YBS303U-KULLANICI DENEYİMİ TASARIMI
Ünite 2: Kullanıcı Deneyimi Tasarım Süreci Bileşenleri
Kullanıcı Deneyimi Tasarım Süreci Bileşenleri
Her kullanıcı deneyimi, farklı ve geniş kapsamlı
olacağından anlamak zorlaşabilmektedir. Bu durumu
kolaylaştırmak için süreci bileşenlere ayırarak bir bütün
halinde anlamlandırabiliriz. Sırasıyla süreç bileşenleri
şöyledir;
• Strateji geliştirme,
• Kapsamı belirleme,
• Yapıyı oluşturma,
• İskeleti oluşturma
• Görselleştirme
Strateji Geliştirme
Strateji aşamasında, ürünün amaçları ve kullanıcı
ihtiyaçları belirlenir. Amaca daha iyi ulaşmak için ürün
veya hizmetin açık ve net bir şekilde ifade edilmesi
gerekmektedir. Strateji geliştirmenin aşamaları şu
şekildedir;
• Ürün veya hizmetin ulaşmak istediği hedefleri
ortaya koymak
• Kullanıcı analizi
Sunulacak Ürün veya Hizmetin Hedefleri
Stratejiyi doğru uygulamanın ilk adımı ürün veya hizmetin
ulaşmak istediği hedefler açık olarak ifade edilmelidir. Bu
hedefler doğrultusunda hareket ederek, başarı ölçütleri
dikkate alınmalıdır. Başarı ölçütü, hedefine ulaşıp
ulaşmadığını gösterir. İş akışını olumsuz etkileyebilecek
faktör, ekipte bulunan kişilerin amacın net olmaması
durumunda farklı düşüncelerle uygulamaya geçirmesidir.
Kullanıcı davranış ölçütleri;
• Gelen telefon çağrıları sayısı
• Web sayfası kullanım istatistikleri
• Gelen e-posta sayıları
• Sayfayı tekrar ziyaret eden kullanıcı sayılarıdır.
Kullanıcı İhtiyaçları
Kullanıcı ihtiyaçları belirlenirken ilk önce doğru hedef
kitlenin belirlenmesi gerekir. Kullanıcı iyi tanınmalıdır ve
araştırırken kullanıcının demografik, psikografik,
segmentasyon bilgileri dikkate alınmalıdır. Kullanıcı
bölümleme, kullanıcıların ihtiyaçlarını anlamamızı
kolaylaştırır.
Kapsamı Belirleme
Kapsamın belirlenme, projede yer alan kişilerin görev
paylaşımında karışıklık yaşanmadan çözümlenmesini
sağlar. Kapsamı belirleme aşamasında birden fazla fikir
ortaya çıkmaktadır. Bu fikirler içinden işlevine,
özelliklerine göre eleme yapılmalı ve planlanmalıdır.
Kapsamını bilmemiz ilk olarak ürün veya hizmet olarak ne
inşa edileceğini, ne zaman ulaşılacağını sağlar. İkinci
olaraksa ne inşa edilemeyeceğini bilmemizi sağlar.
İşlevsel Özellikler
Hedef kitlesine odaklanarak işlevsel özellikler belirlenir.
Bu hedef kitle araştırılırken üç durum ortaya çıkar.
Birincisi herkes tarafından talep edilen ihtiyaçlar, ikincisi
herkes tarafından bilinmeyen ancak bazı grubun dile
getirdiği ihtiyaçlar, üçüncüsü kimsenin farkında olmadığı
ihtiyaçlardır. İşlevsel özellikte dikkat edilmesi gereken üç
kural vardır:
• Olumlu dil olmak: Sistemde yapılmaması
gerekenleri tanımlayarak gerekli önlemleri
almasıdır.
• Kesin ifadeler kullanmak: Kimsenin farklı
yorumlar ortaya koymayacak şekilde ifade
edilmelidir.
• Öznel ifadeler kullanmaktan kaçınmak: Kişiye
göre değişen ifadelerden kaçınılmalıdır. Açık ve
net olarak ifade edilmelidir.
İçerik Gereksinimleri
İçerik gereksinimlerini maddeler halinde sıralayabiliriz.
• İçerik sayılması için her türlü metin, ses, video,
fotoğraf olmalıdır.
• Metnin uzunluğu, sesin kalitesi, videonun dakikası,
fotoğrafın pikseli gibi boyutları belirlenmelidir.
• İçerik hazırlamak geniş kapsamlı bir iş
olacağından kimin ne üreteceği, hangi sıklıkta
güncelleneceği belirlenmelidir.
• İçerik hazırlanırken amaçtan sapılmamalıdır. Asıl
olan ana konuya odaklanılmalıdır.
• İçerik oluşturulurken pek çok fikir ortaya
çıkacaktır. Bu fikirleri önem sırasına göre
sınıflanmalıdır.
Yapıyı Oluşturma
Yapıyı oluşturma aşaması, etkileşim tasarım ve bilgi
mimarisi olarak iki başlıktan oluşmaktadır.
Etkileşim Tasarımı
Etkileşim tasarımı, kullanıcıların davranışlarına karşılık
sistemin nasıl bir geri dönüş yapacağı ile ilgilenir.
Etkileşim yalnızca teknoloji ile birlikte gelişen
makinelerle değil hizmetlerle olan etkileşimi de
kapsamaktadır. Teknolojiyi kullanma aşamasında
etkileşim mekanik etkileşim ve arayüz etkileşim olarak
ortaya çıkmaktadır. Mekanik etkileşim donanımsal
boyutunu belirlemektedir. Arayüz etkileşim ise
kullanıcıların yazılım ile olan ilişkilerini kapsamaktadır.
Doğru etkileşim için arayüz tasarımında rehber ilkeler
kullanılmaktadır. Bunlardan bazıları şöyledir;
• Benzeşik ögeleri kullanma
• Önceden sezinilir olma
• Görünürlük
• Kontrolü kullanıcıya bırakma
• Kullanıcının ön bilgileriyle uyumlu tasarım
yapma
• Sadelik ve estetik uyumunu yakalama
1
 YBS303U-KULLANICI DENEYİMİ TASARIMI
Ünite 2: Kullanıcı Deneyimi Tasarım Süreci Bileşenleri
Bilgi Mimarisi
Kullanıcılar pek çok bilgiyle karşılaşmaktadır. Bu
bilgilerin hangisine ihtiyaçları olup olmadığını ve nasıl
erişecekleri oldukça zordur. Yeni bir uygulama alanı
olarak bu bilgiyi kolaylaştırmak adına bilgi mimari ortaya
çıkmıştır. Bilgi mimarisinin amacı karmaşık olan bilgiyi
sınıflandırıp, gruplar halinde ayrışım yaparak işine
yarayan bilgiyi bulmaktır.
Web için bilgi mimarisi, kullanıcı açısından sitenin
içeriğinin ne kadar verimli ve etkili dolaştığına imkân
verir. Kullanıcının bilgiyi kolay bulması için bilgi
sınıflaması yapılmadır. Yukarıdan aşağıya ve aşağıdan
yukarıya olmak üzere bu iki yaklaşımla bilgiyi
sınıflandırabiliriz. Yukarıdan aşağıya yaklaşımda ürünün
amaçları ve kullanıcı gereksinimlerine göre hazırlanır.
Aşağıdan yukarıya yaklaşımında ise içerik özellikleri ve
içerik gereksinimlerine göre hazırlanır. İki yaklaşımında
dengeli olarak kullanılması faydayı arttıracaktır. Bilgileri
sınıflandırdıktan sonra birbirleriyle ilişkilendirilmelidir.
Dört şekilde ilişkilendirilebilir. Bunlar;
• Ardışık ilişkilendirme: Birbirini takip eden akışın
bozulmadan doğrusal süreci tamamlamaktır.
• Hiyerarşik ilişkilendirme: En başta merkezi kök
düğümü yer almaktadır. Merkezi düğümün
üstünde herhangi bir düğüm yoktur. Merkezi
düğüme bağlı olarak alt düğümler bulunur.
• Matris ilişkilendirme: Kullanıcının bilgiye farklı
boyutlardan bakmasını sağlayan bir sistemdir.
• Organik ilişkilendirme: Kullanıcının serbest
dolaştığı konular arası ilişkilerin çok net olmadığı
durumlarda kullanılmaktadır.
İskeleti Oluşturma
Bu aşama sunulacak ürün veya hizmetin nasıl çalışacağını
belirlemektedir. Bilgi mimarisi ve etkileşimi makro
düzeyde ele alarak oluşan yapıyı mikro düzeyde her
bileşeni detaylandırıp birbiriyle ilişkilerini ortaya koyar.
Arayüz tasarımı, gezinim tasarımı ve bilgi tasarımı
boyutları olarak detaylandırabiliriz. Bu boyutlar
birbirinden ayrı iş süreçleri olmasına rağmen yakın
ilişkiler içinde olduklarından aralarındaki sınırlarını
aşabilirler.
Arayüz Tasarımı
Arayüz tasarımı aşamasında kullanıcının çabuk adapte
olabileceği, kolay anlaşılabilir, basite indirgenmiş ancak
bütün işlevlerini yerine getiriyor olması gerekir. Kullanıcı
aşina oldukları arayüzü daha rahat kullanmaktadır.
Gezinim Tasarımı
Kullanıcıları gereksiz tıklamalardan karışıklığa neden
olmadan aradıkları bilgiyi kolayca bulmalarını sağlar.
Gezinim tasarımı nerede konumlanması gerektiğini ve
kullanıcının kaybolmamasını amaçlamaktadır. Gezinim
tasarımı aşamasındaki yaklaşımlar ise şöyledir;
• Evrensel gezinim: Sistemde bulunan son noktada
düğümden diğer ana düğümlere ulaşabilmesidir.
• Yerel gezinim: Genellikle hiyerarşik yapılarda
kullanılan son noktadaki düğümden bağlantılı
olduğu düğümlere ulaşmasını sağlar.
• Tamamlayıcı gezinim: Sistemde en son noktadaki
düğümden ilgili bağlantılara ulaştırmasıdır.
• Bağlamsal gezinim: Kullanıcıya ulaşmak istediği
bilgiyle ilgili bağlantılı kelimeleri
tanımlamaktadır.
Kullanıcıyı tek bir sayfada sitenin bütün içeriği asıl bilgiye
ulaşmasını site haritası sağlamaktadır. Kullanıcının hızlı
erişimi sağlanması için konu başlıkları alfabetik olarak
listelenmesine indeks adı verilmektedir.
Bilgi Tasarımı
Bu aşamada bilginin çeşitli yollarla kullanıcıya nasıl
sunulacağı ele alınmaktadır. Bilgi görsellerle
desteklenebilir. Her aşamada olduğu gibi bilgi tasarımında
da kullanıcı ihtiyaçları ve hedefler dikkate alınmalıdır.
Wireframe: İskelet oluşturmanın son aşamalarında bir
taslak ortaya konması gerekmektir. Bu taslak wireframe
ile görselleştirilir. Wireframe iki boyutlu çizimlerden
oluşan ve bütün kararların bulunduğu belge niteliğindedir.
Wireframe hiçbir renklendirme ve görsel içermez.
Wireframe genellikle aşağıdaki bileşenleri içerir:
• Logo
• Menü başlıkları
• Birinci ikinci metin düzey başlıkları
• Gövde metni
• Görseller
• Arama alanı
• İletişim bilgileri
• Alt ve üst bilgiler
Görsel Tasarımı Oluşturma
Son aşamada kullanıcıların beş duyusuna hitap etmek
amaçlanmaktadır. İskelet oluşturma sırasında yapılan
metin, görsel ve gezinim tasarımlarında görsel tasarım
ilkeleri esas alınmaktadır. Bu ilkelerin bazıları şöyledir;
• Zıtlık
• Tutarlılık
• Renk kullanımı
• Yazı karakteri seçimi
Kullanıcı deneyim tasarım aşamalarında soyuttan somuta
doğru ilerlemektedir. Her aşama birbirini tamamlayıcı
niteliktedir. Ve farklı sorulara cevap aranmaktadır.