Professional Documents
Culture Documents
ीः
ु ाय नमः
ीमतेरामानज
ी बृह
ृ संिहतायां थमेपाद:
थमोऽायः
सदाय वृिकथनम ्
ु
ानानपाय काणगणराशये
।
ु
पपािरजाताय िसंधजापतये नमः।
एकदा मरोयामासीनःकमलासनः।
ु ।्
यमावतयौनी वैवं पमहन
ु नारदादयः।
िदवो महाभागा मनयो
आगाः परमा भागायो यपूषम।्
ु
साां िणतापाथ संब करसटाः।
िविविशोिचते देश े साभतरु ाया।
ु
ऋषय ऊचः-
नमः कमलवासाय ेायािन नािशन े।
ु ाय णत ानदाियन े।5
िपतामहाय श
संशयं नो महाभाग पृामो यिदमसे।
कोऽोि संशयेा ोऽाय पतः।
1 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
2 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
3 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
मिरेनदीपेन हीयतेरंतमः।
नाकालिवचारोि होमतप णमाज नम।्
ु दे् वा िविनयोगो न संवः।25
ासमान
ु
दासवेषसंारो मिाव
िन।
अपेितो ममु ू ु
ु णामनसान िसये।
यथा जलसमारे ु
ु गणःकू पादपेितः।
तथाऽथ भावनंसू ं परमााथ संगमे।
ु
अनसान िसथ दानवेषो मयातः।
िपराधावसानायोरिप मेणं मम।
ु
संृ तोहं समा ु भिवना।
िवना ु
ु मराजाथ िसये।
अधीतवेदोिप परा
असंृ ताय दातं न ैव िसाथ साधनम।्
ु
यांमहाभागा भगवाननशाि माम।् 30
ु
स देवोयमपाय ु
सोनािभसमवम।्
उपािददेश वेदाे सहस ैव दयािनिधः।
ानरािशृतो वेदोिवदान इित ु टम।्
त ाािन ाािण ानािन िनवसि च।
ािण घटादीिन बोधयनपूु वश
ः।
4 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
5 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
6 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
ी नारायण उवाच-
उपािदशिमदं पूव रमां कमलसव।
तदाहं तेऽिभदाािम रहं त ु गृहाण तत।्
एकदा शेषपये िनिवो रमयाऽनया।
ु
सहफ़णमािण ितिवोिततदे
।
ु मालामवलोतनौ मम।
ीवं कौभं
ु ंिदताधरमगौ।
साऽिभलाषेरमख ु
ीवाच-
् काण भाजन।!
जगाथ ममािमन सव
कटािनिमताशेष िवलील नमो ु ते।
िवंबर घनयाम िनानैकिवह।55
सवाधार िवशेषे तनौ यूय ं काशते।
ीवािदः कुतोयं नाि तयारम।्
ु कृ ितः पष
वैकदेश े िगणा ु ैह।
7 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
8 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
9 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
अथ ितीयोऽायः
ु न गीता-(तचांिकत महवणन)ं
सदश
ीनारायण उवाच-
्
देाऽनयाहं णयात सािदतो िविवया सात िदमूितः।
अाकृ तानां ििवधां िवसृिं ावोचमाजमलं िनबोध।
अाकृ तमिप ेधा चेतनाचेतनं िवधे।
ु ित ििवधं पिरकीिततम।्
चेतनं िनमे
भूिमशैलतानवािपका कमलाकराः।
अचेतनिमदं िदं भूषणारणािदकम।्
ु सािभदं च यत।्
अाकृ तमिपं श
चेतनयोगेन नानां ितपते।
अचेतनाितशयाद चेतनिमहोते।
ु
भोगोपकरणंति समं वै िनमयोः। 5
अनोगडो िवेनो िनाःकीितताः।
ं रिहता िवाचरणोिताः।
मायासंबध
एकपादादेवी पिरचयापरायणाः।
ु त े सादामृतकािणः।
आवयोः परतोे
10 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
11 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
12 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
13 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
14 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
ु
अार महािवामपासीना िजतियाः।
िनानां नावशेष ं िह ां भोयं मनागिप।
् िषतम।्
सं संककामात उतामवशे
ु
हेतय ऊचः-
जय लीपतेदवे सवकारणकारण।
िनानंद िनजाकार नााकमवशेिषतम।्
सदैकपाे पादपक
ै रस सेिवनः।
् लममोमाययावृ
तथाह जीवान सं ु ्
तान।45
िनारं न ैव पयामोराववािरधेः।
वयं कतस ्
ु मथान ः सवमों िवनाभो।
ु
मोोिहते हगतो नाोदेवोऽिह भः।
सव कत ु समथाः सादाे रमापते।
तवािखल जनावास मोिहामाययािसतम।्
जगदेतजानाित मोारंमनागिप।
्
दंित नरके के िचत कािचोगािभपीिडताः।
मंित मकाारे िपशाचा जलविज ताः।
गािथ नोभवेके कमववदि ते।
ु
अदेव समेन ामेके समपासते
।50
15 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
16 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
17 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
18 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
19 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
अंतकाले मेवक ु
ै ः संकषणमखा ु
नः।
उायाऽनलपेण िलोक तिपिस।
संकषणांशजोः मेवांबकरोिचषा।
नून ं संहरिस ा िवं िव ैक भेषज।
जाठराऽनलपेण चचा ममाया।
जदममशेषाणां णायिस भसात।्
कालाकपेण यमपेण देिहनः।
ु न पनःप
ं शोदयिस दडेन सदश ु नः।
ु 90
ु
वैवानां पानां िहताय िवबधोम।
पंकृा तवैवषै संितःपगेरः।
ु भिवित।
अंबरीषेित िवातो राजा भिव
् दश
त ाता मनु ेःकोपात स ु न भिविस।
20 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
21 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
22 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
अगयपय ु
ु ैक गृहीतनाे धाेगणानां महतां महीयसे।
ु
भािप तोरलपधाे नमोनमे भवनोभवाय।
ु
ायसभरैकवीणेऽनपायताप जनोपकािरणे।
ु
ेषदावानल चडरोिचषे नमोनमे भवनोभाय।
ु
गांभीय सदय दय ैकिसंधवे कायवा गणौघवाध ये।
23 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
अथ ितीयोऽायः
ीवचिरतं
ीवाच-
देवदेव जगाथ रहं मे काशय।
् दयािनधे।
दासभावं पाि ािम म मे
ी नारायण उवाच-
ु कारे देवी भगव काया।
परा
तपकार िविष ः ीवाो महामनाः।
ु
य नारायणोदेवो नरेणसिहतोऽधना।
आाय परमं योगमाकािमहि वै।
ु भवत।्
वैवाे महाे े ािवडेष ु परा
ु ित िवातो राजापरपरयः।
िवधम ु
24 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
ु दनः।
ीवाोिप तं ृा संावे
ीव उवाच-
् िनपिततो भूमौदभमयासन े।
राजन कथं
िकं िचकीषिस सं नो वद धमिवम।
ु
िवधमवाच-
ु ं त ु न ियते नरैः।
अवयं यकत
तदहं कतिु मािम नानयंचोपयात ु मे।
ृ देव फलमेतििनितम।्
धमव
यदन ेन जगाथः परमााऽवलोते-10
अिवात येव प ै िनयमो मतः।
् ादन ेन िकम॥्
तमिवाय देहोिन रते
पमानो ललं ां तिना मनाक।्
ु न िवते न दे् हभूत मे िचत।्
सखं
यिददं यते लोके ूयते िजसम।!
पिरणामभावासा कृ ितर ्बिपणी।
ु
िवदानलालान ैकपा िवभाते।
ु ष ु यमान ेष ु पयताम।्
तथा सवषभावे
यदाधारफ़ु रेष संसार णभर ः।
25 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
्
सचाधारो न ेधमीिवतेन िकम।15
सवाविधभूत ं यामंत े यदेव िह।
तदािमहां िकं मे ां िजोम।
यानंदमाािभ ीवि वै जाः।
तमानंदमयंा वृधा मीिवतेन िकम॥्
य ैयण िवधृत ं जगदेतराचरम।्
त ैयमिवाय िकं वृथा जीिवतेन मे।
ु िजगपनाित
य पादजलं पयं ु िह।
तदेकसंयंिहा िकं वृथा जीिवतेन मे।20
य दा ैकिनरता बृादयोऽमराः।
त दां पिर िकं वॄधा जीिवतेन मे।
ु
वेदशापराणाथ न ाथाय कते।
ु भवेत।्
अमानं िविधा त ु सखी
ु
*चषोिह ् कुठावलोकनम।्
फलम सााै
्
वणं त महताम फलं ोमानद।
्
अमाणम नािसकायाः फलं तरणायोः।
ति रसाादो रसनायाः फलंिदम।्
तदशमाधयु परमानंदसमः।
26 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
्
चःफलम महाभाग तिना जीिवतेन िकम।् 25
ाणेिय मनोदेहानाानमिप योऽिनशम।्
्
संजीवयित तम िहा वद िकं जीिवतेन िकम।्
यािपपिरवित च िवमेत दािवबभवू िविवधािभधमािदसग।
योऽिनवेशयित कू म इवावग मासमपहाय िकमसैः।
ु ख
ीव! वेदिसा उपाािव गम ु ात।्
ु नः।
ाो भोयो हिरनाः संसं पनःप ु
ु गतेतः कॄ पणोिभधीयते।
तमॄ
्
नािन साधनं देहे ाये परमानः।30
उपायं न ैव पयािम येन पयािम के शवम।्
ीविनितमतः शरीर ैव मोणम।्
नृप वचनं ा ीवोिप महामनाः।
उवाच वचनं चा नृपतेः ाणपोषणम।्
ीव उवाच-
एवमेव महाभाहो मयािप सधृु डीकृ तम।्
ाणा धारियेऽहमनालो महेरम।्
्
तदा मम भवाणी राजन काशरीिरिण।
ू िममंदहे ं ुत ं न ुमहिस।
धममल
27 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
28 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
29 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
30 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
ु दशनम।्
लोकमूिज ताकारमन ेकात
नानावणमिणातसिब महीतलम।्
मारपािरजातािद तरािज िवरािजतम।्
िविचिगिर सात ु संिलगगनांगणम।्
ु रार कासार िवहािर विनताजनम।्
ु रामीकरोु गोपरो ु म।्
ु ूतके तक
31 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
्
तिरु े समासीनो राजन कान िवरे।
संकादसॄज ं त हन तारकाः।70
स शीतवातवषािद भयं त मनागिप।
ु नोलािननव योगबलादभूत।्
म
हािनमृ
ु
यिदािम तव ससमभू
िदह।
ईरं नापरं मेन े कतहिमित भूिमप।!
न मोऽपरःकोिप वतत े न भिवित।
न मे कालःभिवता संसं न संशयः।
तेहमसृज ं कांतामरिविवलोचनाम।्
तया सह िवमान ेष ु िवषयान ब् भु जे
ु बन।्
32 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
अहमेवक
ै एवाहं तिाकाश मडले।
के नमेनािशतो नून ं संको योग भावजः।
कुाे स पमान
ु यो मम ैय मगात।्
्
ू ािन तमेु ं िववान।80
इहं सवभत
पृिथवीतो िविनग हिरपमपेु च।
ु परम।्
िवयचागां वािरना पयं पषं
िविनग ततेजः िवयाहं तदाकृ ितः।
्
अगां त ैजसंपम नापयं ु परम।्
पषं
एवं वायमु थाकाशं अहंकारं महमम।्
धानमगां राजनना् पयं पषां
ु परम।् !
33 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
इित ी बृह
ृ सितायां थम पादे
ु नगीतायां ीवचिरतं नाम ितीयोऽाः।
सदश
34 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
ु
चतथऽायः
रहोपदेशः
ीव उवाच-
सचाहमवतीणऽि ीवाो नृपोम।
ु ा योगेशचरणायात।्
ृितमना संऱ
ु ामोि यिद ते रोचते वचः।
ताऽहं गंतक
नारायणायं यावचावाम नरेर।
राजोवाच -
मािचरंकु िवष कु नारायणामः।
ु
गाव पडरीका िददशनकािणौ।
ीव उवाच-
्
राजन पयभावं ु ।
मे योग नयनांबजे
िपधेिह पािणनादीघ रााशां िविनवतय।
ु िनवाशां जां पेु िनवेय सः।
एवमो
रां तृणिमव ा िपदधेलोचनयम।्
ीवो दशयामास तं िगिरं गंधमादनम।्
मतु केन कमले योगाास भावतः।
ीव उवाच-
35 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
ु
मतां ु
नयनारं मिारं िवलोकय।
सोपानिमव वैकुठसौध ैनां सिरराम।्
ु
िवधमा ु नरनारायणायम।्
तदो
अपययनांभोजमवाप परमोवम।्
“य चाऽळकनाा नदी कै व वािहनी।
तवािरचयाकारः पावनाय ताशनः।
अंत े िवानदाधारा कू म कमलोवे।
्
ु ।१०
गडोिप िशलापी सेवते चरणाजम
् कवं नारायणं जलजलोचनममेयम।्
*धमाजं नरसखम जगदे
िसैपाित गण ् तमेधरु तन ं ु पषम
ु ैकरािशम जीमू ु ्
ददश
।
ु णािजनोर पटं िवलसिदडम।्
पासनं वर कमड मधहमे
ु ोपवीितनमरल
श ु ु ददश।
कं जमालामाबशेखर िशखं पषं
ाणावरोध तभूत तन ं ु प तं परं परमया दयया िदशंतम।्
ु ददश।
कप गव हरखिडत रोषदप िसाशा दयं पषं
सामािदवेदपिरगीतचिरबृ मानंदसा नयनत िवतापम।्
ु
सिवदयया तपिसिवमाान मलग ु पषं
णं ु ददश।१४।
्
ु ान मयाथ
ीमराज पदवण िवचारय पिरवतन दधमायान।्
्
तयैक पिरिचनलिवा ऽऽकारयां ु िनजधाि िनवेशयम।15
36 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
37 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
ु
स रहं यािम िसा ानममम।्
याहं पभेदने जनानां िहतकांयया।
आिथ तो वैवंे ं नरेणसिहतदा।
तदेकंकारणं वेदाितपािदतम।्
नाहंवुमलं तभावं शतजिभः।
ु पिरेमु ैय भूित वैभवम।्
गणां
ु येन पिरेदोऽ जायते।
न ैवं वपरं
य नायमसौ देवो स देशाशः िचत।्
ु
अतो देशपिरेदः पष न िवते।
य नायमसौ देवो न कालाशः िचत।्
ु
अतः कालपिरेदः पष न िवते।30
ू ो नायो िवते िचत।्
आयार संश
िनरायाय ैष परमााऽयो मतः।
आधेयमसकलं िचदिच संितम।्
आधेय नामिभ नामािन िवलसंित िह।
मताधार इेव नानावा कृ तािन िह।
आधेयपपािण नानावाकृ तािन वै।
काश प िवलसंित परानः।
38 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
39 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
40 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
41 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
42 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
43 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
44 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
िकरीटमिणदीिपकाविळ िवलीनशोकानलं
िवशपटसंिगनं सजलनीरदािवम।्
ु विधं िविधमखाऽमरै
असीमगणशे ु िे वतं
िनवीतिवमलैजं दियतयादयोेिकणम।.्
ु गदां
ु चतु यं धृतपिव शांबजं
लसत
्
गिदनमाये वलियनं रमारािजतम।''
ु
एवं ाा जयाराजे
न वैवः।
शचे िवशोाऽथ म ैःपामृत ैरथ।
ू भगवािनधाय परमायधु ।े
संप
ु
ाथ येिसंार िसये णतोगः।३२
ु न महााल नारायणपरायधु ।
“सदश
ु
एष ते ािमनःपादे पिरचयासमतः।
ु
ािमनहीते वीितःकृ पयाभृशम।्
ु क कयायपू संितः।
यदसौ सवमृ
संसादय तथायोयं भोः पादाच नाय च।
ु ो ेसवायधु षे ु हे।
यथा भवेरे
कमणा देहयोगेन संगने ामे सेवया।
अयोयमपोाश ु ालया दासतां नय।
45 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
46 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
े िशवशि महेरान।्
यजते िनिवशषे ण
े जातव समृिमान।्
तेषां कृ पािवशेषण
ु
ु ो न भयं राजदतः।50
पराजयेन श
िनवदोनाभव नानाकामहतानः।
्
रजसा घोरसंकात तमसाऽऽलपीिडताः।
ु िव ! िवना सिनषेवणात।्
भवि पषो
तां तमदोेको जातो िनरयवनः।
परदाररतासीरोह परायणः।
परिनंदासमासीनो िवतु ातु िचनः।
लोभेन पिरभूत िनन ैिमिकोवाः।
िवना नभाव यौवनं जरया यथा।
47 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
48 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
ु मिनः।
ाणो हिरशमित वैवसतो ु
ु सीमालयायतु ः।
संतचपूतांगः तळ
नारायणं जगाथमनेनाराना।
सेवते परयाभा यया संाते हिरः।
आगतिरतीरे िवो माग वशादयम।्
हिरशम महाभागो मागधं तीथ तांनयन।्
ु
मृतःकालवशा नारायणमनरन।्
दधं पेु ण तां नीाऽतले महत।्
ता धूमसंपकाोमशमा महाबलः।
ु कमपाशेन स पो
िवमः ु भायया सह।
49 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
मदंगसंयादेत े पााःेतमागताः।
गता िह बहवोऽाकं हयनाःशातीमाः।
सोपायिमह संाा दधाः कोपािना हरेः।
ु िह ितामो भाययासह।
धूमने ाऽन ेनमा
अयं मे तनयो मोहया ापािदतोऽनया।
माासह महाभाग ृितम दशनादभूत।्
ु
वेदायनसंपः सोमशमा पराऽभवम।्
नानादेवक ु
ै िनरतो िवभि िवविज तः।
ु
सरािमषपश ु ात ैरिच ता चिडका मया।80
बिलदानकृ तंकाले तिप ताभूतभ ैरवाः।
ु
िवसामाब ु मे ारदेवषे पूु िजतः।
ा
50 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
हिसतावैवाःिनं शचांकधािरणः।
ु ।
या पादतीथ मे न धृत ं वदनांबजे
न देवःणतो मूा हिरवकुठनायकः।
तामसानां िह देवानां सेवनं मनसाकृ तं।
ु
तेन कमिवपाके न ेतराजःपराभवम।्
न जान े धूममाहां कीशं ते िपतिु ज।85
आा िह पु यिद ते िवातंादशेषतः।
पु उवाच-
नाहममाहां ेतभाव िवमोचनम।्
िपतधु म
ू जानािम के न जातं िह कमणा।
ु परम।्
उभौेतिजा त मनसा पषं
जमतःु शरणं शीं संशयेदनाय च।
तदानीमेव ीव! वनमालीगदाधरः।
पीतवासाः चतबु ाः संाो गडाननः।
ु वः ताां परमयामदा।
नमृ त तोदे ु
् घगंभीरया मदा।
पृः ोवाच भगवान मे ु
ु
वैव तनााि ु
पा मयोिदता।
िनवसािम सदैवहे मे णांिकता यिद।
51 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
्
मपूत देह यपादोदकं महत।90
िवरजायाः समंिवि महापातकनाशनम।्
यावळे बरे चं स जीवमृत वा।
ताविित मे तेजो नाशयमिकं करान।्
ेतं न ैविवेत मृत ममशासनात।्
सूतकं न ैव भवित शदोषो न िवते।
ु िश ै बांधवैः।
लोकसंरणाथाय पै
काय मदायादाहो न ता ु वै िचत।्
वैव शरीर न दाहः ियते यिद।
न ते न ग ितंगें त शाि िह।
सप ािवषाघात चोरवािरिवषूिचकाः।
चांिकतं ग ितं न नयंित यमिकराः।
मशान े मागधेदश
े े ेदेश
े जांगणे।
52 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
ु
“ऊपधरोबाहौ मकृ तके तनः।
ु सीनिळना मिडतो वभो मम।‘’
तळ
ु संाा वैवांग िवधूिपताः।100
अतो िवमिं
ेतांबिनोेत े म न संशयः।
कापाषाणरिचत गृहोपकरणािन िह।
ु ािन न कुतो वैवी तनः।
पनंु ित चय ु
ु ं सेिवतं पषे
पां चसंय ु ण िह।
53 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
54 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
षम अाये
अारमाहाम ्
ी नारायण उवाच
मराज माहां ीव! वधारय।
मननाायते याा उदातः।
ं
ओकाराो महामो राजतेमरािजष।ु
ु ितीयःकपादपः।
वरोऽध दः पसां
कवृः कामधेनःु िचामिणमखािन
ु िकम।्
ु ु वि ीवमराजं िवमिदम
अनक ु ।् !
साध कोिटमहामा नानाशिसमिताः।
ं े मराजं िदवािनशम।्
सेवका इव सेवत
यथा नारायणंदवे ं यिंश ु कोटयः।
उपासते त हा सव ममारं िज।5
ऋिषनारायणोऽहं वै देवता च ियःपितः।
बीजमकार इारैय शिरेव च।
साो नारायणाावाधारो बृहणः।
ु
ीवैकुठमहालीला नायको िववितः।
पभूतक कय िविनयोगो मनोमतः।
55 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
56 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
ु
सोवैित पषोजीवः पंचिवशो महाकः।
ु
आपषःशे
षी सिदानंद लणः।
तवगःशदाभूतो योमतः।
उपािदभूता कृ ितःचतिु वशित भेदभाक।्
ु
अपरःपषोे ु
यो बोमनातनः।
चतिु वशितभेदषे ु कािदनगतो
ु हिरः।
धारकोाामभूतोसा वऽयािमतया ितः।
ु ताशरीिरणः।
धायने िताव तनभू
्
क खािदसंादधते जीवयोगेनबीजताम।20
क ख गािद िवभागेन मेतयाकम।्
जंमातृकाये स बीजं सवकामदम।्
अतु पदाढं जीव ैव के वलम।्
जपतामतु ध
ं ाम यित न संशयः।
ु ण च।
ओिमेकारं बीजं कृ ा पषे
के वलं ाकृ तोजीवो जपतामिखलिध दः।
ु
सवाधारोयमकारो बमािद संयः।
धमाथ काममोाणामेकः कतृतः।25
ु
ािवमौ पषौलोके ु िवितसंितौ।
सपणा
57 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
58 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
्
ओिमेकारं ाहरन मामन ु
रन।्
यःयाित जन दे् हं स याितपरमांगितम।्
उपदेशोऽयमिखल िु तृितिभते।
फलंतपू ािध संागः प परागितः।
व।तेऽहं वािम ाानं भगविरः !
उपदेाहंचा ै नरायाजनु िपणे।
ः एकार िमहोते।
िविशमपरैवण
अतो िविशमैत ं वणष ु णवो मतः।
णवं ाहरेाो मामेकं संरन।्
ु तु ं तथा।४०
ु ं बृहणय
यदैकं िचदिच
णवणोरै ं वावाचक भावतः।
ु
सूत े स मातृकंिवं शमेकारो मनः।
ु
यतेमािनभूतािन जीवि च यतःपनः।
् ित िवबधु ाः।
लीयंत े यतो यिन ते
शिपसमाधारे काय ितित कारणे।
ततोऽवारं ा बिहरेित पूवव त।्
श परं यं वै िवकारणम।्
शसमारा परंेिधगित।
59 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
ु
एवं िवदाोितपर िमनशासनम।्
िववित ैवेषे ा च परािु तः।
वाचकं त ु पदंवा ां भोयं समायम।्
ेऽवगतेसाािधूय ितबंधकम।्
साधनं णवाासो मम ान समितः।
आजीवं न ैव भििह शरीरं ितबकम।्
जन दे् हं च यो याित स याित परमांगितम।्
ु िदं कारणं िचदिचयम।्
परमंपषं
गितं त परं सां याित ाोित मानवः।
तदा िवन प् यपापे
ु िवधूयोपािधविज तः।
उप ैित परमं सािमित वेदा िनयः।
सां ाोित परमं णवाास िचंतन ैः।५०
ु ां तदा सविनरथ कम।्
स ाप पषं
ु !
ु साधनं णवानग।
ताौ च पनव
भिः कै वभावेन यदा मामिभकाित।
अनचेताततं यो मां रित िनशः।
ु
ताहं सलभो ु योिगनः।!
विनय
कै वािखलाथष ु य नो िवशते मनः।
ु
60 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
ु
अनचेता भवित यो मामेवमनरन।्
ु
त ैवाहं च सलभो ु ोिप िह।
नायोगयज
यतो वै िनसंयोगो मिय त वतत।े
मिंतनमृतने ााधनं िवते ततः।
ु ।
अताथ बोधाय ितीयं पदमते
साधनांतरसंिसिं नमशो िनरित।
अहंकारपिरागो नमन ैवोपपाते।
ममे त ु मकारा कारिषेधन े।
अतो न ैवा कत ं के वलं शरणं िवना।
्
“सवधमान पिर मामेकं शरणं ज।
ु ः।‘’
अहं ा सवपापेो मोियािम मा शच
ु े नराय च।
इेव ं नमसो थ मपदे
नरोयं भरासं मेव िवतिरित।
पारतानसं ्
ु धानात तेषिपणः।60
ं च कुतोया वधमपपादनम।्
कतृ
ं िवहाय च।
अतो भगवताों कतृ
मामेव ं साधनंाा मदाापालनं कु।
े ो हमेव िवमोिचता।
मािितबंद
61 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
62 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
ान धमभत ु
ू ैयािदगण च।
आयो विन !तरामेष एव नरोमः।
यदेवचायनं साादेषां िनलयनं पदम।्
िनलीय य ितंित यादेतजायते॥
आधेयानामभाव न पदं परमेरः।
िकं त ु सूप नामप बिहृ तेः।
स देव सोेदमआसीदेविे त या िु तः।
्
वदायनांन ैव ाितं सूतःितम।७५
अादसदेविे त शूिमिपचोते।
नासिमदं वबीजे ! वट इव ितम।्
ु न यदा पनः।
कालेाकमयोगेन िगणे ु
63 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
64 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
65 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
66 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
67 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
68 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
अनभावयोगेन भावनानोपजायते।15
अत े साधनिधया हिरयांगपवान।्
तेनापूव िह भवित स एव परमेरः।
ु गािदकं परम।्
यित स एवा सखं
धमादथ काम धम ैषवृिदः।
ु
योजनारं िहा तेन ैव पषोमः।
ु वैवोधम उते।
पूते यपषो
एष साधारणोधम िनामो ानवध नः।
तातेचाो धम भागवतोमहान।्
ाा भगवतो पं सवाितयाितम।्
धारकः ेरकााासदेु वनातनः।20
सवानदं मयोिनो िनलीलािनके तनः।
सवाविधवशषे ी सववदे ा संमतः।
तादोपं मया कायिमदं जगत।्
अिनं मृगतृाभं गव नगरोपमम।्
ं च फलं िहा ममेदिमितकमिण।
कतृ
कुयादे ोिदतंकम वैवंतकीिततम।्
वणादीिन कमािण िवोरेव करोित यः।
69 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
70 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
71 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
72 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
73 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
74 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
ु
हैरयगभाः पषाासीनो िवगत ैिषणाः।
तेो भगवतोभिं संिदशनपाियनीम।्
्
अंत े ते णासाकं िवशंित परंपदम।70
महावैकुठलोक वैकुठोयहामते।
महािवभूितभूत सााारायणायः।
इत सनकादीनां शापाूिमं गिमतः।
जय िवजयोभौ ारपौ भगवािनव।
ू न शशांको न पावकः।
न तासयतेसय
या न िनवतत े ताम परमं मम।
ेतीपािभधं ानं ितीयं िवरं हरेः।
परम ैकांितनो य सेवतं े िवगत ैषणाः।
ु
अिनंिया िनराहारमाे चंवच सः।
णािपसंपात िवयोगसहनामाः।
कमणा न गितय ाकृ तानां च देिहनाम।्
न गितयिगनां िव! परम ैकांितनां पदे।
ेतीपािधपंदवे ं ीवा सकृु तोल।
ू ां िचंतयािम िनरंतरम।्
िवि मे ाकृ ितंस
ु वैकुठांश समवाः।
ारकाामहापय ु
75 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
पाभगवा ििवधाःपिरकीितताः।
76 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
ु ।्
संाागितात शरणं यािह सम
ं त ु िनम
ु िवषयो योगेन िजसम।
ु
मसे िवषयासः ीमदाचाय संयः।95
कृ ताचाय भरासो न ेहेतासाधनम।्
िकं न संातेऽभीमनगितना यथा।
संा दासवेष ं ं भजयािमतामितम।्
ु
मेषतामपाद पारतं िविचंतय।
77 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
78 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
ु कं िचदैिषातां घनभम।्
पठंपषं
तौसूे दधत ्
ु ात तिे
व जले तदा।
ु ीय तत ीिवोः िदपाष दान।्
ताव
ु
समानवपषशां ्
तान पीतकौशे
य वाससः।
िकरीिटनः कुडिलनः शंखचगदाधरान।्
मािलनो िवशदेर िशिशरीकृ तलोचनान।्
ु मम।्
अदशतां ियूं पौषं सूम
जपतःपरमाभा तावूचतरु थो िहतान।्
ु
भोभोंतीकाश हासभािसत िदखाः।
के यूयिमहसंिवाः िकं जप ु िनरामयाः।110
िकिमदं ानममलं मनो येन सीदित।
इदं िवातिु मावो यिद योयं बृव ु नः।
इित ी बृह
ृ संिहतायां थमेपादे
परमधमपाानं नाम समोऽायः।
अमोऽायः
महाली समाराधनम ्
पाष दा ऊचःु
ु
वयं भूचािरणोजीवाः कोिटकानचािरणः।
भगवाययाा कांतरेष ु च।
79 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
80 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
81 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
82 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
83 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
84 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
85 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
ु ा मकर मेष े वा श
तल ु वारे िवशेषतः।
्
अमीिदनमार ादयां पूजयेत।55
"ीराितनयां देव रांबोज िनवािसनीम।्
महाल महािवां महाभय िवनािशनीम।्
नारायणांक संडां िकशोर कनकभाम।्
् ल
िजगातरं गौरीम मात ्
ु धरां ियम।"'
86 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
् गीत महोवैः।
राौजागरणं कुयात नृ
एकादशीमथार विकाय समाचरेत।्
ु
दशांशने जयात ् लमेणवािजतः।
मू
ु
लं जयाािप ्
ु ।65
पायसेन हिवभक
् वान भोजये
ादयां पूजयेवान वै ् द ् िजान।्
ु ां स यानायधु भूषणाम।्
अंगावरणसंय
पूजयेरया भा महालीमनधीः।
सवाामानवाोित िनामो मोभावेत।्
्
णवािदं ऋचंसयं ग लीसू
वैवः।
कयेजन ेदेाः मादावाहनािदष।ु
वेांकयेीठं त पं त ु संिलखेत।्
पूरयेििवध ैवणः तििधंचावधारय।
भे षोडशधाे े चतिु भःमम ैःपदैः।
ागािदकै ःदेश
ै िवदधीतनवांबज ्
ु म।70
87 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
े िदमेण दळाकम।्
पसंिध ु सूण
पांतराणामानामेवमेव िविधभवते ।्
ं ोण शोभनािदकसंयतु म।्
बिहारयतु क
चतवु ण ु ं नवपं कयेत।्
र जोय
88 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
गंभीरनािभिवळ िवभूिषततनूदराम।्
ु शडोु पीनवृघननीम।्
सकक
चरिरेफ पटल समाांतालकाविळम।्
ु ाफलिषाम।्
आराधरिबंबांतलस
अध चंललाट राजमानिवशेिषकाम।्
सवलण संपां कॄ कं ु िचत मूध जाम।्
वरदांपजकरां पमालािवभूिषताम।्
ु
िववामभ ु
जािां भाभीदाियनीम।्
ं ख
ाेमांसम ्
ु कुयामूितसनातनीम।''
घटहेममूत ता मानयेमािलनीम।्
ऋां िहरयपूवाां पेतहिरियाम।्
सांयेपराां वै तदभेदने संिताम।्
पंचां च पोयं सांभावयेिया।
ु
ततामिसतापाी मावाहनपररम।्
ु
माणां
पचं के न ैव मूलमेणमिवत।्
यजेलन सूय मडले कमलालयाम।्
करासंिवना देहासं देां समाचरेत।्
ु
ऋिूमूलेन मािभःमशोसेत ्
।90
89 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
90 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
ं ं मेवरसथा।
ीरं दिधघृतग
ु
सगामलकां ्
भ लोतोयं ततःपरम।१००
रचंदन तोयं च रजनीवािरचोमम।्
्
ंिथपणपयःपात तत तगरोदकम।्
के शोदकापकषाथम बं रं देहवािरत।्
ु वाससी शभु ।े
अंतरीयोरीये े सधौते
भािवते गंधधूपने दाासनं ततः।
अलंकारासनं पाेय ं दे ैमृ मम।्
त सवदातं अप ाािद पूवव त।्
िववेचनं त ु के शानां कतेन शोधनम।्
91 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
92 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
93 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
्
संभो परमाेन भाभागवतान नरान।्
् ंु संपज
ादयां दिणां दात ग ू येतः।
नवमोऽायः
महाली तािभधानं
ु
पाष दा ऊचः-
तं देाःवामो वािष कं रािकम।्
सवषामिधकारोिस वैवानां िवशेषतः।
अकृ ा त ु तंद
े ा मासीभापदे िसते।
तामसयोिनमाोित दािरमिधगित।
ु ाम समार जनःौपद िह।
श
्
दंपोःपूजनं कुयात घटापन म।्
पूवक
लीषोडशकं पू ं के शवािदसमितम।्
ेकमेकिथमं जयमळघोषण ैः।
94 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
95 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
ू ा वृषाकिपरथामे।
ििवमेण संप
वामन ेन समंप
ू ा नवमे ीधरेण च।
धानाि समाराा पृ त ु दशमे यजेत।्
96 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
ु
िपािभूितिनलयां भूनीळाामपािसताम।्
महाल सदश महािवो सिधौ।''
कलािभ कलािभ पूवािभमंततः।
यं सदशी त ाया परमेरी।
ु लोकपालाणा गण ैः।
ु ज न ैगा
िनमै
आनंदकं दकमले िनषणां ाननाळके ।30
ु टकृ ितपे च िवकारमयके सरे।
ु ।
मातृकाकिणकेपूण परानंद मधते
97 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
परमाांतराा च ानापिरवािरते।
िदतेजयोपेत े लीबीजवराटके ।
महामाया महािवा महायोिगधीरी।
े री।
महालीमहादेवी महाशिमह
सवाधारमयाशांता कांता िवोयशिनी।
िदायधु धरा देवी शंखचगदाभाक।्
ु कोिटशयः।
या अंशकळािभ िगणाः
ु
यं त ु िनगणाशिः नादातीता परािभदा।35
मािदशय सािःकायलणाः।
उमाामसोिा गायाा ु राजसाः।
पािलका नािशकाा जगादन माः।
तािभांशकलािभ सेते परमेपदे।
अाकृ तािभिन ािभः के शवािदक शििभः।
िदसृिःभूतािभः असूता समत।े
या कालकलनातीता गीताया सामागायकै ः।
उमािदतामासीमे भ ैरवी कािळकादयः।
शयः कोिटशंित यावःिपिशताशनाः।
मःियाः कराळााः मशानकृ त के तनाः।40
98 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
99 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
100 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
101 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
पिरिषमानाम।्
ािददेवरमणी मिणगीतकीित - संक कितदया
कटापाताम।्
ु वीणीयाम।्
दाहािभभूततदोष िहरयवणा कणातपाित नयनांबज
संकिनग तमखां ु धगं
ु बजम ु ध मािळजालमखरीकृ
ु त गडसीमाम।्
ु
माग ु
दवळीकृ ु
ू ां मूलामनोजिवकृ तेः पषोम।
तकणमल
ु
सरागमिणकितकणपरू ां पूराियतामितसखोद सिररामः।
ु
ूवि तिज तरतीश मदामदांत राितर पदपव मधशोभाम।्
102 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
103 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
पिरतोमाणाम।्
इित ी बृह
ृ संिहतायां थमेपादे
ीवचिरते ीसूािवभाव े महाली तािभधानं नाम
नवमोऽायः।
दशमोऽायः
महालीतिभधानम -् २
ारेष ु पाठकौ ाौ ौ ौ देािभषेचन े।
लीसूं जं यावादिभषेचनम।्
आवाहनािदकं कृ ा भपीठे हिरियाम।्
सिवेयवरारोहां सूासं समाचरेत।्
शरीरे देा भूतशिु पररम
ु ।्
मासं स बीजं च िजतवािवमलाशयः।
ापयेलशंभा िभषेचिनकं परम।्
ु
शत ैकं षोडशाौ च कायमिय भितः।
एकमेव तथा कु ं िनामो िनकमिण।
्
कृ ा नवपदाानंमडलं य भूिषतम।५
104 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
् ु ष ु शभु लणान।्
षे पदे
कलशान ापये
्
मूलेनावोणंकुयात ोचाे
ण वमणा।
रणं सवतःकृ ा ाळणं चातोजलैः।
सिवेय कुशाधारे वं न ैव िपधापयेत।्
ाा त महाल कलशान पू् जयेमात।्
् त समितान।्
चंदनािलसवागान वा
् न पू् रयेीथ वािरिभः।
कू लवेितान सवा
नवरसमाबं पजं णिनिमतम।्
्
मकु े िपेीमान भाकष माणकम।्
्
िवशां न कुवत पटे वा चंदन ैिलखते ।१०
मूलेनपूरये चौषधीन दे् वतामयाः।
चंदनोशीरकपूर जाित तोल कं ु कुमम।्
कोागतमालैलायतु ं संिपभागतः।
िवलो सवकुषे ु रािप िविनिपेत।्
ु
ल वा सदाभां सदादेव मधताम।्
ु
मशल शव च कॄ ाऽपामाग पकम।्
ु म ीह स ितलावान।्
िय ु मगोधू
शािलतडुल माषां तेष ु ाय िनिपेत।्
105 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
106 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
107 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
108 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
109 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
110 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
ू ं ीसूेन समितम।्
िसहं जपेल
िदानबलैय िसये भपीठके ।
ु ा िशमासेचयेटैः।
समारो गभ
अलंकृतं वरीिभः लाज ैािभविध तम।्
नद ु पंचघोषेष ु मत
ु शोभन े तथा।५
मकुतोयेन महालीमनरन
ु ।्
ु
े मादःै कलशैः शोभनांबिभः।
अिभिषंच
भम ु िशवंचा ु महालीःसीदत।ु
णयशभु ं सव जजांतरे कृ तम।्
ु ैवं गिशं
आिशषंय ु समािहतम।्
्
महापीठे नयेत पािणपवे
धतृ मळम।्
“महादेवी महामाये वैकुठदयिये।
देिह मे चरणांबोजे भिमिभचािरणीम।्
नमो मातमहाली मेऽनशरणािथ नः।
्
ु नम।१०
सािं देिह देविे श पिरचयानवत
अकामो वा सकामोवा ाथ येीनया िगरा।
्
गंु ना िजान भो िवसृ िवहरेतः।
अिभिषासती वंासूतपे ंु महामितम।्
111 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
112 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
अमादोषसमये बोदयेमलालयाम।्
ऋि पंचदशिभः सव सह वैवैः।
एकादश समार संु याागमडपम।्
िचजपताकािभः िवतानवरतोरण ैः।
ु
गृहं सतािसतं ु धोदक वािसतम।्
कुयागं
चामरािदलसु ं कदळींभमिडतम।्
ु ं नटनतकनािदतम।्
वीणािवनोदसंय
भकामलपूगािबांबोज कृ तिव।
्
शयनीयगृहे कां गां च कानदीपकम।२५
दशनाथ काथ संभारान पू् जन च।
वे भोधनात।्
ा वरपयके पूवम
ानीय कलशाा नानाऔषिध समितान।्
पाािन िविचािण न ैवेाथ कयेत।्
ु जनम।्
पूजापीठं च शािद ापनं गपू
्
अिधवासनवु यात दोष समये ततः।
्
ा पिरतोदीपान दीपवृ
ां सवशः।
त बोदयेवे िज ैः ीसू पािठिभः।
ं ै वीणा पणववादन ैः।
घटाताळमृदग
113 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
114 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
ं ु ित।
ीसूेन गृहंत महालीन मच
्
े ाः ादयां त ु समाचरेत।४०
एवं जोवंद
ू ा ीरसागरे।
भानां ेयसे व! संभत
ीसूेनियोदेव ै रेकादयांसमच नम।्
कृ तं सहनाा पठनं हिरणेिरत ैः।
ादयां कमलादेवीीराितनया रमा।
देवानां कायिसथ िनग ता जयिनन ैः।
् वोदे ै ादयाम
तात ीवै ु वोदये।
115 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
ु भूिरंत े तासतािमयात।्
ु य सखं
अनभू
्
सहनामकवचंीसूं हं जपेत।५०
त लीसादेन कै वं नाितलभम।्
िवना ीवैव दीां िवनाीसू संवम।्
िवना ीपूजनं लोके कथं ाैवो नरः।
े ा अरंभावयेनाक।्
ु समंद
न िवना
संलीना णवेबीजे कारेणमहोला।
सहनाम कवचं ीसूं पंचवणकम।्
य िदवां परमाा हिररेवोपदेित।
ीसूपाठकाव वयं चेहसमािताः।
तपःकुम महादेाः क कय ाकाया।
यिदिस महाला सहवासमनधीः।५५
तदाराधयमािना िवोरणपजम।्
इित ी बृह
ृ संिहतायां थमेपादे ीवचिरते
ीसूाऽऽराधनं नाम एकादशोऽायः।
ादशोऽायः
ु
पषसू
आराधन िविधः
ीव उवाच-
116 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
ु
िविधं पषसू
समाराधनवना।
वुमहथ नो यूय ं कृ पांकुत चेतनः।
ु
त ऊचः-
नारायणोऽसू कता वा िपता यम।्
तथािप चािभदााम ूयतामेक चेतसा।
संााचायतो मं ीमदारं परम।्
िविधना पौषं सूं गृीयारमादरात।्
अादश ऋचोपेतं णवां हिरियम।्
सूं नारायणोूत ं ताराधन िसये।
उाय रािशेषषे ु गंु िचंचेतसा।
रािवासः पिर पादौाय वािरणा।५
ु ौ ासनमाीय मेणाधारदेवताम।्
शच
नाऽतु ािदनाऽऽच िाानपरो भवेत।्
भूतोाटनकं कृ ा ेणार सवतः ।,
म।्
मं सौदशन ं जा महािवास पूवक
ु िचदिचरमाकम।्
तयमनृ
िचमानो भािचदाोप कारकम।्
पंच पंचदशैकं च कृ ािद ििभयतु म।्
117 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
118 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
119 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
ु
सांनीलांबदयाम ादशकपोलकम।्
ु दाविळ िवरािजतम।्
महासोलमखं
ु
िचरौपटामोद ृ म।्
समातािळसंवत
ु
कं बीवोसि ु
कौभोीवसम।्
ु ड िवभूिषतभजारम
चतरु ाजानदोद ु ।्
चशंखगदाप िदायधु िवकािसतम।्
ु
बालमिणिवीण ्
भांबरिवभूिषतम।३०
ु
ममरझंकार मखरीकृ तिवहम।्
आपादतलसंलां िबाणं वनमािलकाम।्
भािप तमहामोद िवनोिदतिदगरम।्
ु सीमालयाऽलंकृतोदरम।्
समरीकतळ
िषतम।्
ु रयूखशीतांश ु माविळिवभू
ु
ु
िवळीगतिवा िवमजनमानसम।्
िनतंबमडलालंिब रकांचीलसिषम।्
ऊयिविनधूत कदळीमवारणम।्
ु घोग
जानजं ु नखकाि िवरािजतम।्
ु रिशरोर
सरास ु नीरािजतपदांबजम ्
ु ।35
120 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
ु
माजाललस िवरािजतनभलम।्
ु
िनमजनाजीवचरणां
बजु वैभवम।्
ु षां ियालािलतपळम।्
आसीमगणमू
ु दं ोहलसामर मिडतम।्
कोिटशीताशस
छंदोिभूयमानं तम प् रतो
ु मळैवैः।
121 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
ु दैवा ु ियविनचािन।४५
भेदबिन ु
122 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
संतदभपािण ु ाणानायसवतः।
संोाेणचाृ ं दौतंकापासकं तथा।55
ौमंवाािवकं वािप धृावृमयं त ु वा।
ु वपादा तीथ मादायमके ।
गवै
ु
ऊपािदकं धृा ीरेखामणभाम।्
धृादासोिसंिचं तथा यगु ळमािलकाम।्
पूजाथ ीपतेःकुमादायोाय मूध िन।
ू मथािप वा।
नामसंकीतयिोः पठे
ु
पािणत ृ ।्
ु स च ैव नीा गेरेगहम
ळ
्
ारदेवान नमृ ु पाषद ान।्
िनमां
ं ापवाहयेत।्
माज येिरंिवोः िनमाच
लेपयेरयाभा दासो मृोमयासा।60
्
दीपान ापिरतो घृतत ैलमयान पृ् थक।्
बोधयेठूं देव ं पयशाियनम।्
घटांिभिनघष ैः शंखताल मृदकै ः।
ु
गणानन ु
वदन प् यान
ु प् राणागमसं
ु ु ।्
तान
संा लीसिहतं िदिसासन े भमु ।्
ु सीदळैः।
दंतोे ख ं कारिया मूलेन तळ
123 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
मळारािमादाय भासंदशनावेः।
्
ागेव ामयेिान घटां वामेनवादयन।्
ु रन।्
पाासाधनकं कमकुयापदं
ासन े िविधनाृ े भूतशिु ं िवधाय च।65
ु
िलिपतषीके श मिनमपदारान।्
िव दयांग े करासं िवधाय च।
ु
ततो बिशखामौनी चोपधरोनघः।
ू ं ीसूं च िवधानतः।
िवसेौषंस
हसंपटंु कृ ा ृा िव ं ु तथाऽयम।्
ु
ीभूनीळा सखासीनं मायातीते परेपदे।
िव थमांवामे ितीयांदिणेकरे।
तृतीयां वामपादे त ु चतथु दिणेसेत।्
्
पंचमीम वामबाहौ त ु ष दिणतोसेत।्
कठे योदश ेदा वे चतदु श ्
ीम।70
124 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
125 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
ू ःपरयाभा हिरनारायणयम।्
संप
ु
सगणा ु
षादाद ु
् वैराजाषःपरः।
लोकातीतःपरपदे परमाावितः।
िहरमये परेकोशे िवरजं िनळम।्
्
तस ं ोितषां
ोितः तदा िवदोिवः।
गमनागमनातीतः सदैकरसिवरः।
ु
सदैकलीलािनरतदान गणाितः।
ु जनायः।85
अाकृ तिवहारो िनम
सवाविधवशषे ी िनिवकारो िनरंजनः।
ु
कृ ितःपषायं वैराज महानः।
एतापरंिकं िचाकाा सापरागितः।
परम ैकािनां गेो भोयोऽथ साधनम।्
ु धान कतृण
मराजानसं ामयनं िह सः।
्
सवधमान पिर पा ये हिरं परम।्
ु
ते यांित परमंानं यतोनावतत े पनः।90
गितरेकांितनाम य ैभरो िनिहतो हरौ।
ु
सहशीषापषहाहपात ।्
ु मथाभवत।्
योऽडभूिमं समािवय दशाळ
126 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
आवाहयेमेकांती योायावितितित।
अमृतचेशानो भगवान प् षोमः।
ु
ु
न कमफलभोा भोजकव किमणाम।्
् जयेत।्
आधारशिमार पीठदेवान पू
किणकायामथोदेवमानयेदाया ऋचा।
यथादेहे तथादेव े ासंकुयािधानतः।100
् च ैव ितीयया।
ितीययासनं दात पां
127 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
128 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
129 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
योदशोऽायः
ु
पषसू
आराधनं - 2
ततौ भगवामागतौ नृपित िजौ।
यािधकािरणौ भूा ाा संतपनदे।
देिहनौ मराजं च यं च चरमं तथा।
ु
सूे े णघमानवाकं वै पावमानकम।्
ं नानंद िवह।
दासं देिह दीनाितभज
तव तीथ माहां िवातं ानमातः।
िनव िविधक कय माकारयसंयतु ः।
्
पालयन भगवां यमावतयदु ा।
आदेहािमहाे लोकयाां वतयन।्
ु
अतोऽनहविष या ादेवावलोकय।५
ु
एवं सं तां नरोनारायणो मिनः।
ु नम।्
सारपावकोी ालामािल सदश
ादशारं महाशं कोिटसूयानलभम।्
महामोहतमो भूत सृिसंहार कारकम।्
ानिवान जनकं िरतयकारकम।्
सािं परमेश परम ैकािनां िनिधम।्
130 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
ु
मोारं सहारं ददश परतितम।्
तथ ैव पांचजां ान ािखलामयम।्
ु नमहााल पांचजमहारव।
“सदश
्
पयोयोगा ं कु तं लांछनाितम।१०”
ु बायगु ळं तयो नारायणोहिरः।
इा
अंकयामास हेितां पारम ैकािसये।
पंचामृतने संा शचे िनजायधु ।े
ु संारार िसये।
ापयामास परतः
ु नभावेन ान ेक बंधनौ।
सदश
ु िटकसंकाशौ णादेव बभूवतःु ।
श
तीथ भूत े शरीरे िह तयो ु िनकटिताः।
ु जयां चुः चरणाळनािदिभः।
मनयःपू
विपूतशरीर पादतीथािभषेचनम।्
ये कुवित जनाे वै भवंित िधकािरणः।१५
ु ये तनमु ।्
अिधकार िसथ चय
ु
नमंित मदाय ु ाः ते कृ ताथा न संशयः।
131 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
132 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
ु
देवासरु मना िसगव िकराः।
अयं भागवतो जातो वैकुठं याित वै धृव।ं
अितामित नाकािद लोकानषे महोलः।
अितिथभिवतााकं यपादजलै दा।
आानं पापियाम इित नृिं त खेचराः।
िवना भागवात दीां िवन ैकांित िनषेवणम।्
नािधकारो महाभाग परम ैकािनां पिथ।
।्
भगवृ पया ानकमयोगािदिभ नृणाम
ु िु थािसिः जायते ना संशयः।३०
मिभ
िवना भागवतानां िह पादाां भोऽिभषेचनात।्
न ैकािकःपरोभावः ककोिटशत ैरिप।
महाभागवता य िनवसंित महीतले।
्
धासेय ं महीराजन यथाधातिर राजिन।
बकालकृ तावासाः संलािवचारणाः।
न ैकांितभावोपगता येनयामो रमापितम।्
ु
मिारिमदं जातमा किमित वािदनः।
अिभवंत े वामपा षट ् पथाःपादपं यथा।
बभु ितानां
ु ु िप च वरे।
दीनानां सिभे
133 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
ु
अं च लते य पयाहं त ु तते।३५
पृिथां य च ैकांती सा धा नापरा मही।
ु भागवतो भवेत।्
सकामो य च ैकांत भवो
ु नम।्
ु ं मामेकमनवित
ईषणायिनम
ु हं िकमता
एकांितनमपासे ु
ु सरु मानषाः।
134 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
135 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
136 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
137 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
138 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
139 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
्
तापयन काशे
न परमाा सनातनः।
धिरी सव बीजानां ावृालेन सवतः।
दकुरािण सवसं पृािन वै यथा।
ु
कालकमया िवोः ाितायनपतः।
तथा भवंित िव ािन ूल पतः।
ु
मयो ु
िनिवकारो सा वाानं तनोिभः।९०
ु
न कमफलभोगाथ गणमा न मायया।
ान ेन ैवाहमेकोहं बां िविनवृये।
मामारा मम ैवाशोरिभ ैः ाकृ तानाम।्
ु सेन ेण नावरण िपणा।
श
आिवबभवू भगवानंशने ाधार पतः।
अयमंशोभगवतो िभोऽाकृ तो मम।
भगवान ेव नो जीवो यो मया बतेवशः।
ु ।्
ु नािप िन ु जीवादः परःपमान
न मो
ु िटक सिभम।्
**िहमेकवं च श
्
सहकोिटव लकोाक सिभम।९५
मरीिचमडले सं ं चाायधु लांिछतम।्
िकरीटहारके यूर वनमाला िवरािजतम।्
140 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
चाायधु संय
ु ः त कृ ं िनशामय।
ु
ि ै चं सरिसजं दधानं सृये पनः।
ु पांचजं च गदां संतये तथा।१००
मये
मयूरवणवामः पीतन ैसिग कांबरः।
ु रकुट के यूर कांचीममीरमिडतः।
् िि मिदः।
स वासदेु वो भगवान सृ ु
141 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
ु
ििवमो वामन ात ्
ीधरथा।
ु
अिनाद ् षीके शः पनाभ सतः।
दामोदर त ैिरं ादशांशाः जिरे।
ु हू तू
चत ु ह ःोिप समपत।
्
ताान वािम ु
चेतसा पषष भ।
142 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
143 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
ु
धृा पािण गाेष ु ं भावयेिद।
ा परोतामेित मायागेित नाशनम।्
् रणाोभतोिप वा।
अानादथवाानात े
ु ।१२५
स ली कािन नामािन धृा पापामते
ायिं त ु पापानां मळानां च मळम।्
्
ु मृदांगषे ु के शवादीन करोित
िवतीथ यत।्
ु मिमिपनां
भि ु स लीका देवता।
उभयं त ु यंित यू ितलकं धृतम।्
लीवृिं हिर ानं भोगमों स दैवत।ु
ु
यंित महाभागा वैवा ऊपिणः।
ादशािप च नामािन वासदेु वािदकािन च।
पेष ु च देयािन पावनाय सखाय
ु च।
ु
ं ने धरासर।
य नाम भवेिोः संबध
ं धूताः िपतृपतेरिप।१३०
नामािप न ृश
वासदेु वाेवदेवादिप के नािप हेतनु ा।
िते बीजांकुरिमव मू क मजायत।
ाी च मूितः थमा ाजापाितीयका।
ितीया वैवी िदा चतथु पिपणी।
ु
144 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
ु ेया समीचासरी
पंचमी मानषी ु मता।
145 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
146 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
147 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
148 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
149 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
150 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
151 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
152 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
् ख
पठूं हरेनामसहं च पठन म ु ात।्
्
उहन िनसं
बधं मानः भनु ा सह।
्
िवरहं चासहन िवोः िदवल च।
ु ीवाो िजोमः।
ीव लय
ायमानोमदु ा त बकालं समाितः।
िवधु मािप राजिष ः कौभु ािपतमानसः।
तयोमभवालो यो लोकानां यंकरः।
तेन कायािण सवािण करणे िववशके ।२१०
एतौ देवी मिय ीा मामेव शरणं गतौ।
ीव कौभु ासौ तभामपु जमतःु ।
नारायणोपदेशने तीथांबिु नषेवणात।्
ु
शंखचोपािद धारणादध िचनात।्
मेमाितशयााि यातौ परमोवात।्
इयं ीव! सामीे या भाावलोते।
ु
या त ु कौभसामीे तदाकारा त ु वा भा।
तावेव िजराजानौ भवतीव मया धृतौ।
ु ।
यूय ं मम तनौभाित िवशेषोि समवे
िनो वा मम भो वा मोगंा ितित।२१५
153 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
154 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
ु ।्
ु िनवसां य वैवंवषे महन
मनयो
् भागवतं महत।्
भवंतोिप मदादेशात धम
ब ैैर ्िविनमाय ममु ू ्
ु न शरणागतान ्
।२२५
िदशंत ु हेितसंारपूवक
ं िविनवृये।
ु नािभधागीता गेया सन सिधौ।
सदश
ु
पय ु
पयवारे ु
च पयमासे ितथौ तथा।
ु
पयतीथ े ादयां ावासरे।
िवशेषण
वैवैववीगीता ीव! चिरतािता।
ोता च तथा ाा जबंध िवनािशनी
ु
वैवाय यं ित िलिखा पकं त ु ये।
ते वैवा भिवंित परमैकािनोऽमलाः।
इित वः किथतं िवाः चिरतं ानो मया।
िकं भूयः ोतमु ठा
ु ु ानदिशनः । २३०
मनयो
इित ी बृह ु
ृ संिहतायां थमेपादे ीवचिरते पषसू
ाराधनं
नामयोदशोऽायः।
155 www.kriyasagaram.in
ीपाराे बृह
ृ सिता थमो भागः
156 www.kriyasagaram.in