GIS512_CAD 2-2006 06-07-12 12:04 Pagina 1

Ontwikkelingen in Ruimtelijke Informatie & Geo-ICT

5 • Juli/Augustus 2012 • jaargang 10

● Mobiele Data Terminal brandweer Emmen

www.gismagazine.nl

● i-Spiegel en i-Coach checken leegstand

● Update Publieke Data op de Kaart
● ArcGIS online bij Waterschap Scheldestromen
GIS512_CAD 2-2006 06-07-12 12:04 Pagina 2

Voor meer informatie en aanmelden: www.nedgraphicsdag.nl • Tot ziens op dinsdag 18 september

Mede mogelijk gemaakt door:

GEOSPATIAL TECHNOLOGIES
GIS512_CAD 2-2006 06-07-12 12:04 Pagina 3

GIS-Magazine informeert

Bedrijf en Overheid
over ontwikkelingen op het
gebied van ruimtelijke
informatie en Geo-ICT. De
redactie van GIS-Magazine
verslaat actuele evenemen-
ten op GIS-gebied, ondervraagt ervaren gebrui-
kers en andere betrokkenen uit het onderwijs,
de overheid en het bedrijfsleven. Verder is er
nieuws van hard- en softwareleveranciers, leve-
ranciers van diensten en andere relevante orga- Het was tijdens een boeiende bijeenkomst over innovatie en de geo-sector, georganiseerd door
nisaties. GIS-Magazine verschijnt acht maal per
jaar in Nederland en België.
branche-vereniging Geobusiness Nederland. Marketing-goeroe Gijs van Wulfen vond dat je soms
de zaken eens goed moet omkeren om succes te hebben. En hij trok zijn onderhemd over zijn blou-
se aan. De aanwezige geo-managers en marketingmedewerkers deden het hem niet na, al scheel-
Hoofdredacteur
Remco Takken de het weinig.
rtakken@gismagazine.nl
Wat ik mee naar huis nam van deze bijeenkomst, was een opmerking van GeoBusiness Nederland
Eindredactie: voorzitter Ed Nijpels. Dat de overheid eigenlijk weg moet blijven bij het stimuleren van innovaties.
Eric van Rees De bedrijven doen dat zelf wel, en de rest is weggegooid geld. Het zou interessant zijn om het hier
evanrees@gismagazine.nl
Lambert-Jan Koops niet zomaar stilzwijgend ‘mee eens’ te zijn, of te concluderen dat Nijpels hier ‘gewoon politiek
lkoops@gismagazine.nl bedrijft’.

Met dank aan: Misschien eens uitzoeken hoe het echt zit? Vaak wordt gezegd dat je pas vijf jaar na afloop van
Bert ten Brinke, Jos Burgers, Mirjam Donders, René
een project kunt zeggen wat de opgedane kennis heeft opgeleverd. Ongeveer 3,5 jaar geleden,
Hartgerink, Ebrahim Hemmatnia, Sonja van Poortvliet,
Jan Roodzand, Chris Stiggelbout, Guido Ypenburg. bij de afronding van het subsidieprogramma Ruimte voor Geo-Informatie (RGI), was de Nederlandse
Commissie voor Geodesie daar ook voorstander van. Het is absoluut de moeite waard om eens te
Copy Editor kijken waar RGI waarde heeft opgeleverd.
Lammy Pels
lpels@gismagazine.nl
Een korte tussenstand. Brandweer 100% Mobiel is een regelrechte voorganger van de digitale
bereikbaarheidskaart, de GeoWeek voor basis- en middelbare scholen bestaat nog steeds, evenals
Financiën ‘De Geosector in kaart’. Het project ‘Geodata: van verstrekking naar toegang’ heeft er mede toe
finance@cmedia.nl
geleid dat ‘Open Data’ van de overheid in 2011 razendsnel een feit waren.

Advertentie-exploitatie
Ruud Groothuis
En wat te denken van de 3D-projecten, in die tijd vooral getrokken door de TUDelft, die nu ineens
rgroothuis@gismagazine.nl vol tot wasdom komen met de 3D Pilot NL? Er is urgentie gecreëerd om eindelijk werk te maken
van een technologie waarmee ieder kind met een spelcomputer momenteel opgroeit. Beter nog: in
Abonnementenservice korte tijd is de weg vrijgemaakt om nieuwe inwintechnieken als laserscanning en meten uit foto’s
services@gismagazine.nl gemeengoed te maken in een door traditionele geodesie gedomineerd vakgebied.

Website Hoewel het Geoloketten-project niet door iedereen als groot succes wordt gezien, zullen zelfs de
www.gismagazine.nl
grootste sceptici het er over eens zijn dat het in ieder geval een zinnige denkrichting is geweest op
weg naar het Nationaal GeoRegister.
Abonnementen:
Uitgebreide informatie over een abonnement op
GIS-Magazine vindt u in de rubriek Lezersservice. De Natuurkalender: een doorslaand succes, met Tekenradar.nl als actuele zomerse publiekstrekker.
Een andere succesvolle innovatie is het RGI-project WUR/Alterra GEOBoer,
Vormgeving
dat heeft geleid tot digitale uitwisseling van perceelsinformatie tussen boe-
Sander van der Kolk ren en Dienst Regelingen. Toegegeven, het kostte even wat energie om het
svanderkolk@gismagazine.nl ministerie in de benen te krijgen, maar er staat nu een infrastructuur die
van groot nut is voor de waardebepaling van agrarisch Nederland. 
Uitgever
CMedia B.V.
Ecopark 15, 8305 BJ Emmeloord
Blader op een vrij moment eens terug op http://kennis.rgi.nl voor een
Postbus 231, 8300 AE Emmeloord overzicht van álle RGI-projecten. De eigenlijke vraag was immers niet:
‘Heeft innovatie wel zin?’. De vraag van Ed Nijpels was: ‘Moet de
ISSN 1571-7194
overheid zich hiermee bemoeien?’ Gezien het aantal in RGI aanwezi-
Alle rechten voorbehouden. Niets uit dit magazine mag, ge aanzetten tot daadwerkelijke verbetering van de overheids-ICT-
op welke wijze dan ook, worden vermenigvuldigd, opge-
slagen of overgeleverd zonder schriftelijke toestemming huishouding is dit eigenlijk een open vraag. Laten we over pakweg
van de uitgever. De inhoud is met de grootst mogelijke anderhalf jaar nog eens op gedegen wijze terugkijken!
zorg samengesteld. Uitgever en medewerkers aanvaarden
geen aansprakelijkheid voor eventuele fouten of omissies.
Geuite meningen zijn persoonlijk, en komen niet noodza-
Fotografie: © www.bestpictures.nl

kelijk overeen met die van de redactie of uitgever.

© Copyright 2012

Remco Takken,
Hoofdredacteur GIS-Magazine
Lid van:
GIS512_CAD 2-2006 06-07-12 12:04 Pagina 4

INHOUD

Geo-informatie op Mobiele Data Terminal

Met de Mobiele Data Terminal van TBTA in de wagen, uitgerust met

de MDT-software van GISCare, heeft het uitrukkende team de beschik-
king over alle relevante geo-informatie, zowel over de route naar de
brand als over de situatie op de rampplek zelf.

Zie pagina 18

GIS
Tweemaandelijks een andere focus: GeoRisQ 6
Échte visie op Benelux-markt van Merkator 8
Communicatie in beeld bij Waterschap Scheldestromen 10
Voorbereiden op BGT 14
Geo-informatie op Mobiele Data Terminal 18
Publieke Dienstverlening op de Kaart 20
i-Coach en i-Spiegel 22
Succesbepalende factor in GIS-projecten: Communicatie 44

Data-inwinning
Trimble Gebruikersdag 24
Topcon 3D GPS in buitendienst en op kantoor 26
Efficiëntieslag in het veld voor archeologen 28

Evenementen
GeoWeek ook in Den Haag 32
Vijf jaar Geonovum 33
Gebruikersdag dg DIALOG 36
Geofort geopend 40
Hexagon 2012 42

Zoals Altijd
• Adverteerdersindex 46 • Agenda 17 • De Geograaf 39 • GeoBusiness nieuwsbrief 31
• Trainingswijzer 34 • GDMC nieuwsbrief 38 • In het volgende nummer 46
GIS512_CAD 2-2006 06-07-12 12:04 Pagina 5

De teller staat op 23 als het te

donker wordt om de huisnum-

22
mers nog te kunnen lezen.
De twee – zojuist aangestelde
– i-Coaches van het
Kwaliteitsinstituut Nederlandse
Gemeenten (KING) beëin-
digen de informele steekproef.

14
Als de kwaliteit van de
Publieke Dienstverlening op de GBKN hoog is, zal de om-
Kaart, oftewel PDOK, begint zetting een gecontroleerd

20
al aardig gemeengoed te proces zijn. Toont de GBKN
worden in GIS’end gebreken, dan zal eerst de
Nederland. Maar wat is nu kwaliteit moeten verbeteren.
eigenlijk de stand van zaken In de meeste gevallen kunnen
van dit programma? gemeenten dit zelf en kan er
meteen mee worden gestart.

Dit jaar werd de Trimble

Gebruikersdag gehouden
op 7 juni bij Fort
Het geo-ICT-bedrijf Merkator

24
Wierickeschans te
bestaat sinds eind 2008 en
Bodegraven en dat was
maakt momenteel een opval-
dan ook een mooie gele-

8
lende groei door in de
genheid om eens bij te
Benelux.
praten met medewerkers
van zowel Trimble als
Geometius.

10
Da’s hip: kaarten over allerlei on-
derwerpen delen via het web,
app of iPad en bekende kanalen
als Facebook en Twitter. Actueel,
betrouwbaar en meteen inzet-
baar. ArcGIS Online, up-to-date
gegevens en bevlogenheid maken
waterschap Scheldestromen
dienstverlenend en servicegericht.

6
Onlangs introduceerde
In Las Vegas bekeken
ongeveer 3300 aanwezi-

42
The Hague Centre for Strategic
gen begin juni de deels
Studies (HCSS) de GeoRisQ
gezamenlijk ontwikkelde
Monitor. Elke twee maanden
innovaties van ERDAS,
visualiseren experts en analisten
Intergraph en Leica
diverse trends, risico’s en kansen.
tijdens Hexagon 2012.
GIS512_CAD 2-2006 06-07-12 12:04 Pagina 6

GIS

GeoRisQ Monitor

Tweemaandelijks een andere focus

Onlangs introduceerde The Hague Centre for Strategic Studies (HCSS) de GeoRisQ Monitor. Elke twee
maanden visualiseren experts en analisten diverse trends, risico’s en kansen.

Door Remco Takken

‘Frustrating a European generation’: de mogelijke socio-politieke instabiliteit, ingeschat op basis van jeugdwerkeloos-
heid,inkomensongelijkheid en staatsschulden van Eurolanden.

Verantwoording van data Multiple Stress Zones

D
e eerste GeoRisQ ‘map of the month’
verscheen in april, onder de titel
‘Frustrating a European generation’.
Het betrof een Europese kaart waarin de
mogelijke socio-politieke instabiliteit werd
ingeschat op basis van jeugdwerkeloosheid,
inkomensongelijkheid en staatsschulden van
Eurolanden. In de maand juni schatte HCSS
wereldwijd de kans op mogelijke humani-
taire rampen. Uitgangspunten voor de the-
makaart ‘Humanitarian Catastrophes’: De
lokaal aanwezige voedseltekorten en de
kwetsbaarheid voor natuurrampen, gecom-
bineerd met de mate van efficiëntie van het
landsbestuur.
Tim Sweijs is in Den Haag werkzaam als
strategisch analist bij HCSS: “Onze onder-
zoeksresultaten met betrekking tot de wereld
van nu en morgen zijn gericht op de bele-
vingswereld van beleidsmakers. We willen
hierbij niet alleen verhalen vertellen, het is
ook data-driven.” Als initiatiefnemer van de
reeks online GeoRisQ-kaarten is Sweijs zich
terdege bewust van de waarde van data,
en de meerwaarde van een goede presen-
tatie. “Data verzamelen is veel werk, en ook
het visualiseren van informatie is veel werk.
Een beleidsmaker kan dan echter wel in één
keer de essentie overzien.”
De kaarten van GeoRisQ kenmerken zich
door het benadrukken van ‘multiple stress
zones’. Wanneer een land bijvoorbeeld
hoge militaire uitgaven kent, is dit nog geen
reden voor een prominentere kleur op de
kaart. De combinatie met gegevens over de
geschiedenis van eerdere conflicten en het
huidige type regime is dit wél.
Een interessant pluspunt is de beknopte bij-
gevoegde tekst in pdf-formaat, die wijst op
de bijzondere details die in de kaart te vin-
den zijn. Opvallend is ook de gedegen ver-
antwoording van de gebruikte data. Bij
iedere kaart is een pdf te downloaden met

6 Juli/Augustus 2012-5
GIS512_CAD 2-2006 06-07-12 12:04 Pagina 7

GIS

“De kaarten die wij publiceren vormen slechts het tipje van de sluier.
Daarachter bevindt zich een zee aan onderzoek en analyse”

De themakaart ‘Humanitarian Catastrophes’ belicht de kans op mogelijke humanitaire rampen op basis van lokaal aanwezige voedseltekorten, de kwetsbaarheid
voor natuurrampen en de mate van efficiëntie van het landsbestuur.

een uitgebreide uitleg van de gebruikte methodologie.
Wie slechts een vluchtige blik werpt over de kaarten, kan ten onrech-
te tot de conclusie komen dat de kaarten vooral de bekende gebie-
den ‘highlighten’: Spanje, Griekenland, Portugal en Italië. In de toe-
lichtende tekst concluderen de analisten die zich bezighielden met
politieke instabiliteit, dat Hongarije er momenteel even slecht voor-
staat als Griekenland. Ze wijzen bovendien op de extreem hoge
jeugdwerkeloosheid in de Baltische staten en in Montenegro, Bosnië
en Albanië. Enkele procentpunten verslechtering kan de vonk in het
kruitvat zijn.
Stand van de wereld onder één knop
De stand van de wereld onder één knop, dat was de onderliggen-
de wens voordat de GeoRisQ-module werd gebouwd. Een van de
ontwikkelaars van HCSS vertelde over een off-the-shelf kaartproduct
uit Australië, Statplanet, dat ook wordt gebruikt door de World Bank
Group. Het feit dat ook leken, of gebruikers met een beetje scho-
ling, zelf data kunnen ophalen, uploaden en presenteren, speelt mee
in de keuze voor Statplanet. Sweijs ziet hier mogelijkheden: “Op dit
moment uploaden wij nog de gegevens, maar we denken actief na
over een toekomstig systeem waarbij de eindgebruiker een aantal
factoren kan identificeren en vervolgens zelf de drijvende krachten
kan wegen die achter de grote gebeurtenissen schuilgaan.”
Open Data
Met veel belangstelling kijkt het HCSS naar de toenemende aantal-
len open overheidsdata die vrijkomen. Sweijs: “Wij stellen onszelf
momenteel vergelijkbare vragen. Willen wij onze data zelf houden,
terwijl ook wij heel veel van anderen kregen en krijgen? Uiteindelijk
wil je geen tijd besteden aan het zelf inwinnen van data die elders
al beschikbaar zijn. Het gaat uiteindelijk om het combineren. De
kaarten die wij publiceren vormen slechts het tipje van de sluier.
Daarachter bevindt zich een zee aan onderzoek en analyse.”
http://projects.hcss.nl/monitor

advertentie

Dinsdag 18 september 2012

Voor meer informatie en aanmelden: www.nedgraphicsdag.nl

7 Juli/Augustus 2012-5
GIS512_CAD 2-2006 06-07-12 12:04 Pagina 8

GIS

Merkator in Nederland en België

Échte visie op Benelux-markt

Het geo-ICT-bedrijf Merkator bestaat sinds eind 2008 en maakt momenteel een opvallende groei door
in de Benelux.

Door Remco Takken

Pim van der Kleij van Merkator:

“Als eerste echte Benelux-bedrijf in
de geo-sector zien we vanuit de
verschillende landen dingen gebeuren
waar we snel en efficiënt op in
kunnen springen.”

8 Juli/Augustus 2012-5
GIS512_CAD 2-2006 06-07-12 12:04 Pagina 9

GIS

O
nder het management kelen van mobiele apps. Het geo-
van oprichter Pim van ICT-advies, de implementatie en
der Kleij houdt de het beheer rond software-technolo-
Nederlandse tak kantoor in de gie geschiedt op basis van GIS-
Mediacentrale te Groningen, met kennis van leveranciers als
tevens een kantoor in Zoelmond Intergraph, GE Smallworld, Esri en
nabij Culemborg. Ongeveer 350 diverse opensource-GIS-platfor-
kilometer ten zuiden van men. Merkator is Silver partner
Groningen is in oktober 2011 van zowel Esri, Intergraph als
door oud-Intergraph-medewerker Oracle. In het Groningse Zernike-
Geert De Coensel het Belgische park staan eigen test-, ontwikkel-
Merkator NV opgericht. en productieservers van Merkator.
Een groot voordeel hiervan is de
Echt Benelux-bedrijf snelheid en nauwkeurigheid waar-
Sindsdien is de Merkator-groep mee oplossingen voor de klant
meer dan veertig procent ge- kunnen worden opgeleverd.
groeid, en herbergt momenteel
een twintigtal senior geo-ICT-con- Van binnen en buiten in 3D
sultants. Sinds 5 maart 2012, Merkator combineert ook CAD- en
gelijk met de vijfhonderdste ge- GIS-kennis. Als interessant voor-
boortedag van Gerardus Mer- beeld van het praktisch gebruik
cator, heeft het bedrijf een drie- “Een GIS’er ziet een 3D-kaart en denkt meteen: het zou mooi zijn als je ook door de gebouwen heen kunt van 2D CAD-data in een 3D GIS-
lopen, of: wat is de relatie met andere geografie in de buurt?”
talige website (Engels, Frans en systeem, plaatste Merkator Gro-
Nederlands) waarop de missie ningen een 3D-model van het
en focus eenduidig zijn toegelicht. Pim van der Kleij: “Onze con- eigen kantoor, De Mediacentrale, in ArcGIS Explorer. De verhuur-
structie is uniek. Als eerste echte Benelux-bedrijf in de geo-sector der toonde meteen interesse om al het andere vastgoed, tussen de
zien we vanuit de verschillende landen dingen gebeuren waar we dertig en veertig gebouwen, op deze manier te beheren. “Met alle
snel en efficiënt op in kunnen springen. Er is dan ook sprake van ‘assets’ goed in beeld, kun je immers veel sneller communiceren.
échte integratie. Eén van onze Nederlandse collega’s zit bijvoor- Door het systeem te bevragen omtrent lichtinval, contractvormen of
beeld momenteel in België. We leren van elkaars cultuurverschillen, de benodigde oppervlakte kan een potentiële huurder snel alle opties
en we zien ook waar de overeenkomsten zitten.” Met de internatio- te zien krijgen”, zegt Van der Kleij. Volgens hem is de combinatie
nalisering mikt Merkator onder andere op de grotere opdrachtge- van objectgericht denken uit de gebruikte technologieën van grote
vers in de Benelux en daarbuiten. Dit lijkt hoog gegrepen, maar het meerwaarde: “In CAD zie je een gebouw of olieplatform, zo’n object
bedrijf is al gewend aan grotere opdrachten van klanten als het is zelf ook weer opgebouwd uit allerlei onderdelen, details en objec-
ministerie van EL&I, de Rijksdienst voor Wegverkeer, het Kadaster, ten. In GIS ontstaat echter pas de verbinding met de gehele wereld.
en de NV Nederlandse Gasunie. In België werd de strategische gas- GIS betrekt de maatschappelijke relevantie erbij. Een GIS’er ziet
transporteur Fluxys Belgium NV onlangs toegevoegd aan het klan- een 3D-kaart en denkt meteen: het zou mooi zijn als je ook door de
tenbestand. Merkator assisteert Fluxys Belgium NV bij verschillen- gebouwen heen kunt lopen, of: wat is de relatie met andere geogra-
de geavanceerde geo-workflows en vanaf de engineering tot bij de fie in de buurt.” Dit geldt niet alleen voor bouwwerken, vindt Van
centrale dispatching. Om de internationale uitstraling te onderstre- der Kleij: “Momenteel ronden we een project af voor de Provincie
pen zijn momenteel twee Merkator-medewerkers ook al in Europees Groningen waarbij we CAD en GIS-gegevens combineren omtrent
verband aan de slag in het Verenigd Koninkrijk en in Duitsland. wegen en straatverlichting. De gegevens zijn primair opgeslagen
als CAD-bestanden. De relatie tussen de straat, de kwaliteit van de
Eigen test- en ontwikkelservers verlichting en de omgeving ontstaat pas wanneer je ze samenvoegt
De werkzaamheden van Merkator komen lang niet altijd in het in een echt GIS.”
nieuws. Het gaat vaak om het uitvoeren van dataconversies en com-
plexe migraties, interimmanagement, advies omtrent architectuur- www.merkator.info 
keuze en pakketselecties, prototyping, webontsluiting en het ontwik- www.merkator.be

9 Juli/Augustus 2012-5
GIS512_CAD 2-2006 06-07-12 12:04 Pagina 10

GIS

Publiek, bestuur en medewerkers ontdekken de kracht van de kaart

Communicatie in beeld bij Water

Da’s hip: kaarten over allerlei onderwerpen delen via het web, app of iPad en bekende kanalen als
Facebook en Twitter. Actueel, betrouwbaar en meteen inzetbaar. ArcGIS Online, up-to-date gegevens
en bevlogenheid maken Waterschap Scheldestromen dienstverlenend en servicegericht.

Door Sonja van Poortvliet

De ArcGIS Server serveert gegevens naar internet, smartphones en, afgeschermd, naar iPads in het veld.

I
gnaas Bisdom is enthousiast, en wel over
ArcGIS Online in combinatie met moder-
ne hardware, zoals de iPad. Wat bij het
waterschap een half jaar geleden gestart is
met een enkele app, is als een olievlek ver-
spreid binnen de organisatie. Door het
gemak waarmee gewerkt kan worden met
ArcGIS Online op (mobiele) apparatuur,
kunnen snel nieuwe online kaarten gemaakt
worden. Op die manier kon na de vorstpe-
riode van dit jaar binnen een dag via een
digitale kaart gecommuniceerd worden
welke waterschapswegen een aslastbeper-
king kregen vanwege opdooi. Deze kaart
was vervolgens te raadplegen via de app
en website van het waterschap.
Inventarisatie
ArcGIS Online vergroot de mogelijkheden
tot het delen van informatie via kaarten,

10 Juli/Augustus 2012-5
GIS512_CAD 2-2006 06-07-12 12:04 Pagina 11

GIS

schap Scheldestromen
Uitleg van de dijk-
inspectie-app op een
waterkering.

zowel richting medewerkers van verschillen-
de afdelingen, als bestuur en het publiek.
Dat gegeven trok Bisdom en zijn collega’s
aan. Konden de legger waterkeringen en
keur watersysteem bijvoorbeeld niet zowel
online als in boekvorm worden gepubli-
ceerd? Tijdens de afgelopen GIS Con-
ferentie van Esri lieten de heren zich voor-
lichten over ArcGIS Online. “We vonden de
applicatie heel gebruiksvriendelijk. Met
enkele muisklikken genereren we nieuwe
kaarten voor op het web en mobiele apps”,
vertelt Bisdom. “Bovendien sloot deze aan
op de Esri-software die we al in huis heb-
ben.”
Wat vindt het bestuur?
Niet alleen ArcGIS Online kwam binnen de
gelederen van Waterschap Scheldestromen.
Vanwege een vernieuwingsslag in de aan-
wezige hardware deden ook iPads hun
intrede, zij het als pilot-project onder opzich-

advertentie





 

 












GeoCensus, dé specialist voor uw BGT

Integreren beheerkaa
beheerkaart
heerkaart en de GBKN
GBK
G Structureren
uctureren
ren Niveaus
veaus
us toekennen
to

Bronhoudersgrenzen Controle actualiteit Integreren BAG en GBKN

N

    


 





 
 



  




Meer informatie vindt u op www.geocensus.nl

11 Juli/Augustus 2012-5
GIS512_CAD 2-2006 06-07-12 12:04 Pagina 12

GIS-Magazine wordt gelezen door

algemene en technische beslissers
die werkzaam zijn bij:

• Gemeenten
• Hulp- en Alarmdiensten
• Waterschappen
• Energie- en telecombedrijven
• Woningcorporaties
• Rijk en Provincies
• Automatiseringsbureaus en system
integrators
• Advies- en Ingenieursbureaus
• Landmeetkundige bureaus, Kadaster
• Onderwijsinstellingen, kennis- en
onderzoeksinstituten

www.gismagazine.nl

ters. Bisdom: “De oplossing is goedkoper en
wel zo praktisch in vergelijking met de lap-
tops en camera’s met GPS waarmee de col-
lega’s in het veld gewoonlijk werkten.”
Niet veel later diende zich een uitgelezen
kans aan om ArcGIS Online in combinatie
met de nieuwe hardware in de dagelijkse
praktijk te brengen: het bestuur kreeg de
geconsolideerde versie van de legger water-
keringen en keur watersysteem via de
(Nederlandstalige) geo-app op de iPad in
te zien. Met positieve reacties als gevolg.
ArcGIS Online in de praktijk
Inmiddels zijn de toepassingen met ArcGIS
Online talrijk binnen Waterschap Schelde-
stromen. Veldmedewerkers maken er
gebruik van bij het inventariseren van gege-
vens en het uitvoeren van inspecties aan dij-
ken. Dat gebeurt op de iPad, waarvan
inmiddels alle achttien opzichters zijn voor-
zien. Daarnaast is er één algemene iPad per
districtskantoor aanwezig. “De voordelen
zijn groot”, weet Bisdom. “Er kan sneller
gewerkt worden en door het gebruiksgemak
zijn er veel meer meldingen ingevoerd. En
natuurlijk worden de mutaties rechtstreeks
doorgegeven aan kantoor.”
Het publiek vindt op de website van
Waterschap Scheldestromen zes verschillen-
de kaarten die actuele informatie verschaf-
fen omtrent groot onderhoud wegen, legger
en keur, teeltvrije zone, waterbeheer, water-
keringen en zuiveringswerken. Daarnaast is
een gratis app beschikbaar voor smartpho-
ne of tablet waarmee, waar dan ook, geo-
informatie van het waterschap op te roepen
is.
De toekomst
Communiceren via de kaart is dankzij de
inzet van ArcGIS Online veel eenvoudiger
geworden voor Waterschap Scheldestro-
men. De geestdrift en deskundigheid van
advertentie
13
GIS
Bisdom dragen daar zeker aan bij. Dit sij-
pelt door tot aan nieuwsberichten, al dan
niet via Facebook en Twitter, die het water-
schap tegenwoordig ook voorziet van een
toegespitste kaart.
Als het aan de GIS-analist/applicatiebe-
heerder ligt wordt deze vorm van communi-
catie gemeengoed binnen het waterschap.
De mogelijkheden zijn er naar, maar het
gemak waarmee de toepassingen zijn
gemaakt en worden gebruikt resulteert in
een sterk groeiende vraag naar meer.
Doseren is nu noodzakelijk.
www.scheldestromen.nl/geo
http://geoinfo.scheldestromen.nl
Juli/Augustus 2012-5
GIS512_CAD 2-2006 06-07-12 12:04 Pagina 14

GIS

Verbeteren van GBKN

Voorbereiden op BGT
De deadline voor de implementatie van de BGT lijkt nog ver weg. Als de kwaliteit van de GBKN hoog
is, zal de omzetting een gecontroleerd proces zijn. Toont de GBKN gebreken, dan zal eerst de
kwaliteit moeten verbeteren. In de meeste gevallen kunnen gemeenten dit zelf en kan er meteen mee
worden gestart.

Door Bert ten Brinke, Mirjam Donders en René Hartgerink

Het ankerpunt van de

GBKN-annotatie Z02 (lichtblauw)
valt buiten het huizenblok zodat
de omgeving om het huizenblok
foutief als pand (rood) wordt
aangemerkt, het pand zelf niet.
gebruikt voor de BGT-vlakvorming.
Inmiddels zijn er vijf gemeenten met dit model
onder de loep genomen. Om te komen tot een
eerste vlakdekkende kaart is van een repre-
sentatief gedeelte binnen de gemeente het
beschikbare GBKN-kaartmateriaal vergeleken
met de normering die de BGT stelt. De focus
ligt daarbij op het maken van een topologisch
(en ook geometrisch) correct bestand.

Het model is zo opgezet dat de door de

gemeenten aangeleverde data eerst worden
gecontroleerd op gebruikte coderingen.
Sommige gemeenten hebben zowel lijnen als
punten in een LKI-code opgenomen en soms zit-

E
en goede twintig jaar geleden, toen GIS ten, te converteren naar de IMBGT/IMGeo- ten er onbekende codes tussen. Daarna wor-
net uit de kinderschoenen stapte, lag er structuur. den de aangeleverde bestanden door het model
een grote nadruk op topologische cor- Een heg bijvoorbeeld, wordt in de GBKN als gehaald en ontstaat er inzicht in de fouten en
rectheid van de data. Lijnstukken werden net- lijn voorgesteld. Deze hoeft bij de vlakvor- problemen die in de huidige GBKN zitten.
jes gesloten en ieder vlak werd van een cor- ming niet mee te doen. Maar het kan zijn dat
recte centroïde voorzien. Nu twintig jaar deze wel een rol speelt wanneer een heg bij- Resultaat van het model
later, lijken we dit grotendeels te zijn verge- voorbeeld de grens tussen twee IMBGT– Bij de onderzochte gemeenten zijn onder
ten. Op uitzonderingen na, werd de GBKN objecten vormt. Kantverhardingen en ge- andere lijnen geconstateerd die niet in de
altijd als een verzameling van losse lijnen bouwgrenzen moeten daarentegen altijd vlakvorming meedoen, punten die buiten de
gezien. Er is dus ook nooit fatsoenlijk gecon- meedoen in de vlakvorming. Verder worden vlakken liggen en vlakken die onbekend blij-
troleerd of aansluitende lijnstukken wel netjes in het model de puntobjecten uit de GBKN ven. Het model levert eveneens een kwantifi-
aangesloten waren. Ook hebben we het
nooit zo nauw genomen met bijvoorbeeld het
plaatsen van punten binnen vlakken, een
straatnaamaanduiding die naast de straat is
geplaatst of een huisnummer dat buiten het
pand ligt. Bij de transitie van GBKN naar
BGT plukken we daar nu de wrange vruch-
ten van.

Eisen aan het GBKN-bestand

Om gemeenten te helpen bij het inzichtelijk
maken van de kwaliteit van de GBKN in ver- O
gelijking met de BGT-normering, is door h
Nieuwland Geo-Informatie – in samenwer-
king met Inter-Link en Dutch Delta Bag
Solutions – in ArcGIS een model gemaakt.
K
Dit model bevat de migratieregels om de lijn-
De groene Q05-lijnen zullen voor het IMGeo omgezet moeten worden naar vegetatieobjecten (voor elke boom een punt).
en puntobjecten die een LKI-codering bevat-

14 Juli/Augustus 2012-5
GIS512_CAD 2-2006 06-07-12 12:04 Pagina 15

GIS

“Het aantal geconstateerde fouten

lag tussen de vijf procent en
vijftig procent van het aantal
GBKN-objecten (lijnen en punten)
dat meedoet in de BGT-transitie”

cering van het aantal op dat moment gecon-
stateerde fouten.
Het aantal geconstateerde fouten lag tussen
de vijf procent en vijftig procent van het aan-
tal GBKN-objecten (lijnen en punten) dat mee-
doet in de BGT-transitie. Deze kwantificering
geeft een indruk van de hoeveelheid werk die
nog verzet moet worden. Per gemeente kun-
nen deze ruwe schattingen met kleine pilots
omgezet worden naar nauwkeuriger ramin-
gen. Niet ieder lijnstuk dat meedoet in de vor-
ming van een vlak zal immers een probleem
zijn. Ook het aantal onbekende vlakken zal
met een goede beheergeometrie snel en geau-
tomatiseerd teruggebracht kunnen worden.
Geen of een slechte beheergeometrie zal ech-
ter leiden tot veel werk: het kunnen wel tien-
duizenden vlakken betreffen die onderzocht
moeten worden.
Het model levert inzicht in:
• het consequente gebruik van de LKI-code-
ringen
• de kwaliteit van de aansluiting van lijnen
• de kwaliteit van de plaatsing van puntob-
jecten

advertentie

BENT U KLAAR VOOR LONDEN 2012?

ERDAS APOLLO in ieder geval wel!
3000 agenten
22 Olympische locaties
264 vierkante kilometer
1,4 Terabyte aan data

1 Systeem
DE OLYMPISCHE SPELEN IN VEILIGE HANDEN
De agenten van de Britse verkeerspolitie hebben deze zomer alle actuele gegevens onder handbereik om de
Olympische Spelen in goede banen te leiden. Dankzij ERDAS APOLLO wordt alle relevante geografische informatie
snel, veilig en volgens Open Standaarden beschikbaar gesteld.
Ook als uw organisatie wat minder data beheert, is ERDAS APOLLO de oplossing. Van het opzetten van een SDI tot
het volledig webbased uitvoeren van geavanceerde processen, het kan met de verschillende niveau’s van APOLLO.

Imagem adviseert u graag over de mogelijkheden voor uw organisatie.

Kiest u voor ERDAS APOLLO, dan pakt u deze zomer in ieder geval de winst!

Kijk op www.imagem.nl voor meer informatie.

GIS512_CAD 2-2006 06-07-12 12:04 Pagina 16

GIS

satorische kant van het geo-proces belicht. De

inzichten worden samengevat in een rapport.
Het uitvoeren van bovenstaande quickview is
een eerste stap om te komen tot een gedegen
plan van aanpak voor de ontwikkeling van
de BGT. Het model kan vervolgens de gehele
gemeente onder de loep nemen zodat een
totaalbeeld wordt verkregen.

Door een tijdige, planmatige aanpak kan de

gemeente zelf correctiewerk uitvoeren.
Hierdoor kan men ruim voor het eind van
2015 gereed zijn met de eerste fase.

Bert ten Brinke brinke@nieuwland.nl is businessmanager

bij Nieuwland Geo-Informatie, Mirjam Donders
mirjam.donders@dutchdeltagroup.nl is directeur bij
Dutch Delta BAG Solutions en René Hartgerink inter-link@hetnet.nl is
Annotatie met tekst ‘Trafo’ ligt naast een bouwwerk met code B11 in plaats van in het vlak. adviseur (Vastgoed) Informatie bij Inter-Link.

• de mate van handwerk voor het genereren BGT-quickview

van de BGT-vlakken In de BGT-quickview kunnen gemeenten een
• de toegevoegde waarde van de beheerto- representatief deel van hun kaartmateriaal
pografie voor het verder detailleren van laten onderwerpen aan het besproken model.
vlakken. Daarnaast wordt in de quickview de organi-

Vanuit het model worden geconstateerde fou-

ten teruggeleverd aan de gemeente in een
bestand, dat men zelf onder de bestaande
GBKN kan leggen. Op basis daarvan kan de
gemeente een start maken met het opwaarde-
ren van de huidige GBKN naar een topolo-
gisch correct bestand. Als na controles blijkt
dat alle lijnen correct aangesloten zijn, kan
worden begonnen met het verder op orde
brengen van de centroïdes binnen de vlakken.
Tevens kan men beginnen met bijvoorbeeld
het aansluiten van watervlakken, het bepalen
of heggen een lijnstuk blijven of dat deze ook
als vlak opgenomen moeten worden en het
verder opdelen van weg- en groenvlakken op De T06-hartlijnen in groen (houtwallen) en T07-hartlijnen in blauw (midden sloot/greppel) zullen
basis van de beheertopografie. omgezet moeten worden naar vlakobjecten.

advertentie

NEO introduceert:

Beelden van vandaag, morgen beschikbaar

Detail en overzicht van het hele land, vele malen per jaar
Eerste maand gratis
Direct zichtbaar via Internet-WMS en downloads

U t r e c h t s e w e g 3 e 3 8 1 1 N A A m e r s f o o r t Po s t b u s 2 1 7 6 N L - 3 8 0 0 C D A m e r s f o o r t T h e N e t h e r l a n d s
E - m a i l : i n f o @ n e o . n l We b : w w w. n e o . n l w w w. s a t e l l i e t b e e l d . n l Te l : + 3 1 ( 0 ) 3 3 4 6 3 7 4 3 3

16 Juli/Augustus 2012-5
GIS512_CAD 2-2006 06-07-12 12:04 Pagina 17

Agenda

Juli 03 oktober Hexagon Benelux 2012 (ERDAS, Hexagon 08 november Bestuurlijke Veiligheidsdialoog
Metrology, Intergraph. Leica Geosystems) Rampenbestrijding & Crisisbeheersing
23-27 juli Esri International User Conference Locatie volgt, Nederland Bovenregionale samenwerking & expertregio’s
San Diego, VS Internet: www.imagem.nl Idazaal, Den Haag
Internet: www.esri.com/events/user-conference Internet: www.blomberginstituut.nl
04 oktober Hexagon Benelux 2012 (ERDAS,
Hexagon Metrology, Intergraph. Leica 13-14 november Be Inspired - Thought Leadership in
Augustus Geosystems) Infrastructure Event
Locatie volgt, Wallonië, België Hotel Krasnapolsky, Amsterdam
28 augustus GATEWING X100 Demodag Internet: www.imagem.nl Internet: www.bentley.com/nl-NL/Community/BE+Awards
Zweefvliegclub Flevo, Biddinghuizen
Internet: www.coudere.be/ned/productDetail.asp? 04 oktober TMC Nederland Forum 13 november Themabijeenkomst GeoBusiness
HoofdID=85&SubID=125&ProdID=242 Burgers Zoo, Arnhem Locatie volgt
Internet: www.tmc-nederland.nl Internet: www.geobusiness.nl
September
09 oktober Hexagon Benelux 2012 (ERDAS, Hexagon 15 november GIN Symposium 2012
04-05 september Informatiemanagement van slimme Metrology, Intergraph. Leica Geosystems) Orpheus, Apeldoorn
energienetten Locatie volgt, Luxemburg Internet: www.geo-info.nl
Postillion Hotel Utrecht, Bunnik Internet: www.imagem.nl
E-mail: r.terpstra@iir.nl (Reinier Terpstra) 22 november Verkeer & Mobiliteit België
Internet: www.iir.nl/energy/event/informatiemanage- 09 oktober Masterclass ‘Geo-informatie en het Antwerp Expo, Antwerpen, België
ment-van-intelligente-energienetten nieuwe werken’ Internet: www.verkeerenmobiliteit.be
Geofort, Herwijnen
06-09 september 8th European conference EUGISES E-mail: kenniscentrum@ruimteschepper.nl 28 november Nationale Werkconferentie “Expeditie
‘GIS-education, where are the boundaries?’ Internet: www.ruimteschepper.nl Meldkamer van de Toekomst”
Leuven, België Madurodam, Den Haag
Internet: http://ees.kuleuven.be/eugises12/index.html 09-11 oktober INTERGEO 2012 Internet: www.blomberginstituut.nl
Hannover, Duitsland
07 september Directeurenbarbecue Internet: www.intergeo.de 28 november dg DIALOG BOR dag
Locatie volgt Beatrixgebouw, Utrecht
Internet: www.geobusiness.nl 10 oktober Hexagon Benelux 2012 Hexagon E-mail: Jacquelijne.vandenberg@grontmij.nl
Benelux 2012 (ERDAS, Hexagon Metrology, Internet: https://software.grontmij.nl
15 september KNAG-excursie ‘Aardkundige monu- Intergraph. Leica Geosystems)
menten in Noord-Holland’ Locatie volgt, Vlaanderen, België 29 november Verkeer & Mobiliteit Nederland
Provincie Noord-Holland Internet: www.imagem.nl Expo Houten, Houten
E-mail: info@knag.nl Internet: www.verkeerenmobiliteit.nl
Internet: www.knag.nl/780.0.html?&tx_calendar_ 10-11 oktober Dag van de Openbare Ruimte
pi1[f1]=308&cHash=58449a05da Nederland 30 november Najaarscongres Water, grondstoffen
Expo Houten, Houten en energie, ALV Waternetwerk
18 september NedGraphicsdag 2012 Internet: www.openbareruimte.nl Baarn
De Reehorst, Ede Internet: www.waternetwerk.nl/agenda/evenement/133
Internet: www.nedgraphics.nl 11 oktober Dialoog over duurzaam stedelijk
waterbeheer dag 2
24 september Locatus Congres 2012 Leegstand Locatie volgt December
duurzaam opgelost Internet: www.waternetwerk.nl
De St@art, Apenheul Apeldoorn 04 december Geo-Expeditie 2012: Geo-I toepassin-
Internet: www.locatuscongres.com 15-17 oktober Esri European User Conference gen in het Publieke Domein
Oslo, Noorwegen Congrescentrum 1931, 's-Hertogenbosch
26-27 september GIS Conferentie Internet: www.esri.com/events/euc/index.html Internet: www.blomberginstituut.nl
De Doelen, Rotterdam
E-mail: gisconferentie@esri.nl (Debbie van Vliet) 25-26 oktober Third International FIG Workshop on 13-16 december Gi4DM 2012
Internet: www.esri.nl 3D Cadastres: Developments and Practices UT, Enschede
Shenzhen, China E-mail: info@gi4dm.net
27 september SIKB Jaarcongres 2012 ‘Ondergrond Internet: www.cadastre2012.org Internet: www.gi4dm.net/2012
en omgeving, perspectief door samenhang’
Hotel en Conferentiecentrum Woudschoten, Zeist 13 december Captains Dinner Veiligheid
Internet:  www.sikb.nl November Stadhuis Rotterdam, Rotterdam
Internet: www.blomberginstituut.nl
05-07 November Trimble Dimensions International
User Conference
Oktober
Mirage Hotel, Las Vegas, NV, VS 2013
03 oktober Seminar Particuliere Energienetten 2012 Internet: www.trimbledimensions.com
Hotel Mercure Amsterdam aan de Amstel, Amsterdam 23-25 april Overheid & ICT
Internet: www.iir.nl/energy/event/particuliere-energienet- Jaarbeurs, Utrecht
ten-2012 Internet: www.overheid-en-ict.nl

Zie ook www.gismagazine.nl/agenda 17

voor het laatste overzicht.
GIS512_CAD 2-2006 06-07-12 12:04 Pagina 18

GIS

Brandweerkorps Emmen

Geo-informatie op Mobiele
Als de brandweer uitrukt moet zij precies weten wat ze op de rampplek kan aantreffen. Het snel
beschikken over accurate en ondubbelzinnige informatie verhoogt de veiligheid van personeel en kan
levens redden. Met de Mobiele Data Terminal van TBTA in de wagen, uitgerust met de MDT-software
van GISCare, heeft het uitrukkende team de beschikking over alle relevante geo-informatie, zowel
over de route naar de brand als de situatie op de rampplek zelf.

Door Guido Ypenburg

A
ls er een melding binnenkomt gaat het
alarm af. De leden van het dienst-
doende team trekken hun overalls aan.
Komen ze in de wagen, dan zien ze op een
beeldscherm direct waar ze heen moeten en
hoe ze er het snelst komen. In de luttele minu-
ten tussen uitrukken en arriveren maakt de
bevelvoerder een volledige assessment van
de locatie, schat de eventuele directe geva-
ren in en bepaalt de beste toegang tot het
object. Aan de hand van de informatie op een
Mobiele Data Terminal (MDT) en de informa-
tie van de melding maakt hij een inzetplan.
Hij weet of er gevaarlijke stoffen aanwezig
zijn, hoeveel mensen er (doorgaans) verblij-
ven, waar de bluswatervoorzieningen zijn en
hoe en waar ze de brand kunnen ‘aanvallen’.

Bereikbaarheidskaarten: van
papier naar digitaal
Om een goed beeld te hebben van de situ-
atie bij een brand of andere calamiteit
maakt de brandweer sinds jaar en dag
gebruik van bereikbaarheidskaarten. Tot nu
toe zijn dit papieren informatiebronnen:
grote boeken waar bij het uitrukken snel in
gebladerd moet worden. Dit is echter aan
het veranderen. Net als andere brandweer-
korpsen in Nederland stapt ook de brand-
weer in Emmen over op ‘digitaal en GIS’.
Vijf jaar geleden begon de brandweer
Emmen de bereikbaarheidskaarten te digi-
taliseren. Twee jaar later beschrijft hun
beleidsplan 2009-2013 expliciet hoe de
informatievoorziening voor de uitrukdien-
sten geregeld moet zijn. De wens: alle uit-
rukkende voertuigen moeten beschikken
over de actuele gegevens van de objecten
en risico’s in hun uitrukgebied. Alle informa-
tie nodig voor een veilige en doeltreffende
inzet zijn dan digitaal beschikbaar. En het
moet snel, want de wagens moeten na een
melding binnen één minuut beschikken over
al deze informatie.
De digitale bereikbaarheidskaarten draaien op een Mobiele Data Terminal die is uitgerust met het programma GISCare MDT. Een router met modem
verbindt deze MDT via een draadloos netwerk met een dataserver.
Pilot
Deze wens is uitgewerkt in de in 2011
gestarte pilot ‘Digitale Informatiesystemen
Zuidoost Drenthe’. De pilot moest onderzoe-
ken wat er voor nodig was om de brand-
weerwagens uit te rusten met een Mobiele
Data Terminal. Een MDT bestaat uit een
tablet PC die gemonteerd is op het dash-
board van de wagen. Daaraan gekoppeld
bevindt zich in de manschappenruimte een
tweede meekijk- en bedienscherm.
Tegelijkertijd startte de Nederlandse Ver-
eniging voor Brandweerzorg en Rampen-
bestrijding (NVBR) een onderzoek naar digi-
tale bereikbaarheidskaarten voor de
brandweer. Dit onderzoek resulteerde in
een programma van eisen voor deze digita-
le bereikbaarheidskaarten. Wat betreft het
momentum kon het niet beter: de pilot in
Emmen had immers meteen de beschikking
over de landelijk afgesproken standaarden
voor de digitale bereikbaarheidskaarten.
Kaarten die de MDT moeten vullen.
GISCare Software Solutions uit Urk sprong
hierop in door software te ontwikkelen die
enerzijds draait op de Mobiele Data
Terminal van TBTA en die anderzijds de
standaarden van de digitale bereikbaar-
heidskaarten van de NVBR volgt. Steven
Loosman van GISCare: “Ons product MDT
was een van de eerste producten dat volle-
dig voldeed aan de iDBK POC (Interactieve
Digitale Bereikbaarheid Kaarten - Proof of
Concept) van het NVBR.” Het korps in
Emmen vond in de combinatie TBTA/
GISCare de juiste partner in de pilot en rust-
te daarmee naast één voertuig van de offi-
cieren van dienst (OvD) ook drie tankauto-
spuiten (TAS) uit, twee in Emmen en één in
Klazinaveen.

18 Juli/Augustus 2012-5
GIS512_CAD 2-2006 06-07-12 12:05 Pagina 19
Data Terminal
“Een van de belangrijke eisen van het systeem is dat we er als
gebruiker ook zelf informatie aan toe kunnen voegen”
Alle informatie die nodig is voor een veilige en doeltreffende inzet is digitaal beschikbaar. De wagens moeten na een melding binnen één minuut
kunnen beschikken over deze informatie.
GIS’en in de backoffice
De digitale bereikbaarheidskaarten draaien
op een Mobiele Data Terminal die is uitge-
rust met het programma GISCare MDT. Een
router met modem verbindt deze MDT via
een draadloos netwerk met een dataserver.
De afdeling preparatie (de backoffice)
beheert de informatie met Geomedia GIS
van Intergraph. “Een zeer compleet systeem
dat wij ons goed eigen maakten. We zijn
wat dat betreft inmiddels self-supporting”,
aldus Wilco Dorgelo, medewerker prepara-
tie bij het brandweerkorps regio Drenthe.
“GIS-kennis is erg nodig, omdat de basis-
data niet altijd kloppen met wat je in de wer-
kelijkheid tegenkomt.” Aanpassingen in de
geodata verwerkt het korps daarom zelf en
de kaartlagen worden elke avond gesyn-
chroniseerd met de terminals in de wagens.
Zo hebben de uitrukkende teams altijd de
meest up-to-date informatie.
Bij een alarmmelding toont de GISCare
MDT de juiste locatie van het object of onge-
val op kaart en ook de beschikbare infor-
matie van het betreffende object. De infor-
matie wordt gedoseerd getoond, zodat de
gebruiker de informatie ziet op een need-to-
know basis.
Welke (geo-)informatie is voor het uitrukken
cruciaal? De digitale bereikbaarheidskaart
is opgebouwd uit verschillende lagen.
Naast de primaire gegevens als het GBKN,
TOP10NL en de BAG-info beschikt de
bereikbaarheidskaart ook over nauwkeuri-
ge luchtfoto’s en een laag met markeringen
zoals hectometerpalen en ander straatmeu-
bilair. “Een van de belangrijke eisen van het
systeem is dat we er als gebruiker ook zelf
informatie aan toe kunnen voegen”, aldus
Dorgelo. “Dat was evident nadat een team
19
GIS
na het blussen van twee bosbrandjes zich-
zelf niet op de kaart kon lokaliseren. We
besloten toen de bosvaknummers ook in het
systeem te zetten.” Maar het systeem kan
ook doorlinken naar externe bronnen, bij-
voorbeeld het Crash Recovery System (CRS).
Hierin staan blauwdrukken van alle beken-
de voertuigen in Nederland. Door het ken-
teken in te voeren kan de bevelvoerder pre-
cies zien welk voertuig bij het ongeval
betrokken is en waar de gevaarlijke punten
zijn.
Evaluatie
Bij de evaluatie van de pilot kwam naar
voren dat vooral de bevelvoerders en de
officieren van dienst veel waarde hechten
aan het systeem om een goede en doel-
treffende inzetstrategie te bepalen. De extra
geo-informatie in combinatie met Crash
Recovery System-informatie zien ze direct
na alarmering op het scherm in de wagen.
Ze krijgen hierdoor sneller een meer volle-
dig beeld van de omgeving en komen dan
beter geïnformeerd ter plaatse. Het korps
beschikt over een vrij complete dataset waar
het ook informatie aan toe kan voegen.
Door deze informatie op een regionale
dataserver te zetten, ontsluit je deze naar
alle preparatieve afdelingen in Zuidoost
Drenthe. De pilot in Emmen toont aan dat
de gedachte van de NVBR met betrekking
tot de digitale bereikbaarheidskaarten
daadwerkelijk werkt in de praktijk.
www.giscaresoftwaresolutions.nl
www.tbta.nl
www.nvbr.nl
www.emmen.nl/organisatie/brandweer.html
Juli/Augustus 2012-5
GIS512_CAD 2-2006 06-07-12 12:05 Pagina 20

GIS

33 services, 3,5 miljoen kaartopvragingen

Publieke Dienstverlening op d
Publieke Dienstverlening op de Kaart, oftewel PDOK, begint al aardig gemeengoed te worden in
GIS’end Nederland. Maar wat is nu eigenlijk de stand van zaken van dit programma? Op 4 juni
jongstleden sloot de gemeente Westerveld zich als tweehonderdste organisatie aan op PDOK, met een
toename van zo’n slordige honderd organisaties per halfjaar een respectabele groeisnelheid.

Door Guido Ypenburg

Een kaart à la Google Maps, maar dan van de overheid. Dus zonder advertenties en het ongevraagd opslaan van gegevens. Deze kaart komt na de zomer beschikbaar en is voor iedereen te gebruiken.

H
et programma Publieke Dienstver-
lening op de Kaart is een samenwer-
king tussen de ministeries van
Infrastructuur en Milieu, Economie, Landbouw
en Innovatie, Rijkswaterstaat en het Kadaster.
In vier jaar tijd realiseren zij een centrale
voorziening die de uitwisseling van locatie-
gegevens regelt. Geonovum faciliteert de
samenwerking. Door geodata centraal
beschikbaar te maken, onderlinge afspraken
te maken over het gebruik en samen op te
trekken bij nieuwe ontwikkelingen moeten de
betrokken partijen efficiencywinst boeken,
dat is het uitgangspunt van de samenwer-
king.
En het werkt, want met de hoofddoelstelling
van PDOK: ‘landsdekkende overheidsgeoinfor-
matie efficiënt, betrouwbaar en toekomstvast
beschikbaar stellen’ is PDOK goed op streek.
Op dit moment heeft PDOK een werkende
voorziening met 33 webservices, tweehonderd

20 Juli/Augustus 2012-5
GIS512_CAD 2-2006 06-07-12 12:05 Pagina 21
de Kaart
aangesloten overheidsorganisaties en een
Nationaal Georegister met meer dan 4.700
datasets en tweehonderd services. De webser-
vices zijn nu ook als bestanden te downloaden
waarmee wordt voldaan aan de INSPIRE-richt-
lijn. Ook is het Proof of Concept gereed voor
PDOK Kaart. Dit is een kaart à la Google Maps
maar dan van de overheid dus zonder adver-
tenties en het ongevraagd opslaan van gege-
vens. Deze kaart komt na de zomer beschik-
baar en is voor iedereen te gebruiken,
bijvoorbeeld in een eigen website of Pleio.
Wat gebeurt er in 2012?
In het voorjaar van 2012 startte de laatste
fase van het programma. Deze fase richt
zich ten eerste op de ontsluiting van de geo-
basisregistraties (BRT en BAG). Ten tweede
focust zij op de verplichtingen die voort-
vloeien uit de INSPIRE-richtlijn. Tot slot moet
het programma definitief landen in een
bestaande organisatie die zorgt voor de
exploitatie en het beheer van de services.
De economische kracht van PDOK is ook
evident als naast de overheidsinstellingen
ook het bedrijfsleven optimaal kan profite-
ren van de services. Het bedrijfsleven pakt
PDOK op in de gebieden waar de rol van
PDOK ophoudt. Denk hierbij aan applica-
tieontwikkeling en aan ondersteuning in
gebruik van de gegevens door de afnemers.
PDOK zal daarin wel een faciliterende rol
blijven spelen met het Nationaal Geo-
register (de ‘etalage’), handleidingen, rela-
tiebeheer en aansluitingen tussen de secto-
ren.
3,5 miljoen kaartopvragingen
Het gebruik van PDOK wordt steeds inten-
siever. In januari 2012 waren er circa zes-
honderdduizend kaartopvragingen. In mei
zijn dit al ongeveer 3,5 miljoen kaartopvra-
gingen. De services BRT Achtergrondkaart,
TOP10NL, Bestuurlijke Grenzen en de
Geocodeerservice zijn het meest opge-
vraagd. Veertig procent van het gebruik van
GIS
“De economische kracht van PDOK is
evident als naast de overheidsinstellingen
ook het bedrijfsleven optimaal kan profiteren
van de services”
PDOK is toe te schrijven aan de overheid, van de BRT Achtergrondkaart, Nationale
de Basis-gebruikers. De overige zestig pro- Parken en Natura 2000 en krijgt hierdoor
cent van het gebruik is Fair Use, oftewel beschikking over meer en completere data.
bedrijven en organisaties die PDOK gebrui- De gemeente Westerveld heeft net als alle
ken voor onder meer productontwikkeling. geregistreerde overheden recht op een
PDOK expandeert niet alleen door de aan- gegarandeerd serviceniveau: PDOK Basis.
gesloten organisaties. De releasefrequentie
voor de webservices is nu eenmaal per Gebruikersbijeenkomsten
maand. Hierdoor groeit het aantal beschik- Op 5 juli 2012 organiseerde Publieke
bare services snel. Het Centraal Bureau voor Dienstverlening op de Kaart (PDOK) de bij-
de Statistiek (CBS) is de nieuwste aanbieder eenkomst PDOK services in de praktijk in
van datasets en ontsloot maar liefst zes ser- Assen. Deze middag in de regio Noord is
vices via PDOK. Een compleet overzicht van de eerste in een reeks regionale gebruikers-
de beschikbare webservices is te vinden op bijeenkomsten voor nieuwe en bestaande
www.nationaalgeoregister.nl en het gebrui- (overheids)gebruikers van PDOK. Houd voor
kersplatform https://pdok.pleio.nl. volgende bijeenkomsten de PDOK-website
in de gaten.
Gebruikerniveaus
PDOK biedt diensten aan op twee niveau’s: www.pdok.nl
PDOK Basis en PDOK Fair Use. Deze laat- www.nationaalgeoregister.nl
https://pdok.pleio.nl
ste is voor iedereen beschikbaar en bedoeld
voor het bevorderen van innovatie, klein-
schalig gebruik van geo-informatie en pro-
ductontwikkeling. U krijgt via PDOK Fair Use
toegang tot alle open data en services. U
hoeft zich hiervoor niet aan te melden, geen
contracten te tekenen en niet te betalen.
Omdat de hoeveelheid beschikbare capaci-
teit voor PDOK Fair Use beperkt is, dient u
zich wel te gedragen conform de Fair Use
policy.
PDOK Basis is op dit moment alleen beschik-
baar voor overheidsorganisaties. PDOK
Basis geeft recht op een gegarandeerd ser-
viceniveau en voldoende capaciteit om de
PDOK-webservices in grootschalige bedrijfs-
kritische processen toe te kunnen passen.
Om voor PDOK Basis in aanmerking te
komen, moet uw organisatie zich bij PDOK
aanmelden.
De gemeente Westerveld is de tweehon-
derdste organisatie die aansluit op Publieke
Dienstverlening op de Kaart (PDOK). De
gemeente gaat onder andere gebruikmaken
21 Juli/Augustus 2012-5
GIS512_CAD 2-2006 06-07-12 12:05 Pagina 22

GIS

i-Spiegel en i-Coach

Overheidsinformatiehuishouding op orde
De teller staat op 23 als het te donker wordt om de huisnummers nog te kunnen lezen. De twee –
zojuist aangestelde – i-Coaches van het Kwaliteitsinstituut Nederlandse Gemeenten (KING) beëindigen
de informele steekproef. Bijna de helft van de adressen die volgens de gemeentelijke lijst leeg zouden
staan, wordt wel degelijk bewoond of als winkelpand gebruikt.

Door Chris Stiggelbout

Bijna de helft van de adressen die volgens de gemeentelijke lijst leeg zouden staan, wordt wel degelijk bewoond of als winkelpand gebruikt.

i-NUP beschrijft ambitie

D
e teller staat op 23 als het te donker
wordt om de huisnummers nog te kun-
nen lezen. De twee – zojuist aange-
stelde – i-Coaches van het Kwaliteitsinstituut
Nederlandse Gemeenten (KING) beëindi-
gen de informele steekproef. Bijna de helft
van de adressen die volgens de gemeente-
lijke lijst leeg zouden staan, wordt wel dege-
lijk bewoond of als winkelpand gebruikt.
De i-Coaches voegen zich bij hun collega’s
en vergelijken onderling de resultaten. De
administratieve werkelijkheid en de realiteit
bij deze middelgrote gemeente blijken fors
uiteen te lopen. Er is dus veel werk aan de
winkel, willen de doelstellingen van het
Nationaal Uitvoeringsprogramma NUP voor
2015 gehaald worden.
De basisinfrastructuur voor de e-overheid
bestaat uit 23 bouwstenen: basisregistraties,
uitwisselingsnetwerken en identificatievoor-
zieningen. De komende jaren staan in het
teken van het gebruik van deze basisinfra-
structuur. Het i-NUP (de Overheidsbrede
implementatieagenda voor dienstverlening
en e-overheid) beschrijft de ambities voor
deze basisinfrastructuur:
Het loket voor burgers
Een beter bereikbare overheid, beter vind-
bare en toegankelijke overheidsinformatie
én de gemeente als dé herkenbare ingang
tot de overheid. Daar werken alle overhe-
den de komende jaren aan. Zij hebben ook
al resultaten geboekt. Via de website bij-
voorbeeld een paspoort of vergunning aan-
vragen, is bij veel gemeenten inmiddels al
de normaalste zaak van de wereld.
Digitale dienstverlening aan bedrij-
ven
Ook bedrijven merken de voordelen van het
gebruik van een aantal basisvoorzieningen:
minder regeldruk, betere dienstverlening en
lagere kosten. E-factureren en digitale auto-
risatie zorgen inmiddels – zeker bij grotere
bedrijven – voor aanzienlijke besparingen.
Het Stelsel van Basisregistraties
Er zijn dertien basisregistraties, die samen
het Stelsel vormen. Geo-informatie vormt een
integraal onderdeel van meer dan de helft
van deze registraties. De basisregistraties

22 Juli/Augustus 2012-5
GIS512_CAD 2-2006 06-07-12 12:05 Pagina 23
“Bij heel veel lokale overheden is de afstand tussen de afdeling Beheer
Openbare Ruimte en de afdeling Geo-informatie aanzienlijk, met alle
ongewenste gevolgen van dien”
werken nu al als losse onderdelen. Een wer-
kend Stelsel dat als één geheel wordt erva-
ren én gebruikt, is het einddoel. De kracht
van locatie als bindende factor speelt daar-
bij een belangrijke rol.
Elke individuele overheidsorganisatie is zelf
verantwoordelijk voor de implementatie en
het gebruik van de basisinfrastructuur.
Operatie NUP is een programma van KING
in opdracht van de VNG, dat gemeenten
generiek ondersteunt bij de implementatie
van de bouwstenen. Om ‘Operatie NUP’
kracht bij te zetten, heeft KING onlangs
twintig i-Coaches aangesteld.
De i-Spiegel en de i-Coach
Gegevens binnen organisaties en ketens van
organisaties vormen het fundament van de
informatievoorziening. Op basis van deze
informatievoorziening is het mogelijk uit-
spraken te doen over het functioneren van
organisaties én hoe die te verbeteren. Het
resultaat hiervan is een effectieve en effi-
ciënte organisatie waarin de informatiehuis-
houding op orde is. Dat is het idee achter
de i-Spiegel.
KING biedt gemeenten een instrumentarium
waarmee zij hun eigen basis- en kernregis-
traties kunnen analyseren. Automatisch
gegenereerde uitvallijsten bieden onver-
wachte inzichten in het functioneren van de
organisatie. Met de uitkomsten kunnen
gemeenten vervolgens hun processen verbe-
teren. Het resultaat: lagere kosten en hoge-
re inkomsten, betere bedrijfsvoering en
dienstverlening, minder administratieve las-
ten en inperken van fraude.
i-Coaches zijn ervaren en gekwalificeerde
adviseurs die door KING worden getraind
in de toepassing van de i-Spiegel. Naast
inzicht geven in de overeenkomsten en ver-
schillen tussen de administratieve ‘werkelijk-
heid’ en de realiteit, begeleiden zij vanuit
de i-Spiegel ieder een eigen groep van
gemeenten. i-Coaches zijn opgeleid om
gemeenten op die manier te helpen de NUP-
doelstellingen te behalen. De i-Coach stelt
vragen, doorgrondt problemen en helpt bij
het vaststellen van oplossingsrichtingen.
Gemeenten kiezen er zelf voor om de i-
Spiegel uit te voeren en een i-Coach in te
schakelen.
Geo-informatie bij gemeenten
De gemeentelijke informatievoorziening –
en de ondersteuningsprogramma’s daar-
voor – zijn van oudsher sterk administratief
ingericht. Geo-informatie? Dat ging om
‘kaartjes’ die werden gemaakt door de afde-
ling Landmeten. Beetje vreemde lui ook, die
het liefst buiten rondlopen, mits het weer het
toelaat. De Basisregistratie Adressen en
Gebouwen (BAG) zorgde langzaam voor
een verandering in deze houding. Geome-
trie bleek een onlosmakelijk onderdeel te
zijn van de objectinformatie. Maar sommi-
ge leveranciers losten ook dit op adminis-
tratieve wijze op: een GML-string in de data-
base, Google Maps in de interface en klaar
is Kees.
Met de Basisregistratie Grootschalige Topo-
grafie (BGT) komt hier nu echt verandering
in. Geo-informatie klimt omhoog op de
gemeentelijke agenda. Er is sprake van één
uniform model (IMGeo) voor vrijwel alle
ruimtelijke objecten die voor gemeenten van
belang zijn. De IMGeo-catalogus raakt aan
een breed scala van gemeentelijke werkpro-
cessen. Het eenduidig en gestandaardiseerd
benoemen en verwerken van objectinforma-
tie maakt aansluiting tussen en zelfs integra-
tie van die – van oudsher gescheiden – pro-
cessen mogelijk.
Er zijn gemeenten waar de afdeling Beheer
Openbare Ruimte en de afdeling Geo-infor-
matie nauw samenwerken, of zelfs een orga-
nisatorische eenheid vormen. Maar bij heel
23
GIS
veel lokale overheden is de afstand tussen
beide aanzienlijk, met alle ongewenste
gevolgen van dien. Zo wordt beheerinfor-
matie apart ingewonnen, waardoor landme-
ters en weg- en groenbeheerders afzonder-
lijk van elkaar meerdere malen gegevens
over dezelfde objecten inwinnen. Nieuw
opgeleverde werken worden na voltooiing
vaak volledig ingemeten, terwijl de revisie-
metingen van de aannemer al vrijwel de
gewenste informatie bieden. Nu is het zo
dat die aannemer andere definities hanteert
en niet objectgericht registreert. Straks, als
IMGeo de norm is, baseert iedereen zich
op dezelfde definities en meet en registreert
volledig objectgericht. Beheerobjecten,
BAG-panden, WOZ-objecten, topografische
grenzen, alles wordt in de nabije toekomst
naadloos verwerkt en integraal beschikbaar
gesteld.
Geo en de i-Spiegel
Het is juist deze integratie van gegevens (of
liever gezegd, het ontbreken daarvan) die
de i-Spiegel zichtbaar probeert te maken.
Het zou daarom een geweldige kans zijn
om geo-informatie mee te nemen in de
bestandsvergelijkingen. Helaas zijn we op
dit moment nog niet zo ver. Ook hier geldt
dat administratieve informatie de basis
vormt van de analyses. Bij de uitbouw van
de systematiek kijkt KING echter wel nadruk-
kelijk naar de geometrische component.
Waarmee de gemeentelijke eindgebruiker
in de nabije toekomst een wereld aan moge-
lijkheden kan ontsluiten. En voorlopig houdt
de BGT de gemoederen in de gemeentelij-
ke geo-wereld ook nog wel voldoende
bezig.
Chris Stiggelbout chris.stiggelbout@kinggemeenten.nl
is adviseur bij Geon en i-Coach van Operatie NUP (KING).
www.operatienup.nl
Juli/Augustus 2012-5
GIS512_CAD 2-2006 06-07-12 12:05 Pagina 24
Data-inwinning
Meer dan alleen Trimble
Trimble Gebruikersdag
Elke twee jaar organiseert Trimble-distributeur Geometius een Trimble Gebruikersdag. Dit jaar werd
de bijeenkomst gehouden op 7 juni bij Fort Wierickeschans te Bodegraven en dat was dan ook een
mooie gelegenheid om eens bij te praten met medewerkers van zowel Trimble als Geometius.
Door Lambert-Jan Koops
Jasper Ambagtsheer: “ We willen niet alleen apparatuur leveren, maar een totaalpakket dat aansluit bij de workflow van een organisatie.”
D
e Trimble Gebruikersdag is natuurlijk
veel meer dan alleen maar een dag
waarop gebruikers van Trimble-appa-
ratuur bijeenkomen. Het organiserende
Geometius had ook ontwikkelaars van ande-
re producten uitgenodigd om aanwezig te
zijn. Zo werd de Spar 300 voor Trimble
Access gepresenteerd en Geometius toonde
de FARO Focus 3D-scanner aan het publiek.
Daarnaast kwamen er ook relatief veel klan-
ten aan het woord over de projecten waar
zij aan werken, zoals Strukton, Van Oord,
Azimuth Geodetic, Arcadis Nederland en
Gemeentewerken Rotterdam. Bovendien
waren er ook opvallend veel studenten aan-
wezig op de Trimble Gebruikersdag die,
met zo’n 225 bezoekers, nog nooit eerder
zo druk bezocht is geweest.
Verticale markten
Alhoewel de tweejaarlijkse Trimble Gebrui-
kersdag dus geen exclusieve Trimble-bijeen-
komst meer is, waren er natuurlijk wel
genoeg vertegenwoordigers van dit bedrijf
aanwezig om hun zegje te doen. Een daar-
van was Lee Braybrooke, regional sales
manager Africa and Nothern Europe
Mapping & GIS Division. Hij belichtte enke-
le actuele speerpunten binnen het bedrijf.
“Momenteel richten alle divisies zich op spe-
cifieke oplossingen voor verticale markten,
zoals lokale overheden, nutsvoorzieningen
en bosbeheer. Daarbij willen we niet alleen
apparatuur leveren, maar een totaalpakket
kunnen aanbieden dat aansluit bij de work-
flow van een organisatie. Dat betekent
onder andere dat we ook veel software ont-
24
wikkelen en extra aandacht hebben voor
gerichte services. Daarvoor overleggen we
regelmatig met klanten en we vragen ze dan
ook om zelf aanvragen te doen voor spe-
ciale oplossingen. Enkele jaren geleden
heeft een dergelijk samenwerkingstraject al
Field Inspector opgeleverd, een mobiele
GIS-oplossing voor de nutssector. Dat soort
dingen willen we vanaf nu nog veel meer
gaan maken.”
De extra aandacht voor software bij Trimble
betekent niet dat dit ten koste gaat van de
ontwikkelingen op hardware-gebied, zo stelt
Braybrooke. “We investeren uiteraard ook
nog in de verbetering van onze apparatuur.
Zo hebben we Floodlight geïntroduceerd,
een GNSS-techniek die het mogelijk maakt
om ook op traditioneel lastige plekken
nauwkeurig te kunnen meten, zoals nabij
bomen en gebouwen.”
Asset management
Met de focus op de verticale markten heb-
ben Braybrooke en zijn collega’s een dui-
delijk beeld van de bedrijven die ze de
eerstkomende tijd actief zullen benaderen.
“Simpel gezegd willen wij de komende tijd
mobiele oplossingen aan eindgebruikers
verkopen die tot nu toe altijd nog met pen
en papier hebben gewerkt. Dat gebeurt
namelijk nog steeds heel veel, bijvoorbeeld
bij asset management. Daar valt echt heel
veel te winnen. Ook dankzij de mogelijkhe-
den die de cloud biedt. Want dankzij de
onbeperkte toegang tot internet kunnen eind-
gebruikers niet alleen hun data opslaan in
de cloud, maar zijn ze ook constant verbon-
den met de brongegevens. Updates kunnen
dus real-time vanuit het veld worden door-
gevoerd en gecontroleerd, waardoor de
workflow rondom data-inwinning heel mak-
kelijk te optimaliseren is.”
Applicaties in Nederland
Met de ontwikkelingsrichting van Trimble in
het achterhoofd, is het niet moeilijk om te
Juli/Augustus 2012-5
GIS512_CAD 2-2006 06-07-12 12:05 Pagina 25
Voor bezoekers was er een speciale aanbieding met betrekking tot de FARO Focus 3D-laserscanner.
bedenken waar Geometius zich de komen-
de tijd op zal richten. De Nederlandse
dealer van Trimble-apparatuur gaat volledig
mee in de strategie van het Amerikaanse
bedrijf, aldus Jasper Ambagtsheer, directeur
van Geometius. “Ook wij zullen ons in ons
eigen afzetgebied meer richten op oplossin-
De traditie wil dat er ook
alltijd een stoere attractie
aanwezig is op de Trimble
Gebruikersdag.
gen voor verticale markten. We hebben
hiervoor in januari al een software-ontwik-
kelaar aangenomen en in juli zal er nog een
extra application engineer aan ons team
worden toegevoegd. Samen zullen ze pro-
gramma’s ontwikkelen op basis van de
Software Development Kit van Trimble,
waardoor we applicaties kunnen aanbieden
die voor honderd procent aansluiten op
zowel de soft- als hardware van de
betreffende klant. Uiteraard hebben we in
het verleden al eens eerder met dat bijltje
gehakt. Zo hebben we enkele jaren geleden
al Geomeet ontwikkeld voor kabels en lei-
dingen, maar net als Trimble gaan we dat
vanaf nu nog veel actiever aanpakken. Ik
wil er echter wel nadrukkelijk bij zeggen dat
we in de basis natuurlijk leverancier blijven
van meetapparatuur en dat we ook in de
toekomst apparaten zullen verkopen en ver-
huren, onderhoud zullen uitvoeren en ande-
re services blijven leveren. Dus wie daarin
is geïnteresseerd, kan gewoon bij ons
terecht. We willen op deze manier onze ser-
vice verder uitbreiden door software op
maat aan te bieden.”
Ondersteuning
Naast de extra aandacht voor software, ver-
wacht Ambagtsheer dat er in de toekomst
ook steeds meer een beroep zal worden
25
Data-inwinning
gedaan op de ondersteuning die Geometius
biedt voor de apparatuur die het bedrijf
levert. “De apparaten die we leveren wor-
den steeds eenvoudiger in het gebruik, vaak
is het een kwestie van een paar knoppen
indrukken, zodat er steeds vaker mee wordt
gewerkt door mensen die geen specialisten
zijn. Soms ontstaan er dan vragen over
geavanceerde instellingen of bijzondere
functies van het apparaat, omdat ze daar
nog niet in thuis zijn. Waarmee ze automa-
tisch bij onze helpdesk terechtkomen, die
hierdoor relatief veel vragen krijgt. Het grote
voordeel is echter wel dat we deze vragen
veel sneller kunnen beantwoorden in verge-
lijking met vroeger. Het is namelijk bijna
altijd mogelijk om vanuit ons kantoor in te
loggen op het apparaat, en zo op afstand
met de gebruiker mee te kijken en te assis-
teren. Wat dat betreft heeft de ontwikkeling
van de huidige communicatienetwerken niet
alleen een gunstige invloed gehad op de
workflow van onze klanten, maar ook op
die van onszelf.”
www.geometius.nl
www.trimble.com
Juli/Augustus 2012-5
GIS512_CAD 2-2006 06-07-12 12:05 Pagina 26

Data-inwinning

Grondverzet, aannemer of ingenieursbureau?

3D GPS in buitendienst en op
Grondverzetwerk met behulp van GPS. Erik Schimmel, directeur van grondverzetbedrijf en aannemer
Schimmel, in het Utrechtse Oudewater, zag in eerste instantie vooral kansen. De arbeidskosten kunnen
immers omlaag als er kan worden bespaard op een mannetje in het veld met een handpieper om te
meten. De moderniseringsslag bleek echter veel ingrijpender: “We kunnen onderaannemers nu veel meer
bieden.” Inmiddels heeft Schimmel twee machines uitgerust met een 3D GPS-systeem van Topcon.

Door Remco Takken

M
eteen nadat Schimmel in aanraking kwam met GPS-techniek,
zag hij in dat er ook een beleidsmatige beslissing moest wor-
den genomen. Hoe kon het grondverzetbedrijf het beste
omgaan met de werkvoorbereiding en het ontwerpen van de 3D-model-
len? Die zijn immers nodig om een kraan met de hoogst mogelijke preci-
sie te laten werken. Schimmel zocht de samenwerking met
Ingenieursbureau IOB Oudewater, die nu de GPS-projecten in 3D voor-
bereidt en ontwerpt. IOB voert alle inmetingen uit, maakt 3D-modellen,
en verwerkt hoeveelheidsbepalingen in het bestek. Schimmel voert buiten
het werk uit. Op de kraan zit Topcon-software waarop een 3D-model
aanwezig is dat bij IOB is gemaakt. De machinist leest de tekening op
zijn scherm en positioneert zijn machine middels GPS naar de juiste loca-
tie. Ook graafdieptes en complexe vormen staan aangegeven in het
model. Het op de kraan aanwezige GPS kijkt als het ware mee of er niet
te veel of te weinig wordt weggegraven.
Informatiemodellen
Om vanuit een ‘nulsituatie’ te komen naar de ‘gewenste situatie’ van
de opdrachtgever, is ingenieursbureau IOB intensief bezig met BIM,
oftewel Building Information Modelling. Hoewel de ‘B’ staat voor
‘gebouw’, raakt dit concept ook in de weg- en waterbouw in zwang.
De voordelen van uitwisselbare informatiemodellen zijn groot. De in
3D-modellen aanwezige informatie over de graafwerkzaamheden,
volumes, voortgang en eventuele tussentijdse wijzigingen, wordt immers
keer op keer hergebruikt. Van ontwerp tot aan de oplevering. En altijd
is het meest actuele model leidend en bij alle partijen beschikbaar.
Rob Stekelenburg, directeur van Ingenieursbureau IOB Oudewater: “Ik
ben sinds ruim een jaar fulltime BIM-manager. Het is een nieuwe kijk
op het werk. De voordelen zijn enorm. Zo zijn er bijvoorbeeld nooit
meer discussies over de te verplaatsen hoeveelheden grond.” Schimmel
vult aan: ”We kunnen onze opdrachtgevers nu veel meer bieden.”
Bernardo Overgoor, salesmanager bij Topcon, wijst op de veranderin-
gen die zichtbaar zijn in het veld: “Uitvoerders willen traditiegetrouw
paaltjes zien, zodat ze weten waar er gegraven moet worden. Ze zijn
door de GPS-gestuurde werkzaamheden in het veld de regie en de
controle kwijt, zeker bij onderaanneming. Kraanmachinisten die vanuit
hun cabine netjes een perceel op centimeterniveau afvlakken, doen dit
op een schijnbaar willekeurig stuk grond. Nergens is meer te zien in
het veld waar de grenzen en meetpunten zijn.”
Ontwerp en uitvoering
Zelfs bij eventuele fouten in het 3D-model houdt de aannemer het werk
in eigen hand. “Wanneer de situatie in het veld anders blijkt te zijn
dan in het 3D-model, hebben wij middels Site Link een directe verbin-
ding met IOB. Je kunt een berichtje sturen via de box. Vanuit kantoor
De machinist leest de tekening op zijn scherm en positioneert zijn machine middels GPS naar de juiste
locatie. Ook graafdieptes en complexe vormen staan aangegeven in het model.
zien ze onze machines dan staan.” Natuurlijk kan de machinist ook
telefonisch contact opnemen met de ontwerper, die vervolgens van ach-
ter zijn PC live meekijkt in hetzelfde actuele model. Zelfs het ontwerp
ter plekke aanpassen behoort tot de mogelijkheden. “De software slaat
om de twee seconden de actuele situatie op, of de machinist doet zelf
een aantal metingen, bijvoorbeeld om de tien meter”, aldus Schimmel.
Ontwerp en uitvoering komen dichter bij elkaar te staan, er is veel meer
contact tussen ‘kantoor’ en de ‘buitendienst’. Natuurlijk horen de even-
tuele veranderingen in een ontwerp niet bij de verantwoordelijkheid
van de machinist, maar bij het ingenieursbureau. Het is echter wel
mogelijk om snel te schakelen. Schimmel: “De faal- en stagnatiekosten
zijn vele malen lager. Het is niet meer nodig om de nieuwe situatie te
laten uitzetten door een landmeter. Je hebt bij wijze van spreken om
kwart over vier alles in beeld. Iedereen kan wel nagaan hoeveel tijd
en geld dat oplevert.”
Implementatie en opleiding
De samenwerking van Schimmel en IOB en de implementatie van de
software verliep soepel. Binnen drie dagen hebben beide bedrijven
zich het systeem eigen gemaakt. Schimmel: “Je moet er wel een uitda-
ging in willen zien. Mijn machinisten hadden het al gezien bij grotere
aannemers, men was tijdens de uitleg van Topcon van meet af aan
enthousiast. Het is ook zeer toegankelijk. Uiteindelijk heeft de oplei-
ding ongeveer een halve dag geduurd. Na een paar keer proefdraai-
en in het veld konden we al concluderen dat het werkte.” Stekelenburg:
“Ik kan mij goed voorstellen dat mensen het zien als een grote investe-
ring, je moet echter mee. Ik begeleid nu collega’s en opdrachtgevers,
en implementeer de software.” Schimmel: “Je ziet om je heen hoe hard
het gaat in de markt. De overheid wil van het begin tot het eind wor-
den ontzorgd, dus moet je ook de faciliteiten hebben om dat te kunnen
bieden.”

26 Juli/Augustus 2012-5
 GIS512_CAD 2-2006 06-07-12 12:05 Pagina 27

Data-inwinning

p kantoor
”Kraanmachinisten die vanuit hun cabine netjes
een perceel op centimeterniveau afvlakken, doen
dit op een schijnbaar willekeurig stuk grond.
Nergens is meer te zien in het veld waar de gren-
zen en meetpunten zijn.”

Het nieuwe werken
Het effect van het werken met 3D GPS is groot. We kunnen zelfs spre-
ken over ‘het nieuwe werken’ in de GWW-sector. Natuurlijk is het voor
de betrokken bedrijven een veranderproces, waarbij vooral de innige
samenwerking van grondverzetbedrijven met ingenieursbureaus opvalt.
Waar traditiegetrouw verhuurbedrijven relatief onzichtbaar meedraai-
den in een opdracht of project, verschuift momenteel hun rol naar die
van aannemer. Ook is er een verschil in cultuur tussen een grondver-
zetbedrijf en een ingenieursbureau. Bij Schimmel en IOB is dan ook
nadrukkelijk sprake van samenwerking, en niet van een fusie.
Stekelenburg: “Waarschijnlijk is het aangaan van een samenwerking
op dit moment gemakkelijker te realiseren dan het in eigen beheer bin-
nenhalen van een geheel nieuwe discipline. Wel kun je de vraag stel-
len of er in de toekomst nog ingenieursbureaus of aannemers bestaan.
De kans is groot dat er heel veel gaat verschuiven.”
www.schimmeloudewaterbv.nl
www.iob.nl
www.topcon.nl

advertentie

Opleiding
Post-HBO
Post-HBO
Coördinatie
Coördinatie GIS
D
Deep
post-HBO
ost-HBO oopleiding
pleiding Coördinatie
Coördinatie GIS
GIS llevert
evert u een
een degelijk
degelijk referentiekader
referentiekader
om
o mh
het
et g
gebruik
ebruik vvan
an geo-informatie
geo-informatie in
in uw
uw organisatie
organisatie effectief
effectief vorm
vorm te
te geven.
geven.

De opleiding bestaat uit:

- Organisatieprocessen en GIS-ontwikkeling - INSPIRE
- GIS-datamodellen en databases Infrastructure
- Spatial Data Infrastructure (SDI)
- Basisregistratie Grootschalige Topografie - Datakwaliteit
- Wet Ruimtelijke Ordening en digitale plannen webservices
- GIS-Internet en webser vices
- Cartografie, communicatie en kaartvormgeving - Mobiele GIS-applicaties
- GIS-theorie - Excursies en practica

Start : 28 augustus 2012 Contact : Peter Kaspers Telefoon : 0317 - 421711

Locatie : Utrecht & Wageningen E-mail : opleidingen@nieuwland.nl www.opleidingengeo.nl

Nieuwland Geo-Informatie

27 Juli/Augustus 2012-5
GIS512_CAD 2-2006 06-07-12 12:05 Pagina 28

Data-inwinning

GIS en Archeologie

Efficiëntieslag in het veld

MUG Ingenieursbureau heeft een GIS-toepassing ontwikkeld voor Archeologie. Het veldproces wordt
met ArcGIS, Leica’s MobileMatriX en maatwerk ondersteund. De BGT-variant van de toepassing met
de naam GeoTOPO die samen met Esri Nederland wordt ontwikkeld, komt tijdens de GIS Conferentie
beschikbaar.

Door Remco Takken

T
raditioneel landmeten geschiedt veelal
door het nauwkeurig inmeten van lijnen
en punten. Over het algemeen wordt het
inmeten en intekenen van een locatie gezien
als erg arbeidsintensief, net als proefsleufon-
derzoek, het invoeren en registreren van infor-
matie en het uitwerken van tekeningen in
AutoCAD.

Nieuwe wet- en regelgeving, zoals BAG en

BGT, vraagt om meer object- of GIS-gericht
landmeten. Ingemeten objecten worden dan
direct gekoppeld aan beschrijvende en admi-
nistratieve gegevens in een centrale database
en de informatie is in het veld visueel beschik-
baar. Hierdoor wordt de toepasbaarheid van
de ingewonnen gegevens vele malen groter.

MobileMatriX
MobileMatriX is GIS-gerichte landmeetsoft-
ware van Leica Geosystems, gebaseerd op
de laatste ArcGIS-technologie van Esri. Het
is een oplossing waarbij landmeetkundige
instrumenten gekoppeld zijn aan GIS.
MobileMatriX is ontwikkeld voor een naad-
loze gegevensstroom tussen het veld en kan-
toor, en ontworpen naar de behoeften van
landmeters en GIS-professionals. Hiermee
wordt het mogelijk om GIS-bestanden mee
te nemen in het veld en deze te onderhou-
den en aan te vullen. Door deze werkwijze
vindt een kwaliteitsverhoging plaats en
wordt veel post-processing voorkomen.
MUG Ingenieursbureau in Leek verzorgt als
officieel Leica-distributeur de levering, imple-
mentatie en support van Leica’s Mobile-
MatriX. MUG Ingenieursbureau heeft als
eindgebruiker al veel ervaring met digitaal
inwinnen, de uitwerking en analyse van
landmeetkundige gegevens. Het bureau zag
de GIS-potentie voor specifieke sectoren en
ontwikkelde een tweetal specifieke oplossin-
gen op basis van MobileMatriX. Eén voor
BGT-inwinning en -beheer, afgestemd op
IMGeo 2.0/IMBGT en de andere voor
archeologische opgravingen.
Hans Hainje van MUG Ingenieursbureau vertelt over de ontwikkeling van ArcheoloGIS op basis van Leica Mobile Matrix, een ArcGIS-extensie.
Mobiel Watis
In de waterschapswereld is al een specialisti-
sche variant van MobileMatriX in gebruik:
Mobiel Watis. De veranderingen en verbete-
ringen in het werkproces tijdens het werken
met deze GIS-applicatie zijn goed vergelijk-
baar met de archeologische toepassing.
Natuurlijk valt de snelheid en de efficiëntie
op van het objectgerichte werken. Alle infor-
matie wordt immers direct en gestandaardi-
seerd in de GIS-applicatie vastgelegd.
Nabewerking van de gegevens op kantoor
is niet meer nodig. Ook is het vrijwel meteen
mogelijk om een analyse of presentatie van
de ingewonnen gegevens te maken. De
grootste vernieuwing betreft het combineren
van meten, tekenen en het toekennen van
attribuutinformatie in één systeem. Van tevo-
ren gedefinieerde keuzelijsten maken
het invullen van de informatie minder fout-
gevoelig. Foto’s die ter plekke worden ge-
maakt, moeten ook in het systeem beschre-
ven worden. De foto krijgt natuurlijk coördi-
naten mee.
De applicatie ‘ArcheoloGIS’
Onder de werktitel ‘ArcheoloGIS’ presenteer-
de MUG Ingenieursbureau het afgelopen voor-
jaar specifieke software voor (geo-gerefereer-
de) data-inwining voor archeologen.
Gebruikmakend van Leica-apparatuur en met
ArcGIS-MobileMatriX (een extensie op
ArcGIS) als verbinding tussen apparatuur en
GIS, maar ook met eigen functionaliteit die
gebaseerd is op de KNA en digitaal uitwis-
selings formaat SIKB0102.
Bij een klassieke opgraving gold dat tijdens
het veldwerk veel aandacht besteed werd
aan markeren en meten van sporen en vond-
sten, en dat na het veldwerk nog veel ver-

28 Juli/Augustus 2012-5
GIS512_CAD 2-2006 06-07-12 12:05 Pagina 29
“Doordat er gebruikgemaakt wordt van een
relationeel datamodel, wordt de kans op fouten
sterk gereduceerd en kunnen controleroutines
gebruikt worden”
Rick Weehuizen van Leica Geosystems legt uit hoe ArcheoloGIS en Mobile Matrix de werkzaamheden in het veld beïnvloeden van de landmeter.
werkingstijd nodig was om de handmatig
ingewonnen data te digitaliseren. Met
ArcheoloGIS wordt in één slag zowel de attri-
buutdata als de geometrie vastgelegd en het
meettoestel bediend. Hier is het juist zo dat
men meer kan doen in het veld in minder tijd
en met minder mensen. Netto gezien kost een
controle ter plekke minder inspanning.
Controle op de ingewonnen data is al in het
veld uit te voeren. De ervaring leert dat het
invoeren van administratieve gegevens beter
verloopt dankzij de objectenbenadering.
Geo-objecten zijn visueel te beoordelen, er
kan een overzicht worden opgeroepen met
de vulling tot dat moment en de bijbehoren-
de informatie. Een simpele rapportageknop
vertaalt de ingewonnen informatie naar een
overzichtelijke rapportagevorm. Doordat er
gebruikgemaakt wordt van een relationeel
datamodel, wordt de kans op fouten sterk
gereduceerd en kunnen controleroutines
gebruikt worden.
Op kantoor
ArcheoloGIS is een applicatie voor in het
veld met gebruiksvriendelijke invoerscher-
men, maar is ook te gebruiken voor projec-
ten op kantoor, in standaard ArcGIS.
Gebruikers kunnen attribuut-informatie aan-
vullen, splitsinformatie invoeren, en eenvou-
dig standaard rapporten genereren. Een
kaart is vervolgens op te maken met ArcGIS.
Een gebruiker die zelf inwint kan ook pre-
sentatiemateriaal en rapportages uitvoeren.
Proefsleuvenonderzoek
In Ten Boer, locatie Dijkshorn, is in 2011 in
opdracht van de gemeente Groningen door
de afdeling Archeologie van MUG
Ingenieursbureau een archeologisch proefs-
leuvenonderzoek uitgevoerd. Het archeolo-
29
Data-inwinning
gisch onderzoek is toen ondersteund met
GIS en MobileMatriX om het gebied digi-
taal in kaart te brengen.
Aanleiding was een reeds uitgevoerd ar-
cheologisch bureau-booronderzoek. Hieruit
was gebleken dat het onderzoeksgebied in
het stroomgebied van de voormalige rivier
de Fivel ligt en dat de geul met oeverwallen
in de ondergrond aanwezig is. In de nabije
omgeving zijn vondsten bekend uit de perio-
des ijzertijd, Romeinse tijd en middeleeu-
wen. Tijdens het proefsleuvenonderzoek zijn
er twee sleuven gegraven van ongeveer der-
tig meter lang en vier meter breed, waarbij
de sleuven laagsgewijs zijn verdiept om een
goed sporenvlak aan te kunnen leggen.
Hierbij is de inhoudelijke en fysieke kwali-
teit van het onderzoeksgebied (aard, ouder-
dom, omvang, gaafheid en conservering)
gedocumenteerd, waarbij met name onder-
zoek is gedaan naar een voormalige geul
met bijbehorende oeverwallen, waarop
mogelijk oude bewoningsresten aanwezig
zijn.
Objectgericht werken, en dan?
MobileMatriX wordt al enige jaren herkend
als een toepasbaar product om objectge-
richt te kunnen werken, mede dankzij de
extensie op Esri ArcGIS. De eindgebruiker
moest echter zelf nog veel inrichten om de
eigen processen goed te ondersteunen. Ook
was het product minder geschikt voor de
invoer van administratieve data. Het leren
werken met de applicatie was weliswaar
eenvoudig, de kennisopbouw rondom het
omgaan met meetapparatuur en GIS is
daarentegen complexer. Door de specifieke
toepassingen en door gebruik te maken van
eenvoudiger te bedienen schermen, wordt
het gebruik van MobileMatriX als veel
gebruiksvriendelijker en meer procesonder-
steunend ervaren.
www.mug.nl
Juli/Augustus 2012-5
GIS512_CAD 2-2006 06-07-12 12:05 Pagina 30

 GIS512_CAD 2-2006 06-07-12 12:05 Pagina 31

COMPLETE FOTO-INVENT
FOTO-INVENTARISATIE
VENTTARISA
ARISSA
ATIE
K IN AUTOCAD
IN ÉÉN KLIK A D

Slimme integratie
ratie
ti van locatiefoto’
l ti f t ’’ss in
i uw AutoCAD tekening

UÊ ˜Êjj˜ÊŽˆŽÊ>ÊÕÜʏœV>̈ivœÌœ½Ãʜ«Ê,‡VœŸÀ`ˆ˜>Ìi˜Êˆ“«œÀÌiÀi˜Êˆ˜ÊÕÜÊÌiŽi˜ˆ˜}I
UÊ œÌœ½ÃÊ`ˆÀiVÌʈ˜ÊÕÜÊÌiŽi˜ˆ˜}Êۈ>Ê+ՈVŽÊ*ÀiۈiÜÊLiŽˆŽi˜ÊœvÊۜi`ˆ}ʜ«i˜i˜



UÊ /œiۜi}i˜ÊÛ>˜ÊVœ““i˜Ì>>ÀÊ>>˜ÊvœÌœ½ÃÊۈ>ʘvÀ>

ʜ̜Ê>˜>}iÀ
UÊ *ʜ̜LœiŽÊiÝ«œÀÌiÀi˜Êˆ˜VÕÈivÊVœ““i˜Ì>>ÀÊi˜Ê˜Õ““iÀÃÊՈÌÊ`iÊÌiŽi˜ˆ˜}

Ideaal voor ingenieursbureaus, aannemers en gemeentes

UÊÊ -V…œÕÜi˜ÊÌi˜ÊLi…œiÛiÊÛ>˜Ê«ÀœiVÌۜœÀLiÀiˆ`ˆ˜}
Ê Ê Ê Ê
PROBEER
UÊÊ 6>Ã̏i}}i˜ÊÛ>˜Ê«ÀœivÏiÕÛi˜ÊœvÊ>>˜}ii}`iʎ>LiÃÊEʏiˆ`ˆ˜}i˜
Ê Ê Ê Ê Ê Ê Ê NU GRATIS!
UÊÊ ˜Ìi}ÀiÀi˜ÊÛ>˜Ê`ˆÛiÀÃiÊvœÌœ‡ˆ˜Ûi˜Ì>ÀˆÃ>̈iÃʈ˜ÊÕÜÊÌiŽi˜ˆ˜}
Ê Ê Ê Ê Ê Ê BEKIJK DE ONLINE DEMO EN
DOWNLOAD UW TRIAL VERSIE
Ook in InfraCAD 4.0 OP WWW.INFRACAD.NL
UÊÊ ˆVʓi`ˆ˜}i˜Êˆ“«œÀÌiÀi˜Êˆ˜ÊÕÜÊÌiŽi˜ˆ˜}Êi˜Êœ“âiÌÌi˜Ê˜>>ÀÊ«œÞˆ˜i˜
Ê Ê Ê Ê Ê Ê Ê Ê Ê
UÊÊ >˜`ˆ}iÊV>VՏ>̈i‡Êi˜Ê“>>ÌۜiÀˆ˜}‡v՘V̈iÃ
Ê Ê Ê
UÊÊ -œ˜`iÀˆ˜}i˜Ê­ ÊLiÃÌ>˜`i˜®Êˆ“«œÀÌiÀi˜Êˆ˜ÊÕÜÊÌiŽi˜ˆ˜}
Ê Ê Ê Ê Ê Ê
UÊÊ ˆVʓi`ˆ˜}i˜ÊiÝ«œÀÌiÀi˜Ê˜>>ÀÊÊ­œœ}iÊ >À̅
Ê Ê Ê Ê Ê Ê ®
®

ÊÊ Ê Ê Ê Ê Ê Ê Ê Ê Ê Ê Ê Ê
Ê Ê Ê Ê Ê Ê Ê Ê
GIS512_CAD 2-2006 06-07-12 12:05 Pagina 32
Evenement
GeoWeek ook in Den Haag
Door Jos Burgers en Gert-Jan van der Weijden
V
oor het eerst organiseerde de afde-
ling Landmeten en Vastgoedinforma-
tie van de gemeente Den Haag een
activiteit voor middelbare scholieren in de
GeoWeek. Het past in de visie van de
gemeente om zichtbaar te zijn en bovendien
is het gewoon erg leuk om je trots voor het
vak te delen met kids van deze leeftijd. Dit
jaar verwelkomde de gemeente twee twee
vwo van het Veurs Lyceum uit het naburige
Leidschendam. Na ontvangst met choco-
lademelk en stroopwafels gingen de scho-
lieren bijna letterlijk in de schaduw van het
nieuwe stadskantoor aan de Leijweg aan de
slag met tachymeter en GPS. Wat gebeurt
er als je vanachter de tachymeter ‘links’
roept naar degene die de spiegel vast-
houdt? Gaat die dan inderdaad een stap
naar links? Of redeneert die leerling vanuit
de positie vanachter de tachymeter en zet
vanuit zijn of haar eigen positie een stap
naar rechts?
Aan de andere kant van het gebouw was
een andere groep bezig ‘de kaart bij te wer-
ken’ door een vers heraangelegd stukje
openbare ruimte op papier te zetten. ‘Wat
zie je allemaal?’ was de insteek. Wat is wel
32
Tijdens de GeoWeek aan de slag
met tachymeter en GPS.
De Leijweg in Den Haag op de kaart.
en wat is geen topografie? De opsluitban-
den die vrijwel volledig onder de aarde van
het aanpalende groen verstopt zaten, wer-
den nogal eens over het hoofd gezien, maar
voor de rest ontging de kids weinig. ‘Hoe
meet je dat met eenvoudige middelen?’ was
een ander aandachtspunt. Daarbij bleek
schoenmaat 43 handig te zijn, want: even
lang als een standaard stoeptegel. En zo
werd de voet als lengtemaat heruitgevonden!
Jos Burgers jos.burgers@denhaag.nl en Gert-Jan van der Weijden
gertjan.vanderweijden@denhaag.nl, Afdeling Geo-Informatie en
Erfpachtbedrijf gemeente Den Haag.
Juli/Augustus 2012-5
GIS512_CAD 2-2006 06-07-12 12:05 Pagina 33

Evenement

Lustrumfeest

Vijf jaar Geonovum

Na vijf jaar is het voor standaardiseringsorgaan Geonovum tijd om terug te blikken én vooruit te
kijken. “Zijn wij in staat geweest om een sfeer te scheppen waarin organisaties over elkaars grenzen
heen stappen?”, vroeg directeur Rob van de Velde zich af.

Door Remco Takken

weten welke data geschikt zijn om te delen

met de ‘echte’ eindgebruiker.”

Opvallend was het controversiële gehalte

van een aantal kleurige praktijkvoorbeelden
waar geo-informatie succesvol werd
gedeeld en uitgewisseld. Of de controverse
bewust gekozen was met het oog op de
komst van een ‘Geo Autoriteit’, werd niet
helemaal duidelijk. Het op de juiste locatie
inplannen van fietspaaltjes ligt in ieder geval
gevoelig, zeker na een Gronings onderzoek
begin dit jaar, waaruit bleek dat er door
fietspaaltjes jaarlijks vijftig doden zijn te
betreuren en 46.000 gewonden. Op het-
zelfde filmpje was te zien hoe bij iemand
Een limerick is natuurlijk een geliefde dichtvorm
een stuk voortuin was ‘gecorrigeerd’ in het
omdat er altijd een geografische
component in zit: een plaatsnaam.
voordeel van de gemeente, na vergelijking
tussen de kadastrale kaart en de gemeente-
lijke beheerkaart.

W
aar het aankomt op het weghalen
van angst en wantrouwen bij de
overheid richting het bedrijfsleven
(en omgekeerd), is dat absoluut gelukt. Anno
2012 kijkt niemand er meer vreemd van op
wanneer een commerciële CAD/GIS-
dienstverlener als NedGraphics sa-
men met Geonovum door het land
reist om betrokkenen te informeren
over de impact van de aankomende
Basisregistratie Grootschalige Topo-
grafie. Ook ministeries zijn zich
bewuster geworden van de verschil-
lende doelgroepen en belanghebben-
den die te maken hebben met nieuwe
wetgeving en standaarden. Zo zijn er
talloze bronhouders-, afnemers- en
winstpakkersbijeenkomsten georgani-
seerd met achter de schermen veel
input van Geonovum.
Tijdens het lustrumfeest van Geo-
novum op 19 juni 2012 in de
Amersfoortse Veerensmederij, werd
ook vooruitgekeken. In zijn inleiding
stipte Geonovum-directeur Rob van de
Velde aan dat een toekomstige Geo Autoriteit
mogelijk kan helpen tegen misbruik van de in
toenemende mate open geodatasets, en Esri
Nederland’s CEO Mark Herbold wees er
terecht op dat “geo-professionals heel goed
Directeur Rob van de Velde leidde in Amersfoort
Geonovum’s Lustrumcongres in.
Lijfelijk aanwezig was oud-politieman
Bernard Rombouts, die met Bureau Frontlijn
graag geo-informatie inzet voor het interve-
niëren bij probleemgezinnen in Rotterdam.
Zijn openlijk nonchalante houding ten
opzichte van zijn ‘cliënten’ uitte hij tij-
dens het lustrumfeest met een opmer-
king als ‘ach, wat is privacy?’.
Mensen ‘die gewoon raar doen’ vol-
deden aan een van de criteria om bij
ze binnen te mogen dringen. Volgens
Rombouts gaat het om zestigduizend
Rotterdammers die wel een bezoekje
konden gebruiken van zijn team, dat
er niet voor terugdeinst om aangifte
te doen bij de politie als zij iets ver-
dachts aantreft bij zo’n visite. Daarbij
vergeleken was het gebruik van social
media en ‘foto’s uit de wijk’ van de
zichzelf als jong bestempelende derti-
ger Juha van ’t Zelfde volkomen
onschuldig, sympathiek en zelfs bijna
schattig.
www.geonovum.nl

33 Juli/Augustus 2012-5
GIS512_CAD 2-2006 06-07-12 12:05 Pagina 34

Trainingswijzer

www.civilcenter.nl Master of Science GIMA

De Master of Science opleiding GIMA is een gezamenlijk initiatief van vier samenwerkende
Nederlandse instituten voor hoger onderwijs.

Specifieke kenmerken
• Voor studenten èn werkenden uit binnen- Vier samenwerkende universiteiten
en buitenland
• Voltijds en deeltijd programma
• Blended learning = contactonderwijs +
afstandsonderwijs
• Modules + stage + thesis
• Opleiding tot geo-informatie-manager
en –specialist

Geïnteresseerd?
www.msc-gima.nl

www.civilcenter.nl www.msc-gima.nl

Realworld Systems verzorgt maatwerk opleidingen op het gebied van:

Basiscursus en maatwerk training

• GIS Algemeen, introductie
• GIS voor Managers: visie en inzicht in ontwikkelingen
• GIS voor Gebruikers, Beheerders en Ontwikkelaars:
• ESRI Desktop en Server producten (ArcMap, ArcSDE, ArcGIS Server, Arc GIS Mobiel)
• Introductiecursus digitaal inmeten (GPS)
• GE Smallworld producten (NRM, Offices, Admin, User, PNI) • Maatvoeren met (Robotic) Total Station
• Penmap encore en Carlson SurvCE
• Carlson Survey / GIS / Civil
• Realworld producten (ORCA, SyncManager, Testrunner)

• AutoCAD Civil3D Survey

• Open Source producten (Openlayers, Quantum GIS, Ruby on Rails, Flamingo, MapServer)
• Spatial Eye producten; Spatial Workshop, X&Y Server, WION (User, Config en analyse)

De cursussen verzorgen wij in ons leslokaal of bij u op locatie.

• Geo data transformatie met behulp van Safe FME

Interesse? Ga naar www.geodirect.nl of bel 0297 76 91 01.

• Klant Applicaties: gericht op waar de gebruikers mee werken

Meer informatie over onze maatwerkopleidingen en onze aanpak vindt u op:

www.realworld-systems.com –> GIS Training –> Opleidingen op maat
Interesse of meer weten? Neem contact op met Realworld Systems, Telefoon +31 (0) 345 614406
of mail naar: opleidingen@realworld-systems.com penmap .com

www.realworld-systems.com www.geodirect.nl

In het succesvolle gebruik van het ArcGIS-platform is de juiste

opleiding of training essentieel. Esri Nederland voorziet, als hét
ArcGIS-opleidingsinstituut, u en uw organisatie graag van de




juiste kennis om optimaal gebruik te maken van onze software.

GIS opleidingen NedGraphics

t
/FE#SPXTFS
t
/FE1MBO
Ir. D.S. Tuijnmanweg 10

Onze docenten zijn door Esri gecertificeerd en plaatsen, door

t
/FE(FPNBHB[JKO
4131 PN VIANEN t
/FE(FPTFSWJDFT
hun brede kennis en ervaring, de lesstof in de context van uw



t
/FE(FPEBUB8BSFIPVTF

werkzaamheden en organisatie. Laat u vrijblijvend adviseren

T: + 31 (0) 347 329 626
t
/FE7JFX

t

*(04
over de beste route die u kunt nemen. Esri Nederland opleidin-
F: + 31 (0) 347 329 666




t

/FE*OXJOOJOH



E: cursussen-gis@nedgraphics.nl
gen helpt u graag verder met inschrijf-, groeps- en maatwerk-
t

.JDSPTUBUJPO(&0$"%

W: www.nedgraphics.nl



t

"VUP$"%
.BQ
%
#BTJT




opleidingen.

t

"VUP$"%
.BQ
%
(FWPSEFSEFO



Contactpersoon:
t

"VUP$"%
.BQ
%
6QEBUF
mevrouw K. van het Reve
t

"VUP$"%
$JWJM
%
#BTJT
t
"VUP$"%
$JWJM
%
6QEBUF
Ga voor meer informatie naar www.esri.nl/opleidingen



t
/FE*OGSB
5FLFOFO
of e-mail naar opleidingen@esri.nl
t
/FE*OGSB
6QEBUF
t
.BTUFSDMBTT
#(5

www.nedgraphics.nl www.esri.nl

Uw trainingen een heel jaar lang in GIS-Magazine en op www.gismagazine.nl voor slechts € 1300,–. Meer info? rgroothuis@gismagazine.nl
GIS512_CAD 2-2006 06-07-12 12:05 Pagina 35

Trainingswijzer

Geo - opleidingen
starters en gevorderden

Cursussen en opleidingstrajecten:
- (Avond-)opleiding Coördinatie GIS (post HBO of MBO)
- Omscholingsopleiding Geo-informatie
GIMA feliciteert haar recent afgestudeerde student: - E-learning modules GIS
- Pakkettrainingen GIS (ArcGIS, IRIS, Smallworld)
- Datakwaliteit en metadata
- Cartografie en grafische presentatie
- Programmeren met Python
Bart Baas - Geodatabases en Oracle Spatial

De opleidingen verzorgen wij op één van onze vestigingen of bij u intern.

Informatie: Peter Kaspers

t: 0317 421711
Voor meer informatie over voltijdse en deeltijdse studie GIMA: e: kaspers@nieuwland.nl
zie www.msc-gima.nl i: www.opleidingengeo.nl

www.msc-gima.nl geo.nieuwland.nl

www.geon.nl www.cadaccent.nl

Correctie InfraCAD foto-inventarisatie AutoCAD

Master of Science in GIS In het artikel over foto-inventarisatie in AutoCAD
Het UNIGIS Diploma en MSc. curriculum, een studie (GIS-Magazine 4-2012, pagina 20) zijn de
waarbij de nadruk ligt op GIS in de praktijk.
fotobijschriften verwisseld.
Dé mogelijkheid om thuis in uw eigen tempo af te
studeren in GIS.

Wat houdt studeren bij UNIGIS onder andere in:

v Flexibel programma met diverse specialisaties
v In deeltijd studeren via afstandsonderwijs (internet)
v 1x per jaar een week training op de universiteit
v Voertaal is Engels, maar opdrachten mogen ook in Fotolocaties rangschikken en voorzien van commentaar.
het Nederlands worden gedaan

UNIGIS, een internationaal netwerk van universiteiten,

jaarlijks 2000 studenten en meer dan 17 jr ervaring.
Start nieuwe cursus: Vrijdag 7 september 2012
Meer info & aanmelden via de website

www.unigis.nl Fotolocaties in de tekening, inclusief volg- Wizard om een PDF-fotoboek

nummer en kijkrichting. te maken. www.infracad.nl
www.unigis.nl www.cadaccent.nl

35 Juli/Augustus 2012-5
GIS512_CAD 2-2006 06-07-12 12:06 Pagina 36

Evenement

Op naar objectgerichte basiskaart

Gebruikersdag dg DIALOG
Woensdag 6 juni 2012 vond de gebruikersdag dg DIALOG BGT plaats in Utrecht. Honderdvijftig
gebruikers van ruim zestig organisaties woonden de dag bij.

Door de redactie

zijn vertegenwoordigd, was één van de spre-

kers in het plenaire ochtendprogramma. Dat
de BGT een complexe materie is, blijkt uit
zijn lezing waarin hij aangeeft wat de
betrokkenen van het SVB-BGT kunnen ver-
wachten in de transitiefase. Wie is waar-
voor, verantwoordelijk?  Waarom is een
verdergaande standaardisatie (IMGeo)
noodzakelijk?
Hierop voortbordurend ging Ron Bloksma in
een volgende sessie in op de verschillende
geo-standaarden in relatie tot de BGT.

Integratie beheerkaarten in
basiskaart en BOR
Leo Kool van de gemeente Gorinchem deel-
de de ervaringen met de integratie van alle
Grontmij ondersteunt BGT-processen door middel van een quickscan, software, advisering, cursussen en de herziening van de werkprocessen. beheerkaarten in één objectgerichte basis-
kaart. Zowel de software als de organisatie

D
agvoorzitter Bart van der Lely opende workshops: ‘Fotogrammetrie’, ‘De praktijk van zijn op de werkprocessen aangepast. De
de dag met een uiteenzetting van de het meten met de pencomputer/tablet PC’ en gemeente Gorinchem is erg te spreken over
stand van zaken rond dg DIALOG BGT. ‘Landmeetkundige verwerking en MOVE3’. de combinatie van dg DIALOG BGT en dg DIA-
Dit pakket, een voortzetting van het vroegere LOG BOR, een praktijkverhaal waarbij dus niet
dg DIALOG Topografie, ondersteunt de keten van Bronhouder, wat nu? alleen wordt voldaan aan de BGT, maar
inwinnen, beheren en distribueren van topogra- Ernst Koperdraat, van het SVB-BGT, de lan- waarin men ook een stap verder is door de
fische gegevens (BGT, IMGeo en meer). delijke organisatie waarin de bronhouders integratie van de BOR-software.
Daarnaast heeft dg DIALOG BGT enkele optione-
le uitbreidingen en zijn er koppelingen mogelijk
naar beheersystemen van andere leveranciers.
Van der Lely gaf daarna het woord aan Dolf
de Rooij, voorzitter van de gebruikersgroep, die
adviezen presenteerde van de verschillende the-
magroepen. Een aantal van deze adviezen is
inmiddels al door Grontmij opgepakt.

BGT is hot
Grontmij ondersteunt BGT-processen door
middel van een quickscan, software, advise-
ring, cursussen en de herziening van de werk-
processen. Dat de BGT een ‘hot item’ is, bleek
uit de vele verschillende sessies waarbij er tel-
kens een raakvlak was met de BGT. Praktische
sessies zoals ‘Structureren en objectvorming
voor de BGT’ en ‘Inwintechnieken voor de
BGT’ werden afgewisseld met meer beleids-
matige zaken. Op veler verzoek was er op
de gebruikersdag ook een aantal praktische

36 Juli/Augustus 2012-5

IMGeo 3D nu beschikbaar
Vanuit de nationale 3D Pilot informeerde
Rick Klooster van de gemeente Apeldoorn
de zaal over de moeilijkheden en mogelijk-
heden rondom het gebruik van 3D in het
ruimtelijk ontwikkelingsproces. De gemeen-
te Apeldoorn neemt vanaf het begin actief
deel aan de nationale 3D Pilot.
Meerwaarde BGT
Tijdens deze dag is maar weer eens duidelijk
geworden dat de BGT voor gemeenten, pro-
vincies en waterschappen alleen meerwaar-
de heeft als er gestreefd wordt naar een
model dat aansluit bij het gebruik binnen de
organisatie. Focus daarom op het gebruik in
advertentie
37
Evenement
de interne bedrijfsvoering, zodanig dat
het – in afgeleide vorm – goed aansluit bij
de BGT, is de algemene boodschap. “Een
BGT maak je niet voor de landelijke voor-
ziening.”
GeoIdee 2012
Het GeoIdee 2012 is gewonnen door
Corné van Zunderd van de gemeente Etten-
Leur. Het GeoIdee gaat er zorg voor dra-
gen dat de foutmeldingen bij het vormen van
vlakken duidelijker zijn.
https://software.grontmij.nl
Juli/Augustus 2012-5
Juli/Augustus 2012-5
GIS512_CAD 2-2006 06-07-12 12:06 Pagina 39

Burgeroorlog
verbeeld
Pag 1. De Geograaf
Pagina 1. | Gratis verspreiding in iedere uitgave van GIS-Magazine
Natuurschoon
op stortlocatie
Pag 1.

16 juli 2012 | 5e jaargang | nummer 5

Een koud contact

Grenzeloos kennis-verkeer
nieuw type hangplek
Fietsend over de evenaar
Handheld op Praat eens
de noordpool met een
voetganger

De internationaal bekende Franse avonturiers en
wetenschappers Alan Le Tresoler en Julien Cabon
bereikten op 4 april 2012 de noordpool. Hun metin-
gen van weerdata, bewegingen van ijsschotsen in
zee en plankton trokken de aandacht in de media,
waarbij op verschillende foto’s duidelijk een Algiz
XRW te zien was waarmee de wetenschappelijke
data werd gemeten, opgeslagen en verstuurd.
www.handheldbenelux.com
Kadastermedewerker Ebrahim Hemmatnia gaat
50.000 kilometer afleggen en twintig landen
bezoeken tijdens zijn reis rond de wereld per amfi-
bie-fiets. GIMA-afgestudeerde Hemmatnia is
werkzaam als innovatie-adviseur bij het Kadaster.
Onder het motto ‘No Limits on Earth’ wil hij nu
35.000 kilometer over water, en ongeveer
15.000 kilometer over land afleggen in één en
hetzelfde voertuig.
Het No Limits on Earth-project staat voor vrij ver-
keer van personen en een vrije uitwisseling van
kennis, het kweken van begrip en respect voor
elkaars mening en onderlinge verschillen. En,
daaruit voortvloeiend, vruchtbare samenwer-
kingsverbanden over de door mensen bedachte
grenzen heen. Hemmatnia wil inventariseren wat
er in de gemeenschappen die hij tegenkomt nodig
is om ontwikkelingskansen te creëren voor kinde-
ren. Na zijn reis moet dit leiden tot onderwijs- en
© Red Geographics
ontwikkelingsprojecten. Zijn reis gaat dus om veel
meer dan alleen zijn eigen, uitzonderlijke presta-
tie. Deze reis gaat letterlijk over grenzen om gren-
zen te slechten, om het grenzeloze te bereiken. De
start vindt plaats op 1 november 2012, in het Het is goed dat er een verklarende tekst onder dit
Afrikaanse Dakar in Senegal. In april 2015 hoopt nieuwe verkeersbord is geplaatst, want ongewilde
Hemmatnia weer terug te zijn op dit punt. associaties met expliciete films (16 jaar en ouder)
De bijzondere amfibie-fiets, de Ad Infinitum, is liggen op de loer. Volgens leverancier Smits
natuurlijk een schitterend object voor sponsoren. Neuchâtel is de voetgangersparkeerplaats een
Over een periode van drie jaar is het dan ook ontmoetingsplek om stil te staan wat écht belang-
mogelijk om ‘strekkende centimeters’ te kopen. De rijk is in het leven. De eerste voetgangersparkeer-
romp van de Ad Infinitum zal worden ingedeeld in plaats is inmiddels geplaatst in Bennekom. Of er bij
over de lengte aangebrachte banden van tien cen- grote toeloop ook parkeermeters worden
timeter breed, die beschikbaar zijn voor spon- geplaatst, is niet bekend.
soren. Bekende ondersteuners uit de geo-sector:
RedGeographics, die ook de afgebeelde route op de
globe ontwierp, en satellietbeeldenleverancier
GeoEye.
www.nolimitsonearth.com Natuur & Techniek
Natuurschoon
op stortlocatie

Kaart vertelt geschiedenis

Burgeroorlog
verbeeld
Deze ‘storymap’ is een van de webmaps die te zien is op de international website van GIS- Foto © Kristine Silacerpa
leverancier Esri. De kaart vertelt het verhaal van de Amerikaanse burgeroorlog (denk
aan ‘North & South’). Natuurlijk valt op hoeveel slagvelden er dankzij de Civil War Trust In opdracht van afvalverwerker Attero voert land-
momenteel nog bekend zijn, en zelfs te bezoeken. De onderliggende kaart uit 1862 is meetkundig bureau IGL jaarlijks een waterpassing
geleverd door de Amerikaanse kaartenverzamelaar David Rumsey. Ook Google Earth uit van zettingstegels, dat zijn meettegels die wor-
Map Layers maakt dankbaar gebruik van enkele van Rumsey’s topstukken. den gebruikt om een mogelijke zetting van het ter-
http://storymaps.esri.com/stories/civilwar/ rein in kaart te brengen. Tijdens haar werkzaam-
www.davidrumsey.com heden op een stortlocatie in het zuiden van het
land bracht landmeter Kristine Silacerpa de com-
binatie ‘natuur en techniek’ onlangs mooi in
Blader eens lekker terug beeld. Zij was op pad met een Topcon DL-101C en
kreeg gezelschap van een nieuwsgierige sprink-
www.gismagazine.nl/de-geograaf haan.
www.igl.nl
GIS512_CAD 2-2006 06-07-12 12:06 Pagina 40

Evenement

Geo Experience nog in aanbouw

Geofort geopend
GeoFort is in het weekend van 23 en 24 juni 2012 feestelijk geopend met een aantal onderdelen,
waaronder het Intelligent Doolhof, de desoriëntatietunnel en de Vleermuisspeurtuin, die samen met
Staatsbosbeheer is ontwikkeld.

Door de redactie

kunt zien hoe je eigen hoofd er uit zou zien

als een platgeslagen beeld, bijvoorbeeld met
behulp van een Mercator- of Petersprojectie.
Het GeoFort heeft onlangs van Regio
Rivierenland zeshondertduizend euro gekre-
gen voor de ontwikkeling van de Geo-
Experience. De GeoTour wordt een app die
bezoekers van GeoFort laat kennismaken met
historische en actuele geothema’s.

Het complex krijgt verschillende functies. Zo

komt er een restaurant, een zalencentrum en
een winkel. De meest belangrijke functie ech-
ter wordt die van GeoFort: een educatieve
attractie voor de leeftijdsgroep acht tot acht-
tien jaar op het gebied van geografie, carto-
grafie en navigatie. Verder is het doolhof
gekoppeld aan de Crisis Control Room in de
voormalige kazerne. Dit is een ruimte waar
onder andere brandweer en politie kunnen
oefenen hoe ze in crisissituaties moeten han-
delen.

Bij de start van het nieuwe schooljaar (vanaf september) zijn er

ook lespakketten beschikbaar voor basis- en middelbare scholen.
Zie hier vast een impressie:
www.geofort.nl/onderwijs/lespakketten

Burgemeester van Lingewaal Loes van Ruijven en Geofort-dame Willemijn Simon van Leeuwen. www.geofort.nl

W
illemijn Simon van Leeuwen en Bart Bennis De opening van het Geofort op 23 juni 2012.
lanceerden zes jaar geleden het plan om het
ruim 130 jaar oude fort in Herwijnen, onder-
deel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie,  nieuw leven
in te blazen en duurzaam te behouden. Er was van ver-
schillende kanten actieve ondersteuning door de geo-
sector, met name van het Kadaster, Esri Nederland en
Geodan. Het Geofort heeft, zoals bekend, meer ambi-
ties dan het behoud van het fort. Nog dit jaar wordt ‘NL
1 op 25.000’ gerealiseerd, in samenwerking met Van
Oord. Dit ‘Nederland in het klein’ komt in de fortgracht
te liggen, waar je zelf kunt beleven welke delen van
Nederland onder water zouden stromen als we geen dij-
ken zouden hebben.
Ook de GeoExperience-zalen zijn nog niet ‘af’. Het is
de bedoeling dat ‘Mind Mapping’ gaat zorgen voor
een 3D-scan van je hoofd, waarna je in ‘Fat & Funny’

40 Juli/Augustus 2012-5

bgt adve
GIS512_CAD 2-2006 06-07-12 12:06 Pagina 41

dg DIALOG Topografie
heet voortaan
dg DIALOG BGT

Opbouwen, inwinnen en beheer van grootschalige topografie

Al meer dan 25 jaar bouwt Grontmij topografische software. dg DIALOG BGT is daar nu het resultaat van.
In gebruik bij onze eigen landmeters en ingenieurs én bij ruim 100 klanten, groot en klein.
dg DIALOG BGT: het systeem voor opbouw en beheer van een objectenkaart. Meer weten?

software.grontmij.nl

bgt advertentie juli 2012.indd 1 6/22/2012 2:19:00 PM

GIS512_CAD 2-2006 06-07-12 12:06 Pagina 42
Evenement
ERDAS, Intergraph en Leica
Hexagon 2012
In Las Vegas bekeken ongeveer 3300 aanwezigen begin juni de deels gezamenlijk ontwikkelde
innovaties van ERDAS, Intergraph en Leica tijdens Hexagon 2012.
Door Remco Takken
Links ‘Hexy’, het wandelende logo van Hexagon, rechts KPN’er John van Luijk over G/Technology en het KLIC-proces bij KPN.
V
anaf 2011 worden de gebruikers van
ERDAS, Intergraph en Leica gezien als
één grote familie, die van Hexagon
de Zweedse multinational die de afgelopen
tien jaar al meer dan honderd technologie-
bedrijven opkocht. En daar voorlopig ook
gewoon mee doorgaat. Een van de laatste
aankopen betreft een minderheidsbelang
(van 25 procent) in de Noorse service pro-
vider (en luchtfotoproducent) Blom.
Een typische workflow…
Hexagon breidt almaar uit in de geowereld,
waarbij goed wordt opgelet of de nieuw
ontstane productsuites niet te veel overlap
vertonen. Een voorstelbare workflow, en
eentje die van harte wordt verwelkomd door
Hexagon, is het inwinnen van mediumreso-
lutie luchtfoto’s met een Leica-camera, ortho-
rectificatie en data-opslag middels LPS, ana-
lyse in ERDAS Imagine en datamanagement
in ERDAS Apollo. Dit datamanagementsys-
teem omvat het omschrijven, catalogiseren
en serveren van alle typen fotogrammetrie
en webservices die vervolgens ingezet kun-
nen worden in een GIS, liefst Intergraph’s
GeoMedia, of een OGC Web-client of data-
manager-clients zoals Eclipse of ERDAS
Imagine.
In de echte wereld zullen slechts enkele van
al deze producten worden ingezet, want
dankzij het gebruik van open standaarden
zijn verschillende producten uitwisselbaar
met componenten van concurrenten. Dat zie
je dan ook terug bij de bezoekers van
Hexagon 2012 in Las Vegas. Iedereen
gebruikt wel één of twee van bovenge-
noemde merken, drie is al een stuk zeldza-
mer.
Vanwege het enorm brede karakter van het
internationale evenement, is in dit artikel
gekozen voor integraties en synergieën die
werden gepresenteerd in het kader van
Intergraph GeoMedia. Het was fysiek onmo-
gelijk om tegelijkertijd ook nog aanwezig
te zijn bij presentaties van Leica HDS en
Metrology. Ook komt GIS-Magazine in een
later stadium nog terug op de mogelijkhe-
den en de vernieuwingen binnen het
webGIS-platform GeoMedia Smart Client.
42
Beloftes worden bewaarheid
Veel van de beloftes die werden gedaan in
2010 en 2011, toen Intergraph bij het
Hexagonportfolio werd gevoegd, werden
bewaarheid, getuige de vele gebruikers- en
product-presentaties in 2012. Zo was bij-
voorbeeld te zien hoe GeoMedia-desktop
draaide op een Leica CS25 ruggedized
tablet PC met Windows 7 Ultimate. Tijdens
het evenement in Las Vegas bekeken gebrui-
kers ook elkaars workflows. Dit verklaarde
de GeoMedia-presentatie van Kadaster-
medewerker Peter de Jong. In ‘gewonemen-
sentaal’ liep hij het gebruik en de functio-
naliteit van GIS langs bij de visuele
GBKN-controles. De Jong roemde het
gemak van een out-of-the-box oplossing
waarvoor weinig maatwerk nodig was, de
lage onderhoudskosten en het intuïtieve
gebruik – waardoor weinig investeringen
nodig zijn in cursussen of trainingen.
Hoewel naar Nederlands perspectief – het
Kadaster als absoluut grootgebruiker van
geo-informatie – wellicht iets meer vuurwerk
was te verwachten, voorzag de presentatie
Juli/Augustus 2012-5
GIS512_CAD 2-2006 06-07-12 12:06 Pagina 43
in de behoefte van herkenbare workflows
bij grote organisaties die werken met com-
plexe omgevingen.
Gebruikersvereniging
Een andere Nederlandse aanwezige orga-
nisatie zorgde voor aangename reuring:
John van Luijk, IT-Architect bij KPN
Nederland, kondigde aan dat de in 2011
opgerichte gebruikersvereniging van
Intergraph Benelux contact zoekt met ande-
re vergelijkbare Europese initiatieven. Op
dit moment zijn vooral de grote klanten lid.
In Nederland: KPN, Kadaster, Gasunie,
Cogas en Rendo, in België Belgacom, Fluxys
en WGM. Direct na zijn lezing dromden de
belangstellenden samen, ofwel om direct in
te tekenen, advies te geven, of om de wens
uit te spreken dat er vanuit andere buiten-
landen óók belangstelling is voor een offi-
cieel orgaan dat op een serieus niveau con-
tacten onderhoudt met de leverancier. Van
Luijk’s hoofdonderwerp, de KLIC-oplossing
van KPN dat draait op G/Technology van
Intergraph, bevatte een nieuwtje: het
gebruik van het datamodel G!NIUS zal bin-
nen KPN worden onderzocht. Hoewel
G!NIUS in Nederland bekend is bij de GIS-
en assetmanagement-afdelingen van netbe-
heerders Cogas en Rendo, is het in wezen
een Duits initiatief.
Jürgen Dold van Leica Geosystems verwelkomt de bezoekers van Hexagon 2012 in Las Vegas.
ERDASen Intergraph gesynchroni-
seerd
Voor wie momenteel het spoor bijster is in
welke GeoMedia-versie we inmiddels zijn
beland (6.1.11), is het goed nieuws om te
horen dat vanaf nu het strakke jaarlijkse re-
lease-schema van de ERDAS-producten zal wor-
den gehanteerd. Het lijkt logisch dat de ge-
oliede machine van ERDAS dan ook meer
invloed krijgt om de toekomstige GIS-produc-
ten verder te gaan uitrollen, maar hierover
werden geen concrete uitspraken gedaan. De
belangrijkste beloftes voor GeoMedia 2012
zijn: incorporatie van de onlangs aangekoch-
Peter de Jong van Het Kadaster over het gebruik van Intergraph
GeoMedia in complexe omgevingen.
43
Evenement
te beletterings-tool MapText en een ribbon-
interface die sterk doet denken aan de
look&feel van Microsoft Windows. De reeds
veelbesproken integratie van ERDAS en
Intergraph GeoMedia is inmiddels verder
gevorderd. De Geospatial Portal en
Geospatial SDI dienen momenteel als virtuele
paraplu’s boven zowel GeoMedia WebMap
Essentials en Apollo Essentials. De ‘live link’
tussen ERDAS Imagine en 3D GeoMedia-desk-
top was goed voor een adembenemende
demo met talloze toepassingsgebieden. Met
behoud van de respectievelijke originele
dataflows, was dezelfde locatie op aarde
steeds twee maal te zien, met in ieder beeld-
scherm andere aspecten die eruit sprongen.
Of we al snel veel kunnen verwachten van de
aangekondigde ‘simplificering’ van het
GeoMedia-portfolio, is maar zeer de vraag,
want ook de 2012-editie zal nog steeds
bestaan uit talloze blokjes, verticals, horizon-
tals en andere licht intimiderende pakketvor-
men. De conferentie van volgend jaar zal hier-
over meer duidelijkheid verschaffen. Wat in
ieder geval zeker is, is de locatie: Hexagon
tekende een contract met MGM Hotels om
meerdere jaren in Las Vegas te blijven.
Hexagon 2012 komt ook naar de Benelux, zie www.imagem.nl
http://2012.hexagonconference.com
Juli/Augustus 2012-5
GIS512_CAD 2-2006 06-07-12 12:06 Pagina 44

GIS

Communicatie - Deel 2 van 2

Succesbepalende factor in G
Het invoeren van nieuwe (Geo-)ICT-toepassingen kent vele facetten. In eerdere artikelen is gekeken
naar het belang van de business case (GIS-Magazine 2012-1) en het inkoopproces rondom het vinden
van de juiste oplossing en partner (GIS-Magazine 2012-2). In de vorige editie (GIS-Magazine 2012-4)
heb ik aandacht gevraagd voor het belang van een goede communicatie rondom de initiatie van een
GIS-project. Daarbij heb ik de levenscyclus van een GIS-toepassing als rode draad gebruikt om
communicatie-aandachtspunten en -mogelijkheden in de verschillende fasen toe te lichten.

Door Jan Roodzand

gedegen borging (en draagvlak) zorgden. Zo zijn bij het slim inrich-
ten van de projectorganisatie communicatielijnen in te bouwen die
bij zullen dragen aan een succesvol eindresultaat.

Ontwerpfase
De ontwerpfase is bij uitstek
geschikt om de organisatie
te betrekken bij het project.
De inbreng van deskundigen
is sowieso noodzakelijk wil-
len we de juiste oplossing
kunnen realiseren. Indien
mogelijk, is het in deze fase
verstandig je niet alleen tot
de voor de hand liggende
deskundigen te beperken.
In de realisatiefase is het vaak oorverdovend stil.
De communicatiecyclus. Voor een eerste afkadering
en het bepalen van de
hoofdlijnen van de oplossing, is het wel verstandig met hen te star-

D
it artikel pakt de draad van dat laatste onderwerp op vanaf
het moment dat het projectteam en de organisatie de kick-off
achter de rug hebben en daadwerkelijk aan de slag gaan.
Het project
Organisatie
Eenmaal aan de slag schrijft de gehanteerde projectmethodiek veel-
al de formele communicatielijnen voor, inclusief de reguliere en uit-
zonderingsrapportages. Zeker bij grotere projecten is het aan te
bevelen tevens een communicatieplan op te stellen, dit dwingt tot
het bewust omgaan met vragen als:
wie moeten we wanneer over wat
informeren. Bij een omvangrijkere
GIS-implementatie waar ik recent
als programmamanager bij betrok-
ken was, hebben we gewerkt met
een klankbordgroep bestaande uit
een dwarsdoorsnede van het mid-
denkader van de organisatie. De
reguliere communicatie met hen
had grote voordelen. Enerzijds van-
uit hun rol als adviseurs van het
senior management, en anderzijds
“Wie moeten we wanneer over wat omdat zij als operationeel manage-
Informeren?” ment op de werkvloer voor een
ten. Vervolgens is het zaak er een grotere groep medewerkers bij te
betrekken. Dat kan bijvoorbeeld via een workshop. Hierin zijn eer-
ste ideeën te toetsten en aan te scherpen. Bovendien betaalt de geïn-
vesteerde energie en tijd in het creëren van een breed draagvlak,
zich dubbel en dwars terug in de realisatie- en gebruiksfase waar
zo een betrokken groep collega’s is gecreëerd.
Om gebruikers optimaal te betrekken en hun betrokkenheid nog ver-
der te vergroten is het ook verstandig in basiskennis te investeren.
Zeker als GIS voor betrokkenen nieuw is, loont het investeren in ach-
tergrondkennis de moeite. Binnen Ruimteschepper hebben we voor
deze doelgroepen korte workshops ontwikkeld, die onder de noe-
mer ‘Geo leren kennen en kunnen’ juist deze basiskennis, toege-
spitst op verschillende markten, aanreiken.
Realisatiefase
Traditioneel was de realisatiefase de tijd van de grote stilte voor de
organisatie. De (geo-)ICT-ontwikkelaars trokken zich terug en, met al
dan niet af en toe een melding dat het toch iets langer ging duren,
was het verder oorverdovend stil. Moderne ontwikkelmethodieken
lenen zich uitstekend voor een betere interactie. Zo gaan agile-soft-
ware-ontwikkelmethodes uit van korte iteraties (scrums) waarbij de
eindgebruiker nauw betrokken is bij het realiseren (bouwen/inrich-
ten) van de nieuwe toepassing. Los van de meerwaarde van deze
inbreng in het ontwikkelen/inrichten van de GIS-toepassing, is deze
betrokkenheid ook goed vanuit een communicatieoogpunt.

44 Juli/Augustus 2012-5
 GIS512_CAD 2-2006 06-07-12 12:06 Pagina 45
n GIS-projecten
Parallel daaraan is het goed de bredere achterban blijvend perio-
diek te informeren over de voortgang. Zo mogelijk door pre-views
van wat komen gaat te laten zien. Indien de organisatie over een
actieve intranet-omgeving, of beter nog een narrowcasting-faciliteit
beschikt, zijn dat hiervoor uitstekende media! Eventueel is ook yam-
mer (twitteren binnen organisaties) in te zetten. Zeker bij langer
lopende trajecten is regelmatige communicatie noodzakelijk. Bij
gebrek aan aantoonbaar resultaat, dan wel inzicht in de voortgang
van het project, ontstaat anders na een aantal maanden onherroe-
pelijk onrust bij zowel de opdrachtgever als de betrokken eindge-
bruikers.
Oplevering
Het moge duidelijk zijn dat rondom de afronding
van het project goede communicatie cruciaal is.
De opleveringsfase vraagt eerst veel afstemming
rondom de verschillende testactiviteiten. Hierbij
zijn in de acceptatietesten veel eindgebruikers
betrokken. Zij dienen daartoe tijdig intro-
ducties/trainingen te ontvangen.
Parallel daaraan verdient het informeren van de
organisatie over het eindresultaat alle aandacht.
Het is verstandig gelegenheid te bieden aan een
Informatie, op maat gesneden voor de ontvanger.
bredere groep geïnteresseerden om met de nieu-
we toepassing kennis te maken. Dat kan bijvoor-
beeld via inloopsessies of presentaties, eventueel in reguliere over-
legsituaties. Daarin komen vragen aan bod als: wat biedt de
GIS-toepassing ons, wanneer komt deze beschikbaar, hoe is kennis
erover te verkrijgen, wie is te benaderen voor meer informatie et
cetera. Indien aanwezig, is ook hier het gebruikmaken van het intra-
net en met name narrowcasting erg waardevol, denk bijvoorbeeld
aan filmpjes over de toepassing of een gebruiker/manager aan het
woord.
De communicatie rondom de afronding naar de opdrachtgever heeft
een andere inhoud en beantwoordt vragen als: in hoeverre heeft
het project de beoogde doelen gerealiseerd, tegen welke kosten,
welke leerpunten levert het project op, is de borging binnen de orga-
nisatie geregeld, zijn er restactiviteiten…
Ondersteunen gebruik
Operationeel gebruik
Onderdeel van een adequate opleveringsprocedure is een goede
borging van de ondersteuning van de nieuwe GIS-toepassing bin-
nen de organisatie. Qua communicatie is het van belang dat gebrui-
GIS
kers weten bij wie ze terecht kunnen met vragen over het gebruik
van het GIS, over de daarin gepresenteerde data, met eventuele
problemen en met nieuwe wensen ten aanzien van de toepassing.
Zeker in de eerste fase waarin gebruikers moeten wennen aan de
nieuwe werkwijze is een pro-actieve communicatiehouding hier
gewenst.
Nieuwe behoeften
Vanuit het gebruik en een eventueel veranderende context, ontstaan
nieuwe behoeften ten aanzien van de toepassing. Zoals het resume-
rende overzichtsplaatje aangeeft, is het realiseren en gebruiken van
een toepassing een cyclisch proces. Daarin zijn
de in dit en het voorgaande artikel geschetste
communicatiemomenten gepositioneerd. Vanuit
de nieuwe behoeften kan, zeker als deze enige
omvang hebben, opnieuw een traject van initia-
tie, ontwerp, realisatie en oplevering ontstaan.
Beëindigen gebruik
Volledigheidshalve nog aandacht voor de laat-
ste fase. Een levenscyclus eindigt op het moment
dat de organisatie de GIS-toepassing niet lan-
ger gebruikt. Ook rondom dat traject is een
goede communicatie van groot belang. Veelal
zal een nieuwe toepassing de oude vervangen.
De gebruiker zal dan willen weten of alle voor hem/haar relevante
functies terugkomen, of alle data is over te zetten et cetera.
Samenvattend, in elke fase van de levenscyclus is communicatie van
groot belang. Velen ervaren dit toch vaak als lastig en blijven liever
binnen de ivoren toren hun eigen plan trekken. Dit verklaart dat veel
trajecten eindigen met minder positieve resultaten dan met een ade-
quate communicatie het geval zou zijn geweest. Daarom geef ik
mijn stelling in deze graag mee: “Je communiceert zelden te veel,
maar vaak te weinig.”
Jan Roodzand j.roodzand@ruimteschepper.nl heeft een ruime
ervaring als ondernemer, adviseur en programmamanager in het implementeren van GIS-omgevingen.
Kenmerkend daarbij is de integratie ervan met andere informatiesystemen. Hij is mede-oprichter van Vicrea,
dat hij in 2008 verliet om als zelfstandig adviseur actief te zijn vanuit Roodzand Advice. Sinds het najaar
van 2011 is hij tevens mede-initiatiefnemer en partner in Ruimteschepper.
Twitter: @JanRoodzand
45 Juli/Augustus 2012-5
GIS512_CAD 2-2006 06-07-12 12:06 Pagina 46

Servicepagina

Wat is GIS-Magazine? lengd. Opzeggingen, uitsluitend schriftelijk of via e-mail, dienen twee
GIS-Magazine is een vaktijdschrift over geo-ICT met een praktische maanden voor het verstrijken van het abonnementsjaar in ons bezit te
insteek. De wereld van de digitale kaart begint bij het inwinnen zijn. Voor informatie en aanvraag abonnementen:
van ruimtelijke gegevens door een landmeter en eindigt bij ontslui- services@gismagazine.nl.
ting via intra- of internet. GIS-Magazine verschijnt acht maal per
jaar in Nederland en België. Password website
Profiteer van de voordelen van een abonnement op GIS-Magazine.
Waar gaat GIS-Magazine over? U heeft als abonnee met uw debiteurennummer toegang tot de digi-
GIS-Magazine laat zien hoe geografische informatie zijn weg vindt tale bladerversie van GIS-Magazine alsmede het gehele nieuws-
naar de (eind-)gebruiker. GIS (Geografische Informatie Systemen) en artikelenarchief op de website.
is meer en meer onderdeel van een groter geheel.
Overheidsinstanties, maar ook het bedrijfsleven doen in toenemen- GIS-Magazine op Internet
de mate hun voordeel met kaartgebaseerde ICT-oplossingen. www.gismagazine.nl
Google Earth, (3D-)visualisatie, en virtual reality, het zijn allemaal Meer nieuws, de actuele agenda en een online artikelenarchief
ontwikkelingen die impact hebben op het denken en doen van de vanaf 2009 vindt u op www.gismagazine.nl.
geo-informaticus. Digitale terreinmodellen, mobiele toepassingen
en GPS-innovaties beïnvloeden doorlopend het werkproces. Gegevens onjuist?
Indien uw adres- of persoonsgegevens op de adresdrager van
Abonnementen 2012 GIS-Magazine onjuist blijken te zijn, verzoeken wij u deze adres-
Een abonnement op GIS-Magazine vraagt u aan via de website drager met gecorrigeerde gegevens in een gesloten envelop te
www.gismagazine.nl. U kunt kiezen uit twee abonnementsvormen: een retourneren aan:
abonnement op de gedrukte versie of een abonnement op de digitale
bladerversie van GIS-Magazine. CMedia B.V.
De prijs voor een jaarabonnement (acht opeenvolgende nummers) op Bezoekadres Postadres
de gedrukte versie van GIS-Magazine bedraagt € 59,50 (exclusief Ecopark 15 Postbus 231
6% btw). Deze prijs geldt voor verzending binnen Nederland. Voor 8305 BJ Emmeloord 8300 AE Emmeloord
verzending buiten Nederland bedraagt de prijs € 72,50. De prijs voor
een jaarabonnement op de digitale bladerversie van GIS-Magazine U kunt wijzigingen ook via e-mail verzenden naar
bedraagt € 17,50 per jaar. Abonnementen worden automatisch ver- services@gismagazine.nl

In GIS-Magazine 6 - 2012 Adverteerdersindex

CAD Accent www.infracad.nl 31
TNO, ARCADIS en de BRO

TNO en ARCADIS wijzen er Geocensus www.geocensus.nl 11

maar vast op: al in januari
2015 treedt de Basisregistratie GIS-Magazine www.gismagazine.nl 12
Ondergrond (BRO) in werking.
Zijn de gemeenten zich bewust
van de bijzondere kenmerken Grontmij www.software.grontmij.nl 41
van deze nieuwe basisregistra-
tie, en de daarbij behorende
Imagem www.imagem.nl 15
voorbereidingen?

NedGraphics www.nedgraphics.nl 2, 7
FME bij gemeenten
NEO www.neo.nl 16
Gezien de gewens-
te uitwisselbaarheid
van gemeentelijke Nieuwland www.opleidingengeo.nl 27
basisregistraties is
FME een prima tool
Nieuwland www.nieuwlandgeo.nl/BGT 37
voor gemeenten om
zelf de regie te kun-
nen houden over Oranjewoud www.oranjewoud.nl 13
hun datastromen.
Vaak is de technologie zelfs al in huis.
Realworld Systems www.realworld-systems.com 47

GIS-Magazine 6-2012 verschijnt omstreeks 3 september 2012. Vicrea www.vicrea.nl 48

46
GIS512_CAD 2-2006 06-07-12 12:06 Pagina 47
GIS512_CAD 2-2006 09-07-12 09:03 Pagina 48