Sakarya

Uygulamalı Bilimler Üniversitesi

İnşaat Mühendisliği Bölümü

Ulaştırma - I
Sıfır Poligonu

Dr. Abdulkadir Özden

Bu Haftanın Konuları:
•  Sıfır Poligonu Özellikleri
•  Sıfır Poligonu Çizimi

 Sıfır Poligonu

Yol geçirilecek bölgenin eşyükselti (tesviye) eğrili haritası üzerinde yapılan

incelemelerde:
•  Harita üzerinde alınan A ve B noktaları
arasındaki yükseklik yani kot farkı H (m),
•  bu iki noktayı birbirine bağlamada
uygulanacak maksimum eğim sm ( %)
ise,
•  hiçbir eğim kaybı olmaması halinde bu
iki noktayı birbirine bağlayan yolun
uzunluğu L (m);
L= 100*H/sm olur.
 Sıfır Poligonu

Herhangi iki eşyükselti çizgisinin tek bir eğim

değeri verecek düz bir doğru parçası ile
birleştirilmesi sonucu sıfır çizgisi elde edilir.
Belirlenen iki nokta için (A ve B gibi), aradaki
eşyükselti eğrilerinin aynı eğimi verecek doğru
parçaları ile birleştirilmesi de sıfır poligonunu
oluşturmaktadır. Bu kirik doğru parçaları
üzerindeki herhangi bir noktaya ise sıfır
noktası adı verilir.


 Sıfır Poligonu

Eğer yolumuzun geçkisi tam olarak bu çizginin üzerinden geçirilebilirse, yani

yol ekseni olarak sıfır poligonu alınabilirse, bu yarma ve dolgunun ‘sıfır’
olmasını sağlayacaktır. Ancak, bu durum tasarım açısından güvenlik ve estetik
problemi oluşturmaktadır.

Eşyükselti eğrili haritada belirli bir eğim ile
hareket edebilmek için pergel açıklığı değeri

hesaplanmalıdır. Pergel açıklığı ile, eşyükselti
eğrileri sıra ile kestirilerek, A noktasında B
noktasına varılır.

 Uygulama

Örnek: 1/2000 ölçekli bir haritada eşyükselti eğrileri arasında kot farkı 2,0 m
olup yol için seçilen eğim %5,0’tir. Bu güzergâh için pergel açıklığını hesaplayınız.
Çözüm:
l = (H/S0 ).100 = (2/5).100 = 40 m
1/ 2000 ölçekli haritada 40,0 m à 2,0 cm ye karşı gelmektedir.
Pergel açıklığı: 2,0 cm
Not: Bulunan 2 cm pergel açıklığı ilk denenecek değer olup, eşyükselti eğrileri sıra
ile kestirilerek varis noktasına ulaşılmaya çalışılır. İhtiyaç halinde pergel açıklığı
büyütülüp ya da küçültülerek doğru sıfır poligonu elde edilmiş olur.
 Sıfır Poligonu

Sıfır poligonu çizilirken dikkat edilmesi gereken hususlar:

1.  İki kontrol noktası arası birbirine bağlanırken tek eğim kullanma
zorunluluğu yoktur ve bu çok zaman mümkün de değildir. Arazi durumuna
göre gereken yerlerde eğim değiştirilebilir. Ancak bu sırada zorunluluk
olmadıkça inişten çıkışa yani negatif eğimden pozitif eğime, veya pozitif
eğimden negatif eğime geçilmemelidir.
2.  Sıfır poligonu araştırması sırasında eşyükselti eğrileri net bir şekilde
kestirilmelidir. Bu halde, duruma göre eğim büyültülür veya iki eşyükselti
eğrisi arasından yeni bir eğri geçirilip iki kademede geçiş yapılır (Şekil a).
3.  Tepe üstleri veya vadi tabanları gibi yerlerde aynı kotlu karşı taraftaki
tesviye eğrisine atlama yapılabilir (Şekil b-c).
 Sıfır Poligonu

4.  Çabuk yapılması istenen ve fazla

hassaslık aranmayan durumlarda
eğer arazideki tesviye eğrileri de
birbirine yaklaşık paralel gidiyorsa
birkaç tane tesviye eğrisi bir
seferde geçilebilir (Şekil d).
5.  Eş yükselti eğrileri birbiri ardına
kestirilerek gidilirken zorunlu
olmadıkça keskin dönüşler
yapılmamalıdır (Şekil e).
 Geçki Eksen Hattı

•  Ana kontrol noktalarını birbirine bağlayan sıfır poligonunun

yukarıda açıklanan esaslar uyarınca geçirilmesinden sonra,
geçkiye ait eksen hattı bu poligon yardımı ile belirlenir.
•  Önce kırık çizgiler (aliyman) ve daha sonra aliymanlar arasına
uygun yarıçaplı eğri kısımlar (kurbalar) yerleştirilir. Bu sırada
daha önce de belirtildiği gibi sıfır poligonundan ayrılmalar
olacaktır. Ayrılma derecesi yolun sınıfına ve geometrik
standartlarına bağlıdır.
Örnek Sıfır Poligonu Çizimi

1/2000 ölçekli bir haritada,

A ve B noktalarını
birleştirmeye çalışalım.
•  A noktasının kotu 98m
iken B noktası 112m
kotunda bulunmaktadır.
Örnek Sıfır Poligonu Çizimi

A ve B noktaları düz bir

çizgi ile birleştirilse (ki bu
çok ekonomik olmayabilir),
mesafe 21cm olmaktadır.
Başlangıçta bir eğim
verilmediğinden, 7
eşyükselti (112-98)/2 eğrisi
eşit aralıklar ile 21/7=3cm
geçilebilir.
Örnek Sıfır Poligonu Çizimi

3 cm pergel açıklığı ile

deneme yapılırsa, B
noktasına varıp
varamayacağı belli olacak;
pergel açıklığının ne kadar
değiştirileceği ortaya
çıkacaktır.
Örnek Sıfır Poligonu Çizimi

3 cm pergel açıklığının
yetersiz kaldığı ve 112
kotuna B noktasından daha
erken ulaştığı
görülmektedir. Bu durumda
pergel açıklığı bir miktar
arttırılarak tekrar deneme
yapılır.
Örnek Sıfır Poligonu Çizimi

Birkaç denemeden sonra

pergel açıklığının 3.2 cm
olarak uygulandığı
durumda B noktasına
(112m kotuna) ulaşıldığı
görülmektedir.
Bu kırıklı çizgi sıfır
poligonunu
göstermektedir.
Örnek Sıfır Poligonu Çizimi

Sonrasında, bu kırık çizgiler

ile yakın mesafede
seyreden olası en az sayıda
doğrular ile aliymanlar
oluşturulur.
Örnek Sıfır Poligonu Çizimi

Bu aliymanlar, yatay
kurplar ile birleştirilerek yol
geçkisi ortaya çıkarılmış
olur.

Gelecek Konular ààà

•  Yatay Kurplar
•  Taşıt Stabilitesi