คณิตศาสตร์ มธั ยมศึกษาตอนต้ น หน้ า |1

1. สมการเชิงเส้ น และกราฟเส้ นตรง

1.2 สมการเชิงเส้ นสองตัวแปร
สมการเชิงเส้ นสองตัวแปร หมายถึง สมการทีอยู่ในรูป
Ax + By + C = 0
เมือ x และ y เป็ นตัวแปร และ A , B , C เป็ นค่าคงตัว โดยที A และ B ไม่เทากับศูนย์พร้ อมกัน

สมการในรู ป Ax + By + C = 0 เรี ยกว่าสมการในรู ปทัวไป

ตัวอย่ าง 1 จากสมการทีกําหนดให้ ต่อไปนี เมือเขียนสมการในรูป Ax + By + C = 0 แล้ ว จงหาค่าคงตัว A , B และ C

สมการ จัดสมการใหม่ ในรูป Ax + By + C = 0 A B C

y = 3x – 2
5  2x
y=
3

4x – 3y = 5

x = 6y – 7
3  4y
x=
5

บน
A
2x + 4(y – 3) = 1
ี

-4(x + 2) + 3(y – 5) = 10
่ ี

2 x  3r 7 3 y  2
=
4 6

2x = 5
1
-4y =
2
 Slope = หา าไ ไ
y
คณิตศาสตร์ มธั ยมศึกษาตอนต้ น
ความ น 1 5 10 pe)
Slope =

>
0
หน้ า |2
Slope
Slope
=
-

y = axtb ี
+

สมการเชิงเส้ นในรู ปมาตรฐาน y = mx + c ✗

ถ้ ากําหนดสมการเชิงเส้ นสองตัวแปร
Ax + By + C = 0 โดยที A , B , C เป็ นค่าคงตัว และ B  0
เราสามารถจัดสมการ ดังกล่าวให้ อยู่ในรูป y = mx + c
ได้ ดงั ต่อไปนี Ax + By + C = 0
By = -Ax – c
A C A C
เนืองจาก B  0 ดังนัน y =- x - โดยที m = - และ b = -
B B B B

ตัวอย่ าง 2 จงเขียนสมการต่อไปนีให้ อยู่ในรูป y = mx + b

(1) 2x + 6y + 1 = 0 (2) -8x + 2y – 5 = 0

(3) 6x – 3y + 2 = 0 (4) -5y – 8 = 0

1.2 กราฟของสมการเชิงเส้ นสองตัวแปร : กราฟเส้ นตรง

กราฟของสมการเชิงเส้ นสองตัวแปรบนระนาบจํานวน คือ เส้ นตรง

กราฟเส้ นตรงประกอบด้ วย จุด (x, y) ต่างๆ ทีอยู่บนเส้ นตรงซึงมีมากมายนับไม่ถ้วน โดยมีกจะได้ จากการแทนค่า

x ลงในสมการแล้ วแก้ สมการหาค่า y โดยลักษณะของเส้ นตรงจะแสดงออกมาในลํกษณะทีเรี ยกว่าความชัน
ความชันของเส้ นตรง Y
Y


X
X

m=0 m>0
Y Y

X
 X

m หาค่าไม่ได้
m < 0,
ค่
ชั
ด้
ม่
 คณิตศาสตร์ มธั ยมศึกษาตอนต้ น หน้ า |3

จุดตัดแกน X และจุดตัดแกน Y ของกราฟเส้ นตรง Ax + By + C = 0

จุดตัดแกน Y คือคําตอบของสมการ By + C = 0
หาได้ จาก กําหนดให้ ค่า x = 0 แล้ วแก้ สมการหาค่า y สมมติว่าได้ ค่าเป็ น b
จะได้ จดุ ตัดแกน Y คือ (0, b)
จุดตัดแกน X คือคําตอบของสมการ Ax + C = 0
หาได้ จาก กําหนดให้ ค่า y = 0 แล้ วแก้ สมการหาค่า x สมมติว่าได้ ค่าเป็ น a
จะได้ จดุ ตัดแกน Y คือ (a, 0)

วิธีการเขียนกราฟของสมการเชิงเส้ นสองตัวแปร ทําได้ โดยการคํานวณหาจุด (a,b) บนระนาบ

จํานวนทีสอดคล้ องกับสมการทีกําหนดให้ ดังตัวอย่างต่อไปนี

ตัวอย่ าง 3 จงเขียนกราฟของสมการ y = -3x + 6

วิธีทาํ จากสมการ y = -3x + 2
ถ้ า x = ………….. แล้ ว y = ……………………………. = ………. จะได้ จดุ ( …… , ……. )
ถ้ า x = ………….. แล้ ว y = ……………………………. = ………. จะได้ จดุ ( …… , ……. )
ถ้ า x = ………….. แล้ ว y = ……………………………. = ………. จะได้ จดุ ( …… , ……. )
ถ้ า x = ………….. แล้ ว y = ……………………………. = ………. จะได้ จุด ( …… , ……. )
ถ้ า x = ………….. แล้ ว y = ……………………………. = ………. จะได้ จดุ ( …… , ……. )

x
y
 คณิตศาสตร์ มธั ยมศึกษาตอนต้ น หน้ า |4
ตัวอย่ าง 4 จงเขียนกราฟของสมการ y = 4x - 8
วิธีทาํ จากสมการ y = 4x - 3
ถ้ า x = ………….. แล้ ว y = ………………… = ……….
จะได้ จดุ ( …… , ……. )
ถ้ า x = ………….. แล้ ว y = ………………… = ……….
จะได้ จดุ ( …… , ……. )
ถ้ า x = ………….. แล้ ว y = ………………… = ……….
จะได้ จดุ ( …… , ……. )

x
y

ตัวอย่ าง 5 จงเขียนกราฟของสมการ -2x + 5y – 4 = 0

วิธีทาํ จัดรูปใหม่ จะได้ y = ………………………………….
ถ้ า x = ………….. แล้ ว y = ………………… = ……….
จะได้ จดุ ( …… , ……. )
ถ้ า x = ………….. แล้ ว y = ………………… = ……….
จะได้ จดุ ( …… , ……. )
ถ้ า x = ………….. แล้ ว y = ………………… = ……….
จะได้ จุด ( …… , ……. )

x
y
 คณิตศาสตร์ มธั ยมศึกษาตอนต้ น หน้ า |5
ตัวอย่ าง 6 จงเขียนกราฟของสมการ 6x + 5y + 7 = 0
วิธีทาํ จัดรูปใหม่ จะได้ y = ………………………………….
ถ้ า x = ………….. แล้ ว y = ………………… = ……….
จะได้ จดุ ( …… , ……. )
ถ้ า x = ………….. แล้ ว y = ………………… = ……….
จะได้ จดุ ( …… , ……. )
ถ้ า x = ………….. แล้ ว y = ………………… = ……….
จะได้ จุด ( …… , ……. )

x
y

✗ =
5

ตัวอย่ าง 7 จงเขียนกราฟของสมการ x = 5
วิธีทาํ
ถ้ า y = ………….. แล้ ว x = ………… จะได้ จดุ ( …… , ……. )
ถ้ า y = ………….. แล้ ว x = ………… จะได้ จดุ ( …… , ……. )
ถ้ า y = ………….. แล้ ว x = ………… จะได้ จดุ ( …… , ……. )
เ

5
x
y

ตัวอย่ าง 8 จงเขียนกราฟของสมการ y = -7
วิธีทาํ
ถ้ า y = ………….. แล้ ว x = ………… จะได้ จดุ ( …… , ……. )
ถ้ า y = ………….. แล้ ว x = ………… จะได้ จดุ ( …… , ……. )
ถ้ า y = ………….. แล้ ว x = ………… จะได้ จดุ ( …… , ……. ) y
=
-7
-

-7
 คณิตศาสตร์ มธั ยมศึกษาตอนต้ น หน้ า |6
ตัวอย่ าง 9 จงเขียนกราฟของสมการต่อไปนีลงบนระนาบจํานวนเดียวกัน
(1) 3x + 4 = 0 (2) 2y – 3 = 0 (3) 5x – 42 = -42
(4) 9x – 3 = 15 (5) 6y + 30 = -6 (6) 23 + 5y = 23
 คณิตศาสตร์ มธั ยมศึกษาตอนต้ น หน้ า |7

1.3 จุดทีเป็ นคําตอบของสมการ

เมือกําหนดสมการเชิงเส้ นสองตัวแปร Ax + By + C = 0

จุด (a,b) เป็ นคําตอบของสมการ Ax + By + C = 0

ก็ต่อเมือ
ถ้ าแทน x ด้ วย a และแทน y ด้ วย b แล้ ว จะทําให้ สมการเป็ นจริ ง

การทีเราแทน x ด้ วย a และแทน y ด้ วย b แล้ ว จะทําให้ สมการเป็ นจริ ง เรากล่าวว่า จุด (a,b)

สอดคล้ อง กับสมการ

ตัวอย่ าง 10 กําหนด 5y + 3x –15 = 0 จงตอบสอบว่าจุดต่อไปนีเป็ นคําตอบของสมการ ( สอดคล้ องกับสมการ ) หรื อไม่

(1) (0,3) =…………………………………………………………………………………..

(2) (5,0) =…………………………………………………………………………………..

(3) (-1,5) =…………………………………………………………………………………..

(4) (-10,9) =…………………………………………………………………………………..

(5) ( 1 , 2 ) =…………………………………………………………………………………..
2 5

(6) ( 1 , 14 ) =…………………………………………………………………………………..
3 5

(7) ( 14 , 1 ) =…………………………………………………………………………………..
3 5

(8) (0,0) =…………………………………………………………………………………..

ตัวอย่ าง 10 กําหนด 5x + 7y = 31 จงหาจํานวน c ซึงทําให้ จุด ( 5,c) เป็ นคําตอบของสมการ

 คณิตศาสตร์ มธั ยมศึกษาตอนต้ น หน้ า |8
ตัวอย่ าง 11 กําหนดสมการ x + 6y = 8
จงหาสมาชิกอีกตัวทีเหลือของคูล่ ําดับทีทําให้ แต่ละคู่เป็ นคําตอบของสมการทีกําหนดให้
(1) ( -2,…….) (3) ( 9, ……)

(2) ( ……., 11) (4) (……, 3 )

ตัวอย่ าง 12 กําหนดสมการ kx – 2y + 1 = 0
จงหาจํานวน k ทีทําให้ ( 1 , 3 ) เป็ นคําตอบของสมการทีกําหนดให้
2 2

ตัวอย่ าง 13 กําหนดสมการเชิงเส้ นในตาราง จงหา k ทีทําให้ (a,b) ดังกล่าว เป็ นคําตอบของสมการทีกําหนดให้

สมการ (a,b) ค่ า k
2x + ky – 4 = 0 (-1,2)

Kx + 4y = 12 (2, 3 )
2

Y + 2x = ky – 3x - 5 (1,10)

2y + x = 3y + kx + 16 (-2,-10)
 คณิตศาสตร์ มธั ยมศึกษาตอนต้ น หน้ า |9
ตัวอย่ าง 14 จงหาจุดตัดแกน X และ Y และวาดกราฟของสมการ 12y + 5x – 8 = 0

ตัวอย่ าง 15 กําหนดสมการเชิงเส้ นในตาราง จงหาจุดตัดแกน X และจุดตัดแกน Y ของแต่ละสมการ

สมการ จุดตัดแกน X จุดตัดแกน Y
2x + y – 14 = 0

-9x + 7y = 12

3Y + 2x = y – 4x + 2

2y + x = 3y + 4x + 16

3x – y + 8 = 3x +y – 6

สรุ ปเกียวกับการหาจุดตัดแกน X และ แกน Y จากสมการเชิงเส้ นสองตัวแปร Ax + By + C = 0

 หาจุดตัดแกน X กําหนดค่า y = 0 แล้ ว แก้ สมการหาค่า x จาก Ax + C = 0
 หาจุดตัดแกน Y กําหนดค่า x = 0 แล้ ว แก้ สมการหาค่า y จาก By + C = 0
ดังนัน จะได้
จุดตัดแกน X คือ จุด ( - C ,0) จุดตัดแกน Y คือ จุด ( 0, - C )
A B
 คณิตศาสตร์ มธั ยมศึกษาตอนต้ น หน้ า |10
1.4 จุดตัดของเส้ นตรง
กําหนดเส้ นตรง L1 และ L2 ซึงมีสมการ
Ax + By + C = 0 ……(1)
Dx + Ey + F = 0 ……(2)
เมือ A , B, C, D, E และ F เป็ นค่าคงตัว
ถ้ า L1 และ L2 ไม่ขนานกัน แล้ ว L1 และ L2 ย่อมจะต้ องตัดกันทีจุด ๆ หนึง จุดนันเรี ยกว่า
จุด ตัด ของเส้ นตรง L1 และ L2
สมมุติให้ จดุ ตัดแทนด้ วยคู่อนั ดับ (a,b) ดังรูป
เนืองจาก (a,b) เป็ นจุดตัดทีอยู่บนเส้ นตรง L1 และ L2
ดังนัน (a,b) จึงเป็ นคําตอบของสมการ (สอดคล้ อง) กับ L1 และ L2 (a,b)
เราเรี ยก (a,b) ว่าเป็ น คําตอบร่ วม ของสมการของ L1 และ L2
กล่าวคือเมือแทน x ด้ วย a และแทน y ด้ วย b ในสมการทังสอง
จะทําให้ ได้ สมการเป็ นจริง นันคือ
Aa + Bb + C = 0
L1 L2
Da + Eb + F = 0
เป็ นสมการทีเป็ นจริง

ตัวอย่ าง 1จงเขียนกราฟของสมการ x – 2y – 6 = 0
3x + y – 4 = 0
ลงบนระนาบจํานวนเดียวกัน และบอกพิกดั ของจุดตัดของกราฟทังสอง พร้ อมทังตรวจสอบดูด้วยว่าพิกัดของจุดตัดทีได้
จากกราฟเป็ นคําตอบของสมการทังสองหรือไม่
 คณิตศาสตร์ มธั ยมศึกษาตอนต้ น หน้ า |11
ตัวอย่ าง 2 จงหาคําตอบร่ วมของสมการทีสอดคล้ องกับสมการทังสอง พร้ อมทังเขียนกราฟในแต่ละข้ อ
(1) 2x + y = -3 (2) -3x + 6y = 0
-x + 2y = 4 x – 2y = 6

(3) -5x + 7y = 3 (4) 4y – x – 3 = 0

10x – 14y = 5 -2x + 8y – 6 = 0
 คณิตศาสตร์ มธั ยมศึกษาตอนต้ น หน้ า |12
ตัวอย่ าง 3 จงเขียนกราฟของสมการต่อไปนีบนระนาบจํานวนเดียวกัน
5x – 10 = 0 ….(1)
-4y – 4 = 0 ….(2)
4x – 3y + 1 = 0 .…(3)
พร้ อมทังหาจุดตัดของกราฟเหล่านัน และรูปทีได้ จะเกิดมีลักษณะเป็ นอย่างไร มีพืนทีเท่าไร