FİZİK-I (FIZ1001) DERS NOTLARI

Kaynaklar: Raymond Serway

&
Robert Beichner

Hazırlayan: Mahir GÜLEN

 İÇERİK

1- FİZİK VE ÖLÇME
1.1. Uzunluk, Kütle ve Zaman Standartları
1.2. Boyut Analizi
1.3. Birim Çevirme

2- VEKTÖRLER
2.1. Vektörlerin Özellikleri
2.2. Vektörlerde İşlemler

3- TEK BOYUTLU HAREKET

3.1. Yer değiştirme, Hız ve Sürat
3.2. Ani Hız ve Sürat
3.3. İvme
3.4. Serbest Düşme

4- İKİ BOYUTTA HAREKET

4.1. Yer değiştirme, Hız ve İvme Vektörleri
4.2. Sabit İvmeli İki Boyutlu Hareket
4.3. Eğik Atış Hareketi
4.4. Bağıl Hız ve Bağıl İvme
 1- FİZİK VE ÖLÇME
Fiziğin amacı, doğal olayları yöneten sınırlı sayıdaki temel yasaları bulmak ve bu
yasaları ileride yapılacak deneylerin sonuçlarını ön görecek teorilerin
geliştirilmesinde kullanmaktır.

Klasik Fizik: 1900 yılından önce geliştirilen teoriler, kavramlar, kanunlar, klasik
mekanikteki deneyler, termodinamik ve elektromanyetizma anlaşılır.

Modern Fizik: 19. yüzyılın sonlarına doğru başlayan ve klasik fiziğin açıklamakta
eksik kaldığı fiziksel olayları açıklayan yeni teorileri kapsayan fizikteki yeni çağ. En
önemli iki teori Kuantum Mekaniği ve Görelilik’dir.

Klasik fizik ile modern fizik arasındaki en önemli farkı, modern fiziğin enerjinin
kesikliliğini (kuantalı oluşunu) ve parçacıkların dalga özelliğini dikkate almasıdır.
 1- FİZİK VE ÖLÇME

FİZİK

Elektrik Kuantum Manyetizma …

Mekanik

Dinamik Statik

Kinematik Doğrusal Hareket: Hareket bir doğru boyuncadır

(Cisme etki eden kuvvetleri
dikkate almaksızın hareketin
geometrisini (hız, ivme, vs.)
inceler)
Kinetik
(Cisme etki eden kuvvetleri
ve hareketin sebebini araştırır)
Dairesel Hareket: Cismin bütün noktaları tek bir eksen
etrafında döner
Eğrisel Hareket: Açısal hareketin merkezi
sürekli değişir

Doğrusal, Açısal ve Eğrisel Hareketler

 1- FİZİK VE ÖLÇME
Ölçme: miktar belirleme işlemidir. Fizikte, nicelikleri ölçmek için birtakım deneyler yapar ve ölçülen nicelikler
arasında bir bağ kurmaya çalışırız. Bu bağlar genellikle matematiksel eşitlikler yoluyla ifade edilir. Buna en iyi
örnek Ohm Yasası’dır. Bu yasanın özü, bir iletkenin iki ucu arasına uygulanan potansiyel fark ile iletken
üzerinden akan elektrik akımının ölçülmesi esasına dayanır. Uygulanan potansiyel fark (V) ile elektrik akımı (I)
arasındaki ilişki çizgiseldir ve aşağıdaki matematiksel form ile verilir.

𝑽
𝑹=
𝑰
R: direnç
 1- FİZİK VE ÖLÇME
Birimler: Fiziksel bir büyüklüğü tam olarak tanımlayabilmek için o büyüklüğün nasıl ölçüleceğini bir kurala
bağlamak ve bir birim ile ifade etmek gerekir. Böylece büyüklükleri bir standarda bağlamış oluruz.

Temel Büyüklükler: Büyüklüklerin tümü birbirinden bağımsız değildir. Bazı büyüklükler temel büyüklük,
diğerleri ise bu temel büyüklüklerden türetilmiş büyüklüklerdir. Temel büyüklükler için bir standart saptanır
ve diğer büyüklükler temel büyüklükler cinsinden birim++lendirilir. Temel büyüklüklerin belirlenmesi amacı ile,
1875 yılında kurulan ve halen Paris’te bulunan Uluslararası Ağırlık ve Ölçmeler Bürosu (IBWM = International
Bureau of Weights and Measurements) 1971 yılında 14. toplantıyı yapmış ve Tablo 1’deverilmiş olan 7
büyüklüğü temel büyüklük olarak seçmiştir.
Tablo 1: Uluslar arası temel birimler

Uluslar arası temel birimler: The International Systems of

Units (SI)

Mekanikte sadece üç tane niceliğe ihtiyaç duyulur.

Bunlar uzunluk, zaman ve kütledir.
 1- FİZİK VE ÖLÇME
Uzunluk: Metre, m: Başlangıçta metre, kuzey kutbu ile ekvator arasındaki mesafenin on-
milyonda biri olarak tanımlanmıştır (1792).
𝑨𝑩
𝟏𝒎 = Rdünya= 6370 km
𝟏𝟎𝟕

𝟏
1983’ten beri ise; ışığın vakum ortamında saniyenin oranında kat ettiği yolun
𝟐𝟗𝟗𝟕𝟗𝟐𝟒𝟓𝟖

uzunluğuna 1 metre olarak kabul edilmektedir. Bu ışık hızının 299792458 m/s olmasından ileri
gelir.

Zaman: Saniye, s: Başlangıçta saniye, Dünya’nın kendi ekseni etrafındaki tam bir dönüş
süresinin (24x60x60)’ ta biri olarak tanımlanmıştır. Ancak, bir günlük sürenin sabit olmadığı
tesit edildiğinden dolayı bunun yerine 1967’den beri saniye, Cessium-133 elementinin yaydığı
belli bir dalgaboyundaki ışığın 9192631770 titreşimi için geçen süre olarak tanımlanmaktadır.
Kütle: Kilogram, kg: Kütlenin birimidir ve uluslararası kilogram ölçüsünün prototipine eşittir. Bu
platin-iridyum silindir prototip daima tam olarak 1 kg’dir. Bu silindirin kütlesi 1 kilogram olarak
kabul edilmiş ve Paris’ teki Uluslararası Kütle Ölçüm Bürosu’ nda tutulmaktadır. Hassas
kopyaları da başka ülkelere gönderilmiştir.
 1- FİZİK VE ÖLÇME
Elektrik akımı: Amper, A: Sonsuz uzunluktaki ve vakum ortamında 1 metre aralıkla yerleştirilmiş
iki paralel düz iletkenden geçen akımın 2 × 10−7 Newton/m miktarında oluşturduğu sabit akıma
Amper denir. Bu ifade manyetik sabit olan µo (boşluk geçirgenlik katsayısı) 4π × 10−7 H/m
olduğunu da kabul eder.

Termodinamik Sıcaklık: Kelvin, K: Suyun üç halinin de bulunduğu noktadaki termodinamik

sıcaklığın 1/273.16 kesrine Kelvin denir.

Madde Miktarı: Mol, mol: 1 mol, 12 gram 12C atomunun içereceği kadar temel tanecik içeren
maddenin ölçüsüdür.

Işık Şiddeti: Kandela, cd: Tek tip ışık yayan, frekansı 540 × 1012 olan ve bu yöndeki ışıma şiddeti
1/683 watt/steradian ışık şiddetinin verilen bir doğrultudaki ölçüsüne Kandela denir.
 1- FİZİK VE ÖLÇME

Tablo 3: SI sisteminde türetilmiş birimler ve özel isimleri

Tablo 2: SI sisteminde kullanılan örnekler
 1- FİZİK VE ÖLÇME

Birim dönüştürme: Çoğu zaman fiziksel niceliklerin birimlerini değiştirmeye ihtiyaç duyarız. Bunu
yapmak için, iki birim arasındaki dönüşüm faktörünü bilmemiz gerekir.

Örnek: karayolu hız limiti olan 65 mil/saat' i m/s cinsinden ifade ediniz. 1 mil = 1609 m ve 1 saat
= 3600 s

𝒎𝒊𝒍 𝟏𝟔𝟎𝟗 𝒎 𝒎
Bu durumda, 𝟔𝟓 𝒔𝒂𝒂𝒕 = 𝟔𝟓 = 𝟐𝟗
𝟑𝟔𝟎𝟎 𝒔 𝒔