Đề bài: Phân tích hình tượng ông lái đò trong tùy bút “Người Lái Đò Sông Đà” của

Nguyễn
Tuân để làm nổi bật lên vẻ đẹp can trường, dũng cảm.

Tây Bắc đã trở thành vùng đất hứa của thi ca nghệ thuật những năm 58-60 khi miền Bắc tiến lên
xây dựng chủ nghĩa xã hội, các nhà văn nhà thơ đến nơi đây để tìm cho mình những nguồn cảm
hứng mới. Như ta từng biết đến Tô Hoài với tập “truyện Tây Bắc” mà nổi bật là truyện ngắn “Vợ
Chồng A Phủ” còn Nguyễn Tuân lại thăng hoa trên mảnh đất này với tập “Tùy bút Sông Đà” với
linh hồn là “Người lái đò Sông Đà”. Tùy bút cho người đọc thấy được sự hùng vĩ của thiên
nhiên, khung cảnh tuyệt vời của tổ quốc vùng Tây Bắc. Và giữa thiên nhiên bao la rộng lớn của
núi rừng ấy, nối bật lên là hình ảnh người lái đò sông Đà can trường, dũng cảm, độc hành đưa
con đò mưu sinh chiến đấu với con sông Đà.
Nguyễn Tuân là nhà trí thức giàu lòng yêu nước và tinh thần dân tộc. Lòng yêu nước của nhà văn
thường không được thể hiện một cách trực tiếp mà ẩn sau những bức tranh thiên nhiên, những
giá trị văn hóa cổ truyền. Nguyễn Tuân còn là người có cá tính mạnh mẽ và phóng khoáng. Ông
không thích những gì bằng phẳng, nhợt nhạt cũng như không ưa mọi khuôn phép gò bó. Trái lại,
nhà văn luôn có hứng thú với những biểu hiện mạnh mẽ, phi thường của tạo vật và con người.
Trước Cách mạng tháng Tám, phong cách nghệ thuật Nguyễn Tuân thâu tóm được trong một chữ
"ngông". Sau Cách mạng, ông không đối lập giữa quá khứ hiện tại và tương lai. Văn Nguyễn
Tuân vừa đỉnh đạc cổ kính vừa trẻ trung hiện đại. Người lái đò sông Đà được trích trong tùy bút
Sông Đà, sáng tác trong một chuyến đi thực tế lên Tây Bắc cũng là cảm hứng chủ đạo của cả tập
tùy bút là tìm kiếm chất vàng của thiên nhiên Tây Bắc và nhất là chất vàng mười -chất vàng đã
qua thử lửa ở tâm hồn những con người lao động, chiến đấu trên vùng núi sông hùng vĩ và thơ
mộng ấy.

Người lái đò có ngoại hình khá đặc biệt "thân hình cao to, gọn quánh như chất sừng chất mun,
tay ông lêu nghêu như cái sào, chân ông khuỳnh khuỳnh như kẹp lấy một cuống lái trong tưởng
tượng, giọng nói ào ào như thác lũ sông Đà, nhãn giới vòi vọi như nhìn về một bến xa nào đó,
…”. Ông lái đò hiện lên là một người có trí nhớ tuyệt vời, giàu trải nghiệm, ông hiểu sông Đà
như hiểu chính mình, nhớ tỉ mỉ như đóng đinh vào tất cả những luồng nước của những con thác
hiểm trở. Hai vẻ đẹp nổi bật của người lái đò chính là vẻ đẹp của một người nghệ sĩ tài hoa
hăng say trong lao động, là bậc thầy trong nghệ thuật chèo đò ngày ngày viết nên những bản
trường ca bất tận về công cuộc lao động không ngừng nghỉ. Song còn được coi là một chiến
binh dũng cảm trên chiến trường sông nước. Dù công việc vất vả và nguy hiểm như thế nhưng
ông vẫn luôn hăng say, vẫn đam mê công việc lao động, đam mê mạo hiểm.
Bằng tài hoa uyên bác vốn có của mình, Nguyễn Tuân đưa nhân vật của mình vào hoàn cảnh
khốc liệt mà ở đó lòng dũng cảm, mưu trí, gan dạ, nhanh nhẹn và cả sự quyết đoán được bộc
lộ. Nhà văn gọi đây là cuộc chiến đấu gian lao của người lái đò trên chiến trường sông Đà, trên
một quãng thuỷ chiến ở mặt trận sông Đà. Đó chính là cuộc vượt thác đầy nguy hiểm chết người,
diễn ra nhiều hồi, nhiều đợt như một trận đánh mà đối phương đã hiện ra diện mạo và tâm địa
của kẻ thù số một. Ở trùng vi thạch trận thứ nhất, sông Đà bày ra "năm cửa trận" , có "bốn cửa
tử, một cửa sinh, cửa tập sinh nằm lập lờ phía tả ngạn sông". Hàng tiền vệ, có hai hòn canh một
cửa đã trông như là sơ hở, thực chất chúng đóng vai trò dụ chiếc thuyền vào tuyến giữa. Vừa vào
trận địa, chúng tấn công chiếc thuyền tới tấp "mặt nước hò vang dậy quanh mình, ùa vào mà bẻ
gãy cán chèo võ khí trên cánh tay mình...", "Nước bám lấy thuyền như đô vật túm thắt lưng ông
đò đòi lật ngửa mình ra giữa trận nước vang trời thanh la não bạt". Nén chịu nỗi đau thể xác,
người lái đò vẫn bình tĩnh, tỉnh táo chỉ huy cái thuyền sáu bơi chèo lần lượt vượt qua trùng vi
thạch trận, chiến thắng thác dữ bằng những động tác điêu luyện, táo bạo và hết sức chuẩn xác
"Dòng thác hùm beo đang hồng hộc tế mạnh trên sông đá". Để làm nổi bật hình tượng và vẻ đẹp
của người lái đò, nhà văn đã sáng tạo một đoạn văn đầy không khí trận mạc, đã tưởng tượng ra
cuộc chiến đấu ác liệt giữa người lái đò với "bầy thủy quái sông Đà" nham hiểm và xảo quyệt.
Vượt qua trùng vây thứ nhất, ông lái đò phải đương đầu với trùng vây thứ hai "Tăng thêm
nhiều cửa tử để đánh lừa con thuyền vào, và cửa sinh lại bố trí lệch qua phía bờ hữu ngạn. Dòng
thác hùm beo hồng hộc tế mạnh trên sông đá đánh khuýp quật vu hồi chiếc thuyền". Tại trận
chiến đánh giáp lá cà này, chúng quyết sinh quyết tử với ông lái đò. Khi chiếc thuyền đã vượt
qua, bọn sóng nước cửa tử "vẫn không ngớt khiêu khích, mặc dầu cái thằng đá tướng đứng chiến
ở cửa vào đã tiu nghỉu cái mặt xanh lè thất vọng". Đúng là bọn đá sóng nước hiểm độc! Như vậy
người lái đò đã vượt qua thác dữ đã có một chiến thắng thật ngoạn mục. Có được chiến thắng đó
là nhờ sự dũng cảm, ý chí quyết tâm vượt qua những thử thách khốc liệt của cuộc sống và thứ hai
là chiến thắng của tài trí con người, của sự hiểu biết và kinh nghiệm của những người đã nhiều
năm gắn bó với nghề sông nước.
Đến trùng vi thứ ba ít cửa hơn, bên phải bên trái đều là luồng chết cả. Cái luồng sống ở chặng
ba này lại ở ngay giữa bọn đá hậu vệ của con thác. Tại đây những boong-ke chìm vào pháo đài
đá nổi ở đầu chân thác phải đánh tan cái thuyền. Làm ta liên tưởng đến một trận bóng quyết liệt.
Chiếc thuyền như một cầu thủ phải "phóng thẳng, chọc thủng cửa giữa, vút, vút, cửa ngoài, cửa
trong, lại cửa trong cùng, và như một mũi tên tre xuyên nhanh qua hơi nước, vừa xuyên được
vừa tự động lái được lượn được", tiến về phía khung thành và cuối cùng đã hết thác. Trận bóng
đã thắng lợi về phe người lái đò tài ba với "tay lái ra hoa". Từ cuộc chiến đấu ác liệt với thác dữ
sông Đà, từ sự bình dị của những người lái đò sau chiến thắng, có thể thấy Nguyễn Tuân đã
khẳng định ngợi ca về vẽ đẹp của những người lao động bình thường, âm thầm giản dị nhưng đã
và đang làm nên những kỳ tích lớn lao trong cuộc chiến với thiên nhiên hung dữ.
Hình ảnh người lao động anh hùng, hằng ngày chiến đấu vật lộn với thiên nhiên trong nguy hiểm
trùng trùng đã làm nổi bật lên vẻ đẹp và sức mạnh của con người trước thiên nhiên hùng vĩ và
kiêu ngạo. Đây là một cuộc chiến không cân sức, nhưng bằng sự thông minh, gan dạ, kiên cường
bất khuất, con người lao động đã chế ngự, vượt lên trên cái sự khiêu khích, hằn học của thiên
nhiên. Hình tượng ông lái đò được tác giả xây dựng trên hai vai trò, vừa là người chiến sĩ anh
hùng, quả cảm, vừa là người nghệ sĩ tài ba đã viết nên một bản hùng ca tuyệt đẹp về cuộc sống
lao động, về nghệ thuật chèo lái trên con sông Đà rộng lớn.
Thông qua việc miêu tả trận thủy chiến tác giả Nguyễn Tuân đã cho người đọc thưởng thức nếm
trải cái “thú chơi ngôn từ” độc và lạ lùng của ông. Một loạt các động từ được sử dụng một cách
dày đặc, kèm theo đó là hàng loạt các tính từ diễn tả cơn cuồng nộ ào ào của dòng Đà giang cũng
như tài trí dũng cảm của ông lái đò. Đó là một cuộc hỗn chiến gây gớm giữa người và sông nước
đến nghẹt thở. Nguyễn Tuân còn vận dụng kiến thức của nhiều ngành nghề để soi rõ chiếu
sáng đối tượng, tạo cảm giác cho người đọc về một trận thuỷ chiến đầy kịch tính, đầy sôi động
và không hề kém phần hấp dẫn cũng chẳng thể có sự nhàm chán .Để viết về dòng Đà giang và
ông lái đò một cách cặn kẽ và chi tiết sâu sắc đến vậy thì không phải ai cũng có thể viết được,
phải có lòng yêu , phải thấu hiểu và gắn bó lắm mới viết được kĩ đến vậy.
“Người lái đò sông Đà” là một áng văn đẹp thể hiện những nét đặc sắc nhất trong phong cách
nghệ thuật của Nguyễn Tuân, một nhà văn tài hoa uyên bác luôn sát cánh, khám phá, diễn tả thế
giới ở phương diện văn hóa, thẩm mĩ, miêu tả con người ở phương diện tài hoa nghệ sĩ. Tác
phẩm không chỉ ngợi ca vẻ đẹp kì vĩ thơ mộng của thiên nhiên Tây bắc mà còn ca ngợi vẻ đẹp
bình dị, anh hùng mà tài hoa của người dân lao động nơi đây. Qua đó, nhà văn Nguyễn Tuân bộc
lộ tình yêu đất nước, niềm tự hào hứng khởi, gắn bó tha thiết với non sông Việt.