დავით ელიოზიშვილი

თბილისის თავისუფალი უნივერსიტეტის სამართლის სკოლის სტუდენტის

დავით ელიოზიშვილის

საბაკალავრო ნაშრომი

თემაზე:

“საბანკო ინფორმაციის (საიდუმლოების) დაცულობა, ქართული და

შვეიცარიული კანონმდებლობის შედარებითი ანალიზი”.

ხელმძღვანელი: ლაშა ცერცვაძე

თბილისი 2015

1
დავით ელიოზიშვილი

ნაშრომის მოკლე აღწერა

ვინაიდან საბანკო სამართლის კურსის მანძილზე ბევრ მნიშვნელოვან

პრობლემას წავაწყდი საბანკო ინფორმაციის დაცულობის, გნებავთ
დაუცველობის თვალსაზრისით, ვიფიქრე, რომ საინტერესო იქნებოდა
პრობლემის მოგვარების ჩემი ხედვა წარმომედგინა თქვენთვის და სწორედ
ამიტომ გადავწყვიტე, ამ თემაზე ნაშრომის გაკეთება.

საბაკალავრო ნაშრომში გამოყოფა შემდეგი მნიშვნელოვანი საკითხები:

1. ნაშრომში თავდაპირველად, ზოგადად განხილულია საბანკო

საიდუმლოება, ასევე ნაშრომში განიმარტა თუ რა არის საბანკო
ინფორმაცია (საიდუმლოება). გარდა ამისა, მიმოხილულია საბანკო
საიდუმლოების სუბიექტები, ობიექტები. ასევე აქვე საუბარია საბანკო
საიდუმლოების დაცვის გარანტიებზე. გარდა ამისა განხილულია
საბანკო სისტემის გამართული ფუნქციონირება და გამართული
ფუნქციონირების შედეგები. აქვე წარმოდგენილია ის საკითხები, თუ
რამ განაპირობა თემის არჩევა და რატომ არის აღნიშნული თემა
აქტუალური დღეს-დღეისობით.
2. პირველ თავში განხილულია საბანკო საიდუმლოების ჩამოყალიბების
და განვითარების ისტორია.
3. რაც შეეხება შემდგომ თავებს, მე-2 თავში განხილულია თუ როგორ
არის უზრუნველყოფილილი ქართული და შვეიცარული
კანონმდებლობით საბანკო ინფორმაციის (საიდუმლოების) დაცულობა,
რომელი ინსტიტუტები არიან საბანკო საიდუმლოების დაცვის
გარანტები.
4. ამავე თავში ერთ-ერთი მთავარი საკითხად წარმოდგენილია, ქართული
რეალობაში არსებული, პრობლემატური საკითხების შედარება
შვეიცარულ მოდელთან. შვეიცარიული მოდელთან მოხდა შედარება

2
დავით ელიოზიშვილი

ვინაიდან, იგი ცნობილი გახლავთ იმით, რომ ყველაზე მეტად იცავს

საბანკო საიდუმლოებას, შესაბამისად ამ მოდელთან შედარებით, უფრო
კარგად არის დანახული ის ხარვეზები, რომლებიც ქართულ
საკანონმდებლო სივრცეში არსებობს.1 შესაბამისად ასევე განხილულია
შვეიცარული მოდელის თავისებურებები. ასევე საქმეები, რომლებმაც
დაამკვიდრეს პრაქტიკა შვეიცარიაში.
5. ამავე თავში განხილულია კომერციული ბანკების შესახებ კანონი.
კერძოდ კი, კანონის მე-17 მუხლი ინფორმაციის დაცვასთან
დაკავშირებით. ასევე ნაშრომში საუბარი მიმდინარეობს, როგორც
სისხლის სამართლის კოდექსის, ისე სისხლის სამართლის საპროცესო
კოდექსის შესაბამის მუხლებზე, რომელთა დახვეწაც საბანკო
საიდუმლოების ნაწილში სასურველი გახლავთ.
6. მე-3 თავში წარმოდგენილია საკითხები კონსტიტუციის 41-ე მუხლზე.
კონსტიტუციური გარანტიის მნიშვნელობაზე. შესაბამისად ნაშრომში
განიხილულია ისიც თუ რამდენად შესაბამისობაშია აღნიშნული
კანონები კონსტიტუციასთან.
7. მე-4 თავში საუბარია, როგორც საქართველოში ასევე შვეიცარიაში
არსებული ინსტიტუტებზე, რომლებიც პასუხისმგებელნი არიან
საბანკო საიდუმლოების დაცულობაზე, ნაშრომში ასევე
წარმოდგენილი გახლავთ თუ როგორ ხდება ამ ინსტიტუტების მიერ
უფრო მეტი დამოუკიდებლობის და ობიექტურობის მოპოვება.
8. მე-5 თავში განიხილულია მსოფლიოში მიმდინარე ცვლილებები
საბანკო ინფორმაციის გაცვლასთან დაკავშირებით, ვინაიდან
ეკონომიკური განვითარებისა და თანამშრომლობის ორგანიზაციის
ფორუმზე (OECD) საბანკო საიდუმლოების თემის შესახებ
მნიშვნელოვანი ცვლილებები განხორციელდა. აქვე ასევე განიხილება

1
Robert S. Ladd, Swiss Miss: The Future of Banking Secrecy Laws in Light of Recent Changes in the
Swiss System and International Attitudes
3
დავით ელიოზიშვილი

ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი საქმეც (US. V. UBS ), რომელმაც დაუდო

სათავე შვეიცარიაში საბანკო საიდუმლოების ერის
9. საბოლოოდ შეჯამებულია, თემაში განხილული საკითხები და
დასკვნის სახით წარმოდგენილია რეკომენდაციები ქართული
კანონმდებლობისათვის.

4
დავით ელიოზიშვილი

სარჩევი ---------------------------------------------------------------------------------5

შესავალი --------------------------------------------------------------------------------6

თავი 1. ისტორიული მიმოხილვა ---------------------------------------------------9

თავი 2. საკანონმდებლო აქტების შედარებითი ანალიზი

თავი 2.1 - შვეიცარია------------------------------------------------------------------11

თავი 2.2 საქართველო----------------------------------------------------------------19

თავი 2.3 საქართველოს კონსტიტუცია (41-ე მუხლი)----------------------------23

თავი 2.4. სამსახურები, რომლებიც ახორციელებენ

ფინანსურ მონიტორინგს-------------------------------------------------------------26

თავი 3. მსოფლიოში მიმდინარე ცვლილებები------------------------------------30

დასკვნა---------------------------------------------------------------------------------33

ბიბლიოგრაფია------------------------------------------------------------------------36

5
დავით ელიოზიშვილი

შესავალი

ზოგადად საბანკო საიდუმლოება წარმოადგენს იურიდიულ პრინციპს,

სახელმწიფოთა კანონმდებლობაში, რომლის მიხედვითაც ბანკები და მსგავსი
საფინანსო დაწესებულებები, იცავენ მესამე პირებისაგან მონაცემებს,
რომელიც ეხებათ მათ მომხმარებლებს. საბანკო საიდუმლოების დაცვა,
უთანაბრდება ისეთ რეჟიმებს, როგორიც არის კომერციული, სამედიცინო,
საგამოძიებო, რელიგიური საიდუმლოების დაცვის რეჟიმი.2

რაც შეეხება საბანკო საიდუმლოების სუბიექტებს და ობიექტებს,

ძირითადი ობიექტი საბანკო საიდუმლოების წარმოადგენს, კლიენტის
ანგრიშებს, კლიენტის მიერ განხორციელებული საბანკო ოპერაციებს. რაც
შეეხება სუბიქტებს, აქ ნაგულისხმევია პირველ რიგში თავად ის პირები,
რომელთაც ეხებათ კონკრეტული ინფორმაცია, მნიშვნელოვანია ის ფაქტი,
რომ თავად მომხმარებლები არიან ამ ანგარიშის მფლობელები და თავად
არიან უფლებამოსილები გასცენ ან არ გასცენ რაიმე სახის ინფორმაცია და არა
ბანკები.3 ასევე სუბიექტს წარმოადგენს თავად ბანკები, რომლებიც გახლავთ
ამ ინფორმაციის მფლობელები და რომელთაც აქვთ მინდობილი ამ
ინფორმაციის გამოყენების უფლება, ხოლო კანონით გათვალისწინებულ
შემთხვევებში კი შესაძლოა წარმოიშვას ვალდებულება, რომ ეს ინფორმაცია
გაანდონ მესამე პირებსაც. შესაბამისად თუ დადგება ინფორმაციის გაცემის
ფაქტი, საბანკო საიდუმლოების სუბიექტად მოგვევლინებიან, მესამე პირები,
რომლებსაც გადაეცათ ეს ინფორმაცია.

საბანკო საიდუმლობის დაცვის ვალდებულება ჩნდება მას შემდეგ, რაც

ბანკსა და კლიენტს შორის დაიდება ხელშეკრულება. შესაბამისად ამ
შეთანხმების შემდგომ ბანკი იცავს კლიენტზე არსებულ ინფორმაციას, ხოლო

2
Berkeley Journal of International Law Vol2, 1984
3
Honegger Dr. P.C. Swiss Banking Secrecy - Butterworths Journal of International Banking and
Financial Law, Vol 5 No8 1990, 344.
6
დავით ელიოზიშვილი

კლიენტი სურვილისამებრ განკარგავს მასზე არსებულ მონაცემებს. მას

შესაძლებლობა აქვს ნებისმიერ დროს გამოითხოვოს ინფორმაცია მის
ფინანსურ მდგომარეობაზე, წარსულში განხორციელებულ ოპერაციებზე თუ
სხვა სახის საკითხებზე. ასევე მომხმარებელს აქვს შესაძლებლობა, რომ მის
შესახებ არსებული ინფორმაციის გაცემის შემთხვევაში მოითხოვოს
მიყენებული ზარალის ანაზღაურება. ასევე უნდა აღინიშნოს ისიც, რომ არ
აქვს მნიშვნელობა თუ რა შედეგი მოჰყვა საბანკო საიდუმლოების
გამჟღავნებას კლიენტისათვის, თავად ინფორმაციის გაცემის ფაქტი უკვე
წარმოადგენს დარღვევას.4 შესაძლებელია, რომ მომხმარებლის შესახებ
გარკვეული ინფორმაცია პირთა ფართო წრისათვისაც კი იყოს ცნობილი,
მაგრამ ბანკი შეზღუდულია თუნდაც ამგვარი ინფრომაციის გავრცელებაში.
შესაბამისად ნებისმიერი პირი, რომლისთვისაც კლიენტის შესახებ
ინფორმაცია ცნობილი გახდა სამსახურეობრივი მდგომარეობიდან
გამომდინარე, ვალდებულია დაიცვას კონფიდენციალურობა და არ გასცეს
ინფორმაცია, წინააღმდეგ შემთხვევაში მასზე შეიძლება აღიძრას, როგორც
სამოქალაქო, ადმინისტრაციული, ისე სისხლის სამართლის საქმე.

საბანკო სისტემა და მისი გამართული ფუნქციონირება ნებისმიერ ქვეყანაში

წარმოადგენს ერთ-ერთ მთავარ ნაწილს ეკონომიკისა და შესაბამისად აქვს
ძალიან დიდი გავლენა სხვადასხვა სოციალურ და ეკონომიკურ საკითხებზე.

საბანკო სექტორის გამართული ფუნქციონირება საფუძვლად უდევს

ინვესტიციების შემოდინებას ქვეყანაში, რაც სახელმწიფოთათვის ძალზე
მნიშვნელოვანია, მითუმეტეს ისეთი სახელმწიფოსათვის, როგორიც
საქართველოა, რომელიც დიდწილად დამოკიდებულია უცხოურ
ინვესტიციებზე. გამომდინარე აქედან არსებითია ქვეყნისათვის, რომ საბანკო
სისტემა იყოს დამოუკიდებელი და ფუნქციონირებდეს გამართულად.

4
საკონსტიტუციო სასამართლოს 2008 წლის 30 ოქტომბრის გადაწყვეტილება N2/3/406,408
7
დავით ელიოზიშვილი

გამართული ფუნქციონირების ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ნაწილი კი,

გახლავთ საბანკო საიდუმლოების დაცულობის ხარისხი. ის თუ როგორ
უზრუნველყოფს სახელმწიფო, ბანკში, პირზე არსებული ინფორმაციის
დაცულობას.

თემის აქტუალობა გამოწვეულია იმითაც, რომ არსებობს მრავალი კითხვა

ინფორმაციის გაცვლის, გავრცელების შესახებ. იმაზე თუ რა სახით, როგორ,
როდის უნდა ხდებოდეს და იყოს დასაშვები ინფორმაციის გაცვლა,
ინფორმაციის გაცემა და რა შემთხვევებში უნდა იყოს ამგვარი ქმედება
დაუშვებელი. ინფორმაციის გაცვლაში რასაკვირველია იგულისხმება, ყველა
სახის ინფორმაცია თუ მონაცემი, რომელიც შეიძლება პირს ეხებოდეს, მათ
შორის საკმაოდ მნიშვნელოვანია საბანკო საიდუმლოების, საბანკო
ინფორმაციის რეგულირების საკითხი.

საბანკო საიდუმლოების საკითხის განხილვისას უნდა გათვალიწინებული

იყოს ის, რომ ურთიერთობა მიმდინარეობს, როგორც ბანკსა და მომხმარებელს
შორის, ასევე მომხმარებელსა და შესაბამის სახელმწიფო ორგანოებს შორის და
ასევე ბანკსა და სახელმწიფოს შორის. ასევე ამ საკითხის მნიშვნელობა
განპირობებულია იმითაც, რომ წარმოჩინდება თუ როდის იქნება
შესაძლებელი უცხო სახელმწიფოდან ინფორმაციის გამოთხოვა.

თემის აქტუალობას ისიც განაპირობებს, რომ 2009 წლიდან დაიწყო

ცვლილებები, რომლის საბოლოო შედეგიც იქნება, „საბანკო საიდუმლოების
ერის“ დასრულება.5 რაც სრულიად ცვლის იმ ვითარებას, რომელიც იყო 2009
წლამდე. აღნიშნულ საკითხზე კი მსჯელობა განვითარდება, ნაშრომის
შემდგომ თავებში.

ნაშრომის ხასიათიდან გამომდინარე, ნაშრომში გამოყენებულია კვლევის

ისეთ მეთოდები, როგორიცაა კანონმდებლობების (შვეიცარიული და
5
OECD, The Era of Bank Secrecy is Over (THE G20/OECD PROCESS IS DELIVERING RESULTS 26
OCTOBER 2011)
8
დავით ელიოზიშვილი

ქართული) შედარებით-სამართებრივი ანალიზი, ასევე სასამართლო

პრაქტიკისა და საკანანმდებლო წყაროს ანალიზი, ასევე გამოყენებულია არის
ლოგიკური და კრიტიკული კვლევის მეთოდები.

თავი - 1 –

ისტორიული მიმოხილვა

საბანკო საიდუმლოების დაცულობა შვეიცარიაში ითვლის სამას წლიან

ისტორიას. სწორედ 1713 წელს, ჟენევაში, დიდი საბჭოს სხდომაზე, იქნა
მიიღებული რეგულაციები, რომელიც საფუძვლად დაედო საბანკო
საიდუმლოების დაცულობას. ამ სხდომაზე იქნა შემოღებული წესი, რომლის
მიხედვითაც ჟენევის დიდმა საბჭომ დაადგინა, რომ აუცილებელი იყო
ბანკებისათვის თითოეული კლიენტის მიერ ჩატარებული ოპერაციის
რეგისტრაცია, ამასთანავე აიკრძალა ამგვარი ინფორმაციის მესამე პირებზე
გადაცემაც ქალაქის საბჭოს ნებართვის გარეშე.6 შესაბამისად ამ ცვლილების
შედეგად გაიზარდა ნდობა სხვადასხვა ქვეყნის ხალხისა შვეიცარიული
ბანკების მიმართ.

დროთა განმავლობაში შცეიცარია გადაიქცა პოლიტიკურ და ფინანსურ

ოფშორულ ზონად ევროპელი არისტოკრატებისათვის. თუმცაღა მიუხედავად
იმისა, რომ შვეიცარიული ბანკები ძალიან მაღალ დონეზე იცავდნენ საბანკო
საიდუმლოებას, არსებობს რთული პერიოდებიც 300 წლიანი ისტორიის
მანძილზე, რომელიც ბანკების რეპუტაციაზე ცუდად აისახა. ძირითადად
ამგვარი რთული და კრიზისული პერიოდი შვეიცარიულ ბანკებს დაუდგათ
მეორე მსოფლიო ომამდე პერიოდში, 1930-იანი წლების დასაწყისში, როდესაც
ბანკებიდან გავიდა ინფორმაცია, - თავდაპირველად ორი ათას ფრანგ

6
Jovanovic M. N., The Economics of International Integration 2006, 395.
9
დავით ელიოზიშვილი

არისტოკრატზე, რომელთაც განთავსებული ჰქონდათ დიდი ოდენობით

თანხები შვეიცარიულ ბანკებში და ასევე გერმანელი მოქალაქეების
ანგარიშების შესახებ, რომელთაც ეს ინფორმაცია არ ჰქონდათ
დეკლარირებული.7 შვეიცარიის მთავრობამ 1934 წელს, ამ ნეგატიური
მოვლენების ფონზე მიიღო კანონი საბანკო საქმიანობაზე (Swiss Federal Law on
Banks and Savings Banks), რომელშიც ხაზი გაესვა იმას, რომ საბანკო
საიდუმლოების გაცემა არის სისხლის სამართლის დანაშაული და
თითოეული ბანკირი, რომელიც არ დაიცავს კლიენტის შესახებ არსებულ
ინფორმაციას, დაეკისრება სისხლისამართლებრივი პასუხისმგებლობა, ამავე
წელს შეიქმნა შვეიცარიის ფედერაციული საბანკო კომისია, რომელიც
მეთვალყურეობს და არეგულირებს საბანკო საკითხებს.8 მნიშვნელოვანია
ისიც, რომ 1937 წელს შვეიცარიის სისხლის სამართლის კოდექსში შევიდა
ცვლილება, რომლის მიხედვითაც - სისხლისსამართლებრივი
პასუხისმგებლობა დაეკისრათ უცხოური სპეც-სამსახურების აგენტებს,
რომლებიც ეცდებოდნენ ფარული გზებით დაუფლებოდნენ საბანკო
ინფორმაციას, რომელიც ინახებოდა შვეიცარიულ ბანკებში.9

შესაბამისად ამ ცვლილებებით, შვეიცარიამ კიდევ უფრო მაღლა აწია

საბანკო საიდუმლოების დაცულობის სტანდარტი, რამაც უფრო გაამძაფრა
მისდამი სხვადასხვა ქვეყნების ინტერესი.

7
Jovanovic M. N., The Economics of International Integration 2006, 395
8
იგივე
9
Jovanovic M. N., The Economics of International Integration 2006, 396.
10
დავით ელიოზიშვილი

თავი 2 - შედარებითი ანალიზი

2.1 - შვეიცარია.

შვეიცარიაში საბანკო საიდუმლოება შეიქმნა იმისათვის, რომ დაცული

ყოფილიყო კლიენტის სამართლებრივი ქცევა, არალეგიტიმური
გამოძიებისაგან, მაგრამ არასოდეს ყოფილა დაცული არასამართლებრივი
ქმედება ლეგიტიმური გამოძიებისაგან.10 ამ მნიშვნელოვან პრინციპზე დგას
შვეიცარული კანონმდებლობა, რომელიც ბანკის მომხმარებლებს უჩენს იმის
გარანტიას, რომ მათ შესახებ ინფორმაცია იქნება დაცული, თუ ისინი
კანონიერ ფარგლებში მოქმედებენ. თუმცა არსებობს მეორე უკიდურესობაც,
რომელიც შვეიცარიულ პრაქტიკაში იკვეთება, ეს არის მომხმარებლის დაცვა
გამოძიებისგან, ყველა შემთხვევაში. არსებობს პრაქტიკა იმისა, რომ
შვეიცარული ბანკები არ ითვალისწინებდნენ არავითარ ლეგიტიმურ მიზნას
გამოძიებისა და მიუხედავად მათი კლიენტების დანაშაულებრივი
ქმედებებისა მაინც არ გასცემდნენ მათ საიდუმლოებას. შესაბამისად ერთის
მხრივ არსებობს იმის საფრთხე, რომ თუ სათანადოდ არ იქნება დაცული
საბანკო საიდუმლოება, კლიენტის ანგარიშები, მონაცემები, საბანკო
ოპერაციები, განუსაზღვრელი ვადით შესაძლოა კონტროლდებოდეს
შესაბამისი ორგანოების მიერ, ამგვარი პრაქტიკა წარმოდგენილია ქართულ
კანონმდებლობაში, მაგრამ როგორც ზემოთ ითქვა არსებობს ასევე მეორე
უკიდურესობა, რაც დგინდება შვეიცარულ კანონმდებლობაში და რომელიც
ასევე გაუმართლებელია იმ თვალსაზრისით, რომ ტერორიზმის საფრთხე
იზრდება. ტერორისტულ და დანაშაულებრივ დაჯგუფებებს, ასევე პირებს
რომლებიც მალავენ გადასახადებს, უჩნდებათ იმის საშუალება, რომ
უკანონოდ მიღებული შემოსავლები, კანონიერად დამალონ. გამომდინარე
აქედან მნიშვნელოვანია, რომ დადგინდეს ის შუალედი, რომელიც არც

10
Honegger Dr. P.C. Swiss Banking Secrecy - Butterworths Journal of International Banking and
Financial Law, Vol 5 No8 1990, 344.
11
დავით ელიოზიშვილი

გამოძიებას არ მიცემს უკანონო მოქმედებების საშუალებას და არც კლიენტს.

როდესაც განიხილება შვეიცარული მოდელი, მნიშვნელოვანია იმის
გათვალისწინებაც, რომ საბანკო საიდუმლოება არის ბანკის მომხმარებლის
საიდუმლოება და არა ბანკის. შესაბამიასდ მისი დაცვა არის ბანკის
მოვალეობა და არა უფლება.11

საბანკო საიდუმლოება, როგორც საქართველოში, ისე შვეიცარიაში,

დაცულია, როგორც სამოქალაქო, ისე სისხლის სამართლით. ასევე
მნიშვნელოვანია ის საკითხიც, რომ ბანკი ხდება პასუხისმგებელი თავისი
მომხმარებლის წინაშე თითოეულ ქმედებაზე, როდესაც მესამე პირებზე
გასცემს მათ შესახებ ინფორმაციას.12 გამომდინარე იქიდან, რომ საბანკო
სამართალი არ განმარტავს თუ რა არის საბანკო საიდუმლოება, ბანკებმა უნდა
დაიცვან ყველა ის ინფორმაცია, რომელიც ეხება მომხმარებელს და რომელმაც
შესაძლოა მომხმარებლის ინტერესები დააზიანოს.

მთავარი საკანონმდებლო აქტი, რომელიც არეგულირებს საბანკო

საქმიანობას, როგორც ზემოთ იყო აღნიშნული, გახლავთ კანონი საბანკო
საქმიანობაზე (Swiss Federal Law on Banks and Savings Banks), რომელიც
ითვალისწინებს საბანკო საიდუმლოების დაცულობის მაღალ სტანდარტსაც,
კერძოდ ამ კანონის 47-ე მუხლის მიხედვით - „სამ წლამდე თავისუფლების
აღკვეთა ან ჯარიმა დაეკისრებათ იმ პირებს, რომლებიც განზრახ გაამხელენ
საიდუმლოს, რომელიც მათ მიანდეს სამსახურეობრივი მოვალეობის
შესრულებისას. 2. ასევე პირები, რომლებიც გულგრილად მოქმედებენ
დაჯარიმდებიან 250 000 ფრანკამდე. 3. 5 წლის განმავლობაში თუ

11
Honegger Dr. P.C. Swiss Banking Secrecy - Butterworths Journal of International Banking and
Financial Law, Vol 5 No8 1990, 344.
12
იგივე

12
დავით ელიოზიშვილი

განმეორებით მოხდება ამგვარი ქმედების ჩადენა, პირს დაეკისრება 45

დღიანი გამოსასწორებელ სამუშაოს შესრულება.“13

პროცედურა თუ როგორ ხდება შვეიცარული ბანკიდან ინფორმაციის

გამოთხოვა შემდეგნაირია: სახელმწიფოს, რომელსაც სჭირდება ინფორმაციის
გამოთხოვა შვეიცარული ბანკიდან (პირდაპირ ან, თუ არ არსებობს
ხელშეკრულება დიპლომატიური თვალსასზრისით), მოთხოვნა უნდა
გაუგზავნოს შესაბამის ორგანოს შვეიცარიისა, რომელიც გახლავთ შვეიცარიის
ფედერალური ოფისი წესრიგის დაცვის საკითხებში (FOPM). ამის შემდგომ
აღნიშნული სამსახური დააკვალიფიცირებს ამ მოთხოვნას, როგორც
სამოქალაქო ადმინისტრაციულ ან სისხლის საქმედ. ასეთი კვალიფიკაცია
გადამწყვეტია რათა შემდგომი პროცედურები წარიმართოს შესაბამისი
14
კანონმდებლობის მიხედვით. აქედან გამომდინარე პირველი დაბრკოლება
უცხოელმა ხელისუფალმა უნდა გადალახოს, რომ მათ უნდა წარმოადგინონ
მტკიცებულება, რომ ისინი იძიებენ სისხლისამართლებრივ საკითხს. მაგრამ
არ არსებობს საერთაშორისო მიღებული პრინციპები თუ რა არის
სისხლისსამართლებრივი, ადმინისტრაციული თუ სამოქალაქო საკითხი.15

შვეიცარიის მიერ სამართლებრივი დახმარების აღმოჩენა ხდება შემდეგი

ხელშეკრულებებით და ნაციონალური კანონებით: სისხლისსამართლებრივ
საკითხებში შეერთებულ შტატებს, შვეიცარია დახმარებას აღმოუჩენს 1977
წელს მიღებული ხელშეკრულებით - ორმხრივი თანამშრომლობის შესახებ
სისხლის სამართლებრივ საკითხებში, და ასევე 1981 წელს მიღებული,
შვეიცარიის ფედერალური კანონის მიხედვით ხელშეკრულების
იმპლემენტაციის შესახებ.16 რაც შეეხებათ ევროპულ სახელმწიფოთა
უმრავლესობას, მათ დახმარებას შვეიცარია უწევს 1959 წელს მიღებული

13
Swiss Federal Law on Banks and Savings Banks, SR 952.0 Status as of 1 january 2009.
14
Honegger Dr. P.C. Swiss Banking Secrecy - Butterworths Journal of International Banking and
Financial Law, Vol 5 No8 1990, 346
15
იგივე
16
Switzerland Federal Act on International Mutual Assistance in Criminal Matters
13
დავით ელიოზიშვილი

კონვენციით ორმხრივი დახმარების შესახებ კრიმინალურ საკითხებში.

დანარჩენ სხვა სახელმწიფოებთან კი, ნებაყოფლობით შეიძლება მიენიჭოთ
დახმარება 1983 წელს მიღებული ფედერალური კანონმდებლობით ორმხრივი
თანამშორმლობის შესახებ სისხლისსამართლებრივ საკითხებში.17

პროცედურული თვალსაზრისით, როდესაც სახელმწიფოს სურს

შვეიცარიაში გამოძიების დაწყება, მნიშვნელოვანი გახლავთ ორმაგი
დანაშაულის პრინციპი (Dual criminality), რომლის მიხედვითაც მხოლოდ ის
ფაქტი, რომ მოთხოვნის დამყენებელ სახელმწიფოში კონკრეტული ქმედება
არის დასჯადი არ გახლავთ საკმარისი, გარდა ამისა საჭირო და აუცილებელი
გახლავთ, რომ აღნიშნული ქმედება ასევე დასჯადი იყოს შვეიცარული
კანონმდებლობითაც.18

1983 წელს შვეიცარიის ფედერალურმა სასამართლომ, ანუ უმაღლესმა

სასამართლომ შვეიცარიაში, იმსჯელა საქმეზე Santa Fe, რომელიც ფასიანი
ქაღალდების და ბირჟის უსაფრთხოების კომისიის (SEC-ის) გამომძიებლებმა
დაკვალიფიცირეს, როგორც სისხლისსამართლებრივი გამოძიება
შეერთებული შტატებისა და შვეიცარიის ორმხრივი ხელშეკრულების
მიხედვით. ხოლო იმავე საქმეში, სეკ-მა გაერთიანებული სამეფოსგან
მოითხოვა და მიიღო დახმარება ჰააგის მტკიცებულებათა კონვენციის
მიხედვით და დაამტკიცა, რომ მისი მოთხოვნა იყო სამოქალაქო ხასიათის.
შედეგად, იურიდიული დახმარების გაწევა სისხლისამართლებრივ
საკითხებზე შეერთებული შტატებისთის ხდება მუდმივად.19

1987 წლის საქმეში, შვეიცარიის ფედერალურმა სასამართლომ დაადგინა,

რომ დახმარება კრიმინალურ საკითხებზე არ გაეწიათ ფილიპინებისათვის,
რადგანაც ფილიპინებში არ იყო დაწყებული სისხლის სამართლებრივი
17
Honegger Dr. P.C. Swiss Banking Secrecy - Butterworths Journal of International Banking and
Financial Law, Vol 5 No8 1990, 346
18
Gossin p., International Mutual Legal Assistance In Switzerland Resource Materials Series No. 77, 19.
19
Silets H.L., Prying Open Swiss Vaults: The Sec’s Investigation Of Insider Trading In The SANTA FE
Case, American University International Law Review Vol 1, 1986, 263.
14
დავით ელიოზიშვილი

გამოძიება, შესაბამისად შვეიცარიის სასამართლომ მიიღო გადაწყვეტილება,

რომ ფილიპინებს დაეხმარებოდა მხოლოდ სამოქალაქო კუთხით. ასევე
მნიშვნელოვანია, რომ შეერთებული შტატების ან რომელიმე სხვა
სახელმწიფოს ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ ვერასდროს ვერ მოხდება
საქმის აღძვრა სამოქალაქო კუთხის განსახილველად, რადგანაც შვეიცარიის
კანონმდებლობის მიხედვით, სამოქალაქო საქმისწარმოება მიმდინარეობს
მხოლოდ კერძო პირებს შორის.20

საქმეში Banca della Svizzera Italiana, შეერთებული შტატების სასამართლო

შვეიცარული ბანკისგან ითხოვდა საბანკო საიდუმლოების გამხელას.
წინააღმდეგ შემთხვევაში ბანკს დაეკისრებოდა 50 000 $ ჯარიმა
ყოველდღიურად. შესაბამიად დადგა საკითხი რა მოხდებოდა იმ
შემთხვევაში თუ ბანკი დაარღვევდა კონფიდენციალობას და გასცემდა
ინფორმაციას. ერთ-ერთმა პროფესორმა იმსჯელა ამ საკითხზე და განაცხადა,
რომ იმ შემთხვევაში თუ ინფორმაციის გაუცემლობა იწვევს ძალიან მაღალ
ჯარიმებს, ან დაპატიმრებას, ან ლიცენზიის დაკარგვას, შვეიცარული ბანკი
აღმოჩნდება აუცილებლობის ფარგლებში და არ დაისჯება საბანკო
საიდუმლოების დარღვევისათვის, გამომდინარე სისხლის სამართლის 34-ე
მუხლიდან. 34-ე მუხლი შვეიცარიის სისხლის სამართლისა შეიცავს -
აუცილებელი საჭიროების მდგომარეობას, როდესაც შესაძლებელია
გამონაკლისის დაშვება, როდესაც პირი თავისუფლდება კრიმინალური
პასუხისმგებლობისგან, მაშინ როდესაც იცავს საკუთარ სიკეთეს, იმწუთიერი
საფრთხისგან (თუ პირს არ შეუძლია თავი დაიცვას საფრთხისგან და თუ ვერ
გვექნება ის მოლოდინი, რომ პირმა უნდა დათმოს აღნიშნული სიკეთე). 21
თუმცა უნდა აღინიშნოს, რომ ამგვარი პრაქტიკა არ დამკვიდრდა
შვეიცარიაში, რადგანაც ამ შემთხვევაში მოხდებოდა უცხო სახელმწიფოების

20
Honegger Dr. P.C. Swiss Banking Secrecy - Butterworths Journal of International Banking and
Financial Law, Vol 5 No8 1990, 346
21
SEC V Banca della Svizzera Italiana, 92 F.R.D. III, 1981.
15
დავით ელიოზიშვილი

მიერ ისეთი სიტუაციის შექმნა (მაგ: განუზომლად მაღალი ჯარიმების

დაკისრება), როდესაც ბანკები მოექცეოდნენ აუცილებელი მოგერიების
ფარგლებში და იძულებულნი იქნებოდნენ, რომ გაეცათ ინფორმაცია,
შესაბამისად ასეთ შემთხვევებში მოხდებოდა შვეიცარიის კანონმდებლობის
გვერდის ავლა, გამომდინარე აქედან ამ პრაქტიკამ შვეიცარიაში არ
დაიმკვიდრა.22

არსებობს მრავალი გზა იმისა, რომ ბანკის მომხმარებლის იურისტმა

დაიცვას მისი კლიენტის უფლებები, როგორც შვეიცარიის, ასევე უცხო
სახელმწიფოს ჩარევისგან. მან მაშინვე უნდა მიაწოდოს ინფორმაცია,
შვეიცარიის ფედერალურ პროკურორს, როდესაც უცხოელი ხელისუფლების
წარმომადგენლები ეცდებიან მტკიცებულებათა მოპოვებას შვეიცარიის
ტერიტორიაზე. აუცილებლობის შემთხვევაში, იურისტს შეუძლია, რომ
ფედერალურ პროკურორს მოსთხოვოს, რომ მან მოახდინოს შესაბამისი
საბანკო ჩანაწერების კონფისკაცია, ასევე დაწესდეს აკრძალვა შვეიცარულ
სასამართლომდე, ან მოიძიოს შვეიცარიის მთავრობის დახმარება
შეერთებული შტატების სამართალწარმოებაში, როგორც სასამართლო
მეგობრის.23

შვეიცარიის სისხლის სამართლის 271-ე მუხლის მიხედვით - „ ყველა ვინც

ნებართვის გარეშე შვეიცარიაში მოქმედებს უცხო ქვეყნის სახელით და იჭრება
საჯარო ხელისუფლების უფლებამოსილებაში, მოქმედებს უცხოელი მხარის
ან ორგანიზაციისათვის და ყველა ვინც ორგანიზებას უწევს ამგვარ ქმედებას
დაისჯება პატიმრობით.“24 ამ მუხლიდან გამომდინარე 1981 წელს დაიჭირეს
ორი პროკურორი ჩიკაგოდან, რომლებიც კითხავდნენ შვეიცარიელ ბროკერს,

22
Honegger Dr. P.C. Swiss Banking Secrecy - Butterworths Journal of International Banking and
Financial Law, Vol 5 No8 1990, 347
23
Honegger Dr. P.C. Swiss Banking Secrecy - Butterworths Journal of International Banking and
Financial Law, Vol 5 No8 1990, 347
24
Ligouri C.D., Yossarian 's Nightmare: A "Catch-22" Between American Grand Jury Powers and Swiss
Nondisclosure Laws - A New Solution, American University International Law Review Vol.2, 1987, 232.
16
დავით ელიოზიშვილი

რომელთაც არ ჰქონდათ ამის უფლება. ასევე 10 დღიანი პატიმრობა შეეფარდა

შვეიცარიელ პროკურორს, რომელიც აგროვებდა მტკიცებულებებს
ავსტრალიური მხარისთვის.
273- მუხლის მიხედვით, თუ უცხოური ხელისუფლება უწყებას გამოსცემს
ბანკისათვის, ბანკის მომხმარებლის იურისტი ვალდებულია ცნობა მიაწოდოს
შვეიცარიის ფედერალურ პროკურორს და თხოვოს, რომ მან უზრუნველყოს
273-ე მუხლის დარღვევის თავიდან აცილება ბანკის მიერ. 273-ე მუხლი
კრძალავს, საბანკო ინფორმაციის გაცემას, რომელიც არ არის ხელმისაწვდომი
საჯაროდ უცხოელი ხელისუფლებისათვის. გარდა კანონით
გათვალისწინებული შემთხვევებისა.
შვეცარიის სისხლის სამართლის კოდექსის 273-ე მუხლის მიხედვით -
ვინც მოიპოვებს საწარმოო ან ბიზნეს საიდუმლოებას იმ მიზნით, რომ გასცეს
ის უცხო ქვეყნის ხელისუფლების, ან ორგანიზაციის ან კერძო ბიზნეს
საწარმოსთვის, ან უზრუნველყოფს ამ ინფორმაციის ხელმისაწვდომობას -
უნდა დაისაჯოს თავისუფლების აღკვეთით გამოსასწორებელ
დაწესებულებაში. ასევე შესაძლებელია, რომ პირს დაეკისროს ჯარიმაც.25
მნიშვნელოვანია ისიც, რომ ვერ მოხერხდა შესაბამისი დეფინიციის
გაკეთება თუ რა იგულისხმება საიდუმლო ინფორმაციაში. პრეცედენტების
მიხედვით ის შეიძლება ითქვას, რომ ზოგადად მიწვდომადი ინფორმაცია,
როგორიც არის - კომპანიის ბრუნვა, ბალანსი, შემოსავლები და ა.შ არ
წარმოადგენს საიდუმლო ინფორმაციას 273-ე მუხლისათვის, მაგრამ როდესაც
ინფორმაცია შეიცავს მომხმარებლის სახელებს, ამგვარი ინფორმაცია მიიჩნევა
საიდუმლო ინფორმაციად 273-ე მულის მიხედვით და არ უნდა იქნეს
გაცემული უცხო ქვეყნის ხელისუფალთა და ინდივიდუალთათვის. ნაშრომში
ხაზი უნდა გაესვას იმას, რომ 273-ე მუხლი ზოგადად კრძალავს ინფორმაციის
გავრცელებას, რომელიც ეხება მომხმარებელს. საფინანსო კომპანიებიც,

25
Honegger Dr. P.C. Swiss Banking Secrecy - Butterworths Journal of International Banking and
Financial Law, Vol 5 No8 1990, 348
17
დავით ელიოზიშვილი

რომელიც არ არიან საბანკო სამართლის სუბიექტები და შესაბამიასდ არ არიან

ვალდებულნი, რომ დაიცვან საბანკო საიდუმლოება, ისინი მაინც დაისჯებიან
კონფიდენციალური ინფორმაციის გაცემისათვის, თუ მიაწვდიან
ინფორმაციას უცხო ქვეყნის ხელისუფლების წარმომადგენლებს ან სხვა
პირებს.26
შესაბამისად ამ ტექსტიდან იკვეთება, რომ საბანკო საიდუმლოების
გამხელა წარმოადგენს დანაშაულს, რომელზეც შეიძლება დადგეს
სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის საკითხიც, რაც მიმანიშნებელია
იმისა, რომ სტანდარტი მართლაც მაღალია. გარდა ამისა მნიშვნელოვანი
გახლავთ შვეიცარიის მიერ 2013 წელს მიღებული ფედერალური კანონი
საერთაშორისო დახმარების შესახებ საგადასახადო საკითხებში, რომლის
მიხედვითაც რეგულირდება შვეიცარიული საგადასახადო ორგანოების
საქმიანობა იმ შემთხვევებში, როდესაც უცხო ქვეყნებიდან მოთხოვნილი
იქნება გარკვეული სახის ინფორმაციის მიწოდება. ამ კანონის და საბანკო
საიდუმლოების კანონის თანაარსებობის საკითხზე დეტალურად საუბარი
იქნება შემდეგ თავებში.

თავი -2-

26
Honegger Dr. P.C. Swiss Banking Secrecy - Butterworths Journal of International Banking and
Financial Law, Vol 5 No8 1990, 348
18
დავით ელიოზიშვილი

2.2 - საქართველო

ზემოთ მოყვანილ ტექსტში საუბარი გახლდათ შვეიცარიულ ინსტიტუტებსა

და კანონმდებლობაზე, ახლა კი ნაშრომში განხილული იქნება საქართველოში
არსებული კანონმდებლობა, ასევე ინსტიტუტები, რომლებიც
უზრუნველყოფენ საბანკო საიდუმლოების დაცულობას. მთავარი
ინსტიტუტი, რომელიც წარმართავს ქვეყნის მონეტარულ პოლიტიკას,
ფასების სტაბილურობის უზრუნველსაყოფად და ხელს უწყობს ფინანსური
სექტორის სტაბილურ ფუნქციონირებას გახლავთ ეროვნული ბანკი, რომელიც
არის დამოუკიდებელი ორგანო.27 ეროვნულ ბანკთან შექმნილი ფინანსური
პირი გახლავთ - საქართველოს ფინანსური მონიტორინგის სამსახური, 28
რომელიც დამოუკიდებელი ორგანო გახლავთ და თავისი საქმიანობის
განხორციელების დროს არ ექვემდებარება არც ერთ სხვა ორგანოს და/ან
თანამდებობის პირს. იგი ანგარიშვალდებული გახლავთ საქართველოს
მთავორბის წინაშე, თუმცა ამ საკითხზე ვისაუბრებთ შემდგომ თავში.

საბანკო საიდუმლოების საკითხი დარეგულირებულია ასევე,

საქართველოს კანონით კომერციული ბანკების საქმიანობის შესახებ, კერძოდ
მისი მე-17 მუხლით, რომელიც განმარტავს - „1. არავის არა აქვს უფლება,
დაუშვას ვინმე კონფიდენციალურ ინფორმაციასთან, გათქვას და გაავრცელოს
ასეთი ინფორმაცია ან გამოიყენოს პირადი სარგებლობისათვის. ასეთი
ინფორმაცია შეიძლება მიეწოდოს მხოლოდ ეროვნულ ბანკს, მისი
კომპეტენციის ფარგლებში. 2. ინფორმაცია ნებისმიერი გარიგების (მათ შორის,
გარიგების დადების მცდელობის შემთხვევაში), ანგარიშების, ამ
ანგარიშებიდან განხორციელებული ოპერაციებისა და ანგარიშებზე
არსებული ნაშთების შესახებ შეიძლება მიეცეს შესაბამისი გარიგების
მონაწილე მხარეებს, შესაბამისი ანგარიშების მფლობელებს და მათ

27
საქართველოს ორგანული კანონი საქართველოს ეროვნული ბანკის შესახებ მუხლი 1
28
საქართველოს მთავრობის დადგენილება N399
19
დავით ელიოზიშვილი

წარმომადგენლებს, საქართველოს კანონმდებლობით გათვალისწინებულ

შემთხვევებში − საქართველოს ფინანსური მონიტორინგის სამსახურს და იმ
პირებს, რომლებიც უფლებამოსილი არიან, აღასრულონ „სააღსრულებო
წარმოებათა შესახებ“. აღნიშნული მუხლი ნამდვილად ქმნის იმის, გარანტიას,
რომ საბანკო საიდუმლოება გარკვეულწილად უზრუნველყოფილი და
დაცული იყოს. ის ფაქტი, რომ საქართველოს კანონმდებლობით გაწერილ
შემხვევებში არის მხოლოდ ამ ინფორმაციის გამჟღავნების შესაძლებლობა
ანგარიშის მფლობელის დაცულობის გარანტიას წარმოადგენს.

მნიშვნელოვანია, რომ საქართველოს კანონით აღსრულებას

დაქვემდებარებული აქტები, მათი აღსრულების პროცესში, აგრეთვე
საგადასახადო ორგანოს − საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო
კოდექსით გათვალისწინებული სასამართლო გადაწყვეტილების
საფუძველზე. „3. სასამართლო და საგამოძიებო ორგანოებს, აგრეთვე
საგადასახადო სამსახურებს ეკრძალებათ სასამართლოს განაჩენის
გამოტანამდე ინფორმაციის გადაცემა სხვა ორგანოებისათვის, მასობრივი
ინფორმაციის საშუალებების ჩათვლით, აგრეთვე ამ ინფორმაციის გამოყენება
საჯარო გამოსვლებში.“29

თუმცა პრობლემას ქართულ კანონმდებლობაში წარმოჩინდა მაშინ,

როდესაც სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსში შევიდა ცვლილება და
დაემატა 1241-ე მუხლი, ეს მუხლი ამგვარად ჩამოყალიბდა - „1. თუ არსებობს
დასაბუთებული ვარაუდი, რომ პირი დანაშაულებრივ ქმედებას
ახორციელებს საბანკო ანგარიშის/ანგარიშები გამოყენებით, ან/და
ჩამორთმევისადმი დაქვემდებარებული ქონების
მოძიების/იდენტიფიცირების მიზნით, პროკურორი უფლებამოსილია,
საქართველოს მთავარი პროკურორის ან მისი მოადგილის თანხმობით,
გამოძიების ადგილის მიხედვით სასამართლოს მიმართოს შუამდგომლობით

29
საქართველოს კანონი კომერციული ბანკების საქმიანობის შესახებ მუხლი 17
20
დავით ელიოზიშვილი

საბანკო ანგარიშების მონიტორინგის შესახებ განჩინების გაცემის თაობაზე,

რომლითაც ბანკი ვალდებულია ითანამშრომლოს გამოძიებასთან და მას
მიმდინარე რეჟიმში მიაწოდოს ინფორმაცია ერთ ან რამდენიმე საბანკო
ანგარიშზე განხორციელებული ოპერაციების შესახებ. 2. ამ მუხლის პირველ
ნაწილში აღნიშნული ინფორმაცია სისხლის სამართლის საქმის მწარმოებელ
ორგანოს უნდა ეცნობოს ოპერაციის შესრულებისთანავე. 3. საბანკო
ანგარიშიდან თანხის გადარიცხვის ან/და გატანის შემთხვევაში ინფორმაცია
საქმის მწარმოებელ ორგანოს უნდა ეცნობოს ოპერაციის შესრულებამდე. 4.
საბანკო ანგარიშების მონიტორინგის ვადა არ უნდა აღემატებოდეს სისხლის
სამართლის საქმეზე მტკიცებულების მოპოვებისათვის აუცილებელ ვადას. 5.
ამ მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებულ შუამდგომლობას
სასამართლო განიხილავს ამ კოდექსის 112-ე მუხლით დადგენილი წესით.“30

პირველი პრობლემა, რომელიც ამ მუხლიდან იკვეთება გახლავთ, რომ

არსად არ არის მითითებული თუ რა პერიოდით იქნება შეზღუდული საქმის
მწარმოებელი ორგანო. მუხლში ნახსენები გახლავთ მხოლოდ ის, რომ
„საბანკო ანგარიშების მონიტორინგის ვადა არ უნდა აღემატებოდეს სისხლის
სამართლის საქმეზე მტკიცებულებების მოპოვებისათვის აუცილებელ ვადას.“
სწორედ მუხლის ამგვარი ჩანაწერი იძლევა იმის საშუალებას, რომ
განუსაზღვრელი დროით მოხდეს პირის ანგარიშების კონტროლი, თან ისე,
რომ ამის შესახებ პირს არანაირი ინფორმაცია არ ექნება, ვინაიდან
საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 2021-ე მუხლის მიხედვით 1.
საქართველოს ფინანსური მონიტორინგის სამსახურისა და მონიტორინგის
განმახორციელებელი პირების ხელმძღვანელებისა და თანამშრომლების მიერ
მონიტორინგს დაქვემდებარებული გარიგების შესახებ ინფორმაციის
კომპეტენტური ორგანოებისათვის მიწოდების ფაქტის გახმაურება, – ისჯება
ჯარიმით ანდა თანამდებობის დაკავების ან საქმიანობის უფლების
ჩამორთმევით ვადით სამ წლამდე. 2. იგივე ქმედება, რამაც მნიშვნელოვანი
30
საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი მუხლი 1241
21
დავით ელიოზიშვილი

ზიანი გამოიწვია, – ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით ორ წლამდე,

თანამდებობის დაკავების ან საქმიანობის უფლების ჩამორთმევით ვადით სამ
წლამდე.“31 ასევე არ არის განსაზღვრული ამ მუხლით იმ პირთა წრე თუ ვის
შეიძლება შეეხოს აღნიშნული დანაწესი, რაც ქმნის იმის საშუალებას, რომ
კანონის ინტერპრეტაცია მოხდეს იმგვარად, რომ ამ მუხლით
იგულისხმებოდეს თავად ანგარიშების მფლობელები და მათაც
ეკრძალებოდეთ თავიანთ ანგარიშებზე ინფორმაციის გავრცელება, რაც
აბსურდამდე მიდის. კიდევ ერთი პრობლემატური საკითხი, რომელიც
საპროცესო კოდექსის 1241-ე მუხლის განხილვისას წარმოჩინდება გახლავთ
ის, რომ აღნიშნული მუხლი ქმნის შესაძლებლობას, რომ ეჭვმიტანილი პირის
გარდა გაკონტროლდეს სხვა უდანაშაულო პირების საბანკო ინფორმაციაც,
რადგანაც ეს მუხლი იძლევა იმის საშუალებას, რომ შესაბამისი ორგანოების
მიერ გამოთხოვილ იქნეს პირზე ყველანაირი ინფორმაცია, სადაც ასახული
იქნება ასევე სხვა პირებთან წარმოებული ტრანზაქციები, სხვადასხვა
ოპერაციები. შესაბამისად გარდა იმისა, რომ უვადო კონტროლი წესდება
ანგარიშებისა სახელმწიფოს მხრიდან, ასევე ირღვევა უდანაშაულო პირთა
უფლებები და ხდება მათ პირად ცხოვრებაში, პირად ინფორმაციაში უხეში
ჩარევა.
ეს გახლდათ ზოგადი მიმოხილვა საკანონმდებლო აქტებისა, რომლებიც
უზრუნველყოფენ საბანკო სისტემის გამართულობას და ასევე საბანკო
საიდუმლოების დაცულობას, როგორც შვეიცარიაში ისე საქართველოში.

თავი - 2-

2.3 - საქართველოს კონსტიტუციის

31
საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსი.
22
დავით ელიოზიშვილი

41-ე მუხლი

ერთის მხრივ საბანკო საიდუმლოების დაცვა და ამ ინფორმაციის

სახელმწიფო სტრუქტურებისათვის გადაუცემლობა საქმეს მიიყვანს იქამდე,
რომ ორგანიზებული ჯგუფები, თუ უბრალოდ კერძო პირები, ახერხებენ
უკანონო გზებით მოპოვებული ფულის შენახვას, დაცულად და კანონიერად.
თუმცა იმ შემთხვევაში თუკი ბანკები ყველა შემთვევაში ითანამშრომლებენ
შესაბამის სტრუქტურებთან და მათი ნებისმიერი მოთხოვნისთანავე
მიაწოდებენ ბანკის მომხმარებლებზე ნებისმიერ ინფორმაციას ეს ყოველივე
შექმნის ისეთ ვითარებას, სადაც დაირღვევა პირთა უფლება, რომ მათი
პირადი ცხოვრება იყოს ხელშეუხებელი. კერძოდ საქართველოს
კონსტიტუციის 41-ე მუხლის მე-2 ნაწილი ამბობს, რომ - „ ოფიციალურ
ჩანაწერებში არსებული ინფორმაცია, რომელიც დაკავშირებულია ადამიანის
ჯანმრთელობასთან, მის ფინანსებთან ან სხვა კერძო საკითხებთან,
არავისთვის არ უნდა იყოს ხელმისაწვდომი თვით ამ ადამიანის თანხმობის
გარეშე, გარდა კანონით დადგენილი შემთხვევებისა, როდესაც ეს
აუცილებელია სახელმწიფო უშიშროების ან საზგადოებრივი უსაფრთხოების
უზრუნველსაყოფად.32
„საქართველოს კონსტიტუციის 41-ე მუხლის მე-2 პუნქტი ფინანსებთან და
შესაბამისად მატერიალურ სფეროსთან დაკავშირებული ინფორმაციის
დაცვის კუთხით თანაბრად შეეხება როგორც ფიზიკურ, ასევე იურიდიულ
პირებს. იფიციალურ წყაროებში დაცულია ინფორმაცია, რომელიც გარდა
ფიზიკური პირებისა, ასახავს იურიდიული პირების აქტივობებს და
მდგომარეობას მატერიალურ სფეროში და არსებობს გონივრული მოლოდინი,
რომ ის არ გახდება ცნობილი მესამე პირთათვის.“33 შესაბამისად
საქართველოს კონსტიტუცია იცავს, როგორც ფიზიკურ პირებს ასევე

32
საქართველოს კონსტიტუცია მუხლი 41
33
საკონსტიტუციო სასამართლოს 2008 წლის 30 ოქტომბრის გადაწყვეტილება N2/3/406,408 ,
27
23
დავით ელიოზიშვილი

იურიდიულ პირებსაც ფინანსური ინფორმაციის გაუმჟღავნელობისაგან.

გარდა ამისა მნიშვნელოვანია, რომ „ოფიციალური ჩანაწერები“, შეიძლება
ინახებოდეს როგორც სახელმწიფო (მაგალითად, დაკითხვის ოქმი როგორც
ინფორმაციის წყარო), ისე არასახელმწიფო დაწესებულებაში (მაგალითად
ჯანმრთელობის გამოკვლევის აქტი).34 შესაბამისად ბანკში არსებული
ჩანაწერები, პირის შესახებ, პირის ფინანსური მდგომარეობის ამსახველი
ყველა მასალა შეიძლება მიეკუთვნოს სწორედაც, რომ ოფიციალურ
ჩანაწერებს. მნიშვნელოვანია ის ფაქტიც, რომ სახელმწიფოს აკრძალული
აქვს არა მარტო ფინანსებთან ან სხვა კერძო საკითებთან დაკავშირებული
ინფორმაციის გადაცემა ან გამოყენება, არამედ შებოჭილია მანამდეც, სანამ ამ
ინფორმაციას დააფიქსირებს ოფიციალურ ჩანაწერებში.35 თუმცა როგორც
ზემოთ აღინიშნა, იმ შემთხვევაში თუ სახელმწიფოს არ ექნება არანაირი
ბერკეტი იმისა, რომ მოიპოვოს პირზე გარკვეული ტიპის ინფორმაცია,
დადგება საფრთხე იმისა, რომ გაიზრდოს კრიმინალი. ასეთ შემთხვევაში
ცხადია კრიმინალურ დაჯგუფებებს, პირებს რომლებიც მოქმედებენ
დანაშაულებრივი ქმედებების განსახორციელებლად, მიეცემათ საშუალება,
რომ დანაშაულის ჩადენის შემდგომ უფრო კარგად დაიცვან თავი
მართმლსაჯულებისგან. შესაბამისად ამგვარი შედეგის თავიდან
ასაცილებლად კონსტიტუცია ითვაისწინებს შეზღუდვის ფარგლებსაც თუ
როდის არის შესაძლებელი, რომ შეიზღუდოს მომხმარებლის უფლება მის
შესახებ არსებულ ინფორმაციაზე.
საკონსტიტუციო სასამრთლო განმარტავს, რომ - „საქართველოს
კონსტიტუციის 41-ე მუხლის მე-2 პუნქტით დაცული სიკეთეა პირის უფლება
არ გახდეს ხელმისაწვდომი ოფიალურ წყაროებში მის კერძო საკითხებთან

34
ბურდული ი., გოცირიძე ე., ერქვანია თ., ზოიძე ბ., იზორია ლ., კობახიძე ი., ლორია ა.,
მაჭარაძე ზ., ტურავა მ., ფირცხალაშვილი ა., წერეთელი დ., ჯორბენაძე ს., ქანთარია ბ.
საქართველოს კონსტიტუციის კომენტარი, (თავი მეორე საქართველოს მოქალაქობა
ადამიანის ძირითადი უფლებანი და თავისუფლებანი), თბილისი, 2013, 360
35
იგივე
24
დავით ელიოზიშვილი

დაკავშირებული ინფორმაცია.“36 ასევე სასამართლო აქვე მსჯელობს და

ამბობს, რომ არც იმას აქვს მნიშვნელობა თუ რა შედეგი მოჰყვა ინფორმაციის
გახმაურებას, რადგანაც - „ ამ ინფორმაციის გახმაურება თავად წარმოადგენს
პირის მთავარ ზიანს - მისი კონსტიტუციური უფლების დარღვევას.“ 37
შესაბამისად, სახელმწიფო ამ უფლებაში ჩარევისას უნდა მოქმედებდეს
წინდახედულად და მხოლოდ იმ ფარგლებში რა ფარგლებსაც აწესებს
კონსტიტუცია. „ინფორმაციის თავისუფლება არ არის აბსოლუტური, რაც
საშუალებას იძლევა, სახელმწიფომ, გარკველ შემთხვევაში კანონის
საფუძველზე მოახდინოს შეზღუდვა.“38 „საქართველოს კონსტიტუციის 41-ე
მუხლი არ გულისხმობს ინფორმაციის ისეთ თავისუფლებას, რაც შეიძლება
გახდეს სხვისი უფლებებისა და თავისუფლებების, ანდა სამართლებრივად
მნიშვნელოვანი საჯარო ინტერესების დაუსაბუთებელი და გაუმართლებელი
შეზღუდვის საფუძველი.“39
„საქართველოს კონსტიტუციის 41-ე მუხლის მე-2 პუნქტით დადგენილია
ძირითადი უფლების პროპორციული შეზღუდვისთვის ტიპური პირობები –
შეზღუდვა კანონით უნდა იყოს განსაზღვრული და ამ პუნქტში
ჩამოთვლილიდან ერთ-ერთ ლეგიტიმურ მიზანს მაინც უნდა
ემსახურებოდეს.“40 კონსტიტუციის 41-ე მუხლის მე-2 ნაწილი ჩამოთვლის იმ
შემთხვევებს, როდესაც კანონიერი საფუძვლის არსებობის შემთხვევაში
შესაძლებელია შეიზღუდოს ეს უფლება, კერძოდ: აუცილებელია სახელმწიფო
უშიშროების ან საზოგადოებრივი უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად,

36
საკონსტიტუციო სასამართლოს 2008 წლის 30 ოქტომბრის გადაწყვეტილება N2/3/406,408.
37
იგივე
38
ბურდული ი., გოცირიძე ე., ერქვანია თ., ზოიძე ბ., იზორია ლ., კობახიძე ი., ლორია ა.,
მაჭარაძე ზ., ტურავა მ., ფირცხალაშვილი ა., წერეთელი დ., ჯორბენაძე ს., ქანთარია ბ.
საქართველოს კონსტიტუციის კომენტარი, (თავი მეორე საქართველოს მოქალაქობა
ადამიანის ძირითადი უფლებანი და თავისუფლებანი), თბილისი, 2013, 360
39
საქართველოს საკონსტიტუციო სასამრთლოს 2004 წლის 11 მარტის N: 2/1/241
გადაწყვეტილება საქმეზე საქართველოს მოქალაქე აკაკი გოგიჩაიშვილი საქართველოს
პარლამენტის წინააღმდეგ.
40
საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2008 წლის 30 ოქტომბრის გადაწყვეტილება
N2/3/406,408.
25
დავით ელიოზიშვილი

ჯანმრთელობის, სხვათა უფლებებისა და თავისუფლებების დასაცავად.“ 41

ასევე უნდა აღინიშნოს, რომ ეს კრიტერიუმები მოქმედებენ როგორც
მონაცემთა მოპოვების, ისე მათი შემდგომი დამუშავებისა და გადაცემის
პროცესში.42
შესაბამისად მოყვანილი მსჯელობიდან გამომდინარეობს, რომ
საქართველოს კონსტიტუციის მიერ გარანტირებულია ფინანსური სახის
ინფორმაციის დაცულობა, როგორც სახელმწიფო ორგანოებში, ასევე კერძო
ორგანიზაციებშიც, თუმცა როგორც ვნახეთ გარკვეულ შემთხვევებში
შეიძლება, რომ ეს უფლება შეიზღუდოს.

თავი -2-
2.4 - ფინანსური მონიტორინგის სამსახურები -

41
საქართველოს კონსტიტუცია მუხლი 41
42
ხუბუა გ., იზორია ლ., კორკელია კ., კუბლაშვილი კ., საქართვეოს კონსტიტუციის
კომენტარები თბილისი, 2005, 360.
26
დავით ელიოზიშვილი

როდესაც საუბარია შვეიცარიულ მოდელზე, გარდა საკანონმდებლო

აქტებისა, რომელიც ზემოთ იყო ნახსენები მნიშვნელოვანი გახლავთ იმ
ინსტიტუტების მიმოხილვაც, რომელიც ამ კანონმდებლობაზე დაყრდნობით
ახორციელებენ საბანკო ზედამხედველობას. 2007 წლამდე ამგვარი
ინსტიტუტი იყო 3, კერძოდ - 1. პირადი დაზღვევის ფედერალური ბიური
(Federal Office of Private insurance) 2. შვეიცარიის ფედერალური საბანკო
კომისია (Swiss Federal Banking Commission) 3. ფულის გათეთრების
კონტროლის ორგანო (Anti-Money Laundering Control Authority), რომელთა
გაერთიანება მოხდა შვეიცარიის ფედერალური აქტით (Federal Act on the Swiss
Financial Market Supervisory Authority) 2007 წლის 22 ივნისს და შეიქმნა ერთი
დამოუკიდებელი, მაკონტროლებელი ორგანო - შვეიცარიის ფინანსური
ბაზრის ზედამხედველი ორგანო. FINMA (The Swiss Financial Market
Supervisory Authority).43 ფედერალური აქტის გარდა FINMA-ს საქმიანობას
არეგულირებს კიდევ 7 აქტი, რომელიც FINMA-ს აძლევს საშუალებას, რომ
იმოქმედოს დამოუკიდებლად44 და ბანკებსა, თუ სხვა საფინანსო
ორგანიზაციებზე კონტროლი განახორციელოს სამართლიანად. FINMA-მ
მუშაობა დაიწყო 2009 წლის პირველ იანვარს და პარლამენტისგან მას მიენიჭა
უფრო დიდი თავისუფლება ვიდრე მის წინამორბედებს ჰქონდათ. იმისათვის,
რომ გარანტირებული ყოფილიყო მისი დამოუკიდებლობა და კონსტროლის
წარმოება ფინანსურ სექტორზე, FINMA- თავად იყო პასუხისმგებელი თავისი
ორგანიზაციის დაფინანსებაზე,45 გამომდინარე აქედან შეიძლება დავასკვნათ,
რომ FINMA-ს დამოიკიდებლობის ხარისხი ძალზე მაღალია, რადგანაც
ფინანსური დამოუკიდებლობა ხელისუფლებისგან იძლევა მოქმედების
უფრო თავისუფალ საშუალებას. ის ფაქტი, რომ ფინმა არ არის
დაფინანსებული გადასახადების გადამხდელებისგან იმას ნიშნავს, რომ არ
43
http://www.finma.ch/e/finma/Pages/Ziele.aspx
44
იგივე
45
https://www.finma.ch/en/finma-public/
27
დავით ელიოზიშვილი

ექცევა სახელმწიფო ბიუჯეტის ზეგავლენის ქვეშ, შესაბამისად პარლამენტის

და მთავრობის ინსტურქციების გარეშე FINMA-ს აქვს შესაძლებლობა, რომ
განახორციელოს საკუთარი უფლებამოსილებები, რომელიც შემდეგნაირია -
მას შეუძლია გასცეს ლიცენზია საბანკო საქმიანობაზე, ასევე მეთვაყურეობა
გაუწიოს მიმდინარე პროცესებს, დააწესოს სანქციები, ჯარიმები. იმისათვის,
რომ ეს ყველაფერი მტკიცედ და ეფექტურად განახორციელოს, ისევე უნდა
იყოს დამოუკიდებელი, როგორც სასამართლო და არ უნდა ხდებოდეს
პოლიტიკური ზეგავლენით გადაწყვეტილებების მიღება. შესაბამიასდ ფინმა
გახდა ფუნქციურად, ინსტიტუციურად და ფინანსურად დამოუკიდებელი.46
იგი ვალდებული გახლავთ მხოლოდ პარლამენტის წინაშე, რაც ასევე
განამტკიცებს მისი ლეგიტიმაციისა და დამოუკიდებლობის ხარისხს.
მნიშვნელოვანია ისიც, რომ დამოუკიდებლობისათვის FINMA შეიქმნა,
როგორც საჯარო სამართლის იურიდიული. რაც შეეხება FINMA-ს
დირექტორთა საბჭოს, მას ყოველი 4 წლის განმავლობაში ირჩევს შვეიცარიის
ფედერალური საბჭო, რაც ასევე ზრდის FINMA-ს დამოუკიდებლობის
ხარისხს.47

რაც შეეხება ქართულ რეალობას, ამ შემთხვევაში საზედამხედველო

ფუნქცია აქვს საქართველოს ფინანსური მონიტორინგის სამსახურს.
საქართველოს მთავრობის N-606 დადგენილების პირველი მუხლის
მიხედვით - „1. საქართველოს ფინანსური მონიტორინგის სამსახური (შემდგომში
„სამსახური“) არის „საჯარო სამართლის იურიდიული პირის შესახებ“ საქართველოს
კანონის შესაბამისად შექმნილი საჯარო სამართლის იურიდიული პირი, რომელიც
ახორციელებს „უკანონო შემოსავლის ლეგალიზაციის აღკვეთის ხელშეწყობის
შესახებ“ საქართველოს კანონითა და შესაბამისი სამართლებრივი აქტებით მისთვის
მინიჭებულ უფლებამოსილებებს.“ ფინანსური მონიტორინგის სამსახურიგახლავთ

დამოუკიდებელი ორგანო და თავისი საქმიანობის განხორციელების დროს არ

46
იგივე.
47
https://www.finma.ch/en/finma-public/
28
დავით ელიოზიშვილი

ექვემდებარება არც ერთ სხვა ორგანოს და/ან თანამდებობის პირს. იგი

ანგარიშვალდებული გახლავთ საქართველოს მთავორბის წინაშე. 48 ამ
სამსახურის მიზანი გახლავთ საქართველოში უკანონო შემოსავლების
ლეგალიზაციისა და ტერორიზმის დაფინანსების აღკვეთის ხელშეწყობა. ამ
მიზნის ფარგლებში ფინანსური მონიტორინგის სამსახურს შეუძლია უკანონო
შემოსავლის ლეგალიზაციის ან ტერორიზმის დაფინანსების ფაქტების
გამოვლენის მიზნით, საჭიროების შემთხვევაში მონიტორინგის
განმახორციელებელი პირებისგან მოითხოვოს დამატებითი ინფორმაცია და
გამოითხოვოს მათ ხელთ არსებული დოკუმენტები.49

FINMA-სგან განსხვავებით ფინანსური მონისტორინგის სამსახურის

დაფინანსება ხდება სახელმწიფო ბიუჯეტის ხარჯზე. საქართველოს
მთავრობის N606-ე დადგენილების მიხედვით, მუხლი 5 – „1. სამსახურის
ბიუჯეტს სამსახურის უფროსის წარდგინებით, ყოველწლიურად ამტკიცებს
საქართველოს მთავრობა. სამსახურის მიმდინარე ხარჯები არ შეიძლება იყოს
წინა წელს დამტკიცებულ დაფინანსებაზე ნაკლები. სამსახურის მიმდინარე
ხარჯების შემცირება წინა წლის დაფინანსებასთან შედარებით შეიძლება
მხოლოდ სამსახურის უფროსის წინასწარი თანხმობით. თუ საქართველოს
მთავრობა არ დაამტკიცებს სამსახურის ბიუჯეტს, სამსახური დაფინანსდება
სამსახურისათვის წინა წელს დამტკიცებული დაფინანსების ოდენობით.“
აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ დაფინანსები ამგვარი წესით, დამოუკიდებლობის
ხარისხი გაცილებით დაბალია ვიდრე ეს ხდება შვეიცარულ მოდელში.

თავი -3-

მსოფლიოში მიმდინარე ცვლილებები

48
საქართველოს მთავრობის N:606 დადგენილება, 2014.
49
საქართველოს მთავრობის დადგენილება N399 მუხლი 2 მუხლი 3
29
დავით ელიოზიშვილი

2008 წელს ფედერალური გამოძიების ბიურომ წარადგინა ფორმალური

მოთხოვნა, რომ უნდა ეწარმოებინა გამოძიება შვეიცარიის ერთ-ერთი
მსხვილი ბანკის „იუ ბი ეს’’-ის წინააღმდეგ, რომელსაც ადანაშაულებდა
ამერიკის მოქალაქეებისათვის გადასახადების თავიდან აცილებაში
დახმარებისათვის.50

გამოძიების დაწყების საფუძველი გახდა ინფორმაცია, რომელიც ბრედლი

ბირკენფილდმა მიაწოდა ამერიკულ მხარეს. ბრედლი ბირკენფილდი,
გახლდათ ყოფილი თანამშრომელი აღნიშნული ბანკისა, რომელმაც ჩვენება
მისცა ამერიკის მართლმსაჯულების დეპარტამენტს, (DOJ) ამერიკის ბირჟების
და ფასიანი ქაღალდების, უსაფრთხოების კომისიას (SEC) და შეერთებული
შტატების საგადასახადო სამსახურს (IRS) რომ „იუ ბი ეს“-ი ატარებდა
ჩრდილო ამერიკულ კამანიას, სადაც გადასახადის გადამხდელებს
სთავაზობდა ოფშორული ზონების მეშვეობით აეცილებინათ გადასახადები.51

ბირკენფილდის მიერ ინფორმაციის გავრცელებამ გამოიწვია ის, რომ

გაიზარდა ზეწოლა ამერიკის შეერთებული შტატებისა და ევროკავშირის
ქვეყნებისა შვეიცარიულ ბანკებზე. მათ ამოძრავებდათ მიზანი, რომ
დაებრუნებინათ ის გადასახადები, რომელიც ოფშორული ანგარიშების
მეშვეობით იფარებოდა. ამ გარიგებამ გამოიწვია მნიშვნელოვანწილად
შვეიცარიის საბანკო საიდუმლოების შესახებ კანონის რყევა, რამაც საბოლოო
ჯამში შვეიცარია მიიყვანა საბანკო „ერის“ დასასრულამდე. 2009 წლის 19
თებერვალს „იუ ბი ეს“-ის ხელმძღვანელობამ გადაწყვიტა, რომ გაეცა
ამერიკის იუსტიციის დეპარტამენტისათვის ინფორმაცია, რომელიც
შეეხებოდა დაახლოებით 250 მომხმარებელს ამ ბანკისა, რომლებიც იყვნენ
ამერიკის მოქალაქეები და რომელთაც ბრალი ედებოდათ ამერიკაში ჩადენილ
საგადასახადო ვალდებულებისაგან თავის არიდებაში. ასევე ბანკი
დათანხმდა იმას, რომ გადაიხდიდა 780 მილიონ დოლარს ჯარიმის სახით. მას
50
United States District Court Southern District of Florida Case No. 09-60033-CR-COHN
51
Троянов, К., Банковская тайна в Швейцарии: миф или реальность?, 2009
30
დავით ელიოზიშვილი

შემდეგ, რაც გადაწყდა, რომ ბანკი 250 კლიენტზე არსებულ ინფორმაციას

გადასცემდა ამერიკულ მხარეს, საგადასახადო ინსპექციამ შეერთებული
შტატებისა, მოითხოვა ინფორმაცია ბანკის ყველა კლიენტზე.52 შვეიცარიის
დამოკიდებულება ამ საკითხთან დაკავშირებით აღმოჩნდა მკვეთრად
უარყოფითი. შვეიცარიის სასამართლომ აუკრძალა ბანკს, რომ გაეცა ამგვარი
ინფორმაცია, ასევე შვეიცარიის საფინანსო ბაზრის საზედამხედველო
სამსახურმა (FINMA) განუცხადა ბანკს, რომ ასეთი ინფორმაციის გაცემის
შემთხვევაში მას დაეკისრება სანქციები შვეიცარიის კანონმდებლობის
მიხედვით. ვინაიდან შვეიცარული კანონმდებლობით გადასახადებისგან
თავის არიდება არ გახლავთ დანაშაული, შესაბამისად უცხო მხარეს მხოლოდ
იმ შემთხვევაში ექნებოდა ინფორმაციის გამოთხოვაზე თანამშრომლობის
შესაძლებლობა თუ ამგვარი ქმედება დასჯადი იქნებოდა შვეიცარული
კანონმდებლობითაც (ამ საკითხზე საუბარი იყო, წინა თავებშიც). შესაბამისად
სწორედ ამ არგუმენტზე დაყრდნობით აუკრძალა შვეიცარიამ „იუ ბი ეს“-ს
ინფორმაციის გაცემა. შვეიცარიის კანონმდებლობა განასხვავებს
ერთმანეთისგან გადასახადებისგან თავის არიდებას და საგადასახადო
თაღლითობას.53 საგადასახადო თაღლითობა შვეიცარიის კანონმდებლობითაც
დასჯადი ქმედებაა, ამიტომაც ევროკავშირის ქვეყნები და შეერთებული
შტატები ითხოვდნენ, რომ განსხვავება, რომელიც შვეიცარული
კანონმდებლობით იყო დაწესებული გაუქმებულიყო.

საბოლოოდ 2009 წლის 13 მარტს, შვეიცარიამ განაცხადა, რომ მზად იყო

შეეცვალა მიდგომა ამ საკითხთან დაკავშირებით და მიეღო ევროკავშირის
სტანდარტები, რაც გულისხმობს ფისკალურ სფეროში ადმინისტრაციულ
ურთიერთთანამრომლობას.54 შესაბამიასდ ეს ნიშნავს, რომ ამჟამად შვეიცარია

52
Schottenstein J, H., Entrepreneurial Business Law Journal Vol 5:1, 2010, 387.
53
Honegger Dr. P.C. Swiss Banking Secrecy - Butterworths Journal of International Banking and
Financial Law, Vol 5 No8 1990, 347.
54
Federal Department of Finance, Protecting privacy in the financial sector, 2014, 1.
(http://www.efd.admin.ch/themen/wirtschaft_waehrung/02369/?lang=en)
31
დავით ელიოზიშვილი

გასცემს ინფორმაციას, იმ შემთხვევაშიც თუკი, საქმე ეხება გადასახადებისგან

თავის არიდებას. მიუხედავად ამისა, შვეიცარია საბანკო საიდუმლოების
პირდაპირ, ყველა მოთხოვნაზე გაცემას არ აპირებს. საბანკო ინფორმაციის
მისაღებად მხარეებს დაჭირდებათ იმის დამტკიცება, რომ აღნიშნული
ანგარის მფლობელს მიუძღვის ბრალი გადასახადების გადახდისგან თავის
არიდებაში. ხოლო რაც შეეხებათ თავად შვეიცარიის მოქალაქეებს მათთვის ამ
კუთხით არაფერი შეცვლილა და გადასახადებისგან თავის არიდება არ
წარმოადგენს სისხლისსამართლებრივ დანაშაულს.

2009 წლის აპრილში ჩატარდა გლობალური ფორუმი გამჭვირვალობისა და

ინფორმაციის გაცვლის შესახებ, სადაც დიდი ოცეულის ქვეყნები
შეთანხმდნენ, რომ ინფორმაციას, საბანკო საიდუმლოებების შესახებ,
გაცვლიდნენ ერთმანეთში. ამ ფორუმის შედეგად 2 წლის მანძილზე
დაახლოებით 14 მილიარდი ევრო იქნა ამოღებული პირებისგან, რომლებიც
მალავდნენ გადასახადებს.55 დიდი ოცეულის გავლენა, ხელი შეუწყო არა
მხოლოდ ფისკალური პროცესების კონსოლიდაციას, არამედ გაუმჯობესდა
და მეტად სამართლიანი გახდა საგადასახადო სისტემაც.56 2013 წლის ივნისში
ფედერალურმა საბჭომ გამოაცხადა მზადყოფნა ეკონომიკური
თანამშრომლობისა და განვითარების ორგანიზაციასთან (OECD) ერთად იმის
შესახებ, რომ ავტომატურად მოხდეს ინფორმაციის გაცვლა.57

დასკვნა

55
OECD, The Era of Bank Secrecy is Over (THE G20/OECD PROCESS IS DELIVERING RESULTS 26
OCTOBER 2011)
56
იგივე
57
Federal Department of Finance, Protecting privacy in the financial sector, 2014, 2.
(http://www.efd.admin.ch/themen/wirtschaft_waehrung/02369/?lang=en)
32
დავით ელიოზიშვილი

ძირითადი განსხვავება, რომელიც გამოჩნდა კანონმდებლობების

შედარებითი ანალიზისას არის ის, რომ შვეიცარიაში საბანკო საიდუმლოების
დაცვა უფრო მაღალ საფეხურზე დგას, ვინაიდან არსებობს მრავალი ბერკეტი,
რომლის მეშვეობითაც, სახელმწიფოსგან დაცული იყოს საბანკო
საიდუმლოება. შვეიცარიის კანონმდებლობით გათვალისწინებული ანგარიში
მფლობელის (ბანკის) სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობა
ინფორმაციის გამჟღავნებისათვის, მესამე პირთათვის გადაცემისათვის.
შვეიცარული კანონმდებლობით, ინფორმაცია პირის ანგარიშზე გაიცემა
მხოლოდ მაშინ, როდესაც დასტურდება პირის ბრალეულობა, როდესაც
დგინდება ფაქტი მის მიერ დანაშაულებრივი ქმედების განხორციელებისა.
ასევე განსხვავებით ქართული მოდელისგან, პირს აქვს უფლება, რომ ჰქონდეს
ინფორმაცია მის საბანკო ანგარიშებზე, მაშინაც კი თუ ხორციელდება
შესაბამისი ორგანოების მიერ მისი მონიტორინგი. მიუხედავად იმისა, რომ
საბანკო ერა დასრულდა შვეიცარიაში, მაინც მნიშვნელოვანი გარანტიები
შენარჩუნდა იმისი, რომ არ მოხდეს უცხო სახელმწიფოს მიერ ინფორმაციის
გამოთხოვა ნებისმიერ დროს, ნებისმიერ საკითხზე. როგორც ნაშრომში
წარმოჩინდა, მსოფლიოს მრავალი ქვეყანა შეთანხმდა ინფორმაციის
ავტომატურ გაცვლაზე. ერთის მხივ ინფორმაციის ავტომატური გაცვლა
დადებითად უნდა შეფასდეს, რადგანაც ამ შემთხვევაში სახელმწიფოს აქვს
მეტი ბერკეტი, რომ თავიდან აირიდოს ისეთი დანაშაული როგორიც არის
გადასახადებისგან თავის არიდება. ამგვარი დანაშაული კი, მსოფლიო
მასშტაბით შთამბეჭდავ ციფრებს აღწევს და ყოველწლიურად მილიარდობით
დოლარის დამალვა ხდება სხვადასხვა ქვეყნების ბიუჯეტებიდან,
გადასახადებისგან თავის აცილების გზით. შესაბამისად ამ დანაშაულის
თავიდან არიდება ნამდვილად დადებითად უნდა შეფასდეს, მაგრამ
ამავდროულად ნაშრომში წარმოჩინდა, რომ უნდა მკაცრად იქნეს დაცული ის
კრიტერიუმები, რომლითაც ხდება შესაბამისი ორგანოების მიერ
სახელმწიფოსგან ინფორმაციის გამოთხოვა. შვეიცარიული მოდელი
33
დავით ელიოზიშვილი

ნამდვილად სამაგალითოა ამ მხრივ, რადგან როგორც ნაშრომში ვნახეთ,

შვეიცარია სხვა სახელმწიფოებს, ინფორმაციას, ავტომატურ რეჟიმში არ
აწვდის და ინფორმაციის გაცვლა ხდება, მხოლოდ იმ შემთხვევაში თუ
ანგარიშის მფლობელი პირის შესახებ დადასტურდება ფაქტი, რომ იგი
ჩართული გახლავთ დანაშაულებრივ საქმიანობაში.

ნაშრომში განხილული იყო ორი უკიდურესობა, კერძოდ როდესაც

თითქმის უკონტროლოა საბანკო საიდუმლოების დაცვა, რაც წარმოჩინდა
ქართული კანონმდებლობის ანალიზის შედეგად და როდესაც ზედმეტად იყო
დაცული საბანკო საიდუმლოება, რაც ხდებოდა შვეიცარული
კანონმდებლობით, ათწლეულების მანძილზე. საბოლოო ჯამში კი, საბანკო
ერის დასრულების შედეგად მივიღეთ სწორედ ის შუალედი, რომელზეც
ნაშრომში იყო საუბარი, კერძოდ თუ არსებობს სამართლებრივი საფუძვლები
იმისა, რომ გამოძიებას ჰქონდეს ინფორმაცია კონკრეტულ კლიენტზე, მაშინ
ეს ინფორმაცია ბანკმა უნდა გასცეს, მაგრამ მნიშვნელოვანია იმ
კრიტერიუმების დაცვა, რასაც მოითხოვენ სახელმწიფოები.

შესაბმისად გამომდინარე ნაშრომში მოყვანილი მსჯელობიდან, შეიძლება

ითქვას, რომ თავდაპირველად დაისვა, რამდენიმე პრობლემატური საკითხი,
რომელიც შემდგომ, სხვადასხვა თავებში იქნა განხილული. მათი განხილვის
შემდგომ ნაშრომში დაფიქსირდა სავარაუდო გადაჭრის გზები.

ბიბლიოგრაფია:

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. საქართველოს კონსტიტუციის კომენტარები - ლ.იზორია კ.კორკელია,

კ.კუბლაშვილი, გ.ხუბუა - თბილისი 2005
2. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2008 წლის 30
ოქტომბრის N2/3/406,408 გადაწყვეტილება საქმეზე - საქართველოს

34
დავით ელიოზიშვილი

სახალხო დამცველი და საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა

ასოციაცია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ.
3. საქართველოს კონსტიტუციის კომენტარი თავი მეორე - ავტორთა
კოლექტივი - თბილისი 2013.
4. HOUSTON JOURNAL OF INTERNATIONAL LAW vol. 21:1, 1998-1999
5. International Tax Review, Vol. 23, Issue 8 (October 2012), pp. 7-7 Dalton, Joe
23 Int'l Tax Rev. 7 (October 2012)
6. Advocate Vancouver - The Swiss Banking System – Bruce Bell, 1979
7. Schottenstein J. – Entrepreneurial Business Law Journal, 351, 2010.
8. Transnational Law & Contemporary Problems Vol. 20:359 2014.
9. Federal Department of finance – Protecting privacy in the financial sector,
2014
10. International Law & Management Review Vol. 7, 2011.
11. OECD – The Era of Bank Secrecy is Over, 2011
12. Johannesen N., Zucman G., - THE END OF BANK SECRECY?
ANEVALUATION OF THE G20 TAX HAVEN CRACKDOWN, 2012.
13. Blum A.J., Leviv M., Thomas Naylor R., Williams P., FINANCIAL HAVENS,
BANKING SECRECY AND MONEY LAUNDERING, UNITED NATIONS
OFFICE FOR DRUG CONTROL AND CRIME PREVENTION GLOBAL
PROGRAMME AGAINST MONEY LAUNDERING.
14. Butterworths Journal of International and Financial Law, Vol5, No8, 1990.
15. Berkeley Journal of International Law Vol2, 1984.
16. United States District Court Southern District of Florida Case No. 09-60033-
CR-COHN, United States of America vs. UBS AG
17. Robert S. Ladd, Swiss Miss: The Future of Banking Secrecy Laws in Light of
Recent Changes in the Swiss System and International Attitudes
18. Jovanovic M. N., The Economics of International Integration 2006.
19. United States District Court Southern District of Florida Case No. 09-60033-
CR-COHN
35
დავით ელიოზიშვილი

20. Троянов, К., Банковская тайна в Швейцарии: миф или реальность?, 2009
21. Meier H. B., Marthinsen J.E., Gantenbein P.A., Swiss Finance, Capital
Markets, Banking and the Swiss Value Chain

გამოყენებული სამართლებრივი წყაროები:

1. საქართველოს კონსტიტუცია
2. საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსი
3. საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი
4. საქართველოს ფინანსური მონიტორინგის სამსახურის უფროსის
ბრძანება N4 2012.
5. საქართველოს ორგანული კანონი საქართველოს ეროვნული ბანკის
შესახებ.
6. კომერციული ბანკების საქმიანობის შესახებ საქართველოს კანონი.
7. საქართველოს მთავრობის დადგენილება N399 2013.
8. საქართველოს კანონი უკანონო შემოსავლის ლეგალიზაციის აღკვეთის
ხელშეწყობის შესახებ.
9. საქართველოს მთავრობის დადგენილება N606 2014.

10. Federal act on International Mutual Assistance in Criminal Matters

11. Swiss federal Law on Banks and Savings Banks

36