Professional Documents
Culture Documents
VIỆN ĐIỆN
KĨ THUẬT ĐO LƯỜNG
Nguyễn Thị Huế
BM: Kĩ thuật đo và Tin học công nghiệp
Nội dung môn học
Phần 1: Cơ sở lý thuyết kĩ thuật đo lường
Chương 1: Khái niệm cơ bản về kĩ thuật đo lường
Chương 2: Phương tiện đo và phân loại
Chương 3: Các thông số kỹ thuật của thiết bị đo
Phần 2: Các phần tử chức năng của thiết bị đo
Chương 4: Cấu trúc cơ bản của dụng cụ đo
Chương 5: Cơ cấu chỉ thị cơ điện, tự ghi và chỉ thị số
Chương 6: Mạch đo lường và gia công thông tin đo
Chương 7: Các chuyển đối đo lường sơ cấp
Phần 3: Đo lường các đại lượng điện
Chương 8: Ðo dòng điện
Chương 9: Đo điện áp
Chương 10: Ðo công suất và năng lượng
Chương 11: Ðo góc lệch pha, khoảng thời gian và tần số
Chương 12: Ðo thông số mạch điện
Chương 13: Dao động kí
Phần 4: Đo lường các đại lượng không điện
Chương 14: Đo nhiệt độ
Chương 15: Đo lực
10/18/2020 Chương 16: Đo các đại lượng BM KTĐ
NTH - không & THCN
điện khác 2
Tài liệu tham khảo
Sách:
Kĩ thuật đo lường các đại lượng điện tập 1,2- Phạm
Thượng Hàn, Nguyễn Trọng Quế….
Ðo lường điện và các bộ cảm biến: Ng.V.Hoà và
Hoàng Si Hồng
Bài giảng và website:
Bài giảng kĩ thuật đo lường và cảm biến-Hoàng Sĩ
Hồng.
Bài giảng Cảm biến và kỹ thuật đo: P.T.N.Yến,
Ng.T.L.Huong, Lê Q. Huy
Bài giảng MEMs ITIMS - BKHN
Website: sciendirect.com/sensors and actuators A and B
10/18/2020 NTH - BM KTĐ & THCN 3
Chương 4: Cấu trúc cơ bản và đặc tính của dụng cụ đo
CĐSC MĐ CT
Đây là khâu hiển thị kết quả đo dưới dạng con số so với
đơn vị của đại lượng cần đo.
Có 3 kiểu chỉ thị cơ bản là:
Chỉ thị bằng kim chỉ (còn gọi là cơ cấu đo độ lệch hay
cơ cấu cơ điện);
Chỉ thị kiểu tự ghi (ghi trên giấy, băng đĩa từ, màn hình
...)
Chỉ thị số.
Dưới đây ta sẽ xem xét những cơ cấu điển hình nhất cho
mỗi kiểu thị trên.
Chỉ thị số ngày nay được sử dụng nhiều và phổ biến
10/18/2020
NTH- BMCKTĐ
.I 2& THCN
29
Cơ cấu chỉ thị điện động
Các đặc tính cơ bản của cơ cấu đo kiểu điện động như
sau:
Dùng để chế tạo Watmet đo công suất, dùng volmet
đo điện áp hiệu dụng chính xác cao.
Độ nhạy thấp, độ chính xác cao.
Chế tạo khó, đắt tiền.
Để tăng độ nhạy, người ta cho thêm lõi thép vào cuộn
dây phần tĩnh tạo ra mạch từ gọi là cơ cấu sắt điện
động
M q =K V K I Φ V Φ Isinψ(ΦV ,ΦI )
M q: momen quay tác động lên đĩa nhôm;
V: Từ thông tạo ra do cuộn dây điện áp;
I: từ thông tạo ra do cuộn dây dòng điện;
ψ (ΦV ,ΦI ) : góc pha giữa và .
V I
Líi
A1 A2 A3
uP
Led ma trận
PSOC
FPGA
.....
Axαx
Nα =
360
Trong đó:
Nα: số xung tương ứng với góc quay x của đĩa quay
x: góc quay đo tính bằng độ;
Ax: số xung tương ứng với một vòng quay
10/18/2020 NTH - BM KTĐ & THCN 51
Encoder hay ADC
ADC sẽ trình bày rõ hơn ở chương sau
Mạch tỷ lệ
Mạch khuếch đại đo lường
Mạch gia công tính toán
Mạch so sánh
Mạch tạo hàm
Các bộ biến đổi tương tự số (ADC) - số tương tự (DAC)
Mạch đo sử dụng kĩ thuật vi xử lý
Rct
Rct Ict
Rs
n 1 I
I
n Rs
Ict
Is
thì:
I 2 W1 K
KI
I1 W2
I1, I2 là dòng qua cuộn sơ
cấp và thứ cấp
W1, W2 là số vòng dây của
cuộn sơ cấp và thứ cấp
Khi tải là những cơ cấu chỉ thị có điện trở không đổi,
người ta dùng R2 là điện trở của ngay bản thân chỉ thị.
R1 gọi là điện trở phụ.
R1 R 2.(m 1)
Rp Rct.(m 1)
10/18/2020 67
NTH - BM KTĐ & THCN
6.2. Mạch khuếch đại
Mạch khuếch đại cho tín hiệu ra có công suất lớn hơn rất
nhiều so với đầu vào. Ở phương tiện gia công tin tức thì
Xr = K.Xv
Mạch khuếch đại đo lường còn có khả năng mở rộng đặc
tính tần của thiết bị đo và đặc biệt là tăng độ nhạy lên nhiều
lần cũng như tăng trở kháng đầu vào của thiết bị.
Mạch khuếch đại có thể được thực hiện bởi đèn điện tử, đèn
bán dẫn và vi mạch.
Mạch lặp điện áp
Mạch khuếch thuật toán
Khuếch đại đo lường
Mạch khuếch đại cách ly
R1R 4 R 2 R 3
Thay một điện trở của cầu (ví dụ
R1) bằng điện trở cần đo Rx, ở
trạng thái cầu cân bằng có:
R3
R x R2
R4
Nếu chọn R3 = R4 thì Rx = R2 với R2 là điện trở đã biết từ
đó biết được giá trị của Rx. Đây là phép đo điện trở với độ
chính xác cao dựa trên nguyên lý so sánh cân bằng
10/18/2020 NTH - BM KTĐ & THCN 73
6.5. Mạch tạo hàm
Mạch tạo hàm bằng biến trở
Biến trở của mạch tạo hàm có thiết diện được chế tạo
theo hàm số mong muốn
Di chuyển của con chạy tỉ lệ
với đại lượng vào:
l =k X
Gọi điện trở toàn bộ biến trở
là Rbt, điện áp toàn bộ đặt
lên nó là Ubt, điện áp ra sẽ là
U bt
U ra Rx k .Rx
Rbt
Nếu Rx f l thì
U ra k f l
10/18/2020 NTH - BM KTĐ & THCN 74
6.6. Các bộ biến đổi tương tự - số, số - tương tự
Các bộ biến đổi A/D
Có 3 phương pháp khác nhau
Phương pháp song song (nhanh)
Phương pháp xấp xỉ liên tiếp
Phương pháp sóng bậc thang
Phương pháp tích phân
Các bộ biến đổi D/A
Có 2 phương pháp cơ bản để biến đổi tín hiệu số sang tín
hiệu tương tự như sau:
Phương pháp lấy tổng các dòng trọng số
Phương pháp dùng khoá đổi chiều
10/18/2020 NTH - BM KTĐ & THCN 75
ADC
Mạch chuyển đổi tin hiệu tương tự sang số, chuyển một
tín hiệu ngõ vào tương tự (dòng điện hay điện áp) thành
dạng mã số nhị phân có giá trị tương ứng.
Chuyển đổi ADC có rất nhiều phương pháp. Tuy nhiên,
mỗi phương pháp đều có những thông số cơ bản khác
nhau:
Độ chính xác của chuyển đổi AD.
Tốc độ chuyển đổi .
Dải biến đổi của tín hiệu tương tự ngõ vào
Tín hiệu
ra
Điều khiển
Lấy mẫu
Tín hiệu
điều khiển Ghim giữ
Ứng dụng:
Các chuyển đổi lực căng được dùng để đo lực, áp suất, mômen
quay, gia tốc .... (thường cỡ 1.107 ÷ 2.107 N).
Chuyển đổi lực căng có thể đo các đại lượng biến thiên tới vài chục
kHz.
10/18/2020 NTH - BM KTĐ & THCN 107
Lùc kÕ kiÓu biÕn d¹ng ( Load Cell)
w2 2 o s
L w . (a) (b) (c)
Rs
P
R P
U (d) 1 2 (e)
N N
S x S
x
b
N N
a Fx
N 1
N
x c
S
S 1
d1 là hằng số áp điện
d1 là hằng số áp điện
10/18/2020 NTH - BM KTĐ & THCN 116
Phu¬ng ph¸p ®Þªn dung ®o møc
S
C
b
§iÖn dung cña mét tô ph¼ng ®îc tÝnh
C- ®iÖn dung cña tô ®iÖn
d
0
- h»ng sè ®Þªn m«i cña chÊt c¸ch ®iÖn gi÷a hai b¶n cùc
d - kho¶ng c¸ch c¸c ®iÖn cùc 0 hb h
C0
Khi møc dÇu ë 0 tøc lµ trong thïng kh«ng cã dÇu, ta cã d hx
C0 - ®iÖn dung cña tô khi ®iÖn m«i lµ kh«ng khÝ d
d
h - chiÒu cao b¶n cùc
b - chiÒu réng b¶n cùc
d hb
Cd
d - kho¶ng c¸ch c¸c b¶n cùc
NhiÖt ®iÖn trë lµ lµ ®iÖn trë thay ®æi theo sù ®æi nhiÖt ®é cña nã:
RT = f(t0), ®o RT cã thÓ suy ra nhiÖt ®é.
NhiÖt ®iÖn trë ®ưîc chia ra thµnh nhiÖt ®iÖn trë kim lo¹i vµ nhiÖt
®iÖn trë b¸n dÉn.
§iÖn trë kim lo¹i ( RTD) theo nhiÖt ®é RT =R0(1+ t + t2 + t3)
Víi Pt: = 3.940. 10-3 /0C
= -5.8 10-7/ oC2 ; 0 trong kho¶ng 0-6000C; = -4 10-12 /0C3
§«Ý víi ®ång tõ -500C ®Õn 2000C: = 4.27 10-3/0C
vµ trong ph¹m vi sö dông v¬Ý ®é chÝnh x¸c kh«ng cao th× coi như kh«ng ®¸ng
kÓ vµ quan hÖ RT vµ t coi nh tuyÕn tÝnh.
120
A. NhiÖt ®iÖn trë kim lo¹i
121
NhiÖt ®iÖn trë kim lo¹i
§Ó ®o nh÷ng nhiÖt ®é tõ -500C -6000C ngêi ta thêng dïng nhiÖt ®iÖn trë
PT-100 (Platin 100 ë 00C
Cu -100 (®ång 100 ë 00C)
Ni-100 (Ni 100 ë 00C)
Quan hÖ gi÷a nhiÖt ®é vµ ®iÖn trë cña Pt100
nhiÖt -200 -190 -180 -170 -160 -150 -140 -130 -120 -100 nhiÖt
®é, ®é,
0C 0C
17.28 21.65 25.98 39.29 34.56 38.80 43.02 47.21 51.38 55.52
0C -100 -90 -80 -70 -60 -50 -40 -30 -20 -10 0C
59.65 63.75 67.84 71.91 75.96 80.00 84.03 88.04 92.04 96.03
0C 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 0C
100.0 103.9 107.9 11.85 115.7 119.7 123.1 127.4 131.3 135.2
0 6 1 8 0 0 9 7 4
122
B. NhiÖt ®iÖn trë b¸n dÉn (NTC-PTC)
123
NhiÖt ®iÖn trë b¸n dÉn
124
125
D, Mạch đo- phương pháp nguồn dòng
R2 R2
U R U Rt I .Rt
R1 R1
126
-Trong trường hợp này loại trừ lỗi lệch không
-Khi nhiệt độ tăng10ºC thì lỗi điện áp ra là-
0.02mV(0.08%FS).
127
7.4.2 Chuyển đổi nhiệt điện
Khi 2 thanh kim loại a, b có bản chất hoá học khác nhau được
hàn với nhau tại một đầu làm việc t1, hai đầu còn lại là 2 đầu
tự do có nhiệt độ t0, nếu t1 # t0 thì sẽ xuất hiện sức điện động
giữa 2 đầu tự do
Eab (t1, t0) = Eab (t1) – Eab (t0)
Eab = KT .(tnóng - ttự do) = KT. tnóng - KT. ttự do
to
a
b
t1
t1
Hiệu ứng nhiệt điện được ứng dụng để chế tạo Vôn kế, Ampe
kế và cả Oat kế, chế tạo cảm biến đo nhiệt độ
Khối bên
trong
đầu va
chạm
Mối hàn
Ống bảo
vệ
Phần
cách ly
Phần tử cặp
nhiệt
129 Giao
điểm
C¸c kiÓu cÆp nhiÖt ngÉu
Ký hiÖu Ký hiÖu hinh VËt liÖu cÊu thµnh D¹c ®iÓm cÇn lu t©m
thøc
B - Patin Rhodium 30- D©y d¬ng nh lµ hîp kim 70%Pt, 30% Rh.
Platin.Rhomdium 6 D©y ©m lµ hîp kim 94%Pt, 6% Rh. Lo¹i B
bÒn h¬n lo¹i R, giai ®o nhiÖt ®é ®Õn
18000C, con c¸c ®Æc tÝnh kh¸c th× nh lo¹i
R
R - PtRh 13 - Pt D©y d¬ng lµ lo¹i hîp kim 87% Pt, 13% Rh.
D©y ©m lµ Pt nguyªn chÊt. CÆp nµy rÊt
chÝnh x¸c, bÒn víi nhiÖt vµ æn ®Þnh. Kh«ng
nªn dïng ë nh÷ng m«i trêng cã h¬i kim
lo¹i
S - PtRh10-Pt D©y d¬ng lµ hîp kim 90% Pt, 10%Rh.
D©y ©m lµ Pt nguyªn chÊt. C¸c ®Æc tÝnh
kh¸c nh lo¹i R
133
Giíi h¹n nhiÖt ®é vµ c¸c èng b¶o vÖ
Dêng kÝnh cña d©y Giíi h¹n nhiÖt ®é lµm viÖc èng bao vÖ O.D x I.D
134
Mạch đo nhiệt độ bằng cặp nhiệt ngẫu
135
C, Phương pháp đo nhiệt độ bằng cặp nhiệt
ngẫu
Eb R
U ra ET
4 Rt
Eb R
U ra ET
ET = KT (tn - ttd) 4 Rt
U ra KT .tn
136
Bï nhiÖt ®é ®Çu tù ®o
U CC R T U CC
U t td
4 RT 4
U CC 4K T
K T t t - do t t - do U CC
4
137
7.5 Chuyển đổi hóa điện.
Chuyển đổi hóa điện là những chuyển đổi dựa trên các
hiện tượng hóa điện xảy ra khi cho dòng điện đi qua bình
điện phân hoặc do quá trình ôxi hóa khử các điện cực.
Các hiện tượng này phụ thuộc vào tính chất của các điện
cực, bản chất và nồng độ của các dung dịch.
Chuyển đổi hóa điện thường là một bình điện phân chứa
một dung dịch nào đó, có hai hay nhiều cực để nối với
mạch đo lường.
Để hiểu nguyên lý làm việc của các chuyển đổi hóa điện
ta cần nghiên cứu các hiện tượng điện hóa cơ bản gồm:
Hiện tượng phân li,
Điện thế cực,
Hiện tượng điện phân
Sự phân cực.
10/18/2020 NTH - BM KTĐ & THCN 138
7.6 Chuyển đổi điện tử và ion.
Nhóm các chuyển đổi điện tử và ion là nhóm gồm nhiều kim
loại chuyển đổi khác nhau. Nguyên lý làm việc của các loại
chuyển đổi này dựa vào sự thay đổi dòng ion và dòng điện
tử dưới tác dụng của các đại lượng đo. Người ta chia các
chuyển đổi điện tử và ion thành 2 loại cơ bản là:
Chuyển đổi điện tử và ion
Chuyển đổi ion hoá
Các chuyển đổi điện tử và ion lại được phân thành các loại:
Chuyển đổi tự phát xạ điện tử
Chuyển đổi phát xạ nhiệt điện tử
Chuyển đổi phát xạ quang điện tử