วงกลม

มุมทีจ ่ ดุ ศูนย์กลางและมุมใน
สว่ นโค้งของวงกลม
คอร์ด
เสน ้ สมผั ัสวงกลม

จุดสัมผัส
เส้นรอบ เส้นสัมผัส
circumferenc A tangent
วง รัศมี
eradius sector (area)
O
B C
จุดศูนย์ก เส้นผ่าน
center diameter
ลาง
คอร์ด ศูนย์กลาง
chord segment
(area)
********************
จ ัดทำโดย
นางเพ็ญพ ักตร์ ใจภ ักดี
กลุม
่ สาระการเรียนรูค
้ ณิตศาสตร์
โรงเรียนเมืองพลพิทยาคม
 2
วงกลม
วงกลม เป็ นรูปเรขาคณิตบนระนาบซึ่งแต่ละจุดบนรูปเรขาคณิตนี ้
อยู่ห่างจากจุดคงที่จุดหนึ่งบนระนาบเดียวกันเป็ นระยะเท่ากัน

เรียกจุดคงที่นว
ี ้ ่า จุดศูนย์กลางของวงกลม
เรียกระยะที่เท่ากันนีว้ ่า รัศมีของวงกลม

ส่วนต่าง ๆ เกี่ยวกับวงกลมที่นักเรียนเคยรู้จักมาแล้วมีดงั ้ นี ้
จุดสัมผัส
เส้นรอบ เส้นสัมผัส
circumferen A tangent
วงรัศมี
ceradius O sector
B C
จุดศูนย์ก เส้น(area)
ผ่าน
center diameter
ลาง
คอร์ด ศูนย์กลาง
chord segment
(area)

จากรูป จุด O เป็ นจุดคงที่ เรียกจุด O ว่า จุดศูนย์กลางของ

วงกลม จุด A อยู่บนเส้นรอบวงของวงกลม หรือกล่าวว่า จุด A อยู่บน
วงกลม เรียก OA ว่า รัศมีของวงกลม
จุด B และจุด C อยู่บนวงกลม และ BC ผ่านจุดศูนย์กลาง O
เรียก BC ว่า เส้นผ่านศูนย์กลางของวงกลม
 3
การเรียกชื่อวงกลมวงหนึ่งที่มีจุดศูนย์กลางตามที่กำหนดให้ อาจ
เรียกตามชื่อของจุดศูนย์กลางของวงกลมนัน
้ เช่น วงกลมที่มีจุด O
เป็ นจุดศูนย์กลาง อาจเรียกว่า วงกลม O

รัศมีของวงกลม หมายถึง ระยะระหว่างจุดศูนย์กลางของวงกลม

และจุดบนวงกลม หรือ หมายถึง ส่วนของเส้นตรงที่มีจุดศูนย์กลาง
และจุดบนวงกลมเป็ นจุดปลาย

วงกลมวงหนึ่งมีรัศมีเป็ นจำนวนมากมายนับไม่ถ้วน และรัศมีของ

วงกลมเดียวกันจะยาวเท่ากันทุกเส้น

วงกลมสองวงที่มีรัศมียาวเท่ากัน สามารถเลื่อนให้วงกลมสองวง
นัน
้ ทับกันได้สนิท จงกล่าวได้ว่า กลมสองวงที่มีรัศมียาวเท่ากัน จะ
เท่ากันทุกประการ

นอกจากส่วนต่าง ๆ ของวงกลมที่กล่าวมาแล้วข้างต้น ยังมีส่วน

อื่น ๆ ที่เกี่ยวกับวงกลมที่สำคัญได้แก่ คอร์ด เส้นตัดวงกลม และเส้น
สัมผัสวงกลม
คอร์ด คือ ส่วนของเส้นตรงที่มีจุดปลายทัง้ สองอยู่บนวงกลม
เดียวกัน คอร์ดแต่ละเส้นจะแบ่งDวงกลมออกเป็ นส่วนโค้งสองส่วนโค้ง
ส่วนโค้ง
O ใหญ่
คอร์ด
B
A ส่วนโค้ง
C
น้อย
 4

จากรูป AB เป็ นคอร์ดของวงกลม O

เรียกส่วนโค้ง ADB ว่า ส่วนโค้งใหญ่ AB เขียนแทนด้วย
สัญลักษณ์ ADB
เรียกส่วนโค้ง ACB ว่า ส่วนโค้งน้อย AB เขียนแทนด้วย
สัญลักษณ์ ACB หรือ AB
ความยาวของ ADB เขียนแทนด้วย m(ADB)
ความยาวของ ACB เขียนแทนด้วย m(ACB) หรือ ความยาว
ของ AB เขียนแทนด้วย m(AB)

เส้นผ่านศูนย์กลางของวงกลมเป็ นคอร์ดที่ยาวที่สด
ุ ซึ่งแบ่งวงกลม
ออกเป็ นส่วนโค้งสองส่วนที่เท่Cากันทุกประการ เรียก ส่วนโค้งแต่ละ
ส่วนว่า ครึ่งวงกลม ครึ่ง
วงกลม
B O C
เส้นผ่าน
ศูครึ
น่งย์กลาง
D
วงกลม

เส้นตัดวงกลม คือ เส้นตรงที่ตัดวงกลมสองจุด

 5
เส้นสัมผัสวงกลม คือ เส้นตรงที่ตัดวงกลมเพียงจุดเดียวเท่านัน
้
A
และเรียกจุดตัดนัน
้ ว่า จุดสัมผัส B
เส้นตัด
O
วงกลม
เส้นสัมผัส
D E
วงกลม C จุดสัมผัส
 6
มุมที่จุดศูนย์กลาง คือ มุมที่มีจุดศูนย์กลางของวงกลมเป็ นจุด
ยอดมุมและแขนทัง้ สองของมุมตัดวงกลม
X

A B

จากรูป AOB และมุมกลับ AOB แต่ละมุมเป็ นมุมที่

จุดศูนย์กลางของวงกลม O ที่
AOB รองรับด้วย AB และมุมกับ AOB รองรับด้วย AXB

มุมในส่วนโค้งของวงกลม คือ มุมที่มีจุดยอดมุมอยู่บนวงกลม

และแขนทัง้ สองของมุมตัดวงกลม
C

B
O

จากรูป ACB เป็ นมุมในส่วนโค้งของวงกลม O ที่รองรับด้วย

A
AXB

มุมในครึ่งวงกลม คือ Bมุมที่มีจุดยอดมุมอยู

C ่บนวงกลม และแขนทัง้
O
สองของมุมผ่านจุดปลายทัง้ สองของเส้นผ่านศูนย์กลางเส้นหนึ่ง

X
 7

จากรูป BC เป็ นเส้นผ่านศูนย์กลางของวงกลม O

BAC เป็ นมุมในครึ่งวงกลม ที่รองรับด้วย BXC
 8
มุมที่จุดศูนย์กลางและมุมในส่วนโค้งของวงกลม

ทฤษฎีบท
มุมในครึ่งวงกลมมีขนาด 90 องศา หรือ หนึ่งมุมฉาก

C
C
O
A B A B
A O B O

ทฤษฎีบท
ในวงกลมเดียวกัน มุมที่จุดศูนย์กลาง จะมีขนาดเป็ นสองเท่าของ
ขนาดของมุมในส่วนโค้ง
ของวงกลมที่รองรับด้วยส่วนโค้งเดียวกัน
 9
C

C
O O

B A B
A
C
A
B
O

ทฤษฎีบท
ในวงกลมเดียวกัน มุมในส่วนโค้งของวงกลมที่รองรับด้วยส่วนโค้ง
เดียวกันจะมีขนาดเท่ากัน
B D
B
B
D

D A
O
O O
A A C
C C

ทฤษฎีบท
ในวงกลมที่เท่ากันทุกประการ หรือในวงกลมเดียวกัน ถ้ามุมที่
จุดศูนย์กลางมีขนาดเท่ากัน
แล้วส่วนโค้งที่รองรับมุมที่จุดศูนย์กลางนัน
้ จะยาวเท่ากัน
 10

O R
A P
B Q

C
D

A B

ทฤษฎีบท
ในวงกลมที่เท่ากันทุกประการ หรือในวงกลมเดียวกัน ถ้ามุมใน
ส่วนโค้งของวงกลมมีขนาดเท่ากัน แล้วส่วนโค้งที่รองรับมุมทัง้ สองนัน
้
จะยาวเท่ากัน
 11
C D

O B R F

A E

D O B

ทฤษฎีบท
ในวงกลมที่เท่ากันทุกประการ หรือในวงกลมเดียวกัน ถ้าส่วนโค้ง
ยาวเท่ากัน แล้วมุมที่จุดศูนย์กลางที่รองรับด้วยส่วนโค้งนัน
้ จะมีขนาด
เท่ากัน

C B

O R
O
A B P Q A
D

ทฤษฎีบท
 12
ในวงกลมที่เท่ากันทุกประการ หรือในวงกลมเดียวกัน ถ้าส่วนโค้ง
ยาวเท่ากัน แล้วมุมในส่วนโค้งของวงกลมที่รองรับด้วยส่วนโค้งนัน
้ จะมี
ขนาดเท่ากัน

C E

O B R F

A D

B O

คอร์ด
ทฤษฎีบท
ในวงกลมที่เท่ากันทุกประการ หรือในวงกลมเดียวกัน ถ้าคอร์ด
สองคอร์ดยาวเท่ากัน แล้วคอร์ดทัง้ สองจะตัดวงกลมทำให้ส่วนโค้งน้อย
ยาวเท่ากัน และส่วนโค้งใหญ่ยาวเท่ากัน
 13
D C

D
O O O
B
A A B
C

ทฤษฎีบท
ในวงกลมที่เท่ากันทุกประการ หรือในวงกลมเดียวกัน ถ้าคอร์ด
สองคอร์ดตัดวงกลมทำให้ส่วนโค้งน้อยยาวเท่ากัน แล้วคอร์ดทัง้ สอง
นัน
้ จะยาวเท่ากัน

A
C

D
O O
B C
A B

ทฤษฎีบท
ส่วนของเส้นตรงซึ่งผ่านจุดศูนย์กลางของวงกลมและตัดคอร์ดที่
ไม่ใช่เส้นผ่านศูนย์กลาง จะมีสมบัติดังนี ้
1. ถ้าส่วนของเส้นตรงตัง้ ฉากกับคอร์ด แล้วส่วนของเส้นตรงนัน
้ จะ
แบ่งครึ่งคอร์ด
2. ถ้าส่วนของเส้นตรงแบ่งครึ่งคอร์ด แล้วส่วนของเส้นตรงนัน
้ จะตัง้
ฉากกับคอร์ด
 14

O O

A X B A X B

ทฤษฎีบท
เส้นตรงที่ตงั ้ ฉากและแบ่งครึ่งคอร์ดของวงกลมจะผ่าน
จุดศูนย์กลางของวงกลมนัน
้

D F

Y
O
C E
A X B

ทฤษฎีบท
ถ้ารูปสี่เหลี่ยมใด ๆ มีผลบวกของขนาดของมุมตรงข้ามเท่ากับ
สองมุมฉาก แล้วรูปสี่เหลี่ยมนัน
้ แนบในวงกลมได้

3
4

O 2

1
 15
ทฤษฎีบท
1. ในวงกลมวงเดียวกัน ถ้าคอร์ดสองเส้นยาวเท่ากัน แล้วคอร์ดทัง้
สองนัน
้ จะอยู่ห่างจากจุดศูนย์กลางของวงกลมเป็ นระยะเท่ากัน
2. ในวงกลมวงเดียวกัน ถ้าคอร์ดสองเส้นอยู่ห่างจากจุดศูนย์กลาง
ของวงกลมเป็ นระยะเท่ากัน แล้วคอร์ดทัง้ สองนัน
้ จะยาวเท่ากัน

D
D
O
B
O
C B C
A A
เส้นสัมผัสวงกลม

ทฤษฎีบท
เส้นสัมผัสวงกลม จะตัง้ ฉากกับรัศมีของวงกลมที่จุดสัมผัส

C
A
O
F
E

D
B

ทฤษฎีบท
 16
เส้นตรงที่ตงั ้ ฉากกับรัศมีของวงกลมที่จุด ๆ หนึ่งบนวงกลม จะ
เป็ นเส้นสัมผัสวงกลมที่จุดนัน
้

ทฤษฎีบท
ส่วนของเส้นตรงที่ลากจากจุด ๆ หนึ่งภายนอกวงกลมมาสัมผัส
วงกลมวงเดียวกัน จะยาวเท่ากันและมีได้สองเส้น

O
P

A
 17
แบบทดสอบความเข้าใจ

1. x = ………. , y = x

y ……….
O
4. y
98
230
O y

x
x
x = ………. , y =
O
x = ………. , y = ……….
………. 7.
2. x = ………. , y = x

……….
x O
5.
y 40
y

O
50 y

40
x x = ………. , y =
O
x = ………. , y = ……….
………. 8.
3. x = ………. , y = y

x ……….
x 70

6. O
O
110

y x = ………. , y =
……….
 18
9. 20

x y
O O
x
O x
60 y

x = ………. , y = x = ………. , y =
x = ………. , y = ………. ……….
………. 13. 16.
10.
20
y
23
y x
40 x 25
O O
O
x

x = ………. , y = x = ………. , y =
x = ………. , y = ………. ……….
………. 14.
11. x

O
30 17.
40
y
O x
y

x 100
x = ………. , y = y 68

x = ………. , y = ……….
………. 15. x = ………. , y =
12. ……….
 19
18.

y
21. 70 O
x q
r s
35
80
30 O
a
q = ….…. , r = ….….
b
x = ………. , y = , s = ........
………. a = ………. , b =
19. ……….
22.
y d

x 50 O
c

15
x = ………. , y =
………. c = ………. , d =
20. ……….
x 23.
110

y
70
O
e
42
x = ………. , y =
………. e = ……….
24.
 20
25. h

20 c

u
O
224
40
O
t d

v
50
p = ………. c = ………. , d =
t = ….… , u = …. ……….
…. , v = ........ 32.
26. 29. f
g
70
100 35

p O O
q m n

25
l 55
e = ….…. , f = ….
p = ………. , q = l = ….… , m = …. …. , g = ........
………. … , n = ........
27. 30.
33.
a
60 h
O i
36 i
b
60

50
j
40

i = ………. , j = a = ………. , b =
………. ………. h = ………. , i =

28. 31. ……….

34.
 21

D A ACD = …… , 39.

O80
BDC = ……
CAB = …… , 52 c
d O 28
C B BDA = ……
OAB = ....... , 37.
OBA = …… E d = ………… , c =
30
H
OCD = …… , …………
80

ODC = ……
X 60 40. f e
G
35. F g 35
S O
25
R EFH = …… ,
O
FEG = ……
P
Q GFH = …… ,
EGF = ……
38. e = ….… , f =

OPQ = …… , B ……. , g = .......

OQP = …… A 30
C 41.
X
OQR = …… , O
65 i

ORQ = …… h j
O
36. D

B ADB = …… ,
25
DBC = …… h = ….… , i = ……. ,
A X BDC = …… , j = .......
100
42.
60

C
ACD = ……
D
 22
RPQ = …… ,
55
l k SQP = ……
O 45.
D x = ………… , y =
C
k = ………… , l = 40
…………
25
A O B
………… 48.
43. 85

C CAD = …… , 105
D
X
30
CAB = …… a
b
25
A O B CBA = ……
46. a = ………… , b =
Z …………
AXD = ……. , Y
Q
60 49.
CBD = …… W
d
BAC = ……. O X
c
S
44. T R
50 80
YXZ = …… , d
P O Q
XZY = ……
c = ………… , d =
WYZ = …… ,
…………
XWY = ……
50.
47.
SPT = …… ,
O y

RQT = …… 78

x
 23
e g j = ….… , k = ……. , BAD = …… ,
l = ....... CBT = ……

f 75
53. 95 ADC = ……
56. ให้ ACB =
110
e = ….… , f = ……. , 2ACD
g = ....... n C
m D
51.
B
i
84 60
h
A
m = ………… , n =
ACD = …… ,
…………
115 ACB = ……
54.
57. ให้ PSQ =
Y
h = ………… , i = 5QSR
X 35 Z
…………
100 S
R
52.
k
W
l
XYZ = …… ,
j
P Q
XWZ = ……
55. QSR = …… ,
T B A
PSQ = ……
58.

78
C D
 24
56 i
a h

O
c 2x
O b O
4x
x

x = …………
a = ….… , b = ……. , h = ………… , i =
c = ....... …………
65. 35
59. 62.
f l
j O m
d
65

e 50
O O

d = ….… , e = j = ………… n

……. , f = ....... 63.

60.
g O 4k
5g

l = ….… , m =
O
k
……. , n = .......
66.
g = …………….
61.
k = …………
64.
 25
68. e
p
O
ab

q 40

s
r 70
O 4e

O
a = ………… , b =
p = ………… , q =
…………
………… e = …………
69.
r = ………… , s = 50 71.
………… f g

67. w
c d
65 v
t 110
u O O
O

f = ………… , g =
…………

t = ………… , u = c = ………… , d = 72.

………… …………
v = ………… , w = 70.
…………
 26
B
40
O O
A C
2h X 50

P R
O
3h
Q 40
h = ………… S
BAC = …… , ORQ = …… ,
73. BCA = …… QPS = ……
ACO = …… , B
77.
AOC = ……
O 18

X 75.
63
Q
Z
D
O C
65
X
P R A
O
Y
XOY = …… ,
XYZ = ……
S
74. PRS = …… , PSR
= ……
AOB = …… ,
76.
DAO = ……
ADC = ……
78.
 27

70 50 100

a b
np
l
f m q
O
c d
e
r

a = ….… , b = ……. , l = ….… , m =

l = ….… , m = ……. , n = .......
c = .......
……. , n = ....... p = ….… , q =
d = ….… , e =
p = ….… , q = ……. , r = .......
……. , f = .......
……. ,
79.
30
81. 83.
a
d y
40

c
O z x

x
b w u
v
25 O y 108
43
a = ………… , b =
…………
u = ….… , v = ……. , x = ………… , y =
c = ………… , qd =
w = ....... …………
…………
x = ….… , y = ……. ,
80. p
n
m z = ....... 84.
80 82.
O

l
 28
a = ….… , b = ……. , x = ………… , y =
70 c = ....... …………

y
88.
x 
50 86. x

y
z 36 O
x = ………… , y = O 24
y

………… 32
34
x x = ………… , y =
85. x = ….… , y = ……. , …………
c
z = ....... 89.
87. y
66
b

a 28
x
O
O 28

38

44 x y x = ………… , y =
…………