5S

OPERATÖR EL KİTABI

Hazırlayan: Emre TEKİN

 5S NEDiR?
Ayıklama (Seiri)

Düzenleme (Seiton)

Temizleme (Seiso)

Standartlaştırma (Seiketsu)

Disiplin (Shitsuke)

5S’in uygulanmadığı kuruluşlar genellikle düzensiz ve kirlidir.

Düzenlenmemiş alanlarda gelişi güzel dağılmış kutular, yarı
mamüler ve/veya paketlenmiş ürünler bulunur. İhtiyaç duyulan
araç, gereç ve donanımlar bulunamaz veya zor bulunur.Ortam
her an bir problem veya kaza olmasına müsaittir.

2
 5S’ İN ANLAMI NEDİR?
Ayıklama;
İhtiyaç duyulan ve duyulmayan
malzemeleri ayır. İşi yapmak için
ihtiyaç duyulan malzemeleri çalışma
alanında tut, diğerlerini ise çalışma
alanından uzaklaştır.

Düzenleme;

İşi yapmak için elinde bulundurulması

gereken malzemeleri kolayca
erişilebilecek yerlere koy. Bu alanları
malzemeleri kolayca bulmanı
sağlayacak şekilde tasarla. Kullanılan
her malzemeyi tekrar yerine koy.

Temizleme;
Temizlik yap. Çalışma ortamını daima
temiz tut. Kirliliğin nedenlerini tanımla.

Standartlaştırma;
İlk üç adım ile elde ettiğiniz
kazanımları korumak ve alışkanlık
haline gelmesini sağlamak için kurallar
ve prosedürler oluştur.

Disiplin;İlk dört S’i düzenli olarak

uygula. Uygulanmasını sağlamak için
düzenli aralıklarla tetkik yap.

3
 NEDEN 5S ?
5-S çok iyi bir pazarlama aracıdır

• Temiz ve düzenli bir fabrika müşterileri etkiler

• Temiz ve düzenli bir fabrika tedarikçileri etkiler
• Temiz ve düzenli bir fabrikada verimlilik
yüksektir.
• Temiz ve düzenli bir fabrikada hata oranları
düşüktür.

5-S ekonomiktir.

• Temiz ve düzenli bir fabrika tüm araç, gereç ve

donanım ekonomik kullanılır.
5-S İş Sağlığı ve Güvenliğini sağlayan bir araçtır.

• Temiz ve düzenli bir fabrika ferah ve aydınlıktır.

• Temiz ve düzenli bir fabrika çalışmak için çok
güvenlidir.
! Çalışma alanları her şeyi görünür kılmak
için işaretlidir.
! Yerde elektrik kabloları, hortum vb. eşyalar
bulunmaz.

4
5-S zamanı doğru kullanmayı sağlayan bir araçtır.

• Temiz ve düzenli bir fabrika müşteri beklentilerini

zamanında sağlar.

5-S Standardizasyonu artırır

• İş planlarının anlaşılmasını kolaylaştıran çok iyi bir

iletişim aracıdır.
• Talimatların etkin olarak anlaşılmasını ve uygulanmasını
sağlar.
• Operatörlerin işlerini kolaylaştırır.
• Kalitenin yükselmesini ve maliyetlerin düşmesini sağlar.
5-S iyi bir çalışma ortamı sağlar
• Problemlerin sayısı daha azdır.
• İyileştirme çalışmalarına katılım daha yüksektir.
• Yeni fikirler sisteme kolayca adapte edilebilir.
• Sürekli İyileştirme anlayışının kalıcı olmasını sağlar

5
 5-S program uygulama adımları nelerdir?
Adım 1 – Ön hazırlık
• 5-S uygulama alanının belirlenmesi,
• 5-S Programına katılacakların, ekibin belirlenlenmesi,
• Proje liderinin belirlenmesi ve atanması
! Proje lideri eğitim ihtiyaçlarını belirler.
! Ekibi yönetir ve ekip üyelerinin projeye etkin
katılımını sağlar,
! Proje başlangıcını deklere eder.

Adım 2 – Planlama ve Uygulama

• Uygulama alanında yapılacak çalışmaların belirlemesi
! Ayıklama – Kırmızı Etiket alanını belirleme
! Düzenleme – Araç, Gereç, Donanım ve
malzemelerin organize edilmesi
! Temizleme – Temizlik planlarını, takvimini belirleme
! Standardizasyon
o Önceki ve sonraki durumu fotoğrafla
o İletişim ve raporlama panolarını belirleme
• Ayıklama, Düzenleme ve Temizlik için uygulama
süresini ve zamanını belirleme
• İhtiyaç duyulmayan malzemelerin belirlenmesi
• İhtiyaç duyulmayan malzemeler ile ilgili karar verilmesi
! Başka amaçla veya başka alanlarda kullanılabilecek
olan malzemeler
! Ne yapılacağına karar verilemeyen malzemeler
! Çok amaçlı kullanılabilecek olan malzemeler
! Hurdaya ayrılacak olan mazlemeler
! İşletmede kullanılmayacak ancak satılabilecek olan
malzemeler
• İyileştirme çalışmalarında önceliklerin belirlenmesi
6
Step 3 – Sürekliliğin sağlanması
• Aylık Tetkik yapılması
! İşyeri organizasyonu
! Uygulamaların dokümante edilmesi
! İyileşmeler
! Başarılı Proje Uygulamaları
• Yönetimin başarılı uygulamaları tüm işletmede
duyurması
• Yönetimin yasa ve standartların uygulamasını
sağlaması
• Yönetimin 5-S ve Görsel İşyeri Uygulamalarını diğer
bölüm ve departmanlara da taşıması.

7
 Ayıklama:
Anlamı: İşin yapılması için
gerek duyulan malzeme, donanım ve araçların
tanımlanması ve çalışma sahasında tutulması
gerekmektedir. İhtiyaç duyulmayan malzemelerin
ise çalışma ortamından uzaklaştırılması ayıklama
adımının temel amacıdır.
İhtiyaç duyulan malzemeleride kullanım sıklıkları
dikkate alınarak ayrılmalıdır. Yılda bir defa
kullanılacak bir gereç ile hergün kullanılan aynı yerde
tutulmamalıdır.

Dikkat
Ayıklama sadece ihtiyaç duyulmayan malzemelerin
atılması değildir.
Ayıklama sadece ihtiyaç duyulan malzemelerin temiz
tutulması da değildir.
Çok temiz tutuğumuz araç ve gereçler arasında
ihtiyaç duyduklarımızı bulamıyor isek yapılan işin bir
anlamı yoktur. Şayet bu malzemeleri sınıflandırmaz
isek ihtiyaç duyduklarımız için yeterli alanı da
bulamayabiliriz.

Şayet ayıklama yapıyorsanız sadece ihtiyaç duyulan

8
malzemeleri çalışma sahasında tutun, ihtiyaç dışı
olanları ise çalışma sahasının dışına çıkartın.

Yeni malzemeler almadan önce varolanları

düzenleyin.

Temizlik ve düzenin çalışma ortamının ne kadar

değiştirdiğine sizde çok şaşıracaksınız.

Ayıklama İsrafları Azaltır

1. Daha az yer, raf ve dolap kullanırsınız.
2. Stok miktarınız azalır.
3. Araç, gereç ve donanım aramalarından
kaynaklanan zaman kayıplarını azaltır.

İhtiyaç duyulmayan malzemelerin korunması ve

depolanmasından kaynaklanan zaman kayıplarını
azaltır.

9
Yöntem:
Adım 1 - İhtiyaç duyulan malzemelerin tespiti
konusunda yöntem belirlenmesi
• Günlük kullanılan malzemeleri çalışma sahasına
alın
• Haftalık kullanılan malzemeleri Bölüme/
Departmana alın
• İki ayda bir kullanılan malzemeleri fabrika içinde
belirlenmiş alana alın
• Kullanılacağından emin olmadığımız malzemeleri
geçici bir depoya alın (Şayet malzeme bir yıldır
kullanılmıyorsa çalışma sahasında uzaklaştırın.)
• Kullanılmayan malzemeler Kırmızı etiket ile
tanımlayın
Adım 2 – Kırmızı etiket alanı belirleyin ve
etiketlenen tüm malzemeleri bu alana taşıyın.
• Her bir malzeme ile ilgili karar
verin.

10
Adım 3 – Düzenli aralıklarla tetkik edin.
• Bölümleri habersiz tetkik edin.
• Diğer çalışanlardan geri bildirim alın; hangi
malzemeler çalışma sahasında tutulmalı
hangileri dışarı çıkartılmalı

Adım 4 – İhtiyaç duyulmayan malzemelerin

çalışma sahasına getirilmediğinden emin olun
• İhtiyaç duyulmayan malzemeleri depolamayın
• Depoda tanımlı olmayan malzemeler genellikle
ihtiyaç duyulmayan malzemlerdir.

Örnekler:
Kullanamadığımız şeylere ihtiyacımız yoktur
• Eski araç, gereç ve donanımlar
• Kalibre olmamış ve doğru ölçüm yapamayan ölçüm
araçları

Hatalı Ürünler uygun olanlar ile aynı ortamda mı?

• Uygun olmayan ürünleri tanımlayın ve ayırın.
• Uygun olmayan ürünleri vardiya sonunda tanımlı
bölgelere koyun.
Kullanmadığımız şeylere ihtiyacımız yoktur
• Tamamlanmamış parçalar, üretimi durdurulan
parçalar
• Eski prototipler ve örnekler

11
Satamayacağımız ürünlere ihtiyacımız yoktur.
• Tasarımı tamamlanmış ancak modası geçmiş ürünler
• Yanlış öngürüler nedeniyle fazla üretilmiş ürünler
• Paslanmaya, bozulmaya başlandığı için
satılamayacak olan ürünler

Süreci yavaşlatan şeylere ihtiyacımız yoktur.

• İhtiyaç olmadığı halde süreç akışı üzerinde

bulunan kapılar, duvarlar?

• Üretim akışı içinde katma değer yaratmayan

gereksiz iş adımları?

12
 Potansiyel olarak ihtiyaç duyulmayan malzemelerin
tespit e dilmesi, çalışma ortamından uzaklaştırılması
ve en uygun şekilde değerlendirilmesi için
Kırmızı Etiket basit ama etkili bir yöntemdir.

Kırmızı Etiket

Malzeme Ekipman Fiziksel Alanlar

Hammadde MakinaAnahtar, Raflar,

Araç, Gereç Ölçüm
Yarı Mamül Depolama
Aletleri, Bilgisayar,
Mamül Dolap Alanı

13
Malzeme ve/veya Malzeme ve/veya
ekipmana günlük ekipmana ihtiyaç
olarak mı olup olmadığı
kullanılıyor? bilinmiyor?

Çalışma alanında Geçici alanda

tutun. depolayın.

Malzeme ve/veya Malzeme ve/veya

ekipmana haftalık ekipman
olarak mı kullanılmayacak
kullanılıyor?
Kırmızı etiket ile
Bölümde/departm tanımlayın
anda tutun.

Malzeme ve/veya Çalışma alanına

ekipman her iki ihtiyaç
ayda bir mi duyulmayacak
kullanılıyor? malzeme ve/veya
ekipman
Belirlenmiş tanımlı
getirmeyin.
alanda tutun.
DÜZENLEME
Anlam:
• İhtiyaç duyulan malzeme ve ekipmanları tanımlayın ve
temizleyin. Malzeme ve ekipmanları kolayca
bulunabilecek yerlere (dolap, raf, anahtar panosu vb)
koyun ve tanımlayın.
• Kullandığınız araç ve gereçleri tekrar yerine koyun.
• İşe yeni başlayanların veya taşeron personelinin
ihtiyaç duyulan malzeme ve ekipmaları kolayca
bulabilecekleri şekilde düzenleme yapın.
• Düzenleme kaybolan araç ve gereçlerin kolayca tespit
edilmesini sağlayacak şekilde yapılmalıdır.
• Başkaları ile ortak kullanılan araç ve gereçler için özel
tanımlanmış alanlar belirlenleyin. Bu alanlar
malzemenin kolay bulunmasını ve tekrar yerine
konulmasını sağlayacak şekilde tasarlanmalıdır.

Düzenleme ile israf azaltılır

1. Ekipmanların aranması kaynaklı zaman kayıpları
2. Süreçlerin durmasına neden olan israflar
3. Kaybolan ekipmanların yerine yenilerinin konulması
kaynaklı zaman kayıpları
4. Planların değiştirilmesi kaynaklı zaman kayıpları
5. Termin gecikmelerinden kaynaklı kayıplar
Yöntem:
Adım 1 – Adamakıllı Düzenleme
• İhtiyacınız olmayan malzeme ve/veya ekipmanı asla
düzenlemeyin. Onlardan kurtulun.
• Çalışma sahasında sadece ihtiyacınız olan malzeme
ve ekipmanı bulundurun
• Ortak kullanılacak araç ve gereç ile kişisel olarak
kullanılacakları birbirinden ayırın

Adım 2 – Malzeme ve ekipmanın

bulundurulacağı yerlerin belirlenmesi
• Malzeme ve ekipmanları kolay ulaşılabilecek yerlerde
bulundurun
• Çok kullanılan malzemeleri çalışma sahasına en
yakın yerlerde bulundurun.

Adım 3 – Malzeme ve ekipmanın

bulundurulacağı yerlerde depolanma /
tanımlanma biçimi
• Malzeme ve ekipmanların belirlenmiş yerlerde
depolanması/tanımlanması çok çeşitli olabilmektedir.
Bunlardan bazıları raf, dolap, kutu, çekmece ve
panolardır. Depolama/tanımlamada önemli olan
ekipmalara kolay ulaşılabilir ve kullanımdan sonra tekrar
yerine konulabilir olmasıdır. Bu unsurların sağlanması
durumunda herhangi bir yöntem tercih edilebilir.

16
Malzeme ve Ekipmanların fonksiyonlarına göre
sınıflandırma: Aynı fonksiyona sahip ekipmanları aynı
yerde bulundurun

Malzeme ve Ekipmanların türlerine gore

sınıflandırma: Aynı tür ürünleri aynı yerde veya kutuda
bulundurun

Adım 4 – Görsel Tanımlama

• Düzenlenmiş alanları işaretlerle tanımlayın
• Malzeme ve ekipmanları yazı ve işaretlerle tanımlayın
• Takip edebilmek için Gerekli Malzeme Listesi
oluşturun

17
Örnekler:
Araç ve gereçler herkes tarafından kolayca
bulunabilmelidir,
• Gerekli Malzeme Listesi oluşturun ve yayınlayın

• Gerekli olan Malzemler bulundukları yerlerde kolayca

bulunabilmeli, alınabilmeli ve tekrar yerine
konulabilmelidir.

• Gerekli olan malzelerden kimlerin sorumlu olduğunu

belirtin

• Araç ve gereçler operatörlerin kolay kullanacağı

şekilde düzenlenmelidir

• Tüm araç ve gereçleri üretim akışına uygun olarak

düzenleyin

18
Resim, çizim ve işaretler ile araç, gereç ve
donanımların nerelere ait olduğunu tanımlayın

• Pano üzerinde bulundurulan ekipmanların resimlerini

çizin

• Ekipmanı ilgili resim üzerine koyun

• Tüm malzemeler için yer belirleyin ve tanımlayın

• Küçük parçalar için mümkünse kutu kullanın ve

kutuları tanımlayın

19
Yarı Mamüllerin ve Proses içindeki ekipmanın
düzenlenmesi

• Malzemeleri türlerine göre sınıflandırın ve kolayca

sayılabilecek miktarlarda tutun.
• Olabildiğince ilk giren ilk çıkar anlayışını yerleştirin
• İhtiyaç duyulan miktarda malzemeyi bulundurun.
• İhtiyaç duyulan malzeme miktarını karşılayacak
büyüklükte yer ayırın. Bu alanları büyük tutmayın ki
fazla malzeme hemen fark edilsin.
• Düzenleme yapılan alanları ve malzemeleri yazılı
olarak tanımlayın ve ilgili personeli bu konuda eğitin.

20
TEMİZLEME
Anlam:
Çalışma ortamını sürekli temiz tutun. Bunun için öncelikle
kirliliğin kaynaklarını tespit edin.
Bu kaynakları yok edin.
Temizliğin amacı malzeme,ekipman ve çalışma alanının
sürekli kullanıma hazır tutulmasıdır.
• Çalışma ortamındaki çöpleri düzenli olarak atın.
• Yerleri, duvarları, tavanları, lambaları ve dolapları düzenli
olarak temizleyin
• Tüm makina ekipmanlarını, rafları ve çekmeceleri düzenli
olarak temizleyin.
• Müşterinin kral olarak algılandığı günümüz dünyasında ürün
üzerinde olabilecek en küçük bir leke iadesine neden olmakta
ve firmanın saygınlığını zedelemektedir. Bu nedenle ürünün
temiz bir ortamda üretilmesi büyük önem kazanmaktadır.
• Çalışma ortamının temiz olduğunu düşünmeyin. Temiz
olduğundan emin olun.
•Çalışma ortamı, makina ve ekipmanların düzenli temizliği ile
potansiyel problemlerin erken tespit edilmesini sağlar.

21
Yöntem:
Adım 1 – Temizlik yapın
• Çalışma ortamında top yekün temizlik yapın.
• Süpürge, faraş ve paspas gibi temizlik araçlarını
kullanın
• Kısım amirleri dahil herkesin temizlik çalışmasına
katılımı sağlayın.

Adım 2 – Kirlilik kaynaklarının neler olduğunu

tespit edin ve bu kaynakları yok edin.
• Hergün temizlik yaptığınız halde çalışma ortamı
yeterince temiz değil mi?
• Bunun nedenlerini araştırın ve düzeltici faaliyet
başlatın.
• Kirlilik kaynaklarını tespit etmek için ortamda çalışan
diğer operatörlerin görüşlerini alın

Kirlilik kaynaklarının nasıl yok edileceğini veya ne tür

tedbirleri alınması gerektiğini belirleyin.

Adım 3 – Günlük Temizlik Tablosu oluşturun.

• Hergün yapılması gerekenleri bu tabloda belirtin ve
düzenli olarak uygulanmasını sağlayın

22
Örnekler:
Temizlik araçlarını tespit edin.
• Çalışma ortamında süpürge, faraş ve paspas varmı?
• Temizlik araçları kullanılabilecek durumda mı?
• Temizlik araçlarından kaç tane bulundurulması
gerekmektedir

23
Üretim sırasında atıkların yerlere ve çevreye
atılmadığından emin olun.
• Makine çevresinde ve yerlerde atık bırakmayın
• Atıklar kazaya sebep olabilir.
• Atıkları bertaraf decek veya tutacak uygun aparatlar
kullanın

Sorumlulukları açıkça belirtin.

• Kimin ne tür temizlikleri yapacağını açıkça belirtin.

Günlük toplantılar ile sorumlulukları hatırlatın

24
Toplam Ekipman Yönetimi
• Kirlilik kaynaklarını belirlenir. (Kirlilik kaynakları haritası
hazırlayın.)
• Temizlik periyodu ve zamanı belirlenir. (Temizlik takvimi
hazırlayın.)
• Nelerin temizleneceğine karar verilir.
• Neleri kimin temizleyeceğine karar verilir. (Temizlik
sorumluları haritası hazırlayın.)
• Temizleme metoduna karar verilir.
• Temizlik malzemelerine, araç ve gereçlerine karar verilir.
• Temizlik malzemelerinin kullanılacağı alana uygun
olmasına dikkat edilir.
• Temizleme malzemeleri, araç ve gereçleri temin edilir.
• Temizlik yapılır.
• Kullanılmayan ve tahrip olmuş ekipmanları uzaklaştırın ve
kirli ekipmanları temizleyin.

25
 STANDARTLAŞTIRMA
Anlam:
İlk 3S ile (Ayıklama, Düzenleme ve Temizleme) elde
edilenlerin devamlılığını sağlamak için uygulamaların
standart hale getirilmesidir. İlk 3S ile yapılması
gerekenleri kurallar haline getirin, talimat ve prosedür
hazırlayın.
• Standardizasyon iş kültürünün bir parçası olmalıdır.
Belirlenen kurallara uyma, talimat ve prosedürleri
uygulama fabrikadaki her çalışan için öncelikli iş
olmalıdır.
Yer çizgileri ve renkleri standart hale getirin ve yerleşim
planında gösterin.

26
DİSİPLİN
5S uygulamalarında “Disiplin” adımı; doğru
uygulamaların devamlılığının sağlanmasında kalıcı bir
alışkanlık yaratılması ve sistemin geliştirilmesi için
yapılan faaliyetlerdir. Çalışanların yapılması gerekenleri
bir refleks ya da içgüdü ile yapmalarını sağlamaktır.
Disiplin adımının amacı; tüm çalışanlar arasında 5S
kültürünün kalıcı şekilde oluşmasını sağlamak ve 5S
uygulamalarının etkinliğini sürekli iyileştirmek olarak
tanımlanabilir.

27
 Disiplin adımının faydaları aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• İlk 4S ile elde edilenlerin devamlılığını sağlar.

• 5S kültürünün oluşmasını ve kalıcı olmasını sağlar.
• Çalışanların aidiyet duygusunu artırır.
• Çalışanlar arasında ortak bir bakış açısının
yakalanmasını sağlar.

• Tanıma ve ödüllendirme sistemiyle ekiplerin sürekli

gelişime katılımlarını sağlar.

• Günlük, haftalık ve aylık denetimlerle uygulamaların

canlı kalmasını sağlar.

• Günlük, haftalık ve aylık denetimlerle bilgi ve

tecrübenin paylaşılmasını sağlar.
• Günlük, haftalık ve aylık denetimlerle ekipler arasında
tatlı bir rekabet sağlar.
• Günlük, haftalık ve aylık denetimlerde ortaya çıkan
uygunsuzluklara karşı alınan önlemlerle sürekli
iyileştirme sağlar.

28
ÖRNEK UYGULAMALAR

29
30