See discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.

net/publication/322887991

(Prison Poetry of Abdul Ghani khan: Da Pinjry Chagaar)

Article · August 2013

CITATIONS READS

0 11,853

1 author:

Noor Ul Basar Aman

University of Malakand
5 PUBLICATIONS   0 CITATIONS   

SEE PROFILE

Some of the authors of this publication are also working on these related projects:

An explanatory investigative and critical analysis of Qanita Begum's Zama Safar Nama View project

The root cause of Ashraf Khan Hijri imprisoment View project

All content following this page was uploaded by Noor Ul Basar Aman on 02 February 2018.

The user has requested enhancement of the downloaded file.

 ‫دلج‪2013 ،20‬‬ ‫د غني خان حبسيات‪ :‬دپنجرې چغار‬ ‫وىپاٹج(ادلرااستارشلہیق)‬

‫د غني خان حبسيات ‪ :‬دپنجرې چغار‬

‫)‪(Prison Poetry of Abdul Ghani khan: Da Pinjry Chagaar‬‬
‫‪‬‬
‫نورالبصرامن‬
‫نګينه خانم نګين **‬

‫‪ABSTRACT‬‬
‫‪The late Khan Abdul Ghani Khan (1914-1996) came in to the‬‬
‫‪scenario of Pashto literature with new ideas and novel thinking. Due to‬‬
‫‪this reason he is called Lewany Falsafy “The Mad Philosopher”. This‬‬
‫‪feature is reflected in his book “ Da Pinjry Chagaar” written during his‬‬
‫‪six year stay in prison at Haripur Jail due to political reasons. This‬‬
‫‪research paper includes Introduction and a critical analysis of his poetry‬‬
‫‪written during this period.‬‬
‫حبسيات د (‪ )Goal musings‬هغه ادب ته وئېلے شي چې په‬
‫بندي خانه کښې تخليق شوے وي ـ په پښتو کښې ددې د‬
‫پاره د ‪٫٫‬زنداني ادب ‪ ،،‬اصطالح استعماليږي ـ دا يو‬
‫نۀ لري بل کې د‬ ‫مو ضوعاتي صنف دے چې خ پل هئ يت‬
‫‪1‬‬
‫هرهئيت ادبي توکي په دې کښې راتلے شي ـ خوپه شرط‬
‫ددې چې د قېدوبند په دوران کښې تخليق شوے وي ـ‬
‫ً دا صنف وجود لري ـ‬ ‫د نړۍ په ټولو ژبو کښې تقريبا‬
‫او د ټولو نه په غوره ادب کښې شمېرلے شي ځکه چې د‬
‫خيال او مقصد په لحاظ زنداني ادب ډېر زوردار وي ـ‬
‫په پ ښتو ک ښې د ‪٫٫‬ز نداني ادب ‪ ،،‬يا حب سياتو‪،،‬‬
‫بنياد په کال ‪٤٧٠١‬هـ کښې خوشحال باباهغه وخت اېښے‬
‫‪2‬‬
‫شوـ‬ ‫دے چې کله هغه د مغلو په بند بنديوان‬
‫د خو شحال با با د دور نه تر او سه پورې هم د غه‬
‫روا يت د غه شان راروان دے او په پ ښتو ک ښې ډ ېر‬
‫‪٫٫‬حبسياتي ادب‪ ،،‬تخليق شوې د ےـ‬
‫د پ ښتو په ز نداني ادب ک ښې يو ک تاب د‪ ٫٫‬ل يونے‬
‫فلسفي‪ ٬٬‬عبدالغنى خان د ‪٫٫‬پنجرې چغار‪ ،،‬هم دے ـ چې‬
‫د خ پل سيا سي قېدوب ند په اوان ئې د پاک ستان په‬
‫ـ غنى خان د خپل‬ ‫مختلفو جېلونو کښې ليکلے دے‬
‫سيا سي ق ېدو ب ند په دوران ک ښې چې په کو مو جېلو نو‬
‫کښې بندي پاتې شوې دے د هغې باره کښې داسې ليکي ـ‬
‫(پهاړپور او بهګ نوتر) دا ز ما د بند ېدو او‬
‫نظربندۍ دوه کلي ووـ نور په دې ځايونو کښې‬

‫‪‬پي ايچ ډي ريسرچ سکالر پښتو څانګه پېښور پوهنتون‬

‫**ليکچرر‪ /‬پي ايچ ډي ريسرچ سکالر پښتو څانګه پېښور پوهنتون‬

‫‪249‬‬
 ‫دلج‪2013 ،20‬‬ ‫د غني خان حبسيات‪ :‬دپنجرې چغار‬ ‫وىپاٹج(ادلرااستارشلہیق)‬

‫بندي پاتې شوے يم ـ پېښور جېل‪ ،‬هرې پورجېل‬

‫‪ ،‬ح ېدر ا باد سند هـ ج ېل‪ ،‬خانپور‪ ،‬هري پور‬
‫‪3‬‬
‫جېل کلب‪ ،‬غرسر‪ ،‬ټهنډياني‪ ،،‬ـ‬
‫غ نى خان د يو سيا سي م بارز په ح ېث د ج ېل د تورې‬
‫ت يرې ښکار شوې دے او ‪ ٫٫‬د کال ‪٤٤١١‬ء نه تر کال‬
‫‪٤٤٩١‬ء پورې بندي وـ په دغه موده کښې ئې درې کاله‬
‫په ج ېل ک ښې او باقي موده د ج ېل نه ب هر د نظرب ندۍ‬
‫‪4‬‬
‫په حالت کښې تېره کړې ده ـ‪،،‬‬
‫غ ني خان په پ ښتو ادب ک ښې د ن ظم اون ثر په م ېدان‬
‫کښې د يو بيخي نوې سبک سره قدم کېښودو چې د لېونۍ‬
‫فلسفې سره سره پکښې د مستۍ خمار‪ ،‬د انقالب اثار‪ ،‬د‬
‫ب غاوت پړ قار او ‪٫٫‬د پن جرې چ غار‪ ،،‬هم په غورځ نګ‬
‫و وـ غ نى خان چې د ف طرت د ښائ ست رنګو نه د خپ لې‬
‫فلسفې په اوبو کښې خو شتۀ کړې دي او دهغې نه ئې د‬
‫ال فاظو او نق شونو کو مه م صوري کړي ده ه غه صرف د‬
‫غني خان ځانګړتيا کيدے شوه ـ او ځکه خو ئې د پښتو‬
‫ادب پوهان په دې وئيلو مجبوره کړي دي چې ‪....‬‬
‫‪٫٫‬غ ني خان د ع قل نه ز يات په خ پل و جدان ي قين لري‬
‫او پخپلــه شــاعرۍ کښــې دوي د ځــان او د ژونــد د‬
‫م سائيلو‪ ،‬احسا ساتو او جذباتو په اظ هار ک ښې دا صول‬
‫پر ستۍ‪ ،‬ميا نه روۍ او خالص عقل يت او تنق يد نه ډډه‬
‫کوي ـ د خيال ازادي‪ ،‬فکري او خيالي بغاوت ددوي د‬
‫شاعرۍ خصو صيات دي او هم دا ه غه قدرو نه دي چې د‬
‫غني خان پک ښې د شلمې صدۍ د ټو لو جد يدو او رو ماني‬
‫شاعرانو تر او سه نه ډ ېر جد يد‪ ،‬ډ ير مخت لف دے او‬
‫دخپل ژور فکر‪ ،‬د خپل جديد انداز په وجه ډېر منفرد‬
‫‪5‬‬
‫ګڼلې شي ـ‪،،‬‬
‫غني خان چې د د غې منفرد انداز سره د زندان تورې‬
‫پن جرې ته دن نه کړ ے شو‪ ،‬نو اګر چې بدني طور ه غه‬
‫ب نديوان ؤ خو د ه غۀ ذه ني اوف کري و سعت دو مره‬
‫فراختيالرله چې د پنجرې په احاطه کښې هغه هېڅ کله‬
‫هم نۀ شو رابندېدے ـ بلکې د غې بندېز ورله د دغې‬
‫انداز په شدت کښې نوره اضافه هم اوکړه ځکه چې‬
‫‪٫٫‬د غني خان ازاد روح زمان و مکان هم په خپل قېد‬
‫ـ دا سبب دے چې هغه چرې د خپل‬ ‫کښې نه شي رواستے‬
‫ماحول غالمي نۀ وه قبوله کړے ـ هر څوکۀ وخت د هغۀ‬
‫د و جود الرې م سدودې کړې وے او حاالتو د ه غه ب ندن‬
‫بندېوان کړ ےؤـ خو خپل تخيل هغۀ هم هغه شان ازاد‬
‫ساتلے ؤـ او دهغۀ فکر به حاالتو څنګه په سنګ و خشت‬
‫ـ هغۀ چې په څاڅکو کښې يې د‬ ‫کښې بندېوان کړې وے‬
‫سمندر ن ظاره کو له او ده غۀ د فکرا لوت شاهيني ن ظر‬

‫‪250‬‬
 ‫دلج‪2013 ،20‬‬ ‫د غني خان حبسيات‪ :‬دپنجرې چغار‬ ‫وىپاٹج(ادلرااستارشلہیق)‬

‫لرۀ ـ ـ ـ د جېلخانې په دغه خوب کښې د غني د روح‬

‫‪6‬‬
‫دے ـ‪،،‬‬ ‫د ازادۍ ثبوت پروت‬
‫ځکه چې غالم انسان ازاد خوب هم نۀ شي ليدے او نۀ‬
‫ازاد سوچ کولے شي ـ د غالمۍ طوق چې يو ځل په غاړه‬
‫پريوځي نو هغه په سوچ‪ ،‬فکر خيال او خوب ئې هم‬
‫پنجې ښخې کړې وي ـ خو آزاد غنی ‪...‬‬
‫‪٫٫‬دجېلخانې خوب‪ ،،‬کښې داسې الوت کوي‬
‫خوب و ينم عال مه کۀ ئې را کړي‬
‫څـــــــــــو معنـــــــــــه‬
‫پروت يم سر مې اې ښے دخ پل يار‬
‫په زنګانه‬
‫خوب وينم چې پورته په هوا لکه‬
‫د بــــــــــاز شــــــــــومه‬
‫کښا ستم په بام د محمود سترګې‬
‫د ايـــــــــاز شـــــــــومه‬
‫پور ته د خاموش زړ ګي نه خوږد‬
‫مينې سازشومه‬
‫خرڅــه مــې پــه حــوره کــړه د‬
‫ډموزمانـــــــــــــــــــــه‬
‫خوب و ينم عال مه کۀ ئې څو‬
‫راکړي معنه‬
‫خوب و ينم چې نا ست يم د جي ندي‬
‫پــــــه يخــــــه غــــــاړه‬
‫شاه مې سوېلو کښې لکه سره شمع‬
‫والړه‬
‫ســـرې شـــونډې مســـکۍ شـــوه‬
‫ماته ئې وي چې ژاړه ژاړه‬
‫څ ښه دې د زړۀ وي نې دا شراب دي‬
‫مســـــــــــــــــــــــتانه‬
‫خوب و ينم عال مه کۀ ئې څو‬
‫‪7‬‬
‫راکړي معنه‪...‬‬
‫ماسټر عبدالکريم صېب د غني خان شاعري په درې دوره‬
‫ک ښې وي شلې ده او ز نداني دور ته ئې په دې ا نداز‬
‫کښې د درېم دور شاعري وئيلے ده ـ‬
‫‪ ٫٫‬وائي چې غالب او ټېګور په الره روان ووـ‬
‫غني مخے له ورغے‪ ،‬دواړو يو بل ته اوکتل‪ ،‬دغه‬
‫د غني د درېم دور شاعري ده ـ او چې د خيام‬
‫مستۍ له ئې د غالب بېباکي او د ټېګور رنګيني‬
‫ورکړه نو نوم ئې ورله د ‪٫٫‬پنجرې چغار‪،،‬‬
‫‪8‬‬
‫کېښود‪،،‬ـ‬

‫‪251‬‬
 ‫دلج‪2013 ،20‬‬ ‫د غني خان حبسيات‪ :‬دپنجرې چغار‬ ‫وىپاٹج(ادلرااستارشلہیق)‬

‫غ ني خان دا خپ له ز نداني اد بي اثا ثه خپ لې کور‬

‫ودانې ته ډالۍ کړې ده ـ ځکه چې دهغې د مينې خيال‬
‫ه غۀ ته د ز ندان په توره ت ياره ک ښې د ج مال ر ڼا‬
‫بخ ښله‪ ،‬او په د غې ر ڼا غ ني خان د ز ندان شپې سبا‬
‫ـ دغه ډالۍ داسې‬ ‫کولے او شاعري به ئې پرې کوله‬
‫پېش کوي ـ‬
‫‪٫٫‬بنده د خپل احساس اوبې حسۍ په قال کښې بند دے ـ‬
‫ـ خو شپږکاله ړواندې‬ ‫او دغې ته خلق قسمت وائي‬
‫(وړا ندې) واق عاتو دخپ لې لوئے قال نه را اوخک لم او‬
‫په ډېرو وړو وړو د خښتو قالګانو کښې بنديوان کړم ـ‬
‫د غه د درد زور ت يرې ماحول ک ښې ما ته دالرې رو ښانه‬
‫کو لو صرف يوه شمع وه او دا ز ما د ځوانۍ او م ستۍ‬
‫ګلو نه چې په دې تور او تار يک باغ ک ښې شوي دي او‬
‫ـ هغې‬ ‫ماترې نه يوه مړاوې ګلدسته جوړه کړے ده‬
‫فرشتے ته پېش کوم چا چې د حېدراباد نواب رستم جنګ‬
‫م حل د غ ني د تاال شوے جوڼګڼې د پاره پرېښو دـ او‬
‫ما سره ئې دا د غم د دړد او بې سرو سامانۍ ور ځې‬
‫ـ نو‬ ‫ډېرې په خندا‪ ،‬خوشحالۍ او بهادرۍ تېرے کړے‬
‫ځ که دا ک تاب زۀ په ډ ېر ادب او ډ ېره مي نه د خپ لو‬
‫بچو مورته پېش کوم ـ‬
‫يو خوب د شاعر په جا مه ان ساني‬
‫ـوږ‬
‫ـاز دور‪ ،‬دراز ښ ـکلے خـ‬‫ـو سـ‬‫يـ‬
‫آســــــــــــــــــــــــماني‬

‫يو ګل د ج نت په خ صلت رح ماني‬

‫يو ج سم ناري يو زړ ګے نوراني‬
‫شوله دا سې پ ېدا د غ ني د ل برا‬
‫پــه غېــرت پښــتنه پــه ښائســت‬
‫‪9‬‬
‫ايرانـــــــــــــــــــــــي‬

‫غني خان د ج ېل په پنجره کښې دوه قسمه چغار کړې ده‬

‫يو هغه چې د خپل او قېد و بند په حقله ئې کړې او‬
‫ـ‪ 10‬په‬ ‫بل ه غه چې ک له ئې ط بع موزون شوې ده‬
‫‪٫٫‬قېد‪٬٬‬نظم کښې دجېل د ژوند خاکه داسې راکاږي ‪،‬‬
‫د ســـــــحر تېـــــــل او دال‬
‫د ماښــــــام دال او تېــــــل‬
‫د کـــوټکۍ پـــه ګـــو کښـــې‬
‫قلپــــۍ د عطــــر او فلېــــل‬

‫د ســــــــحر دوه چپــــــــاتي‬

‫لکـــــــــه زړې چيتـــــــــرے‬

‫‪252‬‬
‫دلج‪2013 ،20‬‬ ‫د غني خان حبسيات‪ :‬دپنجرې چغار‬ ‫وىپاٹج(ادلرااستارشلہیق)‬

‫داســــې خــــواږۀ او پاســــتۀ‬

‫لکــــــه د خــــــرو ټغــــــرے‬

‫چـــائے لکـــه يخـــه خـــوروا‬

‫د تـــــروې ګـــــورې تـــــوره‬
‫پيالــــه د زيــــړو ډولچــــه‬
‫اوس راشـــه خونـــد ئـــې ګـــوره‬

‫بســـــتر بـــــرګ ترپـــــړي‬

‫ســــــوزنۍ تــــــور کمبــــــل‬
‫او يــــارانے لــــه د شــــپې‬
‫ســـار بـــۀ ســـار بـــۀ کټمـــل‬

‫‪253‬‬
‫دلج‪2013 ،20‬‬ ‫د غني خان حبسيات‪ :‬دپنجرې چغار‬ ‫وىپاٹج(ادلرااستارشلہیق)‬

‫محفـــــل د ښـــــکلو خلقـــــو‬

‫ټـــــول بزرګـــــان شـــــريفان‬
‫پـــــامټيز ‪ ،‬ګـــــ کپـــــان‬
‫قجرتــــــي قــــــاتالن‬
‫يــــــا ا‬

‫چـــې نمـــر زيـــړے شـــي هيلـــه‬

‫ماپــه پنجــره کښــې کــړي بنــد‬
‫لکــــه مــــړز پــــه قطــــار‬
‫پـــه پـــالره کښـــې کـــړي بنـــد‬

‫تمامــــــه شــــــپه ګرځــــــي‬

‫دم پــــه دم کــــړي تفتــــيش‬
‫تـــۀ بـــه وے چـــرګ يمـــه زۀ‬
‫يــو بــه مــې ســي پڼــا پــېش‬

‫د بندېدوســـــــــــــــــــره‬
‫همــــــا دنيــــــا د بهــــــر‬
‫يــــوه تــــوره لــــړه شــــي‬
‫کينـــي مـــې ان پـــه ځيګـــر‬

‫غمونـــــه‬ ‫د جهـــــان ټـــــول‬

‫راشــــــي‬ ‫لکــــــه ســــــيلۍ‬
‫بـــــه دې‬ ‫د زړګـــــي ســـــرله‬
‫راشــــــي‬ ‫لکــــــه ګــــــولۍ‬

‫او چــــې ارمانونــــه پکښــــې‬

‫ال دلـــــــــولۍ راشـــــــــي‬
‫لکــــه دمــــړي پــــه کــــور‬
‫چــــې ســــره ډولــــۍ راشــــي‬

‫اوچـــــې د بـــــاغ د ګلـــــو‬

‫ماښـــــــــام رايادشـــــــــي‬
‫الچــــــــې دے ډ دمســــــــتۍ‬
‫مســـــور جـــــام رايادشـــــي‬

‫بيــــا خــــو مــــزې کــــوه‬

‫هيلــــه بــــه سقرکښــــې شــــے‬
‫مــــــــال‬
‫ډوب لکــــــــه وږې ق‬
‫قــر کښــې شــے‬ ‫قــر ق‬
‫بــه پــه ق‬

‫‪254‬‬
 ‫دلج‪2013 ،20‬‬ ‫د غني خان حبسيات‪ :‬دپنجرې چغار‬ ‫وىپاٹج(ادلرااستارشلہیق)‬

‫کــــۀ دا خــــدمت وي د قــــام‬

‫زمـــــــــونږ توبـــــــــه ده‬
‫دا دال او تېــــــل ه ــــــمول‬
‫ګرانـــــــــه قېصـــــــــه ده‬

‫او ال پــــه دې کښــــې هــــم‬

‫غنــــــي غزلــــــې وائــــــي‬
‫د عشـــــــق اوږ دے مزلـــــــې‬
‫پــــه بلــــې بلــــې وائــــي‬

‫ولــــي پــــه تشــــو اوبــــو‬

‫شــــــــاعري ګرانــــــــه ده‬
‫چــــې تــــاؤ د اور نــــۀ وي‬
‫زرګــــــــري ګرانــــــــه ده‬

‫قاضـــي صـــېب وائـــي قـــران‬

‫ســــحر ‪ ،‬ماښــــام ‪ ،‬مــــازيګر‬
‫ځـــان لـــه ئـــې اواز کېنـــو‬
‫او مالــه ئــې خــوګ کــۀ ســر‬

‫کــــــۀ هيلــــــه غږګــــــوو‬

‫اوس راتــــه وائــــي ايــــات‬
‫قهــر پــه قســمت اوســر بســار‬
‫رقــــم پــــه صــــوم و صــــلوت‬

‫څـــۀ اوکـــړو صـــبر بـــه شـــو‬

‫دا د هللا نــــــــــــــــــه ده‬
‫ولــــې پــــه تشــــو اوبــــو‬
‫‪11‬‬
‫شــــــاعري ګرانــــــه ده ‪،،‬‬

‫غني خان چې کله په جېل کښې تنهايۍ ډېر ټنګ کړے دے‬
‫نو ځان له ئې دحېواناتو مجلس جوړ کړے دے او دهغوي‬
‫ـ چې پس د هغوي‬ ‫سره داسې په ګپ کښې بوخت شوې دے‬
‫پوره پوره نقشه ئې راښکلے ده ـ‬
‫‪٫٫‬اوښ‪،،‬‬
‫لکۍ دې د خرکوچي او غړانګه دې د‬
‫بتـــــــــــــــــــــــــــې‬
‫کوږ ووږ او وران وي جاړ او دو لس‬
‫نــــــيم ګــــــزه اوچتــــــې‬

‫‪255‬‬
‫دلج‪2013 ،20‬‬ ‫د غني خان حبسيات‪ :‬دپنجرې چغار‬ ‫وىپاٹج(ادلرااستارشلہیق)‬

‫په غوږو کښې عرب ئې او په شونډو‬

‫کښــــــــــــې حــــــــــــبش‬
‫کۀ پاؤ هم څو درا چي ور ته تۀ‬
‫شـــــــــــغۍ افلتـــــــــــې‬

‫ډېر زيات بې نوره ښکاري ستا په‬

‫پــــــوزه کښــــــې مهــــــار‬
‫دې دو مره او چت سر ک ښې دپ ستۍ‬
‫‪12‬‬
‫نيســــــــتۍ زنــــــــار‪....‬‬

‫‪ ٫٫‬کمتره‪،،‬‬
‫د جنـــــت مرغـــــۍ کمتـــــرې‬
‫د غــــم د ړده بــــې خبــــرې‬
‫کـــۀ ســـپرلے وي کـــۀ حـــزان‬
‫ســـتا وي مســـتې بـــاز يګـــرې‬

‫شـــپه او روه پـــه بقبقـــورے‬

‫د اشـــــنا پـــــه ننـــــداره‬
‫د يـــارۍ مســـتې قيصـــے کـــړې‬
‫‪13‬‬
‫دجومــــات پــــه منــــاره‪....‬‬

‫‪٫٫‬مېږے‪،،‬‬
‫اوږ د کـــــــاروان ســـــــتا‬
‫ګـــــــــــــــــــرم روان وي‬
‫ســــم پــــه قطــــار قطــــار‬
‫لکـــــــــه اوښـــــــــان وي‬
‫پـــــــه هلـــــــه هلـــــــه‬
‫پــــــه منــــــډه منــــــډه‬
‫نمــــــردر لــــــه اوســــــوه‬
‫لنــــــډه بــــــر بنــــــډه‬
‫لکــــــه دســــــپي هســــــے‬
‫خلـــــۀ کښـــــې اوړل کـــــړے‬
‫او د پټيخـــــا پـــــه شـــــان‬
‫‪14‬‬
‫پـــه پرېـــک تلـــل کـــړے‪...‬‬

‫‪٫٫‬ماشے‪،،‬‬
‫د ماښـــــــــام ترصـــــــــبا‬
‫قنا‬ ‫ســـــرينده کلـــــه ســـــر‬
‫پينيـــه پينـــه پنګـــه پنګـــه‬
‫‪15‬‬
‫هــم خــوړل کــړے هــم وېنــا‪...‬‬

‫‪256‬‬
 ‫دلج‪2013 ،20‬‬ ‫د غني خان حبسيات‪ :‬دپنجرې چغار‬ ‫وىپاٹج(ادلرااستارشلہیق)‬

‫‪٫٫‬مږه‪،،‬‬
‫او سي په ک ندو ک ښې ياره غل ئې‬
‫ـــــــــــل و‬ ‫ـــــــــــالردې غـ‬
‫پـ‬
‫مور دې غلچکۍ وه ستا نيکۀ دبدو مل‬
‫و‬
‫قوم دې حرام خوردے قبي له دې حرام‬
‫ـــــــــــــــــــــــــوره ده‬ ‫حـ‬
‫مړ شوے د غوړه وپ سې ل کۍ توره دې‬
‫‪16‬‬
‫ســـــــــــــــــــــپوره ده‪..‬‬

‫او چې ک له غ ني خان د پن جرې د مل ګرو سره يو ځاې‬

‫شي نو بيا داسې شوخي شروع کړي ـ‬
‫‪ ٫٫‬په دې پنجره کښې ماسره نور شپږا ملګري‬
‫ووـ‬
‫‪ .1‬پير شاکر هللا د ګوجر ګړۍ ـ‬
‫‪ .2‬خان خ ېل م هردل خان د هوتي د نواب هوتي ورارۀ‬
‫ـ‬
‫‪ .3‬جهانزيب خان درځړو زماد ترور زوئے ـ‬
‫‪ .4‬فردوس د مانيرۍ چې مونږ ورته کوکو وايوـ‬
‫‪ .5‬زرين خان د ميا سې دپارلمننک ممبرـ‬
‫ـ يو ماښام مې دماغ او‬ ‫‪ .6‬يوسف خان بابو خيل‬
‫ت ښنېد‪ ،‬دا د ټو قو شعر مې او لي کۀ او ډوډ ۍ‬
‫نه پس مې واور ووـ‬
‫‪٫٫‬شپږازمري ‪،،‬‬
‫دل ته ک ښې پن جره ده پک ښې شپږدي‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــري‬ ‫ازمـ‬
‫څو غک‪ ،‬څو اوږدۀ دي ‪ ،‬څو څاربۀ‬
‫ـــــــــــري‬ ‫ـــــــــــو نـ‬ ‫دي څـ‬
‫روره پاک ستان ع جب جوړ کړے چړ يا‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــردے‬ ‫ګـ‬
‫ب ند پک ښې د ېوان‪ ،‬پېر يان‪ ،‬ازوزي‪،‬‬
‫‪17‬‬
‫ښــــــــــــــــــــــاپيري‪...‬‬

‫په دې اوږد ن ظم ک ښې ئې خ پل شپږ واړه مل ګري په‬

‫مختلفو نومونو او اوصافو په طنزومزاح کښې ستائيلي‬
‫دي په دې و جه ترې نه د غه مل ګري خ فه شول مخک ښې‬
‫ليکي چې ـ‬
‫‪ ٫٫‬چې دا شعر مې واور وو‪ ،‬نوټول ملګري مې چپ شوـ‬
‫يوسف خان خو راسره خبرې بندې کړې زرين خان کاکا‬
‫م هردل خان ته خ پل زړۀ سپک کړ وـ م هردل خان هم‬

‫‪257‬‬
 ‫دلج‪2013 ،20‬‬ ‫د غني خان حبسيات‪ :‬دپنجرې چغار‬ ‫وىپاٹج(ادلرااستارشلہیق)‬

‫ـ زۀ ډېر خفه‬ ‫خفه شوـ ډېر بد ردئي راته اووے‬

‫خپلې چکۍ ته روان شوم ـ‬
‫ناګها نه مې ه غه وړو کے د زيړوګ لو بوټې ول يد‬
‫ـ هغۀ وے ‪٫٫‬ولې خانه!‬ ‫ورسره خوا کښې کې نا ستم‬
‫نن خو ډ ېر خ فه ئې ‪ ٫٫‬ماوے‪ ،،‬ټول دو ستان مې خ فه‬
‫کړي دي ـ ځکه خفه يم ـ ماخو ټوقه کوله خو هغوي‬
‫ترې بوقه جوړه کړه ‪،،‬ـ‬
‫وے ‪٫٫‬خا نه دا‪ ،،‬خپ له خو له دې هم قالده هم بال‪ ،،‬د‬
‫نګ لي نۀ د نګ لي بل شعر ولي که‪ ،،‬نو په د غه ما ښام‬
‫ما د خپل ژوند اوله قصيده وليکله ـ او د تجربې په‬
‫طور مې خپلو ملګرو ته واور وله ـ اوهو‪ ،‬هغه ماښام‬
‫ـ او‬ ‫زۀ په ټوله دنيا ښۀ دوست او لوئے شاعر شوم‬
‫کوم شعر چې زما دا ټول مرور دوستان زما مينه نا‬
‫ياران کړۀ هغه ليکيم ـ‬
‫‪٫٫‬اووۀ ګلونه‪٬٬‬‬
‫يـــووړه غونـــدې پنجـــره کښـــې‬
‫پــه يــو ګــو کښــې ددې جېــل‬
‫د اووګلـــــو جـــــوړ کـــــړے‬
‫‪18‬‬
‫ازادۍ لـــه چـــا امېـــل‪...‬‬

‫دا د يو شپېتۀ بېتو نو خو ندور ن ظم دے چې غ ني خان‬

‫ورته قصيده وئيلے ده چې خپل ټول ملګري ئې پکښې ښه‬
‫ستائلي دي چې ټول ترې بيا رضا شو ـ‬
‫غ ني خان د ق ېد په تن هايۍ ک ښې د ځان د م شغوله د‬
‫پاره هم شاعري کړې ده ـ چې د خان د تنهايۍ د حسرت‬
‫او يا س عکاسي ترې څرګنديږي ـ ‪ ٫٫‬قيدي‪ ،،‬نومې نظم‬
‫کښې دغه خيال داسې بيانوي ـ‬

‫چرتــه لــرے تېــر محفــل لــه‬

‫دمســـــتۍ او خنـــــدا ځمـــــه‬
‫چرتـــه مـــړه شـــمعه را اخلـــم‬
‫خپـــل مشـــال پـــرې لګومـــه‬

‫دې تــورتم غــم او افســوس کښــې‬

‫زۀ پـــه يـــاد مينـــې پـــايم‬
‫ســـوې زړۀ تـــه قيصـــې تېـــرې‬
‫‪19‬‬
‫د ځــوانۍ رنګينــې وايــم‪...‬‬

‫غ ني خان بن يادي طور د ن ظم شاعر ؤـ او په ن ظم ک ښې‬

‫ئې هم د راروان روايت نه بيخي بغاوت کړې دے ـ او‬
‫د يو نوي سوچ‪ ،‬ف کر او فل سفي سره ئې قدم اې ښے دے‬

‫‪258‬‬
 ‫دلج‪2013 ،20‬‬ ‫د غني خان حبسيات‪ :‬دپنجرې چغار‬ ‫وىپاٹج(ادلرااستارشلہیق)‬

‫کتاب ک ښې‬ ‫او د غه انقال بي او ل يونۍ فل سفه ئې په دې‬

‫ليکلې دي‬ ‫هم ښکاره ده ـ خو غني خان چې کومې غزلې‬
‫شوي کتاب‬ ‫ـ په ذکر‬ ‫هغه هم د کمال نه خالي نۀ دي‬
‫غزل دل ته‬ ‫ک ښې صرف دوه غز لې دي يو خو ندور ز نداني‬
‫ليکلے شي ـ‬

‫مي نه مي نه مې کو له خ بر نۀ وم‬
‫چې د ور ځې مازيګراو ما ښام هم‬
‫شـــــــــــــــــــــــــــته‬
‫ل که زر که د سپرلي ووم په چړچ قو‬
‫خ بر نۀ ووم د ښکاري سره دام هم‬
‫شـــــــــــــــــــــــــــته‬
‫د ن ياز ب ينے ښاپيرۍ په ب ستر‬
‫پــــــــــــــــــــــروت ووم‬
‫خ بر نۀ ووم چې رق يب مې په بام‬
‫هــــــــــــم شــــــــــــته‬
‫د ساقي په سخاوت با ندې مدهوش‬
‫ووم‬
‫خ بر نۀ ووم ت شېدۀ ئې د جام هم‬
‫شـــــــــــــــــــــــــــته‬
‫سپينه شمع د مح فل په خ ندا وائي‬
‫د ر ڼا سره د سؤلو سمام هم شته‬
‫دا ويل ليونے ډکه د رباب له الړۀ‬
‫اورو بل چر ته يو ښکلے م قام هم‬
‫شـــــــــــــــــــــــــــته‬
‫ځو ورځو چې د مال دروغ معلوم کړو‬
‫دے وا ئي هل ته د م ستۍ انت ظام هم‬
‫‪20‬‬
‫شــــــــــــــــــــــته ‪...‬‬

‫د غ ني خان په دې حب سياتي ک تاب د ‪٫٫‬پن جري چ غار‪،،‬‬

‫کښې يوسل او درې د مختلفو موضوعاتو خوندور نظمونه‬
‫دوه غز لې يوه ر باعي او يو شعر دے چې د ط نز و‬
‫مزاح‪ ،‬ل يونۍ فل سفې ‪،‬خ ماري ن ظر او انقال بي سوچ په‬
‫ر نګ ک ښې رن ګين د ز ندان د پن جري نه چاپېره چورلي‬
‫ددې ک تاب دم سودې ليک لو او ختمو لو نې ټه او ځائے‬
‫باره کښې غني خان ليکي ـ‬
‫‪ ٫٫‬هرې پور ‪ ٤٩‬اک توبر ‪٤٤٩٧‬ء ک ښې ک تاب شروع کوم‬
‫ـ ‪ 21‬نن په ‪ ٧٠‬تاريخ د اکتوبر ‪٤٤٩١‬ء په هري پور‬
‫‪22‬‬
‫جېل کښې دا کتاب ليکل ختم شوـ‪،،‬‬
‫دا ک تاب په اول ځل په ‪٤٤٩١‬ء ک ښې د يونيور سټي بک‬
‫ـ او ددې کتاب‬ ‫ايجنسي پېښور له خوا چاپ شوے دے‬

‫‪259‬‬
 ‫دلج‪2013 ،20‬‬ ‫د غني خان حبسيات‪ :‬دپنجرې چغار‬ ‫وىپاٹج(ادلرااستارشلہیق)‬

‫قلمي نسخه چې د غني خان په خپل قلم ليکلے شوې ده‬

‫ـ په پ ښتو اکېډيمۍ پې ښور پوهن تون ک ښې د مخطو طاتو‬
‫په سيکشن کښې په ( عدد مسلسل) ‪ ٤٧‬نمبر باندې پرته‬
‫ده ـ د پښتو اکيډيمۍ د مخطوطاتو په فهرست کښې ددې‬
‫په حقله ليکلې دي چې ‪:‬ـ‬
‫‪ ٫٫‬یہ کتاب چپ چکی ہے یہ پشتو زبان و ادب کی‬
‫تدريسی کتاب رہی ہے اس مخطوطے کی یہ خصوصيت ہے ہ‬
‫یہ عبدالغنی خان کے اپنے ہاتھ کا لکھا ہوا مسودہ‬
‫ہے‪ .‬اس کتاب سے ہمیں غنی خان کا فلسفہ سمجھنے‬
‫میں مدد ملتی ہے‪ .‬جيل کی صعوباب کے اظہار میں‬
‫‪23‬‬
‫فلسفيانہ رنگ جھلک رہا ہے ‪،،‬‬
‫ً چې‬
‫د غني خان غوندې شاعر په سوچ او فکر ليک يقينا‬
‫ډېر ګران کار دے دا خو صرف مشت نمونه خروار د غني‬
‫خان د حبسياتو د لوستونکو سره پېژندګلو ده ـ نوره‬
‫خبره به په دې رالنډه کړو چې ـ ـ ـ ـ‬
‫‪٫٫‬د نثر‪٫٫‬ګډې وډې‪ ٬٬‬او د نظم ‪٫٫‬د پنجرې چغار‪ ٬٬‬ورله‬
‫دا سې زورور ژو ندورکړو چې نه هير يږي ‪ ،‬نه ورک يږي ‪،‬‬
‫نه مري او نه خاورې کيږي‪24٬٬‬‬

‫‪260‬‬
‫دلج‪2013 ،20‬‬ ‫د غني خان حبسيات‪ :‬دپنجرې چغار‬ ‫وىپاٹج(ادلرااستارشلہیق)‬

‫د غني خان د اولني چاپ کتاب مخ پاڼه‬

‫‪261‬‬
‫دلج‪2013 ،20‬‬ ‫د غني خان حبسيات‪ :‬دپنجرې چغار‬ ‫وىپاٹج(ادلرااستارشلہیق)‬

‫د غني خان د کتاب ( د پنجرې چغار) د قلمي نسخې‬

‫يو څو عکسونه ‪:‬‬

‫‪262‬‬
‫دلج‪2013 ،20‬‬ ‫د غني خان حبسيات‪ :‬دپنجرې چغار‬ ‫وىپاٹج(ادلرااستارشلہیق)‬

‫‪263‬‬
‫دلج‪2013 ،20‬‬ ‫د غني خان حبسيات‪ :‬دپنجرې چغار‬ ‫وىپاٹج(ادلرااستارشلہیق)‬

‫‪264‬‬
 ‫دلج‪2013 ،20‬‬ ‫د غني خان حبسيات‪ :‬دپنجرې چغار‬ ‫وىپاٹج(ادلرااستارشلہیق)‬

‫حوالې‬
‫‪ 1‬داود‪،‬داور خان‪ ،‬پروفېسر‪ ٫٫‬ادبي کاروان عبدالغني خان‪،،‬‬
‫لټرېري پراجېکک‪ ،‬پښتو ادبي بورډ پېښور‪ ،‬ناچاپ مخ ‪ ٤١٤‬ـ‬
‫‪ 2‬کامل ‪،‬دوست محمد خان ‪ ٫٫‬خوشحال خان خټک سوانح حيات‪،،‬‬
‫شاهين بکس پېښور‪ ،‬دوسرا ايډېشن ‪٧٧٧١‬ء ص ‪ ٤٧١‬ـ‬
‫‪ 3‬غني خان ‪ ٫٫‬د پنجرې چغار‪ ،،‬يونيورسټي بک ايجنسي پېښور‪،‬‬
‫‪٤٤٩١‬ء حاشيه‪ ،‬مخ ‪٤٤١‬ـ‬
‫‪ 4‬همېش خليل ‪٫٫‬پښتنانۀ ليکوال‪ ،،‬يونيورسټي پبلېشرز پېښور‪،‬‬
‫اول ټو ‪٧٧٤٧ ،‬ء مخ ‪٧٠٩‬ـ‬
‫ٰى شاهين ‪ ٫٫‬جديدنظم په پښتو کښې‪ ،،‬پښتو اکيديمي‬ ‫‪ 5‬سلم‬
‫پېښور‪٧٧٧١ ،‬ء مخونه ‪ ٧٤٤-٧٤٧‬ـ‬
‫‪ 6‬خټک ‪ ،‬راج ولي شاه‪ ،‬ډاکټر ‪٫٫‬غني خان شخصيت‪،‬فکر وفن‪،،‬‬
‫‪٫٫‬مجله پښتو‪ ،،‬جنوري ‪٤٤٤٠‬ء پښتو اکيډيمي پېښور‪ ،‬مخونه ‪،٧١‬‬
‫‪٧٤‬ـ‬
‫‪ 7‬غني خان ‪ ٫٫‬دپنجرې چغار‪ ،،‬مخ ‪٤٧‬ـ‬
‫‪ 8‬ماسټر عبدالکريم ‪٫٫‬پيژندګلو‪ ،،‬د پنجرې چغار‪ ،،‬مخ د ‪ ،‬هـ‬
‫‪ 9‬غني خان ‪ ٫٫‬د پنجري چغار‪ ،،‬مخونه ‪ ١‬ـ ‪ ١‬ـ‬
‫‪ 10‬داؤد‪ ،‬داور خان ‪٫٫‬ادبي کاروان‪ ،،‬مخ ‪ ٤١١‬ـ‬
‫‪ 11‬غني خان ‪ ٫٫‬د پنجرې چغار‪ ،،‬مخونه ‪ ٤١‬ـ ‪٤١‬ـ ‪ ٤٩‬ـ‬
‫‪ 12‬همدغه مخونه ‪٤١ ،٤٩‬ـ‬
‫‪ 13‬همدغه مخ ‪٤٤‬ـ‬
‫‪ 14‬همدغه مخ ‪٤٧١‬ـ‬
‫‪ // // // 15‬مخ ‪٤٧١‬ـ‬
‫‪ //‬مخ ‪٤٤١‬ـ‬ ‫‪// // 16‬‬
‫‪ //‬مخ ‪ ٤١٤‬ـ ‪٤١٧‬ـ‬ ‫‪// // 17‬‬
‫‪ //‬مخ ‪٤١٩‬ـ‬ ‫‪// // 18‬‬
‫‪ //‬مخ ‪٧٤٧‬ـ‬ ‫‪// // 19‬‬
‫‪ 20‬همدغه کتاب مخ ‪٠٧‬ـ‬
‫‪ //‬مخ نمبر نۀ لري ـ‬ ‫‪// // 21‬‬
‫‪ 22‬همدغه مخ ‪٧٤٩‬ـ‬
‫‪ 23‬عارف نسيم ‪ ،‬پروفېسر ‪ ،‬ډاکټر‪ ،‬عبدالحميد ‪٫٫‬مخطوطات پشتو‬
‫اکيډيمي ‪ ،،‬پشتو اکيډيمي پشاور يونيورسټي ‪٧٧٤٤ ،‬ء ص ‪٧١٩‬‬
‫‪ 24‬معظم ‪،‬معظم جان ‪٫٫‬غنی خان بابا زما د فکر په آئينه کښې‬
‫‪٬٬‬ناچاپ‬

‫‪265‬‬

‫‪View publication stats‬‬