Modul Trend Sains Sukan Tingkatan 4 (KSSM) 2020

UNIT 2.3 KAWAL ATUR SISTEM TUBUH MANUSIA

SISTEM SARAF

KLASIFIKASI SISTEM SARAF

SISTEM SARAF PUSAT

 Terdiri dari otak dan saraf tunjang

 Modul Trend Sains Sukan Tingkatan 4 (KSSM) 2020

 Bahagian serebrum otak

 Terbahagi kepada dua hemisfera
 Setiap hemisfera terbahagi kepada empat bahagian:
o Frontal – bahagian yang mengawal pergerakan otot
o Parietal – bahagian deria rasa yang menerima rangsangan panas, sejuk, dsb
o Oksipital – bahagian visual mengawal penglihatan
o Temporal – bahagian auditori (pendengaran) dan olfaktori (hidu)
 Saraf tunjang
 Berfungsi sebagai pusat refleks dan laluan aliran impuls kepada dan daripada otak

SISTEM SARAF PERIFERI

 Saraf terdiri dari ikatan fiber saraf, sama ada sensori (aferen) atau motor (eferen).
 Sekiranya terdapat kedua-dua jenis saraf dalam satu ikatan ianya dinamakan sebagai saraf
gabungan (internuncial)
 Saraf aferen membawa impuls dari deria rasa ke otak atau saraf tunjang;
 saraf eferen membawa impuls dari otak / saraf tunjang ke otot / kelenjar
 Saraf kranial
 Bermula di otak
 Khas untuk bahagian kepala dan leher
 12 pasangan kesemuanya
 Saraf spinal
 Bermula di saraf tunjang dan melalui foramen di vertebra
 Membawa maklumat dari dan ke saraf tunjang, otak dan bahagian lain badan
 Saraf ganglia – menghubungkan semua saraf diluar otak dan saraf tunjang.

SISTEM SARAF AUTONOMIC

 Termasuklah saraf, ganglia dan plexus

 Fungsi adalah mengawal aktiviti luar kawalan badan
 Dipengaruhi oleh emosi
 Terbahagi kepada dua bahagian:
 Simpatetik – merangsang jantung, perut, intestines, saluran darah, kelenjar peluh, iris
mata dan pundi kencing. (sistem fight or\flight)
 Parasimpatetik – kesan bertentangan dengan bahagian simpatetik untuk mengembalikan
keseimbangan – pemulihan semula semasa tidak aktif – tidur.

FUNGSI SISTEM SARAF

4 fungsi sistem saraf

I. Mengintegrasikan rangsangan yang diterima – penyelaras keutamaan.
II. Menerima & Menterjemahkan rangsangan persekitaran – tafsir dlm bentuk impul
III. Mencetuskan pergerakan motor – mengarahkan perlakuan
IV. Menyimpan maklumat – storan maklumat yang telah diperolehi.
V. Menjana pemikiran dan ide – menyelesaikan masalah atau membina benda baru.

SEL SARAF NEURON

 Unit asas sel saraf yang berstruktur dan berfungsi menghantar impuls saraf dari satu bahagian ke
bahagian yg lain.
 Modul Trend Sains Sukan Tingkatan 4 (KSSM) 2020

 Terdapat dalam pelbagai bentuk dan mempunyai badan sel, dendrit dan akson.
 Badan sel – mengandungi nekleus dan sbg pusat metabolik.
 Dendrites – membawa utusan/maklumat ke badan sel
 Axon – membawa utusan /maklumat keluar dari badan sel dan diselaputi mielin.

STRUKTUR NEURON

AFERAN INTER NEURON EFEREN

 Badan Sel  Badan Sel  Badan Sel
 Akson  nukleus  Akson
 Dendrit  Dendrit  Dendrit

Neuron sensori/Reseptor / Neuron perantara /Relay neuron / Neuron motor /Neuron eferan
Neuron aferan Inter neuron

CIRI-CIRI NEURON

 Mudah terangsang (irritability)

 Mudah mengalirkan impuls (conductivity)

Sinap
 Perpindahan impul / komunikasi antara 2 neuron dan berlaku pada satu arah sahaja.

Klef sinaptik
 tempat sinap berlaku antara 2 neuron.
 Modul Trend Sains Sukan Tingkatan 4 (KSSM) 2020

SINAPS DAN TRANSMISI IMPULS

 Modul Trend Sains Sukan Tingkatan 4 (KSSM) 2020

 Apabila 2 neuron/ saraf bertemu, tempat komunikasi antara 2 saraf tersebut disebut sinaps.
 Komunikasii sinaps berlaku dalam satu arah sahaja.
 Jenis sinap yg paling banyak ialah aksodendritik.

PERSIMPANGAN SARAF OTOT

 Ialah tapak neuron motor bertemu dengan fiber otot.

 Impul dari neuron akan diterima oleh fiber otot utk melakukan tindakan

MEKANISME KAWALAN MOTOR TERHADAP RANSANGAN

 Bidang pengajian yang melibatkan kajian pergerakan manusia (penghasilan lakuan motor) dan
mengkaji postur serta mekanisme yang mengawalnya. Bagi melakukan pergerakan, sistem biologi
sebenarnya dipengaruhi oleh daya luar seperti graviti, angin, geseran. Kecekapan sesuatu
pergerakan bukan bergantung kepada kelajuan semata tetapi faktor lain dan terpulang kepada
faktor biologi mengawalnya.Kawalan dicapai menerusi interaksi semua jenis lakuan.
 Modul Trend Sains Sukan Tingkatan 4 (KSSM) 2020

 Lakuan motor terbahagi kepada 2 jenis iaitu:

LAKUAN MOTOR INVOLUNTARI / TANPA LAKUAN MOTOR VOLUNTARI / BERKEMAHIRAN

KEMAHIRAN/ TIDAK TERKAWAL / TERKAWAL

• lakuan motor dihasilkan secara luar
kawalan.
• dikenali sebagai pergerakan involuntari.
• Contoh: pantulan lutut,tarikan kaki apabila
terkena paku.
• lakuan yang dihasilkan secara sedar atau dalam
kawalan.
• dikenali sebagai pergerakan voluntari.
• Mutu pergerakan dipengaruhi oleh interaksi
pelaku dengan persekitaran, tahap kemahiran
dan pengalaman.

TINDAKAN REFLEK DAN TINDAKAN MOTOR PROGRAM

1. anggota (sistem reseptor / afektor) menerima rangsangan (tusukan paku)

2. rangsangan diterima neuron sensori dan ditukarkan dalam bentuk impuls sensori.
3. impuls sensori dihantar ke saraf tunjang.
4. impuls ‘bersinaps’ dengan neuron motor di saraf tunjang melalui neuron perantara.
5. Impuls sensori bertukar menjadi impuls motor setelah bersinaps.
6. impuls motor dihantar melalui neuron motor / efektor ke sistem efektor
7. kaki akan diangkat secara automatik

SISTEM ENDOKRIN

 Sistem badan yang terdiri dari kelenjar yang merembeskan hormon untuk mempengaruhi homeostasis
badan.
 Hormon merangsang proses jangka panjang seperti pertumbuhan, metabolisme, pembiakan dan pertahanan
badan.
 Semua hormon berasaskan kepada asid amino atau steroid.
 Semua hormon dirembeskan terus ke dalam darah tanpa melalui duktus.
 Modul Trend Sains Sukan Tingkatan 4 (KSSM) 2020

KLASIFIKASI KELENJAR DAN FUNGSINYA

KELENJAR PITUITARI
 Terletak di bawah hipotalamus.
 Antara hormon-hormon yang dirembeskan ialah hormone
tumbesaran(GH).
 Hormon tumbesaran ialah bagi metabolisme umum.

Tindakan hormon ini adalah seperti berikut :

a) Mempercepatkan kadar pertumbuhan sel tubuh.
b) Merangsang pengambilan asid amino oleh sel bagi mensintesis
protein.
Merangsang penguraian lemak untuk tenaga. Meningkatkan
kadar pembekalan tenaga daripada protin dan lemak.
Merangsang perkembangan tulang.

# Lebih hormone – acromegaly (kegergasian)

# Kurang hormone - kerdil
 Modul Trend Sains Sukan Tingkatan 4 (KSSM) 2020

KELENJAR TIROID
 Terletak dibahagian bawah kerongkong dan di hadapan halkum.
 Kelenjar ini menghasilkan hormon tiroksin, triiodotironin dan
kalsitonin.
 Hormon tiroksin dan triiodotironin mengandungi iodin yang
berperanan utk
1) xtvt metabolisma dan pertumbuhan individu.
2) Merangsang sintesis protein dan kawal pengoksidaan glukose.
 Hormon kalsitonin pula merangsang penyimpanan kalsium pada
tulang & mengurangkan fosfat dalam darah.
 Info = kurang kalsium (kalsitonin) ganggu penguncupan otot dan
penyakit osteoporosis
 Kekurangan iodin mengganggu pembentukan hormon tiroksin dan ini
menyebabkan berlakunya beguk (Goiter).
 Kekurangan tiroksin pada kanakkanak menyebabkan “kretisme”
 Bagi orang dewasa pula, kekurangan tiroksin menyebabkan
kelembapan pergerakan dan mental, bengkak pada muka, kelesuan,
suhu badan yang rendah dan kegemukan.
KELENJAR ADRENAL
 Terletak di atas ginjal.
 Terbahagi kepada adrenal korteks dan adrenal medulla.
 Adrenal korteks merembaskan hormon glukokortikoid,
mineralokortikoid dan Androgen (hormon seks lelaki) dan estrogen
(hormon seks wanita).
 hormon glukokortikoid bantu sintesis glukose dan glikogen dlm hati.
 Hormon mineralokortikoid bantu imbangi cecair dalam badan.
 Adrenal medula pula merembeskan hormon epinefrin & norepinefrin.
 Epinefrin – meningkatkan denyutan jantung (teruja) & besarkan ruang
udara.
 Norepinefrin – kawal metabolisme & tingkatkan edaran darah
PANKREAS
 Pankreas terletak berhampiran dengan belakang perut.
 kumpulan pankreatik (pancreatic islets) merembeskan hormon
insulin & glukagon.
 Insulin mengawal paras gula dalam darah.
 Lebihan insulin akan menyebabkan hipoglisemia – kurang gula
dalam darah,
 kurangan atau ketiadaan insulin - diabetis mellitus ( kencing
manis) lebih gula dalam darah
OVARI DAN TESTIS
 Ovari – hormon estrogen & progesteron – menggalakkan
pertumbuhan tisu. ( hormon kewanitaan & telur)
 Testis –hormon testosteron – tisu pembiakan lelaki & ciri-ciri seksual
lelaki.

Soalan Objektif
 Modul Trend Sains Sukan Tingkatan 4 (KSSM) 2020

Sistem saraf

1. Nyatakan fungsi struktur X?

A Menolak plasma darah ke paru-paru
B Melindungi dan menebat fiber-fiber
C Meningkatkan kadar transmisi impuls saraf
D Membawa impuls –impuls saraf ke badan sel

Rajah 1 menunjukkan mekanisma pergerakan involuntari.

Rajah 1

2. Antara bahagian berlabel A,B,C dan D, yang manakah menunjukkan mekanisma

pergerakan involuntari disaraf tunjang impuls sensori bersinap dengan neuron motor?

3. Bahagian otak yang manakah mengawal pergerakan otot ?

A Frontalis
B Parietal
C Oksipital
D Temporal

4. Fungsi otak ialah ?

I Menyimpan maklumat
II Mengintegrasi rangsangan
III Menterjemah rangsangan
IV Menjana pemikiran idea

A I dan II B I dan IV
C II dan III D III dan IV
 Modul Trend Sains Sukan Tingkatan 4 (KSSM) 2020

5. Apakah yang berkaitan dengan neuron sensori ?

I Neuron Eferen
II Impuls dihantar melalui neuron motor / efektor ke sistem efektor
III Neuron Aferen
IV Impuls dihantar ke saraf tunjang.

A I dan II B I dan IV
C II dan III D III dan IV

6. Antara berikut yang manakah merupakan lakuan motor voluntari ?

A Menyepak bola
B Refleksi Kaki
C Degupan jantung
D Fokus mata

Sistem Endokrin

1. Rajah 2 menunjukkan sistem endokrin dalam badan manusia B

Antara bahagian A, B, C, dan D, yang manakah dapat merangsang A
pertumbuhan tulang dan otot?

D
Rajah 2
2. Kelenjar apa yang mengawal paras gula dan insulin dalam tubuh manusia ?
A Tiroid
B Pituitari
C Adrenal
D Pankreas

3. Berdasarkan jadual berikut, manakah merujuk kepada pasangan sistem tubuh manusia dan bahagian dalam sistem
yang betul.

Sistem Tubuh Manusia Bahagian Dalam Sistem

A Urinari Ureter dan Uteres

B Otot Tendon dan Kartilej

C Respiratori Farinks dan Trakea

D Urinari Hepar dan Ileum

4. Hormon apakah yang menggalakkan pertumbuhan tisu bagi wanita ?

I Protesteron A I dan II
II Estrogen B I dan IV
III Progesteron C II dan III
 Modul Trend Sains Sukan Tingkatan 4 (KSSM) 2020

IV Testosteron D III dan IV

Soalan Sturktur

Sistem saraf

Rajah 1

1. Rajah 1 menunjukkan neuron dan bahagian-bahagiannya

a) Nyatakan fungsi struktur X?

…………………………………………………………………………….. [1 markah]

b) Apakah 2 jenis bahan yang menyaluti bahagian akson ?

(i)…………………………………………………………………………………
(ii)………………………………………………………………………………… [2 markah]

Sistem Endokrin
1. Rajah menunjukkan sistem endokrin manusia

a) Namakan kelenjar R dan nyatakan hormon yang dirembeskan oleh kelenjar tersebut
Kelenjar R :………………………………………………….…………………
Hormon : ………………………………………………………………… [2 markah]

b) Terangkan fungsi hormon yang dirembeskan oleh kelenjar S dan kelenjar T.

kelenjar Fungsi hormone

S

T
 Modul Trend Sains Sukan Tingkatan 4 (KSSM) 2020

[2 markah]
2. Rajah menunjukkan sistem endokrin manusia

a) Namakan kelenjar X
……………………………………………………………………………… [1 markah]

b) Nyatakan SATU fungsi hormon yang dirembeskan oleh kelenjar Y terhadap sistem biologi manusia
………………………………………………………………………………. [1 markah]

c) Apakah kesan lebihan hormone di kelenjar Y terhadap kebimbangan atlet semasa bertanding?
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
[1 markah]
d) Bulatkan kelenjar yang mengawal pertumbuhan dan perkembangan tubuh
[1 markah]
Soalan Esei

Sistem saraf

1. Lengkapkan carta aliran di bawah mengenai klasifikasi fungsional sistem saraf.

[2 markah]
periferi
Sistem Saraf Berdasarkan carta Sistem Saraf di atas, jawab soalan-soalan di bawah.
a. Nyatakan nama lain bagi Sistem Sensori dan Sistem Motor. [2 markah]
b. Berikan fungsi sistem saraf somatik. [3 markah]
Sistem motor ( eferen )
c. Terangkan peranan sistem saraf pusat. [3 markah]
 Modul Trend Sains Sukan Tingkatan 4 (KSSM) 2020

2.
a) Lakarkan dan labelkan struktur neuron motor berdasarkan maklumat berikut:
(i) Dendrit
(ii) Badan sel
(iii) Akson [2 markah]
(iv)

b) Jelaskan DUA daripada TIGA fungsi struktur neuron (a).

[4 markah]

c) Rajah A dan Rajah B menunjukkan aksi seorang pemukul dalam keadaan bersedia melakukan
pukulan dan melakukan pukulan dalam bermainan sofbol.

Jelaskan DUA mekanisma pemprosesan saraf yang berlaku bermula dari situasi pemukul dalam
keadaan bersedia melakukan pukulan dan seterusnya melakukan pukulan seperti dalam rajah di
atas.
[4 markah]

‘
 Modul Trend Sains Sukan Tingkatan 4 (KSSM) 2020

Sistem Endokrin

1. Rajah menunjukkan sistem endokrin

a)
(i) Nyatakan hormon yang dirembeskan oleh kelenjar yang bertanda P dan S.
[2 markah]

(ii) Nyatakan fungsi hormone berdasarkan jawapan di a) (i).

[2 markah]

b)
(i) Terangkan bagaimana lebihan hormon kalenjar adrenal mempengaruhi tindak balas
atlet. [3 markah]

(ii) Terangkan bagaimana lebihan hormon kelenjar tiroid mempengaruhi tahap

kebimbangan atlet. [3 markah]