile olmak üzere üç çeşittir.
Bununla birlikte Hanefîler arasında farklı gruplamalar
da bulunmaktadır.
Bunlardan birine göre namazlar;
a) Allah’ın farz kıldığı (mektûbe) namazlar
b) Hz. Peygamber’in sünnetiyle sabit olan (mesnûn)
namazlar,
c) Nâfile namazlar olmak üzere üç çeşittir.
Hz. Peygamber’in sünnetiyle sabit olan namazlar da
vâcip olan ve vâcip olmayan kısımlarına ayrılır.
Nezir namazı, esasen gerekli ve görev olmamakla
birlikte, kişi bir vesileyle namaz kılmayı adadığı zaman
kendi iradesiyle kendini yükümlü kılmış olur; artık bu
yükümlülüğü yerine getirmesi gerekir.

A) FARZ NAMAZLAR

Farz olan namazlar, aynî farz (farz-ı ayın) ve kifâî farz

(farz-ı kifâye) olmak üzere ikiye ayrılır. Farz-ı ayın olan
namazlar yükümlülük çağındaki her müslümana farz
olup, her biri ayrı ayrı bunu yerine getirmekle
mükelleftir.

 Farz-ı ayın olan namazlar, her gün beş vakit namaz

ve her hafta cuma günleri kılınan cuma
namazından ibarettir.

Bu namazı birileri kılınca öteki müslümanlar cenaze

namazı kılmadıkları için sorumlu olmazlar. Sevap ve
fazileti ise namazı kılanlar elde etmiş olurlar.

 Farz-ı kifâye olan namaz ise cenaze namazıdır.

B) VÂCİP NAMAZLAR

Vâcip namazlar, vâcip oluşu kulun fiiline bağlı olmayan

(li-aynihî vâcip) ve vâcip oluşu kulun fiiline bağlı olan
vâcip (li-gayrihî vâcip) olmak üzere iki kısımdır

Li-aynihî vâcip: Vâcip oluşu kulun fiiline bağlı olmayan

namazlar:

 Vitir namazı ile ramazan ve kurban bayramı

namazları birinci grupta yer alır.

 Tilâvet secdesi de, her ne kadar namaz olmayıp bir

secdeden ibaret olsa da, bu gruba sokulmaktadır.

 Ayrıca çoğunluk tarafından sünnet kabul edilmekle

birlikte, bazı Hanefîler'in vâcip saydıkları küsûf
namazı da (güneş tutulduğunda kılınan namaz) bu
gruba girer.

li-gayrihî vâcip: Vâcip oluşu kulun fiiline bağlı olan

namzlar:

 İkinci grupta ise nezir namazı, sehiv secdesi ve

ifsat edilen nâfile namazın kazâsı yer alır.
 T.D.V İlmihali 2.Cilt
KEFÂRETLER
Kefâret kelimesi sözlükte “örten, gizleyen” anlamına
gelir. Dinî bir terim olarak ise, “işlenen bir kusur ve
günahtan dolayı Allah Teâlâ’dan af ve mağfiret
dilemek niyetiyle yapılan, ceza özelliği de bulunan bir
tür malî ve bedenî ibadet”tir.
 Kur’an ve Sünnet’te belirtilen veya sadece Hz.
Peygamber’in söz ve uygulamasıyla sabit olan
kefâret nevileri olarak; orucu bozma, yemin, zıhâr,
hac yasaklarını ihlâl, adam öldürme ve hayızlı
kadınla cinsel temas sebebiyle gereken kefâretler
sayılabilir.
1. Oruç Bozma Kefâreti
Fıkıh literatüründe kefâret-i savm terimiyle ifade
edilen bu kefâret türü, “Ramazan orucunu eda
ederken, herhangi bir mazereti bulunmaksızın, oruçlu
olduğunu bilerek orucunu kasten bozan kimseye
gereken kefâret”tir.
 Hanefîler de dâhil fakihlerin çoğunluğuna göre,
Ramazan orucunun cinsî münasebetle veya yeme
içme ile bozulması aynı hükme tâbi iken;
 Mâlikîler’e göre, Mükellef bu üç şıktan birini
seçebilir.
c) Boşama Çeşitleri
1. Ric‘î Talâk
Kocaya yeni bir nikâha ihtiyaç olmadan boşadığı
karısına dönme imkânı veren boşama türüne
dönülebilir boşama anlamında “ric‘î talâk” denir. Bir
ric‘î talâktan bahsedebilmek için evliliğin zifafla fiilen
başlamış bulunması gerekir.
 Hanefîler’e göre, Boşamanın sarih sözlerle ve
şiddet ve mübalağa ifade etmeyen bir tarzda
yapılmış olması gerekmektedir. Ayrıca bu
boşamanın üçüncü boşama olmaması da şarttır.
Bu durumda koca, iddet süresi içerisinde dilerse
eşine geri dönebilir. Bunun için yeni bir nikâh
yapmaya, yeni bir mehir ödemeye gerek yoktur.
Esasen bu özelliğinden dolayı bu boşama türüne
ric‘î talâk denmiştir. Dönme kocanın açık bir
beyanla karısına geri döndüğünü söylemesiyle
olabileceği gibi, evlilik yaşamına fiilen geri
dönmesiyle de olabilir.

 Şâfiîler başta olmak üzere bir grup fakihe göre,

Ramazan orucunun sadece cinsî münasebetle
bozulması kefâret gerektirir. Kasten de olsa yeme
içme kefâreti gerektirmez.

Oruç bozmanın kefâreti;

 İmkânı varsa bir köle âzat etmek,

 Buna gücü yetmiyorsa ara vermeksizin iki ay

süreyle oruç tutmak,

 Buna da gücü yetmiyorsa altmış fakiri sabahlı

akşamlı doyurmaktır.

Çağımızda kölelik kalktığına göre, oruç kefâretinde ilk

sırayı oruç tutma, ikinci sırayı da fakiri doyurma alır.

 Hanefîler de dâhil fakihlerin çoğunluğuna göre:

Kefâret ödeyecek kimsenin yukarıda sayılan sıraya
riayet etmesi, bir öncekini yapma imkânı
bulunmadığında bir sonrakine geçmesi gerekir.
HZ MUHAMMED ve EVRENSEL MESAJI  Mekke ve Kâbe’nin yönetimini ele geçirdi.

C.Hicaz Bölgesi Suriye’de bulunan ana bir kardeşi Rizâh’ın da

Genel bilgiler: İslam Tarihi için Arap Yarımadası’nın en
önemli bölgesi hiç şüphesiz Hicaz’dır. Zira İslâm dini bu
bölgenin önemli şehirlerinden Mekke’de doğmuş,
Medine’de gelişip yayılmıştır. Bölgenin bir diğer
önemli şehri de Taif’tir.
yardımıyla, hacla ilgili görevleri elinde bulunduran
Sûfelileri ve Kâbe hizmetlerini yürüten Huzâalıları
yenilgiye uğrattı.
 Bundan sonra Mekke’de Huzâalıların idaresi sona
erdi ve Kureyş'in hâkimiyet dönemi başladı.

Mekke, dinî ve ticârî bir merkezdi. Yemen’den
başlayıp Akabe Körfezi'ne ulaşan ticaret yolu, Mekke
ve Medine’den geçerek Akdeniz limanlarına
bağlanmaktaydı. Ayrıca Mekke çevresinde yılın belli
zamanlarında panayırlar kuruluyordu. İşte Kâbe’nin
dinî bir merkez oluşu ve Hicaz’ın, Yemen Suriye ticaret
yolu üzerinde bulunması bölgenin önemini daha da
artırmıştır.
 Mekke’yi ilk olarak mesken edinenlerin Amâlika
olduğu söylenir.
 Daha sonra buraya Güney Arabistan kökenli
Cürhüm kabilesi yerleşmiştir.
Hz. İsmail burada büyümüş ve Cürhümlülerden bir
kızla evlenmiştir. Aslen İbrânî olan Hz. İsmail, Yemen
asıllı Cürhümlülerden Arapça öğrenmiştir.
Kusay, idareyi eline alır almaz, Kureyş kabilesinin
boylarını Kâbe'nin etrafına inşâ edilen evlerde iskâna
tabi tuttu.
 Kabilesini bir araya topladığından dolayı
“mücemmi'” (birleştirici) ünvanını aldı.
Kendi yakın akrabalarını şehrin iç kısımlarına, uzak
akrabalarını da dış kısımlarına yerleştirdi.
 İç kısma yerleşenlere Kureyş el-Bitâh
 Dış taraflara yerleşenlere Kureyş ez-Zavâhir adı
verilir.
Bu suretle Kureyş kabilesi göçebelikten (bedevîlik)
yerleşik hayata (hadarîlik) geçmiş oluyordu.

 Onun neslinden, el-Arabü’l-Müsta’ribe, yani 3-Sosyal ve Kültürel Durumu

Araplaşmış Araplar denilen kuzey Arapları
Nüfus Yapısı
türemiştir.
Arabistan’ın asıl sakinleri Araplardır ve bunlar tarihî
Yemen’den Mekke çevresine gelen ve Merru’z-
bakımdan iki büyük gruba ayrılırlar:
Zahrân’a yerleşen Huzâa kabilesi, Bekir b. Abdümenât
kabilesi ile birleşerek Cürhümlüleri Mekke’den  Grup: Eski devirlerde yaşamış, ancak daha sonra
uzaklaştırdı (207). Bu olaydan sonra Mekke’nin idaresi yok olmuş Araplardır. Âd, Semûd, Medyen ve
Huzâalıların eline geçti. Amâ lika gibi.
 Huzâa kabilesinin başkanı Amr b. Luhay, Hz.  Bunlara “Arab-ı bâide” denir.
İbrahim’in tevhid inancını temelinden değiştiren
puta tapıcılığın ve birçok putun Kâbe’ye
yerleştirilmesinin öncülüğünü yapmıştır.

Mekke’de Kureyş İdaresi: Kureyş kabilesi,

Huzâalıların hâkimiyeti boyunca Mekke çevresinde,
akrabaları olan Kinâneoğullarının arasında dağınık bir
şekilde yaşıyorlardı.

 Kusay b. Kilâb, Kureyş kabilesine adını veren Fihr

b. Mâlik’in altıncı nesilden torunudur.
TEFSİR TARİHİ VE USULÜ
KUR’ÂN’IN MUSHAFLAŞMA SÜRECİ
Kur’ân’ın Ezberlenmesi
Hz. Peygamber’in Ezberlemesi: Hz. Peygamber
kendisine indirilen âyet ve sûreleri Allah’ın lütfuyla
önce ezberler, sonra tebliğ ederdi.
Her sene Ramazan ayında gerçekleşen arz olayı da
Resûlullah’ın Kur’ân’ı ezberlediğini göstermektedir.
 Resûlullah’ın vefat ettiği yıl bu mukâbele iki defa
yapılmıştır.
Sahâbenin Ezberlemesi:
Hz. Peygamber, inen âyetleri ezberledikten sonra önce
erkeklere, sonra da kadınlara okuyordu.
Sahâbeyi Kur’ân’ı ezberlemeye sevk eden belli başlı
sebepler:
1. Güçlü bir hâfızaya sahip olmaları.
2. Namazda belli bir miktarda Kur’ân okumanın
farz/vâcip oluşu.
3. Kur’ân’ın emir ve yasaklarına uymanın gerekli
olması.
4. Resûlullah’ın, Kur’ân eğitimi ve öğretimi ile bizzat
ilgilenmesi.
5. Kur’ân okuyanlara verilecek sevap ve mükâfâtın
büyük olması.
Kur’ân’ın Yazılması
Hz. Peygamber ümmî idi yani, okuma yazma
bilmiyordu.
Ancak o, okuma yazma bilmemesine rağmen eğitim-
öğretime büyük bir itina gösteriyordu. Hem okuma-
yazma öğrenmeyi teşvik etmiş ve hem de okuma-
yazma öğretmek amacıyla erkekler için Abdullah b.
Said b. el-Âs ile Ubâde b. Sâmit’i, kadınlar için de
Hafsa’yı görevlendirmişti.
Kur’ân’ın yazdırıldığına dair pek çok delil
bulunmaktadır. Onlardan bazıları şunlardır:
1. Her şeyden önce Kur’ân’ın bir isminin de “yazılı
metin” anlamına gelen “el-Kitâb” olması, onun
yazıldığını göstermektedir.
2. Ayetler, Kur’an’ın yazıldığını ortaya koymaktadır.
3. Bir hadîsinde Resûlullah şöyle buyurmuştur:
“Benden, Kur’ân’dan başka bir şey yazmayınız.
Kim benden Kur’ân’ın dışında bir şey yazmışsa onu
imhâ etsin”. İşte bu hadîs Kur’ân’ın yazıldığını
açıkça ortaya koymaktadır.
4. Hz. Ömer’in Müslüman olması hâdisesinde, kız
kardeşi Fâtıma’nın elinde bulunan Tâhâ sûresinin
baş tarafının yazılı bulunduğu sahîfe de Kur’ân’ın
yazıldığını gösteren önemli bir delildir.
Resûlullah vahyin yazılmasına öyle bir itina
gösteriyordu ki yazılan metinleri vahiy kâtibine yüksek
sesle tekrar okutturuyor ve herhangi bir hata, eksiklik
veya fazlalık varsa hemen düzelttiriyordu.
Kur’ân’ın Faziletleri (Fezâilü’l-Kur’ân)
Fezâilu’l-Kur’ân, Kur’ân’ın tamamını veya bazı sûre ya
da âyetlerini öğrenip okuyan, öğreten, dinleyen,
ezberleyen, hükümlerine göre amel edenlerin
kazanacakları sevapları, bazı sûre yahut âyetlerin şifalı
olduğunu bildiren hadisleri içeren literatür için
kullanılan bir tabirdir.
Bunun için kaynaklarda;
 Fezâilu’l-Kur’ân
 Sevâbu’l-Kur’ân
 Menâfiu’l-Kur’ân gibi terimler kullanılmıştır.
Bu konuda yazılan ilk eser, İmam Şafiî’nin;
 Menâfiu’l-Kur’ân eseri olduğu ileri sürülmektedir.
Bu konuda yazılan bazı eserler şunlardır:
Ahmed b. Şu’ayb en-Nesâî
 Fezâilu’l-Kur’ân
Ebu’l-Fidâ İsmâil b. Kesîr
 Fezâilu’l-Kur’ân
Ebu’l-Fazl Ahmed b. Ali b. Hacer el-Askalânî

 el-İtkân fî Fezâili’l-Kur’ân.

İşârî Tefsîr Ekolü

Keşf, ilham ve sezgi yoluyla elde edilen bâtıni/ledünni

bilgiyle Kur’ân âyetlerinin bir kısmını veya tamamını
yorumlama yönteminin ismi olmuştur.

 Bu ekole, yönteme nazaran “remzi tefsîr” veya

“işârî tefsîr”; temsilcilerine nazaran da “tasavvufi
tefsîr” veyahut “sufi tefsîr” denmektedir.

İşârî tefsîr yöntemi, Kur’ân’ı mutasavvıfların (sufilerin)

yorumlama tarzıdır.

Bu yöntemde yorumlama tarzı, işaret ve remz;

yorumlamanın kaynağı, keşf ve ilham; ortaya çıkan
bilgi ise “hakikat, latife ve sır” olarak
adlandırılmaktadır.

Tasavvuf tarihi, üç dönem olarak telakki edilmektedir.

HADİS TARİHİ VE USULÜ
Ricâl İlmi
Ricâl ilmi, hadis râvîleri hakkında, hadis rivayetine ehil
olup olmadıklarını belirlemeye yönelik gerekli her
türlü bilgiyi derlemek, korumak ve değerlendirmek
amacıyla ortaya çıkmıştır.
 Ricâl İlmi’nin bir diğer adı da Cerh ve Ta‘dîl
İlmi’dir.
Cerh (‫ ) ال جرح‬yaralama, suçlama, ta‘dîl (‫ ) ال ت عدي ل‬ise
düzgün ve kusursuz kabul etme anlamına gelir.
Hadis ilminde cerh, râvîler hakkında olumsuz kanaat
belirtme, ta‘dîl ise râvîler hakkında olumlu kanaat
belirtme anlamında kullanılır.
Bu ilmin amacı, râvîlerin kimliklerinin belirlenmesi,
hocalarından hadis alma ve öğrencilerine hadis
aktarma yöntemlerinin sağlıklı ve geçerli olup
olmadığı, hadis rivayetine ehil olup olmadıkları ve
güvenilirliklerinin tespit edilmesidir.
Önceleri râvîler hakkında hocalara sorarak sözlü
(şifâhî) olarak aktarılan bilgiler hicrî ikinci asrın
ortalarından itibaren kitap haline getirildi. İlk kitaplar
Tarih ve Tabakât ismiyle kaleme alındı.
 Velid b. Müslim (ö.195/810), Yahyâ b. Sa‘îd el-
Kattân (ö.198/813) da ilk ricâl kitabı
yazarlarındandır.
Üçüncü yüzyılda ricâl ilmi zirveye ulaştı. Günümüze
ulaşan en eski ricâl kitapları bu yüzyıla aittir. Bunlar
İbn Sa‘d (ö.230/844) ve Halîfe b. Hayyât’ın (ö.240/854)
Tabakât isimli kitapları ile Yahyâ b. Maîn’in (ö.233-
848) Târih’idir.
Cerh ve ta‘dîlin kurallarını ilk defa derli toplu yazılı
hale getiren hicrî sekizinci yüzyılda yaşayan Tacüddîn
es-Sübkî’dir.
İlelü’l-Hadîs İlmi
İlel Arapça sebep, hastalık ve kusur anlamlarına gelir.
 Bu tür gizli kusur taşıyan hadislere Muallel
veya Ma‘lûl Hadis denir.
İlelü’l-Hadîs İlmi hadislerdeki bu tür gizli ve fark
edilmesi zor kusurlarla ilgilenen bunları bulmayı ve
düzeltmeyi amaçlayan bir ilim dalıdır.
Günümüze ulaşan İlel Kitapları en eskisinden itibaren
sırasıyla şunlardır:
 Alî b. El-Medînî’nin (ö.234/848) İlelü’l-hadîs’i.
 Yahyâ b. Maîn’in’in (ö.233/847) et-Târîh ve’l
İlel’i.
 Ahmed b. Hanbel’in (241/855) el-İlel ve
ma‘rifetü’r-ricâl’i.
 Muhammed b. Îsâ et-Tirmizî’nin (ö.279/892)
aslı kaybolup, Ebû Tâlib elKâdî tarafından fıkıh
konularına göre yeniden tertip edilmiş şekli
günümüze ulaşan el-İlelü’l-kebîr’i ve Câmî‘i’nin
elli birinci kitabı (bölümü) olan elİlelü’s-sağîr’i.
 İbn Ebî Hâtim er-Râzî’nin (ö.327/938) İlelü’l-
Hadîs’i.
 Ali b. Ömer ed-Dârakutnî’nin (ö.385/995) el-
İlelü’l-vâride fi’lehâdîsi’n-nebeviyye’si.
 Ebu’l-Ferec İbnü’l-Cevzî’nin (ö.597/1200-2) el-
İlelü’l-mütenâhiye fi’lehâdîsi’l-vâhiye’si.
Ğarîbü’l-Hadîs İlmi
Ğarîb kelimesi Arapça’da, tek, yalnız, kendi türü
içinde benzeri olmayan, gurbette olan gibi anlamlara
gelir.
Hadis İlminde Ğarîbü’l-Hadîs dendiğinde, az
kullanıldığı, yaygın olmadığı ya da manâsı kapalı
olduğu için anlaşılması zor olan kelimeler ve bunları
konu edinen ilim dalı anlaşılır.
Çok zaman râvîler hadisi, metnine sâdık kalmaksızın
kendi ifadeleriyle nakletmişlerdir.
 Buna hadis ilminde manâ ile rivâyet denir.
 KELAM
KELÂMI DOĞURAN ETKENLER
İlk İhtilaflar
Kelâm ilminin doğuşuna sebep olan âmiller evvela bu
toplumun içinde ve İslam kültürünün içinden
doğmuştur.
İslâm düşünce tarihinde oluşan bu dâhilî iç sebeplerin
yanında, İslâm dünyasında başlatılan çeşitli tercüme
faaliyetleri ile fetihler ve daha başka yollarla çeşitli
kültürlere mensup milletlerle karşılaşılmış olmasını da
fikir ve yorum ayrılıklarına sebep olan haricî âmiller
arasında saymak mümkündür.
Kelâm ilminin doğuşunu hazırlayan sebeplere tarih
itibariyle baktığımızda bunların ilk işaretlerinin Hz.
Peygamber’in son günlerinde tartışma konusu olan
“kırtas hâdisesi” ile ona bağlı hilafet tartışmalarına
dayandığını görürüz.
Kırtas Hâdisesi
Arapça bir isim olarak “kırtas” kâğıt demektir. Onun
için kâğıt, kalem gibi yazı malzemelerini satan yere
kırtasiye denir.
İbn Abbâs’tan rivayet edilen bir hadîse göre; Hz.
Peygamber’in, vefatıyla neticelenen son hastalığında,
rahatsızlığının şiddetli olduğu bir anda yanında
bulunan ashabına; “Bana bir kâğıt ve kalem getirin,
size bir yazı yazdırayım ki benden sonra sapıklığa
düşmeyesiniz” buyurmuştur. Orada bulunan ashaptan
bir kısmı Hz. Peygamber’in bu emir ve arzusuna
uyulmasını isterken, Hz. Ömer’in de içinde yer aldığı
bir grup, burada bir vahiy durumunun olmadığını, yani
o esnada Hz. Peygamber’e yeni bir vahyin gelmiş
bulunmadığını, dolayısıyla yazdırmak istediği şeyin
vahiy olmayıp, hastalığının şiddetlendiğini anlayınca
ümmetine olan düşkünlüğünün bir tezahürü olarak
böyle bir istekte bulunduğunu düşünmüşlerdir.
Bundan dolayı onu rahatsız etmemek için kâğıt, kalem
getirilmemiş ve neticede herhangi bir şey
yazılmamıştır. Hz. Peygamber de bu arzusunu
yenilememiş ve konu kapanmıştır.
Kırtas hâdisesiyle ilgili rivayetler, daha sonraları Şîa ile
Ehl-i sünnet arasında ihtilaf konusu olmuş ve Şiîler;
eğer kâğıt, kalem getirilseydi Hz. Peygamber Hz. Ali’yi
kendisinden sonra halife tayin edecekti, demişlerdir.
Kırtas hâdisesi, daha sonraları ortaya çıkacak olan ve
temel nazariyesi hilafet meselesi üzerine oturan Şîa
ekolünün önemli dayanak noktalarından birisini
oluşturur.
Hilâfet Meselesi
Hz. Peygamber’in vefatından hemen sonra
Müslümanlar, halife seçimi meselesiyle
karşılaşmışlardır. Hilafet meselesi ve halife seçimi
aslında siyâsî bir konudur.
Hilafet meselesi aslında İslâmî ilimler içerisinde İslâm
hukukunun konusudur. Ancak, Şîa ekolünün konuyu
itikadî muhtevada mezhebî bir ilkeye dönüştürmesi
üzerine başta Ehl-i sünnet olmak üzere diğer kelâm
mektepleri de meseleyi, Şîa’ya cevap vermek üzere bu
bağlamda tartışmak durumunda kalmışlardır.
Kur’ân’da ve hadîslerinde halifenin Hz.
Peygamber’den sonra kim olacağı şöyle dursun, onun
nasıl belirleneceğine dair açık bir beyan bile
bulunmamaktadır.
Kur’ân, genel bir ilke olarak Müslümanlar’ın işlerini
şûra, yani aralarında yapacakları danışma, istişare ile
yürütmelerini tavsiye etmiştir.( Âl-i İmrân, 3/159; eş-
Şûra, 42/38)
Hilafet meselesi ve halife seçimiyle ilgili olarak İslâm
düşüncesinde ortaya çıkan temel görüşleri kısaca şöyle
özetlemek mümkündür:
a) Ehl-i sünnet’e göre, kendisinden sonra kimin halife
olacağına dair Hz. Peygamber bir belirlemede
bulunmamıştır. Dolayısıyla halifenin belirlenmesi
seçimle gerçekleştirilir. Onun için Ashab istişare
sonucunda Hz. Ebû Bekir’i halife seçmiştir.
b) Şîa’ya göre halifelik meselesi insanların seçimine
bırakılabilecek bir iş değildir. Halife nasla
belirlenir. Hz. Peygamber Hz. Ali’yi kendisinden
sonra yerine halife olarak tayin etmiştir.
c) Haricîlerin bu konu hakkındaki görüşleri Ehl-i
sünnet ile aynıdır. Onlara göre de halifenin
belirlenmesinde esas olan seçimdir.
CEHM b. SAFVÂN
Cehm b. Safvân es-Semerkandî et-Tirmizî (ö. 128/745-
46) ilk kelâmcılardandır.

 Cehmiyye fırkasının kurucusudur.

Cehm’in, en belirgin özellikleri:

 Sıfatların inkârı,

 Kur’ân’ın yaratılmışlığı

 İnsan iradesini kabul etmeme (cebr)

Onun adıyla anılan Cehmiyye mezhebi, insan iradesini

inkârı ve tam bir cebr anlayışı cihetinden Cebriye ile
sıfatların inkârı yönünden Mu‘tezile ile örtüşür.

Cehm, Kûfe’de Cad b. Dirhem ile karşılaşmış

 İlâhî sıfatlar,

 Kader

 Halku’l-Kur’ân gibi konularda onun tesiri

altında kalmıştır.

Cehm, çağdaşı Ebû Hanîfe ve Vâsıl b. Atâ ile de fikir

alışverişinde bulunmuş ve talebeleriyle tartışmıştır.

Görüşleri ana hatlarıyla şöyledir:

İSLAM TARİHİ

Emeviler (661-750)

Hz. Ali şehit edilince Küfe halkı Hz. Ali’nin oğlu Hz.
Hasan’ı halife seçti. Muaviye’de, Şam’da halifeliğini
ilan etti. Bunun üzerine Hz. Hasan, Müslüman kanı
dökülmesin diye Muaviye ile antlaşma yaparak
halifelikten çekildi.

Yapılan antlaşmaya göre; Muaviye halife ilan edilecek

ancak ölümünden sonra halifelik seçimle
belirlenecekti. Muaviye’nin halife olmasıyla Emeviler
Devri başladı.

Muaviye ölmeden önce oğlu Yezid’i halife tayin edince

önceden seçimle belirlenen halifelik makamı saltanata
dönüşerek devam etmiştir.

Kerbela Olayı (680)

Muaviye’nin ölümünden sonra Yezid halife olunca

Küfeliler bu durumu onaylamayarak Hz. Ali’nin küçük
oğlu Hz. Hüseyin’in Küfe’ye gitmesini önlemek üzere
kuvvet gönderdi. Hz. Hüseyin’in yolu Kerbela denilen
yerde kesildi. Hz. Hüseyin ve beraberindekiler şehit
edildi.

Kerbela Olayı sonucunda Müslümanlar Şii ve Sünni

olmak üzere kesin mezheplere ayrılmıştır.

Emeviler Dönemindeki Siyasi Gelişmeler :

 İstanbul kuşatıldı ancak alınamadı.

 Emevilerin en parlak devri Abdülmelik ve Velid

dönemlerinde yaşandı. Bu dönemde Kuzey
Afrika’nın fethi tamamlandı.

 711 Kadiks Savaşı’nda Tarık Bin Ziyad, Cebeli

Tarık Boğazı’nı geçerek İspanya’yı ele geçirdi.
732’de Frank Krallığı ile yapılan Puvatya
Savaşı’nda Müslümanların Avrupa’daki
ilerleyişi durmuş oldu.
İSLÂM MEZHEPLERİ TARİHİ ve dışlamacı görüşlere katılmayarak Basra'da Abdullah
b. İbâd'ın etrafında toplananların oluşturduğu bir
Haricî Fırkaları
fırkadır.
Hâriciler hadislerin ve lafızların dış
Görüşler:
görünüşlerine/zâhirlerine bakarak hüküm verdikleri
için kendi içlerinde durmadan ihtilaf etmişler ve kendi  Devlet başkanı belirlemek dinî bir görevdir.
aralarında çeşitli fırkalara ayrıldıkları gibi bu fırkalar da
tâli kollara bölünmüşlerdir.  İmamın seçim (biat) yoluyla başa geçirilmesi
gerekir.
Haricî fırkaları,
 İmamet makamı konusunda Ehl-i Sünnet'ten
1. Muhakkime, tamamen ayrılır

2. Nâfi' b. Ezrak'a nisbet edilen Ezârika,(içlerinde en  İmamların Kureyş'ten olması yolundaki

katısı olanı ) anlayışı kesinlikle reddeder.

3. Necde b. Âmir liderliğinde ortaya çıkan Necedât,
4. Kurucusu genellikle Ziyâd b. el-Asfar olarak kabul
edilmekle birlikte, bazen de Abdallâh b. Saffâr
olarak kabul edilen Sufriyye,
 İmamet için soy değil mü’min vasfını
taşıdıktan başka ilim, zühd ve adalet sahibi
olmak önemlidir. Bu nitelikleri taşımak
suretiyle itaate lâyık olan herkes imam olabilir.

5. Beyhesiyye,

6. Acâride,

7. Seâlibe

8. İbâdiyye

Varlığını Sürdürebilen Tek Harici Fırka: İbâdiyye

Adını kurucusu olduğu kabul edilen Abdullah b.

İbâd'dan almıştır.

 Kuzey Afrika ve Uman'da Ebâzıyye şeklinde

 çağdaş yazarlar İbâdiyye'yi tercih etmişlerdir.

Uman İbâdîleri'ne Beyâsi, Bîyâsi veya Beyâzi de

denmiştir.

İbâdîler, kendilerine bundan başka ilk tahkimcilerle

ilgilerinden dolayı Şurât adını verdikleri gibi,

 ehlü'l-îmân ve'l-istikâme,

 ehlü'l-adl ve'listikâme,

 cemâatü'l-müslimîn,

 ehlü'd-da'vet isimlerini de vermektedirler.

Basra İbâdîleri, 65 (685) yılında Nâfi' b. Ezrak'ın Haricî

olmayan Müslümanlar hakkında ileri sürdüğü tekfirci
YAŞAYAN DÜNYA DİNLERİ -Hinduizm’in 2.safhasını yanlışlıkla Brahmanizm olarak
da adlandırılan Veda dini oluşturmaktadır. Veda dini
HİNT DİNLERİ-1 tarihsel Hinduizm için bir ara dönemdir ve onun
HİNDUİZM CAYİNİZM oluşumunda genellikle kabul edildiği gibi, önemli ve
hayati bir rol oynamamıştır. Bu dönem M.Ö mö.
Hint Dinleri: Hint yarımadasında ortaya çıkan 2000’den 500’e kadar devam ettiği kabul edilir.
dinlerdir.
-Veda dini ilk Aryanlar tarafından ortaya konuldu. Bu
Hinduizm, Cayinizm, Budizm ve Sihizm dönemin dini hakkındaki kaynak Vedalardır.

HİNDUİZM: Hindular kendi dinlerine sanatana Vedalar; samhitalar, brahmanalar ve upanişadlardan

dharma derler. oluşur.

-“Sonsuz/ezeli dharma/yasa” anlamına gelen bu
kelimeyle, belli bir kurucuyla ilişkilendirilen dünyanın
bir başlangıcının olmadığını ifade ederler.
-Hintli olmayanlar bu din için Hinduizm kelimesini
kullanır.İndus nehrinin doğu tarafında yaşayanlar
anlamına gelir.
-Bugün dünyada varlığını devam ettiren en eski dindir.
-Hindistan nüfusunun %80’i Hindu dinini kabul eder.
-Hindistan dışında 45 Milyon mensubu vardır.Bunun
18 Milyonu Nepal’de yaşar
-Nepal, Hinduizm’i devlet dini ilan eden tek ülkedir.
-Bu dinin iki temel görüşü vardır.
Değerli arkadaşlar, MUHTASAR KONU
ANLATIMI PDF’MİZ TANITIM AMACI İLE
ÖRNEK OLARAK VERİLMİŞTİR.
Muhtasar kitabımız, 10 kitabın konuları
incelenerek tek kitap haline getirilmiş olup
450 sayfadır.
WHATSAPP İLETİŞİM HATTIMIZ : 0530-
411-67-34 bizlere ulaşabilirsiniz..

-Hinduizm, Tanrı inancını kendisi için merkezi olarak

kabul etmez.Tanrının doğası hakkında fikir yürüten
sistematik bir teolojiye sahip değildir.

-Dharma kelimesi, birey ve toplumun maddi ve

manevi hayatının gerçekleri ve ilhamlarıyla ilgili
teoriler ve uygulamalar bütününü ima eder.

Hinduizmi diğer geleneklerden ayıran ölçütler;

1.Vedaların mutlak otorite olduğunu kabul ederler.

Vedalar: Kaldırılmasını gerekli gördükleri kast sistemi

ve yerine getirilmesi gereken onunla ilgili kurallar.

2.İneğin ve Brahmanları kutsal kabul ederler

3. Atman, karma, samsara ve mokşa ile ilgili inançlar

Hint dini-felsefi okulların hepsi tarafından gerçek
olarak kabul edilirler.

-İndus Vadisi dini, bugün hindistan’da bulunan dinin

1.safhasıdır. Milattan önce 4000-2200 yılları arasıyla
tarihlenir.