CIRCLE

☺ วงกลม
☺ มุมที่จุดศูนย์กลางและมุมใน
ส่วนโค้งของวงกลม
☺ คอร์ด
☺ เส้นสัมผัสวงกลม
จุดสัมผัส
เส้นรอบวง เส้นสัมผัส
circumference A tangent
รัศมี sector (area)
radius O
B C
จุดศูนย์กลาง เส้นผ่านศูนย์กลาง
center diameter
คอร์ด segment (area)
chord
********************
จัดทาโดย
นายปกครอง บุญปลื้ม
 2
วงกลม
วงกลม เป็นรูปเรขาคณิตบนระนาบซึ่งแต่ละจุดบนรูปเรขาคณิตนี้ อยู่ห่างจากจุดคงที่จุดหนึ่งบนระนาบ
เดียวกันเป็นระยะเท่ากัน
เรียกจุดคงที่นี้ว่า จุดศูนย์กลางของวงกลม
เรียกระยะที่เท่ากันนี้ว่า รัศมีของวงกลม

ส่วนต่าง ๆ เกี่ยวกับวงกลมที่นักเรียนเคยรู้จักมาแล้วมีดั้งนี้
จุดสัมผัส
เส้นรอบวง เส้นสัมผัส
circumference A tangent
รัศมี sector (area)
radius O
B C
จุดศูนย์กลาง เส้นผ่านศูนย์กลาง
center diameter
คอร์ด segment (area)
chord

จากรูป จุด O เป็นจุดคงที่ เรียกจุด O ว่า จุดศูนย์กลางของวงกลม จุด A อยู่บนเส้นรอบวงของวงกลม

หรือกล่าวว่า จุด A อยู่บนวงกลม เรียก OA ว่า รัศมีของวงกลม
จุด B และจุด C อยู่บนวงกลม และ BC ผ่านจุดศูนย์กลาง O เรียก BC ว่า เส้นผ่านศูนย์กลางของ
วงกลม
การเรียกชื่อวงกลมวงหนึ่งที่มีจุดศูนย์กลางตามที่กาหนดให้ อาจเรียกตามชื่อของจุดศูนย์กลางของ
วงกลมนั้น เช่น วงกลมที่มีจุด O เป็นจุดศูนย์กลาง อาจเรียกว่า วงกลม O
รัศมีของวงกลม หมายถึง ระยะระหว่างจุดศูนย์กลางของวงกลมและจุดบนวงกลม หรือ หมายถึง ส่วน
ของเส้นตรงที่มีจุดศูนย์กลางและจุดบนวงกลมเป็นจุดปลาย
วงกลมวงหนึ่งมีรัศมีเป็นจานวนมากมายนับไม่ถ้วน และรัศมีของวงกลมเดียวกันจะยาวเท่ากันทุกเส้น
วงกลมสองวงที่มีรัศมียาวเท่ากัน สามารถเลื่อนให้วงกลมสองวงนั้นทับกันได้สนิท จงกล่าวได้ว่า กลม
สองวงที่มีรัศมียาวเท่ากัน จะเท่ากันทุกประการ
 3
นอกจากส่วนต่าง ๆ ของวงกลมที่กล่าวมาแล้วข้างต้น ยังมีส่วนอื่น ๆ ที่เกี่ยวกับวงกลมที่สาคัญได้แก่
คอร์ด เส้นตัดวงกลม และเส้นสัมผัสวงกลม
คอร์ด คือ ส่วนของเส้นตรงที่มีจุดปลายทั้งสองอยู่บนวงกลมเดียวกัน คอร์ดแต่ละเส้นจะแบ่งวงกลม
ออกเป็นส่วนโค้งสองส่วนโค้ง
D

ส่วนโค้งใหญ่

คอร์ด O
B
A ส่วนโค้งน้อย
C
จากรูป AB เป็นคอร์ดของวงกลม O
เรียกส่วนโค้ง ADB ว่า ส่วนโค้งใหญ่ AB เขียนแทนด้วยสัญลักษณ์ ADB
เรียกส่วนโค้ง ACB ว่า ส่วนโค้งน้อย AB เขียนแทนด้วยสัญลักษณ์ ACB หรือ AB
ความยาวของ ADB เขียนแทนด้วย m(ADB)
ความยาวของ ACB เขียนแทนด้วย m(ACB) หรือ ความยาวของ AB เขียนแทนด้วย m(AB)
เส้นผ่านศูนย์กลางของวงกลมเป็นคอร์ดที่ยาวที่สุดซึ่งแบ่งวงกลมออกเป็นส่วนโค้งสองส่วนที่เท่ากันทุก
ประการ เรียก ส่วนโค้งแต่ละส่วนว่า ครึ่งวงกลม
C
ครึ่งวงกลม

B O C
เส้นผ่านศูนย์กลาง
ครึ่งวงกลม
D
เส้นตัดวงกลม คือ เส้นตรงที่ตัดวงกลมสองจุด
เส้นสัมผัสวงกลม คือ เส้นตรงที่ตัดวงกลมเพียงจุดเดียวเท่านั้นและเรียกจุดตัดนั้นว่า จุดสัมผัส
A
B
เส้นตัดวงกลม
O

เส้นสัมผัสวงกลม
D E
C จุดสัมผัส
 4
มุมที่จุดศูนย์กลาง คือ มุมที่มีจุดศูนย์กลางของวงกลมเป็นจุดยอดมุมและแขนทั้งสองของมุมตัดวงกลม
X

A B

จากรูป AOB และมุมกลับ AOB แต่ละมุมเป็นมุมที่จุดศูนย์กลางของวงกลม O ที่

AOB รองรับด้วย AB และมุมกับ AOB รองรับด้วย AXB
มุมในส่วนโค้งของวงกลม คือ มุมที่มีจุดยอดมุมอยู่บนวงกลม และแขนทั้งสองของมุมตัดวงกลม
C

B
O

จากรูป ACB เป็นมุมในส่วนโค้งของวงกลม O ที่รองรับด้วย AXB

มุมในครึ่งวงกลม คือ มุมที่มีจุดยอดมุมอยู่บนวงกลม และแขนทั้งสองของมุมผ่านจุดปลายทั้งสองของ
เส้นผ่านศูนย์กลางเส้นหนึ่ง A

B C
O

จากรูป BC เป็นเส้นผ่านศูนย์กลางของวงกลม O
BAC เป็นมุมในครึ่งวงกลม ที่รองรับด้วย BXC
 5
มุมที่จุดศูนย์กลางและมุมในส่วนโค้งของวงกลม
ทฤษฎีบท
มุมในครึ่งวงกลมมีขนาด 90 องศา หรือ หนึ่งมุมฉาก

C
C
O
A B A B A O B
O

ทฤษฎีบท
ในวงกลมเดียวกัน มุมที่จุดศูนย์กลาง จะมีขนาดเป็นสองเท่าของขนาดของมุมในส่วนโค้ง
ของวงกลมที่รองรับด้วยส่วนโค้งเดียวกัน

C C
A
C B
O O O

A B
B
A
D

ทฤษฎีบท
ในวงกลมเดียวกัน มุมในส่วนโค้งของวงกลมที่รองรับด้วยส่วนโค้งเดียวกันจะมีขนาดเท่ากัน

B B D
B
D

D A
O O O

A A
C C C
 6
ทฤษฎีบท
ในวงกลมที่เท่ากันทุกประการ หรือในวงกลมเดียวกัน ถ้ามุมที่จุดศูนย์กลางมีขนาดเท่ากัน
แล้วส่วนโค้งที่รองรับมุมที่จุดศูนย์กลางนั้นจะยาวเท่ากัน
C
D

O R O
A P
B Q
A B

ทฤษฎีบท
ในวงกลมที่เท่ากันทุกประการ หรือในวงกลมเดียวกัน ถ้ามุมในส่วนโค้งของวงกลมมีขนาดเท่ากัน แล้ว
ส่วนโค้งที่รองรับมุมทั้งสองนั้นจะยาวเท่ากัน

C D C

O R D O B
B F

A E
A
ทฤษฎีบท
ในวงกลมที่เท่ากันทุกประการ หรือในวงกลมเดียวกัน ถ้าส่วนโค้งยาวเท่ากัน แล้วมุมที่จุดศูนย์กลางที่
รองรับด้วยส่วนโค้งนั้นจะมีขนาดเท่ากัน

C B

O R
O
A B P Q A
D
 7
ทฤษฎีบท
ในวงกลมที่เท่ากันทุกประการ หรือในวงกลมเดียวกัน ถ้าส่วนโค้งยาวเท่ากัน แล้วมุมในส่วนโค้งของ
วงกลมที่รองรับด้วยส่วนโค้งนั้นจะมีขนาดเท่ากัน
C E A

B O
O B R F

A D C

คอร์ด
ทฤษฎีบท
ในวงกลมที่เท่ากันทุกประการ หรือในวงกลมเดียวกัน ถ้าคอร์ดสองคอร์ดยาวเท่ากัน แล้วคอร์ดทั้งสอง
จะตัดวงกลมทาให้ส่วนโค้งน้อยยาวเท่ากัน และส่วนโค้งใหญ่ยาวเท่ากัน
D C

D
O O O
B
A A B
C

ทฤษฎีบท
ในวงกลมที่เท่ากันทุกประการ หรือในวงกลมเดียวกัน ถ้าคอร์ดสองคอร์ดตัดวงกลมทาให้ส่วนโค้งน้อย
ยาวเท่ากัน แล้วคอร์ดทั้งสองนั้นจะยาวเท่ากัน

C A

D
O O
A B B C
 8
ทฤษฎีบท
ส่วนของเส้นตรงซึ่งผ่านจุดศูนย์กลางของวงกลมและตัดคอร์ดที่ไม่ใช่เส้นผ่านศูนย์กลาง จะมีสมบัติดังนี้
1. ถ้าส่วนของเส้นตรงตั้งฉากกับคอร์ด แล้วส่วนของเส้นตรงนั้นจะแบ่งครึ่งคอร์ด
2. ถ้าส่วนของเส้นตรงแบ่งครึ่งคอร์ด แล้วส่วนของเส้นตรงนั้นจะตั้งฉากกับคอร์ด

O O

A X B A X B

ทฤษฎีบท
เส้นตรงที่ตั้งฉากและแบ่งครึ่งคอร์ดของวงกลมจะผ่านจุดศูนย์กลางของวงกลมนั้น

D F

Y
O
C E
A X B

ทฤษฎีบท
ถ้ารูปสี่เหลี่ยมใด ๆ มีผลบวกของขนาดของมุมตรงข้ามเท่ากับสองมุมฉาก แล้วรูปสี่เหลี่ยมนั้นแนบใน
วงกลมได้

3
4

O 2

1
 9
ทฤษฎีบท
1. ในวงกลมวงเดียวกัน ถ้าคอร์ดสองเส้นยาวเท่ากัน แล้วคอร์ดทั้งสองนั้นจะอยู่ห่างจากจุดศูนย์กลาง
ของวงกลมเป็นระยะเท่ากัน
2. ในวงกลมวงเดียวกัน ถ้าคอร์ดสองเส้นอยู่ห่างจากจุดศูนย์กลางของวงกลมเป็นระยะเท่ากัน แล้ว
คอร์ดทั้งสองนั้นจะยาวเท่ากัน

D
D
O
O B
C B
A C
A
เส้นสัมผัสวงกลม
ทฤษฎีบท
เส้นสัมผัสวงกลม จะตั้งฉากกับรัศมีของวงกลมที่จุดสัมผัส

C
A
O
F
E

D
B

ทฤษฎีบท
เส้นตรงที่ตั้งฉากกับรัศมีของวงกลมที่จุด ๆ หนึ่งบนวงกลม จะเป็นเส้นสัมผัสวงกลมที่จุดนั้น
 10
ทฤษฎีบท
ส่วนของเส้นตรงที่ลากจากจุด ๆ หนึ่งภายนอกวงกลมมาสัมผัสวงกลมวงเดียวกัน จะยาวเท่ากันและมีได้
สองเส้น

O
P

A
 11
แบบทดสอบความเข้าใจ
1. 5. 9.
y y

230
x O
40 x
O O 60

x = ………. , y = ………. x = ………. , y = ………. x = ……….

2. 6. 10.

x x
40
y

O O O
50 x
98
y

x = ………. , y = ………. x = ………. , y = ………. x = ……….

3. 7. 11.
x
x
40

O O O
y 40 y
110

x
y

x = ………. , y = ………. x = ………. , y = ………. x = ………. , y = ……….

4. 8. 12.
y y

x y
x x 70
O O O

x = ………. , y = ………. x = ………. , y = ………. x = ………. , y = ……….

 12
13. 17. 21.

x 35
y
x 25 O
O 100 a
y 68
b

x = ………. , y = ………. x = ………. , y = ………. a = ………. , b = ……….

14. 18. 22.
x
y d
x
30
O O
y c
80
30
15

x = ………. , y = ………. x = ………. , y = ………. c = ………. , d = ……….

15. 19. 23.
20

y
O
O e
x
x 50 42
y

x = ………. , y = ………. x = ………. , y = ………. e = ……….

16. 20. 24.
x
20
y
23 110
x 70 O
O y
r q
s
70

x = ………. , y = ………. x = ………. , y = ………. q = ….…. , r = ….…. , s = ........

 13
25. 29. 33.
h
u i
60
O O
m n
t

v 25 40
50 l 55

l = ….… , m = ….… , n = ........ h = ………. , i = ……….

t = ….… , u = ….…. , v = ........
30. 34.
26.
D A
100
a
60 O
80
p
O b
q

50 B
C

p = ………. , q = ………. a = ………. , b = ………. OAB = ....... , OBA = ……

27. 31. OCD = …… , ODC = ……
35.
S
25
20 c R
O O
36
i
40
P
j d Q

i = ………. , j = ………. c = ………. , d = ………. OPQ = …… , OQP = ……

28. 32. OQR = …… , ORQ = ……
36.
h f B
g
70
25
35
O
224 e A X
100 60

e = ….…. , f = ….…. , g = ........ D C

p = ……….
ACD = …… , BDC = ……
CAB = …… , BDA = ……
 14
37. 41. 45.
E D
65 i C
30 H 40
h j 25
80 O A O B
X 60
G
F
EFH = …… , FEG = …… h = ….… , i = ……. , j = ....... CAD = …… , CAB = ……
42.
GFH = …… , EGF = …… CBA = ……
38. 46.
55
B l k
Z
Y
O 60
A 30
C Q
X
W
O O X
k = ………… , l = …………
43.
D C
ADB = …… , DBC = …… D YXZ = …… , XZY = ……
X
BDC = …… , ACD = …… WYZ = …… , XWY = ……
30
39. 25
47.
A O B

O y
52 c 78
d O 28
AXD = ……. , CBD = ……
x
BAC = …….
x = ………… , y = …………
44. S
d = ………… , c = ………… T
R 48.
40. 50
85
f e
P
O Q 105
g 35
O
a
b
SPT = …… , RQT = ……
e = ….… , f = ……. , g = ....... RPQ = …… , SQP = …… a = ………… , b = …………
 15
49. 53. 95 57. ให้ PSQ = 5QSR
d S
c 110
R

80 n
d m

m = ………… , n = ………… P Q
c = ………… , d = …………
50. 54. QSR = …… , PSQ = ……
Y
e g 58.
56
X 35 Z a

c
f 75 O b

e = ….… , f = ……. , g = ....... W

51. XYZ = …… , XWZ = ……
55. a = ….… , b = ……. , c = .......
i
T B A 59.
84 f
h
d
65

e
78
C D O
115

BAD = …… , CBT = ……
h = ………… , i = ………… ADC = …… d = ….… , e = ……. , f = .......
52. 56. ให้ ACB = 2ACD 60.
100 C g
D
5g

k
B
l O
60
j A
j = ….… , k = ……. , l = .......
ACD = …… , ACB = …… g = …………….
 16
61. 65. 35
68.
i
h
l
O
O m a b

40

h = ………… , i = …………
a = ………… , b = …………
62.
n 69.
j 50
l = ….… , m = ……. , n = .......
66.
50
O
p
c d

j = ………… O
63.
q

s c = ………… , d = …………
r 70
O 4k O 70.
e

p = ………… , q = …………
k
r = ………… , s = …………
k = ………… 67.
64. w

65 v
t
O u 4e
2x O
4x
O
x

x = ………… t = ………… , u = …………

v = ………… , w = ………… e = …………
 17 B
71. 74. 77.
B
f g 18
40

A C
X
D
110
O O C

A
O
f = ………… , g = ………… BAC = …… , BCA = ……
ACO = …… , AOC = ……
75. AOB = …… , DAO = ……
72.
ADC = ……
78.
O O 70

2h X 65
P R
a b

3h f
O
h = ………… c e
d

73. S a = ….… , b = ……. , c = .......

PRS = …… , PSR = …… d = ….… , e = ……. , f = .......
76. 79.
O 30
X a
63
Q O d
Z
50
c
O
P R
Q b
40
25
Y S a = ………… , b = …………
XOY = …… , XYZ = …… ORQ = …… , QPS = …… c = ………… , d = …………
 18
80. q 83. 86.

y y
p z 36
m
n x
O
80
O 34
108 x
43
l x = ….… , y = ……. , z = .......
87.
l = ….… , m = ……. , n = ....... x = ………… , y = …………
p = ….… , q = ……. ,
28
81. 84.
O
40

70 x y
z
x x = ………… , y = …………
w y
u
v x 88.
O y 50
x

x = ………… , y = …………
u = ….… , v = ……. , w = ....... O
x = ….… , y = ……. , z = ....... y
85. 24
82.
c 32
100
50 x = ………… , y = …………
66
89.
b
y
n p
l
m q a

O
x
r
28

l = ….… , m = ……. , n = ....... 44 38

p = ….… , q = ……. , r = ....... x = ………… , y = …………
a = ….… , b = ……. , c = .......
 19

เฉลยแบบทดสอบความเข้าใจ
1. x = 115, y = 65 35. OPQ = 25, OQP = 25, 62. j = 40
2. x = 155, y = 25 OQR = 65, ORQ = 65 63. k = 18
3. x = 55, y = 125 36. ACD = 25, BDC = 55, 64. x = 30
4. x = 45, y = 90 CAB = 55, BDA = 60 65. l = 35, m = 70, n = 20
5. x = 50, y = 90 37. EFH = 60, FEG = 40, 66. p = 20, q = 55, r = 55,
6. x = 49, y = 24.5 GFH = 30, EGF = 50 s = 35
7. x = 40, y = 80 38. ADB = 30, DBC = 60, 67. t = 65, u = 50, v = 25,
8. x = 35, y = 35 BDC = 30, ACD = 60 w = 40
9. x = 30 39. d = 62, c = 38 68. a = 50, b = 50
10. x = 80 40. e = 55, f = 35, g = 55 69. c = 90, d = 90
11. x = 50, y = 80 41. h = 25, i = 25, j = 65 70. e = 20
12. x = 30, y = 60 42. k = 35, l = 35 71. f = 35, g = 35
13. x = 65, y = 40 43. AXD = 60, CBD = 30, 72. h = 18
14. x = 60, y = 60 BAC = 35 73. XOY = 63, XYZ = 54
15. x = 70, y = 70 44. SPT = 40, RQT = 40, 74. BAC = 50, BCA = 50,
16. x = 47, y = 43 RPQ = 25, SQP = 25 ACO = 40, AOC = 100
17. x = 12, y = 12 45. CAD = 50, CAB = 15 75. PRS = 65, PSR = 50
18. x = 70, y = 70 CBA = 75 76. ORQ = 65, QPS = 25
19. x = 50, y = 100 46. YXZ = 30, XZY = 30, 77. AOB = 72, DAO = 54,
20. x = 40, y = 70 WYZ = 30, XWY = 30 ADC = 108, BCD = 36
21. a = 70, b = 55 47. x = 102, y = 12 78. a = 55, b = 55, c = 55,
22. c = 150, d = 75 48. a = 75, b = 95 d = 55, e = 35, f = 110
23. e = 84 49. c = 100, d = 90 79. a = 60, b = 30, c = 120,
24. q = 140, r = 70, s = 20 50. e = 105, f = 75, g = 105 d = 35
25. t = 80, u = 40, v = 40 51. h = 96, i = 115 80. l = 40, m = 50, n = 50,
26. p = 10, q = 200 52. j = 100, k = 80, l = 100 p = 40, q = 10
27. i = 72, j = 54 53. m = 95, n = 70 81. u = 50, v = 25, w = 65,
28. p = 112 54. XYZ = 110, XWZ = 70 x = 25, y = 65, z = 65
29. l = 30, m = 70, n = 35 55. BAD = 102, CBT = 78, 82. l = 50, m = 80, n = 40,
30. a = 60, b = 50 ADC = 78 p = 50, q = 40, r = 100
31. c = 20, d = 40 56. ACD = 40, ACB = 80 83. x = 108, y = 43
32. e = 35, f = 75, g = 75 57. QSR = 15, PSQ = 75 84. x = 60, y = 50
33. h = 60, i = 40 58. a = 34, b = 34, c = 112 85. a = 55, b = 57, c = 70
34. OAB = 50, OBA = 50, 59. d = 65, e = 50, f = 25 86. x = 36, y = 70, z = 20
OCD = 50, ODC = 50 60. g = 15 87. x = 62, y = 34
61. h = 45, i = 45 88. x = 34, y = 90
89. x = 118, y = 62