DİKİŞ İPLİKLERİ (Sewing threads)

Dikiş iplikleri; verimli bir dikiş oluşturmak ve

en azından ürünün faydalı ömrü esnasında
bozulmadan veya kopmadan işlevini yerine
getirmek üzere dikiş makinesinde kullanılması
için tasarlanan ve üretilen özel ipliklerdir. Dikiş
ipliğinin temel işlevi, estetik dikiş görünümünü
ve dikimde performansı sağlamaktır.

Bir ürünün dikiş ve dikim kalitesini belirleyen

çeşitli faktörler vardır. Bununla birlikte doğru
özelliklere sahip dikiş ipliğinin kullanımı,
yüksek dikiş kalitesine ulaşılmasında önemli
rol oynar.
Doğru dikiş ipliği seçimi; ipliğin, giyim ve temizleme koşullarında giysideki
performansının yanı sıra dikim esnasındaki performansının da göz önüne alınmasını
gerektirir. Ayrıca, hem dikiş ipliğinin kendi görünümü hem de dikilecek materyalin
görünüşü üzerinde yaratacağı etki de dikkate alınmalıdır.
 Dikiş İpliklerinin Sınıflandırılması

Dikiş iplikleri çok basit olarak şöyle sınıflandırılabilir:

Hammaddelerine göre dikiş iplikleri

1. Doğal liflerden yapılanlar
2. Sentetik liflerden yapılanlar
3. Bir karışımdan yapılanlar

Konstrüksiyonlarına göre dikiş iplikleri

1. Kesikli (stapel) veya kısa liflerden yapılanlar
2. Sürekli (kontinü) filamentlerden yapılanlar
3. İkisinin bir kombinasyonundan yapılanlar
 Dikiş İpliklerinde Kullanılan Lifler
İlk dikiş iplikleri hayvansal ve bitkisel ürünlerden yapılmıştır. Bunların bir kısmı hala
kullanılmakla beraber günümüzde sentetik liflerden yapılan ipliklerin daha popüler
oldukları söylenebilir.
Dikiş ipliği üretiminde en yaygın kullanılan lifler pamuk,
polyester, naylon ve rayondur.
(Viskoz iplikleri; sentetik iplikler kadar mukavemetli
olmamaları ve düşük elastikiyetleri nedeniyle dikiş ipliği
olarak sınırlı kullanıma sahiptirler. En büyük avantajları
çok parlak oluşlarıdır. Bu yüzden genellikle nakış
işlemlerinde (embroidery) kullanılmaktadır.
1. Doğal Lif Esaslı Dikiş İplikleri
Keten, önceleri, ağır dikişler için sağlam ve diri iplikler yapmak amacıyla ve düğme
dikiminde kullanılmıştır; fakat bugün keten ipliklerin yerini sentetik iplikler almıştır.

İpek, iyi görünüm ve performansa sahip olmasına karşın yüksek maliyeti nedeniyle
kullanımı ısmarlama giyimle sınırlıdır.
Doğal hammaddelerden üretilen, çok amaçlı
kullanıma uygun olan tek iplik çeşidi pamuk
iplikleridir. Dikiş ipliği üretimine uygun pamuk
liflerinin incelikleri yaklaşık 20 mikron, uzunlukları
ortalama 38 milimetredir.

Genelde pamuk ipliklerinin dikiş performansı iyidir; fakat mukavemet ve aşınma

direnci, aynı kalınlıktaki sentetik ipliklerden daha düşüktür.

Pamuk iplikleri yüksek, kuru sıcaklıklarda

sentetik ipliklerden daha stabildir; dolayısıyla,
lubrikasyon uygulanmamış sentetik ipliklere
kıyasla dikiş sırasında sıcak iğnelerden çok az
etkilenirler.
a) Soft pamuk iplikleri
“Soft cotton” olarak satılan versiyonunda pamuk ipliklerine ağartma/boyama ve düşük
friksiyonlu yağlama aplikasyonu dışında başka özel terbiye işlemi uygulanmaz. Bu
iplikler genellikle, yıkamadan sonra dikişlerde büzülmeye yol açan yüksek yaş çekme
wet shrinkage) değerine sahiptir.

b) Merserize pamuk iplikleri

Pamuk iplikleri, gerilim altında kostik soda solüsyonu ile muamele edilirler; bu, liflerin
şişmesine ve kesitlerinin daireselleşmesine neden olur. Böylece ışık yansıması daha
iyi olacağından daha parlak bir görünüm elde edilir ve iplik mukavemetinde yaklaşık
%10-15 mertebesinde artış sağlanır. Ayrıca ipliğin boya çekiş özelliği de artar.

c) Glase pamuk iplikleri

Bu iplikler, özel bir yüzey kaplamanın uygulanmasıyla takviye edilmiş soft pamuk
ipliklerinden üretilir. Soft pamuk ipliklerine göre daha pürüzsüz yüzeye ve daha yüksek
aşınma direncine sahip sert bir ipliktir.
 2. Sentetik Dikiş İplikleri
Son yıllara kadar en fazla pamuk dikiş iplikleri kullanılmaktaydı ve bu dikiş iplikleri
hassas ayar yapılmamış dikiş makinelerinde bile oldukça iyi performans
göstermekteydi. Ancak günümüzde, bu ipliklere talepte büyük bir düşüş olmuş;
özellikle mukavemetlerinin yüksek olması ve düşük çekme değerleri nedeniyle
sentetik ve karışım ipliklerinin kullanımı hızla artmıştır.

Sentetik dikiş iplikleri esas itibarıyla polyester ve poliamidden (naylon) ve özel

kullanımlar için aromatik poliamid (örneğin Nomex) ve politetrafloroetilenden (PTFE)
üretilmektedirler.

Sentetik iplikler küf veya bakterilerden önemli ölçüde etkilenmez. Özellikle kontinü
filament formunda yüksek dayanıma (tenacity: kalınlığa bağlı mukavemet) sahiptirler.
Ayrıca aşınmaya karşı dirençleri de yüksektir.

Dikiş ipliklerinde kullanılan polyester ve poliamid filamentlerin kesiti genellikle

daireseldir ve yüzeyleri pürüzsüzdür; dolayısıyla doğal liflerden daha parlaktırlar.
Polyester; düşük maliyeti, yüksek mukavemeti, iyi kimyasal özellikleri, yeterli elastik
özellikleri ve yüksek boyama haslığı nedeniyle çoğu dikiş ipliği uygulamaları için en
uygun lif olarak görülür.

Naylon dikiş ipliklerinin dayanımı polyesterden daha yüksektir ve daha ince olarak
üretilebilir. Ancak yüksek elastikiyeti ve dolayısıyla dikim esnasında gerilmesi ve
ardından gevşemesi yüzünden dikişlerde büzülmeye yol açması nedeniyle genel
amaçlı dikiş işlemleri için uygun değildir.

Nomex gibi aramid liflerinden yapılan iplikler pahalıdır; fakat

yanmaya dirençli giysilerde önemli kullanıma sahiptir. Erime
noktalarının yüksek olmasının yanında diğer sentetik lifler gibi
damlamaz kavrulurlar. Tutuşabilirler, fakat ısı kaynağından
uzaklaştırıldıklarında kendiliklerinden sönerler. Bu tip performans,
yarış otomobili sürücülerinin giysileri gibi ürünlerde zorunludur.

PTFE dikiş iplikleri de çok pahalıdır; fakat tutuşmaz, erimez ve kimyasallara karşı
yüksek direnç gösterirler. Bu özellikleri nedeniyle özel endüstriyel kullanım alanları
vardır.
 Hammaddeye bağlı dikiş ipliği özellikleri
Tablo 1. Lif yapısına bağlı dikiş ipliği özellikleri

%100 Selüloz Lifli İplikler

Pamuk Rayon Lyocell®

 İplik numarasına bağlı  Orta dereceli mukavemet  Düşük mukavemet

düşük mukavemet  Düşük uzama  Düşük uzama
 Düşük uzama  Düşük yaş mukavemet  Tencel® kumaşlarda
 Sentetikler kadar dayanıklı  Nakış işlemlerinde kullanımı önerilir.
değil kullanılır  Sadece eğirilmiş halde
 Giysi halinde boyamalarda  Sadece kontinü filament kullanılabilir.
kullanılır halde kullanılır
 Renk haslıkları polyester
kadar iyi değildir.
 Isınma dirençleri yüksektir

Sentetik-Termoplastik

Polyester Naylon

 Yüksek mukavemet ve yüksek uzama  Yüksek mukavemet ve yüksek uzama

özellikleri
 Mükemmel kimyasal direnç
 Renk haslıkları oldukça iyi
 UV haslıkları oldukça iyi
 Oldukça iyi bir aşınma direncine sahiptir.
 Geniş bir kullanım alanı
 Eğirilmiş veya kontinü olarak kullanılablir
özellikleri
 Mükemmel bir aşınma direnci
 İyi bir kimyasal direnç
 Polyestere göre daha elastik
 Mobilya, ayakkabı gibi endüstriyel amaçlar
için kullanılır.
 Dikiş İpliklerinin Yapısal Parametreleri

Büküm – ''Büküm'', elyafı / iplik katlarını bir arada tutmak ve ham ipliğe / dikiş ipliğine
istenen mukavemet ve esnekliği kazandırmak için gereken, birim uzunluktaki dönüş
sayısıdır. Aşırı büküm verilmiş bir iplik, dikiş sırasında bükürcüklenme, ilmeklenme ve
düğümlenme nedeni ile iplik kopmaları ve dikiş atlamalarına sebep olabilir, düzgün
dikiş oluşumu elde edilemez.
Büküm yönü – Bükümün yönü sol büküm için 'S', sağ büküm için 'Z' olarak
tanımlanır. Tek kafalı kilit dikiş makineleri ve diğer bir çok dikiş makinesi tipi 'Z' büküm
yönünde çalışır. 'S' bükümlü ipliklerin, dikiş oluşturma sırasında bükümleri
açılır. Bükümün yönü ipliğin mukavemetini etkilemez ancak uygun olmayan bir
makinede kullanıldığında performansı ciddi oranda düşürür.
Kat ve Kord – Tek kat ipliklerin bir arada bükülmesi ile katlı dikiş iplikleri elde edilir.
En çok kullanılan kat sayısı 2, 3 veya 4 dür. Dikiş ipliklerinin katlanarak bir arada
bükülmesi ile kord iplikler oluşur. En çok kullanılan kord sayısı 4, 6 veya 9 dur.

Kalınlık – İpliğin toplam nihai kalınlığı, 'Grist', 'Etiket numarası', 'Tex' veya 'Numara'
olarak adlandırılır. İplik, gereken dikiş mukavemetini karşılayabilecek en ince
kalınlıkta olmalıdır. Aynı malzemeden ve aynı yapıda üretildiklerinde, daha kalın
ipliklerin mukavemetleri genellikle daha yüksektir. İnce iplikler dikişte kumaşın
yüzeyine daha iyi yatar ve kalın iplikle yapılan dikişlere kıyasla sürtünmelerden
daha az etkilenir. İnce dikiş iplikleri ince iğnelerle çalışabillir, bu nedenle kumaş
daha az hasar görür.
 Dikiş İpliklerinin Yapısına Göre Sınıflandırma
Bükümlü (spun) dikiş iplikleri:

Doğal lifler veya kesik elyaf olarak elde edilmiş sentetik lifler öncelikle tek iplik olarak
bükülür. Sonra böyle bir ya da üç iplik, iplik konstrüksiyonunu oluşturmak üzere bir
araya getirilirken ters büküm uygulanmak suretiyle ipliğin bükümü dengelenir. Tek
ipliğin bükümü lifler tarafından sağlanan mukavemeti ve elastikiyeti pekiştirir. Ters
büküm verilmezse dikim esnasında iplik kontrol edilemez. İğnenin hareketi dolayısıyla
katlar ayrılabilir. Büküm çok düşük olursa iplikler yıpranıp kopabilir; yüksek olursa dikiş
işlemi sırasında iplik dolaşabilir.
Burada büküm yönü de önemli bir faktördür. Dikiş
makinesinden geçişi esnasında bir ipliğe etki eden sürtünme
kuvvetleri, ipliğe bir miktar büküm vermeye eğilimlidir. Bir kilit
(düz) dikiş makinesinde, normal doğrusal dikim sırasında iğne
ve lüper dikiş ipliğine bir miktar Z büküm verir. Ters bükümle
doğru şekilde dengelenmiş iplik, bükümün daha fazla
gerginleşmesine direnç göstererek dengeyi sağlar. S bükümlü
bir ipliğin makinenin etkisiyle bükümü açılır ve sonra
saçaklanarak kopar. Düz dikiş makinesinin iplik üzerindeki bu
etkisi nedeniyle makine dikişinde kullanılacak ipliklerin
çoğunluğuna Z ters büküm uygulanır. S ters bükümlü ipliklerin
kullanıldığı birkaç makine (Flatlock) mevcuttur.

Bükümlü ipliklerden yapılan dikiş iplikleri iyi bir dikiş performansına ve boyutsal
stabiliteye sahiptir; lifli yüzeyleri sebebiyle de dikişte iyi bir bağlantı sağlarlar.
Kullanılan lif tipine bağlı olarak aşınma direnci değişkendir.
Kontinü filament dikiş iplikleri:
Polyester ve poliamid gibi kontinü filamentlerden yapılan dikiş ipliklerinde çeşitli
konstrüksiyonlar mümkündür:
1. Monofilament iplikler
Normalden daha büyük çaplı tek bir filamentten yapılan ipliklerdir. İplik yüzeyi
pürüzsüz olmasına rağmen sert yapısı ve kesit şekli değişmediği için esnek olmayışı
nedeniyle bu dikiş ipliklerinin kullanımı sınırlıdır. Genellikle kaba kumaşların örneğin
döşemeliklerin dikiminde kullanılır. Yarı saydamdır. Az sayıda rengi mevcuttur.
2. Multifilament İplikler
Dikiş ipliklerinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Filament
iplikler birlikte bükülür, boyanır ve bitim işlemlerine tabi
tutulur. Optimum dikiş performansı ve aşınma direnci
istendiğinde katlı iplikler, filamentleri birbirine bağlayan
sentetik polimerle muamele edilir.
Multifilament polyester dikiş ipliği, bükümlü polyester dikiş
ipliğinden daha ince, daha yüksek mukavemetli ve daha
düşük fiyatlıdır; dikiş işleminde iyi bir ilmek formasyonu sağlar.
İnce olmaları dolayısıyla bobin üzerine büyük miktarlarda
sarılabilir ve böylece bobin değiştirme zamanı azalır.

Naylon iplikler yüksek mukavemet ve aşınma özelliklerine

sahiptirler. Bu nedenle ayakkabı ve deri konfeksiyonunda
popülerdir.
3.Tekstüre iplikler
Tekstüre işlemi ile kontinü filament ipliklerde doku oluşturularak yumuşak ve hacimli bir
yapı kazandırılır. Daha sonra tekstüre filamentlere düşük seviyede büküm verilir ve ısı
ile sabitlenir. İyi bir örtücülüğe sahiptir. Genellikle overlok ve zincir dikiş makinelerinde
alt iplik olarak kullanılır; düz dikiş makinesinde kullanılmaz.
 4. Hava jetli iplikler
Dikiş ipliği hava jet teknolojisi ile üretilir. Sonsuz elyafın özel bir yöntemle birbiri içine
ETLİ EĞİRME
girmesi, İPLİK
bütünleşmesi YAPISI:
ve sonra ısı ile yapının sabit hale gelmesi sağlanır.
TM
100Tüm
polyester
dikiş kontinü
tiplerinde filament iplikten
(düz dikiş, zinciryapılır
dikiş, -overlok
Magicgibi) dikilebilir özelliğe sahiptir.
mMükemmel
dikiş tiplerinde bir (düz
iğne dikiş,
ilmekzincir
yapısıdikiş, overlok başlangıç
için yüksek gibi.) dikilebilir
modülüneözelliğe sahiptir.
(Young modülü)
ükemmel
sahiptir.bir iğne ilmek yapısı için yüksek başlangıç modulüne (Young modül) sahiptir.
irilmiş iplikler
Eğirilmiş kadarkadar
iplikler yumuşak
yumuşakbir tutuma sahipsahip
bir tutuma değildir.
değildir.
respun veya eğirilmiş
Corespun veya bükümlüipliklerden daha daha
ipliklerden ucuzdur.
ucuzdur.
tünBütün
giysi tipleri veya veya
giysi tipleri mobilya döşemelerinde
mobilya kullanılabilir.kullanılabilir.
mobilya döşemelerinde
 Corespun dikiş iplikleri:

Kontinü multifilament poliester çekirdek üzerine pamuk veya kesik elyaf polyester
kaplanarak üretilir. Polyester çekirdek yüksek mukavemet ve elastikiyet verir. Dış
kısmı kaplayan pamuk veya stapel poliester ise doğal bir yapı ve dikiş anındaki
ısınmaya karşı direnç sağlar. Böylece istenen incelikte ve yüksek kopma
CORESPUN İPLİK YAPISI:
mukavemetinde iplikler
 Tüm üretilebilir. Ayrıcaminimum
dikiş tiplerinde iplik yağları
dikiş dış yüzeydeki
problemi lifler tarafından
ile dikilebilir.
 Otomatik
tutulur ve dikiş işlemi çokiğnenin
sırasında yönlü dikiş makinalarındasağlar
soğutulmasını kullanılabilir.
ve böylece iyi dikiş
 Eğirilmiş ipliklerden daha yüksek mukavemete sahiptir.
performansı gösterir. Bu dikişdikiş
 Yüksek iplikleri aynı zamanda
mukavemeti veya dikişbelirli bir elastikiyete
elastikiyeti düşük
için yüksekveuzama özel
 Yaklaşık
çekme oranına sahiptir. %60 polyester
Corespun özlü ipliken
dikiş ipliklerinin eğirilmiş
büyükipliklerden
problemi daha üniformdur
polyester ve
 Daha ince iplik olarak kullanılabilir, dikiş mukavemeti düşmez.
pamuğun birlikte kullanımından dolayı boyanabilme zorluklarıdır. İki aşamalı boyama
uygulanır ve bu da ilave bir maliyet getirir.
Elastik dikiş iplikleri:

Pamuk, sentetik, karışım veya madensel iplikle kaplanmış lastik çekirdeği bulunan
uzayabilen ipliklerdir. Elastik iplik sadece düz dikiş ve zigzag dikiş makinalarında alt
iplik olarak kullanılır. Sağlam ve esnektir. Azami ölçüde gerilebilme ve eski haline
dönebilme yeteneği vardır. Bu özelliği dolayısıyla giysilerde büzgü oluşturmak için
kullanılır.
 Dikiş İpliklerine Uygulanan Bitim İşlemleri

İplik üzerine uygulanan bitim işlemlerinin iki amacı vardır

1. Dikim özelliğini iyileştirmek
İpliğin mukavemetini ve sürtünme dayanımını artırmak amacıyla yapılan yağlama
işlemlerini kapsar.
2. Gereksinime göre fonksiyonel bir özellik kazandırmak
Su geçirmezlik, mantara karşı dayanım, geç tutuşma, su iticilik, antistatik gibi
özellikleri kazandırmak amacıyla yapılan bitim işlemleridir.
 Yağlama (lubrikasyon) İşlemi:
İyi bir yağlama işlemi uygulaması;
Sürtünme katsayısı ve değişkenliğini minimuma indirir.
İpliği, iğne ısısının oluşturacağı hasarlardan korur.
Kesik elyaftan üretilen ipliklerde lifler arası kaymayı ve dolayısıyla mukavemet
kaybını önler.
İpliğin bobinden düzgün sağılmasını sağlar.
Kumaş üzerine leke yapmaz, ipliğin rengini değiştirmez.

Son kullanım durumuna bağlı olarak farklı ipliklere farklı miktarda yağlama maddesi
uygulanır. Corespun ve eğirilmiş polyester iplikler iğne ipliği olarak kullanıldıkları
zaman yüksek sıcaklıklara dayanmak zorundadır. Bu yüzden de daha fazla yağlama
yapılır. Kontinü filament ipliklerde genellikle fazla miktarda yağlamaya ihtiyaç
duyulmaz. Yağın tipi, doğal ve sentetik iplikler için farklılık gösterir.
Özel Bitim İşlemleri:
•Su Geçirmez Apre:
Islanmaya maruz kalan yağmurluk dikişleri gibi uygulamalarda soft pamuk dikiş
ipliklerinin nem alma özelliklerini minimize etmek için yapılır. Bu apre, suyun
sızmasını azalttığı gibi ıslanma ile oluşan dikiş büzülmesini de azaltır. Su
geçirmezlik apresi aynı zamanda corespun ipliklere de uygulanabilir. Bu bitim işlemi
yıkama ve kuru temizlemeye karşı mukavemetlidir ve yağmurluk, şemsiye, tente
dikişlerinde uygulanmaktadır.
•Leke İtici Apre:
İş kıyafetlerinde yıkama suyundaki kirin dikişlerde toplanıp, giysinin görüntüsünü
bozmasını önlemek amacıyla genellikle %100 polyester dikiş ipliklerine
uygulanmaktadır.
 Dikiş İpliklerinin Fiziksel Özellikleri

Kopma Mukavemeti: İpliğin koptuğu andaki kuvveti gösterir, gr, kg

veya cN olarak ifade edilir. Bu değer ortam şartlarına göre (nem
oranı, sıcaklık, sarım hızı vb.) değişir.

Tenasite (Gerilme): ipliğin kopma mukavemetini kalınlık değerine

bölerek bulunan ve kıyaslama yapmaya imkan veren bir mukavemet
değeridir. Örneğin: gr.kuvvet / denye, cN / Tex,

İlmek Direnci: aynı iki ipliğin birbirinden geçerek oluşturdukları

ilmeği koparmak için gereken kuvvettir.
Minimum ilmek mukavemeti: İplik boyunca test edilmiş bir dizi
ilmek mukavemetinin en zayıf olanına eşittir.

Kopma anında uzama: İpliğin çekilerek kopma sırasında gelmiş

olduğu uzunluğun, orjinal boyutuna oranlanması ile elde edilen
değerdir.

Elastikiyet: İpliğin belli bir oranda çekildikten sonra orjinal boyutunu

geri kazanma özelliğini belirleyen bir tanımdır.
Modül: Tekstil malzemesinin uygulanan kuvvet altındaki davranışını tanımlamak
için kullanılan sayısal bir değerdir.Dikiş iplikleri için en uygun modül Young
Modülüdür. Young modülü ipliğin kuvvet altında uzamaya karşı mukavemeti olarak
belirtilebilir. Malzemelerin kuvvet-uzama eğrilerinden elde edilir.

Tenasite cN Tex
Young  Modülü  
Birim  uzama l l
Kuvvet cN
Tenasite  
Numara Tex
Boydaki deg isim l2  l1
Uzama  
Orjinal  boy l1
Gerilme-birim uzama eğeisi

X Noktası:

3 x 83 dtex iplik = 249 dtex = 24.9 tex

250 cN kuvvet altında: 250 24,90

Modül   264,2 cN tex
0,038
Uzama = %3.75 = 0.038
Çekme: İpliğin yıkama veya sıcak işlem görme sonucundaki kısalma değeridir.

Geri kazanılan nem: Elyafın veya ipliğin tamamen kuru haldeki ağırlığının yüzdesi
olarak ifade edilen nem miktarıdır.

Boyutsal Stabilite: Lif veya ipliklerin uzunluk, kesit veya şekil gibi özelliklerinde
oluşturulmaya çalışılan değişimlere karşı gösterdikleri dayanımdır. Islak ve kuru
çekme veya elastikiyet boyutsal stabilite ölçüm değerleridir.

Aşınma Mukavemeti: İpliklerin aşınmaya karşı mukavemeti ipliğe / iplik aşınma

testi ile ölçülür.
 İplik Dikilebilirlik Faktörleri
Dikim Özelliği:
Bir dikiş ipliğinin performansını tarif etmek için, 'Dikim Özelliği' tanımı kullanılır. İyi dikim
özelliğine sahip bir iplik düzgün yüzeyli ve çap ölçüsü düzenli olmalıdır. İpliğin homojen ve
düzgün bir yapıda olması, dikiş oluşturma mekanizmalarından geçiş sırasında sürtünmenin
düşük, mukavemetin de yüksek olmasına olanak sağlar. Aynı zamanda iplik kopmaları
minimuma iner, bu da makineden iplik geçirme, tamir işlemleri ve ikinci kalite ürün gibi maliyet
artırıcı etkenleri azaltmış olur.

Bir ipliğin üstün dikim özelliğinde olmasını belirleyen parametreler şöyle sıralanabilir:
Yüksek hızlı dikiş işlemi sırasında kopuş sayıları
Düzenli dikiş oluşturabilme
Dikiş atlaması olmaması
Dikiş sırasında tansiyon değişkenliği yaratmaması için gerekli iplik düzgünlüğü
Yüksek sürtünme dayanımı
Dikiş makinesi kılavuzlarından rahatça geçebilmeyi sağlayacak yüzey düzgünlüğü

http://www.coatsindustrial.com/tr/apparel/expertise/sewingthreads#thread
Dikilebilirlik açısından en önemli dikiş ipliği üretim faktörleri:
İlmek oluşumu:
İyi bir dikişte; iplik hasarları, kopuşlar ve dikiş atlamaları olmamalıdır. Özellikle
zincir dikişte ve otomatlarda bu durum daha önemlidir. İplik büyük ve düzenli
ilmekler oluşturabiliyorsa, bu ilmekler kavrayıcı tarafından daha güvenle
alınabillir.
İpliğin dikiş performansında önemli olan belli bir kuvvete (500 gr) kadar olan
uzama özelliğidir. Bu yüzden kopma – uzama eğrisi yerine gerilme-uzama eğrisi
dikkate alınmalıdır. Aynı tipte üretilmiş ipliklerde elastikiyet kayıpları farklı olabilir
ve bu da ilmek boyutunu değiştirir. Bu nedenle dikiş ipliği üretiminde gerilim
uzama eğrileri mümkün olan en iyi ilmek formasyonunu sağlayacak şekilde
tasarlanmalıdır.
Yüksek elastisite modülü, daha iyi ilmek oluşumu sağlar ve dikiş büzülmelerini
engeller.
 Lubrikasyon / Bitim İşlemi:
Dikiş işlemi sırasında iplik, her bir dikiş biriminin (iğnenin iki batış araığı)
oluşumunda, iğne gözünden geçip kumaş üzerindeki dikiş yerini alıncaya kadar çok
sayıda ileri – geri hareket yapar (düz dikiş makinesinde 40-50 kez). Bu esnada dikiş
ipliği yüksek esneme ve sürtünme etkilerine maruz kalır. Yağlama işleminin tüm bu
zorlanmaları karşılayacak seviyede ve değişkenlik göstermeyecek hassasiyette
olması gerekir.
Yağlamanın düzenli şekilde aynı seviyede uygulanmaması, dikiş sırasında iplik
üzerinde oluşan gerilimlerde değişimlere yol açar. Bu durumda dengesiz dikiş
oluşumu ve iplik kopuşları meydana gelir. Aynı zamanda yağlama işlemi ipliğe
termal bir direnç sağlayarak iğnenin yüksek ısısından korur.
 Düzgünlük (Hatasızlık):
İplik, dikiş makinesindeki akışı sırasında makine parçalarına ve iğneye temas
ederek geçer. İplik yapısındaki hatalar bu yüzeylerden geçişlerde zorlanmalara
neden olur. Bu, iplik gerginliğinde değişimlere ve dolayısıyla dikişin düzensiz
oluşmasına ve iplik kopuşlarına yol açar. Bu nedenle dikiş ipliğindeki düzgünsüzlük
kabul edilebilir en düşük seviyede olmalıdır.

Dengeli Büküm Dağılımı:

Dikiş ipliğinin üretiminde tek katın bükümünden çok katlı büküme kadar ideal bir
kombinasyon uygulamak gerekir. Büküm uygulamasının başarısıyla iplik
mukavemeti ve dikiş performansı doğrudan ilgilidir. Dikiş ipliklerine yeterli miktarda
ve homojen büküm verilmelidir.
 Kaliteli Dikiş İpliğinde Olması Gereken Özellikler

Mukavemetin iyi olması, dikişin yıkama ve kullanım sonrasında sağlam kalmasını sağlar.

Düzgün yüzey ve hatasızlık, yüksek hızda dikiş sırasında iğne ve malzeme arasındaki
sürtünmeyi minimuma indirir. Dikme özelliğinin yüksek, sürtünmenin az olması için iplik
lubrikasyonu düzgün olmalıdır.

Kalınlık / iplik çapının düzgün olması, ipliğin iğne gözünden ve kumaştan rahatlıkla geçtiği
düzenli bir dikiş oluşumu demektir. Düzgünlük aynı zamanda mukavemeti, sürtünme dayanımını
ve büküm yapısını da etkiler. Düzgünlüğü iyi olmayan bir iplik, büklümlenip düğümlenebilir ve iğne
gözünde takılır.

Elastikiyet, ipliğin üzerindeki gerdirme kuvveti ortadan kalktığı anda orjinal boyutuna geri dönmesi
demektir. İpliğin elastikiyet özelliği dikişin mukavemetini ve görünüm kalitesini etkiler.
Düşük çekme değerine, sahip ipliklerden yapılan dikişlerde dikiş büzülmesi
sorunu daha az yaşanır.

Kimyasallara karşı dayanım, özellikle yıkama, ağartma ve kuru temizleme

görecek ürünlerin dikiş ipliğinden beklenen bir özelliktir.

İyi sürtünme dayanımı, dikiş performansını artırır ve ipliğin daha dayanıklı

olmasını sağlar.

Renk haslığı: İyi bir renk haslığına sahip bir iplikte, yıkama ve ışık ile renk solması
olmaz. İpliğin rengi, üretim ve kullanım sırasında maruz kalacağı etkilere karşı
dayanıklı olmalıdır. Bunun yanında dekoratif üst dikişler veya nakışlar için; renk,
parlaklık ve incelik / kalınlık iplik seçiminde dikkate alınan özelliklerdir.

Dikiş ipliklerinde aşağıdaki durumlar için renk haslığı değerleri ölçülebilir:

Klorlu su
Terleme
Soğuk suda yıkama
Kuru temizleme
Islak ve kuru ütüleme
Ağartma
 Dikiş İpliklerinin Seçimi
Konfeksiyon üretimi için kullanılacak olan dikiş iplikleri kumaşta en büyük uyumu
sağlayacak şekilde; dikiş tipi, dikiş makinası ve giysinin tipine uygun olarak seçilirler.
İplikle dikiş yapısı arasındaki ilişki; kumaş yırtılmadan önce ipliğin kopacağı şekilde
tasarlanır. Dikiş ipliğinin seçiminde iplik ve ürün gereksinimleri gözönüne alınması
gerekir. Bunlar:

İplik gereksinimleri: Ürün gereksinimleri:

• dikilebilirlik • gerekli dikim mukavemeti
• ilmek mukavemeti • dikim tipi
• uzama • dikiş tipi
• kısalma • dikiş sıklığı
• aşınma direnci • dikiş makinasının ve gerekli aparatların
• renk haslığı tipi
• kimyasal direnç. (ısı, ışık vb.) • ürünün performansı
• ürünün kullanım ömrü
• renk ve maliyet
Kumaş elyafına uygun dikiş ipliği seçimi:
 Genel olarak sentetik elyaftan yapılmış bir kumaşın yine sentetik iplikle
dikilmesi, pamuklu bir kumaşın pamuk dikiş ipliği ile dikilmesi doğrudur. Sentetik
elyaftan mamul kumaşlar kullanım sırasında yıkama çekmesine maruz
kalmazlar. Burada dikiş ipliğinin de yıkamaya karşı aynı şekilde stabil olması
çok önemlidir. Pamuk dikiş ipliği de genellikle çok düşük çekmeye sahip
olmasına rağmen, meydana gelecek az miktardaki bir çekme dikişte potluk
oluşmasına neden olabilir.
 Sentetik liflerden yapılmış birçok kumaş çok hafiftir ve yeterli dayanımı
sağlayacak ancak rahatsız edici sayıda ve kalınlıkta olmayan dikişlere
gereksinim duyarlar. Pamuklu dikiş iplikleri çok ince yapıldıklarında istenilen
dayanıma sahip olmazlar. Sentetik ipliklerin dayanımı daha yüksektir.
Kumaş Özelliklerine ve Kullanım Yerlerine Uygun Dikiş İpliği Seçimi:
Dikiş ipliği, kumaşın özellikleri ve kumaştan yapılacak ürünün kullanımı göz önünde
bulundurularak seçilmelidir.
Esnek kumaşlardan üretilen giysilerde dikiş ipliği seçimi: Bu giysiler kumaşın
esnekliğini karşılayacak uzayabilir dikişlere sahip olmalıdır. Aksi durumda kullanım
sırasında giysinin dikişlerinde kopmalar olur. Genellikle esnek giysilerde, dikişe
sağladıkları esneklik açısından tekstüre ipliklerin kullanılması önerilir. Bununla birlikte
dikiş sıklığına ve kullanılan dikiş tipine özellikle dikkat edilmelidir.
Sıkılmadan asılarak kurutulan giysilerde dikiş ipliği seçimi: Sıkılmadan asılarak
kurutulan giysiler pamuk ya da sentetik elyaflardan yapılmışlardır. Bu giysiler düşük
çekme oranına sahip ipliklerle dikilmelidir. Dikişlerin kumaş ile aynı hızda kuruması
için düşük nem absorbsiyonu da önemlidir.
Dayanıklı ütülü giysilerde dikiş ipliği seçimi: Bu giysilerdeki dikiş iplikleri fiksaj
sırasındaki yüksek sıcaklıklara tatminkar bir dayanım gösteren özellikte olmalıdır.
Özellikle boyanın özellikleri değişmemelidir. Selüloz bu işleme maruz kaldığı zaman
bir dayanım düşmesi olur. Bunu dengelemek amacıyla biraz daha kalın ve bu
nedenle daha dayanıklı iplik kullanımı önerilebilir.
Su geçirmez kumaşlardan üretilen giysilerde dikiş ipliği seçimi: Bu giysilerde
iğne tarafından açılan deliklerin iplikle yeterince doldurulamaması nedeniyle dikiş
yerlerinde bir sızma olabilir. Bu durumda gerekli hacimliliği sağlamak için tekstüre
iplik önerilebilir. Su geçirmez pamuklu ipliklerin de kullanımı mümkündür. Böylece
suyun dikiş içinden emilerek geçmesi engellenmiş olur.
Yanıcılığı düşük giysilerde dikiş ipliği seçimi: Yanmaz bir dikiş oluşturmak için
termoplastik elyaflardan oluşmuş giysilerde Pes veya naylon iplik kullanmak ya da
pamuklu kumaşta yanıcılığı düşük pamuk ipliği kullanmak gerekir. Bu tip giyim
sanayinde iğne soğutucu ya da iplik kayganlaştırıcıların kullanılmaması bu
maddelerin yanıcı olmaları açısından önemlidir.
Kumaşa Ve İğnenin Boyutlarına Uygun Dikiş İpliği Seçimi:
Dikiş ipliği seçiminde kumaşa ve iğnenin boyutlarına uygun dikiş ipliği seçimi çok
önemlidir. Bu seçimde dikkat edilecek noktalar:
 Sık dokulu bir kumaşta çok kalın bir iğneyi kullanmak kumaştaki ipliklerin
iğneden hasar görmesine neden olur. Bu dikiş zayıflatır ve kopmuş olan iplik
uçlarının ve hatta kalın iğnenin kumaştan geçerken oluşturduğu deliklerin
görünmesine neden olur.
 İnce iğnelerin gözleri kalın iğnelere göre daha incedir. ve bu nedenle ince dikiş
ipliği kullanımını zorunlu hale getirir. Buna ilaveten ince dikiş ipliği temiz ve
düzgün bir diliş oluşturur. Bu da özellikle hafif kumaşlarda önemlidir. Bununla
birlikte ince ipliğin seçimi beklenen mukavemete bağlıdır.
İplik Renginin Dikilen Kumaşa Uygun Şekilde Seçimi:
Kontrast bir dikiş görünümü istenmediği sürece dikiş ipliği renginin, kumaş rengiyle
uyumlu olması gerekir. Kumaş rengi ile iplik renginin uyumu üzerine yapılacak
kontrollerde ortamın iyi aydınlatılmış olmasına dikkat edilmelidir. Ayrıca renk
seçiminde; ipliğin bobine sarılı durumdayken, dikilmiş haldeki renginden daha koyu
algılandığı unutulmamalıdır.

İplik Maliyeti:
Çoğunlukla çocuk ve bayan giysi konfeksiyonunda daha fazla sayıda renk kullanılır.
Bu durumda bir giysi üzerinde aynı tip ve numarada dikiş ipliği kullanılması önerilir.
Bunun yanında birkaç temel iplik renginin kullanıldığı üretimler söz konusuysa,
giysinin iç tarafında iplik maliyetini azaltmak için daha farklı ipliklerin kullanılması
önerilir. Burada dikiş ipliğinin dikiş mukavemetine etkisi göz önüne alınmalıdır.
Düz dikiş yapısında genellikle iğne ipliğinde ve masura ipliğinde aynı numarada iplik
kullanılır. Bunun nedeni iki iplik sisteminin kumaşın orta noktasında kilit bağlantı
yapması ve zincirin en zayıf noktasından kopması gerçeğidir. Masura ipliği olarak
daha ince ve zayıf bir iplik kullanılırsa dikiş ancak masura ipliği kadar mukavim
olacaktır.

Bunun dışında bazı durumlarda farklı tip veya iplik yapısında dikiş iplikleri
kullanılabilir. Bu durumda dikiş performansında bir değişim görülmez. Örneğin
eğirilmiş iplik yerine yüksek mukavemetli corespun iplik kullanılabilir. Başka bir
durumda da eğirilmiş veya corespun iplik yerine monocord iplik kullanılabilir.
Zincir dikiş yapısında ( örneğin 401), lüper ipliğinin ilmeği iğne ipliği tarafından tutulur.
Düz dikişteki gibi kilit bir bağlantı yoktur. Bu durum lüper ipliğinde; iğne ipliğinden en
az %60 oranında düşük numarada iplik kullanılmasına izin verir. Dikiş
mukavemetinde önemli bir etki yaratmaz. Örneğin 60 tex iğne ipliği, 40 tex lüper ipliği
kullanılabilir. Bu durum dikiş kalitesini düşürmeksizin iplik maliyetini azaltmanın bir
yoludur.

Overlok dikişler (örneğin 504), zincir dikişte olduğu gibi aynı iğne ipliği formasyonuna
sahiptirler. Bu nedenle bu dikişlerde de lüper ipliğinde iğne ipliğinin yaklaşık %60
oranı kadar ince iplik kullanılabilir. Örneğin 24 tex iğne ipliği ile 18 tex lüper ipliği
kullanılabilir. İnce lüper iplikleri hacimli ipliklerin örtücülüğünü veremezler.
 Dikilebilirlik, performans ve dikiş görünümüne uygun dikiş iplikleri

Dikilebilirlik soruları ?
Giysi ? Eğirilmiş, Corespun, Hava jetli, Tekstüre
Herhangi bir otomatik düz dikiş makinası CW veya PW corespun
mı?
Düz dikiş, ilik, düğme? Corespun, eğirilmiş veya hava jetli eğirilmiş
Overlok, kapama dikiş ? Eğirilmiş veya tektüre
Aşırı iğne ısınması ? Pamuk veya pamuk kaplı corespun
Mikrofiber veya poplin gibi özel kumaşlar ? Polyester kaplı corespun-ince numara
Dikiş büzülmesi ? Pamuk veya polyester kaplı corespun
Örme kumaşlarda iğne hasarı ? Mümkün olduğu kadar ince iplik
Ekstra ince iğne gerekiyor mu? İnce numara iplik
Ağır gramajlı endüstriyel uygulama ? Multifilament, monocord
 Dikiş performansı soruları ?
Kimyasal direnç ? Polyester
Aşınma direnci ? Naylon veya polyester
UV direnci Polyester
Uzun süreli ısı direnci ? Nomex®
Yıkamaya karşı direnç ? Pamuk veya Kevlar
Minimum dikiş kopması ? Pamuk veya polyester kaplı corespun
Dikiş elastikiyeti Polyester kaplı corespun, eğirilmiş polyester, tekstüre

Dikiş görünümü ?

Yüksek derecede parlak görünüm Filament

Daha az parlak görünüm Corespun veya eğirilmiş
% 100 pamuk giysi (giysi boyama) Pamuk veya Lyocell®
Renk haslığı Polyester, Vat boyalı pamuk
Kontrast yaratacak görünen bir dikiş ? Kalın numarada iplik
Dikiş örtmesi ? Tekstüre
 Dikiş İpliği Tüketimi

Günümüzün rekabetçi piyasasında maliyetlerin sıkı bir şekilde kontrol edilmesi

gerekir. Belirli giysi tiplerine göre veya siparişler bazında, potansiyel dikiş ipliği
ihtiyaçlarının akıllı yöntemlerle tahmin edilmesi hem paradan tasarruf etmenizi hem
de giysi kalitesinden taviz vermeden aynı maliyetler ile daha üstün kaliteli bir dikiş
ipliği kullanmanızı sağlayacaktır.
Dikilmiş herhangi bir üründe tüketilen dikiş ipliği miktarını pek çok faktör belirler.
Dikiş tipi, dikim tipi, malzeme kalınlığı, kat sayısı, yapı ve SPI (inch başına düşen
dikiş adımı sayısı) bu faktörlerdendir.
Bir dikişteki iplik miktarını ve dolayısıyla dikilmiş üründeki dikiş ipliği tüketimini
hesaplamak için kullanılan iki yöntem vardır:
1. Gerçekte tüketilen dikiş ipliği miktarını ölçmek
2. Dikiş ipliği tüketim oranlarını kullanarak hesaplamak
1.Gerçekte Tüketilen Dikiş İpliğinin Ölçülmesi:

Bir dikişin belirtilen uzunluğu ölçülür ve daha sonra dikiş ipliği bu uzunluktan sökülür
ve sökülmüş iplik uzunluğu ölçülür. Dikiş ipliği miktarını dikiş ipliği uzunluğuna
bölerek tüketilen dikiş ipliği oranını elde ederiz. Bulunan bu değer toplam dikiş
uzunluğu ile çarpılarak, o dikiş için tüketilen toplam dikiş ipliği belirlenir.

Örnek:
Dikiş uzunluğu = 100 cm (1 metre)
Dikiş Tipi 401 = İki iplik zincir dikiş
Sökülen Dikiş Uzunluğu = 15 cm
Sökülen iğne ipliği = 19.5 cm
İğne ipliği oranı = 19.5/15 = 1.3
Sökülen lüper ipliği = 62.0 cm
Lüper ipliği oran = 62.0/15 = 4.1
Toplam iğne ipliği = 100 cm x 1.3 = 130 cm
Toplam lüper ipliği = 100 cm x 4.1 = 410 cm
Toplam tüketilen dikiş ipliği = 130 + 410 = 540 cm
%15 firenin eklenmesi ile* = 540 cm x 1.15 = 621 cm

*Genel olarak elde edilen tüketime %10 ila %15 dikiş ipliği firesi eklenir.
2. Dikiş İpliği Tüketim Oranları:

Dikiş İpliği Tüketim Oranlarını veren tablolar kullanılarak toplam dikiş ipliği tüketimi
hesaplanabilir.
Örnek:

Dikiş uzunluğu = 100 cm (1 metre)

Dikiş tipi 401 = İki iplik zincir dikiş
Tabloya göre, dikişin cm'si başına toplam dikiş ipliği kullanımı = 5.5 cm
Toplam dikiş ipliği tüketimi = 100 cm x 5.5 = 550 cm
Tahmini iğne ipliği = 550 x 0.25 = 138 cm
Tahmini lüper ipliği = 550 x 0.75 = 412 cm
%15 firenin eklenmesi ile = 550 cm x 1.15 = dikiş başına 633 cm dikiş ipliği
 Örnek:
Ortalama büyüklüğe sahip bir örme tişört için dikiş ipliği tüketimi:
Farklı giysi tipleri için tüketilen ortalama dikiş ipliği uzunlukları verilmektedir. Bu
rakamlar %5 fire payını içermektedir.
Harold Carr, Barbara Latham, The Technology of Clothing Manufacture, Blackwell Science
Inc , 1988
İplik ve Dikiş Teknolojisi-Coats
http://www.sewalot.com/sewing_machine_threads.htm

http://www.ylicorp.com/pdf/tot-brochure.pdf

http://www.britannica.com/EBchecked/topic-art/589392/3723/S-and-Z-twist-yarns

http://www.swicofil.com/companyinfo/manualtwistdirection.html

http://www.scribd.com/doc/15571087/Yarn-Numbering-and-Sewing-Threads