KŠC “Bl.

Ivan Merz”
Banja Luka

Maturski rad
Iz predmeta: Fizika
Na temu: Saturnov sistem

Učenica: Mitrić Ksenija Profesor: Andreana Kovačević-Ćurić

Banjaluka, april 2020 godine

 Sadržaj
UVOD........................................................................................................................................3
1. ATMOSFERA........................................................................................................................5
1.1 Magnetosfera....................................................................................................................6
1.1.1 Fizičke osobine..........................................................................................................6
2. SATURNOVI PRSTENOVI..................................................................................................7
2.1 Istraživanje NAS-e u vezi Saturnovih prstenova.............................................................9
2.2 Prirodni sateliti...............................................................................................................10
2.2.1 Novo otkriće............................................................................................................12
ZAKLJUČAK..........................................................................................................................15
LITERATURA.........................................................................................................................16

2
UVOD

Saturn je šesta planeta u Sunčevom sistemu. Saturn je udaljen 9,54 AJ ili 1.429.400.000 km
od Sunca, ima prečnik 120.536 km (ekvator) i masu 5,68 × 1026 kg. Saturn je po veličini
druga planeta Sunčevog sistema nakon Jupitera. Obiđe Sunce za 29,5 godina na srednjoj
udaljenosti 1,426 · 109 km. Tijelo mu je znatno spljošteno (ekvatorski prečnik 120 536 km,
polarni prečnik 108 728 km), tako da je najspljošteniji među planetama. Masa mu je 95 puta
veća od Zemljine. Jedina je planeta čija je gustina manja od gustine vode (690 kg/m3). Saturn
se sastoji pretežno od vodonika i helijuma (jednak odnos kao kod Jupitera). Ispod gasovite
atmosfere prostire se sloj molekularnog vodonika sa nešto zamrznute materije (u kojoj ima
tragova metana, amonijaka i drugog), zatim sloj metalnog vodonika, te središte sa
stjenovitom jezgrom. Temperatura je u središtu vrlo visoka (12 000 K), pa je to Saturnov
izvor energije uporediv sa energijom koju prima Sunčevim zračenjem; temperature oblačnog
sloja iznosi –130 °C, dok bi temperatura samo zbog doprinosa Sunčevog zračenja bila –170
°C. U atmosferi se primećuju svjetliji i tamniji oblaci uporedni sa ekvatorom, manje istaknuti
nego kod Jupitera, jer se, zbog niže temperature, stvaraju bliže središtu planete. Među
oblacima se opažaju vrtlozi, kao Velika bijela pega. Infracrveno zračenje otkriva topliji
polarni vrtlog, vruću pjegu. Brzina vjetra iznosi do 500 m/s. U ekvatorskom području planeta
se vrti s periodom od 10 h 14 min, a središte se, prema podacima prikupljenima pomoću radio
talasa, vrti u periodu od 10 h 39 min 22 s. Saturn ima prostrano magnetno polje, čiji je
magnetni moment 600 puta veći od Zemljinog, a magnetna indukcija na površini iznosi oko
50 μT. Za razliku od Jupitera, osa okretenja mu je primjetno nagnuta. Oko Saturna
zabilježeno je 62 prirodna satelita, od kojih je 7 zaokruženo djelovanjem vlastite gravitacije
(u stvarnosti ima ih više od 150. Neki od njih su (po udaljenosti od središta planeta):

 Pan,
 Atlas,
 Prometej,
 Pandora,
 Epimetej,
 Jan,
 Mimas,
 Encelad,
 Tetida,

3
  Telesto,
 Kalipso,
 Diona,
 Helena,
 Reja,
 Titan,
 Hiperion,
 Japet, Feba....

Tema ovog maturskog rada je Saturnov sistem, i sve što ga čini.

4
1. ATMOSFERA

Opšte je poznato da Saturn nema jasno izražene pojaseve kao Jupiter, barem ne u vidljivom
diјelu spektra. Razlog tome je sloj izmaglice koji sprečava pogled u dubinu. Fotografije u
infracrvenom svјetlu pokazuju pojaseve mnogo izraženijim. Saturnova atmosfera uglavnom
se sastoji od vodonika (93%) i helijuma (5%), uz nešto ostalih jedinjenja. Pјege, najprije
zapažene na Jupiteru (Velika crvena pјega,kao što je već navedeno) i Neptunu, postoje i na
Saturnu i traju po nekoliko mjeseci. Svemirski teleskop Habl je 1990 1. godine snimio na
Saturnovom ekvatoru ogromni bijeli oval koji nije postojao u vrijeme prolaska letjelica
Vojadžer. Upoređivanjem sa starim zabilješkama, utvrđeno je da su slične pojave opažene
1876, 1903, 1933, i 1960. godine, otprilike uvijek u isto doba Saturnove godine, sredinom
Saturnovog ljeta na sjevernoj polutki. Kasnije su uočene i neke manje oluje. Vjetrovi na
ekvatoru duvaju prema istoku, a dosežu brzine od 500 m/s. Brzina vjetrova opada sa
približavanjem polovima, pa na širinama iznad 35° vjetrovi duvaju u oba smjera. Sloj u
kojem duvaju vjetrovi debeo je najmanje 2000 km, a simetrija koja je uočena između
sjeverne i južne hemisfere sugeriše da bi se vjetrovi mogli spajati negdje u unutrašnjosti. Dok
je Vojadžer 2 bio iza Saturna, njegovi radio-signali su na putu prema Zemlji prošli kroz
gornje slojeve atmosfere, što je omogućilo mjerenje gustine i temperature tih slojeva. Najniža
temperatura, od 82 K, je izmerena na nivou sa pritiskom od 70 milibara. Na 100 milibara,
temperature ispod sjevernog pola su bile oko 10 K niže od onih na umjerenim širinama.
Osnova atmosfere planete je vodik svojih preko 96 %. Najčešća pojava na ovoj planeti su
vjetar i uragani.

Slika 1. Saturn 2

1.1 Magnetosfera

1
https://www.space.com/15892-hubble-space-telescope.html (preuzeto 23.04 ; 21:00h)
2
https://hr.garynevillegasm.com/obrazovanie/73851-atmosfera-saturna-sostav-struktura.html( isto)

5
Saturn, kao i ostali gasoviti divovi, ima jako magnetsko polje koje se proteže do udaljenosti
oko 20 do 35 Saturnovih poluprečnika. Ipak, Saturnovo polje je neuporedivo slabije od
Jupiterovog, prvenstveno zbog manje količine provodnog materijala („metalni” vodonik je
mnogo dublje), pa je na krajevima planeta po jačini otprilike jednako magnetskom polju na
površini Zemlje. Osa magnetskog polja se gotovo poklapa sa osom rotacije planete (ugao je
manji od 1°). Veličina Saturnove magnetosfere znatno se mijenja sa intenzitetom sunčevog
vjetra, a i rep Jupiterove magnetosfere znatno utiče na Saturnovo magnetsko polje. Radio-
emisije sa Saturna utihnule su između posjeta Vojadžera 1 (novembar 1980) i Vojadžera 2
(avgust 1981), što bi mogla biti posljedica ulaska Saturna u Jupiterovu magnetosferu (iako
nema čvrstih dokaza). Na Saturnovo magnetsko polje utiče i njegov satelit Diona. Pozitivni
joni vodonika i kiseonika (H+ i O+) nastali nakon razbijanja molekula vode izbijenih s
površine Dione i Tetisa čine unutrašnji torus koji se proteže do udaljenosti od 400.000 km od
središta Saturna. Na unutrašnji torus se nastavlja područje plazme koje se proteže do
udaljenosti od 1.000.000 km. Kao i na Zemlji, međudjelovanje magnetosfere, atmosfere i
sunčevog vjetra stvara veličanstvenu polarnu svjetlost.3

1.1.1 Fizičke osobine

Saturn je spljošten na polovima i proširen na ekvatoru, pa ima oblik elipsoida. Razlika

između ekvatorskog i polarnog prečnika je 10% (120,536 km prema 108,728 km), što je
posljedica brze rotacije planete. Druge gasovite planete (Jupiter, Uran, Neptun) su takođe
spljoštene, ali ne toliko kao Saturn. Prosječna gustina Saturna je 0,69 g/cm3 zbog čega je
jedina planeta u Sunčevom sistemu čija je prosječna gustina manja od gustine vode. Jedan
Saturnov obilazak oko Sunca traje 29,35 godina, dok jedan okretaj oko ose traje u prosjeku:

 10 sati,
 39 minuta i
 25 sekundi.

2. SATURNOVI PRSTENOVI

3
Polarna svjetlost (lat. aurora polaris) je svjetlenje noćnog neba, obično u polarnim zonama. Na sjeveru se
naziva aurora borealis (lat. Aurora borealis), a kada se javi na Južnom polu aurora australis (lat. aurora
australis). Pošto su obe aurore istog porijekla naučnici pojavu nazivaju 'polarna aurora' ("aurora polaris" - lat.
sjeverna zora). Ime 'sjeverna zora' je nastalo od utiska koji se stiče pri pojavi aurore, posebno gledano iz Evrope
- na sjevernom horizontu se ukazuje crvenkasta svjetlost kao, na istoku, u zoru, pred izlazak sunca.

6
 Slika 2. Saturnovi prstenovi4

Saturn je karakterističan po svojim prstenovima, koji su lako vidljivi i kroz mali teleskop.
Poznati su još od vremena kad je Galileo Galilej5 prvi upotrijebio teleskop u astronomske
svrhe. Prstenovi su označavani slovima abecede, prema redoslijedu otkrivanja. Sastoje se od
leda, silikatnih stijena i oksida gvožđa. Prostiru se od 6.630 km do 120.700 km iznad
Saturnovog ekvatora. Prstenovi nisu jedno tijelo. Još je Džejms Klerk Maksvel 1857. godine
dokazao da prstenovi ne mogu biti jedno tijelo, već bezbroj samostalnih čestica, što je kasnije
dokazano spektroskopskim mjerenjima. Pomoću Doplerovog efekta je potvrđeno da se
čestice bliže Saturnu kreću brže od onih daljih. Čestice prstenova su raznih veličina: od 100-
metarskih tijela do mikrometarske prašine. Vjerovatno postoji i nekoliko tijela veličine par
kilometara. Prstenovi su građeni od leda i nešto kamenja, pa imaju vrlo visok albedo 6 (oko
0,7).

Saturnovi prstenovi su vrlo tanki. Iako su široki preko 250.000 km, nisu deblji od 1,5 km, pa
bi se sav njihov materijal mogao kompresovati u tijelo promjera 100 km. Kroz teleskop se
najbolje vide prstenovi A, B i C. Pukotina između dva najizraženija prstena (A i B) se zove

4
https://bs.wikipedia.org/wiki/Saturnovi_prstenovi (preuzeto 23.04; 22:06h)
5
Galileo Galilei bio je italijanski matematičar, fizičar, izumitelj i astronom. Obično se naziva "ocem moderne
opservacione astronomije", "ocem moderne fizike", "ocem nauke", kao i "ocem moderne nauke"
6
Definiše se kao mjera za moć refleksije, onih tijela koja sama ne svijetle.

7
Kasinijeva pukotina, a mnogo slabije izražena pukotina na spoljnom rubu A-prstena je dobila
ime Enkeova pukotina. Pukotine su zapravo orbite sa nepovoljnim rezonancama u odnosu na
Saturnove satelite, dakle imaju isto porijeklo kao i Kirkvudove zone u asteroidnom pojasu.
Dolazak Vojadžera 1 i 2 donio je nove saznanja o prstenovima. Fotografije ove dvije letjelice
su pokazale da se prstenovi sastoje od čak stotinjak hiljada manjih prstenčića. Čak su u
Kasinijevoj pukotini pronađena 4 prstenčića. Otkrivena su i četiri nova veća prstena:

 slabašan prsten unutar prstena C nazvan je D prsten

 dok je prstenu iza prstena A pridruženo slovo F
 iza F prstena su pronađena još dva slabija prstena: G i E.

Zvijezda Delta Škorpiona prošla je (iz perspektive Vojadžera 2) iza F-prstena, pa je praćenje
treperenja ove zvijezde omogućilo određivanje detaljne strukture prstena F i to čak sa 1000
puta boljom rezolucijom (razlučivosti oko 100 m) nego što je bilo moguće ostvariti
Vojadžerovom kamerom.

U F-prstenu su otkrivena i područja gdje se prsten sastoji od više međusobno isprepletenih

niti, što se smatra uticajem satelita Prometej. Osim toga, uočene su i prolazne strukture u B-
prstenu, zapravo talasi gustine uzrokovane prolaskom nekih od Saturnovih satelita.
Vojadžerove fotografije su otkrile i tajanstvene „žabice“uslovno rečeno , koje se okreću oko
Saturna kao kruto tijelo (prstenovi se okreću nezavisno jedan od drugoga). Porijeklo im nije
objašnjeno, ali se smatra da su vezane uz magnetsko polje Saturna, jer imaju period rotacije
kao i magnetsko polje (10 sati, 39 minuta.). Dok se Vojadžer približavao Saturnu, žabice su
izgledale tamnije od prstenova, no kasnije su iz drugog ugla su izgledale svjetlije. Svojstvo
čestica u žabicama da bolje raspršuju svetlost u smjeru suprotnom od izvora svjetlosti
pokazuje da se radi o vrlo finoj prašini. Postoji veza između saturnovih prstenova i satelita.
Neki od satelita su „pastirski“, tj. čuvaju prstenove, a neki su odgovorni za nastanak pukotina
u prstenovima. Atlas, Prometej i Pandora su pastirski sateliti. Pandora i Prometej „čuvaju“
prsten F, a Pan se nalazi u Enkeovoj pukotini. Saturn i njegovi prstenovi najbolje se vide kada
se Saturn nalazi u skoroj opoziciji. Prstenovi prividno nestaju ukoliko njihova ravnina siječe
Zemlju u vrijeme posmatranja.

Trenutno postoje dvije teorije o tome kako su prstenovi nastali.

I. Prva teorija je teorija o raspalom mjesecu, koju je postavio Edvard Rohe i nastala je u
19. vijeku. Teorija na oslanja na postulat da je jedan od Saturnovih prirodnih satelita

8
 upao u nisku orbitu, ispod Roheove granice, tako da su ga rastrgale Saturnove plimne
sile. Jedna varijacija ove teorije je da se mjesec raspao nakon sudara sa kometom.
II. Druga teorija oslanja se na postulat da su prsteni tu od nastanka planeta, te su ostatak
materije od originalne nebularne mase od koje je Saturn nastao. Ova teorija danas nije
šire prihvaćena jer se smatra da prsteni tokom miliona godina postanu nestabilni, te da
su zbog toga nedavna tvorevina.

Saturnov prsten E je vrlo teško vidljiv čak i najboljim teleskopima. Širina mu je kao
udaljenost između Zemlje i Mjeseca.

2.1 Istraživanje NAS-e u vezi Saturnovih prstenova

Nacionalna vazduhoplovna i svemirska administracija (engl. National Aeronautics and Space

Administration), verb. skr. Nasa (od engl. NASA — akr. skr. NASA), agencija je, odgovorna
za civilni dio svemirskog programa Sjedinjenih Država. Agencija je takođe odgovorna za
dugoročna civilna i vojna istraživanja u oblasti vazduhoplovstva. Nasa je osnovana 1958.
godine, a osnivač je tadašnji predsednik SAD, Dvajt Ajzenhauer. Agencija je orijentisana sa
izrazito više zaposlenih civila nego vojnika, kako bi se podsticala miroljubiva primjena u
nauci o svemiru. Dana 29. jula 1958. je usvojen Nacionalni aero-nautički i svemirski akt, koji
je bio preteča i najava za osnovanje Nacionalne vazduhoplovne i svemirske administracije
(Nasa). Agencija je počela sa radom dva mjeseca kasnije, 1. oktobra 1958. Prema najnovijim
istraživanjima planeta Saturn velikom brzinom gubi svoje prstenove, objavila je NASA 2018
godien . Saturnovi prstenovi sastoje se uglavnom od komadića leda različitih veličina – neki
su mikroskopski poput komadića prašine, a neki su veličine od nekoliko metara, a nestaju jer
ih Saturn svojom gravitacijom privlači ka sebi te se oni spuštaju prema planeti u obliku kiše
ledenih čestica koju ka sebi vuče magnetsko polje Saturna. Procijenjeno je da sbi se sa
„kišom iz prstenova“ mogao za pola sata napuniti jedan olimpijski bazen.

Naučnici još nisu sigurni da li je Saturn od samog početka imao prstenove ili su oni nastali u
kasnijoj fazi njegovog života, a najnovije istraživanje govori u prilog pomenutoj teoriji pa je
moguće da prstenovi nisu stariji od 100 miliona godina. Ukoliko su prstenovi nastali u
9
kasnijoj fazi nastanka planete, moguće je da su se formirali prilikom sudara malenih ledenih
satelita u orbiti Jupitera- vjerovatno zbog toga što su im orbite poremetili prolazeći svemirski
objekti poput asteroida ili kometa. Stručnjaci NASA-e namjeravaju da još neko vrijeme prate
stepen smanjivanja prstenova i da vide da li oni prolaze kroz sezonske promjene. Inače,
Saturnu treba 2094. godine da napravi krug oko Sunca pa su tokom tog njegovog putovanja
čestice prstenova na različitim nivoima izložene Suncu.7

2.2 Prirodni sateliti

Saturn ima 33 poznata satelita od kojih 30 imaju imena 8. Broj satelita vjerovatno nije potpun
jer Saturnovi prstenovi smetaju u njihovom otkrivanju sa Zemlje. Svi veći sateliti, osim Febe
i Hiperiona imaju sinhronu rotaciju. Feba uz to ima retrogradnu te vrlo nagnutu putanju, pa se
sumnja da je zarobljeni asteroid. Hiperion je jedino tijelo u Sunčevom sistemu za koje se zna
da ima haotičnu rotaciju. Mnogi sateliti su u međusobnoj rezonanci: Mimas—Tetis (1:2),
Enceladus—Dione (1:2) i Titan—Hiperion (3:4). Trideset Saturnovih satelita su, po
udaljenosti od Saturna:

1. Pan,
2. Atlas,
3. Prometej,
4. Pandora,
5. Epimetej,
6. Jan,
7. Mimas,
8. Encelad,
9. Tetida,
10. Telesto,
11. Kalipso,
12. Diona,
13. Helena,
14. Reja,
15. Titan,
7
Pierens A. and Raymond S. N. 2011. Two phase, inward-then- outward migration of Jupiter and Saturn in the
gaseous solar nebula. Astronomy & Astrophysics 533:A131
8
Ovaj broj se konstantno mijenja.

10
 16. Hiperion,
17. Japet,
18. Kiviok,
19. Ižirak,
20. Feba,
21. Paliak,
22. Skadi,
23. Albioriks,
24. Eriapo,
25. Siarnak,
26. Tarvos,
27. Mundilfari,
28. Suttung,
29. Trjum,
30. Imir

Saturnovi prirodni sateliti podeljeni su u grupe, koje nose ime po najistaknutijem satelitu:
1. Grupa Jan koje sačinjava:
 Jan,
 Mimas,
 Encelad,
 Tetida,
 Diona,
 Reja,
 Titan,
 Hiperion
2. Grupa Sajarnak (Siarnaq):
 Kiviok,
 Ižirak,
 Paliak,
 Albioriks,
 Eriapo,
 Siarnak i
 Tarvos

11
 3. Grupa Feba:
 Feba,
 Skadi,
 S/2003S1,
 Mundilfari,
 Suttung,
 Trjum i
 Imir.......

2.2.1 Novo otkriće

Zahvaljujući novom otkriću, u orbiti Saturna otkriveno je 82 satelita, čime je nadmašen

Jupiter koji ima 79 prirodnih satelita. Saturn je "nadmašio" Jupiter te je postao planeta s
najviše satelita, tvrde američki istraživači. Tim naučnika je otkrio ukupno 20 novih koji
orbitiraju oko Saturna, a time je njihov ukupan broj povećan na 82. S druge strane, Jupiter
ima 79 prirodnih satelita. Otkriveni pomoću teleskopa Subaru koji se nalazi na Havajima.
Svaki od novootkrivenih mjeseca u orbiti Saturna prečnika je oko 5 km, a 17 njih orbitira oko
planete "unazad". To se zove retrogradni pravac, a preostala tri mjeseca se okreću u
progradnom pravcu, tj. baš kao i Saturn.9

9
Geografsko društvo Republike Srpske (https://www.gdrsbl.org/saturn-nadmasio-jupiter-prema-broju-
prirodnih-satelita/?lang=lat (preuzeto 23.04 11.01h)

12
 Slika 3. New Moons of Saturn 10

Saturnovi sateliti, koji su dobili imena po ličnostima iz grčke mitologije, razlikuju se po

veličini – od najmanje Kalipse, koja ima prečnik samo 16 km, do najvećeg Titana, koji ima
prečnik 5150 km. Titan je veći od Merkura i Plutona, i dugo se vjerovalo da je najveći satelit
u Sunčevom sistemu, međutim „Vojadžer 1” pokazao je da to nije tačno. Naime, Titan je
jedini satelit Sunčevog sistema koji ima atmosferu, koja je skrivala njegovu pravu veličinu.
Tako se ispostavilo da je prečnik čvrstog tela Titana (5150 km) manji od prečnika
Jupiterovog satelita Ganimeda (5268 km). Svaki od novootkrivenih mjeseca promjera je oko
5 kilometara, a 17 ih ima retrogradnu rotaciju, odnosno kreću se u suprotnom smjeru od
Saturnove rotacije. Pripadaju u tri skupine Saturnovih vanjskih meseca. Retrogradni prirodni
sateliti pripadaju norveškom skupu (nazvani su prema terminima iz norveške mitologije), dva
mjeseca spadaju pod inuitsku skupinu (nazvani su prema terminima iz inuitske mitologije), a
jedan je u galskom skupu (nazvani su prema terminima iz galske mitologije). Astrofizičari
smatraju kako je svaka od tih skupova nastala od jednog većeg mjeseca koji se raspao na
manja tela.

10
https://carnegiescience.edu/news/saturn-surpasses-jupiter-after-discovery-20-new-moons-and-you-can-help-
name-them (preuzeto 23.04. 22:43h)

13
 Slike 4,5,6 i 7. Karakteristike Saturna11

11
Kleine T., Touboul M., Bourbon B., Nimmo F., Mezger K., Palme H., Jacobsen S. B., Yin Q.-Z., and Halliday
A. N. 2009. Hf-W chronology of the accretion and early evolution of asteroids and terrestrial planets.
Geochimica et Cosmochimica Acta 73:5150–5188

14
ZAKLJUČAK

Saturn je, zbog svog sjaja, poznat još od praistorije. Galileo Galilej je, 1610. godine, prvi
usmjerio teleskop prema njemu. Zbog nesavršenosti prvih teleskopa, Galileo nije prepoznao
prstenove, već je mislio da se radi o tri tijela. Posebno se zakomplikovalo posmatranje u
vrijeme prolaska Zemlje kroz ravninu prstenova, kada su oni prividno nestali (jer su vrlo
tanki), što je zbunilo Galileja. Tek je 1659. godine holandski astronom Kristijan Hajgens u
Saturnovom neobičnom obliku prepoznao prstenove. Hajgens je objasnio da je njihovo
nestajanje i mijenjanje uzrokovano promjenom nagiba orbite Zemlje prema Saturnu tokom
njihovih putanja oko Sunca.

Italijanski astronom Đovani Domeniko Kasini je 1675. otkrio pukotinu u prstenovima, pa se

ta pukotina između prstenova A i B danas naziva po njemu Kasinijevom pukotinom. I drugi
razmaci između prstenova nose imena po astronomima koji su ih otkrili ili učestvovali u
istraživanju Saturna (Gerin, Hajgens, Maksvel, Enke). Saturn su do sada posetile 4 letjelice:
Pionir 11 (1979), Vojadžer 1 (1980), Vojadžer 2 (1981) i Kasini—Hajgens. Letjelica Kasini
je ušla je 1. jula 2004. u orbitu oko Saturna i počela 4-godišnju misiju istraživanja Saturna,
njegovih prstenova, magnetosfere i satelita. Kasini je nosila sondu Hajgens koja je početkom
2005. bačena u atmosferu Saturnovog najvećeg satelita Titana.

15
LITERATURA

1. Pierens A. and Raymond S. N. 2011. Two phase, inward-then- outward migration of

Jupiter and Saturn in the gaseous solar nebula. Astronomy & Astrophysics 533:A131
2. Kleine T., Touboul M., Bourbon B., Nimmo F., Mezger K., Palme H., Jacobsen S. B.,
Yin Q.-Z., and Halliday A. N. 2009. Hf-W chronology of the accretion and early
evolution of asteroids and terrestrial planets. Geochimica et Cosmochimica Acta
73:5150–5188

INTERNET IZVORI (su takođe navedeni i u fus notama )

1. https://www.space.com/15892-hubble-space-telescope.html
2. https://hr.garynevillegasm.com/obrazovanie/73851-atmosfera-saturna-sostav-
struktura.html
3. https://bs.wikipedia.org/wiki/Saturnovi_prstenovi

4. https://www.gdrsbl.org/saturn-nadmasio-jupiter-prema-broju-prirodnih-satelita/?
lang=lat)
5. https://carnegiescience.edu/news/saturn-surpasses-jupiter-after-discovery-20-new-
moons-and-you-can-help-name-them

16