• PaliDict ๑๖ เมษายน ๒๕๖๑ •

ธาตุ ๘ หมวด
หมวด ภู ธาตุ (อ)............................................................................๑ หมวด คห ธาตุ (ณฺหา)....................................................................๗
หมวด รุธ ธาตุ (อ, เอ) (และนิคคหิตอาคมหน้าพยัญชนะทีส่ ุดธาตุ). ๖ หมวด ตน ธาตุ (โอ, ยิร)..................................................................๘
หมวด ทิว ธาตุ (ย)..........................................................................๖ หมวด จุร ธาตุ (เณ, ณย).................................................................๘
หมวด สุ ธาตุ (ณุ, ณา, อุณา)..........................................................๗ ธาตุลงปัจจัยอืน่ ๆ.........................................................................๑๐
หมวด กี ธาตุ (นา)..........................................................................๗
ตัวอย่างธาตุตอ่ ไปนี้ เมือ่ ลงปัจจัยอาขยาตแล้ว เป็น “ฐาน” พร้อมที่จะลงวิภตั ติอาขยาตในหมวดต่างๆ สำาเร็จเป็นกิรยิ าอาขยาต นำาไปใช้ในประโยค
ต่อไปได้ (กิรยิ าอาขยาตกับประธานของประโยค ต้องมีบุรษุ และวจนะตรงกันด้วย)
ธาตุ ปัจจัย ฐาน คำาแปล ลงวิภัตติ
วนฺท +อ = วนฺท ไหว้ ลง ติ วิภัตติ เป็นต้น เช่น วนฺทติ, วนฺทนฺติ, วนฺทสิ (ไหว้อยู)่ ; วนฺทตุ (จงไหว้);
วนฺเทยฺย (ควรไหว้); วนฺทิ (ไหว้แล้ว), วนฺทิสฺสติ (จักไหว้) เป็นต้น
เอกวจนะ พหุวจนะ
ป. ปุริโส/อิตฺถี/กุลํ วนฺทติ. ผู้ชาย/ผูห้ ญิง/ตระกูล ไหว้. นามนาม ปุริสา/อิตฺถิโย/กุลานิ วนฺทนฺติ. ผูช้ าย ท./ผูห้ ญิง ท./ตระกูล ท. ไหว้.
โส/สา/ตํ วนฺทติ. เขา/เธอ ไหว้. ต … ผู้ทเี่ อ่ยถึง เต/ตา/ตานิ วนฺทนฺติ. เขา ท./เธอ ท. ไหว้.
ม. ตฺวํ วนฺทสิ. คุณ ไหว้. ตุมหฺ ผู้ที่พดู ด้วย ตุมฺเห วนฺทถ. คุณ ท. ไหว้.
อุ. อหํ วนฺทามิ. ผม ไหว้. อมฺห ผู้พดู เอง มยํ วนฺทาม. ผม ท. ไหว้.
ดูรายละเอียด ธาตุที่จัดหมวดหมู่ตามความหมาย (palidict.com/content/ฐานกิริยา) ธาตุลงวิภัตติอาขยาต (palidict.com/dl/Verb_Akhayata8.pdf)

หมวด ภู ธาตุ (อ)

ธาตุ ปัจจัย ฐาน คำาแปล กม +อ = จงฺกม (เทฺวภาวะ) จงกรม, ก้าวไป, เดินไป
ภู +อ = ภว มี, เป็น อา+กม +อ = อกฺกม เหยียบ, ยำ่า
หุ +อ = โห มี, เป็น ธาว +อ = ธาว วิง่
อส +อ =* มี, เป็น ป-ขทิ +อ = ปกฺขนฺท วิง่ ไป, แล่นไป
(กิรยิ า “มี” ในภาษาบาลี เป็นอกัมมกิริยา) ปลาย +อ = ปลาย หนีไป
อภิ-ภู +อ = อภิภว ครอบงำา อุป-สำ-กม +อ = อุปสํกม อุปสงฺกม เข้าไปหา-พบ-ใกล้
ป-หุ +อ = ปโห เพียงพอ, มีพอ, มีมาก; เจริญ ป-วิส +อ = ปวิส เข้าไป
ฐา +อ = ติฏฺฐ ยืน นิ-สท +อ = นิสีท นั่ง
อุ-ฐา-(หฺ) +อ = อุฏฺฐา-ฐห ลุกขึ้น, ตั้งขึ้น นิ-กม +อ = นิกฺขม ออกไป
อุป-ฐา-(หฺ) +อ = อุปฏฺฐา-ฐห ตัง้ ขึน้ , ปรากฏ, ยืนใกล้, บำารุง ป-กม +อ = ปกฺกม หลีกไป
ปติ-ฐา-(หฺ) +อ = ปติฏฐฺ า-ฐห ตัง้ , ตั้งมั่น ผร +อ = ผร แผ่ไป
คม +อ = คจฺฉ ไป; ถึง นิ-ฉร +อ = นิจฺฉร (เสียง, รัศมี) เปล่งออก
อา-คม +อ = อาคจฺฉ มา ตร +อ = ตร ข้าม, ผ่าน, กลิ้ง
จร +อ = จร เที่ยวไป; ประพฤติ อุ-ตร +อ = อุตฺตร ข้ามขึ้น, ข้าม, ขึ้น
กม +อ = กม ก้าวไป, เดินไป โอ-ตร +อ = โอตร ข้ามลง, ลง, โฉบลง

๑
รุห +อ = รุห ขึ้น, งอก, ปรากฏ, เกิด ถุ +อ = ถว ชมเชย, ยกย่อง, สรรเสริญ
อา-รุห +อ = อารุห-โรห ขึ้น, งอก ป-สํส +อ = ปสํส ชมเชย, ยกย่อง, สรรเสริญ
อว-รุห +อ = โอโรห ลง, โน้มลง อา-กุส +อ = อกฺโกส ด่า
โอ-กม +อ = โอกฺกม ก้าวลง, หยั่งลง ปริ-ภาส +อ = ปริภาส ด่า
ปต +อ = ปต ตก, ล้ม, (ครรภ์) แท้ง สป +อ = สป ด่า, สบถ, สาปแช่ง
อุ-ปต +อ = อุปฺปต บินขึ้น, เหาะขึ้น ตชฺช +อ = ตชฺช ด่า, ขู,่ ข่มขู่, คุกคาม
อภิ-อุ-คม +อ = อพฺภุคฺคม บินขึ้น, เหาะขึ้น ครห +อ = ครห ติเตียน, นินทา, เกลียด, ชัง
อธิ-อุ-ปต +อ = อชฺฌุปฺปต ตกลง, โฉบลง นิ-คห +อ = นิคฺคณฺหา ขู,่ ข่มขู่, ลงโทษ
ภสฺส +อ = ภสฺส พลัดตก, พลาด, นิทิ +อ = นินฺท ติเตียน, นินทา
ลฆิ +อ = ลงฺฆ กระโดด, เหาะ, เหิน, ลอยไป สาสุ +อ = สาส สอน, อบรม
ปฺลุ +อ = ปฺลว ไป, ลอยไป (ในนำ้า) ป-กาสุ +อ เอ = ปกาส ปกาเส ประกาศ
นิ-มุชฺช +อ = นิมชุ ฺช จม, จมลง, ดำาลง, ดำานำ้า ป-กุส +อ = ปกฺโกส เรียกมา
สิท +อ = สีท ชุ่มชื่น; จม อธิ-อิส +อ = อชฺเฌส เชือ้ เชิญ, อาราธนา
สี +อ = เส, สย นอน รุ +อ = รว โร ร้อง
สุป +อ = สุป หลับ รุท +อ = รุท โรท ร้องไห้, หลั่งนำ้าตา
มุจฺฉ +อ = มุจฺฉ หลง, เป็นลม, สลบ, แน่นิ่ง ปริ-เทว +อ = ปริเทว ร้องไห้, ครำ่าครวญ
วส +อ = วส อยู่ กทิ กนฺท +อ = กนฺท ร้องไห้, ครำ่าครวญ
ปา +อ = ปา, ปิว ดืม่ เค +อ = คาย ออกเสียง, ขับกล่อม, ร้องเพลง
ฑํส ทํส +อ = ฑํส ทํส กัด หส +อ = หส หัวเราะ, ร่าเริง
ขาท +อ = ขาท กิน, เคี้ยวกิน, กัดกิน รม +อ = รม ยินดี
ฉา +อ = ฉา เฉ หิว, หิวข้าว, หิวนำ้า มุท +อ = โมท ยินดี
ติส +อ = ติส อิ่ม, เอิบอิม่ , ยินดี วิท +อ = วิท รู้
สาท +อ = สาท ยินดี, สบายใจ, เพลินใจ ธา ธร +อ = ธร ทธา (เทฺวภาวะ) ทรงไว้, ทรงจำา; รองรับ
ทิส +อ = ปสฺส เห็น เฌ +อ เอ = เฌ ฌาย (เอ>อาย) เพ่ง, เพ่งด้วยใจ, พิจารณา,
ทิส +อ = ทิสฺส เห็น, ปรากฏ คิด; เผา, ไหม้
อิกขฺ +อ = อิกขฺ เห็น สิกฺข +อ = สิกฺข ศึกษา
ปาตุ-ภู +อ = ปาตุภว ปรากฏ, มีปรากฏ, ปรากฏชัด อธิ-อิ +อ = อชฺฌาย ศึกษา, เล่าเรียน, อ่าน, สาธยาย
ปาตุ-รฺ-หุ +อ = ปาตุรโห ปรากฏ, มีปรากฏ, ปรากฏชัด
สำ-เฌ +อ = สชฺฌาย (เอ>อาย) สวด, สาธยาย, ท่อง
วจ +อ = วจ พูด, บอก, กล่าว
ลิข +อ = ลิข เขียน
วท +อ = วท วเท พูด, บอก, กล่าว
ปจ +อ = ปจ หุง, ต้ม; ปรุง (อาหาร), เผา, ไหม้
โอ-วท +อ = โอวท โอวาท
อิสุ +อ = อิจฺฉ ปรารถนา, ต้องการ
ปฐ +อ = ปฐ บอก, กล่าว, แสดง
กมุ +อ = กาม ปรารถนา, ต้องการ
ภาส +อ = ภาส บอก, กล่าว, แสดง
อาสาส +อ = อาสาส อาสิส อาสึส หวัง, ปรารถนา
ภณ +อ = ภณ บอก, กล่าว, แสดง
อาสิสิ +อ = อาสึส หวัง, ปรารถนา
อุ-ทิส +อ = อุทฺทิส แสดงขึน้
ปฏิ-อาสิสิ +อ = ปจฺจาสึส หวังเฉพาะ, ปรารถนาเฉพาะ
ปุจฺฉ +อ = ปุจฺฉ ถาม
กขิ กงฺข +อ = กงฺข หวัง, ปรารถนา, สงสัย
อา-ปุจฺฉ +อ = อาปุจฺฉ ถามโดยเอือ้ เฟือ้ , ถามหา,
สำ-สี +อ = สํสย สงสัย
อำาลา; ขออนุญาต
ปิย +อ = ปิย รัก

๒
ลชฺชี +อ = ลชฺช อาย, ละอาย สำ-ปฏิ-อิสุ +อ
= สมฺปฏิจฺฉ รับ, รับพร้อม
หเร +อ = หราย (เอ>อาย) อาย, ละอาย หน +อ
= หน ฆ่า, เบียดเบียน, กำาจัด
วนฺท +อ = วนฺท ไหว้ มร +อ
= มร ตาย
นมสฺส +อ = นมสฺส น้อมไหว้ จุ +อ
= จว เคลื่อน, ตาย
นม +อ = นม น้อม, นอบน้อม ชีว +อ
= ชีว เป็นอยู่, มีชวี ิตอยู่
มาน +อ = มาน บูชา, นับถือ อา-สส +อ
= อสฺสส หายใจ
อป-จาย +อ = อปจาย บูชา, นับถือ, เคารพ ชิร +อ
= ชีร เก่า, แก่, ครำ่าคร่า
ยช +อ = ยช บูชา, บูชาเทพ, เซ่นสรวง ชิ +อ
= เช ชย ชนะ
นี +อ = เน นย นำาไป (นำาคน, สัตว์) ปรา-ชิ +อ
= ปราเช ปราชย แพ้
อา-นี +อ = อาเน นำามา ยุช +อ
= ยุญฺช ประกอบ, ผูก
อป-นี +อ = อปเน นำาออก ยุธ +อ
= โยธ รบ, สู้
วห +อ = วห นำาไป (นำาสิง่ ของ) อา-มส +อ
= อามส จับต้อง, ลูบคลำา
หร +อ = หร นำาไป (นำาสิง่ ของ) ปรา-มส +อ
= ปรามส จับต้อง, ลูบคลำา, ยึดมั่น
อา-หร +อ = อาหร นำามา ผุส +อ
= ผุส ผุสฺส ถูกต้อง, สัมผัส
โอ-หร +อ = โอหร นำาลง ปลงผมหนวด อุป-ถภิ +อ
= อุปถมฺภ อุปตฺถมฺภ ช่วยเหลือ, ทำาให้มั่นคง,
นิ-หร +อ = นีหร นำาออก, ขับไล่ (ใช้กับคนได้) อุดหนุน, อุปถัมภ์, คำ้าจุน, สนับสนุน
ป-หร +อ = ปหร ประหาร, ทุบ, ตี (สิ่งมีชีวิต) มถ มตฺถ +อ = มถ มตฺถ มเถ รวบกวน, ทำาให้วุ่นวาย, ยำ่ายี
ป-ขิป +อ = ปกฺขิป ใส่, ใส่เข้า มทฺท +อ = มทฺท เหยียบ, ยำ่า, ยำ่ายี, ขยำา
นิ-ขิป +อ = นิกฺขปิ เก็บ โอ-มทฺท +อ = โอมทฺท เหยียบลง, ขยุ้มลง
นิ-กฑฺฒ +อ = นิกฺกฑฺฒ ดึงออก, ลากออก โกฏฺฏ +อ = โกฏฺฏ ตอก, ตำา, ทุบ, บุ
อา-กฑฺฒ +อ = อากฑฺฒ ดึงออก, ลากออก, ฉุด, ชัก พาธ +อ = พาธ ห้าม; ทำาลาย, ฆ่า, เบียดเบียน
อุ-ขิป +อ = อุกขฺ ิป ยก, ยกขึน้ เหฐ +อ = เหฐ เบียดเบียน, บีบคั้น
อว-หร +อ = อวหร ลัก, ขโมย ผล +อ = ผล แตกสลาย; ทำาลาย; สำาเร็จ,
อุ-ยุช +เอ = อุยฺโยเช ส่งไป เผล็ดผล
ขิป +อ = ขิป ทิ้ง, ขว้าง, โยน; ไอ, จาม ภช +อ = ภญฺช หัก; แบ่ง, จำาแนก; คบ
จช +อ = จช สละ, บริจาค กปุ +อ เอ = กปฺป กปฺเป ควร, สมควร, อาจ, สามารถ,
สำ-หร +อ = หร รวบรวม, ย่อ อาจมี, อาจเป็น
วิ-สชฺช +อ = วิสฺสชฺช สละ, แบ่งปัน; แก้/ตอบ (คำาถาม) กปฺป +อ = กปฺป สำาเร็จ, กำาหนด, ถึง, บรรลุ;
หา +อ = ชห ชหา (เทฺวภาวะ) ละ, สละ, ปล่อย ทำา, คิด, นึก... ; ตัด, โกน
นุท +อ = นุท โนท ขจัด, บรรเทา สาธ +อ = สาธ สำาเร็จ
ภิกฺข +อ = ภิกฺข ขอ นิ-ฐา +อ = นิฏฺฐา ตั้ง, ตัง้ ลง, สำาเร็จ, จบ
ยาจ +อ = ยาจ ขอ วฑฺฒ +อ = วฑฺฒ เจริญ, งอกงาม, เติบโต, เพิม่ ขึน้
ทา +อ = เท, ททา ให้ รุจ +อ = โรจ รุง่ เรือง, งดงาม; ยินดี
ปฏิ-ทา +อ = ปฏิเท ให้กลับ, ให้คนื ชุต +อ = โชต สว่าง, รุง่ เรือง, โพลง
ปริ-วิส +อ = ปริวิส ให้/ถวาย/เลีย้ ง อาหาร, ภา +อ = ภา ภาย สว่าง, รุง่ เรือง, แจ่มแจ้ง
อังคาส (คำาเขมร) ภาส +อ = ภาส สว่าง, รุง่ เรือง; พูด
ลภ +อ = ลภ ได้ ถิร +อ = ถิร มั่นคง
ปฏิ-ลภ +อ = ปฏิลภ ได้เฉพาะ, กลับได้ อณฺฑ +อ = อณฺฑ ออก (ไข่)

๓
นิ-วตฺตุ +อ = นิพพฺ ตฺต เกิด, บังเกิด ปฏิ-วส +อ = ปฏิวส อยู่, อาศัย
วป +อ = วป หว่าน, ปลูก; ทอ; โกนศีรษะ อา-วส +อ = อาวส อาศัยอยู,่ อยูค่ รอง
กิร +อ = กิร เรี่ยราย, เกลีย่ , โปรย, เกลื่อน มกฺข +อ = มกฺข ทา, ลูบไล้, ลบหลู่
สำ-กิร +อ = สงฺกิร เรี่ยราย, เกลีย่ , ... ปะปน รนฺช +อ = รช รญฺช ย้อม, กำาหนัด
โอ-กิร +อ = โอกิร โปรยลง, หว่าน, ทำาให้เรีย่ ราด ตป +อ = ตป ร้อน, เร่าร้อน, เผา; อิม่ , เอิบอิม่
วิ-ป-กิร +อ = วิปฺปกิร เกลือ่ นกล่น, กระจัดกระจาย
ฌป +อ = ฌป ฌาเป-ปย เผา, ไหม้
สำ-สชฺช +อ = สํสชฺช ปะปน, เจือปน, เกีย่ วข้อง, คลุกคลี
เฌ +อ เอ = เฌ ฌาย (เอ> อาย) เผา, ไหม้, เร่าร้อน, สว่าง; เพ่ง, คิด
วสฺส +อ = วสฺส (ฝน) ตก, รด, โปรย
ทห ฑห +อ = ทห ฑห ไหม้, (อันไฟ) เผา
อติ-วสฺส +อ = อติวสฺส รั่ว
ป-กุถ +อ = ปกฺกุฏฺฐ เดือด, เดือดพล่าน
ป-ฆร +อ = ปฆร ปคฺฆร รด, ราด, เท, ไหลออก, พรม
สำ-มชฺช +อ = สมฺมชฺช ปัด, กวาด, ขัด, ถู, นวด
สนฺทู +อ = สนฺท ไหลออก
ปริ-มชฺช +อ = ปริมชฺช ปัด, กวาด, ขัด, ถู, นวด, ลูบ, คลำา
สุ +อ = สว ไหลไป; ให้เกิดขึ้น; เป็นใหญ่
โธว +อ = โธว ล้าง
อญฺชุ +อ = อญฺช หยอด, ทา, เจิม
ปุญฺฉ +อ = ปุญฺฉ ปุญชฺ เช็ด, ถู, ชำาระ, กวาด
ติม +อ = เตม เปียก, ชื้น, ชุ่ม, ชุม่ ชื้น
กนฺต +อ = กนฺต ตัด, ผ่า, เชือด, ควัก; กรอ/ปัน่ ด้าย
สุกฺข +อ = สุกฺข แห้ง, ไม่สนใจ, ไม่ตงั้ ใจ
กส +อ = กส กสฺส ไถ, เสือก, ไส
วร +อ = วร ปิด, กั้น
ขน +อ = ขน ขุด, เจาะ, ไช
วิ-วร +อ = วิวร เปิด
ตจฺฉ +อ = ตจฺฉ ถาก, ไส, ทำาให้บาง
ถก +อ = ถก ปิด, กั้น, กระทบกระทัง่
ป-สห +อ = ปสห กดขี่, ข่มเหง
ปริ-ธา +อ = ปริธา ปริทห นุง่ ห่ม
สุจ +อ เอ = สุจ สุเจ สะอาด, หมดจด; แสดง, ไป, เป็นไป
ป-อา-รฺ-อุป +อ = ปารุป ห่ม
ปุ +อ = ปุนา ชำาระ, สะอาด, หมดจด
ปิ-ธา +อ = ปิธา ปิทห ปกปิด, ห่อหุม้ , ปิด, กั้น
ฆํส +อ = ฆํส สี, ถู, บด
อปิ-ธา +อ = อปิธา อปิทห ปกปิด, ห่อหุม้ , ปิด, กั้น
กุชชฺ +อ = กุชชฺ ควำ่า, ควำ่าลง สำ-ธา +อ = สนฺธา สทฺทห เลื่อมใส, เชือ่ ถือ; เชือ่ มต่อ
ปฏิ-สิธุ +อ = ปฏิเสธ ห้าม, ปฏิเสธ ป-สท +อ = ปสีท ไม่มีมลทิน, หมดจด, ผ่องใส
ปฏิ-ขิป +อ = ปฏิกฺขิป ห้าม, ปฏิเสธ (คน, สิง่ ของ) รกฺข +อ = รกฺข รักษา
สำ-วร +อ = สํวร สำารวม, ระวัง, ปิด, กั้น คุป +อ = โคป คุ้มครอง, ปกครอง, รักษา
สำ-ยมุ +อ = สํยม สํยจฺฉ สำารวม, ข่มอินทรีย์ ภร +อ = ภร เลี้ยงดู; นำาไป
พนฺธ +อ = พนฺธ ผูก, พัน, รัด ปุส +อ = ปุส เลี้ยงดู
เวฐ +อ = เวฐ ผูก, พัน, รัด ชคฺค +อ = ชคฺค ประคอง, ประคับประคอง,
ลพิ +อ = ลมฺพ เหนีย่ ว, แขวน, ห้อย, คล้อง ปฏิบัติ, ซ่อมแซม
ลค +อ = ลค ลคฺค ติด, ข้อง, เกีย่ วข้อง, แขวน, คล้อง คเวส +อ = คเวส แสวงหา, ค้นหา
สชฺช +อ = สชฺช ติด, ข้อง, ไม่คล่อง อิส +อ = เอส แสวงหา, ค้นหา
ปิลธิ +อ = ปิลนฺธ ประดับ, ตกแต่ง วิ-สห +อ = วิสห อาจ, กล้าหาญ, ปฏิญญา
มฑิ +อ เอ = มณฺฑ มณฺเฑ ประดับ, ตกแต่ง
ภี +อ = ภาย กลัว
ภูส +อ = ภูส ประดับ, ตกแต่ง
ภิสิ +อ = ภึส กลัว
วิ-หร +อ = วิหร อยู่, อาศัย
ภมฺภ +อ = ภมฺภ กลัว, หวั่นไหว, หวาดเสียว
วส +อ = วส อยู่, อาศัย
วิชี +อ = วิช เวช กลัว, หวั่นไหว, หวาดเสียว
อธิ-อา-วส +อ = อชฺฌาวส อยูค่ รอบครอง
อุ-สกิ +อ = อุสฺสงฺก กลัว, หวาดกลัว

๔
อคฺฆ +อ = อคฺฆ มีค่า, มีราคา สช +อ = สช กอด
จล +อ = จล จญฺจล (เทฺวภาวะ) ไหว, หวั่นไหว, สั่น กิลม +อ = กิลม ลำาบาก, เหน็ดเหนื่อย,
จุป +อ = จุป โจป ไหว, หวัน่ ไหว, สัน่ ชอกชำ้า, เจ็บไข้, ไม่สบาย
อิญชฺ +อ = อิญชฺ ไหว, หวัน่ ไหว, งอ, คู้เข้า คิเล +อ = คิลย เจ็บไข้, ไม่สบาย
อีร +อ = อีร ไหว, หวัน่ ไหว ขิป +อ = ขิป ไอ, จาม; ทิ้ง
กปิ กมฺป +อ = กมฺป ไหว, หวัน่ ไหว
กาส +อ = กาส ไอ, กระแอม
วิธ +อ = เวธ ไหว, หวัน่ ไหว; เบียดเบียน
วมุ +อ = วม อาเจียน; คายออก
กุป +ย = กุปปฺ กำาเริบ, สะเทือน, โกรธ, พินาศ
ถร +อ = ถร ปูลาด
ขุภ +อ เอ = โขภ โขเภ หวัน่ ไหวอย่างรุนแรง
อา-ถร +อ = อตฺถร ปูลาด, กราน (กฐิน)
วตฺตุ +อ = วตฺต เป็นไป, เป็นอยู่, เลี้ยงชีวิต;
หมุนไป; เลี้ยงดู, รับใช้; ห้าม โอ-ถร +อ = โอตฺถร ปูลาด, ปกคลุม, ปิดบัง, ท่วมทับ
อติ-วตฺต +อ = อติวตฺต เป็นไปล่วง, (นำ้า) ล้น สำ-ถร +อ = สนฺถร ปู, ปูลาด
วฏฺฏ +อ = วฏฺฏ หมุนไป อธิ-โอ-ถร +อ = อชฺโฌถร อชฺโฌตฺถร ท่วมทับ, ครอบงำา, ปกคลุม
องฺก +อ = องฺก กำาหนด, หมาย, เป็นเครือ่ งหมาย สำ-วิ-ธา/ทห +อ = สํวิทห จัดแจง, เตรียมการ, ประกอบ
สมุ +อ = สม สงบ, ระงับ, ทำาความเพียร สชฺช +อ = สชฺช จัดแจง, เตรียมการ, ประกอบ;
ปฏิ-ป-สมุ +อ = ปฏิปสฺสมฺม สงบ, ระงับ สร้าง, ทำา
วิ-วิจ +อ = วิวิจ สงัด, โดดเดีย่ ว, ปลีกออก ยุช +อ = โยช ผูก, ประกอบ, รวบรวม
อา-รภ +อ = อารภ ปรารภ, (กล่าวถึง, ตัง้ ต้น, ดำาริ), อรห +อ = อรห สมควร, เหมาะสม; บูชา
ทำา, เริม่ , ลงมือ, พยายาม กปุ +อ เอ = กปฺป กปฺเป ควร, สมควร; อาจ, สามารถ
อุ-สห +อ = อุสฺสห พยายาม ปูร +อ = ปูร เต็ม
วายม +อ = วายม พยายาม ทุห +อ = ทุห โทห รีดนำ้านม; ให้เต็ม; ฆ่า; ทำาลาย
ตทิ +อ = ตนฺท เกียจคร้าน, ประมาท, ไม่
ธม +อ = ธม ทำาเป่าให้มีเสียง, เป่าให้ดัง;
เอือ้ เฟือ้ , เบียดเบียน
ก่อไฟ, เป่าไฟ
ขม +อ = ขม อดทน, อดโทษ, ควร, ชอบ
วลชิ +อ = วลญฺช บริโภค, ใช้สอย
สห +อ = สห อดทน, อดกลั้น
เสว +อ = เสว เสพ, ใช้สอย, คบหา; ยินดี
กุฏ +อ = กุฏ คด, โค้ง, งอ, โกง, บิด, ตัด,
วิ-สส +อ = วิสฺสส คุ้นเคย
เกีย่ ว, ปัน
สำ-อา-ทย +เอ = สมาทเป (ย>ป) ชักชวน
สฐ +อ = สฐ ล่อลวง, ฉ้อโกง; ฆ่า; เศร้าหมอง
นจฺจ +อ = นจฺจ ฟ้อนรำา
ป-วช +อ = ปพฺพช ไป, ออกไป, บวช
วิ-ลส +อ = วิลส สวยงาม, เยือ้ งกราย, กรีดกราย
ภม +อ = ภม หัน, หมุน
สุภ +อ = โสภ งาม, สว่าง, รุง่ เรือง; เบียดเบียน
วิ-ภม +อ = วิพฺภม หันกลับ, หมุนกลับ, หมุนผิด,
ปุปฺผ +อ = ปุปฺผ (ดอกไม้) บาน
สึก, ลาสิกขา
อุ-หท +อ = อุหท ถ่ายอุจจาระรด
จุมฺพ +อ = จุมฺพ จูบ, จุมพิต
อุ-มิห +อ = อุมฺมหิ ถ่ายปัสสาวะรด
อา-ลิงฺค +อ = อาลิงฺค กอด

๕
หมวด รุธ ธาตุ (อ, เอ) (และนิคคหิตอาคมหน้าพยัญชนะทีส่ ุดธาตุ)
ธาตุ ปัจจัย ฐาน คำาแปล อา-ฉิท +ำอ = อจฺฉินฺท ตัด, ชิง
รุธ +ำ อ เอ = รุนฺธ, รุนฺเธ ปิด, กั้น, ห้าม สำ-อุ-ฉิท +ำอ = สมุจฺฉินฺท ตัดขาด …
ภุช +ำอ = ภุญชฺ กิน ยุช +อำ = ยุญฺช ผูก, ประกอบ, รวบรวม;
ปริ-ภุช +ำอ = ปริภุญฺช บริโภค; กิน, ใช้สอย อุตสาหะ, พยายาม
ลิป +ำอ = ลิมฺป ฉาบ, ทา, ลูบไล้ วิท +ำอ = วินฺท ได้, ประสบ; พิจารณา; ยินดี
มุจ +ำอ = มุญฺจ ปล่อย, แก้, ถอด หิสิ +ำอ = หึส เบียดเบียน
ภิท +ำอ = ภินฺท ทำาลาย, ต่อย, ตัด สิจ +ำอ = สิญฺจ รด, ราด, เท, ไหลออก
ฉิท +ำอ = ฉินฺท ตัด, บั่น, แบ่ง, ผ่า, ทอน, ชิง

หมวด ทิว ธาตุ (ย)

ธาตุ ปัจจัย ฐาน คำาแปล วิธ +ย = วิชฺฌ แทง, เสียดแทง
ทิว +ย = ทิพฺพ เล่น ปฏิ-วิธ +ย = ปฏิวชิ ฺฌ แทงตลอด
สิว +ย = สิพฺพ เย็บ รุช +ย = รุชชฺ แทง, เสียดแทง; เป็นโรค, เจ็บป่วย
ขี +ย = ขีย สิ้น, เสือ่ ม, หมด ตุส +ย = ตุสฺส ยินดี, เอิบอิ่ม
พุธ +ย = พุชฺฌ รู้, ตรัสรู้ สำ-นห +ย = สนฺนยฺห ผูก, สวม (เกราะ)
มน +ย = มญฺญ รู้ สำ-อา-ทา +ย = สมาทิย สมาทาน
วิท +ย = วิชฺช มี มุห +ย = มุยฺห หลง
ลุป +ย = ลุปฺป ลบ, ลบออก, ไม่เห็น, ไม่ปรากฏ มุส +ย = มุสฺส ลืม
อนฺตร-ธา +ย = อนฺตรธาย ไม่เห็น, ไม่ปรากฏ, อันตรธาน มท +ย = มชฺช เมา, ประมาท, เลินเล่อ
ปจ +ย = ปจฺจ สุก รช +ย = รชฺช ย้อม
ปท +ย = ปชฺช ถึง มุจ +ย = มุจฺจ หลุด, พ้น
นิ-ปท +ย = นิปชฺช นอน, หมอบ ภิท +ย = ภิชชฺ แตก; ต่างกัน
นิ-ทา +ย = นิททฺ าย หลับ ฉิท +ย = ฉิชฺช ขาด, ทะลุ, แตก, สลาย
ป-พุธ +ย = ปพุชฺฌ ตืน่ วห +ย = วุยหฺ ลอย, นำาไป
ชน +ย = ชาย เกิด ป-หา +ย = ปหิยยฺ ปหีย ปหาย ละ, สละ, ทิง้ , ปล่อย; เสือ่ ม,
วิ-ชน +ย = วิชาย คลอด (ลูก) เลว
อุ-ปท +ย = อุปฺปชฺช เกิดขึ้น สำ-อา-ทา +ย = สมาทิย ถือเอา, ยึดถือ
อุป-ปท +ย = อุปปชฺช เกิดขึ้น, ปรากฏขึ้น; เข้าถึง หน +ย = หญฺญ เบียดเบียน, กระทบกระทัง่
ลุภ +ย = ลุพฺภ โลภ, ละโมบ ป-สห +ย = ปสยฺห กดขี่, ข่มเหง
รญฺช รนฺช +ย = รญฺช รชฺช กำาหนัด, ย้อม ทุส +ย = ทุสสฺ ไม่ชอบใจ, ทำาลาย, ประทุษร้าย
กุธ +ย = กุชฺฌ โกรธ นส +ย = นสฺส ฉิบหาย, พินาศ
กุป +ย = กุปปฺ โกรธ อป-ราธ +ย = อปรชฺฌ ประทุษร้าย, ผิด
สป +ย = สปฺย สปฺป ด่า, สบถ, สาปแช่ง สิธุ +ย = สิชฺฌ สำาเร็จ
สมุ +ย = สมฺม สงบ สำ-อิธ +ย = สมิชฺฌ สำาเร็จ
ยุธ +ย = ยุชฺฌ รบ, สู้ นิ-ปท +ย = นิปฺปชฺช นิปฺผชฺช ถึงพร้อม, สำาเร็จ, สมบูรณ์

๖
อว-โส +ย = อวสฺย จบลง, สำาเร็จลง, สิ้นสุดลง สมุ +ย = สมฺม สงบ, ระงับ, ทำาความเพียร
ทีป +ย = ทิปฺป สว่าง, รุง่ เรือง, โพลง; ร้อน, ไหม้ ปฏิ-ป-สมุ +ย = ปฏิปสฺสมฺม สงบ, ระงับ
กิลิท +ย = กิลิทฺย กิลิชฺช เปียก, ชื้น, ชุ่ม, ชุม่ ชื้น วิ-วิจ +ย = วิวิจฺจ สงัด, โดดเดี่ยว, ปลีกออก
สุส +ย = สุสฺส แห้ง, เหี่ยว, ผอม, ซูบซีด ลี +ย = ลีย แอบ, ซ่อน, หลีกเร้น; ติดอยู่;
รนฺช +ย = รชฺช ย้อม, กำาหนัด รวมกัน
ตป +ย = ตปฺป ร้อน, เร่าร้อน, เผา; อิม่ , เอิบอิม่ อา-รภ +ย = อารพฺภ ปรารภ, (กล่าวถึง, ตัง้ ต้น, ดำาริ),
สุธ +ย = สุชฺฌ หมดจด, บริสทุ ธิ์, สะอาด; ชำาระ ทำา, เริ่ม, ลงมือ, พยายาม
นฺหา นหา +ย = นฺหาย นหาย อาบ สห +ย = สยฺห อดทน, อดกลั้น
กิลิส +ย = กิลิสฺส เศร้าหมอง, เบียดเบียน, แผดเผา ยุช +ย = ยุชชฺ ตั้งใจ, ตั้งมั่น, มั่นคง; ควร,
ปุส +ย = ปุสฺส เลีย้ งดู สมควร, ถูกต้อง, ใช้ได้
วิชี +ย = วิชฺช กลัว, หวัน่ ไหว, หวาดเสียว วิ-รุธ +ย = วิรชุ ฺฌ คัดค้าน, ขัดแย้ง; ปรารถนา
ตส +ย = ตสฺส กลัว, หวาดกลัว, สะดุ้งกลัว สิส +ย = สิสฺส เหลือ
ขุภ +ย = ขุพฺภ หวัน่ ไหวอย่างรุนแรง

หมวด สุ ธาตุ (ณุ, ณา, อุณา)

ธาตุ ปัจจัย ฐาน คำาแปล สิ +ณุ = สิโณ ผูก, พัน, รัด
สุ +ณุ ณา = สุโณ สุณา ฟัง, ได้ยิน ป-หิ +ณา = ปหิณา ส่งไป
ปฏิ-สุ +ณา = ปฏิสุณา ฟังตอบ, ตอบรับ, รับฟัง, ป-อป +อุณา = ปาปุณา ถึง
รับคำา, รับรอง สก +อุณา = สกฺกุณา อาจ, สามารถ
อา-วุ +ณา = อาวุณา ร้อย ปริ-ยฺ-อาป +อุณา = ปริยาปุณา เล่าเรียน

หมวด กี ธาตุ (นา)

ธาตุ ปัจจัย ฐาน คำาแปล ธุ +นา = ธุนา กำาจัด, ทำาลาย, ทำาให้หวัน่ ไหว
กี +นา = กีนา กีณา ซือ้ ลุ +นา = ลุนา เกีย่ ว, ตัด
วิ-กี +นา = วิกฺกีนา วิกฺกีณา ขาย ผุ +นา = ผุนา ฝัด, โปรย, โรย
ชิ +นา = ชินา ชนะ มา +นา = มินา นับ
จิ +นา = จินา ก่อ, สัง่ สม ถุ +นา = ถุนา ชมเชย, ยกย่อง, สรรเสริญ
ญา +นา = ชานา รู้ ปุส +นา = ปุสฺนา เลี้ยงดู
ป-ญา +นา = ปญฺญาย (นา>ย) รู้, ปรากฏ ขุภ +นา = ขุภนา หวั่นไหวอย่างรุนแรง
อนุ-ญา +นา = อนุชานา อนุญาต
ลี +นา = ลีนา แอบ, ซ่อน, หลีกเร้น; ติดอยู่; รวมกัน
มุน +นา = มุนา รู้, ตรัสรู;้ นิง่ อยู่

หมวด คห ธาตุ (ณฺหา)

ธาตุ ปัจจัย ฐาน คำาแปล ป-คห +ณฺหา = ปคฺคณฺหา ถือ, จับ, ประคอง, ยกย่อง, อุดหนุน
คห +ณฺหา = คณฺหา ถือเอา, จับ, รับ อนุ-คห +ณฺหา = อนุคฺคณฺหา อนุเคราะห์, ช่วยเหลือ
อุ-คห +ณฺหา = อุคฺคณฺหา เรียน, เล่าเรียน ปฏิ-คห +ณฺหา = ปฏิคฺคณฺหา รับเฉพาะ, รับประเคน

๗
นิ-คห +ณฺหา = นิคฺคณฺหา ขู,่ ข่มขู่, ลงโทษ สำ-คห +ณฺหา = สงฺคณฺหา สงเคราะห์, รวบรวม

หมวด ตน ธาตุ (โอ, ยิร)

ธาตุ ปัจจัย ฐาน คำาแปล สำ-กร +โอ = สกฺกโร ทำาโดยดี, สักการะ
ตน +โอ = ตโน ตนุ แผ่ไป ครุ-กร +โอ = ครุกโร ทำาให้หนัก, เคารพ
กร +โอ = กโร ทำา สก +โอ = สกฺโก อาจ, สามารถ
กร +ยิร = กยิร ทำา ป-อป +โอ = ปปฺโป ถึง
วิ-อา-กร +โอ = พฺยากโร ทำาให้แจ้ง, พยากรณ์ ชาคร +โอ = ชาคโร ตื่น
อาวิ-กร +โอ = อาวิกโร ทำาให้แจ้ง

หมวด จุร ธาตุ (เณ, ณย)

ธาตุ ปัจจัย ฐาน คำาแปล อา-มนฺต +เณณย = อามนฺเต-ตย เรียกมา
จุร +เณณย = โจเร-รย ลัก, ขโมย จุท +เณณย = โจเท-ทย โจทย์, ทักท้วง, ตักเตือน
เถน +เณณย = เถเน-นย ลัก, ขโมย จินฺต +เณณย = จินฺเต-ตย คิด รู,้ นึก
ตกฺก +เณณย = ตกฺเก-กย ตรึก นิ-สม +เณณย = นิสาเม-มย ใคร่ครวญ, พิจารณา
โอ-โลก +เณณย = โอโลเก-กย มองดู, เห็น มาป +เณณย = มาเป-ปย สร้าง, ก่อสร้าง, เนรมิต
ลกฺข +เณณย = ลกฺเข-ขย กำาหนด โถม +เณณย = โถเม-มย ชมเชย, ยกย่อง, สรรเสริญ
ฐป ถป +เณณย = ฐเป ถเป ตัง้ , วาง, เก็บ วณฺณ +เณณย = วณฺเณ-ณย สรรเสริญ; ขยายความ
ปฏิ-สม +เณณย = ปฏิสาเม-มย เก็บรักษา, ยึดครอง ครห +เณณย = ครเห-หย ติเตียน, นินทา, เกลียด, ชัง
สำ-สม +เณณย = ปฏิสาเม-มย เก็บรักษา, ยึดครอง กทิ กนฺท +เณณย = กนฺเท-ทย ร้องไห้, ครำ่าครวญ
ปาล +เณณย = ปาเล-ลย รักษา ฉนฺท +เณณย = ฉนฺเท-ทย ปรารถนา, ต้องการ, พอใจ
ฆฏ +เณณย = ฆเฏ-ฏย สืบต่อ กมุ +เณณย = กาเม-มย ปรารถนา, ต้องการ
คณ +เณณย = คเณ-ณย นับ ปตฺถ +เณณย = ปตฺเถ-ถย ปรารถนา, ต้องการ
ปูช +เณณย = ปูเช-ชย บูชา ธา ธร +เณณย = ธาเร-รย ทรงไว้, ทรงจำา; รองรับ
กถ +เณณย = กเถ-ถย พูด, บอก, กล่าว คนฺถ +เณณย = คนฺเถ-ถย แต่ง, เรียบเรียง, ร้อยกรอง
วจ +เณณย = วาเจ-จย พูด, บอก, กล่าว, แสดง รจ +เณณย = รเจ-จย ทำา, จัดแจง, แต่ง, เรียบเรียง, รจนา
อา-รุจ +เณณย = อาโรเจ-จย บอก, กล่าว คณ +เณณย = คเณ-ณย นับ, คำานวณ
รุจ +เณณย = โรเจ-จย ชอบ, ยินดี ทม +เณณย = ทเม-มย ทรมาน, ฝึก
ทีป +เณณย = ทีเป-ปย ประกาศ, แสดง ลฆิ +เณณย = ลงฺเฆ-ฆย กระโดด, เหาะ, เหิน, ลอยไป
ทิส +เณณย = เทเส-สย แสดง (นามธรรม), กล่าว, สวด ฉฑฺฑ +เณณย = ฉฑฺเฑ-ฑย ทิ้ง, ขว้างทิ้ง
ทิส +เณณย = ทสฺเส-สย แสดง (รูปธรรม) ปริ-วชฺชี +เณณย = วชฺเช-ชย เว้น, สละ, แบ่งปัน
อุ-ทิส +เณณย = อุทฺเทเส-สย แสดงขึน้ เปส +เณณย = เปเส-สย ส่งไป
ภสฺส +เณณย = ภสฺเส-สย พูดคุย, บ่น, ด่า ปห +เณณย = ปาเห-หย ส่งไป
ตชฺช +เณณย = ตชฺเช-ชย ด่า, ขู,่ ข่มขู่, คุกคาม วร +เณณย = วาเร ขอ, ต้องการ
ขุํส +เณณย = ขุํเส-สย ด่า, บริภาษ นิ-ยต +เณณย = นิยยฺ าเท-ทย (ต>ท) มอบให้, แลกเปลีย่ น
มนฺต +เณณย = มนฺเต-ตย ปรึกษา, พูดอย่างลับๆ ปฏิ-ปท +เณณย = ปฏิปาเท-ทย มอบให้, จัดหาให้, จัดแจง, ให้
นิ-มนฺต +เณณย = นิมนฺเต-ตย เรียกมา, นิมนต์ สำาเร็จ, บันดาล

๘
ยุช +เณณย = ยุญฺเช-ชย ประกอบ, ผูก เวฐ +เณณย = เวเฐ-ฐย ผูก, พัน, รัด
อา-รุป +เณณย = อาโรเป-ปย ยก, ยกขึน้ ภูส +เณณย = ภูเส-สย ประดับ, ตกแต่ง
วิ-โอ-รุป +เณณย = โวโรเป-ปย ยกลง, ปลงลง มกฺข +เณณย = มกฺเข-ขย ทา, ลูบไล้, ลบหลู่
ปุถ +เณณย = โปเถ-ถย ประหาร, ทุบ, ตี ตป +เณณย = ตปฺเป-ปย ร้อน, เร่าร้อน, เผา; อิม่ , เอิบอิม่
กุฏ +เณณย = โกเฏ-ฏย ตอก, ตำา, ทุบ, บุ ฌป +เณณย = ฌาเป-ปย เผา, ไหม้
โกฏฺฏ +เณณย = โกฏฺเฏ-ฏย ตอก, ตำา, ทุบ, บุ
วาส +เณณย = วาเส-สย อบ, รม (ทำาให้มกี ลิน่ หอม)
กุฏ +เณณย = โกเฏ-ฏย ตี, ทุบ, เคาะ, ตัด, เกี่ยว, ปัน
ป-ขล +เณณย = ปกฺขาเล-ลย ล้าง, บ้วน (ปาก), ชำาระ
อา-กุฏ +เณณย = อาโกเฏ-ฏย ตี (กลอง), ...
ป-สท +เณณย = ปสาเท-ทย ยินดี, เลือ่ มใส
หิสิ +เณณย = หึเส-สย เบียดเบียน
ปาล +เณณย = ปาเล-ลย รักษา
ปีฬ +เณณย = ปีเฬ-ฬย เบียดเบียน, บีบคั้น, ฆ่า
ฆฏ +เณณย = ฆเฏ-ฏย เบียดเบียน, เบียดเสียด, รวมกัน ปุส +เณณย = โปเส-สย เลี้ยงดู
ผล +เณณย = ผาเล-ลย ตัด, ผ่า คเวส +เณณย = คเวเส-สย แสวงหา, ค้นหา
ธํส +เณณย = ธํเส-สย กำาจัด, ทำาลาย วิธ +เณณย = เวเธ-ธย ไหว, หวั่นไหว; เบียดเบียน
ทูส +เณณย = ทูเส-สย กำาจัด, ทำาลาย, ประทุษร้าย องฺก +เณณย = องฺเก-กย กำาหนด, หมาย, เป็นเครือ่ งหมาย
ทล +เณณย = ทาเล-ลย ทำาลาย, แตก ลกฺข +เณณย = ลกฺเข-ขย กำาหนด
กปฺป +เณณย = กปฺเป-ปย สำาเร็จ, กำาหนด, ถึง, บรรลุ; วิ-อว-ฐป ถป+เณณย = ววฏฺฐเป-ปย ววตฺถเป-ปย กำาหนด, หมาย, ตัง้ ลงไว้
ทำา, คิด, นึก... ; ตัด, โกน ฆฏฺฏ +เณณย = ฆฏฺเฏ-ฏย สืบต่อ, พยายาม, หมัน่ , อุตสาหะ
ชุต +เณณย = โชเต-ตย สว่าง, รุ่งเรือง, โพลง สห +เณณย = สเห-หย อดทน, อดกลั้น
อภิ-วที +เณณย = อภิวาเท-ทย กราบไหว้, อภิวาท, สรรเสริญ วญฺจ +เณณย = วญฺเจ-จย เกลี้ยกล่อม, หลอกลวง
มาน +เณณย = มาเน-นย บูชา, นับถือ กุห +เณณย = กุเห-หย โกง, ล่อลวง, ให้พศิ วง
ปูช +เณณย = ปูเช-ชย บูชา ป-ญป +เณณย = ปญฺญาเป-ญเป ปูลาด, แต่งตั้ง, ฝัง, เก็บ
รุป +เณณย = โรเป-ปย หว่าน, ปลูก; ยก สชฺช +เณณย = สชฺเช-ชย จัดแจง, เตรียมการ, ประกอบ;
ติม +เณณย = เตเม-มย เปียก, ชื้น, ชุ่ม, ชุม่ ชื้น สร้าง, ทำา
วร +เณณย = วเร-รย ปิด, กั้น ปฏิ-ยต +เณณย = ปฏิยาเท-ทย (ต>ท) ตกแต่ง, จัดแจง
วิ-วร +เณณย = วิวเร-รย เปิด ยุช +เณณย = โยเช-ชย ผูก, ประกอบ, รวบรวม
นิ-วร +เณณย = นิวาเร-รย ห้าม, กั้น อรห +เณณย = อรเห-หย สมควร, เหมาะสม; บูชา
ปริ-วร +เณณย = ปริวาเร-รย กั้นรอบ, แวดล้อม อฏฺฏ +เณณย = อฏฺเฏ-ฏย อึดอัด, บีบคั้น
ถก +เณณย = ถเก-กย ปิด, กั้น, กระทบกระทัง่ จุณฺณ +เณณย = จุณฺเณ-ณย บด, ละเอียด, แหลก
ฉท +เณณย = ฉาเท-ทย มุง, บัง, ปิด กัน้ , ปิดบัง วีช +เณณย = วีเช-ชย พัด, โบก
อา-ฉท +เณณย = อจฺฉาเท-ทย นุง่ ห่ม, ปกปิด อติ-มาน +เณณย = อติมาเน-นย เย่อหยิ่ง, จองหอง
นิ-วส +เณณย = นิวาเส-สย นุง่ ห่ม นฏ +เณณย = นเฏ-ฏย ฟ้อนรำา
สำ-วร +เณณย = สํวเร-รย สำารวม, ระวัง, ปิด, กั้น สำ-จิต +เณณย = เจเต-ตย ซื้อขาย; อุตสาหะ, พยายาม;
แกล้ง (ภาษาเก่า), จงใจ, เจตนา

๙
ธาตุลงปัจจัยอื่นๆ
ธาตุ ปัจจัย ฐาน คำาแปล จิร ศัพท์ +อาย = จิราย ประพฤติชา้ , ชักช้า
ภุช +ข = พุภุกฺข ปรารถนาจะกิน, อยากกิน, หิว ธูม ศัพท์ +อาย = ธูมาย ประพฤติ(ให้เป็น)เพียงดังควัน, ทำาตนดังควัน
ติช +ข = ติติกฺข (เทฺวภาวะ) อดทน; ผูก, ร้อย ปพฺพต ศัพท์ +อาย = ปพฺพตาย ประพฤติ(ให้เป็น)เพียงดังภูเขา, ทำาตนดัง่ ภูเขา
กิต +ฉ = ติกิจฺฉ (เทฺวภาวะ) รักษาโรค, เยียวยา; รู้; สมุททฺ ศัพท์ +อาย = สมุทฺทาย ประพฤติ(ให้เป็น)เพียงดังสมุทร, ทำาตนดัง่ ทะเล
ปรารถนา; อยู่; สงสัย จิจจฺ ฏิ ศัพท์ +อาย = จิจฺจิฏาย ประพฤติเสียงดังจิด๊ ๆ, ทำาเสียงจิ๊ดๆ
ฆส +ฉ = ชิฆจฺฉ ปรารถนาจะกิน, อยากกิน, หิว ปุตฺต ศัพท์ +อิย = ปุตฺติย ประพฤติ(ให้เป็น)เพียงดังบุตร, ทำาตัวเหมือนลูก
สุ +ส = สุสฺสูส ปรารถนาจะฟัง, อยากฟัง กุกกฺ จุ จฺ ศัพท์ +อาย = กุกกฺ จุ จฺ าย เกลียด, รังเกียจ, ประพฤติรังเกียจ
หร +ส = ชิคึส ชิคีส ปรารถนาจะนำาไป, อยากนำาไป นิททฺ า ศัพท์ +อาย = นิทฺทาย หลับ, ประพฤติหลับ (บาลีไวยากรณ์)
ปา +ส = ปิวาส (เทฺวภาวะ) ปรารถนาจะดื่ม, อยากดืม่ ,
กระหายนำ้า

๑๐