Święty Sofroniusz Jerozolimski (560 – 638 r.
) oraz Sobór Damian Dziedzic
Konstantynopolitański III (680-681 r.) o całkowitej bezgrzeszności
Najświętszej Maryi Panny:
W liście synodalnym skierowanym do patriarchy Konstantynopola,
Sergiusza oraz pozostałych patriarchów, św. Sofroniusz wyłożył katolicką
naukę na temat grzechu pierworodnego oraz Wcielenia. W tym samym
liście, w kontekście nauki o grzechu pierworodnym, patriarcha Jerozolimy
sławi Maryję jako całkowicie „wolną od wszelkiego skażenia ciała, duszy i
umysłu”. Według niego Matka Boża i Zawsze Dziewica została uprzednio
oczyszczona, jednak rozumie on to oczyszczające działanie Ducha Świętego
w osobie Maryi nie jako przejście od stanu grzechu do stanu świętości,
czystości i łaski lecz rozumie ten termin jako wzrost łaski i pomnożenie
świętości. Maryja, która jest wolna od grzechu pierworodnego, w
momencie Zwiastowania zostaje oczyszczona czyli obdarzona jeszcze
większą czystością i świętością. Dlatego bizantyjski koncept uprzedniego
oczyszczenia Maryi nie jest sprzeczny z bezgrzesznością i niepokalanym
poczęciem Maryi.
List synodalny do Sergiusza i innych patriarchów został również
odczytany w całości na jedenastej sesji Soboru Konstantynopolitańskiego
III. Zaakceptowano jego zawartość, stwierdzono, że jest w pełni
ortodoksyjna i dzięki temu potwierdzono również wiarę w całkowitą
bezgrzeszność Maryi i jej wolność od grzechu pierworodnego.
„Wchodzi [Jezus] w łono niewinnego małżeństwa, promieniującego
czystością dziewictwa, to znaczy [do] Maryi, która jest święta i jasna, pełna
mądrości Boskiej i wolna od wszelkiego skażenia ciała, duszy i umysłu.” –
(Epistola synodica ad Sergium 2.3.1; Patrologia Graeca 87, 3.3160)
Co o tym myślicie 🙂?
Co o tym myślimy? To zależy. Ja widzę to mniej więcej tak:
1) Świadectwo to pochodzi z VII w. Jest to dość późno, i tym samym nie
można tego świadectwa traktować jako dowodu na to, że nauka ta jest
apostolska lub że podobnie wierzyli chrześcijanie we wcześniejszych
wiekach, szczególnie że posiadamy sporo materiału dowodowego z II-V w.
gdzie wielu autorów wyrażało przeciwne do niepokalanego poczęcia i
bezgrzeszności Maryi opinie.
2) Napisałeś, że Sofroniusz wypowiadając się "w kontekście nauki o grzechu
pierworodnym" stwierdził, że Maryja była "wolna od wszelkiego skażenia
ciała, duszy i umysłu". Zapoznałem się z kontekstem i nie widzę tam nic o
grzechu pierworodnym. Sofroniusz wypowiada się w kontekście "innocent
of marriage," oraz "purity of virginity" a w nie kontekście jej bycia bez
grzechu. Poniżej przytaczam kontekst: Sophronius of Jerusalem and
Seventh-Century Heresy, red. Pauline Allen, Oxford University Press, New
York 2009, s. 87.
3) Napisałeś, że Sofroniusz mówił o uprzednim oczyszczeniu Maryi, które
polegało na zwiększeniu jej świętości, jednak nie podałeś gdzie tak mówił.
Być może chodziło ci o to, co pojawia się kawałek dalej (Sophronius of
Jerusalem and Seventh-Century Heresy..., s. 89), gdzie Sofroniusz mówi o
jej uświęceniu, które uczyniło ją czystą, bez zmazy by przygotować jej łono
na tajemnicę Wcielenia.
4) Stwierdziłeś, że to jedno zdanie Sofroniusza, gdzie mówi on o wolności
od skalania Maryi reprezentowało zdanie całego soboru
Konstantynopolitańskiego III. Biorąc pod uwagę, że w oświadczeniach
samego soboru nie pada nic takiego, uważam to jedynie za domniemanie.
Przyjęcie listu Sofroniusza, który był skierowany przeciwko
monoteletyzmowi i stanowił swego rodzaju wyznanie wiary Sofroniusza
(Epistola synodica ad Sergium 2.3.1 to akurat wyznanie jego chrystologii),
nie implikuje z konieczności, iż zgromadzeni na soborze Ojcowie przyjmują
każde pojedyncze słowo z tego listu.
5) W obwieszczeniu na soborze, które miało być porozumieniem między
Cyrusem z Aleksandrii a stroną Teodozjusza przyjęto 9 zasad wiary. W

1) Nie zgodzę się z tą twoja tezą ze skoro jest to świadectwo późniejsze czyli
VII wiek to nie można tego świadectwa traktować jako dowodu że jest to
nauka znajdująca się w depozycie wiary. I tylko wcześniejsze świadectwa
mogą mieć taką rangę. Nie zgodzę się z tym ponieważ kluczowa kwestia
chrystologiczna dotyczącą tego czy Jezus miał dwie czy jedną wolę to jest
właśnie VII wiek. W VII wieku zagadnienie to zostało poruszone, doszło do
debaty i Kościół nieomylnie na Soborze orzekł, że nauka o dwóch wolach
Chrystusa znajduje się w depozycie wiary. Jeżeli to jest prawdą w kwestiach
fundamentalnych czyli chrystologicznych to tym bardziej taka metodologia
jest prawdziwa w kwestiach drugorzędnych czyli mariologicznych.
2) Używajac słowa kontekst chodziło mi nie o najbliższy kontekst czyli jedno
drugiej z nich jest mowa o tym, że Jezus stał się człowiekiem dzięki świętej
dziewicy Theotokos. W siódmej podobnie, że tajemnica Wcielenia dokonała
się w świętej, nieskalanej dziewicy Maryi. Określenie nieskalana podkreślało
trwałe dziewictwo Maryi, tym bardziej że na soborze argumentowano
przeciwko tym, którzy negowali to. Skalanie nie dotyczy tutaj grzechu a
skalania mężczyzną i tym samym dziewictwa. (Sophronius of Jerusalem and
Seventh-Century Heresy..., s.169, 171).
6) Oczywiście Sofroniusz, jako że jest to już VII-VIII w., wielokrotnie
wypowiadał się z zachwytem na temat Marii, jednak żeby mieć pełniejszy
obraz jego perspektywy, nie można pominąć jego nauki odnośnie
proroctwa dotyczącego "miecza Symeona", który to dla Sofroniusza był
mieczem niewiary. Homilia na Ofiarowanie Pańskie (Oratio in Hypapante)
4.16, TMPM (Testi mariani del primo millennio) II.165. Oczywiście ktoś
może powiedzieć, że zachwianie w wierze lub niewiara to nie grzech, ale po
co 🤔
Myślę, że możemy powiedzieć, że Sofroniusz, jako późny VII wieczny autor
wierząc w oczyszczeniu Maryi, uważał ją za bezgrzeszną w trakcie
Wcielenia, choć nie niepokalanie poczętą, jak to chciałeś przemycić we
wpisie, pisząc ni stąd ni zowąd o kontekście grzechu pierworodnego,
którego tam nie ma. Mimo tego później w jej życiu były również i trudne
chwile, w tym ta chyba najtrudniejsza, kiedy to ukrzyżowali jej Syna a ona
sama upadła w wierze.
1) To nie tyle teza, co historyczny fakt, że z biegiem czasu,
prawdopodobieństwo tego, że dana nauka jest apostolska, staje się coraz
mniejsze. Tym bardziej, że nauka o grzeszności Maryi i wyjątkowości
Chrystusa jako jedynej osoby, która przeżyła swoje życie bez grzechu, jest
historycznie starsza a pierwsze pojedyncze świadectwa za bezgrzesznością
są po prostu przejawem maryjnej pobożności. Gdybyśmy pozostawali na
płaszczyźnie prawdopodobieństwa i wolności wiary w tę naukę, to nie
byłoby problemu, jednak jako że jest to de fide i każdy chrześcijanin musi
wierzyć w to, tutaj pojawia się problem. Oczywiście rozumiem, że będziesz
próbował wskazać na luźne, rzekomo występujące paralele w Biblii (Arka,
Ewa) i wyciągać na ich postawie wnioski obce samej Biblii, jednak nie
zdanie przed jedno po tylko całość listu. Chodziło mi o to że w liście tym
Sofroniusz wykłada katolicką naukę o dwóch wolach Chrystusa oraz o
grzechu pierworodnym. I w tym właśnie dziele wypowiada takie niezwykle
słowa o Maryi, o jej wolności od skażenia duszy, gdzie u wszystkich innych
ludzi duszę są skażone a wyjątkiem jest tylko Jezus i Maryja.
3) Nie o ten fragment o którym mówisz mi głównie chodziło lecz o inne
teksty z pism Sofroniusza, które o tym mówią.
4) No właśnie pada takie sformułowanie na Soborze, ponieważ list ten jest
jednym z oficjalnych dokumentów Soborowych i został on odczytany w
całości i zaakceptowany. Gdyby Kościół Katolicki odrzucał całkowicie
bezgrzeszność Maryi, to na pewno nie przeszedł by obojętnie wobec
takiego sformułowania, w szczególności gdy Kościół w tamtym okresie był
okrutnie wyczulony w kwestii ortodoksji oraz gdzie to pismo jest jednym z
oficjalnych tekstów Soborowych.
5) Ja nie argumentowałem z tego że Maryja jest określona jako nieskalana
tylko, że jest wolna od skażenia duszy, a to nie dotyczy kwestii dziewictwa
lecz kwestii grzechu bądź jego braku w człowieku.
6)Wątpliwości w wierze Maryi, czy zachwianie Maryi w wierze nie jest u
Sofroniusza grzesznym czynem ponieważ Maryja wtedy nie zostałaby by
określona przez Sofroniusza jako wolna od skażenia duszy. U mnie teksty
Sofroniusza są zgodne ze sobą, w twojej interpretacji Sofroniusz sobie
wprost zaprzecza co jest mało prawdopodobne.
zmienia to faktu, że im dalej w czasie, tym gorzej. Prawdopodobnie nawet
jeśli dana nauka pojawiłaby się w XII w. ale udałoby się znaleźć jakieś luźne
paralele do rzeczy w Biblii oraz z czasem tę naukę przyjęto by w Kościele, to
argumentowałbyś podobnie, broniąc tej nauki. W zasadzie, protestanci
mogliby argumentować identycznie, nawet zakładając jako prawdziwe
nieprawdziwe twierdzenia katolickich apologetów o nowinkarstwie
Reformatorów w kwestii np. sola fide, skoro w Biblii mamy nie tylko aluzje i
paralele, ale wprost systematyczne wyłożenie tej nauki przez np. Apostoła
Pawła, a potem w historii mamy wiele ziaren, a wręcz młodych drzewek,
które w części większej lub mniejszej potwierdzają tę naukę.
2) Najbliższy kontekst jest zawsze najważniejszy i to on determinuje
znaczenie słów. To, że gdzieś w tym liście Sofroniusz wspomniał o grzechu
pierworodnym, nie oznacza, że uważał on Maryja zachowaną przed nim
zanim się jeszcze poczęła. Poza tym, czy mógłbyś wskazać w którym miejscy
Sofroniusz pisze o grzechu pierworodnym? Przejrzałem wszystkie użycia
słowa „grzech” w tym dziele i nic takiego tam nie znalazłem, prócz tego, że
Jezus był podobny do nas we wszystkim grzechów grzechu (Sophronius of
Jerusalem and Seventh-Century Heresy…, s. 91) oraz że nie było w nim
żadnego grzechu (Sophronius of Jerusalem and Seventh-Century Heresy…,
s. 115). Zastanawiające jest, że podczas gdy ci autorzy nie wahali się pisać o
brak grzechu i o tym, że Jezus nie popełnił nigdy żadnego grzechu, tak w
przypadku Maryi pisali jedynie o nieskalaniu, dziewictwie i świętości oraz o
oczyszczeniu, które przygotowało ją na przyjęcie Syna Bożego.
3) Domyśliłem się. W końcu Machalica i inni powołują się na inny fragment.
Jesteś w stanie pokazać, iż Sofroniusz pisząc o uprzednim oczyszczeniu, miał
na myśli jej poczęcie lub to że oczyszczenie to nie było związane z grzechem
ale jedynie zwiększeniem świętości?
4) To, że list ten został odczytany jako jedne z wielu na soborze to jedna
kwestia. To w jaki sposób sobór orzekał w swoim wyznaniu wiary to
zupełnie inna kwestia 😉 Poza tym jak już wspomniałem wyżej o grzechu
Sofroniusz i inni pisali w kontekście Jezusa. O Maryi piali, że była
oczyszczona, nieskalana / dziewicza, święta, robiąc to w kontekście jej roli
w poczęciu Syna, nie w kontekście jej nigdy nie zgrzeszenia. Nawet
przyjmując, że Sofroniusz wierzył w całkowitą bezgrzeszność Maryi,
bezpodstawne jest narzucanie tego samego poglądu wszystkim Ojcom
soborowym.
5) Ja z kolei w tym punkcie wskazałem na bezpodstawność twierdzenia, że
na soborze przyjęto, iż Maryja wolna była od wszelkiego grzechu.
6) Wydaje mi się jednak, że celowe zbywanie fragmentów, które mówią o
niewierze Maryi i skupianiu się na innych jego wypowiedziach nie jest
poprawne. Czy mógłbyś za Efremem, Sofroniuszem i masą innych autorów
powiedzieć, że Maryja zwątpiła w Jezusa pod krzyżem? Jakie masz dowody
na to, że Sofroniusz nie uważał tego za grzeszną słabość czy
niedoskonałość?
7) Nie zbywając jego wypowiedzi o upadku w wierze, można przecież
zaoferować inną harmonizację nauki Sofroniusza. Sofroniusz wierzył, że
Maryja została uprzednio (zanim poczęła Jezusa) oczyszczona, by
przygotować ją na przyjęcie Syna Bożego. Jego chwalące czystość Maryi
wypowiedzi zawsze, o ile mi wiadomo, znajdują się w kontekście Wcielenia,
dziewiczego poczęcia, przygotowania jej na przyjęcie Syna Bożego. Jako że
Sofroniusz nie używa, o ile mi wiadomo, określeń typu „bezgrzeszna” oraz
nie pisze – jak robi to względem Chrystusa - iż Maryja nigdy nie zgrzeszyła,
wydaje się całkiem logicznym przyjąć, iż Maryja chociaż święta, to wciąż
mogła upaść w wierze w tak trudnej chwili.