Mindoro State College Main Campus Bongabong Campus

Calapan City Campus

of Agriculture and Alcate, Victoria Labasan, Bongabong

Masipit, Calapan City

Technology e-mail address:

INTRODUKSYON SA PAG-AARAL NG WIKA

FONETIKS/ PALATINIGAN

 ANG TAW
TAWAG SA SANGAY
SANGAY NA ITO
ITO NG LINGWISTIKS. PINAG-AARALAN DITO
ANG
ANG MGA
MGA KAT
KATANGIA
NGIAN
N NG MGA
MGA TUNO
TUNOG
G NG WI
WIKA
KA AT KUNG
KUNG PAANO
ANO
BINIBIGKAS ANG MGA ITO.
 ANG TAW
TAWAG SA SANGAY
SANGAY NA ITO
ITO NG LINGWISTIKS. PINAG-AARALAN DITO
ANG
ANG MGA
MGA KAT
KATANGIA
NGIAN
N NG MGA
MGA TUNO
TUNOG
G NG WI
WIKA
KA AT KUNG
KUNG PAANO
ANO
BINIBIGKAS ANG MGA ITO.

Ang unang layunin ng Foneti!- ay ilalanin at ila"a#an ang $ga tunog !a i!ang %a"tiula" na
#ia o !a $ga #ia !a %angala&atan. Da&il ang $ga tunog !a %ag!a!alita ang ginaga$it %a"a
$ag&
$ag&at
ati'
i' ng i$%o
i$%o"$
"$a!
a!yo
yon(
n( %#e'
%#e'en
engg ting
tingna
nann ang
ang $ga
$ga tuno
tunog
g na ito
ito $ula
ula !a Tatlong
Perspekt!"

A. Artk#lator-Fonetks   %inag-aa"alan ang %i!ial na $eani!$o ng %"o'a!yon ng $ga

tunog( !a $a'aling !alita( ung %a%ano )inu)uo ng nag!a!alita ang $ga tunog.
B. Ak#stks- Fonetks  %inag-aa"alan ang t"an!$i!yon ng $ga tunog )ilang $ga alon na
Ak#stks- Fonetks
nag'a'ala ng $ga tunog.
*. Persept$al %Fonetks tinitingnan
tinitingnan ung %a%ano
%a%ano nauuna#aan
nauuna#aan at naiilala
naiilala ng naiinig
ang $ga tunog.

Tatlong
Tatlong &a'ag ng Artk#lator Fonetks/Palatngan

+. Tinitingnan
Tinitingnan natin ang a"tiula!yon o %"o'a!yon ng $ga
$ga tunog o ung %ano )inu)uo ang $ga
ito !a )i)ig at lala$unan.

,. Sa %ag)iga! ng alin$an !a $ga yunog ng !a"iling #ia( !angot ang 'ilat $ga la)i )uo' !a
&angin o &iningang %inalala)a! !a )i)ig o 'i aya !a ilong.

. U"iin
U"iin ang $ga
$ga tunog ayon !a anilang atangian

Dala$ang Sste(a ng Representas)on ng T#nog

+. Inte"national P&oneti/ Al%&a)et
,. Si!te$ang ga$it ng $ga Lingg#i!t !a A$e"ia 0US1

*+, FONETIK NA TRANSKRIPSYON

Ka"ani#an( &in'i !ite$ati na ni"e"e%"e!ent ang $ga tunog ng $ga !alita !a Ortografi ng
$a"a$ing #ia. Sigu"o $a!a!a)ing %u$a%angala#a la$ang ng #iang Ingle! !a #iang F"an!e!
!a %agiging o$%lia'o !a )agay na ito.

Ang
Ang 'i-
'i- %aga
%agaaa
aayo
yonn ng i!%el
i!%elin
ing
g at ng $ga
$ga tuno
tunog g ang %ina
%inag!
g!i$
i$ul
ulan
an ng ilu
ilu!a
!an
n ng $ga
$ga
 %ag)a)ago !a i!%eling !a $ga na!a)ing #ia na naglalayong $aa)uo ng i!ang Foneti Al2a)et
ung !aan tu$utugon !a i!ang tunog ang i!ang let"a( at ang i!ang let"a !a i!ang tunog 0F"o$in at
Ro'$an+3441 .

Dala$ang Sste(a ng Representas)on ng T#nog sa Pagsasalta

a. Ang IPA na !yang i%inaailala at %anguna&ing !i!te$a na ga$it !a )u

)uong
ong $un'o ng
!inu$ang gu!tong i!agi!ag ang !alitang o"al.

 ). Ang $ga !i$)ol na ga$it ng $ga lingg#i!t

lingg#i!t !a US !a &ali% ng $ga !i$)ol ng IPA

MinSCAT upholds R esponsibility I nvolvement C ommitment

 Mindoro State College Main Campus Bongabong Campus
Calapan City Campus

of Agriculture and Alcate, Victoria Labasan, Bongabong

Masipit, Calapan City

Technology e-mail address:

*+*+ Proaks)on ng (ga T#nog

T#nog

 Ang mekanismo
mekanismo ng prodaksyo
prodaksyonn ng salita ay binibuo:
binibuo:
a. !o"! ng &angin
 ). !o"! ng tunog na nag%a%agala# !a &angin
/. !et ng $ga 2ilte" at $ga "e!ona'o" na )agu&in ang $ga tunog !a i)at i)ang %a"aan.

.ekans(o sa Pags#s#r ng T#nog

&aga- nag!u!u%lay ng &angin
Larngks - na tinata#ag !a Ingle! na A'a$! A%%le ang !o"! ng tunog na ung
un g !aan na"o"oon
okal % kor i!ang %a"e! ng $ani%i! na $a!el na %inagagala# ang 'aan ng &angin

 Ang mga Filter naman ay ang mga organ sa itaas ng laringks:

a. 2a"ing! 5 ang )a&agi ng lala$unan !a %agitan ng la"ing! at ng o"al 5a6iti
 ). o"al 5a6iti
/. ang ney!al -a6iti na !iyang 'aanan !a loo) ng ilong

*+0+ KLASIPIKASYON NG .GA TUNOG O SEG.ENT

+. Mga Katinig 06oi/e'1 ay gana% na ginaga#a ang %ag!a!a"a o %ai%ot !a 6o/al t"a/ 
7 ) / ' 2 g & 8  l $ n % " 9 ! t 6 # : y ; <7

,. Mga %atinig 0 =oi/ele!!1 a"ani#ang $ay tunog ang ginga#a !a%agat &alo! #alang ginga#a
!a 6o/al t"a/ 7 a( e( i (o( u 7

. Mga Mala%atinig 0Glay'1 ay &in'i atula' ng atinig na i!ang nu/leu!( ito ay $a)ili! na
 )ini)iga!
Tagalog 0y1 5 0 l 1 a$i
a$iy tula
ulay
Wara) 0 # 1 5 0u1 Wa"a- Wala
Ta#o- Tao
*+1 Artk#les)on ng (ga Konsonant

 Mga Katinig
Katinig
!ina!a)i ang Dla ang %anguna&ing a"tiula'o" $aaa"i itong ilagay !a i)at i)ang %o!i!yon !a
ating )i)ig.

&a'ag ng Dla
Tp 5 $aiti' na e"ya !a 'ulo
&le)- %a"teng a!uno' ng ti%
Kata$an 5 %anguna&ing )a&agi
Lko- %inaalio' na )a&agi
Ugat- %a"teng naaa)it !a lala$unan

ARTIKULEYSYON NG .GA KONSONANT

a1Punto ng a"tiule!yon

MinSCAT upholds R esponsibility I nvolvement C ommitment

 Mindoro State College Main Campus Bongabong Campus
Calapan City Campus

of Agriculture and Alcate, Victoria Labasan, Bongabong

Masipit, Calapan City

Technology e-mail address:

.ga P#nto ng Artk#les)on

,+ Le!)al % !ina!a)ing le)yal ang anu$ang tunog na ginga#a ng $aa!a"a ang $ga la)i. 0)1(0%1(
0$1 0Ᵽ17 0>1(0ѣ17 0?1
&a)le!)al - ang ta#ag !a $ga tunog na ga$it ang 'ala#ang la)i. 021( 061
La)yo'ental na$an ang ta#ag !a $ga tunog ung nilala%it ang i)a)ang la)i !a $ga ngi%in !a
itaa!. 0#1

*+ Dental % Sa %agga#a ng $ga tunog na 'ental( tinata$aan ng ti% o )ley' ng 'ila ang lio' ng
$ga ngi%in !a itaa!. 0t1 0'1
Interental-  ang ta#ag !a $ga tunog ung nilalagay ang ti% ng 'ila !a %agitan ng $ga ngi%in.
0@1( 0ϴ1.

. Al2)olar - tinata#ag na al6yola" ang $ga tunog ung tinata$aan ng ti% o )ley' ng 'ila ang
al6yola" 5"i8. 0t1( 0'1( 0n1( 0!1( 0;1( 0l1( 0"1

. Al2)opalatal - Sa %agitan ng al6yola" 5"i8 at ngalangala ( ang e"yang a!uno' o %agata%o!

ng al6yola" 5"i8 ang tinata#ag
tinata#ag na al6yo%alatal . Ka%ag inaayat ang ti% o 'i aya ang )ley' ng
'ila !a al6yo%alalatal ang tunog. 0/&1( 0'ge1( 0!&1( 0;1( 0L1

. Palatal - Ang ngalangala ang %inaa$ataa! na %a"te ng loo) ng )i)ig. Palatal ang tunog a%ag
tu$ata$a o lu$ala%it 'ito ang 'ila. 0C1 0y1
0 y1 7 0 81

3+ elar % el#( ang ta#ag !a $ala$)ot na e"ya ng ngalangala na $ala%it !a lala$unan.

Tinata#ag na elar ang $ga tunog a%ag tu$ata$a o lu$ala%iot ang lio' ng 'ila !a 6elu$. 01(
0g1(0ǥ170ɣ1(0:1(0ɳ 1

. U2#lar- ang nakala$t na la(an sa (a) 2el#( a) tnata$ag na #2#la o Tag+

Tag+ Tlao/
tla#kan+ Kapag t#(ata(a o l#(alapt to ang lko ng la 4 tnta$ag ang t#nog na
#2#lar+ Eal. 0 "ouge1( 0%"t"e-
 %"ie!t1

5+ Farn6al- ang 2a"ing! ang e"ya !a lala$unan !a %agitan ng u6ula at ng la"ing!. Fa"in8al ang
tunog a%g inuu"ong ang ugat ng 'ila o 'i aya ay !ini!ii%an ang 2a"ing!. Matatag%uan ang
$ga ganitong tunog !a ilang $ga #iang Se$iti
Se$iti at A"a)i. Eal.
Eal. A"a)
A"a) &a$ala

7+ Glotal - (al!an sa 2o)sng nagaga$a rn sa pag-(pt ng glots ang tnata$ag n glotal
ng (ga t#nog+ 0Ɂ1 (0&1

.ga Paraan ng Artk#les)on

Oral  at
 at Nesyal 
Oral na T#nog -ang nagaga#a ung !a )i)ig la$ang 'u$a'aloy ang %a%ala)a! na &angin.
T#nog na Nes)al % "e!ulta ung 'u$a'aloy anng &angin !a ney!al 5a6iti a%ag naa)a)a ang
6elu$ at %inalala)a! ang &angin !a ilong.

.ga Stap8Stop9  5 gana% na %ag%igil o %ag)a"a ng 'aloy ng &angin !a )i)ig !a %agga#a ng $ga
!ta% 0$in!an tinta#ag na %lo!i61

.ga Frkat2- 8Fr:at2e9

 %ina%a'aloy ang &angin !a $a!ii% na 'aanan ngunit tuloy-tuloy %a "in ang 'aloy nito at
nagaa"oon ng &ago' %a"ang !u$!agit!it ang &angin 'a&il !a $aiti' na 'aanan nito.

.ga A;rke)t 8A;r:ate9

May %ag%i%igil ng &angin !a !i$ula at !inu!un'an aaga' ng %ag)i)iti# nito tula' ng 2"i6ati6e.

MinSCAT upholds R esponsibility I nvolvement C ommitment

 Mindoro State College Main Campus Bongabong Campus
Calapan City Campus

of Agriculture and Alcate, Victoria Labasan, Bongabong

Masipit, Calapan City

Technology e-mail address:

.ga Lk$ 8 L<#9

 Na)i)ilang !a $ga ontinu#ant (%e"o &in'i !a%at ang o)!t"a!yon ng 'aloy ng &angin !a )i)ig
 %a" $aga"oon ng 2"i!yon gaya ng nangyaya"i !a 2"iati672"i/ati6e

* Klase ng (ga Lk$

,+ Lateral- Sa %agga#a ng tunog na ito( inaangat ang ti% ng 'ila !a
!a 'ental o al6yola" na
 %o!i!yon %e"o naa)a)a ang $ga gili' aya naaala)a! 'ito ang &angin..

Palatal %Lateral- ginaga#a nang naaangat ang ata#an ng 'ila !a ngalangala.

,+ .ga !a=t !ang klase ng r %  a"ani#ang 6oy! ang "( %e"o $ay $ga 6oy!le! 'in i( e.
May !a"i-!a"ing " !a $ga #ia !a $un'o
a. Ta%
Ta% "170ɾ1- tinata%i
tinata%i  ng ti% ng
ng 'ila ang
ang lio'
lio' ng $ga ngi%in
ngi%in o ng
ng al6yola"
al6yola" "i8.
"i8.
 ). Ret"o2le:- 0" 17 0ʵ 1 - inuu")ang %alio' ang ti% ng 'ila at ang ilali$ nito ang tu$ata$a !a
al6yola" "i8. 0"i'e(/a"1
/. T"il-
T"il- . 0ṝ1 Ang
Ang al6yola"-t"il ay nagaga#a !a %ag 6a6ay)"eyt ng ti% ng 'ila.0"i;;a( )u""o1
'. U6ula"- inaangat ang lio'lio' ng 'ila !a $ay u6ula. Eal. Stan'a"'(
Stan'a"'( "o!e.

- Mga Sila)i-Li#i' at Ney!al

- Mga Glay' o Se$i6a#el7Se$ion!onant

Mga =a
=a#el - nagiging "ea!oning /&a$)e" ang )i)ig a%ag )ini)iga! ang $ga 6a#el aya
nagiging )uo ang $ga tunog ng $ga ito.
Mono%tong- ay i!ang !i$%leng 6a#el
Di%tong 5 ay !e#en! ng 6a#el at glay'

-De!"i%!yon ng $ga =a#el

-Po!i!yon at Pa"te ng Dila

Pa&a"a% Pa!ent"al Palio'

Pataa! i u
Pagitna e o
Pa)a)a a
'i - %a)ilog Pa)ilog

.ga S#praseg(ental
+. Tono- I!ang i!ala $ula $a)a)a &anggang $ataa! 'e%en'e ung gaano a)ili!a)ili! $angatal
$angatal ang
6oal 5o"'. Ka%ag $a! $a)ili! ang %anginginig( $a! $ataa! ang tono ng )o!e!( ung ' gaano
ang %anginginig $a! $a)a)a na$an ito. Tinata#ag na tono at ntonas)on ang 'ala#ang la!e
na inoont"ol na %it/& $o6e$ent !a #ia. Tonal
Tonal ang i!ang #ia a%ag na)a)ago ang a&ulugan
ng i!ang !alita a%ag )inago ang tono nito.
,. >a!a- Sa $a"a$ing #ia( $ay $ga 6a#el o /on!onant na )ini)iga! nang $a! $a&a)a e!a
!a i)ang $ga 6a#el o /on!onant. Ma!a!a)ing 'o)le ang $ga &a)a nito ay!a !a a"ani#an. . Sa
 %alatinigan t"an!"i%!yoni%ina&i&i#atig ang &a)a ng olon H %agata%o! ng $a&a)ang !eg$ent
o 'i ayay 'ino'o)le ang
an g !y$)ol ng tunog. Ang Ge"$an( *"ee( at Ya%
Ya% ang ilan !a $ga #iang
$ay $a&a&a)a at $aiiling $ga =a#el.
=a#el. Ang Italyano( Tu"i!& at ilang $ga WP tula' ng Iloano(
I)anag(Ita#e!( Ga''ang( Yoga'( Ina)aloi at Bago)o na$an ay $ay $a&a&a)a at $aiiling
on!onant . Pa"e&ong $ay $a&a&a)a at $aiiling 6a#el at on!onant ang ilang #ia tula' ng
Eunga"ian( Finni!& at Ea%on.
. Stres %  Sa
 Sa $a"a$ing #ia )ini)iga! ang ilang $ga !ila)ol o $ga 6a#el na $ay %ag)a)ago
!a tono0a"ani#ang $ataa!1  )ini)iga! ang $ga ito nang $alaa! at $a! $a&a)a e!a !a i)ang
$ga 6a#el !a !alita o !enten!. Tinata#ag na !t"e!
!t"e! 56a#el7!ila)ol ang $ga
$ga ito.

MinSCAT upholds R esponsibility I nvolvement C ommitment