T Ü R K I Y E

SAĞLIK ARAŞTIRMASI 2019

Arka plan

Türkiye Sağlık Araştırması,

Türkiye Cumhuriyeti sınırları
dahilindeki hanehalklarıyla
gerçekleştirilmiştir 8 166
hanehalkı ziyaret edilmiş ve

Eylül Araştırma
Ekim
Kasım
Eylül- Aralık 2019
ayları arasında 23 199
Aralık yapılmıştır kişi ile görüşülmüştür
Görüşülen kişilerden

17 084 6 115
kişi 15 yaş ve kişi 0-14 yaş
üzerindedir grubundaki gençlerdir

Araştırma, Avrupa Birliği İstatistik Ofisi (Eurostat)

tarafından tavsiye edilen modülleri ve ayrıca Araştırmanın yapıldığı yıllar
0-14 yaş grubundaki çocuklara yönelik soruları
içermektedir.
Dört modülden oluşmaktadır: 2008 2010 2012
Sağlık Sağlık Sağlık Sosyo-ekonomik
durumu hizmeti belirleyicileri arka plan 2014 2016 2019
kullanımı değişkenleri

Vücut kitle indeksi dağılımı (%), 2008-2019

Kadın Erkek
100
18,5 20,9
12,3 13,7 15,2 17,3 Düşük kilolu
23,9 24,8
80

27,4 36,9 39,0

30,4 38,6 39,7
30,1
60 30,4 Normal kilolu

40
48,2 48,1
43,6 40,4 40,0
44,7 43,8 40,3 Obez öncesi
20

0 5,9 5,1 5,6 4,9 2,7 2,7 2,5 2,7

Obez
2008 2012 2016 2019 2008 2012 2016 2019

/ tuikbilgi www.tuik.gov.tr
TÜRKIYE SAĞLIK ARAŞTIRMASI 2019

Çocukların son 6 ay içinde geçirdiği başlıca hastalık/sağlık

sorunların cinsiyete göre dağılımı, 2019

0–6 yaş 7–14 yaş

Üst solunum Üst solunum

yolu yolu
enfeksiyonu Toplam Erkek Kadın enfeksiyonu Toplam Erkek Kadın

%35,9 %35,9 %35,9 %29,4 %28,3 %30,5

İshal İshal
Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın

%28,7 %29,8 %27,6 %18,3 %19,5 %17,2

Alt solunum Ağız ve

yolu diş sağlığı
Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın
enfeksiyonu sorunları
%9,5 %9,2 %9,8 %14,2 %14,9 %13,4

Göz ile ilgili

Kansızlık
Toplam Erkek Kadın sorunlar Toplam Erkek Kadın
%6,9 %8,2 %5,5 %10,9 %9,5 %12,5

Ağız ve Alt solunum

diş sağlığı yolu
Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın
sorunları enfeksiyonu
%6,4 %6,9 %5,9 %6,5 %7,2 %5,8

İdrar yolu Cilt

enfeksiyonu Toplam Erkek Kadın hastalıkları Toplam Erkek Kadın

%4,2 %2,8 %5,6 %4,0 %3,8 %4,3

Engelli çocuklar (2–14 yaş) (%), 2019

Görmede zorluk çeken Duymada zorluk çeken Yürümede zorluk çeken

Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın

%2,2 %2,1 %2,4 %2,0 %1,8 %2,1 %1,4 %1,5 %1,4

Öğrenmede zorluk çeken Konuşmada zorluk çeken

Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın

%1,5 %1,7 %1,2 %1,1 %1,2 %1,0

/ tuikbilgi www.tuik.gov.tr
TÜRKIYE SAĞLIK ARAŞTIRMASI 2019

Bireylerin son 12 ay içerisinde yaşadığı başlıca hastalık/

sağlık sorunlarının cinsiyete göre dağılımı, 2019 (15+ yaş)

Bel bölgesi
problemleri Hipertansiyon
(bel ağrısı, bel fıtığı,
diğer bel defektleri) Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın

%29,7 %22,6 %36,6 %16,4 %11,9 %20,8

Alerji (alerjik
rinit, dermatit,
yiyecek vb. Şeker
alerjisi) hastalığı
(alerjik astım hariç) Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın
(diyabet)
%12,3 %8,9 %15,6 %10,2 %8,2 %12,2

Depresyon Artroz
Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın

%9,0 %5,7 %12,2 %11,2 %7,6 %14,6

Böbrek
Alzheimer1
rahatsızlıkları Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın
%5,7 %4,9 %6,4 %6,0 %6,0 %6,0

Yüksek kan lipidleri

(yüksek kolestrol veya
Toplam Erkek Kadın
trigliserid)
%10,1 %7,7 %12,5

1
Alzheimer, 65+ yaş grubu bireyler için değerlendirilmiştir.

Son 12 ay içerisinde tansiyon, kolesterol veya kan şekeri

ölçümü yaptıran bireylerin cinsiyete göre dağılımı, 2019
(15+ yaş)

Tansiyon Kolesterol Kan şekeri

Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın

%50,8 %44,0 %57,5 %41,2 %33,8 %48,5 %44,4 %36,6 %52,1

/ tuikbilgi www.tuik.gov.tr
TÜRKIYE SAĞLIK ARAŞTIRMASI 2019

Son 12 ay içerisinde hastanede en az bir gece

yataklı tedavi hizmeti alan bireylerin cinsiyet ve %24,1
%23,4
yaş grubuna göre dağılımı, 2019 (15+ yaş)

%18,3 %18,3

%14,0 %14,2
%13,0
%12,3
%10,6 %10,9
%9,2 %9,2
%7,3 %7,4
%5,7 %5,3

Toplam 15–24 25–34 35–44 45–54 55–64 65–74 75+

%10,8 %6,5 %9,7 %9,0 %10,1 %13,6 %18,3 %23,7
Toplam Erkek Kadın

Bireylerin sebze ya da salata tüketme sıklığının cinsiyete

göre dağılımı, 2019
Toplam Erkek Kadın
Tüketim
sıklığı

Günde bir kere Haftada 4-6 Haftada 1-3 Haftada bir Hiç
ya da daha fazla kere kere kereden az

%55,3 %52,0 %58,5 %20,0 %20,5 %19,6 %20,6 %22,6 %18,6 %3,5 %4,1 %2,9 %0,6 %0,7 %0,4

15–24 yaş grubu

Günde bir kere
ya da daha fazla Haftada 4-6 kere Haftada 1-3 kere Haftada bir kereden az Hiç

%49,1 %44,7 %53,7 %20,6 %21,1 %20,2 %24,4 %26,5 %22,2 %4,9 %6,5 %3,2 %1,0 %1,3 %0,7

Bireylerin meyve tüketme sıklığının cinsiyete göre dağılımı,

2019
Tüketim
sıklığı

Günde bir kere Haftada 4-6 Haftada 1-3 Haftada bir Hiç
ya da daha fazla kere kere kereden az

%45,7 %43,4 %47,9 %17,4 %18,7 %16,2 %27,6 %28,6 %26,6 %7,3 %7,6 %7,1 %2,0 %1,7 %2,2

15–24 yaş grubu

Günde bir kere
ya da daha fazla Haftada 4-6 kere Haftada 1-3 kere Haftada bir kereden az Hiç

%40,3 %37,9 %42,7 %18,1 %19,1 %17,0 %31,5 %32,5 %30,4 %7,7 %8,2 %7,2 %2,4 %2,2 %2,6

/ tuikbilgi www.tuik.gov.tr
TÜRKIYE SAĞLIK ARAŞTIRMASI 2019

Bireylerin tütün mamulü kullanma durumunun cinsiyet ve

yaş grubuna göre dağılımı, 2010-2019 (15+ yaş)

%53,4 %49,8 %54,5

%59,0 %56,5 Her gün kullanan

Ara sıra kullanan

%17,7
%17,1 %12,9 %14,2 Daha önce kullanan
%14,3
%4,1 %5,2 %4,1 %3,4
%3,6 Hiç kullanmayan

%25,4 %23,2 %27,3 %26,5 %28,0

2010 2012 2014 2016 2019

Her gün tütün mamulü kullanan (%), 2010-2019 Toplam

Erkek
15+ yaş 15–24 yaş grubu
41,8 41,3 Kadın
39,0 40,1
35,9
31,4 31,0
27,3 28,0 27,1 28,2
25,4 26,5
23,2 24,1
18,5 18,1 19,6
16,4
14,9 14,3
12,3 13,1 13,3
10,8
6,1 7,8 7,9
4,6 5,7

2010 2012 2014 2016 2019 2010 2012 2014 2016 2019

Bireylerin alkol kullanma durumunun cinsiyet ve yaş

grubuna göre dağılımı, 2010-2019

Kullanan

Daha önce kullanan

%67,1 %74,4
%74,9 %79,9 %75,8
Hiç kullanmayan

%18,0
%12,5 %11,9 %10,7
%9,7
%12,6 %10,4 %14,9 %12,2 %14,9
2010 2012 2014 2016 2019

Alkol kullanan (%), 2010-2019 Toplam

15+ yaş 15–24 yaş Erkek

24,3 23,3 Kadın
21,1 20,9
19,3
17,2 16,4
14,9 14,9 14,7
12,6 13,3 13,1
12,2 11,7 11,4
10,4
8,6 9,3
6,6 7,4 6,2
5,8 5,3 5,8 5,4
4,4 3,8 3,2
2,8

2010 2012 2014 2016 2019 2010 2012 2014 2016 2019

/ tuikbilgi www.tuik.gov.tr
TÜRKIYE SAĞLIK ARAŞTIRMASI 2019

Özet Tablo  Artış  Düşüş n/a mevcut değil

Bireylerin son 12 ay içerisinde yaşadığı başlıca hastalık/sağlık sorunlarının cinsiyete

göre dağılımı (15+ age)
(%) 2016’YA
HASTALIK/ SAĞLIK SORUNU GÖRE %
ERKEK KADIN TOPLAM DEĞİŞİM
Bel bölgesi problemleri (bel ağrısı, bel fıtığı, diğer bel defektleri) 22,6 36,6 29,7 9,3 
Hipertansiyon 11,9 20,8 16,4 3,6 
Boyun bölgesi problemleri(boyun ağrısı, boyun fıtığı, diğer boyun
12,8 27,9 20,5 12,9 
defektleri)
Alerji (alerjik rinit, dermatit, yiyecek vb. alerjisi) (alerjik astım hariç) 8,9 15,6 12,3 14,5 
Şeker hastalığı (diyabet) 8,2 12,2 10,2 13,0 
Astım (alerjik astım dahil) 5,8 12,1 8,9 14,6 
Koroner kalp hastalığı (anjina,göğüs ağrısı,spazm) 6,6 7,7 7,2 9,8 
Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (Kronik bronşit, amfizem) 5,2 9,0 7,1 -2,0 
İdrar kaçırma, idrarı tutamama 5,3 10,4 7,8 33,5 
Depresyon 5,7 12,2 9,0 25,0 
Miyokardiyal enfarktüs (kalp krizi) 2,5 1,9 2,2 7,5 
İnme-felç (beyin kanaması, serebral tromboz) 0,7 0,8 0,8 -9,0 
Karaciğer sirozu, karaciğer yetmezliği 1,5 1,7 1,6 9,0 
Artroz 7,6 14,6 11,2 45,0 
Böbrek rahatsızlıkları 4,9 6,4 5,7 -11,1 
Alzheimer* 6,0 6,0 6,0 6,1 
Yüksek kan lipidleri (yüksek kolestrol veya trigliserid) 7,7 12,5 10,1 n/a

* Alzheimer, 65+ yaş grubu bireyler için değerlendirilmiştir.

Son 12 ay içerisinde tansiyon, kolesterol veya kan şekeri ölçümü yaptıran bireylerin
cinsiyete göre dağılımı (15+ yaş)
(%) 2016’YA
ÖLÇÜMLER GÖRE %
ERKEK KADIN TOPLAM DEĞİŞİM
Tansiyon 44,0 57,5 50,8 4,6 
Kolestrol 33,8 48,5 41,2 12,5 
Kan şekeri 36,6 52,1 44,4 12,0 

Vücut kitle indeksi dağılımı (15+ yaş)

(%) 2016’YA
GÖRE %
ERKEK KADIN TOPLAM DEĞİŞİM
Toplam 100,0 100,0 100,0
Düşük kilolu 2,7 4,9 3,8 -5,8 
Normal kilolu 40,3 40,0 40,1 -4,7 
Obez öncesi 39,7 30,4 35,0 2,1 
Obez 17,3 24,8 21,1 7,6 

/ tuikbilgi www.tuik.gov.tr
TÜRKIYE SAĞLIK ARAŞTIRMASI 2019

Son 12 ay içerisinde hastanede en az bir gece yataklı tedavi hizmeti alan bireylerin
cinsiyet ve yaş grubuna göre dağılımı (15+ yaş)
(%) 2016’YA
GÖRE %
ERKEK KADIN TOPLAM DEĞİŞİM
Toplam 9,2 12,3 10,8 -5,0 
15-24 5,7 7,3 6,5 -13,6 
25-34 5,3 14,0 9,7 -9,1 
35-44 7,4 10,6 9,0 -0,6 
45-54 9,2 10,9 10,1 -4,5 
55-64 14,2 13,0 13,6 1,3 
65-74 18,3 18,3 18,3 -10,7 
75+ 24,1 23,4 23,7 -10,6 

Bireylerin sebze ya da salata tüketme sıklığının cinsiyete göre dağılımı (15+ yaş)
(%) 2016’YA
GÖRE %
ERKEK KADIN TOPLAM DEĞİŞİM
Günde bir kere ya da daha fazla 52,0 58,5 55,3 -9,2 
Haftada 4-6 kere 20,5 19,6 20,0 2,3 
Haftada 1-3 kere 22,6 18,6 20,6 28,1 
Haftada bir kereden az 4,1 2,9 3,5 27,6 
Hiç 0,7 0,4 0,6 -16,6 

Bireylerin meyve tüketme sıklığının cinsiyete göre dağılımı (15+ yaş)

(%) 2016’YA
GÖRE %
ERKEK KADIN TOPLAM DEĞİŞİM
Günde bir kere ya da daha fazla 43,4 47,9 45,7 -11,5 
Haftada 4-6 kere 18,7 16,2 17,4 3,8 
Haftada 1-3 kere 28,6 26,6 27,6 14,8 
Haftada bir kereden az 7,6 7,1 7,3 24,1 
Hiç 1,7 2,2 2,0 20,7 

Bireylerin tütün mamulü kullanma durumunun cinsiyete göre dağılımı (15+ yaş)
(%) 2016’YA
GÖRE %
ERKEK KADIN TOPLAM DEĞİŞİM
Her gün kullanan 41,3 14,9 28,0 5,4 
Ara sıra kullanan 3,5 3,2 3,4 -17,5 
Daha önce kullanan 21,3 7,2 14,2 9,7 
Hiç kullanmayan 33,8 74,7 54,5 -3,5 

Bireylerin alkol kullanma durumunun cinsiyet göre dağılımı (15+ yaş)

(%) 2016’YA
GÖRE %
ERKEK KADIN TOPLAM DEĞİŞİM
Kullanan 23,3 6,6 14,9 21,5 
Daha önce kullanan 17,6 4,0 10,7 -10,2 
Hiç kullanmayan 59,1 89,4 74,4 -1,9 

/ tuikbilgi www.tuik.gov.tr
TÜRKIYE SAĞLIK ARAŞTIRMASI 2019

Çocuklar/Gençler

Çocukların son 6 ay içinde geçirdiği başlıca hastalık/sağlık sorunların cinsiyete göre

dağılımı (0-6 yaş)
(%) 2016’YA
HASTALIK/SAĞLIK SORUNU GÖRE %
ERKEK KADIN TOPLAM DEĞİŞİM
Üst solunum yolu enfeksiyonu (Tonsilit, orta kulak iltihabı,
35,9 35,9 35,9 -15,8 
farenjit vb.)
İshal 29,8 27,6 28,7 -11,1 
Kansızlık (Demir eksikliği anemisi vb.) 8,2 5,5 6,9 28,5 
Ağız ve diş sağlığı sorunları 6,9 5,9 6,4 -12,9 
Alt solunum yolu enfeksiyonu (Zatürre vb.) 9,2 9,8 9,5 -14,4 
İdrar yolu enfeksiyonu 2,8 5,6 4,2 2,7 
Cilt hastalıkları 3,4 2,5 2,9 1,8 
D vitamini eksikliğine bağlı kemik bozuklukları (raşitizm) 3,7 2,3 3,0 70,3 

Çocukların son 6 ay içinde geçirdiği başlıca hastalık/sağlık sorunların cinsiyete göre

dağılımı (7-14 yaş)
(%) 2016’YA
HASTALIK/SAĞLIK SORUNU GÖRE %
ERKEK KADIN TOPLAM DEĞİŞİM
Ağız ve diş sağlığı sorunları 14,9 13,4 14,2 -39,5 
Göz ile ilgili sorunlar 9,5 12,5 10,9 -19,7 
Cilt hastalıkları 3,8 4,3 4,0 -30,6 
Beslenme ile ilişkili hastalıklar 1,5 1,8 1,7 -49,1 
İşitme ile ilgili sorunlar 1,5 1,8 1,7 -26,8 
Ruh sağlığı sorunları 1,0 1,2 1,1 -17,6 
Kas iskelet sistemi hastalıkları 1,3 1,4 1,3 -26,4 
Alt solunum yolu enfeksiyonu (Zatürre vb.) 7,2 5,8 6,5 n/a
İshal 19,5 17,2 18,3 n/a
Üst solunum yolu enfeksiyonu (Tonsilit, orta kulak iltihabı,
28,3 30,5 29,4 n/a
farenjit vb.)

Engelli çocuklar (2-14 yaş)

(%) 2016’YA
GÖRE %
ERKEK KADIN TOPLAM DEĞİŞİM
Görmede zorluk çeken 2,1 2,4 2,2 n/a
Duymada zorluk çeken 1,8 2,1 2,0 n/a
Yürümede zorluk çeken 1,5 1,4 1,4 n/a
Öğrenmede zorluk çeken 1,7 1,2 1,5 n/a
Konuşmada zorluk çeken 1,2 1,0 1,1 n/a

Not: 2016 istatistikleri https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Turkiye-Saglik-Arastirmasi-2016-24573&dil=1 bağlantısında bulunabilir.

/ tuikbilgi www.tuik.gov.tr
TÜRKIYE SAĞLIK ARAŞTIRMASI 2019

Bireylerin sebze ya da salata tüketme sıklığının cinsiyete göre dağılımı (15-24 yaş)
(%) 2016’YA
GÖRE %
ERKEK KADIN TOPLAM DEĞİŞİM
Günde bir kere ya da daha fazla 44,7 53,7 49,1 -12,4 
Haftada 4-6 kere 21,1 20,2 20,6 3,5 
Haftada 1-3 kere 26,5 22,2 24,4 27,4 
Haftada bir kereden az 6,5 3,2 4,9 29,0 
Hiç 1,3 0,7 1,0 -8,2 

Bireylerin meyve tüketme sıklığının cinsiyete göre dağılımı (15-24 yaş)

(%) 2016’YA
GÖRE %
ERKEK KADIN TOPLAM DEĞİŞİM
Günde bir kere ya da daha fazla 37,9 42,7 40,3 -16,4 
Haftada 4-6 kere 19,1 17,0 18,1 2,7 
Haftada 1-3 kere 32,5 30,4 31,5 22,2 
Haftada bir kereden az 8,2 7,2 7,7 19,0 
Hiç 2,2 2,6 2,4 25,1 

Bireylerin tütün mamulü kullanma durumunun cinsiyete göre dağılımı (15-24 yaş)
(%) 2016’YA
GÖRE %
ERKEK KADIN TOPLAM DEĞİŞİM
Her gün kullanan 31,0 7,9 19,6 8,4 
Ara sıra kullanan 3,6 2,9 3,2 -1,6 
Daha önce kullanan 4,2 2,0 3,1 12,8 
Hiç kullanmayan 61,2 87,3 74,1 -2,4 

Bireylerin alkol kullanma durumunun cinsiyet göre dağılımı (15-24 yaş)

(%) 2016’YA
GÖRE %
ERKEK KADIN TOPLAM DEĞİŞİM
Kullanan 16,4 6,2 11,4 22,7 
Daha önce kullanan 5,7 3,0 4,4 -11,2 
Hiç kullanmayan 77,9 90,7 84,2 -1,8 

Not: 2016 istatistikleri https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Turkiye-Saglik-Arastirmasi-2016-24573&dil=1 bağlantısında bulunabilir.

/ tuikbilgi www.tuik.gov.tr
TÜRKIYE SAĞLIK ARAŞTIRMASI 2019

Analitik Çerçeve/Kaynak/Veri Derleme

Genel amaç: Türkiye Sağlık Araştırması ile ülkelerin gelişmişlik düzeylerini gösteren kalkınma
göstergeleri içerisinde önemli bir paya sahip olan sağlık göstergesine yönelik bilgilerin elde
edilmesi ile mevcut yapıdaki bilgi açığının kapatılması amaçlanmaktadır. Araştırma, ülke genelini
yansıtan bir çalışma olmasının yanı sıra hem uluslararası karşılaştırmalara imkan veren hem de
ulusal ihtiyaçlara ışık tutan bir çalışma olması açısından da önemlidir. Araştırmanın örneklem
çalışmasında kullanılan çerçeve, 2007 yılında tamamlanan “Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi
(ADNKS)”ne altlık oluşturan “Ulusal Adres Veri Tabanı (UAVT)ˮ dır.

Kaynak: Hanehalkı

Veri derleme sistemi: Sağlık Araştırması kapsamında, örnek hanehalkı adreslerinde yaşayan
bireylerden bilgisayar destekli yüz yüze görüşme (CAPI) yöntemiyle veri toplanmıştır.

Değişkenler/Tanımlar

Derlenen değişkenler:
0-6 ve 7-14 yaş grubundaki çocuklarda görülen rahatsızlıklar, çocukların anket tarihinden önceki
6 ay süresince geçirdikleri hastalık ve kazalara ait bilgiler ile aldıkları hizmet türlerine ilişkin bilgiler
bu yaş gruplarına ait farklı soru formları ile elde edilmiştir. 15 ve daha yukarı yaştaki bireylerin
genel sağlık durumu, kronik hastalıkları, günlük aktivitelerini yürütmedeki fonksiyonel yeterlilikleri,
kişisel bakım, sağlık hizmetleri kullanımı, ilaç kullanımı, yapılan aşılar ve ölçümler ile boy ve
kilo değerleri, sigara ve alkol kullanımı ile yine bu alandaki pek çok değişken araştırmadan elde
edilebilmektedir.

Tanımlar:
Hanehalkı: Aralarında akrabalık bağı bulunsun ya da bulunmasın aynı konutta veya konutlarda,
aynı konutun bir bölümünde yaşayan, kazanç ve masraflarını ayırmayan, hanehalkı hizmet ve
yönetimine katılan bir veya birden fazla kişiden oluşan topluluktur.

Vücut Kitle İndeksi (VKİ): Vücut kitle indeksi, vücut ağırlığının (kg), boy uzunluğunun metre
cinsinden karesine bölünmesiyle hesaplanır.
Düşük kilolu: VKİ < 18,50
Normal kilolu: 18,50 ≤ VKİ < 25,00
Obez öncesi: 25,00 ≤ VKİ < 30,00
Obez: VKİ ≥ 30,00

Bu bilgi dokümanı, UNICEF Türkiye'nin

mali ve teknik desteğiyle hazırlanmıştır.

/ tuikbilgi www.tuik.gov.tr