Professional Documents
Culture Documents
Aritmetica Et Musica 1492
Aritmetica Et Musica 1492
'
l
'
3lritbmcriCvi
matii.lDoceMiinfiiitpzincipaleinanimocoti .Sed boc modovt cum vna pars fucriti&iuiftdis par :alia
ditonscxcmpUr.lDmccnim quatuo: clcnic quoc^ par inucniatur:'; ft vna impar:rcltqua ab cius iin
to:5mnltitudomutU3tacrt:lMncrcmpo:umvicc6:l?inc (^iriratcndn oilcrcpcr.vtineodcm numcroquiefl oena
niomo flrtro:U5 liquc conucrflo. Ouf cu i'a flnt cni^ riU8.£umcnimoiuifu6Cftinquinos:vclcumin.i!.t»
umilariie:numcro:iuollisationeruuisatur:euinquoci5 7. vtrfceinvrracy po^tioncpartcs impares cvttt-.runr.
nuincrumncceiTcci?in.pp:!.i fcinpcrrefebabenti.mfqua ^©iautcjiplcvcl aliuo numerus par oiuidatur infqua
litcrfubibnriapcrm.incre:cuin quccompofitum n6ct lcs^vtoctonariusin.^.-r in.4. 1 itcmpcrinf qualcs vc
oiucrfie. CMiid enim numcri fubilantiam coniunscrct: tdemoctonaiusin.^^.Tin.^.tnilla qdcm Oiuifloncvtrf
tum ipri^crcmpTumcuncra uiniiflct: redejLfeipfo Tide-- <faz partcs parcs facr? funr:in batvtr? v"i5 imparcs mitc
turenccompoflms.iP z;oafirnibilcr flmilibue eom/ runt.1flcq5vnqu.ifieripot:vtaiinvna pare oiuiftois
ponividetu mcccrbis quf nuIl9rationi<?,pp. itioe iufi parrucrir:aliatmparmi:niriquc3t::utcu5vna iinparftt:
gnnrar:t a feonmi fubilanna naruraqj oifcrera funt. aliaparpofl^itinrellisi.^tnpa rverp numcmscfl qui ad
iConilatcfgc quoniam coniijauecrtnumcrue:ncci5C)c quSlibcrillam oiuiftonem pcrinfqualia fcmrcroiuidif:
flmiiibiie clTe ccniuncnmimcq? cv bie qu( ad fe inuici m vt vtrafq5 fpccies numcri femperoflcndar:ncc vnquain
nuUa rationc.ppo:tioni0bfrent runtcrg numcros
. altcraflncalrfraftt^fcdvnapareparitati :tmpartrati alia
p;ima quf coniun5;ant:ad fubrtantiam qu dcm quf co' ocputatur.vr.7.fl «^iuidasin.^.-rl.^.alterapo^tiopar:
ftcntrfcmpcrip pemiancant.lHcq^ f nim cv non evirtcn^ altcra tmparcft.iFtbocidcminciictis impaftb^fiumc"
tibuecflfici quicqu.i potcfl:-: funt ipfa DilTunilia i pote^ risinucnitur.lHiq^vnQuainimparisoiuifione p:ctcr
ttacomponcndi. IDf c aurem funrqbus numerus coftat feccpoiTunrbcgeminc fpfCJesqucnaturalircr vim nu'
par atq3 impar. ^ug oiuina quadam potcntia cum oi' mcri fubftanriaq? componunr.
fparia flnt conn-ariacy:ramcn cjcvna genimra jpfluunt: i CTS^iffinirio paris t imparis per alrcrurrum.
invnamcompofirionC modulationequc iunguntur. jjrapituUiin. 6.
CiDe oiflTimtionei oiuifioncnumcri-z Difftnitionc pa nodfibccerjain pcralterurras rpcdce Oefini
ris^imparie. Capi. 3. crTda fii nt:oicf f ur impar? numcrum ccg vni"
X p:imum qutd ritnumerus oiftinicnduni tatcotflrcrta pan: vcl incrrnKto:vcl oiminuri
C cfl llTumcrus cftvnitatuin tollecfiotvcl qul/ oncjtcmpa r numc rus cfT g vnitarc oiflTcrt at»
titatieaccruuscxvnitatibus.pfufus.lDuiua imparivel incrcmento vel oiminutionc i^icnim pari .
fionepoteit 1 matima paruilTimacis oiuidi: ma fup:adictn6 numerus media po^-ioeft:-! rurfus ilb:«
^imafpacio^paruiiTimaquntitate: fc^m v^uo'* quifuntfuperfccundolccotunctoscumipn quoqefinc
rnmtl!o:um scncrumcontrariaspaiTioncs . I mparve^ numei us mrdieratts lococft : : boc
(otnpoflti p:io: bis
ro nunierus cilicui boc adcm accidcrc uon poteiUftdciP crirvfcpc^umoccurrcnsvnitaatfrmtmimfecerir. Iltfi
iu8 in Duas in? qualcs fumas naturalw ert (ectio.Doc ponar quia quinarium numcmm airtinftcus ciica ipfu>
crt ant eyemplar: vt ft quilibet Catus par numerns~oiuP (untfup:a.4.infcriii6fei*.lDiccrsofliunctifunt:factunt
darur: inaio: Qdcm quatum ad oiuifionisfpaciajierti^ lo.quo^um.S^.numcrusmcdictaseft. s^Juiautem iirca
iier:non inuemcturquam n^ifaaa mcdiera» : quatttatc ipfo6ideftdrca.9.t.4.funt.^.ftiUcet':. .idcm fuuncri
'veronulla min?: fit:quam in gemina fattapartitio: vtfl funtco:umqmnan'n6numfrns incdietaseft. iRurfus
par numei usqui c.s .oiuidafurin.4.9tc^alios.4.nul' iflo:um qui alrrinfecus poftti funr fi iungantur etiam bi
la crir alia oiuifto qug imio;c* partes eftlciat. TPo^oatt quiquinariinummDuplifunt.T^ani fupcr.3, funt.i.
temnullae italia oiuifto quf torum numerum m"no:e
.
fuper.7. funt. 8 . H5 i crgo fl luncti fu nt fac iint 0. quo:ii
'
fionis augetur. fe?uod aiJt Dicmin cft fc?m ouo:um genc (ttc^ideoeiusqui eft p:opc fe folius cft mcdieras. Tl^ain
rum contraiias paiTiones buiufmodi cfl. n{b:fdocuiin ug iuitavnum foluseflbinariue naturalircrconftuumsfu
cnim quatitatem in iftnitas pluralirates accrefccrc fpa-' ius vnitae media pars eft . Quarcconrtat p:imam elTc
riavcro.i.masnttudincsininfinitifl^imadminuiparni- 'vmtatemmntto:u5qui funtin naturaUoifp. fition? nu
tarcsratcB «deo bic contra eucnit b? c nanc^ paris oiuifio mero:uin t eam ri te totius quaui0p:olij:f scnitficc plii
fpano efl mapma pflmiiTima quatitae. ralitatidagnofcr.
C2lliafecijdumanfiquio:em modum oiuirio partg? CiDiuifioparisnumeri. jCapFm. s,
imparis. jCapimlum. jflrie aurem numeri fyiccics funt .; 5fl cnira .
Ccudum anticio:cin vero modum alia 6 parta p vna quf oidf parircr par: alia vero paritcr im
9 numcri oefinitio . 'i fiarnumcrus efl q « ouo par.tcrtia impariter par.tFtcontrarta qdey. lo
fqualia:T in ouo I tqualia partitionem retipit: caqueoptinentia fummitamm vidcntureftc
fcd vt in ncutra oiuifioncvel imparirati pari^ pariterpan^pariterimpar. cTDcdictasautfm qutdam
ta0:vd parirari imparitas mifceamrtp:?tcr folum pari qufvtroiucppartidpateft numcrusqui vocatur impa
tatispztncipembinariumnumcro quiincqualemno re riterpar.
cipit fccrionem:p:opterca quod ej: ouabus vnitatib^co^
flati:ei:p:ima ruo:nm quod.imodopariratc.0nodaat C£)e numero pariter pari eiufc^ p:op:ietatibU0.
oito talc efl. enim ponatur par nuincru0:p5t ouo m jCapitulum* .
. .
3ritbmcticji
non minima confidcrarione oigmim crt: quod ci'' omnis trigicst bi8:TcIquatcr.52.t)u:ri.i:6.imutabili nccrin
pars abvna parte quaciTq; qu? intra ipfum numcrum S tatecomplebunt.atqsbocvfqsadertrcmos tcrminos
©cnominatur:tanr3q5 fummas quaritatis !tIudit:quota C9dit:idefl. i.<r . I : s . £5>cmcl eniin cftrcmus termin^. 1 2 8
parseftalternumcr^paritcrparieilli^^quicum tonrinet eft*Ccntice vigicsatqjottiesvnitatcmultiplicata^nibil
qultitarts.3taq3fitTtnbipartc0 ipff refpondcant:vt mntabitur.£>iaufem imparce fucrit
t):p:io:equ.ititate
quota pars vnacfl:tantam babcataltcra quaritatcm : et oifpofitioncs^vn^mcdiustcrmin^inucnitur^atqjipfc
quota pars illa ert:ranta in p:io:e fumma ncceflTe fit mnl, fibi^p:iamuItiplic9tionercfpondct.3n co n.^q^ o:dic
timdini0inucniri.£tp:imum fit fiparcsfucrint oifpo' numero:um:vbi crtrcmus rcrmin^.64.pluralir9te cou'
llrione6:vt ouf medif partes fibi rcfpondcant.pofl Tcro £luditur:fola inueniturTna medictas: idcft.s . ^^uam 11
qu?fapcripfa6funtftbiinuicc5Conucrrantur:atci;boc ocricsidcrtin feinctipfa5mukipliccs.64.ci:plicabit. 2lt
ide? fiat oonec vtcrq; tcrmin^rrcmitarcs incurrat.-]]^ c^idcmrcddunttll! qui fupcrbanc m.dictatcm funtvt
namrenim paritcrpari6o:doabTnoTfq5.i2S. bocmo' ouduin bi qui fupcr ouas pofiri taciebant."lHam quater.
do.i.2.4.s.(6.32.64.i:g.? cafit fumma marima.^ii i^.^^.funt:-? fcdccics.4.idemcomplcnt . iRurfus bis.
boc igimr quoniam parcs oifpofittoiies funt: vna medie 3:.fatri fl.^4.non&ircedunt:7trigtC0 bis 0110 : eofdem
tasnon potcilinucniri.j&unttgirurouc^idcft.s.t. i<5, oimulflnt:': fcrael.g^. vclTnitas fcragicsquarcrmulri'
<jue confidcrandf funr quanadmodu.m ipfc ftbi rcfpondc plicatareundcm numemm fineTlla varictatc rcfiitucnt.
ant. Xoriue eniin fuinmc idcil. I : s .octaua pars cli. 16. fiL'
}rt9dedma.5.Tl\urfus fuper bas partcs quc funt:ipff CTiDenumeroparirer impari chjfquep:op:ictfltibU0.
biinuicemrefpondcbunt:ideft.3:.t.4.*IJ^3m.52.quar^ Caplhi. lo.
ta pscfttoriusfummf.^.verorrigefimaffcunda . Tgur' griterautem iinpar numcr^efl qui ? ipfe quf
fus fapcr bas partcs.64.rccundapar6cft.2.T£ro fcrage p dem p9nt9tis namram fubftanriam que fo:ti
fimaquarta. iDonec cjcticmitafcs limitcm fatiant^quas tu0ert:fed intontraria oiuifione : namr? nu'
oubium non cfteadcm rcfponfioncgaudcre . eni oia mcri pariterparie opponitur.SDoccbiturnl/
fumma lemel. i vnusveroceHtcfim^Tigefimns otta^
: s .
tfeig longe bic Mflimili rationc oiuidatur.itlam quoni
UU5. S>i autcm impares termincs ponamus idcft fum" am par ert in p9rtcs cquales rccipit fcctroncm partcs ve
mas^idem cnim tcrminos quod fummas nomino:fccufi roriu0mo)cindiuiftbilesat(^5infcc9bilc6pcrmancbunt
dumimparisnaturam poteflvnamcdictasiucnifi:att^ Ttfunt. 6.'o.i4.i8.::.tbisftmiIcs. jTDoycnimbog
"vmfibi ipd eft refponfura. Bicnim p onarur bit o:do. numeros fl in gcmina fucris oiuifionc pai ritU6:incurrif
i.i.4.8.i6.J:.64.vnaeritfolamcdietas ideft.s. 0ui. in imparem qncm fccare non poiTis glccidttau tcm bis
.
i6.vero quarta.Ct rurfus rupcr bos tcrminos.?: fetw . tas partts erit impar:'z fi fuerit ocnominatio tmp3r:qua
da pars eft toti^fumm? i . vero trigefimaTccnda: i fcmel
. titas erirpar: vt in.is .femnda ciu6 pars efl: idcrt inedid
tota fumma.64.funt:fe]cagelim9quarta verovnitasiue quod partrarie nomcn cft.9.quc impar cft quanriras
nirar.IDoctgitur efl quod oictum eft:omnes ei^ pattca Xemavero quf impareft ccnominatio:fcv:cui par plu-
^ nomine t qoanritate pariter parcs lucniri IDot quocu
. ralitasefl.fRurfus fi conucrtas fcrta pars quf par c OC'
multa confideratione:multacB conf^ntia oiuinitag per noiTiinario:tre0 funt:fcd tcr narius impar crt ^jtnona .
fertumcft:Tto:dinarimoifpofifcmino:es fumme iboc pars quod impar eft vocabulum. I .qui par uuineruiT^
numero t fup fripfas coatcmat?: fequcnri min^ tuo fcm 2Itci5 idcm in alijsmncris qui funt parircr impares in
perfCiuenrur.£^icnimTnumiunsas bisqui fcquonf umitur.THecBvnquaftcripotcftrvrcuiuflibctpartis.fit
ouob^^^fiunr.l.tdcftquiTnomiu^^quatcrnario cadunt. ciufdein gcncris nomcn 1 numcrue. fit autcm bo:u p:o
€^tftfuperio:ib^add33.4.funt.7.quiaboctonariofeqn trcatio numcro:um:ftab vno oifponanmr quifuci5 ouo'
ttfolavnitateTinciimr.^5edjKofdem.s.fup:9dic^9d bus oiffcrunt:idcflomnib'imparib^n9turali fequentia
imjxneAS .ficnt.qui pflr.id.numm tfiAmt (inmia atc^ o:dinc(onftituti0.lHa(g bi A per biiurium numc
1 :
3lrltbinctiC4.
rtim mulriplfccnnir omnrs partrfr uiiparre.-rite plurali ciuidam alii numcri quo:um partes alias rccf pinnt otui
tas oimcii fa fiT cict. TPonariircni p:imavnira0.i.7 port advmtatcm vfcp non pcrucnit.
floncofcd ipfa Diuifto
bunc ciot ab I?oc Mioinie Mftcrr:ii1crt tr 0: ; poll himc q %itur in co quod plus it^ vnarn fuiripit lcctioncfn
njnii^ 3 fiipcrio:c oiiob^ideil. j.t \x>c in inftnitum 7 ftf : bcr fimilimdincm panrcr parti^:lcd a parifcr impari fc-*
buiiifin^dtoifport io.i. 3.5*7. 9.>i.>3.i5:. 17. H^i^cr' grc£!3rur.*3iico vcroquodvfiTjiidviuim fccrio illa non
jonariiralircr fcoucnrco imparee funt quoe nuUue in
: oucitur: parircr imparcm non rclutaf : fcd a parircrpari
nicdio par nmncrui? E>iihnyuir.bos n pcrbm armm nu^ oifiunbifur. iConrinsitaiifcm buicnumcro': vrrapucba
mn-ummulriplicctj:crt'icicebocrnoclo.biiJ vnmn idcit. bnc quf fnpeno^cs non babcnf:: vtraq; quf illi rcnpi-
qui oiuidirur quidcm^fcdei^^parrc^indiuifibilcercpcri' nntopnn.rc.i^rbab ctqiiulemquod vrrio^ non l.^abcnt
iinrurp:opr tnfci.abili0vmrarie narurnj.il^ie.^.bis. quod cum tnvnofoliiemaio: rcrminus oiuidcrcrur : m
y.bi^.y.bis.p.bis.ii.tocinccp^etquib^narcuiirurbi. fllio vcro folus mino: tcrminus non Diuidcrcrur: iii boc
2. 6.10,14. is.!:.Ouo9fioiuidae:vna5rccipumtfccrio neci3 folus maio: tcrinin^^Diuifioncm rccipit:ncci3 minoi
ncmrccrcMin rcpudiaiircezquod fccuiida oiuifioabimpa folus tcnninus a oiutfione fc iuiigimr. 1^35 1 partes fol
ri0 nicdicrarcparfiscrduditur.IDiBautem numcr^ad uunturi vfqjad vniratem fccrio illa nonpcraemt.ftan
fcinuicc^ciuatemarij fola oiiUntiacrt. jfljgjinta t>uo tc vnitatcm tnucniturrcrminus.qucm fecarc n5polTie.
^fct numcros.^.funr.TlNurfuBinrcr.^.t.io.tintcr.io. ;0pfinctautcm qu? illi quoq5iccipiunt:quod qufdam
<. 4 Tinrcr.H.i.is.idcmqu.uernariusoifterfiitiam fn parre0aus'rcfpondcnt:ocnominanmrci3 fcciidum gcn"'
cit.IDi nicBomncB cjuatern-ria fcfcnumcrofirare n-au' inum ad p:op:i3m quaiitirarcm: ad fimilitudmcm fal5
fcciiclunr. O
uod idci (o conri nc;it:quoniam ;r:uni g po pantcr paris numcri.2llif vaopartcs connarum Dcno
firi funtidcft eo:um lundamnua:bmario fc numcrop:C' minarionan fumunt p:op:if ciuanritatisad paritcr im
ccdcbantrquos quoniam per binarium mulriplicamm': P3ri0f£il5fo:mam.'3fn.24.cnimnunieropareft;qu3ntt
inquatcrnatium numcrumcraiit illa p:o3rrtrio .iDuo tasparrisapaiinuineroDcnominata.lHam quarfa.6.
cnim pcrbiemulrip!icari:qu3rcrnariltariunt fumma^. fccuuda vero.i:.fcrtavcro. 4.DUodccim3.:.quf vocabu
3gttur in namralis numcri oiipofirione: paritcr mipa' [apa:tiumaquanrifari8pariratcuon oifcrcpanr. iiTorra
res numcri gnto locoa !'cDi»3nt: folig. 4. fc p:eccdunf. rifvno oenomnatmir cuin rcrtia parsocro:octauavero.
J.ui mcdiotranfcunrcspcrbinarium numcTiim multi'' J.visefimaaurcmquarta.i.qucocnominationcscu^ pa
plicatia impanbu^ p:ocrcari. tConrra rte vcroee Dfcun' rc0 fint inucnitmrur impa rcs quant iratce. t cum fint pa
tur bc fpccies numero:um:idcil parircr par:-: paritcr im» rcs rummf:fuiitimp3rc8ocnominariouf8. 'Ifilafcuntur
par.quod in numcroparitcrimparifola ouiirtoncmrcci'' autcm talc0 numcri ita vr iiibftantianT naruramqj^uain
pir maio: ertrcimra6:in illo vcro folus mino: terminus in iplaai35 p:op:ia gciicrarione ocfisncnr^cr paritcrpa
fccrionefotumecil.T quod m
fo:ina paritcr paris nume ribu8?parircriinpanbU8p:ocrean.'iParircrcnim im
ri:abcrtrcnnraribus incipicnrir-r vfc^ad mrdia p^ogre pareecnncri oudum o:dinarimponns tmpanb^^nafce'
dicnri quod conrinctur fub crtrcmie tcrminis idem crt il banmr.paritcrvero parcs cv oupltci p:o f rciTionc 101' .
fitione qoe cft. : .4. 8 . 16.tdc5 rcddunt. 2 .per. lo.mulripli llaisigltur ita pofitis fl p:imu8 p:imi mulriplicarionc
fi quaremarij fcrnarius: vd fi
C3ri:quod.4.per ocronarium numerum oucri. Dtroque concrcfcat:idcft idcm p:i'
cnim modo.32.ficnt.Quodft imparftto:dovteft.2.4. mu8,fccundi:idcft octonarij ternariusvcl fl tdcm p:im'
« .idc facienterrrcmiquodmcdictas. ^Biaenim.s. funt terrii ideft. i^.tcmariue t idcm v fa^ ad vlrimum vel fi .
f
8 [ ^ » —
iTDpflr eiiio<t?'ni)mmis cntqiii i pflris mime CiDe f0 qui per fe fecudu» t (oinpofirus ad alium p:£
i ri £>iqiudC5
natiira fiJbihintiaa^ oiJliJrKt^cih inu0?intopofitU8eft. jCaplm. i6.
illc i cjcminfl mcb:a vqiJii oiuidi potcil: bic nc jsvcrocontra fc pofit(0:idcfi p:imo 1 incom'
fccanqucat vnitatie impcdir intcnicntiis. b pofito:;fi;timdo-:tompofttoTnaturaU Diuer
Trcebabftfiniilifcrruboiuifloncs.quarvnacf parsS fifateDiflunctis;aU^in mcdioc6fideramr. qui
isnumcrucqtiivocaturprim^^Tmcompoiltusj.ii^cttJda tpfequidcincompofitusfit': fccCidiis: Taltcri'
vcro ci c\\ fccudus compofit \ tF r tcrtia ie qui quadam reciptens mcfionc^^arcpidcoi partts alicni vocabuU ca
bo:um rrtcdictateconiuncrVil:': ab viriufii? cognatione par:fcd cum fucnt ad ^Uum eiufdc generis mimerii tom
Bligd natiiraliter trabit qui crt pcr fc gdcm ficundus t to pararus:nuIlatumeotomum menfuratoniunc\itur:nfC
pofitus^fcd ad alioe tompararue p:un'^ incompofuua babebunrpa/rcscquiuoca0vtfunt.9.ad.2c.nullabod
inucnitur. comunis numero:um mcnfura mctitur;nili fo:tc vnitaf
(TiZDepzimocincompofito. jCa^. 14. quf omniu5 numcro:amcnfuratomuni6cfi.€tbi qui
X p:im"adem incompolitiie eft g nulla ali' dem non babent ? quiuocas partes.inam (juf in.9. tcf
e am partcm babet niil cam qu^ a tota numeri riaefi^in.ij.nonefljTqufin.t^-.quintaffi^innouenari»
qu jtitate oenominata fit. vt ipfa ps no fit ni tion eft.6rgo bi per naturam vfric?5 fccundi 1 tompofiti
ftrnitas xtfmt.iS.7M.ih^7.i9.i^r.9'3^. funt:tomparati vcro ad fcinuitcm p:imi intopofiriq^ red
•Jn biserffofingnlienulla vnil^aliapareinuenieturtni duntunquod vtrofci5 nuUaalia menfura metimr nifivni
flquc ab ipfia ocnominaraert:? ipfatanrujvnitasvt fii rasqufab virifq^ocnominatacihlHamin nouenari»
p:a iamoictumefj.^n tribUBcnim vnapars folac.ideft tiona eil:in. :y. vigcfimaquinta.
terti3:qiKa tTib''f<5ocnominatacfi;'r ipfa tcrtiapa vm^
f a0. odcmci3 modo quinai ij fola gnta ps cfi:-! bf c vni ClDe p:imi t incopofiti:': fctundi ^ copofit i:T ad fe qui
raB^atqjidcminfingulisconrcqucns rcpcrictur. JDiciC dem fetundi t compoftti ad alterutmm vero p:imi : intS
flutcm p:im''i incompofirus quod nuUiiccum alrcr nu' pofitip:ocrcatione. jCflp. 17.
Bierus mcriatur:p:eter folam quc ciictis marcr c vnitar?.
Tnjq5tcrnaritl.2.non numerant:idciicoqut fi folo6&u ^ncr9tioflnte5ipfo:u5afCB o:m8 buiufmo'
contra rrcs compares p9ucio:es funt. £>invero bina^ S di imicfiigarionc tolUgitur. quam kilKa 5? ra
rium bis facia8:ampUo:cm rrib^concrefcit in. 3. ilDerig toftenesctib:umnominabat:quodtikti6im
fliitnumcrus niTmcmm:QUot iens vt femcl vclbis vtl parib^^inmediocollocati^peream qua, tradi
rertiovelquotienilibctnumcrusadnumcnlcomparatus (uri fumus artcmtqni p:imi:quive fecudi : quique tertif
necB oiminutafummaneqpauttaadtomparati numcri gcncris videanmr cffe oirtinjuimr. IDifponanm r cnim
rerminumvfcppcrucn:tvtbuofiad.6.compareg:bin3 a rcrnario numero cuntti in o:dine5 impare0:tn qualibs
rius nujner^fcnarium rcrtio metictur:p :imo8erso 1 in^ longilTTma^ po::fttioncm.^.sr.7.9. IMJ. .17. 19. :i.
tompofitos nuUus numerusmctietur: p:ctcr vuitarem
folam.qm er nuUisaUjs numcriscompcftti funt fcd tm isituritaoifpofirisconfiderandum^p^im^^numer^qnej
fjcvnitatib^^in remctipfisatutismuUipUcatifcB p:ocrca co:h5 qui funt in o:dinc pofiti p:imu5 nictiri poirt t.£>s
rur.Ier enimvn'.?.-: quincjcs vnus quinc^. 1 fcptics ouob^p:eteritisinum qui pofi cos efl poftrue mor meti
rn^^.y.fecerunr.vf f aliigdem quos fupza ocfcripfim^eo' rur.^tfi pofteundein ipfu5 quem menfuscft : ali) Duo
dem modo nafcunmr.l Di autin fcmcripfos multipUta' rranfmifi^i funt:iUu3 qui pofi ouos efi rurfus mctitur.
ri faciunt aUos numcros vclurp:imi:cofc|3 p:imam re^ ^tincodem modo fi Duosquis reliqucitt: pofieos qui
rum fubrtanriamvimt^ ro:titos:cncto:um a fc p^ccrea' efi a p:imo nnmcro meticndU6efi.tFodc(i5 motlorelicrif
ro:umvclut qucdi clcmenta reperies.o: fc3 -z intompol Tcmper ouob"'^ p:imo in infinimm pcrgcnres metienmr
rifunt: ; fimpUci gencratione ro:matt:atc)5 in eos omnes ;6cdid non vulgo ncq5 confufc. iWani p:imus numcr^
gtptper bis .plati funt nnmcri rcfoluunf : ipfivero nec^ illum qui cft pofi onos fccundtt fe locatos pcr fu2 qu.^ ti
cr aUis p:odututur:ncq?in alia redutuntur. ratem metitnr.Xcrnariusenim numcr^fcitio.^. metif
CTiDe fecundo t toiitpofito. ^Captm. ij. £ii aurcm pofi noucnarium ouos rcliquero qui mibi :
tFttJdus vero t tompofitus 1 ipfegdem ipar pofi illos incurrerit:3 p:imo mcticndus efi per fecundi
f 'eftppterea auod eadcm imparis p:op:icr3tc imparia quantitatcm:idfllpcrqui!iarium . 1^35 fipolh
fo:m3t^efi;fed nnUam in fe retinct fubfiantias p.ouosuelinquam idefl.ii.T.i^.tcrnari^numerus if.
p:incipalc compofitufq^ eft
er: aU|S numeris. meticmr per fcamdi numeri quatitatcm : idcft per quina
babetcp partcs:? a fc ipfo ab aUeno votabulo oenomi' ri) quonia rernarius.iy.quiquies mcrirur . iRurliis fi 9
natas.fcda feipfo oenominata partcm fola femperi bis quindenariointbc^nsouos intcrmifcro: quipofterior
inuenicsvnitatem.abaUcnovcro votabulo vclvnam: pofituscfi:etu8p:imusnumcms mcnfura efi pcrtcr
•vel quotUbetaU38:quatifuerintft5 numeriQb^iUetO' ri) imparis pluralitatfm. *Biam fi noft. iS". intermifcro.
pofiti6p:oaeatur.vtfuntbi.9.i5^.2i.:$'.:7.35.39.H5o-' i^.^.i^.incurrit.^i.qucjfcrnarius numerus feciidum
rumergofinsuUbabentgdemafe benominatas parteg fcptenariu metimr. ji.cni numeri tcrnariua feptima ps
p:op:ia0 fc5 v nitates. vt .9 nonam ideft, i 15". gntade ti
. . eft. gltqsboc in in finifiiracifns^repcrio p:imu5 numcra
fnaj^eandemrurfusvnitatcm.iintcterisquosfup^a De h binos inrcrmtfero omncs fequentee pofi fe mf tiri fcca
fcripfimus idc conuenir.IK>abeHtctia5abaUeno votabu dam quatitatC5 pofiro:u5 o:dine imparium numero:5.
loBtem.vt.9.terttam.idefttcrnaria5. T.i^. fertia idc . ^Siveroguinarius numcms qui.in fetundo lotocfl co
5.?qtiintam:tdeft.5.2.i.verotertia5;ideft.7.feptimam. fliratu9:velir quis cuius p:imfl ac oeint eps fit menfura
j.-rinomnib^aUiseademtonfcquentiaefl £>ecundus . inuenire^tranfmiflis.^.imparibusquinmseique^me
flurem vocamr bit numer^:ciiit non fola vnirate metitur riri pofiir ocrtirrit.^fntermittanturenis.^. imparee idefl
fcd etia aUo numcro a quo ft5 toniunttuseft.lKec^ babj 7.T.9.T.ii.^.i?pofiboseftqiiinfusocfimu8:que5qul
in fequitquap:intipaUsinreUiqentif.l^amet;aU)8 nu narius mctimr:fetundum p:imi (c5 quantiraiem : idell
merispzocrcarur.^.quidcmcjctnbus.ij.vcro extrib'. rernarii.quincBem.ij.tfrtio mftirar . Slcoeinceps ti qc
^S.f.ii.cTcthbue 7.7.1 cctcricodcm modo. £ompofit^ rao: intermittat eum qui poH illos locams ef! : fecudus
aute, oititur eo quod refoUii potefi in eofdcm ipfosa q-' idef^ quinarius fui quflntitareinftimr . 1^am poft quin
bus Didtur eiTc compofitHs:in cos fa\m qui tompofitS dccimintcrmiflts.i 7.1.19.^.2 1.?. 2 J.poficos. l y.re
numerum metiuntur.*lrtibil9tit quod oifTolui pot inco^ perio: quo6 qutnariusrcilicetnumerasfua pluralitfltc
po(Uum eftrfed 01 reru neceiTitate compolltum. tmtitur. ^uinquiedenim quinartomubiplicflto. 2^
Zritlmciici
rt.i.tcrnarii qujtitarcm mcticnduscrt.tftpoil lUum fcr road a iQUcm numfnj; vrfuperius ot(tucll:fini6 oimi
•lii^ intcrpoftti6:qucm port cos numcri fc rirs oabit : jj
nurioni0in(uricrit:entcn8 numa^qutmctiaturvtraf
quinarium i.pfrfc^mrcrtiicujmcnfnrapcrcnrrct. €5i <Hifuinas.ufiiufidcinipfuinorcmanfcrit: oifcm^^vtro
vcro9lioi3rurfu9rcrinmcdioqsrclinqiiat:illcquifcqui riii^cocin ciTcmcnluram. 2lgccnim Ducs nuincros.p'"
turpcrrp.fcnariumnumcriiabcodfmfcprcnaqo metic pofitos balieamus:quo0 iubcamuraguorcfrc ancosali :
•
dU8 c(l:idcft pcr rcrpi qujrirarcm.arcp btcvfq5 tn crtre qua mcnfuracomunismctiarur. ^to^btfin t.g. fc^.t.
mnmratud o:do piocjrcditur: S^n^ipic ntcrgo mcticdi 2 .bO(igitur f(ifmus modo rccip:oc.ioiminutioiicm.
iriciiritudincm:qucm'adm5dumfuntino;dincm natu 5nul'cratn"^oe maio:emino:cin:boc cil:oc. J9.noucn2n5
ralitff impare0 conrtitnri. ilC)cticnturaiit pcr parc6 nu rclinqucnrur,:o.5^]clM8crqo.:o.rurru0 minozcm rcna
mcrosabifiarioinfb.^antcepofitosinrer fcimparcs ra bam^^^idcll,?.-! rclinqucnif.il. Jtrbifrurfusoctrabo.9.
tfl intermilTonc tranfiliaHt: vtp:imu6 ouos: fccundua ^5uos fl oen-abo noucnario^rf licn rmr. 7.
rf licri funt. !.
4.tcmu6.6.quartn6.s.qnm0.io.tlclfiloco0ruo6coti ^Jiiodflouorurfusfeptcnario c^cmpffim^fuperfunt. s".
dupliccnt-r fc6m Duplicarioncm tcrmiros inrcrmittanc atct; cr bisalios buos:n-c0 rurfiiin eiubcrant.quos alio
tttcrnariue g p:imue c numerue 7 vnus. ( 0i0cnirrt binano oiminutos folavnitas fupcrllcs cgrcdi? . iRur
pjim'vnu6Cil)bislocum fuit mu'.tipUter:faciatQ5 bi» fusfl er ouob^^vnumauferam^in vnotcrmin^^octractio
rnum. Qui to ouo fint:p:im^ouosmrdio0 tranfcar,
"
m
nis bfrebit:quf buo:um illo:um nunic ro:u idc(1.9.'r.
Mlnrfus i'ccundu6 idcrt gnarius^ft locutn fuu> oupltccP :9.fo!Htn ncqsaliumconfiatccmcnfuram.bos ergoco
4 .crplicabit:b'c q«oq5.4intf rmiltar. 3tcm fi ftptcnari^ trafcp:imosvocabi.mus. ^cdflnta liinuinerinobi0ca
qui tcrriuscrt locum fuu puplifct:fcr crcabir. 35is cnin» dem condirioncp:opofiri.i.:i. 7.9.vtqu9les bi fintin
^Stnmu iungunt.biccrgo in o:dincm fc r relinqt. Quar ueftig'*ntur(ii fibimct fucrinttnuiccmcoinparati . iRur
tiisquotu fi lonim fuum Dup:icct.s.'fiicfrffcfnr.itIcquo fus aufcro oc ma'o:c mino:is nuincri quatirgtcm.idcft,
«p.s.tranflliflt.atcp boc gdcm in t? tcris pcrfpicicndum» 9.be.:i.rclinquentur.ix.t5i;bis rurfus ocmo. 9. fuptr
AX)odum aotmcnflonis fct5m o:dinem foltocato:u ipf» funr.3.0uiflc): nouenariorftrabantur^faiari^Iinquc
ffrics babif.lRam p^imuspnmit quem numtrrat: fcc5 fur. t>luibus itcmfiquistcrn9rium ocmat.j.rflinquen
dnm primit numcrar^idcil f cudum fc.i fcciidum phnt' tur.oc quib^trcs ocriabi nc(.lunt,atq.i bic c ilbi ipfi f qu«
flucm numcrat;pcr f(?5m numcrat.-r rcrtium pcr tcrrium lis.iHam.^.quioctrabebanrur vfqjadtcrnariujnumc
t quarrfi itcm prr quartuin.tCum autfecodus mcnf^onS rum pcruencrunt.a quo quoniam cqualcs funt: ocrrabi
fufcrpfrit pzimii qum numcrat fcS ui p:imuiti metimr. tninuic)3 non potenint . I f r>og igttnr c oiinenfurabitcs ,p
fftjmrcro qucm numcrat per fe.idcrt pcr fct5in 1 tertium iiunriabimus 1 a\ o:um qui.cll tcliquus tcrnan mcnfu
<
3rttbm:ti'ca.
m(noj. iJIfcBWqiifdcm bot modo funt.vtpzio: fllc qii? oenominatum idcft vigeftmiloctaunr mfdictatem Pm
fuf partcefuprrjrtijUxJ vidfariir:rai\;fiqij(s mnltf fug binarium.i4.Pmquaremarium.7.<cprim-U^ofm fcpre
naruram manibue nams vtffnruiwnue gigae: vcl m- narium.4.f'm omniumcollccrioncm quamimdcrimum
pha coumauff co:po:c:r r gcrion rc rgcminus vcl Qcad ouo:qui vocabnlo mcdictarisopponimr tt rgo cuin bi
,
vn^B mondmofufn natura in parnum inulriplicatione rcpcrtiflnt:ftali08 inucmre fcctcti6:cfldcni opo2fct latoc
fu.ripuit.lllc verovrrinamralitfrquada nccclfarcaptc Ttvelligcc.nPJonesenimvnumliccbit:-; pofl bun(.2.
octracrar.uiruunu0oculanarccrctur:vrcYclopff iTonrid i:.4.quiin fcprcnariummmulantur:fcd ttcboc oudum
ocdfcu0fuir!vclquo;5liomrratU0mcmb:o:naturalcro' rxritit.28.perfcctu0nuinerus.lI3uicigirurQUircquimr
tiu0fucplcnituduiier>irpcndiumro:tirctur. '^utcrbos parircr par idcfi.s .conrincns iungarur accciTio:qui p:iO'
Butcm vclutuifcrfqiialceiutcmpcrantiaemcdijrfmpc ribus fuperucnien6.K.rcfiiruir,x.xd btcp^imusTin'
ramCrumIimiri9fo:ntuefilillcnumcrne qui pcrffct' compoftrusnoncrt. IDabcr cniingcneriaalrcrius par^
oicif :virturie fc5cmii(aro:qui ncc fupcniacuapgrciTioe tcm fuperillam qu? cfl afeipfa ocnominaratqumfamdc
po::igimr:ncc(onrra(rarur!usOiminutionc rcnTurritur cimafc^ vnitarcm. IDuncigimr quonia fciundusciU
fcd mfdietatieobtincnetcrminum fuis cqunspartib' compofims p^crcriro:-; adiungc fupcro^ibus conrmcn'
ncccraiTaturabundantia: ncccgctinopia: vt f£)c vcl.:s. tem parirer parcm numcmm idcft. 16. Qui cum.i5.iun'
Tllamg? fcnanus babct partcm mcdiam ideft.^. •? tcrna crus vnumac.^o.conficicr.Scdbicpzimus rurfusi in
Idcft.i.T ferta, idcft. i .quf in vna fumm.i fl rcdacr? ftnt compoftruseiT.IDuncigimrcujcvtrcmi aggrcgari fum'
parrowmnumcrico:pu0 fui6 partibus inucnitur.is. mamultiplicarvtfianr fcdccics.3i.qui.496.rifplicanc.
rcrobabftmcdifratfm. 14.1 ffptimaj.^. nfccarct qrta K>f(autemcil inna millcnarium numc? pcrfccra 0 fuis
idert.^.poiTidetquartamdccimam.i.-jrcpcrics incovi partibusfqua numeroftras. 'Jgitur p:ima vnitfls vir'
ccfimamocrauam.i.quf invnumrcdacrcrorumparti' ture atq5 potentia non criam atm vcl rc ? ipfa perfccra c.
bU8(o:pu8fquabunt.2s.cniminnct{ partcs cfficicnt, lRamfip2imamipfa5fumpfcrorep:opofito ozdinc tm
mcro2um:vidcop2imam atcB incompofitam: qu.i fi p
CiDesCTiaationenumcripcrfccti. jCaprm.zo. fcipfam multipli(o:fadcm mibi vnitasp^otrcatur. S>C'
melcnim vnum fola'/ncflfiot vnirarem quf parrib' fuia
.Stantem in bis quoq; ma^na fimiiitudo virtU fqualiscrt porcnria fo!um cgrcris criamaau arcp opcrc g
c tis -z viu). n^crfictos cnttn uumeros raro inue fccris. TRecr? igimrvnirasp2op:ia vir urc pcrtccra cil
nie8:eorcHfacilcnumcrabilc8:quippc qui pauti quod t p2ima c1l t incopofira:'! per fdpfam inulriplicara
funtrcnimis coftantio:dinc p:ocrcati: at vo fuperfiuos fefcipfaconfcmat.;5cd qinticcaquantitatc qufpcrfc
acoiminiitoi? longcmultosifinirofcprepcricsrncf vllid flt oicmm cfiropcris fequcntias ad illam QUf rcfcrtur ad
flros cmm ab vno omnc s parirer pares numeros in o:di cnimoiccrcpotcfi:quodfquaIirari6boc quidcm ralccft
ncmquoufcgvolucri8:p:imofc6m35c;rc59bis:':fip:i-' illud vobuiufmcdi.Bmnisemm fqualiras vnam fcr
musnumcrusincopofttuserilla coaccriiarionc facru» uarinp:op:iamoderarionemenfuram. Jllud criain q5
fir:rotamfummani in illum mulriplicabis qu? poflcri' quc ci quarir3S(omparamr:non alio vocabulo arqp ipa
aggrfgaucr39.;^ivoto aceruarioneta(tap:imu8 7 in(5 (Uicompararur eoKimr. iHamqucadmodfjami^usami
pofitus noii muenms fucrir fcd (ompoftnis t fc(undua (0 amims efl: virinufc^ virino:ira t^irimr^qualis cqtiali
bun(rranfgrcderearcg alium qui fequitur aggrcgabis. ^ ncqualis ycro quanritaris gemina oiiiifloeft. iSccamr
;£)i vo nc( Dum fiicrit p:imus 1 incompofitus: alin mr entmquodmgqualceHin maiU0atc^minu6:quf cdtra
fU8 adiunse vide quid fiat. fi p:imum incompofi' ria fibimet oenominationc funguntur.lflaq? maius mi
tnq? repfric3:tuncin vlrimc multitudinem fummfcoa no2e matU0 e^:t minus maio:e mtnus efi: t rtrac^ no
ccruarionem mulriplicabis. iDifponanrur cnim omnes cifdem vocabulis queadmodum^m (qualitatem oan
panrcr parcs numeri bocmodo.i. 5.4.8. K5.32.64.I28 en fcd biucrfis oifianribufc^ lignata funt ad modu bifce
fariescrgoiratponce.i.cic^aggrcgabis.i. Xunc rcfpi' tis f(5 vcl ooceng: vel cf dcntis vd vapulanris: vel quf
tieseicbacaggrcgationcqui numcrus facrus ftcfunt.J. tacB ad aliquid rdata alitct benominatis contrarijs co^
qui f(5 p:imu8 1 inccmpontus cft:7 pofi vnitatcm vlii' parantur.
tnum binarium numcrum aggrcgaucras . £>i igif ter^
narium idcilquicrcoaceruarionecollcttuscft pcr binari
C JDe fp2b' mato:is injqlitag t mfno2i0. jfapfm. i ?,
um multipliccs qui cft vltimu8 aggrcgat^^^pcrfcaus ftne 2Iio:i's^ incqualitatis qnqppartes funt . 6ft
Tlla Dubitationenafcetur. 2Bi8eni.3.6, faount. quiba m cnim V na qug vocamr mulriplcy alia fup partuu
bent vnam quidcm a fe oenominafam partcm idefi fcicrl lanst tcrria fup erpartimsrqnarta mulriplcr fup
m
tres vcro medlctarcm f oualitatcm. at vo ouo Pm (oa^ parttmlari6:q ntamu lriplc]cfupcrparttcn6.K>t0igiiur
teruationcm idcfi fm rerriarium^qrn (oa(eruari rres mul gncg maio:isparribU6oppofitf funtalic gncp partca
liplicari funr.CIiginriocroaurem codcm modo nafcunf mino:i0:qu?admodum ipfum maius m.ino:i fcmp op'
cnim fupcr vnuin touoqui funr rres addas fcquc' ponitur:qu? mino:is fpccice ita flngillarim fpccteb^'. v.
tcm parircrparcm idci1.4.feptcnariam fummam facic» maio:isbi6 qu? fup:adicff funtopponunrur: vt rifdC5
fedvlrimumnumerumquaternarium confequctcr ad- noibue nunmpenf :fola tantii fubp:cpofirioc oiftanrea
iurera8:pcr buncigitur ft illam (oaccruationcm mulripli £)i(iturcnim fubmulripler: fubmperparncularis: fub
caucris^pcrfecmsnumcms p:o(rcawr, £)cpties cnim fuperpamens:muitiple]c fubfupciparriculat is:« multi
4. 2 8 .funt qui tfi fois partibua paribabcnd vnum a fe plei;fubfupcrparricn0.
i6o
CJDe multiplid cfufcB rpedcbm arucB gcncranonib^ nnrquantiratc. jCoflituunturqsa qiiartonumcro vno
cr p:to:ibMepero;dincpcfitie paribue itcrinilTo:pmo
Clrfusmu lriplcr eft pma pare m3ro:ii? in^qua' pari binario.poil I.MK.s.mtfrmtlTofcitario. poil bfic.ii,
I Iitan0:cuncri9 aUi^ anriquio: naturaii^ pr^nan tranfmiiTo t>cnarto, 21tq3bo( idcni in cf rcrie. Ouincupli
rio::vtpaulopoi1 SicmonflrabtmueJ Oic pu rcm vo p:opoftrio i-m rriplic le finiilirudiium altcrnarim pa
Rummis buiurmodi cil:vfcomparatue cum altcro: lUii ribU0arq3 imparibue t ofitie o:dinatur.
contra qLi^comparatuscflbabcarplue qui fcmel.j^
p:im5 n naturalis numcri
' oifpoftrionc concn jet.lR jcp CiDe fuperp9rticulariciufq5 fpccicbus caruqi gcncra'
•dvnumajnctitiuifcquimf:oniniumo:c]inc multipli rionibue. /Caprm.:^.
onmfcquenfiasraricrarcrqjajlbdiunt. ifldp:imu ciil
<dfllvnitatc.:.mipUJ6 ^.tnplns 4. quadmplue: atCB t lperparticuja ris vocftiiumniisad alrciumco
itfl in o:dinnn p:o5rcdicnrce:omnc6 tc)runmr mulripli f pararu0:qtjhjricii6babetin fctotum mino:fmi
ces qu 'titatee. Ouod aurcm oicrum ert:plu« ifc fcflicUid partcm cius aliqua. ss)ui fi mino:ic babcat mc'
II binano numcro p:mapium apiv.': in inftnitum p tcr- diVtatcm: vocatur ffiq ualtcr. fi votcrtia m
partcm: voca
narium quarcrnariumq5 1 Cf fero:6 o:duif m fcqu*'UdCB tur fcfquircrt1u0.fi vo quarram: vocarur fciquiquartus,
D:o(trcdimr tContr a bunc vo oircrimuiatug cil iHequi
.
7 fi qntam: votarur rcfquiqntrts. 2ltcp bie noimnibu e i
rocjmr fub mulriplcc^-rbfcquoqj p:im9 mino;i8 qua- infinitum DHcri6:in inftnitumquocviruperparriculariS
rifatie fpcciee eih li?ic aSt numcruit bnioi e(i:qui in altc fo;ma p?ogreditur . t£ t mato:fe qutdcin numcri 15 mo
riU0comparationep:oducrue:plu0i5i(Imelmaio:i8nu vocantur:mino:f 6 vo qui babcntur toti x co:uin aliqua
merarrummj:fua.rqu3ritateajmeofqu9lirer incboii» par6:vnu6 fubfffqualtcr:al c- fubfcfquitcrttue: altus
f qualitrrcu oercrminane.^dcm aiir oico numrrat quod nibfefquiquarmetaliue rubrcfquiquintue: ntci? idf5
mcritur. Oii^iiurbis folum ir,ato:cm nnmc :p mino: nu fm m9io:um no:m4 mulritudiiicntqj p:otcndifur.JtIo
mera«mftiatur: fubduplue vocabimr. (1 vorer: fubtri/ eoaiitmaio:csnuincro0cufc0:mino:c0(oniiti0. iinip
plu6.flquatcr:fubquadrupUi9:7fitperl?ffininftjil:um parricularium Quoci?infinitacilmuititudo:ob camrcm
p:ogrciTio:addiraci3 eos fempcr fub p:cpofitjone ncmi' quodeiufdfm fpcciestntcrminabilip^ojrffrtone lungi»
nabie^vtrn^ouov fubduplus3: Mum
fubrriplue .4. rur.l Ham ftfgualtcrb abcbtr quidcm Dticf 0 omnce poft
fubquadrnplue appcllcturt confrqucnter. >£um autc tcrnartum numc! um natualitcr tripltccs. iCoimtts vo
namraliter mulriplicirae t fubmulriplictrae inftnttaM onines port binarium naturalitcr parce: bocmodo:vt p
co:um quoq? fpccieepfrp:op:!9S gcncrationce in tnft' nttisp:imo:ftcundU0 fc»5o: tertiustcrtio compa!Ctur:ct
nita confklcrationc vcrfantur.if>icnimpofttis in natu^ oancfps.jDcfcribanturcnim lonatfrimi vcrfue tripU'
rali conrtiiutionc numcrisfinguloe pcr fuae confequen'
riaeparce cUc:ae:omn umab vnopariuatcijfmparm) \ii[3\4\Sl6\7 8 19I10I
ft fc fcqucntium oupltccs erunt:? buius fpcculattoie tcr
minu6nonocftat.*iPonaturcnim naturalie iiumcrus
1 214)61 8 (io|i:li4 l6lS'10i
3rttbmctia
i
f
I I i
•f S 7 9 lo
\
4 f 14 18 lO
s 10
\/
?
$ '9
I: 18 21 14 i7
$ IS 3«
\{ .
/
12 31
$ 24 18 40
4
(
^
>
iS 40 4?
01 i5
(
H i
i t it
14
l»
14
U 4'
)k —
4»
4«
56
54 60
7 6} 70
-- ^
24 4« 41 64 71
8
>
It 4$ S4 «1
— 7» 81
so
90
^^
1» ?« 60 79 10 >o seo
V
;S(ain(Uvnit89. longittido. Xctragona.
ihundum quatcrnario: vt binarium fcnartus.tertius tcr Cr2>etcrttainfqualifati6 fpecic quf oi(ititr fupcrpartt
tium fc]c:vtternartum nouenaruis.TadfUndc^fcrcrimo cnstoeqs fpccif b^ei^^aritq^ gcne ratiomb-'. jCapi. ^
dumpiosreirtonisaugcfainr.fjmmrem nobis rfilicct DiturpoH o uag p:ima6 babiiudince inulri
.t
« ipfa naturalisobicfit inrconitas^nibti nobisatra nu' i pli(C6 7fupcf pticularcs: t ca^k qu? fub tpfta
(binantib': vt in ipfo modulo oeffriptions apparfr. fub multiplifcs:'; fubfupcrparttcuiarct»
ilinr
X7i quis aurcm quarri angultterminum qui f(dcci^ nu^ :qnf a ne«
tcrtia inf qualitatis Ipetics iueniru;
meri quantitarcnotatus eih': longitndtncm latitudinS bis ruperi^fuperpflrtiens oida fcll^ec c afir qu^ ftt funt
c$ iii quadragenos oetcrminat veltrfupcrio^ibus copa numcr^^ad 9liHmfomparatufl:bab5ewntotumtnfrafe:i:
rarepcc4;.litter?fo2mam p:opo:tionefollata quadrupU ei^tnfuperaIiquasptc6:vcloua8:vel.5.vel.4.velquot
mtjltitudinetnpernorabit. IDifq^clt ozdinabilis fuper ipaattulitirfomparatio. t^u? babitudotnctpita ouab^.
fepzo^rclTio vtpriinue p:imumtrib^fiipcrci:vt.4. vnt gtib^tertijs.T^am ft 0U4S medictates babucrir:qut illuj
caton.j^fundus fcciidum fcnario vtoctobina
vinfat: intra leiotumcoerfcr^ouplus.pfnperparticntc (omp(H-
rium. Xertius terrium noucnar io tranfcat: vt ouo ocn«! nitur.lDabcbit autem vel ouasrcrtias vcl ouasquitaa
rius tcrnarium:'? fcquentcs fummnlf tnu> fe felnpcr adi vel ouas fcptimas vcl ouas nome.i ita proAredientt-
fftfl quatiwte tranllliant. tEtllquis fubrcfiozcaafpiciat busriouaafolaeparresmino^isnumcri fijperbabue'
«Rgulos idc, pcr omnes multipliciiatis fpffies cifqj ad ricper cafdem parrcs imparibus numeris mino:e m«
becuplum oifpofitilTimao:dinarionepcruenicr.x?i quis io: fiima tranffendit.l Ram fl eum babcat tomm t ouas
Tcro in bic ocffriprionc fupcrparricularis fpccies reqiii' ciuequartas:fuppartifUlansnc«lTariorepcrimr.1Ram
ratrali modorcperiet.Sicnifecudumangulu^notetcU' oufquarrfmcdiftaselli^rfitfefqualtcrafoinparario.jSi
iuseil initin quarernarius:ciq5 fuperiafct btnarius^atfU verooua8fcrtas:rurfu6ertfuperparriculari0.5Dufeni5
buncfcquenremquisaffomodetordinei: fefqualrera p' pare terria ert. Quod fl in (dparanone ponatur fcf'
fe);rc
potf 10 peclarabitur.lHam rertius fcfundi vcrfus fcfqtjal quirerrie babitudinid effutct fo:mam.i|boilbo6 nafcuti
wcft:vttrcsad ouo:vel fer adqu3tuo::vcl.9.ad.6. vl* tur(omirc6 g fub fuperparticntes vo(antur bi aute fut ,
I? .ad.8 .'jtenici5 in ffteris qui fuut in cadcm ferie nume quibabenturab alio numercreo^um vel ouf: vcl.5. vt
ri:ft talis (ontugatio mtf(eatur:nullavarictaris oinituili 4 . vel quotlibct alif partes. £>i ergo numems alium
tudo rumpict.Sademtamenfumma^fUpcrgrcirto efti intrfl fe numerum babcn.? et^^ouas partcs babuerit:fu<
bocquocpquf inoupltdbusfuir. ^:imus eh i; p:imii pcrbipartiens nominatur ft vero ti es fuj^triparricns.q^
ideiVtcrnarius binariumvno fuperflt:rccutidus verofif fl. 4 .fuperquadripartiens. atq^ ita p^ogredtcntibus in
(«ndum ouo fi tertius tcrtium tribus i ocinceps . £?i infinitumfingercnominalicct. g):doautc nico:um na
rcroquartusozdorertiocomparenir^vt.^.ad.^.-rtodg turalis etl^quoricns oifponuntura tribus oinncs pi^rcs
(ftcroso:dineconfe(reri8:fefquircrtia(omparatiofolligi atf^imparcd numeri naturalitcr pllituti:': lubbi6 apta
tur^vt.^.ad.^.vel.s.ad.e.T.iz.ad.^.vidcfne vrinot' tur alij qui funt a quinario numero incipientcs omnes
bus bis fefquitertia comparatio (cnfcruetfir . *iP:ctcrea imparcs.lIDtsigimr ira oifpoflri8:np:im'^p:imo:fecun
cos qui fub iprts funt: fi idcin faciens fequcnres vtrfus dU6fccudo:tcrti%rtio:iccreri(ftcris(omparciitur:IUB
airerutriseomparauerisomnesrtnevUoimpedimetorpe parricnsbabitudop^ocreatur.^it cnim oifpofitio boc
(ies fupcrparrifularia agnofccs.lDof antem in ba( eft oi modo. - T
binario vnirarc p:ecedirur. vcro a ouobus tribus infininim qs(urctagnofccre:bif inodusell . i;Oabitudo
bis em trcs fenariu reddunr. •rt^oucnar ium vero fej: ^ . ii cnim fupcrbiparttenri6:fi vtrifq5termini6 oupltcetur:
(Iaudunt.q.i7.crtrib''n3fcuntur':. 4- Xcrcntm.4. ft' fcmper fuperbiparrienri^ p:opo:tio p:ocrfatur. ^i eni
unt.i2.i:3enariu6Vcroerouob'''r rrtbus.BiBcnim.j. quisoupIi(er.5.ta(iet.io.fitrf6factcr.6.qui.io. conn-ji
faciunt.G.quiomncs vnomaio:ib'' latcrtbue p:ocreari fenarium (oparari fupcrbiparrientcm faciunt babitudi-'
funt.l^am (um.6.erbinariorernarioq5nar(unrur:rrc0 ncm:-; bos ipfos mrfus fl ouplicaueri6:idcm o:do pt<y
binarium numerumvno fupcrcranr (un(titp ali j ciufde po:rioni6a(cref(it.'JdcmciAftininfinitumfarics:ilflrum
modi funt: vt p:imo 1 fecundo o:dine ad atrcrurrS mul' p:io:i6babimdini6 non tnurabit. £>i vero fupcrtripar
tiplicatis tcrminis.pcreenrnr:iravt quod naff itur er ouo ticntc6inuenireonrendi6: p:imo6 fupcnripflrtientes.
bus longilateris altrifecus pefitte:'; bis medio tctrago^ ideft.7-cft, 4. niplitabis t buiufinodt naftcntur . S>i
no tetragon^fit: ^t rurfua quod er ouob^^altrinfcfus re^ veroquier bisnari fucrinrrernaru muiriplicarione p:o
tragonie:? vnomedio longilarcrobis facto nafcitur: ipe dureris:idem rurfns efricicnr. i^uod fi fuperquadripar
quot^ tetrason^.i vt angulonim totius Ocfoiptionif tientesqu^fldmodutn in infinitii p:ogrediflntur optctf
bb
•ddifefrpttmae wnim radias in qiwdrtiplti? miilripli nnmero imparee comparcntur. vt p:(mum p^imotfccS
cf9lic«:idcil.9.7.J.^ coe iiuiilla miiltipluatioiicpiofc/ dnm fcciido:tnriiiitatio(aute'; DiUsentcrapponas . vt
rcnturtrnrHim in quai1rnpium:T candcm fim p:opo:tio
ncm in offcnfa nimimin rationc rcpcrics. i rctcrc fpcct»
cs vna fcmpcrplut^ mulriplitarionccrcfccniib^radicibua
o:iunrnr.H\aditcaaurcmpwpo:tionumvotonnmcrod
fiioifpofltioltaUg.
[
n
s r?
3 I
1
4
9
y 6
I
r II i;
8 9110
i/iTff
I
(
H I m
n? i
I I
nn
3 veio a Duob^^parib^^ommbus Difpofitijjter'
in fupcnojc olfportrionc ocfcriptoei. quafi quib'omni» « nunie:illi qui aqninario numcroincboantcs: <^
llimma fupzadutf comparatiomainniritur.-jn boc Ciuo nanonumcrorurfuercfe tranfiUunr comparcU'
<B vidcndumertr^uoniamcuni ouf partcBminoxpUK* tur ontnes ouplices fefquialteros creant vt el) fubietci
:
pcrtriparticnsqnartasiquoniam rrib'^npcrquarrie
ubcrar.iFf fupcrqud riparticti fubauditur fupcrquadri' 0 fe tranliliant:-: ad eos aptenmr qui a fcptenario
parricne quintae.t ad cundcm moduin in cf rcne vno in(boanfes:feptenario fcfe numcro tranfyrediun
fcmpcr adictto fupcrbabitaf partcs fubnudirio fmSdtt t. tur:omnes oupliccd fefquirarii babita Diligentcf (omp^
-vr to:um gcrmana comicnicntiaci? bie nomma bcc fint. rationenafcuniur .vt fubieaa pcicriptio ntonct.
Ttg oicimr rupcrbiparricnaiJcm oicanir fupcrbitcrti' 13 ( 6 I 9 rii I
K I is I
II
\
Slui oicinir fupertriparticne ie fii fupcrtriquarf.r qui 7 I I4!f il
3y 4: 49 2S
\ I I I
oirimr fut^crquadriparrtenaridcm oicatur fupcrquadri' f
•J veio omnee tn
o:dinem quadrupli oifpbnan
qutiitue.cadcmcgnmtUmdine vfci^iuinfinitum nomi'
0 tur:biquinaruraus numcri quadmpli funr:vt
naproduanrur. . .-'j- ... .'.! . .":i:t5i
Tnitaris quadmpUie:'r ouo:um rriumc?; 1 qua
tuo::atc^ qutnari):-? cf rero:um fcfe fequentiuj: vr ad coC
C£>cmuItipUaAipcrparri(Ulart. jCa. 29.
aptentur a noucnario numcro uboanres: fempa fefc n o'
uenario p:e(edcntes:tun( DupUcts fefqutquartg p:opoz
J6iturrtlar(ad aUquid quatiratie.fimpUced
t iontsfo:matcr ctur.
tp:imf fpcac*bf fbnt.iDufvcroaUcdicbiet
i
vclutcr ah^ib^^pzinc pt)0 (oponnnturvtmul 4 I S [
IQ 16 I
:o I hT
tipUtce fuperparricularce:T mu tipUccs fnp'
l»arri'cns.bo:6c^ (omitee fubinnlriplicce fupcrparticu" 21 vero ipcriee buPnumai quee triplcr fcfquaf
fubmuUipUcce fupcrpartifntcs inan<|3 in Im'8
larcs.-T .
t terabocmodop:ocreatur:fioifponantura bina
vtinpzcdicrie p^opo^rionib^^.-mmozc? numcrii co:nm rionumero omnes in o:dincm parce:-: ad cos ft
quoqjfpcricsonincsadditafunrp^cpcfirionc oininriir ptenario numero in(boantcs:fcptcnario fcfe fupergredi^
iQuo:um oilTinirio talie rcddi porcil. ilD ulriplcic fupar tes:foUtoadaIterutrummo dO(om parationis<aptcntur»
partiajlarieclVquoricnsnuiner^ad numcrumtompara
luerbabct eum pluf^ remcl t a''rnam partcm.boc f ba/
U-P~l.
14
-l J .
I
:
7 f i r ?i I
r
^
bctcum aut oupUim aut mplum:aut quadruplum: auc ^fautcmatcrnarionumcroingrelTi (untros na^
qnoticniliba:T ci^qu Jlibcraliquam partcm: vcl mcdia: 9 turaUs numcri t. ipUccs Difponam^:^ cis a oc
vclrcrtiam:vclquartamrclqufcunq3aUapar»iu5a:nbe narionumcrooenariofcfe fupergrcdictcs o:dtne
rationctontiscrit. IDi:crgo7 muIripUri^ fiipcrparticU'' tomparcm^^^omncs tripU(C8 fcfquitcrtij in ca ttrn)ino:a
lari (onfiflit. ^uod cnim comparatum numci mr plnfJg (ontinuatione p:oucnicnt.
fcmclbabctmultipUriecfl.lDoc vcroquod mino:cmift
6 9_
babcndaparrctranf(cn(!it:ruppflrti(nlaris."3t9ce ejivtro
10 :o 40
<P nominc facro votabulocrt.fpcciefcuilli^ad illarus fri'
t codem modo incftcris. JDiterurcpquadmpiue fcfqual parricularisagnofces. 0uod fi rcrtio o:dini qiitciui; fut
SliirfP pttciilaeifcajnduni numm mpparticnne fisurl n tuf. /acrurfuBidcm oe ouplicib' vtflt p:imu0
nbocquoq5p:optcTcai)IIiinriipr^oictJninon aut ouf p:iinocqualts:idc<l vni.fca)ndusp:iniO'; Ircuft
llKdtcr9te0:nci.Bouf quarfv:ncq50uc rcttfrfed oui* tcf do:)dfll vnii ouob^CiUi runt.5.nrfi'p:iiuo)dell vni DU
: vel DUf quintf vd ouf feprimf ad p:io:cu) rimilcm
: obuo fccundts \(3t(^A.i tct tio ideil quatno:. qui ftmul.
confcquentia.inoncaritoiiTicile rcDmp:ioi: ciccpla po 9 flunf.-t venif bgcfo:nta.
Ilte:ti:bo0 quoq? i p:f tcr nollra cvcmpla numc ro« inuc I
nirc.Clocabijai' cfi bi fcom p:op:ia0 pteei.buplc): fupbi
paiticne: vel ouplcr fupniparti( ne^ve l oupltx fupqua'
T
driparfieup.sf: t :urfue tnplc): fupbipartiene : er tripUic L »_JL_3_j 9 1 -
deaisfrt:nulliep:op:i)0p:incipii8 nivum: fed natura ^t tonflituamr p:imo t bo< o:d)nf p^im^^par idcfl. 4. ft''
—
nafcarur.oifponanf cni friplicfs fupio:fs:conucrfo
intellisam^ocfl iiifquaiitatis fcilj
D)fTep:imo:diis:vtipfaquodamodo(quitas matrte cc o:dincfl<ut oupley bi< clt quoci5o;do oifpofit^.
raditisobrinensvim:ipfa oce infqualitatis fptcics oz
AintfcB pjofhndat. S>im cnis nobis trcs f qualcs termi
iz_9z: i.z^-rjiiLZEZi
«^onamr ergop:im^p:imo ? quus fdcff.9 feeundus p:i
mideil tre8vnitarc*:rcl.}.bini:vcltresfcrni: veltrcs
quaterni: vcl quatos vlrr^i libet poncrc. ^uod cnim in
moi fcaindoidcrt.i:.tcrti^pamoouob^fecundis ^tcr
rtnf quustdefl.lfi. _ , .
•vnisnib^ierminifiicufnirtidcm contingit in cftcris.
tEjcbisigif fcSmpKccpti noftrio:dincmvideae p:imM ~ZZIlXZTZIT \
30ifpo(itt'otrfangnIo?Hmnumcroaim. iCaprm. 7»
idc\\. i^.fnundue p:imo i fcoindo idcft.:s .tatiM j^mo /Oclateribuetriansuio:umnumcro:um. ^ar. 8.
ouob^re(undt07t<rtioideth49. lOmniacrgo lUmmi «Degcnrrationctrianotulo^umnumrronim. /Ca. 9.
iOequadratisnumcris. /Capttulum. lo.
16 i: 9 iDcco:umlateribU0. iCaptrulum.
1 1
1
flcuttrianguluoplanarum.
£>cbi0 PYramidi0 quf a quadratis vclc^tcris multian
guli0figuri0p:ofi(if(unrur.
^olido:um gcneratio numero:um.
iCapiiuIum. ::,
iCaptmlunt. : 5.
Xt^b^quideouplcicfefqualterafumma p:odu
2Dccurti0pyramidi0. )CapimIum. :4.
vo fefquirertin non pucrfum ponam'^
cta ti\.S>i
iDc (ubis vcl aircribu0 ve latcrmli0:ircl (unci0 TlTplje
oupl^leratcrri^uenif .rt fubicaa 8 faipiio oocet
ri(i0:vel parallclibipcdis numcris. jCapitulunt. :5.
9 r 1: 116 1 JDc pte alfa I5gio:ib'numcri6 co:ijcp gnatioib". jCa,:6.
9 1 49 JDe anrclongio^ibus numeri0.'? oe vocabulo numeri al
Xveroftad fuppartiemce animiiconucrtamue: tcrapartcIongiO2i0. Capitulum. :7.
cofcpo^dinatim fc»5m fupto;a p:ccfpra oifpona' Auod <K impahbu0 quadrati : paribU0 partealtcra
mu6:multipli(cs fupparticntcs o^dinatipgcni'» Io»gia2CS'fiant. ifapimlum. :s.
tosrcBtm^.iDifponaf cni^ iupparricn*b?(fo:muIa. EJcgcncratione Iatermlo:um co2umcBocfinit6f . iCa.:?^
9 15 :5 1 1
iDetirculanbus vcl fpbcritis numcris. (CapimKt.Jo:
i5cribanmr crgo p:imu0p:imofquu8 idcft.9. 2:>e ca namra rcr qu? of ciufdc natur?:t 55 ca qu? of alte
;©cc»du0p:imo t fc(ndo:idcrt.:4.tcrti^p:imo rius nawr?:': qui numeri aii nlf piutti funt. iCa. 51.
ouobus fccndis t tertio idert.tf4. :©uo(Jomnta cjrriufdcm namra 1 altcrius narura cohfti'
ftant:idcBin numcrisp:imu5vidcri.jCapitnlU5. 3:.
9 {. :5 _
3DeeiHrdf3arcjpaltfriU0 numcri namra qui funtquadra
1
.9 \ :4 I <^4 1 tus ?partcatteralon3io::omne6 p:opo:tiouumbabi
•jdeenc vtcj: ftipbiparticntc ouplus fupbipar ^ i
wdincsconflarc. Capimkim. 3^.
0 ticns cyo:m6 fit. 21t vcrofi ruptripartienrcj po» ^uodc)c quadrati0 Tparte altera Iongio:ibu0 omnia
namrouplcc Huc oubio triparricns inucnif vt in fojmarum ratio confillat. Capimlum .34.
fubiecn ocfcripnonc pcrfpicnum eft. 0a&idmodij qdrar: a ptcaltcra ldgio:ib^:veI prcaircri
... 16
L_il_ i 49 loRgio2Cflcj;quadrari0fianr. jCapimlum. 3r.
1 16 1 44 1
i:l i@uod p:incipfllircr ciufdcm quide vt fubftantif vnu-af
•
fccimdo vcro loco imparc0 numeri;tertio quadrati. et
0 ribue mulriplicc« ruppartimlarce tc! mulripli quod pnnctpalitcr ouaUrae rircriiisfit fubtlanrif :Po
tcs ruppartientf0O2iunf . 0uarc (onftat omniu vo lotoparcs n"mcri:tcrtto ptcalrera I5gio:c6.
inCQualitamm ?qualirat? c? p^incipifi.cr cadc eni: infq" iaitcrnari pofitis qdrans t ptc altcra longtoab^^q fltco:|?
liacfida nafcunmr.Sc oc bis quidc bactcnus oiifcif duj torcnfue in oitfcrcntiie 1 in,ppo:tionibu0. jCap. 37.
r?(rcdididim'neirelinftnitafccrcmur:vci circa rcsob *^:obatio quadraro0 ciufdc in ciTc narur? Caplin. 3S.
.
3ritbmctiC{i 1
^iribud mcdiaaribue qucarmonicv i dcomctme (5 IDcm vcro et; bi» fl fiarircm ocrn ad f qu alitaris
trflriffunr. Capitulum. yi.
i fumma8cUquabimus.'iPonecnip:iinti niino
JDcqujtuo: mcdictsribud quae poikri .id unplcndum rifquii^idcrt.s.iaufcrer.Kj.ocronariiKrcmancr
ocnarium [imirc adtcccrunr. .Capitulum. 5^2..
s .gbus oirpofiri0:ct: rcrrio i di ll .3 : fumptis pmo: idciT .
JDiipoftrio pcccminfdicratum. Capirulum.n. S .1 Duob'' fcdie idcrt ocronari ja: fupcrfunr. s Quibus .
q .
an is
9 39 71
1 S 1 4 I f
-
1
1
tl'tac^inraquaruo:adnullumfcfquiraritirurfu0aptabi0
qifi partc tcrtia non rcncnrur. Hltq^ boc in amctie rriptt
(ibueinucnimr^vrcttrcm^^ciufdc? p:opo:tionie nuinc ouplus
ni9tanto6antcfcp:c(cdcntc0babct:quato pjimueco:?
00 vnitafcoirccfTCTit.ftquitotfupcrfcciufdc p:opo:ti(J
i
nis bJbucrit nunicroe quotue ab vnitatc p:im^ co? ia'
(cnciue pare qua illi coparatud numct '^poHit cad^ facct e 4 <
/
i)po:to<5 iucnifi ncqat. £t triplitis gdS l:f c c j5f(riptio.
Xarimdo.
1 I 1 ? I 9 1 17 l
Sl 1 14^
1 4 1 II l ^6 1
lOS 5H
an 16 i 4S 144 43 J (efquitertiu0 (erqualterl
b admodump:iu0oflcnfumcft:p:imo0circmul'-
tiplicc0.:£>iqdfm ouplicc© fcfqualtcro0:rriplt-'
(C9 rcfquiicrtios: % cMx multiplicce (u(to0 in o;dme fu-
pcrpamcularcs crcant.jf llctiam in biebocquoq^nnra
bilc. T^jqj Tbi p2ima larimdo furrit ouplct: 1 fub cifdc
qui funt vcrfu0£ominuialtcrnatimpofiti:fc(udum fcri?
ouplus ifefqualtcr
fcfqualtcr ouplus
X odplictigiturcfefqualterotffplecrsirio p20
C po:tionis ey o;itur 1 in eas rurfus refolutione \t
tta rcuocarar . i5i autem bicidcft n-iplus nume
rus qui ell fpeeies fcmnda multiplicis fetunde fpcan fu
perparritularis aptcmr : quadmplitonrinuo fo^macon
rccimr:T in eafdC) mrfus partes natutali parririonc fol
uetur.feajndum modumqucmfuperius oemonltrMi'
mus.
2tritbmcrtc9
I
tno futurue crtrci circa ftcuiras gcometncas 1 ca? fpatin nemq? 1 alrirudincin.'? qn cqiFid bc c rria in fc conrinct:il
oimenfioncfcp vcrfanrar.idcihoc lincarib''numcriB:'; lud luonominc folidiim voccrur.lf^vccnim rria rirca
triangttlarib^el quadrarisrtjtcr ifcp quos fola padit pla omne co:pu8 infcparabili coniunctionc vcrfanrur: ^
na oimenrioncc non tc in? quali latcj? copofitionetonitt in narura to:po:um conHirura funr ^^uare^quirquid
.
iHrltbmetfa
AAA
ctflfesresflnt.
tcmallinaturale fo:firinttium:ipfa vero nectrinainter'
' 3 6
oalli oimcnfionc Mikndif :nc( vllacratTitudinc folidaf*
CT/DcnumcroUneari. Capitulnm. 5".
naturalie mAier^dt modo. ejuadraro qffi vno fir; vn^crt (n latere.ln femndoidcft
"
,
jjulufl. ifeuic i5o ft conrcqucntem quatcrnariumruppo" J0dcquo(j5 mo eo:u5 larcra fuccrefcunt. '[f\a ozi
wero: ocriTrPe^plicaiuriqui ftmi^^actu triangur.quo» t nii poteflate pcntagcni idert vnf^ide vnue fpa
jplataaMfponendad ruplone ^elcriptionie eremplar: riii latcris tcnct. i&ccundi vero qutnarij qui eil
cunaos m'angulo0 numeroe flnc vlit^oubitationie erro cra iplb atq5 opiTc pMm^pmtagonue^btni p latcra fi%i
ribus pernocable.t quanrae vlrim^numa^in fe vnita^ funt.Xertius vero idert. ii. rribusm latuciauctueert,
ces bab5 qnem rupioiib^agsitgabte^roripequi Hrtrian ^uarrua.::.4 numcro:Q in larerequantifatc oillcndif.
Sulue rnttateebabebittn larere.^^mtcmarium quieft 2lt<Biidctncfreri0fci>mvnitari0p:ogrciTionem in na^
P2im^actu niangijlusadiecro binarto vnirari feceram^: turalilcit; numero fecundum fupcrto:um figurarumin''
ot bic ono0 babet in larcie. t renannm bie adiecta ccrna' cremenutendunmr.
riiquaritatc p:odU)um*;(Ui'latu8 rolitrc0conrincnt;ct
id2 in aliiscunctifquot vnitatee l^abcnrem numeru; fu
pcrto:ib^a29regabi0:toc vnitatib^et^teni (ontinebun
tur.
CjDcquadran'0numert0. iCap. lo.
^adrams ^ numcr^efl:qut quidem etia ipfe
-'4| latitndinemtMditrrdnoninthbue angulis
vt fuperio: fotma^fs.^.^pfe quocp ? quaU la
mtim oMncHltoncpo::igitur. ir>nr 3"irHmoi.
1 1 1 1
' 1 1 1 1
•
1 1
1 1 1 1 I 1 1
1 1 1 1 1 1 1 1
iCJDcto:umlateribU0. <Cap. n.
jfdinbisquocprc^mnaturalemnumcralatc
1 f mmau^cnrafuccrefcorji^tim^^enfYiTpo
tentia quadrat^idelt vnitaorvnnmhab; in la
tere.£)rcundU8 ^quiaau pzim^^idcft.^.t»» C2?egmcrarioncpcntagononim. iCa. i4.
obus E lairra pofltiecontincnir Toriue vero . idert no' 2lfmnf atit bi numcri q ertcfi i larimdmf qui<B
uem qui renrndus ert opere:n-ib' in latcre ^>ortti0 aggrc H atigulO0 pad6r:ab cad? naturafnumm' quarira
^rur. €t ad eandem fequenriam (uncti p:o(edunr. teffefe(oaceruata;ita vrouob^^fp ttmccr; numc
Cra^c quadrato:n generatoc rurfuf(p be co? Iatmbu0. fw fupfo:! vel futio:ib'vinc20 rcrnario (u an inacnd^c
Capfm. i!. «ggregcf .lHlq< vnitati intmiifie ouob* 1 trib^ fiqtuo?
afcunfau t ralc0 numcri er naturali» numc ingaa^ n-ib'ipf5 (Upcntvntrarf ^qnari^pmragon^pcrca
ribttpolUione:no quf admodum fupio:c0 tti
n bif .iPort.^.^ollinfmiiroqnario -: frnario.y.aggrrgff
anguUtiPt ojdinatie ad (e inute? numcri? cd^ l>uodmariSpcragonijp(reabi0.TRa(^ vn^T.^.t.^.nu
gregen<f:f5vnofcmpinrcrmilTo qui frquirur ineri.i;.ctrpI<t»ar.lK)o(?rtaItififiet.lHaft.io.vcl.i;.vel.
ifi.vcl.19.vd.::. vcl.tj- ,fupio:ib'ctiicri0 adiHtcriefeodej
fi (um fuj?io:c t>el fttperiozib^^eollisaf :o:dtnatos ct ft
drato0 eificiet. SDifponatur tnim naturalio numcr^boc i^uo rupiu0 mo pgtago ni fiit.Pm lopio:! oefcriptiong.
Biodo. I :: ] fi 1 70 19: j 1 17 CZIH
'
I
1 f n J f 4 t f~f 6 f 7 I
6\9\^0\"f C2Dc be)casoni0co:aq5genenitionib^r~£^^ ifT
X bi0 igitur
(1 vnii refptcil:p:im^mibi nare po ff^ragoni ailrq fcx angHh'07 bepragoi q. 7. mr-'
c teftatequadrat^.2>uodfivnoreH(top:io:ttCTtio b fu0 l«crib"orinfnf :P5 bnc modff eott larei? ang
iuntcrorrccundus mibiquadrat^^rfficirur . H^aj ntfra fuccrcrcfit.^^afp 1 n-iacsufi
n5 pcrca numm
fl ?tiorditro binario ternarifi appofuero^quaternari^^mi'
tionecB ipfo0.numcroe iiigebflm'q f f*f i nali oil"^c!l(5e fc
bi quadrar^cro^inir.^Juod fi mrtu« relicomf dio quaf/ qu<Tcnf:t fetifivnitatetranflrfnf: qdrari V^onumm.i.
narie quinariij llmiliter aggreganero: quadrar^mibi ter terrag5ip(rcatiofi(batcr nunicriPQrnoinfttiilTo copu
tiU0 idcft nouenari^pcreamr.^Bn^enim •r.J.t. f .noue5 labanf :a1,fc binario fupatSr pcragoni vo fmt ex ouo m
colligunt. 2It vero fi bie intermiiTo ftnario fcprenarium tJH0 infp^g r^Iicrifqj q ferernario viwcJr. Bcox, quocc
tonga5.torai.i6.eiTHmacon(refrit:ideft quarfiquadr{»ri talia augmta bfjragonovvel ocoqonor veI.9.Tare? fiou
I 6 [
l
y I
18 ! 4> I > 66 I
prein ^
atignlor fijura eil: nim ad codcm
0 o:dincm pzosrclfioiua vnoplufquflm in.6.an
Su!o:um ftc?ura mimcro inrcrmiflb fiipto:i (O"
luntcnp.lfiamfi iiuatuo: intcrpofltiequi fc
ft cnnnario rincanta3grcc;.iucri0 bcpragoni contnnio :
.
!
^
Irrianguli 6- 1 10 1 K 1 M 1
is
1 (
quadratt r[4 9 l 16 ! 1 ;6l 49
ulpentagoni As 55: iji 1
70
( bcragoni l\6 is 1 :8 '45 66\9i
H7
1
ro bfptagonus rr. rj-.bcrasono t rmnrfo triangulo ton Xcm fl I trtnigona bafl p^cfldfcatur:-! itd
vn5
iug5itar:.t,^4.ct.29.rnlicfrcr3gono:T fcrjario irianssu' i verticc ci^^lincf oiriganf :erit pyramif quatuoz
Io:at(5bocin njrifrts inoffcnrumrepirc liccr. Giidce nc triangulo:ilp l9tcra:vno tin tctragonoin baft
iginir rtpnm^^oinm triangurciincto? (umaecfficistrt poflto:fup qua figura ipfa fimdara c.-z n a pm
omnium procrcationibue mifccatur: fagono ftirgant an^ Iincc:quinci5 rurfus pyramis tria
<r i^wincnsadfisumto^um numcrosuni oefcrtptionC gulis tonrincbif:-! n ab bcjcagoiio fcj: triiigulie nibilomi
ftJccuUtio. jCaprm. 19. nus:T quatofojqj angulos babucrit figiifa fup qua^ pf
3 vcroomncd fi ad latimdinr; fucrint .(omp> ramis rcndct:tor ipfa pcr latcra triangulis (ontincf . vti
b rati:idcrttnanaulitctragoni9:vfItcrr9goni pi fijbieais pcfcriptiomb^palam eft.
tagoni«: vcl pc nragoni bctagonis vcl bi mrfufl
brpfigoni's:fln£aliqiia oubitanonctriangtilis fcfefupcr
sbat.^d^anc^fircrnaruiintridngulum quatcrnano vd
qaatcrnariumtctragouumquinanorvcl quinariuj pen
tagonum rcnariobciagono:vclfenariumfcptenario bc
ptagonocomparcd:p:imo fcrriangalo idcft fola tranfeut
"vnitatc. 2!t vcro 1} fcnari^conti a noucnarium: vcl bic c5
tra. I;. vclbic contra. if. vd. y.tontra.i s. p.^e inucnicn'
dia oiflcrcntijs comparcnmr fccundo fe trianguioideft
:
tcm8riofupcrabunt.l!Dccc5vcroad,i6 t.i6.9d.::.T.::.
ad.:s.T.:8.ad,;4,rtcomponas:tcrtio fc trian^ulovtn'
(cnt idcft fenario. 21ta5 boc ri rc notabimr in aliis cunctis
fequcntib'lc(cpcrfpcctum:omnefq5 fctriangulia antctt
dcnt. 0uarc pcriccre vt arbif ro: Dcmonllratum i omni
um fo:mamm p:incipium cUmentumq^cifctriangulu;.
C©cnumeri0folidis. £a. :o,.
3ncvero ad figurae folidss faciliojjria ?.*^:f
bi cognito cnim quid in planis numcro:u j ifigu
ris visiipfa quatitatis naturaliter operef ai
foltdos numcroe non crit vllacunctatio. £fi
cutcnimlongitudini numcro:um aliud ititcraalla^ tdcft
fupcrficicm vt latitudo ollcndercmr adictim^rita niic Uf
titudtni flqui s addar cam quc alias aItirado:alias craiTt'
cudo.altas p:ofunditas appcIlatur:folidum numeri co:
puscrplcbit.
<r2De pYramtde quod ca flt folidarum figura^ p:in(tp{
umllcuttrtangalusplanaram. iCap, :t.
3dcmr aat qu^admodii i plan is figuKs triin
0 gulus numer^ p:im^^:fic in folidis q vocatur
PYramidpfiinditattse^ p:incipii}. 01um qp
pc rata:? i numeris figura^ipneccffc e(\ inuenirc
pzimo;dia.^fl aur pyramis alias a triangula bafi in altt
tndine; fi^re cnges:alias a tetragona aliae a pf tagona : r Cr6olido:umgenerfltionumero:um. £a. jt.
ftSm fcqucntium multitudincs angulo?ad vnuj cacu 3(unmr aSt buiuimodi pyramidcs boc mo.
minis vcrric? fublcuata.TPortto enim triangulo atc^ oi 0 1^:fniapyramisoctriangulo:fc$aptrami9
fpoflro:fi p trcs angulos flngulf rcctf lincf flantcs poni' oc|tcn-agono:tcrria PYtamis oc pctagono:^rni
turrbfc^ tres inclincnr vtad vnum mcdiam punctum prramis ocbc^agonoanrapyramis oc bcpra
vertfccs iunganttfirpYtamis.^u^cum a triangula ba sono Qnta pjramis oebcptagono.^dem in cftcris prtat
H pzofccta fltrn^ibus triangulis per latcra toncludimr boc numcrts,*Wam qtft lincares numcrosee oi]cim'^:quiab
modo.3(t.a.b.c.triangtilKm:fibuicigif triangnlo per vtio p:ofccri in infinimm currcrcnt vt funt.
trcs angulos criganmr Iincc:t ad vnn panctn puertanf
quod^.b.ita vt.D.punctii no fitinplanof^ pcndcns: il^
1 1 1 1 ij; I 4 1.6 L tJMj^^
ant o:di narim (dpofitis « i fc inmcc co oiflaii
Iq fc^linc^adipfumcrect^vcrttcc? quodammodocacu/ b tia tunttis fuDfides nafcebanf ."Ut fivnS
? ouo
mcn.o.raciet:? eritbaris.a.b.c.vnatriangulum:plat(
iug(re8:p:im'triagulus naf(cref:idcfi.5. tcum
ra ^ tria triangula idcfl vnum triansulum.a.b.b.al(ud
bis adiagerem^tcrtiff. i.tanario^fenari^^triangur/urfua
vcro.b.o.c.tcrtium vo.t.o.a. ocrarreret.i pofl bos ten-agoni vno intcrmilTo:pcragoni
^ouob':h«)C9gonitrib':beptagoni rclictis quaruo: na
fcebanf .1^0(^0 ad rolido?(o:po:ij^(rcarionc:ipff no'
bisifupficics naturalicfiguratf |)uenict:'; ad facicndas
q
dm pYramidas a triagulo ipfl nobis trfanguli (oponcn
di funt. 2ld^(rcandaf voPTriimidas a rc^agono^tctrago
ni.fld eas w
qu? ffit a pentagono : pcnragoni copulandi
funt.T illf guf funt ab beragono vcl bcplagono no nifi
l>tpgono:o vcl.bcptagono:um copulaiionc nafccnmr.
•p>:inrcr0opoteftatc trianguf vnitas c:cand?cp ctiam
poncm' virwtcpyramidaj.feciidus vcro trianguP 2 tcr
itari^.qu? fi (5p:imoc6iarcro.i.ca vniratcquaternaria
•nibipfnnditas pyramidisc)C(rcfcit. ar ^o fi is tcrtiii fe
nariaiuwo:ocnariapyramidis.pcrcabifaltimdo. Hdi»
CJDebispYramidisqueaqdratiarelatfteriemuttii floenario ia]cero.:o.numero:ii pyramis vcniet.atcg iti
fiuUeftguri«p:ortciftuntur. lu ijicaiicaaaiijseadMiratiocQcutatiomscn.
iHrtrbmcrtca.
m
nis ideft .
-
4l 9 16 !?6 49 64 [Ji±igg_L
31 vmtatcm p:imain cr
I
i
lg?Trflmidcs a fctragonis»
ma nafcef ur.iHa? fi bis bi nos bis faries^oftonaria qu.li
I
I I ^ I 14 ( 50 I
j5 I
91 1140 1 204I ^-S^lfsJI titflscrcfcif^iclUnimusbiccubus.iHoucm vero tcaa
Xadcundcm modum cuncff a cftcris multun' <;onu6quoniam.5.babctinlatcrc:t factus crtcraibuef
e gulis p^ofectf form? :in altio:is fu mmf fpacia fc muItiiiUtf aris fi cnim v nam latcris mulriplicattoncm
p:oducunrur.0mni8enimmulto:um angulo 9dianrcri£f:rurfU6a'iu6fubusfqualiIflrcmm fo2mario
rumfo:mfle);fuiscnerisfisura vnitari fupcrponta ab nc crcfcit. Xtr cnim riC6 fi ta*tioourcris. 27. cubifigura
vno ingrcdicntib^fld pTtJmidum confluucndas fignrfla P20duatur. tEt. 16 . qui cfi er . 4. fi quateraugcfcar : fc
vfcBi'n«nfinitap:ogreditur.tErc): boccqmdemflppartre ragtnta quatuo- (ubus pari latcrum oimcnfione (ralfa
nccede crt riiangulas fo^mas cfterarum figu; arum ce pn biriir.-rfcqucnrcsQdcmten-agoni fecundum eunde mo
tiptumtquod omnis p vramie a quacunqs bafi ptofecra dummulnpli(afionefa(tap20uebiinfur. 'lotautC) ne
vcl fl quadrato vel a pent agono: vel ab bcrasono vcl ab ccircefi vnitatcsmbu6babfaf inlateretquof ijabuit p:i
bcptagono vcl a quocunc^fimiliumtfolisiriangulisvP mufl ille rcn-agonu6 cr quo ipfe p2odu(tu6 cft. iHa qin,
(B ad vcrricem conrinctur. 4 . rcoactonus buos rm numcros baber in laretc: ouos
CiDc curtifl pTramidis. vigcfimuquariff. quofpbabetotfonariustubue.T qm noue tctragon^tri
buspcrlatus vnitatibu6fignrabant:foIo tcmario, 27.
jCircautcm opo:tct qu? funtcurt? pTramidc^ aibilams v2get«r.tftquoniam. I6. tcn-agonusquam'
f Vfl quc bie curt?:vcl quc tcr curt? vcl quatcr: : 0: vnitamm lams babcbat :fotidem .64. (ubu« in lare/
-r ocinceps fccundum numero2um adiectiong rcgcftabitvnitatc^.^uarectiam vi •: potcftatcaibi q6
t^feaacnimpTramiscllrqucaqualibcf ba cft vnitas vnus crit in latcrc. J0mnis cnim tcn-agon'
fip20fc(tavfcpadp^imam vi-r poteflatcpTr^mtda per vn9qu{dcmfupcrfia'c8cftquatuo:3nguIo:u5:foridcq5
ucnit vnitatcm.Sn veroa qualibet bafi p20fecta vfcB Iafcram«0mnisflutcmmbU6qu' cr tcfragono:um fup
id TniratcmaliimdoilU non vcncrit:curt3 vocabi^.TfRc ficicin p2ofunditfltcm (o:po:t8(rcuit: pcr fctragoni fcj
tteq^ buiufmodi pTramis tali nucupat ionc fignatur : li lamsmulriplicams: babebitquidc^fuperfiaes. 6.qua
^?fcB ad f ttrcmitarem punaiicB non vcncrit.ll^fcautcj rum ftngula planimdo tctragono illt p:io:i f qualis cft.
tft: vt fi quis. I6. tctragono adnciat . 9 . atqjbuic, 4 . ct Xarcra vcro.u.quo^nm vnumquodqjfingulis bie que
«b vltcrio:is fcfeadiccrione vnitaris fufpendai:pTrami fupcrio2is fucrc tcaagoni f qnum ell. i',vt fuperi^ ocmS
disequidem figuracfl^fedquomam vfqs ad cacumS vti ftrauimu6:totvnifammcfI,2lnguIo8 vcro. 8. quo2um
ris non ertrcuit;curra Tocabitur:i babcbit fummitatem nngulis fub ttibue bniufmotli corincmrrquales p:iO2C0
non iam punoum quod vnitas cl):fcd fupcrficic^^quod fucrctetragonivndecubus ipfe pzoducmeell* mr&o:
11 11 g
2lr(tbmettfa
I ' I : f U
Xfrragoni.
4 I H 6 I rr :o \ ^o
11 III
1 1 II 1
riiii
fCubi. 1 1 1
cil quafda arulas quf in ionica grfcif rc gioncrt ait nicbc^ miufdamp:incipium f"utt:q6
gimr:atci3idf09ltfric3ri8
macue Ixx modo fo:matf fucrunt: vt ncc^ altitudo la / flbillap^ima^ffmpcreadcmfubrtantiafola tanmmeft
rimd!ni:ncqB b? c longitudini toiiucnirf nt.Docaf afft alt vmm oiffimilis. r 'Ocritocrgo oiccntur bi numcri par
teqniburdJ iiominib^quf nac.p fequi fU|20acu:T:iudict rc alrera Iongio:e0 :quod eo:um latcra vnioe tanmm fe
m''. '3?f c^ibi gqualib^^fpaois fe po:;ig5tibn0: bni^ fo2 lcadiecfa numcroritatcp:eccdiit. Slrgomentnm fft autcj
mc qij J oirim"' gradata oiftributoc oifpofitfnnedietate» flltfrirarcm iit binario iiumfro iuflcconilitui quod non :
funt:nc(5 omnibusiiifqualcs.qoos grcc paralclli/ oicitur altemm nifi c ouob^ab bis in quos benf loquf n
bipcdos vocant. latini nomcn boc ita vnifojinttercopo dirationon nfgligitor.Sliiipliusquod impar numcr*
fimm babcre no polTunt."tIt ramcn ioem pluribus oictff fola vnitatf pcrtici monftrfltoscll:parvero fola oualira
fit:ca na quc bx nomitK vocamr ligura:^ altcrnatim poll numcro.*l^am cuiufctic^ medierae
tc ideft foto binario
[
9
10
i
I
II
11
I
f
I5_l
H
coeperir in cunde^altitudinfecvrrfmir^dtfrminitur^nu
e tpaiii1cmcffi'cmciqik\1am<5ddtb:ma (iiifdar»i mcrus illc f iclifuevd fpbf ncus appctlamr vr futit mul
:
crt impanratiis. Ou? in rctnm eiiifdcm ncc niura ttplicarionc^ quea quinario vcl fcnario profifircuniur.
bilia fubilanrif crt: vraini rcl icipiam multiplicaucTit: "Wamquinquicsquinqsqui fir.ii.flb.f.p^ogrcffue tit
Tcl in planitudiiicvcl in pwfunditarc: vcl ft 3lium qucli bos rurfum quinquic s oucas: l
cofdcni .5.ocfiiiir.€t ft
DcrnutncrumpcrffipCjmmulripliccna p:io:i9 quantt' cofdcm.5.co:um rerinin"^vcntcr.0uinqcs cntm.:^ .fiut
tati'3fb:mjnonoifi;rcpcr.injq.>ft vnumrcniclflKicevcl izj-.iftboeiurfusqutngcsoucas^in quinarium nume^
fl icmcl vnum lcmcl.vcl ii ouo rcuiclrvclfl trce fcm I: vf riim errrf mtriis rcrminabitur. 2{rq5 boc vfci=;in infinirii
fi quatuo: rcmcl;vcl il quclttxr alium nmncrum muUi/' idcm fcmpcrcucnir. ^uod in fcnano qnoai(onucmr(5
f>\Ua:A qu.ltirarc fii j is qucm nuilf iplicar numcr' noii fiderari.lDi aurcm numfrt idfirco ficlict vcl ipbfrici vo'
rcccdir.qiiod cirta alnim numcrum non porcil inucnirr. <antur:quodftait fp?ra Vflfirfulusin p:op:i| fcmpcr pa
n(i>ari6 vcroo:dinie binarfnumcruep^inccp^crt. quf (ipi) rajerfionc fb^manir. i£il cnim circulue pofiro quo
oualirae cum UKodcm o:dinf paritatie ftf :tum p:iiuipi dam punao -r aiio eminus oefirorilli^^puncri qui c min''
iim totiuecilalrcritarie.inaqi ft fcipram multiplicctvr firus cll ?qualirfr oiilans a p:imo punfto arcudufrio: t
pcr latitudincrn vcl f tiam p:ofxinditarciu: vcl ft que nti adeundcmioaim leucifio vndemoucrifoepcrat. i:?pbe
mcriim in luatonglobfr qu.uitJtciiucontinuo altcrcto:i ravcroeil fcmifivculi manfnteoiamcrroarcfiduaioiad
tur. TOarn bia ouo vcl bis ouo bis ft facias: vcl bis rrcs cundcmloaimrcucrfto vndcrcuetfto vndepiiusfocpcrat
vcl bis.4.vel bis.f . vcl quclibcr aliuj multiplifcf ^gfas fcm.Hnitas quoci5 virtutc 7 potcllate tpfa quoqp (ircu-'
binc naliirnr ali^quam p:imo fucratinucnitnr. H^arftt tus vcl fpbf ra f .quotiens^nim punautn in fc mulripU'
turaurcmcr:fupcrto:e ocfcriprionc tcvpzimo o:dieoc3 taucris:in fcipm vndccocpcrat rcrminatur. S>i enim fa
tcrragonibof modo.Unuiu cnim (ircfpoccrie^piiin^p» ciarfeincl vnumvnusrcdir.-rflbocrurfueircmclidcni
tcftatc rerfagonug cft . i:?in vcro vnuni tnb'' foaccrua- cft. ^girur ft vna fiierir mulr /plicatio fol^m planitudincj
ncris.4.rett35onu8cro:itur.llDu!£riquinariumiunc!35 rcddcttafitcirailu^.iSi icJ5a: morfpber^conficimr. f
noncnariusrurfusotfurrir.IDuic fifopulf9.7. 16. qiw cnim feajnda multiplicario cflTccf rir fcmpcr cfi p:ofimdi'
drari ro:ma (e fu^^gcrir.^dfmqj ft t cf rcris facias cmnes tarie.^^jc.j.igituri.^.paufasbuiufmodifo^masfut»'
tomDCtciitcr quadratos vidcaap^ocrcari. 3t vcrocr fc-» ffripfimug.
cundo paritatis o:dinc idcm functi parrcalrcra |ogio:cs I 6
h tnr. in jiB ft onos p:imos rcfpcj;cro:buiurmodi mibi 1
?6
ju.mcrur otfurrit qui fitei bis vno. £um vcro ouobua ...
I :i6
fcqc-rntcs.^.iiijca-o^paricat fralongio:rurfih"?crir ffna
I 6:5 1:96
rius fc; qui lir et bis rribue. jCui fi icqucntcm agsrcga^
uc onafcctur mibi r^uodcnaria fo:ma:qucfircr quatirrri
1 '3':5 1 7776
bus. Quod ftcontinuatim quis raciataincto»? buiufmo CTBcnaturarcrum qiie oiciturViufdafn natur? i ocea
di numcroi? i cot^crf nri o:dinc p:ocrcatos vidcbit. Qui que oicitur alreri^naturf qui numeri aii narurf coniii''
Ocfcripnonc icj infcrio: tb:ma ocmonlkat. tti.funt. Capitulum. 31.
lC oe folidis quidcm figiuis b?c ad p:efen3
TRidifcii z~zizzzz7~zr 9 I>i(tafuflfi(iant.0uiautcmt>cnaturarcrp:o
pinquis inuefiigantesrarionibus: qutq^ in
matl:»efeosoifputarionc verfariiquid inqua'
Xcrraisioniidcftquadrati.
CBrcc(Tctp:op«umfubritinimeperitinimcq5cdidcrunt:
I
i 4 f 9 f
16 I 15 I
bi remmomniu5nanira6ingcminaDiuidcnrc0bac fpe
•
(utarioncoifiribuunr. SDimnrcnim omnesomnium rc
Tl\ad!ccg.
rum fubftantias (onfiareoc ca que p:op:tc fu^cp fcmpcr
2
J
:.4.f i .4.6 .[ 2.4.6.8.! 2,4.6X10.^ babinidinis cft ncc vltopcrmuranir.^ ea fc? narura quc
•partcaltcra longiot cs. \>ariabitis moriiscl^ fo:rita fubftantiain.vF t illampm»
( 6 I 30 iT~f !0 I
fmutabilem naturam vniusctufdcqB fubftanri? vocar.
CTiDe s^neraticnc latcrfUlo2umco:umcp oiflrmitio-' K)an(vcro alrcrius f(5 quod a p:ima illa immobili oifte
nc. Capitulum. 29. denspTimafitalrcra.^uodnimirumad ^fniratem pcrti
^\oo autcm fupcri^larcrailos t)idm':c}ue fiSt ncr:t ad bualirarctn.qui numcrus p:im^ ab vno Oifcc
q 1 ip^gdcmTolidc.ftgurf bocmodofiiint.^^uo dcn«atrerf'a(tu6ct\.5ftquoniflm(un(riffaindumvm/
tiens cqualibus ipaciis in longiradinem latitit tflrisfpefiemnatnramq^imparec numeri fb:marifunt:
dincmci5po::ffti9:mino: bis additurairitu' mo riuf
<10i<p tx bis (oa(eruati9 tctragcni fiunt oiiplici
do.nt funtbuiulinodt.^.tfrbis.qui fimr.i8.vcl.4.5 dcm fubfianrt?p3rti(ipcse[fct>taintur:quod vcl abfq
crbis vclalio quolibctmodo.vrbisin longitudinc^la litatefo:manfurrerragoni:vcl(oa(eruati6 in vnum mi
ttitudincmcgcqutf minoialtimdo oucarur.lDi ocftniiv' merisimparibus p:o(reanrur.3lli vcroqui funtpares:
tur b3C modo. larcrculi funt qui fiunt cv f qualibus cq / quoniam binariinumeri fo:m? funt:quicyi cr bis coaccr
litcr in minus.iHircrcs vcro 1 ipff qnidc, figurf funt fy «aricoltctricpinvnamfongerifmpartcaltcra longio^ea
Iidf:fcdbocmodovtCT:fqualibu8 fqualitcr oucartrur numeri naf(uniiir:bi lecundum ipfi^binarii numcri na'
in maius.TRamftfqua fijcritlarimdo longirudinii ma turam ab elufdem rubrtanri? natura oifcciTiire oicuntur.
nobisanercs^agfcfisclofidcf
io: fitalrirudo:iIIf figur? a putaturcp alrcrius nanirf cifc parncipcs: idcino quonii
nominanrur. vr ftquis bof modo fafiar.4.qu3rcr. nout' (um larcra rerragono:u5 ab f quatiratc p:ogrcif9 in ? qua
es:qui indepzofreantur alTcrcs nominari funr. Spbcni litarcm p:op:tf tatimdinieambitum tcndant:bi adifcco
ffi vrro quos cuneolos fuperius appc llauimus bi funt Tno ab fqualitate larcmm bifccifcriint^atqj ideo oilTimi
qui crinjqualibus infqualitcrouftipcrinfqualta creuc libustatcnb^i quodimodoaltcris afe coniunguntur.
re. £ubivcroquie^(qualibud(quaticerper(qualta p:o iQuarenobisnomm eft quod ey bie eaqiif fuiitinboc
duai funr. niundo(oniun(tarunt.3utcnimp:op:i(iinmutabilt8
C 2Dc (ircularibus vel fpberiris numcri». ciuldcmc^rubfiantifefiquodoeus vclanima vclmes
jCapirulum 50. cft:vcl quodcij<BP:op;if naturcin(o:po:alitate beaiur
*lPro:um verofubo:umqu3riciktifucrit ira aut'mutabili8 variabitifcEi namrf :quod co^po^ib^indu
i ouctt:vtaquonnmcrocubl(cquatitati8 laf bitantcr vidcm^Mciderc.UHde nunc nobis monflran.<'
dam (ft:ba( gnnmfl numffozum natUM quadrato:U5 fci '^ffponanf crgo in o:dinem non iam parc 0 at
lim t parrealccra Iongio2um:aicta8 numcri (peciCQ cun e cp imiiarceocquib^quadrativcl paircaltera
ctafic babitudincd vel rclar^ad aliquid quanritarieiTt Iongio:ee fiunt: f, bi ipfl qui illie coaccrnatia
tnaln pltcium rcl fuperparriculsrium t cf rcronim . tcI in vnumcTBredactieT quadrariT parrcalrcra
id fcipfamconfldcrarf :vt fbntiarum guae oudum in fu^ Iongto:e6p:odcuut.3tacmmvidcbinAfio:umqucd3
pcriozcoifpiitationc ocrctipfini%fo:mari.vtqucmad tonienfum t ad c? tcrae numcri partce p:ocreanda8 ann
modum munciud a imurabili titutabiliq^ fubitantia:nc ririam:vt non flnccaufa boc in omnibuerdi^^ab numc'
omnia numcrus cr tctrasonis q imutabilitatc pcrficiii ri fpccic natura rcra^ fumpfllTc vidcatur.x.iint igtf ouo
^uadrari.
cnimervno7 ouob^^-rimpariatq? r^fi coniungif. €juf
jDiftcrciirigparce.
manifefia funtcqualitariearq^ infanalirarietciufde^at
<B alteri^^^ocfinit? atqj indcfinitf c iTc fubflant if . :0uod 1 4 i <? I
s
I
10 I
i: r T4
f
TidclicetnonfiuccaufaoictumciVomniaqueciconn-ari : \ :o ( ;o 4: I
3(rltbmcti«:
dumpamaUeraldngio!fmponfli3 fcfqiMltfrf wmpara p^ite altera Iongio:e0 vnn medium tetragonnm claudur
tionit^ ad vrrofiu fo:iiia (ompomriir. i n iiitcr tcrtiu; i om ncs cv IMS g fiunt tetragoni a parib^p^oducunrur.
quarmmretraisonumtcrtiapartcalrcrii loii^io:cm coH' '(rtam qui er ouobus t.^.parte alrera longio:ib'^ 1 qua'
flitiuerrcfquitertia fpce narccrur-z idcin in cunctiefcce
ternariobismulriplifato.i6.tctragon"factu8cfl:illc a q
rid:(iicLi0 fupparti(uUre3 Ipce Uicnire mirabcrts. rernario numcro idert pari p:oduatur. kluarerenim.4.
lCj.funt. £t in fequcti quoc^ o:dinc Tbi et lcnai to ouo
prittias p:imus . Iccundud dccim 1 bis in fuc fummam bucro noucnario.36.fiunt:
conrincnti pari fcnario copulantut &)C% cnim fevies.
i
H
.L4 .
ouplu0 «]c
aauterragoiV^^-Jcomungaiifouotfc^laciunt.s Tuin
I I I
.
tetTagont'? atte a pane longio:C6 altcrnatt.
fi bis oucantur medi) quatuo: faciunt
rurfus octonaria
pandut. I 1 1 : I 4."r6~I 9 jj: 1 16 1 :o 1 :? [3o [36 4: [
flui cum fuperio:ib'iun(tifedccim.tetrasonum
13 lliJknSjil-iizi1:S] 3^145 1 Ss\ 66|7S T
s
Xrianguli.
<r ^uemadmodum quadrari cr parre altc ra longio:ib'
V£l parte altera longio^ee cr quadratis fianr.
£apitulum. 5^.
TT 9 jf "Dnis vcro tetragonus fi et p:op:ium latua
I
"
\ 4? 0 flddarur:veleodemrurfu6ocmatur:partcalre
tctragonus tetragonus ralongio: fit.l^aq?.^ .tetragcno n quis ouo
aquinq3 {i fcptem
iungat: vel ouo Dctrabat. 6 .addcndo pcrftciec
is 5i t>uot>etrabendo.at vterqs figuram conrini t parre altC'
tatongio:cm quf fc5 magna crtaltentatis vis. 0mni3
cniminfiniraT indeterminata potentia:abfqualtta5 m
18 turar^afuisfefinibue conrincti fubnantia oifcedens:
1 flut in mai^^erubcr^r aut i mino:e oecrcfcit.
ir^^uod piincipalirereiufdem quidcm nt fublhiricvni
3riri?njctiC4
lliid igirar pcrfpirinidiim cf!:qnod fl idm tt pliribus talis namr? o:do confcritur vt nfi quam nirt fc
i tragoni 7 parrealrcra longioKs oir^^onanmr: cundum imparc ioniin tctragonus inurniaf . ^Difpona'
ita vtalfcrnatiin flbi perinirti finr.Tanra i bis mu6cnimino:dinetiumerod:p:imoquidcin ouplos:
crt coniunctio vtalias fibi in eirdcm p:opo:fio Deindcrriplos .
nibne comunicent:oifcrcpentantem oiffcrentije. Sllias [1 4(11 16 ! 5: 1.641 I:siII?6"
rero oijfercnnis parce nnt:p:opo:tionibu» oirtet.?ri' T?T9h7"\ 81 1 :43l7^9l :>87 65 6 J
fponanturemmin o;dtnem idemilli ruperiozeetetrago '}igiturinvtrifcti vcrfib^^p^fmos afpi0fl6:fingu
ni:'y,2artcal tera long io:e gab vno. , losquosinucniflqnoniamtcn-agoni funt:in iin
f
I fTf 4 I 6 fTf <
j6 'f
:o f 2 ) I so I
pare loco funtconrtitutuquonuim p:iint funt.
TRgo in fupcrio:cto:mula boc ma)cimcinruedui S>i vcro tcrtium lotuui rcfpcrcris.^-^z. 'noiabis quo :
C cft.lRacBintcr vnu5quiciUctragonu6"r.:.DU ruin bica ouob' p:ofiaraf :ilIoin tcrnarius cncat.qui fijt
pla p:opo:tio ert.inter.: .T.^.^upla.lDic crgo tc loco impariconrtimti, Quintum ocindcH vidcas I0CU5
tragonug cum parre alrcra longio^cratq^ biccum fcquen J^.t.si.rcfpicics.fed vnusaquatcrnario narcif:alreru5
tctciragonoreadcm p:opo:tioneiunguntnr ciflTcrcntija : noucnari^^crcat.^ t fi nonii locum lurfus afpn iae; tctra-
•vcronbnifdem. Wancpouo^umarlx; vnius fola vni' gonos pnotabi6.:s6.656i.qiio:um fupio:fira.i6.infcri
rasttiffercntiaelhrcdidemouoa quaternano folo bins' 0: voab. 8 i.'3dcm fi in inftnuum facerclibcat iiulifcrc'
riorcIinquunmr.*iRurfu6ft.:.ad.4.fpeculeri8Duplaert panrcrincurrir.
p:opo:rio.fi quatuo: ad fcy habitudincm fefqualteraj rc CTiCuboe ciufdcm participarc fubHantig quod ab ipari
cognofces. IDtccrgoin p:opo:tionibu0 oifcrcpant i x>iO busnafcantur. iCaplrn. 59.
fcrcntifsparcs funt.lHaqj'? quamo^aouobue-z.d.a q T^flvocub i q qu.iqua tribue intcruallia fub
nio: codem binario oiilant.^^n fcquentib^iam eodcm i latifint:tamen p:opterfquaIetn multiplica-
tnodoficat in p:imid futt:rarioconiUt. 1^am cadc5 p:o tioncmparticipant imutabilis fubilatif :ciuf
pomocf1:Diffcrenti|9non cifdcm.TBa5.4.ad.6.t fejt ad demqs naturv funt foci j;non alio:um qua im
nouem fcfqualccra p:opo:tionc'iunguntur.6.autem qua parium(09ceruarionep:odunf nunqua vctopanu.lRa
tcmarium ouob^.9. vero fcnarium tnbue p:ftcrcunf fi omncs ab vnitarc imparcs oifponantur iucti figuras :
rccundus
S 1 :7 64 r _
p:i' tcrrius quart'
s i mus flbis
1
atcrni aquatcr
s I i
.ts .1 ab 1 ouobus bustcr quatuo:
s vno bis
S 1
quatcr
fcnarium gs rcrtia.Trcs iJoa fequunf qui inter. 6.i. 9. mino:um ad fe muicem quf dahi^Bifuao 1 quafi quoda
tonftimti fimt medij:funtquidem fcnanj bimidium:ps modo contincruia. 0uo:um compofirio quod cfficif p:o :
cfl collrctto p:opc:tionum itt vnum que rfdactfo . fir rtl p:opo:t{one0quft^adrermino:um oiffer^ntias pcrri'
ani in loncitonbud. Hla; fi quatuo: Uiie octo vclie ad nentrvtpaulopoft ocmonrtrabirurin naniralisp:imij
iungcre:': bie.16.-: bie.5:.i ocinccps ouploe qui icqutt numcri oifpoflrtonc cognofcimus. JDcindcqiiod fupcrio
tur:'tirinojnnib'Puplap:opo:tionalirae cj: p:opo:riO' reUb:o oirpHrdniibusnobisapparuit aritbmcticavim
nibus c>uplis . '331^ quoncr^s vn ^atcu idcm rcrmin"ifa gcomcrrica mv^ murica anriquio:c5:'; quod iliara bas
cuobuetirojmfcrcrminiecomunicartvtad vnum ouj: flmulinfcrrc ;fuol9tavcroperiniact.^^uaieo:dic;> fpu
firjad alium coujcs^bf c p:opo:rionalira0 conrinua roca r^tto p:ogrcdietur:(i ab ca p:tus incboandum fit mcdie /
tur:vt vnusoUviqnaruoz.tfilcnimfqualiraeiMbieii' rarc:quf in numcri otilerenria non in p:opo:tioni0 fpc"
po:rionie.T qucadmodum funt.4- ad. 2. fic ftmr ouoad cularionc verfatur.
vnum.ff^t runuia qucinadmodu? vnuead ouo:fic ouo C^earitbmerica medietate eiufc^ p:op:ietatibu9.
ad quaruo:. J5r fccim qu irirjrcm quoqj numeri codc mo Xapirulum. 43.
do cil. 0uarum enim trce fupcranr binarium:ranruni "aiitbmeritam medictatem vocamus:quoti?»
bmarius vnirarcm.i quamm vn''aouobU6 mino: eft: « vcl nibus vel quotlibetterminis pofiris: w
tantum b inariue a tcrnario fupaaf £)in.vcro aliua ad
. eadem oiffcrentia inter omnce oifpoii
liB arcp
vnumrcfcrturtcrmin^:9Uu0 vcroadalii:m:nccclTccba tosterminos tnuenttur. 3n qua negIecrap:o
bitudincm oi>tuctam vocari.Ut adgqualitarcm qutde> po:tioni6 (qualitace termino:u m tantum biffcrenriarii
p«)po:rioni0funt.i.i.4.8. ©itenimfunt qucmadmo <efp«ailatio(urtodiwr.vr.i.i.3.4.5.(j.7.8.9.;o.
dum ouoad viium:rico(toad quaruo^.^rconucrnm quc i^bacenim naruraUs numcri oifpontionctH
adm:tdum vnus ad ouo:fic quaruo: ad ocfo. t permu i t)ui0 (onhnuarim oiffcrentias termino:um tu
tatim qucmadmodum quatuo: ad vnum ficocto ad bi^ (etundu^ aritbmetttam medicrate^
ret afpitere:
narium.;&enjndu5 quariratcm vcro numcri: vtfunr.i. ^a tennino:um tntc fe oifcrcpantiacil.Cqual s eni>
J.5.4.qu3nn)m cnim vnue Duobus vincituntanmj
a luntoi(ferenttf:fedcademp:opo:rio9tq3 babinido noti
ternariueaquarernario fuprratur.tft quantii buo vno cfl.£?iigiturintribustcrmini3Con(idcr9'io fit : conri'
ri ncunr:ranto teniari u quarc rnai lue tranfir. ijbcrmim nua p:opo:rionalita9 oicitur. £>inf0 bit ahue ou)f 1 alt
eriam quanto vnus tribue mino; eil tanto binari^ qua^ us(ome6:ilIi( vero vn-iceflntaliitvoeabif oifiunttame
rernario. velquantoternariue vnitatem fupn^^t; tltobi dietas.idiigiturintribuetantumterminie fetunda (5
mrim tranfgreditur quaterndriU0. tinuammed ctatem(onfpe]ferid:vel tn quamo: : vel in
quotUba aliis fctundum bifiunaam:eafd m fcmg oifife
C Qu? apud antiquos pjoiiorrionalitae fucr»t:qs po/ renrias tcrminoujm vidibi9:tantum folis p:opo:tiont'
ftmaddiderint. JCapimium. 4t. bus pennutatt'8.3d (1 in vno quis nouerit reliqua eu5
.^nfeilV quide; 1 apud anriquio:c8 not? :qug rario non latebit.£pit (onrinua mcditas. 1. 1 .3. IDte vn?
C «^fld pvfDago:? vcl platoni* vel arinotclis aouobus?.:.atribu0 foliecantum flngulisotdant. et
peiucncr nt: bfttes mcdicrarce fTic
ftieritias iunte(dem otf!erenri( p:opo:riones veroali^ . iHanc^
aritbmetifa:gcomctrica:armonica. ifbort qs t)uoad vnum ouplus eft.trcs ad ouo fefqualter.i: in
pjopo:tionum babitudinee trce alif funt quf fine nomi rcria idcm vidcbis.^in aute^ pamifccns-: aUquosp:g
ncquidemfcmnmr.tlocanturautcm quarta:qnta: vcl cerienecligad:'! inbis aliquam fpenilarioncm ponas:
fcrta.que fuperius otctis opp fir? funt. 2lr vcropoflcri id(m potmteuenirc.lBam n f qualc* tcrminos intermic
p:oprcr Dcnarij numeri'pcrfccrionc5 quod erat" pYtbago tas:? lefe in p:io:c oifpofuione p:(tcrc<^nt.fi fingulos in
rfcomplacitU6:mcdictatcsalia0quatuo: addidcrunt:vt tfrmittas:foUu6 binarij notabitur bijterenria.ftn vcro
in bis p:opo:nonaIiraribus ocnarif quantitatis to:p^ ouo p:?terea5:rcrnarii.ft ncs:quaternari). c ad eundem
cfficcrent.ioecundum quem numcrum t p:io:cs quicp modnm vno plus quam intermiferis: eritilla qua5 qtie
babimdines compararioncfcp oefcriptc funr:vbi quic^ rimue oiffercnria termino^um.l^amc^ n in tribus termi
mato:ibusp:op :rionibus quoe votanimust^uccs^mi ots finsuU relinquanranbtnarius fcmper intcrcrit.
no:cs aprauimusaUostcrminos quoo comircs oi):im' SDiffercntic
'Jnde criam i n ariibrelica arq, ardDytf p:ius. lo. p^^dica^
niento:nm o<fcriptione:pTtI?agortcum oenarium ma
nifertumcrtinucniri. 0uandoquidcm •rplatolludio'
flflTimufl pyrbagorf (etundum cam cifputanoncm oiui
dit t ard^yras pyrbago:tcus anrcarillotilem I5 qbuiclas
fltambiguum ofccm bf(p:edifamentaconlhtuit. ^nde
ctiam.io.memb:o:um parriculf.indcalta permulta qu^
omnia pcrfcqui non cD neceire.
n
Quod p:imum nt quf vocator aritbmetica p:opo:n'o intcnnifn
nalitateotcendumcft. Cap. 4:. 3dC0 nc vt cu5 f.iperius in nattiralis numeri ol
%inc vero oep*opo:rionaIitaribns occ^ medt V fermini flngulis p:cterircnr :p:cter'
fpontione fc
B ctaribus oitendumeft. Jftp^imumquid^oe niilTis ouobus 1.4. vnus ad trev r-r.^.ad quina
ramcdictarcn-a(t9bimn«:quc fccundu^ qna riumcomparanbmarium folum in oif^henria rcrinuc'-
titaisf qualitatem ncglecta p:opo: tionis pa< rtnc.fl^cc non aiam m oiflunaaeadem verfabitur obfcc
rilitafc eonflimto:um termino:um babimdines fcruat. uatio.
% bis aurem quaritatibus medietas ifta verfaf : inc^ lOifrcrcnii(
bisfpcculandacn^inquibusafeipflstermini oiffernt.
^uid autem cfTcr c>ifferentiatcrmino:um fuperius ciffi
nirumeft.ItDancautcm e/Tearifbmctifammedierat? nu
incro:um ipa rario oetlarabir:quoniam eius p:opomo i
«umeri quantitarefoniKlir.Quf igiturcaulaert buiuf'-
modi ttrmino:umb9bitudincmiocftaritbmerit9m cun
ctiealijs pwpottionalitaribus ante poncref p:imum
quodbancnobisin p:in(ipio ipfa numero:um natura
s vid notundis quatitaridopponit.l^uiufmodienitn
!Hritt)tiicric»i 17»
intemifd nituunr.
Jllibns i5imr vcfligiis inflrtf ntfm millus ab
I «dcmftmilimdincoTo:abdiKcr.:)rfljqjfi puo»
inrcrnuttas^rernflrius oiftcrcnnam (ontincb r.
flrrcfl:quaKTnflnuf .fl quaruo: qumanue:? quc in con^
linuie p:otv»itionitiU0flfti5oiriun£n0. OualiraeaurS
p:opo:rioni6cfldcm non crir quiiuie fintf quie rcrmint
ciffcrcntije oiftributi s^uod fl (onuarmv^ionamr : xt
.
nondfdciuoiftcrcnnjscadcm qiMlirasp:otio:t6i0cuc
niar^gcomcmca talie p:opo:rion3lira0 non arirbmctiffl
nominamr.jFrt autcm p:op:ium hurmedictans quod
II in n-ibue tairiinifl fpcfulario rutcompofine cprrcmi'
tatibUiSilUfummaquginrcrcrtrcmirarcecihnon lototj
tum:rau5cnamfirquaruatcmedicta6 Ut flponantur
I.:.;. vnue 1 ttce quamo: rcddunt, 2?uo vc 'O qni mc^
diuemtcr vn-ofcecflrquarrnari medictasinuenimr. Dartum vero p:Op:ium buiufmodt oifpofitio
j0uod ft bie mcdieratc3 oucas fqi us crir crtremiranbn» Q nie notami': quod anriquio:ce quoci; l^abuerc
36ie cnim duo quamo^creanr. £->in vcroctifiunaa ftt: nori(nmum:quod in ba(p:opo:tionalirate vel
quod titcr rmr(pcttrcmiratibU0(omporiti6:boc fTou mino:ibud tcrminie maio:cs p:opo:tidee
tnedietate in
•buemcdictaribuercddirar. £>1 eni; lunt.i.:.;.^-'**^^ in maio:ibU6 mino:e6 (ompararionce ncceiTc cil inuc
1 qustuo; quinanum creantrouo t trce mcdi) in eunde; itiri.TRj(j5in c»irpofirioncba(.i.:5.mino:e6funt termi
lurTuaauiDarium fursunt. m.i.^.2,mfliou6.:.7.5.t.:.ad vnum ouplue (ft. 3. ve
ro ad 0U06 fefqufllict :fcd maio: cfi p:opo:tio oupU qul
conKnus fcfqualtcra.^n armonica aure^ mcdic tare ceontrario cuc
nirc^onringit.^n mino:ibU0enim terminie mino:f9
p:opo:tionc6:in maio:ibU0maio:p:opo:rioni6 quan
titaecunodimr.K^arum vcro mediftamm idctl aritbmc
ticeat(^armoni((:gcomcrrt(ap:opo:tionalirae mcdia
cflre'notflra cft.quf vcl in maio:ibu0 veliin nuno:ib^ rer
iufmodi oirpofinoniead fripfoe^ita Ibnt oiflTc' fne:fi pcrmirte faciae tdem erit. ir>i enim ponanmr rrce
Slrttbmctfca.
K!>o( vrro etiam/oiltunac lifct . 'Vlm quemadinodtim JSc fltit p:opo:tionalttas 7 fn ali js omnibus tr
cil p:iitiU9 fld fircunduinridcil.:. ad quarno:: flctcrti^ad b fuperparticularib^^vcl fupparticntib^^inuenitur
Quaminrid f .s .fld.i6.': wnucrflin qufmadmodumfaij buiufmodi p;op:iffate in omnibus confcrnata:
dua ad ii:imum:idftl.4.ad ouo9:ita quarnis ad tcniu: r t in continua p:opo:rionc:quod fit fub crtrcmiratibus
ideil . 16. ad . s . idq^ m oinnik>ut3 rara confidcratione pcr^ fi trc6 fuerit tcrmini:boc a mcdietatc multiplicata confur
^icicd. Sat. ioi entm fint.j.4 • s .quod ftt er bis. s . idcm fit et: q|
fOupl» iDupIa tcr.^.Hcl fi fit tn qufltuo: terminis oiflunaa p:opo:tio
quod lit fub vtriftp cjrn-cmitaribus td ou.irum incdieta
tum multipItcatiocconcrcrcat.DtH fint.:.4.8.i6.quod
cx bis. i6.idert quatcr.s .rcddanir. tErcmpIar autcm
fit
vero'quadmplice0 fint:triplicaro mino:e tomino maioz vel in mai02ibU6 vcl in mino:ib'^(qUflli oium p:opo:ti
terminus a mino:e oil^flbit. t n Qutnquupli quadru S : onalitatecopomtur:'; c\\ interoninesparitasqugdame
plicato.? fi fcrfuplirquinquuplicato.'; vna minus mul dietatis (quu tue in p:opo:ttonibu0conferaantt0.
tipUcfltionc quamcfiipfa mino:um admflio:e6 ccmpa
ratiotcrmino:um:min :cmHumerus maio: ejiiperflt. C^uod fngficies vna tanmm in p2op02rionalitatib'
gDtfferentifouplf _________ medietateiunsanf;foltdi f onumeri ouabus medietati
businmediocollocantur. jCapituIum.
'
I 4 8 16 [64{i:8i 46.
J_2 I I 1 I
THIcuquarcrnaru tctraHont U
ue binariVrt: noucnarii
Kman',bie'gomultiplicatt fcnariui pcrfccerunr.lBis
1 J "
*
M 1
T
tta idcil vniratc rranfccndit. 0uareinbi0 nec^ cadem p geomcrrica vero mcdicratc neqj eifdcm fuis parribu^ me
po:riorcrmino:uinefl:nci:B fiTnrcfdcm Diffcrcnrif fau .
diud vcl vincirmino:em vcla maio:e vincirur.necp ea
tem quemadmodU) mayimua rerminus adp^miffima dem pairc vel mino:i0 mino:cm fupcrar: vcl maio:i0 9
terminmn:ftc oiffcrcnria majrimi medij ad oiffcrcnriaj
-:
maio:e rclinquirur.fed qiia pai re fua medin^ rermin^mi
medii arcppoflrcmi. iRaiic^ in bacp:oro:tione quf cfl. iio:em fup rar:cadcm parrc fua m. io: rerminue mcdiuj
3.4.6.maio: tcrminusidcftfcnarinsadparuiffima tcr tincit.fe^iiod eftvtmedieraaarcg crrrcmiras fqualib^
minum ternai iuin oupUi0 cft -: oiffcrenria marimi 1 me mcdieritemetcjrcrfmitatemrcliqnamfuia parnbue fu
dij idcrt fenanj t qnarcrnari) Ono fciliccrtad oifTerentiaj peruadant . Jn bac cnim oirpofitione quc f ft . 4. 6 9. .
mtdii 1 vlrimi idcil quarcrnarii arqjtcrnarij qu? l vni tci tia fui partc m:diU0 rcnariu0 quatcrriarium fupe /
ta0 oupla ^fpicttur.XPCd boc quocg fubicaa oefcniiitto' rat: idcrtDuobua :ttcrtiafuipartc rurfua noucnarina
ncmilratur. liuuriamYin(it:idelltribU9.llDabetautemaIiamp:o'
. .
:Hritbmctfa
p:iVfatcm armoniai mc dirtas . rt nim oiwp f rtfrnuffl' ffldf m quocti; mediftatf t ^fapentf rympbo /
cojiti viium rcilactavA muUiplKamrit oupla
incdicrae i niacomponuurrqitam lltqimltcia babitudo re^
quiUitdt^ colli.situr quainfl fc multtplitcnt ou^cnrcmi' ftituir.lHam in vn ifii3 oifpofirionibus bie qug
tarcs. t3intciumbitcTmini.3.4.6.i:n itsitnrtcrnarium fubiccff funr:in ouplici fcnariue ad qu ncrnarium fciql
< fcnariuiniungaenoucnariiimfadce^ciuipcr quarcrna tcrert:inti iplicircrnanus ad binarium:c)c quib^ vtrtf'
rium ouuue. if;.cffitit.quod n fc ipf^ cvircmuatce mul oiapcmc fYmpbonta (oniuiigitur.
tit'liccnt:'t tianctrce foi;ic0.is.conticiunt:quodcllp:to^ jSDcfqualtera.
ndrumin(ounidium. IDiapentc.
56
1
5
1 1 '\-^
5 ,
"
iScrqualtcra.
SOiapente.
C^tiarc oicta flrarmonica mcdictaeea quf oigcl^a c(f
jQn banc anrcm 0 apafon fonfonantia quf fit ej:
-Capitulum. 4s. ouplici.vteil fubiccta fo^mula.
£>nfldcrandum fo:i1tan vidcamr:turbancar «Duplci:
C monicain m dictarc m vocemns. fCui^hf c ri'
riocll.iiuoniasaritbmcrica oifpofitiocquas ra
tum pcrpiftcrcnrias Muidit quantitatc^tsco
metnca vcro rcrmino - f qua p:po:tione coniu n?! t. ^lrve
ro arinonica ad aliquid quod;unodo rclata {onndcratidc:
neq, folum in tcrminie fpccularionem p:opo:rionii^ ba
ber:ncct5 folumin Difl^crcnriie:fcdinvtrifq?(omunitcr.
%mTtcnim vtqncmadmodum funt adreqrtrcmi rcr'
inmi:rtc rtf9io:is ad mcdium oiffcrcnria : conn a ttifTcrc tt
i HrripUci quocg&ifpofitionerimulPiapcnte et
tiam niedsctarie ad vltimuin. "Jldaiiqiijd aut tonfidcra'
i oiapaion fYmpbonu coinponitur rciuflnsfcf' :
tionem armonif p:op:tc clTc in p:imi lib:i rcnim oiU5 oi qualttiam 1 DupUcem ranoncm . quod fubif cii
uiftone monrtrauimue.Jpiarum quoq5 inullcarum cott'
Ofrcriptioootet.
fonanturuj qnao fTinpbonia0ncmin9ntp:ot^o:rionc0 ADcfqualtcra. «Duplej:.
in bacpencfola mcdierarcrrcqucnrcrinucniae. lHamcB iDiapcncf. £)ibpafon.
frinpbonia oiateifaron^quf p:inc^pB cil 1 quodamnfo'
do vim obtincne flcmentirc cnrtiriiitu r fc? in cpitrira p>
po:rione:vtellqu3ternartue9drernarium inrinfmodi :
fl-moniciemcdietaribU6inucnitur.i&inrcnim riufmo>'
di armoiiicf inedietatie tcrmini qno:u5eictimioupli fint
^tmrfueal ia bu ufmodi oirpollt io quor ejctimi fripli
1^1 4 1 6 f fi-j 'TiTT CT
{fnariueigiruradtcrnaritim ouplue'eft. fd^au
tem in atia oifpoftrione fenarius ad binarius tri
plus.lboiUiTLfSiturftoilfcrenriae tollictamua
? 9dreinuiccincom'iarcmu9:cpi>rira ppo:tio colligitur
vnde '?iarc(Taron fympbonia reronabir.Hnffrtrfscnini
narius cih-r intcrbinarium 7 fcnarium quarcrna
c.6.tei
Xripler.
rius:qui nbimct cop arari fefgtcrri a cftjgfnr ppft^|-|f>n^^ lDiapcnrc7 0i9pa'on.
5 4 9
T
quoniam triplue ziim continet fonlbnanti-'
[ I f
e as oiapcnre fcilicrt t oiapafon in bui^ tiiplici»:
'
1 oifferfnti?
A
5
^ 5
Xftinini.
oupla 'vo oifponf maio: tfrmin^ad mfdif fff
mtni ptra ft ofini ttip\"i,i rurfud mio: tcrmin*
•.
ictica i7
f
P 4 «
1
oiapafon fimuUoiapciitcconronanriam foiucll'
crt:-:
la vero maio: confbn rnria quf crt bis Di^pafon : quc cj;
quadmplo fitin mcdij rcrmini idcrt octonari);'r ei^oific'
Xirmini. rentif (omparationepcrfpicif :quf inter octonariu; fcna
Hflaatem matima fifmpljonia qu? vocatur bi» riumcB reperf ^>uarc p:op:ie itq^ conucnicntcr buiuf
.
buiufmodi medierarc0 rfj^crirc poiTimu0 Cjcpcdieudum iio:um. IDic autcm ccontrano €ft autcm p:op:iuin bu
.
meticf medicratieo:dofo:mafur. a3comcrricain vcrort po:rionc cft:quod iit illa qucmadmodum maio: tcrmin'-'
rarioucm vciligc0:ci^numcri qui fub vnifq, cjrtrcmitari ad mlnozcm cflet:ftc m4io:um oiflffrenria ad oiflerenria^
bU0 tontincrur tetragonicum latiip inquire: 7 bunc mc" inino:um. bfc veroconriariequcmadmodum mino:e«
dium ponc.lHam fub^^o.-: ocnario numcro.^oo.conri^ 0d feterminifunt:n(mino:um cifTercntiarermino:iiad
ncntur.Si enim ocnarium i.^o.multiplicco: bitnumc maio:um oifftrcnriam comparatur.tEftaurcm p:op:iu5
njgcrcfcit.IDorum igirurquadringcnro:um rcquirc tt" inlTacquoc^oifponfionequod lUud quodtonrincf fub
riagonicumlatu0. bi funt.:n.Uicie0enim.:o.4oo.effi'» maio:etnminot medietatcoupIU5ertcoquod fubvtrif
riuntur.'iRepcrtumcrgo lafquadratom mcdium confli CB cjrtrcmitarib^conrinctur.^lflam quinquice quanuot
riics.Ucl fi eam p:opo:rioncm quam inter fe oaritcrmi'' funt.:o.quinquic0 vcro.^.funt.icr.^o.Dcnarijoupl'
nicuflodiunt oiuidas:': id quod relinquetur mcdium ter cft.£>erra veromcdiftascftquandoirib^tcrminifi con^
minumpona0.lRacp.4o.adocnarium quadruplue?. ftituri0 quf madmodum f ft maio: tcrminug ad niedium:
5ginir quadiuplom fi oiuida^ ouplum facie^rqni c (iu fit mino:um rcrmino:um OifTcre ntia ad oiflFcre ntiam ma
3rirbmctici 1
poufonem Mfltrmtiimm a mtno:ibU0 ad mMoiee rer/ 6" llatergo bc m flvim.i pcrfmaqj flrmonfa cif
minodconuerram. r macma
fcrcrc:quctribusinfcnialIisconituffl
vim obrinctinmu/^dmcdniarriiuctin^prra
<r/Dcquatiict:mcdict£»ribii8qua6poffcri ad impledu menris^tinfpecu^ationcnauiralnuM qiuifio'
oenanumUm;tcinadiccaunt. jCapituUim. Si. nnm.^^tenimFcrfccrinsbuiiifrnodimcdicfare nibil ^o-
reririnucnirirqucnib^^inreruallis .pducta pfccniTinii co:
Ibjquidem ftmt fcr mcdictates quarii trcs po:i8 natura fublhiri5ci5fo:titac ll?cccni mo (ubu qno/
e flpytMsoIa vfiiiadplaroncjariftolcnKBma iljnina oimcfionccraiTatum:pIcnamarnioniamccmo-
fcninr.^pofl vcro qui ifccun funt bae trcsali Hrauiinuo.lD^caurcmbiiiurmodiinvcnietur: fi ouob''
flsocquibue fupza DiiTfiuimus fuiscomen' tcrminis conf!uutio:qni ipfl t ribus crcuerint intcruallis
o.ucmadmodum
tariisflddfdcre. Sjcciucnsautcniftas longitudinc:lannjdinc:7p:cfunditate;ouobuiufmodi
cinmu3 ad implendam ocnariam ciuantitarem alia^ qj; tcrmini mcdij fucrinrconflituri:': ipfuiibueinrcruallis
tuormcdicriareeapporuir.quasnonadcociuis in vercrS notati:qui velabfqualibuspcr fqualcs fqualifcr nnt
Iib:i0inueniat.lDasi5iturnooiqi!ain polTumusb:cuif p:oducri:vclabinvqualibuefldinfquaUafquaIircr:vr
flmeoifponamus.nP^fimacnim quccHcarumino^dinc 9b in? qiialibus ad f qualia cqlircr vel quoUbct alio mo
rero fcprima mcdicras boc modo coniun^itur; cum in doati^]taaiarmonic3,ppo:tionccuflodiant:aliotainc
tribusterminisqucmadmodu; crt majrinius tcrminiio modo comparari faaanrarit!?meti(a=; medictatcm: bifqs
fldrltimu5:fic mavimi'; paruiiTunircrmini oitTcrcnria Scomerrica incdietao quc intcr vrrafqj vctfatur oceiTc no
ad mino:um oifTcrentiam ttrmino:um vt in bac oifpo . polTit.^n quamo: cnim tCTmiliis fi fucrit quemadniO'
firionc.(5.8..9lHoucnariu0 ii-itur adfcnariu, lcfqualter dum p:imu8ad rcrtiunj^iic fecundus ad quartum: p:0'
rll.quo:umcil oiffcrcnriatcr'nan'ue.H\"5ino:um vorer' po:rionu5 rarionc fcilicct cullodita;gcomctrica mcdictas
inino:um:idc(Vo(tonari|T,fcnari|binariusoiffcrcntia2 cjcplicatur.iFt guod continctur fub crtrcmttatibus cqnij
qui ad fupcrio:cnt tcrnariuni comparatus f^or fcfqual erirei quod lub vtraq^ medicratc ad lcinuicrm mulripli-
reram p:opo:tioncm ,i:?ccunda vcro intcr quatuo::fed tataconficiiur."iRurfii6n ma)iimu8 quasuo: tcrmino:u5
octaua in o:dinc p:opo:tionalita8 cll : quoticns in tnb'' numeru6'adcum quinFi p:opinquus cfl ralctn babcat
rerminis qucmadmodum funtextrcmitarcfii ad fc inuiccj oifTcrentiam quaicmidcmipfcmaicimo p:opinqu^ad
comparatf:nceo:um oifTercntiaad maio:umtcrmino:5. paruilTimum:buiufmodi p:opo:rio in aririjmcticacon^
;)ifTercntiam.vtrunr.6.7. .*lfloucii5iturad.6.fcfqual fidcrationep:oponicur.sFtatrcmo:umconiunttiobU'
rer dl.-r eo:nm oifTcrcntia tcrnarius effqui comparaf^co' plev erit p:op:ia mcdictatc. £n veiointer quatuo: qui
tra maio:um oiffcrcntiam:idclt fcptenanj i nouenari) 3 ert tcrtius tcrminus f qua partc quarti quartuni tcrmi'
binarine clhrcddit fcfqualtcram p:opo:rioncm . Xcrtia num fuperet:t {qua p:imi a p:imo fuperctur : armonica
rerointcr bas fequcntcs quatuo:.nona aurem in o:die buiufinodi ,ppo:tio ?nedicta9 pcrfpiatur . ffjt quo^ (3
p:opo:iio efl:quando tribus rcrminis pofltis qua? p:o tinetur fubcj:nemo:um aggicgationc tmultioiicarionc
po:rionem mcdius termin^adparuilTimumcuiloditiea medictatis !?uplcr cfl eo quod fub vnaq? ev trcmitatc co'
rcrinctcictremo:nmoifTerentia admino:um oifTcrcntii ftcitur.Sirautcm quoddambuius Difpofitionis ercm
tomp3rata.vt.4.6.7.5Bten!m.6.ad.4,fcfqualtcrc.quo plar boe modo.6.s.9.'2.itp3j^igitu romnes folidas qua
:um e(\ oitTcrcnria binarius.fcptenarii vero-r quatcrna/ titateselTenon oubium ciTTScvcritnvnafcuntur cjrvno
rij ternflrius oif^erentia ert.qucm 11 ad fupcrio:em binari bistcr.i2,autcmerbi8 Duoter. II?o:um aufcmmcdie'
um comparcmus fcfqualtcrap:opo:rioncconiungitur. tatC8:octonariusfit lcmel ono quatcr.iHoucnarrus vC'
i^uarta vcro quf in o:dine occima crt conHdcratur in tri ro fcmel trcs ter.omncs igitur rcrmini coanari fibi: -: tri
bustcrmini6:cumtalip:opo:tioncmcdiU8 termin^ad bus interuaIlo:um oimcnfionibus notatrfunt . 'jn bis
paruilTimum comparatur:qualt crtrcmo:um oifTerentia igiturgcomcrrica p:opo:rionalira8iiuicnitur:fi.r:. ad:
connamaiojumtcrminorum oiffcrcntiam p:opo:tione 8.vel.9.adfenariumcomparcmu8.Dtraci5 enimcom
toniungitur . V t funt trcs quincij octo. sQuinarius enij parario fefqua'tera p:opo:riocfl.c quod contincturfub
mcdius tcrminue ad tcrna; ium fupcrbiparticns eft. , ertrcmiratibus idem cft ci quod fit ev inedijs . iflancu
€^jiremo:um vcro oifTcrenria octonani fcilicc r 1 tcrnarii quod fit er ou 0 dccics fer^f quum efl ci quod fit cr octics.
quinariue.quicomparatuscontra maio:umtcrmino:w p.,8GeomcniCflcrgo p:opo:rio buiufinodicfl. gntbme
oifTerentiam fc5 quinarij t oftonsri j qui eH rernari^:'; ipe ticaautcmeflflouodcnariusad noucnarium^inoucna
quoc^ fuperbipartiens inucnitur. riusadrenariumcomparctur.^n vnifq5 enimtcmaii'
cifTercntia c(\.i iunctc ertrcinitatcs mcdietare buplf ffit
C£)irpofItiot)cccmmedictflmm. ^Tap 5:5. ;£)ieniin iu nicrisicnariuin': Duodccim:racics.iA. ciui
3fponamU6 iginir cuncrao medictatcs m 0:' cftnouenario mcdio tcrmio oupltjs.^ti bis crgo geomc'
o dinem: vt cuiufmodi omce Hnt faullime pof tri(amaritbmcticamci5mcdictarcm perfperimue . If^ic
fmt inteUigi. quocB armonii a medictas inuenitur:fi. i : .ad. 8 <: rurfifs
.
r '
I !i ! ' I
iConfonanticrnafkf.
'
;6erquitertia ^&efquitcrtia
€jnmo:nm mcdtonimc^ multiplicationw. ^pocdous
jDiatcfTaron ^tefTflron
l^^opo^tionaUtae; aritbmctia.
Z)iffcrentif.
3 $
EZI
Se/qltcra iDtapcit
6 S 9 iz 2Dupla
\ • f
1
SDiapabn.
ftnl0 iilritbmeiicc
'
»/4
<5 contrari)0. 3dcB non modo fefe in fingulis vel rtudi |'s
vcl f tfltibus tcnet: verum pcr tuncta biflijndirar ftudia:
1 inf^nte8:aciuuence:nrcnon ctia> fenestra nararaliter
flflfictu quodam rpontanco niodis muficis adiungun^
tudo vero odiofa atcB contraria.WDinc etiam mo:ii quo-^ cantilcna rcp:elTcru:$ rtiulta vd tn co:po:um: vd i ani/
<Bmacimf permutationee fiunt. lafciuus q utppe ani mo:um atTcctionibu6 miranda pcrfecerit. Cuicninicrtil
mus vcl iprclarciuio:ibu6 odcctatur modi6:vci f? pe eof lud ignorum :qi pytbago:a6 cb:ium adolcfccnrem tau'
demaudienscito cmollitur^acrt-angitur.Trtv.urfusafpC' rominitanum fubpb:ygi) n iodi fonoincitamj fpondco
rio: mens vel inritatio:ibus gaudct : vel inriratio:ibus fucanentc rcddidertt mirio:cm t fui compotcm.iHam cij
afperamr. IDincert et iam qp modi mufici genrium voca' fco:rum in riualis oomo encrcl',ufum atq5 tlle furcns
:
bulo Pcft^nari funt: vtlidiusm odug: : pb:>- sius.^uo vcllct oomum amburcre^cumc^ PYrb.igo:98 ikllarii cur
cnim quart vnaqufcp gens gaudct codem modus ipe: fu6(vtamosnotrarnu6)infpifcrcr:vbiinrdlcvitfono
vocabulo nuoipamr. jOautocnim gens modts mo:» pb:igii niPdi incitatum mulri8aniico:un; adnionitioni
Hmilitudine.lRccpenim fieripotert:vtmolliaouri6:DU buea facino:e noluirte oefirterc:mufari modum p:ccepit
ra mollio:ibU6 adnccrantur :aut gaudeant. ioed amo:c j fltcBitafurenrieanimumadolcfccnrisad rtamm inen'
oclettationcmcB ( vt oiaum ert) ftinilimda conciliat. rie pacarirtimf rcmperauit. 0uod
fct licer. lulltus.
iijdfrctHT f i^illf parmn afcufatiotic pamnflintiinflcrir' teUi?t pofl^it.lHamcB alif crfcl(!o;f8:alif inf(rio:c8 (ernn
fcmottum Diatur cAna.'i:itaii,i iidolcrccinic irijcuin1i.i ti" tar:i3ti^itaomncevquali incitationc voluutur: vr pcr
pcr<iirc.1n rjiituu i vcropnrcvpbilofopbic rtuilije vic cifparee lUf qualiratce rat''(urfuuin o;do oucatur n' .
nniiUcarti:? iniioruir:vrpvtbago:ici c um Oiur nafi fom df non potcit ab baccf Icfli vertipinc mtueo:do modula'
iiorcfolucrciucurae.iiuibuidiiuantilcnif vterciitiir:Yt tioius abflflcre. 'j ain vcroqu attio; clc mcnro;um ouu rfl
ci6 lcnis •: quic uu fopo: irrcjjcr. ltAc\\ tipcrecti alije a tatc. coiitrariafq;pofcntia0:mft qiifdain crinonia cou'
burilamnicLl g ilupo;eiii Ibmni confunoncmqj purga' iungcrft:qui ficn polTct: vt in vnnm co:pue ac macbina
bani:yJ]iiiiiirum i'cifntc6:ij' toM noilrf animc {o:po!if coniifnirfnt.Sfdbffomnieoiufrfitaeitai tempo:uin
q; compj^o tnufica coniuncta flt . lljm vrfcfcco;po:ia
I Tarictafcm parif': fiu(tuum:vttamfn vnum anni (o:'
aftlcnii?babcf :ita criam pulfus co:di0 fiionbus inc rafl PU0 f ffifiat. Undfflquid bo:um :quf ranf am varie ratf m
tur. Ouodjciliccr iDcmocrirug H:>ypocrati mcdicorra^ rcbue m«niflrant:animo -r (osirationf oiftf rpae: cuiKta
aliquid cjnit:iion quodcumaliqua voluprarcafiiciat id iungat:quf (vt illriflotcli pl.i(ct) cr rationa bili trrario^
quod canit:ffd q quandam infifam oulccdincm exani' iiabiliq5(oniuncta cfl:'0uid vero q> co;po:ie clerrcnra
«13 p;ofcri-nrc8 quoquo inodo p;ofcranf: belfctanrur. permifceat:aur pariceftbimctrata coaprarione corincarf
iRonne cti Jin iliud manifcflum cfl:in bellum pu Nnantt j©cd bebacquoq; pofteriue oicam. Xcrtiacft g.T)uft(a
umanimostubarumcarmincaccciidi^^QjJftvcrifimile quf in quibufdam con^^.ftcre Diatur inflruincn-i e. iPcc
cit ab animi pacaro flani qucmcl^ ad furo:em arqs iracott veroadtniniflraturaurinrcntionc:ttnt:ruie:3utipiritu
diampoiTfp:oferri:lllonffloubium. qpconf.iibatf mS vt tibije: vdjMequfad aqua moucnnirrau'- pcrcufrio'
ti8 iracundiani: vcl nimiani (upiditatcm modcflio: mod' ne quadamvrinbi6:qiic in (on(aua qu? dam virga frca
poflltjflrinscrf.Quidq^cum aliquiscantilfnam liberr' feriuntur:arq5 idc Muerft efllciuntur foni. ?Dc bae iginir
tiugfluribusatqBanimocapit ad illud ctiam non fpon inftnimenco;um flX)ufifap:imumboco}.icrc pifputadij
tf c nuerritur: vt mofuni quoqp aliquem fimilcin auditf videtur.5>fdp:oemii fan0eft . muncDcipfts JPOufifc
canrilcncco;pUo eff n^^at:-: cp oiiininoaliquod mclos a» clcmcntie cft filTercndum.
ditum fibi mfmo^anim^ipfebecerpar.Htcrbisomni" CiDc vocibusrac oe cT>un(^cicmcnti8. £a. 3.
bue pcrfpicue:ncc oubitantcr apparcat ita quidc nobis^
muficam naruralifcrciTe comunctam vt ca ne fl vclini' : ^nfonanti3:quc omncm muftcf modulano"
quidcm:carcrcpolTimue.it5uo(ircainrcndenda vis mc c ncm rcu;it:p:e e r fonum ftf ri noii poff ft. £>o'
tie cfl: vt id quod natura eft infitu; £xienaa quocp pof
: nue vfrop:frfr qucdam pulfum pcrruiTionc
flttomp:fbcnfuinrencri.£>iciircnim in vifu quoq}n5 05 non rfddiiiir. itbulfueat g^, pci aifl*io nullo
fufficit crudirie colo:e8 fo^mafq? tonfpi(ere:mfl ctiii qug- inodofflrepotcft:nifi p;f(fflcrit motue. ^ifni^fu ucta
f(fbo:um p:op;iefae:inucflic{aucrinr: £?icnonfufticit rtntunobiIia:nonpotfritaltfrunialreri(oncurrcre: vral
cantileniemuflcie oelc(tari:nifl eriamqualimterffcon-^ terum impellaturab altfro. ©ed cuncfie flantib^otu
iunctc flnt vocum p:opo:tionc oiftatur.
'
'
\ fTDotunm vero alij funt velo(io:ee:alii fardio:f6:fo;5
tfapimium. :. dccpmotuu)n ali| fimrraiio:fe:aIii fpiffio^cs iRain (I .
XIDufica
f f vnue fonu^ffnrnm pdlit vd (puis : vd anim»: C:©uf inf qnfllffutfs fpfries confonanrits aprcnt ur.
quiuis rtfrcpcc'pIimbu3conilft:5T3Ui0 i-itndecrtflr/ jCapituIum. 5.
dio:ib'; rari'^2ib'^:.iamie vcrocKclfrib''ac fpiffie. vflu bisigitur mfqualiratisgfncribiJe poftre
ti flconum:qucm turboncin vi.xanr:quifii oiiigcnrcrcj:' c mapuoquoni.imc]Lft!pfrio:ibugmur3 funt:
to:ncr:cicp vnam vir^ulam colojis rub:ivf iue ou 1 atci rcltnquainug.iOctribug vcrop^ionbus fpc
cat^tcumqua potcil fclcriratcconucrrat :iunctotU6CO' (Ulatio facicnda cft.sir^princrciainir niaio:mi
nne rub:ocolo:cvidctur infccruff ,. Vion quo totus ita idfonfbnantias potf ilafCj vicfetur multtplevrconfcquc
fit.SKd (p parres purae uib:f virg? vclocitae! fompzC' tcr autcm fuperparricularig: Cnipcrparnf ns vcro ab ar
bcndat :i pparnt non finat. *5ccl oc bi» poftcrius.
. monif conancntia fepflrfltur:vtquibufdatup:ctcr iP>to
•jgixur quouiam at ur? vocct> fpf iTionbus 7 vclocio:ib' lomcumvidctur.
motib^^infitantur. Oraucsvcrotardiojib^fltraris. li"
fluftaddirionc motuum cr srauitatcicumcn intcndi: oc C"iCur mr»lriplicita9:T fupcrparriailaritagfonfonati|0
mcrionc vcro moninm larari ct aciminc cirauiratcm, cj: ocputcntur. tCapiruliim. 6.
pluribuscntm motibueafumenf^otrauiraetonllat.^n 21 naci5p:obanturcomparaticni confcntanca
quibus aurcm pluralitai» oiffercntiam facit:cam nc ccirc C quf iuntn8tur\f?mplifia:{Ftquoniani c.raui
ert in qufldam numcrontatc conflftcre.omnis vero pau tas t atumen m
quantitatcconniUint^ea ma^
ritao «d pluraliratcm ira fcfc habcr: vt numcrus ad nu' )cime vidcbuntur fnuarc naturam connnctif
nierumfomparatue. tEojumvcroquf fcnmdu^ nume quf t>i(rrerf p:op:icrarcmquantitatis poterunt cuftodi
nim confcmntur:paitim rtbi funr^qualia^partim qua re. TPlamcum fit alia quidcm ofcrcta qua' itgs:alia VC'
lia. 0uocirca foni quoi\5partim funt? quaJe6:p»rtim vc ro(onrinua:ca quf oifcrcta t ft:tn minimo quidcm finita
ro funt ififqualitate oirtantfg. gcd in big vocib': quf cft:fed in infintnini pcr maio:a p:ocfdir.lRanct'i i ca mi
nulla inf nuaUrate Dffco2dant:nuUa omnino confonitia nima vnirascademcpfinitaeft.^n infinitum vcromo'
c ft.ct cni.-n tonfonsntia ert t»i(rimiluim intcr fc vocum i dus pluralitfltisaugctur^vr nuincrug qui cum aftnita
vnum redacta conco^dia. incipiat vnitarc:crefcfndi non babet finc3.*ilNurfug quf
CTSDcfpccicbusinfQua^itaris. iCap. 4. cftconrinua:ror3quidf3 finita eft:fcd pcr infinira mtnui
vero funt in? qualia:quincB intcr fc modff tur.lineaenitn qugconrinu3cft:infiiiita fcinpcrparti'
q incqUiili-atis momenta cuftodiunt. glutenis tipne oiuiditnr: iL um fit ciue fiima vcl pedalig vcl qu?
«Itcrum ab alrero muItipUcitare tranftenditur (uc^fllifl ocfitiira menfura. Quocirca numcrus fcinper i
rum:i vocanir fcrqualrcia p,'opo:tio:vclterti3m: vtqua modoaflmplicirate oirccdit.Duagcnim vcl trcs vcl cj'
tuo: ad trcs:-: vocamr lcfquifn-ria. 21dbuncctiam modii tuo^babetinfupcrpartfs^^anmplicitatcoiffcdcg cjU'
in poftcrio^ib^^numeris pare aliqua a maio:ibu<« fuper b rat ad quandam partium plura'itatfm.Ti'\Ui fus multi
mino:e0 numeroa continerur. Icrtium r cro ^cnug in' pliritasomnig in tntcgritatcfeconrinct.ltlaitt oupluj
Cqualitatigeft^quoticns maio: numerus toium tntra fc big babct totum mino:em.XripIum itcm tcrtiofottnct
mino:em continft^Teiusaliquantag inrnperpartfs. ct toium mino:etii:atcBfld cundcm modnm cftfra.£5uy'
fiDuag quidemfup:a connne^^vocabitur p:opo:tiofu particulantfls vcro nibil integrum i'cruat:fcd vcl oimi'
perbiparticns: vt cft qnmcp ad rrcs. Sin vcro trc9 fug dio fuperflt:vcltcrria:vclquarta:vclq«inra . S-edtamS
fecontinet:vocabitur fupcrtriparticns : vr funt fcptcm ttiuifloncmflngulisacfimpticibug parribiis opcratur.
•d qn9tuo:.€t in cfteris quidcm, cadcm fimilirudo cc ^upcrpartiensflufnnififqualitai? nccfcruat intcqru:
potcft. Qaartum ver oin? gualiratig cft gcnus: quod er n(( flnsulis adinTit partcs . 21tq5 tdco fccundnm -{pr.^
multiplici:^ fuperpartinilari coniungitur cum fnl5 ma
: tbago:t(oe minimc mufios foiifonanttls adbibf f -pio .
io: numcms babetin fc mino2cm numcm> velbi«:vcl lomeus tamcn ctiam baiic p:opo:tionfin intcr confoni
tcr: vel quoticnftibct:arq5 cius vnam partcm aliquam. tia8ponit:vtpofteriudoftendam.
€t ^icum bisbabct:-? ci^oimidiampartcmtvocabif bu
plo: fefqualter: vt funt quinq? ad buo. £>in vc o bis mi Cr^5n{ p:opo:tioncs quibus cofonanri) s muftris aptc
no:(ontincbitur:TCi%rtia pars: vocabitur ourlex fcf; tur. ^Cflpimlum. 7.
quirertius:vt funr fcptem ad n-es. Sin vcrotcttiofonti
nebimr:teius ^imidiapars^vocahrurtnplejrrcfqual' lludramen e^cognitum ocb5:q>omncsmurt
tcr: vt funt feptem ad 2ltfB ad eundcm molum in
duo . 1 (f confonantif aut in ouplici aut in niplict:
:
tnd-.i ciue plufiS vnam aliquam parte m. t bia mi fi J0uf inp:opo:rion;bug oupla cft: Diapa(on intonfonl
piatcflaAoiy
»77
1100 7 fcmitonium contincre nionrti ati funt:*fKert9t igif cft fecundumfc5planetarumfimilitndincm. 3ncDbi0:
«>mpar«tio.:56.fld.2S s .quf c rt fefquiottaua idcrt tonus quf grauiflima qmdem erat vocara 5 bYpatc quefiina''
:
co:ij(p oiSi cft.5:.quf crt o«aua pars.^ffi.Oftacp mdftra" io: atqj bono:abilio:. 'tl nde ^ouC-cr bxpaton votant.
tacrtoiapcntcpfonantiactrrib^tonts fcmitoniocg fon jConfulem eodc\n quoq^ nuntupant ncHiiitc.pptcr ckcI'
flarc.c^rcd oubium oiarcfTaron ? onantia aceniij nona' lentiarn oignitatie . tfacg faturno cft artributap:opter
ginta ouob 'numcrifl vfq, ad.:^^. vcncrat. Wfic vero oia tarditatc mot^:-; grauirarcm foni.TParbYpatc vcro fccij
1
jibipatc
1 sl
o
f
M *^
1
m
-] Itcbaor
/ V
-J Vwntfc
\1 ^
tritc 1 o
f ^
/ 3J
•n pflratioc
11 IP^Ypcrbtpati
I
z . 2J K>Ypatc
I 1 T^ibYpate.
Xtd:ianoa
4 1
S"
1
l^arameft
6 1
Xriit
7
9 1
9 '
1 THcrc
ll3YPflitl)>'Pflton
mtfteiinfetineomnc tetmoz
dum CitiUiiictar& idxtt^oie^eas iParbrpatcbYpaion
mmon vocamm eil a addttt
mento rcilkcr boc. iJbaramc
jLicbanos bYparon
le|oie5eugmcno:mrc DtCjeug
nunon:paranrte oicjeugmc
K^YPatcmcfon
nonrnete oiescugmcnion : vt
it Dcfcriptio.bot modo.
1^>afbtparemeroij
Xidjanoe mcfon
CCftigitur bictnter para^
mcfcm at mefen otfinnaio at-'
«'Defc
CB «5 oic^eugmenon tetnieo:'
dtimboevocatumc. ^uodfl
panimclc aufcrarur:? nr mefc ^aramcfeoft^fltgmc
triK.parancte. nete: tunc con
innctaideil rtncmena erunt Xritc bicseugmenon
vocabinirc^
tria tctraco:da :
K)YpatcbYpaton
C;5cd quontam in batvrt f
fupcrto:c cnd ccaco;di otrpoft' T^rbYpatc btpatS
tionc mcre:(iu( p»pter mcdiS
collecationcm ita vocata c:ne
ce p:ojcima acccdit t longc ab XCtbanosbrpaton
b^pane vltimidoinat:nccp
pzuim Diilanrif rctinct locu$ ^ l^YPftt^ mefon
Ihid vmim tctraco:dumad^
tonctn cf\ fuper neten oicscus 1 l^rbYpatcmcfon
fnenon:que quonias rupcrua
dcbantaaimincnetas uipcrt
n0(oUocatad:omne iildtetra Xicbanodmcfon
co:darabTPerboleon vocatn
cd.bocmodo. 'tfDefcrtncmcnon
XritcfYncmcnon
1 T^aranctc frncmcnS
I*KetcfYncmcnon
JE)YP«fbYpatoit
iParbYPatcbYpatS
XicbanoebYpaton
IDTpatcmcfon
•tfbarbYpatcmcfon
Xicbanodmeiisn
filDcfc
*^ramcfe
Xrite oicjeugmcnott
•j^araetetoicjeugmcnS
l^ctcoic3cugmcnon
XrifcbYperbolcon
] Tp>arancrcbYpcrt)oIc5
iRctcbYpcrboUon
\
'
C ouonijm nirlli? mefe nott fr.it lof o medirJ^ tM refonat oiatcfTaron ad qiiarram rcilicettquf Ifeanoc bYpa
pi^ byparn? .icccdcbar : 'Jfcirco fiiper byt^arae byp aton ton ad inefon rcfonat biapcnrc fympbomam i td ab ca
Bdilitaert vnaco:da:iiuf oicirarp:oaambanomcno8.ab quinta.iRurfusmcfca paraincu oirtattono:quccadem
«liqiiibus flutcm p:o'mflodo0 oicitur , totioiiuegro oi^ mefead nctem Dic^cugmenon quintamfacit Mapftccd
flane anea quc eitbvparebvparon: iftipfa quidem fonantiam: *3uf lutc oir^cugincnon ad nctc bvperbo-'
idcd p:oflambanomeno6 a mcfe octaua ei\ rcfonan» tuj kon cjrta fadt oiafefTaron foi-arii .7 pzoilait^banoincnos
u oijpafoii fYmpboniam.^adcq^ad lid^anon brpxon sd nctej I? YE boled reddit bifdiapafon pfonaiia.boc m6.
• -fibronam
banomC''
_ no0
i
HDrpott
bTpaton
] patbr •
patc bf''
paron
I l;cbano0
bYP^ton
inefon
'p9temcf5
. licbanof
' mcfon
] ^arane'
] Xrirc eic
jcugme
non
1 iParant
teoicjeug
ftienoii
. iHcte Die
mciion
i
XritebY''
^boleon
9} 3 iJ^arlctf
bY£bokd
iHetebY'
]^boleon
ClDiSfnffibuscanHUnarum. , jCapitulum; ji. cepe.^dcoc^ vocamr oiatonicuni quaf! quod pcr tonum
flcpcrtonump:octredi3tur.iCb:oma aurcm quod oicitur
5«iginirfrpcditis:t»tfcndum cft oc gencrib'' colo:.quafi iam ab butufmocJi intcnrioncp:ima muratS
b meloium. g?untflutem tria biatonum . cb:o cantaturper femironium i fcmitonium i tria fcmitonia.
ma. tFnarmonium-r oiaroniciimquidem ali % ota enim oi atelTaron confonanna crt;ouo:um tono:u5
quantoouriue-rnamraliust tCbroma vcro acfcmitoniirfed non pleni.Iracfum ert aurem boc to/
rft iam Quafi ab itia namrali intentione ocfcendens in' cabulum vt i)iceretur cb:oma a fupcrficicbus : quf cum
moliue occidf ns.-gnannoniumverooprimeatcp aptc permutanturinalium tranfcunrcolo:em: fnarmoniiis
con'nnmim Cumfint igitur quirc^ rctr2to:da b vpatS
. veroqiiodeH mac;ie coaprammcn: ^uodcanranir in
mefon fynemmenon. oicjeufmenon . bypctboleon omnibue retraco^dis pcr oicfln n oicfln i oiatonu;. JDic
bif om nibue ^cc undum oiatono canrilcnf p:ofedit voy nsautem eftfcmitonijoimidium^-^^tflttniimycficmm
ppr rpmironipm.tonumactonum.^nTnoterratotdo. ocfcrtptio per cmnta tetra(o:da biffutrcne. boc tnO''
itflurfus m aUo per fcmitonium tc num ac tcnum:a( ocin do.
: .
ClDeotdtfK (boubnim nomi nibosc^ Jn tribns s^t oiatono0 rtnemmcnon d):om«ricc:r<I lifbanos fYncm
iit>U0. jCapuulam. mcnon £b:omati£e.'Jn cnarmonio vcro vel oiatonos ff'
ncinmcnon cnarmonios: vel licbanos fTncmmcno enar
monios.-^oft bac netc rTncmi.non . £)i vcro mcfc ncr"
Hnc igtair o:do (o:d«? t>»(l)onfdus dl oiuj uo non fit fTncmmcnon tctra£o:dum adiunaum. £Kd
n qu? pcrtria gcncra variantur vcl inconftan' fit OiC5cugmcnon:cft poft mefcn paramcfc. JDc binc tri'
tio:dincoifponuntur.*g>:imaeft igimr p:o tc ojC5eugmcnon.'3ndelitbanosoiC5njgmcncn. @Uf
Hambanoraenosquccadcs Dicitur pzofmclo in oiatono.2:>i3tonosoif5fugir£non.3n fb:omate.
dos:Sc£undabYPflrebTpaton.Xcrtia parbTParc bYpa tum oiatono6oic5eugmcnonfb:oniati£e.nim Itcbanos
ton. ^uarra rero vniucrfalircr quidem Udjanos appel t)ie5cugmmoncb:cmatice.3nenarr.oniovcrotum Dia
latur.i3cd fi in oiatono senerc aptctur:oicitur licbanoa tonosoi jcugmenon cnarnionios.njmlitbanos oic^c/
bYPaton &iatono9.5>i vcro intb:otnatc : oiciiur oiaro^ ugmenon cnarmonios.tF adcm vcro oicitur i paranc tc.
nos cb:om3tice.Tel Ucbanoe bypaton tb:omat ice tumadditione vcl oiaroni vcl cb:om3tis vel enarmo'
autcm iucnaimonio:oicimr lubanos bYpaton cnarmo ni).x?uperbafl ncrcoic5Cugmmon:trtrc bTpeibcleon:
nias vcl oiatonos bypaton cnamionios.i^oit bancvo' jparanetebTperbolconiparanctebTperbolec n. tFtquf ^
tamr btpatc mcfon JDebint parbrparemcron Sltq? bic
: .
paranctc bTperbolcon:eadem in Distono oiatonoe bp
licbanos mefon fimplititei-.3n oiatonico quidem gene / pcrbolcon. 3« fb:omatcvcrocb:om9ticebTPcrbolcon.
rc oiatonosmcron,3iKb:omat£lubanosmcfon
cb:oma 7 ncnarmomo verocnarmoniosbTperbolcon. barum
ticcveloiatonosmcfond?:omatlce. ^nenarmoiiio oia/ vltimacacftqucertnctel^Tperbolecn . tFtfitocfcriptio
tonosmefonenarmonios.vcllicbanosmefon cnarmo ciufmodi vttriumgenciumcontmeat oifpoftttoncm
nios bas fequitur mcfe . -poW banc funt ouo ten-a£o:cla 7nquibu6 ? ftimltmdincm nominum oilTcrcntiam
partim fTnemmcnon:parfim oie^eugmmon.tEt fTnem pcr norabis. vtn neruinmilcs.tn omnibus mmcis qui
mcnoncrtquodpoft nicfcn ponituridcll trite fTncm^ funt oiiTimilcsfolUganmrfiant nmuloiiines octo t xi
mcnon . ©cbinc lidMnoefvncmmcnon.cademindia ginti.JtDocautem monHrat fubicaa ocfcriptio.
loniw oiatonos fxncmmcnon: 3n£b:omate"vero vcl
'
^tHfinonium
^;ollambanomcHJg
H^ypatebypaton H^ypatcbypaton
f^arbypatc bypaton JbaibYgate b ypaton
j. icbano6 b ypatonoiatonoa J.icbflnog bypgtoHcb«>iii9tt« Xid?ano8 bypato enarmowioa
^YPatcmefon j^ypatcwcfou BDypacemefon"
mefon
•^-irtoypatc •jbarbypatemrfon l|barbYpate,mcfon
p^£g__
—
Xkbanos mefon o tafonna licbanoe mcfon cbzomatice
/COiTt
i.
gjjefe
tcbanog mefoncnarmoniog
if^aranctc Yngmcnon
l cb;d.
tDaranetefFngmcnon enartn
'
rmminciion
IJ? :te IBctcfyncmnicncn »
"l^te fxucmnK?'??
•
• ^araaicie
^aramrlc "^f^ramcfc
Iriteoicsciigmmon -g^iteoiCaCUgmcnoH Xr ue oicsciigmenon
•
jpjrjnetc Dicseu.oiatonog •^rancteDic5cu.cbK)ma~ l^aranetc oic^cu. enarinontog
'iRete Di£$cugmendn 1^ctcoic5cug"hienon iRcteoie5Cugmcnon
XritebYpcji bolcgn
X rttcl>yperbJleon TritebTPcrbolcon
-j^aiflnae]>yp«^^
i^iranetc byybole5 &tatonoa Tfeiaranete byeboleon cbzo ma. •
^ece byperbolcoii
TBgtcbYperboUon THetebYperbolcon
A ZJ
Cr^Of Cntfntfffoccs (n fingulifl gencribus p:opo2ti» pate
nee. jCapttuIU5. 13. byp-i'
;0c igitur mo ^ fincpla retracozda t gencru5 p ton
b p:ictfltc8 facta partitio 2. vt oia quid? Diatoni
ci gcncrie gncB terraco:da ouob^^tonis acfcmi bipatz
tonioptircmur. SDiciturcgtnbocscncrc ton^ bipatd
fncopofit^idcirco qrn integer poniturmecaliquodei ali
«d interuallnmiungirartjSed in ftngulisinrcruallie i no8 bi
tegri ifunt toni.incb:omate vcro fcmitonio ac fcmitonio
incompofitocp tricmitonio pofita oiuifio cftc^^dcirco aot
,
'tnapbe
X ^— J
J
'
i
. E?^^'»
JKJypa
fncompofituj boc triemitonifj appellam^: qtn in Tno col temefo
lotatum ef! intcruallo.potcft autcm appcllari tricmitorii
im in diatono scncrc fcmitoniij ac ton^. no efl incom •fl2)ar
paton.vfiiusparbYpatcbrpaton.Sonifonpcbvraro.
tracordi ffl ci\ aruriiTima. iPoilfiiorie ferosrauiiTima. mars bYpate mcfon .iuppiter perbYpate ncfoii. f.nurn''
J6ilcH;til3conuinct(Ovn3,fa(5miq5Co:dabTpatt mefon: licanos rnefon.celum vltimuin mc fe. Ouc vrro fmr barii
ouorctraco:daconiungcni?: vc cadcm bvpatonac mcfon immobilft?:qucvcrointoium mobilcs: quc auifminio
tttraco:do m
fupcrio:e ocraiptioncadiaiir:f rt igirur fy biks mobtlcfq? conflrtant:cum oe monofo:di rfaularis
tiflpbctquc coniunctio Oicitur:ouo:i] tctraco:dD:iimror oiuirionerracraucrocntlofusaptio:c)rplicandi'
media: i:7upcrio:i3 c}Uidcm acutiiTinia:pol1crio:id vero CTQucfitnaturaconfonanriartim. ta. :s.
gr-iaiiTima. Cnfonantiam vcrolicctaurium quocv fcfus
<r|J3uid flt oic5cufis. jCapituIum. t^-. oiiud(cct:tamen ratio perpcndir : Ouoticns
3c5aJfl6 vcro appcllarur quf Pifiunttio oici
: c cnim ouoncmi vnograuic:cintcm1uutur: fi
0 ct potcihquoticns.ouo terraco:dfl roni mcdiC' mulci5 puin reddunr pminuquoi^amoclo et
tate fcparanrur.vtin bisouob^^tetrafozdie. fuauem fonum.DUfq^ voces quafi conttincff in viumi
coaleffunt.tuijtfitca qu? oifttijr fonforfanna. fCvtn xe^
I UDYpatemcron roflniulpiilfi fibtquifa- irecupir.nff tMnilcfnr odflurcm
fuaucm arci5 vnii cc oiiob^compofitum fonii:ii;i:cert quf
OtcituroiiTonantia.
1 ifbarbypatf me CTHbiconfonantierePiunrur. Ca. :9.
fon 1R bisaot comparario!b^"-'iitatis atq? acu
i mim^bascofonantias. ifec inuenin:QU?
litbanos mc-' fibicomenfuiatcfint.i.quf uora5 poiTunt ba
fon bcrccoimincmmenfuram:vtinmu!r«r-|icib*
ouplum ^ertillaparsmerinir: quf interfuoscrt rct'
filOife minos Diff rcnria: vt intcr ouos:': q uo: binfli iusvrrof
<p metif :intcr ouos atci3 fev.quf mplarrt bihari' vtrof
j iRiflramefe <^mftiatur;intcrnciufm stqsccro ecdcm vmt3c>i: qug
vtro ci5 mct atur •(Rurrus infuparpanifn-anbtrsri fef-
.
businucnirur.
C^uibus nominibuencruopappeUaucnt albtnn^.
jCapimlum. :6. C ^Quemadmodum plaro ricat ficri cc n 'bnantias.
Ibinus aot earum nomina lattna o:atoe ita Capimlum. 30.
intcrp:etatu0 c:vtbypara8 p:inopalcsvoc9 Xato vero boi modo ficri in iJurcconlbnantiS
1
uDcfae medias.rYn^'"'^"*^ coniunctae.
ret. p oiaFTPcccn^e cft inQt velocio:e cjdc cf acutio
Diejcugmenas oifluncias.bYpe rboleae ewel' rem lonum.bicigiturcum graucni p^fancrit i
lmw.S>cd nobts tn altenoopere non crit immo:adu5 flurem cclcr ingrcditur.offtnfa quc crtrcina ciu fde co:po
ris partc quafi pnl ue irerato motn rc ucrriiur: £!edia>
C^ui ncrui quioua ftdcnbUB comparcntur. fegnio:;ncc ira fcleii vtp::mo impetu fmsiTus aifurnr.
jCapiralum. :7.
Xlud tame,intcri oc i'npcrio:ibtietctrafo:di« :0uocirc3 grauio: quocp. tCutniwuri am qranio: rcdi^
ru c5mf (liMbileo ftt pfuflToinb^acutojnroiiov; vt t biep nolbus vel cdificia in faibunnirvel tiucutimr triumpbi:
pctiontb^-qiint^ fiit>;armilim^lRon£Diibiii ciiiiniphi quo:umimpioacroncniinilitutafuntnon quo:U5 ope
comciiriiratwfibim£ttnifi:caf:vnati5vo(ijcft'iciat(onfo rc feruitioci5 pfccta. Xria igitur funt gcncra:quf circa ar
niiiitiflni. tcm muftcani verfantur:Unum gcnus cftqiiod inftru'
jnugconfon3nn9ciu.imcritop:e(ed9t. jCa. 5:. mennsagitunaliud hngit i£arinina : Tcrnum quod
€d inta OC0 c[me rctuliin^confoiiatias b?n inrtrumcnto:ii op"carmc?tXi oiiudicat. £?ed illud quidc
0 dnmiudiciuctvtiaurcitaquoci^ in roncqiw quod i illrumentis pofituni cfi:ibici5 roram opam confu
l>ara mclio:c opo:tcatarbirrflri.€odc iianci? mir:vtfunt citbaredi:quiq5o:sanocctcrilii5 iiiuficciilru
nidaurisatfitirur fonie : vd oculuc afpcctu: mcnti9 arnfi(ium,pbant:a mniicg fciennf intcllectu fc iu
QUO animi iudkm luimcris vcJ continua ?Btitiite,-ip^:0' cti funt.qifi famulantur( vt oictum cll;iiec quicqua aftc
poftto cni numcro vcl linca nibil S racili' qua ei^oupltJ runt ronis. £>cd funt totiU9 fpccKlationigcrptcs.jSecii
onilo vcl animocontucri. 3tcm poft oupli uidicium fca dum veromuficam ascntium gcnuscftpoctarc ^uod :
tur oimidi|:poit oimidifi tripli.port triplii partis terti^. non poti^fpcculanoncac ratione quS naturali quodam l
Je>uc 16 qin facilio: cll t"upli Dcfcriptio:optima nichoma ftincm fertur ad carmcn 21tq5 i ccirco boc quoci5 gciuis a
.
<^ in Duo f qua oiuidi nonpofle: ficut nulla ejufdem gc> notitiam ac oifciplinam poncbat:qiif p:Op:ic
€" ffe autem Ula purabat:
ncris p:opo:tione8.i.Tupp3rtifulari9:oiatciTaron cnaj vcrcci5 ce d iceierur .
coiifonsntiam ouob^tonts femitonioq^ confiilcre. femi' qucnccintcntionccrcrcercnrnecoiminutioneoccrcfcc'
tonij verocc ouo maiiis ac itiin^: IDia^ intc utem trlb^
^
Kt\t:nec vlli6accidentibusmutarcnnir:li3fcaurcm eflc
roni9acmino:efeniironiocontincri. iL^iapafonverogin fo:mas:magnitudinc6:quaIitatc9.babitudincs:c?tcra'
toni9 ac DUOb%ino:ibu9 fcmitoniig eppleri: iiccp ad (^:QUcprcfpccuIata immutabiliafunr;iuncta vcroco;
fc)cton:9 vlloino pcrucnirc.becoiapoikri'^'* numciom po:ibuspermut3ntUr: 1 multimodie variationib^mu'
ronc 1 auiium iudino comp:obaboatci5 bfc baaenu9. tabilisrci cognatione vcrtuntur.
CQui4fitmuficus. jC^pituia. ^4. (TiOe Difterenttis $titati9 : qugcui oifciplinf ftt t)c
Dnc ilUid c intucndum quod ois arg omuiT putata. fCapimlmn. 5.
n q^etiA Difcipllna l?onorabilio:e naturalitcrb» iDDnts vcroquatitas fecundum pytbago:a5
beat roncm qua artificm:quod maiiu arq5 oge 0 vcUonnnuavcIoircrctaeft: x)cdqueconti'
OJuUoe ni crt mai^^atc^ alti
artifici9 occrccf.f nua cft:magnitudo appellatur: aii? oifcrcta
U8 fcire quod quifcg fa£iat;'cLsipfumiIlud clTiCcre:$ friac cft multitudo. 0uo:um b?ccft oiiicrfa 1 con'
t cnim artificiu co:po:alc quaft fcruien^ famulatur. 'Alz^ traria pcne p2op:ieta9. iTDuItitudocnim a finira incbo'
tio vcro quafi'ona imi^at:'? nifi tiian''rcciidutn id quod ra aH9 C^titate (xe((er\e in inftnita p:o5rcditur. vt nullua
riofancit:cfFiciat:frurtrant.^uatoisiturp:cclario:efci crcfcendiftnisoccurrat. «ftcgad minimu5 tcrmmara i'
cntia muficf in cognitionc roni9:quam in ope cfTiciendi tcrminabilisad maius.eiufq5p:incipium vnitase:qua
atq5 actu tan tum. f. i^tuin (o:pu6 mcnte fnpatur: %uotf minusJ cft nibil. £re((it vcroper numeros atq5 in iiifini
•f.ronisepp^feruitio ocgit:illavc:oimgatatq5adrcau tap:orenditur:necvIlu9mimerus:quomiii'Ciefcat:C£r
t>cducit.3' nift parcatur ci"impcrio:CLpcrs rationi9 op^ minum facit. €>cd m^gnitudo finitam rurfus fu? mciifu
tituIabit.^Undc ftt vt fpcculatio ronie operandl actuna rc rcctpit qu.Tritatcni: in infiiiira Dccrefcit. iRam
Sed ft
intillisi poreil . 9
cctenC vtita Dicam) co:ijo:alc0 arhft q5 nirfus mcdictas in aliam mcdictatc: vt nuaCB Vfus
CC8 non et Difciplina fcd cv ipfis ponu9 inilrumentis ce fetmdi magnimdinem tcrminus ftat.ita magnitudo ^jj
pcrc vccabuIarT^asCitbarcduser citbara: vclribicenc); tum ad maio:cm modum terminata cft: fitvero cum oc
tibia:cftfriii5 fuo:«in ii]ruinento:uin vocabulisnuncu crcfcereccpcrit inftnita. Sltconna numerus.CBtu? ad mi
pantur:i9 vero cii muficus:qui rarione pcrp enfa iCanen no:emmodum:ftnituseft:infttiiru6aureminnpite?cu
di fcicnnam non Icmicio opcri9:ic55 impio fpecuUrSis crcfntifum igitur bec itzCmt iiiftnita:rn quaft Dc rebua
fllTumit. s2uod.f. in ediftcto:um bcIIo:iifi5 opa vidcniuo finiris pbiloYopbia pcrtractat:inq5 rcbus infiniti^ rcpc^
t in (ontraria f(il5 nunnipationc vo(abuli:£o:um naqp rit aliquid tcrminfltu3:oc quo iurc pofllt acuinen p:op:tg
1
Llljcr 11
|aii |
I): yvTllrpTrrtviiiclviii iilt^
C^Superius igitur c^iftiofims nnmcrue naturalis la /
tuseft quadratozum inferius ocfcripto:uin. jConrinui
cnimnaturalitcrfuntquadrati:quifcfein fubiecto c:dic
confecuntur vt.iiii .ijr.yvi.c (cteri. £>i igitur contiBUU?
quadratum minoicm a continuo quadraro maio:e fuftu
lero:quodrcliquicranrume;itquatuineil:qiiod ab vtro
rumcp quadraro:um lateribns lugirur: vt ft quatuo: au
feram a noucnario quinQ5 funt rcliqui:quier ouobus et
tribus:qui funt vtro:iiai quadrato:um li?rcra:(oniii5ii'
nanj.vclquotlibctcquircrmimriflrpnm^pnmocquud Irrri
f
in fcqucnti fcilicct ordincconllitutue . £)ccundu6 vcro
p:imo9c fcomdo.tcrtiue p:imo ouobug fccundieac tcr
tio:itacnim numcrop:o5rciro litouplc^multiplicitatw
CT^ fupm'o:eigfnir oefcriptfone binarius p^im^mul'
riplcr vnum ad fc ternarium babct:qui poiTitfsccre fcf'
p:ima p:opo:tio.vt pcrcfi prio monet. ~~
^'-'-"'1
1 I
II
}
(
^
1111
/
(5ualteraiiip:oponioncm.XenariU)& vcro nonb^ aliii
qui rius po(Tit eiTe fcfqualter quoniam mcdictate ocftcit.
'iRurfus quatcrnarius lecundus cfi Duplcr Imc ouos tef
I I
quadruplaquincupla:2!cv>cinccp9talie(urritl>abitu/ "
I 1 ir 1 rrvii Irrri /
£)efquattcra
I vi
'
ir
;£»cfqualtera
tl3parsfertiainT»lrimo numcronarurali quodam ftiic
I ( claudamr.g^fiquadruplum ibfu; ris codcin modofcfg'
quartos inuenies.fi quincuplum fcrqiiiquinroe. ilc oci
(T 2lrq3 id H of niplis fi3t:fcfquircrtta. ©i oe quadrU' ceps finguli ocnominarionismulripiici© totfupcrparti
plfs refquiquvirta.conriiniliburii'» ni altcrurra parre vo-' tularc0 p:cccdunt:quoto locoipfiafevnitatc cifccficrint.
cabuli0p:opo:tion9lita0crmuln'p!tcitatc naicctur. Sj: vnam vcrotannim quadrupit Difpofittoncm ponemus
fuperparriiularitate vcro conucrfa oucitur fupcrparti?» vtin ea ficut incctcris lccto: aturii mcnti© oiligeno crct'
babirudo.JDirponaturcnimconucrfim fcfqualrcra com ccat.
pa.atio.ir vi.iiij.-ijbonaturcnimp:imu0p:imofqnu0
i .iv.fccundus p:imo « fetundo.i.rv.Xcrti^p:imo ouo'
bus fccundis ac terrio .i .rr v. ac oifponantur in o^dinej
boc modo.
»r vt jiii
ir _ 1 rv rrv
£3upcrbiparrics.~ im pbiparficns Cltdccigimrfpeculatio adbanc vtilitatem vidcmrin'
CT Jirjuperbiparricnsigirurerconuerfis fcfquiitcrisb» uenta vt quotienfciiq? .iiij.vclqainq3.vel quoriiber fef
.
bitudop:oducraci1.(rri quisad banc fpctulationcmoiU qnalrerO0vel fefquitcrrio^ vel fcfquioctauo0 vel quotli
scns fcrurato: acccdar :cr ftfquitcrtii^conucrfi© fupertri bct aliasp:opo:rionc8qui0 !nucftigare voluerit: nullo
particntem p:odutir. Cctcrifq^ fimilibus vocabuUead crro:e labaturt vrq^ non ei numero p:tmo tales .ppo:/
f quatiscunctas cr fuperparticularitate fupcrparticntis tioncs quf rat aptare:qui quanti fint p:opofiti:tot p:cce'
fpca p:ocrcari inirabiturrtB^r iion conuerfif aiit fuppar^ dcrci^r pofl fe babcre non pofi^it. Sed oifponat poti%u!
ticu!3ribus:fcd ita vt cr mulriplici p:ocrcati funr :m3nc riplitcs: videatcp quantos fuperparricularcs rcquirit:
tibus necclTc c(l mulriplicc»? iiipcrparticularcs creari.6)c curnq; multipliccm rcfpiciat:qui eo loco ab vmztc rcccf
manenribus vero fupcrparticntibus ita vt cr fupcrpar l£rit:vte(linfuperio:ibusbefcripfionib^.fitre6fcfqual
ttcularibus p:odiemnt:non aUj nifi multiplice^ fuppar tcros fo:tafTe quf ficritrnon a quatcrnario ingi cdiai ur in'
ticnre0p:ocrcabuntur. acoebisquidembactcnus.oili' ucfii<^ationcm.biccnim qin fccundu0cfi:ouplu0 duo3
^cntius enim in aritbmeticie lib:i8 De bac comparatioe tanrum p:eccdif ^rertifiq^ri apfarc non poterit jSed vt .
ripliciratet)nccmus.vnufquifq3mu!tip!frabvniratc.
fc;compiiratustotrupcrpartictilarcs babirudincs p^e^
C 5"Dinimc igifur p:opo:tionc0 funt vt in fcfqualttra.
ii^.ad.ij.in fefquircrtia.iiij.ad.iij.in fcfqiiiquarra. v.ad
cedit fu? fcilicer.incontrariam partcm oenominarionis*
iii i.i brincrpsininftnitumT qufc5cBfc p:opo:tiones
quotusipfeabvnitatcoifceircrir boc modorvt oupler
vnitatc p:cceflerint.lP:opofitU5 igitur fit ouas fcfqual
fefqualtcrasantcccdat.XripIer fcfquircrtias. ^^uadrn-'
tera0p:opo:tione9 conrinua compararionc p:oduccrc.
plcr fefquiquartas.ac ocinccps in buncmodum.fingif
fumo radifcm fcfqualrcr.i:camq5 oifpono.ij.T. ii'. Ot>nl
ouplo:umtcrmino:am fubieaa cefcriptio. tiplito igimr binarium pcr binarium ftunt.iuj.3te5 ter
2libcr II
I
lii
_ I
_ tiii
f~ _ ^uatcrnarius vcroad ternarium fcfquirertius. c"DaiO'
I
I
iy
nvij
"
f
I
)Ctt
mv]
J ^ij
i^xlviitTl^iiii I
'
ree vero funt numcrirre6 i.iiii. j€Dino:cs:binariu6 t
\>nita6:in maioribus isitur mino::': in minoribus ma
C2ltcB9dbun( moduin fcfquiquar mulftplices:^' ii fo: p:opo:tiocontincnir:btnc apparet fi aliquibus nu
meri.I.bic igiturmtticrurqiiidcm.I.numcrum occics. po:rto binario multiplicctur:id q^ fir nc<i3 fupcp rticula
vt.vcro vndccies iccfiduin igitur occcm arqj. vi . numC"' re cf :ncq5 mulriplcv:q' ft td qnod ci- rali multipl:catione
ros.lv.-r.l.prop^iaoiflrrcntia.i.quinarius pnmctitur. nafccmr:neq?multipln:nfc}?fupfrparti(ul3recfl:tuncil
1 funt.xi.ad.v.fcfquidccima (oinpa.arione ccniponti. in lud qnodbinario inultipUcatumcil : vcl fupciparticula'
cadcmisitnr funrp:opo:rioncnumirri.quo6 p:op:iaoit* ris vcl alterius scncrisefl:non vcro muUtplicis.
ftrenriaircsrapcrm?facfi:in quafuntbi: quos co8p:o
^):ia oifiercntia c pmenfa:qi fi qua oift"crcntia nnmcro:^ C0ui rupparricularcsquosmultipliccs tfi^ciant.
itacos numcrosquo:ijcfioifrcrenti3 mctiarur^vtcadC) Capitultim. lU
mefuram numcro:ij pluralitas cvcedat: idf c^ in vtrifq? 36 illud addeii dum c cuo« p:imos fuperpar
ntercelTus^-rfic oiminutio: oiflxrcnrif mciifura:quame b parricularcspzimamcftlccrc muUipUcc5p:o
pluralitas numcro:n:in3ioreobtincbut p:opo:tioncm po:tioncm. vt fi fefqualtcr 1 fcfquitcrtius con
0d fe inuiccm numcri:fi'eis ilUid quod relinqtur poil mg iunsanturoupUcemcrcant.ir^intcnimnume
ftoncm:retractumfit:quamfucruntirc5ri:cfi eos.pp^ia ri.ti.iif.iiij.iii.ad.tj.fefqualtcrcft.iiij.ad.iij.fcfquitcrti''
tjifl^creria mcrieba?.£>intenim numeriouo .liii.lviti. qnatuo: ad ouo c>upluf.*(llurfus p:imu6 multiplcv p:i
bo8 isitur quinariu6 qui eft eo:um oiftcrenria : mctiat mo additus fuperparticulari fcom multiplicem acat.
inetitur isitur.liif.quinarius occics.vfa^iad.l. iReliat Sinicnim numcri.ij.iiij.vi.iiii.nacBad.ij.orplcvcrt.
wotcrnariu.'iKurfus.lvii').numcfU!ii meritur ide vb p:nnusfc5mnlriplcv.vt:ad.iiij.fcfqualrcr.quicp:im'
dccics xfq^ ad.Iv.atci; in co iteru rcrnaviu relingr. 2lufc ftiperpatticularis.vi.ad ouotriplus.q fccildusefi mul
ratur igitur eic vtrifqj.ternarius fiiir.l.T.lv.qui oifpona Tiplei.qi fitripUim fcfqrertioaddasiquadruplusefficif.
t urbymodo. 2Irq5 inbuncmodu iuncrie p:opo:ttonibU6 inultiplici
I
Uii ~r I viii I
I
J_ I~r
'
um ac fupparticulat iii;in Ifinitum multiplices p^ocrcaii"
C 3n boc^situr manif»flii cfl maio^ie ctTe p:opo:tioie lur.
CiDearitbmeticagcflmctticaarmoicamedictatc.jCa.i:.
intcr fcJ.t.Iv.quam.Iiii.-r.lviii.^^fn mino:ibu6eninu
tncris maio: fcmper p:opo:iio repcritur.q? paulo pofic
riusocmonllrabimuQ.idin vcroilla oifl^crentie permc "Oonia vero t>e,ppo:rionibus quf crant intc
flo nuinero:um mnlrimdine fuKuadat:cademcg vn-ofc^ q tim tractanda p:cdiam': nunc oe mcdietati'
numwi pluraliratc p:etereat:mino:cs crunt p:opo:tocs bU9 ef^ cticcndum.f(b:opo:tioenimeft ouo:»
numeri fupcrius inenft cn additione cius fumc^quavn-of ^ tcrmino:um ad k qiif dam comparario: tcrmi
metiens oiflrcrentiaifupemadit:quam f uerunt ante.-cu nos ant voco numero:um f5ma6:TP:opo:tionaIita6 cft
cosp:op:ia oilTcrcntia mcticbamr.£>intenim numcri. cquamm p:opo:tionuin collcctio: iP:opo:tionaUtasve
ro in tribus terminis minima conff at: Confiat autcm
ylvtii.t.ltij.boium qumarius oifTercntia efl. JCTDetiatur
plerumcp 'n pluribus.vtin quatuor vel in fcvtfrminis
tgitur.Klvtii.numcrum qutnarius oecics ftunt.l.^ug
£um enim;p:imus .9d fecundum terminus eandem
ittinrt p:opo:n'onf in.*ciu£i ffnjndn«fldffrrii)m:oicirur C^uemadmodumabcqnaUrflte fup:adtctc pioceirc
bqc p:cpc«:hon jlitas. vf ilcy intcr rrr 6 tcrmmoa mcdi-': rantmedictarci^. Capituluin. ly.
qut icciindiJiJ cil.bae igiriirpropo^rionte mcdi) rcrmini €d paultfpcrqucmailrnodunt inep:opo:tio'
coniiin5cnri0:tnna parririocil. tnurcnnnfquacil oiflfc^ 8 n3lir.ue8;ijb fqnalitatc p^ocrcantur: oiccnduj
rcnti.i mino:is rcnniin iid nicdium:-; mcdij ad majcimii crt:nP>:fdictuin eU eni q» iii numcro valct vni
A:xdnoviinap:opo:tiovtin bianHnicris.i.ii.it/. itcr tas:3detninp:opo:tionibU8cqu9li ate valc
vnnmquippcatouo-iintcr ouo^ rrcetantum vnitas rc.^t fictitnumcri capurcrt vnitas : ita p:opo:rionuni
oifTLTcntiamtcn:t.lHoncriaritfquap:opo:tio./Duogp ^Qualitatetr» cc p:tncipiij. tluo circa bcc inodo ai irhmc
pc ad vnuin oupli funt.Icrnariuo ad ouo rcfqnalrcr. ttta medicras ab f qu Jlirarc narcctur:pofiri8 cnim tribus
Xlutcilcqua p:opo:rioinrrririi3: non vcrofqualibus fquistcrminis.lDiouomodtfuntiqnibUfs bec p:opo:
ciffcrcnrijsconilituta.vtin bisnunicris.i.ti.iiij.lHa^ tionalitas p:oducatur. iPonaturenim p:imud p:imo
ruoad vnum ita funt oiipli:qucmadmodum quarcrna-' f quus. XKcnndns p:iino -i fccundo. lerrius
p:inio fc
KUsadbinarium.Scd intcr quarcrnarium binanac^ tundo ac tertio. Quod bot inoinlratnr cremplo. ^Mtvni
binariu0:intcr bmarinm arqj vnirarein vnitas DilTcrcn tatestres. i^onaturigimrp^imuBp^imofquns idert
tiam facit.i?n vcro tcrtium njcdictatis scnus quod nc' vnus.;£»ccundn0 pjimoac fccundo.idell ouo:Xcrtins
q^eifdem pzopo^tionib^^neqjcifdcm Ditfcrcntiis conft^t p:imo fccundo ac tcttio idcrt trcs.eritqj oifpofttio talts.
:£»ed qucadmodnm fc babct maxim^rminus ad mini"
mumttta fc ffbabcrmaio:umtcrmino:um oifterctia ad
intno:uin oiftfrcnrianitcrminerum vt in l3is numcris
iii).tii).vi.*H1am fcrad.iij.ouplusert.interfe)cvcro7.
iiii.binariu6efl.'3ntcr .iiij.vcroac.iif.vniras . ^xdbi-
Cnivurfusfrcsnntbinarifinf qualitatcconrtituti. i|.
narius comparatus ad vnitarcm:rurfus ouplus crt:er'
go vte\\ marimu^itcrminue in numeri^ad miniinuni p:imu0 p:imofquu8.idert.i j.£>ecundus
ij.tj.ponatur
~
~f 2tritb metici~T jGcometrica |
armoiuta |
CTiSed in bisboc fpcculandum edg^ft vnitas fnertrad
I 1 [
""11"' ) iTliJ ]11 I mf i iifyi cqu9lir9ti8p:in(ipificonrtirnta:vnita8?terit tndtffcrg
ti)s numcro:uin ipfi vcro numeri inrcr fe nullum inrcr
fqueofie rfquf p po^togsTDiuerfcofg ^^^ppo:.!
mirnjnt.;£>i vcro binariustencatf qnalitatem : binari'
crt oifTercntia t vnus inrer tcrminus fcmp numemsiti
€7iR5 vcro i5no:amus alias quoq? cc p:opo:tt'onurti
tcrmitritnr. £3in vero ternarius:! dc oifferenrig e tnter
mcdietatcsrquas quidcm inaritbincricaoivnnus.iSj
;©cd terminos vcro ouo naturaliter tonrtimti intermitmn wr
ad p^efcntcm tractatum bc Qint intcrimncccfrarif .
iHcoeinfcpsad !)uncmodum.^ft etali9 p:opo:tiona'
interbasrrcs medietares p:opo:tion3ttr3squidcmp:o
lirarcin arirbmcrica p:ocrcandi via . ponanmr cni tres
p:ie.i marimcgcomcrrifanuncupatur idcirco quoniam
?qui rcrmini:confttrnat«rq5 prim^^p^imoat fcciidofqu^
5 quis p:opo:rionibusror4 conre)cttur.:Scd tamcneodc
vtcmur p:oinifcuf vocabulo p:opouionalitates etiam cc ;^cnndus p:imo ac ouobus fcaindis. Terrius p:injo
? onobus fecundis ac rcrrio: vr ft f^nr tres vnitires. jSit
tcras nuncupantc0.
C/Oecontinuismedictatibus-rotliunctts. ^n. 15.
pjimo p:imo ac fccundof quus idcrt.ti. Sccundus
rop:imo9t ouobusfccundis idcrt.tij. Xerrius autem
^d tn bie alia continua cll p:opo:tt'onalitas. p:imo ouobus fecundisactertio. •jdeft quatuo;.
« :?llia oifiuntta.iContinua ciuidem vt fuperi^
I I I
oifpofuimns. t^nus cnim idemcg numcrus 1 1
III IIII
medtus: nuncquidem inaio:i ^upponitur: 11 1 l
nuncquidemmino:ip:eponif : ^iioticnsvcroouofnt
medij runc oiftuncta p:opo:tionaIit9S nuncupanir: vt <rif5icigitn: tcrmino:um oift*erenrt'9m vnt't98 fenet.i"
in scometrica bot moddo. i.ij.ii) .vi. *tt^am vt eft bina* tcrbinariumenim 1 vniratcm atqsinter tcrnarinm ac
rius advnitatem.ita fcnarius adtcrnarium. 1 vocatur binarium.^tlnirasintercft.it^ullus veronaturali^ nu
bfcoifiuncta p:oportionaltras. vnde intelligipot tonti mcrus inrermitttmr. iPort vniratcm enim mojc binari
nuam quide p:opo:tionaIit9tem . 3n tribus-r minimis uscrt:9C port binariumternarius:naturaliter(onrtitut^
tcrminis inuenirt.©ifiuntta vero.in.iiij. poteflautem ide5 mrfus in binario fiat. Sintc^tres binarij.T fit pji
in.iiii.i in pluribusconrinuacflep:opo:tion9litas. fig' mus p:imo9C fccundo fquus.i.quatcrnarius . Secun^
dembotmodonr.t. ii.iiii. viij.rvi . Sed l)icnon erunt dusvero p^imo-j ouobus recundis.idertfcnarius.Xer
©no p:opo:ttones fcd plurcs.fcmpcrcB vna min^: qua tiu6autemp:imoouobu0f£cundi0 ^itertio idcrtocto-
finrrerminiconftiruti. nariu0.
Ctfuritaappellarf finroigcile fupcrius medictfltca.
IDctrtOflnt
/Capitulum. 14.
vna co:um medietas aritbmctica
,c VI i
VIII
" rz
i nuncnpatur:quod inrerterminos.Secfidus J2 _\
i I I
1
IirafepoiTttoft(!dtm'\qfj qucinadmodfi abcqualitatcoie
Incquaiitas pzofiuitrmonllrabamus. 113111 tamcn faiii- fi S>ym€\\i armonicj oiipuranonc qu? o taoiiiistiiu»
dium i\\ nmc quocg b:cuitcr rc pctcndum ConiUtU' oi£i poffur tacite ptcreiida ec no a; bitro:: tColloccf isitur
XXV. £>i igirurbicircr.r.T.rl.incdi^coiloccf.fir arirbme pflrarionem p:opo:rioiiis c iiiccre. vnde fir vr ex oiapai^
ri(a p:opo:rionaliras l?oc mo. j:. wv .tl. 'jrc tnrcr cofdcin 1 oiapcnrc quc crt vna confon.inria 1 oiarelTaron vna f5
tcrminos mcdicrarc gcomctrica colloccm''.^? jrrrcmoep' tineniiacoiutt!5arur:qucni quadruploconfirtesbis oia
p:ianumcrortrarcmulriplico.vr.]c.in.vl.fiunr.c(cc.bo¥ pafon nomcnacccpir. Oecundum bjcquoq^ bico:do c.
tctragonalclatus airutno:fium vicjinri.tlicicscni rigi' aDiapafon.oiapenrcoiapafoniacoiapcnrc.oiarciTaron.
tifiunr.c((c.lDosigirur.r)c.mcd!oeinrcr.)c.9C.vl.ri(oUo bis oiapafon.
e?:fir Qcomcrrica mcdicras fubicrti ocfcriprione fo:mflra
X.tt.xl. £'i vcro armonicam medicrarc qucramus : fibi' • CScnrenrifl mcbomac! quc quibus confonariis appo
mcripfiscopnlam'crrrcmo0.vr.v.T.vl.ficnr.I.^o:um iwnrur. ^Capirulum. 19.
ijifrcrcnri j quf ert.rvr.7n mino:cm rcrminij muUipU
ccmus.f(5.in.v.vrfianroc(ics.vvv.gfunr.ccc.bosfccun €d nidjomacus non eandcineio cf arbisrarur
dum.I.parrimur fiunr.vi.Quo6cum'mino:i rermir.o 0 conrrariam pofirionf m. £icd pori^vt riuras
addidcrim^:ficnr.vvi.bunc iginir numcrii n inrcr.v. ac. in aritbmcricis crcmcnri erar Diminurionifqj
tl.mediij collocem^."armonica.ppo:rionaliras cvpeditur» p:incipi»:ir3fcoiapafon fYmpboniam rcliq
y.vvi.vl. runuiTcp:incipium.inasverbfibicorrariaDiuifioe pof
CJDcconfonanriara modo rccundum nicbomacum. feconrtmii.id verofacili^eritcognitu. fip:iU0pcruidC'
iCapinilum. 17.) arurinnumcris:conrtituarurigirur vnitas:oueci;aq ea
bisb^crcn^.nuucilludaddcndu vidcrur parree rtuantvna mulcipli(id:alia oiuiHonie. ;Oirc]5 bc(
ucnitor boc modo. Qusrcrnarius quippt p:im'' cft qua pli.tripli.quadrupli . fcfqualtcri atq5 fcfquitcrtii confo
drupIusftrniran:p;i'musrcfquirernue;nrcmario com nantic.tf vbls vcroque in rcliqui6p:opo:tionib' : vel
paretur.TRunuscins c»iffl:rcnric quam inrcrfe actcrna inulrimode vcl non ita daris. vt l longc oino afc ciftantl
rium renet:it^fe fit quadriiplus. Undc fit vt fcfquitcrtia bus incqnalitatcs fiunr^oilTonanticcvilluiit.i^lulla ant
p:opo:tio:qucfrtciatclTaron:cidru;ilc p:opo:tioni que fono:um (on(o:dia p:o(rcatar.
eft bis Dupafon incoiitrariii oiuidaf .az^upla vcro quo-' C iiuid (jpo:teatp:cmirti vt oiapafon in multiplici ge
niam nullam babctoppofiiam p2opo:tioncin nctvlUus nercDcmonrtrctur. ;Capimlum, :o.
ipfa fefquiltera crt:juf evtat numerus: cui poiTit binan^ igitur ira oiftinao ocmonnrabitur oia
:
ouplus:fuperp9rticulari p:opo:rione to
«ini p:imu8 e\\ b pafon confonantia quf (unctarum oprima £
iungirtalem fo:niam contraric p:opo:noni6 txccdit. 'Mc i mulriplici in?qualitatis iscncrc i in ouplicf
OCO1IU0
z:onu0 ^mitcniu ^onuB
(pcii 1
fflrirtvi" fclvi
1
SDiatctTaro»
^Oapcnte
ClCVnionrtrario pcrimpofTibiU owpcntc OtatdTaron citca in ruperparricularigcncrein^qualiratidturcponen
nronuin infupcr pjititulari tlTc. jCap. tur.
runi inca p:opo:tionc ponaturrque crt mlo: oupliri. bcc ron in fcfqualtcra fefquifcrtiact? p:opo:tionc finr locan
flurcni in mulriplicifaris ^enerc non porcrt inneniri. de.^lltrcrcnim non pofciuntoiapafoniuncrf perticere:
"iRcrtat isirurin (iiperparticnlariebabitudincm cadat. quf confonanria m oupliri p:opo:rioncconfirtif . Hlirt in
^itiijttur pzima.i.fefqiulreraroni p:opo:rio. iHam 11 t»uabU6p:opozt}onibU8rtcfcrint fcfqualfera . Ic:> a< fcf'
&upliccm auritanius tnpIiri:quod lelinquirur fefqual' quiterti3-5llieen;p:opo:rione8 fupcipartuularce banc
tcrcrt.Ouod rt Matcir.iron quidcin oupievert t^ia^Tcnte. nulla rationeconiungent
vcrotriplum: fublato oiarelTaron a oiapcnre tonusrcli-
quu£? ftt:nuIlo modo oulMtariporert: quintonus in fcf' Cr;<Dtapcntc in refqualtcra oiatcffTon infefQtcrtiacrte
qua!teraocbcatp:opo:rioncconrtitui,eed oucfefqualte tonutn in fcfquioctaua. jCapitulum. :4.
rc p:opo:tionc6 oupUcein vinnint. Oticraadmodum c>:
aritbnietiris inrtructus fibi potcrt quifq3 coiugcrc. JDuo 3coautcm quoniamp:opjicoiapente infcf'
iairtTroni ^iarclTaron fuperabunt: g^ert inconucnicns. 0 qualteta.i oiatcrtaron.in ferquifcrtia p:opo:
/Diatcnaron cnim ouob tonos lcniitoni! fpatio tranfc2 tione confirtif.^uoniamcniin inter vtiafqs
c!it."iRo^t igitur heri porcil: vt non oiapentc ac oiatclfa' p:opo:rione6 fefqualfciam fc3 ftfquitatiam
ron iniiipcrparticulan inequalitaris gcncrecoiiocerur.qj ^Sefqualtcramaiozertri fcfquiterri' mino: : quoniacgi
fi quiatonumquoiijin inuitipliriscnerceiTe pcrlcribat confonantiifloiapcntcmai •z:oiatcrtaronniino::appar5
cjuoniain quidcsn tonus niino: quam diaielTaron. SDia/ maiozf m pzopozrioncm maiozi:': mino^miminoziccca
tcflTaron vcroininusert quam Diai.>cnrc.ciapentcquide fonanticaptandum.ifru igitur quidan oiapentc fef' m
ponarurinquadrupla.oiafciTaioninfripla.tonus inou qualtcra:oiatciTaronvero in pzopo:tione fefquircitia col
pliri:Scdoi3pcnteconrt3tcrDiareiTaron 7tono, ^ua^ locanda. Ouodrt oiarcflaronaoiapentc confonantiatn
druplumiyitur fecundum banc rarioncm conilabit cj: fubfrabam'': rcUcimrfpatm:quod oicif ronu6. ir^cfqui
trtplo ac ouplo.quod ficri ncquit.TRurius rtaniatur oia terriu voo ,fi pzopozrioni fcfqualrcrc intnuamus :rclin
tcltiron quidem in rriplici ci oiapcnte in quadrupio.jSi qutf fcfquioaaua p:opo:rio Quo fit ut fonus.^nfefqui
igituraurcramuc triplnm a quadmplo^rcfquircrrius rc^ octaua debcat imone cortitui.
linquerur."il\urfu8rtoiateiTjron ciapcnfeconfonjtie fub
tral^s:firfeliquuatoHU6:Xonusiiiif«rfecundum bac ClDiapafon ac oiapcnte Jn tripla p:opo:tioe ertc. bis
rarionemin fifquitcrria p:opo:tioneconrtabir. inedtrcs t>iflpafon 3n quadrupla . ^lapituln. :5.
fcfquitcrnj vno 'ripliriminozesfiunt.lrcsigitnr roni
vnum biareiTaron nulta rationc fupplebunt.qiiod crt fal €^d quontamocmortratiTcrt oiapafon quidc
fifTimuni.'3Duo eni? toni acfemitoniuin minus oiaterta oupIiiHi oiapcntcvero fcfqualtcram luncraa
.
ronconfonannam lupplcnt . tEr bis igitor oemonftraE vero oui: lam ac icfqualfcram rriplicem ,ppoz'
oiarelTaron confonantiam non efTc multiplicc m
. pico tioncm p:oac3rc:fic bis f riatn apparcr oiapcn
antcm quoniam nccoiapcnreconfonantia.in multipUci teat oiapafon in rriplici p:opo:tioneconrtimi. £xd fi ga
gcnacpotcritcoIlocari.lRam rt in co rtatuatur: quoniaj triplicipzoportioni fcfquitertiam babinidincmiungat:
crt ci mino: conrinua idert oiatcrtaron.no locabirnr oia' quadruplam faat:75iturfi oiapcntcac oiapafon confo'
pcnte:in mulripliri ininimo.i .oupliri fcs vt Ht lot^: quo nanfiis oiatcflaron fYmpboniaiungatur:fit quadrupla
oiatcrtaroH confonanna portir aprari . S>cd oiatertaion fparium vocum:quod bis biapafon fupzaefTe mollra^
confoitantia n^ultipluis gcncris non ert ^uocircancc
. uimus.
ciapcntc.in mato:e babitudmc mulripluts quam crt ou ClDiateiTaron act»iapafonnonelTeconfonantiam: feto
pla quf minima cft aptaripoffrt.i^^iigimrDiapente in dum pttba5o:icod. Capituluni.
mimma fc^ oupla oiatefTaton vero qu? mino: crt : i mul
tiplif i quidcm apta: i non porcrt. iRon crt cnim minus ^'d in bis illud oiUgcs (ccto: agnofcat: quod
quictBoupliri.Siigiturfifqualtcra.-Ionuo vfrofcfqui 0 tonfonantif confonannjs fupci pol^ff alias qf
lcma. 3ncQiirinuaenimp:cpo:rionc locabitur. S>ed m
dam con fonantias eftuerc. "to oiapentc ac
ouo fcfquitcrtii 5mp'io:f s funt vno fcfqualtero. iDuoigi oiafcftaron lunctf oiapafonCvt oictum ert)
turtonivnam oiatclTaronconfonantiainvniccnt^cpnul crcant.buif verooiapafon rurfusn Diapcn*c fYmpbCk
larationccontingct.tFrbisigiturap^obatur oiapctcac niaiunrsaturfitconfonantiaqufcicvnircBVocabuUenS
oiarertaron in mulripUci gcncrccollocari non pofTe . quo (upatur.Diapafon.f(5ac ciapente. fCai ftoiaiciTaroad"
.
Llbcr 11 ns
;Scd quonia i)i(vr oictum cfi)in fcfquiocraua p;opo:n' nus qiiicrt. Ipv d^crjvi . ad minimum quicrt. Ivuii.
.
CJDc maiotf piirtcroni in c)uibU0 minimid numm» ftilm toni inozdincm &(fjponint«r,f.in fffquiflctaufe^
(onikt. jCapiriiliim. J9. po:rionibus conrtiruti. ioex veto fcfqiiioctauf p:opo:rt
^ liqiia iriir p jr« quf maio: f tapotomc n5 cnes a fcrto octuplo p;. ttfantur . ZDifponantur igif fcjc
r njpariir a grfcie n nobis vcro pot rocan o«/ o(rupU,boc modo.
tiilo,'}clcnimnjrura ferrrvt quoricnealiquid
non equie parrib"oiuidarur:qua
fecatur ita vt
_ I viii M
mi.dcflrviti
Hr iiii JdcTTTini.rcvil
to mino: pars PnniLlio inino: f riVo maioz pe cad? qu? |
.cclrii. I
ctliiii f
:
Bucrio: f rt:oimiduim vincaf . tL boc igitur vltimo numcro fer roni tn fclquioctJUa
'Bi>
Ouanrum i^irur (rmitoui
«m minusintcsrooiinidictoni minu9ert:ranto apoto pzopoztioncconititutiloccnturboc mcdo.<Difpoft^p:i-
tiKroniinrcj[rumriipcratoimidium'Z ximit. tftqno'
mumoctuplis terminis: vtoctauf termino:um Kteipfo
niam oocuimusCcmitonmm inttlvi.7.ctilii|.p:incipa rumrcrminozumlatcubuaadiunsantur.iTMtautcmoc
tcriptiotaiis.
litcr llarcrnunccaquf aporomeoicitur: jn quibiiepof-' ~
fit mmimie conrtare ___JL_o(tupli dcu
numcris appiobe mu9 S>i igitur . [ i.lvttitl lytiii |
|
ccrliu.parrem rccipere ocrauam polTenr cum ad eum fcfa [ ilii. ttvi.irnrii.dcc^viii] c(l)cii"c]cliiiiii
H ] f
CT^uibuspjopo^tionibuBDiapcreoiflpa^onconrtet^ tfitomnctudictum:alia6f6mcmo:abo.H1U!ifvolumis
qrnoiapafonfcrtonisnonconltct. tTa. 50. fcricmfaftidij vifatozartringam.
qtn oc ^iareiTaron tonfonanria lati' biri
s mu6:b:eui^T prnc puris niimc ris pc oiapa- C"€^ iufdrm IBocrifoc cVHifica libcr rfrttue snducr- .
ru? ac fcmironii mino:is:tunctc vcro oiarclTaron ac oia rracrio:a oimidio:fcd ficutfcmitonia oicuntur:irafe oi'
pcHtc vnum Drapafon vidcnmrcflficerf: cmntquinq^ to midietates tono:um S> rifdc mrfu 0 pauli fpfr crt oi
. m
ni 1 ouo fparia fcmitoniozum m'noza:quf vnum tonii fputandum bemonrtrandijq^ p:t' nulla furcrpartimla
non vidranriir injplcrc T^cn ci\ iciitnr oiapafon confo'
.
rcmbabiradincm noto numcropolTf oiuidi in inrcgra^
nanna condans fcr ronis vt ariflo cnus arbin^af quod .
incdictatcm.^^fntfr ouosfninumcros fupfrparticiriar^
if* RumtTisQuocsoifjjjoritum cuideiitcr »epmt,^ p:opoaionem (ORrincmcs.-fiuc illi finr p:in(ip3lc6:quo
Lll cr III
mm fft vnitM ofltcrfnrirfitic poflm'o:ee: nulliis p<^m rono f iTpfrrMcrardnm:^ qufadmodo; non portit i ciio
rrritnirdi^nunKr^collofari .Yt qua nunimus p;opo:tio ?qufl t>iuidiDnnonrtranduinc|]: ^5uam ^fmonrtrariO'
ncm temt ad mcdium:cam nifdiue tcnsat ad citrcmum nemflquieadrcliquasfupfrpartitularcefomparariocs
fc; Ttui jfomftrica p:opo:tionc: fed aut Diffcrctiae cq» rranlTcrat.-flmtlita Dcmcnilrabirar fupcrpartiiularf ni in
facacpotcrt:vtflt cqualitasfctudumarithmcticammc {qua iiotoflrcj5 inrcgro nunifro fcparart non polic. ip:i
dictatcm:autflrmonicam intcr cofdcmtcrminoe mcdius mt igitur ronum conrincntce nun cri funt.viii. atci5. ir.
namcrut^ collocacue facict mcdictatc3:aucquamlit)ct ali Xicdquoniam fc.irtt tta n3turalitcrconfcqniiiur:vtme
im.quariim flritbmctKie fccinmsmciirion^. q^flid oe diue intcrcoe niimfruenon flt:cofd^ binaiioquo. f. n i
monrtr9bimr:nff illud quidcm llarcpotcrit; fcfquiocta nimopoiTummulriplico.fiunngitur.vvi.flc.)cviii.in'
uam p:opo:tionc5 quf tonuecrt in oimidiapoiTc oifccr rcrboe vcro naturalitcr numnuecadit quicrt.ivii.igi
nt. ^uando quidcm fcfquioaauaoiein fupparticulari tur.icviii.ad.rvi.tonuecrt. ©cd.ic.^z.viit.ad.r.T.vii. w
infquaUtariegcnfrcconfllht.jdveromcliuti tnductioe parflt^babftfumtotii:Tfiu0 ffptimadfcimam partcm.
monrtrabitur.lRartpcrflngul9op:opo:tionfeconfldC' ^^fprimadfrima vfroparennno^frtrcrtadcrima natu
rationc ocducta.f.fupcrparncularce nulla p:o:fu6 ocfur ralitcr. ilX)ato: ert igiturp:opo:tio quc fub.):vt.ac.rvti.
Xonug
;§[^/frfadccvtt\fty^
f.S'£To?rSSrroS meroconiunsamue:ftunt.^viii.'rp9r0fq:tadaima.^
rSSSi!S.ttS^^^ iStiur.,:viii..paralc;t3dcama.pvi.nDmerocomp9«f.
:
ttfft toni mmitordm videaf iir meietc . iCum ad oim fiv 2tm vcro H eo9 numcroa oiT^Msnflm" qni 8 fif
lue.r rtii.nufnenid fdquioaaul cuf^odiar 'p:opo:rione f quitcrtia p:opo:tione ouob'foni6 rct acrie re i
"aiulcfit vt qin fupcTfcrquircrradcnma p:opo:tio. tona lmquiirur:in Ina confldcrarc polTumug: vrnl
bisauaatraniccnditrnonnrintcgrum rom oimidium. cap:opo:rioquc poil ouot» ronos rcltnquif
^^^uicqiiidctum bid ouaumrranfccndiraliquidrtdvlrrs Ititegri loco fcmirom) ccnftarur.q» fl ira rcpcrniin rir:illtf
otmidium illiu^ cire vidctiirurrqucd rranfcendir. Quo' quoci>cftcop:cbjrumDtarclTaronconfonannaouobu0
circa fiipcrfcfquifcrradccima.non citrron! oiiiiidta . i?U tonie arcj; tnrci ro rcmitontocopnian. i£\\tw fupe
pcrbocnccaliavliamaio: fiffqutfcvtadccima p:opo:ti9 riU6 tcrmin ' p:iinu6.cvc.ono. '^ld bum fcfqiJitcrtia p'
nc:tontpofcritcc otmiduim.-ain) ip a fcfquifcpadcci' po:tioncm tcncbant.cdvi. i;:^)cdadp:imumfcrminum
tnaintc^otoiu oiiiudiofitmaio:. x^edquonia fcfqui" «vvi.faaunttonum.irid.ccTvi.rurfus.caliil.roniobri
fcrcamdcctinam p:opo:tijncconttnua fcquirur fcfquife ticnr locum.tfrttgimrrcltnquiturcvroraoiarcirar6p:o
pttmadcama. vidcamue an ca tonum bis multtpluatii po^tioncca.fbabttucioqucin.tariiii.T.cclvi.Tnitanb*
implcat.i: VI) tgttur numcri fcfquifeprimamdcc ma par
. conitat.bccigirurfi p:obarurintcsrtronicCoimidiunv*
tcmtcncr tcrmmus.rviij.Ju Mdcin igirurp:opo:rtonc oubitan non pot oiatciTaron cr ouobus ronis fcmironi
ftad.vviii.numerumaltumcomparcmudcnr.i^vtif.'; oq3 conrtare Jc^iu igirur ocmonilrattj ei! toni oimidiS
ftptimadcoma pard.q<riad. rvii. tcrmtnum tn fcfqoaa ircr fcfqrcvtadecima t rcfqfcptimjdcama pportocjloca
toni
^iur^fo/ii
ccicii. c^i-iti.
W. (45.» i^iMtS.b
^(0)
1 .(.^y^.JM
1
47:.59: o 1
comario p:opo:ticncm tcncbat. (Cotna cni5 cft quo fcr to
mrupcranroiapafonconfonantia5:quod inp:imte.vii.
(Ivi j. vnitaribua (onrincrur.*3s«tur vr t<itfercntif
dium p:op2ium adiccimus.vti.vii.cliii.circrcfccrct
triamcun(tie.a.b.c.d.tcrmini9mcdict9tccp:op:ta6ad
oimi
: itsi
BDilolans vcro p^^tbago^ittjs alio modo tonft candcm tcrnarii oiffcrcntiam fcruane. Xfrnariue cnim.
t>io\dcrcrcntautr.£>tamens.f. p:imo:diuin ^aiii.fumm? octauapare c(l:0u? cifdcm addita p:imu
(
toni ab co numcro:qui p:imu6 mbum a p:i' a tcrHflnocubum.t;j:.a(.vii.rcddir.-6)cboc igitur pbilo
moimpari:(q' maxinuapudpitbago^tcoe bo laueouaeefficitpancs.vnamquf oimidiofit maio::
cantq3 apotomS vocflt.tUliauam qu{ oimidio nt mioz:
Bottbflc (aic^tfficera.-^am (um umanue numtm^.
,
CJDcmonrtratiotonum ouobueTcmitonijscomate oi
ftarc, iCapitulum. 7.
1
^ JD
•Kontt»
199
0
Cai).
^perpartiaiiaris p:opo:tio uindi in ?ti
iJiorpo:tionalJ!cr iriterpofiioiuimcro no po
tfft.jd vcro portcrme firmitcr t»cmonrtrabit
me P !
" \
merum oc numero.c.t rdinquitur.d.in vii. cltii. vnitii gcarur:inino. intcreosquipoil additioncm rtunt ppo:
tibuecollofflruB. t5ui numeru^inino:ciUiU4m (Itfc tiotoiitincbiriirqujinintcrp;io:c0: quianrcaddirioiiS
pruascrtma reriia pars b nuincrirniaio: vcro cll qu.i cuil" illam quadim p:opornonc oirtabant tlt fex % quaruo:
.
[
=^1
7& £ no: igitur p:opo:tio eft imcr d mc^ f quam inter a atqj
V. intcr d attu f eadcm p:opomoert quc inter.lj:]tv
ccfrfi.crUT'1 dr)rtii',c:ij:pcviii
tguur atc^ b maio: p:opo:tio cft quain
c. I]C]citij .inrcr a
intcr.lrjcv.T.l^^jciit). 21c aatcij b coma continent. tT)»'
io: igitur p:opo:tio eft commatie quam. ljc;:v.9d.
1^:1111.
dcrii.ciypiiii. dJCVtiiii.CcCWCU
\
J
Zibcr 111
J5
ii.cjt:vini
3
Cr Ctidmir tamen wdem p'opo:rio.aIv»,ad.f(rIin.tti« rum qui futit.fl.atcg.b.^ w:um Qui fimt.d.flt^.c. ©5
d.fltci5.c.vigic£i atqjijccics nouicemuliplicaiup.c.nu
ab ffl qiiani oitrincnr.Fv.t.rir. oinr enini.fl. l».
io' cire
c.idcni i.im fupcriii^' or fcripn funf . c"Dcriatur isitur.c. mcrue clTifir. «''Daio: igirurcrt p:opo:rio co;um qui.fiit.
Oui ftint. a.atvi3.b.qui.f.ffmitoiiiumcontiMcni:qiiflmca quecft.
t>itfcrcntifl.a.ferminum vijtcs^ftenr.ccr. c!.
ir Jti bi9 picmiflis \icet maiu s remitontum mtnojc ft Ctlurfufl bf monnrandum p:opono ronum ouob' fc
initonio comarcbirtaremonftratum ftt:ramcnid5 quo' mitoniie minonbue !olo(6inatee»re maioum . S>it . a*
pcr fcT pcr fubiecrc« numeroetalirarione p:obabif. iiumerus.cccclicjrii.cccrcii. 2lb boc intcndamr ron^.djrpn'
fir.a.numcrus.cccoccvii.dclciiii .ubcovcro fcmironium firboc.d.ab co vero qnodcft.a.tntfdatur femi'*
ccctjili.i
minudoiftandnr.b.numeraerquitam fup^aquoq^ x>c ronium.cpinuequod.cft.b.acfit b. ccccrcvii. dclriiii»
faiptus cft.diri-ii.cclciTviii. aporomevcroDifterabco 3fem ab eo quod cft.b. feiiiitonium aliud inrmdanir mi
quodeft. a.'30 numerus:qut coUtgiturvnitatib'.dj:r]ci. iiU6quodcft.c.'rfir.c.d):xii'i.«fr;^'V»i. ^uoniair» igiC
cc crli.i ftrboc.c. ^uoniam i£:itur.a.b.minue fcmitont •.d.tomie crt.a.c. vero buo contincnt minoja fcmironia
um.a.e. maiue^oifferentiaciue quodeft.c.abeoquode. videamus quf fit oificrentia infcr.c ariB.d. itumcroe to
b.pcrquircnclaert.tFacft.vii.cliii.idftt.d.Sedbicnu/ ftituta.ifrtau!cm.e.f($vnitatum.vu.(liu.iDcin5rtra''
m eru9 oudumcoma monftrabar.inta-nia^ueigtturfe/ tum cft ifsitur tonum ou^ bue femitonis niino:ibus c5
fflito niflm ac minus coma otfreFcmiam facit. matc d maio:cm. ©ed quoniam omnia iam quc p:ob«
dap:omiflmu0:p:op:ia rarioiic monrtrara funt: nucq*
iupcreftmuficf iiiftimrioni:rcgularis monocbo:di faci?
da edparririo. ^uam rem quoniam longio: tractatue c):
tendit:importerio:i6c5m(ntari) Difputationcm ccufut
mustraftcitndam.
.
LtDer I
\
1 1
x>
551441
tum ce ncafTc cft: ir)cd omnis morue babct in fc fumve iQuoniamenim.d.ciusquod eft.c.mulnpleveft: mctie
lccintcm:tumctiamtarditatcm.£)iisiturftctardu0 in tnr.c.id quodert.d.mctictur t.b. iDftrnfum vcfo C*qin
pcUcndomotHs:grauio:rcddtmrfonua. Wam vttardi fiftnrtcrmini p:opo:tionalircr confhturi:cum p^im^fue
tfl6 p:orima ftation icft:ita ^auitas contigua taciturni/ rit vltimotompatam0:ft p:iniU6 vltimum fucritmcn'-
tati.Udox: vcro morus acutam voculam p^crtat.tPje' fu6:mctieturt mcdium.c. igitur mctitur id quodc.b.
terca:quc grauis crt:intciirtonc crcfcit ad mcdium . ^u? «X>ultip!ej; cft igitur.b.ci^^^S.c^driirfuscr numcri«
Tcro acura^reminiontoccrcfcufld mcdium. Undc fit vt fii.c.vniras.d.vcrocFDupiicara ^po:tione. b.c.fitqtcr
omnisfonud quafl cicquibufdam parttbus cotnpontus narius^-r^multipIcvci^quodcft.c.tEftcnimquadrupr^
cftcvidcatur.i@mnidflutcmpflrtium coniunaio .ppoi ^tnigiturbicquadruplus er ouplicata.b. c.,ppo:fi6c
tione comirtitur. i3oHo:um igitur ccniunaio p:opo:ti gcncratur.b.c.p:opo:tiooimidiumci^erit.igitur.b.c.p
onibueconftttuta cft.-]^:opo:tioncsautcm p^inctpali" go:tio oupU c. i:?ed ouplum mult?plei cft.^ rit igitur
tertn numcri8conndcrantur:p:opo:tio vcrofimplet: mi .(.p:(^o:tio mulriplc):.
tncro:uni \>cl in multiplicib'^ vel in fupcrpflrticularib*
TCl in fuperDflrtientibue inucnitur. ;^ccnndn vero mul
tipliccs p:opo:tionc0 vcl fupcrpflrticularcd confon^ vcl
oiiTonc voce6c};audiuntur.£onfon{ quidcm runt:quc
flmul pulf^ fuaucm pcrmiixumc^ intcr fe coniungunt fo
num. SDiftbn^ 'cero qucnmul pulfe:non rcddunt fuauS
ncc^ pami):tum fonum.bie igitur ita p^edictis oc p:o^
t>o:tiombUd piuca oicflmue.
CC>iucrf(oeinterufllli0fpccuIationc6. )Ca. 1.
^intcniflllum multtplcvbinarto multtplicr'
tur:id quodfUcvba^mulripUcatidc: intcrufll
0 limi multiplci; eft. 'oit multiplct: tntcruaUu>
b.c.t.b.multiplcpcius 3>cft.c.i fiat vt cft.c.
id.b.ftfl.b.ad.d.^oniam isitur.b.multiplcr eft eiua
quodcft.c.mctitur.c.tcrminus td quod eft.b.vcl bisvcl
tcrtio vclocinccps.tcft.vt.t.ad.b.ita.b.ad.d. ^Dctif
igttur.b.terminusidquodeft.d.^uocircaquia.c.rcrmi
nus id quod cft.b.mctitur:metitur ctiaj.d. aXJuIriplC]:
crtigirar.d.ciusquodeft.c.tcft.c.d.^fnrcruallum effC'
ctum o:compo(ito bis copulatoc^ ftbimet 1 pcr binariu
multiplicato.b.c.intcruallo. in numcris quoq3 idc5 p:o
batur.^itcnim.b.ad.c.ouplum : vtbtnarius ad vni
tatcm iftatvt.c.ad.b.ita.b.ad.d.^ritigitur.d. qiiater
narius.ifOultiplcreft.b.ad. c. ideftbinariusad vmta
tm, jiX>ultipiQ;e(ligitur.d.(iuateriuriu8id. (.vnit»'
C i?upfrp«i^cwl^"* inrfraalli mf di'niimmi0 ncq? ris((t«
vnud nccBpliirre p;opo:rioiialirer intcrticnicni.ncent
b.(.p:opo:nornpcrp.utuulari6 ^ incadcm p:opo:rioc
mtnirniflnt.d.f.i.g.Ouoniam.tJ.f.i.g.niinmurunt in
cadcm p:opo:tionc:runt ciufdcm p:opo:rionie p:imi.
JQuo circacoe vnitae metirtur. :^urcraturic;itur. s .ab
d.f.-z rtlinquatur.d.bic crt ipiturvtro:uii3 mcn fura c6 /
muni9.1>f(i3itur cit vnitiie. ^uo(ir(a miUueintcr.f.
d.atcp.S.incidct iiumci '^:a nr ab.f.d.quidnn mino: ma
lo: vcro ab.C"). £>olacnim inrcr cil vniras quanti vcro
in fupci-partiajUribiw p:opo:tionibue p:opo:rionalitcr
inrcr eiufdcin p:opo:tioni0 miniinos inrcrcidcnt:rot ctf
amintcr«tero8ciurdfmp:opo:rioni3iiKidcMt,x?5nul iiH Ti u
lueinfcr.f.d.atqj.g.minimoeciufdcm p:opo:tioni6 i
tcrucnircpotcll.THuUu6i5iturintcr.b.arci5.c.p:opo:ri JD
onalitcr cadcr.i i numcriefir quflibcrfupcrpart cuUris
p:opo:no: vi fcfqualrcra.bi vcro runt.jc.T.tv. in cadcj
vcrop^opo^rioncminimi.ii.T.iii.aurnooc.itj.bmariii
fit riliqiia vnirastcadc vtrofq.=i mc irur: iRtiilut» cririgi
tur inrcr binjrium rcrnariumcEi nunicrus :qui fu bina^
rio maio:i mino: vao tcrnario, iHlioquii! vnita? Mui^
dcmr quod crt inconucnicns. Quare ncc intcr.jr.quidcm
flfq5.rv.quifquamuem'erur:numcrue:quitaltmad.jc,
obtinatp;opo:tioneinquaicm ad cum tcncnt.;i'r.
I iii tv
2D f t
iiii
j xi n
2>
frit igttur.a.eiiis qui cil.c. i inm mma . £>it cnim TeP Cr^' rcfqualrcrointcruallo fefquitc rinm ^emprii lic
„ Q(to.a,i?toctoigitura cciuifuntadnoucm.c.^gimr.a.
"V<|tfuiBeft ei^iuod cft.crocrauccuie parrt. SH. laiturci^
qnod eft.c.fcfquioctauu8eil.?£^tin numeriefefqualreruj
quidcm intcruallum fit nonenarius ad fenariiim. ^ocfii
tertium verooctonarius ad fenarium. K^ouem igitur ad
octo fcfquiociaua p:opo:tiotft.
n 1
'''JE>
s\ 1
SS 5
'
^^^^
<r jCDuffarnm per sr«as sclarinafi litttenift 'nonirttj tiuifldquifiniaoiftpoteft.2.non ineegrum t tau i'af?s*
numupatto. jCapttuIam. 5* 'r .K)Ypatcl>tpaton quf cft piimtpahs prinfipalium.
€^ftfltquoniamfum^ncroum faunduj p:c> T .(onuerftjm.i. r. recmm. 1 -
. parbYpatebTpaton.
f dicrae conibnantias per resul*'^ oiuifiuirqao Idcft ftib principalie p:incipalium. l^^.notiinrcgram.V.
niamcp nfceflarioe fonoetrib^gcncrib^fan' t.fupinumX.f>>.bYPatoncnarmonio9:qufertp:4ncipa
rilcnfcjcbibebirirta p9rtitio:mullcaeinrerini lium enarmonios.Jl.rupiHum.i r.fonuerfumrctrobsi
norasapponcrc:x»tfum oiiii^am lincam ijfdcmnotulif bcns virgulam.7 ^.btpatonfromarifcquf cft p:infi'
flj;naucrimns:quod rnicuicB fit nomcnrfacillimcjpoint palium ej; tc nta. 2I.fupinumJ3abcns lineaj t. r.fouer
agnofn.^^lctcres cnim muficipptcr fompcndium mpd fum ouas babens Unesje.T V^.bYpaton oiatonoa quf e
onis:neintcgra fcmper nominancccflaricclfct apponc/ p:in(ipaliumcj:tenta. «p.grffum oiglmon. <pF. bypate
rc:crfo$ifaurrc notulas quafdam:qutbus ncruo:umvo mcfonqufcftp:infipalismcdiarum.f.T.f. g .parbYpa
cabula norarcntur:caf<B pcr gcncra modofqs oiuifcre.€)i te mcfon qu? eft fub p:inf ipalis mcdiarum.s.?.c. fupi'
mul eriam bac b;cuirare captantcsrvtH qaando mdos nom.v. ilX)efon cnarmoniosquf elt mediarum cnarmo
aliouod muflfus roluiflctaffriberefupcr tcrfum TRitb nios.Tr.grefom.i: .(.fonunflm. nJ. n\")cfon fromarifc
mica mcrri componrionc ctDcnnim:bas fono:um notu quf eft mcdiarum aomatifa.TT.grcoimbabens virgula
las adribcrer.ita miro modo rcpertentcs:vtnon tantuj c.c.conuer fum pcr medium babcns virgulam. n->.
tarminum Tcrba:quf litfcris crpIifarentunScdmeloa £Dcfon oiatonosqujcrtmediarum e;crcnra.jm..gre(um
quocB ipfumrquod bis notulisfignarctur: tn memo:i3 'f.N.gremm t>iductum.N.i!X)cfcquf cfl media.i.-^.A.ia
poflcritatemq; ourarer . £icd cjrbisoCbusmodlsvno fcns. 7S. .*Iritc fY nSmendn quc eft tertia coniunftarum.
intcrim lidiumeiufq^notulaspcrtria gcncra oifpona» e. A.fupinum.^.^Ynemcnon cnarmdnios qu? efl c5
mus:i n reliquis modis ide facere in rcmpus aliud biffe iunctarum cnarmonios.H .grccum.-:. A . iaccns conuerfo
rcnrcs.Sancfi quando oifpofitioncmnotarum littcra' pcrmedium babcne vtrgulam. A". ;Syncmenon cro
rum grffarum mmcuparione oefcripfero:lcfro2 nuila m matifcqugcft coniunftarum fromatifa.i^.grcfum babef
virgulamT a.fonuerfum babcns virgulas. A". S>f
uirarcturbemr. iD'r?fisenim litteris nunf in quamlibj
parfcm imminntis^nunc eti4 in flcxis.tora bff notaru^ «cmcnon oiaronosquecflfoniunftarumcrrenta. t.t.n
oeffriptiofonflitutaeft, l^osrerofanemusaliquid ab TKcte fYn^menon qu? cll r irima oniunctarum.w. qua
antiquiratis auf ro:itatc tranfuerrerc: €^runr igimr p:io dramm fupmum.-x. 2 .paramefcquccil fubmcdia. n.t
fesac fupeno:e6noiuIcoicfioni?-i.verbo:um : ffcund? n.grcmm lafens. ^ .Tritcoiescugmfnon^quf icrria
veroatq} infmo:es pcrcuflionis p:onambancmcno9 otutlarum efl. c.quadratum.T.^i .gvcfum fupmn . iJL^,
Xibcr iiii
rr Xicbanoemcfocnarm. Xrircoicscugmcnd I
r iHetebrpcrbolcon
) 1-1 1
it li(b406mcfontb:om9.
1
1 \ 1
bcnda Oiuirto:maiu0 fpariu corder-r maio: numeri mul niamc.b.ci^quccit. d.b.oimtdia qiiidem in ^ritate ou
titudo lbno6 5rauio:c0 elTicier; 2lt 11 tucrir ncrui longitu pla vcro inaajmine.Tilurfu^qificadem.e.b.cti^quf ert
do contrattio::': in nu/ncrie non fqueniuirapluralitaf a. b.quarta pare ert.in rpario:quadrupi a crit ab eadem
acutio:e6 vocee Cili nccciTarie e\\. Mtq^ ej: i^accomparatio in aaiminc. »E rit igiturC vt oicrum crt) n erc b yper bolea
ne quantum vnaquec)3 tiicrit vel longio: vel pluriu; nu cupla in acuminc ab ea que ert mefc. OJefe aurem oupla
mero:um-^UacB vel conrraccio: vcl paucio:ibUBrtgna in acumincabeaqueert p^oHainbanomenos. ^erevc
U numcri0:tanto vel grauio: rel acutio: inucnimr . nec ro bYperboleon quadruplain acumineabea quf ertp:o
leaozcm rce illa conturbct : quod intcndentes r^pc fpa<' flambanomeno0*(onfonabir igirur p:ortambanomcnoa
tta p:opo:tionum numero maio:eilgn9Uimu0:remittcn admefen oiapafon.mefeadnctcbYperbolcon oiapafon
tce vcro mino:c:cum itenfio acumen ftciatiremilTio gra p:onambanomeno0 ad nete bYpf rboleon bi© oiapafon.
uitatem.'jllicentmtantum p:opo:rionum fpatia ngna iRunusquoniam^qufparree funr.ac.c.d.d.c.eb.ift
bamue.^ff^ibiloe grauirarie aut acuminie p;op:i(tate «urem.a.b.quatuo: eartidem parrium.c.o.aurem rrium
lat)o:antc0.at(^idco t in acumen maio:ibud numcrte i a.b. fcfquirerrta crt ab ca quf ert.c.b, 'iRunue quia rriuj
tendimue: t mino:ibU0 in grauitatetn fepe remifimus cftf qualium parttum.(.b.fed.d.b.ouarum:crtt tgitur.c.
bi( vcro vbico:darum fparia fonofc^ mectcmur : natU' 1).ferqual(era fiu^queert.d.b.TRurruequoniam.c.b.j
ram rcrum fequi nccclTc ert:maio:itB longitudini co:da' «rium partium ? qualium qualte ert vna.e.b.tripla igif
rum epqua grauitae eviftit:amplio:c»mino:i vcrocjc q cft.c.abeaqueert.e.b.erittgimr.c.b. Itcbanoe bYpaton
Tocisacumen nafarur:bare b:euio::8. ^itco^dainrcn Oiatono9:tonfon9bitci5 p^ortambanomenos quidem ad
fa.a,b.buicfquarttregula:qug p:opoflti0 psrtitionib^ lidjanon bYPaton oiaronon DiareiTaron confonannam.
oiuidarur Ut ca regula co:de appo(ira:c(df
: oiuiDonco m «Cadem vero licbanoebyparon oiatonos confonabitad
innemilongirudincrigncrur:()ua0antcaiTignauer9m' mefen confonanriam oiapente.ifadeincgiiicbanosola'
in,rcg(ila. il^oe mo
nunc ita oiuidimuercHialf ipfamtoz tonoeconfonabitad netcm bYperbolcon.oiapafon 1 oia
dam : non regulam partiamur. JDiuidaturigitur. a .t>. pente".TRurfu0 fi oe tota.ab.nonam prem auferam cam
in quaruo: partee per rria puntta quc funt.c.d.c . €rnc quf eft.a.f.erunt partc0 ccro. f.b.d: rir igtrur.f.b.bYpa
tgitur tota quidem.a.b.ouplaabbie qaq funt.d.b.a.d. tebYpaton.ad tj^ fefquio«auamcontuiearp:opo:tionej
figillarim vero.a.d.d.b.oiio e funtabbiequefunr.a.c. <i.b.idcftp:on8mbanomeno8 . 3nmufic« veroionum.
c.d.d.c.e.bv fritigitur.a. b.quidem$r4Ui(Timaidcft
C ;Supmo:'ocrcn'ptio iferiovn figna qu? wntinettcias fcnb3betconfonanti.im oiateiTaron.iUPanosautej
funto£l(riptioni0;vbico:dienotula09pporuim^: quo paron idcft.c.b.' ad bypatcn mcfon comparata ideft .g.
ntamfarumnominalongumruif afcribcrf. 'Jtcm fi.a.b. b. oiftabit tono. S>i autcm eiu s quf cft c. b quartaj par
. .
Tpwflainbgncmfnot'
r
r- T
rf U
rii.uccccvvi ii.dfcH.
.
m
weft vrt oiarono vcl in cromatc vcl in cnarmon» m ideft.ii.dccccrvi.opostoHoe integroe oirtat,€>uoebo(
taXtnn contincnt fYmpboniam. CtatcfTsiron autcm ton
fonantiaconHat ouobustonist fcmitonio mino:e . Jd
modo nctabim^. Yt "'^^fliquiiur igiturevrotius te
.
<r O3ijno<o:di niwnim frnfmfnonpcr tria s^tn rar quoniam nctc fyti?mmon sttmcltn idcrt.ni.cecclvt. ad
tirio. jCapitulum. 8. uti.dcvi;i.refqiutcrntimobrtncrp:opo:hc»iifm:qi?v'cll
Diarciraron.rrifcaurcmf Yn*^n»f n*^'! ad iicrc ii fynf nicno
k idcrt.iiii.ccclvriiii.atl.ni.cccclv .ouoniintono:umobri
tlo quidcm tctrdifo:da qtjf flbtmct quidcm <i5' nct p:opo:riincm: rclaiquitnr trirc^ frncmcnon otaro
0 iuncra funtra mcfi- vfro^i/lunlta.rrium gcnc ni fld mcfcn p:opo:rioicmitonit coniuncruty ctl boc re
neru5 fupcrio: ccrffipcio qucmfldmodnm lo trace^dumcum incfc:atq3 idco fTncuicnoi» quaft coiiDnu
carciirnr ortcndir, iRuni ad alind rctraco^duj um i toniuncrum vocatur. tft oiatonici quidcm boc mo.
tcnicnduiuclLg» fYnCmenon rocatur: quodiuncrum i docftfiiCtiap:opo:tio.Crom3ticivcrorali£«DiUiriof.i5>i<"
ci qnf c\\ mcfc ^uonidm cniin intcr neti n Ciicscugiiie' mo nctca (Ynfinenon i paranctca fynfmcnon oiaronift
ijon:7mc(cnoiipcnritonfonanriamcircp:cdivim"e^:2 idert.ui.ccfclri.-z.iij.dcccU^^.viii.Dtfrcrcntiam.cacit.
autcm oiapciitt confoii.intia trium tc»no:um ac fcmtto" cccconcii. banc Dimdo vt fcmitonium fiat: liunt . tc j; vi.
mi.'trc9vcrofuiirtonimbocpcntaco:do:quo:u5vn' l>anfadiKic»ad.iii.dff(lri>:vtit.vttiiifcmitoniafi>it:CTC£
quidcm nctce oic cu ^[mcnou ad p. rancrcm oicjcugme- liii.ciiii.qu? el\ parancrc fy ncmcnon c> omatiCi?. cui litre
nonoi3ronon:tfllrcrvcioparanctct; oicscugnunon oia . ra.e.fupcrapporitacD.ilbbncisitnridcftparanctcfy'
toiiisn ad rrircm oiC3cugmcnon otarono|i. Xcrriue aut^ kilmmon cromatica ad tritcn fvni^tncnot(p:tu?quidcni
paramcfctiad incfen: rcltquumqjemitoniuinnircsoie owtonicam^nunf vcroaomarifani fcmironiujcrt.inqua
.
5cugmcno)i Ptatoni ad parame;fn:quoniamq5 ncrce Dic trite ftii^mcnon cromattfa vfa=i mcfen altud icmironluj
5CU jincnon i paraincrce rctiafo:duin ab ea quc crt mclc: rcgitur.Scd quoniam a nc te fyiicmcnon v fq; ad tritcn
r>toiib otniJncaimciV: q^^cil intcrparamcrenacmefcn. Cyncmcnon Diaronicam vclfrcmaricam ouo toiu funt:
, £yi cc co penta(o:do:quod eW a nctt oieseugmenon ad quf c\\ in oiatonico vcl froin.-.tifo o^mmbv.s trirc fy nJ'-
tncftn: vnum abflulcrimus tonum cum. fcilifct qui oti iticnon oiatono» vel(romatica:(adcm in ^cncrc cnai m»
tincfurinrctn^ircnoicjeugmcnonTparanctcn oic^cug' rioparanctcfyncnicnoncnarmonipecil ba|i>en5 fuin-j
mcnon oiarono:porcnmue aliiid tctrafo:dum Jd mcfc inam.tiu.faUniii.quc (lr."|S\. «nqu.nYcx, ad mcfcn fcnu
iunoterc:vrfiatfynfmcnon:quodcrtfontunftumbocmo tomumeit.bocpartto^incuasoicfce boc modo, £"*u/
do.TWain quonia paranctea oicjcugmcnon oiatonitquj mo oificrcntiam paranetca fyncmcnon cnarmoni) i mc
ert .c.c.numcrus cit.tti.ffffl vi.bo:um tcttia eifcJcm ad' fcs idcll.iiu.acUicuii.-r.iiii.dcviii.rafit.f c.vicviii.barfc
dita tac iet mefoi .bif crgo numct us in oicjcugm^non rc' oiuido.ficnt.cicvii.^anc adiicic paranctc fyncmeno cnar
trafo:do.c.c.lirrcris annotatustonootrtabat^a nctc oie-» momos.i.tjit.ffflvriiii fifnt.iiii.ffCfVfi.qur.p l«ftcra p
Seugmcnon in gcncrcDiatpnicp.'? parancrcoicjcugmc' tioratur.? fiteatntcfyncmcnoncnarmoiitos. tFrttcj3 fe
%. u . A '^
V
4574
4W4 34f«
4574 :4J6
.^4491
•
0 1
2« iS9:
o 507? \
f
4^1 :504
4M :9i6 5 5504
,
•
§.
T T 3
/ ^
• • •
v k t
.
X bia; iginir quf piedicta funt : in.' (f teri« non tromaticcn.i.intcr.v.c(cdirii.';.v.d(((r-rii- "laliud in"
(irbirro: oiutiud labo:ani1um.SIdbo2tjeni; tcr parbyparen mcfon aomariccn i byparon mefon idcft.
e ercmplar ctum rc Uqua fetraco:da mefon at' tEnarmonium vero gc"
intcr.v.dccci^rrii.^z. vi.c^liiii ,
t^byparon tcrcnda funt. 2lc pjimum quidej I1U0 boc modo r>iuidtmu0'quoniam ea quf crar parby
eiatoniasenertsmcfontcrra o:don boc o:dine oefcri^ patemefonoiarono3:vfl eaque erat parbypate mefon
bemue.COcresenim que ert.o.iiif.dcviii.fumotertias cromariccDucs tonoooiftflbatamefeobtuien© numo'
partcm.eaert.f.dicrvi.banccidccopulo.fient.ri.trliiii ru m. v.dcccrvvii^ca in cnai monio gcnerc ent li(bauo«
ca ftr. ID.bYpate mefon oiatciraron ad mcfcn tontinceto meronenarmontoe.l.Uttcrapcrnotata ouoe ntbilomi
fonantiam . b(( ouobut^ tonie ac femitonioita biuidi^' nu0 a.t mcfcn obrinene tono?. llxcliquum igitur fc'-
tur. ioumoentm tuercetdcrt.itii.dcviii.octauam par mitoniuin q> crt inrer iKbanoe mcfon enarmonion i by
lcmiqiJf d^.d.ljTvi.banccidcadiungo.ficiit.v.cljrjLtitii paiemefon.idcrtinrer.v.dcicrrrii.^.vt. ctliiii. inouas
ra crt lubanod mcfon oiatonoe idcrt. XH> . Cutue tnte'' boc modo fiuidimus . inufero oifTirenrtam. v
t>tele0
rim pare fum turoctauacaert.dcrlriii.banfeidemad'' dcfcrrrii. ad. vi.ddiiii.eacrt. cccjdi. banc Diinidiam par^
lunso.fient.v.dccciTvii.tfarir.i.parbYpatemcfonoia' tio:fient.(lv;.ban(fld.v.o((cirFi) iungo.fient.v. d(({C'
Cono0 tonum obtinens ad licband mefon olatononrDuo Ijcrrviii.^ bc(nt.l:.parbypafcmcfon cnarmoniog.
bus autcm tonid Dirtane a mefe. 'rixclinquttur igitur fe" JDuf vcrofuntoicflsinter licbanon mefon cnarmoni/
tnitoniuminrcrbYparSnt^^bn oiatonon ? parbYpaton on 1 parbypatcn incfon cnarmonion idert .inter.r. dccc
mcfon oiatonon tonrtitutum.t. inter.^i. erliiii . t. v. jrrieiii.*?. v.d((((lrrr viii.i inter parbyparS incfon cnar
dctcrsri! . '"Jdm vcrotetracojdum meiCsatcD bvpatcs monion ibyparcn mefon idcrtinter. v. dc(((lrrrviii. %
mefon in cromatuo stencre talt rationc partimur. ^xmo •vi.ocliiit.IDiutfum crt igirur mcfon tctra(o:don. ^uod
mefcisoirtcrentiamadltcanon m fon Piatonon. i.iiit. tta in oeferipttone ponatur vt fuperi ue oefaiptie tetri
:
^ 4096 i sSss
U
rt
•^*
3
o
3 <
»
=v
s
T 9 T
1 -
a j 1
5 f 5
3
*r f
T T -"riT
1
. ' I .
oiatonoe ad bYp tcn imTon toni obiinef _±i JDipatc biparorf Tiii. (^(ii. 1
T^arbipatcbiparon
—
p:opo:tionc.*iKuriiisdc.vi.d((((yii,P8 L
vii.dc(lr)cvi. i
iter.vti.ccixvi.^.vii.dccUvvi.
Itcr afb'patcbipat6(f omati(e': bypatc
i^Uud^o |
V iDipatc,mefon
f
TParbipatt lucion
\K>
•
i vi.(riim.
r.dcccrciti.E
s;
i.vii.dcclricvi.t.viii.crcit.caert.ccctjcvi.
j
2Libcr iui
( £b:omaticuitr
UUd(V«ll.
f rrifcflnfmenon uli.ccccUyiui.
riT«T»rpargnfrcfin?CTignoii itii.c u ii.
THttc nncHicnou uu.cccdvi.
1 ^nannon ium
iiii.dcvui.
J Iritcflncmcnon jiii.ccccxc» _
•^aranctc fincincnol k iiii.ccflrriiii
iHctcflncmcno i ui.ccccivi
llDiatonicum [
~ |~
^'-il^ramcfc [ X lui.ycvt
iit. dccclyti:vii i
T° .T^ranctcoic^cug. i £ i! iii.cccdvt
1 IH ccc Dtcseut^me ii 6 2:?g)
, iii.lmt.
'
f "jCb:omaticnm f
T" I •^aramcfe f ^ iiii.vcvi.
-J^^lf-^^^^msnKn^Xj lu.dccciw^^f
T^-TiT^aranctCDic;cuq.jB3^' tu.dcvtv iii.
1 TR cfc Dtescugmcnd lipg),' m.itm
rgnarmo niu;
oj |-^aramcfe
I
[""iTi Jlll.jCCVI^
Oi xrtteoiescusmcnon ^__|~ iii. dccccrcu.
'v ° t1 •^aranctc otc scus^ ut.d ccci)cy)cv u|
iHcteDicscuc^mcno ift.lVtii.
I ajiatonuu Bi
1
-0>
tgnaimonium
.
•Wae oujeugmeuoniJDiDi
( i
Ui if^n
—
0, IXritmpcrbolcon ] t66|
'
ii.dccccrciui.
I
T^araiurcbiBbolc6[l^TH[ {T^rnT^
imtebtperbotcon jlll ^Tccciiir
/
(
CTRatiofupfri^^oifpofitcoercrtptionls' <Cii.
TR rupcrio:ctgitur fc»:ma obtincr quidcm coii
i lonantiam oiapafon p:oHambanomcnofi
ad
mcfc:mcfe aut ad ncie bipcrbolcon.23i«
oi»!
paJon afltp:onambanomcno«ad ncte
birer
boUon.aDiaicnaron autcm confonantiam fcraat
biDatc
bipaton ad bipatemcfon.bipate mcfon ad mcfcn incfe
«d nctcnfinemenon. parametead ncte oicjfogmcnon
nete oieseugmcnon aci neie bipcrbolcon. tce boc ita fit a
vt in bis (onfonanti)s intesra tctracorda numcrc mue
atcp \t clari^omniis i bac fb:ma refpiciatur o:do ncruo
tum.;acbmttiagcncra.v.tantu notatur cfletetraco^da
•|bzimu atcB grauiiTimum bipaton.cuiue e p:inccpebi
paicbtpaton. vUimaautem bipate mefon, ^andm re
ro mefo cuiue cft pantcps bipate mcfon.€]rtrcma
vero
mefe.Xcmumfinemenon:(uiue enpriiKepemere fina
lie mte finemenon. ^uartum Diejeugmcnontcuiue
eft
pziraaparamefe: nete vctoDicscugmenon emema
^ul
nmitcro ell bi|?(rbol(oa:(t}tU9 t(t quicrcm p;incep«
:
.
'
mcris.ti.dccccT vi. j^lt vcro cn enarmoniu gcn^afp:tim'^ uerfa non critabea quccrt.s.d.vnum(nim folum. g.d.
mtc alia rcgim^^.i.ii.dccctcciiii. 0uf igitur vojr ouobu0 tonfonannf ncruuni (onniubit.t.d.folum.tEvcciVit tgi
ftnt gcncr ibue c6is:cade in rcrno pcrmurara e. jdcm e tur.g.d.(onfonanttam.atti3idco oiatclTaron ncs ipcci'
in r»ic5cugmcnontcnaco:do: iHamtntc Dic5Cugimnoii C6 babcreperbibctur.€tin({rciisquidem (onfonanti
oiatonos'^ tritc oicjmgmcnon tromanca ccdcmVunt: ft • i0idemefi. SDtapcntcautcm erunt fpcncs quanio: boc
bicBconffnnunt:frifcaiitoic5cusmcnoncnarmonio0« modo.UnSquidcmcll.b.ad.d.illta vcroab co^ell.g.
fupto:c oiftar.^n ftncmcnis et idcm c . Xritccni frncm Bd.c. a
lia ab co tp cit .f.ad .b. HUi aur cm ab co q- cit c.ad
re mcfon oiaronos i parbypare mcfon crcmarica ccdcm Xertiaabco $ ert. OJ.ad.e.^uarta ab eo qjcrt.l.ad.
f.
iTDobtles m itbarancrct^rphnir.^l
£>cabilcs THctebTpbolcon r~
cs <0
s
a tt
3 A r*
o
B O o TJ
O
tli
f 1 1
1 1 -©Jollambanomenos
1 1 I IDipatcbiparon
1 1 i^arbipatcbtpaton
licbanosbiparon
1
n^tpatcbipaton
f
nB>arbip8temcfon,
1
iitb9nosmcion
l iiX)cfc
f 1 irttcftn^mcnon
II f 1 i^ranctcnn^menon
I iHcicftnemcnon
- 1
1
1
[
iparamcfc
1 _ 1
Xritcoic5cugmenon
-©ar^nete oiejcugmcnon
1 1
TRctct)iC5CU«mcnon
'Triicbiperbolcon
1
nE>aranctc bipcrbolcoti
1 1 1 1 1
iBacbtpcrboicon
'
l^fl^miKoiidias
HDtjcolidiaff
VU,
.V.
JTcrine
.TT.
.rv.
ft-^YPopbrigius
. VIII.
ir^iPOdofius
tfa to^^m df fTfraf fono rrrf u quwtim remtronij fiii' po:nonttn,'quf cft oiarefraron. 5rrm .9 3.b oiftcr rono. b
.
.
C" dUtncB <lnt mc di? eodcm modo. £>i c ni^ primg iuflibct modi mcfcn ofatc Haron confonantiam rcniat.it^
• qninta ftiquiltcni oif^cterir proporiohc ;:primaq3 a ft'' mefc ©orij.i.n .ad eam mefcn qiiecft brpcrmtrolidij que
cunda.ac frcunda a rtrtiatquartacp a quin'3 rmgiil oi / crt. r.Mapcntcconfonanriam rcruat.tfacnjmcfcqucc
rtftfrint tom0:rntia ad quartam rcmitomj facier otffcrc-' tto:i| idcft. TT.3n o:dine bypmirolidij Itcbanos bYpaton
fiim.^tcmqiufuncft incdiealior modor prortambano cft.Iicanos antbrpatonadmcff nin oiarontfogfnere tn
wenoe actfdunt:bc c;rauiorc« modos opcrantur.Quc / quolibet modo 1\ f6parcmr:'oi3pcte pfonantia oi( ;at.tur
Hftie.iltcacuttorcs cmciunt. i^uoniam igitur. (\ipc/% «ittoftau'modU0:qui c bycmiroiidiu rzadicftus cll: bic
rtorc pagina ocftripris niodts parrcm finiftramkgcnti»
P atcf . S>it bis oiapafon^f nantia bfc.
proflambanomcniprimitcncnt.C^ rerarcro lcgenti»
KtrfmiadaudirHrnms^critomnibus quidem «futio:
inodi0:quiinrcribiturbTpcrmiroltdiU0!omnibU€< ve CiRatio fupcrius oifpofttcinodo:um ocfcrtprionis.
rograuio;is:qm bYpodo:iu0. *lflo0 veroa grauiflTimo jCapimlum. 17.
bypodozio incboautcs cererosrquam inrcr fc babcat Dif" ^apafon igiturconfonanriam fcruar.a.ad.id
fcrfnriam:ocffgrrabimu0 . f^amc^inbvpodorio modo 0 c.b . ocro ent voci ^''f ontinrtur. p:ima ictif
mcf^ quecft. «0. ab ca que cll in modo brpofrigio rono- oicim^^eiTc fpcm biapafon ca:quccil.a.b. Oe
oiftabit.Quodinl^ocfafileperrpifiemr: ftqui« mefen» ctidum vcro.b.i.rcrtiam.c.l:. quarrani. d. I.
bYPofrigii.qnecft.q>.einfdem brpofiigii.co. ^omparc <|Uint.i.e.m.fcrra.r.n.fcptima.g.o.-|Rclinqutc igiturcic
tnrrquf cft bTpodo:ii qtiidcm mefe in bTpofrtgio auccn» tra.b.p.quf vt rot^^o^do iplcarur^adteaa i.Qtq^ bkccfti
Iifanosmcfon.iH»m.<p.arq3.c6.tono oifferum: q» pa/ uu0modU8:queptolo;ncu0fui,iamieruit.
Sinainreriecta octnonrtrar.^jltcmmefebypolidiiabfa 4 Cr^uJfldmodumindubiratfrmurifi-confonanrifaure
rft mefcbTpofrigi^tonioiffcrmtiamracit.lH.icB.c. qtie oiiudicari potTmt, jCap. is.
rft mefc brpolidit tono J?i(^ar a .9, queert brpolidii X t>oindubitanrcr pfonanriaru ratio folligaf
dem licano0 mcfon:in bTrofrigtoaurcm mcfc.Gtem me V tali b:c«ifrimo ac fimplui crfifi portrtr inrtru
fc btpolidi) quecil. c.ab e a qucmefc dorii fcmironio.
eft mcto, Sir igirur rcgiila oiligcntcr ei rcnfa. a.
oiftat. 0uod btncporcrir agnoffi quonia o:dinc furfuni d.caiouoiemifpia^quasmagadas grco vo'
p:odeantcm rius mcfc» que cl^ bypolidij :arci3 eum o:di canttinrupcrapponantrrnta vtab caquce.c.furuanira
«cm infurfum p:odcnremeiu0mcfce;quccH Dorti:vn^ ad td cp cft.b. ocducra linca rccroe circa fc anguloe rcddat
^CTlknlnstnon pagina oif^iHgoir.Suo ftt rt mefcbt' iteab ca quf cl^.f.curuatura ad id ir cft, c. punctii ocdu-'
ab c« mefc quc ell do:ti. inrcgra oiarelTaron co'
Sjodo:ii f ra linca rcctoa c irc 5 fc anguloe cfficiat. £)int vc ro
bc cq
bnanriaDiftcr.idf&p:obarur.bocmodo. T^am qufcft litcr vndiq3 pcrpolitc t ad cordem vfus fint etfdem
:
alie
mefe.oj. 3n bypcdo:io.cadcm.-x .3n oo:io bypaic me ?qualcs parate ^upcr bas intendarur ncruus cqualis
,
fon cft ab ca:qu? cft mcfc In quo xie modo vcl gcncrc
: vndiq3 is qui 2.a.c.f\d. 5»i igitur oiarclTaronconfonan
oiarclTaron confonantia otfftr^n^.irem mcfc Dorii quc e til qualis rcpirc volucro:boc modorari.i.ab.e.pncro'
fit
^5
16
Ciurdcm 13o€rit jODulica liber qutntus. id circo magnam faciunt oiflfcrenfiam.Tflam fl ouae vo
(Ula0tono fenfus oii]arcarbiirctur;t5cq5 oirtent: rurfuf"
J0rtmonoco:di rcgularia oiutfione; adijam 9b vnaearum ronoputet oifiare tcrriam:ncci5 inrcgra
p d$iarbitro;fSa:iqutbUd mereemWiK oo 8( roni vera fit oifiantw.^temtcrtiequartccg toni fcnfuf
tto^fsfentenrie oiuerfitate oif(o;dant:b3ben oiffci cntiam purcT:atq5 in eade^ quoq^ crrct:nccB flt oif
durnc^oe omnibus fubrilc iiidkium: atqj id ferenriatoni.abbaceriamquarra quintaoulare femito'
quod p;opofito oecfl operirmcdioeris ooctrine Difpofi' nifi putet:ncq5 vcrc :nei|5 intcgrecilimct: in nngulie foz
rionc fupplendumell. •poteW enim alia quoqj efle oiui'' taflc minus videaiurerr.itum: quod vero in p;imo to"
fio:in qua non vnu6 tantamodo neruus alTumitur:qui no fenfu0 reUquit:ata5idquod in fcnmdo-z tcrrio atc^
poftrisp:opo;tionibugoiuidatur:verumocro:atcpei' inquartofemitoniopcccjtumcihinTnum congregatuj
in pluribus: i quanti nccelTarii Itil
modi rirbara fiat:aut fitq5(ollectijefiic!et:vtp;in!a vo)csdquintain voccoia
nerui:tot9p:opo;tionumrario quanoculie fubiectacer pcntenonconrincattonronanriain. q» op02tebar heri fi
natur. tono0 rics ac femifonium fcnfufi integie ludicaifcr. i96
CiDc viarmonit?:? quf Itnt eius inrtrumenta iudicii igirur mfingulis ronis min^-^pcruidcbarur: ict collectuin
t quonam vri]5fenfibu6opo;teatcredi. tCa. i. incon^onanriamcuidcntcrapP^Jnnf.atci? vt pcruidia^
6d Dcbi0paulo poiHoquemur. THuncoicen fenfumquidcm confufacolligcrcmullomodoaureni ad
dum que ftt vis barmomcc:oe qua tracrare i' inrcgrirarcm r3ricni0arccndere:ficconfidcrcmu6. 20«'
s iplcuimus. l^atuiarn
ftituentcg,iiii.lib;o8 nutio:em ii)ino;cm nealiam rcpcrire nibil
te enitiJ linc?
vcro eiu0 vnoq3et:p;imendam in buiu j= qui" cfi oift-Kile vero mcn!ura:vt tanro ina
fenfni.p:opo(^f9
rivoluminisreriem oirtulimue.inrmonicaert faculcas io;cm;faiiro ue mino:cin repcriar : id non facicf fcnrns.
cilfercnriasacuro;um i grauium fono;um fenfu ac ratio T^;imaconceprio;fcd folersrartoniginucntio.TcHi riir
ncpcrpendens. ir)^ nfue enim acratio quaft quedam fa/ fus oatam lincam p;opofirum ftt vcl oupltcarc: vcl oi^
tulrarisarmoniccinrtminenta funt.Scnfusnamctjcon midiam fcc9rc:idfo:f3lTcliCftpaulooifttaIiii0t;^conru'
fufum quiddam ac p;orime talc:qualeert illud quod fcn fcmaio:cm mino;cm uc repcrirc:poterit tamcn fenfue m
Ht:aducrtir.iR9rio3urem oiiudicat inregrirat?:arci?vnaf uenrionccpnfiitui.£>iv£rcimpcrctur:vrp:opofirclincf
pcrrcquiriiroifterenna0.3taq5fcnru9 inucnit quide5(5 tripla poatur: vcl ab ea pars fcrria rcndamr: vcl qtiadru
fufa ac p;orima vcritari: ^lccipit vero ranone intcsritate pla confiituatur:vcI pars quarra icfccctur:non ncimpof
*iRario veroipfaquideminuenitintcgriratcmtaccipitve ribilcfitfenfui:nininfegrita0farioni0 acccdJf bocideo
:
fus non integre: fed confu^e^atq^ a verirate mmus quaii ftifcaliquid info:ment:vt9fciculum:pflrfim vero quod
qmdamincalIidu0(fiimarorasnofritinlln(;uli0mtnu0 ffi inrcgriim;Dep;cbend9nt;vtC!rnnum.0tacti95 armo
babeat enati:coIlc(tavcro mulriplicinrar in r»mam: atc^ nita vie babct cme tudicii partre^vnam qtndem buiuf"
modfcpCTqmm (fnftwwmp.flxMdit ftibfr(fo:um offR ^lmfgifuf non vni fon.tmm vodJ fllicfi«r (3
rcnria6Tcniin.31liam Tcro.pfr qnim iprartiiii ( linucalie oifgrcgare: Continue quidcm rales
ttaram inrcsrum modum nifnfiiramcp confidrrar. funt:vttnrfr ff farum oifftrfnriafiJmuni fine
C iQuid flr armontca rc giiia: vcl qiiam nrcnt lonon ar
i iungamr:nf(babrarlo(umDcfignatij vor ua
monictpTtbflgonci.vdarirtojrmus: vcl ptolomcuec? vcro babcnr p:op:i
ta grfluifq;:qucm rencant. HTiiflrcrf
^err. )Capitulum. 2. O3locotvvfluricolo:f0 impcrmirriqno:uin oiffircntia
viarurfiioquodam lococonilimrii.iConriniif qiiidfsnS
niufmodi igiturinfttummnim fn qtio r«io vnifonf voff6abamionicafa(ultarcffparanrur,*2)unt
b ni6 adbi"biro modo fonozuin Piffcrcnrif pcr* cnim fibiipfte oiffimilfe: nccvnum aliquidpfrfonan'
qaimntur:vocarurarmonica rcgula.in qiia r€ rc8,iDiifrerc vcro voffearmonifc fiibijciuntur arri.
mulro:um oocto:um ft-nrcnric oifc.-^rdia foir. nP>orf il f nim oillanrium nbifi5 oiinmilium vocil oifrc
^5uidflmcni qni pytbago^icia oiraplmts mavimccrc' rcnriaoep:fbmdi.inquibue qu^iuncre elTlccrc melos
didcrunt:bflnc inrcnrtoncm armonice cc oiccbanr^rr cun pofTint. EJuLjiEAEio» oicuntur.EKjULEAEifj'. a^t qui
(tarariomcinfcnrjnca ffqiicrcnfur.£)cnfiMn cnimt»*' bue iuncrieeftiri non poreil,
rc qucdam quoilam modo fcm na cognirionie: rationcm C" Quem numerum pzopo:tionnmpYtb3so:i(i flatU'
vcro pcrficfrc ^lrirtoimus vcro cccnrrario rartonem
. unt. ^apifulum. 6.
comitc »c fc^ariani cflit oiccbar:cuncra vcro fc nfus iu-' ^nfonf afit votantur: quf (opulatemi]rto«
dinorcrm<nari:Taddn9moclularionf3 confmfumq^ cc c fuauffcBfffinuntfonoe.iDifronf vfroq mi"
teHcndiim.^lprolomcoauifm quodammodoolioarmo nimc.tftbof qdom cfl prolomci oe fonozuin
rtccoffinimrincntio.ca fcilifct vtnibil auribus ratio' DtfFenfntia iudicium. Hlunc aurc m qutd a cgrc
mcR poirirfirfconrrartum.jdenimffnindumprolomc-' rie mudrie in confotianriaium pofiricnc t>iikterit:otcen
um armonicue viditurinrcndfrf^vtido' ffnfueiudicat dum vidctur:pYtbago:i(icnimconfon3ntia6 biapenre
ratto auocg pfrpcndat:-! ita ratio p:opo:rionf e inueniat ac oiarelTflron f^mplicce arbifranrur:atc^erbi6 vna oia
rt neu:nfuerfclamft:ouo:uinct; I)o:umtonfo:di3omi0 paron confonanriam iiingunr. ircetia otapenrcac oia
armonicf intf nro iriifcfamr iHriii in fo marime ariilo/
. |:>afon:'z biis oiapafon:'3Ham rripline banc quadrupli.
menarbitratur in qualitarc conflflcrc pYrl?flgo:ici vcro do:quarro(p pzediemm cll . 21 fuperparricnnbue vero
in quantitfltc poncbanr.-tf^tolomcng a utc 3 pirago:t(tg a( multipliribus fuperparrienribiie fonfonanriam fepa
propio: vfdcrur. ^ccim quoniam ipfc quoqj grauira' ranr. i^!uibU6 aurem modte oiapafon quidci ouplui oia
tcmarq3fl(umcn non in qualitflteputat:rcd iii quanrita^ tflTaron verofcfquircrrio:a(oiapfnrf fffqualtero iungut
tf conHitui . f£tcnim fpiirio:aa(fubtilio:a (o:po:afl(U' PYrbago:ici:cj: fccundobuiuetnilimrioniemufKc li'-
pcrb:Iwrt:brt»atc flUKm iiuron ea qu? cil i»<rc : vtraq? tatifqualis eft.iurc igitur tupkj: p:cpo:tio fqui.-bma
fldvrracpconfoiiabir.7 mcfcfld ncrc DiejCugnKno^Tfa' aptatur.i. oiapafon. jBie oiapafon vero bis oupliti. t.
dcm mcfc ad b\-patc nufon. Itcm nerc bypci bolcon ad qufldruplo.que autem p:opo:tioiiC6 ciuidnnt ouplicc^
nctc oicjcugincnon i ad b vparc mcfon. 'Jrcm fl .id gra ' p:opo:tionemp:imc3c ma)cime:bi69ptandcfuntconfo
iiio:cm parfcm vtriufiii oiatciTaion confonaiiticrtlarcn nantijs quc oiuidunt Oispaion equi tonlbnantiain. vn'
tur:cnradmcrc6iidcnibvpaton oiatciTaron rctincnsto de fit: vt oiapcntc qnidcm fcfqualtcrc:Oia!efraion vero
fonatuiaj l?rpatcbYpaton:ad ncteautcm oic^cugincna fcfquitertiecomparationicopulcntur. 'juiurcvcroconfo
paramcfe. iConfonabitcpi bYpatebTpaton ad bfpatcn nantic cum cqui ibnis' alias cflTicuint confonantias: vt
m^ion . iid ncten t»ic>cu5tnenon ad paranufen nctc
. oiapenteac oiapafon tn n iplo: oiatcfTarL 11 ac oiapafon
ctieseugmcnon:? ad bypatc mefon: i:?cd co modo vt gr» incap:opo:tionc qucciiogto.idtifs. ^mmelisauttm
uio: quc crt:ad fibi tiuidcm p:o>:imam DiatciTaron retinc funt:quf oiapenteacoiatciTaron oiuidunt:vttcnu6Cfte
fltconfonantianrad vltcrio:em wooiatclTaron acoia^ fftpp:opo:tiones:ocquibu6 paulo polkrius in oiuifi
Pflron:vtbvparebYpaton ad bypatcn mefon oiarertaro onc tetrflCo:do:um ioquemur:nmpltccs earu5 fcilic^ par
fld netS oie^cusmenon oiarelTaron ac t>iapafon. 'jt^ nc tC8. ilr,!;^-»
re brperboleon quce(lacutio:;ad (ibi p;ovimam netc oie C sgJuc funt cquifonc:quf confonc:£iuj cmmelie. :n
5cugmcnon oiatctTaron (onfonantiamrad bYpaten mefd >Capitulum. n. r
oiatclTaron ae oiapsfon.
CT^Quf ftt p:op:ietas isiapafon confonantig. quidem funt Diapafon at bis
jl2>itur equifonc
iCapituIum. 9. i oiapafon:quoniam earum tempcramcntomt
jturaqj vnus atcp iimpler qiiodaminoefrici
j0£ vcro id circo eacnirc contcndit:q)ft oiapa tur foiius. jConfonanticautein funtp:imf a"*
b fon pcnc vna vocula cfl : talifQ: confonantia dC5infupcrparticuIaribU0fcfqualtera x fcfquitertta.i.ot
vt vnum quodauMiiodo effingat fonum : 1 fl apcntcacoiatcfraron.tS^t oiapafon ac ciapeitte oiapa'
(Ut ocnario nnmcroqiti fucrit additus intraeum poHt^ fon ac oiatelTaron l.^e funt compofttc attu coniuntte eji: egi
intec;crinuiolatufqj fcruatur:cuin in Cf tcrie ad ita mini fonis 1 confonannbue. {Emmclis aurem reliqui:Qui m
mc aiciuat:it3 ctiam in I?.uconfonantia.lRam fi ouo trt terba6ponipolTunr:vtintcroiatclTar5acoiapent(; oif -
bus adifcia6:quinq5 continuo rcddis: 1 numeri fpecics ferentia tonu6.tunguiiturq[5 quodammodo, cquifoneg[
imurataeiLSi vero cordcm oenarioadda6:ouodcci5 tc' demcrfonfonantibus:vtoiapafonex oiatclTaront oia'
(eris:T binarins iuncrus ocnarioconfcruatua efl.*3tem pcntf:confonanticautcm ej:bi6:quicmmeii8 foni vocan
tcrnariustf tericiscodcm mo. 3fta igirur ftmpbonia oia tunvteadcm oiaptntcr otatclTarontoniscfrcrifqp oiceti
pafon quacuq^aliam fufccpcritpfonantignrieruat ncci' dis polleriue p:opo:tionibU6. i5cd quomodo quideni
mutat: nccoc confona oifronarcdJitlflam ficut oiapcn^c bo:um omniump:opb:tiocoUigipoffit:cvcokxo fumJE
fimpbonia iuncta oiapafon confonantic in ti ipla. f.p:^/ dumeiT:quemquartovoIumine in fine ocrcripftmus:
po:tione oiapafon ac oiapcnte confonantiam femat : ita vbinumeruefupcrfemifptriatendebatur.SbicnijOC''
ctiam oiarclTaron cum fit cononantia tuncta cum oiapa p:ebcnditurcquifonflnria oiapafon acbisoiapafon^-ico
fon:aliam confonantiam reddit:? fit fcciSdum ptolome fonanttc fimpliccs oiapf nteac oiatefraron:'? confonantie
um alteri^^tonfonantif additio:eiufq3 eft oiapafon at oia (ompofitc oiapafon ac oiapcntc:-! oiapafon ac oiateiTara
telTaron in tnultiplici fuperpartiente connirnta . Sftqs •tAUi funtemmelis foni: vtin toni oiffcrentia coiififtcn'-
C^uibufli modis ptolomeus confonantiaa ilatuat. ^id vcro oe bisariftovenus fentiat: b:cuiter
tfTapitnlum. Jo. q apert'cndumcl!.3l'ccnimquontam minime
XoepYrb ago:ico:um «^uidem opinionc pto tractatum rationi conllituit. ^cd aurium iu
t lonrcus ita oiiudicat. Quib^ vcro modis ipfe dicio permittit:'Jdcirco voccs ipas nullis nu
?fonantiarump:opo:riones numerofqj vcfti mcrisnotat^vtcarumcolligatp^opo^tionee^iocdcaru)
get:binco:dicndumefl. vocesinquitmtcr fc in mcdio oifTcrcnriam fumit: vt fpeculationem no t ipfia
Tcl vnCfoncfunt:vel non vnifone. i t^on vnifo narum vocibus. ;£>ed in eo quod inter fc oificrunt: collocet: ni"
aurcm vocum alic quidem funt cquifone: alic emTnelis: rois imp:ouide:qui oiffercntiam fc fcirc arbitrctur cnru^
alicoiiTonc:9Ueecmelis. ^tvnifonequidemfunt: qug Tocum^quarnm magnitudinem nullam:nienfuramve
vnum at<:g eundem figillatim pulfercdduntronuj.^g conftituat.bieigitur 1 oiatelTaron pfonantiam ouo:um
fone vero:quf fi mul pulfe vnum ^tc ouobiis at<B fimpli tono:um ac fcmitoniiflTep:oponit:'z oiapcntetrium to
cemquodammodoelficiunt fonura: vtefl oiapafonea no^ura-affemironip-joiapafon fc; tono:um quodfieri
:
.1 A^diau 3.«i.d]cii. I I
*—T j.rfrii.
porttonmi (n fromWKO c[uid(m maiozmi fmftjs t)fp:c ClHicoIflUA ^udccue Hcnftue: Oonaro iCiualcflo Ti
lxndar:qaam faitarcbme.bu niq^ in cromaticogenc' iD'i(\e(to:io.^&.
rc.i.d ccccrliiii.od.if.j^vi.oidare fccit fcfquiuiccfimasfc
priniam p:opo:rionc'M: cnm fccildum confucras croma ^^fognofccne ftipfrio:ib'' oic-
tici gcncrie modularioncm fcfquiuictfima p:ima fiTc oc buo ©onarc )iT>ufarum cul-
bucrir.'J:Tm cnarrnonium gcnuscap:opo:no: quapzi to^ric^antilTimf quofdam oi
imm a srauiiVimo fccundum ardntc rctmct oiuiflonem ai T&ixm oe jCxomcrria li-'
Ulie crt: vt lonsc mino: cifc ocbcat : quam in Cftcris gc' f b:oecoiifuUotfuclidiegr{fo
ncribue inucnimr.buautcm ^quain cam c^tci is gcncri' cremplaii: jCui^iUe complU'
bue ftaruir:Dum p:imas a cstaui p:opo:ticncein trib' fcula Xbco:cinara ad vei bum
Scncribue fcfquiuiccflmae fcpitniae ponit. Sirifloiccnu; cmi'
lariiia »icit:animaducrti
-vcro tulpat:quontam in ti omatc moUi ^ cromatc bemio nentiirimum gcometram cu'
liotalcspofuerirp:imas fccundafqjagraui neruop:o/' cUdcm a noilrrs 7 mendofe ad
pouioneerquf a fca minimo i quStum fenfus non pof' modum legi^-jCvt meaquid?
ritintCfnofccrc:oiftarcnt.tEil quippe p:opo:fio p:ima i fcrtopinio)non fans rcftcerponi. xxd p:iu6 ilUid ferc
cromarie mollie oiuiRoncfccundumarinorcimm octo. tr9dufro:i0 (Ulp9 9f(idiiTc vidctur.^s cntm^quicuq^ ti"
atincromatc bcmiolionoucm.Scdoctoadnoucm vni dem fucrit:c b^rbara Ungua grfta volumin^i tranffcrene
tati0oiffercnriaoiftant.€rt autcm tonue torus.xjriiii. rcmi(9tin9.rcddidir.'B9m vocabula quedamita:vtia ^
ynitatibue feamdum po(itionem:ciuo:u$ vnitae.riciiij. (cnt:b9rb9r9oimirtit:fumtamcn latini fu^i^abcant': a
cft.-^rimf isirurflgraui intcrfc ,ppo:rionc0 tromatis dcmoprim99cp:ob9iilTim9. ^uam cnimqu9drilatcri
moUie:T cromatiebemioUj.rriiij.parte toni oi(lant:q6 figuram.iRbombum t grfci 1 n.rtri appcUant : ille ver
ti:optei- b:euitatem oiffcrmtic nuUo modo fcnrit audii^ bo quodaiCvtita oicam)e)coti(o belmuaim vocat:? bu
3dem etiam arinoienum rcp:el?endit: tur oiatonici gc ic 9ffmc:quam grfri iRbombotdcn oicunt : ioimil^bcl
tumcp oiuiderct:cum polfmt altc quocp oiatonici senc' grf ri trape3ia:noiTri jODcnfulae nominant. \Bne noftcr
riefpecict^ inueniri. hi( intcrp:ee latini atc^ gvf ri rocabulipcrf quc ignams
CQuemadmodum pto!omcuetctr9Co:do:um oiuito I^clmu9rifae oiccrc nen veremr. £xd flnt fanc t^c leuia
ncmficriOKatopo:tcre. Ca. ^s. « no multa animaducrfione oigna.Jllud ccrtc (ni fallo:)
Tolomeuetctrato^daoiuerfa rationc partif tictcndinullacrcuffltioncporeil: qrerum ocfiniriones:
p iUud in p:incipio ftawcne: vt inrcr ouoe al' quibue vt p:indpij6 torius fcienrif vrimur: 1 fonfun'
trinfcfue fonos talce vomlc aptcntur : quc fc dcndo falfae fytif.i c^uasCucUdceminimcfomni^uit
fupcrparticularibue p:opo:tionibue ejcccdat in earum lofum:quciUiuserant: remerario quodam au
In? qaalibuertamenrquonia fuperpartic ularis p^opo:' fu fupponir.tRam fiari^ in inirio operie lincam buiufcc
tio non porcrt incqua oiaidi. 3Dc binc vr omms tompa / modiDcfinitiontstcnninoflaudit.lincaeil longitudo
ratiorquf fit ad cum nemum qui efl grauilTim ue in tri flne Iaritudinc:cuiu6 quidcm crrremiratee funt ouo pun
busrmino: ftt c?rcris:QUf acutts vofitinsconiungunf." cta.ll^fc verofinitioci lincf accomodari minime potcil:
;&ed in bis ea qne fpilTa nominanuis taUa effc ocbct :vc quamperipbcriam grfri nominant:ctiillafrtremis nul
ouep:opo:tioncg:quegr9uit9rifunfp:orime:mino:C6 lis finiatur.$i($i quidam e>:rccentio:ibu6 falfa tranilati
lint C9 p:opo;rionc:qu{ reUnquituradacutum.in "6 fpif onc cccepri banc tan$ €^uclidie vcram oefinitionc 5 oe
de \cro vt in^oiatonicis gencribus nufquzm xm. fcndercconanmnoiccntco peripbcriam quidemoctrc/
mie % finibus acm carcre:9ptitudtne vcrci( vt co:U5vtar
vof abulo) fines -: rcrm tnos agnoffcrc. €>uod pndifulii
cft:Siquidem codcm ercmplo lineam ip fe ocfintam loii
gitudinemfitra lannidinem:quequ!dfmerrrcmis care
at.q'fl rcflamabie^^lincamobiicicercftamfiniraj: H\C
fpondebo eam finibne babilirare porc iitiaq3 vocare <i> :
10 6
'
\
\
I
\
C D
CI9c fntigif buiufcemodi tbeo:emat8 oemditratioea . C^^batamrcaamlincam^oanimc^incapuna»; oa
cSfaci ics^ta^ilfimcrqmcxicqdra. ^Sganqs teoimic . to anguIorectiUncocqu&angulurectiUncnpftituere.
tl: volof^udiaB 1 aliud qdda bui^bcfls^ratfi leuiuf(uln 3toata rc(talinca.a.b.batace in capucra.a. 2D9
foutlTetturpc tii^TViropbilofopboiincgiigcdij.l^feni • IU0 vcroangul%ctiiinc^.d.(.e.o5 igitur ad oari
icodecUtnto3:p:io.pblemaintufmodi.ad oata^ recta.li rctti linc a.a.b.« ad oatit f ea pnetu.a. oar0 agulo
ncitoatac^i ea pnaa:Datoangulorc(rilineocquo!angu rcttilico.d.t.c.f ql? agulti rectilineu pilinief fumif i lieis
I& reoilineti pHitacTCbocycio A( lcsit: » i^ducu (ampaii^ t.d.i.c.c.puttaCfl tab5),d.'?.c. W9b9f.d.c.t ejctb^fcg
Gcometrlc
Uneia.a.f.T.a.g.f .f.g.quf funtt>an'fl fwtis lineienib* C1bl4iM flipcrfi(ic« : ofotur qu^Ciiualttcriiimtto lii
c.d.";,£.c.T.d.c.fquale'3.Xriangiilumconrtiniatur.9.f. MUncitfcoi.tinctur.
g.irarvtfqualie riripra.(.d.linMipri.9.f'.«pra vcro. c.
c.tpri.a.i]!.portrfnioipfa.d.c.ipft,f.ct, i^uoniam igitur
oiic \in(i:rccrc.d.c.T.cc.ouabus rectle lincie.f . a. -x.a.
g-cQualcd rniir altcra alrcri:t balta,d.c.bail.f g.^qua b«
bcri)r:anti;ulu0quoq?.d.c.c.ansule.r.a.g.fqualiscrif.
2ld oaram irait> rccram lineam.a.b.oarufn 05 in ca pun
crum.a.t^aroanc^ulorcctilmeo.d.c.c.^qualiBangulusre
ttiUneup.f.a.g.conrtinituseil.Quod opo:tcbat facerc.
:flc]didiiTemquoq3aU3 pluralongcctiam grfluio:acrr9
J©upcmcic0Pl«««
ta;nifi mcepiilolain fmbcremcminilTcm. Scdcutlidem
tpfumaliquando fo:ta(re vnapcrlegemu8:annotabim'
q5 omnia:in quibus noHri a recta racionc oifcedere vidc
|junrur.'3nrcrim !)?( pauca ribi mi 2>onare fcripfimua:
vteiTcntapudtcdus bcniuolcnttgatc^ obfauanti{p<
$nud:qua tcp:ofequeb4r(i nunc quoc^p:ofcquo:)cum
noWr^ ifbatauincpbilofopbojum flcadcmi^ Hxccrc:. bic
C tDt scncribu» ansulorum^
C3n(tpitItb(rp2fmu8iSeonKtri(( 6ucUdtdaBof
tioinUtinumtrannatc
CJDcmcnftira.
cnfHni vtro cft quicquid ponderercapaatate
lonsimdinc:aItimdinc:Iatitudinc:ato(5 finif
V:in(ipium autcm menfur^ punaum voca
tur.-fbunaum elhcuiua pars nulla cfl.linca
veroftuelacitudineion8itudoell:linc(wofinc0pnaf
funr.
1
C2DC scncribus Iincarum« g
Scta Iineacfl:qu((qualtter{nfni« ptotciidi
r turpunai0.£>upcrfi(ic6veroefl:quodlongi
radtne:latitudinccB ccnfctur.@upcrfi(iei tit»
Ccmfine6linc(fUnt.
iRettalinca
Xtocr prlrrma
obtufud
IDiametrus
Cli^((tiUnecilgurcfunt:qu(IUbr(ctt0Hnei0(ONtiti2
tur. Caimpliufl trilaterat um fignramm o«bogonIum,i.r«
^
C Xtritaiera quidem ftsuf a d^qfit ftb trit>as rectis fi (ttanauinm.quidontriwisulumeft; quodbsbaanguli
»(V9(ontiiK[ur>
GeomeCKc
iParteaiteni.lonsius
C;0]rigontQmipcro.i.0(Utiimsu{nmcll;iii quotKStti
fiuUfiintKuti.
l^rilatffaruvfl^ofigurarumquadititus V9
9 c«uru}uode9aiatmun,iit(Srccttfmsulum*
.
atlbcr
ncurri pflrtr (orKarmnt. CHecta lineacirculam contingcrc bicitur : quc eum rir
culuni tangat:m -vtraq^eieaa partc non fccat cirailum.
q$p:oducfltur:fldmonet.
IL Xerrti omtH centro t omnt
rep:atpit.
Mo circulam oefisn»'
C^ircuUfeinuicemcontingcrcDiainturiatangcntc»
ftfeinuiccmnonlccant.
C$rpli(iunt|);otegoiticna«3^n(ipiunt fcbcmata*
<r^€cro:o'raiUcftfigura;qu?(hhou«bu8«antro 011
abardcm (omp^cbS
cri0linei0:<;rub(iia)nrcreHtM;QU{
dt(ur:(oiiMuair«
f 9(mflc«(fra]lo2npoztionc8btdlf:qD(fqlM (brcipi
unrtn(wio9.vci in ()u>b'aiRrcriburttur:ansmifibt mi
amAintcqualc0.
:
tB>cr pftmiw
...!:
t e
i
s
d 0
Cj0iamtriflngtiloi5vno UttKjpductoflCtfliMagol*
ftiiftp itmo:ib^'t o: ad ^fo 3snl pftitog maio: cpftit.
/ ;
CS^i ouotriinguli ouos angulos ttuobusangulisbabucrint fquosalterumalterirvnntB lat'' vni larcri (\tcc\U aut :
quoJ cquia adtacer an 5Ulis:aut qu j,I fuo Viio cqualium fubtenditiir angulo:um:« reliqua latera reliquis Uterib^ babC''
buni iqm altcram alteri:? reliqun angulum (qualcm rcliquo angulo polTtdebunt.
/ \.
/
/ \ \
/
C S>i in 0U98 rccras Itneas linca incidcns rccra cjrrcrio
ad^^fo angulo conilitoro
f^Si in ouas rcaas lincae linca incid?s rccta altcrnati rnn fliiguluminrcrio:i:^f cjc
anguloa fcCvrtt f quos : rcttas Iincas alurnas cire necef/ tcadat cquai:aut itcriojcs i ad afdc i^rcsangnlos duo
recit. busrccrie^quales t'aciat:rcctaslincasnbialcci nB6 ee
conucnitt.
i;
tttJcr prtmuo
C€^o:umrpatio:um:quc3ltmusIatcribu8(ontiiicnf
qnc paraicllo grlma nominantur: x cx aduerfo tatcra: at
«Banguli coniVtuti fibi inuiam (qualcs mnt: eaquoc;^
oiamctrus in ouo^qua paititur.
b 5 t
tinetur.
c ]
4 3
z
? 7 7 7
23 j/
4 5 <
CT^n bi9trilsuli0:inquib'*n^r«t'29ngulU0:qrecti s
angulanoiam^^^quadrarnquodalatere rectuaiigulu n
f
fubtendentc ocfcribificquii ^tieqdrarie^tiaptinfti-'
busreaum angulu lateribua confcnbuntur.
Cr;©i retta Unca fcfctur : quod fub tota t pottione vm
rcftiangulumcontinctur:{quumcft(iquod fub vtracp
poitione reaiangulum tlaudirur:'; c i quadrato quoo ad
P2edittampo:tioncm oefcnbitur.
l
)
0
/ 1
•Ktracg cjuadrflta pflfitfr accfpta: quadraro quod ocfcri"
bitura oimidta:fl(coquadrato:quod9bfaofrcribif:quc
n oimidia adifcraq^conAHit^Ttrifci; quadrfltie pariter
flcccptie ouplfl cfff ncccltc cil.
<r rccta linc fl pcr cqualia ac pcr in? qualia fc ccf : qua
drara:quc9b infqualibus rotius pojtionibns ofrcribij'
tur:ouplfl runibie quadratiecquf liuntab Dimidifl:ct
ab ca que intcr vtrafceeil ffctioiKe.
\5 6
m
1
/
C £?i rectfl line a per f qualia ffcetur:ricg indiftctus qof
dam linca rfcta iun^tnr:quadratum quod ocfcribitur
:
C ;5i'(ir(ulumlincare(ra?ringatap^acm vrroincr/
ciifercntiaquedam (ir(ulum fecaukjlinca rccta oucarur:
quofcuc^angulo0fa(it:ono anguli quifunt in alternis
cirtuli po:tionibU0:funt equalcs.
CtEr bocigi ur manif:aii c:qtn fia puncrocirtuli duc
lincerccte fc fecontingant 5f t Pbt iiniiccm fintf qujhs-
:
tJ' inctrominimcmafo:e):iftar:fquamrecta5h>» ,r
C3n (quid ai(Uli e: 4ul in ctroinfcrcnttf 0 cquslibue ncamco3pt«icopo:tet.
Ceomcrrte
» « d
/
/'
/
y/
2ibcr primiw
C!}ntra Dfltnm'cfraiIom*qufMqu5gtiftmj:QUod cft f<jdl Cr3n mpaibi ibus vcro oictum crt ad patimi ptmctus
I^rrrum 9tqj(iiu(ansulum:DeAsn^c non DiTconurHir. rcctam lincam toilocarc cpo;tcre
ctatf rccff linrcf qttfllcm
j&cdbutucartiserpeitib^obrcureoiftuuIfcrtu.Sis nos
anmiuin Iecio:i? quafl mtroduccudoolilcctaiitce buius
fubfcqiicurisfigurf ocplanaticncm pofino Utrcraium li
iicaruiiiq3 notulispatefatimus.^^itquidcm oatu^ ptV
ttum.a.D^tta verorccralinca.b.c.oporrcrigiturfld inin'
ctum.a."iRccrelinef .b.c.fquam rcctamlincam collocare
adiungatur cnim ab.a.puucto ad.b.pnnctum rccta linea
raquf cft.a.b.Ct connitoaturfispa.a.b.mittflmline"
fliutriangiilomfquilatmimqnod crt.d.a.b.t^retfcian
turinrccnim.o.a.o.b.rcctelinecad.a.a.g.c.b.m.^cc'
tro quidcm.b.fp.^tioautnn.b.c.circulusccftribaxur.c.
f.c.trurfusfcnn-oquidcm.d.fpatioautcm.d.f.drculus
ocfcribfltur.f.h.l.Quoniamiguur.b.punaumccnrruj
cfl.c.f.e.citculicqu9eft.c.b.ci:qn?cll,b.f.'iRu:fu0qn'i.
CHflin oia qoaff^ funt:numm5:u rmone fm wffant d.puncnimccnnuBicrt.f.l.l:.^rirculi:fqnacfl.d.l,eiq
j»:opo:riona&iUrerali| er ains pllitiumturarcSfere' crt.d.f.0uamm f qua eft.d.a.ct quccfl.d.b. t ffluilatc
ticfquilitarcmnlrirUcationtbus futs quidcm meden-' rom cnim niangolum crt id quod ei^.d.a.b.TReliq igif
tesratqgaltematim po:ttontbDe fuietermtnum facten a.l.reliquf .b.f.cjrirtir (qualis.j&ed T.b.f.ci quc cft.b.c.
res, f qua efle monftrara eft.t5t.b-c.ei'quccft.aa.eritfqualif
CjDe fipris geometricis. ad oatutn igitor punctum td quod crt.a.oarf rect? lincf
11p:9 pofltarnm igifur rpcculationib^gura'' ciquf ert.b.c.fqua locata crt ca quf cfl.a.l.quod o^o:tc/
• rum 9b cutlide fucciac obfcureqp p:or9tis:et a bit facerc: vt fubtecta oefmptio monct.
nobis verbum videlicct Dc Terboe,ip:imcntt
bus ftrictim tranfTatie qucdain iteranda rcpc
lttidacu:vt anim1erto:is non^obfcuritatc ocrcrreatur:
a nobiapoti'alicuius ocempli luceinfufaoelcctcf:
Tidcntur. ©u nt enima nobis quedant buicoperi in lc^
renda buic arti ralde necflTariatt fup:adicrie refpondeti
tin:€t fubfcquentibusconuenicntia.ad quf intflligcn'
daquiti5cBin noftrojum aritbmctico:umtbeoxmattb*
inftructag acccnmt:citrpcditio:i intclligentia oucitur.
C £>up:9dictum igitur cfl fup^adata rcctam linel ter/
:
^cometri^
rur vnoouiidcn'o:iJii6 rcfHJimriicnr.Diuifo:ic(0(qui pjotcnfioue oircctfl: vt linc( infra oepiuc oefaiptio no^
dfi:-; q6 fiipabundancrir: fcpoflrie rcrcruandfi. ^tMngu tat.
larie aiir vcl vr alii volunr" muninl p coequarionc nia' iRectum
io:iic mulriplicaiidii.i?r oigiris gdc'p:ofccra vMftcrcria Cr'lPlcntie(! quod a grecis d r epipedon:a nobisautcs
fUPponcnd9:arriculit^ afir ipcrfccra c p:cponcda:? p:!** pfiraeti pcdes:quodp longitudin? latinidincq? (onfide
fe moroinfcjraadmgcda.ifrhecoiftcrcnria^n fo:teaU ratur: vt,agro:ij planities: t f dificio:ii aicf abf<i5 tecto'
fluia fcclufus fir: fi ^nificauit rcilduii ftrcp oiuicJcdis. riis operibus t laquearib% tabulfltis % bi9 fimiUbus:
C H?ec ^>o b:cHi itroducrionc plibanrcs : ficjua obfcurc
vtfubietta to:mula Docct.
funroicra:ncrcdio fo:cnt p:ctcrmina:oiligcnris cpaci"
tiolccro^iscomirrira^rminfibui^^lib^ifacientcsctE^ta
fi fld ultiirio:a feciuentio no6 (ouertcntee.
^
C £]cplicit liber p:itnU9.
3n(ipitlibcr fccudus scometrice ."fllub^ica.
•aperio^ievcro tractatuvolumieofa geome
j9 tri(earti0tbco:emata quauie fuccite tamen
funt Di(ta. £»5 podirmo:6 noti(ia bie liber q
fi ^niomri^i oium podifmaliii queftionii fau
pulofitatcsincutanterabfoluct cnodandc vcteres i mi C^lidum h S:quod grfci ilcreon v(y(3t noa aut qu«
9sriniSro:csocm mSfurcquadratura oimidio I6gio:e5 dratos pedes:quod i longitudin? i larirudinf cralTiru /
latio:c vc faccre (onfucnTt.€t quod i latitudine logi^fue dincqsibaberc(op:ob3rur:Utcdifi(io:u:pilar6:pirami^
rit:rcanii.€t q6 in logitudine logi'^flp|.icHatc volUffut duCB:uccnocrmaccrielapidiX:aliaq5 multa: vtfubicctc
vt fubiect» oocct fonnula. iiotantfo:mulf.
^olidum
UDCF II
CTJDCicalcno.lRubtio».
lCdlen^igif ab cuclidciriab^ns latcra tf qua'
0 Uaoctcrminat^c.^^cdnosnamtToei^ftgurc
Cffftltttoz i btiiarmodi luefH^catoib^aliqiM
oabim^cjceplariaxponaf itaq3 fcalcnon
flpta
B rrrozie i liOti( nubilo ppediaf .iEiafd? igimi
trigonus:^» latinis cunc^appcllaf :cui'mio
trigoni 'jropUuri.i.panb^^arcribTolidi mani
fdlatols e.ccplar fubiicif m^.cib as^ iibplnir^
rfs latcno oecliue.xv.pcdcsfcolligat.bafls aiit. vojcda w
liapnotef baberclincam^ra. 0uot vero pcdib'^ui^ngo
iCufaalttWaflnsiHa-W^iu.pcdcecolHsantr^uo^uiii
ni catbems.et cmbadupteiidaf : TRcftat: vt qufratijr.
fl vnu pcr ii augmcntatucKrcumt.lD.cc.Dcjrxiiii.fum / SDucaturcrqo mino^isla^erisfumamultiplicando ife
ma pfurget. Cui flvni^latcrie numcrum aggrcgaucnff. fiunt.ccr)cv/3fe baftsft p fe multiplitcf .dcffv. etcrefcnc
rJ.cccjni.nafKnf .bo:u fupzaftripta. HDcdutatc arcatn QUib^in-cnucopactis.dcttl.nafcenf.liDacigif fe riicuen
fiip:adc( iroplcuripcr noMbi8:vt fubiccts Dc[(riptdis
dofcclufa maio:i6latefi0fnma5ifc»"uUiplicari condc
fozmulioocct» cet. s3Ufmulciplicatio.a(c.numer6adducit.52}ucvidel5
cccc.numeru ft oc pri^^fepcftta fuma.i.oe.dctcl.abftulcri»
((ctI.relinquimir.lK)o:uftmediu5fumpfm6.ccnrv.it)C»
plicabistquib^^fifummabaftsvcl.txv.matapsaufn^C;
THouenari<'crit.tot pedib^bui^igoni contincf pcifura:
vclcicaura mino:.lReftat vt catlxf.quotbabcat.pcdca
regraf . ^l^» nlriplicctur ergo min^lat^p fe fttut fup:a.(C'
ytv. pdeut.'»Rurfus i augumetata mino:is pcifur? pllc
famu'lJ.l]rm.,i^i?cit.lDos fi aufers c]cin fe ouctolatcre.
c)ch!ii.ruperru'nr.0uo:p c^uodcnan^c^ oinofciturlama
tot pedes bui ^trigoni tat bct^colltgcre gbibcf . 2lref vcro
podifm^raU repitur. cTOeriaf ergo catbct^bafim vel.
m5
rii.trv.cc(.confurgent.^5uo:iimcdietatcffpe oicrttrigo
iXviii
ni fcalmi cmbadum podirmatur : vt in fobictta : figura
notatur.
rii
liii
>;viii
CiDeoicigonro rub:i(a.
^
flat vt oiomus beorigoni fpctulatione qui
r feytusin trigono^ oefcrtptioncab cncUdc no
fcgni gcometra ponirur afuti angulus cctmi
ttatu6.cfto igitur origonius:(uius mino:i8 la
teris tcrminus.i.mino: ypotcwifa.iciil.pfdibus tcrmt>
nctur.mato: autc.tv.i bafie.ttiit.mcnfurff :(uius(atbe
C2?e oztbogonio (irtolo infctfpto rubzica. iv.tcrnbadi fumma fi igno:af talt ronc coUigemr.
TRum ct qt)arcbit?iudi(ioinboc cod^oztbo CSDucaf ergolatcris mino:is Cpritss pcr [c.clt:ii:. rcdo
D gonio app:obaru3 i:i cuclidis oilisentifTimsi dat.baflsttcfminusfig recircrcue it.excvi.nafccnf :3s
perfcrutatoe p:iu6e ronabiliccradinucnmmr V5 fummasfi iunjccris.tcclKv.cffuics. quofco multipU
opcrcpriuin ourimus no cep:ctermittendU5 cef termius ypotcmifarpcr fc:? c)iurget.c():,i:v. nume'
€(!ftffpe.vtotrputato:ingfomctri(a:(irculus fi boc tu6. que fi oc fupenus copulata fummn ffcreucro f.unt :
pi.
«5
r^^comctrf^
vit|'*
CJD(parteaUeralongio:i,mb:ica.
€
tragon'autcm partc sltera longio: ab cucU
C dc (luidcm rccttansutum.£>ed noncquilate-' C3Dcromboiirub:fta.
rum oclinitur a nicbomacbo autem eteromeres DcUdes vei 0 ncc anjulos ?quo0:nccB lafa f q
Cutus qutdem longimdo latitudtn^
cicitur . c bcne romboidce oetc niiinacto.ppofutt: Que
wultipUcans cmbadarfummc pcdaturamtfiue flnt pare» no0 quoq5^atcntio:i adtm fo:mandonumc^
feu imparcetcrmini:o(monrtrat.fltmodopartcaUcra 15 rofcB afcnbcdo rc^abim'.{£rto agc romboidef
gio: rarai3onu6:cuiua longirudopcdee.vni. latitudo COi^vnnUit^.viij.pedcercSmaiJtqfuo^.TcrtiBvero.vj
autcm.un. vei longitudo.ijc.Utitndo autcm. vi. vel. v. quattovero.ii.barovero fummarii marimos tcrminoa
TCl.iiD.colUsar. longimdinem optinemes fi piungae.iiiii.elfificf.quo »
rui.
ITfl&oItiplicctcraoIatifudoIonsitudincmideft.iiir.
viu.u^ii. nafce. tur. bocertarcapartc aUera longio:i0
tcti-a^onip:oucnicnt quchc figurarum oefo:mationc«
numero iitcD impiiri mfi&im.
uocr II
d.cccc.
C©eejKisonoTftab:ic!. ^
ieagonus auccmo:dtnet'n fubfequenti biteit
( dU8 infcraf .oefcribaf f enim e]cagon^t>ii) .ki
tcraiicer inlf gnic^: dncm videlicct octonartus
per fe muItiplican0.l):iii).ef¥iciam bcc fummsi
^5.l)ciiii.quatcr(tocta in.ccl vi.redundat.bia vid^ Ucct.
ClOe oiasono adinuenicndc nib:tGi. cclvi.rt laccrts vnius nuancitas idcii viii.bis oucta adi'i
€peautcucnire folct:vc 2 bui^artts fpeaiUtio ciatur.c(l]c]ci| .apparcnt. auozum mcdium S>i fumpR
0 nc:quoc anf;ularisltnecp20Ccnnobo:u;.r.ce rts (ireambutu^o^iigoniti:^ liciDis.
cragono:n pcdC0obticac:'d\caraf .c)6 ne igno
rcf :fa<tllimn aeciirimacB l)Uiufcc ronis oabim^cjc^plac
T(&onaf cc paralcllogramMic o:tbogoni'' in iongitud::.
.
Titl.
fiii Vllf
ca.
.1.
C jD( emidcIo.rub:ici.
^«vero b:aiib^i'nitiamenti0 oe tircutaribus
CTBiautem monein pediecircuttu.ii.d.T mrdietarf^
liraiitionc.t.d.c.in caeuminis
autcm drcnduetione ceto
b ibco:cmatiba0 oiccndum <t cenfuimue ^ emt < in afccfu.JD.pcdcs babcas luerit: boc paao iugera fuc
cielo p:otin'oi(tnri. jConiicribatur age emiei^ Bdinuenienda. iun^antur trtum fupzadicto:um lircui
das.v^ii.tn bafl i in femidiametro.ritii. pedee babc" tnu5 ioummq ^.iiij.a.nafcuntur^quo^um tcrria parre.
se:caiaeli aree podirm'igno:etttr:tali rationead inuefli iden.i.cccc.montis afcenfionem bocert.o.muUiplicante.
smir.eX>aUipl!(eturergofummabai1e per cinediame-' o.c(.p:odeunr:quo6 pcriusera otfpartiens.rjiiiii.eflri(icf
iri fummam.i I.cceireii.pauenitur.t boc fumma in oeci noQ plufquam ouccntis pcdibus rcMuif.
C0.ilii.ari.pu>dudt:quo:um Aimpta quartadecima par
te idc[l.acjii.irGilts coropUtor rupcrfictc0:vt p:opta ifii
pant.
Geomctrtas
«i.cccc
oicam^: tfOirabilcm i arti buicrcf tcrifcB matbefeis Difti fo:mas ipfi^^oifciplin? p:imil f gf
plinid necei^ariam (iguram:quam arcbita pzemonilran'' pt^ ferf futfle partita.p ncccffitatc tcrmino:u terrc: qnoa
ceoidtcimud:cdituri. nilu0 fluuius inundarionia rpc infundcbat. Cui^oifci^
plinemagiflri mefo:cs aii oiccbanf .i55 varropitnTim''
C"£>e minutifs rub:ica. latino)? bui^noi0Ca5(icc):tittflccom£ino:atoiccn0 p:i^
jEtcres igitur scometritear^indagaro^es fub* quide oimefioncs tcrra:;: tcrmis pod^ vagutib^ac Oiico:
0 omniacer
tiliflrimi'maitimccB pY^lJ^Sozici^cij dantib^popurpacis vtilia p:cflifilTc.lDcindctoti'annl
tis inefura? oiuidentea ronibus ad ca: q na' circulum mcfuali numero fuiflfc partitum.Xunc t ipft
turarcnncrctoiuidi'? fctari:vffBEuenirct: in mcfes quod aniiu mctiunf :oci funt.Xiic t oimefionej
geniopflsnantceaqnalitererantindiuiftbilia pofi^ no^ o:bis fcrrf p:obabili icfcrt ronecollcctaiii: io facrujfvt
noib^que oatis oifparticre.Cui^-^o agrospcractus: oifciplina ipa gcometrie nomc aeciget: quod per fctula
ppcrticje.i.pcr radios:pcrpafru0.pcrgrad^: pcr cubi longaconflarct.
ros:perpedC8:perfcmipcdes:'z pcr palmos oifpcrfilTcnt C 2)e vtilitate geomctrielRub:ica
non babcntcs palmum pcr qtiod oiuidcrcnt: id qi? pal' Xilicas geomctrictriploceft ad fa!cntatcm:ad
mo cet min^oigitoautmai^:Uncia votarcmaluerunr. u fanitatf^indaiam.ad falcnrat?: vtmoecbani
3n fccundo vcro loco oigitufti fubfcripf unt.in tcrtio Ik (i^arcbittcti.ad fanttatem:vtmedici. ad ani
rcrem.idcrt fcmiuncia.in quarto quadratc m. in quinto ma:vt'pbilofopbi.0uaartc rtarcrcroiligeticura atc^
o:asma.in fc):toftrupulum.in feptimoobolum.iocta' moderatametcpquirim^^^boequodpdictloiuifionib^^ma
uo fcmiobolum: qiicm grfci ceratem nuncupant.in no / nifcrtii c:fcnfu0 nofiro^ magna clariratc oilucidar: -r illjj
Zibcr m
crodito mct(fmi rflrqaodad rubtfltfatati pftat tmuifTi fa milia pedtimtoncurmnrr nin in alpcs finiant^Diui^
ma.-^aj kUm
vnliirima:7adcrmi:flriojKm valdcio(3 duntagros orjctra lcuaq? rcctamm linorum intcr fc to
dilfima.'!.! aufis rtro ficqucnfilTime iiumrurrq: pmil tinenrium.
o:docil scomcmc nccciraruiet.itlonnc t cloqucric.ci; po iTDmncmmcnfuram bui^cultiirc mcdij lon
rib^gcomcfria p:obat iii icquc nna r (crri-j in f crrapprcr 0
gio:cm fiucIatio:c5 fnccrc ticbcs: r quod lari'
quod plurc^ inucnia^Hj bialcriri fi militcr t rcrbozici in fudinc IongiTuerir:f(anum cil:qtiod vcroin
grcclianturbancartcm.C^ialcrico nici5rtlIogifinofl rc» longitudincm longi^fucrit flriga.
pofat vnrur-r qut runrpotcnnirimi 5r.imat:ci:quiapo/ ^lnt fundi pcnc mcrrojum:'? p:o cflimo vbcr
diri8«[rffcoiriirur:idcmp:obantTcarccnrbiincmatc:g[ 0 tat( anguilio:c0 alTignati funr.
rc;o:icut» ctl filiojilm^^^quod Urinc inrci p:craf mcn r; cb idcn macra t arida amplic :i tcrmino conclufa
ccptio. k5ucm tnrpcrffcrum folcnr arngraft nucuparc . ct 1 (lint.iountlocafunficaua qufadiusordina
ipc Pcnict5p:obar:cuiuer:tfo:mcciroiit'': quorbncis rium nonpcrrincnt:S5 fi pucncrit intcrpof-
ra5*connn f.Sk"5uib'modio fiiiirunqucillaarcucurres fc(To:c0:poiTtdcant. ft non conucncrit: rcntjet
linca n clfitiat o:bcm:quc fo:ma cil planis maj pcrlccta
i potcnari.
laiia tot fpanatoinplcctif .5£r fil quadratu panb^^bo^is Xia loca pcrfc(no:3 ad ui ? publicuni pcrtinc/
cfficiat rurfu0 quadrata n-iansur'triansula ipa pl^ca* «t.totidcm II polTclTc^ib^conucnit poiTidcnt.
latcrib^quam incqualib^TaliafoTfitaobfcurioza: quod L Ctnt aut Io(a publca bcc:iiuf fcribuntur filua
5topcri5 fca opo:r:tC)cpimcntH:ltDcc in plani9:n.i i mo 8 t pafcua publica augulhno:u5: qu? r llo md
tib''i colltb'' ct impito p.;»q: r«r fotcurfum v inb:aruni alicnari ncqucijt: t p"biTidcnt turrI5 aur rciu'"
inot3tomp:fbcnditur:t"pcr oiucrgia aquar fcgrcgaf plo:um pubIt(o:um;flut balncarum:qu{ lo(a
"Wiicad cpiilolam3"lu«l"3ri0 rcniam^^^quodadbui' colliuflappcllant.
arriso:isinc;n pcrrina:rt ncc ipfl"'3ucto:ie slo:ia pcrt- jQst eym dufue ?:qui intra finirima lineaj
fltrvtnobiepIcniiTimcrci vcriraead uotiriam vcniat. a c centurias intcriacct.io citra clufus: q: vltra
quifasinc tamcn i>anccpirtolan-i ftudiofc targc voluc-' finitimos limitcs clauditur.
ritquiburdam (opcndijs innodutt^UMidt^maiozuin oi CT £>£ (ontroucrfii 0 ru b :ica
cta tn b:cui pcrcipict. JE>nrroucrfiarumafcrif funt oucfinisclot'.
C"iDiu'iutiu& (' f^r HvUb^ita. c barum alrcra continctur:ouicQd ti agro oifco»
y accmm^ t multarum genrium cominato: ucnit. O5 qtii bis quoqj pairib^^fignatf ptro
a trcqucnria billi militcm cjrcrcuir amplio:u5 ucrfif oiucrfa«b3titnt conditionce: vtpotui
l)cIIo:um cpcrib^auHcndcrct ca illurtrium vi C50(op;cbcndcrc:p:op:if funtnominandc.
ro:um v:t!C8 ingrclfue cil:ou:nrium populoa iFnerafunt controucrfiarum.tiiii. OcpofUioc
rogantCB rccf pit tfrlnoe gladio inrr fcmit.Jf t poit qui S tcrmino:a. aDc rcgionc. oc finc. oc lo:o. iDe
boftilcm tcrram obrinuit^o^clcfis boftium cimtarib*' oe oomo p:op:icta8./De pofTclTionr . JDe alluuio
nuonouae v^bcscoailituit.oatoitcrttjcolomc nominc ne.JDeiurctcrrito^iuiDc fubnccmisagna.i^
ciuee ampliauit. lotispublias.oclocis rclic^ t crtnKlul 0. loas fa^ ^c
CcDilitcscoIonos fccitalioein italia:alios in-p:oui cri8a(rcIig!ofi8 . jTcaquf pluuic accclTu: ? be irincri'
ciis quibufdam.llDfC quf oiu^igutVad fignat^ v:t)ce tU0.
p?5Uinflarum crcrcimiiutTirp:oprcrfaJita0 bello:^ »' ^ntroucrfiac intcrouos plurcsqi vicinos.i
cicanon folum casciuitatcs ocmum cinscrc muris : ve C tcrouosaninrigo:e fircetcro:uftucr6ni8.ifi
ru5 cria loca afpcra t confragofa fa^ alligarir vr ilfmart rcr plurcs rrifi niu facit altgb^^Iocis t qdrifini
tnc p:opugnacuI o clU ifta lo(i narura:-! ab agro? noua um Pm p:o>;imas pofleiTioncs:oij boc nef(iilt:n5 ci8 ?ue
t>cdi(3rionc (ulnjrc colonias appcllauit:quf (olon jf 1« s nit:-:oiucrfas pn-oucrfiafipfi polTciTo^cs inrer fc faciunt.
viao:ib^:qui tcmpo:i6(3 arma (cpcrc: alTignate funt. 2lIi)oe loco:9lii vo dc fine lincf Iirfgiit:alii dfundisarc
dunt.^3 anido mo qucrcndo c p:po:igo caufc. "tt^S pcr
T^gc ncad nos p:ctcrilTc vtdcamur. ©5 bereditatcs opinionis bui^^gciieri f ptroucrflc fior. quare
C gis co:umcreinpUi fcqu3mur:ffpccrit ad toz itirc o:dinario lirigaf .iP^iTil in tudicio fup poiT flionc
mmrLfpicicndum:i ci: monrium alttmdicf qo finiaf :•; tuc agrimcfo: ad loca irc pcipiaf : vr parcfacta
p:cclTco:ariomon(Trabarpcrarccnfum p:c(el vcfitatebuiurmodi lirigium to-minctur.
flcaajminiaacicm labo^iofcngnacrlap.dib^conrtrutta €
ncra ptrou rfta?; crflumincbft funt:n5qj>
rcUgm^*^ ert munita oiftrctac^ loco:um quatitas : qug S 0(cupa^ agris agif:f5 q6 vie tiquf abflulcrit
permanet fcparimpcraquaru Dtucrgiaivn^acBptcval' rcpctitioncnob^bit.qucres nccfflitatc npc
denotaparritio:alia locariparumrfue fuaf p:oindeft inunicdc futfinealtcri^^Daiioqfquis illc'faciatqui ripa^
ftboftie nos infeftare voluilTct:co0 er p:orim3 ripa po^ fu3 munict.^fi fluminis fo::c0aliqii ta vioicnf^ jjcur'
ccram^pugn ado rupcre.T^a (irca rcgionc maririmam rcrir.vtalueo mutct fuu.multo? agros tr5f ripam otcu
limitcs rcttos ccnfuim^^cj: ladidib-copacttotam limito pat:fepe ctinlbla0cffi(ic?::£35;caffiU8 16gif.^p:udcrilli
recturaturfum ocmonllrabim'':^: (olonic omce qof ad mus turis aucto: f id er boc flarmt: vr gcqd aq labcndo
mare ponunf : lito:c maris tcrminanf iJlgros (duallia
.
Gecmerrl«
1OCU0 tocus
/[5ac fimilie fubficduua pditois ejtraclurua tamen tollcre pot.p:udenti5 tfi bt menfozcs ba'- crc 8b?t
a ^ n fliTusnatue.ci fi rci publi(c populo romao qui iudicaturifuntT quosaduocant^utpzeftarozcfii^in iu
autipfiuecolontc: cuiudHne circunclflf: aut dtcando at mcfo:c bonu5 ui^: t iuftu; agcrc ut nuUa am
ad populum romanum perti nct oatus no cfl bitioneautfo:dibusmoucatnr:rcruai'copinioncmctrie
in eiue:g9(Tignarc potucrit:rcman£t potcftatc. 1 mo:ibus O5:oi.n.arnftci ucrirascuftodi^daf ctcluft .
tt quiui'6 pfccme <? gromitriaie Ifge fflfl oisi i€ majrime rSnc ptinffll. f^Dagnuc Qppc i i^ac fcla frurt*
t qu^npiralara funt fubrcriue/l^la tn p:imt0 ?:flQ6n6nefciar:qDbonira0biffmttai fub fcta (adens
farcops arirbmcaca artcm: quf cojihnct nu' BiocBfpimirabiT7pceptibifp:ima naturac:i fuf fubllJ
mcro^ddacoiuifioncs.i.qualie e([ oiffinitio.acciuino lif bccozc ppctuaiifintrOvrromaliti? pcdcc^nulli6p:o
oeparibae iparibus numcrte. p:ii)3 pncipiie nirfufj nj rpcrransab oi Dcfinirocp^ino
:0uili«f(lc6porit^nBmcru9: i^HeinfSpofims. pij taniti aliquo ngno optiinc fi^iurc ip:f f^a c oponitiint
^^ualiseftpcrfccf^numcrus! i qualieipcrftctufl er ii(ocrro:i6 fiuau rctinef .THa3 nimiai cnpiclitar? irfc^
^alis frt oiuifibili» numcr'':i qoalis induiiflbit* imodicajctfrcnarionccifi qd«3rccto:aiu6 pura intclligc
^ualiflertEtiailarienumcr'':^ quarfnpia particnB. tiaroboiafailringir.lWostn q oc numcris a nidjoma'
;@ual' cft lupfl u^numcr*: t qualie oimitiuriu^ 10 oifliifluo oifpiifara funt vcl a varronc uc mcfuria ofi
:0ualic ef! mulripln; numtr':t quaUe fub multiplc)C fa fiit modcrara b:cuirare ccllcgim'. tFt qiif rranfcurti
Slualts f n folitrmimcrus: « quatfpbcricue. veloci^^anguflio^cinfclig^tif pllabantadita:medtoai
^Juomd inufnta eft geomctria. adicctce rcf^auim": vt alt qfi ad cutdcntias rc:?: nf is ctiam
^uid(U$;eometria. ^ualisfHrfCtueangulue fo:murac ocfcriptionib^vtcrcmur. q6 nobis risvigi'
:0ocvtilitas!. ^QHaliecftaait^angul' liis ac fudo:e ?fIitcrit:faciIe.fob:i^lccro: agnofor. t5 1 ba«
J0oi o:do pjefaiptionis. quali« parrita mcfuni (It. quodanimo ff^litaris fo;ma6 rcpara boniratc labo^aU''
^of (tf ro pzfpofi tionis quantnm trabit (ladi^ do coUcgim^:ipfe lcct :|>babtt:qi!f nog ex grf cav opul^
jdufoifpofitionis quidntacue tia If a V in romaml o^atdis tbcfaurii ptrabim^: j£>i q cr
;@uf oiftriburionis qnid fint climatr fapif bcctrinie cmiciierijt fapicntifTimi iudiao p no6c5
!&ac Drfalprionis quid cf ntua p:obcnf .Hidcs igtf vt taj m3o;ni labo:i8 ctTca^tuij ttii
:
Gcomcrh»
ftccrfsm-fpliccs pwcrfsiimr . Ctwbfa qiiadruplkc* ro9f5ci5 iii o:dinf paritcr pariff mimcro:Jrrem«ri*i«f>
»qy \n infinitiimocB fo:mJ9 niimcri miiltiplicfe[fipli mcru9muUiplicauir: quicuci5CVcap:ocrcari funtpm»
cabio/jl.i Qclcm qiio:6 parrcs vlrra qua fm& f kiCQtxe funt vcrfu otfpofiti iRurfus g codcm mulriplicjtc qui
,
rinr^dipftiii nominantiir: vt funr.rii. vcl.vviiii. 115i cni nario nari funt^fccudo locofunrcoftituti.ipoft vo qtios
fnifl pribuecopaMtimaio:cmparti«fnma5 rofoco:po fcpfcnariue cf rfro9 muUiplscang.pcrcautricofdcm rcr/
rc foniunrur.? cnij ouodcnaromcdictae.vi.Detcrtia. tiopi1ituiHm6lo(o:.ifci5 idcinreliqua ocfcripttotepte
iiii.g6quarta.iii,par>jfc)cta.ii.par6Duodccima.i.iDif Kfinmu0:fupcri^i5if ot^cftc ocfcriprionie bfcrocft: ft
qibiccumulus rcdrldat in.rri.; totius coifjio fui mul Rd Iatttudincmrcfpiaa0:vbieftouo:ii ffrmino:u5 vna
tirudincm vincut.iivurfua.viciiif.nHmcri incdictas e\\ mcdicra6:ipfofq3 termtno6 iungae: ouplo6 cos pp:ia
jrii.terria.viii.quarr3.vi.£>cm.iin'. 0aaua.ii>. IDuo mcdicrarc rcpcrirgtT.vwvi.T.vv.fflciunr.I vi.quog me-'
dccima.if . visefimaquarfa.i. t.^ui oce.tfc vi. rcpnidiTt dietaecft.ttviii.T .vii.ft iungae fariunt-ri. quo:um.vr.
iu qua rc manirefium c quod fuma parrii: maio: c:t fii' mcdiftaumcdi^eo^umtcrmin^inuenif.^cvcrovbi ou
p:a.pp:iu co:pu9 crundat.Slfqs bic quidc cui^^compoli 80 mcdictatc6 1:«abct:vtrcqj cvritmitatcs luiicte vtrifc^
fcprce rori^fcrmini mulrifudlncfupantur:vt.vii|. vcl medictfltib^equ3!c6fiunt:vt.vii.i.vvvvi.oijconiunve''
]ciiii.b5 cni octonariug pte mcd;.T idcft.iiii.b5 1 quartaj ri9 fiunt.rlviii.ho^ n mcdii titc6 fibim t app[t(aucri9.
quod cft.ij^bj ocrauam.i. Qiiccunrc in vnu5 rcducte
-r
idcft .vr.T.vvviii.idc ciit. '^tq^m alia partc larirudinia
fcprccoUigutmino^c.f.fiima^ fotoco:po:e ?cludcntC9, codco:dincqui fiunrnumcri notarifu nt: ncqj viuire
*iRurfu9qu3tuo:dccim bab'; mcdictatcidcft.viibabct ra'io vtnufct', latirudinieoilcrcpauir. '3dcciuodcmoj
fcptima idcft.il. b;qii3rt3mdfcimaidcft.i.€}ucnivnu5 dine i c? terie numcrie p notabi9.^f boc fcom fo:ma pa
collccTf finr ocnarii numcri fiima fuccrcrcit:toto.f,tcrmt' ritcr ipari9 numcri fit:i quo !>9nc,pp:icrarcin cc fup:a il
no mino:.at.ii qui boc modo
, funt vt pno: lUc quc5 fug oiftum cft.lf\urfu9 ft 3d lonsitudinfrefpit iae:vbi ouo
gtc9ru2ant:talc0 vidcanturtant^fiasmultie fup na> tcimini vnamcdictarcbabcnt:quodfirfvinulriplicatif
tura manib^natus: aut oupliciccniunctus co:po:c vcl cttrcmitatib':boc fitfi mediu6 rcrmin^^fuf capiccplura
quid vnqua monftruofum natur? in partiQ mnltiplica lUati0augumct9.111.iouodccie6.vlviii,faaunf.d.l)lvvi
ti-ncfubripuit. c\)edi^vero eo:u rermin^idcit.itiiii .ft inuUtpItccf cof'
cr3llcvcromino:cs:vtfinaturalirfr quadS ncccftaria de5rurfu6.d.Itvvi.pcrcabit.€frurfuen.rvtiti.i.Ivlvi.
gre c>ctra(f3:aut min^oculonafccrcf :vcl alio currat^mf mtiUipliccrur f?ciut ii.ccaiii. ^uo^ mcdi^rcrmin^idcft,
b:o:naturalc toti'^fuq plcnitudini9 Difpcndium fo:tirc irlviii.ft in ffmctipfff Durflrur:idc.ii,ccciiii.p:ocrcanrar.
tur.intcrb09autvclutintcrfqual£9 int^pantiag mc" vbi aut buo tcrmmi ouae mcdietatee indudunr^quod
dit rempamcriilimitig fo:rif^c illcnumcr^apcrfcct''^? flt inuUipl!cari9crtrcmitanb^-boctdcrcdditur inaltC'
eeYirtufie.f.emulato:,^uinccfupuacuap:of!rciTionc rutra; fiimn mcdictarib^^oucti^.iDuedciiCL^n.lvIvi.ml'
oir{s;itur.ncc ptracta rurfu6 oiminurione rcmirtif . S>5 tiplicari6.i.c.lt(,p20£rcanf .buf Vfro co:ff mcdicrarc0.i.
mcdicrari 6'obrincr:g fuis f quie partib^^ncc graiTat aba jnciiii.T.vl viii.fi in fcmcripfa6mulripliccntur:cofdcm.
d3nris:ncc'c5crin opiarvt.vi.vcliccviii.lRSq^ fena' f.(Ui.rcftiruenc.9tq;boc!idimirationc(ognarionc'q3nu
riU8 b5 ptcm mcdiam idcft.iii.-z rcrri.i idcft.ii.i fcrtani meri paritcr pari6:a quo partict^parionc rracta bccci reco
ideft.i.Ji2uein vna fumS fircd9ctc,nnridcft.iii,ii.i,par ^
gnofcirur ingcncrata.pp^ictae, t i alio vero latcrc lon /
totu numcri co:pu0 fuis ptib^i nucnif .ijcviii.vcro l?a'' gitudinie eadcm ro ocfcripriocp notata ?. @ua l rc ma'
bct mcdictatc.viii .-r qu5t3. vii.-z fcptimS.iiij.T.miii,. nifcftn eft totff numerti.et fuaio:ib^ouob^ccp(rcaf u: q6
ii.vijcnmaoctauam.i.^ucin vnnrcdaaatorffpribua co:nretiner.pp:ictare9 . ^ti"i affr naturalircr 1 Pm.pp:ia
corpu6 fquabunt.in vno.n.iunctcptcg.vvviii.cfficint o:dini6 pfcquettam mulriplice tfqualttati6 fpcm mn'
Cft afft in bi9 quocB magna fimilitudo virrurig:^ ritii tti^p^cpofuim^^^p^imSq? fpcm ce monrtrautm':liC5 boc
pcrfccfos.n .numcroe rare inucnic6:cofci5 facilc numcra nobi8poftcrio:i6 opi0o:dincclarcfcaf. IDicqucq^per/'
bilc6: quippc qui pauci funr:? nimi9 conftantio:dine ftrigcntC5 id quod.ppofuim^^planiffimc b:cuitcrq5 x^o"
p:ocrc9ti. 2lt vcro (uperfluoe infinitos rcppiC9 necvl / ccatiiu6:nr,n.rali8 ocfcriptioiquaponatur in o:dincni
Ii9o:dimbu6 palTi5 io:dinatccB cifpofitos:c a nuUoccr vfcBfldbcnariff numcrumcotinui numcrio:donarurfl'
to finc gcncratog. ;Sunt aut ^^fecti numcri itra dcnariuj lie:i recffdo vcrfu Duplus o:dotcramr.tcrtio vcro tripl"
riumcrum.vi.inrra ccntcnariuin.ictviii. 'Jnri-a mille" :@U3rto9utqu3dmplu6 1 boc vfq? ad occuplff. S^ic cni
narium.cccctvi.^ntra oeccm milia.diii.T.cvtviii.tEt cognofcciim0 qncadmodu fupcrparriculari 1 fuperparti
fcinpbi numcri ouob^^paribus tcrminantur. vi.T.vii?. cnti:? cffrti6 aiife p:inccp6erir fp?6 muUipIios:': quc
gf ftmpcr flltemarim i bo9 numcro9 fummaru finc6,p dam alia fimul ifpiciemu^:-? ad fubrilitatcm fcnuiiTima
ucniVnr.lRam-rpnmum.vi.tndc.vyviii.poftbog.cccc 1 fld fciemiam vtiliiTima:'? ad evacitatione valdc iocun'
vcvi Jdetn fenariug qui p^im^^^poft qultdiii.cvxviii. diftimfl.
3dem oaonarius qui fccundua. 3'ic!if ouo pma laterfl p:? pofitf fo:mulf .q fn"
Sliojis vcro in? qualitaris numcri qirticp fiit 0 ciff r vno ad occc occe.pced^rifl rc''
angulff ab
m partes.cft.n. vna quc vocatur mulripicv:9lia bi0fubrerio:c6o:dic6coparenf: q
fpicianf,':
faperparftcuIari^.Xntia fa^partien6. quar^ .f.fl.liii.angulffiapicrc^ inviccno^rcrminff poniit.JDH
ta multiplcv fuppartioilaris.^uinta muUi^ plcr.i.pma fp^amuUipliatari^oftcdit irsvt p:im'p:i
pIerTaperpam'en9.l^i9'(gitar gncg m«io:i9 partibu» mff fola fupercrvnitatci.ouo vnum:fc(ffdu6 fc6m bina
oppofitc funt alif quinqs part<6:quf mino:i9 figillatim rioTupcr vadat vtquaternari''binarii3. Tcrti^tcrttfinv
fpcbus bifdem noibU9nunaipanturfolattn p:epofiti ba0: vt fcnan^tcrnariffquartu^ quarta qtcrnarii.nBme
cne oiiTanres.EDr.n.fub muUiplcv.fub fuepartitulari» roft tatc rran fccdat v t octo qternariS f pcr candc cnncti fe
ftniri^: Zati^ttrtium (e%: vt frniarius noiifnari^T gd ca ?t iflti^c]irpli(flbi'tur:qufm ouo cqualte numrri tnuitipli
dc modilpgrcirtonis jccrefcunr. ^ua rc nobie fcs
Cfteri cat: vtibacquoQj ocrcripiionccfl.vn''.n.fcmtlvn"ffl:
7ipii naruraliaob iccit irfgritaip.-nibil nobiocvtrama' icpotcrtaie tttrason^.Oficbisouo.iiij.frit.tcitrce. ir.
cbinaniib^:rr in ipfo modiilo ocfcriptionis apparct. quos in ftmcripfos multiplicaroes p:inio:diie pficcriit
•jasautiirrian^iilitcrminiimrflffdcci numc jiircuipfosvcroQfitt vclcrtciiciiansularcelongiliitm
0 ri Qditatc norat^^T longirudinc: c]uc iii qm numtri funt.losilarcrosailt vcfo:quo6 vno fc lupgrc
drascnoetcrnvnat^vclitfupio^iv^comparfl' dictcs numcri iiuilciplicant. irciKiiti.lflDUoiuntt fcjc:
rcp.r.Utctrc fo:mai.uio:tioiiccoU3t3
cjdi upli f5 ^uo nafcunf cv vno t ouob^^^cfivnfj bie multiplicauc
crmultitadincpnorabit:bifii5Co:ditiabilis fuptc pzo- ris.£)5 vnirasa binario vnitarc p2f ccdif vi. vcro ev.
qu^tcs famulctriii fcfcmp adicaaquitiratetranfiliaiit. bis.n.tcr fifit. vi. sSui 0 cs vno niato^tb^^larcrib^.pcrcd
€trifl9fubteri02e9afpiciatflngulrt6:3dcni pocs multi ti funt.lHi CU5 vi.cv binario rernarioq} nalcunf .ii|. bi'
pltdtfltte fp^s vfct id oecDplum bifpofitiirima o:dinati nariil numcrfi vno fug4t:ci5ftici3 fllij ciufdc modi fiit: vt
«nrp»)ueniet. p2imo T fftf 0 o:dtne aci altcrucrfi mulriplicatis tcminis
iQsvcroibat oefcriptione fupparticularea iicrccnf ita:vt qi> nafcif cx ouob^poftrts longi latcr-sal
• rcgr3t:talim5rcppier.£>i.n.fcDm0ngulum crifct' bis mcdio tctragono tctragon^fit. €
t rurfus qb
notet^cui^^cft initiii quatertian'' : cicp fiip lacct tx ouob^^altrifccus tc trascnis t vho incdio Idgilato bis
binariue atc^ad buc fcciucntc^ qs accomodct tactonafcitunipfequoi^tctrasonTit 1 vtansulo:i7ro
02dinc:rcfquaItcra.ppo:rio Dcdaraf . Ma terti^fccundi ti^ocfcriprionis ad ansularcs tctragcnos pofiror vni
verfue ftfqualter c-vttrcsad C»uo:veI fccad.iiii. vcl no iisanguIi:fitp:iinavnita6.?lItcri'vcroQptraf:tcrtia
Dcm ad fejr.vcl .lif.ad. viii.^r? 1 1 fftcrie qni funt ic4/ bini veroaltrifcc^anguli fecudasbcnr vnitatcs:': cuo
dc feric numcri» talie coniugatio mtfceatunnulla vane flngulariii terragono:ii jngulifquu rafiuut:q«? fubipHs
tarisoiirimilitudo fubripict.cadcm tamS famaro fupcr princf:iIltq&fttabvnoillo2u:QeaItrinfccus;aiisulo:o.
Srcfrto c in boc quoc^:quf in DupIicibTuit^iibzimus.n. -»lX)ulta.H.fut alia quf i bac oefcriptioc vtilta porTint acl
p:imu idcfl tcrnarius binarin vno fupat.fccundusvcro inirflbiliaq3ppedi:quf itcrim.pptcrcanisara^irrodufcii
ft&m ouob^^.tcrt^^tcrriu tribus:T oriufcps. S>i vo qrt^ di b^euitatc ignota ecpmittimus.THunf vtroad fcquc
o:dotcrtiotoparcf:vt.iiii.ad.iii.': codcjtftcros o:difle tia pjopofitum (onuertamue.
pfcttcris: fcfQrcrria tSparatio colligif : vt.iii j.ad.iii . vtl
'Viii.ad.vi.vd.rii.ad.viiij.^^idcsnevtioib^isfcfg"
mri9foparatiocftructur.iib:ctcrcaeosQfub ipfie filr: C^eitttiis 3ttipze(fum Boerij opusp "Joancj 1 ^Grc
fiidetacieno fcquctcs vafusaltcri^^coparaueris. S02iij oe grc go:ijs frarrcs ff lici cjitu ad finS vftp pduftti
flneviio ipeditncnto fpcs fupparticularigasnofces.hot atf uratiiTitnccB emcdatu anno bumane rcfiaurationis.
aatibflcc oifponeoiuinii:quodocs angularcs numeri i492.oic.i8.augul!i.2lugurtino'i8arbadifo^cmflri
tttnigoniiat.Xetrason'at)tof:vtb:euintmeoica:quocJ tno Denaiarumpjincipc 'd\cm pu.rcnctc.
(TiRcsirtrum
21 0 UUtt riusrcrnflrin
2Initiim31i|' cflIo2is arq^ flutipfl cadat finguntur totumplul$ ouob^ lineis
pcrge qucfo qm aiitcm rto^naiufto ficniin mctica noucrccte
Nomcdiom inucniri non banir.fic tasvifus (( pcr oamm
7& uuuu nflturflliter II
Jiootcnim CiufdfjaSoc dcrcritatcm quafipp:»© dumcH rupcri'Tcro
atfllia crant id quoc0 flliudvero trabibus_ illudigttur IRcautcni
tionabilitflte b polTentclTc quada; nae dd £)Cdquia
fl cnautem V po:rionfm •Ccoaogo
ilniti? milii afftr.vlis fcconftnct ce ^^iufdem 3Boeti) oc
que quonio quoniam fllteriiQ' idco ciUucet jetvnus
oiffercntic i dcmquod ^ftcnim ee
?t tpfum suntnr.nam r domusel! oifltontfum
b i^ucxira becctl r tracotdis
t oc indiui igiturtertio i\iniri6f jSiufdcm oe fpcculflrioi«
mo2tflU6.b(( p2opoiiriona 0 tatem:nibu6 fr
tit:$ fllt k cinrdcm oe ipfc connaia dfliurtfit
matcfi(t nullus.fcrc oppolitioS T rum cll
iccidcnecd funtigitur fucrit:illa Tcltcrte quitertiflm
c vtocrocrate t oeatiquo SS
Hnitii tniltf l eiufdemboc. enim il!a quinqstoni
HomcN quod nomtna^m Iirmfltioncs femitonium
gramflticfl in nacB Oifcrc vcritas TrtlUTfusiSo critigitur
vidua: qu^ inquii non tt cffcpolfmt bb
d m 2Initifmalii quoc^ tflli nctcoic5fug.
tio^ib^oifcns numcrum oe rio nuquidl quoniflm bo 1D«'XY
Iflmquffic Utir.cpbic P20bflbil(9 afl
Hain 3351.
Q ^
Printed with gothic type, in two the lastleaf is for the whole volume.
columns, 70 lines to a column. It has The size of a leaf is 282 X
I93 mm., and
67 leaves, nunibered as ff. 155-220. This the text in a column measures 220 72 X
is the latter portion of Vol. I of the mm. There are numerous musical and
works of Boethius; the "regristrum" on geometrical diagrams.
Boethius, a descendant of the famous family of the Anicii, was born in Rome
in 480, and was executed in a prison at Pavia in 524. A Christian by faith, he
was a pagan in culture — one of the last Romans who w^as still steeped in
Greek and philosophy. Boethius's most famous work is "The Con-
literature
solation of Philosophy," which was translated into Anglo-Saxon by King
Alfred, and into English by Queen Elizabeth. His mathematical writings,
though they represent only a tiny fragment of Greek mathematics, were the
chief source of mathematical learning in the early Middle Ages.
The arithmetic of Boethius was based upon the Greek work of Nicho-
machus, a Greek philosopher, who flourished about 100 A.D. It relates, how-
ever, only to the theory of numbers, leaving out entirely practical calcu-
lations. As the author remarks in the preface, he abridged Nichomachus's
work when he thought it necessary, and occasionally introduced new formulae
and diagrams to bring out clearer the meaning. The first edition of the
"Arithmetic" was published at Augsburg in 1488 by Erhard Ratdolt the ;