ssip - saqarTvelos Sinagan saqmeTa saministros akademia

samecniero Jurnali #1

2018 weli
Tbilisi
„პოლიცია და უსაფრთხოება“ / 2018 / 1 3
mTavari redaqtori

გივი მიქანაძე

saredaqcio kolegia:

მორის შალიკაშვილი
ირინა ბოხაშვილი
ანრი ოხანაშვილი
გიორგი თუმანიშვილი
თამარ გვარამაძე
მაია კოპალეიშვილი
ირმა ხარშილაძე
ირაკლი ბურდული
ნატალია მოწონელიძე
დიმიტრი დინუაშვილი
იამზე ვაშაკიძე (კორექტორი)

ჟურნალი აიწყო და დაკაბადონდა

სსიპ - საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს აკადემიის მიერ

ISSN: 2587 - 4675

4 „პოლიცია და უსაფრთხოება“ / 2018 / 1

 sarCevi

მა­რი­ნა მეს­ხი
პო­ლი­ცი­ის მი­ერ რის­კის შე­ფა­სე­ბის მნიშ­ვნე­ლო­ბა ქალ­თა მი­მართ ძა­ლა­დო­ბი­სა
და ოჯ­ახ­ში ძა­ლა­დო­ბის შემ­თხვე­ვე­ბი­სას, მო­დე­ლე­ბი და გა­მოც­დი­ლე­ბა
ეს­პა­ნე­თის მა­გა­ლით­ზე..................................................................................................................... 7

ლა­ნა ცა­ნა­ვა
“ქურ­დუ­ლი სამ­ყა­როს” წი­ნა­აღ­მდეგ ბრძო­ლის სფე­რო­ში არ­სე­ბუ­ლი
გა­მოწ­ვე­ვე­ბი და მი­სი სის­ხლის­სა­მარ­თლებ­რი­ვი ას­პექ­ტე­ბი სა­ქარ­თვე­ლო­ში...................... 15

მაია ხა­სია
კა­ნონ­თან კონ­ფლიქ­ტში მყო­ფი შეზღუ­დუ­ლი შე­საძ­ლებ­ლო­ბის მქო­ნე
პი­რებ­თან მოპყრო­ბა სა­მარ­თალ­დამ­ცავ სტრუქ­ტუ­რებ­ში ....................................................... 31

ჯა­ბა უს­ენ­აშ­ვი­ლი
ბით­ქო­ინ­ებ­ის გა­მო­ყე­ნე­ბით ჩა­დე­ნილ და­ნა­შა­ულ­თა გა­მო­ძი­ებ­ის მე­თო­დე­ბი..................... 45

გი­ორ­გი პირ­ვე­ლი
„კი­ბერ­და­ნა­შა­ულ­ის შე­სა­ხებ“ ევ­რო­პულ კონ­ვენ­ცი­ას­თან სა­ქარ­თვე­ლოს
სის­ხლის სა­მარ­თლის კა­ნონ­მდებ­ლო­ბის შე­უს­აბ­ამ­ობ­ით გა­მოწ­ვე­ული
გა­მო­ძი­ებ­ის პრობ­ლე­მე­ბი............................................................................................................... 65

ირ­აკ­ლი ჩო­მა­ხაშ­ვი­ლი
სის­ხლის სა­მარ­თლის საქ­მის გა­მო­ძი­ებ­ის­ას კომ­პი­უტ­ერ­ული სის­ტე­მი­დან
ინ­ფორ­მა­ცი­ის მო­პო­ვე­ბის სა­კა­ნონ­მდებ­ლო რე­გუ­ლი­რე­ბი­სა და სა­სა­მარ­თლო
პრაქ­ტი­კის ას­პექ­ტე­ბი...................................................................................................................... 75

ნი­ნო გა­ხა­რია
ან­ალ­იზ­ზე და­ფუძ­ნე­ბუ­ლი სა­პო­ლი­ციო საქ­მი­ან­ობა – და­ნა­შა­ულ­თან ბრძო­ლის
თა­ნა­მედ­რო­ვე გზა და მი­სი გან­ხორ­ცი­ელ­ება სა­ქარ­თვე­ლოს ში­ნა­გან
საქ­მე­თა სა­მი­ნის­ტრო­ში.................................................................................................................. 85

თე­ონა სურ­მა­ვა
სა­ზო­გა­დო­ებ­აზე ორი­ენ­ტი­რე­ბუ­ლი სა­პო­ლი­ციო საქ­მი­ან­ობა: პო­ლი­ცი­ასა და
სა­ზო­გა­დო­ებ­ას შო­რის პარ­ტნი­ორ­ობ­ის დამ­ყა­რე­ბის პრაქ­ტი­კის
შე­და­რე­ბი­თი ან­ალ­იზი................................................................................................................... 97

ილია ხუ­ციშ­ვი­ლი
სპეც­სამ­სა­ხუ­რე­ბის რო­ლი „ჰიბ­რი­დუ­ლი ომ­ის“ წარ­მო­ებ­აში................................................ 111

გი­ორ­გი ბი­წა­ძე
ან­ალ­იტ­იკ­ოს­ის ფუნ­ქცია და სა­ჭი­რო­ება შსს კრი­მი­ნა­ლუ­რი
პო­ლი­ცი­ის სტრუქ­ტუ­რა­ში........................................................................................................... 125

„პოლიცია და უსაფრთხოება“ / 2018 / 1 5

ჯა­ბა უს­ენ­აშ­ვი­ლი1

ბით­ქო­ინ­ებ­ის გა­მო­ყე­ნე­ბით ჩა­დე­ნილ და­ნა­შა­ულ­თა გა­მო­ძი­ებ­ის მე­თო­დე­ბი

სა­ქარ­თვე­ლო­ში ბით­ქო­ინ­ებ­ის მზარ­დი პო­პუ­ლა­რო­ბის პა­რა­ლე­ლუ­რად, გან­სა­კუთ­რე­ბულ აქ­
ტუ­ალ­ობ­ას იძ­ენს აღ­ნიშ­ნუ­ლი კრიპ­ტო­ვა­ლუ­ტის გა­მო­ყე­ნე­ბით ჩა­დე­ნილ მა­ღალ­ტექ­ნო­ლო­
გი­ურ და­ნა­შა­ულ­თა გა­მოვ­ლე­ნი­სა და გა­მო­ძი­ებ­ის სა­კითხე­ბი. ნი­შან­დობ­ლი­ვია, რომ და­ნა­შა­
ულ­თან ბრძო­ლის სფე­რო­ში წამ­ყვან­მა სა­ხელ­მწი­ფო­ებ­მა ამ მი­მარ­თუ­ლე­ბით უკ­ვე გა­დად­გეს
საკ­მა­ოდ პროგ­რე­სუ­ლი და ქმე­დი­თი ნა­ბი­ჯე­ბი, რაც, წარ­მა­ტე­ბით გა­მო­ძი­ებ­ული საქ­მე­ებ­ის
სა­ხით, კონ­კრე­ტულ შე­დე­გებ­ში გა­მო­იხ­ატა.
წი­ნამ­დე­ბა­რე სტა­ტია მიზ­ნად ის­ახ­ავს, პრაქ­ტი­კულ შემ­თხვე­ვა­თა ან­ალ­იზ­ის მე­თოდ­ზე და­
ფუძ­ნე­ბით გა­ნი­საზღვროს ის ძი­რი­თა­დი სა­მარ­თლებ­რი­ვი ხედ­ვა და შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბი, რომ­
ლე­ბიც ბით­ქო­ინ­ებ­ით ჩა­დე­ნილ და­ნა­შა­ულ­თა გა­მო­ძი­ებ­ის საქ­მე­ებ­ზე წარ­მა­ტე­ბით გა­მო­იყ­ენ­
ება სა­ერ­თა­შო­რი­სო სა­გა­მო­ძი­ებო პრაქ­ტი­კა­ში.
საკ­ვან­ძო სიტყვე­ბი: ბით­ქო­ინი, ვირ­ტუ­ალ­ური ვა­ლუ­ტა, კრიპ­ტო­ვა­ლუ­ტა, დე­ან­ონ­იმ­იზ­აცია,
ციფ­რუ­ლი მტკი­ცე­ბუ­ლე­ბა, სა­გა­მო­ძი­ებო მე­თო­დი, სა­ინ­ფორ­მა­ციო-ტექ­ნო­ლო­გი­ური, ინ­
ტერ­ნეტ-სო­ცი­ალ­ური კავ­ში­რე­ბი.

1. შე­სა­ვა­ლი
უკ­ან­ას­კნე­ლი ათ­წლე­ულ­ებ­ის გან­მავ­ლო­ბა­ში ინ­ოვ­აცი­ური ტექ­ნო­ლო­გი­ებ­ის რე­ვო­ლუ­ცი­
ური ტემ­პე­ბით გან­ვი­თა­რე­ბამ თა­ნა­მედ­რო­ვე სა­ზო­გა­დო­ებ­ას, უამ­რავ სი­კე­თეს­თან ერ­თად,
არა­ერ­თი თავ­სა­ტე­ხი გა­უჩ­ინა. აღ­ნიშ­ნუ­ლი სირ­თუ­ლე­ები გან­სა­კუთ­რე­ბით თვალ­სა­ჩი­ნოა
ფი­ნან­სუ­რი ინ­სტი­ტუ­ტე­ბის ზე­დამ­ხედ­ვე­ლო­ბი­სა და და­ნა­შა­ულ­თან ბრძო­ლის სფე­რო­ში,
ვი­ნა­იდ­ან და­ვას აღ­არ იწ­ვევს მო­საზ­რე­ბა, რომ  ინ­ტერ­ნეტ­სივ­რცი­სა და სა­ფი­ნან­სო ინ­სტი­
ტუ­ტე­ბის ბო­რო­ტად გა­მო­ყე­ნე­ბით ჩა­დე­ნი­ლი და­ნა­შა­ულ­ები სა­მარ­თალ­დარ­ღვე­ვა­თა იმ კა­
ტე­გო­რი­ას მი­ეკ­უთ­ვნე­ბა, რო­მელ­თა ჩა­დე­ნის ხერ­ხე­ბი­სა და სა­შუ­ალ­ებ­ებ­ის გან­ვი­თა­რე­ბაც
უმ­ეტ­ეს შემ­თხვე­ვა­ში წინ უს­წრებს ამ­ავე სპე­ცი­ფი­კის და­ნა­შა­ულ­თა გა­მო­ძი­ებ­ის მე­თო­დო­
ლო­გი­ურ პროგ­რესს. შე­სა­ბა­მი­სად, რო­გორც ინ­ოვ­აცი­ური ტექ­ნო­ლო­გი­ებ­ის უმ­რავ­ლე­სო­
ბამ, ვირ­ტუ­ალ­ური ფუ­ლის გა­მო­ჩე­ნა­მაც სრუ­ლი­ად ახ­ალი გა­მოწ­ვე­ვე­ბი წარ­მოშ­ვა მა­კონ­
ტრო­ლე­ბე­ლი და სა­მარ­თალ­დამ­ცა­ვი ორ­გა­ნო­ებ­ის საქ­მი­ან­ობ­ის ეფ­ექ­ტი­ან­ობ­ის ამ­აღ­ლე­ბის
თვალ­საზ­რი­სით.
მი­უხ­ედ­ავ­ად ზე­მო­აღ­ნიშ­ნუ­ლი­სა, იმ­ის გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით, რომ გლო­ბა­ლუ­რი ინ­ფორ­მა­ცი­
ული ტექ­ნო­ლო­გი­ებ­ის ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რის ფე­ნო­მე­ნა­ლუ­რი ზრდა იყო ერთ-ერ­თი ყვე­ლა­ზე
გა­დამ­წყვე­ტი მოვ­ლე­ნა, რომ­ლი­თაც გა­მო­ირ­ჩე­ოდა თა­ნა­მედ­რო­ვე­ობა,2 მსოფ­ლიო ინ­ტერ­ნე­
ტინ­დუს­ტრი­ასა და სა­ფი­ნან­სო სფე­რო­ში ვირ­ტუ­ალ­ური ვა­ლუ­ტე­ბის, გან­სა­კუთ­რე­ბით კი,
ბით­ქო­ინ­ის (Bitcoin) გა­მო­ჩე­ნა აშ­კა­რად პო­ზი­ტი­ურ და გარ­დამ­ტეხ მოვ­ლე­ნად იქ­ნა შე­ფა­სე­
ბუ­ლი. მე­ტიც, გა­მომ­დი­ნა­რე იქ­იდ­ან, რომ ბით­ქო­ინ­ებ­ის გა­დაც­ვლა რე­ალ­ურ ვა­ლუ­ტა­ზე ორ­

1
ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის იურიდიული ფაკულტეტის
დოქტორანტი. ევროპის სასწავლო უნივერსიტეტის ასისტენტი. სსიპ შინაგან საქმეთა სამინისტროს აკადემიის
მოწვეული ლექტორი. საქართველოს მთავარი პროკურატურის საგამოძიებო ნაწილის უკანონო შემოსავლის
ლეგალიზაციაზე სისხლისსამართლებრივი დევნის სამმართველოს განსაკუთრებით მნიშვნელოვან საქმეთა
გამომძიებელი.
სტატიაში გამოთქმული მოსაზრებები და დასკვნები ეკუთვნის ავტორს და არ გამოხატავს რომელიმე
ორგანიზაციის ოფიციალურ პოზიციას.
2
ბოძაშვილი ლ., კოხრეიძე ნ., კიბერსივრცის სამართალი, თბ., 2012, 5.
„პოლიცია და უსაფრთხოება“ / 2018 / 1 45
ჯაბა უსენაშვილი / ბითქოინების გამოყენებით ჩადენილ დანაშაულთა გამოძიების მეთოდები

მხრი­ვად არ­ის შე­საძ­ლე­ბე­ლი3 და მი­სით ხორ­ცი­ელ­დე­ბა თით­ქმის ნე­ბის­მი­ერი სა­ხის სა­ქონ­

ლი­სა და მომ­სა­ხუ­რე­ბის შეს­ყიდ­ვა, დღის წეს­რიგ­ში დგე­ბა კრიპ­ტო­ვა­ლუ­ტე­ბის ტრა­დი­ცი­ულ
ვა­ლუ­ტებ­თან კონ­კუ­რენ­ცი­ის სა­კითხი.4
წი­ნამ­დე­ბა­რე სტა­ტია, შეძ­ლე­ბის­დაგ­ვა­რად, დე­ტა­ლუ­რად მი­მო­იხ­ილ­ავს ერთ-ერ­თი ყვე­ლა­
ზე ფარ­თოდ გავ­რცე­ლე­ბუ­ლი კრიპ­ტოგ­რა­ფი­ული ვა­ლუ­ტის – ბით­ქო­ინ­ის გა­მო­ყე­ნე­ბით ჩა­
დე­ნილ და­ნა­შა­ულ­თა გა­მო­ძი­ებ­ის მე­თო­დი­კა­სა და მას­თან და­კავ­ში­რე­ბულ ძი­რი­თად სირ­
თუ­ლე­ებს. სა­ხელ­დობრ: ნაშ­რო­მის პირ­ველ ეტ­აპ­ზე გან­ხი­ლუ­ლია რო­გორც ბით­ქო­ინ­ებ­ის
და­ნიშ­ნუ­ლე­ბა და მა­თი გა­მო­ყე­ნე­ბის ზო­გა­დი წე­სი, ას­ევე ის ტექ­ნო­ლო­გი­ური მა­ხა­სი­ათ­ებ­
ლე­ბი, რომ­ლე­ბიც უმ­ეტ­ეს­წი­ლად გა­ნა­პი­რო­ბებს მა­თი და­ნა­შა­ულ­ებ­რი­ვად გა­მო­ყე­ნე­ბის შემ­
თხვე­ვებს; სტა­ტი­ის მე­ორე ნა­წილ­ში კი ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბუ­ლია შეძ­ლე­ბის­დაგ­ვა­რად კონ­კრე­ტუ­
ლი ხედ­ვა და რე­კო­მენ­და­ცი­ები იმ ოპ­ერ­ატი­ულ-სამ­ძებ­რო, სა­გა­მო­ძი­ებო და ნა­წი­ლობ­რივ
სა­ექ­სპერ­ტო მე­თო­დებ­თან და­კავ­ში­რე­ბით, რომ­ლე­ბიც აპ­რო­ბი­რე­ბუ­ლია ამ სფე­რო­ში არ­სე­
ბულ თე­ორი­ასა და პრაქ­ტი­კა­ში. რაც ყვე­ლა­ზე მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია, ნაშ­რო­მი ორი­ენ­ტი­რე­ბუ­ლია
არა ფურ­ცლებ­ზე წარ­მოდ­გე­ნი­ლი თე­ზი­სე­ბის თე­ორი­ულ ურ­თი­ერ­თპა­ექ­რო­ბა­ზე, არ­ამ­ედ,
სა­უკ­ეთ­ესო პრაქ­ტი­კუ­ლი შემ­თხვე­ვე­ბის ან­ალ­იზ­ზე და­ფუძ­ნე­ბუ­ლი დას­კვნე­ბის ჩა­მო­ყა­ლი­
ბე­ბა­ზე, რომ­ლე­ბიც ერ­თგვარ დახ­მა­რე­ბას გა­უწ­ევს მარ­თლმსა­ჯუ­ლე­ბის სფე­რო­ში მო­მუ­შა­ვე
იურ­ის­ტებ­სა და სა­კითხით და­ინ­ტე­რე­სე­ბულ სხვა პი­რებს.
და ბო­ლოს, ბუ­ნებ­რი­ვია, მო­ცე­მუ­ლი კვლე­ვა, თა­ვი­სი შეზღუ­დუ­ლი ფორ­მა­ტის გათ­ვა­ლის­
წი­ნე­ბით, ვერ იქ­ნე­ბა ყოვ­ლის­მომ­ცვე­ლი და ამ­ომ­წუ­რა­ვი თუნ­დაც იმ მარ­ტი­ვი მი­ზე­ზის გა­
მო, რომ სა­გა­მო­ძი­ებო სფე­როს გა­ნუ­ზომ­ლად ფარ­თო­მას­შტა­ბი­ანი ბუ­ნე­ბი­დან გა­მომ­დი­ნა­
რე, სრუ­ლი­ად შე­უძ­ლე­ბე­ლია ერ­თი ან რამ­დე­ნი­მე სა­მეც­ნი­ერო კვლე­ვის ფარ­გლებ­ში ჩა­მო­
ყა­ლიბ­დეს ერ­თგვა­რო­ვა­ნი ოპ­ერ­ატი­ულ-სამ­ძებ­რო და სა­გა­მო­ძი­ებო სტრა­ტე­გია, რო­მე­ლიც
პრაქ­ტი­კუ­ლი სი­ზუს­ტით მო­ერ­გე­ბა ას­ეთი რთუ­ლი კა­ტე­გო­რი­ის და­ნა­შა­ულ­თა გა­მო­ძი­ებ­ის
პერ­სპექ­ტი­ვებს.

2. ბით­ქო­ინ­ის არ­სი, და­ნიშ­ნუ­ლე­ბა და მი­სი გა­მო­ყე­ნე­ბის წე­სი

(მოკ­ლე მი­მო­ხილ­ვა)
ბით­ქო­ინი (Bitcoin) ინ­ტერ­ნეტ­სივ­რცე­ში არ­სე­ბუ­ლი პირ­ვე­ლი დე­ცენ­ტრა­ლი­ზე­ბუ­ლი და კონ­
ვერ­ტი­რე­ბა­დი ციფ­რუ­ლი ვა­ლუ­ტაა, რო­მე­ლიც 2008 წლის ნო­ემ­ბერ­ში შე­იქ­მნა, ხო­ლო 2009
წლი­დან გა­მოჩ­ნდა ბით­ქო­ინ­ის გა­მო­ყე­ნე­ბი­სათ­ვის სა­ჭი­რო ღია პროგ­რა­მუ­ლი უზ­რუნ­ველ­
ყო­ფა, რო­მელ­მაც სა­ფუძ­ვე­ლი და­უდო აღ­ნიშ­ნუ­ლი კრიპ­ტო­ვა­ლუ­ტის ფარ­თო­მას­შტა­ბი­ანი
ქსე­ლის შექ­მნას. ბით­ქო­ინ­ის გა­მო­გო­ნე­ბა სა­ზო­გა­დო­ებ­ის­თვის სრუ­ლი­ად უც­ნო­ბი პი­როვ­
ნე­ბის – სა­ტო­ში ნა­კა­მო­ტოს (Satoshi Nakamoto) სა­ხელს უკ­ავ­შირ­დე­ბა, თუმ­ცა, რე­ალ­ურ­ად,
ეს ფსევ­დო­ნი­მი მხო­ლოდ ონ­ლა­ინ­ინ­ტერ­ნეტ­პრო­ფა­ილ­ის ფორ­მით გვევ­ლი­ნე­ბა. აღ­ნიშ­ნუ­
ლი ფსევ­დო­ნი­მით, სა­ვა­რა­უდ­ოდ, იაპ­ონი­აში მცხოვ­რე­ბი მის­ტი­კუ­რი პი­როვ­ნე­ბა სა­კუ­თარ
თავს ინ­ტერ­ნეტ­სივ­რცე­ში მის მი­ერ­ვე გავ­რცე­ლე­ბულ ესე­ებ­ში მო­იხ­სე­ნი­ებს.5 ის­ტო­რი­ული
წყა­რო­ებ­იდ­ან ას­ევე ცნო­ბი­ლია, რომ ელ. ფოს­ტის მი­სა­მარ­თი, რო­მე­ლიც გა­მო­ყე­ნე­ბულ იქ­ნა
ზენ­მო­აღ­ნიშ­ნუ­ლი ესე­ებ­ის გა­მო­საქ­ვეყ­ნებ­ლად, რე­გის­ტრი­რე­ბუ­ლი იყო გა­ურ­კვე­ვე­ლი გერ­
მა­ნუ­ლი კომ­პა­ნი­ის დო­მე­ინ­ით, თუმ­ცა ამ მი­მარ­თუ­ლე­ბით ვერც და­მა­ტე­ბი­თი ინ­ფორ­მა­ცია
3
FATF Report, Virtual Currencies – Key Definitions and Potential AML/CFT Risks. June 30, 2014, 5. <http://www.
fatf-gafi.org/media/fatf/documents/reports/Virtual-currency-key-definitions-and-potential-aml-cft-risks.pdf>,
[23.07.2017].
4
შეად. ჭყოიძე ნ., ტომარაძე გ., ვირტუალური/კრიპტოგრაფიული ვალუტა და მისი თავისებურებები,
ვირტუალური ვალუტების რეგულირება (BITCOIN-ის მაგალითზე), ჟურნ. „ეკონომიკა და საბანკო საქმე“,
ტომი 4, №2, 2016, 51.
5
Nakamoto S., Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic <http:/bitcoin.org/bitcoin.pdf>, [28.06.2017.].
46 „პოლიცია და უსაფრთხოება“ / 2018 / 1
ჯაბა უსენაშვილი / ბითქოინების გამოყენებით ჩადენილ დანაშაულთა გამოძიების მეთოდები

იქ­ნა მო­ძი­ებ­ული და სა­ტო­ში ნა­კა­მო­ტოს სა­ხე­ლით ცნო­ბი­ლი პი­როვ­ნე­ბაც სა­მუ­და­მოდ გაქ­რა

ინ­ტერ­ნეტ­სივ­რცი­დან.6
დღე­ის მდგო­მა­რე­ობ­ით ბით­ქო­ინი ციფ­რულ ვა­ლუ­ტებს შო­რის ყვე­ლა­ზე დი­დი პო­პუ­ლა­
რო­ბით სარ­გებ­ლობს და მი­სი სა­ბაზ­რო კა­პი­ტა­ლი­ზა­ცია ციფ­რუ­ლი ვა­ლუ­ტე­ბის მთლი­ანი
კა­პი­ტა­ლი­ზა­ცი­ის ნა­ხე­ვარ­ზე მეტს შე­ად­გენს.7 იგი წარ­მო­იქ­მნე­ბა, ინ­ახ­ება და იხ­არ­ჯე­ბა ელ­
ექ­ტრო­ნუ­ლად, ხო­ლო მი­სი შე­ძე­ნა შე­საძ­ლე­ბე­ლია სხვა ვა­ლუ­ტე­ბის (ევ­რო, დო­ლა­რი, ლა­რი,
ლი­რა და ა.შ.) სა­ნაც­ვლოდ. იმ­ის­ათ­ვის, რომ პი­რი გახ­დეს ბით­ქო­ინ­ინ­დუს­ტრი­ის წარ­მო­მად­
გე­ნე­ლი და შეძ­ლოს მი­სი, რო­გორც კრიპ­ტო­ვა­ლუ­ტის, სრულ­ფა­სო­ვა­ნი გა­მო­ყე­ნე­ბა, სა­ჭი­როა
პო­ტენ­ცი­ურ­მა მომ­ხმა­რე­ბელ­მა სა­კუ­თა­რი პერ­სო­ნა­ლუ­რი კომ­პი­უტ­ერ­ით, სმარ­ტფო­ნით,
პლან­შე­ტით ან სხვა მსგავ­სი მოწყო­ბი­ლო­ბით გად­მო­იწ­ერ­ოს და დააინსტალიროს ბით­ქო­ინ­
ის რო­მე­ლი­მე კლი­ენ­ტი პროგ­რა­მა (მაგ.: Coinbase, LocalBitcoins, LakeBTC, Emoney და სხვა),
რის შემ­დე­გაც იგი ქმნის სურ­ვი­ლის შე­სა­ბა­მი­სი რა­ოდ­ენ­ობ­ის კრიპ­ტოგ­რა­ფი­ული გა­სა­ღე­ბე­
ბის ღია და და­ხუ­რულ წყვილს. მომ­ხმა­რებ­ლის ღია გა­სა­ღე­ბი ქვეყ­ნდე­ბა ბით­ქო­ინ­ის ქსელ­ში,
ხო­ლო და­ხუ­რუ­ლი გა­სა­ღე­ბი ინ­ახ­ება კომ­პი­უტ­ერ­ში ფა­ილ­ის სა­ხით. მი­სი წაშ­ლა ან და­კარ­გვა
ავ­ტო­მა­ტუ­რად ნიშ­ნავს, რომ ამ გა­სა­ღე­ბებ­თან და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი ინ­ტერ­ნეტ­თან­ხე­ბი და­იკ­არ­
გა.8 აღ­ნიშ­ნულ პრო­ცე­დუ­რას ყო­ველ­დღი­ურ­ობ­აში ბით­ქო­ინ­ის სა­ფუ­ლის (BTC wallet) შექ­მნა­
დაც მო­იხ­სე­ნი­ებ­ენ.9
ზე­მო­აღ­ნიშ­ნუ­ლი პრო­ცე­დუ­რის შემ­დგომ სრულ­ფა­სოვ­ნად არ­ის შე­საძ­ლე­ბე­ლი, მომ­ხმა­რე­
ბელ­მა თა­ვის ინ­ტერ­ნეტ­ქო­ნებ­რივ ბა­ლან­სზე არ­სე­ბუ­ლი ბით­ქო­ინ­ებ­ით უმ­არ­ტი­ვე­სად გა­ნა­
ხორ­ცი­ელ­ოს ტრან­ზაქ­ცი­ები ან/და შე­იძ­ინ­ოს თა­ვის­თვის სა­ჭი­რო სა­ქო­ნე­ლი და მომ­სა­ხუ­რე­ბა.
მაგ., თუ მომ­ხმა­რე­ბელ „X-ს“ სურს, რომ სა­ქონ­ლის ან მომ­სა­ხუ­რე­ბის შე­სა­ძე­ნად, ან თუნ­დაც
და­ნა­შა­ულ­ებ­რი­ვი მიზ­ნე­ბის­თვის მომ­ხმა­რე­ბელ „Z-ს“ გა­და­ურ­იცხოს კონ­კრე­ტუ­ლი რა­ოდ­
ენ­ობ­ის ბით­ქო­ინი (სა­ტო­ში10), ას­ეთ შემ­თხვე­ვა­ში „Z-მა“ თა­ვი­სი ოც­და­ცა­მეტ­სიმ­ბო­ლოიანი
ღია გა­სა­ღე­ბი (Public Key) უნ­და გა­ან­დოს „X-ს“,11 რის შემ­დე­გაც „X-ს“ სა­შუ­ალ­ება ეძ­ლე­ვა
მი­სი­ვე კომ­პი­უტ­ერ­ულ მოწყო­ბი­ლო­ბა­ში და­ინ­სტა­ლი­რე­ბუ­ლი ბით­ქო­ინ­ის კლი­ენ­ტი პროგ­
რა­მით მარ­ტი­ვად გა­და­ურ­იცხოს „Z-ს“ ბით­ქო­ინ­ებ­ის (სა­ტო­შე­ბის) შე­თან­ხმე­ბუ­ლი რა­ოდ­ენ­
ობა. ამ­ას­თან, თუ­კი, მა­გა­ლი­თად, კო­მერ­ცი­ული ბან­კე­ბის მეშ­ვე­ობ­ით კონ­კრე­ტუ­ლი თან­ხის
გა­და­რიცხვა გუ­ლის­ხმობს არც თუ უმ­ნიშ­ვნე­ლო სა­კო­მი­სი­ოს გა­დახ­დას, იმ­ავე თან­ხის ეკ­ვი­
ვა­ლენ­ტი ბით­ქო­ინ­ით გა­და­რიცხვის შემ­თხვე­ვა­ში სა­კო­მი­სიო ბევ­რად და­ბა­ლია. გა­და­რიცხვა
მსოფ­ლი­ოს ნე­ბის­მი­ერ წერ­ტილ­ში ხორ­ცი­ელ­დე­ბა სახ­ლი­დან გა­უს­ვლე­ლად, სწრა­ფად და
და­ცუ­ლად.
ნი­შან­დობ­ლი­ვია, რომ დღეს ბლოკ­ჩე­ინ­ისა12 და ბით­ქო­ინ­ის ბა­ზარ­ზე ერთ-ერთ წამ­ყვან კომ­
6
იხ. Who is Satoshi Nakamoto?, ColNDESK, <http://www.coindesk.com/information/who-is-satoshinakamoto/>,
[26.11.2013]; Adrianne Jeffries, Four Years and $100 Million Later, Bitcoin’s Mysterious Creator Remains Anonymous,
THE VERGE (06.05.2013, 11:12 AM), <http://www.theverge.com/2013/5/6/4295028/report-satoshi-nakamoto>;
Alec Lui, Who is Satoshi Nakamoto, the Creator of Bitcoin?, MOTHERBOARD (მაისი, 2013), <http://motherboard.
vice.com/blog/who-is-satoshi-nakamoto-the-creator-of-bitcoin.> ციტირებულია: Penrose K., Banking on Bitcoin:
Applying Anti-Money Laundering and Money Transmitter Laws, 18 N.C. Banking Inst. 529, 2013, 531.
7
იხ. <https://www.coindesk.com/data/bitcoin-market-capitalization/>, [22.07.2017].
8
შეად. ჭყოიძე ნ., ტომარაძე გ., ვირტუალური/კრიპტოგრაფიული ვალუტა და მისი თავისებურებები
ვირტუალური ვალუტების რეგულირება (BITCOIN-ის მაგალითზე), ჟურნ. „ეკონომიკა და საბანკო საქმე“,
ტომი 4, №2, 2016, 45.
9
Daniel E., Bitcoin: Anarchist money or the currency of the future?, 151 Studia Iuridica Auctoritate Universitatis
Pecs Publicata, 2013, 26.  <http://heinonline.org/hol-cgi-bin/get_pdf.cgi?handle=hein.journals/studia151&section=5>,
[10.06.2017].
10
1 ბითქოინი=10,0000,000 სატოში.
11
იმ შემთხვევაში, თუ „Z-ს“ გააჩნია რამდენიმე ბითქოინსაფულე, მაშინ იგი „X-ს“ მისცემს მისთვის სასურველ
ერთ-ერთ რომელიმე ღია გასაღებს. ასევე, „Z-ს“ შეუძლია შექმნას სრულიად ახალი ბითქოინბალანსი
უშუალოდ ამ ტრანზაქციისთვის.
12
ტრანზაქციების ბლოკის ჯაჭვი.
„პოლიცია და უსაფრთხოება“ / 2018 / 1 47
ჯაბა უსენაშვილი / ბითქოინების გამოყენებით ჩადენილ დანაშაულთა გამოძიების მეთოდები

პა­ნია „ბიტ­ფურს“ (BitFury) სა­ქარ­თვე­ლოს ტე­რი­ტო­რი­აზე – თბი­ლის­სა და გორ­ში – ორი მე­

გა­და­ტა­ცენ­ტრი აქ­ვს, სა­დაც მსოფ­ლი­ოს მას­შტა­ბით ბით­ქო­ინ­ებ­ით ვაჭ­რო­ბის უზ­რუნ­ველ­ყო­
ფა ხორ­ცი­ელ­დე­ბა. უახ­ლე­სი კვლე­ვე­ბის თა­ნახ­მად, სა­ქარ­თვე­ლო­ში ბო­ლო 2 წლის გან­მავ­
ლო­ბა­ში ბით­ქო­ინ­ის მომ­ხმა­რე­ბელ­თა რა­ოდ­ენ­ობა 400%-ით გა­იზ­არ­და, ხო­ლო 2017 წელს,
2016 წელ­თან შე­და­რე­ბით, 130%-ით.13

3. ბით­ქო­ინ­ებ­ის და­ნა­შა­ულ­ებ­რი­ვად გა­მო­ყე­ნე­ბის რის­კე­ბის შემ­ცვე­ლი

ტექ­ნო­ლო­გი­ური მა­ხა­სი­ათ­ებ­ლე­ბი
ბით­ქო­ინ­ის პო­პუ­ლა­რო­ბის ზრდას­თან ერ­თად, სა­ერ­თა­შო­რი­სო სა­ზო­გა­დო­ებ­აში სულ უფ­რო
აქ­ტუ­ალ­ური ხდე­ბა მი­სი და­ნა­შა­ულ­ებ­რი­ვად გა­მო­ყე­ნე­ბის რის­კე­ბის მი­ნი­მი­ზა­ცი­ის მიზ­ნით
გა­სა­ტა­რე­ბე­ლი ღო­ნის­ძი­ებ­ებ­ის სა­კითხი. მა­გა­ლი­თად, გა­სულ წელს ევ­რო­კავ­ში­რის ერთ-ერ­
თი უმ­სხვი­ლე­სი ინ­სტი­ტუ­ტი – ევ­რო­კო­მი­სია, ფუ­ლის გა­თეთ­რე­ბას­თან ბრძო­ლის გაძ­ლი­ერ­
ებ­ის მიზ­ნით, ბით­ქო­ინ­ებ­ით შეს­რუ­ლე­ბულ ტრან­ზაქ­ცი­ებ­ზე ზე­დამ­ხედ­ვე­ლო­ბი­სა და მო­
ნი­ტო­რინ­გის გაძ­ლი­ერ­ებ­ას­თან და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი ინ­იცი­ატ­ივ­ებ­ით გა­მო­ვი­და.14 შე­და­რე­ბით
ად­რე ევ­რო­საბ­ჭოს ფი­ნან­სურ ქმე­დე­ბა­თა სპე­ცი­ალ­ური ჯგუ­ფის (FATF) მი­ერ შე­მუ­შავ­და სა­
ხელ­მძღვა­ნე­ლო წი­ნა­და­დე­ბე­ბი, რომ­ლე­ბიც აყ­ალ­იბ­ებს ვირ­ტუ­ალ­ურ ვა­ლუ­ტებ­თან და­კავ­ში­
რე­ბით არ­სე­ბულ რის­კებ­ზე და­ფუძ­ნე­ბულ მიდ­გო­მებს.15
რო­გორც ცნო­ბი­ლია, მსოფ­ლიო მარ­თლმსა­ჯუ­ლე­ბის ის­ტო­რი­აში უკ­ვე და­ფიქ­სირ­და კრიპ­
ტო­ვა­ლუ­ტე­ბის გა­მო­ყე­ნე­ბით და­ნა­შა­ულ­თა რო­გორც ჩა­დე­ნის, ისე წარ­მა­ტე­ბით გა­მო­ძი­ებ­ის
ფაქ­ტე­ბი. ას­ეთ საქ­მე­ებ­ად შე­იძ­ლე­ბა და­სა­ხელ­დეს 2013 წელს ამ­ერ­იკ­ის შე­ერ­თე­ბუ­ლი შტა­ტე­
ბის იუს­ტი­ცი­ის დე­პარ­ტა­მენ­ტის მი­ერ გა­მო­ძი­ებ­ული ე. წ. „Liberty Reserve-ის“ საქ­მე, რო­მე­
ლიც შე­ეხ­ებ­ოდა კოს­ტა რი­კა­ში ინ­ტერ­ნეტ­პორ­ტალ Liberty Reserve-ის მეშ­ვე­ობ­ითა და კრიპ­
ტო­ვა­ლუ­ტის – Liberty Dollars (LD) – გა­მო­ყე­ნე­ბით გან­ხორ­ცი­ელ­ებ­ულ ფუ­ლის გა­თეთ­რე­ბის
ფაქ­ტს. ზე­მო­აღ­ნიშ­ნუ­ლი ინ­ტერ­ნეტ­პორ­ტა­ლის (ონ­ლა­ინ­ბან­კი) ძი­რი­თა­დი ხიბ­ლი იმ­აში
მდგო­მა­რე­ობ­და, რომ მას­ში ან­გა­რი­შის გახ­სნა უმ­არ­ტი­ვე­სი და ან­ონ­იმ­ური იყო.16 ამ­ერ­იკ­ელ
სა­მარ­თალ­დამ­ცა­ვებს ამ ურ­თუ­ლე­სი სის­ხლის სა­მარ­თლის საქ­მის გახ­სნა­ში სის­ტე­მის ცენ­
ტრა­ლი­ზე­ბუ­ლი ტექ­ნო­ლო­გი­ური მა­ხა­სი­ათ­ებ­ელი და­ეხ­მა­რა, რო­მე­ლიც ამ­ერ­იკ­ის შე­ერ­თე­
ბუ­ლი შტა­ტე­ბის იუს­ტი­ცი­ის დე­პარ­ტა­მენ­ტს პრო­ცე­სე­ბის გა­კონ­ტრო­ლე­ბას უად­ვი­ლებ­და.
ბით­ქო­ინ­ის შემ­თხვე­ვა­ში, მი­სი დე­ცენ­ტრა­ლი­ზე­ბუ­ლი ბუ­ნე­ბის გა­მო, ას­ეთი სცე­ნა­რი გა­მო­
რიცხუ­ლია.
ამ­ერ­იკ­ის შე­ერ­თე­ბუ­ლი შტა­ტე­ბის იუს­ტი­ცი­ის დე­პარ­ტა­მენ­ტის საქ­მი­ან­ობ­ის შე­დე­გია, ას­ევე,
2013 წელს გახ­სნი­ლი და­ნა­შა­ულ­ებ­რი­ვი ნივ­თე­ბის ინ­ტერ­ნეტ­მა­ღა­ზი­ათა ქსე­ლის, “Silk Road-
ის” საქ­მე, სა­დაც ათ­ას­ობ­ით კრი­მი­ნა­ლი ან­ონ­იმ­ური სა­ხით რე­გის­ტრირ­დე­ბო­და და სწო­რედ
ბით­ქო­ინ­ებ­ის სა­შუ­ალ­ებ­ითა და P2P (ტოლ­ფარ­დი­სად­მი ტოლ­ფარ­დი) დე­ცენ­ტრა­ლი­ზე­ბუ­
ლი სის­ტე­მით ახ­ორ­ცი­ელ­ებ­და ნარ­კო­ტი­კე­ბით, უკ­ან­ონო იარ­აღ­ითა და სხვა და­ნა­შა­ულ­ებ­
რი­ვი ნივ­თე­ბით ვაჭ­რო­ბას. ჩა­ტა­რე­ბუ­ლი გა­მო­ძი­ებ­ით დად­გინ­და, რომ ონ­ლა­ინ­შა­ვი ბაზ­რის
პლატ­ფორ­მა “Silk Road-ზე” გან­ხორ­ცი­ელ­ებ­ული სა­ვაჭ­რო ტრან­ზაქ­ცი­ებ­ის სა­ერ­თო რა­ოდ­ენ­
ობ­ამ 9.5 მი­ლი­ონი ბით­ქო­ინი, ანუ იმ პე­რი­ოდ­ის კურ­სის გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით, 1.2 მი­ლი­არ­დი
აშშ დო­ლა­რი შე­ად­გი­ნა.17 აღ­ნიშ­ნუ­ლი ინ­ტერ­ნეტ­პორ­ტა­ლის და­მა­არ­სე­ბელს – უილი­ამ როს
13
იხ. <http://forbes.ge/news/2425>, [23.07.2017].
14
დაწვრილებით იხ. <http://europa.eu.int/comm/internal_market/payments/transfers/index_en.htm>, [28.06.2017].
15
Financial Action Task Force (FATF), Guidance for a Risk-Based Approach to Virtual Currencies, 2015. <http://www.
fatf-gafi.org/media/fatf/documents/reports/Guidance-RBA-Virtual-Currencies.pdf>, [28.06.2017.].
16
United Stats v. Liberty Reserve, District Court, Southern District of New York, No. 13 CRIM 368.
17
Lane j., Bitcoin, Silk Road, and the Needs for a New Approach to Virtual Currency Regulation, Charleston L. Rev,
2014, 525.
48 „პოლიცია და უსაფრთხოება“ / 2018 / 1
ჯაბა უსენაშვილი / ბითქოინების გამოყენებით ჩადენილ დანაშაულთა გამოძიების მეთოდები

ულ­ბრიხ­ტს (Ross William Ulbricht), რომ­ლის და­კა­ვე­ბაც 2014 წელს მო­ხერ­ხდა, სას­ჯე­ლის სა­
ხედ და ზო­მად უვ­ადო თა­ვი­სუფ­ლე­ბის აღ­კვე­თა გა­ნე­საზღვრა.18
ამ­დე­ნად, თე­ორი­ასა და პრაქ­ტი­კა­ში და­ვას აღ­არ იწ­ვევს ის გა­რე­მო­ება, რომ ბით­ქო­ინ­ებ­ის
ძი­რი­თა­დი ტექ­ნო­ლო­გი­ური მა­ხა­სი­ათ­ებ­ელი, რომ­ლის გა­მოც მას და­ნა­შა­ულ­ებ­რი­ვად გა­მო­
ყე­ნე­ბის რის­კებ­თან აკ­ავ­ში­რე­ბენ, არ­ის მი­სი ან­ონ­იმ­ურ­ობა (ფსევ­დო­ნი­მუ­რო­ბა)19 და დე­ცენ­
ტრა­ლი­ზა­ცია.20

3.1. ბით­ქო­ინ­ებ­ის მომ­ხმა­რე­ბელ­თა ან­ონ­იმ­ურ­ობა (ფსევ­დო­ნი­მუ­რო­ბა),

რო­გორც და­ნა­შა­ულ­ებ­რი­ვად მიმ­ზიდ­ვე­ლი ტექ­ნო­ლო­გი­ური მა­ხა­სი­ათ­ებ­ელი
ინ­ტერ­ნეტ­სივ­რცის პო­პუ­ლა­რი­ზა­ცი­ის პა­რა­ლე­ლუ­რად, ვირ­ტუ­ალ­ური კო­მუ­ნი­კა­ცი­ები
სწრა­ფად გა­ფარ­თოვ­და. მი­ნი­მა­ლურ ფა­სად არ­სე­ბულ­მა კო­მუ­ნი­კა­ცი­ის მა­ღალ­მა სიჩ­ქა­რემ
და გა­უმ­ჯო­ბე­სე­ბულ­მა ტექ­ნო­ლო­გი­ამ გზა გა­უხ­სნა მის ხელ­მი­საწ­ვდო­მო­ბა­სა და ჭეშ­მა­რიტ
ან­ონ­იმ­ურ კო­მუ­ნი­კა­ცი­ას. ამ­ას­თა­ნა­ვე, ჩა­მო­ყა­ლიბ­და ფსევ­დო­ან­ონ­იმ­ური კო­მუ­ნი­კა­ცი­ის ახ­
ალი უნ­იკ­ალ­ური ფორ­მე­ბი.21 გა­და­ჭარ­ბე­ბუ­ლი არ იქ­ნე­ბა თუ ვიტყვით, რომ ერთ-ერ­თი ძი­
რი­თა­დი ტექ­ნო­ლო­გი­ური მა­ხა­სი­ათ­ებ­ელი, რომ­ლი­თაც ბით­ქო­ინ­ებ­ის სის­ტე­მამ და თა­ვად
ბით­ქო­ინ­მა, რო­გორც კრიპ­ტო­ვა­ლუ­ტამ22 სა­ზო­გა­დო­ებ­ის ყუ­რადღე­ბა მყი­სი­ერ­ად მი­იქ­ცია,
მი­სი ან­ონ­იმ­ური, უფ­რო სწო­რედ კი, ფსევ­დო­ნი­მუ­რი ხა­სი­ათია. აღ­ნიშ­ნუ­ლი გუ­ლის­ხმობს
იმ­ას, რომ ნე­ბის­მი­ერ პირს ონ­ლა­ინ­რე­ჟიმ­ში (მა­გა­ლი­თად, ვებ­გვერ­დზე <http://bitcointicker.
co/transactions/>) უწყვე­ტად შე­უძ­ლია თვა­ლის დევ­ნე­ბა უშუ­ალ­ოდ ტრან­ზაქ­ცი­ის პრო­ცეს­ზე,
ანუ სრუ­ლი­ად სა­ჯა­როა ინ­ფორ­მა­ცია იმ­ის თა­ობ­აზე, თუ რო­მე­ლი ოც­და­ცა­მეტ­სიმ­ბო­ლოიანი
ღია გა­სა­ღე­ბის შემ­ცვე­ლი ბით­ქო­ინ­ის სა­ფუ­ლი­დან რო­მელ, ას­ევე, ოც­და­ცა­მეტ­სიმ­ბო­ლოიანი
ღია გა­სა­ღე­ბის შემ­ცველ ბით­ქო­ინ­ის სა­ფუ­ლე­ში ირ­იცხე­ბა ხსე­ნე­ბუ­ლი კრიპ­ტო­ვა­ლუ­ტა და
რა მო­ცუ­ლო­ბის ტრან­ზაქ­ცია ხორ­ცი­ელ­დე­ბა. აღ­ნიშ­ნუ­ლის მი­უხ­ედ­ავ­ად, თით­ქმის შე­უძ­ლე­
ბე­ლია სა­ჯა­რო ხა­სი­ათ­ის გა­და­რიცხვებ­ში მო­ნა­წი­ლე ღია გა­სა­ღე­ბე­ბით მო­სარ­გებ­ლე პი­რე­ბის
ნამ­დვი­ლი ვი­ნა­ობ­ისა და, მით უმ­ეტ­ეს, მა­თი დე­მოგ­რა­ფი­ული მო­ნა­ცე­მე­ბის იდ­ენ­ტი­ფი­ცი­
რე­ბა,23 ვი­ნა­იდ­ან ბით­ქო­ინ­ის გა­მო­ყე­ნე­ბი­სათ­ვის სა­ჭი­რო ნე­ბის­მი­ერი ღია პროგ­რა­მუ­ლი უზ­
რუნ­ველ­ყო­ფა (Software) სა­შუ­ალ­ებ­ას იძ­ლე­ვა, პირ­მა ელ. სა­ფუ­ლე შექ­მნას მის­თვის სა­სურ­
ვე­ლი ფსევ­დო­ნი­მით. სწო­რედ აღ­ნიშ­ნუ­ლი­დან გა­მომ­დი­ნა­რე, თა­ნა­მედ­რო­ვე სტა­ტი­ებ­სა და
ლი­ტე­რა­ტუ­რა­ში ბით­ქო­ინს ნაც­ვლად „ან­ონ­იმ­ურ­ისა“, მო­იხ­სე­ნი­ებ­ენ რო­გორც „ფსევ­დო­ნი­
მურს“ (“Psevdonimous”).24
თვალ­სა­ჩი­ნო­ებ­ის­თვის რომ წარ­მო­ვიდ­გი­ნოთ, ან­ონ­იმ­ურ­ობ­ის მა­ღა­ლი ხა­რის­ხის უზ­რუნ­
ველ­ყო­ფის მიზ­ნით, ნე­ბის­მი­ერ პირს შე­უძ­ლია მო­ექ­ცეს ღია Wi-fi-ს ზო­ნა­ში და მო­ცე­მულ
ეტ­აპ­ამ­დე არ­სად გა­მო­ყე­ნე­ბუ­ლი ნო­უტ­ბუ­კის, ნეტ­ბუ­კის, პლან­შე­ტუ­რი კომ­პი­უტ­ერ­ის ან
მო­ბი­ლუ­რი ტე­ლე­ფო­ნის გა­მო­ყე­ნე­ბით, შე­სა­ბა­მი­სი ბით­ქო­ინ­აპ­ლი­კა­ცი­ებ­ის უმ­არ­ტი­ვე­სად
და­ყე­ნე­ბის შემ­დგომ, სხვა­დას­ხვა პლატ­ფორ­მა­ზე შექ­მნას მის­თვის სა­სურ­ვე­ლი რა­ოდ­ენ­

18
United Stats v. Ross William Ulbricht, District Court, Southern District of New York, No. 14 CRIM 068.
19
შეად. The European Banking Authority, EBA/WRG/2013/01, Warning to consumers on virtual currency, 2013, 3.
20
შეად. Penrose K., Banking on Bitcoin: Applying Anti-Money Laundering and Money Transmitter Laws, 18 N.C.
Banking Inst. 529, 2013, 536.
21
შეად. ბოძაშვილი ლ., კოხრეიძე ნ., კიბერსივრცის სამართალი, თბ., 2012, 36.
22
ბითქოინი თავისი პროგრამული მახასიათებლიდან გამომდინარე, განიხილება არამხოლოდ როგორც
კრიპტოვალუტა, არამედ როგორც სისტემა, გამოხატული ღია პროგრამული უზრუნველყოფის სახით. იხ.
George M. O., Bridging bitcoin’s gender gap, NYU Journal of Law & Bisiness, Volume 2, No. 2, 2016, 424.
23
ბუნებრივია, გარდა იმ საგამონაკლისო შემთხვევებისა, როდესაც პირი საკუთარი ბითქოინსაფულის
შექმნის დროს ნებაყოფლობით უთითებს თავის რეალურ დემოგრაფიულ მონაცემებს, რაც ცხადია, ნაკლებად
სავარაუდოა კრიმინალური მეთოდებით მოქმედ სუბიექტებთან მიმართებაში.
24
იხ. inter alia <http://bitcoinsimplified.org/learn-more/anonymity/>, [28.06.2017].
„პოლიცია და უსაფრთხოება“ / 2018 / 1 49
ჯაბა უსენაშვილი / ბითქოინების გამოყენებით ჩადენილ დანაშაულთა გამოძიების მეთოდები

ობ­ის ბით­ქო­ინ­სა­ფუ­ლე ისე, რომ არ­ცერ­თი მათ­გა­ნის შექ­მნის დროს არ მი­უთ­ით­ოს თა­ვი­
სი რე­ალ­ური დე­მოგ­რა­ფი­ული მო­ნა­ცე­მე­ბი, რის შემ­დე­გაც, გა­მო­ყე­ნე­ბუ­ლი მოწყო­ბი­ლო­ბის
ინ­ტერ­ნეტ­პრო­ტო­კო­ლის მი­სა­მარ­თთან (IP adrress) ას­ოც­ირ­ებ­ის პრე­ვენ­ცი­ის მიზ­ნით, თა­ვი­
დან მო­იშ­ორ­ოს აღ­ნიშ­ნუ­ლი კომ­პი­უტ­ერ­ული სის­ტე­მის შემ­ცვე­ლი ნივ­თი. ამ­გვა­რი მე­თო­დის
შე­დე­გად, სა­ხე­ზე ვი­ღებთ მო­ცე­მუ­ლო­ბას, რო­დე­საც ინ­ტერ­ნეტ­სივ­რცე­ში ჩნდე­ბა რამ­დე­ნი­მე
ახ­ალი მომ­ხმა­რე­ბე­ლი (რე­ალ­ურ­ად ერ­თი ფი­ზი­კუ­რი პი­რი) შე­სა­ბა­მი­სი რა­ოდ­ენ­ობ­ის ოც­და­
ცა­მეტ­სიმ­ბო­ლოიანი ღია და და­ხუ­რუ­ლი გა­სა­ღე­ბე­ბით და თი­თოეული მათ­გა­ნის მეშ­ვე­ობ­ით
შე­საძ­ლე­ბე­ლია შე­უფ­ერ­ხებ­ლად გან­ხორ­ცი­ელ­დეს ბით­ქო­ინ­ის ტრან­ზაქ­ცი­ები.
მარ­თლაც, სხვა­დას­ხვა ქვეყ­ნის სა­გა­მო­ძი­ებო პრაქ­ტი­კის გან­ზო­გა­დე­ბა ცხად­ყოფს, რომ კი­
ბერ­სივ­რცე­ში და­ნა­შა­ულ­ებ­რი­ვად მოქ­მე­დი პი­რე­ბი ცალ­კე­ული კრი­მი­ნა­ლუ­რი ტრან­ზაქ­ცი­ის
შე­სას­რუ­ლებ­ლად, სხვა­დას­ხვა ინ­ტერ­ნეტ­პრო­ტო­კო­ლის მი­სა­მარ­თე­ბის (IP adrress) გა­მო­ყე­ნე­
ბით, ახ­ალ-ახ­ალ ბით­ქო­ინ­სა­ფუ­ლე­ებს ქმნი­ან და ამ ფორ­მით ახ­დე­ნენ სა­მარ­თალ­დამ­ცა­ვი და
მა­კონ­ტრო­ლე­ბე­ლი ორ­გა­ნო­ებ­ის ყუ­რადღე­ბის კონ­ცენ­ტრა­ცი­ის პრე­ვენ­ცი­ას.25

3.2. ბით­ქო­ინ­ებ­ის დე­ცენ­ტრა­ლი­ზე­ბუ­ლი სის­ტე­მა, რო­გორც და­ნა­შა­ულ­ებ­რი­ვად

მიმ­ზიდ­ვე­ლი მა­ხა­სი­ათ­ებ­ელი
და­ნა­შა­ულ­ებ­რი­ვი მიზ­ნე­ბის­თვის, ან­ონ­იმ­ურ­ობ­ას­თან (ფსევ­დო­ნი­მუ­რო­ბას­თან) ერ­თად, გან­
სა­კუთ­რე­ბით მიმ­ზიდ­ვე­ლია ბით­ქო­ინ­ებ­ის მე­ორე ძი­რი­თა­დი მა­ხა­სი­ათ­ებ­ელი – დე­ცენ­ტრა­
ლი­ზა­ცია.
ზო­გა­დად, ფუ­ლის ციფ­რუ­ლად შე­ნახ­ვი­სა და ელ­ექ­ტრო­ნუ­ლი სა­გა­დახ­დო სის­ტე­მე­ბის და­
არ­სე­ბის­თა­ნა­ვე გაჩ­ნდა მა­თი არ­სე­ბო­ბის უზ­რუნ­ველ­ყო­ფის­თვის აუც­ილ­ებ­ელი მი­ნი­მა­ლუ­რი
მოთხოვ­ნე­ბის შეს­რუ­ლე­ბის აუც­ილ­ებ­ლო­ბა,26 რო­მელ­თა დაკ­მა­ყო­ფი­ლე­ბაც ხორ­ცი­ელ­დე­ბო­
და შე­სა­ბა­მი­სი სის­ტე­მე­ბის ცენ­ტრა­ლი­ზა­ცი­ის ხარ­ჯზე. კერ­ძოდ, რო­გორც წე­სი, ცენ­ტრა­ლი­
ზე­ბუ­ლი სის­ტე­მის პი­რო­ბებ­ში ვა­ლუ­ტის გა­მოშ­ვე­ბას უზ­რუნ­ველ­ყოფს სან­დო მე­სა­მე მხა­რე,
რო­მე­ლიც თა­ვის მი­ერ და­ნერ­გი­ლი აღ­რიცხვი­სა და უს­აფ­რთხო­ებ­ის სის­ტე­მე­ბის სა­შუ­ალ­ებ­
ით ას­რუ­ლებს ხსე­ნე­ბულ მოთხოვ­ნებს. გარ­და ამ­ისა, ცენ­ტრა­ლი­ზე­ბუ­ლი ხა­სი­ათ­ის სა­ფი­
ნან­სო ინ­სტი­ტუ­ტე­ბის (მაგ., კო­მერ­ცი­ული სა­ბან­კო და­წე­სე­ბუ­ლე­ბა, მიკ­რო­სა­ფი­ნან­სო ორ­გა­
ნი­ზა­ცია და სხვ.) ფუნ­ქცი­ონ­ირ­ება მოქ­ცე­ულია იმ­პე­რა­ტი­ულ სა­კა­ნონ­მდებ­ლო ჩარ­ჩო­ებ­ში,
რომ­ლე­ბიც აწ­ეს­ებს მთელ რიგ შეზღუდ­ვებ­სა და რე­გუ­ლა­ცი­ებს სა­ეჭ­ვო ტრან­ზაქ­ცი­ებ­ის იდ­
ენ­ტი­ფი­ცი­რე­ბის, მა­თი მიზ­ნობ­რი­ობ­ისა და ფი­ნან­სურ ინ­სტი­ტუ­ტებ­ში ბრუნ­ვა­დი თან­ხე­ბის
წარ­მო­შო­ბის წყა­როს დად­გე­ნის, ას­ევე სხვა შე­საძ­ლო და­ნა­შა­ულ­ებ­რი­ვი ქმე­დე­ბე­ბის გა­მო­აშ­
კა­რა­ვე­ბის მიზ­ნით. მა­გა­ლი­თად, სა­ქარ­თვე­ლომ 2003 წლის 6 ივ­ნისს მი­იღო კა­ნო­ნი უკ­ან­ონო
შე­მო­სავ­ლის ლე­გა­ლი­ზა­ცი­ის აღ­კვე­თის ხელ­შეწყო­ბის შე­სა­ხებ,27 რო­მე­ლიც სა­ქარ­თვე­ლო­ში
ფუ­ლის გა­თეთ­რე­ბას­თან ბრძო­ლის სა­ბა­ზო დო­კუ­მენ­ტს წარ­მო­ად­გენს,28 ხო­ლო მი­სი ძი­რი­
თა­დი დე­ბუ­ლე­ბე­ბი და­კონ­კრე­ტე­ბუ­ლია სხვა­დას­ხვა კა­ნონ­ქვემ­დე­ბა­რე ნორ­მა­ტი­ულ აქ­ტში.29
25
Gruber S., Trust, identity, and disclosure are bitcoin exchanges the next virtual havens for money laundering and tax
evasion?, 32 Quinnipiac L. Rev. 135 2013-2015, 140.
26
Baseri Y., Takhtaei B., Mohajeri J., Secure untraceable off-line electronic cash system, Scientia Iranica, Vol. 20, No. 3,
2013, 642.
27
ხელმისაწვდომია საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეს ვებგვერდზე: <www.matsne.gov.ge>, [02.08.2017].
28
ავტორთა კოლექტივი: გორაშვილი გ., მამულაშვილი გ., თოდუა ნ., გოგშელიძე რ., სულაქველიძე დ., დვალიძე
ი., რედ. გ. ნაჭყებია, ორგანიზებული დანაშაულის თანამედროვე გამოვლინებების კრიმინალიზაციისა და
სამართალშეფარდების პრობლემები ქართულ სისხლის სამართალში, 2012, 754.
29
იხ. მათ შორის: საქართველოს ფინანსური მონიტორინგის სამსახურის უფროსის 2012 წლის 18 იანვრის
№4 ბრძანება „კომერციული ბანკების მიერ ინფორმაციის მიღების, სისტემატიზაციის, დამუშავებისა
და საქართველოს ფინანსური მონიტორინგის სამსახურისათვის გადაცემის წესის შესახებ“ დებულების
დამტკიცების თაობაზე; საქართველოს ფინანსური მონიტორინგის სამსახურის უფროსის 2012 წლის 24
იანვრის №7 ბრძანება „მიკროსაფინანსო ორგანიზაციების მიერ ინფორმაციის მიღების, სისტემატიზაციის,
50 „პოლიცია და უსაფრთხოება“ / 2018 / 1
ჯაბა უსენაშვილი / ბითქოინების გამოყენებით ჩადენილ დანაშაულთა გამოძიების მეთოდები

სა­ბო­ლოო ჯამ­ში, აღ­ნიშ­ნუ­ლი სა­კა­ნონ­მდებ­ლო პა­კე­ტი უზ­რუნ­ველ­ყოფს და­ნა­შა­ულ­ებ­რი­ვად

მოქ­მე­დი სუ­ბი­ექ­ტე­ბის მხრი­დან ფი­ნან­სუ­რი და სხვა შე­სა­ბა­მი­სი ინ­სტი­ტუ­ტე­ბის ბო­რო­ტად
გა­მო­ყე­ნე­ბას­თან და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი რის­კე­ბის მი­ნი­მი­ზა­ცი­ას, ხო­ლო ას­ეთ­ის გა­მოვ­ლე­ნის შემ­
თხვე­ვა­ში, სა­მარ­თალ­დამ­ცა­ვი ორ­გა­ნო­ებ­ის მხრი­დან მყი­სი­ერ რე­აგ­ირ­ებ­ას.
გან­სხვა­ვე­ბით ზე­მოხ­სე­ნე­ბუ­ლის­გან, ბით­ქო­ინი იქ­მნე­ბა წი­ნას­წარ გან­საზღვრუ­ლი მა­თე­მა­
ტი­კუ­რი ალ­გო­რით­მე­ბით და მსოფ­ლი­ოს არ­ცერთ წერ­ტილ­ში არ არ­სე­ბობს ცენ­ტრა­ლუ­რი
ორ­გა­ნო, რო­მელ­საც შე­უძ­ლია გავ­ლე­ნა მო­ახ­დი­ნოს ამ­გვარ სის­ტე­მა­ზე და­ფუძ­ნე­ბუ­ლი ვა­
ლუ­ტის ემ­ისი­აზე, ან რა­იმე სა­ხის კონ­ტრო­ლი გა­ნა­ხორ­ცი­ელ­ოს მიმ­დი­ნა­რე პრო­ცე­სებ­ზე.30
ბუ­ნებ­რი­ვია, ბით­ქო­ინ­ებ­ის ას­ეთი ტექ­ნო­ლო­გი­ური მა­ხა­სი­ათ­ებ­ელი, ან­ონ­იმ­ურ­ობ­ის (ფსევ­
დო­ნი­მუ­რო­ბის) კომ­პო­ნენ­ტთან ერ­თად, შე­სა­შურ კომ­ფორ­ტს უქ­მნის ინ­ოვ­აცი­ური ტექ­ნო­
ლო­გი­ებ­ის ბო­რო­ტად გა­მო­ყე­ნე­ბა­ზე ორი­ენ­ტი­რე­ბულ სუ­ბი­ექ­ტებს, რომ­ლე­ბიც ბით­ქო­ინ­ებ­ის
ან სხვა დე­ცენ­ტრა­ლი­ზე­ბუ­ლი კრიპ­ტო­ვა­ლუ­ტე­ბის (მაგ. Ripple, Litecoin, Peercoin, Dogecoin31)
გა­მო­ყე­ნე­ბით აქ­ტი­ურ­ად ვაჭ­რო­ბენ ონ­ლა­ინ­შავ ბა­ზარ­ზე, ახ­დე­ნენ უკ­ან­ონო შე­მო­სავ­ლე­ბის
ლე­გა­ლი­ზა­ცი­ას, აფ­ინ­ან­სე­ბენ ტე­რო­რიზ­მს ან ახ­ორ­ცი­ელ­ებ­ენ მა­ღალ­ტექ­ნო­ლო­გი­ურ და­ნა­შა­
ულ­თა (High-Tech Crime) სფე­რო­ში გავ­რცე­ლე­ბულ სხვა­დას­ხვა კრი­მი­ნა­ლურ ტი­პო­ლო­გი­ას.
თვალ­სა­ჩი­ნო­ებ­ის­თვის, პრაქ­ტი­კუ­ლი მა­გა­ლი­თის მი­ხედ­ვით გან­ვი­ხი­ლოთ ბით­ქო­ინ­ის, რო­
გორც დე­ცენ­ტრა­ლი­ზე­ბუ­ლი კრიპ­ტო­ვა­ლუ­ტის ტექ­ნო­ლო­გი­ური მა­ხა­სი­ათ­ებ­ელი.

მა­გა­ლი­თი 1:
მომ­ხმა­რე­ბელ „X-ს“ სურს, რომ მო­ახ­დი­ნოს და­ნა­შა­ულ­ებ­რი­ვად მი­ღე­ბუ­ლი და ამ­ჟა­მად მის ელ.
სა­ფუ­ლე­ში არ­სე­ბუ­ლი დი­დი ოდ­ენ­ობ­ით ბით­ქო­ინ­ებ­ის გა­თეთ­რე­ბა და შემ­დეგ მი­სი მა­ტე­რი­ალ­
ურ ვა­ლუ­ტა­ში (მაგ., აშშ დო­ლარ­ში) კონ­ვერ­ტა­ცია. აღ­ნიშ­ნუ­ლი მიზ­ნით, „X-მა“ და­მა­ტე­ბით შექ­
მნა 50 ერ­თე­ული ან­ონ­იმ­ური ბით­ქო­ინ­სა­ფუ­ლე, რომ­ლებ­ზეც ტრან­ზაქ­ცი­ებ­ის გზით გა­და­ან­აწ­ილა
ერთ სა­ფუ­ლე­ში თავ­მოყ­რი­ლი ინ­ტერ­ნეტ­სა­ვა­ლუ­ტო აქ­ტი­ვი. აღ­ნიშ­ნუ­ლის შემ­დეგ „X-მა“ კი­დევ
ერ­თი ბით­ქო­ინ­სა­ფუ­ლე შექ­მნა, ამ­ჯე­რად უკ­ვე სა­კუ­თა­რი რე­ალ­ური მო­ნა­ცე­მე­ბის მი­თი­თე­ბით,
რო­მე­ლიც გა­ას­აჯ­არ­ოვა, რო­გორც საქ­ველ­მოქ­მე­დო მიზ­ნე­ბით შექ­მნი­ლი ბით­ქო­ინ­ან­გა­რი­ში; ამ უკ­
ან­ას­კნელ­ზე „X“ ფსევ­დო­საქ­ველ­მოქ­მე­დო მიზ­ნე­ბით პე­რი­ოდ­ულ­ად რიცხავ­და მის მი­ერ­ვე ან­ონ­
იმ­ურ­ად შექ­მნი­ლი ბით­ქო­ინ­სა­ფუ­ლე­ებ­იდ­ან, რომ­ლებ­შიც თავ­მოყ­რი­ლი იყო და­ნა­შა­ულ­ებ­რი­ვად
მი­ღე­ბუ­ლი კრიპ­ტო­ვა­ლუ­ტე­ბი. მას შემ­დეგ, რაც ხსე­ნე­ბუ­ლი თან­ხე­ბის აკ­ომ­ულ­ირ­ება მოხ­და ბით­
ქო­ინ­სა­ფუ­ლის იმ ან­გა­რიშ­ზე, რო­მელ­ზეც „X-ის“ რე­ალ­ური მო­ნა­ცე­მე­ბი იყო მი­თი­თე­ბუ­ლი, მან მო­
ახ­დი­ნა კრიპ­ტო­ვა­ლუ­ტის აშშ დო­ლარ­ში კონ­ვერ­ტა­ცია.

ზე­მოთ გან­ხი­ლუ­ლი მო­ცე­მუ­ლო­ბის შემ­თხვე­ვა­ში, იმ­ავე ში­ნა­არ­სის ფუ­ლა­დი ტრან­ზაქ­ცი­

ები რომ გან­ხორ­ცი­ელ­ებ­ულ­იყო, მა­გა­ლი­თად, კო­მერ­ცი­ულ სა­ბან­კო და­წე­სე­ბუ­ლე­ბა­ში და
შე­სა­ბა­მი­სად, ბით­ქო­ინ­ებ­ის სა­ფუ­ლის ოც­და­ცა­მეტ­სიმ­ბო­ლოიანი ღია გა­სა­ღე­ბის (Public Key)
ნაც­ვლად, გა­მო­ყე­ნე­ბუ­ლი­ყო ჩვე­ულ­ებ­რი­ვი სა­ბან­კო ან­გა­რი­ში, „უკ­ან­ონო შე­მო­სავ­ლის ლე­გა­
ლი­ზა­ცი­ის აღ­კვე­თის ხელ­შეწყო­ბის შე­სა­ხებ“ სა­ქარ­თვე­ლოს კა­ნო­ნის მე-5 მუხ­ლის პირ­ვე­ლი
ნა­წი­ლის „ა“ და „ბ“ ქვე­პუნ­ქტე­ბის შე­სა­ბა­მი­სად, ამ­გვა­რი გა­რი­გე­ბა ჩა­ით­ვლე­ბო­და მო­ნი­ტო­
რინ­გს დაქ­ვემ­დე­ბა­რე­ბულ გა­რი­გე­ბად და შე­სა­ბა­მი­სი ან­გა­რი­ში და­უყ­ოვ­ნებ­ლივ გა­და­იგ­ზავ­
ნე­ბო­და სა­ქარ­თვე­ლოს ფი­ნან­სუ­რი მო­ნი­ტო­რინ­გის სამ­სა­ხურ­ში. თა­ვის მხრივ, აღ­ნიშ­ნუ­ლი
დამუშავებისა და საქართველოს ფინანსური მონიტორინგის სამსახურისთვის გადაცემის წესის შესახებ“
დებულების დამტკიცების თაობაზე; საქართველოს ფინანსური მონიტორინგის სამსახურის უფროსის 2012
წლის 24 იანვრის №8 ბრძანება „ფულადი გზავნილების განმახორციელებელი პირის მიერ ინფორმაციის
მიღების, სისტემატიზაციის, დამუშავებისა და საქართველოს ფინანსური მონიტორინგის სამსახურისთვის
გადაცემის წესის შესახებ“ დებულების დამტკიცების თაობაზე. ხელმისაწვდომია საქართველოს ფინანსური
მონიტორინგის სამსახურის ოფიციალურ ვებგვერდზე: <https://www.fms.gov.ge/geo/page/regulations>,
[02.08.2017].
30
შეად. ჭყოიძე ნ., ტომარაძე გ., ვირტუალური/კრიპტოგრაფიული ვალუტა და მისი თავისებურებები
ვირტუალური ვალუტების რეგულირება (BITCOIN-ის მაგალითზე), ჟურნ. „ეკონომიკა და საბანკო საქმე“,
ტომი 4, №2, 2016, 44.
31
Mandjee T., Bitcoin, its Legal Classification and its Regulatory Framework, 15 J. Bus. & Sec. L. 1 2014, 6.
„პოლიცია და უსაფრთხოება“ / 2018 / 1 51
ჯაბა უსენაშვილი / ბითქოინების გამოყენებით ჩადენილ დანაშაულთა გამოძიების მეთოდები

სამ­სა­ხუ­რი სა­კითხს დე­ტა­ლუ­რად და­ამ­უშ­ავ­ებ­და და შე­საძ­ლო და­ნა­შა­ულ­ის ნიშ­ნე­ბის გა­

მოვ­ლე­ნის შემ­თხვე­ვა­ში, გა­მო­ძი­ებ­ის დაწყე­ბის მიზ­ნით, ინ­ფორ­მა­ცი­ას გა­და­უგ­ზავ­ნი­და სა­
ქარ­თვე­ლოს მთა­ვარ პრო­კუ­რა­ტუ­რა­ში არ­სე­ბულ სპე­ცი­ალ­იზ­ებ­ულ და­ნა­ყოფს – უკ­ან­ონო
შე­მო­სავ­ლის ლე­გა­ლი­ზა­ცი­აზე სის­ხლის­სა­მარ­თლებ­რი­ვი დევ­ნის სამ­მარ­თვე­ლოს.32 ბით­ქო­
ინ­ებ­ის შემ­თხვე­ვა­ში მსგავ­სი მო­ნი­ტო­რინ­გი და კონ­ტრო­ლი მარ­ტი­ვი მი­ზე­ზის – მი­სი დე­
ცენ­ტრა­ლი­ზე­ბუ­ლი ხა­სი­ათ­ის – გა­მო გა­მო­რიცხუ­ლია.33

4. ბით­ქო­ინ­ებ­ის გა­მო­ყე­ნე­ბით ჩა­დე­ნილ მა­ღალ­ტექ­ნო­ლო­გი­ურ და­ნა­შა­ულ­თა

გა­მო­ძი­ებ­ის ძი­რი­თა­დი მე­თო­დე­ბი
მი­უხ­ედ­ავ­ად იმ­ისა, რომ ელ­ექ­ტრო­ნუ­ლი ვაჭ­რო­ბის პლატ­ფორ­მა და კრიპ­ტო­ვა­ლუ­ტე­ბის
ფე­ნო­მე­ნი, რო­გორც ერთ-ერ­თი სა­გა­დახ­დო სის­ტე­მა თა­ნა­მედ­რო­ვე სა­ფი­ნან­სო-ეკ­ონ­ომ­იკ­ურ
სფე­რო­ში უკ­ვე არა­ერ­თი წე­ლია არ­სე­ბობს, ციფ­რუ­ლი ვა­ლუ­ტე­ბი მა­ინც ფუ­ლის გან­ვი­თა­რე­
ბის ხან­გრძლი­ვი ის­ტო­რი­ის თა­ნა­მედ­რო­ვე ეტ­აპ­ად მი­იჩ­ნე­ვა. შე­სა­ბა­მი­სად, ნაკ­ლე­ბი გა­მოც­
დი­ლე­ბით ხა­სი­ათ­დე­ბა სა­მარ­თალ­დამ­ცა­ვი ორ­გა­ნო­ებ­ის პრაქ­ტი­კა კრიპ­ტო­ვა­ლუ­ტე­ბის გა­
მო­ყე­ნე­ბით ჩა­დე­ნილ და­ნა­შა­ულ­თა გა­მო­ძი­ებ­ის თვალ­საზ­რი­სით.
მი­უხ­ედ­ავ­ად ამ­ისა, მო­ცე­მულ ეტ­აპ­ზე არ­სე­ბუ­ლი გა­მოც­დი­ლე­ბით, შე­საძ­ლოა გა­მო­იკ­ვე­თოს
რამ­დე­ნი­მე საკ­ვან­ძო საპ­რო­ცე­სო­სა­მარ­თლებ­რი­ვი მი­მარ­თუ­ლე­ბა, რომ­ლე­ბიც წარ­მა­ტე­ბუ­
ლად გა­მო­იყ­ენ­ება ბით­ქო­ინ­ებ­ის მეშ­ვე­ობ­ით ჩა­დე­ნილ და­ნა­შა­ულ­თა გა­მოვ­ლე­ნი­სა და გა­მო­
ძი­ებ­ის ახ­ლად­ფორ­მი­რე­ბულ სფე­რო­ში.

4.1. და­ნა­შა­ულ­ის შე­სა­ხებ მტკი­ცე­ბუ­ლე­ბე­ბის დაც­ვა

გა­და­ჭარ­ბე­ბუ­ლი არ იქ­ნე­ბა თუ ვიტყვით, რომ ინ­ტერ­ნეტ­სივ­რცე­ში ბით­ქო­ინ­ებ­ის გა­მო­ყე­ნე­
ბით ჩა­დე­ნილ და­ნა­შა­ულ­თა გა­მო­ძი­ებ­ის ძი­რი­თა­დი „მტე­რი“ არ­ის დრო­ის ფაქ­ტო­რი, გან­სა­
კუთ­რე­ბით იმ ფონ­ზე, რო­ცა მა­თი აშ­კა­რა უმ­ეტ­ეს­ობა ტრან­სნა­ცი­ონ­ალ­ურ ხა­სი­ათს ატ­არ­ებს.
სა­ხელ­დობრ, ერ­ოვ­ნულ და სა­ერ­თა­შო­რი­სო პრაქ­ტი­კა­ზე დაკ­ვირ­ვე­ბა ცხად­ყოფს, რომ ამ­გვარ
და­ნა­შა­ულ­თა სა­ფუძ­ვლი­ანი და ყო­ველ­მხრი­ვი გა­მო­ძი­ება კარგ შემ­თხვე­ვებ­ში რამ­დე­ნი­მე
თვე, ხო­ლო სტან­დარ­ტულ ვი­თა­რე­ბა­ში, რამ­დე­ნი­მე წე­ლი­წადს გრძელ­დე­ბა.34 დრო­ის ას­ეთი
ხან­გრძლი­ვო­ბა, გარ­და თა­ვად და­ნა­შა­ულ­თა კომ­პლექ­სუ­რი ხა­სი­ათ­ისა, აიხ­სნე­ბა იმ მარ­ტი­
ვი გა­რე­მო­ებ­ით­აც, რომ ხში­რად ერ­თი კონ­კრე­ტუ­ლი ტრან­სნა­ცი­ონ­ალ­ური და­ნა­შა­ულ­ის გა­
მო­ძი­ებ­ამ შე­საძ­ლოა წარ­მოშ­ვას მსოფ­ლი­ოს რამ­დე­ნი­მე ქვე­ყა­ნა­ში (მათ შო­რის, ოფ­შო­რულ
ზო­ნებ­ში) ათ­ამ­დე ან უფ­რო მე­ტი შუ­ამ­დგომ­ლო­ბის გაგ­ზავ­ნის სა­ჭი­რო­ება სა­მარ­თლებ­რი­ვი
დახ­მა­რე­ბის აღ­მო­ჩე­ნის თა­ობ­აზე.
რე­ალ­ის­ტურ თე­ორი­ებ­სა და პრაქ­ტი­კულ შემ­თხვე­ვა­თა ან­ალ­იზ­ის მე­თოდ­ზე და­ფუძ­ნე­ბულ
სა­ერ­თა­შო­რი­სო ლი­ტე­რა­ტუ­რას თუ გა­დავ­ხე­დავთ, ვნა­ხავთ, რომ ზე­მოთ აღ­წე­რი­ლი ვი­თა­
რე­ბის გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით, გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი ყუ­რადღე­ბა მახ­ვილ­დე­ბა კომ­პი­უტ­ერ­ულ/
სერ­ვე­რულ ბა­ზებ­ში არ­სე­ბუ­ლი ტრა­ფი­კი­სა და ში­ნა­არ­სობ­რი­ვი მო­ნა­ცე­მე­ბის დაც­ვის (ე. წ.
„წი­ნას­წა­რი კონ­სერ­ვა­ცია“) გარ­და­უვ­ალ აუც­ილ­ებ­ლო­ბა­ზე.35 აღ­ნიშ­ნუ­ლი გან­პი­რო­ბე­ბუ­ლია
32
იხ. საქართველოს იუსტიციის მინისტრის 2015 წლის 13 თებერვლის №64 ბრძანებით დამტკიცებული
საქართველოს მთავარი პროკურატურის საგამოძიებო ნაწილის (დეპარტამენტი) დებულება, მე-3 მუხლის მე-4
პუნქტი.
33
შეად. Human M., Bitcoil ATM: Criminal’s Laundromat for Cleaning Money, St. Thomas Law Review, Vol. 27 Issue
2, 2015, 299-300.
34
Bronitt S., Buy Cross-Border Law Enforcement: Regional Law Enforcement Cooperation - European, Australian and
Asia-Pacific Perspectives, Routledge, 2012, 73-87.
35
იხ. inter alia Sat D., Krylov G., Evgenyevich K., Bezverbnyi; Kasatkin A., Aleksandrovich K. I., Investigation of Money
Laundering Methods through Cryptocurrency, Theoretical & Applied Information Technology Journal, Vol. 83 Issue 2,
52 „პოლიცია და უსაფრთხოება“ / 2018 / 1
ჯაბა უსენაშვილი / ბითქოინების გამოყენებით ჩადენილ დანაშაულთა გამოძიების მეთოდები

იმ­ით, რომ თით­ქმის ყვე­ლა ორ­გა­ნი­ზა­ცი­აში ფუნ­ქცი­ონ­ირ­ებ­ადი კომ­პი­უტ­ერ­ული/სერ­ვე­რუ­

ლი ბა­ზე­ბი მათ­ზე ას­ახ­ული ინ­ფორ­მა­ცი­ის წაშ­ლას დრო­ის გარ­კვე­ულ პე­რი­ოდ­ში (უმ­ეტ­ეს
შემ­თხვე­ვებ­ში, 1 თვე­ში) ავ­ტო­მა­ტურ რე­ჟიმ­ში ახ­დე­ნენ, რის შემ­დე­გაც მა­თი აღ­დგე­ნა, რო­
გორც წე­სი, კომ­პი­უტ­ერ­ული ხა­სი­ათ­ის ექ­სპერ­ტი­ზე­ბი­თაც შე­უძ­ლე­ბე­ლია. მე­ტიც, რიგ შემ­
თხვე­ვებ­ში კერ­ძო კომ­პა­ნი­ები იმ­დე­ნად სუს­ტი სიმ­ძლავ­რი­სა და შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბის სერ­ვე­
რებს იყ­ენ­ებ­ენ, რომ მომ­ხმა­რე­ბელ­თა მი­ერ ლო­გი­რე­ბის შე­დე­გად ას­ახ­ული ინ­ფორ­მა­ცი­ის
დაკ­ვირ­ვე­ბა მხო­ლოდ ონ­ლა­ინ­რე­ჟიმ­შია შე­საძ­ლე­ბე­ლი და მა­თი შე­ნახ­ვა სა­ერ­თოდ არ ხდე­ბა.
სწო­რედ ამ ვი­თა­რე­ბა­ში, შე­სა­ბა­მის კომ­პი­უტ­ერ­ულ მოწყო­ბი­ლო­ბებ­ში არ­სე­ბუ­ლი ელ­ექ­ტრო­
ნუ­ლი ინ­ფორ­მა­ცია, რო­მე­ლიც მიმ­დი­ნა­რე სის­ხლის სა­მარ­თლის საქ­მე­ზე ციფ­რუ­ლი მტკი­
ცე­ბუ­ლე­ბის სა­ხით უნ­და იქ­ნეს მო­პო­ვე­ბუ­ლი, შე­საძ­ლოა პროგ­რა­მუ­ლი უზ­რუნ­ველ­ყო­ფის
სის­ტე­მე­ბის გა­ნახ­ლე­ბის დროს ავ­ტო­მა­ტურ რე­ჟიმ­ში გა­ნად­გურ­დეს.36
სამ­წუ­ხა­როდ, ქარ­თულ სა­მარ­თლებ­რივ სივ­რცე­ში არ არ­სე­ბობს სა­კა­ნონ­მდებ­ლო საწყი­სებ­ზე
და­ფუძ­ნე­ბუ­ლი მი­ნი­მა­ლუ­რი სტან­დარ­ტე­ბი, რომ­ლე­ბი­თაც სა­ქარ­თვე­ლო­ში ფუნ­ქცი­ონ­ირ­
ებ­ად, მით უმ­ეტ­ეს, ავ­ტო­რი­ზა­ცი­ას დაქ­ვემ­დე­ბა­რე­ბულ ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ებს და­უწ­ეს­დე­ბო­დათ
გარ­კვე­ული ვალ­დე­ბუ­ლე­ბა, უზ­რუნ­ველ­ყონ ის­ეთი სიმ­ძლავ­რის სერ­ვე­რუ­ლი აღ­ჭურ­ვი­ლო­
ბა, რომ­ლი­თაც შე­და­რე­ბით გო­ნივ­რულ ვა­და­ში მო­ხერ­ხდე­ბო­და ელ­ექ­ტრო­ნულ მო­ნა­ცემ­თა
შე­ნახ­ვა. მა­გა­ლი­თად, პრაქ­ტი­კის შეს­წავ­ლამ ცხად­ყო, რომ სა­ქარ­თვე­ლოს მთა­ვა­რი პრო­კუ­
რა­ტუ­რის წარ­მო­ებ­აში არ­სე­ბულ გან­სა­კუთ­რე­ბით დი­დი ოდ­ენ­ობ­ით ფუ­ლის გა­თეთ­რე­ბის
საქ­მე­ზე, თბი­ლი­სის სა­ქა­ლა­ქო სა­სა­მარ­თლოს გან­ჩი­ნე­ბა ინ­ფორ­მა­ცი­ის (IP მი­სა­მარ­თე­ბის) გა­
მოთხო­ვის შე­სა­ხებ აღ­უს­რუ­ლე­ბე­ლი დარ­ჩა მხო­ლოდ იმ­იტ­ომ, რომ გარ­კვე­ულ პე­რი­ოდ­ში
სა­ქარ­თვე­ლო­ში ფუნ­ქცი­ონ­ირ­ებ­ადი (ამ­ჟა­მად ლიკ­ვი­დი­რე­ბუ­ლი) კო­მერ­ცი­ული სა­ბან­კო და­
წე­სე­ბუ­ლე­ბა სა­ერ­თოდ არ ინ­ახ­ავ­და IP მი­სა­მარ­თებს, რომ­ლე­ბი­თაც მომ­ხმა­რებ­ლე­ბის მი­ერ
ხორ­ცი­ელ­დე­ბო­და ავ­ტო­რი­ზე­ბუ­ლი ლო­გი­რე­ბა ამ­ავე ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ის ინ­ტერ­ნეტ­ბან­კის ონ­
ლა­ინ­პლატ­ფორ­მა­ზე.37
გარ­და ზე­მო­აღ­ნიშ­ნუ­ლი­სა, სა­კა­ნონ­მდებ­ლო ვა­კუ­უმი არ­სე­ბობს საპ­რო­ცე­სო­სა­მარ­თლებ­რი­ვი
თვალ­საზ­რი­სი­თაც. სა­ხელ­დობრ, ელ­ექ­ტრო­ნუ­ლი ინ­ფორ­მა­ცი­ის დაც­ვის ერ­თა­დერ­თი გზაა,
სა­გა­მო­ძი­ებო ორ­გა­ნოს თა­ნამ­შრო­მელ­მა შე­სა­ბა­მი­სი ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ის38 ად­მი­ნის­ტრა­ცი­ას მარ­
ტი­ვი წე­რი­ლო­ბი­თი კო­რეს­პონ­დენ­ცი­ით სთხო­ვოს, რომ მო­სა­მარ­თლის მი­ერ ინ­ფორ­მა­ცი­ის
გა­მოთხო­ვის თა­ობ­აზე გან­ჩი­ნე­ბის გა­ცე­მამ­დე, შე­ინ­ახ­ოს მის სა­კუთ­რე­ბა­ში არ­სე­ბულ სერ­ვე­
რებ­ზე ელ­ექ­ტრო­ნუ­ლად გან­თავ­სე­ბუ­ლი კონ­კრე­ტუ­ლი ინ­ფორ­მა­ცია. აღ­ნიშ­ნუ­ლის მი­უხ­ედ­
ავ­ად, ად­რე­სა­ტი ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ის ად­მი­ნის­ტრა­ცი­ის მხრი­დან სა­მარ­თალ­დამ­ცა­ვი ორ­გა­ნოს ამ­
გვა­რი ფორ­მით გაგ­ზავ­ნი­ლი თხოვ­ნის შეს­რუ­ლე­ბის სა­კითხი მთლი­ან­ად და­მო­კი­დე­ბუ­ლია
მათ კე­თილ ნე­ბა­ზე. მე­ტიც, სა­გა­მო­ძი­ებო და სა­სა­მარ­თლო პრაქ­ტი­კა იც­ნობს ის­ეთ შემ­თხვე­
ვებს, რო­დე­საც, მა­გა­ლი­თად, სწრა­ფი ფუ­ლა­დი გზავ­ნი­ლე­ბის გან­მა­ხორ­ცი­ელ­ებ­ელი კომ­პა­
ნი­ები თა­ვად იყ­ვნენ აქ­ტი­ურ­ად ჩარ­თუ­ლი ტრან­სნა­ცი­ონ­ალ­ური ფი­ნან­სუ­რი და­ნა­შა­ულ­ის
სქე­მა­ში და ას­ეთ შემ­თხვე­ვა­ში სა­გა­მო­ძი­ებო მიზ­ნე­ბის­თვის ელ­ექ­ტრო­ნუ­ლი ინ­ფორ­მა­ცი­ის
2016, 244-254.; Nedelcu C., Crime Investigation Methodology of Money Laundering Offences, 17 Lex ET Scientia Int’l
J, 2010, 122.; UNODC, Basic Manual on the Detection and Investigation of the Laundering of Crime Proceeds Using
Virtual Currencies, Module 3, 2014, 86-88. <https://www.imolin.org/pdf/imolin/FULL10-UNODCVirtualCurrencies_
final.pdf>, [04.08.2017].
36
შეად. ITU Toolkit for Cybercrime legistlation, 2010, 35. <http://www.cyberdialogue.ca/wp-content/uploads/2011/
03/ITU-Toolkit-for-Cybercrime-Legislation.pdf>, [04.08.2017].
37
იხ. თბილისის საქალაქო სასამართლოს 2016 წლის 25 მაისის №1281/16ს განჩინება და ბანკის 2016 წლის 9
ივნისის №3-861.16 წერილი.
38
ციფრული მტკიცებულებების წინასწარი დაცვის საჭიროება ნაკლებად არის ფიზიკური პირების
სარგებლობაში არსებულ კომპიუტერულ სისტემებთან მიმართებით, ვინაიდან ასეთ შემთხვევაში, შესაძლოა,
გადაუდებელი აუცილებლობიდან გამომდინარე, ჩხრეკა-ამოღება ჩატარდეს დადგენილების საფუძველზე.
წმინდა სამართლებრივი თვალსაზრისით, იმავე საგამოძიებო მოქმედების ჩატარება თანაბრად შესაძლებელია
კორპორაციებთან მიმართებითაც, თუმცა აღნიშნულმა, შესაძლოა, ორგანიზაციის მიმდინარე საქმიანობის
მნიშვნელოვანი შეფერხება გამოიწვიოს.
„პოლიცია და უსაფრთხოება“ / 2018 / 1 53
ჯაბა უსენაშვილი / ბითქოინების გამოყენებით ჩადენილ დანაშაულთა გამოძიების მეთოდები

შე­ნახ­ვის თა­ობ­აზე არ­ას­ავ­ალ­დე­ბუ­ლო ხა­სი­ათ­ის წე­რი­ლის გაგ­ზავ­ნამ, შე­საძ­ლოა, უკუ­ეფ­

ექ­ტი იქ­ონი­ოს, კერ­ძოდ, მო­სა­ლოდ­ნე­ლი პა­სუ­ხის­მგებ­ლო­ბის­გან თა­ვის არ­იდ­ებ­ის მიზ­ნით,
მოთხოვ­ნი­ლი მო­ნა­ცე­მე­ბი თა­ვად ად­მი­ნის­ტრა­ცი­ამ გა­ან­ად­გუ­როს.
ბუ­ნებ­რი­ვია, ელ­ექ­ტრო­ნუ­ლი ინ­ფორ­მა­ცი­ის წი­ნას­წა­რი დაც­ვის სა­ჭი­რო­ება შე­უდ­არ­ებ­
ლად უფ­რო აქ­ტუ­ალ­ურია მა­შინ, რო­დე­საც სა­გა­მო­ძი­ებო სტრა­ტე­გი­ის ფარ­გლებ­ში იგ­ეგ­მე­
ბა საზღვარ­გა­რეთ არ­სე­ბუ­ლი კომ­პი­უტ­ერ­ული/სერ­ვე­რუ­ლი ინ­ფორ­მა­ცი­ის მო­პო­ვე­ბა: თუ
ინ­ფორ­მა­ცი­ის ად­გი­ლობ­რივ დო­ნე­ზე შე­ნახ­ვის სა­ჭი­რო­ება გუ­ლის­ხმობს რამ­დე­ნი­მე დღეს,
უცხო­ური ფორ­მა­ტის შემ­თხვე­ვა­ში სა­უბ­არია რამ­დე­ნი­მე თვე­ზე. დრო­ის ამ­გვა­რი ხან­გრძლი­
ვო­ბა გან­პი­რო­ბე­ბუ­ლია რი­გი ბი­ურ­ოკ­რა­ტი­ული პრო­ცე­დუ­რე­ბით, რომ­ლე­ბიც თან ახ­ლავს
საზღვარ­გა­რეთ სა­მარ­თლებ­რი­ვი დახ­მა­რე­ბის აღ­მო­ჩე­ნის თა­ობ­აზე შუ­ამ­დგომ­ლო­ბის გაგ­
ზავ­ნის პრო­ცესს. რა­ოდ­ენ გა­საკ­ვი­რა­დაც შე­იძ­ლე­ბა ჟღერ­დეს, გან­სხვა­ვე­ბით ერ­ოვ­ნუ­ლი
ფორ­მა­ტის­გან, გა­ცი­ლე­ბით ეფ­ექ­ტუ­რი და მოქ­ნი­ლია სა­ერ­თა­შო­რი­სო­სა­მარ­თლებ­რი­ვი მე­
ქა­ნიზ­მი, რომ­ლი­თაც ხორ­ცი­ელ­დე­ბა საზღვარ­გა­რეთ არ­სე­ბუ­ლი კომ­პი­უტ­ერ­ული/სერ­ვე­
რუ­ლი ინ­ფორ­მა­ცი­ის შე­ნახ­ვა. სა­ხელ­დობრ, 2012 წელს სა­ქარ­თვე­ლომ მო­ახ­დი­ნა 2001 წლის
ევ­რო­პის საბ­ჭოს კი­ბერ­და­ნა­შა­ულ­ის შე­სა­ხებ კონ­ვენ­ცი­ის რა­ტი­ფი­ცი­რე­ბა39 და აღ­ნიშ­ნუ­ლი
კონ­ვენ­ცი­ის 35-ე მუხ­ლის ფარ­გლებ­ში აღ­ებ­ულ იქ­ნა ვალ­დე­ბუ­ლე­ბა, შექ­მნი­ლი­ყო სპე­ცი­ალ­
ური და­ნა­ყო­ფი, რო­მე­ლიც უშუ­ალ­ოდ გა­მო­იძი­ებ­და კი­ბერ­და­ნა­შა­ულ­ის საქ­მე­ებს და მას­ვე
და­ევ­ალ­ებ­ოდა 24/7 სა­ერ­თა­შო­რი­სო სა­კონ­ტაქ­ტო პუნ­ქტის ვალ­დე­ბუ­ლე­ბე­ბის შეს­რუ­ლე­
ბაც.40 შე­სა­ბა­მი­სად, ამ ეტ­აპ­ზე, ცენ­ტრა­ლუ­რი კრი­მი­ნა­ლუ­რი პო­ლი­ცი­ის დე­პარ­ტა­მენ­ტის
ფარ­გლებ­ში შექ­მნი­ლია კი­ბერ­და­ნა­შა­ულ­თან ბრძო­ლის სამ­მარ­თვე­ლო, რო­მე­ლიც ას­რუ­ლებს
კონ­ვენ­ცი­ით დად­გე­ნილ ვალ­დე­ბუ­ლე­ბებს.41 რაც ყვე­ლა­ზე მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია, აღ­ნიშ­ნუ­ლი სა­
ერ­თა­შო­რი­სო არ­ხის გა­მო­ყე­ნე­ბით, საკ­მა­ოდ სწრა­ფად და ორ­გა­ნი­ზე­ბუ­ლად ხდე­ბა ქვეყ­ნებს
შო­რის კო­მუ­ნი­კა­ცია და თხოვ­ნა იმ­ის თა­ობ­აზე, რომ გან­ხორ­ცი­ელ­დეს შე­სა­ბა­მი­სი კომ­პი­უტ­
ერ­ული/სერ­ვე­რუ­ლი ინ­ფორ­მა­ცი­ის შე­ნახ­ვა (კონ­სერ­ვა­ცია). მა­გა­ლი­თად, ქარ­თუ­ლი სა­გა­მო­
ძი­ებო პრაქ­ტი­კა ზე­მოხ­სე­ნე­ბულ შე­საძ­ლებ­ლო­ბას საკ­მა­ოდ ხში­რად და ეფ­ექ­ტუ­რად იყ­ენ­ებს
Google-ს, Facebook-ის, Youtube-ს და სხვა მას­შტა­ბუ­რი ინ­ტერ­ნეტ­პორ­ტა­ლე­ბის მოხ­მა­რე­ბას­
თან და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი ციფ­რუ­ლი ინ­ფორ­მა­ცი­ის წი­ნას­წა­რი დაც­ვის უზ­რუნ­ველ­სა­ყო­ფად.42
ამ­დე­ნად, თე­ორი­ასა და პრაქ­ტი­კა­ში შე­ჯე­რე­ბუ­ლია მო­საზ­რე­ბა იმ­ის თა­ობ­აზე, რომ სა­გა­
მო­ძი­ებო ორ­გა­ნო­ებ­მა ბით­ქო­ინ­ებ­ის გა­მო­ყე­ნე­ბით ჩა­დე­ნი­ლი შე­საძ­ლო და­ნა­შა­ულ­ის თა­
ობ­აზე გა­მო­ძი­ებ­ის დაწყე­ბის­თა­ნა­ვე უნ­და მო­ახ­დი­ნონ სა­ორი­ენ­ტა­ციო იდ­ენ­ტი­ფი­კა­ცია იმ
ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ებ­ისა, რო­მელ­თა კომ­პი­უტ­ერ­ული/სერ­ვე­რუ­ლი მოწყო­ბი­ლო­ბე­ბი, შე­საძ­ლოა,
ინ­ახ­ავ­დნენ მიმ­დი­ნა­რე სის­ხლის სა­მარ­თლის საქ­მის­თვის არ­სე­ბი­თი მნიშ­ვნე­ლო­ბის მქო­ნე
ციფ­რულ ინ­ფორ­მა­ცი­ას და მი­იღ­ონ ზო­მე­ბი სა­გა­მო­ძი­ებო მიზ­ნე­ბის­თვის, მო­ნა­ცემ­თა გა­და­
უდ­ებ­ელი კონ­სერ­ვა­ცი­ის თვალ­საზ­რი­სით.43 ამ­ას­თან, საკ­მა­ოდ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია, სა­ქარ­თვე­
ლოს სის­ხლის სა­მარ­თლის საპ­რო­ცე­სო კო­დექ­სის 33-ე მუხ­ლის მე-6 ნა­წილს, რო­მე­ლიც გან­
საზღვრავს პრო­კუ­რო­რის უფ­ლე­ბა­მო­სი­ლე­ბას, და­ემ­ატ­ოს შე­სა­ბა­მი­სი ქვე­პუნ­ქტი, რო­მე­ლიც
მას აღ­ჭუ­რავს უფ­ლე­ბა­მო­სი­ლე­ბით – დად­გე­ნი­ლე­ბის სა­ფუძ­ველ­ზე, შე­სას­რუ­ლებ­ლად სა­

39
საქართველოს პრეზიდენტის 2012 წლის 1 ივნისის №450 ბრძანებულება „კიბერდანაშაულის შესახებ“
კონვენციის დამტკიცების თაობაზე“ ხელმისაწვდომია საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეს ოფიციალურ
ვებგვერდზე: <www.matsne.gov.ge>, [04.08.2017].
40
„კიბერდანაშაულის შესახებ“ 2001 წლის 23 ნოემბრის კონვენციის 35-ე მუხლის პირველი პუნქტის
თანახმად: „ყველა წევრი სახელმწიფო ვალდებულია, დანიშნოს საკონტაქტო პირი, რომელთან დაკავშირებაც
შესაძლებელი იქნება 24 საათის განმავლობაში კვირაში 7 დღე, რათა უზრუნველყოს კომპიუტერულ სისტემებსა
და მონაცემებთან დაკავშირებულ დანაშაულთა გამოძიება ან დევნა, ან დანაშაულთა მტკიცებულების
ელექტრონული ფორმით შეგროვებისათვის საჭირო გადაუდებელი დახმარება.“
41
დაწვრილებით იხ. საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს ოფიციალური ვებგვერდი: <http://police.ge/
ge/projects/kiberdanashauli/saertashoriso-tanamshromloba-kiber-danashaultan-brdzolashi>, [04.08.2017].
42
იხ. სისხლის სამართლის №074260317802 საქმე.
43
Nedelcu C., Crime Investigation Methodology of Money Laundering Offences, 17 Lex ET Scientia Int’l J, 2010, 122.
54 „პოლიცია და უსაფრთხოება“ / 2018 / 1
ჯაბა უსენაშვილი / ბითქოინების გამოყენებით ჩადენილ დანაშაულთა გამოძიების მეთოდები

ვალ­დე­ბუ­ლო ფორ­მით მოს­თხო­ვოს სა­ჯა­რო და კერ­ძო და­წე­სე­ბუ­ლე­ბებს, შე­ინ­ახ­ონ მათ კონ­

ტროლს დაქ­ვემ­დე­ბა­რე­ბუ­ლი [და დად­გე­ნი­ლე­ბა­ში მი­თი­თე­ბუ­ლი] კომ­პი­უტ­ერ­ული/სერ­
ვე­რუ­ლი ინ­ფორ­მა­ცია არა­უგ­ვი­ან­ეს 10 დღის ვა­დით. აქ­ვე უნ­და აღ­ინ­იშ­ნოს, რომ, ვი­ნა­იდ­ან
ზე­მო­აღ­ნიშ­ნუ­ლი ელ­ექ­ტრო­ნუ­ლი ინ­ფორ­მა­ცი­ის ჩხრე­კა-ამ­ოღ­ება ის­ედ­აც სა­ჭი­რო­ებს სა­სა­
მარ­თლოს კონ­ტროლს, მო­ნა­ცემ­თა წი­ნას­წა­რი დაც­ვის­თვის და­მო­უკ­იდ­ებ­ელი სა­სა­მარ­თლო
კონ­ტრო­ლის და­წე­სე­ბა აღ­არ იქ­ნე­ბა მი­ზან­შე­წო­ნი­ლი. წი­ნა­აღ­მდეგ შემ­თხვე­ვა­ში, წარ­მო­იშ­ობა
სა­გა­მო­ძი­ებო სფე­როს­თვის და­მა­ხა­სი­ათ­ებ­ელი ის­ედ­აც არა­ერ­თი უს­არ­გებ­ლო ბი­ურ­ოკ­რა­ტი­
ის მსგავ­სი და­მა­ტე­ბი­თი გა­უმ­არ­თლე­ბე­ლი ბა­რი­ერი.

4.2. ბით­ქო­ინ­ის მომ­ხმა­რებ­ლის იდ­ენ­ტი­ფი­ცი­რე­ბის მიზ­ნით

გან­სა­ხორ­ცი­ელ­ებ­ელი მოქ­მე­დე­ბე­ბი
რო­გორც უკ­ვე აღ­ინ­იშ­ნა, ბით­ქო­ინ­ებ­ის ან­ონ­იმ­ური (ფსევ­დო­ნი­მუ­რი) ხა­სი­ათი მნიშ­ვნე­ლოვ­
ნად გა­ნა­პი­რო­ბებს რიგ შემ­თხვე­ვებ­ში მი­სი და­ნა­შა­ულ­ებ­რი­ვად გა­მო­ყე­ნე­ბის შემ­თხვე­ვებს.
სამ­წუ­ხა­როდ, გვერ­დს ვერ ავ­უვ­ლით იმ რე­ალ­ობ­ას­აც, რომ ან­ონ­იმ­ური ხა­სი­ათ­ის დე­ცენ­
ტრა­ლი­ზე­ბუ­ლი კრიპ­ტო­ვა­ლუ­ტე­ბის გა­მო­ყე­ნე­ბით ჩა­დე­ნი­ლი ფი­ნან­სუ­რი და­ნა­შა­ულ­ებ­ის
გა­მო­ძი­ება არა მხო­ლოდ სა­ქარ­თვე­ლო­ში, არ­ამ­ედ მსოფ­ლი­ოს ნე­ბის­მი­ერ სა­ხელ­მწი­ფო­ში სა­
გა­მო­ძი­ებო ტექ­ნო­ლო­გი­ის ერთ-ერთ ურ­თუ­ლეს მი­მარ­თუ­ლე­ბას წარ­მო­ად­გენს, რო­მე­ლიც
ხში­რად, ობი­ექ­ტუ­რი თუ სუ­ბი­ექ­ტუ­რი გა­რე­მო­ებ­ებ­ის გა­მო, უშ­ედ­ეგ­ოდ­აც სრულ­დე­ბა. მი­
უხ­ედ­ავ­ად ამ­ისა, თა­მა­მად შე­იძ­ლე­ბა ით­ქვას, რომ ბით­ქო­ინ­ებ­ით ჩა­დე­ნილ და­ნა­შა­ულ­თან
ბრძო­ლის ჯერ კი­დევ ახ­ლად ფორ­მი­რე­ბულ სფე­რო­ში უკ­ვე დაგ­როვ­და საკ­მა­ოდ სა­ინ­ტე­რე­სო
და ღი­რე­ბუ­ლი გა­მოც­დი­ლე­ბა, რომ­ლის გა­ნახ­ლე­ბი­სა და დახ­ვე­წის თვალ­საზ­რი­სით არ­ამ­ხო­
ლოდ პრაქ­ტი­კუ­ლი, არ­ამ­ედ მეც­ნი­ერ­ული მი­მარ­თუ­ლე­ბი­თაც აქ­ტი­ურ­ად მუ­შა­ობ­ენ.
სის­ხლის სა­მარ­თლის საქ­მე­თა გა­მო­ძი­ებ­ის ზო­გა­დი წე­სის გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით, რო­დე­საც ად­
გი­ლი აქ­ვს სა­მარ­თალ­დამ­ცა­ვი ორ­გა­ნო­ებ­ის ინ­ფორ­მი­რე­ბას შე­საძ­ლო და­ნა­შა­ულ­ის თა­ობ­აზე
და აღ­ნიშ­ნუ­ლის სა­ფუძ­ველ­ზე იწყე­ბა გა­მო­ძი­ება, პირ­ველ რიგ­ში, ხდე­ბა იმ­ის დად­გე­ნა, ჩა­
დე­ნი­ლი ქმე­დე­ბა ნამ­დვი­ლად შე­იც­ავს თუ არა სის­ხლის სა­მარ­თლის კო­დექ­სის შე­სა­ბა­მი­სი
მუხ­ლით გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბუ­ლი ქმე­დე­ბის ნიშ­ნებს, ხო­ლო აღ­ნიშ­ნუ­ლის და­დას­ტუ­რე­ბის შემ­
თხვე­ვა­შიც, ხდე­ბა შემ­დგო­მი სა­გა­მო­ძი­ებო გეგ­მის შე­მუ­შა­ვე­ბა ყო­ველ კონ­კრე­ტულ შემ­თხვე­
ვა­ში, კონ­კრე­ტულ ფაქ­ტობ­რივ გა­რე­მო­ებ­ათა გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით. ამ წე­სი­დან გა­მო­ნაკ­ლისს
არც ბით­ქო­ინ­ებ­ის გა­მო­ყე­ნე­ბით ჩა­დე­ნილ და­ნა­შა­ულ­თა გა­მო­ძი­ება წარ­მო­ად­გენს, თუმ­ცა
ის­იც გა­სათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბე­ლია, რომ სა­კითხი ყო­ველ­თვის ასე „მარ­ტი­ვად“ არ დგას და არ­ის
შემ­თხვე­ვე­ბი, რო­დე­საც, არა მხო­ლოდ და­ნა­შა­ულ­ის ჩამ­დენ პირ­თა, არ­ამ­ედ თა­ვად და­ნა­შა­
ულ­ის შე­მად­გენ­ლო­ბის არ­სე­ბო­ბის დად­გე­ნაც დიდ ენ­ერ­გი­ასა და საპ­რო­ცე­სო­სა­მარ­თლებ­რივ
სირ­თუ­ლე­ებ­თან არ­ის და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი.
მე­ორე და ფაქ­ტობ­რი­ვად საკ­ვან­ძო ას­პექ­ტი იმ­ის­თვის, რომ ამ­გვა­რი ტი­პო­ლო­გი­ის და­ნა­შა­
ულ­თა გა­მო­ძი­ებ­ის პრო­ცე­სი ლო­გი­კურ შე­დე­გამ­დე მი­ვი­დეს, არ­ის და­ნა­შა­ულ­ებ­რი­ვად გა­მო­
ყე­ნე­ბუ­ლი (მი­ღე­ბუ­ლი ან გაგ­ზავ­ნი­ლი) ბით­ქო­ინ­ებ­ის მომ­ხმა­რე­ბელ­თა იდ­ენ­ტი­ფი­ცი­რე­ბა,
რაც ხსე­ნე­ბუ­ლი კრიპ­ტო­ვა­ლუ­ტის ტექ­ნო­ლო­გი­ური მა­ხა­სი­ათ­ებ­ლე­ბის გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით,
არ­ის ურ­თუ­ლე­სი და და­კავ­ში­რე­ბუ­ლია პრო­ფე­სი­ონ­ალ­იზ­მის საკ­მა­ოდ მა­ღალ ხა­რის­ხთან.
ამ­დე­ნად, ბით­ქო­ინ­ებ­ით ჩა­დე­ნილ ფი­ნან­სურ და­ნა­შა­ულ­თა გა­მო­ძი­ება ძი­რი­თა­დად სა­მი მი­
მარ­თუ­ლე­ბით ხორ­ცი­ელ­დე­ბა: (1). სა­ინ­ფორ­მა­ციო-ტექ­ნო­ლო­გი­ური (კომ­პი­უტ­ერ­ული) ხა­
სი­ათ­ის საპ­რო­ცე­სო­სა­მარ­თლებ­რი­ვი ღო­ნის­ძი­ებ­ებ­ის უზ­რუნ­ველ­ყო­ფა (ციფ­რულ კვალ­ზე
მი­დევ­ნე­ბა); (2). ბით­ქო­ინ­ის მომ­ხმა­რებ­ლის კავ­ში­რე­ბის დად­გე­ნა სა­ფი­ნან­სო და სა­ფოს­ტო
ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ებ­თან და (3). და­ნა­შა­ულ­ებ­რი­ვად მოქ­მედ პირ­თა ვერ­ბა­ლუ­რი და ინ­ტერ­ნეტ-
სო­ცი­ალ­ური კავ­ში­რე­ბის დად­გე­ნა.

„პოლიცია და უსაფრთხოება“ / 2018 / 1 55

ჯაბა უსენაშვილი / ბითქოინების გამოყენებით ჩადენილ დანაშაულთა გამოძიების მეთოდები

4.2.1. სა­კითხის ში­ნა­არ­სობ­რი­ვი მხა­რე

მა­ღალ­ტექ­ნო­ლო­გი­ურ ფი­ნან­სურ და­ნა­შა­ულ­თა (High-Tech Financial Crime) გა­მო­ძი­ებ­ისა და
სა­ინ­ფორ­მა­ციო-ტექ­ნო­ლო­გი­ური (კომ­პი­უტ­ერ­ული) ექ­სპერ­ტი­ზის თე­მა­ტი­კას­თან და­კავ­ში­
რე­ბუ­ლი სა­მეც­ნი­ერო-კვლე­ვი­თი44 პორ­ტა­ლე­ბი გა­ჯე­რე­ბუ­ლია პრაქ­ტი­კულ შემ­თხვე­ვა­თა
ან­ალ­იზ­ის მე­თოდ­ზე და­ფუძ­ნე­ბუ­ლი ლი­ტე­რა­ტუ­რით, რო­მე­ლიც ალ­ბა­თო­ბის მა­ღალ ხა­
რის­ხზე დამ­ყა­რე­ბუ­ლი მე­თო­დო­ლო­გი­ით აღ­წერს ბით­ქო­ინ­ებ­ის მომ­ხმა­რე­ბელ­თა დე­ამ­ონ­იმ­
იზ­აცი­ის შე­საძ­ლებ­ლო­ბებს.45 გა­ბა­ტო­ნე­ბუ­ლი მო­საზ­რე­ბე­ბით, მი­უხ­ედ­ავ­ად იმ­ისა, რომ ბით­
ქო­ინ­ებ­ის გა­და­რიცხვე­ბი შუ­ამ­ავ­ალი სერ­ვე­რის გა­რე­შე ურ­თი­ერ­თდა­კავ­ში­რე­ბულ ქსელ­ში
(P2P) ქა­ოს­ურ­ად ხორ­ცი­ელ­დე­ბა, სის­ტე­მა მა­ინც არ არ­ის და­უძ­ლე­ვე­ლი. სა­ხელ­დობრ, თუ­კი
სა­ინ­ფორ­მა­ციო-ტექ­ნო­ლო­გი­ურ (კომ­პი­უტ­ერ­ულ) ექ­სპერ­ტს აქ­ვს სა­შუ­ალ­ება, რომ გან­ხორ­
ცი­ელ­ებ­ული ტრან­ზაქ­ცი­ებ­ის მრა­ვალ­ჯე­რა­დი კვან­ძე­ბი და­უკ­ავ­ში­როს ბით­ქო­ინ­ებ­ის ქსელს,
კომ­ბი­ნი­რე­ბუ­ლი მო­ნა­ცე­მე­ბი, რომ­ლე­ბიც შეგ­როვ­დე­ბა ზე­მო­აღ­ნიშ­ნუ­ლი ერ­თმა­ნე­თის­გან
გან­სხვა­ვე­ბუ­ლი კვან­ძე­ბის­გან, შე­საძ­ლოა საკ­მა­რი­სი აღ­მოჩ­ნდეს, რომ გა­ნი­საზღვროს გა­და­
რიცხვის წარ­მო­მავ­ლო­ბა.46 ამ­ას­თან, ბით­ქო­ინ­ებ­ის ქსელ­ში გან­ხორ­ცი­ელ­ებ­ული ტრან­ზაქ­ცი­
ებ­ის სრუ­ლი გამ­ჭვირ­ვა­ლო­ბა სა­შუ­ალ­ებ­ას იძ­ლე­ვა, მოხ­დეს ბით­ქო­ინ­ებ­ის რთუ­ლი სტრუქ­
ტუ­რის მქო­ნე მი­სა­მარ­თე­ბის იმ­გვა­რი კომ­ბი­ნი­რე­ბა (დაჯ­გუ­ფე­ბა), რომ აღ­ნიშ­ნუ­ლი მი­სა­მარ­
თე­ბის გარ­კვე­ული ჯგუ­ფის (ერ­თობ­ლი­ობ­ის) ელ­ექ­ტრო­ნუ­ლი კვა­ლი ერ­თსა და იმ­ავე მომ­
ხმა­რე­ბელ­თან მი­ვი­დეს.47
მა­გა­ლი­თის­თვის, ბით­ქო­ინ­ტექ­ნო­ლო­გი­ებ­ის სფე­რო­ში სა­ერ­თა­შო­რი­სოდ აღი­არ­ებ­ული პრაქ­
ტი­კო­სი მეც­ნი­ერ­ებ­ის: ძი­ენ­გინგ იუს (JianPing Yu) და ცინ­გჩუნ შენ­თუს (QingChun ShenTu)48
მი­ერ ჩა­ტა­რე­ბუ­ლი უახ­ლე­სი კვლე­ვე­ბი ად­ას­ტუ­რებს, რომ თა­ნა­მედ­რო­ვე სა­გა­მო­ძი­ებო და
ინ­ფორ­მა­ცი­ული ტექ­ნო­ლო­გი­ებ­ის სა­ექ­სპერ­ტო სფე­რო­ში ბით­ქო­ინ­ებ­ის მომ­ხმა­რე­ბელ­თა დე­
ან­ონ­იმ­იზ­აცი­ის მიზ­ნით აქ­ტი­ურ­ად გა­მო­იყ­ენ­ება: ტრან­ზაქ­ცი­ებ­ის ჯაჭ­ვის ან­ალ­იზ­ის (Analy-
sis of Transaction Chain (ATC)),49 მო­ნე­ტა­რულ პრო­ცე­სებ­ში ჩა­რე­ვის (Coin-mixing), ბით­ქო­ინ­ის
პრო­ტო­კო­ლის, ას­ევე, ქსე­ლის ან­ალ­იზ­ისა (Analysis of Bitcoin Protocol and Network (ABPN))
და ტრან­ზაქ­ცი­ებ­ის დის­ტან­ცი­ური გა­შიფ­ვრის (transaction remote release (TRR)) მე­თო­დე­ბი,
რო­მელ­თა დე­ტა­ლი­ზა­ცი­აც, წი­ნამ­დე­ბა­რე კვლე­ვის მკაც­რად სა­მარ­თლებ­რი­ვი ფორ­მა­ტი­დან
გა­მომ­დი­ნა­რე, ვერ გან­ხორ­ცი­ელ­დე­ბა.
ამ­დე­ნად, ბით­ქო­ინ­ებ­ის გა­მო­ყე­ნე­ბით ჩა­დე­ნილ და­ნა­შა­ულ­თა გა­მო­ძი­ებ­ის პრო­ცეს­ში ერთ-
ერ­თი საკ­ვან­ძო რო­ლი ენ­იჭ­ება სის­ხლის სა­მარ­თლის საქ­მე­ზე სა­ინ­ფორ­მა­ციო-ტექ­ნო­ლო­გი­
ური (კომ­პი­უტ­ერ­ული) ექ­სპერ­ტი­ზის მი­ზან­შე­წო­ნი­ლო­ბის სა­კითხს, კერ­ძოდ: ზე­მოთ აღ­
44
მაგალითად, ამგვარი კვლევები თითქმის ყოველდღიურად ტარდება, მათ შორის, ედინბურგსა (შოტლანდია)
და ტოკიოში (იაპონია) არსებულ ბლოკჩეინსისტემების კვლევით ლაბორატორიებში (Blockchain Reaserch lab)
იხ. <http://www.blockchainresearchlab.org>, [12.08.2017].
45
იხ. Inter alia: ShenTu Q., Yu J., Transaction Remote Release (TRR): A New Anonymization Technology for
Bitcoin.  CoRRabs/1509.06160  (2015).; ShenTu Q., Yu J., A Blind-Mixing Scheme for Bitcoin based on an Elliptic
Curve Cryptography Blind Digital Signature Algorithm. CoRR abs/1510.05833 (2015).; ShenTu Q., Yu J., Research on
Anonymization and De-anonymization in the Bitcoin System.  CoRR  abs/1510.07782 (2015). <http://dblp.uni-trier.
de/pers/hd/s/ShenTu:QingChun>, [05.08.2017].; Biryukov A., Khovratovich D., Pustogarov I., Deanonymisation of
Clients in Bitcoin P2P Network, arXiv:1405.7418m, 2014. <https://orbilu.uni.lu/bitstream/10993/18679/1/Ccsfp614s-
biryukovATS.pdf>, [08.08.2017].
46
შეად. <https://bitcoinmagazine.com/articles/is-bitcoin-anonymous-a-complete-beginner-s-guide-1447875283>,
[11.08.2017].
47
იქვე.
48
ძიენგინგ იუ (JianPing Yu) - ამერიკის შეერთებული შტატების კოლორადოს შტატში მდებარე ეროვნული
განახლებადი ენერგიის ლაბორატორიის (National Renewable Energy Laboratory (NREL)) უფროსი სპეციალისტი
და ჩინეთის შენზენის უნივერსიტეტის პროფესორი. ცინგჩუნ შენთუს (QingChun ShenTu) – ბიტბანკის
კვლევითი ლაბორარტორიის (Bitbank Research Labs) უფროსი ტექნოკური კონსულტანტი.
49
Ober M., Katzenbeisser S., Hamacher K., Structure and Anonymity of the Bitcoin Transaction Graph, Future Internet,
vol. 5, 2013, 237-250.
56 „პოლიცია და უსაფრთხოება“ / 2018 / 1
ჯაბა უსენაშვილი / ბითქოინების გამოყენებით ჩადენილ დანაშაულთა გამოძიების მეთოდები

წე­რი­ლი მე­თო­დო­ლო­გი­ის სა­ფუძ­ველ­ზე გან­ხორ­ცი­ელ­დეს მცდე­ლო­ბა, რომ მოხ­დეს სა­ეჭ­ვო

ტრან­ზაქ­ცი­ებ­ში მო­ნა­წი­ლე ბით­ქო­ინ­ის სა­ფუ­ლის მომ­ხმა­რე­ბელ­თა იდ­ენ­ტი­ფი­ცი­რე­ბა (დე­
ან­ონ­იმ­იზ­აცია).50 ამ­გვა­რი ექ­სპერ­ტი­ზა სა­ქარ­თვე­ლოს სის­ხლის სა­მარ­თლის საპ­რო­ცე­სო კო­
დექ­სის 144-ე მუხ­ლის სა­ფუძ­ველ­ზე, ზო­გა­დი წე­სის მი­ხედ­ვით ინ­იშ­ნე­ბა გა­მომ­ძი­ებ­ლის ან
პრო­კუ­რო­რის დად­გე­ნი­ლე­ბის ან/და დაც­ვის მხა­რის მი­მარ­თვის სა­ფუძ­ველ­ზე. ას­ევე, ზო­გა­
დი წე­სის შე­სა­ბა­მი­სად, ექ­სპერ­ტი­ზის ეს სა­ხე­ობა შე­იძ­ლე­ბა და­ინ­იშ­ნოს რო­გორც კერ­ძო, ისე
სა­ჯა­რო სა­ექ­სპერ­ტო და­წე­სე­ბუ­ლე­ბა­ში, რო­მელ­შიც და­ნერ­გი­ლია ექ­სპერ­ტი­ზის ხსე­ნე­ბუ­ლი
მე­თო­დო­ლო­გია.
მომ­ხმა­რე­ბელ­თა დე­ან­ონ­იმ­იზ­აცი­ას­თან და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი მე­თო­დო­ლო­გი­ის გარ­და, სა­ინ­
ფორ­მა­ციო-ტექ­ნო­ლო­გი­ური (კომ­პი­უტ­ერ­ული) ექ­სპერ­ტი­ზის ჩა­ტა­რე­ბა ბით­ქო­ინ­ის გა­მო­
ყე­ნე­ბით ჩა­დე­ნილ და­ნა­შა­ულ­თა გა­მო­ძი­ებ­ის საქ­მე­ებ­ზე მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია და­ნა­შა­ულ­ში ჩარ­
თულ პირ­თა სარ­გებ­ლო­ბა­ში არ­სე­ბულ ელ­ექ­ტრო­ნულ მა­ტა­რებ­ლებ­ში (კომ­პი­უტ­ერ­ული
მო­ნა­ცე­მე­ბის შე­სა­ნა­ხი სა­შუ­ალ­ებ­ები) და­ცუ­ლი ციფ­რუ­ლი მტკი­ცე­ბუ­ლე­ბე­ბი­სა (ელ­ექ­ტრო­
ნუ­ლი წე­რი­ლი, ტექ­სტუ­რი გზავ­ნი­ლი, ინ­ტერ­ნეტ­საქ­მი­ან­ობ­ის ის­ტო­რია, გა­მო­სა­ხუ­ლე­ბე­ბი,
ე. წ. Screen shot-ები) და სხვა სა­ექ­სპერ­ტო შეს­წავ­ლის თვალ­საზ­რი­სი­თაც, რის შე­დე­გა­დაც
შე­საძ­ლოა დად­გინ­დეს მათ შო­რის ელ. ფა­ილ­ებ­ის შექ­მნის დრო, ად­გი­ლი და თა­რი­ღი, ფა­
ილ­ებ­ში ცვლი­ლე­ბე­ბის შე­ტა­ნის/რე­დაქ­ტი­რე­ბის რა­ოდ­ენ­ობა და ბო­ლო შე­ნახ­ვის თა­რი­ღი,
დო­კუ­მენ­ტის ამ­ობ­ეჭ­დვის თა­რი­ღი.51 ამ­ას­თან, რო­დე­საც სა­კითხი ეხ­ება კრიპ­ტო­ვა­ლუ­ტით
გან­ხორ­ცი­ელ­ებ­ულ ტრან­ზაქ­ცი­ებს, გან­სა­კუთ­რე­ბით მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია კომ­პი­უტ­ერ­ულ სის­
ტე­მა­ში და­ყე­ნე­ბუ­ლი ბით­ქო­ინ­ის სა­ფუ­ლის პროგ­რა­მუ­ლი უზ­რუნ­ველ­ყო­ფის (software) სიღ­
რმი­სე­ული სა­ექ­სპერ­ტო ან­ალ­იზი, რო­მე­ლიც პირ­და­პირ კავ­შირ­შია ზე­მოთ აღ­წე­რილ მომ­
ხმა­რებ­ლის დე­ან­ონ­იმ­იზ­აცი­ის მიზ­ნებ­თან. თვალ­სა­ჩი­ნო­ებ­ის­თვის, ზე­მო­აღ­ნიშ­ნუ­ლის მნიშ­
ვნე­ლო­ბას თუ წარ­მო­ვიდ­გენთ ბით­ქო­ინ­ის სა­ფუ­ლის პროგ­რა­მა “Multibit-თან” მი­მარ­თე­ბით,
ვი­ღებთ ამ­გვარ მო­ცე­მუ­ლო­ბას:
პროგ­რა­მა “Multibit-ი” არ­ის Windows-ის, MaCOS და Linux-ის მცი­რე­მას­შტა­ბი­ანი ბით­ქო­ინ­
სა­ფუ­ლე, რო­მე­ლიც ინ­სტა­ლირ­დე­ბა შემ­დე­გი ფორ­მით: C:\program File (x86)\Multibit 0.5.18.
და­ყე­ნე­ბის შემ­დეგ, პირ­ველ ეტ­აპ­ზე იქ­მნე­ბა ცა­რი­ელი სა­ფუ­ლე სა­ხელ­წო­დე­ბით: „multibit.
wallet”. სა­ფუ­ლე არ არ­ის პა­რო­ლით და­ცუ­ლი და ინ­ახ­ება შემ­დე­გი ფორ­მით: C:\User<user>\
AppData\Roaming\MultiBit\multibit.wallet. მომ­ხმა­რებ­ლებს შე­უძ­ლი­ათ შექ­ნან სურ­ვი­ლის შე­
სა­ბა­მი­სი რა­ოდ­ენ­ობ­ის სა­ფუ­ლე, რო­მე­ლიც შე­ინ­ახ­ება იმ­ავე სა­ქა­ღალ­დე­ში, რო­გორც Multi.
wallet. ფა­ილი სა­ხელ­წო­დე­ბით: “wallet”, რო­მე­ლიც იქ­მნე­ბა ახ­ალი ბით­ქო­ინ სა­ფუ­ლის შექ­
მნას­თან ერ­თად და ხდე­ბა უკ­ვე და­ინ­სტა­ლი­რე­ბულ პროგ­რა­მა Multibit-ის გა­ნუ­ყო­ფე­ლი
ნა­წი­ლი, შე­იც­ავს პი­რად გა­სა­ღებს, რო­მე­ლიც ას­ოც­ირ­დე­ბა თი­თოეული ბით­ქო­ინ­სა­ფუ­ლის
სა­იდ­ენ­ტი­ფი­კა­ციო მო­ნა­ცე­თან (ID), ის­ევე რო­გორც ტრან­ზაქ­ცი­ული მო­ნა­ცე­მე­ბი ას­ოც­ირ­
დე­ბა ტრან­ზაქ­ცი­აში მო­ნა­წი­ლე მომ­ხმა­რე­ბელ­თა სა­ფუ­ლის მი­სა­მარ­თებ­თან.52 შე­სა­ბა­მი­სად,
ყვე­­ლა­ზე მარ­ტი­ვი გზა, რომ შე­საძ­ლო და­ნა­შა­ულ­ებ­რი­ვად მოქ­მე­დი პი­რის კომ­პი­უტ­ერ­ულ
მოწყო­ბი­ლო­ბა­ში (კომ­პი­უტ­ერი, სმარ­ტფო­ნი, პლან­შე­ტი და სხვ.) შე­მოწ­მდეს ხსე­ნე­ბუ­ლი
ბით­ქო­ინ­სა­ფუ­ლის ფა­ილ­ის შიგ­თავ­სი, არ­ის “multibit data directory”-ის კო­პი­რე­ბა სა­ექ­სპერ­
ტო და­წე­სე­ბუ­ლე­ბა­ში არ­სე­ბუ­ლი მყა­რი დის­კე­ბი­დან ინ­ფორ­მა­ცი­ის ამ­ომ­ღებ და აღ­მდგენ
პროგ­რა­მულ კომ­პლექ­ტში. მარ­თა­ლია, ზე­მო­აღ­ნიშ­ნუ­ლი პრო­ცე­დუ­რის შე­დე­გად, Multibit-
50
გამომდინარე იქიდან, რომ ბითქოინების სავალუტო/საგადახდო სისტემა სრულიად ახალია ქართულ
რეალობაში, მოცემულ ეტაპამდე არ არსებობს ბითქოინების მომხმარებელთა დეანონიმიზაციის
ტექნოლოგიების წარმატებულად ფუნქციონირების მყარი პრაქტიკა.
51
Krotoski M., Effectively Using Electronic Evidence before and at Trial, United States Attorrneys’ Bulletin, 2011, 52.
ციტირებულია: ფაფიაშვილი ლ., ციფრული მტკიცებულების ამოღება: პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობის
საკმარისი თუ ილუზიური გარანტია? ადამიანის უფლებათა დაცვა და სამართლებრივი რეფორმა
საქართველოში, სტატიათა კრებული, რედ. კორკელია კ., თბ., 2014, 138.)
52
UNODC, Basic Manual on the Detection and Investigation of the Laundering of Crime Proceeds Using Virtual
Currencies, Module 3, 2014, 102.
„პოლიცია და უსაფრთხოება“ / 2018 / 1 57
ჯაბა უსენაშვილი / ბითქოინების გამოყენებით ჩადენილ დანაშაულთა გამოძიების მეთოდები

იდ­ან მო­პო­ვე­ბუ­ლი ინ­ფორ­მა­ცი­ის სა­ფუძ­ველ­ზე, შე­უძ­ლე­ბე­ლია ბით­ქო­ინ­ის სა­ფუ­ლის მი­სა­

მარ­თი და­კავ­შირ­დეს უშუ­ალ­ოდ მომ­ხმა­რებ­ლის ინ­ტერ­ნეტ­პრო­ტო­კო­ლის მი­სა­მარ­თთან (IP
adrress), თუმ­ცა, იმ­ის გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით, რომ ბით­ქო­ინ­ტრან­ზაქ­ცი­ებ­ის ის­ტო­რია ბლოკ­ჩე­
ინ­სის­ტე­მა­ში არ­ის სა­ჯა­რო, შე­საძ­ლოა დად­გინ­დეს, რა სა­ხი­სა და ში­ნა­არ­სის ტრან­ზაქ­ცი­ები
მოს­დევ­და ან/და უძ­ღო­და წინ და­ნა­შა­ულ­ებ­რი­ვი მიზ­ნე­ბით გან­ხორ­ცი­ელ­ებ­ულ ტრან­ზაქ­
ცი­ებს, რაც გა­მო­ძი­ებ­ას და­ეხ­მა­რე­ბა ციფ­რულ კვალ­ზე მი­დევ­ნე­ბის შემ­დგო­მი სტრა­ტე­გი­ის
და­გეგ­მვა­ში.53

4.2.2. სა­კითხის საპ­რო­ცე­სო­სა­მარ­თლებ­რი­ვი მხა­რე

ზე­მოთ გან­ხი­ლუ­ლი სა­კითხის ში­ნა­არ­სობ­რი­ვი გა­რე­მო­ებ­ებ­ის გარ­და, უაღ­რე­სად მნიშ­ვნე­
ლო­ვა­ნია მი­სი საპ­რო­ცე­სო­სა­მარ­თლებ­რი­ვი კონ­ტექ­სტი. პრაქ­ტი­კოს იურ­ის­ტებ­სა და სა­მეც­
ნი­ერო წრე­ებ­ში და­ვას აღ­არ იწ­ვევს ის ფაქ­ტი, რომ რო­დე­საც სა­კითხი ეხ­ება სის­ხლის სა­მარ­
თლის საქ­მე­ზე ციფ­რუ­ლი მტკი­ცე­ბუ­ლე­ბე­ბის მო­პო­ვე­ბას, სა­მარ­თალ­დამ­ცავ­თა ყუ­რადღე­ბის
გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი მო­ბი­ლი­ზა­ცია და პრო­ცე­დუ­რუ­ლი რე­გუ­ლა­ცი­ებ­ის ზედ­მი­წევ­ნი­თი დაც­
ვაა სა­ჭი­რო.
ინ­ფორ­მა­ცი­ის მა­ტა­რებ­ლის ამ­ოღ­ებ­ას­თან და­კავ­ში­რე­ბით, სა­ქარ­თვე­ლოს სის­ხლის სა­მარ­
თლის საპ­რო­ცე­სო კო­დექ­სი შე­იც­ავს, ერ­თი მხრივ, ჩხრე­კა-ამ­ოღ­ებ­ის მა­რე­გუ­ლი­რე­ბელ ნორ­
მებს და მე­ორე მხრივ, ელ­ექ­ტრო­ნუ­ლი მო­ნა­ცე­მე­ბის მო­პო­ვე­ბის სპე­ცი­ალ­ურ წე­სებს.54 მა­გა­
ლი­თად, მიმ­დი­ნა­რე გა­მო­ძი­ებ­ის პრო­ცეს­ში ჩა­ტა­რე­ბუ­ლი სა­გა­მო­ძი­ებო და სხვა საპ­რო­ცე­სო
ღო­ნის­ძი­ებ­ებ­ის შე­დე­გად გა­მო­იკ­ვე­თა ერ­თი ან რამ­დე­ნი­მე სა­ვა­რა­უდო ფი­ზი­კუ­რი ან იურ­
იდი­ული პი­რი, რო­მელ­თა სარ­გებ­ლო­ბა­შიც შე­იძ­ლე­ბა იყ­ოს პერ­სო­ნა­ლუ­რი კომ­პი­უტ­ერი,
სმარ­ტფო­ნი, პლან­შე­ტი ან სხვა მსგავ­სი პროგ­რა­მუ­ლი მოწყო­ბი­ლო­ბა, სა­იდ­ან­აც ხდე­ბო­და
და­ნა­შა­ულ­ებ­რი­ვი ბით­ქო­ინ­ტრან­ზაქ­ცი­ებ­ის მარ­თვა. ას­ეთ შემ­თხვე­ვა­ში რე­კო­მენ­დე­ბუ­ლია,
პირ­ველ რიგ­ში, მო­სა­მარ­თლის გან­ჩი­ნე­ბის ან, გა­და­უდ­ებ­ელი აუც­ილ­ებ­ლო­ბის შემ­თხვე­ვა­ში,
გა­მომ­ძი­ებ­ლის/პრო­კუ­რო­რის დად­გე­ნი­ლე­ბის სა­ფუძ­ველ­ზე ჩა­ტარ­დეს შე­სა­ბა­მი­სი ობი­ექ­ტის
(საცხოვ­რე­ბე­ლი ბი­ნა, ოფ­ისი და სხვ.) ჩხრე­კა და თა­ვად ინ­ფორ­მა­ცი­ის მა­ტა­რებ­ლის, რო­გორც
მა­ტე­რი­ალ­ური ნივ­თის/მოწყო­ბი­ლო­ბის (მაგ., ლეპ­ტო­პი) ამ­ოღ­ება სის­ხლის სა­მარ­თლის საპ­
რო­ცე­სო კო­დექ­სის 120-ე მუხ­ლის შე­სა­ბა­მი­სად. გა­სათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბე­ლია ის გა­რე­მო­ება, რომ
მო­ცე­მულ შეთხვე­ვა­ში ელ­ექ­ტრო­ნუ­ლი ინ­ფორ­მა­ცი­ის შემ­ცვე­ლი მოწყო­ბი­ლო­ბის ამ­ოღ­ება არ
ნიშ­ნავს მას­ში შე­ნა­ხულ ელ. ინ­ფორ­მა­ცი­აზე წვდო­მის შე­საძ­ლებ­ლო­ბას, არ­ამ­ედ იგი ემ­სა­ხუ­
რე­ბა მხო­ლოდ იმ მი­ზანს, რომ ნივ­თი გა­მო­ვი­დეს მე­სა­მე პი­რის კონ­ტრო­ლის არ­იდ­ან და ამ­
ით აც­ილ­ებ­ულ იქ­ნეს შიგ­თავ­სი ინ­ფორ­მა­ცი­ის გა­ნად­გუ­რე­ბის რე­ალ­ური საფ­რთხე.
რაც შე­ეხ­ება ჩხრე­კის შე­დე­გად ამ­ოღ­ებ­ული ინ­ფორ­მა­ცი­ის მა­ტა­რებ­ლი­დან (მო­ცე­მულ მა­გა­
ლით­ში, ლეპ­ტო­პი­დან) გა­მო­ძი­ებ­ის­თვის სა­ინ­ტე­რე­სო ელ­ექ­ტრო­ნუ­ლი ინ­ფორ­მა­ცი­ის, რო­
გორც ციფ­რუ­ლი მტკი­ცე­ბუ­ლე­ბის, მო­პო­ვე­ბას, იგი სის­ხლის სა­მარ­თლის საპ­რო­ცე­სო კო­დექ­
სში კომ­პი­უტ­ერ­ულ მო­ნა­ცე­მებ­თან და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი სა­გა­მო­ძი­ებო მოქ­მე­დე­ბე­ბის მომ­წეს­რი­
გე­ბე­ლი თა­ვით (XVI თა­ვი) გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბუ­ლი რე­გუ­ლა­ცი­ებ­ის დაც­ვით უნ­და გან­ხორ­ცი­
ელ­დეს. კერ­ძოდ, საპ­რო­ცე­სო კო­დექ­სის 136-ე მუხ­ლის შე­სა­ბა­მი­სად, უნ­და ჩა­ტარ­დეს ჩხრე­
კის შე­დე­გად ამ­ოღ­ებ­ულ კომ­პი­უტ­ერ­ულ სის­ტე­მა­ში ან კომ­პი­უტ­ერ­ულ მო­ნა­ცემ­თა შე­სა­ნახ
სა­შუ­ალ­ებ­აში და­ცუ­ლი ციფ­რუ­ლი ინ­ფორ­მა­ცი­ის გა­მოთხო­ვა და გან­ჩი­ნე­ბა­ში­ვე მი­ეთ­ით­ოს,
რომ სა­სა­მარ­თლოს გა­დაწყვე­ტი­ლე­ბის შეს­რუ­ლე­ბა, შუ­ამ­დგომ­ლო­ბის ინ­იცი­ატ­ორ სა­გა­მო­
ძი­ებო ერ­თე­ულ­თან ერ­თად, და­ევ­ალ­ოს შე­სა­ბა­მის სა­ექ­სპერ­ტო და­წე­სე­ბუ­ლე­ბას. სწო­რედ აღ­
53
იქვე, 103.
ფაფიაშვილი ლ., ციფრული მტკიცებულების ამოღება: პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობის საკმარისი თუ
54

ილუზიური გარანტია? ადამიანის უფლებათა დაცვა და სამართლებრივი რეფორმა საქართველოში, სტატიათა

კრებული, რედ. კორკელია კ., თბ., 2014, 152.
58 „პოლიცია და უსაფრთხოება“ / 2018 / 1
ჯაბა უსენაშვილი / ბითქოინების გამოყენებით ჩადენილ დანაშაულთა გამოძიების მეთოდები

ნიშ­ნუ­ლი პრო­ცე­დუ­რის შემ­დეგ არ­ის სა­მარ­თლებ­რი­ვად შე­საძ­ლე­ბე­ლი, რომ სსსკ-ის 144-ე

მუხ­ლის თა­ნახ­მად, საქ­მე­ზე და­ინ­იშ­ნოს სა­ინ­ფორ­მა­ციო-ტექ­ნო­ლო­გი­ური (კომ­პი­უტ­ერ­ული)
ექ­სპერ­ტი­ზა.

4.3. ბით­ქო­ინ­ებ­ის მომ­ხმა­რე­ბელ­თა კავ­ში­რის დად­გე­ნა სა­ფი­ნან­სო და სა­ფოს­ტო

ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ებ­თან
ბით­ქო­ინ­ებ­ის მომ­ხმა­რებ­ლის დე­ან­ონ­იმ­იზ­აცი­ის ზე­მოთ ჩა­მოთ­ვლი­ლი სა­ექ­სპერ­ტო მე­თო­
დო­ლო­გი­ებ­ის გარ­და, არ­სე­ბობს მე­სა­მე, შე­და­რე­ბით ტრა­დი­ცი­ული მე­თო­დი, რო­მე­ლიც, რო­
გორც ქარ­თულ, ისე სა­ერ­თა­შო­რი­სო სა­გა­მო­ძი­ებო პრაქ­ტი­კა­ში აქ­ტი­ურ­ად გა­მო­იყ­ენ­ება შე­
საძ­ლო და­ნა­შა­ულ­ებ­რი­ვად მოქ­მედ პირ­თა რე­ალ­ური დე­მოგ­რა­ფი­ული მო­ნა­ცე­მე­ბის იდ­ენ­
ტი­ფი­ცი­რე­ბის მიზ­ნით. სა­ხელ­დობრ, ბით­ქო­ინ­ის სა­ფუ­ლის (bitcoin wallet) მი­სა­მარ­თე­ბი შე­
იძ­ლე­ბა და­კავ­ში­რე­ბულ იქ­ნეს მომ­ხმა­რებ­ლის რე­ალ­ურ სა­იდ­ენ­ტი­ფი­კა­ციო/დე­მოგ­რა­ფი­ულ
მო­ნა­ცე­მებ­თან, თუ­კი ეს მო­ნა­ცე­მე­ბი რა­ღაც გზით გა­მო­ყე­ნე­ბუ­ლია ბით­ქო­ინ­ის სა­ფუ­ლის
მი­სა­მარ­თე­ბის კომ­ბი­ნა­ცი­აში. კერ­ძოდ, სა­უბ­არია მი­სა­მარ­თებ­ზე, რომ­ლე­ბიც გა­მო­ყე­ნე­ბუ­
ლია ვა­ლუ­ტის გა­დამ­ცვლელ პორ­ტა­ლებ­ზე, ვა­ლუ­ტე­ბის შე­ტა­ნა-გა­მო­ტა­ნას­თან და­კავ­ში­რე­
ბუ­ლი ონ­ლა­ინ­სა­ფუ­ლის სერ­ვი­სებ­ზე (wallet service), სა­ჯა­როდ ცნო­ბილ საქ­ველ­მოქ­მე­დო და
ონ­ლა­ინ­მა­ღა­ზი­ებ­ის პორ­ტა­ლებ­ზე და ა.შ. მა­გა­ლი­თად, ბით­ქო­ინ­ებ­ის მეშ­ვე­ობ­ით უკ­ან­ონო
შე­მო­სავ­ლის ლე­გა­ლი­ზა­ცი­ის საქ­მე­ებ­ზე, არ­ცთუ იშ­ვი­ათია შემ­თხვე­ვე­ბი, რო­დე­საც ხსე­ნე­ბუ­
ლი კრიპ­ტო­ვა­ლუ­ტით ნა­ყი­დი პრო­დუქ­ცი­ის მი­სა­ღე­ბად მი­თი­თე­ბუ­ლია მომ­ხმა­რებ­ლის რე­
ალ­ური დე­მოგ­რა­ფი­ული მო­ნა­ცე­მი.
მა­გა­ლი­თი 2:
ბით­ქო­ინ­ებ­ის ან­ონ­იმ­ურ­ად მომ­ხმა­რე­ბე­ლი ფი­ზი­კუ­რი პი­რი „X” ინ­ტერ­ნეტ­შავ ბა­ზარ­ზე (Dark
Web Market), ხსე­ნე­ბუ­ლი კრიპ­ტო­ვა­ლუ­ტის სა­გა­და­სა­ხა­დო სის­ტე­მის გა­მო­ყე­ნე­ბით, ყი­დის სა­ქარ­
თვე­ლო­ში კუს­ტა­რუ­ლად დამ­ზა­დე­ბულ ბავ­შვთა პორ­ნოგ­რა­ფი­ის შემ­ცველ ვი­დე­ოპ­რო­დუქ­ტს. გა­
მომ­დი­ნა­რე იქ­იდ­ან, რომ მო­ცე­მულ ეტ­აპ­ზე ქარ­თულ სა­სა­ქონ­ლო და შრო­მით ბა­ზარ­ზე შეს­ყიდ­
ვე­ბის მა­ტე­რი­ალ­ური ვა­ლუ­ტით გან­ხორ­ცი­ელ­ებ­ის მე­ტი შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბი არ­სე­ბობს, „X-ს“ სურს
შავ ბა­ზარ­ზე ვაჭ­რო­ბით გა­მო­მუ­შა­ვე­ბუ­ლი ბით­ქო­ინ­ებ­ის ლარ­ში კონ­ვერ­ტა­ცია (ე. წ. „გა­ქე­შე­ბა“).
პა­რა­ლე­ლუ­რად, „X” ამ­გვა­რი მე­თო­დით მიზ­ნად ის­ახ­ავს და­ნა­შა­ულ­ებ­რი­ვი აქ­ტი­ვე­ბის­თვის ლე­
გა­ლუ­რი წყა­როს ხე­ლოვ­ნუ­რად შექ­მნას და ამ გზით უკ­ან­ონო შე­მო­სავ­ლე­ბის ლე­გა­ლი­ზა­ცი­ას.
გან­ზრახ­ვის სის­რუ­ლე­ში მოყ­ვა­ნის მიზ­ნით, და­ნა­შა­ულ­ის სუ­ბი­ექ­ტი „X” ახ­ორ­ცი­ელ­ებს ფუ­ლის
გა­თეთ­რე­ბის შემ­დეგ ტი­პო­ლო­გი­ებს:
 ლე­გა­ლუ­რი ონ­ლა­ინ მა­ღა­ზი­იდ­ან (მაგ., amazon.com) ბით­ქო­ინ­ებ­ის სა­გა­და­სა­ხა­დო სის­ტე­მი­
სა და სა­ერ­თა­შო­რი­სო სა­ფოს­ტო სერ­ვი­სის მეშ­ვე­ობ­ით, ეტ­აპ­ობ­რი­ვად ყი­დუ­ლობს სხვა­დას­ხვა
სა­ხე­ობ­ისა და რა­ოდ­ენ­ობ­ის სა­ქო­ნელს, რო­მელ­საც სა­ქარ­თვე­ლო­ში ჩა­მოს­ვლის შემ­დეგ, რე­ალ­
იზ­აცი­ის სწრა­ფი ტემ­პე­ბის გა­მო, შე­და­რე­ბით და­ბალ ფას­ში ყი­დის ად­გი­ლობ­რი­ვად. ამ­ას­თან,
კა­ნონ­მორ­ჩი­ლი მო­ვაჭ­რის იმ­იჯ­ის შე­საქ­მნე­ლად, “X” კე­თილ­სინ­დი­სი­ერ­ად ახ­ორ­ცი­ელ­ებს სა­
ხელ­მწი­ფო ბი­უჯ­ეტ­თან სა­გა­და­სა­ხა­დო ან­გა­რიშ­სწო­რე­ბას;
 და­ნა­შა­ულ­ებ­რი­ვად მი­ღე­ბუ­ლი კრიპ­ტო­ვა­ლუ­ტე­ბის ლე­გა­ლი­ზა­ცი­ისა და აღ­ნიშ­ნუ­ლი ინ­ტერ­
ნეტ­სა­ვა­ლუ­ტო აქ­ტი­ვე­ბის მა­ტე­რი­ალ­ურ ვა­ლუ­ტად კონ­ვერ­ტა­ცი­ის მიზ­ნით, „X“ ფიქ­ტი­ურ­ად
აფ­უძ­ნებს საქ­ველ­მოქ­მე­დო ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ას – „და­ვეხ­მა­როთ სხვებს“1, ქმნის საქ­ველ­მოქ­მე­დო
ინ­ტერ­ნეტ­სა­იტ­სა და Facebook-ის გვერ­დს, რო­მელ­თა სა­შუ­ალ­ებ­ით­აც, ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ის სა­ხელ­
ზე რე­გის­ტრი­რე­ბულ სა­ბან­კო ან­გა­რიშ­ზე თან­ხე­ბის გად­მო­რიხ­ვის გზით ითხოვს შემ­წე­ობ­ას
თით­ქოს­და გა­ჭირ­ვე­ბუ­ლი პი­რე­ბის და­სახ­მა­რე­ლად. ამ პრო­ცე­სე­ბის პა­რა­ლე­ლუ­რად, ქველ­
მოქ­მე­დის იმ­იჯ­ით შე­ნიღ­ბუ­ლი „X” სა­კუ­თა­რი ან­ონ­იმ­ური ბით­ქო­ინ­სა­ფუ­ლის მრავ­ლო­ბი­თი
მი­სა­მარ­თე­ბი­დან, ერ­ოვ­ნულ ვა­ლუ­ტა­ში და­კონ­ვერ­ტი­რე­ბუ­ლი სა­ხით, რიცხავს ფუ­ლად თან­
ხებს ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ის - „და­ვეხ­მა­როთ სხვებს“ ან­გა­რიშ­ზე.

„პოლიცია და უსაფრთხოება“ / 2018 / 1 59

ჯაბა უსენაშვილი / ბითქოინების გამოყენებით ჩადენილ დანაშაულთა გამოძიების მეთოდები

ზე­მოთ აღ­წე­რი­ლი და სხვა მსგავ­სი ტი­პო­ლო­გი­ის გან­ხორ­ცი­ლე­ბი­სას, და­ნა­შა­ულ­ის სუ­ბი­ექ­

ტს, ბით­ქო­ინ­ებ­ის „გა­ქე­შე­ბას­თან“ და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი „სი­კე­თის“ სა­ნაც­ვლოდ, ბუ­ნებ­რი­ვად უწ­
ევს გარ­კვე­ულ რის­კებ­ზე წას­ვლა და იგი სა­ბან­კო, სა­ფოს­ტო, სა­დაზღვეო თუ სხვა შე­სა­ბა­მის
და­წე­სე­ბუ­ლე­ბებ­ში, იმ იმ­ედ­ით, რომ ბით­ქო­ინ­ებ­თან მი­სი შემ­ხებ­ლო­ბა კვლავ ან­ონ­იმ­ური
დარ­ჩე­ბა, უთ­ით­ებს სა­კუ­თარ რე­ალ­ურ სა­იდ­ენ­ტი­ფი­კა­ციო (დე­მოგ­რა­ფი­ულ) მო­ნა­ცე­მებს. სა­
კითხი­სად­მი დი­ლე­ტან­ტუ­რი და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბა იქ­ნე­ბა იმ­ის მტკი­ცე­ბა, რომ თუნ­დაც მო­
ცე­მულ შემ­თხვე­ვა­ში, და­ნა­შა­ულ­ის კვალ­ზე გას­ვლა და ყვე­ლა ფაქ­ტობ­რი­ვი გა­რე­მო­ებ­ის
ზედ­მი­წევ­ნით დად­გე­ნა მარ­ტი­ვია, თუმ­ცა ამ­გვა­რი მო­ცე­მუ­ლო­ბა გა­ცი­ლე­ბით სა­იმ­ედო და
პერ­სპექ­ტი­ულია, ვიდ­რე ეს იქ­ნე­ბო­და ბით­ქო­ინ­ებ­ის სა­ფუ­ლის (bitcoin wallet) ან­ონ­იმ­ურ მი­
სა­მარ­თებს შო­რის გან­ხორ­ცი­ელ­ებ­ული უბ­რა­ლოდ ტრან­ზაქ­ცი­ებ­ის შემ­თხვე­ვა­ში, რო­დე­საც
სა­კითხი ეხ­ება ამ­გვარ ტრან­ზაქ­ცი­ებ­ში ჩარ­თულ პირ­თა იდ­ენ­ტი­ფი­ცი­რე­ბას.
ამ­დე­ნად, სრუ­ლი­ად რე­ალ­ის­ტუ­რია, მო­პო­ვე­ბულ მტკი­ცე­ბუ­ლე­ბა­თა ერ­თობ­ლი­ობ­ით შე­იქ­
მნას სუ­რა­თი, რომ ბით­ქო­ინ­ის სა­ფუ­ლის მი­სა­მარ­თე­ბი და­კავ­ში­რე­ბუ­ლია მომ­ხმა­რებ­ლის
რე­ალ­ურ სა­იდ­ენ­ტი­ფი­კა­ციო (დე­მოგ­რა­ფი­ულ) მო­ნა­ცე­მებ­თან, ხო­ლო ეს მო­ნა­ცე­მე­ბი, თა­ვის
მხრივ, გა­მო­ყე­ნე­ბუ­ლია ხსე­ნე­ბუ­ლი მი­სა­მარ­თე­ბის კომ­ბი­ნა­ცი­აში სხვა­დას­ხვა კერ­ძო და სა­
ჯა­რო ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ებ­თან. ას­ეთ შემ­თხვე­ვა­ში, რე­კო­მენ­დე­ბუ­ლია და­იგ­ეგ­მოს კომ­პი­უტ­ერ­
ული ინ­ფორ­მა­ცი­ის გა­მოთხო­ვას­თან (სსსკ-ის 136-ე მუხ­ლი) ან/და, ინ­ფორ­მა­ცი­ის დე­დან
დო­კუ­მენ­ტებ­ზე არ­სე­ბო­ბის შემ­თხვე­ვა­ში, ჩხრე­კა-ამ­ოღ­ებ­ას­თან (სსსკ-ის 120-ე მუხ­ლი) და­
კავ­ში­რე­ბუ­ლი სა­გა­მო­ძი­ებო მოქ­მე­დე­ბე­ბი. თვალ­სა­ჩი­ნო­ებ­ის­თვის, ზე­მოთ მოყ­ვა­ნი­ლი მა­
გა­ლი­თის შემ­თხვე­ვა­ში, ამ­გვა­რი სა­გა­მო­ძი­ებო მოქ­მე­დე­ბე­ბი უნ­და ჩა­ტარ­დეს სსიპ სა­ჯა­რო
რე­ეს­ტრის ერ­ოვ­ნულ სა­აგ­ენ­ტოს­თან მი­მარ­თე­ბით – ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ის – „და­ვეხ­მა­როთ სხვებს“
– სა­დამ­ფუძ­ნებ­ლო და მის საქ­მი­ან­ობ­ას­თან და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი სხვა დო­კუ­მენ­ტა­ცი­ის ამ­ოღ­
ებ­ის კუთხით; კო­მერ­ცი­ულ სა­ბან­კო და­წე­სე­ბუ­ლე­ბებ­ში – კომ­პა­ნი­ის ან­გა­რი­შე­ბით გან­ხორ­
ცი­ელ­ებ­ული ტრან­ზაქ­ცი­ებ­ის თა­ობ­აზე ინ­ფორ­მა­ცი­ის გა­მოთხო­ვის კუთხით, შე­სა­ბა­მის სა­
ფოს­ტო და­წე­სე­ბუ­ლე­ბებ­თან მი­მარ­თე­ბით, ინ­ტერ­ნეტ­მა­ღა­ზი­იდ­ან გა­მო­წე­რი­ლი სა­ქონ­ლის
ტრან­სპორ­ტი­რე­ბი­სა და ამ სა­ქონ­ლის მიმ­ღებ პირ­თა სა­იდ­ენ­ტი­ფი­კა­ციო (დე­მოგ­რა­ფი­ული)
მო­ნა­ცე­მე­ბის გა­მოთხო­ვის კუთხით და, ას­ევე, ინ­ტერ­ნეტ­მა­ღა­ზი­ის სერ­ვე­რი­დან გა­მო­ძი­ებ­ის­
თვის სა­ინ­ტე­რე­სო პრო­დუქ­ცი­ის შემ­ძე­ნი მომ­ხმა­რებ­ლის ინ­ტერ­ნეტ­პრო­ტო­კო­ლის მი­სა­მარ­
თე­ბის (IP address) გა­მოთხო­ვის კუთხით, რა­საც ინ­ტერ­ნეტ­მა­ღა­ზი­ის ად­მი­ნის­ტრა­ცი­ის უცხო
ქვე­ყა­ნა­ში ფუნ­ქცი­ონ­ირ­ებ­ის შემ­თხვე­ვა­ში, ეს­აჭ­ირო­ება სა­ერ­თა­შო­რი­სო­სა­მარ­თლებ­რი­ვი სა­
გა­მო­ძი­ებო არ­ხე­ბის გა­მო­ყე­ნე­ბა.55

4.4. და­ნა­შა­ულ­ებ­რი­ვად მოქ­მედ პირ­თა ვერ­ბა­ლუ­რი და ინ­ტერ­ნეტ­სო­ცი­ალ­ური

კავ­ში­რე­ბის დად­გე­ნა
რო­დე­საც საქ­მე ეხ­ება ბით­ქო­ინ­ებ­ის გა­მო­ყე­ნე­ბით ინ­ტერ­ნეტ­სივ­რცე­ში ჩა­დე­ნილ და­ნა­შა­ულ­
თა თე­მა­ტი­კას, იქ­მნე­ბა პირ­ვე­ლა­დი შთა­ბეჭ­დი­ლე­ბა, რომ მა­თი გა­მო­ძი­ება ძი­რი­თა­დად სა­ინ­
ფორ­მა­ციო-ტექ­ნო­ლო­გი­ური (კომ­პი­უტ­ერ­ული) ხა­სი­ათ­ის სა­ექ­სპერ­ტო აქ­ტი­ვო­ბე­ბის შე­დე­
გად უნ­და გან­ხორ­ცი­ელ­დეს. ბუ­ნებ­რი­ვია, ამ­გვარ სის­ხლის სა­მარ­თლის საქ­მე­თა გა­მო­ძი­ებ­ის
პრო­ცეს­ში სა­ინ­ფორ­მა­ციო-ტექ­ნო­ლო­გი­ურ (კომ­პი­უტ­ერ­ულ) კომ­პო­ნენ­ტს უდ­ავ­ოდ ღი­რე­ბუ­
ლი ად­გი­ლი ეთ­მო­ბა, თუმ­ცა, არ­ან­აკ­ლებ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია იმ საპ­რო­ცე­სო მოქ­მე­დე­ბე­ბის რო­
ლი, რო­მელ­თა ერ­თობ­ლი­ობ­ას­აც პი­რო­ბი­თად და­ნა­შა­ულ­ებ­რი­ვად მოქ­მე­დი პი­რე­ბის ვერ­ბა­
ლუ­რი და ინ­ტერ­ნეტ-სო­ცი­ალ­ური კავ­ში­რე­ბის დად­გე­ნა შე­იძ­ლე­ბა ვუ­წო­დოთ.
55
სისხლის სამართლის საქმეებზე ურთიერთდახმარების შესახებ სტრასბურგის 1959 წლის 20 აპრილის
ევროპული კონვენციით გათვალისწინებული თანამშრომლობის ფორმატი, საქართველოსა და ცალკეულ
სახელმწიფოებს შორის დადებული ინდივიდუალური საერთაშორისო შეთანხმებებით გათვალისწინებული
საერთაშორისო ფორმატი, CARIN ქსელით გათვალისწინებული საერთაშორისო ფორმატი, ფინანსური
დაზვერვის სამსახურებისა და საპოლიციო სტრუქტურების ურთიერთთანამშრომლობით განსაზღვრული
არხები და სხვა.
60 „პოლიცია და უსაფრთხოება“ / 2018 / 1
ჯაბა უსენაშვილი / ბითქოინების გამოყენებით ჩადენილ დანაშაულთა გამოძიების მეთოდები

გა­მომ­დი­ნა­რე იქ­იდ­ან, რომ ცალ­კე აღ­ებ­ული ბით­ქო­ინ­ებ­ის ფლო­ბა და მოხ­მა­რე­ბა კა­ნონ­დარ­

ღვე­ვას არ წარ­მო­ად­გენს, ხსე­ნე­ბუ­ლი კრიპ­ტო­ვა­ლუ­ტით გან­ხორ­ცი­ელ­ებ­ული ტრან­ზაქ­ცი­
ები, რო­გორც წე­სი, გლო­ბა­ლუ­რი ტრან­სნა­ცი­ონ­ალ­ური და­ნა­შა­ულ­ის მხო­ლოდ ერთ-ერთ,
თუმ­ცა მნიშ­ვნე­ლო­ვან კომ­პო­ნენ­ტად გვხვდე­ბა. ხშირ შემ­თხვე­ვა­ში, და­ნა­შა­ულ­ებ­რი­ვი ჯაჭ­
ვის უდ­იდ­ესი წი­ლი მას­ში ჩარ­თულ პირ­თა უშუ­ალო შეხ­ვედ­რე­ბით, სა­ტე­ლე­ფო­ნო კავ­ში­რე­
ბით, ინ­ტერ­ნე­ტურ­თი­ერ­თო­ბე­ბით, ყალ­ბი სა­იდ­ენ­ტი­ფი­კა­ციო დო­კუ­მენ­ტე­ბის დამ­ზა­დე­ბა-
გა­მო­ყე­ნე­ბი­თა და სხვა მსგავ­სი მე­თო­დე­ბით ხორ­ცი­ელ­დე­ბა, ხო­ლო ბით­ქო­ინ­ებს მხო­ლოდ
სა­ვა­ლუ­ტო ან­ონ­იმ­ურ­ობ­ის გა­რან­ტო­რად იყ­ენ­ებ­ენ. გარ­და უშუ­ალო შეხ­ვედ­რე­ბი­სა, ზე­მოთ
ჩა­მოთ­ვლი­ლი და­ნარ­ჩე­ნი კომ­პო­ნენ­ტე­ბი გან­სა­კუთ­რე­ბით გა­მო­ყე­ნე­ბა­დია მა­შინ, რო­დე­საც
და­ნა­შა­ული ტრას­ნა­ცი­ონ­ალ­ურ ხა­სი­ათს ატ­არ­ებს და მას­ში მო­ნა­წი­ლე პი­რე­ბი მსოფ­ლი­ოს
სხვა­დას­ხვა წერ­ტი­ლე­ბი­დან ახ­ორ­ცი­ელ­ებ­ენ ქმე­დე­ბის და­გეგ­მვას, მომ­ზა­დე­ბა­სა და სის­რუ­
ლე­ში მოყ­ვა­ნას ამ­გვა­რი ტი­პო­ლო­გი­ებ­ის ნა­თე­ლი მა­გა­ლი­თია ინ­ტერ­ნეტ­თაღ­ლი­თო­ბი­სა და
ფუ­ლის გა­თეთ­რე­ბის ის­ეთი სქე­მე­ბი, რო­გო­რი­ცაა მსოფ­ლი­ოში გავ­რცე­ლე­ბუ­ლი სო­ცი­ალ­ური
ინ­ჟი­ნე­რი­ის სქე­მა (Social Engineering), მა­სობ­რი­ვი მარ­კე­ტინ­გის სქე­მა (Mass Marketing), სა­ინ­
ვეს­ტი­ციო აფი­ორ­ის სქე­მა (ე. წ. Ponzi Scheme), ჰა­ვა­ლას სქე­მა (Hawala Scheme) და სხვა მსგავ­
სი ტი­პო­ლო­გი­ები, სა­დაც პრე­დი­კა­ტი და­ნა­შა­ულ­ები ბით­ქო­ინ­ებ­ის გა­რე­შე ხორ­ცი­ელ­დე­ბა,
ხო­ლო და­ნა­შა­ულ­ებ­რი­ვად მი­ღე­ბუ­ლი ფუ­ლა­დი მა­სე­ბის ლე­გა­ლურ სა­ვა­ლუ­ტო ფე­ნებ­ში აღ­
რე­ვა, ოფ­შო­რულ ზო­ნებ­ში კონ­სერ­ვა­ცია ან მა­თი სხვაგ­ვა­რი გან­რი­დე­ბა სა­მარ­თალ­დამ­ცავ­თა
მხედ­ვე­ლო­ბის არ­იდ­ან ხში­რად სწო­რედ ბით­ქო­ინ­ებ­ის სის­ტე­მით ხერ­ხდე­ბა.
ამ­დე­ნად, ბით­ქო­ინ­ებ­ის გა­მო­ყე­ნე­ბით ჩა­დე­ნილ და­ნა­შა­ულ­თა გა­მო­ძი­ებ­ის საქ­მე­ებ­ში არ­ან­აკ­
ლებ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი რო­ლი ენ­იჭ­ება და­ნა­შა­ულ­ებ­რი­ვად მოქ­მედ პირ­თა მი­მართ ოპ­ერ­ატი­
ულ-სამ­ძებ­რო და ფა­რუ­ლი სა­გა­მო­ძი­ებო მოქ­მე­დე­ბე­ბის ჩა­ტა­რე­ბას. სა­გა­მო­ძი­ებო სტრა­ტე­გი­
ის ეს მი­მარ­თუ­ლე­ბა გან­სა­კუთ­რე­ბით აქ­ტუ­ალ­ურია მა­შინ, რო­დე­საც და­ნა­შა­ულ­ის კვა­ლი­ფი­
კა­ცი­ის­თვის მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია მას­ში ჩარ­თულ პირ­თა ად­გილ­მდე­ბა­რე­ობ­ისა და და­ნა­შა­ულ­
ით გა­მოწ­ვე­ულ შე­დეგ­ში თი­თოეული თა­ნა­მო­ნა­წი­ლის რო­ლის დად­გე­ნა.
რო­გორც სტა­ტი­ის შე­სა­ვალ­შიც აღ­ინ­იშ­ნა, ზო­გა­დად, სა­გა­მო­ძი­ებო საქ­მი­ან­ობ­ის გა­ნუ­ზომ­
ლად ფარ­თო­მას­შტა­ბი­ანი ხა­სი­ათ­იდ­ან გა­მომ­დი­ნა­რე, შე­უძ­ლე­ბე­ლია წი­ნამ­დე­ბა­რე კვლე­ვის
ფარ­გლებ­ში ჩა­მო­ყა­ლიბ­დეს ზუს­ტად მორ­გე­ბუ­ლი სა­გა­მო­ძი­ებო მე­თო­დი და სტრა­ტე­გია,
თუ რო­გორ უნ­და მოხ­დეს ბით­ქო­ინ­ებ­ის გა­მო­ყე­ნე­ბით ჩა­დე­ნილ და­ნა­შა­ულ­თა გა­მო­ძი­ებ­ის
საქ­მე­ებ­ზე და­ნა­შა­ულ­ში ჩარ­თულ პირ­თა ვერ­ბა­ლუ­რი და ინ­ტერ­ნეტ­კავ­ში­რე­ბის დად­გე­ნა,
თუმ­ცა პრაქ­ტი­კის გან­ზო­გა­დე­ბა ცხად­ყოფს, რომ მო­ცე­მულ შემ­თხვე­ვა­ში ყვე­ლა­ზე ქმე­დი­
თი ღო­ნის­ძი­ებ­ებია ოპ­ერ­ატი­ულ-სამ­ძებ­რო საქ­მი­ან­ობ­ის შე­სა­ხებ სა­ქარ­თვე­ლოს კა­ნო­ნის მე-7
მუხ­ლის მე-2 ნა­წი­ლით გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბუ­ლი ვი­ზუ­ალ­ური კონ­ტრო­ლი, პი­როვ­ნე­ბის იდ­ენ­
ტი­ფი­კა­ცია, ელ­ექ­ტრო­ნუ­ლი კო­მუ­ნი­კა­ცი­ის მა­იდ­ენ­ტი­ფი­ცი­რე­ბე­ლი მო­ნა­ცე­მე­ბის მო­პო­ვე­ბა
და ინ­ტერ­ნე­ტურ­თი­ერ­თო­ბის მო­ნი­ტო­რინ­გი,56 ას­ევე, სა­ქარ­თვე­ლოს სის­ხლის სა­მარ­თლის
საპ­რო­ცე­სო კო­დექ­სის 1431-ე მუხ­ლის პირ­ვე­ლი ნა­წი­ლით გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბუ­ლი ფა­რუ­ლი
სა­გა­მო­ძი­ებო მოქ­მე­დე­ბე­ბი: სა­ტე­ლე­ფო­ნო კო­მუ­ნი­კა­ცი­ის ფა­რუ­ლი მი­ყუ­რა­დე­ბა და ჩა­წე­რა,
ელ­ექ­ტრო­ნუ­ლი თვალ­ყუ­რის დევ­ნე­ბა ტექ­ნი­კუ­რი სა­შუ­ალ­ებ­ებ­ით, სა­ფოს­ტო-სა­ტე­ლეგ­რა­ფო
გზავ­ნი­ლის კონ­ტრო­ლი და კავ­შირ­გაბ­მუ­ლო­ბის არ­ხი­დან ინ­ფორ­მა­ცი­ის მოხ­სნა და ფიქ­სა­
ცია, შე­სა­ბა­მი­სი პროგ­რა­მუ­ლი უზ­რუნ­ველ­ყო­ფის სა­შუ­ალ­ებ­ებ­ის ინ­სტა­ლა­ცი­ის გზით.57
და­საწყის­ში­ვე უნ­და აღ­ინ­იშ­ნოს, რომ ამ­გვარ სის­ხლის სა­მარ­თლის საქ­მე­თა გა­მო­ძი­ებ­ის პრო­
ცეს­ში, რო­გორც წე­სი, შე­და­რე­ბით ნაკ­ლე­ბად ეფ­ექ­ტუ­რია სა­ტე­ლე­ფო­ნო კო­მუ­ნი­კა­ცი­ის ფა­
რუ­ლი მი­ყუ­რა­დე­ბა და ჩა­წე­რა, გან­სა­კუთ­რე­ბით მა­შინ, თუ იგი პი­რის სარ­გებ­ლო­ბა­ში არ­
სე­ბულ კონ­კრე­ტულ ნო­მერ­თან მი­მარ­თე­ბით ხორ­ცი­ელ­დე­ბა ორი გა­რე­მო­ებ­ის გა­მო: (1). ინ­
საქართველოს კანონი ოპერატიულ-სამძებრო საქმიანობის შესახებ, მე-7 მუხლი. №1933-IIს 30.04.1999.
56

საქართველოს 2009 წლის 9 ოქტომბრის კანონი, საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი,
57

№1772-IIს 1431-ე მუხლი.

„პოლიცია და უსაფრთხოება“ / 2018 / 1 61
ჯაბა უსენაშვილი / ბითქოინების გამოყენებით ჩადენილ დანაშაულთა გამოძიების მეთოდები

ტერ­ნეტ­სივ­რცე­ში მოქ­მე­დი კრი­მი­ნა­ლე­ბი ერ­თმა­ნეთ­ში კო­მუ­ნი­კა­ცი­ას ჩვე­ულ­ებ­რი­ვი სა­ტე­

ლე­ფო­ნო ნომ­რე­ბით თით­ქმის არ­ას­ოდ­ეს ამ­ყა­რე­ბენ და სა­ამ­ის­ოდ იყ­ენ­ებ­ენ გა­ცი­ლე­ბით და­
ცულ ინ­ტერ­ნეტ­სა­კო­მუ­ნი­კა­ციო პროგ­რა­მებს: Viber, WhatsApp, Facebook Massenger და სხვა;
(2). და­ნა­შა­ულ­ებ­რი­ვად მოქ­მე­დი პი­რე­ბი, სიმ­ბა­რა­თის მი­ზე­რუ­ლი სა­ფა­სუ­რი­დან გა­მომ­დი­
ნა­რე, რო­გორც წე­სი, ელ­ვი­სე­ბუ­რი სის­წრა­ფით იც­ვლი­ან მო­ბი­ლუ­რი ტე­ლე­ფო­ნის ნომ­რებს.
ამ­იტ­ომ მი­ზან­შე­წო­ნი­ლია, სა­ტე­ლე­ფო­ნო კო­მუ­ნი­კა­ცი­ის ფა­რუ­ლი მი­ყუ­რა­დე­ბა და ჩა­წე­რა ან
სა­ერ­თოდ არ გან­ხორ­ცი­ელ­დეს, ან იგი ჩა­ტარ­დეს პი­რის სარ­გებ­ლო­ბა­ში არ­სე­ბუ­ლი მო­ბი­ლუ­
რი ტე­ლე­ფო­ნის აპ­არ­ატ­ის IMEI  კოდ­თან მი­მარ­თე­ბით, რაც სა­შუ­ალ­ებ­ას იძ­ლე­ვა მი­ყუ­რა­დე­
ბულ იქ­ნეს აღ­ნიშ­ნულ აპ­არ­ატ­ში გა­აქ­ტი­ურ­ებ­ული ყვე­ლა ნო­მე­რი. ას­ეთ შემ­თხვე­ვა­ში გა­სათ­
ვა­ლის­წი­ნე­ბე­ლია ის გა­რე­მო­ება, რომ ფა­რუ­ლი სა­გა­მო­ძი­ებო მოქ­მე­დე­ბის პრო­ცეს­ში პი­რა­დი
ცხოვ­რე­ბის ხელ­შე­უხ­ებ­ლო­ბის უფ­ლე­ბის დაც­ვის მა­ღა­ლი ინ­ტე­რე­სის გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით,58
მო­ბი­ლუ­რი ტე­ლე­ფო­ნის IMEI კო­დის მი­ხედ­ვით სა­ტე­ლე­ფო­ნო კო­მუ­ნი­კა­ცი­ის ფა­რუ­ლი მი­
ყუ­რა­დე­ბა და ჩა­წე­რის თა­ობ­აზე გან­ჩი­ნე­ბის გა­ცე­მა მო­ითხოვს სა­სა­მარ­თლოს წი­ნა­შე და­სა­
ბუ­თე­ბის საკ­მა­ოდ მა­ღალ სტან­დარ­ტს.59
ზე­მო­აღ­ნიშ­ნუ­ლი­დან გა­მომ­დი­ნა­რე, გა­ცი­ლე­ბით ეფ­ექ­ტურ ღო­ნის­ძი­ებ­ას წარ­მო­ად­გენს კავ­
შირ­გაბ­მუ­ლო­ბის არ­ხი­დან ინ­ფორ­მა­ცი­ის მოხ­სნა და ფიქ­სა­ცია, რა დრო­საც შე­სა­ბა­მი­სი პი­
რის სარ­გებ­ლო­ბა­ში არ­სე­ბულ კომ­პი­უტ­ერ­ულ მოწყო­ბი­ლო­ბა­ში ხორ­ცი­ელ­დე­ბა შე­სა­ბა­მი­სი
პროგ­რა­მუ­ლი უზ­რუნ­ველ­ყო­ფის ინ­სტა­ლა­ცია და ამ გზით შე­საძ­ლე­ბე­ლი ხდე­ბა მნიშ­ვნე­ლო­
ვა­ნი ინ­ფორ­მა­ცი­ის მო­პო­ვე­ბა, მათ შო­რის, ინ­ტერ­ნეტ­სო­ცი­ალ­ური კავ­ში­რე­ბის თა­ობ­აზე.

5. დას­კვნა
ამ­დე­ნად, წი­ნამ­დე­ბა­რე სტა­ტია, კვლე­ვის შეზღუ­დუ­ლი ფორ­მა­ტის გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით, მო­
იც­ავს, ერ­თი მხრივ, ზო­გად მი­მო­ხილ­ვას ბით­ქო­ინ­ებ­ის არ­სი­სა და მი­სი და­ნა­შა­ულ­ებ­რი­ვად
მიმ­ზიდ­ვე­ლი ტექ­ნო­ლო­გი­ური მა­ხა­სი­ათ­ებ­ლე­ბის თა­ობ­აზე, ხო­ლო მე­ორე მხრივ – მსჯე­ლო­
ბას ბით­ქო­ინ­ებ­ის გა­მო­ყე­ნე­ბით ჩა­დე­ნილ და­ნა­შა­ულ­თა გა­მო­ძი­ებ­ის სა­უკ­ეთ­ესო მე­თო­დო­
ლო­გი­ის შე­სა­ხებ. შე­სა­ბა­მი­სად, ნაშ­რომ­ში არ­სე­ბუ­ლი მო­საზ­რე­ბე­ბი შე­იძ­ლე­ბა შემ­დეგ თე­ზი­
სე­ბად ჩა­მო­ყა­ლიბ­დეს:
ბით­ქო­ინი, რო­გორც (კრიპ­ტოგ­რა­ფი­ული) ინ­ტერ­ნეტ­ვა­ლუ­ტა და ელ­ექ­ტრო­ნუ­ლი სა­გა­დახ­
დო სის­ტე­მა, უდ­ავ­ოდ მსოფ­ლიო მას­შტა­ბის მოვ­ლე­ნას წარ­მო­ად­გენს ინ­ოვ­აცი­ური ტექ­ნო­
ლო­გი­ებ­ის სფე­რო­ში, თუმ­ცა იგი გარ­კვე­ული თვალ­საზ­რი­სით შე­იც­ავს და­ნა­შა­ულ­ებ­რი­ვად
გა­მო­ყე­ნე­ბის რის­კებს, სა­ხელ­დობრ, ბით­ქო­ინ­ებ­ის ძი­რი­თა­დი ტექ­ნო­ლო­გი­ური მა­ხა­სი­ათ­ებ­
ლე­ბი: მომ­ხმა­რე­ბელ­თა ან­ონ­იმ­ურ­ობა (ფსევ­დო­ნი­მუ­რო­ბა) და სის­ტე­მის დე­ცენ­ტრა­ლი­ზე­
ბუ­ლი ბუ­ნე­ბა წარ­მო­ად­გენს და­ნა­შა­ულ­ებ­რი­ვი სამ­ყა­როს­თვის მე­ტად მიმ­ზიდ­ველ კომ­პო­
ნენ­ტებს.
იმ­ის გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით, რომ ბით­ქო­ინ­ებ­ით ჩა­დე­ნილ და­ნა­შა­ულ­თა გა­მო­ძი­ება მნიშ­ვნე­
ლოვ­ნად და­მო­კი­დე­ბუ­ლია ავ­ტო­მა­ტუ­რად წაშ­ლა­დი ციფ­რუ­ლი მტკი­ცე­ბუ­ლე­ბე­ბის მო­
პო­ვე­ბას­თან, პირ­ველ ეტ­აპ­ზე უნ­და გან­ხორ­ცი­ელ­დეს მტკი­ცე­ბუ­ლებ­თა წი­ნას­წა­რი დაც­ვა
(კონ­სერ­ვა­ცია) რო­გორც ში­და­ერ­ოვ­ნულ დო­ნე­ზე – წე­რი­ლო­ბი­თი კო­მუ­ნი­კა­ცი­ის გზით, ისე
სა­ქარ­თვე­ლოს ფარ­გლებს მიღ­მა არ­სე­ბულ იურ­ის­დიქ­ცი­ებ­ში, კი­ბერ­და­ნა­შა­ულ­ის შე­სა­ხებ
კონ­ვენ­ცი­ით გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბუ­ლი 24/7 სა­ერ­თა­შო­რი­სო სა­კონ­ტაქ­ტო პუნ­ქტის გა­მო­ყე­ნე­ბით.
58
უსენაშვილი ჯ., პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობის უფლების რეალიზაციის პრობლემა სასამართლოს
კონტროლს დაქვემდებარებული ოპერატიულ-სამძებრო ღონისძიებების წარმოებისას, „სამართლის
ჟურნალი“, №2, 2012, 84-87.
59
იხ. სისხლის სამართლის №074251213801 საქმეზე გამოტანილი თბილისის საქალაქო სასამართლოს 2017
წლის 10 თებერვლის №483/17 განჩინება ფარული საგამოძიებო მოქმედების ჩასატარებლად ნებართვის
გაცემის თაობაზე. ხელმისაწვდომია მხოლოდ სასამართლოს არქივში.
62 „პოლიცია და უსაფრთხოება“ / 2018 / 1
ჯაბა უსენაშვილი / ბითქოინების გამოყენებით ჩადენილ დანაშაულთა გამოძიების მეთოდები

ამ­ას­თან, ციფ­რუ­ლი მტკი­ცე­ბუ­ლე­ბე­ბის ში­და­ერ­ოვ­ნულ დო­ნე­ზე ეფ­ექ­ტუ­რად დაც­ვი­სათ­ვის

აუც­ილ­ებ­ელია, სა­ქარ­თვე­ლოს სის­ხლის სა­მარ­თლის საპ­რო­ცე­სო კო­დექ­სის 33-ე მუხ­ლის
მე-6 ნა­წილს, რო­მე­ლიც გან­საზღვრავს პრო­კუ­რო­რის უფ­ლე­ბა­მო­სი­ლე­ბას, და­ემ­ატ­ოს შე­სა­ბა­
მი­სი ქვე­პუნ­ქტი, რო­მე­ლიც მას აღ­ჭუ­რავს უფ­ლე­ბა­მო­სი­ლე­ბით, გა­მო­იტ­ან­ოს დად­გე­ნი­ლე­ბა
და შე­სას­რუ­ლებ­ლად სა­ვალ­დე­ბუ­ლო ფორ­მით მოს­თხო­ვოს სა­ჯა­რო და კერ­ძო და­წე­სე­ბუ­
ლე­ბებს, შე­ინ­ახ­ონ მათ კონ­ტროლს დაქ­ვემ­დე­ბა­რე­ბუ­ლი და დად­გე­ნი­ლე­ბა­ში მი­თი­თე­ბუ­ლი
კომ­პი­უტ­ერ­ული/სერ­ვე­რუ­ლი ინ­ფორ­მა­ცია არა­უგ­ვი­ან­ეს 10 დღის ვა­დით.
მი­უხ­ედ­ავ­ად მი­სა, რომ ბით­ქო­ინ­ებ­ის სის­ტე­მის ერთ-ერ­თი ძი­რი­თა­დი მა­ხა­სი­ათ­ებ­ელია აღ­
ნიშ­ნუ­ლი კრიპ­ტო­ვა­ლუ­ტის მომ­ხმა­რე­ბელ­თა ან­ონ­იმ­ურ­ობა, და­ნა­შა­ულ­თან ბრძო­ლი­სა და
სა­ინ­ფორ­მა­ციო-ტექ­ნო­ლო­გი­ური ექ­სპერ­ტი­ზის სფე­რო­ში აქ­ტი­ურ­ად ინ­ერ­გე­ბა ბით­ქო­ინ­ის
სა­ფუ­ლის მფლო­ბელ­თა დე­ან­ონ­იმ­იზ­აცი­ის მე­თო­დე­ბი, რი­თაც მა­ღალ­ტექ­ნო­ლო­გი­ურ და­ნა­
შა­ულ­თა გა­მო­ძი­ებ­ის სფე­რო­ში ად­ვილ­დე­ბა ე. წ. ციფ­რულ კვალ­ზე მი­დევ­ნე­ბის შე­საძ­ლებ­
ლო­ბე­ბი. ას­ევე, პრაქ­ტი­კის გან­ზო­გა­დე­ბა ცხად­ყოფს, რომ უმ­ეტ­ეს შემ­თხვე­ვა­ში და­ნა­შა­ულ­
ებ­რი­ვად მოქ­მედ პი­რებს კავ­ში­რი აქ­ვთ სა­ფი­ნან­სო და სა­ფოს­ტო ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ებ­თან. ას­ევე,
და­ნა­შა­ულ­ში თა­ნა­მო­ნა­წი­ლე­ნი აქ­ტი­ურ ვერ­ბა­ლურ და ინ­ტერ­ნეტ­სო­ცი­ალ­ურ კავ­ში­რებს
ამ­ყა­რე­ბენ ერ­თმა­ნეთ­თან. აღ­ნიშ­ნუ­ლი­დან გა­მომ­დი­ნა­რე, ბით­ქო­ინ­ებ­ით ჩა­დე­ნილ და­ნა­შა­
ულ­თა გა­მო­ძი­ება ძი­რი­თად შემ­თხვე­ვა­ში უნ­და წა­რი­მარ­თოს შემ­დე­გი სა­მი მე­თო­დო­ლო­გი­
ის კომ­ბი­ნა­ცი­ით: (1). სა­ინ­ფორ­მა­ციო-ტექ­ნო­ლო­გი­ური (კომ­პი­უტ­ერ­ული) ხა­სი­ათ­ის საპ­რო­
ცე­სო­სა­მარ­თლებ­რი­ვი ღო­ნის­ძი­ებ­ებ­ის უზ­რუნ­ველ­ყო­ფა (ციფ­რულ კვალ­ზე მი­დევ­ნე­ბა); (2).
ბით­ქო­ინ­ის მომ­ხმა­რებ­ლის კავ­ში­რე­ბის დად­გე­ნა სა­ფი­ნან­სო და სა­ფოს­ტო ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ებ­
თან; (3). და­ნა­შა­ულ­ებ­რი­ვად მოქ­მედ პირ­თა ვერ­ბა­ლუ­რი და ინ­ტერ­ნეტ­სო­ცი­ალ­ური კავ­ში­
რე­ბის დად­გე­ნა.

„პოლიცია და უსაფრთხოება“ / 2018 / 1 63