You are on page 1of 7

LYNDON C.

TANGGUID BSE - 2

A . Kasabihan
1. Ti nanomnoman ah nin hijachi un ah marhin.
2. Nenomnom ayya ja enat.
3. Achi tuga ghaghamalon nu pudhon an gay fo’lawn.
4. Ghun pe’ut-utnu ni ghun hapiton.
5. Unatni’ ghun manghanun an tomolo ti makha’ ta at magho’.
6. Un tuga ghun pe’he’he’jad nu pudhon gay pe’ha’ad.
7. pe’nomnom an ime’fo’la an fun ni lewlegwa.
8. Un tuga ghun nomnomom ja un aton.
9. Pe’papati an mun eh’khor an fun un hay ikumulikor.
10. Enghana atag tuga gway pe’falin ja un ta meerhin.

B. PANINIWALA
1. Bawal makipagbalik kung pupunta sa digmaan o mangangaso.
2. Bawal magtalik sa gabi bago mag-ani o magtanim ng palay.
3. Huwag umiyak kung dadalhin ang bankay sa kanyang puntod.
4. Huwag magsalita ng magsalita ng masasamang salita ang magulang
sa kanyang anak at anak sa kanyang magulang.
5. Ang magkapatid na nasa hustong gulang ay hindi dapat magtabing
matulog sa iisang kwarto.
6. Huwag magkwentohan ng mga malalaswang salita sa harap ng mga
nakababatang kapatid.
7. Bawal ipakita ang mga maseselang bahagi ng katawan sa harap ng
maraming tao.
8. Ang mga bata ay hindi dapat inumin ang purong sabaw ng fufud
(tanaw) ito ay para sa mga matatanda.
9. Ang mga namatayan ng asawa ay hindi dapat mag-asawa hanggang
tatlong taon.
10. Ang mga bata ay hindi dapat kainin ang likod ng manok. Ito ay para
sa mga matatanda.
B.1 Life cycle of a Man
Description or name of ritual
1.Before a mother gives birth  Phalla–ong it is an Ifugao
practice to be done during
pregnancy to determine the
luck of the mother and child
during the delivery.
2.After a mother gives birth  Post–natal beliefs and
practices are observed like
the proper physical care of
the mother and the disposal
of the placenta and umbilical
cord of the newly born.
 Placenta and umbilical cord
are usually hung to predict
climbing prowess of the
Ifugao when he grows up.
3.Childhood  He’loy it is a blanket used to
carry a child.
 Infant care and child–rearing
among the Ifugao are
observed to have
modifications. However,
belief in the healing power of
the spirits through a
gathering with a praying
group is still practiced today.
The use of he’loy in carrying
infants and children is still
practiced.
 Ifugao children are taught the
fundamental values of
obedience and respect for
the elders; malice and the
use of vulgar language are
strictly prohibited. Children
are trained to do some
household chores. Training
given to the girls is distinctly
different from the training
given to the boys.
4.Marriage/Adulthood  Funo it refers to the
traditional wedding rites.
 Funong it is a verbal parental
agreement.
 Ipad it is an occasion or party
for husband and wife to
determine their marriage life
and to ask for children from
the Deities.
5.Old Age  An adult Ifugao is highly
respected. He is considered
authority in the community
when it comes to making.
Adult Ifugaos are still active
in community affairs and
social gatherings. The adult
Ifugao still performs hard
work in the field.
6.Death  Ammuhu it an
announcement made by the
elders to inform the
community that someone
dies.
 Alaguit it is an Ifugao
practice to be performed a
day after internment to give
peace to the spirit of the
dead.
 Phu–ar it is the bringing of
the corpse to the home of his
relatives and have a vigil for
one night.
 Umiha it is the narration of
the life experiences of the
dead while the wake is going
on.
7.Murdered victim  Mumfuni the person who
performs the kaniao.
 Pfinakhong with iphat-iphat
mo a ritual cursed word for
the murderer.
8.Years after death  Pfu-a digging the tomb to
bring the skeleton corpse for
a vigil.
 They have a belief that
performing Pfu-a make the
sick person heal.

PATUGHANGNGA
Hijin anu nahop hichi ad faturtug ad chumang, ja gaja han aha an unga an
nangngachan hi Patughangnga. An un atag angnge unga ja natoy cha ama na ay
inana. Ja un hachin iibfan cha inana ay amana ni khun manig ay hija. Ja un atag mid
nunfajag hi natajan cha amana ay inana ja enafo’lan cha hija. Nun ala cha hachin
lenchom, ghangha ja hachi fuhi an nabatin cha amana ay inana an metawid ay hija. Ja
nun etamu cha an amin hachi pajaw cha Patughangnga, ja un atag angge un it-itang
hay ghun cha pi’chat hi pe’an patughangnga. Ja un ayya munparte haji iibfha cha ja
uncha atag achi khun pi’chatan hija hi gateng na ti un anu nguhu hat mid
mafalinana,aghuy cha atag imphilang hi Patughangnga hi ibfha cha.
Un atag angge un hachi han nenomnonomnom Patughangnga, ja allana una atag
anu epache ta uyna hapulon cha amana ay inana. At un atag amat hiji ja numfaju hija hi
aha hupa phogha’ ta gway falununa. Ngam han poblemana ja achina atag angnge anila
nu chama’ ni aguna ta chakngana cha amana ay inana. Isu nga tinnig na han gwang-
gwang ja nenomnom na an hijachuy chi uyna uunuchun. Amat hichi ja empache na, inu-
unud na chi gwang-gwang enghana hi nodhom an achina metten matikhaw chin aguna,
ja nun enana hija, imfutay na hichin faluna ta nangan ja unat malo’ hija. Unat atag hiitay
maarkhaw ja at hija fumangon ta epache’ na. un kan anong atag un nunhegla hay finlay
na ngam mafiah’ ladta han pammati na an manakngan ay cha amana ay inana. At amat
hichi ja ghun atag chumachumalan hija enghana ghu gwa an napujaw ja achi na
mahpay matikhaw nu chama’ chin ghuna un unuchun an gwang-gwang hijawt un amat
hiji ja enengwana ay chi aha an fulud na, ja gwa an modhom ja inah upana han ahan
otong an ajiw, ja imfutay na chin ag-aghuy an faluna ta nangan ja unat ghu mun enana
hija.
Ja unat atag ghu nanong ja at ghu hija an mangtoloy an manenget ay cha amana ay
inana. Ja ay chuy an meaggwa an arhaw hi uyna ghun punhapulan ay cha amana ay
inana, ja ina’upana han mapmaphod an fhuglay aychi pantoto’ chi fulud na. ja gacha an
aha an lakay an nagali ay hija ‘’anakha tun unga ta gwacha ah heto, un mah achim
anila an hitay an fuglay ja fuglay hachi nun atoy’’ ja allan ghu Patughangnga ‘’achi atag
anila tan un uh ghun hapulon cha ama ay ina ta efag uh hay hana en enat hana iibfha
cha ay hain’’, mahmahop ja un ematmatmatan Patughangnga ja tomaot ti un tungar an
lakay chi ghuna pe’hapet ngam aghaja kan ta gway ghuna pundamaghan. Mahmahop
ja naighongahan Patughang chin hapet amana an gwacha aychi khatud na an mangali
hi ‘’anakha atag tun emphalay ta gwa’to ah’’. Ja at hi tomagtag hi Patughangnga an uy
manaap kuma ay amana, ngam nun fugnud hi amana ja alana ‘’ achiya’ iapluhon ay hea
tun emphalay ti hain ja natoja’, ja unakky meetoy ah una’ iaplohon’’. Ja allan ghu
Patughangnga hi ‘’un atag agha’gha ama hi una’ meetoy ti un metlang atag maid
pohodna ujah pe’tatagghuwan’’ ja allan ghu amana hi ‘’unmah ngacha’ ni poblemam tun
emphalay ta tulunga’ hea’’, ja un mah pay ephag Patughangnga an amin haji en-enat
haji iibfha cha ay hija. Ja mafungot hi amana ja allana ‘’munphangad ah tun emphalay
ja empaajag mu an amin hana iibfha tao ta umaliya’ ta pun ihingar uh chicha’’. Ngam
allan ghu Patughangnga hi ‘’achiyah munfangad ama ti aji mahpay anila nu chamah
chin ujah enenggwa, ja nungay mautagwa’’. Ja maemeh hi amana ja allana ‘’teya tay
funguhan ja hitay tinaghu ta eta’nang mu, emetom hat unmu chiyaton hat gwa an
temata’chug ah ay ni partug tao’’. Ja enalan Patughangnga hichin inchat amana, ja
enemet ne ja una agkhu chiyaton ja gwacha an temata’chug hija ay chi partug cha,
ja at hija mun ugap an mangali hi ‘’mumpangaali aju! Umali aju! Tan ujah mahpay
emphag ay ama an amin hana en-enat ju, hat umali aju ta chonglon ju hay allana’’. Ja
an amin hachi iibfha cha an nangor ja at cha umuy ta umuy cha tuptupon nu umanong
ni inalin Patughangnga. Uncha hiitay unat naamong ja munpatikhaw han lenegwa an hi
aman Patughangnga, ja alla haji iibfhana hi ‘’ana’khu ta un ami natoy ja uy ju enefo’lan
tay emphay mi nun alla ju chi usar ja palungan mi,uy ju numpetlaan hitay falay mi ja nun
epohet ju han tokon hato o-et heto chaulon, pun efangad ju! An amin hana nun alla ju ja
imphilang ju Patughangnga hi emphalay ja ibfha ju, ti nu achi hat munfangacha’ hat
ajagha’ cha’ju achi ayya hat munpunchokho’ aju’’. Mahmahop ja mautaw hichi
lennagwa, ja an amin hachi nangor ja numpangataot cha. Nun efangngad cha hachi
nun ala cha ja hachi uchumna ja nunlenehan cha hichi falay cha Patughangnga, ja
imfilang cha mah pay hi Patughangnga hi emphalay ja ibfha cha. Ja
angkhay………………..
PROCESS IN MAKING TAGKHA-I

Materials:
 Knife
 Tulinu/sharp rod than can be used to’nor
 Bamboo
 Ugwoy

 Procedure:
 Strip the bamboo and the ugwoy/ugahan
 Wave it /haghapon-make sure that the bamboo is very close to each other.
 Ichugu’-fixed the four corner
 Enerpe- to wave again upward
 Phaliyun make the round ugwoy on the top
 To’nolan the edge of the round ugwoy to connect each other
 Finished- beautification and designed depend on the person making the
taggha-i

GROUPS
 Tangguid lyndon
 Suerte, joy-ann
 Longatan, grace ann
 Felix, shermin
 Chumayo, daisy jane
 Wanchagan,rose marie

You might also like