UVOD

MALA GRAMATIKA ITALIJANSKOG JEZIKA

Svi se slaţemo da je italijanski jezik veoma lep i melodiĉan. To je jezik koji pripada romanskoj
grupi kao i francuski, španski, portugalski i rumunski, a razvio se iz latinskog jezika, tako da
mnoge reĉi u jezicima koji ne pripadaju pomenutoj grupi mogu da budu prepoznatlive po svojoj
osnovi preuzetoj iz latinskog jezika.
Melodiĉnost italijanskog jezika potiĉe i od toga što svaka reĉ praktiĉno završava vokalom i što
jezik ne poznaje slogove sa po nekoliko konzonanata bez vokala ( kao na pr. naše reĉi prst ili
čvrst, grm, trn , vrh ili spremanje …). Italijanske reĉi se lako izgovaraju i nadovezuju, i u
izgovoru se ne oseti nikakva prepreka (N.pr. Io studio l’ italiano ….) , tako da reĉenice imaju tu
posebnu melodiku i ritam.
Italijanska gramatika, ipak, nije tako jednostavna i nije u potpunosti preuzela latinske
konstrukcije, a osim toga, ima i dosta izuzetaka od pravila, i mada se konstrukcija reĉenice ne
razlikuje mnogo od naše, nije uvek moguće da se prevede kontekst kao u našem jeziku.

Postoje veoma dobri udţbenici i gramatike koje detaljno obraĊuju italijanski jezik a ova “mala
gramatika” namenjena je studentima –poĉetnicima, kao mala pomoć uz udţbenik “ Un giorno
in Italia”.

Olgica Kapetanić,
Prof. Italijanskog jezika

SADRŢAJ

Uvod

ITALIJANSKI JEZIK
Abeceda
Glasovi i znaci

Samoglasnici (vokali) i suglasnici (konsonanti)

Izgovor samoglasnika i suglasnika

Diftonzi, polusamoglasnici i prividni dvoglasnici

Izgovor slova Q,H,Z

i kombinacije slova

Kombinacija slova c, g sa vokalima E, i I - palatalizacija

Izgovor: Ca, co, cu , che, chi - cia, cio, ciu, ce, ci
Ga, go, gu, ghe, ghi - gia, gio, giu, ge, gi

Kombinacija slova za dobijanje glasa “Š”

Sc+i/e
1
MORFOSINTAKSA

ĈLAN
OdreĊeni ĉlan - Oblici odreĊenog ĉlana
Primeri
NeodreĊeni ĉlan - Oblici neodreĊenog ĉlana
Primeri
Upotreba odreĊenog ĉlana
Primeri
Upotreba partitivnog ĉlana
Primeri

IMENICE

PREDLOZI I PREDLOZI SA ĈLANOVIMA

PRIDEVI
PRISVOJNI PRIDEVI
KOMPARACIJA PRIDEVA

GLAGOLI

Konjugacije
Naĉin
Vremena

PREZENT
Pravilni glagoli
Nepravilni glagoli
Inkoativni glagoli
Pomoćni glagoli
Prezent pomoćnih glagola ESSERE – AVERE

IMPERATIV
primeri

PROŠLO SLOŢENO VREME PASSATO PROSSIMO

GraĊenje participa
Primeri
Nepravilni participi
Primeri

2
 ABECEDA
GLASOVI I ZNACI

ABECEDA, glasovi i znaci, izgovor

Italijanska abeceda ima 21 slovni znak, iako u izgovoru ima više glasova tako da se koriste
zdruţena slova za dobijanje tih glasova koji odgovaraju i glasovima u našem jeziku.

ABECEDA

A a H akka Q ku
B bi I I R erre
C ĉi L elle S esse
D di M emme T ti
E e N enne U u
F effe O o V vu
G dţi P pi Z dzeta

SAMOGLASNICI (VOKALI) i SUGLASNICI (KONSONANTI)

Italijanski jezik ima 5 vokala (samoglasnika) i 16 konsonanata (suglasnika).
Vokali – a, e, i, o, u izgovaraju se kao i u srpskom jeziku, s tim što postoje neznatne razlike u
izgovoru zatvorenih vokala e, o kao i u izgovoru diftonga (dvoglasnik) i triftonga (troglasnik),
tj. po dva ili tri vokala u kombinaciji i-a i-e, i-o, i-u (kada “i” dobija znaĉenje poluvokala pa se
izgovara kao naše J), ili prividnih dvoglasnika , kada se svaki vokal izgovara pojedinaĉno.

Diftonzi, polusamoglasnici i prividni dvoglasnici

Primeri:
Diftong : piacere, piede, piove, piuma ( izgovor je najbliţi našem pj – pjaćere, pjede, pjove,
pjuma - zadovoljstvo, stopalo, pada kiša, pero )
Triftong: aiuola, piuolo, miei , tuoi ( izgovor: ajuola, pijuolo, mjei, tuoij – leja, koĉić, moji, tvoji)
Prividni dvoglasnik: violino, trionfo, patria, riunione, paura, aereo (violina, trijumf, domovina,
sastanak, strah, avion ).

Izgovor slova Q, H, Z
i kombinacija slova

3
U italijanskom jeziku postoje u pisanju i izgovoru neka slova koja mi nemamo u našoj abecedi,
kao slovo n.pr. Q ( koje izgovara se kao “ku” ali iza “q” uvek mora da sledi vokal “u”, posle
koga mogu da slede svi ostali vokali, - a, e, i ,o - osim “u”) .

N.pr. questo, quello quanto, quadro, quota, obliquo, quinto, requisito,

Izgovara se kratko, kao kue, kua, kuo, kui bez obzira da li se slog nalazi na poĉetku reĉi, u
sredini ili na kraju.

Italijanko slovo “Z” izgovara se kao naše slovo “c” i kao “dz”.

N.pr. zio, zia, zucchero, zanzara, zelo, zoccolo

(stric, strina, šećer, komarac, polet, cokula)
(na poĉetku reĉi uglavnom se izgovara kao “dz”)
U reĉima grazie, delizioso, ragazzo, pietanza, lezione, Venezia
(hvala, izvrstan, mladić, namirnica, ĉas, Venecija)
izgovara se kao “C” .

U reĉima gde je slovo “z” udvojeno i nalazi se izmeĊu vokala, izgovara većinom se kao “c”.
N.pr. palazzo, ragazza, disprezzo (palata, devojka, prezir)
iako u reĉi azzeccare (=potrefiti) izgovara se kao “dz”.

TakoĊe, postoji slovo H koje se nikada ne izgovara, pa se zato i naziva “nemo ili muklo H” ili
“acca muto”, ali je znaĉajno u pisanju kao pomoćno slovo, pogotovo u grupama kod zdruţenih
slova, radi dobijanja odreĊenih glasova (n.pr. chi – ki =ko). Kod reĉi stranog porekla, slovo “H”
se koristi u pisanju ali se uglavnom ne izgovara.

N. pr. Hotel (ĉita se otel)

Drugi znaci tj. slova koja ne pripadaju italijanskoj abecedi (j – i lunga, k - cappa,w-vu doppia,
x- ics, y-ipsilon) mogu da se upotrebljavaju jedino u stranim reĉima, reĉima stranog porekla i u
nekim prezimenima. Retki su italijanski nazivi u kojima se koristi slovo “j” . Npr. - Jesolo
(mesto blizu Venecije) ili Jovanotti (prezime).

Kombinacija slova c,g sa vokalima e, i i palatalizacija

Ć/Ĉ – DŢ/Đ

Nešto sloţeniji za pisanje su glasovi kao što su naši ĉ-ć, dţ-Ċ, š, lj i nj za koje se koriste
zdruţena slova. U italijanskom izgovoru ne postoji razlika u izgovoru izmeĊu Ĉ i Ć, DŢ i Đ, već
je to - u odnosu na naš jezik – nešto izmeĊu, kao što je i izgovor za Š nešto mekši u odnosu na
naš.
Za glasove ĉ/ć i Ċ/dţ ne postoji odreĊeni samostalni znak , već se ti glasovi dobijaju tako što se
koriste vokali I i E koji dovode do takozvane palataliazacije slova “C” i “G”. Kada ne ţelimo
palatalizaciju, izmeĊu slova C ili G i vokala e , i ubacujemo nemo H.

Ca,co,cu izgovara se kao ka, ko, ku

Prim.: carta, costa, cultura (papir, obala, kultura)

Ce, ci izgovara se kao ĉe, ĉi

Prim. : cemento, cinema (cement, bioskop)

4
Ga, go, gu izgovara se kao ga, go, gu
Prim.: ragazzo, governo, auguri (mladić, vlada, ĉestitke)

Ge, gi izgovara se kao Ċe, Ċi

Prim. : Genova, gente, Egitto, girasole (Đenova, ljudi, Egipat,
suncokret)
Cia, cio, ciu izgovara se kao ća,ćo,ću
Prim. Camicia, bacio, fanciullo (košulja, poljubac, dete)

Gia, gio, giu izgovara se kao Ċa, Ċo, Ċu

Prim. Mangiare, giovani, giudice (jesti, mladi, sudija)

Cie, gie izgovara se kao će ,Ċe

Prim. Camicie, ciliegie (košulje, trešnje)
( u ovom sluĉaju slovo “i” se praktiĉno ne ĉuje – pa se reĉi
izgovaraju kao kamiće, čilieđe, ali u reĉi cielo – nebo – u
izgovoru se ĉuje i nenaglašeno “i” – ćielo; takoĊe, i u reĉima koje
u jednini završavaju na -cia, -gia, u mnoţini - cie, -gie u
izgovoru se ĉuju ova vokala: n. pr. farmacia - farmacie , bugia –
bugie - farmaćia, farmaćie – apoteka/e , buĊia , buĊie – laţ,laţi )

Da bi dobili zvuk K ili G uz vokale “e” i “i” moramo da koristimo nemo H, koje se piše ali se
ne izgovara, pa se shodno tome ni ne ĉuje.

Che, chi izgovara se kao ke, ki

Prim. Stanche, elenchi, (umorne, spiskovi)
Ghe, ghi izgovara se kao ge, gi
Prim. Botteghe, ghirlanda (prodavnice, venac)

U sluĉaju gde imamo iza “i” još neki vokal, “I” se izgovora kao “j”

Chia, chie,chio, chiu izgovara se kao kja, kje, kjo, kju

Prim. Chiamare, chiedere, inchiostro, chiuso ( kjamare, kjedere, inkjostro, kjuzo –
zvati, pitati, mastilo, zatvoreno)

Ghia, ghie, ghio, ghiu* izgovara se kao gja, gje, gjo, gju
Prim. Ghiaccio, ghiera, ghiotto (gjaćo, gjera, gjotto – led, prstenasti okov, alav - *
teoretski postoji kombinacija ghiu – ali nema reĉi sa takvom kombinacijom slogova)

Kombinacija slova za dobijanje glasa “Š” Sc+i/e

Naše slovo “Š” dobija se kombinacijom nekoliko slova. Za dobijanje glasa “Š” treba da se
koriste zdruţena slova sc+ vokal i ili e koji dovode do palatalizacije. Kod izgovora slogova “ša,
šo, šu ” vokal “i” ili “e” se jedva primetno ĉuju i praktiĉno se ne naglašavaju u izgovoru.

Scia, scio, sciu izgovara se ša, šo, šu

Prim. Sciabola, sciocco, asciugamano ( sablja, glup, peškir)
Sce, sci izgovara se še, ši
Prim. Scena, uscire (scena, izlaziti)
Ponekada se u reĉi sa glasom “š” koriste oba vokala: i i e:
5
 Prim. Scienze, scientifico, scienziato (nauka, nauĉni, nauĉnik) i tada se u izgovoru
ĉuje, ali nenaglašeno, i slovo “i”.

Jedino slovo i zvuk koji ne postoji u italijanskom jeziku, u odnosu na naš, je Ţ, iako, koristeći
n.pr. stranu reĉ “garage”(garaţa) i oni će izgovoriti “garaţ”.

MORFOSINTAKSA

ČLAN (L'ARTICOLO)
U italijanskom jeziku, za razliku od našeg, postoji ĉlan koji sluţi za oznaĉavanje imenice po
rodu i broju. Tako razlikujemo dve vrste ĉlana, odreĊeni i neodreĊeni.

Oblici odreĊenog ĉlana

1) ODREĐENI ĈLAN (articolo determinativo) oznaĉava bliţe predmet ili biće, kao već
poznate ili taĉno odreĊene, i slaţe se u rodu i broju sa imenicom.

Jednina primer: Mnoţina primer:

Il il ragazzo I i ragazzi
Lo / l’ lo studente, l’amico Gli – gli gli studenti , gli amici
La/ l’ la ragazza, l’amica Le - le le ragazze, le amiche

Primeri:

Il ragazzo che vedi è mio fratello. Mladić kojeg vidiš je moj brat (ovaj ovde).
Il libro di Umberto Eco è molto interessante. Knjiga Umberta Eka je veoma interesantna. (ova
knjiga, o kojoj smo priĉali)
Lo studente ha dimenticato il libro. Student je zaboravio knjigu (malo pre pomenutu).
L’amico vero è un vero tesoro. Pravi prijatelj je pravo blago (jedan jedini je pravi)
La mamma di Maria è molto gentile. Marijina mama je veoma ljubazna (poznajemo mamu)
L’isola di Capri è bellissima. Ostrvo Kapri je prelepo (poznato svima)

I test sono difficili. Testovi su teški ( - testovi pred nama).

Gli studenti al terzo anno sono molto bravi. Studenti na trećoj godni su veoma dobri. ( naši
studenti, poznati studenti)

Le amiche mi scrivono spesso. Prijateljice mi pišu često (moje prijateljice, o kojima smo
govorili).

Oblici neodreĊenog ĉlana

2) NEODREĐENI ĈLAN (articolo indeterminativo) oznaĉava imenicu koja se bliţe

odreĊuje sa znaĉenjem «jedan, jedna, jedno» ili imenicu sa neodreĊenim znaĉenjem
«neki, neka, neko». NeodreĊeni ĉlan se takoĊe slaţe u rodu sa imenicom , ali se koristi

6
 samo za jedninu, u mnoţini kao oblik ne postoji, pa moţe da se izostavi, ili da se koristi
partitivni ĉlan - predlog «di» spojen sa odreĊenim oblicima ĉlana.

Jednina primer: Mnoţina primer:

un un ragazzo, un anno Dei dei ragazzi
uno uno studente ali un amico degli degli studenti, degli amici
Una , un’ una ragazza, un’amica delle delle ragazze,delle amiche

Primeri:

Ho incontrato un ragazzo. Srela sam jednog (nekog ) mladića.

Ho visto un uomo sconosciuto. Videla sam jednog (nekog) nepoznatog čoveka.
Ho uno zio molto simpatico. Imam (jednog) veoma simpatičnog strica.
Ho trovato una matita. Našla sam jednu (neku) olovku.
Ho incontrato un’amica. Sreo sam jednu (neku) prijateljicu.

Upotreba partitivnog ĉlana

U mnoţini moţemo da izostavimo ĉlan, ili da koristimo partitivni ĉlan na sledeći naĉin:

Ho incontrato dei ragazzi. Srela sam (neke) mladiće.

Ho visto degli uomini sconosciuti. Videla sam (neke) nepoznate ljude.
Ho degli zii molto simpatici. Imam (neke) veoma simpatične stričeve.
Ho trovato delle matite. Našla sam (neke) olovke.
Ho incontrato delle amiche. Sreo sam (neke) prijateljice.

U reĉenici, kada prvi put pominjemo nešto tada koristimo neodreĊeni ĉlan a kada o tome ponovo
govorimo onda koristimo odreĊeni ĉlan.

Primeri:

Ho comprato una borsa. La borsa è di pelle. Kupila sam (jednu) tašnu. (Ta) tašna je od kože.
Ho conosciuto uno studente straniero. Lo studente è italiano. Upoznala sam nekog stranog
studenta. (Taj) Student je italijan.

Ho trovato un ombrello. L’ombrello è di colore rosso. Našla sam (neki) kišobran. (Taj) Kišobran
je crvene boje.

Ho preso un gelato di fragola. Il gelato mi piace molto. Uzela sam sladoled od jagode. (Taj)
Sladoled mi se veoma dopada.

Vedo delle belle ragazze. Le ragazze sono le sorelle di Marco. Vidim neke lepe devojke. (Te)
devojke su Markove sestre .

Abbiamo incontrato degli studenti. Gli studenti vanno a lezione. Sreli smo (neke) studente. (Ti)
Studenti idu na predavanja.

7
Hanno portato dei libri nuovi. I libri sono in italiano. Doneli su (neke) nove knjige. (Te) knjige su
na italijanskom.

UPOTREBA ODREĐENOG ČLANA

OdreĊeni ĉlan se redovno koristi ispred imenica, ali se u nekim sluĉajevima izostavlja.

Najvaţnija pravila o upotrebi ĉlanova:

1. Ispred liĉnih imena ĉlan se ne koristi

N. pr. Io mi chiamo Maria. Marco è tuo fratello.
/ Ja se zovem Marija. Marko je tvoj brat. /
Ako ispred lićnog imena stoji atribut, ĉlan se upotrebljava:
N.pr. Il buon Giovanni, la brava Maria /dobri Đovani, vredna Marija/

Ĉlan ispred liĉnog imena moţe da se koristi ako se ime koristi u prenesenom smislu ili kada
pominjeno izuzetno poznatu liĉnost, ili nekoga ko nam je blizak i svima poznat.

N. pr. Ho comprato un Dante , un Raffaello ( = un libro di Dante / Divina Commedia/, un

quadro di Raffaello) Kupio sam jednog Dantea, jednog Rafaela ( = kupio sam Danteovu knjigu
Boţanstvena komedija, jednu Rafaelovu sliku) .
Il Caravaggio ha lasciato molti dipinti. KaravaĊo je ostavio mnogo slika. Ho ascoltato la
Madonna. Ho incontrato la Maria. Slušala sam (poznatu pevaĉicu) Madonu. Srela sam (našu)
Mariju.

2) Kod prezimena upotreba ĉlana je promenljiva. Najĉešće se izostavlja, a ako se koristi

ĉlan ispred prezimena to onda oznaĉava da je liĉnost poznata, ili da je mi poznajemo;
takoĊe kada pominjemo porodice po prezimenu moţemo da koristimo ĉlan u mnoţini.
Kod ţenskih lica, kada se pominje samo prezime a izostavlja ime, ispred prezimena se
koristi ĉlan “la” .

Primeri:

Verdi è un celebre compositore italiano. Verdi je poznati italijanski kompozitor.

Mi ha chiamato il Morandi. Nazvao me Morandi ( naš poznanik).

La Deledda e la Duse hanno pubblicato molti romazi. (Spisateljice) Deledda i Duse objavile su
mnoge romane.

I Medici, gli Sforza e i Borgia sono famose famiglie medievali.

Mediĉi, Sforza e Bordţija su poznate srednjevekovne porodice.

3) Ispred imena gradova ĉlan se ne koristi, osim kada je to sastavni deo njihovog imena.
Ĉlan se koristi ako ispred imena grada stoji jedan ili više atributa.

N.pr. Milano è una grande città industriale. Milano je veliki industrijski

8
 grad.
Ho visitato Londra e Parigi. Posetila sam London i Pariz.
Roma è la capitale dell’Italia. Rim je glavni grad Italije.
La bella, famosa e romantica città di Venezia. Lep, poznat i
romantiĉan grad Venecija.
La Spezia si trova in Liguria, mentre Il Cairo è la capitale dell’Egitto.
La Specija se nalazi u Liguriji, dok je Kairo glavni grad Egipta.

4) Ispred imena planina, reka, velikih ostrva, kontinenata, zemalja i pokrajina stoje ĉlanovi:

Primeri:
L’Etna – Etna (vulkan)
Il Monte Bianco – Monblan (planina)
Gli Appennini – Apenini (planinski lanac)
Il Tevere, il Po, l’Arno – Tibar, Po, Arno (reke)
La Sicilia, la Corsica – Sicilija, Korzika (ostrva)
L’Europa, l’Africa – Evropa, Afrika
Il Canadà, L'Italia, la Serbia – Kanada, Italija, Srbija
Il Piemonte , la Toscana, l'Umbria – Pjemonte, Toskana, Umbrija

Kada su u pitanju imena kontinenata, zemalja i pokrajina ţenskog roda uz predlog «in» i «di» ne
korsite se ĉlanovi.

Primeri:

Vado in Africa, in America. Idem u Afriku, Ameriku.

Vado in Italia, in Francia, in Svizzera. Idem u Italiju, u Francusku, Švajcarsku.
Sono stata in Toscana e in Umbria. Bila sam u Toskani i u Umbriji.

Ali:
Sono stata nel Belgio e nel Canadà. Bila sam u Belgiji i u Kanadi.
Vado nel Piemonte. Idem u Pjemonte.

I vini di Toscana e i formaggi d’Italia sono molto buoni.

Vina iz Toskane i sirevi iz Italije su veoma dobri.

5) Kada imenica stoji kao predikat, po pravilu nema ĉlana

Primeri:

Essi sono amici dall’Italia. Oni su prijatelji iz Italije.

Egli è insegnate di scuola media. On je nastavnik u srednjoj školi.

Napomena: upotreba ĉlana u odgovorima

Chi è quel ragazzo ? Ko je onaj mladić?

E’ il figlio del dottore. To je doktorov sin.
9
Che cos’è quel giovane? Šta je onaj mladić?
E’ studente di medicina. On je student medicine.

Ako je predikat bliţe odreĊen atributom, u jednini obiĉno stoji neodreĊeni ĉlan, dok se u mnoţini
ĉlan izostavlja.
Primeri:

Tu sei un bravo ragazzo. Ti si dobar deĉko.

Esse sono brave ragazze . One su dobre devojke.
Voi siete studenti universitari. Vi ste studenti.

6) Ispred imenice u funkciji apozicije ne stoji ĉlan.

Primeri: Roma, capitale dell’Italia. Rim, prestonica Italije.

Foscolo, autore dei Sepolcri. Foskolo, autor “Grobova”.
“Divina commedia”, opera di Dante. “Boţanstvena komedija”,
Danteovo delo.

7) Kada nabrajamo neodreĊeni broj lica ili navodimo neodreĊene koliĉine predmeta, ispred
imenice se ĉlan se izostavlja:

Primeri:
In questo ristorante vengono spesso attori, scrittori, pittori e musicisti.
U ovaj restoran ĉesto dolaze glumci, pisci , slikari i muziĉari.

In questo negozio ci sono bellissimi abiti, camicie, gonne e magliette.

U ovoj radnji ima prelepih haljina, bluza, sukanja e majica.

Mangio volentieri la frutta: mele, arancie, ciliege, albicocche e uva.

Rado jedem voće: jabuke, narandţe, trešnje, breskve i groţĊe.

8) U nazivima dela i raznim natpisima ĉlan se ne koristi

Primeri:

Dizionario della lingua italiana – Reĉnik italijanskog jezika

Prefazione, Capitolo Primo - Predgovor, Prvo poglavlje
Entrata – Uscita - Ulaz – izlaz
Via Garibaldi – Ulica Garibaldi

9) Ispred imena dana i meseca ĉlan se ne koristi, osim u sluĉaju kada prethodi atribut (
ĉesto i kada sledi)

Primeri:

Oggi è martedì, 18 maggio. Danas je utorak, 18. maj.

Marco arriva giovedì prossimo. Marko dolazi sledećeg ĉetvrtka.
Domenica partiamo al mare. U nedelju polazimo na more.
In agosto andremo in Italia. U avgustu ćemo ići u Italiju.
10
Ali:

Il primo sabato del mese si lavora. Prve subote u mesecu se radi

Nel prossimo settembre vado in Fracia. Idućeg septembra idem u Francusku
Era il triste novembre. Bio je tuţan novembar.
E' arrivato nel marzo del 2000. Došao je u martu 2000.

10) Ispred pokaznih prideva QUESTO/A, QUELLO/A ( i u mnoţini) nikada ne stoji ĉlan, ni
predlog sa ĉlanom :

Primeri:
Questo libro è molto interessante. Ova knjiga je veoma interesantna.
In quella via abita Giovanna. U onoj ulici stanuje Jovana.
Ho dato le borse a queste ragazze. Dala sam torbe ovim devojkama.
Ti ho parlato di questi ragazzi. Govorio sam ti o ovim mladićima.
Ho preso il biglietto da quello studente. Uzeo sam kartu od onog studenta.
Quegli studenti sono italiani. Oni studenti su Italijani.

Napomena: Treba imati na umu da je u osnovi i odreĊeni ĉlan (il,lo,lo ...) pokazni pridev.

11) Ĉlan se ne koristi ispred imenice u odreĊenim predloţnim izrazima kao što su na primer:

- andare a casa, restare a casa – ići kući, ostati kod kuće

- andare in giardino – ići u baštu
- tornare in albergo – vratiti se u hotel
- stare in casa - biti kod kuće
- venire in macchina (in treno) – doći kolima (doći vozom)

12) Ĉlan se izostavlja ispred atributa koji oznaĉava materiju, sastav, sredstvo

Primeri:
Una casa di pietra. Kuća od kamena (kamena kuća)
Un braccialetto d'argento. Narukvica od srebra (srebrna narukvica).
Il vaso di vetro. Vaza od stakla . (Staklena vaza).
Un uomo d'ingegno . Pametan ĉovek.
Il mulino a vento. Vetrenjaĉa.
Andare in bicicletta. Voziti se biciklom.

13) Ĉlan se izostavlja ispred atributa koji oznaĉava svrhu.

Primeri:

Carte da giuoco – karte za igranje.

Camera da letto – spavaća soba
Sala da pranzo – trpezarija
Abito da sera – veĉernje odelo
Scarpe da tennis – sportske patike (doslovno: cipele za tenis)

14) Ĉlan se ĉesto izostavlja u poslovicama i izrekama:

11
Primeri:
Chi pecora si fa lupo lo mangia. Ne budi med da se svet ne poliţe.
(dosl. Ko se ponaša kao ovca, vuk ga pojede)

Sanità e libertà valgon più d’una città. Zdravlje i sloboda vrede više od ĉitavog grada.

Chi si pasce di speranza muore di fame. Ko se nadom hrani, umire od gladi

UPOTREBA PARTITIVNOG ČLANA

Kada se gramatiĉkim subjektom ili objektom oznaĉava neodreĊena koliĉina, moţe da se koristi
partitivni ĉlan: del, dello, della, dei, degli, delle

Primeri:

Ho comprato del formaggio e della frutta. Kupila sam sir i voće.

Ho incontrato delle amiche. Srela sam (neke) drugarice.
Ci sono degli sbagli. Ima (nekoliko) grešaka.
Prendo del vino. Popiću malo vina.
Mi porti dei dolci? Hoćeš li mi doneti (malo) kolaĉa?
Ci vuole del tempo. Potrebno je neko (izvesno) vreme.

Upotreba partitivnog ĉlana nije obavezna, pa prema tome ispravno je i kada se kaţe:

Ho comprato formaggio e frutta. Kupila sam sir i voće.

Ci sono sbagli. Ima grešaka.
Ci vuole tempo . Potrebno je vreme (Treba vremena).
Vedo campi e boschi. Vidim polja i šume.

Ako ispred imenice koristimo odreĊeni ĉlan, to znaĉi da pominjemo stvari ili lica o kojima jeveć
bilo govora.

Primeri:

Ho comprato il pane e la frutta. Kupila sam hleb i voće ( n.pr. hleb koji obiĉno kupujemo i
jabuke).
Sono venute le ragazze. Došle su i devojke (n.pr. Ana i Marija).

Napomena:

Upotreba italijanskog ĉlana moţe da se odrazi na glagolski vid u srpskom jeziku.

N. pr.

Paolo ha scritto (delle) lettere. Pavle je pisao pisma.

Paolo ha scritto le lettere. Pavle je napisao pisma.

Partitivni ĉlan ne sme da se koristi:

a) u odreĉnim reĉenicama
12
 Primeri:

Non ho comprato frutta. Nisam kupila voće.

Non bevo vino. Ne pijem vino.
Non ci sono errori. Nema grešaka.
Non ho bisogno di consigli. Nisu mi potrebni saveti.

b) kada se ispred imenice nalazi pridev za koliĉinu:

Primeri:
Mangio molta frutta e poco pane. Jedem mnogo voća i malo hleba
Voi bevete troppo vino e troppa birra. Vi pijete previše vina i previše piva.

c) kada su koliĉina broj i mera odreĊeni, korsiti se samo predlog DI:

Primeri:

Compra un chilo di zucchero. Kupi kilogram šećera.

Oggi abbiamo due lezioni di italiano. Danas imamo dva ĉasa italijanskog.
Prendi tre metri di seta bianca. Uzmi tri metra bele svile.

d) u nekim ustaljenim frazama, kao što su n. pr.

Ho fretta - ţurim (ţuri mi se)

Non ho tempo - nemam vremena
Ho fame e sete – gladan sam i ţedan sam
Ho sonno – spava mi se
Abbiamo paura - bojimo se
Hanno bisogno di pace – potreban im je mir
Hai ragione – imaš pravo

NAPOMENA:

Ako se u tim frazama uz imenicu nalazi atribut, moţe da se koristi neodreĊeni ĉlan:

Primeri:
Ho una gran fretta – veoma mi se ţuri
Ho una fame da lupo – gladan sam kao vuk
In un secondo tempo – kasnije, u neko drugo vreme
Abbiamo urgente bisogno di medicinali – hitno nam trebaju lekovi

IMENICE
(I nomi sostantivi)

Imenica (il nome sostantivo) je reĉ koja oznaĉava ţiva bića (ljude i ţivotinje), stvari (predmete)
i pojmove ( ukljuĉujući stanja , radnje, itd.). Imenice se mogu razvrstati na :

1. konkretne ili stvarne imenice (i nomi concreti)

13
 oznaĉavaju bića i predmete u njihovoj individualnosti i dele se na:
a) vlastite imenice ( i nomi propri) koje odreĊuju pojedinaĉno bića ili stvari i
predmete, geografske lokacije , koji pripadaju istoj vrsti: N. pr. Aldo, Marco,
Catarina, Elena, Paola (liĉna imena ljudi); Fido, Fifi, Rea (imena pasa); il Monte
Bianco, il Vesuvio (imena planina, vulkana). TakoĊe odnose se i na grupe ljudi
ili stvari, porodiĉna imena tj. prezimena, planinske vence, imena naroda.
Primeri: I Medici, i Malavoglia (porodice); le Alpi, gli
Appennini (planinski venci), i Francesi, i Serbi, gli Italiani
(narodi);
b) opšte imenice (I nomi comuni): bića ili stvari u opštem smislu,
tj. one imenice koje pripadaju istoj vrsti ili kategoriji:
l’uomo (ĉovek), il cane (pas), la sedia ( stolica); il fiume (reka);
la montagna (planina), il libro (knjiga); u ovu kategoriju spadaju
i tzv. apstraktne imenice (nomi astratti): l’idea, il concetto, il
sogno;
c) imena materija (I nomi di materie), tj. imenice koje se odnose na stvari deljive,
tako da se ne menja njihova priroda: l’acqua (voda) il ferro (gvoţĊe); l’argento
(srebro), l’aria (vazduh);
d) zbirne imenice ( I nomi collettivi) koje oznaĉavaju celokupnost – grupu bića ili
stvari iste vrste : il gregge (stado), una dozzina (tuce), la costellazione (sazveţĊe),
la moltitudine (mnoštvo).

2. apstraktne ili mislene imenice (nomi astratti):

to su pojmovi, tj. stvari koje realno ne postoje: il lavoro (rad), la
grandezza (veliĉina), l’odore (miris) , la felicità (sreća), il
cambiamento (promena), il numero (broj), la parola (reĉ), il
pensiero (misao).
Granica izmeĊu stvarnih i apstraktnih imenica nije uvek jasno
razgraniĉena , pa apstraktni pojam moţe da bude personifikovan.
N. Pr. La dirigenza (rukovodstvo) = I dirigenti (rukovodioci)

3. Imenice koje oznaĉavaju kompleksne (sloţene) pojmove

L'autunno (jesen), la linguistica (lingvistika), la musica (muzika)
la letteratura (knjiţevnosti, literatura).

ROD IMENICA (GENERE)

U italijanskom jeziku postoje dve vrste roda: prirodni rod ( il genere naturale) i gramatiĉki
rod (il genere grammatikale o formale). U italijanskom jeziku postoje dva gramatiĉka roda,
MUŠKI i ŢENSKI, koji po prirodi stvari oznaĉavaju muška ili ţenska ţiva bića. Za predmete
ili stvari teţe je odrediti rod, pa se ti pojmovi mogu prepoznati po karakteristiĉnim
nastavcima.

A) Imenice MUŠKOG RODA u jednini obiĉno završavaju na slovo - o:

Primeri:

Il libro - knjiga il ragazzo - mladić

L'albero- drvo il tavolo - sto
L'uomo – ĉovek il telefono – telefon

14
Postoje izuzeci od ovog pravila, tj. one reĉi koje se završavaju na «o» a nisu muškog roda, kao :
La mano (ruka), la radio (radio aparat) , la foto (fotografija), l'auto (automobil), la dinamo
(dinamo – motor), la moto (motor).
(La foto, l'auto i la moto su skraćeni oblici od reĉi fotografia, automobile i motocicletta - a
to su imenice ţenskog roda).

TakoĊe ima i nekoliko jednosloţnih imenica koje završavaju na suglasnik, koje su muškog roda
. To su po pravilu reĉi stranog porekla, i ne menjaju oblik u mnoţini, već se za mnoţinu samo
menja ĉlan.

Primeri:
Il bar - kafe-bar il film - film
Il tram - tramvaj lo sport – sport

Imenice koje se završavaju na –e mogu da budu muškog ili ţenskog roda.

Primeri imenica muškog roda:

Il latte – mleko l'animale - ţivotinja
Il fiore – cvet il giornale - novine
Il motore – motor il televisore - televizor
Il valore - vrednost il grembiule - kecelja
Il portone – kapija il segnale – signal, znak

B) Imenice ŢENSKOG RODA u jednini obiĉno završavaju na slovo -a:

Primeri:
La casa - kuća
La ragazza – devojka
La porta – vrata
La borsa – tašna
la barca – barka, ĉamac
la domanda - pitanje
la visita - poseta
la mattina – jutro

I ovde postoje izuzeci, tj. reĉi koje se završavaju na –a, a muškog su roda. To su uglavnom neke
imenice grĉkog porekla, ili su nauĉni izrazi:

Primeri:
Il tema - tema
Il problema – problem
Il programma – program
Il dilemma - dilema
Il telegramma – telegram
il monarca - monarh
il sistema - sistem
il diaframma - dijafragma
il diagramma - dijagram

Muškog roda su takoše i sledeće imenice koje završavaju na –a:

Il poeta - pesnik ; Il profeta – prorok; Il pilota – pilot

Imenice koje završavaju na – i ( to su obiĉno reĉi stranog porekla ili reĉi nastale iz latinskih
sloţenica ) mogu da budu ţenskog ili muškog roda:

Primeri:
15
 (Ţenski rod) (Muški rod)
La tesi – teza il lunedì - ponedeljak
La crisi – kriza il martedì - utorak
La metropoli – metropola il venerdì – petal
La sintassi – sintaksa il cavatappi - vadiĉep
La prassi - praksa il paraurti – branik (na autu)

Neke od imenica koje završavaju na -e a ţenskog su roda:

Primeri:
La capitale – prestonica la vocale - vokal
La luce – svetlost la parete - zid
La fine – kraj la neve - sneg
La cenere – pepeo la pace- mir

Imenice koje se završavaju na - gione, -zione, -udine su ţenskog roda.

Primeri:

La stagione - sezona l'azione – akcija l'abitudine - navika

La ragione - razum l'introduzione – uvod la similitudine - sliĉnost
La regione - regija la prestazione – usluga la solitudine - samoća
La carnagione – put, ten la situazione – situacija la moltitudine – mnoštvo

C. PREMA ZNAĈENJU: za neke imenice rod se utvrĊuje na sledeći naĉin:

a) nazivi drveća i grmlja su muškog roda (a plodovi su ţenskog roda)

Primeri:

L'abete – jela il ciliegio – trešnja (stablo)

Il pino - bor il prugno – šljiva (stablo)
Il melo - jabuka (stablo) l'arancio – narandţa (stablo)
Il pero - kruška (stablo) il faggio – bukva
Il noce - orah (stablo) il tiglio – lipa

Izuzeci su sledeći:

La palma (palma), la quercia (hrast), la betulla (breza)

b) Imena reka, jezera i planina su muškog roda

Primeri:

Il Piave – Pjave (reka) il Garda – Garda (jezero)

Il Danubio – Dunav il Tricorno - Triglav
Il Volga – Volga i Pirenei – Pirineji
Il Tevere - Tibar i Dolomiti – Dolomiti

Izuzeci od ovog pravila su: la Sava (Sava), la Drava (Drava) la Senna (Sena); le Alpi (Alpi), le
Ande (Ande)
16
c) Imena dana i meseca su muškog roda:

Primeri:

(il) gennaio - januar il lunedì - ponedeljak

(il) febbraio . februar il martedì - utorak
(l') aprile - april il venerdì - petak
(il) dicembre - decembar il sabato – subota

Izuzetak je: la domenica (nedelja)

d) Imena plodova (voća) su ţenskog roda

La mela – jabuka l'arancia - narandţa

La pera – kruška la castagna - kesten
La prugna – šljiva la noce - orah
La ciliegia – trešnja l'albicocca – kajsija
La mandorla – badem la fragola – jagoda

Izuzeci su:

Il limone – limun (plod i stablo); il fico – smokva (plod i stablo) ; il dattero – urma (plod,
stablo); il cedro – kedar (plod i stablo)

e) Apstraktne imenice su ţenskog roda

la bontà – dobrota la capacità - sposobnost

la virtù – vrlina la tenacia – upornost
la facoltà – sposobnost l’audacia – odvaţnost

f) Imena gradova, pokrajina, ostrva, drţava su ţenskog roda

Milano – Milano l’Italia - Italija

Napoli - Napulj la Sicilia - Sicilija
Serbia - Srbija la Lombardia - Lombardija
Parigi – Pariz l’Olanda – Holandija

Izuzeci su: Il Cairo (Kairo); il Brasile (Brazil); il Belgio (Belgija), il Perù (Peru), il Canadà
(Kanada), il Piemonte (Pijemont).

D. Imenice sa dva oblika (muški i ţenski)

Mnoge imenice u italijanskom jeziku, kao i u našem, koje oznaĉavaju ţiva bića ( ljude – liĉna
imena, zanimanja itd. ili ţivotinje) imaju ĉesto dva oblika, za muški i za ţenski rod.

a) Imenice na - o ( muški rod) menjaju nastavak u –a (ţenski rod)

Primeri:
17
Emilio – Emilia Emilio (Miloš) - Emilija
Maestro – maestra učitelj - učiteljica
Figlio – figlia sin - kćer
Bambino – bambina dečak - devojčica
Ragazzo – ragazza mladić - devojka
Zio – zia stric (teča, ujak) – strina (tetka, ujna)
Nonno – nonna deda – baka

b) Neke imenice koje u muškom rodu imaju nastavak –e, u ţenskom rodu su
na -a
Primeri :
Signore - signora gospodin - gospođa
Padrone – padrona gazda - gazdarica
Cameriere - cameriera konobar (sobar) – konobarica (sobarica)
Portiere – portiera portir – portirka
c) Neke imenice koje u muškom rodu završavaju na -e ili –a, imaju oblik u ţenkom rodu sa
sufiksom (nastavkom) - essa, i to se mahom odnosi na zanimanja ili titute.

Primeri:

Studente - studentessa student – studentkinja

Dottore - dottoressa lekar – lekarka
Professore – professoressa profesor – profesorka
Principe – principessa princ – princeza
Barone – baronessa baron – baronica
Poeta – poetessa pesnik – pesnikinja

PREDLOZI I PREDLOZI SA ČLANOVIMA (PADEŽNI

PREDLOZI)
Italijanski jezik nema padeţe kao naš jezik, tako da se koriste predlozi i predlozi sa ĉlanovima
(padeţni predlozi) ispred imenice koja ostaje nepromenjena, sem što moţe da bude u jednini ili
mnoţini.

Menjanje imenice po padeţima, u našem smislu, je sledeće:

Jednina
1. kuća la casa
2. kuće (iz kuće) della casa (dalla casa)
3. kući alla casa
4. kuću la casa
5. kućo (oh) casa
6. u kući nella casa
7. sa kućom con la casa

Mnoţina
1. kuće le case
2. kuća (iz kuća) delle case (dalle case)
3. kućama alle case

18
 4. kuće le case
5. kuće case!
6. u kućama nelle case
7. sa kućama con le case

Isto pravilo vaţi i za imenice muškog roda ( uz ĉlan il - lo, i - gli)

Jednina

1. knjiga il libro
2. knjige (iz knjige) del libro (dal libro)
3. knjizi al libro
4. knjigu il libro
5. knjigo libro!
6. u knjizi nel libro
7. sa knjigom con il libro

Mnoţina

1. knjige i libri
2. knjiga (iz knjiga) dei libri (dai libri)
3. knjigama ai libri
4. knjige i libri
5. knjige libri!
6. u knjigama nei libri
7. sa knjigama con i (coi) libri

Jednina

2. student lo studente
3. studenta (od studenta) dello studente (dallo studente)
4. studentu allo studente
5. studenta lo studente
6. studentu studente !
7. u studentu nello studente
8. sa studentom con lo studente

Mnoţina

1. studenti gli studenti

2. studenata (od studenata) degli studenti (dagli studenti)
3. studentima agli studenti
4. studente gli studenti
5. studenti (oh) studenti
6. u studentima negli studenti
7. sa studentima con gli studenti

Za imenice ţenskog i muškog roda koje poĉinju vokalom vaţi pravilo kao i za upotrebu obiĉnog
ĉlana: n. pr. dell’amica, all’amico, dell’uomo, all’interno, nell’armadio, con l’aereo itd.

19
OSNOVNI PREDLOZI SU:
DI - odgovara genitivu, oznaĉava pripadnost, ili odgovara na pitanje ĉije, koga –ĉega .
N.pr. il libro di Marco- Markova knjiga
A - odgovara dativu, ali ima i duge mogućnosti uz glagole kretanja – odgovara na pitanje kome-
ĉemu, ili gde, do , na ;
N. pr. Porto il libro a Maria – nosim knjigu Mariji
Vado a Roma- Idem u Rim;
Da luglio a settembre sono al mare – Od jula do septembra sam
na moru
Sono a lezione – Na ĉasu sam
DA - odgovara predlozima kod, iz, od, za
N.pr. Vado da Marco – Idem kod Marka.
Vengo da Roma – Dolazim iz Rima
Da Milano a Roma ci sono cinque ore in treno - Od Milana do
Rima je (ide se) pet sati vozom
Costume da bagno – kostim za kupanje (kupaći kostim)
CON - odgovara predlogu sa nekim ili neĉim
N. pr. Vengo con te a Napoli – Idem sa tobom u Napulj.
Vado a Roma con l’aereo (con il treno, con la macchina)
Idem u Rim avionom (vozom, autom)
SU - odgovora predlogu na, u ili o neĉemu (uglavnom ide spojeno sa
ĉlanom)
N.pr. Il libro è sul tavolo. Sulle montagne c’è molta neve.
Ho letto un articolo sulla crisi monetaria. – Knjiga je na
stolu. Na planinama ima mnogo snega. Proĉitao sam
ĉlanak o monetarnoj krizi.
PER - odgovara predlogu za , da (namensko)
N. pr. Questo libro è per te. Ova knjiga je za tebe.
Vado in Italia per studiare l’italiano – Idem u Italiju da
uĉim italijanski.
IN - odgovara predlogu u , a koristi se i uz glagole kretanja
N. pr. Sono in ufficio - U kancelariji sam.
Vado in Italia – Idem u Italiju.

TABELA PREDLOGA SPOJENIH SA ĈLANOVIMA

(PADEŢNI PREDLOZI – PREPOSIZIONI ARTICOLATE)

PREDLOZI + IL LO LA I GLI LE

DI DEL DELLO DELLA DEI DEGLI DELLE

A AL ALLO ALLA AI AGLI ALLE
DA DAL DALLO DALLA DAI DAGLI DALLE
SU SUL SULLO SULLA SUI SUGLI SULLE
CON* COL / / COI / /
PER* / / / / / /
IN NEL NELLO NELLA NEI NEGLI NELLE
20
Predlozi CON i PER najĉešće se ne spajaju sa ĉlanom, osim sa il – i, tako da ostaju odvojeno.
Retko, u arhaiĉnim ili pesniĉkim oblicima, moţe da se naiĊe na “Pel” = per il N.pr. con il
ragazzo, con le amiche itd.
Per gli studenti, per le sorelle itd.

PRIDEVI
Gli aggettivi

Pridevi su reĉi koje pobliţe oznaĉavaju ili odreĊuju imenicu i koji se u rodu i broju uvek slaţu
sa iemnicom.

U italijanskom jeziku pridevi se mogu razvrstati u tri kategorije:

1. Kvalifikativni ili opisni pridevi (aggettivi quaificativi) koji odreĊuju neku osobinu (n.pr.
buono, bello, grande, cattivo, brutto, alto, gentile, rosso, itd.).
To je najbrojnija kategorija prideva.

2. Zajedniĉki pridevi ili pridevske zamenice (aggettivi indicativi o pronominali) – to su

pridevi koji oznaĉavaju pripadnost, poloţaj, upitni odnos ili neodreĊenu koliĉinu i sliĉni
su zamenicama, n.pr. mio, tuo, vostro,questo, quello, parecchio, quale , quanto ,
qualunque). Ova kategorija prideva deli se na nekoliko podvrsta: a) prisvojne zamenice i
pridevi; b) povratno-prisvojne zamenice i pridevi; c) pokazne zamenice i pridevi; d)
upitne zamenice i pridevi, e) neodreĊene zamenice i pridevi

3. Brojni pridevi (aggettivi numerali) . Oni pripadaju poglavlju o brojevima.

PRISVOJNI PRIDEVI
Prisvoji pridevi slaţu se u rodu i briju sa imenicom.
Ispred prisvojne zamenice stoji odreĊeni ĉlan, koji se slaţe u rodu i broju sa imenicom.

Jednina Mnoţina

Mio, mia miei, mie

Tuo, tua tuoi, tue
Suo, sua suoi , sue
Nostro, nostra nostri, nostre
Vostro,vostra vostri, vostre
Loro loro

Primeri:

Il mio amico è italiano. La mia amica è italiana.

Il tuo ragazzo è simpatico. La tua ragazza è simpatica.
Il suo lavoro è interessante. Ho visto la sua fotografia.
Il nostro paese è molto bello. La nostra casa è grande.
Il vostro pranzo è pronto. La vostra collega è assente.
Il loro appartamento è piccolo. La loro stanza è ordinata.

21
I miei genitori vivono a Belgrado. Le mie amiche sono belle.
I tuoi libri sono interessanti. Le tue idee sono creative.
E’ venuto con i suoi amici. Ha portato le sue poesie.
Potete venire con i vostri ragazzi. Siete invitati con le vostre fidanzate.
Hanno dimenticato i loro libri. Sono venute con le loro macchine.

Kada pominjemo najbliţe roĊake, ispred prisvojne zamenice u jednini, ne koristi se ĉlan. To se
odnosi na roĊake kao što su : majka, otac, brat,sestra, sin, kćer, suprug, supruga, tetka (ujna,
strina), teĉa (ujna, stric), baka, deda.

Primeri:

Mia madre e mio padre sono usciti, e mio nonno dorme.

Lucia e Paolo sono tua sorella e tuo fratello.
Mia nonna e mia zia sono molto gentili.
Suo zio va con mio nonno alla partita di calcio.
Stasera vado a cena con mio marito e con sua sorella.
Tuo figlio studia ingegneria, mentre mia figlia studia lettere .

KOMPARACIJA (POREĐENJE) PRIDEVA

Pridevi u italijanskom jeziku prate u rodu i broju imenicu. Pridevi, kao i imenice, mogu da se
završavaju na O, A u jednini, i na I, E u mnoţini (za muški i ţenski rod).
TakoĊe postoji i kategorija prideva koji se i u muškom i u ţenskom rodu završavaju na E, u
mnoţini na I. N. pr. Bello, bella belli, belle
Gentile gentili

KOMPARACIJA PRIDEVA

Pozitiv bello, bella

Komparativ più ....... di, meno ...... di
Primer: Carlo è più bello di Giovanni. Karlo je LEPŠI od G.
Giovanni è meno bello di C. G. Manje lep od C.

Marina è più brava di Lucia. M. Je bolja, vrednija od L.

Lucia è meno btava di M. L. Je manje vredna od M.

Superlativ relativni: il/la (i/le) più /meno ............ = naj......

Primer: Carlo è il più bello. C. Je najlepši
Marina è la più brava. M. Je najbolja.
G. è il meno bello. G. Je najmanje lep.
Silvia è la meno brava. S. Najmanje vredna.

Superlativ (apsolutni) Pridev ( oduzme se zadnje slovo) + nastavak issimo/a,

issimi /e
bell+issimo = bellissimo (veoma lep)
Primer: Marco è simpaticissimo. M. je veoma simpatiĉan.
22
 Marina è elegantissima. M. je veoma elegantna.
Isto je i za prideve koji se završavaju na -E.
Primeri: Marco è elegante.
Marco è più elegante di Marina.
Marina è meno elegante di Marco.
Marco il più elegante (di tutti).
Marco è elegantissimo.

I professori sono gentili.

I professori sono più severi delle professoresse.
Le professoresse sono meno severe dei professori.
I professori sono severissimi.
Le professoresse sono gentilissime .
Questi professori sono i più severi.
Quelle professoresse sono le meno severe.

Neki pridevi pridevi imaju pravilnu i nepravilnu komparaciju, kao što su

BUONO, CATTIVO, GRANDE , PICCOLO

BUONO/A
Più/meno buono/a di migliore di
Il/la più buono/a il/la migliore
Buonissimo/a ottimo/a
(veoma dobar) (odliĉan,izvrstan)

CATTIVO/A
Più/meno cattivo/a di peggiore di
Il/la più (meno) cattivo/a il/la peggiore
Cattivissimo/a il/la pessimo/a
(veoma los) (veona los)

GRANDE
più grande di maggiore di (strariji od, veći od)
il/la più/meno grande il maggiore (najstariji, najveći)
grandissimo/a il/la massimo/a (maksimalan, najveći)
(veoma velik)

PICCOLO/A
Più piccolo/a di minore di (mlaĊi, manji)
Il/la più /meno piccolo/a il minore (najmlaĊi, najmanji)
Piccolissimo/a il/la minimo/a (minimalni)

NAPOMENA : voditi raĉuna da se pridev kao i ĉlan uvek slaţu u rodu i broju sa imenicom.

GLAGOLI
(I verbi)

23
Glagoli su reĉi koje oznaĉavaju radnju, zbivanje, stanje, svojstvo ili samo postojanje subjekta.
Najveći deo glagola ima puno znaĉenje i to su takozvani predikativni glagoli, koji sami grade
predikat u reĉenici – i to je glagolski predikat.
N. pr.
Noi cantiamo. Mi pevamo.
I bambini dormono. Deca spavaju.
Il vento soffia. Vetar duva.
U ovim primerima glagoli cantiamo, dormono, soffia su glagolski predikati.

Postoje i glagoli bez potpunog znaĉenja koji traţe imensku ili pridevsku dopunu da bi se izrazilo
puno znaĉenje. To su takozvani kopulativni glagoli, koji sa dopunom grade imenski predikat.

N. pr.

La lezione è interessante. Predavanje je interesantno.

L’Europa è un continente. Evropa je kontinent.
Il film sembra interessante. Film deluje interesantno.
Sono rimasto sorpreso. Ostao sam iznanaĊen.

Kopulativni glagoli sluţe kao veza – spona (kopula) izmeĊu subjekta i imenskog dela predikata.
Najvaţniji kopulativni glagol je essere (biti) . Moţemo da pomenemo i sledeće glagole: sembrare
(ĉiniti se, izgledati), diventare (postati), chiamarsi (zvati se), essere nominato ( biti postavljen,
biti imenovan).

N. pr.
E’ stato nominato direttore. Postavljen je za direktora.
Sei diventata pallida. Prebledela si.
Sembri allegra. Izgledaš veselo (izgleda da si vesela).

Postoje i brojni glagoski izrazi, kao spoj dve ili više reĉi koje izraţavaju jedinstveni glagolski
pojam.

N. pr.

Aver bisogno (di) - trebati nešto

Andare a cavallo - jahati
Far sapere - obavestiti, javiti , poruĉiti
Far ridere - nasmejati, naterati na smeh

Glagolske odredbe (Determinazioni verbali)

Jednim nastavkom glagol moţe da izrazi per odredbi:

1. Lice: prvo, drugo, treće

2. Broj : jednina , mnoţina
3. Naĉin :
a) indikativ, konjunktiv, kondicional, imperativ (odreĊeni glagolski naĉin)
b) infinitiv, particip, gerundiv (neodreĊeni glagolski naĉini)
4. Vreme:
24
 a) prezent, imperfekt, aorist, futur I (prosta vremena)
b) perfekt, pretprošlo sloţeno vreme I, pretprošlo sloţeno vreme II, futur egzaktni
(sloţena vremena)
5. Glagolsko stanje: aktiv i pasiv.

Aktiv se deli na : - direktno prelazne glagole

- indirektno prelazne glagole
- neprelazne glagole
- i povratne

Direktno prelazni glagoli (verbi transitivi diretti) su glagoli koji imaju direktan ili bliţi objekat
u akuzativu ili u partitivnom genitivu.
N. pr.

Ho letto un libro interessante. Proĉitala sam interesantnu knjigu.

Abbiamo comprato dei libri. Kupili smo (neke) knjige.

Indirektno prelazni glagoli (verbi transitivi indiretti) su oni glagoli koji uvode dalji ili
indirektni objekat:

N.pr.

Il treno è passato per il ponte. Voz je prešao preko mosta.

(Il treno ha attraversato il ponte). (Voz je prešao most).

Hanno paura di lui. Plaše ga se.

(Lo temono)

Ci siamo imbattuti in lui. Naleteli smo na njega. (Sreli smo ga).

(imbattersi – sresti, naleteti na nekoga = incontrare qualcuno)
Abbiamo incontrato lui. Sreli smo njega.

Dalji objekat, po pravilu, moţe da se zameni akuzativom.

Neprelazni glagoli (verbi riflessivi) su oni glagoli iza kojih ne stoji objekat , kao i glagoli
kretanja.

N. pr.

Giovanna è arrivata poco fa. Jovana je stigla malo pre.

I prati verdeggiano. Livade se zelene.
Partiamo tra due ore. Polazimo za dva sata.
Egli è venuto ieri da me. On je došao juĉe kod mene.

Neki glagoli mogu da se upotrebljavaju i kao prelazni i kao neprelazni.

N.pr.
Abbiamo cantato una canzone - Pevali smo jednu pesmu
Hanno cantato a orecchio – Otpevali su po sluhu
25
Povratni glagoli (verbi riflessivi) su oni glagoli koji u infinitivu imaju povratnu zamenicu “si” ( u
našem jeziku “se”). Postoje apsolutno povratni glagoli (riflessivi assoluti) koji se upotrebljavaju
samo u povratnom obliku, ostali glagoli imaju uz redovan oblik (prelazni glagol) i mogućnost
povratne forme (gde subjekat izvršava radnju na sebi), s tim što se tada menja njihovo znaĉenje.

Primer : (apsolutno povratni glagoli)

accorgersi - opaziti, primetiti nešto

vergognarsi - sramiti se
pentirsi - pokajati se

Primer : (povratni glagoli)

Difendersi - braniti se Difendere - braniti

Lavarsi - umivati se Lavare – prati
Alzarsi – ustati Alzare - podići

U italijanskom postoje tri kategorije glagola – tri konjugacije, koje se u infinitivu prepoznaju po
glagolskim nastavcima .

Tako je za prvu konjugaciju karakteristiĉan nastavak -are

Za drugu konjugaciju je nastavak -ere
Za treću konjugaciju je nastavak - ire

Shodno tome, da bismo dobili glagolsku osnovu, na koju se dodaju liĉni nastavci, za graĊenje
raznih vremena, odbijemo karakteristiĉne nastavke –are, ere, ire.
U italijanskom jeziku ima dosta nepravilnih oblika kao i izuzetaka, pa tako i u ovom sluĉaju ima
odstupanja od pravila, u smislu da su neki glagoli u infinitivu, koji potiĉu direktno iz latinskog
oblika, u saţetoj formi, te da njihovi glagolski nastavci ne odgovaraju onoj konjugaciji kojoj
nastavak pripada. Ti glagoli imaju glagolsku osnovu izvedenu iz latinskog oblika.

U kategoriju nepravilnih glagola spadaju i pomoćni glagoli essere (biti) i avere (imati), koji su
izuzetno vaţni pošto se koriste i za graĊenje sloţenih vremena.

GLAGOLSKA VREMENA
PREZENT – Sadašnje vreme
Ovo vreme se koristi za iskazivanje radnje u sadašnjem vremenu i uglavnom se slaţe sa
upotrebom u našem jeziku, ali moţe da se koristi i za blisku budućnost, što se u srpskom
iskazuje futurom .

N. Pr.
Oggi parto per la Svizzera. Danas putujem za Švajcarsku.
Io lavoro in una libreria. Ja radim u knjiţari.
Che cosa facciamo stasera? Šta ćemo da radimo veĉeras?
Domani vado in viaggio. Sutra idem na put – Sutra ću ići na put.

Gradi se tako što se na glagolsku osnovu dodaju liĉni nastavci.

26
Primeri:
- are -ere -ire
PARL-ARE VED-ERE PART-IRE

Io parl-o ved-o part-o

Tu parl-i ved-i part-i
Lui/lei parl-a ved-e part-e
Noi parl-iamo ved-iamo part-iamo
Voi parl-ate ved-ete part-ite
Essi/loro parl-ano ved-ono part-ono

Prezent pomoćnih glagola ESSERE AVERE

(Io) sono ho
(tu) sei hai
(lui,lei, esso,essa) è ha
(noi) siamo abbiamo
(voi) siete avete
(essi, esse, loro) sono hanno

Liĉna zamenica ne mora da se koristi ispred glagolskog oblika, pošto se po glagolskom nastavku
razume koje lice je u pitanju, ali se koristi kada ţelimo nešto da naglasimo.

N. pr. Sono a casa. Kod kuće sam.

Io sono a casa, mamma e papà sono usciti.
Ja sam kod kuće, a mama i tata su izašli.

Avete un po' di tempo? Da li imate malo vremena ?

Noi abbiamo fretta, ma essi possono restare.
Mi žurimo, ali oni mogu da ostanu.

Kod povratnih glagola prezent se gradi na isti naĉin, s tim što se ispred glagolskog oblika nalaze
nenaglašene liĉne zamenice (koje odgovaraju našem “se”). U italijanskom samo se u infinitivu
povratna zamenica “si” spaja sa glagolom na kraju (lavarsi, sedersi, vestirsi) a kada se menja po
licima tada se nalazi ispred glagolskog oblika. U našem jeziku se u svim licima koristi povratna
zamenica “se” – ja se umivam, ti se umivaš .... oni se umivaju, dok se u italijanskom taj oblik
menja po licima, a prevodi se u našem jeziku kao “SE” ( iako bi doslovno znaĉilo me, te se,
nas,vas, njih).
TakoĊe, treba napomenuti da italijanski povratni glagoli ne odgovaraju uvek povratnim
glagolima na srpskom (kao n.pr. sedersi = sesti).

Primer: lavarsi sedersi vestirsi

(umivati se) (sesti) (oblaĉiti se)

(Io) mi lavo mi siedo mi vesto

(tu) ti lavi ti siedi ti vesti
(lui,lei, esso,essa) si lava si siede si veste
(noi) ci laviamo ci sediamo ci vestiamo
(voi) vi lavate vi sedete vi vestite
27
 (essi, esse, loro) si lavano si siedono si vestono

Postoji takoĊe i kategorija glagola koji se zovu inkoativni (incoativi) koje karakteriše umetak –
isc izmeĊu glagolske osnove i glagolskog nastavka, koji su uglavnom glagoli po trećoj
konjugaciji.

Primeri - Prezent:
Finire (završiti), Capire (razumeti), Preferire (više voleti, preferirati)
Tradire (izdati), Ribadire (ponoviti, potvrditi) i drugi.

Primer: FINIRE, CAPIRE

io finisco , capisco noi fniamo, capiamo

tu finisci, capisci voi finite, capite
Lui/lei finisce, capisce essi/esse finiscono , capiscono

PRIMERI NEKIH NEPRAVILNIH GLAGOLA (PREZENT)

Fare ( od lat. facere) II konj. - ĉiniti, raditi

io faccio noi facciamo

tu fai voi fate
Lui/lei fa essi/esse fanno
Po istoj analogiji menjaju se i glagoli izvedeni od FARE.

. sopraffare - savladati
. disfare – razloţiti, rasturiti
. rifare – ponovo uraditi, preraditi
. soddisfare – ispuniti, zadovoljiti

Dare I konj. – dati (Prezent)

io do noi diamo
tu dai voi date
Lui/lei da essi/esse danno

Bere (od lat. bevere) II konj. – piti

io bevo noi beviamo

tu bevi voi bevete
lui/lei beve essi/esse bevono

Dire (od lat. dicere) II konj. – reći, kazati

Io dico noi diciamo

Tu dici voi dite
lui/lei dice essi/esse dicono

28
Po istoj analogiji menjaju se i glagoli izvedeni od DIRE, ali se to ne odnosi na glagole
TRADIRE – izdati, izneveriti, ARDIRE – smeti, koji spadaju u kategoriju inkoativnih glagola
(tradisco, tradisci, tradisce ......., ardisco, ardisci, ardire ....)
- predire –predskazati - disdire – otkazati
- indire – zakazati - ribadire - ponoviti, ponovo reći
- contraddire – suprotstaviti se

Porre (od lat. ponere) II konj. – staviti

Io pongo Noi poniamo

Tu poni Voi ponete
Lui/lei pone Essi/esse pongono

Po istoj analogiji menjaju se i svi glagoli izvedeni od PORRE.

. proporre – predloţiti
. predisporre – preraspodeliti, rasporediti
. disporre - rasporediti
. comporre - sastaviti, komponovati
. sottoporre – podneti (na uvid), pokazati
. imporre – nametnuti
. deporre – odloţiti, deponovati
. apporre – poloţiti, staviti
. indisporre - oneraspoloţiti
. trasporre – pomeriti, preneti, transponovati
. supporre – pretpostaviti
. contrapporre – suprotstaviti

Condurre (conducere od ducere ) – voditi

Io conduco Noi conduciamo

Tu conduci Voi conducete
Lui/lei conduce Essi/esse conducono

Po istoj analogiji menjaju se i glagoli izvedeni od – DUCERE (-DURRE).

. dedurre – izvesti ( zakljuĉak)

. sedurre – zavesti
. tradurre – prevesti
. indurre – navesti, nagovoriti, indukovati
. addurre – izneti, navesti
. introdurre – uvesti, upoznati
. ridurre - smanjiti
. riprodurre – reprodukovati, preneti

Trarre (trahere) – izvlaĉiti, izvući

Io traggo Noi traiamo

Tu trai Voi traete
Lui/lei trae Essi/esse traggono
29
Kao i drugi oblici izvedeni od latinskog glagola Trahere - trarre.

. contrarre – sklopiti
. detrarre – oduzeti
. ritrarre – naslikati
. estrarre – izvaditi, izvući
. distrarre – odvući paţnju
. sottrarre – oduzeti
. astrarre – abstrahovati
. protrarre – produţiti, odugovlaĉiti

Postoji i kategorija takozvanih modalnih ili naĉinskih glagola – to su POTERE, VOLERE,

DOVERE (moći, hteti ili ùeleti , morati) koji su nepravilni, iza kojih moţe da stoji imenica kao
objekat (osim kod potere i dovere) ili se koristi drugi glagol u infinitivu, kojim se objašnjava
radnja, pošto ovi glagoli ne mogu samostalno da stoje u reĉenici jer njihovo znaĉenje nije
odreĊeno. Glagol SAPERE (znati) ne spada u modalne glagole, ali se koristi na sliĉan naĉin.

POTERE VOLERE DOVERE SAPERE

Io posso voglio devo so

Tu puoi vuoi devi sai
Lui/lei può vuole deve sa
Noi possiamo vogliamo dobbiamo sappiamo
Voi potete volete dovete sapete
Essi/loro possono vogliono devono sanno

Primeri:
Io posso restare. Voi potete andare. Noi possiamo guidare la macchina.
Ja mogu da ostanem. Vi možete da idete. Mi možemo da vozimo auto.

Io voglio un caffè. Lei vuole partire. Essi vogliono guardare la televisione. Ja hoću (želim) kafu.
Ona želi da krene (da otputuje). Oni žele da gledaju televiziju.

Tu devi studiare. Voi dovete andare a casa. Esse devono presentarsi al concorso. Ti moraš da
učiš. Vi morate da idete kući. One moraju da se pojave na konkursu.

Io so l’inglese. Io so suonare. Ja znam engleski. Ja znam da sviram.

IMPERATIV
Vreme kojim se izraţava neka naredba, ţelja ili neki podsticaj, a u negativnom obliku moţe da
oznaĉava i zabranu.

30
Gradi se od glagolske osnove + nastavaka po licima, s tim što ne postoji oblik za 1. lice jednine.
Nastavci se razlikuju po konjugacijama (-are, -ere, -ire)

PRIMERI:

STUDIARE SCRIVERE USCIRE

1. Io ///// //// /////

2. (tu) studia ! scrivi ! esci !
3. Lui/lei studi ! scriva ! esca !

1. (noi) studiamo ! scriviamo! Usciamo !

3. (voi) studiate ! scrivete! Uscite !
4. (loro) studino ! scrivano! Escano !

INKOATIVNI GLAGOLI SE PONAŠAJU SLIĈNO KAO I U PREZENTU, POŠTO

GLAGOLSKA OSNOVA UKLJUĈUJE I UMETAK -ISC-
Primer: FINIRE
1. ///
2. (tu) finisci!
3. lui/lei finisca!
1. noi finiamo !
2. voi finite !
3. loro finiscano !

KADA SE RADI O ZABRANI, ISPRED GLAGOLSKOG OBLIKA STOJI NON, OSIM ZA

DRUGO LICE JEDNINE GDE SE KORISTI NON + infinitiv.

Primeri:

Giorgio (tu) prendi una mela ! Đorđe, (ti) uzmi jabuku!

Giorgio (egli) prenda una mela ! Neka Đorđe uzme jabuku!
Maria (lei) porti il libro ! Neka Marija donese knjigu!
Ragazzi (noi), prendiamo un caffe! Hajde da popijemo (mi) kafu!
Ragazzi (voi) prendete un panino! Deco (vi) uzmite sendvič!
Le ragazze (esse) prendano i dolci! Neka se devojke (one) posluže kolačima.

Giorgio (tu) , NON PRENDERE i dolci ! Đorđe, nemoj da uzimaš slatkiše! (ZABRANA).
Paolo (egli) non prenda i libri. Neka P. ne uzme knjige.
Maria (lei) non scriva il compito. Neka M. (ona) ne piše zadatak.
Ragazzi, (noi) non diciamo bugie ! (Hajde) da ne govorimo laži!
Ragazzi (voi) non dite bugie! Deco, nemojte da govorite laži!
I ragazzi (essi) non dicano bugie ! Neka oni ne govore laži.

Za uĉtivo obraćanje koristi se treće lice jednine u ţenskom rodu:

Lei signora, Lei signore

31
(Lei) Signora, venga, si accomodi ! Gospođo, dođite, izvolite( raskomotite se)!
Signore, prenda il caffe’! Gospodine, uzmite kafu!
Signora (Lei), non dica questo. Gospođo nemojte tako da govorite!
Signore (Lei), non venga domani. Gospodine nemojte da dođete sutra.

U mnoţini III lice:

Signori (essi), vadano a casa! Gospodo , idite kući!

Signore (esse), si siedano! Gospođe, sedite!

PRAVILA ZA IZGOVOR

CA CO CU ka ko ku carta,Marco,cultura

GA GO GU ga go gu gatto, gola, gusto

CI CE ći će ciclo,cena

GI GE Ċi Ċe giro , gente

CIA CIO CIU ća ćo ću ciao, cioccolato, ciuffo

GIA GIO GIU Ċa Ċo Ċu giardino, giorno, Giulia

CHE CHI ke ki perchè , macchina

GHE GHI ge gi Margherita, ghirlanda

GLI lj figlio

GN nj signora

32
S s sale, sigaretta

S z casa, naso

SS s rosso

S+B D G L M N R V z fantasma, slavo,Bosnia

Z dz ili c zio , zuppa

QU ku quattro

SCI SCE ši še uscire, scena

SCIA SCIO SCIU ša šo šu lasciare, sciocco, asciugare

SCHI SCHE ski ske schifo, scheletro

ALFABETO

ABCDEFGHILMNOPQRSTUVZ

Strana slova u italijanskoj abecedi:

J Jugoslavia, jeans, jolly H nikada se ne ĉita

K koala, kiwi, Kenia

W whisky

X taxi, xilofono

Y yogurt, yoga

33
Da biste bili sigurni da ste dobro sve proĉitali, evo jednog linka koji vam moţe pomoći.

http://www.youtube.com/watch?v=dOv6fXEFZl4&feature=related

34