You are on page 1of 1470

* *******************************************************

* tantraraajatantra
* with the commentary manorama by subhagaanandanaatha
*
* edited by lak.sma.na "saastrii
*
* published in the tantrik texts series
*
* general editor arthur avalon (john woodroffe)
*
* calcutta 1929
*
* ********************************************************

ौीौीतराजतम।्

ौी-आथार-एवलनने ूवित ं पवित।


 े

महामहोपााय ौीलणशािणा सािदतम।्

किलकातानगा

महामायाये

े ु ु
ौीिसरचतधिरणा ु
मिितम।्

लडनराजधाा ं ाक ् एड का ं ककण


 े
ूकािशतम।्

ख ृ अ: १९२९


ौीगणशाय नमः।

अथ तराजः।

मनोरमाटीकासिहतः।

ूथमः पटलः।


अनाोऽपराधीनः ाधीनभवनऽयः।
जयिवरतो ािवः कालो िवनायकः॥ १॥

--------------------------------------------

मनोरमाटीका ूारत।े


ौीगणशाय नमः।
े ूबवााथगभ
आोकन ु िबयत।े तऽ
  िवनायकितः
अनाः कालाऽरिहतात।् अपराधीनः इतरूरणािवधरः।
े ु

ाधीनभवनऽयः े ु
ायातृानयाभवनऽयः।
 अिवरतः काल समानात।्
जयित िवोोभवतीथः


ािवः दशपाामनविात।् काल इित िवशषण


नाम। िवनायकः िवरो िवगतनायक इित च। एतं भवित
ु कालपो िवनायकः सवो
एवमः ृ भवतीित तथािवधो

ृ भवतीित च। तने कालपपरमाथाया
िवगतनाकः कालो िवोो
लिलतािनाया िवमयं साधकाना ं तादा ं च
 े
ूबवााथनाऽ ू ु
सिचतिमपिदशि ू
पपादाः॥ १॥

--------------------------------------------

p. 2) भगवन ् सवतािण
 ु
भवतोािन म े परा।
िनाना ं षोडशाना ं च नवतािण कशः॥
ृ २॥

े े
तषामोसापाायत े मितिवॅमः।
ता ु िनरप
े ं म े त ं तासा ं वद ूभो॥ ३॥
ण ु कािदमत ं त ं पणमानपया।
ू  े
 े गोपन ं तचोिदतम॥् ४॥
गो ं सवूयन

ू महर
कथ ं कािदमत ं नाा त े ॄिह े ।
ु तत े मया॥ ५॥
कािदकालीितशी ः परा

ूोे त े कािदकालीमता े तने नामतः।


ण ु तवताणा
  ् ६॥
ं राजान ं सविसिदम॥

ं भविपा
कािदसा  े
ू सा शिः सविसय।
ु े नवनाथ ैरकयत॥् ७॥
त ं मं भवन

ु े त ं क े क े िवजृत।े
तया त ैभवन
े माम॥् ८॥
अवसानषे ु काना ं सा त ैः सा ोज

--------------------------------------------

े मािमःै सिभः
अथ भगविािदिभः ोज

ोकै ावतार बममपिदशित। 
तऽ सवतािण
 ु ु
िनाषोडशकाणवोियामलािदचतःषिमखािन तािण।
नवतािण
ु 
सरीदयिनाषोडशकाणवचानमातृ ं
कातसमोहनत
े े ूाराािन
-वामकरबपाकूारिचामिणम

इित। अोसापात ्  ू े
तारोाथपजाीकारणोात।्

िवॅमः ामोहः। तासा ं षोडशाना ं िनानाम।् अानपया



 ू ृ े
इतरतोाथपजाीकारमकोपदशात।् गोपन ं तचोिदतिमित

पिऽश े े े 
ं े पटले षाशोकोसतिवधाननथः।

नवनाथ ैः ितीयपटले ूितपािदतप ैः। अकयत ूसारयित ।
तया कािदशा। त ैः नवनाथ ैः। सा त ैः सा ोज
े मा ं
कावसानषे ु सा

--------------------------------------------

p. 3) आ े तावतारािद ितीय े नाथमडलम।्



ृ े ात लिलताचा
िनोारतीय  तयोयोः॥
 ९॥

े ्
न ैिमिकं तथा कामचन ं षके भवत।

कामरी समके परतो भगमािलनी॥ १०॥

िनिा त ु नवम े भडा


े ृ
दशम े ता।
एकादश े विवािसथ वळरी
े मता॥ ११॥

ऽयोदश े भवती ु  े
े ू िरता ातदश।
ु ु 
कलसतोऽिन ्
िनािना त ु षोडश॥
े १२॥

ततो नीलपताका ाद ् िवजयाऽादश े पर।े



सवमलिनाऽतो ं
ालामािलिनसिका॥ १३॥


एकिवशितम ु ु नर।े
े िचऽा कका
ं े त ु वाराहीानािन तदनर॥
ऽयोिवश े १४॥

ं े मातृकािः षिश
पिवश ं े मवैभवाः।
ं े त ु लोकता॥ १५॥
ं े ासपा अािवश
सिवश


अनरे कडि
ृ  होमक  च।

--------------------------------------------


कािदशिनवनाथ 
े च सा मिय िवलीना िततीथः।॥
ैण
२॥ ३॥ ४॥ ५॥ ६॥ ७॥ ८॥
आ इािदिभः सह इःै दशिभः ोकै टलान ्

तदथाोपिदशित। तयोयोः ु 
 चतथपमयोः। परतः अम।े
अथ ादशे

--------------------------------------------

p. 4) ं े त च होमाः काा महोदयाः॥ १६॥


एकिऽश

ं े त ु पटले यािण फलभदतः।


ऽयिश े
ु ं े त ु नामािन पिऽशऽ
चतिश ं े वासना॥ १७॥

ं े ाकथनमायािवमहाः।
षिश
ूाय ं शतोकाः ादवे ं तसमहः॥
ं १८॥


सरः ु ु ः सलभो
समखः ु बतिवत।्

असशयः ं
सशयििरपो ु 
े गमतः॥ १९॥


सौयमनवं ु
प े सौमता ु
पनः।
े ू 
रपवािभभािषं ृ
ताऽिजविता॥ २०॥
 सोषो बतता।
सौलमगिवं

असशयबोध े तिूितपादनात॥् २१॥

े े
न ैरपमिवा ु िहतवािदता।
गं

एविवधो ु 
गयितरः िशःखदः॥ २२॥

ु  ैः सय
चतिभरा ् ु
ं ु ं ौावान सिराशयः।

--------------------------------------------

् े ततः सदश।े परे एकोनिवश।


अिन पदशक। ं े अतः िवश।
ं े
अनरे ािवश। ु  े अनरे एकोनिऽश।
ं े तदनरे चतिवश। ं े
े त ािऽश।
त िऽशम।
ं ं े अ उपासनादः।

ं ् ९॥ १०॥ ११॥ १२॥ १३॥ १४॥
तिवमहाः षट ् िऽशािविशात॥
१५॥ १६॥ १७॥ १८॥
ु इािदिभः ःखद इ
सर ु 
ै तिभः
 ु
ोकै दिशकलणमपिदशित। ू  ूितपादनात ्
तऽ सोषः पणता।

त। इतरः उलणिवहीनोदिशकः। िशःखदः िश
े ु  १९॥ २०॥ २१॥ २२॥
िवापहारशरीरशबिामोहािदिभिरथः॥
--------------------------------------------

p. 5) े
अः िरगाऽ ूाकारी े
िजतियः॥ २३॥

ु म े सदैवत।े
आिको ढभि गरौ

एविवधो े
भविितरो ृ ु
ःखकरोः॥ २४॥


गमान े वचन े दािद ं वचः सदा।
े े तथित
ूसीद नाथ दवित ् २५॥
े च कतादरम॥


ूणोपिवशा े ु
 तथा गदनया।

मखावलोकी ु  ् २६॥
े े कादािदमादरात॥
सवत

े े न ब ूलपदिप।
अस ं न वददम े
ु ् २७॥
काम ं बोध ं तथा लोभ ं मान ं ूहसन ं ितम॥

 पिरदवनम।
चापलािन च िजािन नमािण े ्

ू ं बयिवबयम॥् २८॥
ऋणदान ं तथाऽदान ं वना

ु  ु
न कयाणा ू ु कदाचन।
सा िशो भः
ु िशवः साा ं वन
यतो गः ्
ु ूणमन ् े ् २९॥
भजत॥


यथा दवे े तथा म े यथा म े तथा गरौ।

--------------------------------------------

ु 
चतिरिभिरािदना ु ु
े ोकयने िशलणमपिदशित
गरोिरल , तऽ

ु  ैः सयः
चतिभरा ु 
ं ु गरोलणनोै
े ः
ु ु   े ैः उपतः।
सरािदिभतिभिवशषण े ु
इतरः उगणिवहीनः
् ु अकीनथिचदहशा
ृ गरोः
ःखकत   े े ैः॥ २२॥ २३॥ २४॥

गमान ् े
इािदिभः ूणमन भजिद ःै पिभः

ोकै ः िशाचारबममपिदशित। ु ापरयो। िजािन
तऽ ितः

किटलािन ू ु िजजीिवषः।
े ं ूलापः। भः
पिरदवन ् े े २५॥ २६॥
ु भजते सवत॥

२७॥ २८॥

यथा दवे इािदिभभिसमित 
इदै शिभःोकै ः

पपादो -

--------------------------------------------

p. 6) ु तथा ावे ं भिबमः िूय े ॥ ३०॥


यथा गरौ

गरो ु जिदवस े कयावमादरात।
ु  ्

 ् ३१॥
े ू ं योिगो भोजन ं तदाचनम॥
िवशषपजा

ा े रगत े प ू े ु
ू ं पजयदमजािदष।
े र े योजनबमात॥् ३२॥
े े िनसवा
एकदश

ु ं ृ वष  षोजनार।े
एकािद ऋतसवा
े तदाापिरपालनम॥् ३३॥
ततोऽरगत े सवा

ू ं पाका ं तथा।
आसन ं शयन ं व ं भषण
ू े ् ३४॥
छाया ं कलऽम ये ं त ु पजयत॥

ु  ु
ू ं न कयादननया।
एकमाम े पृथजा

पजाम े ् ३५॥
ू े ना िित ं वदत॥
े समायात े प

े ु कयाो
े शषिमः
िवधिह ु  चदाया।

वतत ु 
 सोऽिप तषे ं कयािलमानसः॥ ३६॥


पजाम ु प
े गरौ ू े  े वऽिप समागत।े
ृ े ं समि
कमव े ् ३७॥
ु ं मौन ं त ैन  समाचरत॥

गु ं न म बत


ु े यिद बत
ु े त त।ु

--------------------------------------------


पािबममपिदशित। तऽ ा े लोकारं गत।े रगत े
े ं गत।े
वमाणषोजनापिरसािविशयोजनदश
अमजािदष ु गु ं तदमज इापिरात
ु ्

ु े एकदश
वमाणानपिदशािदशन। े े
े 
मामनगरमडलखटखवटपनािदष ु
ु गिशयोः ितौ।

योजनबमात र इयः। एकमाम इित
ू ु
पवनगरादीनामपलणम।् पृथजा
ू ं
ु े े ं
गमरणाषा

--------------------------------------------

p. 7) े  ैवा  दवपजन
न कदािप भवििम े ू ैः॥ ३८॥

े त िनयत ं पजा
मण ु 
ू ं काथोिदता।

ता ं च तटले सक ् ाा भिसमितः॥ ३९॥

ु ं च नावां
िनाना ं ऽैपराणा े शकादयः।
तथाऽोत े िकिदिभचारािदिसय॥
े ४०॥

 ्
अिािदष ु ऋषे ु िबसगाविजतम।

ु योजयदाान
चतरो े ्
िबसग त ु सवगौ॥
 ४१॥

तने मािदवणन नााारण


े च।
े षं वाऽम ं ादश ं त ु वा॥ ४२॥
गणयऽ


िरपोमावण  ात ् तने तािहत ं भवत।
े ्
रािशऽ ऋषे ु सपतृतीयग ैः॥ ४३॥

े ं ु े
साानामिप िवयमशकामनमह।

--------------------------------------------


दवताना ू ं य ं न कयात
ं वा पजा ्
ु  इित। ू े  े वा तदमतः
प
ूािविमािदतम।े तटले ितीयपटल॥
े २९॥ ३०॥ ३१॥ ३२॥ ३३
॥ ३४॥ ३५॥ ३६॥ ३७॥ ३८॥ ३९॥
िनानािमािदिभः सवत इै ािवशा
 ं
 ं ु
ोकै माणामशकािदकमपिदशित। तऽ अशकादय
ं इऽ
अशकशो
ं राँयािदवाचकः। आिदशने िसािदचबगणन ऋण-
ऋिण ूभृतय उ।े अिािदष ु ऋषमषािदष
े ु े ु रािशिथः।

  ं िबिवसजनीयकाररिहतम।
िबिवसगाविजत  ् चतरु इित

ंु
पिलितीयाबवचनम। ्
् आान अकाराान ्  े
वणािनितशषः।
िबसग त ु सवगौ
 िबसगयोः ् 
 िशवशिपात सवाता। तने
रािशष ु योिजतारबमण।
े एतं भवित ूरं

सिऽपादायिशिटकाः सवि तािभः
ं ं जानीयात ्
सासाधकयोरशक

--------------------------------------------

p. 8) यत े तिवानरिहताने चोिदतम॥् ४४॥


ूादिणोदक च सऽपकयोगतः।
् े ् ४५॥
ु े ु वणान बमािखत॥
कोािन षोडशाऽऽ ष

ु ु  े े कयािन
चततिवभागन े वै बमात।्
ूथमूथम े ा ं ितीयूथम े तथा॥ ४६॥


ितीयमतात तथाऽदिप े ्
कयत।
् ् ४७॥
तकोषे ु िविलखते तममरम॥

े ्
ु ु े ु ााविध समािलखत।
एव ं चतषकोष

--------------------------------------------

् ु
इित। गणयते िरपनामाररािशमार मारराँय ं
गिणते
 ैररातरिभचारािदक
षामादशरािशगतारािदकै म े ं
ु   रािशष ु ूोिमितशषः।
कयािदथः। े ऋषे ु अिािदष।ु
नऽषे ु सपतृतीयग ैः ूावत ्

िरपनामारनऽमार मारराँय ं गिणत े
  ैािभचारािदकं
सपतृतीयनऽगतावणम
ु   साानािमािद
कयािदथः।
उपिरामाणसासाधकिसाषे ु िऽषपासकष
ू े ु
ूथम तानरिहतात ्
ु ं ु े े  ४०॥ ४१॥ ४२॥ ४३॥
ूागाशकामनमहवणीयिमथः॥
४४॥ ४५॥

वणान बमािखिदऽ
े बमशाथः ूदँयत े
ु ु  े षोडशकोािन ूादियने चािर चािर
चततिवभागन
ु  ु स। ूथमूथम े
वमाणसािससिसािरवगष

ूथमचतूथमको े ् ितीयूथम े
े आमरं िलखत।

ितीयचतूोबमूथमको ू  ु
े तथा यथा पवचतय
ु   ितीय माकारं
ूथमकोः कितः अऽािप तथा कयािदथः।
े ् अत तृतीयचतूोबमूथमको।
िलखत। ु े अत ्
े ् तथाऽदिप कयते तथा
तृतीयिमकारं िलखत। ् यथा
ू  ु
पवचतऽयम।् अत चतथचतम।
् ु  ु ् अिपः समय। ् े ्
ु े कयते िविलखत
ु 
। चतथमीकार ु  ु ूो-
ं चतथचत

--------------------------------------------

p. 9) नामारं यऽ को े सँयत े ततः॥ ४८॥

् े  ्
िसादीन गणयावारदशनम।
् ु
िसिसो जपािते िगणािसाकः॥ ४९॥

--------------------------------------------
 तोषे ु
ूथमूथमको े िलखिदथः।

ु ु े ु तम ं
उचतचतयितीयकोष।
ूथमूथमितीयतृतीयकोिलिखताराणा ं पमारािण

िविलखिदथः। ्
 एव ं ूावत ितीयकोाराणा ं
े ् तृतीयकोाराणा ं
पमारािण तृतीयकोषे ु िविलखत।
पमारािण चतथकोष े ् उे चतचत
ु  े ु िविलखत। ु ु े ूक
े ं
ु पनः
को े पनः ु पमारलखनतः
े ााविध
ु े ् एव ं िलिखत े सित
ु े समािलखत।
चतचतयऽिप

ूथमचतूथमको 
े अकथह इित चायरािण।
तितीयको े उङप इित ऽीिण। ततीयको
ृ े लझम
ृ इित ऽीिण।
ु  े ओडव इित ऽीिण। ितीयचतूथमको
ततथको ु े आखदल इित
चािर अरािण। तितीयको े उचफ इित ऽीिण। ततीयको
ृ े लऽय

ु  े ओढश इित ऽीिण। तृतीयचतूथमको
इित ऽीिण। ततथको ु े
इगध इित चािर। तितीयको े ऋव इित ऽीिण। ततीयको
ृ े एटर
ु  े अणष
इित ऽीिण। ततथको ु  ु
ं इित ऽीिण। चतथचतूथमको े
इधन इित ऽीिण। तितीयको े ऋजभ इित ऽीिण ततीयको
ृ े ऐठल इित
ु  े अः त स इित ऽीिण। एव ं िलिखत े
ऽीिण। ततथको
ु ु
ूथमचतकोाराणामपिरतनारािण
ु े ु यथाबम ं ँय।े
ितीयचतकोष

अकारािदकारााकपाशदरािण तषे ु षोडशकोषे ु

ाकलबमािण  ४६॥ ४७॥
ँय इित ूथमूोबमशाथः॥
४८॥ ४९॥

िसिस इािदिभः सिनितिम  ैः षिः
रै ा
ोकै षा ु
े ं षोडशकोाराणा ं फलापिदशित। तऽ

अतोऽथा सिससाादः अनरभतः ु
ू सिस 
इथः।
अिभचारे िरपोरवे ं यिद ािवपय े िरपोरिभचारकाले त
ु ु े
सिससिसदिभचारमािभचारक ैव िनधनाय

भवतीथः।
ऋणिसािदयोगषे ु मदान े िवशषतः।

--------------------------------------------

p. 10) ु
िस े सिसः  गोऽजान।्
साा िसािरहि
े ं े
सािसऽितसशात ् ृ ् ५०॥
सासाोऽितःखकत॥


सा े सिसो े ्
भजनााािरः ा ं िौय ं हरत।

सिसिसोऽयनात ् ं दाथितम॥
फल े ् ५१॥


सिससाो जापा ैः िसय े ादतोऽथा।
ु े त ु ूिस ु पवजकतौमः॥
सिस ू  ृ ५२॥

तात त् ु सविसीना
 े ु ्
ं साधन े यो जपनम।
अिभचारे िरपोरवे ं यिद ािवपय॥
े ५३॥

ु ु े ु ्
े े कलााशयवम।
सिसोिररशषण
अिरिसः सतु ं हादिरसाः योिषतम॥् ५४॥


अिरः सिसोम ु कलोादनकन
ु ृ ैः।
ु ् ५५॥
 ाहा मः सा ैव सिनितम॥
अयिरः

 ्
नामारमार यावािदवणकम।

ृ रैिभात
िऽधा का ् ् ५६॥
तदिपरीतकम॥

--------------------------------------------


ूिसं नाम गीयात ् ु यने जामित॥ ५०॥ ५१॥ ५२॥ ५३॥ ५४॥ ५५
ूसा

नामारिमािदिभः सवत इःै षिः ोकै ः
  तलािन चोपिदशित। तऽ
साधकमयोमणाधमणं
 ं मातृकारबमण
यावमािदवणक े नामारमार
े  िऽधा का
माराविध गणयिदथः। ृ ता ं सा ं
ु ु  ् रैः रशने षोडशसिऽसा उ।े तऽ
िऽगणीकयात।
् ृ
सदायात ससाऽीकता। ्
िभात तया ता ं
े ् तदत मारमार
सामाहरत। ्

नामाराविध मातृकारािण। िवपरीतकं सिभः


ं  िऽिभराहरिदथः।
सव े  एतं भवित सवषा
 ं
िवामाणा ं सवषा  
 ं साादीना ं च उमणाधमणं
ु ु
ातमपायः े नामारमार
मातृकारपाठकमण

उँय

--------------------------------------------

p. 11) ृ
काऽिधको ऋणी यो ु
े ऋणी चममम।
े ्


य ं ऋणी च ् ू  ऋणी यतः॥ ५७॥
ं जते पव

कथ ं ऋिणं माणा ं साधकाना ं च म े वद ।


ू  ृ
पवजकताास ृ ् ५८॥
े पापादाफलािकत॥

पाप े न े फलावािः काले दहयाणी।



े ् ५९॥
े ूानः िसय े भवत॥
मः सािमाऽण

ु 
िसमारोलमो यः िसिभारः।
लीमदादना म े भोगमवावान॥् ६०॥

ू  ्
े भजन ं त पवगम।
स ऋणी यो

ताणिवशि ु काया  सव
 ु सवतः॥
 ६१॥


िा ैरिप पा ैः पऽजीवै ु
ः कचन ैः।
ािटकै  ूवालै मौिकै हमिनिमत ैः॥ ६२॥

--------------------------------------------

् ू 
आरात पवारािण ु ृ
गणिया ता ं सा ं िऽगणीक
सिभरा िशसा ं िवाय तथा मारािद
 
नामाराविध गणिया ता ं सा ं सिभवधिया
िऽिभरा िश ं च जानीयािदित। कािदना
ृ े एतं भवित
ू  ु 
पवोकोिशसयोरिधकसायोऽधमणः
ु उमणः।
हीनसाय  तऽ म अधमण
 े

फलभयं  े न ै ं तनोमणिवादीन
ाधमण े  ्
पिर अधमणानव ु 
 े ीकयािदित। सवः साधकै ः साधय ै।
 मषे ु िवास ु चथः॥
सवतः े  ५६॥ ५७॥ ५८॥ ५९॥ ६०॥ ६१॥ ६२॥

िा ैिरािदिभजपिम  ु 
ै तिभः

ोकै रमालािदकमपिदशित। ु
तऽ कचन ैः रचन ैः॥ ६३॥ ६४॥
६५॥

--------------------------------------------

p. 12) 
राजत ैजपमाला ् ू  पवू  फलः।
ात पव े ु

आिदारै रैः ादमाला यथाथतः॥ ६३॥


अनलोमिवलोमाा े ्
ं मातृकािरता ं जपत।
एव ं सवगणोपतो  ् ६४॥
 ु े जायत े सविसिमान॥


तजनीरिहत ु  ु
ैः कयादम 
ैजपिबयाम।्

 ं
अलीपवसशादिप
ु े ् ६५॥
 वा गणयपम॥

ु ू  िविहत े िनिष े कमिण


अबिपव  ितम।
ु ्


िवा ं जपत ु
ं तने तापात ु ् ६६॥
े ीवम॥
े ्
िनाितबमदोषाणा ं शा ै िवा ं शत ं जपत।
न ैिमिकाितबमण े सहॐ ं ूजपदा॥
े ६७॥

ु े
िवशदहवदनः ु
शारधरः ु
शिचः।
िवमखः े  े ु च॥ ६८॥
ु परिनास ु दवतादशनष

 ू
पराथविनताभिमपीडास ु िवगतृहः।
 े ूाकारी
दयाितः सवजन े गतृहः॥ ६९॥


आिको गभ िनशो िनयमाितः।
यः स सवगणोपतो ु ् ७०॥
 ु े िवािसिमवायात॥


अथा वतमानो यो िवाभजनवाँिरम।्

न त िसदिभः कऽािप कदािच कथन॥ ७१॥

--------------------------------------------


अबीािदना े ु
े ोकयने ूायिमपिदशित॥
तदन ६६
॥ ६७॥
ु े
िवशािदिभः े
कथन  ु  ोकै ः
ै तिभः

साधकसमाचारमपिदशित। े  े ु दवतास
तऽ दवतादशनष े  े ुच
ु दशनष

िनास ु िवमखः।
ु  े ु वैिदकवैवशैवािदष॥
दशनष ु ६९॥ ७०॥ ७१॥ ७२॥

--------------------------------------------

p. 13) आदौ योगो भवद ु


े े पवः सटोयोः।
एकारं त ु मथन ं िवदभरीकतः॥
ृ ७२॥

ं ु िवाय गः
मदोषा ु पिरहरत ्
े णात।्

ु िश ं िनहवािचरात
अथा स गः े ् ु ् ७३॥
ीवम॥

--------------------------------------------


आदौ योगािदना े मषे ु
ोकन
 ु
साकमयोजनूकारमपिदशित। तऽ एतं भवित
 ं योजन े योग इित सा।
मिवयोरादौ साधकसाकमणा ं

मिवयोर े पवयोजनात ्
पव ं
इित सा।
ू ं ु इित सा।
मिवयोरायोः पवयोजनापट ं

मिवयोः ूागाना े
एकै कारतोऽोसलनात ्


मथनिमित सा। ू
मिवयोः पवाना ंच

अोमरययोजनात िवदभ  इित सा।
ं स च िऽिवधः
मारयारे साारमकमक ् े ूकारः।
े े ं योजयते इकः
े ं योजयते ्
सााराणा ं यारे मादीनामरमक
सोऽपरः। मादीनामरयारे साादीनामरं य ं
े े
य ं योजयदषोऽः। एव ं ऽैिविमित॥ ७३॥
ु
मदोषािनािदिभगिर 
नै विभः
 ु
ोकै मदोषािदकमपिदशित। ु
तऽ स गिरऽ सशो मिवषयः
 ु
 ितिरयोयोयगपठनात।
। सणगः ् अिधकै जपात
 ्

अिधकदवताम ु े
ैः सा िदवतामजपात ् ु
ि ऽासः
। गिवतः ु
 साधकानिभमखः। े
अिविधूाः दीािदिविधमरण

साः। वैिरकोगाः पववै  ु
िरवगचतकोगाः।
 परािजताः। कमबाात
िनिजताः  ्
साधक
ूाजृ तबाात।् अहसाः हकारसकाररिहताः। सविजताः

ू 
बलहीनाः। अपणपाः ु
वा अपलाराः। िछाः

महावयिवन एकदशात।् िताः साधकािभमतूदानष।
े ु

साननािसकाः  
शवगारूायाः। अकालिविनयोगने म
े ु ूयोगािदष ु िविनयोगन।
ापकालष े माणा ं
 ु े
ापूबोधयोलणमत।

ूणवकाररफहकारारूायााा े
आयाः।
इरूाया माः सौाः। साधक ास े दिणनासापटु े
ू  ूवहित सित आये -
पिरपण

--------------------------------------------

p. 14) तने तिरहार ण ु दिव


े समािहता।
पिरहारूकार ु व े योगषे ु ततः॥ ७४॥

 ्
 मः ऽः ादिधकै जपात।
दधः षणगो

गिवतिविधूाः शऽवो वैिरकोगाः॥ ७५॥

ु 
ृ गवरािताः।
बाला लरूाया व
 कमबाादहसाः
िनिजता  
सविजताः॥ ७६॥

--------------------------------------------

े ं सौादीना ं तदा ापकाल


मादीना ं ूबोधकालः। इतरषा
एव। वामनासापटु े ास े ूवहित सित सौमादीना ं
े े
ूबोधकालः। इतरषामायानामाणा ं तदा ापकाल
् े ु कायष ु िविनयोजकः
एतकलमिवाय मान मनीिषतष
े ू  े
साधकषाछाशकारी  मिछताः
भवतीथः। ू 

िनापाराः। ं
साधकसमीिहतसपादन 
े िनापारा 
इथः।

ापगाः सवत ् ु
साधकानिभमखाः। अजपात ्
ु 
गरोिवािधगमिदवसमार तबमभजनानीकारात।् अऽ
सििदादिच। मा माः समीचीनभजनशील

साधकाथानथ  पऽषे ु पठनात ्
सम ं साधयीथः।
ु ु ु
े यतः कतित
यथािविध गमखादिधगममरण ् े ु मादीन ्
पऽष
 अवणः मारो
ा तऽ पिठा जपािदथः। े
बिहभतू  ैः। तषा
े ं तऽ नाम साधकानवधानपठनाा

 ु ु
सवः। कीिलताः यथा कालाः शिमकािदष ु


िभपः तामसासाधकानवधानसपािदत ैररैः
 ाः िनाः िनवािरता इथः।
कीिलता इथः।  िवसिकाः
ु ृ े
िवगतसिकाः गणवियणादशािदूाौ सा ं अकतसिकाः।


ूाःखा ूाशाः। वैिरसमिताः वैिरमा ैः

सहोपािसताः मामो ं वैरलणमपिरात ्
वासनापटले
वमाणािदह नोम।् खडीभताः
ू िभिवमहाः।
अशजापात
ं ् े े
मिवानामकदशजापात।् अहीनाः

ं ृ अगोिपताः। गोिपतने गौरव ं


अासमहीनाः। असवताः
ूकाशनने न ै ं

--------------------------------------------
p. 15) ू 
अपणपािँछाः ःु िताः साननािसकाः।

अकालिविनयोगने ूबोधः ापगा जपात॥् ७७॥

 ु कीिलताः।
माः पऽषे ु पठनादवण
ा िवसिकाः ूाःखा वैिरसमिताः॥ ७८॥


खडीभतां ं ृ
शजापादहीनासवताः।
ू 
अपणनोपिदा  ु त े मताः॥ ७९॥
य े हीनवीया

् ु
सदा ूयोगात कठं िताऽितिवलनात।्

णा ूलपन ैजापादम ैः सहािवलाः॥ ८०॥


उपावया ् षादवमािनताः।
जापात वै

पिवशितिा ं
दोषाान ् े ु
शमयः॥ ८१॥

--------------------------------------------

 े
च सवमदवताना  े अपणन
ं सवऽोत। ु
ू  अनमहिवधौ
ू  े ु  ृ े हीनवीयाः
े ूवन।
पणािभषकािदगवाामरण
ु ं
ीणबलाः अनकरणादसजातशिना ्
ूितपािदतात अिन ्
िश े
  ु
े  कठम
कायकरादभजनादनथकराथः। ्


अकायकरम।् सिसा
ु 
अिप मादयः सवदा
ु ु
िविनयोीशवठाः  िता
िन ैा भवीथः।

शािद ्
तम अितिवलनात।् उकालादिधकं िवल


मादीनामरावतनात।् णाः पीिडताः। ूलपन ैापात
 ्
अयोय ैरालाल जापात।् अम ैः जमानादम ैः।

आिवलाः ाकलाः एकि े जमान े अम म े म े
 ु
जपत उभयोरिप मयोाकलता 
भवित तयोनानथादयः

े पिरागः। अनवया जापात ्
 उपा
सवीथः।
ु 
गकोकितमागतममपहाय
यथोिहतबमजापािदथः। ्
 वैषात माणा े
ं दवताना ंच

जपपजाहोमािदष ु वैषात।् िवषमभावात हीनािधत
् 
इथः।

अवमािनताः पिरभताः। ु वमाणोपायनथः॥
शमयदे ् गः े े  ७४
॥ ७५॥ ७६॥ ७७॥ ७८॥ ७९॥ ८०॥ ८१॥ ८२॥

--------------------------------------------

p. 16) ु
बन ं योिनमिाया 
माणा ं वीययोजनम।्

उभय ं बोधयन िश ं े ु ् ८२॥
ं सररावान॥
ु  े
गरोलणमतावदािदमा े े ्
ु वदयत।

आिदमािवहीना ु वणाः ःु शरदवत॥् ८३॥

ु 
तादािदत एवासौ कयादहितः।

यदहारिवानामोजायत े नरः॥ ८४॥

ं कायोजनात।्
अनािदबमसिसमातृ
  ् ८५॥
तादािसिं ता ं िवि सवमाथिवमहाम॥

िजातीना ं त ु सार
ं ु
े ं समदातम।
ं वदो ्

े ् ८६॥
े ं च तऽ तऽािप िवया िविधमाचरत॥
तषा


ु  िकया
स िवारण ं कयात ं सवऽ चोिदताम।्
ु ् ८७॥
तने तयतािसिः सवऽ भवित ीवम॥
--------------------------------------------


बनिमािदिभिवमहाम ्
इ  ु  ोकै दिशक
ै तिभः 
 ु
कतमपिदशित। ् ु
तऽ बनम अनसानम।् योिनमिाया
ु उरऽ
ू
होमपटले ूाणमानसयोमलाधारािदॄराविध
ु ु े गमागमपा योिनमिा
सषारालन ु
ु तदनसान ं

योिनमिाब  वीययोजनम
इथः।  ्
उरऽ वासनापटले ूो
 मण
मवीय े साधकन  
े च योजन ं मवीययोजनिमथः।

एतदारामखात ् ु
टतरमवगम।् आिदमाम ्

आिदमम। आिदमािवहीनाः
आिदमाानसिवहीनाः। वणाः कवलमरिवमहा

 तदहं कितम
मा इथः। ृ ् काया
मातृ
आारयािकाम॥् ८३॥ ८४॥ ८५॥ ८६॥
े ैतं भवित।
अनादीािदना ोकन

अनािदिसबमाणामराणा ं समदायपाया मातृकायाः
् ं
ूथमचरमायोरकारहकारयोयजनात सजातपमहं शं
तदथ च आूाितायने ानो मातृकाता ं तत ्
 े
वाऽप ं सवदवताता े
ं चित॥ ८७॥

--------------------------------------------

p. 17) े
अषामिप वणाना ु े ्
 ं िवया समपाचरत।
् े ् ८८॥
िनधन े िवया दाहो िवयाऽत समाचरत॥

ू भोजयदकमनक
स े े े ं वा शितः।
ू  िनमितम॥् ८९॥
योिगन ं िवया िसं पवत


उिमकावसना ू
ै ं पजिया ूण च।

िवया िवसृजी िवािसय े िशव े ॥ ९०॥


गरो ु जिदवस ं िवाूाििदन ं तथा।

जिदवस ं नाथािवासरमवे च॥ ९१॥

ू  ं तथा।
अरऽयसातिदन ं पणािदन
 ् ९२॥
 िविशािन सदश सपवकम॥
षवािण

ु  े े ु पजनम।
 वाऽिप कयादतष
मासतो वषतो ू ्


गरो ् ९३॥
ु जीिवत े िना े तऽकािदकम॥

ू े
पजयम े ्
ं त ं च ूणामा ैपाचरत।

तदभाव े तलीन  े ् ९४॥
ं तं वा समचयत॥

--------------------------------------------
िजातीनािमािदिभः िशव े इःै पिभः
 ृ ु
ोकै नाथकमपिदशित। तऽ िजातीना ं
ॄाणिऽयवैँयानाम।् सार
ं 
ं जातकमािदकम।् अषा
े ं

वणानाम ् ू
शिाणाम ् ु
अनलोमूितलोमसराना ं च॥ ८६॥ ८७॥ ८८
॥ ८९॥ ९०॥
ु  े
गरोिरािदिभभविद ःै पिभः ोकै ः
 ु
पवािदकमपिदशित। ं
तऽ अरऽयसपातिदनम ्
उरऽ मातृकापटले
वमाणाराकिदनषे ु वगारय
 ं घिटकारं च
् े सगतािन
ऽीयरािण यिन िदन ं भवि तदरऽयसातिदनम।्

तकार तऽैव टतरं वमाणािदह न ूपितम॥् ९१॥
९२॥ ९३॥ ९४॥ ९५॥

--------------------------------------------

p. 18) ु पिभः ोकै ि ं सविसय।


वीत  े

ूातः ूबोधसमय े जपािदवस े ् ९५॥
ं भवत॥

नम े नाथ भगवन ् िशवाय िशविपण।े



िवावतारसिस ृ े
ै ीकतानकिवमह ॥ ९६॥


नवाय नवपाय परमाथकिपण।

 े
सवाानतमोभदभानव े िचनाय त॥
े ९७॥
ताय दयािवमहाय
ृ िशवान।े
े ९८॥
परताय भाना ं भाना ं भिपण॥


िवविकना े
ं िववकाय िवमशाय िवमिशनाम।
 ्

े ९९॥
ूकाशाना ं ूकाशाय ािनना ं ानिपण॥

ु ु 
 पृ े नमयापयधः।
पराायोः 
सदा म े िचपण े भवदासनम॥् १००॥
े िवधिह


भिमतमयी ाििरित समीिरता।

--------------------------------------------
नम इा ैरासनिमःै पिभः
 ु
ोकै ाथोऽमपिदशित। 
तऽ नवाय सवदा
नवनवृहणीयाय। नवपाय नवसािविशिवमहाय।
परमाथकिपण
 े 
े िशवने ैकिवमहायथः।
े    ूकाशानाम ्
िववकिवमशयोिरदाहयोयाथाानमथः।
सपाणाम॥् ९६॥ ९७॥ ९८॥ ९९॥ १००॥

परािदािदना े ैतं भवित।
ोकन
े यता ं म े िवध े हीित िशवम॥् १०१॥
दशकालाकारै

--------------------------------------------

p. 19) ृ ् १०१॥
अा िनःफालनाि े तं ासातम॥

इित षोडशिनात े ौीकािदमत े ूथम ं पटलम॥् १॥

--------------------------------------
इित षोडशिनातषे ु ौीकािदमता पिरपण
ू  त

ूपसारिसहराजूकाशािभधानन ु
े सभगाननाथन

िवरिचताया ं मनोरमााया ं ााया ं
ू 
तावतारािदूकाशनपरं ूथम ं पटलं पिरपण
परामृम ्

॥ मसा।

ूथम े यमक ्
े ं ात मसा शतारम।्
िऽषििरित िनिद ं ाान ं सगीणात॥्

अथ ितीय ं पटलम ्

अथ नाथान ूवािम मिपान
ू ्
िनिवमहान।्

ू ं ू ं तथा॥ १॥
िवावतारसोपानभताजन

ूकाशोऽथ िवमशऽानोऽपर इिप।



नामभदादह ्
ं लोके कयन िदपतः॥ २॥

ऽयः ु
े समाः िसा ऽय एव त।े
ानः सः पण ु
ू  इित ौीमखा े समीिरताः॥ ३॥


िदा मदिके िन ं िसा भमािवहािप च।
िनवसि ततः ु
े समायथा॥ ४॥

् ु े नामतः।
ाभावः ूितभत सभगित
ू े सतत ं िनवसि मदाकाः॥ ५॥
त े भमावव


एव ं त ैनविभ ं लोके ूिथतवैभवम।्

अकयत कािदशिदना ु े ६॥
ृ े यग॥
कत

एत े िनऽा
े िभजा ं ु
ु लिलताकारसयताः।
े वराभयकरािताः॥ ७॥
ूसवदनाः रा

--------------------------------------------

ितीय ं पटलम।्

ू 
पविन ्
ूथम ु
े पटले तावतारािदकमपिदँयानरं
ु 
सकलपषाथूकाशकाना ं तावतारकाणा ं नवाना ं
 े ु
नाथाना ं प ं तपयािवशषािदकमपिदशित

--------------------------------------------

p. 21) ू एव ं िवधाः मडलािदष ु पजन।


पा ू े
े ौीचबसा
दवी ं ु दाकारादाया॥
े ८॥

ं ु
िूयारािभधाना े सवऽानसयताः।

े ु नाथााः शा दिव
मडलष े मडल॥
े ९॥


माया लािदकावाणााथा े ्
भवत।

नवाना ं सवशीना े
ं दवताना ू े १०॥
ं च पजन॥

या िवा सवसोषकािरणी 
सविसिदा।
साया  तया दिव ू े ू  ् ११॥
े पजयामपवकम॥

ता ं म े कथय िवा ं त ु या सविूयकािरणी।



ण ु दिव  ं
े महािसिकरी सविूयकरी॥ १२॥

--------------------------------------------

अथ नाथािनािदना तत इोकशताना ितीयने पटलन।



 ू 
तऽ अथ नाथािनािदिभामपवकिम े
रै कादशिभः
ोकै वाना ु
 ं नाथानामिबम ं ताय

त ैिवाूसारण ं ताोपिदशित।
ं ु
तऽ मिपािना

िनिवमहम।् तथित ु े ौीमखाः
े समय। ु ौीशासाः।

मदाकाः िशविपणः। एत े असाधारणाः रनामानः।

सवसाधारणाः े िदाः िसा
ं नव। िऽिऽबमण
रसा

मानवा विदता  एतषा
इथः। े ं नवाना ं
 े
नाथानामसाधारणरनामाथूितपादननाखडिवमहिशव ्

ु े
अ-पमारामखादवाऽवगम।् मडलािदिऽ

मडलारऽ 
वित। आिदशः शीषािदिवषयः।
ं ु इित आनशोपतसा
आनसयता  नवानाम ्
े ं इथः।
् ू  ् १॥ २॥ ३॥ ४॥ ५
ू  तामपवकम॥
े नामपवकम
नाथानािमित शषः।
॥ ६॥ ७॥ ८॥ ९॥ १०॥ ११॥

ता े इा ैनमसािितिर ःै पिभः ोकै ः

सकलशितसाधारण सारं ममपिदशित। तऽ या
सारी िवा। जवी पकारः। मत ्

--------------------------------------------

p. 22) जवी ममोपतो ु


े गोऽा च धरया यता।
् तीयकम॥् १३॥
ु स नभः ात तृ
ूाणोऽिप मता यः

ु  योपतो
पनजवी े ा च वातसमिता।
ा ं मख ं षं नभोऽिः समारम॥् १४॥

एव ं सारी ूोा शितषे ु िसिदा।



सवासामिप े
शीना ं दवताना ं च नामिभः॥ १५॥

े ू  सा िस ै साधारण ं तथा।


योजयामपवा
ू े ु नमसा िितः॥ १६॥
शितािहभततष
 पृथक ् पृथक।्
नवाना ं नव नामािन नवाणािन
े ं षोडशारम॥् १७॥
तािन सारीयोगाक

े ु
िनाषोडशपािण तािन यानबमात।्

े ं नवाना ं नामािन मडलीकरण ं िूय े ॥ १८॥


तषा


पारिमित 
ूोमाििवायितौ।
ु े शिः
तने शन ु ािायामथाऽथा॥ १९॥

--------------------------------------------

े ूाणः ककारः। मता


आकारः। गोऽा दकारः। धरया उकारण।
ूावत।् नभः मकारः िबिरथः। ्
 तृतीयकम अरिमित े जवी
शषः।
ूावत।् या उकारण।
े ा जकारः। वातः अकारः। ाम ्

यकारः। मत ूावदाकारः। नभः ूावत।् अिः ईकारः।
े ु पिवषया॥
दवतानािमिः ंु १२॥ १३॥ १४॥ १५॥ १६॥
नवानािमािदना नामानीने सिऽपादने ोकन

े ं नवाना ं नाथाना ं षोडशारािण
षोडशिनाना ं तषा

नामापिदशित। ् े शषः॥
तऽ। षोडशारम नामित े १७॥ १८॥
मडलीकरणिमािदना अथा इने पादािदना ोकन

 ु
पारयािविमपिदशित। तऽ मडलीकरण ं आयोः

सबतः। आिः ूामायम।् अयः सितः॥ १९॥

--------------------------------------------

p. 23) साधकाना ं त ु नामािन िदनपयायतोिप


 वा।
िदनारायिप तथा अमायोऽनमवे च॥ २०॥


नाम पयायतः ूा ं कालावािमित यम।्
ूिसं बातो य ऽीिण नामािन साधके ॥ २१॥


तात सािव ु ्
ु साधक ैििभः तम।

ू ु कयात
पजाोकतीः ्
ु  पारयूिसय॥
 े २२॥


गमडलपजा ु 
ू ं त ु कयास ु पवस।
 ु
ू  ं षोडशाणािन
पणाया ू े ् २३॥
 नामाािल पजयत॥

 े त ु नवाणाव
अऽ पवष े े ्
 े लखयत।
पजयऽ ्
ू े तऽािप वदन सार िशव े ॥ २४॥
ु ू
गमडलपजास ु सवऽ नव चोिदताः।
ं ैः पजयत
उपचाराता ् ु तािप॥ २५॥
ू े ण

--------------------------------------------

साधकानािमािदिभः ूिसय े इिै िभः


ोकै माना ु
  ं ऽयाणा ं ौोतािन ऽीिण नामापिदशित। तऽ
ु े तने नामय ं भवतीथः।
वा समय।  िदनारािण

पिवशपटले वमाणािन। तथा िूकारािण। अमायः

अिवसजनीयः। अनः अने कारण
े रिहतः ूकार इित शषः।

एतं भवित उपिरामाणषे ु घिटकारषे ु
 े ृ एकमपा पाशदरािण
िवसजनीयकारयोरकमीक

भवीित। पयायतः ् ु 
ूाम गरोनामारतः ूाम।्
् ु
कालावाम यगािदिदवसमार िवाूाििदवसाविध नव

नवसया तषे ु यगिदवसष
ु े ु िशिदनसया
ं ूा ं नाम।
् दम।् त ैििभः नामिभिरित शषः।
बातः िसम मातािपतृ े
ू ु
पजाोकतीिरऽ मडलािदष ु पजा
ू ं पयायूान
 े नाैव
ु  ् २०॥ २१॥ २२॥
कयात॥
ु ू
गमडलपजािमािदिभः समीिरता इ ु  ोकै ः
ै तिभः

पजामडल े ु
े नामारलखनबमािदकमपिदशित। तऽ

सपवायापटलोािन। तऽ तऽािप

--------------------------------------------

p. 24) ु ं तथा धपू ं दीप ं न ैवक


ग ं प े ं तथा।
ू ं नमन ं ोऽ ं ानित
ताल े समीिरताः॥ २६॥

ु ु  े
 ं पीठे कयाहिर
गमडलिनमाण ।
ु ु े ससम
फलकाया ं ले वािप सश ु े िर॥
े २७॥


ूागदिणोदक च सऽािण े ्
दश िवसत।
पालारालािन
ु े े जायत॥
ततो दविश े २८॥


एकाशीितपदोपते ं चतरॐ ु मडलम।्

तवम े ूथम ं ितीय ु परोगत॥
ु े २९॥

ताम े ततीय े
ृ ं चािलखवनविप।
 ु ३०॥
एव ं नवनवोपते ं मडलं सपवस॥
ू 
ृ म े सऽयापणात।
नवकं नवधा का ्

तषे ु नामाणनवकमािलाचयत
 ् ् ३१॥
 े बमात॥

ू  पविण
पणा  त े का ू
ृ सऽऽय ं ऽयम।्

--------------------------------------------

वमाणषे ु मडलष
े ु सारीयै
ु नामिभः
 ू े 
पजयिदथः।
 ् २३॥ २४॥ २५॥ २६॥
ाना ासमपणात॥
ु े
गमडलािदिभः बमािदःै पिभः ोकै ः ष 
पवस ू ु
 ु पजनीयगमडललखनपजािदकमपिदशित।
े ू ु तऽ

आिलखवनविप े ु नाथाना ं नवनवकाािलखिदित।
नवस ु नवकष े
एतं भवित। एकाशीितकोषे ु मनवकमार
ू 
तवािदगतनवकािदष ु अषे ु नवकष
े ु ूादियने नवाना ं
े तकोावान ं
नाथाना ं बमण
े ु े
इतरषामबमणािभतोऽवान जानीयािदित। तषे ु
नामाणनवक ु
 ं ममपब ू  े
पवािदूादियन
े  २७॥ २८॥ २९॥ ३०॥ ३१॥
िलखिदथः॥
ू 
पणािदिभः ू  ु
िसय े इःै पिभः ोकै ः पणास
ू ु े ु
पजनीयगमडलिवशषािदकमपिदशित।
--------------------------------------------

p. 25) षोडशीक े े ं िलखामािन


ृ तव े तािन वै॥ ३२॥

ु जीवपत
ू गरौ
एव ं पजा ु े े माममिन
ू वै।
े े मत॥
ृ तऽ चाऽलखन
ानािन मडलीक े ३३॥

ू े
एव ं यः पजयाथान ् ु 
पवविहतः िशव े ।

स दिशकवरः िसः तािािमा॥ ३४॥


अथाऽवािभयोरनथाय सिनितम।्

 े मृितः॥ ३५॥
ािधशािदपीडा वा िचॅािजल

ृ
इािदसनूािनपादशिनतो मृितः।
े ैव कयात
ताबमण ्  
ु  सवाथिसय॥
े ३६॥

ु 
एकििऽचतःपवषायालो योयताम।्

भियान ् ु ं
गणाािप बमाणष ु सर॥
े ३७॥
े ैव वदिामनधीः।
पाबमण े
े े
अथा चदाश ु ु ् ३८॥
ं सिशो गरायात॥

--------------------------------------------

े े ं िलखिदऽ
तऽ तव े  े
एविमित पारयूासदायबमण

िलखिदथः। ु े वामाधःित ं
 तथा मचतय
ु ं ूादियने परीामबम
कोमार मचतय ु ं
बिहरिप तथा परीयात।् मामपत
ु े े म।
ु े मडलीक
ृ वमािल।

ु 
अथा गमडलाािवरिहता  इािदिरऽािदशः
इथः।
  ु ् ३१॥ ३२॥ ३३॥ ३४॥ ३५॥ ३६॥
सवानथिनवारणादीनामपलणम॥
ु ्
ु इन
एकीािदना गरायात े ोकयने
 ु
वणानपतः ु
िश परीाकालािदकमपिदशित। तऽ योयता

ूोसमाचारशवािद॥ ३७॥ ३८॥

--------------------------------------------

p. 26) चबे दा


े ं तथा िश े ूिता िऽिवधोत।े

सा त ु तिवदा काया  सदायानरोिधना॥ ३९॥

िरे शभमहोपतऽनकल ु
े े ु ू े गणशािलिन।
मत ् ू  ं वा शभोदय॥
ु  कारयदे ् िवान पणाया ु े ४०॥

ू 
अरऽयसातिदन े पणािदनऽय।

े ु पषे ु सवदा
ूोष ु
 वा शभोदय॥
े ४१॥

कयात ्
ु  ूिता 
ं िसाा नो ानगिवतः।
ु  ु त े मोहाोभाद ् वा कत
गवनामृ ु े यिद॥ ४२॥


सपऽदारो ु
िनधन ं ूाविरय े ्
ं ोजत।
् ू  े े ूाानः
तात पणािभषकण े ् ४३॥
ु समाचरत॥


ौिाधःै ूथम ं नािलकरासा ततः।

--------------------------------------------

चबे दािमािदिभः
े े
समाचरिद ःै पिभः ोकै ः

े ैिवािदकमपिदशित।
ूितयऽ  े दाम
तऽ चबे लिलतााचब। े ्

दवीमत। ु
े ू सदायानरोिधना े
िविदततनािप
े िरे राशािवित शषः।
िनन ैिमिकोपाििनरतन। ु ू इित
े अनकल

िदनािदिवषय। गणशािलनीित ु  े
मिवशषणम।् या तदिसौ।

ू  ं िवशषतः
वा अवधारण।े पणाया े ु
ास े शभोदय ु  ्
े कयात।
े े े  अरऽयसातिदन े
तिदतरतथः।
ं े िदनिनाघिटकारकार
पिवशपटलोिदतारबमण े े
् े तििथः।
िऽानदशन ं यिन िदन  पणािदनऽय
ू  े
पमीदशमीपदशीष ु ितिथष।ु ूोष ु े ु
े ु पषे ु ूागष
सस ु पवस
 ु अऽोिदत ं पवय
 ं वजिया
 अषे ु पिथः।

सवदा ु
 वा शभोदय ू 
े वा पार।े ितिथवारयोगनऽपणािदवत ्

ूोमिखलमनव ु
े ानः ास शभोदय एव
ु  े पः िसिवषयः। िसाा तिवत।् मोहः अानम ्
कयािदकः

। लोभः िवा। े ् ३९॥ ४०॥ ४१॥ ४२॥ ४३॥
िनरय ं शानम॥
े 
ौिािदिभभिवती रै िभः ोकै ः

ौीचबूितािदकमपिदशित।

--------------------------------------------

p. 27) अिभिषाथ तोयने िथतनारौषधः॥


े ै ४४॥

आवाा  त े चबे सा


ं ू े ्
पजयत।
िनातािकालोिवयाऽ  ताः बमात॥् ४५॥
् े करामण
ृशन जपत ् ू े
े ौीचबं पजयदिप।
एव ं िदनऽय ं का े ् ४६॥
ृ ततो िनबम ं भजत॥

ु  धपू  ैदप ैनवतपण


ग ैः पैनवै  े  ैः।
ू े े योिगनीयोिगिभः समम॥् ४७॥
िऽराऽ ं पजयव


एव ं दवीूिताया ं बम,ह ् सािकारकः।
गरव ्
ु े दिणा ं दात ूाय े ४८॥
िशवान॥

 ं वा तदध वा तदध वा तदाया।


सव

न चिसािः कथम भिवित॥ ४९॥

े ु ु ्
गजामिहषीमषपशदासीमहीयतम।
ू ं वासो भवन ं वाऽदीितम॥् ५०॥
ु  भषण
सवण

--------------------------------------------


तऽ िथतनारौषधः ं
ै पिऽशपटलोै ः

पचाशदरौषधः।
ै िनातािकालोिवया

पिवशपटलूोकालावातिनिनािवया। ताः बमात ्
ं ं
तटलूोषिशशतािधकिवशितसहॐािण िना िवाः।

अिपिभबमः। ् े  एतं भवित
अिप वा ृशन जपिदथः।
ू े
आवाहनानरिनिनािवया मलिवातातयखडन

मलिवया े ं िऽवारम  बमसपयानर
च ूक  ं
ू े ् अिप वा ृौीचबः ूोसािविशाः
तािभः पजयत।

कालिनाा जपिदित।  ैः ूीितदायकै रमृत ैः। एव ं दवीित।
तपण े

पवबमािदित शषः। ु
े तदाया गरोिरया। े
भवन ं वऽ
ु े शितः यथािवभवम।् तदायः सम ं
वाशः समय।
ु ु   ४४॥ ४५॥ ४६॥ ४७॥ ४८॥ ४९॥ ५०॥
े कयािदथः॥
ापारदनमतमव
५१॥

--------------------------------------------

p. 28) 
दाशिता भा शो यिद सवथा।

सवदासौ 
तदाऽयने िसिभिवित॥ ५१॥


(वामशनािप सप ु
ं ू तलमवायात।्

काया  योगषे ु योगषे ु वाऽरितरिप॥


े े
 ं
वारितिथसूोम े वाऽ ै दैवत ैः।
ृ  े
आवामचयदिरोवावीशिदगत ैः॥


रोगशािसमोगफलािन ु
समवायात।्


वाणािमिधया ूोा ितिथनऽदवताः॥


ऋ-ऋािथीना ं च वद म े परमर
े ।

विदॐामािवो ु
भजगा ु रिवः॥
षमखो

मातर तथा गा  िदशो यरो


े हिरः।

े ितथीशाः पिरकीितताः॥
यमो हरः शशी चित


नऽदवताािप ण ु व े यथािविध।
 चः िशवोऽिदितः॥
अिनौ च यमो विधाता

ु  िपतरः अयमा
गरसपा  भग एव च।

ृ तथा ा मताििमऽकाः॥
िदनक


इिनर-ऋित यािन िव े दवा
े हिवथा।
वसवो वणः पादज एकपदथा॥
ु
अिहबथा ू ूोा नऽदवताः।
पषा े

काररामलकोरो जकथा॥

ृ ं च िपलौ नागरोिहणौ।
खिदरः कवशौ
ु
पलाशः काः िबाजनिवकताः॥

--------------------------------------------

p. 29)  ु पनसथा।
वरलः सरलः सजबकलः
अकः शमी कदाभतो
ूं िनथाितमः॥

ु े सोा वाभाना
मधकित ृ ं बमाढमी।
 च िवडािलका॥
अ ं गजमदं मज ं सप सिपणी

ु मषकी
अमारीमखा ू ृ
वषमािहषी।
ु किपः॥
ाय मिहषो ायी मृगी मृगशनी

ु च नगो गजाः।
गोखडवानरा नारी तरी
् ू  म े सतु ैः॥
यदा रोगािदःखािः भवते तव
ु  सया
मतः ं चित ु े
े शािः ािगणनधीः।
ु ्
आधारे प चबािण ािधान े चतयम॥

े ु भावयािन
ूोष े ू े
तावि मिणपरक।
े ्
अनाहत े ततः प यािण पिरभावयत॥


िवशा े त ु चािर पाायोिमित बमात।्
तििथिदनव ्
े े ं भावयते षोडष ं
िशवा॥

े पजयत
तबगता ं दव ् 
ू े सवसद।

आधारािदष ु चबािण भावयानयोगतः॥

नन ु सवऽ सवािण
 भाव कदाचन।
भावयानामशाना ं तािहथा॥

 े
ृ तऽाचयििधम।
ूोााधारपािन का ्

एव ं िदनषे ु वारषे ु पजयबगता


ू े ं िशवाम॥्

ं ू दवीिमािन
सप े ूायात ्
ु ूोवासरै
ः।
े े वासरषे ु यथािविध॥
बिलं च दाव


पाशिथनाऽ े 
ूोे चबराऽक।

माे सयोािप चबानामपीरी॥

--------------------------------------------

p. 30) शिचबं मचबमािनना ं गािमना-ं ---।



कटाना ु
ं मपािण ूोािन टमीरी॥

े ं तषे ु कालष
वैषा े ु बिलं दाथोरैः।
े ु
दानमहूोः िनवै ैिसकं महत॥्

िनधाय त म े त ु का ु ्
ृ दीप ं घृततम।
ु ु ्
िनधाय तऽ त ै ु िमथनानामनबमात॥

े ं दाना
ूक े 
ं ने िसिभिवित। )


उलणस ं िशमाचारभषणम।्

पषटिवाा
 ं शोिधत ं बवासरैः॥ ५२॥
कलशैरिभिषाश ु ौीचबे सिवँय
े च।
ू  चबं सि मतः॥ ५३॥
आधारे दय े मि


ाादावा सा सप ं ु
ं ू ाससयताम।्

िऽशो ्  दाा
ं िवा ं वदते कण े ू 
पणमानसः॥ ५४॥

े ु े
ै ं भावयिया।
दवतागमात

शत ं जपदमो े ् ५५॥
िनकटे िऽिदन ं वसत॥

--------------------------------------------

े 
उािदिभनािदिभिर ःै षिः ोकै ः
े ु े
सिोपदशबममपदशानरं िशक
ृ ं चोपिदशित। तऽ

शोिधत ं बवासरैः आिोपािभीना ं  ैयानाथ 
बवासरशोधनम।् कलशैः नविभतिभरकन
ु  े े वा। मतः
् े
ौीचबऽयमतः। ाात दिशक ानः। अऽा ु
े ु े चायािभषकसमय
परोथ दिशकमखादवा  े े लािदह नोः।

दाा ू 
पणमानसः े
प ं दवीप ं िवभा ाान ं
े ं दवतापो
तय ं बा। एतं भवित कवल े दयामयने
े े े े िवाकारणोपिदशिदित।
िचनतरिनरपण े े
े ु
दवतागमातम
ै ् े ु
दवतागमाणा ं ाना ततः
ु  े सचािरणी
चतथपटलावसानोकोूकारण। ं

--------------------------------------------

p. 31) ् ं
नोचते सचािरणी ु े न सशयः।
शिगमित ं

तात तदिक ू े ृ े ् ५६॥
े तईय पजादशािदकवत॥

ु 
तादामानो ल ं गरोमानो यतः।
ततदा समार तदायोधनािदिभः॥ ५७॥

े ं ििवध ं समवा तदाया।


अथािभषक

अनमहािद ु
कवत े ् ५८॥
िसय े नाथा भवत॥

ु ं िनधाय त।ु
िवधाय चबं त े योा ं क
ु   े ु ् ५९॥
ाथोदकै ः समापयािभिषािभवदनम॥

बमागतसमाचारिनरत े शिशािलिन।

ितीयमिभषक ु े
ु कयाािसय॥
े ६०॥
ु ं चबं ूितयोिन च षोडश।
िवर िवपल
े ् ६१॥
ु ं त ु िवसत॥
िऽकोणािन िवधायाऽ म े क

--------------------------------------------


चचला। ु  े
मानः चतथपटलावसानोूकारण।
ृ े ु
धनािदिभिरऽािदशने गहऽादी॥
े ५२॥ ५३॥ ५४॥ ५५॥ ५६॥
५७॥
े ं ििवधिमािदिभः समाचरिद
अथािभषक े ःै
े ं
पदशिभः ोकै ः साधकाना ं ििवधमिभषक
ु े ूयोगा
तकारािदकं चोपिदशित। तऽ अनमहादीऽािदशन

उ।े िवधाय चबम ऽयिशटलो
ं ू
ं पजायम।्

ाथोदकै ः वमाणारौषिधिभः िथतशीत ैदकै ः। बमो


् ू  े ् िवपल
िनबमः। ितीयम पणािभषकम। ु ं
ु ं चबं ूाग

लिलतापजाचब ु
ं वमाणकिनधानयोयूमाण ं
े  तमाण ु तऽैव वामः। ूितयोिन च षोडश
िवरथः।
िऽकोणािन िनधाय ूितिऽकोण ं ऽयिशटल
ं े वमाणने
 ू नवरखा
ूमाणने तीयमपा े ् तने
े यथासदाय ं िविलखत।
षोडश िऽकोणािन सवि।
--------------------------------------------

p. 32)  े वा।
सौवण राजत ं ताॆ ं काच ं माितकमव
ू ं खािरतोयने िथतनारौषधः॥
पिरत े ै ६२॥

िनि नवरािन धाािन िविवधािन च।


े े ् ६३॥
िहरयािन सताॆािण वासोामिभवयत॥


राा ं चन ैतपनसापवै
ः।

शतबतलताबै ु
ः मातफलाित ैः॥ ६४॥

े ्
े े कशोसत।
िवधाय कलशानानकै
सा सहॐ ं षिशत
ं ् ं
पसाः बमोिदताः॥ ६५॥

े ु तोयािद काऽवाािभप
म े चबष ृ ू च।
ू  े ६६॥
ं जिपा पववासर॥
कालािनामा

--------------------------------------------

ु े ु हितानष
एतं भवित ौीचबे चतरॐपदलदवताानष
े े े ु
 े
च िऽकोणािन षोडश िऽकोणगभायािलखिदित। म े
 े (खारीतोयने खारीूमाणतोयन।
सवमम। े खारी च पल

४०९६। उ पला कडवः ू आढकी िोण एव च।

धाािदमान े बोाः। िोणी षोडशिभः खारी कः
 िवशितः।
काय ं ) नवरािन वमाणािन


परागमाूवालवै  ु े
डू यपराजवळनीलगोमदमरकताान ्

ु ू
इ। धाािन ोीिहितलममाषयवगोधमादीिन। पविवधान ं
ु ु
सरिमशाखावासनया। ु
मातफलोा
े ु
नािरकरफलािदकमपलयित। े
लतापवादीना ं दशीसा
ं च
ु े सा सहॐ ं
प े मखागमिवषय।
ं े े ं
षिशषासा ं
पनवितसानाना ं
े ं
ौीचबानामावरणशीना ं ूक
ू े
मलदवतावोडशिवमहवात।् (तने पनवितशीना ं

षोडशभदैे ः पदशशतािन िवशिधकािन


ं भवि।
षोडशभदा ू े
े मलदवतायाः। एव ं षिशदिधकािन


पदशशतािन शीनामताव एव काः ू े
पवूकारण
ु  ) एतं भवित
े जाता इथः।
पिवधकसाबमण

आयधाना ्
ं ैिवात अौ 
षोडशौ गभवि
े ु
वळाकारणाोमिभमखािन
--------------------------------------------

p. 33) ू े ्
ज  ूाताय िना ं तऽ पजयत।

सहॐ ं ूजपाोम ं का
ृ समतः॥ ६७॥

काहलशािदवासीतनतन ैः।
ु ैयिगनीवै
मिदत े कं दवतािभः॥
ृ रकै े ६८॥


ृ ैः सिजत
व  े ु यम।्
ैः सामिभिषः

बम ं त कथयदा ूभृित सोऽिप तम॥् ६९॥

ु े
अनितदिवि ु
पयाय ं त िवतौ।
े े ् ७०॥
सहॐ ं ूजपिामिभषकसमितम॥

अथवा षव ु कलशाऽ


ं े ्
िवसत।
तषे ु शीः समावा स े े ् ७१॥
ू ैवािभषचयत॥

े े ्
एकं वा कलश ं जिदन े काऽिभषचयत।

े ् ७२॥
एव ं न ैिमिकं िनमिवि ं समाचरत॥
--------------------------------------------


समािल सवमिऽकोण  े
कोणऽय े ितयमखाऽयण
े ऽीिण
 का
िऽकोणािन षोडशिऽकोणगभािण े
ृ तषामराले वमािल


त े योिनषोडशौगभवि
े ु े
वळाकारणाोमिभमखमािलखिदित।
ं े पटले वमाणान ्
कालािनामािवश
तिनिनामान।् एतं भवित सवऽािभषकष
 े े ु पविन
ू  ्
िदवस े
ू  े ु ु  ् अथवा सोिधवास ं
े ं कयात।
अिधवासनपवमरिभषक
िवदधीत। ज  िश जिदन े पणािभषक ु 
ू  े ं कयािदथः।

होम ं कयात ्
ु  िनहोमोबमतः े समत
इित शषः।

ृ ैः दवतान
इोपिरादयः। व ू 
े पवािभमित ैः।  ं

बमम अरबमम।् अिविपयायम ् 
 पयायशन

ं ु ु  ते
े एतं भवित गवाामृ
षिशिना।

पयायिविौ ु
े ं ससहॐ ं ूायिमम।
सािभषक ्

े ं साऽयषिघिटका जप-
िवििदनाना ं ूक

--------------------------------------------

p. 34) ै िनािभः कालिना त ु िवया।


नाथ ै
ू  िनशाकर॥
आधारे दय े शीष  वौ सय े ७३॥


ायिस ्
ं ूजपते सवग  नरम।्
े मातृकाान े तदा तहिसय॥
स े े ७४॥

महाणा ं वैपरीषे ु ज  महण े योः।



कूाौ ु  े ् ७५॥
ु े े कयादवािभषचनम॥
िरपश े

तने दोषाः ृशने ं न कदाचन तलात।्



िािण ू  का
बरकमािण ृ ु
िरपकिताः॥ ७६॥

--------------------------------------------

ूायि ं शतवार का े ् तऽ इित कवल


ृ तिनािद भजत। े एव
े एकं वित
ौीचब। े पः कािवषयः॥ ५८॥ ५९॥ ६०॥ ६१॥ ६२॥ ६३॥ ६४॥
६५॥ ६६॥ ६७॥ ६८॥ ६९॥ ७०॥ ७१॥ ७२॥
नाथ ैिरािदना िसय इने ोकयने
साऽयभजन ं काासिवशषे ं चोपिदशित। तऽ एतं
भवित आान नाथोपबमा ैः ूातः सा िव

षिशानाऽवानान ्
मािनसा ,
् ं
ू  साय
िनािवापपरामशन पािरपयात

साऽनीयत 
े इित। सवग नरिमाथ

पिवशपटले वमाणािदह न ूपितः। स

मातृकाान े पदशपटले वमाणमातृकाासानषे ु
सवष ु बमागततदरैः सा तिनिनाोपता
े ं
े ु
ौीिवा ं सिदपरः सदायः॥ ७३॥ ७४॥

महाणािमा ैरिभषचनिम ःै पिभः
े ु ं चोपिदशित। महण े योः
े ं तदनभाव
ोकै रिभषककालिवशष
ू 
चसययोः। ु
िािण े
िवषणोाटनादीिन। े
शाः
े  िच
आािकािधदैिवकािधभौितकाः। अशषःखािः
ं ु  ७५॥ ७६॥ ७७॥ ७८॥ ७९॥
सकिचतःखािः॥

--------------------------------------------

p. 35) ्
बलं कथ ं भवते त े
सक े ।
परमर
ू म े तलं यने शा
ॄिह े नँयशषतः॥
े ७७॥

ू  े जलन
सोमसयािपण 
े शमाऽतः।
े दोषाः ताकसमो
नँयशषतो े न िह॥ ७८॥
ू 
सोमसयािपं  ्
जलोपिर कीिततम।
े 
तादशषःखाितशा े ् ७९॥
ै ादिभषचनम॥

ू े ु कालष
ससऽष े ु चादरात।्
े ु पयष
ु े
ु 
कयादिणा ु ूमवे वा॥ ८०॥
ू ं गरोः
ं पजा

े ू े ु पजयत
उषातजातष ्  ु ः।
ू े णपकै
अिभिष ु िविधना ूदािणा ं गरोः॥
ु ८१॥

गु ं तदमतः ूािव ं तदनज


ु ं तथा।
ु ु ं तु ं च ामतो लिवकात॥् ८२॥
गरोग

ू े
ूणामपजावनसवािदिभपासन ैः।

तोषयदथा े ् ८३॥
शिः ीया तािमनी भवत॥

ु ू ु ैः।
चचनकाँमीरलघकिरकायत
 ु ् ८४॥
 गमडलकनम॥
पै िवदावऽ
--------------------------------------------

 े
सिािदिभभविद 
ै तिभः ु ू
ु  ोकै गपजािदकमपिदशित।

तऽ ूमवे वा इऽ एवकारोऽवँयकरणीयूितपादकः

वाशोऽधमसचकः। ू ं ममः
िवािदिभः ूितमासपजन
े ु पयसमयष
पः। सस ु च पवष
 ु े ु िवािदिभः
ू ु
पजनममः पः। उातजातषे ु
े े ु उपासनम ्
िदािरभौमऽ ैिवजातषे ु िवकारिवशषष।
ु ृ
िचानविः। ु
ीया िशगता। तािमनी गगािमनी॥ ८०॥ ८१॥ ८२॥ ८३॥

चािदना े े ोकयने
परमरीन
ु  ु
गमडलिनाणिािदकमपिदशित। ू ्
तऽ चं कपरम।

लघःु अगः।  कथयित। सवतः
भाल इािदना अवँयधायं 
सवऽ िसित॥ ८४॥ ८५॥

--------------------------------------------

p. 36) ू
पजा 
े माजिया ताले चोरिस चासयोः।

े  ल रसारमरी॥
धारयवतो े ८५॥

ू ू े
े े यािन ानािन पजन।
पवमडलव
े ् ८६॥
 पािन पिरकयत॥
ूोािन तािन सवािण


पजादाववसान ् े
े च पोकान जपतः।

दां ु 
गरोला े ् ८७॥
ोकादशकं जपत॥


गणशमहनऽयोिगन रािशिपणीम।्
े ममय नौिम मातृका ं पीठिपणीम॥् ८८॥
दव

े मातृका ं परमरीम।
ूणमािम महादव े ्

कालहोहलोोलकलनाशमकािरणीम॥् ८९॥

--------------------------------------------

ू 
पवािदना ु ु ु
े ूागगमडलिवशषिवधानमपिदशित।
ोकन े

एतं भवित नविभनविभः 
कोैः सकिणकमदलप ं
यथािविध िवधाय तषे ु नामारािण पिबमणािलखिदित।
े े

तान ं तिमाणूकार ु ं वामः॥ ८६
ं च यपटले स


पजादािवािदना े नाथदैवतयोः
ोकन

ोऽयजपकालमपिदशित। े े भासत इित
तऽ नाथ एव दवतापण
ु े  ८७॥
परमाथ बथः॥

अतःपरं दवीोऽोकादशक ू  े
पवमव
िनाषोडशकाणव े महािभः काँमीिरिभााताषा
 े ं
ादशाना ं ोकानामऽ ाा स ैव िलत।े गणशित।
े े गणशो

ू 
िवनायकः। स च कालपी किथतः। महाः सयादयः। नऽािण
अिादीिन। तािद च ताम चाम े वित। योिगो

विशााः। रािशः मषािदः। ् ं कारणात।् दवीिमित
िपणीम एषा े

पजोिः। ्
ममयीम अरमयात।् नौिम नमन ं तादामम।
ु ्

मातृका ं मातृवातृकाम िवूसिवऽीम।् पीठिपणीम ्

 पाम।् एतं भवित शराशःे काल


उूकारैः सवाधार

च ाने भावना ैय जीवििरित। ूणमामीित।

कालहोहलोोलकलनाशमकािरणीम काल

--------------------------------------------

p. 37) यदरैकमाऽऽिप ं े त े नरः।


े सिस
  ु
रिवताकपशरानलिविभः॥ ९०॥


यदरशिशोामिडत ं भवनऽयम।्

व े सवर
 े महाौीिसमातृकाम॥् ९१॥
दव

ू े
यदरमहासऽूोतमतगयम।्

ॄाडािदकटाहा ं ता ं व े िसमातृकाम॥् ९२॥



यदकादशमाधारं बीज ं कोणऽयोवम।्
े ९३॥
ॄाडािदकाटाहा ं जगदािप ँयत॥

--------------------------------------------


होहलो वगः। ू
उोलकलना पवरसः। एतं भवित
ू ं
पवभावनामसिसौ ् े न भवतीित।
कालपारवँयात शो

े एकमाऽ इाथ  आरापादमखादवगः।
यदरित।
सिस ू
ं े पपादै  े
े रिवणा ूकाशािदना त।
ूकारण।
 चबिवषहरणािदना। इना चामृतमयािदना। कपण
ताण 
े चानमयािदतः। अनलन
सौभायािदतः। शरण े च
ु च िवाािदतः। एतं भवित
ूतापािदतः। िवना
े े सिस
मातृकायामकारऽिप ं े तथा िसतीित॥ ८८॥ ८९॥ ९०॥

े शशी अमृतमयात ोा
यदरित। ूकाशपवाचकम।्
मिडत ं तम।् भवनऽय
ु े
ं ातृानयापम।्

िसमातृका ं सवषा े  े एतं भवित


 ं शादवाथूितपः।
  े
शाथयोिनरवशषाािरानः े यदरित।
िसित। े

महासऽूोत ं महमनाात।् सचनात
ू ् े  ं
िवशषाणामथाना
ू ं ूोत ं िनयतसः। एतिदित ूम।्
सऽ।
ॄाडािदकटाहा ं ॄाडिमपिम ं बहं

कटाहिमवरं सौम।् एतं भवित
  े
ूावाथयोिनरवशषाौ सा ं

ूितिनयतावारसमपिदँय े
तयता चानः िसित॥ ९१
॥ ९२॥
े े
यदकित। आधारः अिधकरणम।् बीज ं कारणम।् कोणऽयोव ं
् े
यत कोणाऽयाकारतामकादशारोा ततं


जगिसं ँयत इथः ूागूप ूिमित

दशयित। े
एतं भवित मातृकायामकाराऽिप

जगारणमीपिदँय े शषः॥
तयता ानः िसित े ९३॥

--------------------------------------------

p. 38) अकचािदटतोपयसारविगणीम।्
े किटपादिनवािसनीम॥् ९४॥
ाबाृ

तामीकारारोारा ं साराारा ं पराराम।्


े परमानिपणीम॥् ९५॥
ूणमािम महादव


अािप या जानि न मनागिप दवताः।
् े े सपापभावनाम॥् ९६॥
े ं कात कनित
कय

व े तामहममातृकारिपणीम।्
दव ु
े कलकलोोलूोस परा ं िशवा॥
ं ९७॥

--------------------------------------------

े वमाणविशािदशकपण
अकचित। े समन।


े े प ै मातृकारैः सवतः
ाित

शरीिरनावभासमानाम।् एतं भवित मातृकायाः

समसासपण ु
े शरीिरणा ं शरीिरतामपिदँय तयता ानः
े शषः।
िसित े उारो िलिपपः साराारा ं य ं च।
 परारािमित। परमानिपणीम।्
उभयसारशिवषय ं दशयित

इकार िबिवसगानः। िशवशोः सामरपात।् एतं
ू  
भवित मातृकायाः कारणभतयोिबिवसजनीययोरै
प
ं े वमाण ाने भावनाया ं
इकार िबसकित
ु इित॥ ९४॥ ९५॥
परमानानभव
ू ं रह ं ौित। दवताः
अापीित पव े े ं
इियािण। कय

पतः। कातोः। ु े कनोपायनित।
 कऽान। े े े
सपभावनामपभावना ं च। एतं भवित

अदिशककटािवै ं
ः षििरिय ैः िकपा े
कातोः

कऽान े कनोपायनित
े े े सपभावनामपभावना ं चाािप
 मनागीषदिप न जानीित। अऽ
सवदा
ु ु
ूचतयमारापादमखादवगम।् अितरहािदह

नोािटतम॥् ९६॥
व े इित। अहम।् आूाा मातृकाप आा। अयाम।्

अकारकारयोमजाम ् कारिपणीम।्
मातृ
ू  ु
े वनाकल
समसऽूकािशतन

--------------------------------------------

p. 39)  ु े या माऽाकं ितम।्


वगानबमयोगन
व े तामवगमहािसकर॥
े ९८॥

ू  
कामपणजकाराौीपीथािनवािसनीम।्

ु ु ् ९९॥
ू ं नौिम ौीिऽपरामहम॥
चतरााकोशभता

 ृ ्
इित ादशिभः ोकै ः वन ं सविसिकत।

दाखडपायाः वन ं तव ततः॥ १००॥
--------------------------------------------

् ु ं शरीरं पृिथा ं लीयमानात।् कला


कलोोूोसीम कल

एकदशः। ् खयापरा
उोलं उ ूोसीम वै  ं
अिचभाववैभवाम।् िचयतः। एतं भवित। अप ं

प ं च मातृकाया पमिँय े
तयता ानः िसित॥
९७॥

 अनबमयोगन
वगित। ू
े समसऽोपिदन।
े मातृकाकं
तदिप तऽोम।् अवगमहािसकरीम
े ्


ूितवगािणमािदिसकरीम।् एतं भवित। मातृकाया


अौ वगादिधाोऽमातरासा े
ं ूकोािणमा
िसय सभय ु
ं ू चतःषिः। तासा ं िशीना ं
ू समिशिः ाने िसित।
कारणभता े अऽािप रहमि
ु ् ९८॥
तदवगमाराचरणमखात॥

े जकारा ं जकारो य पीठा ं तत जकाराम
कामित। ्

जालं धरपीठम।् ौीपीठं औाणपीठं दावासात।


े ्

ू ु ू े सवऽ िनवािसनीम।्
ु ं िवयिपण
भजलािवायपपीठचतय

चतराा ू ं आा पवाायािदः।
कोशभता ू  ू ं
कोशभता
समकारणात।् िऽपरा
ु मातृका मातृकािभः

ातृानयािभरापतात ै?तु ं

परयतीित। एतं भवित
े े ु
एकादशिभसऽू ैपिदवैभवमातृकादशिवशषष

े े ु च ाा िवूपपा शिः ाने िसित
तिवशषष े
। इतः परमाा॥ ९९॥

े ोऽजपफलमपिदशित।
इित इािदना ोकन

तऽाखडपायाः दशाकारै
रनविाया
मातृकायाादाािदित िशवम॥् १००॥

--------------------------------------------

p. 40) तोयतमयी ाििरित सक ् ूदिशता।



् १०१॥
अा िनःफालनाि े तं ासातम॥

इित षोडशिनातषे ु ौीकािदमत े ितीय ं पटलम॥् २॥

--------------------------------------------

इित ौीषोडशिनातषे ु ौीकािदमता पिरपण


ू  त

ूपसारिसहराजूकाशािभधानन ु
े सभगाननाथन

िवरिचताया ं मनोरमाया ं ााया ं

नवनाथवैभवपजािभधानािदूकाशनपरं ितीय ं पटलं
ू  परामृम॥् २॥
पिरपण

अथ तृतीय ं पटलम ्

अथ षोडशिनाना ं बमािा ु षोडश।


ु ु
वाराा ककाया आनोऽार च॥ १॥


भताना े ैव बमााँण
ं च बल ं ु िूय े ।
ु े ैिलपीना
ूोत े साधसत  ु
ं ूागदीिरत ैः॥ २॥

े ं
ाणलाहसदाहविै  े
लिलतिरता।
ं े े ण ु ता यथाबमम॥् ३॥
िऽिवधा हसभदन
--------------------------------------------

अथ तृतीय ं पटलम।्

ू 
पविन ्
ितीय े पटले
ू ु
नवनाथवैभवपजािवधानािदकमपिदँयानरं
षोडशिनाना ं षोडशमादमाव
ं ू
च, सय
ं ु
पिवशितमानपिदशित े
, अथ षोडशािदना े  ु े
बलमनिरन
े तृतीयने पटलन।
ोकशतपण े तऽ अथ षोडशािदना


ूागदीिरत े ु
ैिरने ोकयने पटलाथशािदकमपिदशित। तऽ

े ैः सामियकै नामिभः।
सत ु
ूागदीिरत ू  े
ैः पवत

पिऽशटले ूोै ः॥ १॥ २॥

िदा ैः समीिरत िै िभः ोकै राा अििनाया लिलता
े ु
िवायाः प ं तभदािदकमपिदशित। ्
तऽ त सकारः।
ूाणः ककारः। इला लकारः हसः े
ं हकारः। दाहः रफः। विः
ं े
ईकारः।  ं िबः। हसािदना िमने खोत
े े ॑ इित।
े शषः।
लिलता िवित े हसभदन
ं े े हकारयोजनाभदन॥
े े ३॥ हसाया

हकाराया। लिलता

--------------------------------------------

p. 42) ं
हसायाऽा ं
मा ादािदमहसया।

तृतीया ूकितः ु  त ैरमायया॥ ४॥
स ैव तया

आस ु तया
ु  भव ु सद।े
े ु ै ितॐोऽाः 
ु ु
इित िऽपरसया  िवा सक ् समीिरता॥ ५॥
सिचः ु
ु ने यताो लिलता ाितीयकः।
ू ु ं पाियो ाने सयतः॥
शमियत ं ु ६॥

ू ु ं चराितम।्
ूाणो रसािसिहतः शयम
ु ैषा दाहन
नभो गोऽा पन े समयोिजता॥ ७॥

ं ु ं वनशियतु ं च त।्
अ ु ारसय

--------------------------------------------

े शषः।
िवयित े आिदमहसयऽ
ं े े ककारोपिर। स ैव
मित
ु  चतथ।
लिलता िव ैव। तया ु त ैरमायया त ैः

कटऽयगत े
ैररैः। अमायया अखया। एतं

भवित ूोकटऽयारै
ः ूोबमगत ैः ूथम
ू े
ितीयकटचरमगतखािवरिहत ृ ू
ैतीयकटचरमगत -

खासिहत ु
ैः समाा तरीया े
िवित॥ ४॥ आस ु चतसृष ु िवास॥
ु ५॥
ु े े
शिचिरािदिभरकादशार िै िभः ोकै ितीयायाः

कामरीिनाया ु
एकादशार िवामपिदशित। ु
तऽ शिचः
ु  ं िबः। तने यः
ऐकारः। ने यतः ु ऐ  इित। आो वण  इित शषः।

ू ं नकारः। अियतु ं अिलिरकारः तने
लिलता ूागिभिहता िवा। श
ं ु ा ं यकारने
सिहत ं िन इित। रयः तकारः। ाने सयतः
ं ु  इित॥ ६॥ ूाणः ककारः रसािसिहतः रसा लकारः।
सयः
ू ु ं नकारयम।्
अििरकारः ताा ं सिहतः ि इित। शयम
चराित ं चरः एकारने सिहत ं  े इित। नभोमकारः।

--------------------------------------------

p. 43) े
एषा कामरी िना कामदैका दशारा॥ ८॥

े 
कामयािदरािदः ािसःचाथ िरा रसः।
ु ् सचरा पात िरा
धरायक ् ृ
पािसः तः॥ ९॥

ु े ं ु े रसः ादनरम।्
िराशऽिसय

िरा भःसिहता गोऽा सदाहोी रसः िरा॥ १०॥

ु ं रसा चरसमिता।
नभ मता य

--------------------------------------------

ु ैषा पनरिप
गोऽा दकारः। पन ु े समयोिजता दाहो
दकारः। दाहन
थक ् योिजता॥ ७॥ अ ु वकारः। चरसय
े तनाऽपृ
रफः े ं ु ं चर एकारः
तने सिहत ं व े इित। वनशियतु ं वन ं औकारः, शििवसजनीयः
 
ताा ं सिहतम।् त सकारः
् सौः इित।
ु  ८॥
े ैकादशारथः॥
एवमूकारण े
े 
कामयािदिभः मोिहनी ं
ै योिवशितिभः ोकै ः

तृतीयाया भगमािलनीिनायाः पिऽशछतार

िवामपिदशित। े  िबसिहत ऐकारः ऐ  इित। रसः
तऽ कामयािदः
ु ् धरा उकारः तने
भकारः। िरा गकारः। रसो भकारः। धरायक
ु भ ु इित। सचरा एकारसिहता। िरा गकारः ग े इित। रसः भकारः॥ ९
यः
॥ िराश ं ु े इकारण
ू े गकारनकारौ। अिसय े ूक ं ु
े ं सयौ

िगिन इित। रसः भकारः। िरा गकारः। भःसिहता भ ू ऊकारः तने
सिहता। भःू सिहतित
े साशपोपादान
ं ं भःू इित
ं े े
सोपतनारणथः। ्
े े  एवमिन ूकरणऽऽ
े 
सवऽािप
 गो इित। गोऽा दकारः। सदाहः रफसिहतः।
िनवाहः। े अिः इकारः िर इित।
ु ं
रसो भकारः। िरा गकारः॥ १०॥ नभः मकारः। मता य

मत आकारः ु ं मा इित। रसा लकारः। चरसमिता
तने य

--------------------------------------------

p. 44) ततो रसः िरा पाता सह योिजता॥ ११॥


अ ु हस
ं ु
सचरो रसोऽथ ािरायतः।
ं ाने च चरण
िरा धरािता हसो े च॥ १२॥

रसः िरा ततो ा ं भयत ू ु ्


ू ु ं शमियक।
ु मत॥् १३॥
ू ं जिवयतो
रसः िरा ततः सािः श

ू ं चाियतु ं ाहः सातः परम।्


रयः श

रसः िराऽ ु च िवयत यत
ु ं ूाण एव च॥ १४॥


दाहोियमसात ्
िरा ं ु
ा दाहसयता।

--------------------------------------------

े सिहता ले इित। रसः भकारः। िरा गकारः। मता सह योिजता


एकारण
े सह पृथयोिजता गा इित॥ ११॥ अ ु वकारः। हसो
आकारण ं हकारः।
े सिहतः हे इित। रसो भकारः। िरा गकारः। धरािता
सचर एकारण
े सिहता ग ु इित हसो
उकारण ं हकारः। ाने यकारण।
े चरण
े एकारण

ु  े इित॥ १२॥ रसो भकारः। िरा गकारः। ां
ताा ं यः
ू ु ं ओकारसिहत ं यो इित। श
यकारः। भयत ु ्
ू ं नकारः। अियक
े सिहत ं िन इित। रसो भकारः। िरा गकारः। सािः इकारण
इकारण े
सिहतम।् श
ू ं नकारः। साििरित सििवशषणपरोऽय
ं े ं िनदशः


शाोवण  इकारसिहतः ािदथः। ्
 अिन ूकरण े सवऽ
ं ं े
े िवशषणिलाना
सासिपरन ं िनदशिनयमो
 बोः।

तऽ सिपरो 
िलिनदशिनयमििवधः  े
वणशापया

अरशापया े
िलिपशापया ु पकारण
च। तने िन इित। जिवयतः े

सिहतः। मत आकारः ू ं नकारः।
पा इित॥ १३॥ अथ रयः तकारः। श
अियतु ं इकारण ् ू
े सिहत ं एतत श ्
े ं िन इित। त सकारः।
ैव िवशषण

दाहः रफः। सा ु वकारण
े सिहत ं भवित व  इित। रसः भकारः।

िरा गकारः। अ ु वकारः। िवयत सकारः। यतु ं िबना सिहत ं

स ं इित। ूाणः ककारः॥ १४॥ दाहः रफः। ु ् इकारण
अियक े सिहतः िर इित
। रसः भकारः। िरा गकारः। ा ऊकारः।

--------------------------------------------

p. 45) ू 
सचर जवी पविवातातयतः बमात॥् १५॥

ु  ं रसदन ु च िरा।
चतयमथाणाना
ु ु ् या दाहः सचरः ावी च त॥् १६॥
दयक

दाहोऽमता ु ोम साी रसतः।
यो
ु श
िरा (त)ु ऽिप मता या ू ं साि नभरौ॥ १७॥

ं ामः
हसो ू ं ामतोऽ ु च।
ु श
ु तथा दाहथा रयः॥ १८॥
दाहो गोऽा चरयता

रासिहत ं दाहरयौ चरससमितौ।


े ् १९॥
रसः िरा ततः ूाणो रसािसिहतो भवत॥

--------------------------------------------

ं ु दाहः रफः
दाहसयता ं ु रफसिहता
े तने सयता े  इित। सचरः
ू 
े सिहतः। जवी पकारः प े इित। पविवातातयतः
एकारण बमात ्
ु  ं तृतीयािदवणाना
चतयमथाणाना ु
 ं चतयिमथः।

एतं भवित
े ृ ु 
कामरीिनािवायातीयचतथपमषा -रािण
चािर (न प े इारं) िनि े एतिहािन यािन॥
े १५॥ रसो

भकारः। िरा गकारः। त सकारः। अ ु वकारः। या
े सिहतः। दाहो रफः
ऊकारण े  इित। जवी पकारः। चरण
े एकारण


सिहतः प े इित। त सकारः॥ ु
१६॥ दाहोऽमता ु
यः
ु दाहने सवा  इित। ोम णकारः। सािः
वकाराकाराा ं यो
इकारण ्
े सिहतः िण इित। रसो भकारः। िरा गकारः। अिन ूकरण े
सवऽिप शः समय। ु आकारण
ु े मता या ु गा इित। श
े या ू ं
े सिहतः िन इित। नभरौ नभो मकारः चर
नकारः। साि इकारण
 १७॥ हसो
एकारः एकारसिहतो मकारः इथः॥ ं हकारः।

ु ा ं यकारः। मत आकारः
ामः ु
ताा ं यः
े अ ु
ू ं नकारः। ा ं यकारः। अतः परिमित शषः।
ा इित। श

वकारः। दाहो रफः। ु एकारसिहता द े इित। तथा
गोऽा दकारः। चरयता
े एकारसिहत इथः रे इित। तथा रयः एकार सिहतकार
दाहः रफः

इथः त े इित॥ १८॥ त सकारः। धरासिहत ं उकारसिहत ं स ु इित।

दाहरयौ रफतकारौ। े
चरसमितौ एकारसिहतौ। रफतकारौ
े े े सिहतािवथः रत
ूकमकारण े े इित। रसो भकारः। िरा गकारः।

--------------------------------------------

p. 46) ू ु ं चरयतु ं ततः पवमतः


शयम ू  परम।्

शयम ् ु ु चरः॥ २०॥
ु ं च गोऽा ात दाहयाना

ु गोऽा ामतःपरम।्
ूाणो रसाचरयतो
े ् २१॥
ु  ु ामतो भवत॥
गोऽा दाहमा
े समितम।्
ू ु ं वारण
वातो नभ भय
ु ु ं चराितम॥् २२॥
रसः िराऽियतु ं वाययम

ु पािसः शा समितः।


मासोधरायतः

मासो भःसिहतो े रसो ा ं तत त॥् २३॥
दिव


दाहना ्
ु च ात रयोऽमदितः।

ू ं च कवल
श े ं भिे रस सचरा िरा॥ २४॥

--------------------------------------------

ूाणः ककारः। रसािसिहतः रसा लकारः। अििरकारः ताां


ू ु ं नकारय ं चरयतम
सिहतः ि इित॥ १९॥ शयम ्
ु एकारण

ू 
सिहत ं  े इित। ततः पवमतःपरं अार
ू  े
पवारमवोरारिमथः। ू ु ं
 ि इित। शयम
ु वकारण
नकारय ं  इित। गोऽा दकारः दाहसिहतः ि इित। अना े
सिहतः। चर एकारः॥ २०॥ ूाणः ककारः। रसा लकारः। चर
एकाराा ं सिहतः े इित। गोऽा दकारः। ा ं यकारः। गोऽा
ु दाहः रफः।
दकारः। दाहमा े ्
मत आकारः िा इित। अ ु
वकारः। ा ं यकारः॥ २१॥ वातः अकारः। नभो मकारः।
ू ु ं ऊकार य
भय ु ं मो इित। वाः घकारः। चरण
े समित ं
े सिहत ं घ े इित। रसो भकारः। िरा गकारः। अ ु वकारः।
एकारण
अियतु ं इकारण ु ु ं चकारयम।् चराित ं
ु ं िव इित। वाययम
े य
ु उकारयतः
एकारसिहत ं च े इित॥ २२॥ मासः कारः। धरायतः ु  ु इित।
 े सिहतः भः इित। मासः
रसो भकारः। शा समितः िवसजनीयन
कारः। भःू सिहतः ओकारण
े सिहतः भःू सिहतः इऽािप

साशपोपादान ं भ ू इित सोपतनथः
ं े े े  ो इित।

दवीित ु
सिः। ्
रसो भकारः। ा ं यकारः। त सकारः॥ २३॥
े रफण
दाहन े े सिहतिमित शषः। ्
े अ ु वकारः व  इित। त सकारः। रयः

तकारः। अमदितः अ ु वकारः मदाकारः ा इित। श
ू ं
नकारः।

--------------------------------------------

p. 47) िवयदयत ु ् यतः


ु ु ं दाहियक ु शिचः।

ु प ैकािरताः िताः॥ २५॥
ू रसाायता
भमी

ं ु
तदिरतबीजािन सयािन प वै।
् सचरो रसो भ
तािन बमात ा ु
ू नभोयता॥ २६॥

हसरयतो ्
ु िःात ततः ु ्
ूाणो रसाियक।
ू ु ं चरयतु ं ाहोऽ ु मतः॥
शयम ु २७॥

ोमािसिहत ं पािस मता िरा।


ु  े सिहत ं िूय े ॥ २८॥
ू ं साि नभः कयारण
श

--------------------------------------------

कवल ्
े ं च ररिहत ं न इित। भिे इित दवीसोधन
े ं मानिरतम।्
े सिहता, िरा गकारः ग े इित॥ २४॥ िवयत ्
रसः भकारः। स चरा एकारण
सकारः। अयतु ं वकारयतम
ु ् इित। दाहो रफः ु ् इकारण
े अियक े

सिहतः िर इित।  ं िबने यतः। ु एकारः ऐ  इित। भिमः
शिचः ू बकारः।
ु रसा लकारः। ा उकारः।  ं िबः त ैः
रसाायता
ं ु ँ इित। प ैकािरता िताः ँ इतटार
सया े ू ं
एतदामकैे कारािरत ं पकः
ृ 
ूयोिमथः।
ं ु
तदिरतबीजािन सयािन प वै ूो ँ इित
े ु उपिरितािन सिबिन बीजािन प तािन बमात ्
बीजारालष
े ा जकारः ज ं इित। सचरः एकारसिहतो, रसः
कथयामीित शषः।

भकारः भ इित। भःू ओकारः। ु नभो मकारः तने सिहता
नभोयता
ु एकारसिहतः ह इित। िमित
ं हकारः। चरयतः
माँ इित॥ २६॥ हसो
् े
ूो पम बीजा े च ात हिमित बीज ं वारय ं
 यथा ँ जँ ँ म ँ ू ह ँ ह एव ं ूकारण।
ािदथः। े
ु ् रसा लकारः। अि िरकारः ताा ं सिहतः
ूाणः ककारः। रसाियक
ू ु ं नकारयम।् चरयतु ं एकारण
ि इित। शयम े सिहत ं  े इित।

त सकारः। े
दाहो रफः। अ ु मतः ्
ु अ ु वकारः। मत आकारः
ताा ं सिहतः वा इित॥ २७॥ ोम णकारः। अिसिहत ं िण इित। रसो
े सिहतित
भकारः। मता आकारण े शषः।
े िरा गकारः गा इित।
ू ं नकारः। साि इकारण
श े सिहत ं िन इित। नभो मकारः। चरण

े सिहत ं म े इित
सिहत ं एकारण

--------------------------------------------

p. 48) अ ु पाियाभ ु मदितम।्


ु ं रयदाहवििभः॥ २९॥
ू ं ा ं च 
श


ं सदाहोऽरसाचरै
हसः ः सयतो े ्
ं ु भवत।
ु ु ् ३०॥
ं ााहविैयममदीिरतम॥
हसः


पिऽशताणः
 ािाऽसौ भगमािलनी।

किथता परमशािन विनताजनमोिहनी॥ ३१॥


हस ु दाहविैयः
ु ूथममत।
ु े
े  ृ 
कामयातीयािदवणानामक े ् ३२॥
ं भवत॥

द ु मता य
ु ं हस
ं ु
मता यतः।
एकादशारी िनिा िना समीिरता॥ ३३॥

--------------------------------------------

े सोधनम॥् २८॥ अ ु वकारः। िवयत सकारः।


िूय े इित दवी ् नभः

मकारः। तशः ु े मदित ं आकारण
समय। े सिहत ं मा इित।

ू ं नकारः। ा ं यकारः। त सकारः।
श ु ं
य

रयदाहवििभः रयकारः। दाहो रफः।  ं िब। विः
ु ं  इित॥ २९॥ हसो
इकारः। त ैय े
ं हकारः। सदाहः रफसिहतः।

अरसाचरै ं ु अ ु वकारः रसा लकारः चर एकारः  ं
ः सयतः
ं ु
िबः एत ैः सयः। े
एतं भवित हकाररफवकार लकार-
एकारिबिभरक ू
े ं कटिमित ं हकारः। दाहविैः
अँ ू इित। हसो
सयतम ्
ं ु दाहो े
रफः। ं ु ्
विः इकारः।  ं िबः। त ैः सयतम।
अ ं बीजिमित शषः।  भगमािलनी िना िवित
े ॑कारिमथः। े
े परमशानीित
शषः। े े ु
दवीसिः॥ ३०॥ ३१॥
ं े
हसािदिभः ु
सरी ु 
िै िभः ोकै ः चता
िनिाया िनाया एकादशार िवा ं तपािदफलं
ु दाहो रफः
ं हकारः। दाहविैयः
चोपिदशित। तऽ हसो े विः
ं ु खथः।
इकारः  ं िबः त ैः सयः े े  ॑ इित ूथम ं
 ृ 
े कामयातीयािदवणानामक
बीजिमित शषः। े ं भवते ्
े  िना िवा तृतीयमरमार
कामयािद
 ं अऽ ितीयारादीारािण तने
दशमारपय

नवारािण सािन। त सकारः। अ ु मता यः

--------------------------------------------

p. 49) 
विनतानवनीताना ं िावकोऽिजपािदना।
 ु
जायत े साधको िन ं कपािधकसरः॥ ३४॥

ु ूथम ं ूाणो दाहन


भःू ने या ु ्
े ततम।
े त
रसो दाहन ु ् ३५॥
ु ं ूाणो दाह वन  यक॥

ु ं ूभा दाहन
े त
कं च दाहन ु
े तता।
ु िनिातो यम॥् ३६॥
े ता
ा च दाहन

एषा नवारी िना भडा 
सविसिदा।
े ं िऽिवध ं णात॥् ३७॥
याः रणतो नँयरल

--------------------------------------------


अ ु वकारः। मत आकारः। ु ं ा इित। हसो
ताा ं य ं हकारः।
ु ॑ इथः।
े यः
मता आकारण  विनतानवनीताना ं
 े
िावकोऽिः। एतं भवित एत िवािस दशनादव

विनताः अथ  ूाणापकािरका वँया भवि॥ ३२॥ ३३॥ ३४॥
भःू नािदिभः
े े णािदिै िभः ोकै ः पा

भडािनाया ु
नवार िवामपिदशित। तऽ भःू ओकारः।
ु िबना सिहता, ओिमित। ूथम ं बीजिमित शषः।
ने या े ूाणः
े रफण।
ककारः। दाहन े े ं ु ं
ततु ं ओकारय
ककारारिमथः ब इित। रसो भकारः। दाहन
े रफण।
े े ु ं
त
ं ु ं भकारारिमथः ॅ इित। ूाणः ककारः।
ओकारय
ु ् दाहो रफः।
दाहवनयक े ं ु
वन ं ओकारः।  ं िबः एत ैः सयतः
े रफण।
ं झकारः। दाहन
ब इित॥ ३५॥ कच े े त ं ु ं
ु ं ओकारय
झकारारिमथः ऴ इित। ूभा छकारः। दाहन
े रफण
े े ,
ं ु ं छकारारिमथः  इित। ा जकारः।
ु ं ओकारय
त
े रफण।
दाहन े े त ं ु ं जकारारिमथः ळ इित।
ु ं ओकारय
िन िाऽतोय ं िनिा (िना) िवाया अः
 ६३॥ िना भडा
अरय ं ाहा इथः॥ े े शषः।
िना िवित े
े े तऽ ावरं
गरलं िवष ं िऽिवध ं ावरजमकिऽमभदन।

काररकरवीरािद, जम ं फिणगोनासािद। किऽम
ृ ं
ु ू
िलकचरसकपरािद॥ ३७॥

--------------------------------------------

p. 50) े
भडािमहा ं ाििानरम।्
ततोऽ ु श ु
ू ं हसाियम
ं ु ् ३८॥
ु मतम॥

दिना यतु ं श ु
ू ं ाने शिचना ु ्
च यक।
ू ं नभःशियतु ं नवाणयमदीिरता॥
श  ु ३९॥

  विवािसनी िवघरा।
िना सवाथदा
ु ् ४०॥
याः रणतो वँय ं जायत े भवनऽयम॥

ु  ्
ितीय ं विवािसा िनिा चतथकम।

पम ं भगमाला ं भडाया ितीयकम॥् ४१॥
--------------------------------------------

े े
भडाािदिभयिम िै िभः ोकै ः षा

विवािसनीिनाया नवार िवामपिदशित। तऽ

भडािमहा ् े
ं ात भडािनािवाया आमरं
वि वािसनीिनािवाया आमरं भवतीथः तने ओिमित
िसम।् िनिानरं िनिा िनािवाया आमरं
 ततः अनरम।् अ ु वकारः।
॑कारोऽा ितीयमरिमथः।
श ं ु ं हकारकाराा
ू ं नकारः हसािय े ं सिहत ं वि
 अ ु वकारः। म
इथः। ु ं वा इित॥ ३८॥ त ्
ु ं आकारय
सकारः। अिना यतु ं इकारण ू ं नकारः। ाने
े सिहत ं िस इित। श
यकारण। ु
े शिचना ु ् यतु ं आा ं ाा ं
े च यक
च एकारण
ु ू ं नकारः। नभो मकारः। शियतु ं
  ै इित। श
यिमथः

िवसजनीयसिहत ं मः इित॥ ३९॥ िवघरा ूलय े िवमासकरी॥ ४०॥
ितीयिमािदिभः तािरणीिमिै िभः ोकै ः सा

महावळरीिनाया ु
ादशार िवामपिदशित। तऽ ितीय ं
विवािसाः विवािसनीिनािवायाः ितीयमरं अा
ु  ं पम
आारं ॑ इित। िनिा चतथक
े  भगमाला ं ऐकारः।
िनिथः।  े
भडाया ितीयकं
बकारः॥ ४१॥ िनिाितीय ं च तृतीय ं च िन इरयम।्
 अम ं नवम ं पात ्
ष समौ ता एव (मद) इथः।
ता एवामारं नवमारं च ाताम (् िवे) इथः।

े  आ ं ॑कार इथः।
एतदा ं अा महावळया 
े  ४३॥
ःखसाततािरणी अिववकतािरणीथः॥

--------------------------------------------

p. 51) िनिाितीय ं च तृतीय ं षसमौ।


े ् ४२॥
अम ं नवम ं पादतदािमतीिरतम॥


महावळरी िना ादशाणा  समीिरता।

काारसागरबरःखसाततािरणी॥ ४३॥

े 
वळयमा ं ाियदियतु ं ततः।
अ ु ाता य
ु ं गोऽा ासयता
ं ु ततः॥ ४४॥


रयो ाने शिचना ्
यतु ं ात तदनरम।्

अाण विवािसा ती िना समीिरता॥ ४५॥


सारी समापािरणी िवरिनी।

ौीकारी िशवतावािकािरणी सविसिदा॥ ४६॥

आ ु विवािसा ािददनरम।्


ं धरासयः
हसो े ् ४७॥
ं ु तजरसमितम॥

--------------------------------------------


वळरीािदिभः े
िसिद ःै िऽिभः ोकै ः अा

तीिनायाः सार िवामपिदशित। तऽ
े 
वळयमा ् े
ं ात वळरीिनायाः अमरं अा ं
 िवयदियतु ं िवयत ्
तीिनायामामरं भवित ॑ इथः।
शकारः। अि यतु ं इकारसिहतम।् ततः ितीयिमथः िश इित। अ ु
ु ं अ ु वकारः। मता य
ाता य ु ं आकारण
े सिहत ं वा इित
तृतीयमरम।् गोऽा ासयता
ं ु ततः गोऽा दकारः। या यता

ु  ् ४४॥ रयो ाने शिचना
े सिहता  इित चतथमरम॥
ऊकारण ु यतु ं

ात तदनरं रयकारः। ाने यकारण ु
े शिचना े
ऐकारण
यतु ं  ै इित। अाण विवािसाः नम इथः॥
 ४५॥

समापािरणी अिववकापाशकरी॥ ४६॥
आिमािदिभः कािरणी इ ु 
ै तिभः

ोकै नवािरतािनाया ु
ादशार िवामपिदशित। तऽ
आ ु विवािसाः ॐ इथः। ्
 ािद तदनरम ॑कारो
ितीय ं बीजम।् हसोधरासयः
ं ं ु हसो
ं हकारः। धरा उकारः
ु कारः
 ं िब ाा ं यः ँ तृतीय ं बीजम।् तजर
े -

--------------------------------------------

p. 52) वायःु ूभा चरयता


ु मासः शि समितः।

े दाहन
दा रयण े विः ादम ं िूय े ॥ ४८॥

ं ायतो
हसः ु ितीयकम।्
ु मासरयो
ु  ु िना िरता ादशारी॥ ४९॥
ितनादयता

ु ृ ्
लीकाियशोिवाधनारोयायरािकत।

िवषःखूशमनी सवाभीािकािरणी॥ ५०॥

शिचः ु
ु ने यताो रसा वि-समितः।
ु वनििभः परः॥ ५१॥
ूाणो ितीयः यतो

ु ु
इतीिरता री ािाऽसौ कलसरी।
याः रणमाऽण 
े सवं े ५२॥
ूजायत॥

--------------------------------------------

् े खकारः। चरण
समितम तजः े एकारण ु  ् ४७
े समितः ख े इित चतथम॥
॥ वायःु चकारः। (पदाम) ् ूभा छकारः। चरयता
ु एकारया
ु छे इित

षम।् मासः शिसमितः मासः कारः। शा िवसजनीयन


 े
समितः ः इित समम।् दा रयण
े दाहन
े विः सकार तकार
े ईकारैः ी इम ं बीजम।् िूय े इित दवी
रफ ु
े सिः॥ ४८॥
ु ँ इित नवमम।् मासरयतः
ं ायतः
हसः ु  े इित दशमम।्


ितीयकं अा एव ितीय ं बीज ं ॑ इकादशम।् ितनादयता
ु  ु
ु फट ् इित ादश ं बीजम॥् ४९
ु फकारः। नादः टकारः तने या
ितः
 ,ं ःख ं दािरािदज ं
॥ िवषःखूशमनी िवष ं सपािदज

योनाशकरी॥ ५०॥

शिचिरािदना जायत े इने ोकयने दशाः
ु ु
कलसरीिनायारा ु
ं िवामपिदशित ु
ु ने यतः
तऽ शिचः
िबना सिहत ऐकारः ऐ  इित ूथम ं बीजम।् रसाविसमितः रसा

लकारः, विरीकारः ताा ं समितः। ूाणः ककारः, यतः
ु  इित ितीयम।् वनििभः परः सौः इित तृतीय ं बीजम॥्
िबयतः
ु े  ५२॥
े जपाराधनािदवैगयनापीथः॥
५१॥ याः रणमाऽण
--------------------------------------------

p. 53) ं
हस ु  समितः।
ाणरसादाहकिभः
ु ु
िवया कलसया  योिजतः सदायतः॥ ५३॥


िना िना रा ात षिः ू
कटारै ु
यता।

ूितलोमािदभी प ैासितिभराहता॥ ५४॥

् े
या भजनतः िसो नरः ात खचरः ु
सखी।
िनमहानमहौ े ् ५५॥
ु चा जायत े याऽिनशम॥

ु  ु ्
िरतोपामा ं ाद ् ितदाहचरयक।
 दाहायतु ं वळशी
े पम ं ततः॥ ५६॥

--------------------------------------------


ं इािदिभः अिनशिमिै िभः ोकै रकादँया
हस
े ं ं चोपिदशित। तऽ
िनायारा ं िवा ं तदसा

हस ाणरसादाहकिभः ं हकारः। त ्
ु  समिता हसो
े कःु उकारः।
सकारः। ूाणः ककारः। रसा लकारः। दाहः रफः

पिभः हसाो हकारः सिहतः ात।् एतं भवित

एत ैहकारािदिभः उकाराःै षिररैः
े ु े
ूकमनलोमबमणाबमयोिजत े ं षदिभ
ैरव े ैदन ु

उकारािदिभहकारा े ं ूितलोमबमण
ःै ूक े
े ं
चाबमयोिजत ैरव

षदिभ ुू ु
ैदनकलसरीिनािवायाः ृ ू
ूकितभतया े
सत
िवया षकारिभया सदायतो योिजत ैः िनािवाया
ासितभदाः े
 सवि, ताा े
ूधाना सयिमित॥ ५३॥

िनािनािदना े िनािनािवाया उपिरामाणषे ु
ोकन
ं े े ु ासितिभदिः
िवशिधकशतभदष े ु तषे ु बमागताना ं
 े  ५४॥ या
े ं ूयोगूाधादशनायथः॥
िवभवभदाना
े िवािस साम कथयित।
भजनत इािदना ोकन

तऽया ु
उपिरािािनापटलोिनमहानमह
 ५५॥
योगबलािदथः॥

िरतािदिभः े
कामदोिदत 
ःै पिभः ोकै ादँया

नीलपताकािनायाः सदशारा ं िवामपिदशित , तऽ

ू  ष् १ श २  ् ३ ह ४
िरतोपा ं उपा ं अारावम
ु े
 ५  ६ एव ं अनलोमबमण
--------------------------------------------

p. 54) ् ु मा े दशाः बमशः त।


मत यो ृ े
ू रसाायता
भमी े षतः बमात॥् ५७॥
ु वळशी

षडरािण िरता तृतीय ं तदनरम।्


ु  े अा आमनरम॥् ५८॥
ितदाहचरन

उा नीलपताकाा िना सदशारी।


समरे िवजय ं खपाकानिसिदा॥ ५९॥

े े
वतालपिणीचटिपशाचािदूसाधनी।
िनधानिवलिसासाधनी कामदोिदता॥ ६०॥

--------------------------------------------


षदाः। इं १ ि २  ३ ु ४ ः ु ५ ु ६ एव ं ूितलोमबमण


षदाः। े े ु षिधसतिवायोजनात
एव ं ादशभदष े ्

े सवि। ऐ ई ॐ १ ई ऐ ॐ २। ई ॐ ऐ ३। ऐ ॐ इ ४। ॐ ई ऐ ५। ओ
ासितभदाः
े ू े
ई ऐ ६। एतमलसतिवा े साा खा
सदाः े ॑ इित
ु  ु ् फकाररफ
े ितदाहचरयक
ूथम ं बीजिमितशषः। े -
ु ृ इित ितीयम।्  दाहायतु ं
एकारिबिभयः
सकाररफ ु ं तृतीय ं ॐ ू इित। वळशी
े -ऊकारिबिभय े पम ं
ं ु  ु िबसिहत
 ५६॥ ततः मयः
ततः ओकारतथिमथः॥
आकारः। आँ इित पमम।् मा े दशाः बमशः त
ृ े
ु ु
दशाः कलसरीिनायाः मा ं बीजय ं  ऐ ं इित

अाः सं सम ं चारय ं ािदथः।
ू ु वकारः लकार-ऊकारिबिभयः
भमीरसाायता ु ँ ू इित
् े षतः बमात॥् ५७॥
अम ं बीजम वळशी

षडरािण (ऽ) तािन िनमदिव।े इित। एिभः षिम
ु
चतशारािण िरता तृतीय ं तदनरं ँ इित पदश ं बीजम ्
ु  े फकार रफ
। ितदाहचरन ु
े -एकारिबिभयमाःितीय ं
ू ं ृ इित षोडशमरम।् अा आमनरं ॑कारः
कट
 ५८॥
सदशिमथः॥

--------------------------------------------

p. 55) ू 
रसो नभथा दाहो ा ं ा वनपिवका।
ु भविािवजय
ने या े ैकारी मता॥ ६१॥
ृ े वहारे सदा जयम।्
वादषे ु समरे क
िवध े रणादवे िवजया िववैभवा॥ ६२॥

ु ् 
ु ं  ं िना ात सवमला।
दवनय

एकायाऽनया िसो जायत े खचरः
े णात॥् ६३॥

ू रसाथ िरा ु च।
ू ू े नभसा भ
भःश
ु रसा मत॥् ६४॥
ु ाऽ ु मा
रयोऽिना यतो

ु ं रसाशऽिसयत।
नभ मता य ू े ं ु े

--------------------------------------------


खपाकादीिन उपिराीलपताकािनािवधानपटलषे ु
ं वमाणाऽ ूौित॥ ५९॥ ६०॥
े े ोकयने ऽयोदँया
रस इािदना वैभवन
ु ं चोपिदशित तऽ रसो
िवजयािनाया एकार िवा ं तदनभाव

भकारः। नभः मकारः। दाहो रफः। ा ं यकारः। ा

ू  औकारया।
उकारः। वनपिवका ु िबना सिहता।
ने या

एतवित भकारमकाररफयकारौकार ू
िबिभः कटपा
ू ् ६१॥ समरे क
े े इित कटम॥
एकारी िवित। ृ े यु े जय॥
 े ६२

द ु इािदना ोकन ु 
े चतदँयाः 
सवमलािनाया
एकार िवा ं तदनभाव ु
ु ं चोपिदशित। तऽ दवनय
ु ं
ु ं कट
 ं सकारवकार औकारिबिभय ू ं  इकारी॥
े ६३

ू ू े इािदिभभविद
भःश  े रै िभः ोकै ः

पदँयाः ालामािलनीिनाया िषरा ं िवामपिदशित
तऽ भःू ओकारः श
ू े नकारय ं ित।
े नभसा भःू
मकारसिहत ओकारः मो इित। रसो भकारः। िरा गकारः। अ ु वकारः
ु इकार सिहतः ित इित। ा जकारः।
। रयः तकारः। अिना यतः
ु ् इित॥ ६४॥
ु ा इित। रसामत ला
ु वकाराकारया
अमा
ु मा इित। रसाश
े यः
नभो मकारः। मता आकारण ू े लकारो
नकार।

--------------------------------------------

p. 56) े सिहता अ ु पवार


गोऽा चरण ू  ं तथा॥ ६५॥


अी त सदाहा ु ्
ु रसारययक।

हस ु
मता दाहः ूाण मता यतः॥ ६६॥

दाहः सािः ूाणचरौ ा मिहता रयः।



चरणा ु च गोऽा ाि ारसा ु ् ६७॥
ु यक॥

रयः साि ा ु रसा पनरतौ


ु े जवी ततः।
े े त े िः ात हसो
दाहनानन ु ् ६८॥
् ं दाहमयक॥


हस  ु सः।
दाहविैदाहायत

स दाहातोऽाः रमाा ु प वै॥ ६९॥

--------------------------------------------

ं ु े इकारसिहतो िलिन इित। गोऽा दकारः। चरण


अिसयत े सिहता एकारण

सिहता द े इित। अ ु वकारः। पवार
ू  ं तथा वकार पवार
ू  ं दे
इित॥ ६५॥

अी अ ु वकारः अििरकारः िव इित। त सकारः। दाहा ु

रफवकारौ व  इित। रस ा रसः भकारः ा ऊकारः भ ू इित।

रयः तकारः। त सकारः। ु ् िबयम।
यक ु ् यिगितसकार
ु ैव
े ं स ं इित। हस
िवशषण ं मता यतु इित सः हा इित।
ु का इित॥ ६६॥ दाहः साििरित।
े र इित। ूाण मता यः
दाहोरफः
े ईकारसिहतः िर इित। ूाणचरौ के इित। ा मिहता जा इित। रयः
रफः

तकारः चरणा ्
ु च व े इित। गोऽा दकारः। त सकारः। सािः िस इित।
ु ् लं इित॥ ६७॥ रयः अिना सिहतः ित इित। ाबं ु
ाबं ु  इित। रसा यक
 इित। रसा लकारः। पनरत ् ू
ु े े एतत पवारतय ु
ं पनरिप ्
ात ल
ु पकारोरफण
े यतः
इित। जवीदाहन े े यतः ् े
ु ू इित। अनने त े िः ात अनन

ूरण ू 
े त े इित पववीितमरय ं िः लल इित ूल

ऽीयरािण िरिदथः। ्
 ािदोपिरात इयः।
ं ु
हसोदाहमयािदित  ६८॥ हस
॑ इथः॥ ं
दाहविैिरित ॑ इथः। ु स इित हसः
 दाहायत ं
े  ततः
ृ उरिदथः।
हकार एव ँ इित। सदाहाः र इित सक
अनरम।् अाः िवाया इित शषः। ु
े िरित
ू  े अमाा ु पवै
काकािगोलकायववापरयोरित।
अा िवाया

--------------------------------------------

p. 57) उपााधःित ं नीलपताकाया अनरम।्



िरता भडा अम ं नवम ं तथा॥ ७०॥

ालामािलिनिनाऽसौ िऽषणसमीिरता।
े  े
वधाकषणसापवँयावशकरी े ् ७१॥
भवत॥


वायूाणवनै
ः सा िचऽा ादरया।
े ७२॥
या िसिधनधाािनिधलाभाय कत॥

ु नाथ
शिचः े ू ं ाभसा भरसः
श ू िरा।
अ ु पाियः सािमताऽरयौ
 ु तथा॥ ७३॥

ु े
इलायतोऽिरतािन ु
पनर ु ्
ु मतम।

ं े
दाह मता हसिरतय ु
ं पनः॥ ७४॥

--------------------------------------------

अमारमार ादशाराविध पारािण


ु  ६९॥ उपााधः ित ं नीलपताकाया
ालामािलनी इित िरथः॥
् ू  ं
अनरं नीलपताका िनािवाया अारात पवार
ू   ं इित। िरता ं िरता
पवितमरिमथः
 भडा
िवायारमारं फारिमथः। े अम ं

नवम ं तथा भडािवाया अमनवमारय ं ाहा
 ७०॥
इथः॥
े अा अरसामसाधारणािन
ालामािलनीािदना ोकन
पफलािन चोपिदशित॥ ७१॥

वायिरािदना े षोडँयािऽािनाया र
ोकन

िवा ं तििफलं चोपिदशित। तऽ वायूाणवनै

 तऽ चकारः ूथमारम।्
चकारककार औकारिबिभिरथः।
आलाभः पानम॥् ७२॥
ु े े
शचीािखलद 
ःै षोडशिभः ोकै वाराा
ु ने
दशोरशतार िवा ं तामािदकं चोपिदशित तऽ शिचः
ू ं नकारः। नभसा भःू मो इित। रसो भकारः। िरा
ए ँ इित। श
गकारः। अ ु वकारः। रयः सािः ित इित। मता ु वा इित। रयौ
तकारयम।् तथा मदित ं ा इित॥ ७३॥ इला यतोऽिः
ु इला लकारः।
ु उािन ऽीयरािण
अिः इकारः िल इित। एतािन पनः
ु ु े  अ ु
पनररिदथः।

--------------------------------------------

p. 58) ु
अदाहो ु हसोऽथधरया
मो ं नभः।

तजोऽिना पनः ु
ु प वातः ने समायतः॥ ७५॥
े तवू  तोयमियतु ं ततः।
तोय ं चरण

ू ं ाने शिचना
श श ु ् ७६॥
ु ं शा नभोयतम॥

दाहोधरासिहतोय ं चरसमितम।्
ू 
एतवमधः ु
ूोचतयमतः परम॥् ७७॥

ू  ्
ु सचरो रस ैत पवकम।
ा ने या
ु ूोचतात
रसोऽिना पनः ु ्
ऽयमतः॥ ७८॥

ु चरणािप
नभो भवा े ं े
हसत ू  ्
पवकम।

हसोऽिना ु ् ७९॥
ूाितय ं दय ं समायतम॥

--------------------------------------------

ु िह इित।
मतु ं वा इित। दाह मता रा इित। हसियतः

ु एतािन ऽीयरािण पनरिप
एतय ं पनः ु े  ७४॥ अ ु
वदिदथः॥
ु रा इित हसो
वकारः। दाहो मः े
ं हकारः। धरया उकारण।
नभो मकारः म ु इित। तजोऽिना
े ु प
े खकारः िख इित। पनः
तजः
ु ु
े पनााः।
ूोािन वाराहमखीपारायव वातः ने
ु वातः अकारः ॐ इित॥ ७५॥ तोय ं चरण
समायः े तोय ं धकारः ध े इित।
े अ ं इित तोयमियतु ं िध इित। ततः उपिर।
तवू  अरिमित शषः।
श ु
ू ं नकारः। ाने शिचना ु
यतिमित ू ं
े  ै इित। श
शषः
नकारः। शा नभोयतु ं शििवसजनीयः
   ७६॥ दाहो
मः इथः॥
धरासिहतः ं इित।  ं चरसमित ं ध े इित। एतवू  ं
इथः। ु
 अधःूोचतयमतः ू 
परं ं ध े इावित ं
ु े  ७७॥ ा
िध ै नम इरचतयमोपिराोजयिदथः॥
ु िबयो
ने या ु जकारः ज ं इित। सचरो रसः भ े इित। एत पवक
ू  ं
ू 
उार पवमर  रसोऽिना यतु इित शषः
ं ज ं इथः। े िभ
ु ूोचतायमतः
इित। पनः ु ू
पविध ु े
ै नम इित चत

ूथमारवज  ै नमः इरऽय ं उपिराोजयिदथः

॥ ७८॥ नभो भवा ु
ु यतिमित े मो इित। चरणािप
शषः े ु े
ं अिपः समय
हसः
हे इित।

--------------------------------------------

p. 59) रसरण ू 
े तवमिना ु
च रसा यतः।

पाऽय ं वाताधरया च नभः िूय े ॥ ८०॥

ु पादय
ूाणः ने यतः ृ ं यतु ं रसः।

ामतय ृ े ु ं ु ् ८१॥
ं पााहनासयतम॥
ु श नादयो
गोऽा धरायता ु जवी यतः।

ु ् ८२॥
े पवू  पवू  च पवू  च मता यतम॥
दाहन

श े ु चरः।
ू ं मसिहत ं ाहनाना
े ु ं ु ् ८३॥
श मसिहतो ाहनासयतम॥

ं तथा ु मता सह।


ं ु हसः
ािः सयतो
दयने ने यतु ं रस ने सयतः॥
ं ु ८४॥

ु पनौ
ूाणदाहौ धरायौ ु विना िवयत।्
 ु ु ं ु ् ८५॥
वादाहयमाियासयतम॥

--------------------------------------------

ू  ं हे इ पवू  मो इथः।


एत पवक  हसोऽिना
ं िह इित।
ु ं  ैनमः इरऽयम।् दय ं
ूाितय ं ूाग
समायतु ं  ं इित॥ ७९॥ रसरण
े भ े इित। तवू  भ े इत

ू 
पवमर ु च कारः समय
ं  ं इित। अिना च रसो यतः ु े िभ इित।
ु ं  ैनम इित िऽतयम।् वातः अकारः। धरया
पाऽय ं ूाग
े ु
च नभः य ु इित। िूय े इित दवीसिः॥ ु कं इित।
८०॥ ूाणः ने यतः
दय ं यतु ं  ं इित। रसो भकारः। ा ं यकारः। एतय ं
् ं भय
पात ूो ्
ं इक।क़रऽय ु
ं पनरिप ्
ािदित। त सकारः।
े ु सय
दाहनाना ं ु ं व  इित॥ ८१॥ गोऽा दकारः। धरािता  इित।
ु शः षकारः। नादः टकारः  इित। जवी दाहन
श नादयः े
ु पकारो रफण
यतः ु ू इित। पवू  ू
े े यतः
ू 
इादरावार ू 
पवमरं  इित। पवू  च मता
यतम ् पवशः
ु अऽ ू  े
 इत ू  
ं ?ा इथः॥
पवारिवषय◌ः
८२॥ श ्
ू ं मसिहत ं ना ं इित त सकारः। े ु चरः
दाहनाना

व इित। शमसिहतः षा ं इित। त सकारः। े ु ं ु ं
दाहनासयत
ं ु िज इित। हसथा
व इित॥ ८३॥ ािः सयतः ं ु मता सह तथा इित
ु  ा इित। दयने ने यतु ं  ं इित।
 ूकरण े समयाथः
सवऽाऽ
ं ु भ ं इित॥ ८४॥ ूाण-
रस ने सयतः

--------------------------------------------

p. 60) ू 
पविवण च शिचः ु
ु ने यतथा।

िरा रसा वनने दावौ हसो ु ् ८६॥


ं धरायक॥

ु 
ितनादवती पाद ु ्
ृ ु मता यतम।

हस मता िवा दशोरशतारी॥ ८७॥


वाराही पमी िविवजया भिकौमदी।
 चितिवाता
वाताली े े
नािखलदा॥ ८८॥

ु पनरा
ूाणदाहौ धरायौ ु ं रस े मत।्
ु ततयम॥् ८९॥
ा ं मियतु ं भःया

े समयोिजतम।्
ु ं चरण
अादौ त ु रसायम
े विशिा ं यतो
दाहन ं ् ९०॥
ु हसतःपरम॥


नभो िदाहा ु ा श ं ु ्
ू ं नसयतम।

--------------------------------------------

ु ूकिमित
दाहौ धरायौ े ु इित। पनौ
े क
शषः ु ु
पनरिप ु इित
क
् इित। वाः दाहय
वण। विना िवयत शी ु ं वाः घकारः य इित। अ ु

ं ु ं ँय ं इित॥ ८५॥ पविवण


वकारः। िवयासयत ू 

वँय ं इतदार ू  ु
पवातयारात ् ू  क
पव ु इथः
ु ऐ ं इित। िरा रसावनने यित
ु ने यतः
। शिचः ु े शषः
े ठल इित।
दावौ ठकारय ं ठठ इित। हसो ु ् ँ इित॥ ८६॥
ं धरायक
ु 
ितनादवती ्
पात अनरं फट ् इित। द ु मता यतु ं ा इित

हस ु इित शषः
मता य े हा इित॥ ८७॥
े दा
वाराहीािदना ोकन े नामपकं कथयित॥ ८८॥

ूाणािदिभः ु ु
बमािदःै पिभः ोकै ः ककायाः

पिवशर सार ऽयोदशार च

िवामपिदशित। ु ूकिमित
तऽ ूाणदाहौ धरा यौ े ु इित
े क
शषः

। पनरा ु
ं पनरिप ्
तयो रा ं कु इित। रस े लयम मत ्
आकारः ा
ु ॐ इित। ततयम॥्
इित। ा ं मियतु ं याः इित। भःू या
ु कु
८९॥ अादौ त ु ॐ िमोपिर अ मािदभतू ं क

इरऽय ं भविदथः। ु ं चरण
 रसायम े समयोिजत ं े इित।
दाहन ु हसतः
े विशिा ं यतो ं ् इित॥ ९०॥ नभो िः
परम ॑ीः
े मम इित।
ािदित शषः

--------------------------------------------

p. 61) अ ु पािय
ु ं मता त ु नभः िूय े ॥ ९१॥

श ु हसः
ू ं ा ं भवा ू 
ं पवाौ ु
ानऽयम।्


अ षािदपाणादौ ादा ईिरतः॥ ९२॥

एकादशारादौ ितीयः दीिरतः।
ं  ूोा मा इित बमात॥् ९३॥
तृतीयः पिवशाणः

ू े हसो
भःन ु ने हसकः।
ं दाहवियतः ं
ायया भवा ् े हसः
ु ात न ं समितः॥ ९४॥

ु ु
ककावण ृ
च ादााारः तः।
  ं
सवाभीाथसिस ु
ै सलभोऽय ु ु
ं सरिमः॥ ९५॥


सतोदीिरत    
ैवणदशिभदशिभः पृथक।्

--------------------------------------------


त सकारः। सदाहा ु दाहसिहत ं म इथः व  इित। ा जकारः।

ू ं ने यतु ं न इित। अ ु पात अनर
श ं वकारः। िवयत ्
ु ं ) मता य
सकारः। (य ् इित। िूय े इित
ु ं नभ इित यावत मा

े ु ु ९१॥ श
दवीसः॥ ु
ू ं नकारः। ा ं यकारः। भवा
ं इित शषः
हस ू 
े हो इित। पवाौ पमोिवाचरमारय ं
ु ं अयमवे मः
 ानऽय
ाहा इथः।
 अ षािद
अरिवभागयोगबमाऽय ं भवतीथः।

पाणादौ ादा ईिरतः। एतं भवित अ

पिवशारम षारमार
े ् तने सारी
ु  ततः परं ाहा इित वदत।
दशमारामाय

ूथमा िवा भवतीित॥ ९२॥ एकादशारादौ ितीयः समदीिरतः
। एतं भवित अ ैव पिवशाराारमार

ु  ततःपरं तरमभताहा
एकादशारामाय ू

इरययोजनात ऽयोदशारी िवा भवतीित। तृतीयः
ं  ूागवािभिहतः
पिवशाणः े ृ ू
ूथमितीययोः ूकितभतः

सपिवशाण  ९३॥
मः तृतीय इथः॥
ू े े
भःनािदना ु ु इने
सरिम

ोकयनााार ु
ूपयागिवामपिदशित। तऽ भःू
ने ॐ इित। हसो
ं दाहविने ॑कारःने हसकः
ं हं इित।
ु इित शषः
ायया य े स इित। भवा ् इित। ने हसः
ु ात सो ं
ु कावण
समितः हं इित। क ु  ९५॥
च ाहा इथः॥
े े े
सतनािदना चराचरिमने ोकयने

पभताना े े
ं ूकमक

--------------------------------------------
p. 62) ु
ूाणाीलाऽशाखािभः शिसारीयतु ैः॥ ९६॥


भतमाः ु
समिाः  
प सवाथिसिदाः।

यषामालोकतो िव ं वतत े सचराचरम॥् ९७॥

ू 
पवाौ ु 
च तवू  चतदशतदकौ।
ु  स श
अनािवाः ू ं ूाणो जलरयाितः॥ ९८॥

--------------------------------------------


िवशरान ् ु
मानपिदशित। े
तऽ सतोदीिरत  
ैवणिरित। एतं

भवित वातो मिदािदिभः पिऽशटलोै ू े ु
ः ोकै भतष
िवभाना ं मातृकाराणा ं सािभदीिरत
ं ैः।
े ं दशिभररैपता
ूाणाीला शाखािभः ूक े

ााशिशसायाः एव ं
े े ं
ूकमकिवशराारो ं
िवशरोममसिहता
एव ं पमाः। ूोबमण ू
े पाना ं भताना ु
ं िरित। ते
े ं पानामिप माणा ं प ं
यथा तषा
 े ममिलिखतमिप अऽ तषा
लिलतािनासपयाबम े ं प ं
ूकटं ूकाँयत े ूाक ् ूक ् दिणोदक ् च एकादश षट ् रखाः

समारालं िविल तास ु दशदशकोास ु पस ु पिष
ं ु
 बमण
उाधः े अकारादीिन अ इ उ ऋ ऌ इित ॑पारािण
ूथमपौ समािल तितीयपौ आ ई ऊ ॠ ॡ इित

दीघारपकं बमादािल तृतीयपौ ए ऐ ओ औ अ ं इित

वणपक ु  ु पिष ु ूोबमण
ं समािल चतािदष े

ककारादीन शकाराान ् ्
 पशः
षगान समािल

सवापौ े ्
षलसह इित पारािण चािल पँयत।

सवपिकोदशारािण ूाणाकािन। तदधः
ितितीयपिकोदशकािन दशारािण अाकािन।
तदधःिततृतीयपिकोदशकितदशारािण इलाकािन।
ु 
तदधःितचतथपिकोदशकितािन अबाकािन। तदधः
ितपमपिकोदशकािन दशारािण खाकािन।
े ं दशानाम े तामरािण ोः एकारं च
तषा
े ् ७६॥ एव ं कत
सवऽ शीित रं तपिर सार च योजयत॥ ृ े

ं दशाराः पभतमा
एकिवशा े
भवि। तषामालोकतः
 वतत े अािप िबयत े इथः॥
ूभावािदथः।  ९७॥
ू   ु
पवािदिभमनिर िै िभः ोकै ः षोडशिनाना ं

साधारण ं षोडशारं बिलममपिदशित। ू 
तऽ पवाौ च
ु  ू ूणवखावण
ूागाााणामािदभतौ े अ
ु 
 तव चतदशतदकौ
ूथमितीयवण ातािमथः।
--------------------------------------------

p. 63) ु 
रसः ाामायाा ं तृतीयोऽ चतथकः।
ु े परमिर
रसः या रयो यरण े ॥ ९९॥

ु ाभा
रसो यो ू ं हसः ु
ं ायततः।
ू   ु षोडशाण बलमनः॥
पवावणािवः े  ु १००॥

वि तमयी ाििरित सक ् सभीिरताः।



अा िनःकालनात िच ् १०१॥
े तं ासातम॥

इित षोडशिनातुषे ु ौीकािदमत े तृतीय ं पटलम।्

--------------------------------------------

ू  ू
आाारम पवभतायाः ु ु
ककािवायाः
ु 
चतदशपदशार ु  े
े सव  इित े अ तृतीयचतथार
 अ ु नािः यतु इित शषः
ातािमथः। ू ं य इित
े िव इित। वाः सश
। ूाणो जलरयाितः ककारो ऋकारतकाराा ं सिहतः कत ्
ृ इित॥ ९८॥

रसः ात ामायाा ं  इित। मायाशः
् े खा
शिशािन त 
े िवसजनीयोरकै
े कािभधायकौ,
 तृतीयोऽ
एव ं ित े अतरयोजन ं सदायबलािदथः।
चतथकः ु इित शषः
ु  सव  इित नवमदशमार।े रसः य य े भू
इित एकादशमरम।् रयो यरण
ु े त े इित ादशम।् परमरीित


सिः॥ ९९॥ रसो यो ू ं ो इित ऽयोदशम।् हसः
ु ाभा ं

ा यततः ु 
ं इित चतदशमरम।् पवावण
ू 

आाारमौ ाहा इित पदश। षोडशाण इः
े  ु एव ं षोडशारः सवासा
षोडशाण बलमनः  ं
 १००॥
षोडशिनाना ं बिलम उ इथः॥

इित ौीषोडशिनातषे ु ौीकािदमता पिरपण


ू  त

ूपसारिसहराजूकाशािभधानन ु
े सभगाननाथन

िवरिचताया ं मनोरमााया ं ााया ं
ू 
िनािवापूकाशनपरं तृतीयपटलं पिरपण
परामृम॥्


मसा तृतीय े यमक
े ं ााान ं मसया


शतय ं सनवितसिहत ं सामीिरतम।्
ु 
अथ चतथपटलारः।

ू ं िूय े ।
अथ षोडशिनानामाायाः पजन
  ् १॥
े ैव िन ं सवाथिसिदम॥
कथयािम बमण

न ैिमिकं तथा का ं ण ु ं पटलैििभः।


े ु
यनाितपापयोऽिप ु ् २॥
े सिनितम॥
िसिमित


ासऽय माँ आसनाना ं चतयम।्

आवाहनमन ं ु पात समाचामन
 ं ु तथा॥ ३॥

ु ु
मिायधाना ु े
ं बीजािन मिारचनवासन।

ान ं सपिरवाराया िनपजािविधबमौ॥ ४॥

 ं तथा।
नवावरणशीणा ं नामाचाबम
् ् ५॥
 उपचारान जपबमम॥
मायोगमचाया

ं ु
वातः सयता ं मने ितीयकम।्
नने समायने तृतीय ं ूथमा सौ॥ ६॥
--------------------------------------------

ु 
अथ चतथपटलारः।

ू 
पविन ् तीयपटले
तृ

षोडशिनािवािदकमपिदँयानरमििनायाः ूधानाया

लिलता िवायािनन ैिमिकाा ं समाराधनबममपिदशित। अथ

षोडशिनािदिभयो े
भविद े ं
िै िभः पटलैः ूक

ोकशतप ैः। तऽ अथ षोडशिनािदिभः बमिमःै
ु   ु
पिभः ोकै तथपमषपटलाथानिशित। तऽ
ू  न ैिमिकं तथा का ं पजनिम
िन ं पजनिमथः। ू

िवशषणम।् अितपापयोऽिप
ु े े
िववकषी॥ े
२॥ ासऽयािदना
बीजानीने पादािधकन
े ािवशोशकः
ं े ृ तऽ
कतः
े ु  
े बमोििप ोकसौकयथित
ासऽयिश
 ं ु बीजयपम॥् ५॥
सदायः। समाचामन

वातािदना  े  े ोकन
माजनािदनाािधकन े

करशििवा ं शोधन ूकारं चोपिदशित। तऽ वातः
ं ु
सया ं ॐ इित ूथम ं बीजमने

--------------------------------------------
p. 65) अनयोः करयोः शि ु 
ु ं कयादोमाजनात।
 ्

िर िशखावम  नऽम


े ं षडकम॥् ७॥

ु ु
े या िना कलसरी।
ितीयया सा िवया
े े
तृतीया स ैव शाा दाासनमतया॥ ८॥

िऽष ु हससमायोगाबासनमदीिरतम।
ं ु ्


हसा 
ं पमी च सवमासन ं तथा॥ ९॥

--------------------------------------------

ितीयकं आ ं इित ितीयकम।् नने समायने तृतीय ं सौः इित


तृतीयम।् ूथमा सौ िवित
े शषः॥
े ु
६॥ शििमित। ु
शिः
 
सपयपकरणशाहताकरणम।् अोमाजनात
 ्


वामदिणकरतलृयोिरित शषः।
ु े  े षडं
िदािदना सरीनायन
षडासिवा ं चोपिदशित। तऽ ितीयया उिािऽश
ं ु

े शषः॥
ितीयया िवयित े ७॥

तृतीयािदना एतया इने उरान

े ु
दाासनिवामपिदशित। तऽ तृतीया स ैव षडास े
ु ु
ूोकलसरी े
िव ैव। शाा। अऽ शिः खा।
े तने ैतं
उरोकागत ं िऽिितपदमावाहनिवामित।
भवित ऽीिण बीजािन ूक े ु
े ं खापरःसरािण ु 
कयािदित। ॑ ऐ  ॑

 ॑ स◌ः इित। दाासन े
ं पिरििवमहाणा ं दाना ं

सवशीनामासन  ं
ं उपलिान ं सवासा
े ु  अऽ उशबममपहाय
दवतानामपलिानिमथः। े

कथनमासनिवाचतय ु
ितीयिवानबिात ्   ्
सौकयाथम।
  ८॥
े पिरगणनबम सौकयाथः॥
तृतीयित
िऽिािदना ोकपवान ु
ू   चबासनिवामपिदशित तऽ

हससमायोगात ्
बालायािष ु बीजषे ु ूक
े ं

हकारोपबममारण ु चबासनिवथः
ं ह अ असौः चतथ े 
। चबासनिमित। सवषा े
 ं मदवता ू
भताना ं
याणामासन ं उपलिानम।्
ं े  ु
 सवमासनिवामपिदशित।
हसािदनोरान तऽ

हसा े े शषः।
ं समतित े ूावीिण बीजािन ूक
े ं

हकारसकारोपबमोारणात अस

--------------------------------------------
p. 66) ततो ु च रसोपते ं चरसिहत ं च तत।्
े मा या सा षी समीिरता॥ १०॥
त श


सािसासन ं दात तया 
े ै समचनात।
द ्

ु 
साऽवाहन ं कयामसोिऽखडया॥ ११॥

--------------------------------------------


अः अस◌ः पमी सवमासनिवा। 
सवमासनिमित
ौीचब कथनम।् अकथािदमातृकाकने िऽकोणरखाणा
े ंच
्  ं माणामपलिानिमथः॥
वमाणात सवषा ु  ९॥
 े े
 ोकन
तत इािदना समचनािदनान

सािसासनिवामपिदशित। तऽ ततोऽ ु च रसोपते ं

चरसिहत ं च तत अ ु वकारः। चकारः समय
ु े रसा लकारः। चर

एकारः।  ं िबाा ं सिहतम।् चकारः समय।


ु े तो

िविशप ं परामृशित। एतं भवित


ु ं  इित कटार
वकारलकारिबिभय ू े
ं ािदित। तश
मा या सा षी समीिरता त ूो कार। शःे

खायाः।   े  एतं
मा एतयोयोमथः।
भवित ता ु बालायाीिण बीजािन ॑कारोपबमािण 
े ु ॑ ऐ  ॑  स◌ः  एव ं पा सा बाला
कारावसनािन च भवयः
 ं
सािसासनिवाािदित॥ १०॥ सािसासनिमित। सवषा

साानामिभमताना ं िसीनामपलिान ं
अखडाकपिवमश  िसिरथः।
े  अऽ द 
े ै समचनािदित
ु े ु
े एताऽसनचतय
आसनचतयऽित। मयोजनाूकारं
पम े पटले वित।

सािदना े  े ैकन
समीिरत इनाान े ोकन


समीमावाहनिवामपिदशित। े शषः।
तऽ सा िवयित े
ु े शषः
नमसा ययित े  उिऽखडया
े नमःशायथः।
ु े शषः।
मियित े उरऽ वमामाणमिप उिमित सवऽ कथयित।

हसाहसया ्
ं ु स ैव ात समी मता एतं भवित

हकारसकाररफारै े ं िऽष ु बीजषे ु या
ः ूक ु कलसरीिवा
ु ु
े  मम े दाहयोग ु ना े समीिरतः
आवाहनिवथः।

ममबीज हकार सकारौ परात ् ं
सयो े ं लकारा े
रफ
े  तने हकार सकारककारलकाररफ
योजयिदथः। े -
 ं बीज ं मायाम।् इतरि
ईकारिबिभमम ं ु

--------------------------------------------

p. 67) ं
हसाहसया ्
ं ु स ैव ात समी मता।
मम े दाहयोग ु ना े समीिरतः॥ १२॥


िवयत सदाह ् ं भवत।
ं विशा ं ात य े ्

तदािदकाः सवशीबा  े ् १३॥
नामिभजपत॥


दाहभमीरसााै 
विशनीबीजमीिरतम।्

े  ं महत॥् १४॥
ु कामयर
ूाणोरसाशियतः

ू ु
शमरसावियोगाोिहनी ु
मनः।
ा ं रसाायतु ं िवमलाबीजमीिरतम॥् १५॥


ा नभोविदाहयोग ैः ादणा मनः।

--------------------------------------------

 े रफ
सकाररयोम े  तने हकारसकारयरफ
े ं योजयिदथः। े
 ैरबीज ं माया ं अस अःॉ अःॐ◌ः नमः इित॥
औकारिवसजनीय
१२॥
े लिलतायाः ौीचबाविताना ं शीना ं
िवयिदािदना ोकन

पजानामपमाणा ु
ं ूणवभतू ं बीजयमपिदशित। तऽ

िवयत सकारः। े ईकारिबसिहत ं ौ इित।
सदाहवि ं रफ

शा ं खाम।् एतं भवित। खा
े ौीबीजोपबमैः

पजानामम ैः सवाः शीः पजयिदित॥
ू े १३॥

दाहभमीादीना ोकन ू
े विशनीकटारिवा ं
े ू
कामरीकटारिवा ू
ं चोपिदशित। दाहभमीरसााै


रफवकारलकार ु
-ऊकारिविभः ँ ू इित। ूाणो रसाशियतः

ूाणः। ककारः। रसा लकारः। शिः खा। ु ककार
त ैयः

लकार खािभः ू ं ॑ इित॥ १४॥
कट

शिमािदना े मोिहनीिवमलयोः
ोकन
ू ु
कटारीिवायमपिदशित। ू ं नकारः।
तऽ श

अरसावियोगात ्
वकारलकार ईकारिबयोगािदथः  इित।
ा ं यकारः। रसाायतु ं लकार उकारिबसिहत ं ं इित
॥ १५॥
ू  
ा नभो इािदना ोकपवान
ू ु
अणाकटारीिवामपिदशित।

--------------------------------------------

p. 68) ं सिसाःु ाााैयतो


हसः ु मनः॥
ु १६॥
जिया ु समिः
ु सवऽ जयदायकः।
वादषे ु वहारषे ु समरषे ु च िनितम॥् १७॥

कं नभोदाहसिहत ं ाायतु ं मनः।


  समाातः सविसिकरः
सवयाः  सदा॥ १८॥

ु कौिलनीमनः।
मासो नभोदाहविैयः ु
 ु
एत ैमनिभरािभः   ं ु ैः॥ १९॥
शििभवगसयत


वादवता   ाने दाको
ै ासः े े ्
भवत।

मिप पत े ः सवः सवऽ सवदा॥
े दवै  २०॥

--------------------------------------------


तऽ ा नभोदाहवियोग ैः जकारमकाररफ

ईकारिबनामोमबमयोगात ्
ॆ इित॥ १६॥
ं े
हसािदना े  े ैकन
िनितिमनाान े ोकन
े जियन

कटारिवा ं ताम चोपिदशित। तऽ हसो
ं हकारः।
सिसाःु सकारलकारवकारसिहतः। ााैयतः
ु यकार

ऊकारिबिभ यः। एतं भवित
ू ं अःँू इित॥ १७
हकारसकारलकारवकारयकार ऊकारिबिभः कट

े  े ैकन
किमािदना सदा इनाान े ोकन

 ू
सवरीकटारिवा ु ं चोपिदशित। कं लकारः।
ं तदनभाव
् े
नभोदाहसिहतम मकाररफसिहतम।् ाायतु ं यकार

ऊकारिबसिहतम।् एतं भवित लकारमकार रफयकार



ऊकारिबिभः ँू इित॥ १८॥

मासािदना ू  
ोकपवान
ू ु
कौिलनीकटारिवामपिदशित तऽ मासः कारः।
े ईकारिबिभः आॆ इित।
नभोदाहविैः मकाररफ
 इनाान
एत ैिरािदना सवदा े  े ैकन
े ोकन

विशादीना ं ासबम ं तलं चोपिदशित। तऽ

मनिभरािभः ू
ूोकटारै े शििभः
िरित शषः।

--------------------------------------------

p. 69) े ्
र े भाले तथाऽाया ं गले िद तथा सत।

नाभावाधारके पादय े मलामकाविध॥ २१॥

गोऽादाहमैः ादाोऽो यादसौ।



मोः ूाणरसाविैः ातीयकः। २२॥

ु चतथः
ू रसाायता
भमी ु  शिरः।
ू े
ूाणने दाहभनानरः ु
समः पनः॥ २३॥


ं दा तजसा
हसो च ा ु ्
ु दाहचरयक।

अमो हसावनै ु
ः समदीिरतः॥ २४॥

शिचः ु
ु ने यतवमः 
पिरकीिततः।

एत े एकारा मा मिापा े
महिर ॥ २५॥

--------------------------------------------

 ु िरित शषः।
ूोै विशाशििभयै  ं ु ैः
े वगसयत

अकचटतपयषारा ैः वादवता े ् १९॥ वादवतित।
ःै ूकम॥ े े

चतररनामा   े दाकः
ै ासन। े े
दविवमहः े
दा ु

 एतं भवित
े िवमहवािदथः।
अरैरव

अकारािदिवसजनीयाान ्
षोडश ् ु  तपिर ँ ृ इित
रान सिबनाय
ू ु  विशनी वादवताय
कटारमाय े ु े ्
ै नम इरसत।
्  े
एवमासमान वगबीजनामवादवतानमो 
ै सत ्
 े ूो
् ु 
िवमहान कयािदथः। ु
 अऽ नमःशयोजनमरऽ ू
पजाया ं
े ू  िवधानात॥् २०॥
नमः पद े इापपव

रािदना े
ोकन

विशाशिमासानापिदशित। तऽ र े
ु  े मलामकाविध
ॄर।े आाया ं ॅवोम। ू
ू
पादयोमलादारामकाविध करतलयने सम ं मोारं
े  अनरं मलिवायाः
परामृशिदथः। ू ूथमखडने
ू 
मािददया े दािदूपदा,ं
,ं ितीयखडन

तृतीयखडने ूपदािददया,ं करयने


े 
दिशकूदिशतूिबयया ु  ् अ
अ,ं ापकास ं िऽःकयात।
ु ु े
वासना गमखादवावगा॥ २१॥
े  े
गोऽािदिभमहरी  ु  ोकै ः नवाना ं
ै तिभः

मिाणा ् े
ं नवबीजमान बमणोपिदशित। तऽ गोऽा दकारः।
े अकारिबिभः
दाहमैः रफ

--------------------------------------------

p. 70) े े ण ु सौभायदािन वै।


बाणारािण दविश
् २६॥
ा ं दाहो रसा ु यतु ं पृथक॥

मिारािण पादौ बाणाः ःु सवजृ
 णाः।
े पप समीिरताः॥ २७॥
शााः शैवा िवयाः

ं ु े धनषी
िशिखतोय े सय ु सवमोहन।
 े

--------------------------------------------


िाँ इित। अः ितीयः। मोयादसौ ि इित मः।
ू  ्
े आकारान े ईकारं योजयते इित।
एतं भवित। पवबीजव

ूाणरसाविैः ककारलकार ईकारिबिभः  इित॥ २२॥ भमी
ु लकार ऊकारिबिभया
वकारः। रसाायता ु ँ ू इित। शि

कारो िवसजनीयौ  परः पम सः इित। ूाणने
इथः।
ककारण ू े रफः
े दाहभन े औकारिबसिहतः। अनरः षः

ं दा तजसा
ब इित॥ २३॥ हसो च ा ु ् हसो
ु दाहचरयक। ं हकारः
े तजसा
। दा सकारण। े े ा
खकारण। े यतु इित शषः।
ु फकारण े
ु ् रफ
दाहचरयक ु
े एकारिबयः। एतं भवित हकारः
े खकारण
सकारण े फकारण
े एकारण ु
े िबना यः

कटारपः समो मः ािदित। अःृ इित। अमो हस

े हकारसकार
ावनैः म इित शषः।
ु
औकारिबिभयोऽमः ु ऐ  इित।
ु ने यतः
अस इित॥ २४॥ शिचः

मिापाः ु
मिाणा ू ू
ं लसपरन
े ऽैिवाकाः

लाः अरािकाः साः ु ् २५॥
वासनािका परा इात॥

बाणािदना समीिरता इने ोकयने ििवधािन
बाारािण दशतैिव ं चोपिदशित। तऽ ा ं दाहो
रसा ु यतु ं पृथक ् यकाररफ

ु
े ं आकारिबिभयािन
लकारवकारसकारारािण प ूक

शःे नव बाणारािण याँ राँ लाँ वाँ साँ इित प मिारािण।
े ु मिारष
पादौ ूोष ु े ु आिदतः िाँ ि  ँ ू सः इित
 णाः
पारािण। कामनः िशव सवजृ
 ं
सवकािमनीवशकराः। ू ू
बाणाना ं लसपरन

त ैिव ं पम े पटले वित॥ २६॥ २७॥
िशखीािदना ोकपवान ु
ू   चापारयमपिदशित। तऽ
िशिखतोये

--------------------------------------------

p. 71)  ः सने मता तथा॥ २८॥


ं ैदाहविै
हसग


पाशौ तयोः समिौ 
तथा सववशरौ।

सवकरःतको ु षोऽशयोः॥
े मिा  २९॥

आवाहन ं ापन ं च सिरोधोऽवगठनम।्

े ु नमिया॥ ३०॥
ं ं च हितमिा
सिधापनस

ं  ं ु
सोभिावणाकषवँयोादमहाकशाः।
खचरी ु
े बीजयोाा सापनिमिप॥ ३१॥

ु िवशितिाासा
मिा ं ं िवरचन ं ण।ु

यािभिवरिचतािभ ु माः िसि यतः॥ ३२॥


कताली े े
ृ दनािमक।
करौ का

तख े तजनीम े िऽखडा लिलतावहा॥ ३३॥

--------------------------------------------

सय ं ु े थ ं ध ं इित बमण


ं ु े थकारधकारारे िबसय े
िशवयोापारयम।् चापयो ैिव ं पम े पटले िवित।
ं े
हसािदा ं च वशरािवाा ं
ोकोरापवााा ु
 ू   ं पाशयोररयमपिदशित। तऽ
हसग 
ं ैदाहविै े
ः ॑ इित। सनमता आ ं इित। पाशौ तयोः

समिौ ूावभयोः पाशार एत।े
 े 
सवािदनोरानोभयसाधारणमशा
 -
े ु ु
े तऽ मिाषः
रमकमत। बकारः॥ २८॥ २९॥
आवाहनिमािदिभः अयत इिै िभः
 ु ं ु
ोकै िवरचनीयमिािवशितनामापिदशित। तऽ सिधापन ं
ु े  हितपदन
ं मिथः।
सिधापनसा े े
ु ु
 उ,े तने चतॐोमिाः॥
बाणधनःपाशाशा ३०॥ ३१॥ ३२॥
ृ े
कतािदना े आवाहनाथ
ोकन
ु ु
िऽखडामिािवरचनूकारमपिदशित। ्
िऽखडाकारात िऽिभः

ातृानयािभः ं
ससारखडना। लिलतावहा
आानकरी। अऽ िवािकाया लिलताया आान ं नाम पिरिा

वणिमित ् ु ् ३३॥
सदायः। अत सगमम॥

--------------------------------------------

p. 72) अधोमखौ ु ं ु
ु करौ िौ ूसृतािलसयतौ।

िवदात ापनी ु सवा  सापनी
मिा ं मता॥ ३४॥

ं ु ु
अगामनखाऽिकिनाममिकौ।

करौ सिनखरौ मिैु षा सिरोिधनी॥ ३५॥
ु  ु
ऋजतजिनमिा  ू
ं कराा ं पाबिमतः।
े े ् ३६॥
ौपकराॅाोपबम े तौ िनवशयत॥


एषाऽवगठनी ु सिधानकरी पनः।
मिा ु

मिािल ु िवया ु ु
े ूसृता मकलािप वा॥ ३७॥

ु ान
बाणकोदडमिा ु
ु े मिना।
ु त ु तने ैव तजयोगतः॥
पाशमिा  ु ३८॥

ु ु तजनी।
किनानािमकयो पृ े ाद 

किटला ु
ऋजमा ु
मिासावशािभधा॥
 ३९॥

--------------------------------------------


अधोमखािवािदना  ं
सिरोिधनीने ोकयने सवासा

दवताना ं
ु ु
साधारणापनतिरोधनमिायिवरचनबममपिदशित। तऽ

सिरोधन ं नाम दवताया  ् ३४॥ ३५॥
अनिचूाथनम॥
ु ु
ऋिािदना मकलािप वा इने
े ु ु
ोकयनावगठनमिािवरचनबम ं

सिधापनमिािवरचनबम ं चोपिदशित। तऽ उपबम े
दिणकरोपबम े वामकर िवौािः वामकरोपबम े
ु ं नाम
े  अवगठन
दिणकर िवौािथः।
अयोयिवषयापादनपरम।् सिधापन ं
ु े  ् ३६॥ ३७॥
नामािभमनोपचाराीकरणूाथनपरम॥

बाणािदना ोकन ु
े बाणमिािवरचनबम ं

पाशमिािवरचनबम  ु योगतः
ं चोपिदशित। तऽ तज
 ु
तजयोरमयोगत  ३८॥
इथः॥

किनािदना  ु ु
े अशमिािवरचनबममपिदशित
ोकन तऽ
ऋाकारममािलिथः।
ु े ु
े  एतातॐो हितमिाः

दवतायाः पूितपौ

--------------------------------------------

p. 73) े  वमाणाया मम े करपृग।े


खचया
ु ं े मिैु षोा नमृ तौ॥ ४०॥
 ऋजसि
तजौ

किनाऽनािमका मा नख ैरोसता।



काऽौ ु  तजनी॥
ु किनाौ ऋज ू कया  ४१॥
 ं
सवसोभणी ु ऽैलोोभकािरणी।
मिा
एता मम े दिव 
े तजनीवत
ृ े सित॥ ४२॥

--------------------------------------------

तरानषे ु तदायधाना
ु ं पिरभावनम।् एताः ानो
े े ु समिवरचन े
े ैव िवरचनीयाानष।
दवताभावन
तोपते ं िवरचयिदित
े  ३९॥
सदायाथः॥
े  इािदना ोकन
खचया ु ु
े नमारमिािवरचनबममपिदशित
 वनीयाने
। तऽ नमृ ितनाम
े 
ापृथावनािभनयूदशनिमित। ु
अपरः
 तने ैव सवऽ ूणाम ूसादापादकम।्
सदायाथः।

ापन नमारााना ं पाना ं मिाणा ं ूदशन ं
ू ु 
तीयखडने कयािदित
मलिवातृ सदायः॥ ४०॥

किनािदना े  े ोकन
कािरणीनाािधकन े
ं ु
सोभणीमिािवरचन ु
बममपिदशित। 
तऽ तजनी

तजािवथः। ु
 ऽैलोोभकािरणी सखकािरणी।  े
सवदवताना ं

सवयोिषता ं च एतशनात ्
 दयोासो  ४१॥
भवतीथः॥
े  े ोकन
एता इािदना योिषतािमनायन े
 ु ु
सविविावणीमिािवरचनबममपिदशित। तऽ एताः
ं ु
सोभणीमिायाः। म े अली े दवीित
ु इित शषः। े ं ु
सबिः।
 ू ृ े ातािमथः।
ृ े ऋजकत
तजनीवत  सित एव ं कत
ृ े सित
इाहरणीयम॥् ४२॥ सविविावणी
  ं दवताना
सवासा े ं
्  ं योिषता ं योन
वशीकरणात सवासा े िविावणात।्

--------------------------------------------

p. 74) 
सविविावणी ु सवासामिप
मिा  योिषताम।्
ताामशपाा
 ं  मता॥ ४३॥
ं सिाऽकषणी


पिरवाली ृ नखाितलौ करौ।
ु का
अौ 
ु तजनीिौ े
नख ैरावशकािरणी॥ ४४॥

कराम े ूसृत े का ्


ृ ते तिनिक।

े भु े ममऽनािमक
तदमाषतो े ू ४५॥
े ऋज॥

तख े त ु तजावौ
 ु ममोपिर।

इयमािदनी ु सवादनकािरणी॥ ४६॥
मिा
अानािमके भु े तजावशाकती।
  ृ
एषा महाशा ु नाऽकषकािरणी॥
 मिा  ४७॥

सदकरौ सक ् परोपिर।


े ू 
मिणब े च बीयादली मपृयोः॥ ४८॥

--------------------------------------------

ताािमािदना
  ु ु
ोकोरानाकषणीमिािवरचनबममपिदशित। तऽ ताा ं
अशपाा
  ु
े याा
ं ूावदशपण ं

ममातजनीा ं सिा
ं े एतं
अनािमकयोिरित शषः।
ु ु वानािमकाय े
भवित ूागिािवणीमिै
अशाकारममातजनीसषात
 ्
 ं े आकषणी ु ात।्
 मिा
आकषः समीपानयनम।् आग िनजवाा(याः) कािरे
  ४३॥
 ैयिमथः॥
ृ े
पिरवािदना े े ु ु
ोकनाऽवशनमिािवरचनबममपिदशित।

तऽ पिरवाली
ु ाली।
ु े
आवशकािरणी

दवताभावोोधनकािरणी॥ ४४॥

करामािदना कािरणीने
े ु ु
ोकयनोािदनीमिािवरचनबममपिदशित। तऽ
 ु
सवादकािरणी सवयोिषतामादकरी े  ४६॥
दनकरीथः॥

 ु ु
े महाशमिािवरचनबममपिदशित।
अा इािदना ोकन

तऽ अाः उािदनीमिायाः। भु े अामाषतः॥
ु े ४७॥
े 
सािदिभदवता इिै िभः ोकै ः
े ु ु
खचरीमिािवरचनबममपिदशित। तऽ मपृयोः
ममािलपृ े खचरिसिकरी।
ु योः। खचरी े अऽ
ु े ु मषे ु सगमात
मिािवरचनूितपादकष ु ्
ाा े ४८
न िलत॥
॥ ४९॥ ५०॥

--------------------------------------------

p. 75) िवधाय भु े तजावौ


 े ू
ु कारयज।
ु 
किनाऽनािमके कयाकरपृ
े ग॥े ४९॥

ु लिलताूीितकािरणी।
े मिा
इय ं सा खचरी
अा िवरचनने ैव सवाः िसि दवताः॥
े ५०॥

 किनाम े िवपययात।
ममा मपााधः  ्


अनािमकऽधो 
े तजावशाकती॥
 ृ ५१॥
ु े
इतरे तखामाम े बीजमियमीिरता।

ु ं े महायोिनिखिडका॥ ५२॥
किनासषा

किनाऽनािमकामा ाः पृतः बमात।्


विलतावयोगन ु 
ू  े ऋजतजिनकौ करौ॥ ५३॥

--------------------------------------------


ममािदना िऽखिडका इने ोकयने

बीजमिारचनाबम ु
ं महायोिनमिारचनाबम ं चोपिदशित। तऽ
िवपयात ्
 िवपरीत  बीजमिा
े ातािमथः।  ्
ु सविसिकारणात॥

५२॥

किनािदना समीिरतिमने ोकयने
ु ु ु
शापनमिािवरचनबममपिदशित। तऽ समािधः
सगाधीयत े इित समािधः ािन दवताऽहाव
े 
इथः।

मतकरण े
ं दवताया ू  े दह
मितन े  ५४॥
कनिमथः॥
ु इािदिभः िशव
मिा े ु
ःै पिभः ोकै मिाणा ं
ु  ं तपपािदकं
ऽैिव ं तासना ं मिाशिनवचन
  अतः
चोपिदशित। तऽ तं तावः याथािमथः। ु
् ु
बमात अमार ोमािदपृिथबमात।् माया
प ूपाानितरोधान ं सादात ्

दािसःे रातीित रादान े इित धातोिनः 
ददातीथः।
् 
े कोपहषािवऽ
भदात ु े क े
ूहारूणामयोमरै
ु ,े हषिवपरीत
मिणब े िकिबता आजव ं भदे इत  ं
 े े तं भवित।
कोप ं कोपवीपरीत ं हष

ूहारूणामयोवबावबपाया ु े
एका मः
ु ु ं
कोपूसादयोावक े ूसादूितपािदका मिमिासिका
ु े े
कोपूितपािदका मिरवित॥ ५९॥

--------------------------------------------

p. 76) ु
शापनमिै ू ु
ु षा जपपजासमािधष।
ू े
मकरणमता रचनने समीिरतम॥् ५४॥

मिाः ु
ु ििवधा े रचनामततः।
दिव
ू ू
लसपरााता  ैिव ं ण ु िूय े ॥ ५५॥

रचनामयोप ं किथत ं तव सातम।्


तपायलयो
ु ू
भतातः
ु बमात॥् ५६॥
 े त ु कत।े
तासरचना दशनन
ू
तव मायाबिहभतसादादहिित॥ ५७॥

मदु ं रातीित मिा ु े त।ु


ु ाने ैका (?) मिरव

भदात ्
े कोपहष ूािणना ं जनयतः॥ ५८॥

 े
तने ैव सवदवाना ु हषूदा
ं मिा  मता।

पजाकाल 
े दशनीया ु
मिााः  िशव े ॥ ५९॥
सवदा

--------------------------------------------


िऽलोहािदना े े ोकयने
िशवन
 
पिवधमपाऽमकनूकारािदकं चोपिदशित। तऽ
ु  ु
िऽलोहशने सवणरजतताॆाय।
े एकितम।े

अकन ं पमपटले वमाणूकारण
े कित े
े ु  े ् धनमिाब
ु े दशयत।
 े धनयोिनमि
तिजल े ु ु ु

ािलबममिल
ु 
ं बा वामदिणतजनीय ं
दिणवामममािला
ु ं े
ं दडव
तामदिण े किनाय ं दिणवामानािसकाा ं
ं े
(दडव तामदिण े किनाय ं
ं े े ् एषा सरिभमिा।
दिणवामानािमकाां) दडवषयत। ु ु

तशनूकार ु ु े ् तशनानर
ं गमखादवगत।  ं
े कं दशवारतः जपनित
षडिनातातयरकै े े )।

षडिनामाणामकवार ू
ं मलिवातृ
तीयखड
े  तदन ु
दशवारं जप े बमो वा समचन ं वथः।

तिनिनािवया िऽखडपया मलिवया  े ्
च िऽवारमचयत
े े ु  िवापण
जपानौिवकोऽथः। 
े ूोबमतः एतदजल

िवशषणम।् िवया लिलतया िऽखडनथः। ु े
े े  अणन
िवातापादनम॥् ६०॥ ६१॥

--------------------------------------------

p. 77) े े 
िऽलोहकाचमृाऽकिकनम।्

े कं दशवारतः॥ ६०॥
षडिनातातय ैरकै

जपने िवापण े 
े ूोयदवािरणा।
ू े ं िवया िशव े ॥ ६१॥
ापजोपकरणाशष

लोिहता ं लिलता ं बाणचापपाशसृणीः करैः।


ं े यिता ं मिदता
दधान ं कामराजाक े ् ६२॥
ु ं रत॥

े समता
काानोपण ृ
े ं शििभवताम।्

 े ु सवऽ ूों न ैिमिकाचन॥


िनाचनष  े ६३॥


मूधानदा ु समासाकतः।

े ् ६४॥
े सम ं भवत॥
नवावरणशीना ं ान ं दा

ू  ु
कामायादऽ भषावणायधािदकम।्


तम ं परमशािन े
चबानामशषतः॥ ६५॥

अिणमा लिघमा पािहमा तदनरम ।्

--------------------------------------------

लोिहता ं इािदना अचन े इने ोकयने लिलताया


 ु
िनन ैिमिकयोानमपिदशित। तऽ बाणचापपाशसृणीः करैः
ु  ु
दिणाधोभजािददिणोभजा ु ु ु े ु
ं अूादियने चतषभजष
े ु
ूोबमणायधाना ं िितः। यितािमाथ
ु ु े
गमखादवावगः। ु ं आनशतिवमहात।्
मिदता
े े
काानोपणित
ू ु ं ु
नपरवीरवलयाशकरचनािकहारम े ु
ैवयकादवलयमििका
 ु ु ु े
कणाभरणमकटापतपा च
  े  ६२॥ ६३॥
िनन ैिमिकाचनयोातथः॥
े े इने ोकयने
मािदनाऽशषत
ृ ु
पिरवारशिवानमपिदशित। ु
तऽ समासाकतः।

दा ु बा ं ूजायये इित समोगात।
ु ्


कामायादऽऽ ु ु े
रहाथ गमखादवावगः॥ ६४
॥ ६५॥

अिणमािदिभः ृ
ूथमावतािव ःै पिभः ोकै ः
ु े
ूथमावरण े चतरॐ

--------------------------------------------

p. 78) े
तथिशं ु ं ु
विशं च ूाकाा भिसयता॥ ६६॥

ु सवाः कामाः ःु िसयो दश।


इारसयताः
ं ु
बीजयााः िसाः साया  च सयताः॥ ६७॥


ॄाी माहरी ्
पात कौमारी वैवी तथा।

वाराही च तथाणी ु तदनरम॥् ६८॥
चामडा

् आवलोन
ोक ६९ िमि इन ् ्
एिदितन ?्


महालीित किथताः शयतरॐगाः।

एतााौ तयााः सायगाः बमात॥् ७०॥

ारकोणिदगासीना अध ऊ च सिताः।



ूादियने ताः सवाः पजयथमावतौ॥
ू े ृ ७१॥

ु ं ं शं श ततः परम।्


काम ं बिमहकार
प ं रस ं तथा ग ं िच ं धयै  ित
ृ ं तथा॥ ७२॥

नाम बीज ं तथाा च अमृत ं सशरीरकम।्



िबजयराा आकिषयकाः बमात॥् ७३॥

--------------------------------------------

ं ू
शादशक माजाबम े ं
ं चोपिदशित। तऽ तषा

ोकाना ं सगमाासा ं मक 
े े ं ूदँयाानव
े ं
े ु े
योजयिदतऽािभः। यथा ॑ ौ अिणमािसिपाका ं

पजायामीािद। ू 
ारे पवपिम।
े कोणाः िविदशः िदशौ

दिणोरौ, अध ऊकन ू 
ं पवपिमारोपकठयोः।
ु े ६६॥ ६७॥ ६८॥ ६९॥ ७०॥ ७१॥
ृ चतरॐ॥
ूथमावतौ

कामिमािदिभः सिर इिै िभः ोकै ः षोडशदले
ू ू
ितीयावरण े शिषोडशक पजनमाजाबम
ं ं
 सशरीरकं शरीरिमथः।
चोपिदशित। तऽ आा आानिमथः। 

अऽािप गढाना ु 
ं सगमाथात ्
एक मप ं ूदँय 
ु े
एवमदिप कनीयिमतऽािभः ृ
मिवितभीा।

पालं दाः  ॑ ौ अकामाकिषणीिना
अमदलिमथः। 

कलापाका ं पजयािम। े पदशमा ऊहनीयाः॥ ७२॥
एवमिप
७३॥ ७४॥

--------------------------------------------

p. 79) े च ततः सायाऽचयत


िना कलित ्
  े बमात।्


पालं समार वामावतन सिर ?॥ ७४॥

ु ु मखला
कसमा े ु
पादना मदनातरा।
े च विगनी
रखा े पादशा
 मािलनीित च॥ ७५॥
यानािदकाः सवाः सायगा
 अिप।
 ूदिणम॥् ७६॥
ूाािदिद ु ाािदकोणाः

अिप च पऽषे ु तृतीयावरण े िताः।


ु
अतशारादौ पिमादूदिणम॥् ७७॥


सोभणी त ु ूथमा िविािवयनरा।

आकिषयाादिनका ततः सोिहनीित च॥ ७८॥

िनी जिनी पाशरी च रनी।


उािदनी ततो या 
े ततः ादथसाधनी॥ ७९॥

--------------------------------------------

ु ु े
कसमािदना े  ोकयने
िता इनान

तृतीयावरण े अदलशकमाँ जाबम ं चोपिदशित।
े  े
तऽाकमूदशनना े समा योाः ॑ ौ
ु ु
अनकसमापाका ू
ं पजयािम इािद॥ ७५॥ ७६॥
 ं
अिरािदना अथसिका े  े
इनाान
ु 
े चतथावरण
ोकऽयण ु  े शिचतदशकमान
े चतदशार ु  ्

दशा()रयशिपजाबम ं चोपिदशित। तऽ
ु  ()रादािवऽािदशने दशा()रयिप
चतदशा े दाः

ू े ु
अममार अूादियने पजयिदत।
े वशिर वशरी
 यसवािदकाः
इथः।   ं
उबीजयोपिर सवश
ु 
चतदशानामादौ े ् शिसारी इऽ शि
योजयत।
ृ े न त ु िवसजनीय॑कारािवित
इरयमवे गत  सदायः।
े उिबमण।
बमण े शिूक
े ं ूितकोण ं

दमकोणमार ू े  ॑ ौ
पजयिदथः।
 ं
सवसोभणीशिपाका ू
ं पजयािम। एवमान ्
् े ् ७७॥ ७८॥ ७९॥
ऽयोदशमान योजयत॥

--------------------------------------------

p. 80) ू ममयी यरी।


सिपरणी

यसवािदकाः ु
सवा  शिसारीयताः॥ ७९॥

सो ओन े ओफ़ ् थ े िलनस
े बन ्
् े े िथस ् ु े े ् इचोर
नरद  ्


पाः े दविश
बमण   ं
े े सवाथसिका।
 ु े त ु दवी
अदशारयम े सारािका॥ ८०॥
िसिसद े पातीया
ृ त ु िूयरी।
ु शिरााता तथा मलकािरणी॥ ८१॥
चतथ

कामूदा ततो ःखारत िवमोचनी।



मृूशमनी पाथा िविनवािरणी॥ ८२॥


असिरका पाथा सौभायदाियनी।
ू यसवािदकाः
दशैताः शयः पा  बमात॥् ८३॥

 ानमयी मता।
ानशिः तथ ैयूदा
ूोा सा पमी शिथा ािधिवनािशनी॥ ८४॥

ूोाऽधारपाऽा तथा पापहराऽपरा।


उै वमानमयी तथा रािपणी॥ ८५॥

--------------------------------------------

 े
अदशारािदना े 
बमािदनाािदना े
ोकऽयण
ू ु
पमावरण े पशिदशकमानपिदशित। े
तऽ दवी

े इित अरयम तदन
सारािकाः दवी ु सार दशस ु

े ु अदशा
मष। े ् ८०॥ िसिसदे
 ()रमदशके च योजयत॥

सविसिूदा सदा च। ःखारत िवमोचनी
् ु ् ८२॥ असिरका
 अत सगमम॥
ःखिवमोिचनी इथः। ु
ु  यसवा( ा)िदकाः उबीजयारं
असरीथः।

सवश ् ौ
एतशारशिमाणामािदतो योजयते ॑
 े
सविसिूदादवीपाका ू
ं पजयािम। े नवमा
एवमऽिप
योजनीयाः॥ ८३॥

ानािदना े े ोकऽयण
यजिदन े षावरण े
ू ु
ितीयदशारे पशिदशकमानपिदशित।

--------------------------------------------

p. 81) दशमी शििदता ादीितफलूदा।



यसवािदका े ् ८६॥
ैताः षाऽवरणगा यजत॥

अरिप तथा पिमादूदिणम।्


् े ूावत
विशादीन यजत ् ्
साया  नमः पद॥
े ८७॥

 े ्
म ं िऽकोणमिभतः शराापमथाचयत।

े ु ं तजािक॥
पाशमशिमतत
 ु े ८८॥


बीजाािन े
नामािन नमोािन महिर ।
े जियनीिवमलार॥
नाथाँ पृतो दा े ८९॥

--------------------------------------------

तऽ ा सवथः। ् ौ सवा
 े  ूावत ॑  दवीपाका
े ं

पजयािम। ् े ् ८४॥ ८५॥ ८६॥
एवमानिप नवमान योजयत॥

े समावरण े अारे पशक
अिरािदना ोकन

माँजाबम ्
ं चोपिदशित। तऽ पिमात अममार

ूाविदित वगबीजािद योजनिवषयः साया  सािमित
 े
शषः।
नमः पद े ासबमूोनमः शमपा तान े
सारीमस ु मषे ु योजयिदथः।
े  ॑ ौ अँ आँ इ ँ  उँ ऊँ ऋँ
ॠँ लँृ ॡँ ए ँ ऐ  ओ ँ औ  अँ अः ँ ु विशनीवादवतापाका
े ू
ं पजयािम।
े मा योजनीयाः। अऽािप बीजययोजन ं ूथमिवधानात ्
एवमिप

अऽानिवधानात ्  ८७॥
सवऽ॥

मािदना े े
महरीनान े
 ैकन
े ु
ोकनायधाना ू
ं पजामान ् ू
पजाबम ं चोपिदशित। तऽ

म ं िऽकोणमिभत इत े
ं भवित। ूधानदवता

वाससवमिऽकोणमिभतः े ु तदायधािन
तजानष
ु ु
 े ् बीजाानीित।
बाणाशामचयत।
 ु एतं भवित ॑ ौ

इित पविबीज या े याँ राँ लाँ वाँ शाँ िाँ ि  ँ ू सः
 े बाणो
सवजनो े नमः इित बाणमः। ततोऽिप ॑ ौ इित

ूोबीजया े थँ ध ँ सवमोहनाय धनषु े नम इित धनमः।
ु 

तदन ु च ॑ ौ इित ूोबीजया े

--------------------------------------------

p. 82) े कैे व षोडशाकारतः िता।


मदवी
 े ् ९०॥
यतानौ ता अाः पदशाचयत॥

मिऽकोणकोणषे ु पिमादूदिणम।्

कामर े तथा च भगमािलनीम॥् ९१॥
सवळश

ू  ं ततो िवा कैे कं पीठनाम च।


पवय
े ु ् ९२॥
ततो नामािन शीना ं दवीसारीयतम॥

त ैाः समयत ्
 े पात ्
म े दव  े ्
े तथाऽचयत।
े ु ् ९३॥
य ं समा ं िवा ं च पीठदिभधायताम॥
े े ु ं तव पजनम।
दवीसारोपतिम ू ्

ूितचबं च मा ं िवया नवनामिभः॥ ९४॥

--------------------------------------------


॑ आँ सववशीकरणाय पाशाय नमः इित पाशमः। ततोऽिप च

ौ ॑ इित ूो बीजया े सवनाय अशायनमः

इशमः।
 अऽािप बीजययोजन ं ूावत।्
 नवाना ं
नाथािनािदना ोकोरान
 ु
नाथानामचनानमपिदशित॥ ८८॥

मािदना े दाः
ोकन े षोडशिनाकं तने
ता िवमहे अासा ं पदशीना ं ितिथिनानामचन ं चोपिदशित
॥ ९०॥

मिऽकोणािदना  े े षडरािधकन
समचयिदन े

ोकयनामावरण ू
े मिऽकोणकोणऽय े पजनीयशिऽय ं

ताँजाबम ं चोपिदशित। तऽ

पिमामकोणमार े ं खडं
िवाया एकमक
े  पीठािन
एकै काः शिरथः।
ू  ं
कामपपणिगिरजालधराािन ऽीिण, नामािन शीनां
े े
कामरीवळरीभगमािलनीित े ु ं दवी
ऽीिण। दवीसारोयत े
् ं ौीपवा
इर यात पर ्
ू  सार योजयते इित। ौ ॑

मलिवाूथमखड ं कामपपीठे कामरीदवी
े े

ौीपाका पजयािम। एवमौ ौ मौ योजनीयौ। अऽ
ौीशूयोगः सदायात॥् ९२॥

--------------------------------------------

p. 83) साया  समते ं त ु पजय  े ्


ू े तथाऽचयत।
यमता ु
े इित ूोा गणाोिग इिप॥ ९५॥

ृ े
अिभधामावता ू ं गिितबमात।
पजा ृ ्

दा ृ
े गिित े ैिव ं ण ु िूय॥
भवऽ े ९६॥

--------------------------------------------

ू े  े
े दशारानाधयन
पािदािदना पजनिमन

नवमावरण े सवम े दाः
े ू ू ु
लपपजनमपिदशित। तऽ
ु ं िवाम।्
ु ं तरीया
समा ं िवा ं ूागा
े ु ं पीठािभधा दिभधा
पीठदिभधायता े े तऽ
चित।
पीठािभधा ं ओानपीठे इित। दिभधा
े ु ु
ौीमहािऽपरसरी इित।
े े ं ूाववी
दवीसारोपत ु  ौीपवा
े इरयमाय ू 
ु े  ॑ ौ समा ं मलिवा
सारीमरिदथः। ू ं
ु ु
ओानपीठे ौीमहािऽपरसरीदवीपाका
े ू
ं पजयािम , अऽािप

् ् ९३॥
ौीशयूयोगः ूावत सदायात॥
े े 
ूित चबिमािदना भविदनाािदना िऽपादाने ैकन

े दाः
ोकन े नवावरणषे ु ूक
े ं

नवनामिभजनमाव ू 
तजापणमाव चोपिदशित।
तऽ नवनामिभः पम े पटले
ु  ु िपरािदिभनामिभप
चतदशपदशोकाामै ुे  -े
ू े  तऽ योजना
त ैऽोयोजनाूकारै म ैः पजयिदथः।
ू ु
ूकारो यथा मलिवािऽपरािनापाका ू
ं पजयािम। इवे ं

बमणाा े ् अऽ मनवकऽिप
नौ योजयत। े बीजययोजन ं न
ािदित सदायः। नवम े च ौीशयूयोगः ात ्

सदायतः। तत तिदित ू ं यिमित बीजयय।ं
ििवध ं पजन

गणान ्
ूकटािदकान।् ौीशिसागणान।
ं ु ् तऽिप
े पम े पटले
ादशऽयोदशाा ं ोकाा ं ूोाः। योिग इित ूोा
े िदात।्
े ूोित
इऽाित।
ृ े 
अिभधामावतनवानामावरणचबाणा ं ऽैलोमोहनािदकाः

साः। ता पम े पटले नवदशमाा ं अिभिहताः। त े
ू ं
यथा ॑ ौ एताः ूकटयोिग ैलोमोहन े चबे पजा

गिित। एवमानौ

--------------------------------------------

p. 84) ल ू ं मतन ं ु तथा।


ू ं समया नाा स
 े िविदत ं पजन
परप ं पणन ू ं िशव॥
े ९७॥


े तरीयरशखरम।
िवा बीजऽय ं दिव े ्


तरीयप ं त ु िबऽयवदीिरतम॥् ९८॥


तदाकं दा े ्
े साधक च यवत।
् ९९॥
तावना ं ण ु ूा े महोदयकर शभाम॥

--------------------------------------------

् े ् तऽ चरम ु ॑ ौ एषा अितरहयोिगनी सवा 


मान योजयत।

नमय े महाचबे महापजाफल ृ
ं गािित। अऽािप
महाशूयोगः सदायात॥् ९४॥ ९५॥
तऽैिविमािदना िशव े इने पादािधकन
े माया

दाः ू ू ु
े िऽपमपिदशित
लसपरन ू ं
, तऽ ल

लोिहतिमािदनों पम।् समया िवया तरीयया


ु िवया
ू े  नामनाा नामपया िवया स
पजयिदथः। ू ं प ं
ू े
पजयिदित यावत।् मतन ं ु अरिवमहिमथः।
 एतत ्
ू े े दाः
सपिमननाित। े
ू  परप ं
सपिमराकिमथः।

दशकालािदिभरनविम।् अपणन
 े पजािनवदनन
ू ू े
े े पजयिदित े
शषः।

दाः ू े ू े  मलािन
े पजयिदथः।
परप ं पजािनवदनमण
 द
सवािण े ै िनवदनीयाव।
े ू ंच
े अत एव मलतरं तजन

त ैव िनवदनीयिमित ायने सवऽ दवताजन
े ू ंच
े  िविदत ं पिजत
िनवदनीयिमथः। ू ं भविदित
े े िविदा
शषः।
ू े  एतं भवित दाः
पजयिदथः। े ू ं प ं
ल

समाया तरीयया ू
िवया, समराकं प ं

नामपया िवया, परं पमपणिवया ू
च पजयामीित िविदा
ू े ् एवमिप
पजयत। े बोम॥् ९६॥ ९७॥

िवािदिभः े
भावयिद िै िभः ोकै ः
ु े
गमदवतााै ु
योगभावनामपिदशित।

अाथाितरहादूकाँयोऽिप नाथाया िविवोत,े िवा

बीजऽय ं मलिवाखडऽय ु े ं
,ं तरीयरशखर

ु 
चतथरावसान 
ं ईकारावसान ं इथः।
--------------------------------------------

p. 85) ऊ िबाकं चबमधोिबयाकम।्



कचप तषे ैः शषाािन
े े ् १००॥
च भावयत॥


वायतमयी ाििरित सक ् समीिरता।
् १०१॥
अा िनालनाि े तं ासातम॥

इित ौीषोडशिनात े कािदमत े लिलताचन ं नाम चतथु  पटलम॥्

--------------------------------------------


तरीयप ु
ं त तरीयप 
ईकार पिमथः।
 ु िलिपष ु
ु ,े िबऽयवदीिरत ं सवास
पिमित िलिपपमत

तरीयप िबऽयाता िवत एव, तने च ैतदाकं
ु े
गदवतासाधकाना ं ूितपादयित। तावना ं
तदाभावनाम।् महोदयकर अखडापलाभात॥् ९९॥

ऊािदना ोकन ु
े गमदवताना
े ं

ाैिसिकरयोगभावनाबममपिदशित। तऽ ऊ

िबाकिमित। एतं भवित मलिवायाः खडऽयािप
चतथरै ्
ु  कावसानात तप च िबऽयवा

िबनावदन ं अधः ितिबयने कचय ,ं

े े
तदरशषरखया े
ता दाः ू  ं एव ं
पिरपणानवयवा।
े ु
क ं तने गानोतपित
दवतामयोरै ं
े े तादािसा ूोािन फलािन
भावयिमा ं िवा ं जपन
ु 
े े गरोमाकं
िसवित। ु ् १०१॥
तखादवगम॥

इित ौीषोडशिनातषे ु ौीकािदमता पिरपण


ू 

त ूपसारिसहराजूकाशािभधानन ु
े सभगान
नाथने िवरिचताया ं मनोरमााया ं ााया ं लिलता-

िनािनसपयाबमूकाशनपर ु 
ं चतथपटल ू 
ं पिरपण
परामृम।्

अथ पम ं पटलम ्

भावनने त ु तने ैव जपिासमािहतः।



ु ं िसवे न सशयः॥
मान े साय ं १॥

ु  ू
िवातृतीयखडने कयाोपचारकान।्

पाााचमन ं ान ं वसनाभरणािन च॥ २॥

ु ं धपदीपौ
गप ू े
न ैवाचमन ु
ं पनः।
ू 
तालमचनाोऽ  ं च नमियाम॥् ३॥
ं तपण

-------------------------------

मसा - चतथु  पटले य ं नाि ाानगािमनी।


मसाऽसाऽिधकं िशत ं
े ्
भवत॥

अथ पम ं पटलम।्

ू  तथु  पटले लिलतािनािवायाः


पविँ
ु े
गमदवताै ू ु
योगभावनातिपजामपिदँया -नरं

ता लिलतादाः िनाराधनबम े ूोशषािदक
े ं
ू  ु
कमिवभागामपिदशित े
भावनािदना े े
तथोकशतपण
पमने पटलन।
े तऽ भावननािदना
े े े मजपूकारं
ोकन

िसरिभचािरं चोपिदशित। तऽ तने ैव त ु भावनने
ू 
पवपटलावसान े
ु े े 
पभावनायोगने ैवथः।
गमदवताानामै
ु ं तादाम॥् १॥
साय

िवािदना ू   दवताया
ोकपवान े
े ु
उपचारिनवदनममपिदशित। े े ु े
तऽ तृतीयखडनऽिप
ु  , नाथाया तथा कतिमित
े े तने त े कयािदित
तिनिनया समतन 
सदायः॥ २॥

पाािदना े  े ोकन
नमियािमनाधान े
् ु
तसाधारणान षोडशोपचारानपिदशित। े
तऽ िनवाात ्

ु 
े न गयत।े तपणिमित
ितीयमाचमनमपचारन
े ु े ु यथालाभ ं
ौिधनािलकराफलिवादकष
े ु
िनवदनमम।् नमिया ं मिासमयूोमिाः।
ु एव ं
् ू
षोडशसाकान पजोपचारान ् ु 
कयािदयः॥ ३॥

--------------------------------------------

p. 87) एव ं स ु ूोयोगसमितम।्


ू परतः

जपहॐमथवा शत ं तिनज ु वा॥ ४॥


ततो दाः े ्
ूसादने ाान ं तम ं रत।

ासऽय ं िवधायाथ दाा े ु
िवहरखी॥ ५॥
एव ं िनबम ं य ु कवन ् ु
ु  गपरो नरः।

न त कऽिचत ्
कित ्
कदािचत ् े
शसवः॥ ६॥


यामलं शमपा े ्
ु े ं वा समाचरत।
ु  ं िह तत॥् ७॥
तावयोः ूसादने तािन लण

नवावरणनामािन तािभधाथा।
ण ु य ैरतला ् ८॥
े ु पजनात॥
ु िसिबष ू

 ू
ऽैलोमोहन ं बा ं सवाशापिरपरकम।्

 ं
सवसोभण  ् ९॥
ं सवसौभायपिरदायकम॥

-------------------------------

ु े ोकयने
एविमािदना सखीन
ू ृ ु
पजावसानकमपिदशित। ु दम
तऽ परतः े े तिनज ं

तजािदनजम।् वा अवधारण।े ूातःसो नववारं,


मिनसोषिऽशारं, सायसोषोडशवार
ं ं
तिनघिटकासोषिवारं च ैव ं

एकिवशिधकशतवार े  ४॥ ूसादने
ं जपिदथः॥
े  
दवभाविवतीणतादाभावनासामन।

दाासानर े ु सदा िवचरिदथः॥
ं दवताऽहावयः े  ५

एविमािदना तिदने ोकयने
ु ु
िनबमोपासकानभावमपिदशित। ु
तऽ गपरः

तदायसवापारः॥ ् े शषः।
६॥ लण ं िह तत िनबमोपासकित े
ुू ू े
एतं भवित िनबमोपासकानकूाितकोपा
े ु े
(नवावरणिनबम॑ासवपा ुू े
कािरणी) अदानकोपा
ृ े ूसादने सवीित॥ ७॥
वाा ं कतन

नवािदना े नवावरणनािन तिनामािन च ूौित।
ोकन
तऽ य ैः नामिभः॥ ८॥

--------------------------------------------

p. 88)  
सवाथसाधन 
ं सवरोगतो हरमवे च।

सवराकर 
ं सविसिूदमतः परम॥् १०॥


सवानमय ं मिबान ं िशवाकम।्

एव ं नवािन नामािन गणयोगीिन  ॥ ११॥
पावित

ूकटा बागा गातो ु
गतरादा।
ु 
सदायादाः कलकौलिनगिभकाः॥ १२॥


रहाः दा परापररहकाः।
ू 
अितपवरहा ु माः लिवमहाः॥
ू १३॥

ु िऽपरशी
िऽपरा ु
ु े ारी ु
सरवािसनी।
ु ु
ौीमािलनी च िसाा महािऽपरसरी॥ १४॥

-------------------------------


ऽैलोािदिभः 
पावती ःै िऽिभः

ोकै नवावरणचबाणा ं अथािन ु
 नवनामापिदशित। तऽ
 ं
सवसोभण  ं
ं सवसोभकरम ्
सक ् ूथाकरं

ूिसिकरिमथः। ु
 पिरदायकिमऽ पिर इपसगः

ू  सवसौभायदायकिमथः॥
ोकपरणाथः।   ९॥ सवरोगतो


हरं सवरोगशात ् ं हरशं योजयते सवरोगहरिमथः।
पर ्  

सविसिूद 
ं सविसिमयात ् 
सविसिूद 
ं सविसिमयिमित
सदायः॥ १०॥ िबान ं ममिबानम।्

सवानमय ं िशवाकिमयः। िबान ं ॄवत ्

सवमिमथः। ु
 गणयोगीिन  पावतीित
अथािन।  ु
सिः॥ ११॥
ूकटा इािदना िवमहा इने ोकयने
नवावरणशीनामथािन ु
 नवनामापिदशित। तऽ तासा ं

िवशषणािन िनपािधकभावानीित सदायः। तऽ
 ु ं
तृतीयचरमावरणशोगणसाशाः ु
यथा गतरा
योिग इािद। अितरहा योिगनी इित। अा ु समगणसाशाः
ु ं

यथा गयोिग ु
इािद। कलकौलाः ु
कलोीणा  इित चोभय ं

सदायवत यथा े ु े  िनगिभकाः
नाथादशमनयिमथः। 
िनगभा  इथः॥
 १२॥ परापररहकाः परापररहा इथः।

ू 
अितपवरहा ू 
अितशपवरहाः 
अित रहा इथः।

माः लिवमहाः माः सिवमहाः अितरहा इथः
ू ं प ं सप
। अऽ ल ू मावरण ं परं प ं

दशकालाकारै

--------------------------------------------

p. 89) मषे त ु परतिपरितपदाित


ु ुे ैः।
े  े ् १५॥
िवासारीमयोिजत ैरिभरचयत॥

पजाबम ्
े िवासाधनकम
ं तिशषान  च।
साधकोतचया च िसििचािनमवे (?) च॥ १६॥


िऽपराानमाान े ू  रगम।्
ं भावयि
ू  े (?) िवमहाः॥ १७॥
ोितप ं च नाथािमित

 ु
नानावणाऽयधाकारवाहनाभरणाः ियः।
 सवगाः
सवदा  सविसिदा
 बिलदानतः॥ १८॥
-------------------------------
रिनयितम।् लसप
ू ू े परप ूापके अवितया

आवरकवात इावरणिमपरः  १३॥
सदायाथः॥
ुे  े े ोकयने दाः
िऽपरािदनाऽचयिदन े
नवावरणषे ु ूावरण ं ूितिनयतािन नवनामािन च त ैऽ तऽ
ु े िऽपररी
ू  मयोजनाबम ं चोपिदशित। तऽ िऽपरशी
पजाथ ुे
ु े ु ष  नामस।ु तऽ
 मषे सयााष
इथः। 

परवािसनी ु
इऽ िऽपरवािसनी  िऽशमवे योजयिदित
इथः। े च

सदायः। िवा ौीिवा। मनयोजनाूकारः ू 
पविन ्


पटलऽिभिहतोऽािभः॥ १४॥ १५॥
ू े
पजाबमािदना े
ोकनाथ ्
पूान करोित। तऽ

े सोचबमपान।
तिशषान ् िसििचािन िवािसििचािन॥ १६॥

िऽपराानिमािदना दानत इने ोकयने साधक

ूातः ूबोधसमयिवधातमपिदशित। तऽ उानसमय।े
ू 
मिभावनानर ु
ं तदनरं ासः िऽपराान ं
ु ु
वमाणगमागमानसानपरःसर े
ं दवीप ं
े  बिलदानतः षोडशारमणित
प ं भावयिदथः। े े

े पानसिहतो
शषः। 
बिलः तानतः सविसिदा े ु
भवयिरित
शषः। 
े एव ं ाा सविसय े ूातबिल ् शषः॥
 ं दात इित े १७॥ १८

--------------------------------------------

p. 90) ू ू
रगारः ॐवी रभषािदभिषतः।
ू
े कपरवािसता
ूसचताः ावरावान॥् १९॥


पासनः ूावदनः ूाणानाय सयतः।
 े ु ् २०॥
े बिलं दाऽचयन॥
षोडशारमण

् ू ं कयाथािविध।
ू  ताया पात पजा
मि ु 

नाथ ं च तयीभतू ं ााऽान ं तदाकम॥् २१॥


नवरमय ं ीप ं नवखडिवरािजतम।्
 े ् २२॥
मातृकाने ताा नमोने समचयत॥

-------------------------------


रािदिभदाकिम िै िभः ोकै ः
 ु
सपयासमारबममपिदशित। तऽ पासनः।
उपिरामाणािदह नोत।े ूाणानाय ूाणायाम ं

का। उपिरामाणमिप ूाणायाम ं िकिदऽ ाकरोिम
े वामनासारिनरोधने ास ं मात ं
दिणनासारण

यथा शा िनगम अनरं दिणनासारिनरोधने
े यथाबलं ूवँय
वामनासारण ु े ं
े ासमात,ं पनरव
रचक ू ं च का
े ं परक 
ृ यथाबलं तमिवधाय पान ैः
ु े
शन ैः त ं मिदित। एव ं सवऽ ूाणायामबमः सयतः


सकलािवषयिनवबााः े
करणः। षोडशारमण
े बिलं दा ूावदचयत।
तृतीयपटलावसानोपिदपण ु ्
 े ् गन
मि ्
ू  ॄर े ितान यथासदाय ू े  तित
ं पजयिदथः। े
े नाथ ं च
नाथिवषयः। यथा िविध वमाणूकारण।
तयीभतू ं नाथ एव दवीपण
े ु े  १९॥ २०॥ २१
े ित इित बथः॥

े  इरै िभः
नवरािदिभमातर
 
ोकै दवीिनवासानाचनबम ं ताँोपिदशित। तऽ
े े अकारािदकारााकपाशदरािण
मातृकानित। े सिबिन
ु ु  तपिर ताम तदन ु च नमः शं
बीजयपररमाय
े  यथा ॑ ौ अँ आँ इँ  उँ ऊँ ऋँ ॠँ लँृ ॡँ ए ँ ऐ  ओ ँ औ  अँ अः
योजयिदथः॥
कँ खँ गँ घँ ङँ चँ छँ जँ झँ ञँ टँ ठँ डँ ढँ णँ तँ थँदँ ध ँ नँ
पँ फँ बँ भँ मँ यँ रँ लँ वँ शँ षँ सँ हँ लँ ँ नवरीपाय

नमः इनन।

--------------------------------------------

p. 91) ु ं नीलं च वैडू य िविम


प ु ं मौिकं तथा।
ईशारकत ं वळ ं गोमदे ं परागकम॥् २३॥

 े ्
ू ािप समचयत।
ककोानम ै ऋतँ
े ् २४॥
इियायपािण तऽ पिमतो यजत॥


इियाथान गजान ् ू  ताैव समचयत।
पव  े ्
पिमािद त ु मा ं िवलोमावरकम॥् २५॥
ु मातृका च र ं दशो
कालो मिा ु
े गथा।
ू  चबयनामकः॥
तं महा मित े  २६॥

-------------------------------

ू े ् २२॥
 नमोने ैव ताा पजयत॥
अऽ ूकरण े इियाथाविध

पिमािदना ोकन ु
े नवरनामापिदशित तऽ
ु पिम ं परागिमित
ईशारकतिमिः ु ु ु
ककापटले

वमाणात ूादियबम ं ूदशयित ्
 , ईशात ईशानदश
े े
 २३॥ ककोान ं ॑ ौ ककोानाय नमः। अऽ ैव
इथः॥
ु नमः। इियािण
रीप े ॑ ौ ऋतो
ु  ू
ौोऽिजायाणवाािणपादपायपािन दश।

पिमतः दवीमडपामतः े नमः।
॑ ौ इियाो
इियाथान ्
 
शशपरसगवचनादानगितिवसगानाान ् े
बमण
दश। पवू  दवीमडप
े  े
पृभागतः ॑ ौ इियाथगजो
 े
नमः। नवरकमचयिदित॥ २४॥ २५॥
ु इािदना ोकन
कालो मिा े कालािदपनवरमयाना ं
े ं नवनाथाना ं
नवाना ं खडाना ं ूक
ू ु
पजामानपिदशित। ु  इथः।
गनाथ  तऽ काल नवधां

घिटकायामाहोराऽवारितिथपमास-ऋपतः। मिाया
ु ं
नवधां ूागसोभणािदिभः। मातृकाया नवधां

उपिरामाणवगबमतः। र नवधां ूोपतः

। दश नवधां रनवधावत।् नाथाना ं नवधां

ूोबमतः। ताना ं नवधां ातृानयप
िऽक पीकरणूिबयया। एतिवाीकारतः। महाणां
ु ू
े मतना
नवधां सूकटमव। ं नवधां
ं े ु
गसृासमदोिमाशबौजःूाणातः
े 
चबयनामकाः॥ २६॥

--------------------------------------------

p. 92) उबमण ू तबरी


े स े िूय े ।
कणातोयपिरख ं ममािणमडपम॥् २७॥

ू े ्
े ं कालं तथाऽकारं शं कोणषे ु पजयत।
दश
िपणीशिसिहत ं ततः सगीितयोिगनीः॥
ं २८॥


समगूकटिसयोिगिन ु ्
चबयक।

सारैपता ु पजयत ् 
ू े सवमातरः॥ २९॥
ु ू ु ्
रोचनाचकाँमीरलघकिरकायतम।

हमािदपाऽ े  ु
े साधारे ापयदमना॥ ३०॥

े ू  ू
भावयिसयभतािन े
परमिर ।
 े े योिगनी॥ ३१॥
े दशवारं तपयन
जप

-------------------------------

े े ूोा एता नव चबरीः


बमणित े शिनामा े

चबर ् ू े  ॑ ौ
इित वदन पजयिदथः।

कालचबरीशिपाका ू
ं पजयािम। एवमऽ शिशः

पारयूाः। े ं नवपावचनम।् िूय े
नवाना ं ूक
े ु
इित दवीसिः। े
कणातोयपिरखिमित दाः
ू  
ृ ं मािणमडपिमथः।
कणामयतोयपिरपणपिरखापिरवत
॑ ौ कणातोयपिरखाय नमः ॑ ौ मािणमडपाय
नमः अऽािप नमःशयोजन ं सदायात॥् २७॥

दशिमािदना सोचकािरकाः शीपिदशित। तऽ ॑ ौ

दशिपणीशिपाका ू
ं पजयािम। एवम े मायः तथा िनर-्

ऋािदिवलोमतः। अऽ दशकालाकारशाना ं िपादान ं
 ु  ं नवधाभतू ं ूथम,ं
े तऽ कायप
कायकारणानपन
कारणप ं ितीयम।् सगीतयोिगनीः
ं ृ
नगीतवािवनोिदकाः

शीः ॑ ौ सगतयोगीनीशिपाकाः ू
पजयािम। अऽािप
शिशयोजन ं बवचन ं च ूावत॥् २८॥
ु े ू   अारवज
समगािदोकपवा
 तऽ योिगिन योिगनी इथः।
मपिमथः।  ॑ ौ

समगूकटिसियोिगनीचब

--------------------------------------------

p. 93) े ्
आधारे दय े र े िवाखडऽय ं रत।

लोिहत ं तभावधाोिहत ु ३२॥
ं च िनज ं वपः॥

ूाणायाम ं िवधायाथ कोकरशोधनम।


ृ ्

आयाऽथ तृतीयािदषािभः तथासनम॥् ३३॥

--------------------------------------------


ौीपाकाः पजयािम। अऽािप बावचन ं
ौीशूयोग ूावत।् सवमातरः
  
सवशीिरथः।
एतारीयोजन ं तिसाधारणिमित यावत।् अिभरत
े ैः

ोकै रतं भवित।
े े  ूितपा
दहियपिवमहोिदतशकितपूाभावा
े इित॥ २९॥
दवी
े े
हमािदना योिगनीिरने ोकयने दवतायाः

  
सपयाथमकनूकारं तििनयोग ं चोपिदशित। तऽ चः
ू  ् लघःु अगः॥
कपरम। ु ३०॥

परमरीित े ु
दवीसिः। ्
े दशवारं तत तिदित
जप

िवायातीयखडमत  ु योिगनी इित दाः
ु ,े तने अाना। े

ू शीः कथयित। एतं भवित आधारचषकािन
पिरवारभताः
ू 
विसयसोमािवाखडऽयाकं बा ्
ु तिन ािन

े पृिथािदपभताकााकल
पिािण बमण
ु े ु ु े ौीचबं च
ु े ूदँय  अम
े धनयोिनमि
ूागबमण
िवभा तऽ िनिापटले वमाणबाािदबमात ्
षडम ैः षोडशिनाम ै ैकै कवारं

िवातृतीयखडने दशवारं मलिवािदनिनाा ं
ूितिऽवारं चा  जिपा अदकन ु  ् ३१॥
 कयात॥
े ूोकायािण
आधार इािदना िवधायाथ इने पादािधकन
े ोकन


ूाणायामकालभावनीयमपिदशित तऽ र े ॄर।े

तभावधात ् े ं ूभावधात।
तषा े ् वधः
े तयीभावः।
आधारॄरगतयोरीषोमािवाूथम

चरमखडयोयोजसी बमण  ु
े ऊाधोमखूसर े
ू 
दयगतसयाममखड े ू 
े तजाधःूसरणन


ताा ं सीिलत ं भवित, एतं भवित मलाधार

ूथमखडवितजसा ू  े
खिचत ं दयगत ं ितीयखडसयतजः
े ु ं
ूसरं तनानष

ॄरगततृतीयखडचमजःूसर े ं
ं च ऽीिण तजािस
  े
अिवभाकारिमिलतप ं अबिहभावयिदित। ूाणायाम ं ूावत, ्
ू -
लिलतािवाजपपजा

--------------------------------------------

p. 94) ू े 
पजयीनमनसोम  ु ्
ैनामिभयतम।
े ् ३४॥
ततो ितीयया ूोषडािन समाचरत॥

े ैव पािणना दय ं िशरः।


ूसािरततलन
ूोा िशखा तथा सगधोन ु
ु े मिना॥ ३५॥


तथािवधाा ं पािणा ं वमािदनािभगम।्


तजनीममानामा े
ूोा नऽऽय े (च) बमात॥् ३६॥
ूसािरततलाा ु तालऽयमदीिरतम।
ु ्

 े ु ् ३७॥
सशं तजनीायोगादमदीिरतम॥

िदिविदोपिर तथा ाधो म े च िवत।्


ततः का ु
ृ विशािद ास ं ूागयोगतः॥ ३८॥

-------------------------------

समािधष ु ूाणायाम एव ं िवाखडऽयप ं तजय


े ं
भावनीयम।् अऽ कवल
े ं तजय
े ं आधारऽयगत ं भावनीयम॥्
३२॥
ृ े
कािदिभयगत इिै पादािधकै ः पिभः
 ु
ोकै ासऽयािदकमपिदशित ू 
, तऽ आया पवपटले वातः
ं ु इाया।
सयत ु
 ु ं
तृतीयािदषािभतसृिभिवािभरासनचतय
 े  बीजनमसोम
समचयिदथः।   ु ् ूोाना ं
ैनामिभयतम।
ू ु ूक
िवाकटाराणामपिर े ं तदासननाम
ु  ु ततो नमःशं च योजयिदथः।
चतमा े  ॑ ए ँ ॑ 

॑ सौः दाासनाय नमः। ॑ ः असौः चबासनाय नमः।

अस अः अस सवमासनाय नमः। ॑ ऐ   स◌ः ँ ू
ु े आदौ बीजय ं न
सािसाय नमः इऽासनमचतय

सयोत े सदायात।् ितीयया पविन
ू  ्
पटले िर इऽ
ु ु
ूोकलसरीिवया। ऐ   स दयाय नमः ऐ   सौः िशरस े
ाहा ऐ   सौः िशखाय ै वषट ् ऐ   सौः कवचाय म ऐ्   सौः

नऽऽयाय वौषट ् ऐ   सौः अाय फट॥
् ३३॥ ३४॥
े 
ूसािरततलािदिभिद िै िभरः ोकै ः

षडासूकारमपिदशित। तऽ तालऽय ं सशं करतलयोः
िऽराालनम।् िऽः ूोया कलसरीिवयित
ु ु े शषः।

--------------------------------------------

p. 95) ु 
साऽवाहन ं कयाियाऽथ िऽखडया।
े ताम॥् ३९॥
अममचबयोिनम े िनवँय

 े ्
ु ं ूदशयत।
तथािवधा ं सावरणा ं ाा मिा

ूोाः सदशाथ ैनामपचारै  े ् ४०॥
ः समचयत॥

् यजिशः।
जियनीिवमलाम े नाथान नव े

ततो दाः ू 
मितािाः पदशािप च॥ ४१॥
े ू जपिािभयी
दवीमत े बमात।्
 े ् ४२॥
आर पिमारदशाखामथाचयत॥

अिभतास ु तथा िदधो तथिरताः।



तथा ॄाािदका अौ पजयत ्
ू े ूथमावतौ॥
ृ ४३॥

-------------------------------


सवऽ ासऽय े बीजयाता न भवित। ूागयोगतः
ू  ू
पवपटलूितपािदतवयकटारािदयोगतः॥ ३५॥ ३६॥ ३७॥ ३८॥

सावाहनिमा ैः सखी ं
ःै पिवशा
ू ं िनहोमिविध ं पजावसान
 िनपजा
ोकै दा ू ं चोपिदशित, तऽ
सा िवयित ू 
े सः। पविन ्
पटल ु
े हसिदाया

ु े े तथािवधा ं पविन
िऽखडया मियितशषः। ू  ्
पटले
 े ् ूोाः
ु ूदशयत।
लोिहतािमािदोकोवैमहा ं मिाः
े ु
सदशापनािदहितचतयााः ू 
पवपटलोाः सदश
ु ूदशयिदथः।
मिाः  े  उपचारैः षोडशिभः पिभवा,
पोपचारा ु गपधपदीपन
ु ू े
ैवािन॥ ९३॥ ९४॥
् ् े
ु दवीवामभागािद
िऽशः ऽ ीन िदिसिमानषान
दिणभागा ं िऽपपिवान
ु ् े े
दविणः। तयी
े े
तपणावानमता े  बमात ्
एवथः।

एकािदविबमात , ् दशाा ं ार दाः

े ् ४१॥ ४२॥ अिभत इित, अऽ ूथम ं िद,ु ततो
सतरभागशाखाम॥
िविद,ु तऽ तऽािप दाः
े दिणभाग,े तथा अिणमािदवत ्

ॄाािदकाऽ तऽ दवीसभाग े

--------------------------------------------

p. 96) ू ु ैः ूोनामिभमतो
मलिवायत  े ्
यजत।
नवाविष   ु बमात॥् ४४॥
ृ ु ूोै नविभमनिभः

ू ं मिाः
े े तजा
िनवदय ु  कशः।
ु कयावै
ु ृ
षोडशारे दले तथा ततरावतौ॥ ४५॥

े ्
ू ं समाचरत।
ूोािभः शििभः ूोबमाजा

मयोनरममल    े ् ४६॥
ू े पायोबिहरचयत॥

् तथा चाप ं पाशमशमीिर


बाणान प  ।

बाादीशामिभतो वामावन सितः॥ ४७॥

बाणाः ििवधाः ू ू
ूोाः लसपरतः।
लाः ु
ू पमयाः ू
, साः माानः समीिरताः॥ ४८॥

परा वासनाया ं त ु ूोाः लान


ू ् ु िूय े ।
ण

कमलं कै रव ं रं कारीवरं तथा॥ ४९॥

ु ं पपकमीिर
सहकारजिम ु ।

माथोभजनकं पजाहोमिवधानतः॥ ५०॥

-------------------------------

ुे ु ः।
ूोनामिभिपराै

ूागदीिरतबमतःूोै े
ःूागवाािभरिप

ृ ैरपणम
ूकटीकत ैः॥ ४३॥ ४४॥ तजा ू ू
ू ं लसप ं
पजा ु
ू ं ूागाम।् एकै कशः ूावरणिमितशषः॥
े ४५॥

ूोबमािदामािभरिप ूागवे ूोमवे
ू   मयोनबिहः।
अममलपायोबिहः े  विशाकोाना ं
मावकाश इथः॥ े ्
 ४६॥ ४७॥ ४८॥ रशः कै रविवशषणम॥

४९॥ सहकारज ं पिमित े माथ ं कामसि
शषः।
ंु े
ोभजनकं ीपसयोिरतरतरूयोगः  
िचाकषकिमथः।

पजाहोमिवधानतः ु
े पपकन
उन ू
े पजािदिवधानात ्

 म ै ु पिभः
ोभकरं तिदथः।
 सवऽ शैवःै पिभबाणम
शैवबाणसििभिरथः।  ैः

जपपजािद ु  ू ू
 ५०॥ तथािवध ं लसभदन
कयािदथः॥ े े
ु े ु
पसकाडजापिमयः। यथा पाशाशयोः
 ू ं
ल
ं 
पसौवणमयिमित ू
सदायः। सपरप े ूावत।्
् ु
ूोबमात ूागबमतः ्
ूागिभिहतबमात चािर

--------------------------------------------

p. 97) जपमूयागादौ िसम ै * पिभः।


ु े ु ् ५१॥
ू ं पसकाडजम॥
तथािवध ं ााप ं ल


मयोमकोणािदसाः ् े ्
ूोबमात यजत।
े 
कामािदकाः े ् ५२॥
शीः तथा म े िशवा ं यजत॥


ूदँय  मिानवकं चािर च ततः बमात।्

उपचारान िवधायाथ ूोयोगसमितम॥् ५३॥

े ु ्
जिपा दशवार ाान ं दवतातनम।

रािन  े ् ५४॥
ताः पदश िनाः समचयत॥


ततो भतािभः पम ैर  भितः।

े पजिया
आाारमण े ् ५५॥
ततो जपत॥

ु दाः
सहॐ ं परतो े शत ं तिनज ं त ु वा।
ु ं वा ूोपतः॥ ५६॥
साऽय ं षिसम

--------------------------------------------

ु ु
इित मिाचतयम।् बमात उबमात।
् ् ु
् उपचारान ूागान।् बमात ्


िवातातीयखडिदनिनािवाा ं षोडशोपचारान ्
 ूोयोगसमित ं पवपटलावसान
िवदािदथः। ू  े ूोम॥् ५२

॥ ५३॥ पदशितकथन ं ानः
े  ५४॥ भतािभः
षोडशीलिलतािवाऽकिसिरथः॥ ू
े सोऽिप
तृतीयपटलोपिद ैः। आाारमण

तृतीयपटलोपिदपः। भतामाणा ं बीजयाता भवित,
् ् ५५॥
आम सारीयोजन ं च न भवते सदायात॥
ु ु
े जप मगौणपावपिदशित।
सहॐिमािदना ोकन तऽ
ु ूायिपायगािमनी। उं वा
शतिमिः
ु प-
ूोपत इिः

--------------------------------------------

p. 98) ु
ततः पािलं का ू े
ृ मलना े ्
 होमयत।
कड  ु कशै
ु े िडलम े वा सोााना ु ः॥ ५७॥


रखातॐः ं े ्
ूागमा उरामा सिलखत।
म े तथाऽिमाधाय बादाश े ् ५८॥
ं ं पिरजत॥

े ्
ं पिरीय  विवीय  िवभावयत।
पिरिष
ु  घृतातीः॥ ५९॥
े ं सिजास ु कयाव
ूक

ू ू
े ैव ा षोडश मलतः।
ततः पजाबमण
े ् ६०॥
तता ं िबग े धाि िवलीना ं पिरभावयत॥

ु ु ु
बिलं दातम े ककामनऽयात।्

ु ु े
अनपादाननोपतः॥ ६१॥

--------------------------------------------
ं  सदा दय े वतमानात।
िवशटलोाथ  ् वा

 एतं भवित ूोिबयया तिनजभता


शोऽवधारणाथः। ू ं
साऽयसा ं षिघिटकासा ं च एव ं
ू े सा ं जपिदित॥
सयोामव े ५६॥ ततः जपानरम।् मलन
ू े

मलिवया। अ  वौ सिधयिमित।
े ु े
कड
ं े िडलम े वा िडलिमित
एकोनिऽशटलोप।
हायामिवारं एकालोध
ु ु
े ं वाकाकित ं चतरॐप ं
े े ५७॥ म े कशै
िधिवशषमिभध॥ े ु नवस ु कोषे ु
ु िविलिखतष

 सवऽाऽ
मको े इथः। ु
 मानौ
िवातृतीयखडतिनिनािव े मौ यािवित
े े
शषः।
बादाश ्
ं ं पिरजते बादो
े नम इित अारशकलं
े  ५८॥ पिरिष
दिणा ं िदँयपाथः॥ े ं
ं पिरषचन
ु दभवा
ूादियबमतः कशै े सिजास ु
   इित शषः।
ं ु
एकोनिऽशटलवमाणिहरयाािदष।
तिारणपवू  िवातृतीयखडिदनिनाा ं आतीः
ु 
कयािदित सदायः। अऽ सवऽ तिानामिभः॥ ५९॥ मलतः

ू े होमा े तसा ं सवऽ जपिदित
मलन। े सदायः।

िबगधाि ु  े इथः॥
ॅवोम  ६०॥ अम े दवतायाः।
े ु
मनऽयात ्

िऽिभम ु ु
 ैः ककाया ्
बिलं दात इित। उपतः

गपया

--------------------------------------------

p. 99) अ  दव


े चबा ं तथा तिपवान
ू ्
यम।्

ु शिचबं खचयािन
मिया े  े ् ६२॥
योजयत॥

ततोासऽय ं का ु
ृ ूाणायामपररम।्

ु ं दाा
जिपा ोऽयगल े ् ु
े सखी॥
िवचरत ६३॥

ू ् े े ण ु िन ं बमोिदतान।्
े दविश
पजािवशषान
अशाना ं त ु िवारे तथाऽप ु च शत॥
े ६४॥


अथाऽनथकारी ् 
ात सोचाचनमीरी (?)।

े 
हितिभममा ्
ं ात ितीय ु ६५॥
ं नवयोिनष॥

ु  ु  ूोपतः।
चतदशारााातथ
 
पम ं सवःखाितनाशन ं वाितूदम॥् ६६॥

--------------------------------------------

मिया। सा च करतलयोििभराालनपवू 

ूसािरततजनीयाा ु
ं उभयकरमिा ं

ऊाधःिितपाा े
ं दवताया
े  े ु
िनविदतबिलिदशनपरपा॥ ६१॥ तया तिपवान
ू ्

े 
दवतािवीणलूसादसावान।् मिया

ू े ु भािवतिवाखडऽयपया
मलाधारदयॄरष

ूागदीिरतया ु ु
महािऽपरमिया। ् ृ
शिचबम शिवम।् खचया
े 

ूागपिदिवरचनािकया ु
मिया। सतरणम।् आिन
ु ु
योजनाूकारोगमखादवगः॥ ु
६२॥ ोऽयगलम ् े
नाथदवयोः।

दाा ु ृ  ् ६३॥
ासऽयािदतः सखीकतािखलकतात॥
ू े
पजािदिभः िसिदा इ ु  ोकै ः
ै तिभः
 ु
सोचिवकासपतः पिवधा ं सपयाूिबयामपिदशित। तऽ
अशादीना ं राजविनतादीनाम।् आप ु अिपातरािदष॥
ु ६४॥

अथाऽनथकारी ृ   ्
 ैरतः सोचाचनम।
िवतसपयासमथ

अनथकारी ्   हितिभममा
इित ातात अनथकारीथः। े  ं
् े ु 
ात हितचतयाचनसिहत े ु  ,ं
ं मदवताचतयाचन

 े
सिचताम।् ितीय ं नवयोिनष ु नवयोािदममा ं

अचन ं ितीयिमथः॥ ु 
 ६५॥ चतदशारावा
ु  े  चतथु 
ं सपया  तृतीयथः।
चतदशारािदमाता
--------------------------------------------

p. 100) तकार ु दविश ु ु  े ण।ु


े े ककाचन
इित पूकाराऽचा  ूोा सवाथिसिदा॥
  ६७॥

 े च।
िवायाः साधन ं िसिं तत ं वमव

तदािभमिचािन िवािन ूानातः॥ ६८॥

ण ु बमण
े दविश  ूीितकारकम।्
े े सवदा

यने मिप िसते जीवोभवयः॥ ६९॥


ातः सगसिललै ू
ः ूाजाूोपवान।्

े ् ७०॥
गु ं िवने सो रागारे बम ं भजत॥


े जपवान सहॐ
साऽयऽिप ं ु
ं मौनसयतः।
ु  े ् ७१॥
े ं पयःपायसमपयत॥
मोचागडिसतोपत

--------------------------------------------
ु ु 
 ं चतथिमथः।
ूोपताः, चतरॐािदममामचन 

पम ं अचनिमित े
शषः॥ 
६६।।तकारिमित। पमसपयाूिबया
ु ु
ं े ककापटल
ािवश े वत।े तऽैव ता ं ण ु इथः॥
 ६७॥
िवाया इािदना भवय इने ोकयने

षडथूावना ं िसिफलं चोपिदशित। तऽ िवायाः साधन ं

पररणम।् िसिं पररणिसिम।
ु ् तत ं


िवापररणोतम।् व िवासाधनसमय े सवकाल
 े च।

तदािभमिचािन ु
िवािभमिचािन िवािन

आिभमिवािन।  ् ६८॥ यषे ु
ूानातः वासनाितसात॥
ूीितकारकं यषा ु
े ं एषा ं फलप ं ाानसान ं भवित
तािन िवित। यने फलपण
े भवयः दवीिवमहः॥
े ६९॥
ात इािदिभः बमिमरै ः सिभः ोकै ः

िवायाः साधनूकारं तररणिसि ं चोपिदशित। तऽ

ूाजाूोपवान ् ू ूोिवमहः। सो िवािदिभः।
िनापजा

ु े गणा
सन ु
अनिश ु  ् बम ं िनबमम॥् ७०॥
एव कयात।
 मोचा कदलीफलम।् िसताः
सहॐ ं ूितस ं सहॐिमथः।

शकराः। अपयत ् े े ूितसिमित
 े िनवदयत ् े
शषः॥ ७१॥

--------------------------------------------
p. 101) ु 
नीराजन ं च कपरैू  ः कयाास ु तािप।

होम ं दशाशतः
ं ु   ं चमलै
कयापण े ः॥ ७२॥


िनाताजा ं िसहॐ ं िदन ं ूित।
कयान ् ू  ल ं पणामीिर
ु  े भवते पण ू  ॥ ७३॥

एव ं लऽय ं ूों ूथम े त ु कत ु े


ृ े यग।

ऽताया ं िगण ्
ु ं तत ापर े िऽगण ृ ् ७४॥
ु ं तम॥

ु ु ं ूोमराणा ं च सया।
कलौ चतगण ं
तातयससा सा तने ादकिवशितः॥
े ं ७५॥

--------------------------------------------

ू
ं ं जपसायाः। इमलैः कपरवािसतजलै
दशाश  ं
ः। तपण
े दशाशतः
च। चकारण ं ृ
इाकत॥ 
े ७२॥ िनातः

िनोसाऽयषिघिटकाजपसापररणजपसा
ू इथः।
याः पृथता ू  ु ूितिदन ं
 ल ं पणािमा
ु ं
चतिशदिधक 
ं िऽशत ं िऽसहॐा जपिदथः।


एतं भवित पररण ं िचकीषःु गु ं शानप
ु ं

िव ैरारा तदनातो ू
लोिहतिमािदकपजामडपव
ु े
अयोूलापरिहतः िनयताहारः ीसवज अाकलचताः

सगिसिललै  े
ः ातः परााणारलपनॐगाभरणः
ु ष ु िनबमानरं ूोपा ं बमपजा
सासितसृ ू ं का

ूितस ं ादशािधकशत ं सहॐवारं जप ं

तशाशस ं च तपण ु ैः
 ं ताविमै ः पलाशप
ु ु ु ु ः कारैवा  दशाशबमहोम
कसकसमै ं ं च का

ु ु ः सौरभा ैवा  समचन ं जप ं च
तयाऽण ैः कसमै
ू  , पना
तणािद ू ु
ू  ं लसा ं परयलसा ं
्  े
जपते सवऽित॥ ७३॥ एव ं लऽयिमित। एतं भवित सवष ु
 े ु अपनारािण
िपडकरीबीजमष ु े
ूकमरिऽल ं
कतयग े ् ऽताापरकिलयगष
ृ ु े जपत। े ु े ु िऽष ु
 ं
पादािऽपादयापसा ु िगणा
ूागा ु िऽगणा

ु ु चित।
चतगणा े एकािदनवारााना ं माणा ं
 ं ु े
िपडकतरीबीजसकानामपनारलण
ु ं
ृ जपः। दशारािदिवशारााना
ूोयगबमािभवा ं
् ु ु
माणा ं ूावत यगानपमरल ं जपः।

एकिवशािदशताराादीना ं माणा ं

--------------------------------------------
p. 102) े े ु यगष
तनाष ् ं
ु े ु ात साविदीिरता।

विनताोभतोभोगा िव ं जायत े यिद॥ ७६॥

तास ु सास
ं ु पणास
ू  ु सा  ाौयमम।
े ्

 ण ु दविश
वािन े े तिनषे ु सदािप च॥ ७७॥


नािकै ः सह सलापा मैथनु ं परिनितम।्
े ् ७८॥
िनिाशोकौ तथाऽलाप ं दशारपिरॅमम॥

तारषे ु वािन
 ूोाािन शािर ।
ण ु सवऽ सवषा  नाशकािन च॥ ७९॥
 ं सवदा

े ृ
परऽगहीवाातिनािन च।
े ् ८०॥
िष ु राष ं ूहारं च ािप न योजयत॥
--------------------------------------------

कवल 
े ं लमाऽ ं जपः,। तसािविशाराणा ं
माणा ं दशसहॐो जपः। इवे ं मतूकािशकोः।
  े
एतविँ
ु े ु े ् ७४॥
पररणजपसािवशषानाववाीकरणीयम॥
तातयससा सा िवायाातयखडे
ु ृ
साराणामपनराविात।् एकिवशितः
ं े ूथम े
लिमित शषः।
ृ ु े सय
कतयग ू जपसा एकिवशितलिमथः॥
ं  ७५॥ तने
े अषे ु यगष
बमण। ु विनताोभतो भोगात ्
ु े ु ऽतािदष।

ु ु
यवितजनानातो ु
भोगतः। ूोपररणजपसाायाः
ु ् ७६॥ सितः
यवितजनभोगिवरिहतम॥ ू  िसिः। बम ं
ु ्
िनानानूोम॥
 
 िवाजनपरािण भवािन
वानीािदनाोकोरान
ु े ु  सविन
ूौित। तऽ तिन े पररणिदनषसवदा  ् े च॥ ७७॥
काल

नािकै िरािदिभयजयिद ु
िै िभः ोकै ः पररणकाले

 े च वजनीयापिदशित॥
सवकाल  ७८॥ तऽ तासरषे ु
ु े ु अािन। सवकालवािन॥
पररणािदिदनष   ७९॥ तिनािन

परिननािन। ािप अिवधयािप॥ ८०॥

--------------------------------------------

p. 103) िसिचािन चोािन वासना कथन े मया।


ुू
आनक िचािन ण ु साधयतदा॥ ८१॥
 े पोतषे ु विनतावै ं े ं िनिश।
ृ ः समलन
 ् ८२॥
े ु िवहारो राजदशनम॥
गजाििसौधष

गजानामनाना ं च दशन ं नगीतयोः।



ु ं  ं शन ं तथा॥ ८३॥
उव ं ससरामासदशन

िनािन ण ु दविश 
े े िवानथकरािण च।

कवणभटै े ् ८४॥
  ः  े ूहार ैललपनम॥

मैथनु ं परनारीिभिरियवन ं तथा।


ु ु ् ८५॥
राोभो विवायजलभीबनाशनम॥

ु ु े  ू ं ािधबाधनम।्
गरावपाऽसिवना

अमाचनौा  े ् ८६॥
िवो िनाचनऽिनशम॥

ु ैः कत
नराणा ं य य  ु जस।ु
ृ ैबष
े ् ८७॥
ौा ैय सदायिसििनाचन ं भवत॥

--------------------------------------------

िसािदिभथा इिै िभः ोकै ः साधक
े ु ु
दवतामिचापिदशित। तऽ वासना कथन े पिऽश
ं े पटल।े
ु े सवकाल॥
साधयतः साधनपर। तदा ूाग  े ८१॥
ृ  
नगीतयोदशनिमयः। शन ं तथा तयोिरित शषः॥
े ८२॥ ८३॥
िनानीािदिभः अिनशिमिै िभः ोकै ः
े ु ू ु
ूानपापबाावतािभमूहिचापिदशित। तऽ

िवानथकरािण 
च िवकरािण अनथकरािण

वनामसििरयः। एतं भवित अऽ
ृ 
कवणभटत े  ु े
ैलाियवनदशनगपामार
े े
भजनौा चतािन 
पानथकरािण। इतरािण िवकराणीित॥ ८४
॥ ८५॥ ८६॥

नराणािमािदना ोकन
  ु
सि ैयसदायिनाचनूािकारणमपिदशित।

--------------------------------------------

p. 104) ू 
कमिितमिवाय योजपािदिविधितः।

स नाोित फलााथा े च॥ ८८॥
नाशमित

् ू 
तात कमिवभाग े ्
ं त ु िवायाऽिखलमाचरत।
् ु िूय े ॥ ८९॥
ु  ततोलोके तकारान ण
स चता

ूथ ु परः कतो


ू  े
दशगतथा।
ृ ु  तविितः॥ ९०॥
े चतधा
मामगोगहगित

े ं माम ं गहृ ं वा ु नवधा िवभजतः।


दश े
े ् ९१॥
ूागािद पिमा ं त ु कािदमाािन िवसत॥

 े ्
अरािण समावे चािर परयोसत।
े ् ९२॥
ईश े यमथोम े राागािद िवसत॥

--------------------------------------------

बष ु जस ु िचरकालम।् सदायिसििरऽ सदायश



  े अिभयोिः।
अथिनवाह

ु ं ूणोष
समा समिदत े  दायतः।
व,ु तनोमा
े ु सदायत इित॥
िवा साऽनः

एतं भवित सरोः


ु सदाय ला

मनीिषताथूािकरीिवा सदायवतीित॥ ८७॥
ू 
कमािदिभः े
सदा इरै कादशिभः ोकै ः

सवतसाधारण ू 
ं कमिित िवभाग ं तानफलं
तदनीकरण े ूवाय ं चोपिदशित। उािन दवताभजनादीिन

े ं ूोफलानािः अिखलं
ूोािन। अथा न कवल
ृ े  ् ८८॥ स कमः।
गहमडलमामनगरपनखटखवटािदकरणम॥ ू 
ू  ् ८९॥ परः कमः
तकारं कमिितूकारम॥ ू 
ू 
 पृिथा धारकःिरः कमः।
पाशोिटयोजनिवीणायाः
ततः ितीय इित उूकारण। ू 
े तविितः कमविितः॥ ९०॥
े , एतं भवित। ूादिणोदक ् च
नवधा िवभजिदित
समारालन े ु े नवकोािन भवि। तषे ु
े रखाचतयन
ूािदिकोमार पिमिदिम े कोा े
पस ु कोषे ु ूितकों ूादियने प पबमण
े कािद
 समािल तदन ु यािद
माारािण वगशः

हकाराारािण चािर चािर वायरिदगतयोः

--------------------------------------------

p. 105) े ्
ईशा े ििशः पाामाण यतो भवत।
ु ं पायोः
तख ु पादौ तततः॥ ९३॥
 पाणी की
ु े
पमकमथो म े पृमवे ं षडवत।्
ु े सवाथिसिः
मख   ृ ् ९४॥
ारयोरिसिकत॥


कोिनन  ृ ्
ै ं पादयोः सवःखकत।
ु े मृ
प   ् ९५॥
ु ु िनयत ं पृ े सवाथदायकम॥

् ु िवाय कयात
तात साध ्  समीिरतम।्
ु  सव
् ृ ू  राथा॥ ९६॥
े ू  * ात गहकम
न ं दशकम

ू  न तयम।्
ू  ितय ं परकम
मामािदकम
ू  ु याने तििरीिरता॥ ९७॥
िन ं पवमखो

--------------------------------------------


कोयोिविल अविश ं ल इरय ं ईशको े

समािलखिदित। 
सवमको े ूागािदष ु ईशाास ु िद ु
ूक 
े ं अकारािदिवसजनीयाान ्
षोडश ् े य ं
रान ूादियन
े ् एव ं कत
य ं समािलखत। ु
ृ े ूागाना ृ
ं गहादीना ं
् े ँयत े तों त
नामारं ूोे चबे यिन को
ू  मख
कम े , ् तोपायोः
ु ं यम  ित ं कोय ं
ू  करयगु ं तदनरं कोय ं त जठरम॥् ९३॥
त कम
ु ं सवम
े ं कों त प
तदनरमक  ं रारोपते ं
तवमकों त पृ,ं एवं
ु ु ाषडव कम
मखकरजठरपादपपृ ू 
ू 
पं, सवऽ नामारकोमार त कम

मखािदकनिमित॥  
९४॥ सवाथदायक े
ं भजनिमितशषः॥ ९५॥ सव
े न ं नामारगतम।्
समीिरत ं भजनूयोगािदित शषः।
राः नामारगताः॥ ९६॥ य ं रारं नारं
े ू  नामारे
च। एतं भवित। ूोे चबे दशकम
ु ं
नारं यऽ को े ँयत े त मख
ृ ू 
गहकमनामार े रारं य को े ँयत े त

--------------------------------------------

p. 106) ू 
एव ं कमिवभागोऽयमीिरत ु 
े चतिवधः।
माणा ं तने िसिः ावषा 
 ं सवतदा॥ ९८॥


सायामिवारं ाऽािभ ु शषतः।

िवाय वग तकमा
े े े ् ९९॥
ं नाि ूकयत॥
ु े ्
े ु ूिसं नामतो भवत।
वाातपष
तानषे ु िनयतमनथ शता
ू तथा॥ १००॥

ोमतमयी ाििरित सक ् समीिरता।


् १०१॥
अा िनालनाि े तं ासातम॥

--------------------------------------------

मखम ्
ु मामादीना ू  नामारे रनारे यऽ
ं कम
ु ं
को े ँय े त े त मखतयानगण ु  ्
ु ु े अे उािन कयात।

तयाोाननगणष े ु ु े अे
ु ु े े ु यथमतरानगण
ु  ् दशकम
कयात। े ू  नामारे कवल
े ं रारे सित
तोिदगतबाको ं मख े ् पवािभमखः
ु ं त कयत। ू  ु
ू  इित शषः।
परकम ्
े तने िनयतिितात तििरीिरता
ू  िवभागानन॥
तदवयवावानाधीना॥ ९७॥ यने कम े ९८॥

सािदना े े ोकयने महादीना ं
तथन
ु े ं
ूोवािवशषाणामातसाना ं

नामकनूकारमपिदशित।  े अािभः
तऽ आयामने दैमानन।

असािभः। शषतः े
आवाहनशषतः। े ् तषे ु
वग अकम।
 े ु एकं अरं आमरम॥् ९९॥ अातपषे ु
वगारष
अातनामस।ु एतं भवित अातनामक मनीिषत
ं  ता ं सा ं असया
वाोः आयामने िवारं सव
आ अविशसायाः रषे ु अकचटतपयशपवगष ु
 े े ु अतमारा
अतम ं ाा तगजरष

नाम कयिदित। ु
ूिसं नामतः ातनामस ु वािित े
शषः।
ू 
तने कमावयवान ् ् े ु पादपकिानष।
े तानष
कयत ु ु े ु

शता िनलता॥ १००॥

p. 107) इित ौीषोडशिनातषे ु ौीकािदमत े पम ं पटलं


ू  परामृम।्
पिरपण

--------------------------------------------

इित ौीषोडशिनातषे ु ौीकािदमतापिरपण


ू  त

ूपसारिसहराजूकाशािभधानन ु
े सभगाननाथन

िवरिचताया ं मनोरमााया ं ााया ं

लिलतािनाचनबमािदूकाशनपर ू 
ं पम ं पटलं पिरपण
परामृम।्
मसा

पम े यमक ्
े ं ात माानगािमनः।
े ्
शतय ं पषा समतिमितवीितम॥

अथ षं पटलम ्


अथ षोडशिनाना ं िनाचािनरतानाम।्

े ं ण ु सिर
न ैिमिकं च का ं च वऽह ु ॥ १॥

ू  ू 
े ं पवपवतः।
िन ं न ैिमिकं का ं साप

अथा भजन ं चन ् करोापरराम॥् २॥

 ्
 ैः िसैः काय न ैिमिकाचनम।
िनाचनरत

तिधानमतो व े च ैऽा ं फानाविध॥ ३॥

च ैऽ े दमनकै ः कयात ् ू वाऽथ


ु  समलै ु
 गकै ः।
ू  ु  ं िनिश सा
पवपचतदँया ं िवया॥ ४॥

--------------------------------------------
अथ षं पटलम ्

ू 
पविन ्
पटल ू ु
े लिलता िनपजािवधानमपिदँयानरं

तिाना ं सविनासाधारण ं
ू ु
न ैिमिककापजाबममपिदशित े
अथ षोडशिनािदना
े े ोकशतपण
तयोभविदन े षने पटलन।
े तऽ अथ

षोडशािदिभः े
त
 ं
पीैािऽशोकै  ु
निमिकाचनबममपिदशित।
 तऽ अथ

षोडशािदना आपररािमने ोकयने

पटलाथशा ु े ूवाय ं
ैिमिककायोरूाबमानान

चोपिदशित। तऽ न ैिमिकं का ं च अचनिमित े
शषः॥ े ं
१॥ साप
ू  ू  सापम
पवपवतः ्
े एत  े
ं भवितिनाचािनरतानामव
 ु योयता, उभयाचािनरताना
न ैिमिकाचास  ं कााचा  योयतित।


अथा भजन ं उबमिवपयासभजनम , ् एतवसाधारणम॥
 ् २॥

िनाचन इािदना ोकन  ं न ैिमिकाचािवधानन


े सवासा  े

गणिवधान ं तकारं च ूौित॥ ३॥
ू े  े ैकन
च ैऽ े इािदना पजनिमनाान े ोकन

 ु
दमन ैचनबममपिदशित ू ः दमनकै िरितशषः।
, समलै ु
े गकै ः
े ं एष गौणपः। सा
शाखािभः तषा ं िवया, एतं
 ु ूोािन पजािािण
भवित सवऽ न ैिमिकाचास ू ू  ु 
पविनिश
ु े िनधाय तिनिनािवया च
पिवऽ े पाऽ े िवाित
ु ू
गपधपदीपन े
ैवनमारै

--------------------------------------------

p. 109) े ु  ू
परिनपजा ु  े ै ु पजनम।
े कयादत ू ्

अिास े च पणाया ू ् ५॥
ू  ं वसोवपजनम॥

ु  ू ैः ूसनू ैाचन ैः।


कयाालसत
सौगिकै ः सकाँमीरैः पजा ू  ् ६॥
ू ं पववलाम॥

ू े े ु ः।
ू  ं पजयमपरै
वैशाख े मािस पणाया

अिप वा चकरीचन ैः िशिशरोदकै ः॥ ७॥

ू  ं कदलीपनसाॆज ैः।
जे े मािस च पणाया
फलै ु पजयव
ू े े पववत ् 
ू  सविसय॥
े ८॥

आषाढे मािस पणाया ु 


ू  ं चन ैः कमाित ैः।
ू े ् ९॥
एला कोलजातीिभपते ैः पजयिवाम॥
ू  ं पिवऽ ैः पजयिवाम।
ौावण े मािस पणाया ू े ्

तिधानिमद ं भिे ण ु सौभायदायकम॥् १०॥

--------------------------------------------

नमारैः पिभपचारैः सम  िचपयाान


 े
े ु िनाबमाचना
िनधाय॥ ४॥ परः  ू ं
े त ैः सिवशषे ं पजन
ु ू ं च कयािदित॥
यथाशि िव ैगपजन ु  ५॥
े  े ोकन
अििािदना उलिमनाान े
ू ु
वसोवपजनमपिदशित। ् े च ैऽमास।े
अिन मास
ू
चनकपरसौगिकै ु  े ैः
ः सकलहारैः सकाँमीरैः कमोपत
् ु ू  ् ६॥
ू  ूागािधवासपवकम॥
पववत

वैशाखािदना ू ु
े वैशाखमासपजामपिदशित।
ोकन तऽ
े पारम।् अशिवषयः।
ु ः िहमजलैरिप चित
िहमपरै

चकरीचन ू  ं
े अऽािधवासपवक
ैः वािसत ैिरित शषः।
 ् ७॥
कतम॥
े े
ािदना ोकन े ू ु
े मासपजामपिदशित। तऽ तऽ
् ् ७॥
ू  सािधवासम॥
पववत

आषाढािदना े ू ु
ोकनाषाढपजामपिदशित अऽािप
ू े ् ९॥
सािधवास ं पजयत॥
े 
ौावणािदिभिवनँयती 
दै शिभः ोकै ः ौावण े मास े
 ु
पिवऽारोपणोवाचनबममपिदशित।

--------------------------------------------

p. 110)  सऽैः
सौवण  राजत ैवािप ु ः।
ू पसमवै

कापाससवै ु ैः शभु ैः॥ ११॥
 गिणत
रै नवधा

ु 
कयािवऽ ु ः।
 ं षोडशालै
ं शीना ं सवासा
ं ु ् १२॥
ु वा  त ै सरमािदसयतम॥
नवालै


अथवा विशीना ं तालािदकम।
ु ्

ृ ू  त ु पजय
काऽिधवासपव  ् १३॥
ू े ैयथाबमम॥

होम े कसरमि
े तान ं ािवऽकम।्
ु 
ू कयाा
अोरशत ैः सऽैः ् १४॥
* च तारकम॥

े ्
ू िवरसानने िवतानादवलयत।
पजा
ु ु
वाराहीककािदशीना ू ् १५॥
ं मलशिवत॥
--------------------------------------------


तऽ पिवऽ ैवमाण ैः तािभः। तिधान ं पिवऽिवधानम॥्
ु 
१०॥ वा पार।े रै ः कमचनािणत ैः॥ ११॥
नवालै ू
ु ः सऽैिरयः। वा पार,े
तासरमािदसयतम ्
ं ु षोडशालायामप
ु े
ु  ् नवलायामप
षोडशसरं षोडशमिकं च कयात। ु े
ु  ् अऽािदशो रनिवषयः
नवसरं नवमिकं च कयात।

ु  इथः॥
ूितमिरन ं कयात े पारं परम।्
 १२॥ अथवित
तालािदकम
ु ्
अऽािदशः सरमािदिवषयः। एतं
भवित यििावरण े या या शिसा
ं ु ं पिवऽ ं कयािदकः
तावालायामसरमिसयत
ु ु  े
् े हतोनामालायाममासरमिक
पः। इिन प े ु ं,
नवाना ं नाथाना ं नवालायाम
ु ं नवसरमिकं ,
े  ं ितसॄणा ं लायाम
कामयादीना ु ं िऽसरमिकं ,
मायाः ूधानायाः षोडशिनाकात ्
षोडशसरमिकं , अासा ं पदशिनाना ं

लिलताभताना ं पदशालायाम
ु ं

पदशसरमिक ु 
ं पिवऽ ं कयािदित। ृ े अधादयः।
कित
अिधवासपवू  ूावत।् त ैः पिवऽ ैः॥ १३॥ तान ं पऽय े
ु िरित
ृ ं तानायाम,ं त ैरोरशत ैः सरमियै
यदीकत

शषः॥ ु ु
१४॥ वाराहीककािदशीना ं आिदशने पदशिना

उ।े मलशिवत ् े
ूधानदवतायाः

--------------------------------------------

p. 111) े
माननानः कयात ्
ु  पिवऽ ं ूोसया ।
ु ् १६॥
बमागमिशाणामावमदीिरतम॥

े ं योिगशीनामकमिसर
अषा े े न च।

पिरधानूमाणने मडप ैकसऽतः॥ १७॥

सरमलै ु ं षनवा त ु सया।


ु य
ृ पिवऽिऽतय ं तािन द
का  े ् १८॥
े ै समपयत॥


े े ं मा ं भवित सवतः।
उमानऽयक
ु 
न कयाानसाय ु 
 यिद कयािनँयित॥ १९॥

ू  ं कतकोवै
अथ भािपद े मािस पणाया े ः।
ूसनू ैरचयव
 े े पविविधना
ू ु ् २०॥
यतम॥

े ु दशाूितपििथम।
ु ं िवशष
आया  ्

आर पजयव ु
ू े े गपोपहारकै ः॥ २१॥

होम े शतािद ता ू  ं षतािधकम।्


ृ पणाया

सहॐ ं जयाि े ् २२॥
ं जप ं च ैव समाचरत॥

--------------------------------------------

ूोपऽय े यः पोऽीकतत।
ृ ् अिनाना ं

ु 
चतदशसरािदक ् १५॥ मानने
, मायाः पदशसरािदकम॥

ािदनाविधना। बमः अरबमः। आगमः कािदमतािद॥ १६


॥ पिरधान ूमाणने शियोिगनीना ं मानन॥
े १७॥

सरमाः ू ु
ु पःपवपऽयानानाशिवषयः
॥ १८॥ मानसाय  उाना ं पऽयाणामोमानसाम ्
॥ १९॥

अथ भािपदािदना ू ु
े भािपदमासपजामपिदशित
ोकन ,


तऽ पविविधना ू  ् २०॥
यतु ं अिधवासपवम॥
ु 
आयािमािदिभरचनिम  ु 
ै तिभः
ु ू ु
ोकै रायजमासपजाबममपिदशित। 
तऽ दशाूितपििथ ं
अमावाानरूितपििथम।् उपहारः िनवम॥
े ् ३१॥
शतािदता ृ
ृ शतािदशतवा। ू  ं
एव ं पणाया
षतािधकं

--------------------------------------------

p. 112) ककाया ं समावा दव ू


े सभितः।

दा भषणवािद ु े ् २३॥
दिणा ं च समरत॥

े ू  ं पजयत
ं ृ पणा
एवमकािदसवा ् े।
ू े िूय
् े
तने िवान भविो ु े  ् २४॥
ृ ं कतऽचकम॥
नपित

 े मािस पणाया
काितक ू  ं कमन  े ्
ु  े समचयत।

राऽौ ूदीपकै हमैः कयात ् तसमिधत


ु  घृ े ैः॥ २५॥

े े ापयीपान
दम े ्
िवया षोडश बमात।्
े े ं त ु ापयदमतः॥
शीनामकमक े २६॥

अथवा भाजन े म े क
े ं तमिभतो नव।
े े ू
ृ िनवदयलिवया
का ू ् २७॥
सूसनकम॥

  च पणाया
मागशीष ू  ं नािलकरा
े ु ्।
ु चयक

े  े ू ैयथािविध॥
िनवाचयाषिपापप  २८॥

--------------------------------------------


मलिवया ु ्
 जप ं च ैवम शतािदता
जयािदथः। ृ जप ं च
े  स
समाचरिदथः। ू िनोबमण॥
े २३॥
े ं ृ पणाया
एवमकािदसवा  े ् तने
ू  ं षोडश काः समचयत।
यजनन। े े 
े एतं भवित दवीशषाचाहोमानरं
ककापजन ु 
ू ं कयािदित॥ २४॥
 े
कािकािदिभः ू
ूसनकिम िै िभः ोकै ः
 ू ु
कािकदीपोवपजाबममपिदशित , तऽ होम ं कयात ्
ु  िनोमत
ु ु
इित॥ २५॥ िवया ौीिवया। शीना ं वाराहीककादीना ं
े े शषः।
पिरवारशीना ं तणित ् े
े अिन प
पदशिनाना ं पृथक ् पजाया
ू ् े ्
ं पदशदीपान ापयत
ु  ् २६॥ अथवा
तिािभिरित सदायः। वाराहीकयोदवीवत॥
पारं एष गौणः पः॥ २७॥
 
मागशीषािदना ोकन   ू ु
े मागशीषमासपजामपिदशित।
ु ् कपरयतम।
तऽ चयक ू  ु ् नािरकला
े ु िनव
े तदपते ं
माषिपापपू ैः पजयिदथः।
ू े ू  ् २८॥
 यथािविध अिधवासपवम॥

--------------------------------------------

p. 113) ु मािस च पणाया


प  ु े वा।
ू  ं शकरािभगडन
ू े ं
पजयिदसिस े े ् २९॥
ै ग ं ध ं िनवदयत॥

ू  ं ितलैः शैु थतरै


माघ े मािस च पणाया े ः।
ू े ु ैविसतापपािदिभः
पजयधन े ू सदा॥ ३०॥

फानु े मािस पणाया


ू  ं पज ैः णराजत
 ैः।
ू ु ः पजयदीिताय॥
चतसौगिमधकै ू े े ३१॥

ु ु
 ु यगािदष
िवषवायनदशास  ।्
ु समचनम
ु  शिषक
कयाै ु े े ु तिप॥
े ं पयागमोष े ३२॥

 ु िनरताना ं यतानाम।्
िनन ैिमिकाचास
 समचन ैः॥ ३३॥
ूो े कापािण षमािण
 ू ैः।
यहोमिबयाानयोगतपणपजन
ूोािन काकमािण े  े ् ३४॥
 ूयोगऽमचयत॥

--------------------------------------------

ु े मासीािदना ोकन
प ु ू ु
े पमासपजामपिदशित तऽ वा
पार।े ग ं गोसि। गमहण ं
ृ  ् २९॥
अजमिहािदीरावथम॥
माघ े मासीािदना ोकन ू ु
े माघमासपजामपिदशित तऽ
ु ः ते ैः। इतरैः कै
शै 
े पार।े िसता शकरा।
ृ ः। तथित
  े ु ३०॥
आिदशः फलािदिवषयः। सदा सविदनाचनष॥
फानु े मासीािदना ोकन ु ू ु
े फानमासपजामपिदशित।

तऽ णराजत ु
ैः पैिरित े
शषः॥ ३१॥
ु े
िवषवािदना ु े ु िदवसषे ु पजािवशषानपिदशित।
े पयष
ोकन ू े ु

तऽ यगािदष ु यगािदसास
ु ं ु वैशाखािदमासोास ु ितिथष।ु
े ं िःबमाचन ं िनाचन ं न ैिमिकाचन ं च।
वैशिषक
आगमोष ु
े ु गजिदवसािदष॥
ु ३२॥


अनरं िनािदिभरषा ोकै ः
ू ु
कापजािवधानमपिदशित। े
तऽ िनािदना  े
समचनािदन

ोकयने कापजाकरणयोयान ् ू ैव कामावाि ं
पजय

चोपिदशित। तऽ यताना ं िवविकनाम।् कापािण यािन


 समचन ैः यहोमािदिवकारैः। िबया पिलकास
अिभमतानीथः। ु

कटकवधनािदः।

p. 114)  लाभो िनमहो िनधन ं तथा।


रा शािजयो
े ं न पृथक ् िितः॥ ३५॥
 तदादषा
षमािण

 ।
तािन च ैऽािद च ैऽा ं ितिथवारै पावित

पजाि  ु ् ३६॥
ः क े सानबमात॥
ैदशकालै

ू ु े शा ै पजयािरमडल।
राय ै भपर ू े े
जयाय दहनागारे लाभायािनलमडल॥
े ३७॥

े े े
शषयोमगहऽाः े
पीताताणािसत ैः।
ू े ् ३८॥
ि ैः षोढा िवभाहः बमािािऽ ं च पजयत॥


तािन च ैऽािद-ऋतवः खडािन समदीिरताः।

तािन पजािवधौ 
ूोै दा 
ैनवनामिभः॥ ३९॥

े े  बमात।्
लिलता कामदा कामतािभादश
च ैऽािदमासनामािन तषे ु त ैदानपजन
 ू ैः॥ ४०॥

--------------------------------------------


ान ं भतोदयसमयरणम।् योगः

साानोरैभावनम॥् ३३॥ ूयोगऽत


े ् 
समचनात।् एतं

ु ु े ु ूोष
भवित काावापायभतष े ु सस ु चरमभतात
ू ्
् ू े अऽ कवल
समात पजनादपिरात। े ं समने
 े े ैव वाितािकथनिमित॥ ३४॥
सपयािवशषण

रािदना ोकन  ु
े षमपमपिदशित े ं
तऽाषा
 े ् ३५॥
वँयाकषणिवषणादीनाम॥

तानीािदना ोकन
ू ु
कापजािवधानबमकथनूकारमपिदशित। 
तऽ तािन षमािण

। दशकालै ु 
िरऽ कालशोमतािदवाचो॥ ३६॥

रािदिभः समतु इःै पदशिभः ोकै ः
ू े ु पजया
भतमडलष ू ु े ु ििवशषे ैः पजया
ऋतमासितिथवारष ू च
े ु
फलिवशषानपिदशित। ू ु े रखामाकशलोपत
तऽ भपर े ु े
ू े े चतरॐ।

वािरमडले अचाकार े यपोपते े मडल।े
दहनागारे ूितकोण ं िकोपते े िऽकोण।े अिनलमडले
  ु े व॥
एकािरतमबिहिवरिचतिबषय ृ े ३७॥ शषयोः

िनमहिनधनयोः। ोमगहे े कवल
े े

--------------------------------------------

p. 115) अभी ं समवाोित बलारायािदिसििभः।


ोीिहमाषयवौिघृतत ैलपयोरैः॥ ४१॥


े र ं ितलं मिमित
हम ु
िायनबमात।्

े  े ् ४२॥
च ैऽािदष ु त ं नादं दािािवदऽचयत॥


ाककरािनाकदकाः *।


िबोवट मातॄणा ं पादपाः समदीिरताः॥ ४३॥


ू  ू मपीठगाः।
चनयकपरचता
तषे ु च ैऽािदष ु यजदाािसिढा
े े ् ४४॥
 भवत॥

ु  े ्
ू ैः ूसनू ैिनमचयत।
च ैऽािद-ऋतसत 
आयःु काि ं िौय ं भिम ु े ४५॥
ू ं िवजय ं शदत॥

े ृ
ूितपििथमार बमादकािभवितः।
मोचा ं गडु ं नािरकल ू  ं होमयदिप॥
े ं पणा े ४६॥

ततः ूितपदारिदनमकैे कशः बमात।्


दश कमथ
े ् ृ े ला नपो
ैव ं ात कत े ् ४७॥
ृ भवत॥

--------------------------------------------

ृ े पीतताणािसत
व। े ु
ैः वायनाभसोरिसतवणः।
 एतािन िािण
ू ू े षोढािवभाहः पिभः
भतमडलपजायामव।

पिभघिटकािभः े िविभ॥ ३८॥ खडािन
रािऽ ं च उबमण
े ु िवषयषे ु (?)। अह रािऽ ं च
घिटकाः। पपाितकष

पिभघिटकािभः षोढा िविभ तषे ु षड-ऋतभतष
् ु ू े ु

बमािादीिनकयात ्
ु  इित। ुे
नवनामिभः िऽपरािदिभः॥ ३९॥ बमात ्

उानीितशषः॥ े पयः ीरम॥् ४१॥ हम
४०॥ िसििभः समिमित शषः। े

इित पददः। अचयत ्
 े तिमित े
शषः॥ ४२॥ मातॄणां
 ् ४३॥ मपीठगा
विशािदपरमाथानाम॥ ु इित। एतं भवित।
ू ू
चतकपररचनचनााः
ू 
कामपपणिगिरजालरोानपीठगा इित। तषे ु ादशस ु
े ु ४४॥ िन ं िनक॥
िवरष॥ ्
 ४५॥ होमयते िनहोमा े िवया

ूोिसायया ु ् ४६॥ ततः पणािदनात।
जयात॥ ू  ् एव ं कत
ृ े
ृ े
लानपोभविदयः॥ ४७॥

--------------------------------------------

p. 116) े
रिववारऽणाोज ु ु ः सोमवारक।
ैः कमदै े
भौम े रोलैः सौ े वारे तगरसवैः॥ ४८॥

ु े ु कारैः शबवार
गवारष ु ु ैः।
े िसताज
् ४९॥
उलैः शिनवारषे ु पजयदमादरात॥
ू े

् े ु रिववारािदसस।ु
े े बमाष
िनवदयत
पायस ं धकदलीनवनीत ं िसत े घृतम॥् ५०॥

े गािदिभः बमात।्
एवमं समारा दव
महिपडा ं िविजाश ु मखािन
ु ु े ५१॥
च समत॥


ु ं समार नव चबायनबमात।
चतरॐ ्

उतोतमामाबं ािधन ं धनम॥् ५२॥

् ु
िऽिऽबमात ं तत सूजं े ्
िौय ं लभत।
े ५३॥
एक िषमोामः िौय ै की  च कत॥

  े
नवािन समपािण सवाभीाथिसय।
र े हमिन
े  े च ताॆ े षिद च बमात॥् ५४॥

--------------------------------------------

  ४८॥ ४९॥ िसते


तगरसवैः जलजिवशषे ैः नावतवा॥
े ५०॥ गािदिभिरऽ आिदशने
िपडिसकतािवमह॥
ु े ५१॥
उपचाराराय॥

चतरॐिमािदिभः  इःै षिः ोकै ः
सवथा
 े े
ौीचबिनमाणपिवशषण
े ु े ैः
फलिसििवशषानपादानििवशष

फलिवशषाििषािधकरणािन तषे ु करण े ूवाय ं चोपिदशित।
् े
तऽ आमात दवतािनवासिऽकोणमाविध िनधन ं

धनावानरिनधन ं भवित॥ ५२॥ िऽिऽबमातं

चतरॐपयपात ् ु  ु ं
चतदशारदशारयमत
तावयोिनकम।् तत ौीचबिमितशषः।
् े एकिषमोामः

चतरॐोत ् ु ं तातदशारािदक
पयमत ु  ु ् ५३॥
ं समतम॥
नवािन इित
--------------------------------------------

p. 117) ृ ौीचबिनमाण
का ् ू े
 ं ापयते पजयदिप।
ु े ५५॥
लीकाियशःपऽधनारोयािदिसय॥


सीसकाािदष ु पनः ू ृ ्
ु पविवपरीतकत।

फलकाया ं पटे िभौ ापय


े कदाचन॥ ५६॥

ािपत ं यिद लोभने मोहनाऽानतोऽिप


े वा।

कलिवमप ू
ं च िनमलयित 
सवथा॥ ५७॥

 े यजव
पवताम ु ु िनिश।
े े पलाशकसमै 
् े े ् ५८॥
े ं भवत॥
िसि ै (?) साहात खचरीमलन

ु े वा धरणीभृताम।्
ू े वा क
अरय े वटमल

कदजातीपाा े ् ५९॥
ं िसि ैः िशवा ं यजत॥

मासने िसा यियः ूा वाितूदाः।


े ु ु ः िसाटका
कतकीकसमै े े े ६०॥
वािरधट॥
ु ्
आामभीा ं विनता ं रण े माया ं महातम।
ू मालाभषािद
वसिन ू े ् ६१॥
दादयाऽिनशम॥

--------------------------------------------

े  समपािण नवचबािण इथः।


िदावथः।  समलािन।
र े षोडश तम।े षिद िशलायाम।् एतािधकरणािन
 
सविनाचनूारसाधारणािन॥ ्
५४॥ ापयते ूिता ु  ्
ं कयात॥

५५॥ सीसकाादीऽािदशन ृ
े नागमायस ं च गाित।
ू ्  ५६॥ लोभने िवया।
ृ अलािदकरिमथः॥
पविवपरीतकत े
े अिववकात।
मोहन े ् अानतः िनषधाानतः॥
े ५७॥
 े इािदिभिवनोदवािन
पवताम  ःै पदशिभः ोकै ः
ु ु
सिवधिसपायमपिदशित। तऽ िसि ैः िसि ं
ु ु े
गमखादवागम।् खचरीमलन
े ् ५८॥ क
े ं अरोमलनम॥
े ु े

करायाम॥् ५९॥ यियः नीलपताकापटले वमाणाः



षिशिमहाः। े
चटकाः े
चटकानाम ु
चतःषििवमहाः

दवताटले वमाणाः॥ ६०॥ माया ं इाधीनान ्

किऽमिवमहान ्  ं ु साम
दशियत
--------------------------------------------

p. 118) पीठमिमै
ु ः का े यजििश।
ृ तऽ दव े
ु ु ः िसि ैमास
शालीकसमै  ं त ु िनभयः॥
 ६२॥

ँमशान े दवदविश
े े े िस िपशािचकाः।
अँमपातूहारा ैर ि िषिरम॥् ६३॥

िनजन े िविपन े राऽौ मासमाऽ ं त ु िनभयः।



े े चबगता ं िसिसमिताम॥् ६४॥
यजव

ु े ु बमात।्
मालतीजाितपागकतकीमनिभः
तने िसि वतालाा
े े
ना या े ् ६५॥
चरत॥

ँमशान े चिडकागहे े िनजन े िविपनऽिपवा।



मराऽ े यजव ू
े े कवािदभषणः॥
ृ ६६॥


कचबे ितका ु
ृ ं तामितबाशयो े ्
जपत।
े े ् ६७॥
सायोिन ं तदम े त ु बिलं दािवदयत॥
िसिसमोपते ं मास ं ताललोचनात।्
जाय े भीषणाः कााः
ृ े े ् ६८॥
सा ं िनवदयत॥

ं ु पनयाि
िवसहारसाः ु  िनजया।

े ःु ूाथनन
े ललाटनऽाः
दा  े ितरोिहताः॥ ६९॥

--------------------------------------------

दात, ् एकै क इित शषः॥


े  िपशाचािददशनात
६१॥ िनभयः ्
 अचिकतिचः॥

६२॥ िपशािचकाः िपशािचका नाम कान भीमिवमहा दवताः॥ ६३॥

चबगता ं िनसपयाूोचब े सस ु
े तूकारण
ु े ु समचयिदथः।
ूोिसपायष  े  अासामिप तिपजाचब
ू े
 ् ६४॥ वतालाः
न ैिमिककााचनम॥ े त े च िवपाः। भीषणाकाराः

असाताः कान दवताः॥ ृ ू
६५॥ कवािदभषणः
ु े ् ६६॥ कचब
आिदशने गमाानलपनािदकम॥ ृ े

अनिवागपङकाा  े सायोिन ं उर
ं िनिमत।
ऽवमाणा ं सानऽयोिनम।् तासा ं

--------------------------------------------
p. 119) ू े ू
रभषारालपमालाभिषतिवमहः।
उान े िनजन े दव ू े ् ७०॥
े चबे सि पजयत॥

कारचकाशोकपाटलाशतपऽकै ः।
 िसि मासतः॥ ७१॥
िसिसमोपते ैमायाः

यासा ं ूसादलाभने कामपोभवरः।




यािभिवमयोिवचारी िविवनोदवान॥् ७२॥

ू े ्
षडाधाराम े त ु चबं सि पजयत।
ू गनािभमहोदय
चचनकरीमृ  ैः॥ ७३॥

े ्
े े तषे ु सिविचयत।
िऽकालो भवव
ू 
पणूतीतौ े ् ७४॥
भािन िवकलऽभमीिरतम॥

े चबण
दव े सिहता ं चक े ्
ु े सिलले रत।

ताकम॥् ७५॥
मातृकासिहता ं िवा ं िऽरावामृ

् े ्
नाड सारत िजा ं दीपाकारा ं रन िपबत।
ु  ं त पािड ं भिव
अातिवध ु जायत॥
े ७६॥
--------------------------------------------


िवमहानपिराित॥ ु
 े यसादात
६७॥ ूाथनन ्

िसममीिहतम, ् यथागत ं गत इित ूाथनन॥


 े ६८॥ ६९॥

मालाभिषतिवमहः े
साधकः इित शषः॥ ७०॥ कारािदिभः

सम ैरतमने वा। एव ं सवऽािप॥ ७१॥ िविवनोदवान ्
 े ७२॥
इजालािदूदशनन॥

षडाधारािदना ईिरत इने ोकयने
 
भिवतमानाथापरोो ु
पायमपिदशित। तऽ
े े
षडाधाराादीिन उरऽ वित। चबं सि ततम।
ु ु
महोदयः गमखादवगः॥ े लिलताम।् सक ्
७३॥ दव

िनपजोिवमहतः। ू 
पणूतीतौ ूोपभावनािसौ।
े िवकले
भािन मलािन िसीित शषः।
ु 
आयधवणावयवािदवै ु े अभ ं अमलम॥् ७४॥
करण।

दवीिमािदिभरािविद िै िभः
ु  ु
ोकै तिवधपािडािदिसपाय

--------------------------------------------
p. 120) ु
एव ं िनमषःकाल ु 
े यः कयामानसः।
स योगी ॄिवानी िशवयोगी तथाऽिवत॥् ७७॥


अनमहोचबा े तािभवता
ं दव े ्
ृ  ं यजत।

चकीवरै  ु े ७८॥
मासादारोयमपजायत॥

ू ्
रभतमहोादशीितकाकामलािक।
 ू ु ु
दकणरिशरःशलगािदकिजाः॥ ७९॥

े 
ोणूमहछशमहयिदोषजाः।

सव तया सम ं याि पजया े
परमिर ॥ ८०॥


 े काँमीरं समदीिरतम।
ि ं चब िनमाण ्


िसरं ग ैिरकं लाा दरदं चनऽिपवा॥ ८१॥

िबलारे िलखब ं ु ्
े ं षोडशॐसयतम।

दरदना ू े े ् ८२॥
मा ं पजयरमरीम॥

--------------------------------------------

मपिदशित। े
तऽ अमृताकं सिललिमित शषः॥ ७५॥ िजा ं एतं

भवित सरतीनाडीिवमहा ं िजा ं ातजोिवमहा ं िवभा

तजिस ु िपबिदित।
तदमृत ं होम बा े ु  ं पािड ं
चतिवध
वािदकिववािमाातृपम॥् ७६॥ िन ं यावीवम।्

सयोगीा े एव ं
पूकार ैकऽिप
ु  ् ७७॥
नानापकथन ं लोकोनमथम॥
ु े
अनमहोािदना े े ोकऽयण
परमरीन े
 ू ु
सवािधपिरहारपजामपिदशित। ु
तऽ अनमहोचबा ं

िनािनापटलोानमहचबाम।् तािभः

 ं  े ् तऽोिवधानत
तऽोािभडािकािदिभरचािरशििभयजत।
े इीवरैनलोलैः॥ ७८॥ र इािद
इित शषः।
षोडशिवधािधकथन ं सवषा ु  ्
 ं ाधीनामपलणाथम।

तऽ दकणर ू ं
इऽ रशः पीडावाची। िशरःशल

िशरोरोगः। िऽदोषजाः वातिपणा 
ं एकै कािधसीणजिनता

रोगाः सवरोगा े
इित शषः॥ ७९॥ ८०॥
े अिभषकािदष
ििमािदना ोकन े ु
 ु
ौीचबिनमाणिसकमपिदशित। तऽ चन े शीतर॥
े ८१॥

--------------------------------------------
p. 121) ु
तािभििभःसाकं िसि ैः सगििभः।
ु ु मासमाऽण
कसमै  ् ८२॥
े नागकाः समतम॥

े ु रमयि िूयािरम।्
पातालािदष ु लोकष

यरासगविसिवाधरानाः॥ ८३॥


िपशाचा गका वीराः िकरा उरगाः िूय े ।

िसि पजनाऽ तथा तोकालतः॥ ८४॥

ं ु भषणावा
िकशकै ू  े
ै पाटलैगजिसय।
ु ु ः खरिसय॥
रोलैरिस ै कमदै े ८५॥


उलैसिस ु े
ै तगरैः पशिसय।

जीरैमिहषावा ु ैरजिसय॥
ै लकच े ८६॥

 ं
दािडमैिनिधसिस ै मधकैु नागिसय।
 े
ु रनािस ै कारैः पऽिसय॥
बकलै ु े ८७॥


शतपऽ ैजयावा ै कतकै 
े वाहनाय।

सौरभा ैः ूसनू ै ु िन ं सौभायिसय॥
े ८८॥
--------------------------------------------

िबलारे इािदिभः कालतः इ ु 


ै तिभः
 े ु ु
ोकै नागकाकादशिसपायमपिदशित। तऽ िबलारे
े 
पातालूवशमागारोपकठतः। ं ु ं
षोडशॐसयत
ू  े
पणािभषकूोूियया॥ ८१॥ तािभः षणवितसातािभः।
ं ु
तििभः सचािरशतःशतािधकसहॐसातािभः।
एतबाचन ं लिलतािनाया एव, नाासाम।् त ं साधकम॥् ८२॥

यादयो े े
दवतािवशषाः॥ ु
८३॥ तऽ वीरा मनिसपाः॥ ८४॥
ं ु िरािदिभः सौभायिसय े इ
िकशकै ु  ोकै ः
ै तिभः
पदशिवधःै ूसनू ैरचनात
 ्


पदशिवधवाितिसिमपिदशित। ु ु ः।
तऽ रोलैः रकसमै
तगरैः ूावत।् जीरैः नारैः। वाहनाय े
े ८५॥ ८६॥ ८७॥ ८८॥
नाोिलकािदिसय॥

--------------------------------------------

p. 122) ू े
पजयासमाऽ ु ं िऽगण
ं वा िगण ु ं त ु वा।

 तपायस ैः॥ ८९॥


यावलाि वा ीरशकराघृ
े सिललमगाम।्
सचबपिरवारा ं ता ं दव
तपयत ् ु ु ः साः सवपवशाय॥
 े कसमै े ९०॥

ू  ु िस ै ौिैः सौभायिसय।े


घृत ैः पणायषः

धरारोयसिस
ै  े ९१॥
ै िऽिभरैयिसय॥


नािलकरोदकै ृ े
ः ूी ै िहमतोय ैनपाय।
 
सवाथिसय ् ९२॥
े तोय ै रिभिषहरीम॥
े े


पगोान े े िसि ैिदवाऽिनशम।्
े यजव

िनवसऽ ु  े मथोऽपरः॥ ९३॥
तैजायत

ू  ु िनयत ं दव
पणास  े ्
े ककाया ं समचयत।

काः े
परिरता ु
मा िवमखाान ्
मसि वै॥ ९४॥

--------------------------------------------

ू े
पजयिदािदना ् 
े काफलावािकालान सवऽ
ोकन

िनविािण चोपिदशित। तऽ ीरादीिन चािर िािण
सवन ैवानीथः॥
े  ८९॥

सचबािदना े सवपिवशा ै सा *
ोकन
 ु
बमतपणािदकमपिदशित। तऽै तं भवित
 ु जलाशय े
राजबोधिऽिवधोातवैिरपीडामहवैकृ तरोगाािदष

ातः धौतारः पिवरोपिवः कतासः ृ
कताच

नाथाया ौीचबं सिललोपिर िवभा तगा ं दव
 े ू ं सिललं अ
णताॆतमचषकपिरत
ू
कपरािदिभः ु ू ु ं ूितशिकं
सरिभूसनज

िनपजाम ् े सवपवशािभवित॥
े दात तन
ैमण  ९०॥
े े ोकयने दाः
घृत ैिरािदना महरीिमन े

षिरिभषकि े ं तलािन चोपिदशित। तऽ
ैः सिवधािभषक
ृ  े ९२॥
िऽिभः ूोै ः॥ ९१॥ ूी ै िनवय॥
ू े
पगािदिभः घोरतरैरपीःै षिः ोकै ः
ूितोकमकैे कूकारण

--------------------------------------------

p. 123) े चबािभः शििभः।


िलऽयगता ं दव

पजयिमिखल े परऽ च॥ ९५॥
ं लभतऽऽ
 ु ैः सौरवािसत ैः।
ृ ैः णप
शतमानकत
ू े  ु
े ूाजाघ ैिवमत॥
पजयासमाऽण े ९६॥

ू े ्
तथा र ै नविभः मास ं मास ु पजयत।
ु सवपापौघ
िवमः  ु
ैा ं पँयित च चषा॥ ९७॥

ं ु रचयव
अशकै ु
 े े मासमाऽ ं सगििभः।

मत े पापकािदःख
ृ ैघरतरैरिप॥ ९८॥


दवीप ं माान ं चबं शीः समततः।

ु पजययो
भावयिषय ैः पैः ू ं े ् ९९॥
भवत॥

--------------------------------------------


षकारभजनमपिदशित। ु पगूसन
तऽ तैः ू ू ैः॥ ९३॥ ९४॥
ु े
िलऽयगता ं यबाणतरिला ं

मलाधारदयॄरगताम।् चबािभः अिणमािदिभः। अऽ

इदािवषय।े परऽ पराहािवषय।े एतं भवित


ू े ु अतम े िनसपयाूोचबा
मलाधारदयॄरष  ं

ृ ं िवभा पजयन
तऽािभरिणमािदिभः पिरवता ्
इफल े े
ं लभतित
 
॥ ९५॥ ूाजाघ ैः िचरनािभवासनािभः॥ ं ं
९६॥ मासमास
ूितरमकैे कं मासम।् पापौघ ैः सोचभावैः। चषा

ु मनसाऽनभविस
इा ु ं कथयित॥ ९७॥ पापकािदःख
ृ ैः
पाप ैः कीयिववकैे ः। कािदःख
ृ 
ैरराितिभयोगोािभः

तािभः कािदिभः ू
आिदशने यचणषधिनपा
े उ े त ै
 ९८॥
 ैिरथः॥
जिनत ैःख

दवीपिमािदना े
ोकन
े ु
अखडिवपतादवताभावनाीवप ू 
ं पिरपण

फलमपिदशित। े ू ं ौीचबम।् शीः
तऽ चबं सकलदवतावासभत
आवरणशानसाशीः। िवषय ैः शािदप ैः।

तयोभवते तदहार  ९९॥
े ाहारं िवलापयिदथः॥

--------------------------------------------

p. 124) े
दवीप ं माान ं चबं शीः समततः।

ु पजययो
भावयिषय ैः पैः ू ं े ् १००॥
भवत॥

गतमयी ाििरित सक ् समीिरता।


् १०१॥
अा िनालनाि े तं ासातम॥

इित ौीषोडशिनातषे ु कािदमत े षं पटलम।्

--------------------------------------------

इित ौीषोडशिनातषे ु ौीकािदमत े



ूपसारिसहराजूकाशािभधानन ु
े सभगाननाथन

िवरिचताया ं मनोरमााया ं ााया ं

षोडशिनान ैिमिककााचनूकाशनपरं षं पटलं
ू  परामृम॥् ६॥
पिरपण

मसा

ु 
ष े यािण स ाा मशतारम।्

षिपादािषिः िरित सक ् समीिरतम॥्

अथ सम ं पटलम ्

अथ षोदशिनास ु ितीया या समीिरता।



कामरीित 
ताः सवकामदाः ण ु ततः॥ १॥
े ं ू
तास ं ानभदाीपजनम।्

े ं 
तोगबदाायभीाथूदािन च॥ २॥

िवाप ं त ु त े दिव ु
े ूों ूागवे तटम।्


मलिवारै
रव ु 
े ं कयादािन षमात॥् ३॥

े दय ं शीष तावताथोऽय ं यात।्


एकन
े े चोिदतम॥् ४॥
ु   ं तदमकन
चतिभनयन

--------------------------------------------

अथ सम ं पटलम ्

पवू  ूथमाया अििनालिलतायाः िनपजा


ू ं

सविनासाधारणन 
ैिमिककासपयािदबम ं
ु  पिदँयानरं ितीयायाः
चतथपमषपटलै

कामरीिनाया ु
िवधानमपिदशित े
अथ षोडशािदना िचिदने
े समपटलन।
ोकशतपण े तऽ अथ षोडशािदना
े 
अथूदािन
 ु
च इने ोकयने पटलाथानपिदशित। तऽ ततः यथावत॥् १॥
ू शीिरथः॥
तीः तदावरणभताः  २॥
े वै इ
िवापिमािदना बमण ु 
ै तिभः
 ु
ोकै िवाासबममपिदशित। ऐ  ः िनि े मदिवसौः।
े तऽ
ूागवे तृतीयपटल॥
े ३॥ एकन
े दयिमित। तावता एकन।
े एतं भवित
े ू
कामरीमलिवायाः े दय,ं ितीयने शीष,
ूथमारण
ु  ं िशखा, पमषाा ं कवच,ं
तृतीयचतथाा
ु   ,ं एकादशनानाम।
समामनवमदशमैतिभनऽ े े ्

ु े मलमण
एव ं षोढा िविभने जाितयन ू े षडास ं
ु  , उरऽ नवम े पटले
करामयोः कयािदित

--------------------------------------------

p. 126) ु े
॒ोऽनासाितय े िजाािभगक।
ापकने सवा े मािद
ू  ूपदाविध॥ ५॥

े े ु ानषे ु तदनरम।्
सिारायष
ु 
समने ापक ु कयाबमण
े े वै॥ ६॥


अथ ान ं ूवािम िनपजास ु चोिदतम।्

यने दवी ु
े सूसा ददातीमयतः॥ ७॥

बालाककोिटसाशा ु ु
ं मािणमकटोलाम।्

हारमवै  ू ु
े यकाीिभिमकानपरािदिभः॥ ८॥

मिडता ं रवसना ं राभरणशोिभतात।्


 ं ऽीणािमकलाकिलतमौिलकाम॥् ९॥
षजा


पाषोडशषोणचतरॐगाम।्

मितोसा ं दयामरवीणाम॥् १०॥

--------------------------------------------

यमवे वित यथा अािदकिना


ु ं अध ऊ
े दयािदिभनऽा
बमण  ु ु
ःै उभयकरपालीष

अणाोमाजनात ्
 करतलय े
(े न) च सिदित। ऐ  दयाय नमः
इािदिभः॥ ४॥

े वै इने ोकयने िवाया


िगािदना बमण
ू  ं ु
े मािदपादयागिलनखाविध
एकादशारण
करतलाा ं परामृँय पादयामादार
े ् दय े अ ं
ू  परामृशत।
दयाम

नाथदिशतूिबयया ु 
ापकं ास ं कयािदित। एव ं सवषा
 ं

माणा ं सवासा ु  
े ापकं ास ं कयािदथः।

मारासबममपिदशित। ु े मलाधार।
तऽ गक ू े
ू 
मािदूपदाविध। एतं भवित एष ु ूोष
े ु दशस ु ानषे ु
सवा े च समने मलमणितशषः।
ू ू  ्
े े े ापकं च पववत

पनरिप ु   ६॥
कयािदथः॥


अथ ानिमािदिभः तऽ वै इःै षिः ोकै दा
 ु
िनसपयाानमपिदशित। तऽ यने ानन॥ 
े ७॥ ऊिमका
् ८॥ इकलाकिलतमौिलका ं चकलावतसं
अलीयकम॥
ु ं
पदशाना ं िनाना ं साधारण ं नाम॥ ९॥

पाषोडशषोणचतरॐगाम।् एतं ात ्


समारालं सऽयम

--------------------------------------------

p. 127) पाशाशौ ु े ु ं पिशलीमखम।


 च पसचाप ु ु ्

ु ू  वरदं िबॅत करैः॥ ११॥


रतपाऽ ं सधापण
 े े िनपजास
एव ं ााऽचयव ू ु िसय।े

ूयोगािदष ु सवऽ व े ानािन तऽ वै॥ १२॥

मदनोादनौ पाथा दीपनमोहनौ।


शोषणित ु
े किथता बाणाः प परोिदताः॥ १३॥

ु ु मखला
कसमा े ु
पादना मदनातरा।
ू 
अनपदपवााः े
पमी मदविगनी॥ १४॥


ततो भवनपाला ् े नरा।
ात शिशरखा
ू 
े गगनपवाऽा
रखा ू पऽषे ु चास॥
पा ु १५॥

--------------------------------------------

बिहिवभागन ु
  े समचतरॐाकारं का ृ
ृ तदवय ं का
ृ तऽ
च वमाणबमण ृ
े षोण ं िवधाय तदवय ं
एकालाराल
ु ु ु
ं िवधाय तदतरलारालं व
ृ ं का

े े व
तदरकालमानन
ु ृ ं का े
ृ एव ं ूवशगा ृ
िऽः का
ृ
समाववीा ं प दलािन का
ृ तिहः ववीा
ृ ं
ृ तिहरिप ववीा
अदलािन का ृ ु  ् एव ं
ं षोडशपऽािण कयात।
ु  एतषा
पदलादलषोडशदलषोणचतरॐगािमथः। े ं
े उपिरामाणािदह न ूपितः॥ १०॥
मानिवशष
पाशाशािवित।
 ु 
एताायधािदवामोहािद
वामाधरहां
े  े ् ११॥
े च कयत॥
वामदिणबमणाधरहयोदिणवामबमण
े े ु १२॥
तऽ वै ूयोगोपदशानष॥

मदनोाद इािदना ोकन े ु पाः


े पस ु दलष ू

पबाणशीपिदशित। तऽ परोिदताः ु
ूागदीिरताः।
् ु 
पबाणशीः। एतं ात चतथपटलोशै
वबाणपकै ः
ू  मदनोादनािदिभनामिभः
एकै कारमपवः े 
ू े ् १३॥
पबाणशीः पजयत॥

ु ु े
कसमािदना अिने ोकयने ितीयतृतीयावरण े
े ु
अस ु दलष

--------------------------------------------

p. 128) ौा ूीती रित ैव धितः 


ृ कािमनोरमा।
े साऽऽ मनोरथा॥ १६॥
मनोहराऽमी ूोा दवी
मदनोािदनी पाोिहनी दीपनी ततः।

शोषणी च वशकारी ं
िसिजनी ु
सभगा ततः॥ १७॥

सराः षोडश ूोाः िूयदशन कािकाः।



पााः ूितप ं त ु ूक
े ं षोडशद॥
े १८॥

पषोवशा ु
ू े समनसा ृ
रितः ूीितधितथा।

विसौा ु
मरीिच परतंशमािलनी॥ १९॥

ू 
शिशनी चािरा छाया ततः सणमडला।
ु ताा किथताः कलाः ःु सरा िवधोः॥ २०॥
ताऽमृ


षोडशिप ू े यथाबमम।्
पऽषे ु पजया
 े ् २१॥
बिहः षोणकोणषे ु डािकााथाऽचयत॥

--------------------------------------------


पाः ू  इित पवातॐः
शीपिदशित। तऽ अनपदपवाा ू
् ु ु अनमखला
एत ात अनकसमा े अनमदना
ु इित॥ १४॥ रखा
अनमदनातरा ू  गगनरखथः।
े गगनपवा े े  अा
अमी॥ १५॥


ौािदिभः षोडशद े इःै तृतीयावरण े
े ू
षोडशदलपाः े
शीपिदशित। तऽ अमी मनोरथयः॥ १६॥

मदनोािदनीका। ं  १७॥ सराः
वशकारीथः॥
षोडशरारषे ु एकै कारपिवकाः।
ू  
िूयदशनकािकाः
 इथः॥
षोडश िूयदशना  १८॥

ू े
पषािदना े  ोकयने
यथाबमिमनान
ु 
चतथावरण े बिहः षोडशपऽषे ु पाः
ू शीपिदशित॥ १९॥

तामृ ु सह अमृता तििरका
ता ता ु  सरा
े अमृता इकथः।
े े
एता ूावत।् रारषे ु एकै कारपिवकाः
ू  िवधोधः च॥

 पमावरण े षोणषे ु
बिहिरािदना ोकोरान

पाः शीपिदशित।

--------------------------------------------

p. 129) ु
तिहः चतरॐा ं लोकशा े ्
े ं तमा ं यजत।
ु ं गणप ं गा ऽश
बटक े ् २२॥
े े ं चािभतो यजत॥

अाॐषे ु िवािद सायराित


 ैः।
 ं तो
तामिबिल े दाािद चोिदत ैः॥ २३॥

 पजयिवाम।
ततामिवाा ं ाः
ृ ू े ्

ु पचारा ैहम ं कयातथा॥


ूागै ु  २४॥

--------------------------------------------

तऽ तथाऽचयत ्
 े एत ् े
ं ात उपिरािािनापटलूोबमण
् ु े ु ूोबमण
िनर-ऋितवायवासवकोणष े , डािकनीरािकनीलािकनी
शिऽयम  वीशवणकोणषे ु िऽष ु ूोबमण

कािकनीशािकनीहािकनीित शिऽयमचयत ्
 े इित॥ २१॥

ु े
तिहिरािदना चोिदत ैिरने ोकयने षावरण े चतरॐ
ु े पशािदकमपिदशित।
तदः कोणचतय ू ु तिहः
षोणािहः। लोके शान (् ?) शीिरित शषः।
े तमाः
े  ु
ूधानदवतासमानवणाभरणकरायधधराः।

एतवावरणशिसाधारण े ् ूागादीशामस ु िद ु अध
ं यजत।
ं ु
ऊ च ूादियने , अा
े  ं
षोणमरणावरणशीदमादार
े  े
ूादियनाचयिदित  २२॥ अाॐषे ु
सदायाथः॥
ु ृ े ु िवािदसायराित
चतरॐषोणबावारालष।  ैः
् 
तामिभः। एतं ात ूोानामावणशीना  ं
ं सवासा
ू ु
मलिवारपररै  ःै
ः तामिभः साय
े िवारानरं षोडशरारसिहत ं
षोडशदयिप
ूोबमण ू े ् तः
े पजयत।  े
े बटकगणपितगाऽपालः।
ु े
 ैिरित शषः॥
गािदचोिदत ैः वमाण ैि े २३॥


तत इािदिभः िसीःै पादािधकै ििभः ोकै दा

िनपजाबम ं तलं चोपिदशित। तऽ अिवाा ं
ाः
ृ ्
 एतं ात ूावदाधारचषकसिललािन
ू 
विसयसोमाकािन ु तडम ैः
बा

ूोबमणा  ृा मलिवामकादशवार
ू े ं जिपा
े ्
 ूावत सपया
सािधतनाण  कयात ्
ु  इित।  ं
एव ं सवासा
वमाणाना ं िनानामघ  ििवधयथः।
ृ  े े 

--------------------------------------------
p. 130)  ु वा  ूसनू ैरण ैः शभु ैः।
घृताै मधराै

अााा ं ूजयातः ् े ् २५॥
ूावत समापयत॥

ू ु ु
एव ं िन ं पजियतरायरारोयसदः।

लोकानरन 
ं नारीनपावजनकम
ृ  च। २६॥

् ु सिर।
अपृथने िसि तोगान ण ु
ं ैलोोभणमान॥् २७॥
महाचमारकरा

ु दवी
परा ् ानाकािजान।्
े प कामान प
् ु ् २८॥
ु ं िऽिवधान ूागदीिरतान॥
ससज  बाणाना

--------------------------------------------

ु पचारा ैः सपयािवशष
ूागै  े ैिरित शषः।
े तथा
लिलतािवाहोमूोबमवत॥् २४॥ ूावत समापयत।
् े ् एतं ात ्

दवतातनौ े
तिरवारशी जोपाः ु ता ं च
समािवा बा

तजोिपण  खचया
ूवहासामागण ु ा ं नीा
े  मिया
् ्
े इित।
ूावत समापयत े ु े े
पदशाना ं िनाना ं िवशषानपदश
े बिलूदानम।् अवसान े
 े षोडशारमण
सपयार
ु ु
ककासाया  बिलूदान ं सवावरणादौ
 े
दवतापिमभाग े

ूावत िऽपिक नाथनवक पजन ु 
ू ं च कयािदथः॥
 २५॥
आवजन ं वशीकारः॥ २६॥ अपृथन े े  अऽािप
े अनवानथः।
ु ु
यगानपमरल ं जिपा तशाश 
ं ं तपणहोमािदकं च
ु 
कयािदित।

ु े िऽपादाने ोकन
तोगािनािदना ूागदीिरतािनन े

ु े ैतान ूौित।
पकामवनमखन तऽ तोगान ्

पकामादवीमययोगान।् महाचमारकरान ्


मनीिषताथूापकतः।  ्
चमार आयम।
् े ु
ऽैलोोभणमान अशषभवनूथाकरान , ् एतोगािन

े ् २७॥ दवी
िवशषणम॥ े कामरीसदायः।

े े
मदनोादनािदशिनोान ्
पानाकान ्


पियानिवमहान ्  ं ानियानाकात।
सवषा े ्

ससज  तिपण ् ू ू
े  िऽिवधान लसपरन।
ू े पिरणतथः। े

ूागदीिरतान ्
पम ु
े पटले बाणाः िरािदिभः ूोान॥् २८॥

--------------------------------------------

p. 131) तषा ं बमतः ण।ु


े ं नामािन पािण मा
 ं वशमायाित णाावनािदना॥ २९॥
य ैिव

ूथमः कामराजाो ितीयोमथथा।


 ृ ु
कपतीयोऽभतो े
मकरकतनः॥ ३०॥

् े
मनोभवः पमः ात नामातािन वै बमात।्
े ं ण ु ूा े िविवोभकािरणाम॥् ३१॥
ान ं तषा


पीतताणाकारायोऽौ ू
धॆनीलकौ।
सव िनऽा ु रवसरोहाः॥
े िभजाः े ३२॥

ु े ु ु े ु भताकाः
पसचापपषधरा ू बमात।्
िवाकारा िवमनोिवोभिनयताकाः॥ ३३॥

् ु ूा े बमादकारानिप।
एषा ं मान ण े
े कैः सत ै यािण ःु पृथक ् पृथक॥
य ैरकै ् ३४॥


सहसदाहविै
ः कामराजः समीिरतः।

ूाणोरसावियतथा े
नािप मथः॥ ३५॥
--------------------------------------------

तषा े  े ोकयने
े ं नामानीािदना बमािदनाािधकन

े ं कामाना ं नामपमूावपवू  नामापिदशित।
तषा
े ं पाना ं कामानाम।् य ैः नामपम ै।
तऽ तषा
े ं नाममपाणाम।्
तावनािदना तषा

आिदशोऽिभषकासािदिवषयः॥ ृ
२९॥ ततीयः तषे ु तृतीयः॥ ३०॥

ान ं इािदना िनयताका इने तषा


े ं
े ु
यपायपिदशित॥ े
३१॥ तऽ पीतताणाकारायः। ौ

धॆनीलकौ। ू  ३२॥
पभतशिपातवणाः॥


भताकाः ू 
भतसामिवमहाः। िवाकाराः
ू 
भतसामपात।् िवमनोिवोभकरं च

ू े ३३॥
भताकादव॥

े तषा
एषािमािदना ोकन ्
े ं मान यािण च ूौित तऽ
ु ैः पिभीिण
एकै कैः एकै कारतः एकै कयसत ैः समिदत
यािण॥ ३४॥

ं े
सहसािदना े  ोकयने
मनोभव इनान
े े
तषामकारान ् ु
पमानपिदशित।

--------------------------------------------

p. 132) ु सयतः
शिचः ु ु ्
ं ु ूोः कपऽरसायतम।
या ने च सोः सोऽय ं मकरकतनः॥
े ३६॥


सिय ैदाहविै ू
ोभनोभवः।
ु े ासतमी॥ ३७॥
भालवसािभगष

् ु ु  े े मलतः।
समाशगान कयबाणानव ू

भाला ं िवसि 
ं यः स सवानारः॥ ३८॥

 ऽैलोोभणािन च।
एषा ं यािण सवािण
े कथयााकणय समािहता॥ ३९॥
तािन बमण

--------------------------------------------


तऽ सहसदाहविै 
ः ॑कारः कामराजम इथः।
ु े
ूाणोरसावियतःनािप ककारलकार ईकारिबिभः कारः
ं ु िबसिहतादशरः
ु सयतः
मथमः॥ ३५॥ शिचः
ं 
कदपमः। ं ु
अबरसाया ने च वकारलकार

ऊकारिबिभः मकरकतनः॥ 
३६॥ िय ैदाहविै

े ईकारिबिभः  मनोभवमः।
सकारतकाररफ

े  े ैकन
भाल इािदना र इनाान े ोकन


ताणा ं बाणमाणा ं च ासानबममपिदशित। तऽ
भालं ललाटम।् गिमितमलाधारानमत।
ु ू ु े अमी

पकाममाः॥ ३७॥ बाणान बाणाना ं शैवानामकैे कारान ्

कटमान।् एवे उष
े ु ानषे ु एव। मलतः
ू ू
मलाधारमार
े ं कामाना ं
। एतं भवित पाना ं तषा
े े ू
ूकमकारभतान ्
ूोान ् ू
कटपान ्
पमान ्
् ू
तााऽितान ललाटािदमलाधारा े ु पस ु
ं ूोष
ानषे ु  मलाधारािदललाटा
ू े ु िव
ं च ूोष
ु  े
चतथपटलोानकारान ् ू
कटपान ्
पसान ्

शैवबाणमान तानािद ् े
नमोऽान िवसिदित॥ ३८॥

 ः पिभः
एषािमािदिभः िशव े इरै ािधकै
े ं कामाना ं ूक
ोकै षा े ं बमण ु
े प यायपिदशित।
तऽ बमण ू
े ूोकटमबमण॥
े ३९॥
--------------------------------------------

p. 133) तषे ु पस ु बीजषे ु पनििवविजत


ु  ैः।

योजयदिभ ्
ै ैः रान षोडश मायया॥ ४०॥

ं ं ु ं शत ं तने भवि वै।


अािवशितसय

त ैयािण े
िवधयािन े ४१॥
पाना ं बमतः िशव॥


वऽय ृ म े मरम।्
ं षोण ं का
् ् ु
े ं ष  कोणषे ु तत पनः॥
िलखते साायोपत ४२॥

--------------------------------------------


पनििवविजत ु
 ैः अपनराविप
ृ े
ैः। अिभः हकाररफककारलकार
ऐकारवकारसकारतकारैः तथािवधररै े अऽ
ै िरितशषः।

ऐकाररयोजन ं नाम अकारािदिवसजनीयााना ं षोडशराणा ं

यथाबममारणम।् एव ं सवऽ रषे ु रयोजनमत

राणा ं ातात।् मायया िवसजनीयन
 े तषा
े ं
े एतं भवित तषे ु पस ु काममषे ु
षोडशरयोजनन।

अपनै 
हकारािदिभरिभररै 
े ं िवसजनीयाान
ः ूक ्
् ् े
े तनोसारािण
षोडश रान योजयत भवीित। त े यथा हः

हाः इादयः। पिऽशदरष ु   ् ४०॥ त ैः
े ु पनिवसजनीययोजनम॥

रिवकतारै
ः॥ ४१॥


वऽयिमािदना े  े ोकयने
िशव े इनाािधकन

पाना ं याणा ं पमपिदशित। ्
तऽ  मरम पस ु
ू े ु ािभिहतमकमरम।
कामकटारष े ् एतं भवित

ू ु
इूमाणने ॅमणने मसऽपरःसरं व
ृ ं िना
 े ॄसऽवसियावन
तासामानन ू ृ े
ृ  
वपायोलानािन ृ तषे ु वाविधक
का ृ ं दिणोरं

सऽमाा ू  ू ृ
तयोः पवसऽामयवसिमवल
ू ृ
मसऽपिमामवस ू
ं सऽयमाा तत ्
ू  ं तयात ्
पिमसऽपय
ू ू  ृ ू
मसऽपवामवसविधसऽयमाा एव ं
षोण ं का ्
ृ तत षोण  े
ं ितयमरवाृ
ाृिकया
ृ ं का
मतोव ृ
ू  ृ े
पविलिखतषोणबावािहरकालाराल
ु े
ं बमण

वय 
ं िना सवमवम
ृ ू
े कामकटार मषे ु
पस ु ूथमारभता
ू ं खा
े ं सिबकामािल ता

रफगभ ु 
 सााा ं चतथरगभ 

साधकाामभयोररा कम  च समािल बिहः ष  कोणषे ु
अधनषे ु

--------------------------------------------

p. 134) ्
िवभ िबमायाामध ऊ िलखते बमात।्


वारालयोबा ु
 े चतःषा े ् ४३॥
िरािलखत॥

एव ं यािण प ःु पाना ं बमतः िशव।े


ु ू ् ४४॥
पिभ ैकम ं समहदतम॥

ितीय जठरे ा ं सनाम िविलखयोः।



ृ े े ् ४५॥
े षोणने ूवयत॥
बिहतीयपण

् े े ु षिप पावित।
चतथु  िविलखते कोणष 

े े पमन
वयत  ् ४६॥
े ैव त ं सवमोहनम॥

--------------------------------------------
िऽष ु कोणषे ु ता ं खा
े ं सिबकामािल उपिरतनषे ु िऽकोणषे ु

तामवे िवसजनीयाा ं समािल षोणबाववीा
ृ ं

ूोरिवकतारािण बमण ्
े अमात ूादियन


ूथमचतःषि ं ताववीा
ृ ु
ं तृतीयचतःषिमरािण
च समािल मनीिषतषे ु कमस ु
 ु िनयात।् एवमािप


कटारािण चािर तथािवध े य े ूोबमण
े समािल

ूावभारषोडशकािदकं
ु े ् एव ं प यािण
बाचतःषिकयमािलखत।
मनीिषतथष ु ् ४२॥ ४३॥
े  ु िविनयात॥


पिभिरािदना सवमोहन े  े ोकयने
ं इनाान
ू ु
ूोकटमपकसमदायाक ु
ं षं यमपिदशित॥ ४

॥ तऽ ितीयकटजठर ू
े मथकटजठर। ू
े आ ं कामराजकटम।्


सनाम सासाकनामकमसिहत 
ं साधकानामकमसिहतम।्

ू
े कपकटपण।
तृतीयपण 
े सोणने कपमप

ादश र िलिपवशात िऽकोणाकं ु
, तगलयोगतः

षोणम॥् ४५॥ चतथु  मकरकतनकटम।


े ू ् पमने

मनोभवकटन।  े एतं ात ्


ू े त ं एव ं िनिमतिमितशषः।
ू ं
े ं ूावामसिहता ं समािल ता ं ूथमभता
खा

ितीय कटार  ं का
गभगा ृ तितीयतृतीयने
ु े े त ष  कोणषे ु
े िऽकोणपिटतपषोणनाव
एकारपण
चतथु  मकरकतनकटारमािल
े ू तोण ं

पमकटारविानग ं यथा ाथा (कोणं)

गबमतः समािल वािताथष ु िविनयािदित॥
ु ४६॥

--------------------------------------------

p. 135) तािप परतो बा े त ैराव ु


े परोिदत ैः।
यारं त ु जनयिहमातृ
े  कयाऽिप च॥ ४७॥

यायौ भववे ं प कामाकािन वै।


त ैरसा ं जगषे ु न िकि कदाचन॥ ४८॥

ु े ं वा मिहला ं वा मदािवलाम।्
ु ं मनजश
मनज
असष ् े तजसा॥
ू े ु म ं भावयते न े ४९॥

एकीभतू ं जपदतारायिप
े े प त ैः।
ं ु ् ५०॥
तने त े वशगाः िू ं यावीवसिनितम॥

--------------------------------------------
तापीािदना कदाचन इने ोकयने सममम ं
ु ं चोपिदशित। तऽ त
च यय ं तािनगमन ं तदनभाव
ूोप ष महाय। परतः परं सम ं
यिमथः। ु
 परोिदत ैः त ैः रवित ैरिभररैिरथः।

एतं भवित षयबाारृाृ ं व
ृ ं का।

े कालाराल
तिहः ूावदकै ु ं वय
ृ ं िवधाय

यबावऽयवीथीय े पववत ् ु
ू  चतःषिय े ्
ं समािलखत।

एतत सम ं य,ं यारं अम ं यम।् बिहः
ु े े मातृकया
ूोचतःषियवनािदितशषः।

अकारािदकारारै कपाशदरै े  अिपचित
ररावनािदथः। े
( च) ु े एतं भवित समयप
समय।
े ु
बिहरकालारालं व
ृ ं िवधाय ता ं वीा ं
े े
ूावदािदाारािण समािलखदतदम ं यिमित॥ ४७॥
े ं पाना ं कामाना ं ूोयिवमहण
तषा े ू
े लं
ूोमपकिवमहण ू
े सं
,

ू  े
ूोपभतसामपपियूभवान -
ु त ैरसाकथनिमािद
े परपं च बा
पकिवमहण
 ४८॥
सदायरहाथः॥
ु ं इािदिभमिया
मनज ु इःै पिभः ोकै ः
 े
ूोानामाना ं याणा ं मनीिषताथयोगन

ानारभावनया फलावािमपिदशित। तऽ सदािवला ं
गगजवत।् असष
ू े ु ूकिमितशषः।
े े ने तजसा


ापण॥ ४९॥

--------------------------------------------

p. 136) तषे ु ममामासा े जपाणम।्



ताणूकाशै ृ  ् ५१॥
 तथाऽणतरैवतम॥


भावयाना म ं जपारायिप।

तने त े वशगाः िू ं दःु ूाणान धनािन च॥ ५२॥

त ष मबीज े मण े े ्


े वयत।
ु ु  े ु
ूाविजसषाभावयोिनमिया॥ ५३॥

ु ं का
एव ं तदम ं क ृ यथािविध।
े ्  ु े ५४॥
े दौभायरोगदािरमय॥
यनािभिषत

कचनन ैवा  िसरैगिरकै   ु वा।
 दरदै
ू फलकाया ं िशलास ु च॥ ५५॥
ृ चबाकं भमौ
का

--------------------------------------------


एकीभतिमऽ ु ु
भावनाूकारोगमखादवगः।
 ेे ू
त ैमरकीभतिमयः। े े ू  तने
मतजोिभरकीभतिमथः।

ूयोगण॥ े
५०॥ तिािदः ोकः ाथः॥ ्
 ५१॥ ूाणान धनािन च
ु ू  ५२॥ मबीजे
िकमतावनीथः॥
ू  मण
कामराजमथकटयिमथः। े कामरीिवया।

ु ु  े ु मयोत।े यथा ष मबीज
अऽ गमखावााथिवशष
ु ूोानामाना ं याणा ं म ं बीज ं
इा

कामरीिनािवया वयत ् े
े े तनाौ यािण भवि। एव ं
ु अऽ पकामूसात ्
ू षोडश यािण ः।
सय

कामरीिवया े
वनसो ािपत इित ूावत ्

माणूकाशै ु ु
े योिनमिया
िराूकारण।
ु ु ू
उपिरामाणया सषामलाधारािद ॄरा ं
ू  े ु
े गमागमानसान
विसयसोमाकतजयाकपण

योिनमिाब ं , तया एषां
इित सामियकी सा
े ं च याणा ं साधारणपतित
षोडशानामषा े सदायः॥
५३॥

े ूोस
एतिदािदना ोकन े ु यषे ु
े े ु यषे ु च कापन
सदायूाष ु े े ं
ं तनािभषक
तलं चोपिदशित, तऽ यथािविध एतं भवित।
ु े े ू ु -
तवनिऽलोहधानवरूपमलपवमखिप
ु े ्  ू  ं उँय
ं कलावतनपवक
धानवासोयगलवनािऽशत े ं
े  े
तमणाचयिदित॥ ५४॥

--------------------------------------------

p. 137) म े िवावत
ृ ं का ू ताम।्
ृ तऽाऽबाािभप

कामरीतदमो े ं पयोोतः॥ ५६॥
जप


तना ू 
पवजा ृ तापयाि वै।

अिन जिन ु े े ५७॥
सीमवा सखमधत॥

नरं नारी नपृ ं चा ं नगरं वाऽथ पनम।्


े ं जनपदं िव ं त े ूिविल तत॥् ५८॥
दश
ू े
पजयदण ैः पैग ं ु ैः।
ु  ैः काँमीरसयत

न ैव 
े ैः कदलीधशकरापायसािदिभः॥ ५९॥

मडलं वा तद वा सवासरमवे वा।



कपसमसौभायो जायत े िनयत ं नरः॥ ६०॥

ु  ु सिल
सवणािदष ं धारणारणीतल।े
ू  ु ् ६१॥
लीकािधनारोय ैरायःु पणमवायात॥

--------------------------------------------


कचन े े इिै िभः
ैिरािदिभरधत
 े े ैषे ु कामरीिनाचनबमतः
ोकै यलखनििवशष े 

फलापिदशित। ु ं
तऽ चबाकिमनने रहयाकम
ृ ं ूावत।् तऽ ूक
भवित॥ ५५॥ म े िवावत े ं
े ु अिभप
यषोडशक मष। ू उबमतः। पयोोतः
ू 
ीराहारी॥ ५६॥ पवजाृ 
तािन िचरकालोपाािन मािण
इथः। ्
 अिन जिन े ५७॥
तादािककाल॥


नरिमािदिभरायािद  ु  ोकै  ैरव
ै तिभः े
 ु
य ैिववशीकरणोपायमपिदशित। तऽ त े
् ् ५८॥ पायसािदिभः
ूोयषोडशक म।े तत यम॥
े ू
अऽािदशनापपािदकं कथयित॥ ५९॥ मडलं मडलिमित
े े
साना ं वाराणा ं ूकमािभावन

सिवधादकोनपाशिनािन े ६०॥
सव॥

ु  ू  ु
े रजतताॆभजपऽादी।
सवणािदिऽािदशन े

सिल े
यषोडशकिमित शषः॥ ६१॥

--------------------------------------------

p. 138) ृ ै ु िवाणः षोडशरयोजनात।्


अनाव
ानवा शत ं वणा  जाय े मसवाः॥ ६२॥

 े े ु योजन ं कन
राणा ं सवमष े ु
े हतना।
िबयत े परमशान
े त े कथय सातम॥् ६३॥


े े नािन तथा पनः।
राः षोडश दविश
पिऽशत ्
ं समाात ं तयोरोसत ैः॥ ६४॥

 ैः रयोजनम।्
े ू ै ैन
भारा दहभत

ताणयोजन ं िवि रह ं परमिर॥ ६५॥


भारा वणपाया हसौ नऽे े समीिरत।े
ूाणाः राः समााता िबसग त ु चतना॥
े ६६॥


अावयवािन रािन े
परमिर।

तने तितो वणाः ूसीदि न चाऽथा॥ ६७॥

ु  े च पमम।्
िबसग हसा तयरःचित
भारा मातृकादहे े िवि च ैतजृणम॥् ६८॥

--------------------------------------------

अनाव 
ृ ैिरािदिभः िसिदा इदै शिभः ोकै ः

कामरीम े अनाव े 
ृ ैरकारािदिभादशिभररै
ः।

षोडशरयोजन ं अषामिप  ं माणा ं तथा
सवषा
रयोजन ं तासना ं चोपिदशित। तऽ अनाव ु
ृ ैः अपनराव
ृ ैः।

िवाणः कामरीिनािवारै 
ादशिभिरित े तािन कािन
शषः।
ू 
। ऐ  सकलहरनतयमदव इित। अऽ पवलकाराीकारात ्
लकार े
उपितः
े ् ६२॥ योजन ं अपनराव
ललयोरभदात॥ ु ्
े तत कारण
ृ ैररैिरित शषः। ं

कथययः॥ ं
६३॥ नािन कािदाािन। पिऽशिदित

निवशषणम।् समाात ं तयोः

 ६४॥
े समाातिमथः॥
रनयोरोसत ैरव

कथिमपायामाह भाराः इित। भारा मातृकायाः।
े ू ैः अवययभतू ैः। ताणयोजन ं भाराः ूाणयोजनम॥्
दहभत
६५॥ हसौ हकारसकारौ। नऽे े िशवशिपात।् चतना ् ६६॥
े िचिपम॥

तने कारणन। ु
े तितः हकारसकाररैयगतः॥ ६७॥

--------------------------------------------

p. 139) तने त ैहनपा ु मा िवाथाऽपर।े



िनाणदहवत ्  े
कायकरणमाः ृ
ताः॥ ६९॥

तने सवऽ त ु मया रैयग उदीयत।


 े

य े य े माः ूोवणिवहीना े ् ७०॥
ै योजयत॥

तने त े बलवः ःु कायष ु च फलािताः।


्  सयोगात
तात सवऽ ं ् ः सवाथिसिदाः॥
रै   ७१॥

े जाय े यािण सबलािन वै।


एव ं त ैरव

ािऽशििनयोगाँ े ु ् ७२॥
 व े तषामनबमात॥


वयाः ृ म े िनजितम।
षोण ं का े ्

मायागभ समािल वयातृ


े े कारैः॥ ७३॥

--------------------------------------------


िबसगािवािदना े उमथ िनगमयित।
ोकन
च ैतजृण ं च ैतूसरः॥ ६८॥ ६९॥ त ैः पिभः
े े
परतजोपदवतायाः। 
ूोवणिवहीनाः ूोवण  पकिवहीनाः
े  े
। योजयणपकिमितशषः॥ ७०॥ त े मााः। अऽ दशिभः

ोकै रतं भवित आिदाारपमातृकाकािवमहाया
 ू े ु सवारष
भाराः सवावयवभतष  े ु ितिप


तरीयरिबरा े ं
हकारसकारषोडशराराणा ं दिहना
े े ु ूाणच ैतािदिवजृणवत ्
दहष
 
कायकारणाणपकिवहीनष ् 
े ु तकयोजनात सवऽ
रयोगने च सवषा
 ं बलयोजन ं च भवित॥ ७१॥

े कामरीिवायाः
एविमािदना ोकन े
रिवकत  ं
ृ ैररैािऽशािण ूौित। तऽ त ैः

कामरीिवायाः
रवित ैानविधकशतस
  ७२॥
ैररैिरथः॥

ृ े
वयािदना े ािऽशसाधारण
ोकन ं ं

पमपिदशित। तऽ मायागभ खाम।
े े समािल
ूावत।् एतं भवित ूावमण ृ ं िना तऽ ूावत ्
े व
ृ त े खा
षोण ं का े ं ूोबमण

 
वािताथिलिपगभामािल षोणकोणषे ु ष  अमादार
ूादियने कामरीिवायाः
े ृ े ु
रिवकतष
े े ु आिदषमािल
ानविधकशतसरष

--------------------------------------------

p. 140) ू
ूथम े कनकावािितीय े भषणोदयः।
तृतीय े ककािसितथु  भपिरमहः॥
ू ७४॥

पम े वाहनावािः ष े ीवँयमीिरतम।्


े ु
सम े भवनावािरम े धनसमः॥ ७५॥

े ू ं दशम े वारण ं हयम।्


नवम े वशयप
एकादशने िवजयी नरः समरसीमिन॥ ७६॥

वादषे ु वहारषे ु तष


ू े ु िविवधिप।


ादशऽभीिताऽवािः े ् ७७॥
परणािरिवनाशनम॥

गजवािजरोाणा ं नरगोमृगपिणाम।्
ु े
भजमषमिहषवािजनााश ु नाशनम॥् ७८॥


तिच च तिकै िलिखत ं तऽ तऽ च।

ािपत ं मडलाासात सराऽादथािप वा॥ ७९॥

ु  े विः
चतदशन ् े जृण ं िरपोः।
ृ ात परण
ु ु ् ८०॥
े ीवम॥
बोधवैरसमोगगमनादरिप

--------------------------------------------

ृ े
वािहरकालाराल
ु ं व
ृ ं िना तीा ं
े ् एतत ूथम
ूावदािदाारािण िलखत। ् ं यम।् अ ैव
य ष  कोणषे ु पवू 
े ् एतत ितीय
यिलिखतारषापिरतनारषमािलखत। ् ं
यम।् एव ं तषे ु ष  कोणषे ु बमण
े षडरत आसमाि लखनात
े ्

ू ािऽशािण
सय ं िबय इित॥ ७३॥


ूथम इािदिभयशय इरै ादशिभः
 ं
ोकै ािऽशाणामसाधारणािन ु
फलापिदशित। तऽ
 यािण ूक
सवािण 
े ं सवाभीूदािन। अिमतावाििरादीिन
अिमतावाििरािदिनयमादसाधारणात।् िविवधषे ु

सजीविनजवभदतः॥ े ऽयोदशन।
७४ - ७६॥ परण े गजादीना ं नाशन ं
ऽयोदशने यण॥
े ७७॥ ७८॥

--------------------------------------------

p. 141) षोडशने घृतनाौ


े ू
भता ैनव बात।े
े यण
ततः परण े खातने धरिणतल॥
े ८१॥

ु ्
रा भवित सवऽ ूािणना ं भवित ीवम।
् े 
अनराा ं खननात कलहोगयोयोः॥ ८२॥

 भहामिप।
े नाशः
साना ं बिभः शै ू

दशानामिप ्
चाोकलहात पीडन े ् ८३॥
ं भवत॥
े यण
अनरण े िवरोधो भबजा े ्
ू ु ं भवत।
रासितले त खनननाकालतः॥
े ८४॥

ं े यण
एकिवशन ु ्
े रोगाता  वैिरणो ीवम।
ं े दिनाम॥् ८५॥
ं े गवा ं रोगयोिवशन
ािवशन

 े वाहाना ं पिवशन
चौिवशन ू ु
ं े भभजाम।्

े ् ८६॥
ं े ूधानाना ं रोगावािढ ं भवत॥
षिशन

ं े तषा
सिवशन े ु ूोाना ं शनाशनम।
े ्

ं े यण
अािवशन  े ८७॥
े काूितिनवतत॥

् ृ
ू ु खननात वामािदष
धारणाष ु बनात।्
ू 
तडागकपवाािदपणााित ु ् ८८॥
सा ीवम॥

े यण
ततः परण ू
े वामी मकोऽिप जायत।े
 यण
तत ऊन ् े ् ८९॥
े वैिरवानम भवत॥

ं े यण
एकिऽशन े वाहाना ं दिनामिप।
ू ु खननाारणादिप॥ ९०॥
रा भवित तष

--------------------------------------------

् ् ७९॥ ८०॥ ८१॥


े ु मडलात ूावत॥
तऽतऽ गजादीनामालानानष।
खननात।् सादीना ं ानिथः॥
े  ८२॥ ूोानामऽ ूकरणे
े ् ८३॥ ८४॥ ८५॥ ८६॥ ८७॥
शनाशनम॥

--------------------------------------------

p. 142) ं े ु पोता न िँयि कदाचन।


ािऽशनाधौ

पारं ूयाि चाऽशाििचऽा यशयः॥ ९१॥

े ं ितिथष ु बमात।्
षोडशाना ं त ु िनाना ं ूक

तिथौ तजन ं जपहोमाचनािदना॥ ९२॥

 धमपपू ं कदलीफलम।्
घृत ं च शकरा
ौिं गडु ं नािलकर
े ं फलं लाजा ं ितलं दिध॥ ९३॥

े े ्
ु ं चणकं मु ं पायस ं च िनवदयत।
पृथक
ूितपििथमार बमादशिप॥ ९४॥

े 
कामयािदशीना 
ं सवासामिप चोिदताम।्
आाया लिलताया ु सवायतािन
 े 
सवदा॥ ९५॥

िनवदय ु
े े जयाौ दाृणामिप।
े ् ९६॥
िवाशिमता ं िनमभीावायऽिनशम॥

तिारूोमौषध ं तमाणतः।

सिप ु
गिटका ं का े ् ९७॥
ृ तािभः सवऽ साधयत॥

--------------------------------------------

ूोाना ं धारणािदित। सवऽ यािण धारणापनाचना


 ैः
 ८८॥ ८९॥ ९०॥ ९१॥
फलूदानीथः॥

े ूितपदािदपदँयास ु ितिथष ु
षोडशानािमािदना ोकन

तििथिनाभजनबममपिदशित। 
तऽ जपहोमाचनािदना आिदशने
 े उ॥
तपणाऽिभषका े ९२॥
घृतिमािदिभरिनशिम ु  ोकै ः पदशस ु
ै तिभः
ितिथष ु पदशिनविािण
े ं
तिनयोगूकाराोपिदशित। तऽ

बमािदित। शिितिथिनविाणा 
े ं बम ं दशयित।
ं ूक
 े
सवायतािन े
िनविादीिन। 
सवदासवा  अिप
पदशिनामयात॥् ९३॥ ९४॥ ९५॥ ९६॥

--------------------------------------------

p. 143)   ं िन ं ान ं पान ं च भोजनम।्


अवपण
पटीरसयत  ृ ् ९८॥
ं ु ं भाले धारण ं सविसिकत॥

ु  े ै ु िनशः।
े रा ं कयादत
राा ं िवशषतो

ान े पान े धारण े च गिलकायोजनन
े वै॥ ९९॥

ुृ
रोगापमृकािददोषा ु
महसमवाः।
् ृ े िचत॥् १००॥
 े गह
न बाध े ततो िनमचयत

एषा रसमयी ाििरित समीिरता।


् १०१॥
अा िनालनाि े तं ासातम॥

इित ौीषोडशिनातषे ु ौीकािदमत े सम ं पटलं पिरपण
ू 
परामृम॥् ७॥

--------------------------------------------


तिदािदिभः िचत इ  ं िवाना ं
ःै ोकै ः सवासा
ु  ं तििनयोग ं तलं चोपिदशित।
तदरौषिधिभगिलकािनमाण
ृ ं
तऽ तमाणतः तदराविसामानतः॥ ९७॥ पटीरं
चनम॥् ९८॥ एत ैः गिलकाकत
ु ै ९९॥ िचद ्
ृ ैरौषधः॥
े  े १००॥ १०१॥
दवतासपयाान॥

इित ौीषोडशिनातषे ु ौीकािदमत े



ूपसारिसहराजूकाशािभधानन ु
े सभगाननाथन

िवरिचताया ं मनोरमााया ं ााया ं

कामरीिनािभधानूकाशपर ू 
ं सम ं पटलं पिरपण
परामृम॥् ७॥

मसा

यािण ःु समऽौ


े चािरश
ं सया।
ु  ् १॥
ाामाः सिऽपादाः चतदशशतयम॥

अथ अम ं पटलम ्

अथ षोडशिनास ु तृतीया ं भगमािलनीम।्


े ूवािम साा ं सावरणा ं बमात॥् १॥
ण ु दिव


तदाथ तान ं तदावरणदवताः।

तजायाः बम ं होम ं यािण िविवधािन च॥ २॥

ू  े मया तव।
तोार उिदतः पवमव
अािन मवणः ादाने दीिरतम॥् ३॥

तततिभः ्
ु  शीष ात िशखा िऽिभदीिरता।

चतयऽय े
ैः शषायािन षिडित बमात॥् ४॥


अणामणाका ं सर ु
सिताननाम।्

े ं कमलासनाम॥् ५॥
े ं बािभः षिपता
िऽनऽा

--------------------------------------------
अथ अम ं पटलम ्

ू 
पविन ्
सम े पटले ितीयायाः कामरीिनाया


िवधानमपिदँयानरं तृतीयाया भगमािलनीिनाया

िवधानबममपिदशित। े
अथ षोडशािदना अ सा इने
े े पटलन।
ोकशतपणामन े तऽाऽथ षोडशािदना
े िविवधािन
े  ु
े ोकयने पटलाथानिशित॥
चन २॥

तोार इािदना बमािदने ोकयने



षडासबममपिदशित। तऽ पवू  तृतीयपटल।े अािन

षसिदित शषः। ू िवाया आनारण॥
े आने मल े े ३॥

चतयऽय ु  ु  ः। शषायािन
ैः चतिभतिभररै े

कवचनऽाािण। ु  ् ४॥
अऽािप ूावाितयोजन ं कयात॥


अणािमािदिभमदािभिर 
िै िभः ोकै दाः

ू ानमपिदशित
सपिरवाराया िनपजा , तऽ कमलासनाम ्


अजासन े िताम।् वामबािभािदबमतः॥
 ६॥

--------------------------------------------
p. 145) ु े ु
कारपाशपसकोदडाामबािभः।
दधाना ं दिण ैः पमश ु ् ६॥
 ं पसायकम॥

ृ ं शिगण ैतु ैः।


तथािवधािभः पिरतो वता
अरोथािभरािभः रोादमदािभः॥ ७॥

ं  ै िपणीशिपकम।्
पिऽशताण

सार च सयो े ् ८॥
शीका यजत॥

ु ं शभाम।
मदना ं मोिहन लोला ं जिनीममा ु ्

ािदन िािवण ूीित ं रित ं रा ं मनोरमाम॥् ९॥

 ु
सवादा ं सवसखाममनामिभतोमाम।्

े १०॥
अना ं िवभवा ं िविवधोभिवमह॥

एताः ःु शयः पपाशिः शतयम।


ं ्

ृ  ं त ु ता ं दव
तािभवता ू े
े पजयािताय॥
े ११॥

--------------------------------------------
ु ातात।् अािभः
तथािवधािभः शिगण ैिरिः
मदनािमाािभररशिितिरािभः। रोादमदािभः
े ं एतिशषण
रोादमद यषा े ं
 ् ७॥
सवशिगणसाधारणम॥

(एवं) ं
पिऽशितािदना े दाः
ोकन े ू
पिरवारभता

मारािकाः पिऽशतसाताः
शीावािाोपिदशित। एतं भवित सिबकं
ु  तदन ु मारािण
ादशरमाय

पिऽशतसाकािन े ु  तपिर
बमतः ूकमाय

िपणीशिपाका ं पजयािमरत ् े
ु े तन


पिऽशदिधकशतिवारसाका िवाावाः
शय सवि॥ ८॥


मदनािमािदिभवािताय इिै िभः
 
ोकै िवशितशििभमारशििभावरणय ु
-मपिदशित।
तऽ िविवधोभिवमहे िविवधिवमहा ोभिवमहा च॥ ९॥ १०॥ एताः
ःु शय इित। मदनाािभिवशितशििभररोािभः

--------------------------------------------

p. 146) ू
अथ पजाबम े ण ु सवाथदायकम।
ं दिव   ्


यने िव ं वश े भयादिप ावरजमम॥् १२॥


चतरॐय ं का ु  ं त ु पिम।े
ृ कयाार
े ं पदलं का
तऽ  ् १३॥
ृ तिणकागतम॥

ं  े ितयमखािवधानतः।
योिनयतयोम  े

पिऽशत ं सायोनयः पिरतःिताः॥ १४॥

अमािलोमगाा ु शीः सा


ं ू े ्
पजयत।
म े वऽय
ृ ु  िवशितरखया॥
ं कयाऽ ं े १५॥


िना तावतीयनीमदनााः  े ्
समचयत।

वाराले िभता यजदािन
े षट ् बमात॥् १६॥

--------------------------------------------

 य ं
शििभ पपाशत ं शय इथः।
े ूोसाः शयः ूोबमण
आवरणयोिरितशषः। े
 ११॥
आवरणयिमथः॥

ू े 
अथ पजािदिभनरािधपािन  योदशिभः
रै ािधकै

 िनपजाबम
ोकै दा ं तलािन चोपिदशित। तऽ यने
ू े
पजाबमण॥ ु
१२॥ चतरॐयिमािदिभः बमािद ु 
ै तिभः

ोकै रतं भवित अबिहिवभागन ु ु
  े चतरलाराला ं
ु ं वीथ का
समचतरॐा ृ ताः पिमिदागतो म े ारं

ृ त चतरॐ
का म े पदलकमलं िवधाय
ृ ु
वययाया 
ं तिणकाया े ं
ं समिऽरखा
 ृ ाॐऽया ं यथामान ं योिन ं का
किणकामवृ ृ (त
ु 
े ं चतिवशितधा
एका ं रखा ं योिवशितिचािन
िवभ त ैरशै ं
ृ तािसृष ु रखास
का े ृ तषे ु
ु तथा का


एकाशमानमिभता ् े ं योिन ं
तदः ूावत समिऽरखा
े े ं
िवाय) ता योा एका ं रखामकिवशितधा िवभ तषे ु

िवशितिचािन े
रखास ु ूक ृ तषे ु बाारिचषे ु
े ं का
िचािचिमित बमण ं े  ू
े पचािरशिखाियमपाः
ूितपा िविलखत।
े एव ं कत
ृ े बारखामािण
े े
आररखामािण च
ं ं
िऽकोणािन पिऽशदिधकशतसाकािन भवि। तद
--------------------------------------------

p. 147) त े भगमाला ं तामावाोिपणीम।्


ं  ु  े
सापनािदिभयामचयपचारकै ः॥ १७॥

  मलन
अमै ं ु मलतः।
ू े ससाा ू
 े  े ् १८॥
ार पायोरागषशीथाऽचयत॥

ू  ्
शश तथा प ं रस ं ग ं च पववत।

तदवयोम  े ् १९॥
 े षडािन तथाऽचयत॥


तदभगमालाया  े ्
ं मदनााथाऽचयत।
म े च दवीमिभतो
े े ु
(षडे) यजताायधािप॥ २०॥

े षोडशिभपचारैदीिरत ैः।
ततो दव
ू े  िवदािलयम॥् २१॥
पजयदावणन

--------------------------------------------


ॐरखाऽयृ े ं ॅमण
रख े व े
ृ ं िना तदरऽिप
ं ं े व
तासपमाशमानॅमण ृ ं िना
 ं
तयोिवषोडशाशसिहत ु ृ तत ्
ं िवमान ं िऽगणीक

समदायमान ं दशधा िवभ तषे ु एकै काशिचािन

पिरतय
ृ े दश दश िवधाय तषे ु बमण
े बाादारं
ु  ू िवशितरखा
े ितयमपा
ताािमित गोमिऽकाबमण ं े ्
े िविलखत।
ृ े बावृ
एव ं कत ृ ृ
ामािण आरवामािण च

ॐायिभतो िवशितसािन   े
सवि। अबिहिवभागन
ु ु
चतरलाराला ु ं वीथ तषे ु सवष ु उबमण
ं समचतरा े
ू े
उाः शीः पजयिदित॥ ु ाादीिन।
१३॥ १४॥ १५॥ १६॥ १७॥ अ

मलतः ू
मलिवया। ्
ू  िपणीित
पववत रसिहतम॥् १८॥
ृ  े पदल प किणकावयवीाम।
तदवयोम  ृ ्


तथाच वायािदबमण
 ं
तदयोमपिऽशतसािऽकोण -मषे,ु
अमाूादियन॥ 
े १९॥ तदभगमालाया ं
 ं े ु मऽथ
ृ ()योमिवशितिऽकोणष
व े दवीमिभतः

ृ
एतं भवित तदववीथीम े दाः
े ु
षडायधािन। ता ं

ववीथ  े
ितयमखाषोण े
ं षोढा िवभ दा
वामाधरहादीिन दिणाधरहाािन
े  े
अमाूादियने बमणाचयिदित॥ २०॥ आवणन

मानारण 
े सािमित ू
े मलमार
शषः। ं
सिबकं ादशरं

--------------------------------------------

p. 148) े
जपदोरशतमम े दा
े ु िनशः।
ु ं का
ूावदिमख ु  ं
ृ होम ं कयाशाशतः॥ २२॥


सयो ू े
िबौ ता ं ूायो मलना  ता ं तथा।
ु े ् २३॥
े महरीम॥
ाासयूकारण े


दाा े ं नरनारीनरािधपान।्
वशयि
काहोममथो व े नानाभीािदायकम॥् २४॥


िऽमै ः पडरीकै े ्
हमािूा वश ं नयत।
ै ु राजान ं करवीरै ु वैँयकम॥् २५॥
आरवध

 े ं विनता ं जपया त ैः।


उलैवशयि
  े भा
िबैलीभवोमै ू  ् २६॥
ैः कमलैतात॥


कै रवैवाहनावािव ु ैमहशः।
( द)रप 
े ् २७॥
सौभाय ं चकै ः िसै रसौगिकं नत॥

 ं
तगरैवसिस ु ैभषणाय।
ै पाग ू े
मधकैु ः ककािस ै पलाशैः णिसय॥
 े २८॥

--------------------------------------------


सवासामावरणशीना ं मारं कयात ्
ु  इथः।
 बिलय ं

पजार े षोडशारमण ू
े पजावसान ु ु
े ककासाया च
। सवऽ पजादाववसान
ू ु 
े च नाथाचन ं कयािदित 
सदायाथः॥

२१॥ दशाशतः ं ू े
बमहोमानरं जपदशाशमलमण
ु  ् एतत सवासा
होम ं कयात। ्  ं साधारणम॥् २२॥ (उूकारण


ूधानदाः ू
पजावसान े उन
े बमण॥
े े
२३॥ दाा

ूावासदवीपायभावनयथः। ु
े  अऽािप पररणाथ 
े ं दशसाहॐ ं िवा जिपा तशाश
कवल 
ं ं तपणािदकं
ु 
कयािदित  २४॥
सदायाथः॥


काहोमिमािदिभः परमरी  पिभः
रै ाः
 ु
ोकै ः नानािवधिहोमैनानाफलावािमपिदशित। तऽ
ू ौिाधािन
िऽमै ः िऽमधिन
--------------------------------------------

p. 149) ं ु रंशकावा
िकशकै ु ु े
ै पाटलैः पशिसय।

रोलैः सवािस े े
ै होमयरमिर॥ २९॥


अथ यािण वािम वािताथूदािन त।ु
ु ू  े ् ३०॥
ू ु  िै लकत॥
चनागकपरकरीकम

 सवतो
सवािण ु
 यायभीावािकामकः।
ु  रजत े ताॆ े ंशक
सवण ु े भजपऽक॥
ू  े ३१॥

ू  बाोवा  कठे का ं ूकोक।


धारण ं मि े
िनधाय ािप पजा ु 
ू ं वा कयाायशषतः॥
े ३२॥

ृ  े का
षोण ं वयोम ृ ततथा।
योिन ं िविल त े माया ं सासमिताम॥् ३३॥

िविल कोणिऽतय े वि षिप े ्


े सिलखत।

ृ  े शषाणािन
एकै कवयोम े े ् ३४॥
 समािलखत॥

बिहमातृ कया ववािबयया।
े ृ
    े ् ३५॥
एव ं यािण माणदशिभदशिभभवत॥

--------------------------------------------


ौिधदधीिन वा। अिन ूकरण  ूोािन होमिािण
े सवािण
ु  सवऽ काहोमषे ु पवू 
िऽमावे जयािदथः।
 
िनबम ं िनवानरं वौ तिायाः
पिरवारातोा ्
 पात ूोि ं ं
ैः ूोस
ू ु
े ूोफलावाय े जयात।
तलमण ् होमषे ु सवऽ होमा े

तस ू
ं ं मलम े
ं जपिदित 
सवऽसमयः॥ २५॥ २६॥ २७॥ २८॥
ु ु ः॥ २९॥
रोलैः रकमदै

े इिै िभः
अथ यणीािदिभरशषत
 ू  तसाधारण ं यलखनि
ोकै यकथनूावपव े ं
यािधकरणािन यधारणूकाराँोपिदशित॥ ३०॥ ३१॥ ३२॥


षोणिमािदिभिवधीयत इःै (ििभः) षिः
ु   ु
ोकै तदशयिनमाणबममपिदशित। े
तऽ माया ं खाम।्

सासमिताम ूावऽ

--------------------------------------------

p. 150) चरमऽमृ ं ू े
े तष ैव शषे ं सपजयिव।


ा कादावोऽ ु ने माययाऽमृतपकम॥् ३६॥

 
तकं रैभदादशीितमायया तथा।
े ् ३७॥
त ैः षढहीन ैः षिः ाायया च तथा भवत॥

 तिवमहम।्
ु ं वणमृ
षा शत ं समि
े ं सवऽ तऽिन
तषा े ् े ३८॥
िविनयोगोिवधीयत॥

--------------------------------------------

मायाम े एकमक
े ं मारं च िलखिदित
े सदायः॥ ३३॥ ३४॥
े  बमण
शषाणािन े पिवशिधकशतसािन॥
ं ं ३५॥ चरमे
ु  ु
े अमृतषा वमाणया ाकं दावोनित
चतदशय। े े
। ा जकारः। कं सकारः। दावः ठकारः। अ वकारः। त ्
 े ३६॥ मायया तथा।
सकारः। ने िबना। मायया िवसजनीयन॥
िबसिहतषे ु रभदादशीितसातमृ
े ं े तारषे ु िबमपा
सवऽ िवसजनीययोजनात
 ् े
तावारािण अशीरािण
 षढहीन
भवीथः। ं ैः ऋ ऋ लृ लॄ इरिवहीन ैः। मायया च
् ु
तथाभवते षढचतयहीन  
ैिवसजनीययोिजत ैरिप षरािण
ु ु ु
 ३७॥ षाशत ं समििमिः
िरथः॥
ु े
षढचतयोपतात।् वणष ु मातृकायाम।् अमृतिवमहं

 े अऽ चतदश
वणपकिमितशषः। ्
ु  षढान िवनाऽमृ
ताराणा ं

सा िवशिधक े तषा
ं शतमव। ु
े ं षढयाना ं
ु 
षिशतसानाममृताराणा ं चतदशाना ं याणा ं
िवरचनाबमोयथा एकै कालारालािन
ु ृ
ऽीिण वािन
े   े का
ॅमणाबिहिवभागन ृ तषे ु अतृतीयवम
ृ े
यथामान ं षोण ं िवधाय त े समिऽरखा
े ं
ु ं योिन ं िविल त े नामोपता
ािभमखा े ं खामािल

 ं े मारमािल बिहिकोणषे ु म
तदमायाश
ु 
ितीयतृतीयचतथारायािल बिहः ष  कोणषे ु

अमािदूादियने पमािददशमाािन वणाािल
ृ
तिहववीा ं (एकादशारादीिन
ं ं
पिवशिधकशतसािन े
मशषारािण ूावत ्
ृ
समािल तिहववीा ं तथ ैव सिबकारािण ूावत ्
ृ
समािल तिहववीा ं तथ ैव सिबकारािण

आिदाािन समािलखते एतत ्
ूथम ं यम।् ितीयािदऽयोदशाषे ु

--------------------------------------------

p. 151) ु 
चतदशाना ं याणा ं िविनयोग ं ण ु िूय।े
 ं मारोय ं िवजय ं िौयम॥् ३९॥
वँयमाकषण

े ु
रा ं गजागोमषमिहषाणामनबमात।्


नरनारीनपाणा े ् ४०॥
ं च ूोयोगने साधयत॥

ू  लिलतारिहत ै ु त ैः।
अमृताणः मलाणः
ु  े े च॥ ४१॥
िनाचतदशाणाकषिशतन

ु ु
षाशमोपते ं चतःशतमदीिरतम।्


त ैयरचनायोग ं फलािन च ण ु िूय॥
े ४२॥

--------------------------------------------

ादशस ु यषे ु ूथमयिलिखतारदशकोपिर ं दशकं


ु  तीयदशकं एव ं बमण
ितीय े तृतीय े तयरतृ े ादशस ु समािल
े े े
बिहः शषारवन
ं ं
पिवशिधकशतसारिसथ 

तिलिखतारदशकदशमारापिरतनमपिरतन -

मारमार खा
ू  ू 
मिलिखतारपवारपवाराविध े ्
अरािण समािलखत।
ु  े य े षोणितीयकोणािदष ु पस ु
चरम े चतदश
 े
पामृतारािण सिबकाािल बिहमशषार
वीा ं िवषढरारिवकतािन
ृ सिबिन तदमृतषरािण
 ु
ततावे िवसजनीययािन 
, ततः सिवसजनीयामृ
तपारािण
च ैव ं पिवशिधकशतारािण
ं े
समािलखिदित॥ ३८॥

ु 
चतदशानािमािदना े े ोकयने
साधयिदन
ु 
चतदशयाणा ु  ु
ं यथाबम ं चतदशफलापिदशित। तऽ

ूोयोगने साधयते धारणिनपािदना॥
े ३९॥ ४०॥

अमृताणिरािदना
 े  े ोकन
उदीिरतिमनाािधकन े
ं   माराणा ं सािवशषान
ऽयिशिनमाणाथ ं े ्

ं ू सा
सभय ं ं चोपिदशित। तऽैतं भवित
ं ैरमृताणः
षिधकशतस
ं ू
ं ैः मलिवाणः
पिऽशदिधकशतस  लिलता ं िवना

मलिवारिहत ु 
ैर ैतदशिनािवारै
रके -
ं ू सा
षिशतसात ै सभय ं षाशमोपते ं
ु ु
चतःशतमदीिरतिमित॥ ४१॥

त ैिरािदना ोकोरान 
 त ैयािण ्
तत फलािन च ूौित।
ं ैररैः॥ ४२॥
तऽ त ैः ूोस

--------------------------------------------

p. 152) ृ
िऽकोणमपऽा ं बिहवय ं तथा।
ृ नामिऽकोणगम॥् ४३॥
िवधाय म े माया ं का

अरालऽय ं िऽ ं बिहः पऽागािमव।


ु  
चतदशाणमािल ृ
वम े त ु मातृकाम॥् ४४॥

 े
िविलाचातजपसकिसािन े ्
योजयत।

ऽयिशम ं य ं सशमृतपकै ः॥ ४५॥

ु  े गद।े
रे घोरे शीितकाया ं तथा चातिथक

ोटे मसिरकाया े
ं च नऽाा ु ं े ४६॥
ं किसभव॥
--------------------------------------------

िऽकोणिमािदिभः पकै िरिै िभः ोकै ः ूोै ः


षाशतःु शतवणरमृ
 तपारैः शाया

खया ं ू ु
च ऽयिशिपयिवरचनाबममपिदशित। तऽ
च ैतं भवित इमानने ॅमण   े
े वयमबिहिवभागन

एकालाराल
ु े वन
ं िना तदालारालन
ु  ं
ृ े किणका
ं ु े वन
तिहगलारालन  ं
ृ े किणका
तिहवीामपऽािण
ु च का 
ृ किणकाम े
समिऽरखा  ृ
े ं किणकावृ ृ त े
ाॐऽया ं योिन ं का
े ं खामािल
ूावामोपता े तदॐषे ु िऽष ु
े े ु आिदतः ऽय ं किणका
ूोसरष  वयोॐारालऽय
ृ े
ऽय ं बिहरस ु पऽषे ु अमािदूादिय े नाारािण च ैव ं
ु 
चतदशारायािल ृ
बाववीामकारािदकाराा ं
् े
मातृका ं तथ ैवािभ िलखते एतरािदतः
े ु 
चतदशिभररै

ूथम ं यम।् एव ं
ु 
ूोचतदशारापिरतन ु  ितीय ं यम।्
ैतदशिभररै

एवमपिर ु  ु 
ैतदशिभतदशिभररै े
ः बमणाािन च

िऽशािण चरमयम।्
ं ु े त-पारण
ऽयिशिविनयाविशाराकनामृ े

खया ु 
च एव ं चतदशिभररै ु  , ् एवं
ः कयात

ऽयिशािण ू
ृ पजाहोमजपािभषकै
का  ंु
े िविनयािदित।

अऽाचाजपािदकं मातृकया तििखतारै, एवं
 े ु िवधानम॥् ४५॥
सवऽारयष


रािदिभरीरी  ु 
ै तदशिभः

ोकै यिशाणा ं बमण ं ु
े ऽयिशलापिदशित।
तऽ चातिथक ु  े ु पीडाकरशाि
ु  े चतथािदवसष

--------------------------------------------

p. 153)  े
यराकसगविपशाचोरगपीडन।
 े बा े वैिरपीडन॥
बालमहात दौभाय े ४७॥

वाद े चोादन े राजबोध े चोरभय े तथा।


डािकािदगण ैः षिराबाा ं ॄरास ैः॥ ४८॥

े दोषजषे ु िऽष ु बमात।्


ूमहकामलाछिद

योजयिविधना ं
ऽयिशिदतीिर॥ ४९॥
े 
कामयािदिनाना  ्
ं साधारणसमचनम।
ण ु दिव 
े ूवािम सवााियोगतः॥ ५०॥

तासा ं पदशाना ु मवणाः समीिरताः।


ू ् ५१॥
शतय ं षणवित ं त ैबं तऽ पजनम॥

े ं े ्
ूादिणोद रखािवशितमािलखत।

तने कोािन जाय े चतरॐािण 
पावित॥ ५२॥

--------------------------------------------

कागद॥ ु े ४८॥
े ४६॥ ४७॥ षिराबाािमित षिधािन फला॥
दोषजषे ु िऽष ु वातिपजष
े े ु रोगवगष ु िऽिवधष।
े ु उिविधना

अचाजपािदना॥ ४९॥

े 
कामयादीािदना े लिलताया
ोकन

अभतानामासा ं (पदशाना ं िनानामोािगन
ं े
तासां) पदशूकारं साधारणमचन ं ूौित। तऽ
े 
कामयािदिनाना े
ं पदशानािमित शषः॥ ५०॥
े लिलतादीना ं पदशाना ं तासा ं
तासािमािदना ोकन
सय ु
ू मारसामपिदँय त ैररैासा ं

साधारण ं कापजाचबं च ूौित। तऽ त ैः
ूोस ैररैः॥ ५१॥

ू े
ूािगािदिभः पजयिद 
िै वशा ोकै ः
ू  ू  ं पजाबम
पिरपणपजाचबिनमाण ू ू े
ं पजोपकरणिवशषािदकं
चोपिदशित। तऽ ूाक ् इािदिभः बमण
े वै इरै कादशिभः

 ं तऽ पदशिनाना ं पजाबम
ोकै बिनमाण ू ं

--------------------------------------------

p. 154) शतऽय ं कषा


े े
तीशािदूदिणम।्


ूदशगा े
िविलखाव ं यथारम॥् ५३॥

पषिषे ु िद ु ूागािदष ु चतयम।


ु ्

े े ु िदकीकतष
अविश ं भवष े े ृ े ु च॥ ५४॥

ु े
माया ं चतयामािलखाित ं बमात।्
े े ू (े न)ष ु तऽ वै॥ ५५॥
एकोनपाशोकीभत

ु 
प ं चतदशदल ृ
ं बिहवय ं तथा।

िलिखा किणकाम े ् ५६॥
े योिन ं मायोदरा ं िलखत॥


दलिप तथा शिं चतदशस ं े ्
ु  ु सिलखत।
 े
भगमाला ं मशामावााचयिहः॥ ५७॥

ू े ्
पिमािद त ु वामा आवा पजयत।
े ् ५८॥
यथाबमिमदं चबमासा ं साधारण ं भवत॥

म े म े (तथा) त ु या पा
ू शषाऽ
े दलािौताः।
यथाबमण ू े
े िचऽााः पजयिवमहाः॥ ५९॥

--------------------------------------------

चोपिदशित तऽ यथारा पषिरविशािन कोािन


े ु े  ५२॥ ५३॥ तषे ु पषिष।ु ूागािदिित। यथा
भवयथथः॥
ु ं मतोऽविश ं ात।् तषे ु
ु ं चतय
ूागािदिद ु चतय
ु ु े ु एकीकतष
चतचतयष ृ े ,ु मरखाऽयमाजनित
े  े शषः॥
े ५४॥
एकोनपाशोषे ु एकीभतष
ू े ु तऽ वै॥ ५५॥ पं
ु 
चतदशदल ु े मतः
ं समचतरॐपण
ृ ु ु ू
एकीकतिदगतचतरॐचतासऽाविध एकोनपाशोािन
ु   ५६॥ मशां
ृ तऽ ूोप ं प ं कयािदथः॥
एकीक

मशि खा॥ ु 
५७॥ अाः चतदशिनाः। आसा-ं

--------------------------------------------

p. 155) ु
चतरॐय ृ ारािण िद ु च।
ं बा े का
 कोणचयादश
ाराणा ं पायोः े  े बमात॥् ६०॥


ॄाी माहर ारे पिम े सदिण।े
ू  े ६१॥
कोमार वैव सौ े वारा ै च पवग॥


चामडास ु महालीया
 े वाािदकोणगाः।

दशकालौ े वै॥ ६२॥
तथाकारशौ ूोबमण

ू े
पजयोप ै ु (श)ूोपा ताः बमात।्
ं ैम
उपचारैरासवै मास ु ं त ैः॥ ६३॥
 ैः ससृ
--------------------------------------------

ु  ् ५८॥ ५९॥ ६०॥ पवग


चतदशिनानाम॥ ू  े ारे इित शषः॥
े ६१॥ ६२॥
एवमते ैरकादशिभः
े े
ोकै रतं भवित
ं ं ु
प(िऽं)िवशगलाराल ु ं का
ं समचतरॐ ृ
तालादः
ु ु ं िविल तलवीा
समचतरॐ ु ं
ु  ु ाराणीित। अलमानन
चतिद ु ु ं चािर सऽािण
े (समचतरॐ ू )

ृ तऽ म े दिणोरािण ूािमाािन
का
च ैकै के कालारालािन
ु ू
अऽाादशाादशसऽायाा

सवम े एकोनपाशोाकीक
े ृ तऽ वय
ृ ं
ु ू ाृिकया ॅमण
चतरॐसऽृ  ं
े िना त े सकिणक
ु 
चतदशदलप 
ं िवधाय तिणकाम े वॐृ
ृ ा ं
े ं योिन ं का
समिऽरखा ृ त े खामािल
े तिहः
े ु
ु  ु दलष
पिमािदवाा ं (बाां) वामावतन चतदशस

े ं समािल तचतरॐािहः
ूितदलं खा
ु  ु मतािर कोाबिहिवभागन
ूागािदचतिद   े ैकीक

  समािल बिहः
े ं ूावािताथगभा
तऽ खा

सवबापििशवािदकोमार े
ूादियबमण

ूवशगा ु
अनबम ं षणविधकशतयसषे ु कोषे ु
े 
तािन पदशिनािवारािण कामयािदिचऽा ं
े समािल चतषु ु सवबाचतरॐारष
बमण  ु े ु पिमािद
दिणा ं ूादियने ॄााशीः

सदिणशाखयोििबमणा  (वाा)बाािदष ु िनर-्
ऋषे ु कोणषे ु दशकालाकाशश
े ं शीः सम  तदः
ु े ु कोषे ु ईशकोािदूवशगा
ूागष े ूादियने
पदशिनािवारािण त ै ैररैर  पिमािदष ु
चतसृष ु वाितगभखास
 े ु भगमालाम  सवम
 ेच
तामवे तियाऽ  पिमािदवाय ं (बाां)

--------------------------------------------

p. 156) अपपू ैः पायस ैधः


 ै सत ं ु ैः।
ु ैः िसतसयत
 ु े च॥ ६४॥
कदलीपनसा ै फलैमधिभरव

े ैः ूीणयव
न ैव े े नगीतािदिभथा।

एकराऽ ं िऽराऽ ं वा पराऽ ं त ु स वा॥ ६५॥

ू  ं त ु वा।
नवराऽ ं तथा प ं मास ं पणािदक

वष वा फाना  ् ६६॥
ं वा ामाितनाशनम॥

ू े ु दीघरागष
महाणा ं ूाितकष  े ु वैकृ त।े

दवतानामथोात े िऽिवध े िभचारक॥
े ६७॥

दािरिवजयूाा ं िभ ु
 े शऽपीडन।

ृ े
कषे ु घोरषे ु पज
ू ैषा सवकामदा॥
 ६८॥

ु े का
पीठे वा ससम े
ृ विदकामडन े त ु वा।
ृ ै
कतोप  े ् ६९॥
ं च ूोि ैथाऽचयत॥

--------------------------------------------

े ु िनिािदकामयातदशिनाः
तादलष े  ु 

 े एवमास
समचयत ु चतदशिनािप
ु  माया अनरिनािद
ू 
तविना ं तथाऽचयत ्
 े इित॥ ६२॥

ू े
पजयिदािदिभः ू े
पजयिद 
नै विभः ोकै ः
े े ं
िनवििवशषाऽ ू कालाविध ं
पजा

पजािवधानसमयािदकं चोपिदशित। तऽ ूोप ैः

रगािदना। े ूोपाः तऽ
साधक इित शषः।

मिनासमानिवमहाभरणायधाः
ु 
बादलातदशिनाः े े
अऽ ूोिनवििवशषाः। अिन ्
 े ु पदशस ु
पदशाना ं अािभावकाचनबमूोष
े ु िनवदनीयाः।
चबष े सवऽ सवासा
 ं षोडशिनादीना ं

न ैिमिककायोरवे एत ैििवशष ू
े ैः पजािदक ु  ु
ं कािदरऽ
ु ोदैः॥ ६४॥ ६५॥ ६६॥ दीघरोगष
यमवे वित॥ ६३॥ मधिभः  े ु
े ु कत
वातामहोरोगष। ृ े दवतानाम।
े ् दवताूाितकात
े ू ्
समी

िबयमाणिप

--------------------------------------------

p. 157) े ु ु ु ैः।
नमचकाशोकपागबकलाज
मिकामालतीजातीशतपऽोलािदिभः॥ ७०॥


सगििभथाऽ ू े ू 
ै पजयणमानसः।
ु ू े ् ७१॥
ं पजयत॥
एतिाभिपाियताना

ं ु े सरे त ु वा चताक
वषत े  (त)परस।
ं वािप
ू ु (ु वा) चावन ं (सका) शक॥
यजाधाहीना पिवॄत ं

े ु
िमणथूाया ु ं न(म) स कगावस(ण)ी
ौक
ाथाडी (ीीाली) माय ैतग ै।
ृ (िवो)
ितिऽिवधवं ं (े) तत
ु े ७४॥
िवतवल माषीगौचत॥

ं े े ं
जििपाचसोड ं (ादोलकामा)
षामगौडतनाथूी

े )
(ोकल ु ्
े ािमािलोिवसिक
मताि(त)मदमपत ्

ेे
चपटतकामजः ु ु
सनोतरकीमधा।
(मौाथो) ू ं ूे
ायो भरवासाोमरयसकिन।्

--------------------------------------------

सवऽ वैपरी े उात े िऽिवध े िदािरभौमने ूो॥


े ६७॥
िभ ृ े ु दशूामायािदष।
 े अ॑ास।े कष े  ु पज
ू ैषा
पदशिवधा॥ ६८॥ ूोपं

पदशिनासाधारणाचनचबम।् सवऽ ूोष
े ु

महूाितकािदष ु ूोििवशषे ैः तिपजाचबष
ू े ु (न )
ू े
पजयिदित ू  निप॥ ७०॥ ७१
सदायः। अाँ सदायबिहभता

े ाायत।े
अतःपरं नव ं ोकपण
ु े े
चतःषितमोपतािःसादयोऽम॥

ं ोका ाकिलताराः॥
नवान ैकिवशाः
े 
दवीताथगामी ु े
यादाजशखरः।

--------------------------------------------

p. 158) े े ं े
ऽतसतमागमातरिसमजिनन।
ू े
पयषो ु
े ज(श)सः गयो
(िलगलालप ैः)गशागौगात ् ु
ध।
ू ं ं ं )मावयोमस
(गानधमाचसशय एीडी
े े
िूय ैनायिण।
तोधग ु अन ैःलं पशयडौिन
े ु ् े
योत।

न तऽिषिदपते रजः ु े
(यं)िषकरसातकतम।्

न वाम े धिदतः
ृ ् ं
ाय े वा ं तन े पिनात लोत॥

े (ऊ)डधपु ैकं िलमत ं िगािन ज।


दयकिल ू 
ं ृ ु े िवमधिणड।
य े जलवधिवत ं े ं ं
ु )
(रोसाणिऽ  ं ं
िवूामातयदानालायरवाषाी।
ू ु े ू
वा(था)लालं िपषमफाािसध।
जथमृ

िकभमत ं धीशतिषम े
(विौ)चन(शै)सलिस।

(से)शाच ूाकया(न)त् िदसिलत
् ु
ं व िमहं ापिल।
ु े 
जात ं गाभ ं यरं नोशमनाक।
र ु िलवातः ाताताललथिहधडाततम।
ं ्


लका ं सहोसाभवसरिनरला।
ं ं

िलतकफना े ु े ं
तशनािलयतिशसथगल।

--------------------------------------------


साधको वाचयते ोकानम ु ्
े ाकलबमान॥

एष वाचनाोकः िऽसादयः ोका नवा दशा च।


सबोधाथा  अिप  ं ािबय े तततः।
ाानमिप तषा  ु
े ं त ु ोकै ाकिलतारै
ः।

षििविलत े त ै ु वाचयोपतः।


ण ं सिनमाऽावत   ैिमिकाः
े तीरोथिमकाचान
ैः रःपमवी

कं रमान ािदका ु
बतः॥ १॥ गयोत ु कीलधारणतगग
ं ु ु
ु )ु
(गग ु पस॥
योचना। ाशः िलिलतसतनः घनः मापलो ु २॥
--------------------------------------------

p. 159) िापफ ्
 ु आयते ितासयिनरतस ए।
े ु
तवै आवदत ं शत ं विप दात े रणस।
् े   िनरोात ै।
े ौायते वावादथ
िदविभ

ृ े ं ातात िसयदािनरताध।
कतदय

हाकोयसाचािधिपसोिचत ् े
चिस।
े े ु 
दािपनतवविदिनिपतताकनवी।
चवायः नोवलमयाः रोच ै।
् ु
ु चपात गिसवा।
कित नव ं भवित तीकी
े समावसाविप रादडयः।
नादया

कीजपा च स ए ाचपानिवतधयो।

रसाकसा े
ं च मीिरमसकां सदा।
ूोविशवत ्
 े योतोभसो या॥ ९०॥

अथा ं ण ु दविश  ्
े े चबमतदशनम।


योणवा  ् ९१॥
ं विनतागवपवतवळकम॥

--------------------------------------------
य ं लमातो
ं ु
गसयजः   त ु तत।्
धाकीितरय
े शाव
नसलिस े ूाक ् तच  चोगः िद(शू ं सऽयो॥ ३॥
्  ्
ु ं िनमलम।
ु  लत ु त ं यते िवयोकर
श तडया
ु ु ु ् ४॥
िदशीिलका मृत ं णदीतिरगमचम॥
ु
ू ू  ं रगतः यो इििरतोगा।
योपफपल

लारैऽहावतः  
दासिसियावसः॥ ५॥
ऽातादारूाक ् चदका
 े
दशगौ।
् कत
ाज एधो वयत वा ् े
ृ कामथा सद॥ ६॥


अथािदािदिभर सा इदै शिभः ोकै ः
 ं ु
योणवामभग

--------------------------------------------

p. 160) ं े का
षिशालमानन
ु ृ योिनसम े तल।े
तऽ लमानष
ु े  े ् ९२॥
े ु सऽायकादशापयत॥

े योोजाय े िऽकोणािन शतारम।्


तनाऽ

चािरश चािर तषे ु मारािण त॥
ु ९३॥
े ु िनररम।्
े (े न) त ु िविलख
ूादियूवश

मऽविशनवक 
े नववगसमित॥
े ९४॥

्  ं ु ्
नाथाव िलखते पााााकमसयतम।
सवऽ िविलखयो ू ु ९५॥
 े त॥
े ू भयोावतनन

 े त ु ता ं साा ं रदनविना।
अराऽ
ं ं मकािपतािलम॥् ९६॥
दमाना ं ताता

 े
िवकीणकशीमालोललोचनमणाणाम।्

ु े े ् ९७॥
वायूताकापटोपमकलवराम॥

े ु ं मा ं मानलाभयाितगाम।्
िववकिवधरा
े  े
िचयाचयबम े िदगराम॥् ९८॥
े दव

ू ं ु
जपादािडमबकिकशका  े ्
ैः समचयत।

अ ैः सगिश ्
(े षत)फािल ु ु ैः सगििभः॥
कसमा ु ९९॥


िऽसराऽादायाित ूोपा मदाकला।
यावरीरपात ु छायवाऽनपगाऽ
े सा॥ १००॥
--------------------------------------------

विनता सलन ू
 ं य ं तान ं तजाजपबम ं
तलप ं चोपिदशित। तऽ मारािण भगमािलनीिवायाः

पिऽशदिधकशतारािण॥ 
९१॥ ९२॥ ९३॥ नववगसमितम।्

अकारादीिन षोडश रारािण िधा िवभाािन कािदाािन


े ् एव ं कत
अरािण पशो िवभजत। ृ े लकचटतपयसा
ृ इादयो

--------------------------------------------

p. 161) पतमयी ाििरित सक ् समीिरता।


् १०१॥
अा िनालनािच े तं ासातम॥

इित ौीषोडशिनातषे ु ौीकािदमतऽम


े ं पटलम॥् ८॥

--------------------------------------------

े ं शरीरम॥् ९७॥ ९८॥


नववगा  नवनाथाकाः॥ ९४॥ ९५॥ ९६॥ कलवर
९९॥ ूोपा मदनविना दमानिमािदना। अनपगा अनगा।

अऽ एिभः दशिभः ोकै रतं भवित, वाः

ं े
षिशालमानरखाऽया
ु ु ताः का
ं योिन ं ािभमख ृ
े ं ादशधा िवभ तषे ु िचाकादश
ता एका ं रखा े ृ
का

एवमििप रखाय े िचािन का ्
ृ िचात िचिमित े
बमण
ू े ् एव ं कत
एकादश सऽायाालयत। ु
ृ े चतािरशदिधक
ं ं
शत ं ॐािण सवि। तषे ु
 े
वामोािदूादियूवशगा भगमािलनीिवायाः

पिऽशदिधकशतारािण समािल म े ऽविशनवके

ूोनववगपतनाथनवक े ं नवारािण समािल
ूक

सवऽ चतािरशदिधकशतिऽकोणिप
ं े

सासाधककमााः ूोबमण ्
े ूावत समािल त े

दवीमावा े ाा अ  ूोकालात ्
े दव
ूोबमण

ूोफलमवायािदित॥ १००॥

इित ौीषोडशिनातषे ु ौीकािदमता पिरपण


ू  त

ूपसारिसहराजूकाशािभधानन ु
े ौीसभगाननाथन

िवरिचताया ं मनोरमााया ं ााया ं
भगमािलनीिनािवािवधानूकाशनपरं अम ं पटलं
ू  परामृम॥् ८॥
पिरपण
मसा


िऽषिरम े यायथ ाानवितनः।

माः शतारं सामशीितिरित वीितम॥्

अथ नवम ं पटलम ्

ु ण ु पावित।
अथ षोडशिनास ु चतथ 
ु ् १॥
िनिािवधानाना ं त ं ूागदीिरतम॥


तदािन च तान ं तीािभरचनाम।्

 े ं यािण फलभदतः॥
होमतपणभदा े २॥

िनिद ं बमतो व े सम ं परमिर।



ु ् ३॥
आने मवणन दय ं समदीिरतम॥

 ं ाा ं ाा ं यने च।


ततो ाा ं पौराा
ु  े
कयाषािण ् ् ४॥
चाािन करयो सते बमात॥

त े षडमों तऽ तऽ करय।े
े ु ू
सदमलािद ू  ् ५॥
किनामामगम॥

शषे ं तलय े ा ोऽण 


े सायोः।
े ् ६॥
  ं सत॥
िच ज े च पायौ च पादयोवणक

--------------------------------------------

अथ नवम ं पटलम ्

ू 
पविम े पटले तृतीयाया भगमािलनीिनािवाया

िवधानमपिदँयानर ु  िनिािनािवाया
ं चता

िवधानमपिदशित। े
अथ षोडशािदिवमहािदत इने
े नवमपटलः।
ोकशतपण े तऽ अथ षोडशािदना

े े  ु
 ोकयने पटलाथानिशित।
परमरीनान तऽ

त ं ूागदीिरत े तािभः पिरवारशििभः
ं तृतीयपटल इित शषः।

सािमितशषः। 
े िनिद ं अथजातिमित े
शषः॥ २॥

े े  े  ैििभः ोकै ः
आनािदिभसिदरा

षडासबममपिदशित। तऽ ाा ं िवारााम।्

शषािण प बमात॥् ३॥ ४॥ तऽ षडिमािदना
--------------------------------------------

p. 163) ं ु
अणामाणाकामणाशकधािरणीम।्

े ु ु ् ७॥
े ं ता ं चारमखाजाम॥
अणासृिवलपा


नऽऽयोसा  ु
ं भाले घमामौिकै ः।
े ् ८॥
िवराजमाना ं मारलसदशखराम॥

ु  
चतिभबािभः  ं पानपाऽकम।्
पाशमश
अभय ं िवॅत पमासीना ं मदालसाम॥् ९॥

ू े
ावै ं पजयि िािना ं शििभः।
ोिभणीमोिहनीलीलािऽकोणािौष ु शयः॥ १०॥


िना िनरना िा िदनी ु
सदनातरा।
मदिवा िािवणी च िवधानाचापऽगा॥ ११॥

मदािवला मला च मथाता  मनिनी।


मोहाऽमोदा मानमयी मायामामनोवतीः॥ १२॥

चतरॐगताः ू मदाणचलणाः।
पा े
 ु
मिना समाकारवणबाहायधािताः॥ १३॥

--------------------------------------------

ा इपादािधकोकोाथः ूागवाािभरिभिहतः।


े िच
 े ज े महन।
सवा। ु े पादयोरकमरिमित
े े पायौ गद। े े
शषः॥ ५॥
६॥


अणािमािदिभमदालसा े
ं इिै िभः दा

िनसपयाान ं ोकै ः (षडासबमम)ु पिदशित। तऽ
ु  
चतिभबािभः  े
वामोािदवामदिणबमण॥ ७॥ ८॥ ९॥

ाविमािदिभरिता
ै इ ु 
ै तिभः
े े
ोकै दावरणशीपिदशित। तऽ मोहकाशिः आमोदा इित च॥ १०
॥ ११॥ १२॥ १३॥

--------------------------------------------
p. 164) ु
चतरॐय ं का ं ु ्
ृ ूाारसयतम।

तधऽदलं प ं त े ॐकं तथा॥ १४॥


अ षडमलाा ं का ु  े ्
ृ ता ं ूाखोऽचयत।

ु े पिमािदिनर-ऋ
चतरॐ े ताम॥् १५॥
ं यज

ू े ्
ारपाष ु कोणषे ु िद ु ता दश पजयत।
तदराऽपऽषे ु पिमािदूदिणम॥् १६॥

 े
अचयदशीादयिनकोणगाः।

अमात ूदिण ं ितॐः शीोिवधानतः॥ १७॥

 े े वाीशविष।ु
किणकायोिनमदश

िनर-ऋा ु
ं परतोिद ु यजदािन
े षट ् बमात॥् १८॥

ततो दव ु े ्
े त ु ता ं िनिािनामदीरयत।
ू  ् १९॥
 े बिलं दा पववत॥
उपचारैरचय


तदमतो जपिा ं सहॐ ं यिद वा शतम।्
ु 
ततोऽ  िशवा ं होम ं कयाबमण ु २०॥
े त॥
--------------------------------------------


चतरॐयिमािदना े दा
ोकन  ु
े िनसपयाचबमपिदशित।
तऽ चबिनमाण ु ं काऽचयिदितशषः॥
 ं सकर ृ  े े १४॥

 े
अिमािदिभरिद 
रै िभः ोकै दा
 ु
िनसपयाबममपिदशित। ु इित सवऽ साधारणम॥्
तऽ ूामख

१५॥ ारपािित ं
, एतात ्
मदािवलााः दशशीः
चतरॐ ु े
ु े पिमारदिणिदगतकामार वायसोमशानिद ु
ू 
पवार  
उरदिणपायोवियमिनर ्
-ऋितिद ु च पजयिदित।
ू े
े अममार ूादियन।
पिमािदूदिण ं दा े एवदऽ
 ् १६॥ ताः िनाािॐः
सवपिरवारशिसाधारणम॥
ु े े  १७॥
ोिभयााः। उिवधानतः एवमबमणथः॥
े 
वाीशािदषडावरणाचनबमः
  
सवऽाघािदषडाचनिवधान ु दवतायाः॥
े साधारणः। परतो े १८
ू  ्
े पववत
॥ उपचारैः षोडशिभिरितशषः।
ु ु
षोडशारमककािवाा ं

--------------------------------------------
p. 165) ं
आिसाधसाऽन ु  सौरभाित ैः।
े पैवा

जयााविदतस ं ूावमा तत॥् २१॥

अ  दवीमथ
े ु
ता ं ाा ू  ्
पववत।
े ् २२॥
ृ ोऽयगु ं जिपा तयरत॥
ास ं का

िवायाः साधन ं सक ् समीिहतफलूदम।्


ण ु दिव े ् २३॥
े ूवािम ूयोगाह यतो भवत॥


िजतियो हिवाशी िऽसाचारतो े ्
 जपत।
ूाव ं तशाश
ं ं कयाोम  ् २४॥
ु  ं च तपणम॥

ू ु ैमै
मधकप   ु
बकलो ैरथािप वा।

चचनकरीवािसत  े ः॥ २५॥
ैपयलै


ततोिना ूयोगाहिनाचािनरतथा।
ु  ं न चाऽथा॥ २६॥
सहॐजापी तः कया

--------------------------------------------
 १९॥ उबमण।
बिलदानमायोिरथः॥ ् ु
े ूावत अिमखािदकं
ृ े  २०॥ असा अन।
कथः॥ ् ू
े ूावत िनपजाबमण।

उिदतस ं जपदशाशसम।
ं ् तत हवनम॥
् ् २१॥ अ


मलिवया। ् े े ायजनम।् ोऽयगु ं
ू  तजःपण
पववत

पोकप ं ादशोकप ं च। एष ोऽयगजपः

सविनासाधारणः। तयः ूावत॥् २२॥
िवाया इािदिभरथा इ ु 
ै तिभः
 ु ु
ोकै िवापररणूकारमपिदशित। तऽ यतः साधनतः॥ २३॥

 िऽसास ु लिलतासाधनवत भजनपरः।
िऽसाचारतः ूावत ्
ु ु े
ल ं िवाया यगानपमरलबमण॥ २४॥
ू ु ैिरािदना ोकन
मधकप े यथाबम ं
ु 
पररणहोमतपणिािण कथयित। तऽ (िऽ) मै ः

िऽमधिसै  ू ु ैजहयािदितशषः॥
मधकप ु े ्
२५॥ उान ूयोगान।्


िनाचनािनरत ु
इािदना एतं भवित पररणानरमिप

िनाचािनरतः ु
ूितिदन ं सहॐजापी िवागभः साधकः
 े ् २६॥
े ) सवदवतासाधारणम॥
ूयोगािभः नािमित (नाथित

--------------------------------------------
p. 166) ु
परै ै िमै हमाीमवायात।्

े ् २७॥
तथ ैव कै रवैरै रना ु वश ं नयत॥


समानपवायाः शाया पयःतु ैः।
 े ् २८॥
मिकामालतीजातीशतपऽ ैत ैभवत॥


कीितिवाधरारोयसौभायिवजयािदकम।्

े ् २९॥
आरवधूसनू ै ु ौिाै हवनावत॥

 न ं शऽोः नपादीना


णािः ृ ु
ं बधोऽिप वा।
आाै ः करवीरो ैः ूसनू ैरण ैत ैः॥ ३०॥

ू  ं तथा।
रारािण विनताभपमवश

भषावाहनवािणिसया वािताः॥ ३१॥

लवण ैः सषप ैगरैिरतरैवा( )ऽथ होमतः।



त ैलाै िनशाम े ानयािता
े ू ् ३२॥
ं वधम॥

ु
त ैलाै जयाा
ृ ु ैिनशारा।
दरप 
ु ् ३३॥
 े भवित ीवम॥
मासादरातःे तीोाितरण

आरधताै  होमतः।
ीज ैिनिश
ु 
शऽोदह े ोणािन ःसाािन िचिककै ः॥ ३४॥

ु  यमालयम।्
े िलता ु िरपयाित
त ैरव

तथा त ैलसिसै बज ैरारकै रिप॥ ३५॥

--------------------------------------------


पिै रािदवधिम ःै षिः
 ु
ोकै नानािवधहोमतोनानाफलावािमपिदशित। तऽ

समानपवायाः शवाया  २७॥ २८॥ २९॥ ३०॥ ३१॥
इथः॥
इतरैः कै 
ृ ः। वा पार।े त ैलाै ः सषपयत ैलाै ः॥ ३२॥

त ैलाै िरािदिभरपीःै िऽिभः ोकै ः शऽिनमहाथ 

होममपिदशित। तऽ तीज ैः आरबीज ैहमने यथोफलूािः॥
३३॥ ३४॥ ३५॥

--------------------------------------------

p. 167) 
मरीच ैः सषपााै  होमा ु मासतः।
िनिश
 ु ् ३६॥
े ् ीवम॥
वािता ं विनता ं कामरातामानयद

 े ैः सवारात ैिनिश।
मरीच ैः सषपोपत 
ै  ु िन
धयमानकलै े ू ् ३७॥
 ं ापामानयधम॥

ु
अा ैजयाि ं शतमोरं त ु वा।
े ू  ु
तनापणभवनोभोा च भवित िूय े ॥ ३८॥

ु ु
शालीिभरायािभहमाछालीमवायात।्

मैु ः मु ं धत  े ् ३९॥


ृ ैरािम ैिर ं त ैभवत॥

 ृ ं ू ं िपपादरजःकताम।
सावसभता ृ ्


राजीमरीचलोणोा ं पल ु
जयाििश॥ ४०॥

ु ू ु
ूपदाा ं च जाा ं जानामयमतः।
े े
नाभरधादयािनाकठतथा॥
ृ ४१॥

ु े वै बमात।्
े िछा शऽण
िशरसा च सतीन
एव ं ादशधा होमारनािरनरािधपाः॥ ४२॥
वँया भवि साहाराता  चा वाया।
ूयाि िनधन ं चा वायाऽनयोगतः॥ ४३॥

--------------------------------------------

ू े ोकयने
मरीच ैिरािदना वधिमन
 ु
विनताकषणहोममपिदशित। ु  ३६॥ ३७॥
तऽ सगमोऽथः॥
े े ोकयने
अा ैिरािदना भविदन

अािदिहोमिवधानालािमपिदशित। तऽ त ु वााथः।

ु े ३८॥ ३९॥ सा वः।
चःसमय॥ ृ अिादीना ं

सिवशितनऽाणा ृ ु
ं वानरऽ यमवे वित। राजी
 लोण ं लवणम।् एतं भवित
सषपः।
ृ े सााशकूोमागणोपता
साजनऽूोवण ं  े ं

पिलका े
ं वा सापादरजःसमतिपमय तथािवधा ं वा

सषपमरीिचलवण  णपिषत
ैमसृ े ैः कता ु
े जयािदित॥
ृ ं वा ूोबमण

४०॥ ूपदाा ं पािसििछाा ं अमपादाा ं
ु ं
जाा ं जानोरधािाा ं जाना

--------------------------------------------
p. 168) ु ु े मरीच ैजरकै यताम।
िपने गडयन ु ्


ृ पिलका
का ु
ं सानामयामथो िद॥ ४४॥

ं त े सपा
सनामहोमसपातघृ ं ु
त े पनः।
े ु ् ४५॥
े सहॐ ं ूजपनम॥
ृशिजकरामण

् तां भयिया
अ  तत घृ े जपन।्

नरनारीनपा ु 
वँयाः ँयमरणाविध॥ ४६॥

त ैरव ृ  ं त ु का
े िप ैव ृ ततथा।
ु ं का
सानाम ट ् ं
ृ ूावत सपा भणात॥् ४७॥

ू ु तामाणाित
वँया े वरं भयः  ैथा।

काऽिभपा भा ु वशयाँ  ् ४८॥
े दकम॥

--------------------------------------------


तपिरिछााम।् (ऊ) यमतः


कटीसििछनाभरधात ् े े े 
े खडनथः।
नािभदशिन
् े खडनितशषः।
आदयात िभन े े े आकठतः कठात ्
िछनथः॥ ्
े े  ४१॥ िशरसा कठात उपिरन। ् े ैतािन
बमात उबमण
ु  ४२॥ अनयोगतः
िछा एत ैजयािदथः॥
े  ४३॥
ाैभावनयथः॥
े 
िपािदिभमरणाविध ु
इिै िभः ोकै ः पिलकाभण े
ृ ु
नरनारीनपािदवँयमपिदशित। ु
तऽ पिलका े
ं ूावमानोपताम ्


। िद पिलकादय  ४४॥
,े ूावििखतसासािमथः॥

ं ते
सनामहोमसपातघृ
े  ता ं
त े इथः।
सानामसिहतिवाहोमूावशिषतघृ
ु ् ४५॥ अ  ूाणूितािवया तत घृ
पिलकाम॥ ् तां

ं ताम।् तिया साभणिधया॥ ४६॥


सपातघृ
 े
त ैिरािदना तदधकिमन
े ू े ु
े वशीकरणमपिदशित।
ोकयनापपिवशषभणन े
तऽ त ैरव
ू ु ु ः। व
पवगडािदयै ू  ूावत ्
ृ ं मडलं अपपिमथः।
ं ं े
तपाचनािदिभः॥ ४७॥ नरादयः। वरं असयोग
सपातातघृ
ितीया। वरणथः। ू ु
े े  भयिर ्
िदात प ं न िच ं
ू ु  तामाणाित
भयासिरथः।  ु ः िप ैः
ं त ैः ूागै
ैः सृ
सानामािभपं

--------------------------------------------
p. 169) े 
नािलकरफलाोिभपणािनता वशाः।
ू
कपरवािसत  ु
ैोय ैमनाः ु  े िताः॥ ४९॥
वश


तपणावणाोिभः ु
सव  िकराः।
ु े तोयने विनता वशाः॥ ५०॥
तथा लवणयन

ु े वािरणा मास ं तद सराऽकम।्


शन
 े
तपय नाैव स त ाशोऽिनशम॥् ५१॥


कतकीवािसत े ु ः करफलोदकै
ैयै े ः।

तपणािनता वँया दःु ूाणािज ं धनम॥् ५२॥


नमवािसत 
ैोय ैपणात ् ू
भिमपा वशाः।

चकै वािसतजलै
ः तपण  ् ५३॥
 ं सवरनम॥

 ैजलै
पाटलीशतपऽाा ं वािसत ैपण  ः।

सवलोकचमारकारी भवित िनशः॥ ५४॥

ू ृ ्
 ं सविसिकत।
करीवािसताोिभपण 
 ् ५५॥
इचनसौरवािसताःूतपणम॥
 सिसि
वािताथ ं ् ु े ीवम।
ं मडलात कत ु ्
ु राो धनधाािदिभिरम॥् ५६॥
सिमौजलै

--------------------------------------------

ृ े तािदना वीितान *् । तान नरादीन


 तथा ूावत।् सपातघृ
कथः। ं ् ्

 ं षमासम।् ूावत ितीया


। तदधक ् े े  ४८॥
षमासनथः॥
े े 
नािलकरािदिभिवनाशकिम ःै सारिभः


ोकै नानाकातपण ु
 ूयोगमपिदशित। े
तऽ नािलकरफलाोिभः

नािलकरफलोदकै ः॥ ४९॥ ५०॥ ५१॥ ५२॥ नमः ु
े सरपण॥ ५३॥ ५४॥ इः
ू  ् ५५॥ मडलात मडल
कपरम॥ ् ं नाम एकोनपाशिनािन।
 ५६॥
आढयः धनधाािदिभिरथः॥

--------------------------------------------

p. 170) ु
गडिमौजलै  ं िवनाश(क)नम।्
राऽौ तपण
 े ् ५७॥
 षाय तपयत॥
िचाफलरसोपते ैजलै

 े िरमृव।े
उोदकै ः समिरच ैपयै

कवलोोदकै ु
 तीोरसमवः॥ ५८॥

ु  ् िषाम।्
िनपऽरसोपते ैरिभपणाद
े ु ु ५९॥
र ं तने त े नाशमायः॥
जायतऽोवै


तथ ैव सषपितलै  िरणोभृशम।्
पणाै
े े ् ६०॥
अितसारािदिभदष ैरौदरैः शमावहत॥

े े ण ु वााूदािन वै।
अथ यािण दविश
ृ ैः िसयो ह े भवि भजनादिप॥ ६१॥
य ैः कत

षोण ं वयोम
ृ ृ म े सनामकम।्
 े का
िवावण िविलखितीयादीिन
े षट ् बमात॥् ६२॥

ष  कोणषे ु िविलखिवणचतयम।
े  ु ्


वयोररा िद ु िलखोणारालतः॥
े ६३॥


भताारिण े त।ु
बमशो दश ििऽबमण

एवमकादशिवध ं मऽषा े ् ६४॥
े े ं िनवशनात॥
--------------------------------------------

े े
िचािदिभरावहिद  ैििभः
रै ा
 ु
ोकै विरिनमहतपणमपिदशित।
 तऽ िचाफलं ितिडीफलम॥् ५७॥

५८॥ ५९॥ अितसारािदिभः रािदिभः॥ ६०॥

अथ याणीािदिभः तथा इरै कादशिभः
ृ ू
ोकै रिवकतमलिवारै
ः पपाशािण तलािन
ु 
चोपिदशित। तऽ भजनादपीियाणा ं फलूाौ

दौूितपादनपरा॥ ६१॥ ६२॥ कोणारालतः उबचतय

--------------------------------------------

p. 171) ू
भताराणा े ं योगााशताऽितम।्
ं ूक

पकं परमशािन ण ु तािन यथाबम॥् ६५॥

एष ु सवऽ ता े व ृ च मातृकाम।्


ृ ं का

िविलखदिभतः े ६६॥
पाििनयोगमथोत॥

वँय े ऽयमथाकष  य ं शाा ं य ं तथा।


े े ् ६७॥
म े नामारासभदादकनम॥
े ु सिवशितधा
एव ं तलभद ं े ्
भवत।

शषािण ण ु दविश
े े बमण
े िविनयोगतः॥ ६८॥


न ं मोहन ं पािषोाटन ं तथा।
मारण ं ािधिभः श ु
े ं कलोादकरं तथा॥ ६९॥

--------------------------------------------

ु ६३॥ भतारािण
मकोणिद॥ ू बमशो दश तािन

उारसतोदशारािण॥ ६४॥ षोणिमािदिभः
ु  ोकै रत
पािदिै पादािधकै तिभः े ं ात ्
अभीमानने व ृ त े ूोबमण
ृ ं का े षोण ं िवधाय
तात
ृ ् े कालमानन
बिहरकै ु े वय
ृ े िना
ं ॅमण
 ृ े
सवबाववीामकारािदकारााकपाशद -रािण

सिबकािन अमाादियनाऽिल 
सवम े
ू ू ं खा
मलिवािदभता ्
े ं ूावत सनामारामािल
िवाितीयारािद समाराािन षडरािण ष  कोणषे ु

अमािदूादियनाऽिल ु ं
िवायाः िशारचतय
ृ े चतसृष ु िद ु
षोणबाववीाममािदूादियन
समािल तीा ं कोणिद ु चतसृष ु च वायािदिनर-ऋं


भतारािण  ु
दशकानपािण े े ्
य ं ऽय ं इित बमणाऽिलखत

एतत ूथम ं यम।् अ ैव सवम
 े िवाितीयारं अिभतः
बमण ू 
े िशारािण च मिलिखत पवामािलखदतितीय
े े ं
यम।् अ ैव सवम
 े एवमकादशनामाराणा
े ं
े ु े
िवागताना ं तृतीयािद चरमा ं ूकमबमण

िवलखनााा  े
ं सामकादश यािण सवीित। एवे
े ं ूोबमात ्
ूक
ू े
पभतारदशकिवासभदापाशािण भवि

इित॥ ६५॥ िविनयोगः। पपाशाणािमितशषः॥ ६६॥ वँये

ऽय ं ीपषराजिवषयतििवध े वँय े यऽयम।्

--------------------------------------------

p. 172) े
गजाोखराणा ं च रा मिहषमषयोः।
गवा ं नराणा ं नारीणा ं िवजयः समरिषाम॥् ७०॥

यु े तथा वाद े वहारषे ु सवतः।



ू े च रानगरमाममलके तथा॥ ७१॥
त

िवाया ं पनािन  तािप।
िहा वणािन
एकादश  ्
ु ैः ूावत रयोगाहिर॥
े ७२॥

 ं मगािमनाम।्
षा शत ं ूों वणाना
ूोयषे ु िविलखदकादशिवभागतः॥
े े ७३॥

ु 
े कयाामयोजनम।
मातृकािवयाऽव ्

े ७४॥
षोडशाना ं च याणा ं िविनयोगमथोत॥

--------------------------------------------


आकष  ीपषयोरोिवषयतो ििवध े आकष  यम।् शाा ं
उपिवोातिवषयतो ििवधाया ं शाा ं ययम।्

तदकन े ् ६७॥ एवम उूकारण।
ं यभदकनम॥ ् े
े यफलभदः।
तलभदः े सिवशितधा


वँयाकषणशाििभिसृ ु 
िभः नािदिभतिवशितिभ।

वँय ं ऽयिमािदिभः तयै े
ः पिभः ोकै रतं भवित

ूोािन पपाशािण वँयिवषय े ऽीिण। आकषणिवषय ेच
यम।् शाििवषय े च यम।् अषा
े ं नादीना ं
ु 
मडलरााना ं चतिवशितिवधाना े ं
ं ूयोगाना ं ूक
य ं य ं एव ं पपाशाणा ं

सिवशितिवधफलयोजन ं तषे ु सवऽ नामारिवास
 े
े तऽ तऽ ऽैिवािदकन,ं तने सवायतािन
ूकारकौशलन
पपाशािण एकै कं सिवशितिवधफलूदािन
ं इित॥ ६८॥
६९॥ ७०॥ ७१॥
े  े ोकयने
िवायािमािदना योजनिमनाािधकन
ृ ू
रिवकतमलिवारै ु
ः षोडशयायपिदशित। तऽ एकादश

हकाररफनकारतकारयकारककारलकारमकारदकारवकार -
ं ु ् ७२॥ ूोयषे ु
सकाराः। नाऽासयराभावारोपादानम॥

पाशोयरखािवासत  एकादश िवभागतः।
इथः।

ूोरिवकतारािण  ७३॥ तऽैतं
एकादशैकादशत इथः॥

--------------------------------------------

p. 173) ूथमने त ु यण े ्


े ककाः वश ं नयत।
तने ैव तासामाि च शमयकधारण
े े ैः॥ ७५॥

ावश ु 
े ं च तने ैव कयाजप ं तथा।

तय(ता ं च ) भावया ं धपू ैः सरस  े ् ७६॥
 ैदहत॥
आिव े ता ं सम  ूोै  ैपचारकै ः।
े 
पृवाितानथानाच े साऽनः सदा॥ ७७॥


ततोऽाना े
यो ं ता ं तदाा भवयम।्


तासामवाम ै शमयद धारणात॥् ७८॥

ितीयने त ु यण
े कपट े ग ैिरकिवैः।
े े जयाद
िलखन े े ूितवािदनमरा॥ ७९॥

ापना िनयतमितूौढोऽिप तणात।्



िजो िनोगः शाो लोललोचनः॥ ८०॥

--------------------------------------------

् े मषोणषे
भवित ूोे तिन य
ृ ु  ु यथाबम ं
अववीथीमचतिद

तदकादशारायािल ृ
बाववीा ं मातृकाम े
े ं तदतयाऽिभधया सहामािदूादियनािल
िवयोपता े

सवमारम े च ूावाम समािलखिदित।
े एव ं

तदरैिविलिखत े
ैरकादशवणपिर े े
ैरकादशिभरकादशिभ -
ररैः षोडशयकनम।् मातृका े मलयोजन
ू ं तद े
ृ तने वनिमित
नामारयोजन ं का े 
सदायाथः।
 ैः
षोडशानािमािदिभः महािदत इरै ा

पिवशा ोकै षा ु
े ं िविनयोगबममपिदशित॥ ७४॥ तऽ तने ैव
े तासा ं ककानाम॥् ७५॥  दवतावशन
ूथमने यण। े े ं
तने ैव कयात ्
ु  तिन ्
ूथम 
े य े कका ं ापियथः।


म ं मलिवा े
ं तय दवतामयीम।् सरस
 ैः सरसोनाम

ू े
धपििवशषः॥ ७६॥ आिव े दवताया
े े े सित। ता ं
आवश

दवतािवा ं ककाम।् आच े सा दवताऽिवककितशषः॥
े े े ७७॥
अ  मलिवया।
ू ता ं

--------------------------------------------

p. 174) ्
िवलोकयन दशिदशलः पलायत।े
े पादयोः िू ं िजतोऽीित या वदन॥् ८१॥
पता

तृतीयने िनशािपतोयने िलिखतने त।ु


कपट े खपर े वािप ािपतनोभतल॥
े ू े ८२॥


चधो े ु ं िरपोः।
वा िदन ैिऽ ैः यढ
 े च॥ ८३॥
रोष ं गित ं मित ं िजा ं समरं सवमव

 े खनिदम।्
आयाममतोराऽौ मागम
बिलं दा ु तोा तऽोया पनः॥
ु ८४॥


तने तृतना ॅा णा गतसममा।
ु जात ु घटत े यवैभवात॥् ८५॥
भीता न तखा

ु  ृ े
चतथनािरनऽवोफलकातल।
ु े ािपतने परु ं िरपोः॥ ८६॥
िलिखतने परोन

े िरपःु कै
नाशमित ृ विररोगािदसवै
 ः।
तषे ु तषे ु ूयोगषे ु कयािामथानः॥
ु  ८७॥


पमनाथ षने समनामन
े े च।

नवमने च कवत ु े ८८॥
रा ं रापरालय॥

--------------------------------------------


दवताम।् तदाा दवताा।
े तासा ं ककानाम।् अ ैरिप
िपशाचािदिभः। अ ूथम य
े ु े
धारणादिभषकपरःसरािदितशषः॥ ७८॥ अरा ापनािदयः।

तयोिरितशषः॥ ७९॥ त ितीयय॥ ८०॥ ८१॥ िनशािपने तोयने
े े  कपट े व।े खपर े मृमय े कपाल॥
िपहिरिारसनथः। े ८२॥

वा पार।े चधः। अँमकाधः वा ूावत॥् ८३॥ आयां
े े इदं तृतीययम॥् ८४॥ घटत े चत॥
िरप ं ु ाितशषः। े े ८५॥
े ८६॥ तषे ु तषे ु अमलपषे ु रा ं
ु े हिरिारसन॥
परोन

अिभषकािदतः॥ ८७॥

पमािदिभः ूयोजकिम ु  ोकै रत
ै तिभः े ं
े ु
भवित ूोष

--------------------------------------------

p. 175) ूागािदष ु चतिद


ु  ु बाािदिदिप।

म े च ापय े ु कितम॥् ८९॥


े ं ताॆपष

े पम ं म े ापययोगतः।
बमण े
् े ् ९०॥
रा े नगरे राजगहृ े ूोबमात खनत॥

तने वैिरकताः
ृ ृ
काूयोगाः ू
बरिवमहाः।
े ु
ूवमऽाशा े नाशयि ूयोजकम॥् ९१॥

दशम े राजत े पिविल


े कवच ं दधत।्
े तत॥् ९२॥
रण ं वीरः ूिवँयाश ु नाशयदे ् िावय

एकादश ं िनशातोय े घृग ैिरकलखनात।


े ्

े ता ं रणम॥् ९३॥
कपट े ािपत ं शीय ं शमयभृ

े े ृ े त।ु
े धतन
ादशनकाँमीरिलिखतन
ू  ु े सक ् सवरा
भजपऽपट े णाम॥् ९४॥
 भवृ

ऽयोदशने यण ृ े त।ु


े तालपऽकतन

तालिलने काः े  े च॥ ९५॥
ािपतनािचतन


गहरा े ु
भवािधचोरमहभजमात।्


राजतो वैिरतो बाधादिािदतथा॥ ९६॥

ु  े यण
चतदशन ू  े ितने वै।
े भजपऽ
भृतने कािमनीना ं त ु सौभायमतल े ् ९७॥
ु ं भवत॥
--------------------------------------------

पयषे ु पमािद अमा ं यचत


ु ं ूागािदष ु िद ु
ु ं बाािदष ु कोणिद ु च सवम
पनु त  े ूोाना ं
पम ं नवम ं यम।् ूोबमण
े ापनतः ूोफलािन

िरित।  ८८॥
ूयोजकं ूयोारं वैिरप ं तितबलिमथः॥
ू  ् काँमीरं
८९॥ ९०॥ ९१॥ ९२॥ िनशा ूावत॥् ९२॥ ९३॥ इः कपरम।
ु  ् भजपऽ
कमम। ू  े भजिच॥
ू  ९४॥ तालिलने हिरतालिलन।


काः ् ृ
िभिमतः॥ ९५॥ राजतः बाधात राजकतात ्
बाधात।् एव ं

--------------------------------------------

p. 176) े
तथा पदशनािप  ृ े त।ु
णपधतन

वािप लभत े पऽु ं गणा  ् ९८॥
ं दीघजीिवनम॥

े े सािभषक
षोडशनोपण े ं धतन
ृ े वै।
सपीिप काने भतःु साऽवभा॥ ९९॥

ू  े धतन
भजन ृ े ैव ं सवषामिप
 
सवदा।
 ं राजचौरमहािदतः॥ १००॥
रा भवित माना

शतमयी ाििरित समीिरता।
् १०१॥
अा िनालनािच े तं ासातम॥

इित ौीषोडशिनातषे ु ौीकािदमत े नवम ं पटलम॥् ९॥

--------------------------------------------


वैिरत इादाविप। िािदतः ृ ु
वैिरकतिूयोगािदतः॥ ९६॥ ९७॥ ९८॥
उपण 
े णपािदष ु िविलिखतन॥
े ९९॥ धतन
ृ े ैव ं एव ं धतन
ृ े
े े  राजचौरमहािदत इऽ महः
षोडशने यणथः।
े े
दवतागणिवशषाः। ुृ ु
आिदशः शऽकतिूयोगािदिवषयः॥ १०१॥

इित ौीषोडशिनातषे ु ौीकािदमता पिरपण


ू  त

ूपसारिसहराजूकाशािभधानन ु
े ौीसभगाननाथन

िवरिचताया ं मनोरमााया ं ााया ं
भगमािलनीिनािवािवधानूकाशनपरं नवम ं पटलं
ू  परामृम॥् ९॥
पिरपण

मसा

एकसितसािन यािण नवम े तथा।
े ्
ाा मशत ं सिऽपादमकोनिवशकम॥

अथ दशमपटलम ्

अथ षोडशिनास ु भडा
े पमी त ु या।
तिधान ं ण ु ूा े कथयािम यथािविध॥ १॥

े ू ृ े
मोारः तृतीयऽभदाावितदवताः।

पजाबम ु ् २॥
ं च यािण तथ ैव िरपिनमहम॥

कीलूयोगािजय ं समरषे ु महीभृताम।्



रा ं परगजााना ं राज()रा ं च वै बमात॥् ३॥


ु  षडकम।
आयम ैः षिः कयात ्

ु े ु ााचारपय॥
राामखकठष े ४॥


साणनवक ू  ्
 ं मातृकाासपवकम।

ततः शीराविता ान ं च ण ु पावित
 ॥ ५॥
--------------------------------------------

अथ दशम ं पटलम।्

ू 
पविवम ु  िनिािनाया
े पटले चता

िवामपिदँयानर े
ं पा भडािनाया

िवधानमपिदशित। े
अथ षोडशािदना तय इने
े दशमने पटलन।
ोकशतपण े तऽ अथ षोडशािदिभः

 ु
बमािदिै िभः ोकै ः पटलाथानिशित। तऽ कोलूयोगान त् ) ्
ृ े (् त)॥
े वैिरिनमहिवशषान
सानऽवािदकीलकापनन ् १॥ २॥ ३॥

 े ोकयने
आ इािदना पावतीन

ासजा(ता)लािदकमपिदशित। तऽ आयम ैः

आमकमर   षडािन
ं अतोय ं च िहाऽविश ैवणः
ु   र ं ॄरम।् आा ॅवोमम।
कयािदथः। ु  ्

पय े पादय े अरयम॥् ४॥ मातृकाासपवक


ू  ं
ु  ५॥
उपिरामाणमातृकाासपरःसरिमथः॥

--------------------------------------------
p. 178) ु
ृ त ु ॄााा यगशी
बाावौ ू े ्
ु पजयत।
् ६॥
तदरपऽषे ु िवजया ं िवमला ं सभाम॥

ू ं िवनता ं िविवधा ं िवरता ं बमात।्


िवा ं िवभित
तदरकोणषे ु कमला ं कािमन तथा॥ ७॥


िकराता ं तीितसिहता ु
ं कन ु ु
कलसरीम।्

ू े
काण कालकोला ं च पजययोगतः॥ ८॥

डािकन रािकन तािकण कािकन तथा।


 े ् ९॥
सािकन लािकन ष  कोणषे ु पिरतोऽचयत॥

 े ृ
इाानिबयाशीरचयदरावतौ।
अकोणारालष ू े ु ् १०॥
े ु पजयदायधाकम॥


चतरॐय ृ िद ु ारसमितम।्
ं का
ृ ु
तदरपऽा ं वयममथारा॥ ११॥

--------------------------------------------
(ॄे) े
बाािदिभरकिम ःै पिभः

ोकै रावरणशीपिदशित तऽ यगशीः ृ ु
कतयगशिः
े ु
ऽतायगशिः ु
ापरयगशिः ु े
किलयगशििरताः। अऽ
ॄााशीः पिमािदिद ु ितषे ु ारषे ु
े  पायो
दवीदिणभागािदपायोः  ृ ु
कतयगािदशीः
वाािदकोणषे ु ूादियनथः॥
े े  ६॥ ७॥ उयोगतः
बीजयसारीम े तामयोजनूादियािदयोगतः।
े ु सामाों
सवऽ पिरवारशीना ं िवशषानौ
बीजयमादाव े सार योजयिदित
े सदायः॥ ८॥ तथा न ैर-्
ॠतिदगािद॥ ९॥ १०॥
ु ृ
चतरॐयिमािदिभरावतािम े
िै िभः ोकै ः दा
 ु
िनसपयाचबमपिदशित। ू ु
तऽ अाॐ ं भपरात।् एतं

भवित ूाक ् सऽू ं का ू


ृ त सऽ मान ं दशधा िवभ
तषे ु पवामातीयाशावसान
ू  ृ ं े पिमामा तानने िचं

ृ त सऽ
का ू 
पवाममव तयोः पिमिचमानने
तिमाममव

--------------------------------------------

p. 179) ू ु
अाॐ ं भपरा ृ
वसमितम।्

ु  षोण
तदाश ं कयात ं वा त ु िवमहम॥् १२॥

ु 
तदाश कयाोिन े ्
ं ततोयजत।

भडा ु ् १३॥
ं पम िनामशििभरावताम॥


अ षदमलाा ं ससा
ं ूाखो े ्
ु यजत।

बिलं च षोडशाणन दादायोः बमात॥् १४॥


अथ ान ं ूवािम दाः  
सवाथिसिदम।्


तदाविशीना े ण ु पावित॥
ं बमण  १५॥

े ं नऽऽयािताम।
तकानसाशदहा े ्

चािताितमख ू ् १६॥
ु िदालारभिषताम॥

--------------------------------------------

ू  ्
े च ॅमणात दिणोरयोः
तयोः पविचमानन 
पायोः
मय ं िना तयमावने दिणोरं

सऽमाा ं े
पाहसपदमाराभीमानन
चतषु ु पासऽष
 ू े ु िचािन का
ृ तिमव
ं े चतषु ु कोणषे ु मािधाय तषे ु
महसपदाविधकमानन
ू ु े ् एव ं कत
े सऽचतयमाालयत।
मािमित बमण ृ े
ु ु ं भवित। तऽ
े ं समचतरॐ
चतोोपत

महसपदममव ु
चतरॐकोणमानन  े
े बिहॅमण
ृ ं का
व ू ु ं ताविध
ृ मसऽयामचतय ृ िवका
ूागमािणाम ं दिणामािमाम ं

पिमामाराममरामाागम ंच
ू ु े ् एव ं कत
सऽचतयमाालयत। ु
ृ े चतरॐयनास
े ु िद ु
 
अकोणािन सवीित। एव ं सवऽाकोणिनमाणबमः।
् ११॥ १२॥ ताश वसिहताम।
ताश ं वसिहतम॥
ृ ृ ्

चबिवरचनाबमो यथा चतिद ु ं चतरॐय


ु  ु ारय ु ं
यथामान ं का ृ  ं िवधाय तदरदलप ं का
ृ तदव ृ

तदयथामानमाॐ ं का ृ  ं तदः ूावत ्
ृ तदव
षोण ं का ृ
ृ तदवसिहता े ं योिन ं िना तऽ
ं समिऽरखा
े ु ू े
े पजयिदित॥
दवीमबमण १३॥

अिमािदना े 
ोकनाकन ं बिलदानािदकं चोपिदशित।
 बमा
तऽायोरिप षोडशाणन ैव बिलं दािदथः।
ु ् १४॥
िलि ं मिासिहतम॥
अथ ान ं इािदिभः सदा इःै पिभः ोकै ः

सपिरवाराया दा
--------------------------------------------

p. 180) े ू
ताटहारकयररवकमिडताम।्

ू ु ु ् १७॥
 ू ैरितसरीम॥
रसनानपरोािदभषण

पाशाशौ 
 चमखौ ु
गदावळधनःशरान।्


करैदधानामासीना ू
ं पजायामदा िताम॥् १८॥

े े
शी तमाकारतजोहितिभरिताः।
ू े
पजयदिभतः ु सदा॥ १९॥
ितसौमखः

े  े
एव ं दवीमावितिभरावतामचयथा।
ृ ृ

बिलमायोदात ् ू
पविविधना ु ् २०॥
यतम॥


ातोमौनी पयोभः ूजपवलकम।्

ं ं नदौ
तशाश ु े ैः॥ २१॥
े िऽमै ः कशशय

 े ैिरचनवािसत ैः।
ताव तपयोय
 े
अचयिशो े सहॐ ं ूजपदिप॥
दव े २२॥

ततः गणोिूयोगाििधना े ्
चरत।

अथा िनलं भयात ् ु ैन ं िनहि च॥ २३॥
ूत

--------------------------------------------

 ु
िनसपयाानमपिदशित। 
तऽ वामोहािद
े ु
दिणाधोहा ं वामािददिणबमणायधािन े ् १५॥ १६॥
कयत॥
् ू ् १९॥
े ु १८॥ तत पववत॥
१७॥ अदा ूयोगष॥
एविमािदना ोकन ू ु
े पजािनगमनमपिदशित। े
तऽ तथित

ूादिय ं बीजय सारीसमतं ू
चोत।े पविविधनित

अऽ नािदकं कथयित॥ २०॥

ात इािदिभः िनहि च 
िै िभः ोकै िवासाधनूकार
तििनयोगबममथा बमकरण े ूवाय ं चोपिदशित। तऽ
े े कवलमरस
नवलकिमित िवशषिवधानन े 
ं लिमथः॥
२१॥ २२॥ ूतु न कवल  २३॥
े ं न ै ं िवनाशमपीथः॥

--------------------------------------------

p. 181) ितीया ैििभबज ैः षने च समीिरतम।्



िनमहाथमथा ै ु िऽिभरयने च॥ २४॥

ृ ु ं च का
षोण ं वयम े ्
ृ ततोिलखत।
ितीयाण सायतु ं कोणऽय
े े ् २५॥
ं िलखत॥

अधरषे ु समायािन तािन लािन


े 
सवदा।

वयोररा सासमते ैः पवनाणकै ः॥ २६॥

ं े तािन सज
सव ं िरपोरमरािशग।े
ँमशान े ापयऽ
े ल े िवषण े ् २७॥
े ं भवत॥

िनपऽरस े िपा ँमशानाारलखनात।


े ्


पृषदाखिच च वतहॐयजायत (?)॥ २८॥


ीिपविच िलख ु
ं गोमखिच।
ं ं त ु पविर
समािल सा ू  ु े िरपोः॥ २९॥

--------------------------------------------

े िवाया
ितीया ैिरािदना ोकन
ु 
िनमहानमहयोिवारािण िवभजित। तऽ अथा ै ु िऽिभः
ु 
अयने च शािकं कयािदित े
शषः॥ २४॥

षोणिमािदिभयमिम े
रै कादशिभः 
ोकै िवाया
ितीयारािदूधान ं य ं तने ं यण
े िवषण
े ं वादिवजय
े चतरः
उाटन ं मारण ं चित ु
ु ूयोगानपिदशित। तऽ ितीयाण
ु 
बकारः। अ ऽय ं म तृतीयचतथषारािण ऽीिण॥
२५॥ अधरषे ु समायािन षोणषे ु अधषे ु िऽष ु तारािण
 े ु ु
 तने उपिरतनाना ं िबयम
िवसजनीयसिहताािलखिदथः।
े ूादियने पवनारदशकलखनानर
मव। े ं
ु  ् ३६॥ तािन
े ं कयात॥
साारलखन
ु 
ितीयतृतीयचतथषारािण े २७॥
चािर। तऽ अमलोदय॥

पृषत िबडालः। आखःु मषकः।
ू (जायत े इन

े ् २८॥
िवषणूयोगकथनम॥

--------------------------------------------

p. 182)  े ्
उराधरमाधाय िशलाधः सयोजपत।
े ं ूितवािदनम॥् ३०॥
जिपा ूोस ं च जय

ु े ूितपादी हतोमः।
एतखावलोकन
े ु वा॥ ३१॥
िनरः पलायते िजतोऽीित वद

ु े त।ु
े घृने िनशारसयतन
हिरतालन
ु ु े वै॥ ३२॥
े (द)रिवजये()ु यममण
िविलखा

 (रन
चमिण ृ े
े ) ति िलिखत ं तििपोगह।
े ू
ूोकाले खनबमपजाजपाितः॥ ३३॥

े ं ु मासाियत ं यवैभवात।्
उाटयििप
ृ  च तििलिखत ं तमशानक॥
नचमिण े ३४॥

ू े ं िनखनकालतः।
पजाजपबमोपत े
ु यमम॥् ३५॥
मासने याित वैरी त ु दाहरयतो

तृतीय ं मतः का ्


ृ ितरान पिरतो े ्
िलखत।
 े ू े पीिडतम॥् ३६॥
सायोनिचतधिन

ू े
ँमशानभिलिखत ं िनि ं नकपक।
ूोकालसमोपते ं नाशयिलल
े ु ् ३७॥
े िरपम॥
--------------------------------------------

त ं पवू  िवषणो


े ं यम।् ीिपविच

गोमखिच े ु
च। लखनिमपिरामाण ं हिरतालम।्
ू 
पविन ् ु 
ायमखचमिण॥ ु  *
२९॥ उरे गोमखचिण
ु ं े ं (चम)
ं े ं चम  उर ं िरपसोपत
उराधरं सोपत

अधःित ं च। सयोः ूातनसायोः॥ ३०॥ ३१॥ उबमण

वै वादिवजय े नूोपािथवदशारै  े ् ३२॥ ३३॥ ३४॥
वयत॥
 ३५॥
उकालतः ूावदम े राशािवथः॥
तृतीयिमािदिभवभवात
 ्
इ े
रै कादशिभः 
ोकै िवाया ं
तृतीयारािदूधानय

--------------------------------------------

p. 183) तदवे विमलन ु जा।


ू े िपने मनजासृ
ु ु विना॥ ३८॥
िलिखत ं गोिच ि ं चामपिर


िलतनािनश े ु
ं मासादिनाऽौ पतििपः।
तृतीयने त ु मने वित
े ैिरतरैरिप॥ ३९॥
उककाकपा ं ूथमोन ं े ्
े सिलखत।

गदभिच ्
तत खाा ु
कडम 
े ततः॥ ४०॥

ृ े े वौ बीज ैसवैः।


सावन
कित
ु ैलतु ैहमाोऽिरिॆयत ु ् ४१॥
 े ीवम॥

 ृ
सावकीलं त ु ूोयसमितम।्

खरायिभराब ं खात ं वैिरपरु े िनिश॥ ४२॥

राशौ तदम े मासारु ं िपतृकाननम।्



काकोकबकँयनकितििरपादयोः॥ ४३॥


िविल यायािन े
ूतचीर े िनब तत।्

खनलवार े त ु ूोकाले चतथ॥
ु े ४४॥

िऽसाहाजैे री ाो िदशो दश।


ु ितम॥् ४५॥
 ं तदालयभिव
तावे तम

े 
नाशयजमागोखरोाजस ैिरभान।्
साहा()याासा (?) िनयत ं यवैभवात॥् ४६॥
--------------------------------------------

िवधान ं तयोगायोदश
ं चोपिदशित। तऽ इतरान ्
ु 
ितीयचतथषान ् े ् सानऽयोनःे ूावत उः
िविलखत। ्


ािदयः। िदशोदश ोजिदयः। तावे याणीितशषः॥
े ३६

॥ ३७॥ ३८॥ ३९॥ ४०॥ ४१॥ ४२॥ ४३॥ ४४॥ ४५॥ स ैिरभान मिहषान।् अिन ूकरण
् े
ु ् ४६॥
 ं सकरम॥
यिनमाण

--------------------------------------------

p. 184) ताि ं ण ु दविश


े े यानािभषकतः।

 
तवणय ैिामाथवै भवात॥् ४७॥

ृ म े ा ं ामकम।्
पमदलं का
िलिखाऽस ु पऽषे ु चत े ् ४८॥
ु ं तिरािलखत॥

ृ
बिहवारा ु 
कयाातृ े
कारवनम।्
ु रव
ूागै  ैः सप
े त ैि ं ू िविनयोगतः॥ ४९॥

तशिवनाशः ्
ात तथा ु
मानभावतः।
िवजय ं समरे राा ं ण ु वैिरिवनाशतः॥ ५०॥

े ं योजयोडशरै
मारािण ूक े ः।
तने मारािण ःु सया च शत ं पनः॥
ु ५१॥


चािरश 
चािर त ैयरचन ं ण।ु
ु ् ५२॥
यने सवऽ समरे िवजयोभवित ीवम॥

--------------------------------------------


ताििमािदिभरनभावत इरै धििभः


ोकै िवाया ं ूथमपमसमामनवमारैः

पयािण त ैबरूयोगाणा ं शािूयोग ं चोपिदशित। तऽ
ान ं ानपटले वमाणम।् अिभषकतः
े यम े
े ैः ूावदरपकजपािदनथः॥
िनविशत ु ः
े  ४७॥ ४८॥ ूागै

*?िकमिण ू े ू ैः।
ूोिसतचनकपरािदलखनििसतूसना

िविनयोगतः साधारणसकािदतः। एतं भवित
ृ
यथामानमदलं प ं तीिहवय ं च िवधाय

तिणकाम े ूथमारं ससामािल

बिहरमािदूादियनास े ु
ु दलष

पमसमामनवमारािण िरािल
ृ े
बाववीाममािदूादियनािदाा ं
े ्
े ूथम
मातृकामािलखिदतत ं यम।् एवमषामिप

ु 
चतणामराणा े
ं ूकं मतोिनवशनात ्


तिदतरवनतािर ू प यािण
सय

ूागोपिवशािकारीणीित॥ ४९॥
 े
िवजयिमािदिभभविद  ैयोदशिभः
रै ा

ोकै िवाया ं रिवकतारािण
ृ   ं
ता ं त ैयिनमाण

तयोगाोपिदशित। े ु
तऽ मारािण ूकिमा

अपनारयोजन ं नाऽ िववितम॥् ५०॥ ५१॥ ५२॥

--------------------------------------------

p. 185) ु  े
ूादिणोद कयािखायोदश।
तने तावि कोािन सवि समतः॥ ५३॥


काऽाॐ ं ततो बा े वयम े ्
ृ ु ं ततोिलखत।
् ु ् ५४॥
अरािण िशवा ु िनर-ऋमनबमात॥
 े ु नवाा ं समािलखते ।्
तऽ माणकोष
बिहरस ु कोणषे ु ितीयाणािद े ् ५५॥
 सँिखत॥

े ु िविलखदा
अरालष े ं वयारा
ृ ्
(न )।

 
तावे मातृकाािभिवदिभतमथो े ् ५६॥
सत॥

् े समािल जीक
एतत पट ृ रणोम।े
 े े िरपवः पलाय े िदशो दश॥ ५७॥
दशयन

--------------------------------------------


तावि यावदरसािन
ु ं ं  समतः
चतािरशदिधकशतसानीथः।

समचतरॐपतः॥ ५३॥ अाॐ ं ूावत॥् ५४॥ ५५॥ तािन
िवारािण। नवमातृकारािभः मातृकारसाारैः।
िवदिभत ं रीकतम।
ृ ् िलखत।
े ् ूािगािदिभसिद
 े  ु 
ै तिभः

ोकै रतं भवित समारालािन ूागमािण

दिणोरामािण च ऽयोदशकोणसऽायाा तिहः
े व
कोणृाृिकया ॅमण ृ ं का
ृ तिहः
ु ं का
ूावतरॐ े
ृ तिहरकालाराल
ु ं वय
ृ ं िवधाय
तोषे ु िशवािदिनर-ॠ
् ं तािन रिवकतारािण
ृ ूितपि
उरार ं दिणावसान ं च समािल तऽ
े े ु सानाम िविल
मारनवकोपतनवकोष

तिहरमािदूादियनास ु कोणस
े ु
िवाितीयारादीारािण िविल ूथमारं

तदकोणारालािल ृ
बिहववीा ं
 
मातृकारसाारैिवदिभतािन े
िवारायािलखिदित। य
(य)म  रयोजन े कत
वण ् े योिजत े मारं
ृ े यिन र
् े पतित तऽ सा ं िलखत।
भवित तदरं यिन को े ् एव ं
 े ु अऽ
मनववणाौयकोष।
ु े   ओ ँ कारयोजन े
नविमितीयवण
ु   ॐकारयोजन े
मचतथवण

--------------------------------------------

p. 186) ूणमयिनजा ृ तणात।्


े ु  ं ल ूाभृतीक
तदवे वैिरिशिबरे िनखनदय
े े शनः॥
े ५८॥


े सिनितम।
सनोकलहााशमित ्

तदवे परु े म े ापयिषणोदय॥


े े ५९॥

परािभचारकािदिरतािन न तऽ वै।
ु ु
ं शि परााशनभावतः॥
सृ ६०॥

् ु
त ं ताॆपे त ु िविला  तत पनः।
् ू ु े ु े ६१॥
ापयते साभभतरकादशसमम॥

ृ े
गजवािजगह े ()मडप।े
()भाडागारऽ

् े ् ६२॥
 ु िद ु म े च तत खनत॥
अःपरु े नगया


यऽ सािपत ं य ं तऽाचा  िनशोनपः।

्  शत ं वय
े े तत सव
कारयन े ् ६३॥
ृ े भवत॥

े े
बीजािन तािन ूकमपऽसरोह।
े े कशः बमात॥् ६४॥
े ु पिरतो िलखदकै
म े दलष

बिहमातृ कयाऽव
े सा  िनशः।

जािदनवक ु  ु ् ६५॥
े कयाािमनबमात॥

यऽ े भवद
े महतो राजतोऽथ(िप) वा।
् े शामयत॥
रोगतो वैिरतो वाऽिप तिन तन े ् ६६॥

--------------------------------------------

  े तऽ न सािलखनिमित॥ ५६॥ ५७॥ तदवे


मवणपयवसानिप
े शनदय
तमव। े ु
े शिनितराँयदयकाल॥
े ५८॥ तदवे य।ं
िधषणोदय े िधषणो बहितोदयः
ृ ूावत॥् ५९॥ पराःान
ु ्


जनािनितशषः॥ ू
६०॥ त ं पवम।् एकादशसमम
ु े सा

जलराशलराशवा े ६१॥ िद ु
े  एकादश े राशौ लगत॥
म े चित ृ ् ६२॥ तव ूोगजािदकम।्
े गजगहािदसामाम॥
ृ े व
वय े  ६३॥
ृ ै भविदथः॥

--------------------------------------------

p. 187) ृ त ु तने त।ु


माणथ भ ं य ं का

रा ं कवत 
 ं सवापारणाय
सवषा वै॥ ६७॥

त ं तिनषे ु ानपानासनािदना।


महज ं वैिरज ं ःख ं शावे न सशयः॥
ं ६८॥
े नवयािण नवमहमयािन त।ु
बमण
े ् ६९॥
े ं त ं (न) (च) शामयत॥
तातहश


साशत े (सकासन ू
) िवभािदूयोग ैिदत ैः बमात।्
े  ैजलिनव
िविवधािन िवषायिभय  (े िशत ैः) शन ैः॥ ७०॥


नाशयान े  े च।
(से)काा ं धारणनाचनन

एिभ ु नविभय ् सा ं न कऽिचत॥


 ैय( त) ु ् ७१॥

दश 
े े वा नगरे माम े मले पवतािदक।

ूथम ं मतः खाा ूागािदष ु ततोऽस॥
ु ७२॥

् लीिरित िरा।
ितीयादीिन त ु खनते तऽ
 चाितसवौ
धमाथ े ु
ं ृ भवतामयोगतः॥ ७३॥

े ्
ितीय ं मतः खाा ितरायिभतः खनत।
 े तऽाः ूसीदि च दवताः॥
धािमकान े ७४॥

सषे ु च तथा काारोययशोधन ैः।



पऽानधााः
ै ूभवि च िनशः॥ ७५॥
षे ु घोरैः फिणिभः नविभनवरग
 ैः।
ु ् ७६॥
ान ैमृत ोऽिप माहााोित े ीवम॥

--------------------------------------------

बीजानीािदिभिय े इःै षोडशिभः



ोकै िवारै  
नविभनवयिवरचन ं तििनयोगालािन

चोपिदशित। तऽ ज जऽय ं

--------------------------------------------

p. 188) अिािदष ु ऋषे ु नवािन नवस ु बमात।्


े तऽा ं नवाकारा ं नविप॥ ७७॥
िविल दव

ू े
पजयपचारै ं ु
ा िनशोभिसयतः।

ूागपिरवारािदरिहता ू
ं पजयिप॥ ७८॥

े नरो भा परया चमितः।


िसिमित े

ीबालवाशाना ं गितरषा े ७९॥
े च () िसय॥

भडा    तदैव सः।
कणयोजािषात
 जायतऽिचा
िनिवषो े माणा ं शयः िशव े ॥ ८०॥


 भवताता।
ऽैलोमोहनी िवा सवतो
न कदािच ु सा ूोा ता ं म े ॄिह
ू महर
े ॥ ८१॥

 े माणा ं िवाना ं च यशििन ।


सवषामव

ु ् ८२॥
ाप ं ूवािम ण ु िमदमतम॥

यने नारीनरनपदवताः
ृ े 
सवजवः।
ु ् ८३॥
भजने ं यथा मा ं ं तयोगबलावम॥

अकारािदकारामै ातृ काणः सिविभः।



े ं पिटतान
ूक ् ृ मािा अथािप च(वा)॥ ८४॥
का

् ु े
िवया मातृकावणान पटयतोऽिप वा।
ु े सा
ूों तनवकं क ं च ैतया॥ ८५॥

--------------------------------------------
ु एकै कनऽण
नवकिमा े चािभषकोऽिभिहतः।
े एषामाथः

सगमः॥ ६४॥ ६५॥ ६६॥ ६७॥ ६८॥ ६९॥ ७०॥ ७१॥ ७२॥ ७३॥ ७४॥ ७५॥ ७६॥ ७७॥ ७८॥
७९॥

भडािमािदना ु
े िवषापहरणमपिदशित
ोकन तऽाऽथः

सगमः॥ ८०॥

--------------------------------------------

p. 189)  
जपतपणहोमाचािसया े ईिरतः।
सक

कचन  वा  दरदैनथा॥
ैगिरकै े ८६॥

ु मैु िलैः कै


िसरैडलै ृ ः िसत ैरिप।
ु  े  ् ८७॥
नवाना ं नविभः कयादिभयूकनम॥


च ैऽािदिवषव 
े तथ ैवायनयोयोः।

रोरायोजिऽतय  बमात॥् ८८॥
े वषयोः


राजा वा राजमिहषी सनापािधपोऽथवा।
े े ् ८९॥
अोवाश(भ)िशीलाः कारयदिभषचनम॥
े े त ु दािर
दिणामिभषक ू शितः।

िवशा ं न कवत ु
यिद कवत लोभतः॥ ९०॥

ं े े ु
सदहपावकवऽलीकलऽकै ः(?)।
तावऽ तऽिन
े ्
िवशा े ् ९१॥
ं न िचयत॥


अिभषकफल े ण ु व े यथािविध।
ं दिव
ू  े जलनितमतः॥
सोमसयािपण े े ९२॥

--------------------------------------------


ऽैलोािदिभरिपवा  ु 
इरै तिभः

ोकै  ैलोमोहनिवायोगमपिदशित। तऽ ाप ं
े ् ८१॥ ८२॥ एन ं साधकम।्
अशषमसाधारणात॥
 ८३॥ ८४॥ िवाया
एतिाभजनपरं सव आवािमव भजीथः॥
 ु े
मातृकावणाटयतोिप ्
वा मातृकअरािण े ं िवया
ूक
ं ु ु  
े वा सपटीकयािदथः।
मण
े  े ोकयने
ूोिमािदना ूकनिमनाान
े ं नवयाणा ं िवलखनिािण
ऽैलोमोहनिवया अिभषक े
यथाबम ं नव चोपिदशित। तऽ एतया ऽैलोमोहनीिवया॥ ८५॥ ८६॥
नवाना ं यूकनिमित ातात॥् ८७॥
े े
च ैऽािदिभियिद  ु  ोकनवाना
ै तिभः े  ं
याणां
े े े ु 
नवािभषककालानिभषकयोयानिभषककतदिणाूदान -
मूदानने

--------------------------------------------

p. 190) ू
जपपजािदना े े
िसवैभवनािभषकतः।
 ु
लणसमािन 
तथा मजािन च॥ ९३॥

तनितजिनताािन
ु िरतािन च।
े े सिललैिरव पावकः॥ ९४॥
नाशयणावी

ु ु
अपऽोिविवायरारोयािदसमितान।्
् ु सखी
लभत े च बन पऽान ् ु च िचरमधत॥
े े ९५॥

े ु
कमिमािदयोगष ्
े ु ज तत ूानातः।

योभृश ं िनदा िवात िः े ९६॥
सोऽिप िौय ैधत॥
े ैः।
ूाजसित ैः पाप ैरपािदिनषवण
अनीा वैिरिविहत ैरिभचारािदिभ ु वा॥ ९७॥

य े रोगाः पीडयने ं त े िवनँयशषतः।




कािलीधनारोयिवािवजयकीितिभः॥ ९८॥

सिचर ु ु
ु ं जीवित ातः पऽपौऽािदिभयतः।
े ु िविधना चरन॥् ९९॥
े ं नवस ु ूोष
नवािभषक


अपमृ ं ु िविजाात भः ु
शामानसः।

जीविर ु जीवित मथः॥ १००॥
ं योगी भिव

शतमयी ाििरित सक ् समीिरता।



अा िनालनात िच ् १०१॥
े तं ासातम॥

--------------------------------------------


ूवाय ं चोपिदशित। तऽ िवशा ं िविनगहनम।् अत सगम
् ु ं

तत॥् ८८॥ ८९॥ ९१॥



अिभषकफल 
ं इािदिभमथ 
इनै विभः
े ु
ोकै रिभषकफलमपिदशित। तऽ पावकः नँयते इित शषः।

े ु
किममोनाम े नवस ु कालिितशषः।
िनदािरकरोयोगिवशषः। े े
मयः िशवाा॥ १००॥

--------------------------------------------

p. 191) इित ौी षोडशिनातषे ु ौीकािदमत े दशम ं पटलम॥् १०॥

--------------------------------------------

इित ौीषोडशिनातषे ु ौीकािदमता पिरपण


ू  त

ूपसारिसहराजूकाशािभधानन ु
े ौीसभगाननाथन

िवरिचताया ं मनोरमााया ं ााया ं
भगमािलनीिनािवािवधानूकाशनपरं नवम ं पटलं
ू  परामृम॥् १०॥
पिरपण

मसा।

दशम े पटले सि यायकोनिवशितः।


े ं

अाोरशत ं ाान ं मसया॥

एकादशपटलम ्

अथ षोडशिनास ु या षी समदीिरता।


सा िवा विवािसाः किथता त े नवारा॥ १॥

 ्
तदािन िलिपास ं ान ं शििभरचनम।
ताधनिविध ं ताः ूयोगाििवधानिप॥ २॥

होमयिवभदैे  कथयािम ण ु िूय।े


्  े ् ३॥
िवाितीयबीजने रान दीघाियोजयत॥

् े ्
े करायोः।
मायाान षिरवाााचरत
े ् ४॥
नवारािण िवाया नवरषे ु िवसत॥

ु े
ापकं च सने कयाािसय।


सवािप ् े ् ५॥
च िवास ु ापकं तत समाचरत॥

तने तयो भयााधकन
े िसयः।
े दवाना
तािचरण े ्
ं ूसादात सवि च॥ ६॥

--------------------------------------------

अथ एकादशपटलं ूारत।े

ू 
पविन ्
दशम े पटले पा भडािनािवाया


िवधानमपिदँयानरं षा विवािसनोिनािवाया

िवधानमपिदशित। े
अथ षोडशािद ु इने
भिव
े ैकादशने पटलन।
ोकशतपण े अथ षोडशािदना

े े
िूयनाािधकन  ु
 े ोकयने पटलाथानिशित। तऽ किथता
् ु ् १॥ २॥
तृतीय े पटल।े अत सगमम॥

िवािदिभः  ैः पिभः
समीिरत इरै ा
ु  ु
ोकै तिवधासािदकमपिदशित। ्  े ्
तऽ रान दीघाियोजयत।
् 
मायाान सविवषढान ् ई ऊ (ऐ) औ (औ) अः इतान
आ ् 
े षदीघरान ्

े ु षणान ्
कथयित॥ ३॥ नवरषे ु ॒ोऽनासाष।
े ु ु िऽष ु ऽय ं इितबमण
आमहनपायष े नवरषे ु
--------------------------------------------

p. 193) मातृकायाः षडं च मातृकाासमवे च।


 ं ूथम ं का
सवासा े ् ७॥
ृ पाऽोिदत ं सत॥

लिलताया ु वगोमािभरव
 े च।
तने ता ु िलिपशो ास ैव(?) समीिरतम॥् ८॥


तकानसाशा ं नवयौवनसरीम।्

े ु
चारमखाोजा ं िवसलयनऽयाम॥् ९॥

 ु ं मािणाभरणोलाम।्
अािभबािभया
ं ु े ् १०॥
परागिकरीटाशसदािणताराम॥


पीतकौशयवसना े
ं रमीरमखलाम।्

ं ् ११॥
रमौिकसिभबकाभरणोलाम॥

ु ु े ु ू 
राजकपसचापपणमडलाम।्

दधाना ं बािभवामै े ् १२॥


 ः कारं हमकम॥
ु े ु मातिल
पष ु ं च दधाना ं दिण ैः करैः।

समानािभरिभतः शििभः पिरवािरताम॥् १३॥

 े
एव ं ााऽचयिवािसन िविवमहाम।्

ािलनीिविलिौ ु
मला समनोहरा॥ १४॥

--------------------------------------------

े ् ापकं ूावत॥् ३॥ ४॥ ५॥ ६॥
नवारािण दिणपवू  सत।
मातृकायाः षडिमित। मातृकाास ं तडास ं च
ु ु
पदश े कलसरीपटले वमाणािदह न ाकरोिम॥ ७॥ ८॥
े 
तकानािदिभिविवमहािम ःै पिभः

ोकै दाः  ु
सपिरवाराया िनसपयाानमपिदशित। ु
तऽायधािन

ऊािदवामदिणयोः े ् ९॥ १०॥ ११॥ १२॥ १३॥
कयत॥

--------------------------------------------

p. 194) े
कनकाितवािवािविवधाचितशयः।
अ।ईटकोणषे ु सादमा
ू ् १५॥
(ु )ु ूदिणम॥
े ु ादशता
दलष  े ्
े रािशशीः समचयत।
े ं वषाया
मषा ृ ु ं ककटीमिप॥
ं शिं िमथना  १६॥

ु ं कीटा ं चापा ं च मकरामिप।


ं ं का ं तला
िसहा
ु ं मीना ं यजावदमादार
का े शािर॥ १७॥

ु े ु ारषे ु पायोः
चतरॐष  कोणिद ु च।
 े ् १८॥
अयो िदशोः शीः ूोा दश समचयत॥


मायासारीम े गत ैनामिभरीिरत ैः।

घरा सवभा च िवासा िविवधोवा॥ १९॥

िचऽपा िनःसा िनराता च पावनी।



अिचवैभवा रा दशमी पिरकीितता॥ २०॥


बिलदवीित ु ु
सोा ककािवया।
 तऽ ताम॥् २१॥
े त ु बिलकमिण
यऽ नोा दवता

साया  समोपता
े ं िवदािलदवताम।
े ्

ृ 
वयोनवयोिन ं त ु का ु ् २२॥
ृ तिहरजम॥
ं ु ं िवदायमकम।
ादशछदसय ृ ु ्

ु े े ारयसमित॥
तिहतरॐ े २३॥

--------------------------------------------

 ं इरै िभः ोकै दा


ािलनीािदिभदवता 

आवरणशीजनूकारं तयोजनाूकारं चोपिदशित।
तऽ कीटं विकिमथः॥
ृ ु
 १४॥ १५॥ १६॥ १७॥ कोणिद ु वायािदष॥

१८॥ माया खा॥ ु ु
१९॥ २०॥ २१॥ साया  ककािवया॥

वयोिरािदिभः े
तिमःै पिभः ोकै ः दा
 ं तऽ
िनसपयाचब

--------------------------------------------

p. 195) ू 
पवपिमयोरऽ दव  े ्
े चबे तथाऽचयत।
ु े ू
अनमलााम  ससाधयथा॥
ं े २४॥

ु होमिवधौ घृतमामवे च।
िानौ
ु सहॐ ं ात ं वा तचोिदतम॥् २५॥
सानौ
ू े ु ूावदीिरता।
पजासमािरवमना

िवायाः साधन ं तऽिन ् े
परमिर॥ २६॥

े ू  नामनु तम।्
अमानपिाणं
काहोमिविध ं व े ण ु वाितदायकम॥् २७॥

शािलतडलमादाय
ु े ्
ू ं भाड े नव े िपत।

समानवणवाया राया गोपय (?) था॥ २८॥

िगण ् ं तऽनल।
ु ं तऽ िनि ौपयते सृ े े
घृतने िसं िस ं त ु का े २९॥
ृ तिसत ं कर॥

िनधाय िवामो शत ं जा नतः।




एव ं होमो महालीमावहितपतः॥
ृ ३०॥

ु े
शबवारिप तथा वषाृ े ्
 पसमोभवत।
पा ं त ु िवशषण े ् ३१॥
े े ूाोलं समाचरत॥

--------------------------------------------
 ं चोपिदशित। तऽ चबिनमाण
िनसपयाबम ु ् जपहोमयोः॥
 ं सगम।
् ू
२२॥ २३॥ २४॥ २५॥ ूावत लिलतापजावसानवत।् तत लिलतासाधनवत।
् ्


एतदकारािदनवारााना ु एषािप
ं माणा ं सानौ

नवाणात ्  अमना
लिलताविदथः। ् े
ु अिन त
ू  े
पवापरूोाीकारण॥ २६॥
े ू
काहोम ं िवशषपजाफलं चोपिदशित। तऽ सृ े
ं तऽनले
होमाथ िवधानूितित।े िसकं अिपडम।् सिसत ं
 ् २७॥ २८॥ २९॥ ३०॥
शकरासिहतम॥

--------------------------------------------

p. 196) 
ता ं ितथौ िऽमै मिका ैः िसत ैत ैः।
अााा ं त ु िनयत ं ााोभवरः॥
े ३२॥

यि वाित ं व ु तािन सवािण


 सवदा।

घृतहोमादवाोित तथ ैव ितलतडलै
ु ः॥ ३३॥

पमीष ु िवशषण े ्
ु  भवत।
ू ं कयाती
े े पजा
े ३४॥
ूितपििथमार पदँयमिक॥
े 
कामयािदिचऽाा े े किवमहाः।
दकै
ू तािदिभः॥ ३५॥
यतने ितथौ ताा पा

े ं ु
े भिसयतः।
ूीणयतससमतो
े ु 
तनायःौीधनारोयिवाकीितसमितः॥ ३६॥

े  ं भमौ
जीवषशत ु
ू का तली।
ु ् ३७॥
ु सममवायात॥
यिथौ या समााता सता

े ताः ूोाः पदशािप च।


िवािविधवदवै
  े
सा जपहोमाचायोगतपणसकतः॥ ३८॥

--------------------------------------------

तथा ूितपोमवत।् िवशषण


े े विवािसाः असाधारणितिथात।्
् ् ३१॥ ता ं पाम।् िसत ैः पैिरितशषः
ूावत ूितपोमवत॥ ु े
 सवदा
॥ ३२॥ तािन सवािण  घृतहोमादवाोित घृतहोमावाणीािन

विन ्
ू अवाोतीयः॥ ३३॥ ोती भवते ससिहतः॥ ३४॥

ूितपिदािदिभराचरिद ःै पिभः ोकै ः
पदशाना ं िनाना ं यथाबम ं पदशितिथमयं
तििथष ु तिाूाि ं भजनिवशषे ं चोपिदशित। तऽ
एकै किवमहाः एकै कितिथपाः। ोतसः ूावत॥् ३५॥ ३६॥
यिथौ यास ु ितिथिथः॥
 ३७॥ ३८॥ अिखलं ूयोगािद।

--------------------------------------------

p. 197) े
िवया दवताान े ्
ं सााऽिखलमाचरत।
ू सक ् ममाधना॥
िवाूाििविध ं दवे ॄिह ु ३९॥


आसा ं पदशाना ं च यने ैताः साधकोखाः।
ण ु वािम त े दिव ु ् ४०॥
े िवाूाििविध ं शभम॥

यने िवादवताामै
े योगने िसित।
तावमाययोरैपमानिवमहम॥् ४१॥

यदवा ं ु यतऽानक
े ु
े े मनयोऽिक।


कचन ु  वा  िसरैगिरकै
ैः कमै  ः शभु ैः॥ ४२॥

ु ं चबं रख
िवदािपल ु
े ं सशोभनम।्
ू े ४३॥
या यबमारात ं िनपजािविधबम॥

ु ं िनधायाजल
तऽ क  े स
ू दवताः।

ू  ु
ूोबमसमोपते ं पवगतनकौ॥
ृ ४४॥

ृ े ु ूावद  ता ं तथा।
कोवमथाः
तिथौ ूाख ु ं ु ् ४५॥
ु ं िशमलणसयतम॥

ु कजलै
तथािवधो गः ु े े ्
मिभषचयत।
ु ् ४६॥
ु ं सविसिदम॥
तलं ूागदिदग 

अास ु बमतोऽिनावाोित सिनितम।


ु ्

े ् ४७॥
विदाहं मृित ं रोग ं दािर ं दशमोचनम॥


बमाािद वा ं फलािन िरमािन वै।
ततोऽसौ पिरधायास ु शॅश
ु े ु े च वाससी॥ ४८॥

--------------------------------------------

िवाूाििविधिमािदिभः समीिरतिमरै ादशिभः


 ं िवाना ं साधारण ं
ोकै रिँ े सवासा
ू  ु
िवाूािूकारं ूपवकमपिदशित। े
तऽ यनिविधना॥ ३९॥ ४०
ं 
॥ ४१॥ ४२॥ ४३॥ ूोबमसमोपते मिऽशलाचनािद॥ ४४॥

--------------------------------------------

p. 198) ु
समाच िनज ैि ैः सम ैवा  परोिदत ैः।
ु ं
अ  पादयोनाथ ं पोकै ः विशः॥ ४९॥

ु े ्
ूणोाय परतोबािलकरोभवत।

ततोगमाय चब े िनवँय
े च॥ ५०॥


मनसा भावय ैमाान ं दवताना।
े ता ं दव
ूोबमण ु ् ५१॥
े िवापा ं महाितम॥

ू 
समावाा मािदिऽष ु ानषे ु त ु बमात।्


सा े ु ् ५२॥
ूोपा ं ता ं ााऽ  वदनम॥

ू दवताा
जीवकण  िऽशः पण े समािहतः।
ततऽ ैव ता ं िवा ं शत ं जादावान॥् ५३॥

पनदायोाय ु ु ्
 ं वन।
पैरत
ू 
ूण िऽपासीत मबािलः ु ् ५४॥
वन॥

आय बममाचारं ूोा सक ् भजित


े तम।्
े े
आिदशिशकािनादार सोऽिप ताम॥् ५५॥


िनशोजपपजा ु ्
ैपासीत िशवा ं गम।
एव ं पदशाना ं च िनाना ं बम ईिरतः॥ ५६॥

े सव समीिरतम।्
िवाूाििवधौ दिव
तासा ं न ैिमिकं का ं लिलतोिवधानतः॥ ५७॥

--------------------------------------------

् े
ूावत िनबमण॥ ु े ४६॥ ४७॥ ४८॥ ४९
४५॥ मिमऽ ईशानिदगत॥
॥ ५०॥ ५१॥ ५२॥ ५३॥ ५४॥ ५५॥ त ैः पिभः ोकै ः॥ ५६॥
े पदशाना ं िनाना ं
तासािमािदना ोकन

न ैिमिककािवधानमपिदशित। तऽ ूिता ं
 ू
तिसपयाचबमः। ू  े उत।े
आशने पणािभषक
ू  े
पणािभषक  े
तिसपयाचबण॥ ५७॥

--------------------------------------------

p. 199) ु  े ं यत एता ु तया।


कयाितामव

आसामोमािन पजास ु परमिर॥
े ५८॥


एकाि े िताऽात पिरवाराथािवधाः।
अदा ूोपााऽतऽाचन े मताः॥ ५९॥

तासा ं काकलावािान ं तटलोिदतम।्


एव ं सव समाात ं साधारणिवधानकम॥् ६०॥

िवामा इित ूों यदे ं वद ूभो।


ण ु दिव े ु सभ वै समऽिप
े िवशष े वा॥ ६१॥

 ं दवताभदा
वणाना े ु े शषतः।
े िधाः  े
ृ िवा मैवा ु मकाः॥ ६२॥
ैवाः ता


पनरा ु यािण तलािन ण ु िूय।े
े ृ
िवारनावाराय त ैथा॥ ६३॥

राणा ं समा िवशा


ं शतमीिरतम।्
ृ  े कोण े ततोयम॥् ६४॥
िवधाय वयोम

--------------------------------------------

े  े ोकयने
आसािमािदना िवधानकिमनाािधकन
पदशाना ं िनानामोािने िनन ैिमिककाषे ु च
े ं ूोिनगमन ं च करोित। तऽ तथािवधाः
ानोपदश
अिनासमानपाः। अदा पृथक ् पृथक ् ािपजास॥
ू ु ५८

॥ ५९॥ तटलोिदत ं ानपटलोिदतम।् एव ं उ ूकारण॥


े ६०॥
े  े ैकन
िवा इािदना मका इनाान ू  ं
े ूपवक
 ु
िवामयोभदमपिदशित। तऽ ैवाः ीदैवाः।
ु वाः॥ ६१॥ ६२॥
मैवाः पै
ु े
पनिरािदिभरशषतः इरै ः पिभः ोकै ः

षोडश यायपिदशित। तऽ अाः विवािसनीिनािवायाः।

अनावायरािण अौ

ॐकारहकाररफवकारनकारसकारपकारमकाराः
--------------------------------------------

p. 200) ृ तषे ु सणानौ


का े  त ु मतः।
माया ं नामािता ं का
ृ ता ं तारण े े ् ६५॥
े ूवयत॥


अवाराले तािखणान
ं ्
े  दशबमात।्

 ु
कमानपान ् े े वै॥ ६६॥
पाशिखबमण


वारा ूावदािदरािदाारािण च।
 ् ६७॥
एव ं षोडश यािण जाय े त ैयथाबमम॥

 ैः साधयि
त ैय े े
ं मनीिषतमशषतः।
ूथम ं खपर े रविमलन ं ु ् ६८॥
ू े सयतम॥

ू ं ु े
िसरं तिस े िपा धररससयत।
िलिखा खिदराारे तापयििश
े जापवान॥् ६९॥


नारी नरोनपोऽोवा समायाित च तलात।्
े े ताॆ े वा वा काो
तवतन े ् ७०॥
ं वा ूावदािलखत॥
--------------------------------------------
ु  ं ु
े  सवऽासयरोपादान
अपनारायथः। ं
ु 
भवित। राणा ं चापनवगतः। नानामरत इित
ृ  ं
सवऽ समयः॥ ६३॥ ततो य ं अकोणावयोय
ृ े  ६४॥ तारण
कथः॥ े ूणवन॥ ्
े ६५॥ तान ूावत।् ूादियने

ृ ः। यिवरचनाबमोयथा इमानने ॅमण


त ैः रिवकतारै े
एकालाराल
ु ं वय
ृ ं िना त े ूावदकोण ं
ृ तदरािप वय
का ृ ं िवधाय तषे ु अस ु कोणषे ु

अमािदूादियने आिदतः अौ समािल सवम े खा
े ं
ूावामसिहता ं ूणवने वितामािल
े ृ
अवारा
 ु
कमानपािण ू
पभतारािण दशदशसमािल
ृ े
बिहववीाममािदूादियन
े ्
े एतथम
अकारािदकारााकपाशदरायािलखत ं
यम।् अ ैवास ु कोणषे ु
ू  ू  ृ
पवपविलिखतिवारिवकताराकापिरतन -
े ् तने षोडशयािण सवि
मराकमराकं िविलखत।

त ैमनीिषत े
ं साधयिदित॥ ६९॥

--------------------------------------------
p. 201) ् ू ं फलमीिर।
तापनादिप भवते पव
े ् ७१॥
ितीय ं खपर े तने िविल िनिश तापयत॥

नारी वँया समायाित जाचारिवलिनी।


े ् ७२॥
तृतीय ं तने तऽैव िलिखा िनिश तापयत॥

ु े णाैिररातरा।
ँमशानाौ मकशा ु

तदवे दती दधवागारं त ु िनज॥


े ७३॥

रस े िपा िलिखाऽौ सता


ं े
िनरवनतः।

ँमशान े वैिरणा ं ूोकाले बाशयो े ् ७४॥
जपत॥

ु  े ्
मन ं ु तदवे साः िपशाचातिरपभवत।
चतथु  िविलखपचीरऽिसतार॥
े ृ े े ७५॥

ू 
पववऽ े ु े च।
िनखनिाऽावबमण
ु  यमालयम॥् ७६॥
े साहाििपयाित
दाहरण


पमऽथ  िलखयोः।
वा ष े योनाम े

कालोकजपोलखा  े ७७॥
खपरय॥

ँमशान े िनखनते ूावदीतीरय े यम।्
ं ु वािरणा पणा
नात ू  या ं षाायोिमथः॥
े  ७८॥

--------------------------------------------

ु इरै ा
ूथमिमािदिभभिव  ैः यिशिः

े ु षोडशयषे ु
ोकै ः ूोष
ु 
तृतीयचतथपमषसमाम  ैिनमहान
ःै षिय  ्


एकादशने िनमहानमहान ् े ैः शभाशभािन
शष ु ु चोपिदशित। तऽ
 रिचऽकम।् खिदराारे
तिस े रविरस।े रविनाम
े ू
े ६९॥ तने पविण।
खिदरनाार॥ ्
े अिन ूकरण े सवऽ
ु तापन ं खािदराार॥
िानौ े ७०॥ ७१॥ ७२॥ ७३॥ ूोकाले
ूावत॥् ७४॥ अिसतारे इित पवसः॥
ू  ू  ्
७५॥ पववत

--------------------------------------------

p. 202) सम े नाम सिल


ं े
िससपयथािविध।
िशरःकपाले िनःि ँमशान े िनखनििश॥
े ७९॥

िरपोः परोकाले त ु िपशाच ैमत ु
 े िरपः।
अम ं खपर े का ु े खनििश॥
ृ िरपार े ८०॥

साहाहाै ु
ृ री ूयाािटतोऽतः।
े का
नवम ं हि 
ृ तिमकाया ं वरे िदन॥
े ८१॥

िसयोग े शभु े ल े िधषणोदय एव वा।



कापमृ ु े ु
रोगािदःखोमत े नरः॥ ८२॥

दशम ं राजत े पे का े


ृ वँमिन ु
कऽिचत।्

ू े े े ८३॥
िनधाय पजयँमँमपातािदशाय॥

ू े े
 रदत
तथा भतमहाता धारणात।्
एकादश े िलखज  ु तत॥् ८४॥
े ू  पाटीरिवै


उबमसमोपते ं गिलकीक ु
ृ ता ं पनः।
िसतिसमय े िले साा
ं ् ु
 तत पनः॥ ८५॥


ापयते ौिम े त ु पजयिश
ू े तत।्
सास ु सिसत
ु ैः पैः
ु सौरभा ैिवधानतः॥
 ८६॥

मासादााहश ु ्
े ःु शऽवो ीवम।
े ु  ु ु ८७॥
े घृतनारोयमायः।
भवयािधतान े

 ु िवशषण
राता ु
े े सिखताः ु
रयतः।
असौवीरम े िवषयित
े वैिरणौ॥ ८८॥

--------------------------------------------


िनरसािदना॥ ७६॥ योः ययोः। योः िवयोः॥ ७७॥ अऽािप

लखनि े
ं िनरसािद। एतदवाििमहूकरण ु
े िानौ
िम॥् ७८॥ ७९॥ ८०॥

--------------------------------------------

p. 203) े
तऽैव कथनािोग ं तयोादयदिप।

शठीमरीचिपः ु ू
ससाः ू 
पिरचिणताः॥ ८९॥


लकच े ्
े त े तििनिपत।
रसोपताः
् ु सास ु यऽाराित ु तखम॥
तापयते िऽष ु ् ९०

ूोकाले रैरातापतृ
ासमितः।
ादश ं खपर े रािऽरसनािल
े ु
तनः॥ ९१॥


इकायगम ं का ् े े
ृ तत षयढम।्

े ु
े े शारायतनऽिप
ापयिडकागह े वा॥ ९२॥

गहृ े िभिम े वा शयनापनतोऽिप वा।


ु ं वाऽथ िचनम॥् ९३॥
यैे िरणोरोषमोग

वहारं ऋण ं चादािहताकम।्
ू  े ु धारणतोऽना॥ ९४॥
ऽयोदशने भजनाश

वािप लभत े पऽु ं िविचऽा यशशयः।


ु 
चतदशगत ं नाम का
ृ भज ु े ९५॥
ू  चतथ॥

िसमगत ं का े े ्
ृ तिशीथऽिभतापयत।
ु नपाः॥
साहाशमायाि ियो वा पषा ृ ९६॥


गजा हया मृगा े य े जीवा भतलाौयाः।
ु े फलकािलिखतने वै॥ ९७॥
े नाा यन
परण

--------------------------------------------

िधषणोदयः ूावत।् वा पार॥


े ८२॥ ८३॥ ८४॥ िसतिसमये

िसतमधिमय। ्
े तत िलिमितशषः॥
े ८५॥ ८६॥ ८७॥ ८८॥ तऽैव
े ८९॥ ९०॥ रािऽरसने हिरिारसन॥
असौवीर॥ े ९१॥ ९२॥ ९३॥ ९४॥ ९५॥ ९६॥

--------------------------------------------

p. 204) ु
सखूसितः ्
ू ात ीणा ू े
ं तजाूणािदना।
षोडश े नाम सिल
ं धारणाािणना ं तथा॥ ९८॥

रा भवित सवऽ महरोगभयािदष।ु



तदवे णप ु ् ९९॥
ं िवधाय िविधना यतम॥

 ू
ऊिमकादभषादौ ू  वा िबभृयातः।
मि
ु े
आिधािधिविनमोिनःसपोिजतियः॥ १००॥


भोा भ पयाना ु
े  ं भिव।
ं जीवषशत
योिनतमयी ाििरितसमीिरता॥ १०१॥

अा िनालनाि े तं ासातम।


ृ ्

इित ौीषोदशिनातषे ु िौकािदमता पिरपण


ू  -त
ू  ् ११॥
एकादशपटलं पिरपणम॥

--------------------------------------------

े पदशन॥
परण ु
े ९७॥ अऽानमहूकरण ु
े िानौ

पटीरािदणपदम।् हैमपोीणम॥
 ् ९८॥ ९९॥ आिधः मानसी
पीडा। अऽ ादशतमः ोकः षरणागाथा॥ १०१॥

इित ौीषोडशिनातषे ु ौीकािदमता त पिरपण


ू 
ं े
त ूपसारिसहराजूकाशािभधानन
ु े िवरिचताया ं मनोरमााया ं
ौीसभगाननाथन
ााया ं भगमािलनीिनािवािवधानूकाशनपरं
ू  परामृम॥् ११॥
एकादशपटलं पिरपण

मसा

यािण षोडश ाा म ैाािधका े ्
भवत।

चतःषििरितू े े ् ०॥
े ूोमकादशऽिखलम॥

ादशपटलम।्

अथ षोडशिनास ु समी या समीिरता।


् १॥
ता िवधान ं वािम ण ु सवाथसाधकम॥
 

ूोै व िवा ूागवे ादशारिवमहा।


 ् २॥
तदािन िलिपास ं ान ं शििभरचनम॥

 (सवतो
साधन ं होमकमािण  ) यािण फलभदतः।

े सकलं कथयािम यथािविध॥ ३॥
ूोबमण

यमकैे कमथ च य ं यमथो यम।्


ु ं का
मायया पिटत ु 
ृ कयादािन षमात॥् ४॥
े ं शिपिटत
ूक    े ्
ु ैमाणदशिभसत।

ु े ु च बमात॥् ५॥
॒ोऽनासावावोनािभगष


रा ं रारा ं रगमालािवभषणाम।्

ु ु ् ६॥
ु ु ं िऽनयना ं मािणमकटोलाम॥
चतभजा

--------------------------------------------

अथ ादशपटलम।्

ू  े
पविकादश े पटले षा

विवािसनीिना(या)िवािवधानमपिदँयानरं सा

महावळरीिनािवाया ु
िवधानमपिदशित। े
अथ षोड?शािदना
अवाय े इने ोकशतपण
े ादशने पटलन।
े तऽ अथ
े 
षोडशािदिभयथािविध  ु
इिै िभः ोकै ः पटलाथानिशित।
तऽ ूागवे तृतीयपटल॥
े १॥ २॥ ३॥

यिमािदना बमािदने ोकयने ासबममपिदशित
े मायया खया।
। तऽ एकै कं िशरः िश(व)खयोिरित शषः। े अािन

दयादीिन। बमााितयािन ु ैः खापिटत
शिपिटत े ु ैः दशिभः।
े  ु े ु एकै किमितशषः।
खायवजवावोनािभगष। े गु ं
े ् ४॥ ५॥
नाम महनम॥

रािमािदिभनाियकािम 
ःै पिभः ोकै दाः
ू ु
सपिरवाराया िनपजाानमपिदशित

--------------------------------------------

p. 206)  ु ं दािडमीसायकं तथा।


पाशाशािवचाप

दधाना ं बािभनऽ ैः दया (पर) दमसशीतलै
ः॥ ७॥

ुे
पँयी साधकं ॐषोणामहीपर।

चबम े सखासीना े ् ८॥
ं रवसरोहाम॥

ृ ं पोतमग।े
शििभः पािभरावता
ं े
िसहासनऽिभतः े
ूोतािभः शििभः॥ ९॥

ृ 
वाािभिवनोदािन यातायातािदिभः सदा।
ु 
कवाणामणाोधौ िचय े (ळ)नाियकाम॥् १०॥

इाानिबयाऽ िऽकोणा शयः।


डािकााः षडॐाः पादशपऽगाः॥ ११॥
े िदनी
खा े ु
िा ोिभणी मदनातरा।
िनरना रागवती तथ ैव मदनावती॥ १२॥


मखला े
िािवणी वगवती ादशशयः।
 े १३॥
ततः षोडशपऽाः शीराकणयािक॥

ु े
कमला ं कािमन का ं कला ं किलतकौतक।
ु ् १४॥
िकराता ं कालकदन े कौिशका ं कवािहनीम॥

--------------------------------------------


आयधकन 
ं वामोहािददिणाधरहा ं

वामदिणवामदिणबमण॥ ६॥ ७॥ ॐषोणामहोपरुे
चबम।े एतं भवित समिऽरखा
े ं योिन ं िवधाय

तिहयथामन ृ ता े ादशय ं
ं षोण ं का
ादशप ं िवधाय ता े षोडशदलं प ं का

ु  ु ारोपते ं समचतरॐय
तिहतिद ु ं कयात ् चबे
ु  तऽ

सखासीना े
ं ता ं िचयिदित॥ ८॥ ९॥ अणाोधौ शोणाोधौ॥ १०॥
े  े
इािदिभयजिद 
ःै सिभः ौकै दाः
् े
पिरवारशीपिदशित तऽ षडॐाः न ैर-ॠािदबमण॥ ११॥
ु मदना इित मदनातरा
मदनातरा ु इित च शी॥
े ु े
१२॥ १३॥ किलताकौतक
ु इित च शी।
किलता कौतका े

--------------------------------------------

p. 207)  ु
कातरा ं कपटा ं कीितकमार ु 
कमामिप।

चतरॐिता ं चािप शीराकणय बमात॥् १५॥


जिका विगनी े
नाी चपला पशला सती।
रितः ौा बोगलोभमदो े मनिनी॥ १६॥

िद ु ारषे ु (पाष)ु कोण (अिद) िद ु च सिताः


ं (ननाः)।

ु े े ् १७॥
े चतरॐऽिभतोजपत॥
ादशैता महादिव

ृ  ू
काऽममलाा  े ्
ं ूोप ं ततोऽचयत।

शोणाि ं हमपोत ् १८॥
ं च िसहासनमनारम॥

े ूावदावा शििभः।
तऽ चबं ततो दव
  े ् १९॥
ं ैनामिभरचयत॥
मायासारीमगत
बिलं च दादन ु साया  परोया।


दा ु ककाया
ु ु ु 
होम ं कयाथािविध॥ २०॥

े ्
ु त ैवा  होममाचरत।
घृताै रण ैः पैघृ
् े  ं त े समीिरतम॥् २१॥
ूावत समापयिदमचन

--------------------------------------------

कालकदन े कालाकदना इित च ॥


े १४॥ १५॥ मदो े मदा उा च इित
े १६॥ िद ु ितषे ु ारिथः।
॥ े  पाष ु ाराणािमितशषः।

ूथम ं पिमािदचतिद ्
ु ारपाष ु पात वाािदकोणिद ु
े  े ् सवऽावरणष
ूादियनाचयत।  ू े ् १७॥
े ु अमाादियने पजयत॥
ृ े
कािदिभः समीिरत ं इ ु  ोकै दा
ै तिभः 
ू ु
िनपजाबममपिदशित। तऽ ूोप ं
ू  ु ् शोणािः शोणसागरः॥ १८॥
अिसोमसयाकभावनािदयतम।

तऽ िसहासन े ितायािमितशषः। ् ु
े ूावत िऽखडामिािदिभः।

मायासारीमगत ैः खासारीमयोिजत ैः।
शोणसागरादीनामिप एवमवे मयोजनबमः। (माया)साया
ु ु
कका े  े ु
 अ()बलिवशषानौ
(िव)या सवऽ
ु ु
ककािवया ु े ् २०॥ ूावत ्
बिलं दात।् यथािविध अऽापतम॥

तजोपया ायोजनािदित॥ २१॥

--------------------------------------------

p. 208) ू 
वसकाले मी े वा पणामार े ्
साधयत।

हिवाषी पयोभः फलमलाशनोऽथ वा॥ २२॥


ातः सगिसिललै ं ु
रणाशकवान ् ु
शिचः।

चचनकाँमीरचचालोिहतिवमहः॥ २३॥

ु ु
अनााियगलालाणववान।्

ु  े
मखािपतशकलो े िजतियः॥
चता े २४॥


मौनी िऽकालपजास ु कतससाधनः।

नाशी तिशने जपिा
े ं समािहतः॥ २५॥


िनशोभो जपिाभान ् ु
भजनकौतकान।्

ऽयादहीना मधरु ं पायस ं भोभिमान॥् २६॥


े ु त।ु
ूणा  िवसृजिशिनष


गजीव ् २७॥
ं समासा ूणाऽसकदावान॥


धनधाारा ै ं सो तदनया।

कतारो ू े ं च भितः॥ २८॥
िनश पजय

अ े च िच ैः ोऽ ै त ं सतो


ं े ्
ृ भवत।
कती
िवशा ं च दप च द ं चासमवे च॥ २९॥


न कदािच कवत े ु
िवशषासिधौ।
् त ैः॥ ३०॥
ं ं नते घृ
एव ं लऽय ं जा तशाश

--------------------------------------------

वसकाले इािदिभः साधक इरै रकादशिभः


े

ोकै ः सविवासाधनसाधारण ु ु
ं गणिवधानमपिदशित। तऽ

हिवाशो िनलवणपोीिहतडलाहारी॥
ु २२॥ २३॥ २४॥

कतससाधनः ृ
कतसयोयबमः॥ ु
२५॥ भजनकौतकान ्

िनभजनिनरतान॥् २६॥ तिनषे ु पररणिदनष॥


ु े ु २७॥ २८॥ अे
ु ु ् द ं
े ोऽ ैः पिभः ोकै ः। त ं गम।
पररणावसान।
--------------------------------------------

p. 209)  ु
आरवधूसनू ै ूसनू ैबकलावै
ः।
ू ैकै वा  िऽमै  िनशः॥ ३१॥
मधकज

ू ु ृ ैः।
चचनकरीकाँमीरसरभीकत
तपयत ्
 े सिललै ्
ाविनशोभिमान ढः॥ ३२॥

एव ं सिसम
ं ु कयााािन
ु  साधकः।
ु ृ ृ ं ु
गभोिनककतससयतः॥ ३३॥

 
सहॐजापी िरधीमवीयिवदावान।्
् ु
यः सोऽिप काान कवत े ३४॥
ूयोगााथा िशव॥

यानने मोहन
े चापलनािप
े े ्
वाऽऽचरत।
् े
अनथान शनाशािद पीडा ं ूाोित िनितम॥् ३५॥

ु ु ु ैः।
अण ैः पज ैहम ं कयािमधरात
् )॥
मडलाभत े ल महत ािवमहम(हाम ् ३६॥

कारैः ौिसिसै  ं (िऽ)ति िदनाविध।
ः पौणा

जयािशोभा सहॐ ं िवकच ैः शभु ैः॥ ३७॥

तिनषे ु पवान
ू (् पू)भोजयपतः।

् ३८॥
ताव जाोमा े यावात ं कतम॥

--------------------------------------------

 ् २९॥ लऽयिमितिवशषिवधानावल
िमापिनवहणम॥ े े ं

लऽय ं जपिदथः॥ ् ं
 ३०॥ ३१॥ तावत दशाशतः। िदनशः
ूितिदनम।् अऽ पररणिवधौ
ु ु
ूोमिखलं सकलिवापररणम ्


॥ ३२॥ एव ं उूकारण॥ ३३॥

गभ े  े ोकयने
(िम)इािदना िनितिमनाान

ु े
पररणमरणािप ूयोगयोयतामथाकरण े ूवाय ं
ं ु इथः॥
चोपिदशित। तऽ अथा (अथा) अः न ैविवधगण  ३४॥ ३५

 े
अण ैिरािदिभभविद ं
ःै सिवशा
 ै  ैहमािदना
ोकै नानािवधि
--------------------------------------------

p. 210) चकै ः ोिसं(िस)यै ु ्


ु ः सहॐहवनावम।

लभत े णिनाणा ू  ् ३९॥
ं शत ं मासने पववत॥

पाटलैघतृ  सिसै
ं ः िऽसहॐ ं त ैः तथा।
 भत े िचऽािण वसनािन च॥ ४०॥
दशािदसासाँ

ू
कपरचनादीिन ु
सगीिन च मासतः।
ू लभत े  ैर ैभगोप(भो)योिगिभः॥ ४१॥
विन

े ्
शािलिभः ीरिसािभः समीष ु शत ं नत।

तने शािलसमृिः ात मास ं ् ४२॥
ैः षिरसशयम॥

 ु
ितलैत ैिवस े वषादारोयमायात।्

जस ु िऽष ु तथा वािभजहयाथा॥


 ु ४३॥

 जीवित।
िनरातो महाभोगः शत ं वषािण
ुू 
गडचीितलवािभिष े ् ४४॥
ु जस ु वा नत॥
े ु  ु
तनायःौीयशोभोगापयिना े ्
िदभावत।
ै ु त ैषे ु िऽष ु बमात॥् ४५॥
घृतपायसध


आयरारोयिवभवै ृ े
नपमाोभवथा।

सा ं कदलीहोमात सौभाय ं लभत े वतः॥
ृ ४६॥

--------------------------------------------


नानािवधफलावािमपिदशित। ् ् ३६॥
तऽ मडलान ूावत॥
ू 
तिनाविध पणािदनाविध॥ ३७॥ तिनषे ु सवूयोगिदनष।
 े ु

पवान ्
िवािवदः। ु
उपतः मधरसूायािद।

एतवूयोगसाधारणम।् ताविदा  ्
ु ं सवहोमसाधारणम॥

३८॥ ३९॥ दशाऽिदमासान ्  दशािमथः॥
दशािद   ४०॥ ४१॥ समीष ु
ु ु
ितिथष ु अ वासना गमखादवगा। एकादश े पटले ितिथष ु

िनाना ं िवशषतः ू
पजाहोमािदिवधानात ् षीिप
अऽ

िवशषिवधान  ् ४२॥ तिवस े साम।् जष ु िऽष ु
ं कतम॥
ं े ु
जनऽतशमैकोनिवशितनऽष।

--------------------------------------------
p. 211)   ु ूादशमाऽ
वािऽकै े ं ु ैः।
ैिासयत

जयािनशोघोर े सिपातरे गद॥
े ४७॥

महारोगषे ु वािभः
 ितलैििछोवैथा।
ु  ं ु ैः॥ ४८॥
िऽिभवा  िनशोहोम ं कयािासयत

ु सखी
षमासादतो वाऽिप रोगाः े ्
ु भवत।

तिनषे ु जपिा
े ं िनशः सिललं ृशत॥् ४९॥

े ्
सहॐवारं तोय ैः ान ं पान ं ाचरत।
ु  ु े ५०॥
े कयािोगिवमय॥
पाकामिप त ैरव

ं ू  लवं सषप ं ितलम।्


 ृ ं सचय
साव
िप ं च सापादो रजसा च समितम॥् ५१॥


ृ पिलका
का ं त ै ु दय े नाम सयताम।
ं ु ्


ूाविाऽयस ैी ैः श ैः पिलका े ् ५२॥
ं नत॥

एव ं िदन ैः सिभवा  िऽिभवकिदनन


 े वा।

साो वशो भवीयमिप रितो ढः॥ ५३॥

तथािवधा ं पिलका ु
ं कडम े खनिव।
े ु
े ् ५४॥
 िनधायाऽ िवया िदनशो(वं) नत॥
उपयि

--------------------------------------------

तथा शतम।् तथा अरोगः॥ ४३॥ िनरातः अाकलः।


ु ु ू अमृता।
गडची
ुू
गडादीिन ु
ऽीिण िािण जऽय े यथाबम ं जयात।् वा

पारे िऽष ु जिितशषः। ् ् ४५॥ ४६॥


े बमात यथाबमम॥
 ः िऽसािभः वािभिरथः।
वािऽकै  ं ु ैः
 िऽासयत
ु ं ु ः॥ ४७॥ महारोगषे ु महारोगा नाम वातादयोऽौ।
िऽमधरसयै

िछोवैः अमृतालतािभः एकै कैिरितशषः।

--------------------------------------------

p. 212) िऽसह ं िऽयामाया ं सषप ैिसतु ैः।



शतयोजनरादानयिनता ं बलात॥् ५५॥

ता ं त ु पिलकाममधिसमिताम।
ु  ू ्


कतूाणूिता ं च ँमशान े िनखनििश॥
े ५६॥
सायोिन ं च तऽैव िछा दा बिलं ततः।
ृ े
कतािभषका े शतऽयम॥् ५७॥
ं िवा ं ूजप

े े राशौ मासाानािवधरिप।
अरातरम ै
ू ु ् ५८॥
 े सिनितम॥
ं े नाशमित
रोग ैभतािदसशै

ु ृ सिलले ता ं खनििश।
यरा सम े
ु सखी
े  ैः स िविनमः
शै ु जीवित भतल॥
ू े ५९॥

ृ े का
सावण 
ृ ता ं सषपा े िनविशताम।
े ्

तोयम े िनधाय ैताथयवासरै


े ः॥ ६०॥

े  कत
वैरी तीोरणातः ् ु भवत।
ृ े ूावत सखी े ्
े ् ६१॥
तामवे चिडकागहे े तथा बिलयतु ं खनत॥


साो नरत नारी ् ु
चते शारायतन े ्
े खनत।

तिधानने सिहत ं शऽादवान ् े ् ६२॥
भवत॥

--------------------------------------------

िऽिभः वािदिभः ु ैः। वा पार।े तिनषे ु
समिदत
े ु ४९॥ तोय ैः अिभमितजलैः
महारोगूतीकारूयोगिदनष॥
पाका ं अाम।् त ैरव
े जलैरव॥
े ५०॥ ५१॥ त ैः
 ृ ू 
सावचणािदिभः ु ैः॥ ५२॥ ५३॥ ५४॥ ५५॥
समिदत
 ू
अमधिसमिताम ्  ू
अाशमधिसिहत ैः
ूागै ृ ् ५६॥ कतािभषक
ु ः कताम॥ ृ े इािद
 ू ृ
सवबरूयोगानरकम।् अिभषक
े ु तवता

 े
िनसपयाचबण॥ ५७॥ अम े राशौ िनखनिदित
े सः। सवऽ

बरूयोगान ्
सा ु  ् ५८॥ ५९॥ ता ं पिलका
अम े राशौ कयात॥ ु ं
ँमशान े िनखाताम।् एतत सषपापाऽम।
्  ् उवासरैः मासािदिभः॥

ृ े
६०॥ ूावतसिललापन े कत।
ृ े तामवे सानऽवकताम।
ृ ृ ्

ु ् ६१॥
तथा बिलयतु ं सायोिनबिलयतम॥

--------------------------------------------

p. 213) ु
महावळ ं च वळ ं च यायानमात।्

ु ६३॥
ूयोगानिप वािम समािहतिधया ण॥

ूादिणोिदक ् च िवशऽािण
ं ू े ्
पातयत।
तने कोािन जाय े कषा
े शतऽयम॥् ६४॥

तषे ु कोण(उपाषे)ु चतऽिप


ु े ्
 े पकन
माजयत े च।

चािरशऽ े ् ६५॥
शषे ं वळाकारं यथा भवत॥

िद ु चािर चािर माजिया


 िऽकोणकम।्
ु  े
कयाषािण े ् ६६॥
कोािन पषा शत ं भवत॥

तषे ु पवािदपिरतो
ू  िलख(े दा)िारािण त।ु

ूावरिविभािन ूागिविधना तथा(तः)॥ ६७॥


चािरचािरश े ं त ु मतः।
शत ं तषा

एकिवशितकोािन ु े ६८॥
िशािन पनरिक॥

--------------------------------------------


नरनाययथाबम ृ  े तिधानने
ं चिडकाशाोगह।
अमराँयािद॥ ६२॥
 ु
महावळािमािदिभः कायानपत े
इरै कादशिभः
  ु
ोकै महावळािदयिनमाणबमपिदशित। तऽ ूावत ्

एकादशानावारािण ु
ूागिविधना े
ूादियूवशगा
े ं षिधकशतसारिवकतिवाराणा
तषा ृ ं
े ु षिमितशषः।
समित ं िशिवकतारष
ृ े

चकारािकतिवारसिहतिमितशषः। ु
े अगमम।् लखनबम


सदायूाात अयमऽ े
िवलखनबमः यथा ूाक ्
दिणोदक ् च समारालािन िवशितिवशितसऽािण
ं ं ू े ् एव ं कत
पातयत। ृ े
एकषिधकशतऽय ं कोािन सवि॥ ६३॥ ६४॥ तषे ु चतिद
ु ु
 ु  ् बावीा ं
सवमकोचतयवजम।
 े ् तदः
कोाािभतः ूितकोण ं सदशसदश माजयत।
् ू   ु एकमक
ितीयवीा ं ूावत पवपिरकोपाष े ं
कों पिर अािन ऽयोदश ऽयोदश कोािन
 े ् तदरिप
ूितकोणमिभतोमाजयत। ्
े तृतीयवीा ं ूावत एकमक
े ं
 े ् तदतथवीा
ा ूितकोण ं नव कोािन माजयत। ु  ं
े कं ा ूितकोण ं
ूावदकै

--------------------------------------------

p. 214) तषे ु पयायिनाणवणषसमितम।


 ु  ्


घिटकायगवण ् ु
च िलखते ूागयोगतः॥ ६९॥
िशषे ु िवावणा
 िलखादशशषयोः।
े े
े ु 
े पटयोयोः॥
साामािलखबमण ७०॥

ु  ु िलखोणिभतो
चतिद े े 
भौितकाणकान।्

े ूाोणयो ु ऽय ं ऽयम॥् ७१॥


ििऽबमण

् े ु सिल
एतत ूोष ं सप ु ्
ं ू िविधना यतम।
् े ं ु पािसहॐ ं तत ु तत(तम
ृशन जपन ् ७२॥
् )॥

ंु े ु कायष ु बमतः िशव।े


िविनयाथोष

भतारािण ु  े  ु
च पनिलखायानपतः॥ ७३॥

--------------------------------------------

 े ् तदः पवीा ं
पपकोािन माजयत।
े ं पिर ूितकोणमक
ूाव ैकै कमक  े ्
े ं एकं कों माजयत।
ृ े एकाशीिधकशतकोप ं ूितिदश ं एकािदूितपि
एव ं कत
ृ वळाकारं ँयत।े तषे ु
ूितपा एकै ककोािभवा
ु  ु ूथमितीयपिकोचतय
चतिद ु ं माजिया

े ु  ् एव ं कत
े िऽकोण ं कयात।
तऽोपारखामयावन ृ े
पषिधकशतकोािन ँय।े तषे ु
ू 
पवपिकोपकमकामार

सवबावीा ं ूादियने षिधकशतसषे ु
ृ े
रिवकतिवारािदतः ं
षिशदरायािल
तदितीयवीामिप ममकोमार
ू 
पविलिखतारो ािऽशदरािण
ं ूावदािल

तदतीयवीामिप

िलिखतारोपिरतनाािवशरायािल
ु 
तदतथवीामिप ु
अमारबम ु 
ं चतिवशरािण
ूावदािल तदः पमवीा ं तत ्

िवशरायािल ू
तदः षवीा ं चािर सय
ु ं
चतािरशदिधकशतारायािल ततः
े ं े े ु बमण
शषारािऽशशरष े ैकिवशितवणः
ं  सह
ं   ं ष 
पिवशपटलवमाणपयायिनावणष
समािल तदन ु यगघिटका
ु े
रय ं यथा सदायमकिन ्

कों समािल ततो ादशस ु कोषे ु िवाया अ(िव)िधकतािन




ादशारािण समािलाविशयोयोः

कोयोिलिखतारयम ु
े ूावदधाामपिरात ्

ु  ु िऽकोणषे ु ूागािदूादियने
 च समािल चतिद
साधककमणी

भतारािण ृ कादशकं
ििऽबमादािलाविशिवकतिवारै
--------------------------------------------

p. 215) महावळिमितात ं सवऽ ैवापरािजतम।्


े  ु ७४॥
िवजयिवषवँयोाटनकमस॥

् ु
रयते पिशा ु े
ै च तथ ैव िरपिनमह।
े ु े े  े
दशरापरमामिनवशादिवशषतः॥ ७५॥

े ु े ू भमौ
घौरषातजातष ू सिल
ं गिरकै ः।
म े दव ू े
े समावा पजयिशः िशवाम॥् ७६॥

सास ु ितसृष ु ूोबमाौराजन ं तथा।



ु  िऽराऽ
कयात ु ं िऽगण
ं िगण ु ं कापतः॥ ७७॥

ु े े
राा ं वैिरिवरोधने परीमाऽावशिषत।
् ७८॥
िवभव े मडप े त ूोवज ं िलखहत॥

े  े
दरदनाचय म े दव ु
े शिचिताम।्


नगीतािदभीः सा सास ु च िवशषतः॥
े ७९॥

एव ं ूाविन ैै िवजयी ृ  े ्
नपितभवत।
वैिरनाशने वा त भासनतोऽिप वा॥ ८०॥


तताजिया त ु भाले का ु बलैः।
ृ पर
े ं म े गज े िजविर
ूतीया(परीया)िशक े ं सखी ् ८१॥
ु ( म) ॥

िनःसपो िनरातकः षडः ातवैभवः।



एवमत  े ् ८२॥
वळ वैभव ं कोन ु वणयत॥

--------------------------------------------

 ं ऽय ं चाऽिलखिदित॥
ूािमयोय ं ऽय ं दिणोरयोय े
६३॥ ६४॥ ६५॥ ६६॥ ६७॥ ६८॥ ६९॥ ७०॥ ७१॥ ७२॥ ७३॥
  े
महावळिमािदिभवणयिद 
नै विभः
 े लािन चोपिदशित। तऽ
ोकै महावळयूयोगिवशषाँ

ूोबमात लिलताूोबमतः॥ ् ैः
७४॥ ७५॥ ७६॥ ७७॥ ७८॥ ७९॥ ूावत िदन
मासािदिभः। गज े ापियित े
े शषः॥ ८०॥ ८१॥

--------------------------------------------
p. 216)  ं िवधान ं च ण ु िूय।े
अथाळिनमाण
यने हगतने ःु िसयोऽिप हगाः॥ ८३॥


ूादिणोद दशसऽािण े ्
पातयत।
ू  ् ८४॥
तने ैकाशीितकोािन जाय े त()दपववत॥

 े े ु िशषे ु िविलखथा।
माजयशकोणष े
ू  ् ८५॥
ु  ु तषे ु ता(वे)व पववत॥
िऽकोणािन चतिद

े े ु माणािशथा।
िविलखदविषष 
े ् ८६॥
एकिम े शिः जठरे सामािलखत॥

ू  ु े ु िविनयािजया।
एत पवमष ु े

न भदनयोरि ूयोगषे ु त ु सवतः॥
 ८७॥

एतळ म ं नाम का ु


ृ महीभजः।
दशके दय े शीष  सा
ं समरे कत॥
ृ े ८८॥

--------------------------------------------
िनरातः षडः षडािन नाम
 ु ं
अमारागकोशबलसािन ु 
ापसजनािन।
ु ् ८२॥
अगमम॥
े े
अथािदिभरािलखिद  ु 
ै तिभः
  ु
ोकै वळारिनमाणमपिदशित। ू  ् वळाकारण
तऽ पववत। े
दशकोणषे ु तषे ु कोषे ु चतषु ु कोणषे ु ूितकोण ं दश कोािन
 े  िशषे ु कोष।
माजयिदथः। े ु तथाूितिदश ं एकं कों
 े  िऽकोणािन िविलखिदित
माजयिदथः। े  ु
सः। तािन कमानपािण

भतारािण।  े ु सिऽशष
अवाशष ं े ु कोषे ु

माणान ादशित े िशः य ं यम।् तथा ूागािद
े शषः।
ूादियन। े े िलखनबमो यथा ूाक ्
े शिजठरे खाम।
ूदिणोदक ् च समारालािन दशदशसऽायाा
ू तऽ
ू 
पववितकोण ं बावीा ं सकं तदितीयवीा ं
ृ े े ं बमण
य ं तदतीयवीामकमव े

दशकोािभतोमाजिया ु गतकोचतय
चतिद ु ं माजिया

् ू
तऽ िऽकोणािन िवधाय िऽकोणषे ु तषे ु ूावत भतारायािल
े ु य ं य ं मारािण ूावत ्
ततषे ु सिऽशोष


षडावा ् 
िविलखते सवमगत े को े खा
े ं ससाा ं

िलखिदित॥ ८३॥ ८४॥ ८५॥ ८६॥
--------------------------------------------

p. 217) ु ं महीभजः।
िनह वािहन शऽोतरा ु
 यशोलीधनाितः॥ ८९॥
अतारोगसवाो

िनव ु ं जीवोगी
  सिचर े ू िनजया।
भमौ े
एताॆतले का े ृ े ९०॥
ृ ापयदिभवय॥

ृ  े षोण ं त मतः।
िवधाय वयोम
ृ च िवाया बीजमामथािम॥् ९१॥
बा े का

 े ्
ष  कोणषे ु त ु पनरमपिमयोिलखत।

 े ु े े वारा
एकै कं पाकोणष ृ ु
पनः॥ ९२॥


मातृका ं िविलखदािदाा ं िबसमिताम।्
े ं िनजवाितम॥् ९३॥
मबीज म ं िलख

ु 
भतदमनभीताना ु
ं कमारीणािमद ु े
ं भज।
कठे वा धारयो
े े ९४॥
वभा त जायत॥

रूसािरत ैमवणः े ्
 पािन कारयत।
ृ ु
वापऽयािन षोडशािन मनोहरम॥् ९५॥

--------------------------------------------

ृ े इ
एतिदािदिभः अिभवय ु  ोकै योगान ्
ै तिभः

तलािन चोपिदशित। तऽ दशकः ् ु ् ८७॥ ८८॥ ८९॥
कवचः। अत सगमम॥
९०॥
े  इ
िवधायािदिभजायत ु  ोकै ः सौभायकरं
ै तिभः

यमपिदशित। तऽ एतं भवित यथामान ं षोण ं का

ृ े काला
तदवािहरकै ु (माना)रालं वय
ृ ं का

े े ं
तऽावा ं यथासदाय ं खावन
े ं अमािदूादियने कयात
तावीा ं मातृकारवन ्
ु  इित
् ु
। अत सगमम।् अऽ त े सवखावन
 े ू े ु कमस
े ं बरष  ु
ु  , ् अऽ चतथराशन
े ं े कयात
रफाशन ु  ् ९१॥ ९२॥ ९३॥ ९४॥
ु  ं े कयात॥

रूसािरत ैिरािदिभरवाय े इःै षडिभः ोकै ः षोडश



पापिदशित।

--------------------------------------------
p. 218) 
किणकास े े कमरम।्
ु च पऽषे ु िलखदकै
 ु 
 म ं कयााम
किणकाण े ् ९६॥
िनजितम॥

ं ु ं िविनया
घिटकारसय ु ु िनशः।

े ् ९७॥
ृ ता ं तषे ु योजयत॥
अहोराऽ ं षोडशधा का

सम ं वाित ं त े िविलखदा।



े ु ) पिदाथिसय॥
े ज(यज
धारयदिभिष े  े ९८॥

ूादिणोद प सऽू िनपातनात।्


े ् ९९॥
ु े ु पािन कारयत॥
कोािन षोडशािन ष

ु े ु िवधाय ैवमचयामतः
ूागष  े बमात।्
े त ु ापयमौ
दव 
े ू सवसदवाय॥
े १००॥


पायतमयी ाििरित सक ् समीिरता।
् १०१॥
अा िनालनाि े तं ासातम॥

--------------------------------------------
ु े ु सवणािदिधकरणष।
तऽ ूागष ु  े ु एतं भवित िवाया
ृ े
अनावाकादशारािण रूसारणात ्
े े
षिधकशतसािन भवि। तरािदतः

ूथममरं किणकाम े िविल तदरम े
ितीयमरं, तऽ तदधोघिटकारान े तृतीयमरं,
े ु अमािदूादियने अारािण,
बिहरस ु दलष

एवमकादशारािण े ु खडषे ु
अहोराऽ षोडशाकष
े ् एतत ्
ूथमखड तिटकारं तऽ तदातदा िविलखत।
ूथम ं पम।् अनरं पविलिखतारै
ू  कादशकापिरतन ं
एकादशकं ूावििल अहोराऽ ितीयखड
े ् एतितीय ं पम।् एव ं
तिटकारं ूावििलखत।

बमणाािन ु  पािन का
चतदश ृ तऽ तऽ तदा तदा
े ू
दवीपजनािदावािः। तािनषोडशपािन

णािदषोडशकोाके मडले ूितकोमकैे कं

ूावििल पजना ु िसििरित॥ ९५॥ ९६॥ ९७॥ ९८॥ ९९॥ १००॥
ूागा
१०१॥

--------------------------------------------
p. 219) इित ौीषोडशिनातषे ु ौीकािदमत े ादशपटलं
ू  परामृम॥् १२॥
पिरपण

--------------------------------------------

इित ौीषोडशिनातषे ु ौीकािदमता त पिरपण


ू 
ं े
त ूपसारिसहराजूकाशािभधानन
ु े िवरिचताया ं मनोरमााया ं
ौीसभगाननाथन

ााया ं महावळरीिनािवािवधानूकाशनपरं
ू  परामृम॥् १२॥
ादशपटलं पिरपण

मसा


एकोनिवशािण ाामाः शतारम।्
ु व
ादश िरहै ृ
े ं ादश े पटले ताः॥

अथ ऽयोदशपटलम ्
अथ षोडशिनास ु या ूोा मी तदा।
तिधान ं ण ु ूा समीिहतफलूदम॥् १॥

ू  ासबम ं तथा।
ृ पवमथ
िवोारः कतः
ू ् २॥
तदावरणशि तान ं तपजनम॥


ताधन ं तयोगान होमयािदिभथा।
ूाणूिता ं िवा ं च तिधान ं च तलम॥् ३॥

े व े सूोाशषण
बमण ं े े महिर।

 ैभवन
य ैम ु
ु े ातो िनमहानमहमः॥ ४॥

कयात ्
ु  ूावत ्
षडािन े 
िवानोमागतः।
ु ैरणसोऽािदपस॥
तने ैव पिटत   े ु ५॥

े ्
षं मनिस िव ापकं िवया सत।
ु ं ती ण ु पावित॥
ूावद समि  ६॥

--------------------------------------------
अथ ऽयोदशपटलम।्

ू 
पविन ्
ादश े पटले सा महावळरीिना
े िवाया

िवधानमपिदँयानरमा िशवतीिनािवाया

िवधानमपिदशित। े े
अथ षोडशािदिवधानकिमन
े ऽयोदशने पटलन।
ोकशतपण े तऽ अथ षोडशािदिभः
े म
इःै चतिभः  ु
ु  ोकै ः पटलाथानिशित। तऽ पवू  तृतीय े पटले
् ु ् १॥ २॥ ३॥ ४॥
। अत सगमम॥
ु 
कयािदािदना  े ोकयने ासिविध ं
पावतीन

असाधनािदक 
ं चोपिदशित। तऽ उमागतः
 ु े े  तने ैव खया।
दीघरषजाितयनथः। े ौोऽािदपस ु
ु  े ु इित शषः॥
यथाबम ं ौोऽिजायाणाष े ५॥ तऽ िच
 े ु उष
सवाष े ु ानषे ु खापिटतन
े ु े ैकै के न वणन
े  ६॥
सिदथः॥

--------------------------------------------

p. 221)  लोला िना मदनमािलनी।


िवला कषणी
ु पया
िवनोदा कौतका ु पराणा
ु ु
चतरॐगाः॥ ७॥
वागीशा वरदा िवा िवभवा िवकािरणी।
े ु याशयः॥ ८॥
वीरा िवहरा िवा

ु ु सरी
समखी ु सारा समरा च सरती।
े ु अाॐशयः॥ ९॥
 िसा
समया सवगा

डािकााः षडॐषे ु सवामादिणम।


 ्

ू े  ु
मलदवीसमाकारवणायधसमिताः॥ १०॥

िशवा ं वाण रिसा ं  ैिवमहवतीमिप।


 े ् ११॥
नादा ं मनोमय ष  पऽषे ु पिरतोऽचयत॥


इाानिकयाशी ू े ्
िष ु कोणषे ु पजयत।
म े दव
े हितवा ू े
े ृ ं पजयदम िशवाम॥् १२॥

ता ान ं ण ु ूा े यय ं िवमीिरतम।्


े ा
तथािप भसाणहतोः ु ् १३॥
ृ ं परा ं तनम॥

--------------------------------------------

िवलािदिभः 
िशवािमःै षिः ोकै दाः
े े शी।
पिरवारशीपिदशित। तऽ मदनमािलनी मदना मािलनी चित

चतरॐगाः ु ु
चतरॐारयग  ूक
पायोः े ं य ं
ु ं कोणचतय
यमवे ं चतय ु े चतयम।
ु ्

उरदिणिदशोय ु
 ं एव ं दश चतरॐगाः ु
चतरॐिता इथः

॥ ७॥ या(क)शयः अयशयः॥ ८॥ ९॥ सवा  इा
े  े ्
अऽ डािकाा अादार ूादियनाचयत।

तवान ु ूाविर-ऋितकोणािदष ु तने हािकनीरािकनी सािकनी

लािकनी डािकनी इवे ं पजाबमः॥ १०॥ िशवािमादयो िवाया
े  ११॥
ितीयारािदनामशयः।  ैिवमहवती  ैिवमहथः॥
े ू ं तामिभः साय
हितपजन  बै ाािदिनर
 ्
-ॠं
े १२॥
ूादियन॥

--------------------------------------------

p. 222) िनदाघकालमािदवाकरसमूभाम।्
नवरिकरीटा ं च ऽीणामणाराम॥् १४॥


नानाभरणसिदहकाििवरािजताम।्

ु ु ं यमाना
शिचितामभजा ू 
ं महिषिभः॥ १५॥
पाश ं खटे ं गदा ं रचषक वामबािभः।
ु ं कमलं तथा॥ १६॥
 ं खं कठार
दिण ैरष


दधानामाधकाभीदानोमसमिताम।्

ू े े त नितनािशनीम॥् १७॥


ावै ं पजयव


बय ु ्
ं बिहॐ ं तय ं षालाजम।
ु ् १८॥
तथा षडॐमाॐ ं तददलाजम॥

ृ तगा ं िशवाम।्
ु ु े विवािसा का
भपर

आवाा  ताः शीः ूागिविधना िताः॥ १९॥

ु े
जा ा नमृ  ाासयथा।
साधन ं चोमागण ु 
 कयामतितः॥ २०॥

े ण ु सिसिदम।्
काहोमिविध ं दिव

यनासौ ु ् २१॥
वाित ं िूमवाोित सिनितम॥

--------------------------------------------

ता इािदिभनािशनीिम 
ःै पिभः ोकै दा
ू ु
िनपजािवधानमपिदशित। तऽ परा ं तन ं ु ण ु इित पवऽायः
ू 
्  े
। एतत सवदवतासमानम।् भजष
ु े ु पाशाशािदक
 ं
 े ् कारं अिसधनः।
े कयत।
ऊािदवामदिणबमण े ु
नितनािशन सक ् िववकूदानात॥
े ् १३॥ १४॥ १५॥ १६॥ १७॥


वयिमािदिभरतित  ू
इिै िभः ोकै िनपजाचबं

तऽ पजािनगमन ू ुे
े ं चोपिदशित। तऽ भपर
ं िवासाधनाित दश

चतरॐय 
ं विवािसनीिनासपयाचबवत ् ु
चतरॐय ु  ्
ं कयात
 अबिनमाण
इथः।  ं

--------------------------------------------

p. 223) े
वशयिनता ु ु मधिमिौत
ं होमागलै  ु ैः।
े े ैगडै
नािलकरफलोपत  ् २२॥
ु लीमवायात॥

तथािसै ः कारैः ीराै रणोलैः।


 ु
िऽमै कै  ूसनू ैबकलोवै
ः॥ २३॥


ू ैः ूसनू ै त ैः कामवायात।
मधकज ्

पागज 
ैत ैवायाज ु ् २४॥
ैिरमतायात॥


मािहष ैमािहषाना  ै गाथा।
ै रा ैग
अवाोित त ैः सा ै र ै र ं च साधकः॥ २५॥


ृ पल
शािलिपमय का ं ु
िसतसयताम।्


शनामाणा  पच 
े ैलायोिनिश॥ २६॥


तामनन िदवा े ्
राऽौ िवाजा ं त ु भयत।
सराऽूयोगने नरो नारी नपोऽथ
ृ वा॥ २७॥

 े ्
दासवशमायाित िवूाणािदमपयत।
ु ैरण ैः िसत ैवा  जयाथा॥
हयािरप ु २८॥

िऽसराऽाहतीमवाोित िौय ं नरः।


 ु ् २९॥
ं ं िऽमै हमाणमवायात॥
छागमास

--------------------------------------------

ु ् १८॥ १९॥ तथा यथा लिलतायाः ूोमागण


सगमम॥ 
ु ु
यगानपमरिऽलािदकं ूावत॥् २०॥

काािदिभिद 
निर 
दै शिभः  े
ोकै ििवशषहोमात ्

े ु
फलिवशषूािमपिदशित। तऽ अणोलं ूाविकै रवम।्
ू ु
ू  गडादीिन
मधकावािण पिािण लीकरािण॥ २१॥ २२॥ २३

॥ पागज ैः ूसनू ैिरितशषः। ु
े चकादीना ं पागााना ं
ु  िाणा ं िऽमधष
चतणा ु  ् २४॥ मािहष ैिरादीिन
ु े ं कयात॥


आ ैिर िवशषणािन॥ ं ु शकरासिहताम।
२५॥ िसतसयता  ्

 ू े
त ैलायोिमौीभतयोिरितशषः॥ ् े
२६॥ अनन अिमितशषः॥ २७॥
ु ैः करवीरैः।
हयािरप

--------------------------------------------

p. 224) ु
ीराै ः ससा ं भवमाोित मडलात।्

पा ैहवनाीमवाोित िऽिभिदन ैः॥ ३०॥

अथ यािण वािम नानाभीूदािन त ैः।


ण ु तषे ु िवधानािन समािहतमना ं िशव॥
े ३१॥


ततीिनारष ु
े ु रनावािन
ृ वै दश।
त ैः षोडशरयतु ैः षाशतमदीिरत
ु ैः॥ ३२॥

चतरॐय ं का ृ ु
ृ तदवयमकम।्

ृ ु ् ३३॥
तदरकोण ं च तदवयमकम॥


ृ तऽ िलख
का ं ु ्
े िवा ं नामसयतम।
ृ े ं बिहः कोणषे ु चास॥
वयोरराशष ु ३४॥

ेे े
िलखऽर े तषे ु बावयारा।

 ु
कमानपान ् ू ् ू ु
 दशभपरमतः॥
भताणान ३५॥

े ु ादश ादश बमात।्


मातृका ं िविलखि
अ ं चतषु ु कोणषे ु शषाणा
े े े ३६॥
ं च िवलखन॥

--------------------------------------------


े २८॥ िऽसराऽान एकिवशितिदनान।
वा पार॥ ं ् ीराै ः

छागमास े
ं ैिरयः। छागोमषः॥ २९॥ ३०॥
अथ याणीािदिभव  इःै सिभः ोकै ः दशयािण
े वय
उपिदशित। तऽ एतं भवित इूमाणॅमण ृ ं
िना तिहरकोण ं ूाविाय

तोणामृाृिकया वय ं िवधाय
  े लाराल
तिहरबिहिवभागन ु ु
ं समचतरॐय ं

िना सवम े िवाया ं खा
े ं सनामारामािल
ृ े ृ
अ(िध)िवकतिवाशषारषमववीामािल
ृ े ु षिधकशतसषे ु आिदतः षोडशारािण
रिवकतारष
बिहरस ु कोणषे ु ूितकोणमममार ूाियने य ं य ं

समािल बाववीामिप  ु ं भतारािण
कमानप ू तथा

समािल बिहतरॐवीा ं तथ ैव मातृकारािण ूितिदश ं

ादश ादश ईशाििनर-ऋितवाािद े ् तिलखन
समािलखत। े े त ु तषे ु
मातृकारषे ु राणामयोिबिवसजनीययोिबचतदशस
   ु  ु

रारषे ु सयो
ं  ं
िवसजनीय

--------------------------------------------

p. 225)  ं
रैिबसमायो े
योजयन े परम।्
एव ं यािण जाय े दशिसा दािन वै॥ ३७॥

ूथम ं ग ैिरकै ः का े ्


ृ तऽावा िशवा ं यजत।
् ३८॥
सा ं िऽष ु सास ु िसतापपसमितम॥

का िनव 
े ं पयसः ूातमिन े तथा।
दिधभ ु साय ु ीरं मोचाफलं तथा॥ ३९॥

् ू ं समािहतः।
ु  पजा
एव ं मडलम वा कयात
ु े
वाित ं ूायााः े
ूसादनायतः॥ ४०॥

ृ तऽावााथ तिन।े
ितीय ं दरदैः का
ु ं छागमासन
सप े े ् ४१॥
ं े ौिम ं िनवदयत॥


तावजहीपाल ु ु
ं वश े कतमयतः।
े ु
तथ ैव विनता ं ा ं वशयावदायषः॥ ४२॥


तृतीयमिप िसरैिवधायावा तऽ ताम।्
ताविन ं तथाऽ  वशयििवधान
े ् ू ् ४३॥
िरपन॥

--------------------------------------------

कािदलाारषे ु चतिश
ु ं ु सयो
ं अ ं कारं

चतरॐकोण ु
े चतार ृ
े अकोणबिहवयािहः
 े ् एतत ूथम
सिवसजनीयमािलखत। ् ं यम।् ितीयादीिन यािण अ ैव
े ् अािन
याकोणषे ु ितीयारािदषो शकं ूावदािलखत।
ु (ना)नीित॥ ३१॥ ३२॥ ३३॥ ३४॥ ३५॥ ३६॥ ३७॥
दश ससमा
ं (िभः)
ूमिमािदिभः समीिरता इरै धयोिवशित

 ं
शोकै दशिवधयूयोगालािन चोपिदशित। तऽ ूथम े य।े

यजते िनबमतः। 
िसता शकरा॥ े
३८॥ पायसादीिन ऽीिण िनविािण
यथाबम ं साऽय े िनवदयत
े ्  ३९॥ एवम
इथः॥
 ् ४०॥ दरदैः जाितिलैः। तिन े साम॥् ४१॥ तावत ्
मडलाम॥

ूागमडलािद। ्
भजते िनबमतः। अऽूकरण े

--------------------------------------------

p. 225) ु  ः का
चतथु  कमै े  े
ृ तऽ मऽचयथा।
साहादापदः सवाः ूयााः ूसादतः॥ ४४॥

ू े
ृ त े पजयिवाम।
पम ं चन ैः का ्

े ं पायस ं मोचा ं िसता ं घृतसमिताम॥् ४५॥


कवल

े ं
िनवदयिसास ु मासािोगानशषतः।

िजा सखी े े ु 
ु िचरं जीवषमायिनरामयः॥ ४६॥
अिभिष ु ं सा
े तऽैव क ं  (् जयम)।्
त ैयजन
ृ त ै दिणा ं च दा(ं)िर
का ू शितः॥ ४७॥

ूाणूदाऽ े त ै त ु दावमव
 े वा।

यनासौ  े ् ४८॥
तोषमायाित तावि ं समपयत॥

ू  ं ु ं पटीरैरािलखतः।
षं कपरसय े
ू े ४९॥
मसृण े वा िशलापे पीठे वा सौधभतल॥


अा ं पायसापपनािन े े ्
िनवदयत।
ू े
पजयिष ु सास ु जपिा ं तथा वशी॥ ५०॥

े राीमािभचारजात।्
िऽसराऽमाऽण

म े ूािणनोऽिचाः शयो मययोः॥ ५१॥

सम ं ताॆपे त ु काऽवाािभप


ृ ू वा।

ापयिर े ु
े तिँ ीराऽितसिरा॥ ५२॥

अम ं राजत े का ्  े


ृ िबभृयात सवसद।
े ं का
नवम ं हमग ू
ृ भषादौ े े ५३॥
धारयिव॥
--------------------------------------------

ू  ् ितीयय े पजनात॥
सवा(ऽा)चन ं िनबमतः। तथ ैव पववत। ू ्

४२॥ ताविन ं ूावत।् तथा ितीययपजािनविसिहतम।


ू े ्
् ृ
ििवधान सहजकिऽमान।् तऽ सहजः कलोः
ु ,

ृ ृ ् ४३॥ तथा
किऽमापराधकत॥

--------------------------------------------

p. 227)   साधयदचयन
दशम े सवकायािण ्
े  िशवाम।्

यि वाित ं का तगत ं तथा॥ ५४॥

ू े ताय दय े रन।्


ृ ता ं पजयऽ
का
तिन ैदवाोित नाऽ काया  िवचारणा॥ ५५॥

ू  काऽिभप
दशैव तािन यािण भज ृ ू च।

िसिनिमतपाऽौिम े तत॥् ५६॥
े िनवँय

 े ु ैः समािहतः।
िऽसमचयिगप

ु िवा ं जपिमनरन
साािभमखो ् े )॥
(रत ् ५७॥

पाशने कठमाब याि(पाित) त ं िनजपादयोः।


ािलकरं शीष  दासोहिमितवािदनम॥् ५८॥

ु  ृ
िऽसराऽाँयाः नरनारीनपादयः।
ृ च सास ु िऽष ु िनशः॥ ५९॥
तदवे को ं का

् ैः।
कामाता  विनताः कामरताशयात शन
ु ं ला ं िववक
कल े ं च पिरा िकराः॥ ६०॥

े ु
भवयिरित याणा ं ूयोगा े समीिरताः।
े ं ण ु पावित॥
ूाणूितािवा ं त े वऽह  ६१॥

--------------------------------------------

ु े ् ४४॥ पायसािद ूितसमकैे कम॥् ४५॥ ४६


ूागिनविसिहतम॥
े े ४७॥ असौ अिभषा॥
॥ त ैः यिविलिखतिवारैः। त ै अिभष॥ े ४८
् ं सहॐ ं वा॥ ५०॥ ५१॥ ५२॥
 ् जपन शत
॥ ४९॥ अािद ूितस ं सवम।
५३॥ तगत ं दशमयमगतम।् तथा ूावत॥् ५४॥ तां
तीिनाम।् तिन ैः ूावडलािदिभः॥ ५५॥ दशैव तािन
े े अिभप
ूकिमितशषः। ु
ू ूाणूितापरःसरं

तििखतारैः। िस ं मधिम।् तत यिमितशषः॥
् े ५६॥
इिमित वमाण ूकारतः॥ ५७॥ ५८॥ तदवे यािधित ं
ौिम॥् ५९॥ अ ूयोः॥
ु ६०॥ भवयिरित
े ु ू 
पवऽायः।

--------------------------------------------

p. 228) ु ं श ाने सयतः।


वातोनभोधराय ं ु
ु ् ६२॥
ु ोमािप मता यतम॥
जवी दाहमो


अिहस ू  पादािदऽय ं तथा।
पवाणौ

ावियाथऽ ्
ु ात षसमकौ ु
पनः॥ ६३॥

िियतु ं माया रयगािदऽय ं पनः।



ु ः ने गोऽादाहाििभः परम॥् ६४॥
दाहाचरै

ा ं ममोपते ं ोमािगमनरम।्



पनराऽय ु
ं चाम ु ् ६५॥
ु नभसा यतम॥
ू ं मायाित ं पातथु  पम ं तथा।
श
 मो
अिहसो ु ् ६७॥
ु ा ं च मता यतम॥


ु ं दमदितम।
 ं ाियधराय ्


हस ु ं  ु ६८॥
मता यािरशििपमनः॥

--------------------------------------------


ूाणािदना ोकोरान 
 सवतसाधारणा ं
ूाणूिता िवा ं ूौित॥ ६१॥
 ु
वात इािदिभमनिर ःै षिः

ोकै ािरशदरा ु
ं ूाणूिता िवामपिदशित। तऽ
ु ं म ु इित। शाने सयतः
वातः अकारः। नभोधराय ं ु  इित।
ु ण
ु ूा इित। ोमािप मतायतम
जवी दाहमः ् इित॥ ६२॥ अिः

ू  इ पववण
ं हः। पवाण
ईकारः। हसो ू  ूाणा इित।
ु जी इित। अ ु वकारः। ष
ु इित। ा विया
आिदऽय ं अम
समकौ इ ह इित॥ ६३॥ अथ िियतु ं ि इित। माया िवसजनीयः।

् ु इित अरऽयम।्
र य गा तकारोपिरिता त इित। आिदऽय ं ूावत अम

त सकारः। ु ः ने वै इित। इक
दाहाचरै े ं (व) ऽयोिवशमरम
ं ्
् ु 
े चतिवशमरम।
। गोऽादाहाििभः परं(िि)िऽ इतत ्
िऽ(िय)इऽ आदौ िबः सदायूाः॥ ६४॥ ां
ममोपते ं या इित। ोमािगमनरं िण इित षडिवशमरम।
ं ्

ु इरऽयम।
आऽय ं अम े ् अमत
ु ्

--------------------------------------------

p. 229) यािदसारैः कयात ्


ु  षडािन ियोगतः।
े ु ् ६९॥
गािदष ु च तावे सिपटितम॥

े े ूाणशिमणामणाराम।्
ायव
ु ु ् ७०॥
अणाकमकटामणाधरपवाम॥

े ु
अणायतनऽायमचािताननाम।्


ूसनिपड ु
ं पाश ं च दधाना ं पािणयमतः॥ ७१॥

े ं दशशििभः।
समानािभरिभतो विता

अनशियािभः ू े
पजयमतः॥ ७२॥

--------------------------------------------
ु ु ु ं इित।
 वा इित। नभसायत
असिहतोमिदथः

एकिऽशमरिमितशषः ू ं मायाित ं
े (जम)इित॥ ६५॥ श

मायािवसजनीयः नः इित। चतथु  ूा इित। पम ं ण इित। अिः
ं ु हा इित। ा ं च मतायतु ं या इित॥ ६७॥
ईकारः। हसोमः
 ं ाियधराय ु
ु  ु इित। दमदित ं ा इित। हस

ु हा इित। एव ं चािरशदरः
मतायः ं ूाणूितामः।
 े ु सवयपिलकािभषककदवतावशादीना
एष ं सवतष  ु े ु े े ं
ूाणूितामः॥ ६८॥
े ूाणूितािवाया
यादीािदना ोकन

षडािदासमपिदशित। तऽ ियोगतः अरययोगतः। तथा
(य)पराा ं दय,ं रलाा ं िशरः, लवाा ं िशखा,
वसाा ं कवच,ं शषाा ं नऽे ,ं षसाामं, एवं
ु   गािदष ु
षडािन जाितिभः सिहत ं कयािदथः।
ं े ु े ु सस ु धातष।
गसृासमदोऽिमाशबष ु ु तावे

ूागािन ु
यािद(सा)शाािन सारािण। शिपटित ं

एतियािवशषणम।् सस ु ूरं खापिटत
े ु ं यथा ाथा
ु े ु
तनामयष
 ू
ोयमलपरमलकायदािदपािणपाद ु े ु
-यगाष
ानषे ु दय एव वा सिदित
े  ६९॥
सदायाथः॥
े 
ायिदािदिभमत इिै िभः ोकै ः

ूाणशिानमपिदशित। ू
तऽ ूसनिपड ं दिण े दाः

ूाणाकात।् ततः ूाणन ं ूसनिपडम।
ू ् दशशििभः


ूाणािदिभः। अनशियािभः े े
ूकिमितशषः॥ ७०॥ ७१॥ ७२॥

--------------------------------------------

p. 230) ूाणापानसमाना ानोदाना च शयः।


ू  सककरा दवदाधनया॥
नागा कमा े ७३॥


चतरॐय ं का ृ ु
ृ तदवयमकम।्


तददशपऽा ं तदय ं तथा॥ ७४॥

 पजय
ृ म े समावा कताः
का ृ ू े ताः।

ल ं जपयोभशाश े
ं ं नथा॥ ७५॥

 ु ं ु ैः।
ु ः सषप ै िसत ैमधरसयत
ितलैः सै
 े े जलन
तपयौरभान ु े ् ७६॥
े े ं ससाधयत॥


तऽिन ्
या ु पो
ु ु
यायािन 
सवतः।

अनया िवया सा ूाणाऽ े ् ७७॥
िनयोजयत॥
य माः ण ु ूा े सः ूयकारकम।्

यने पिलका जीवया  ् ७८॥
ु मनोबलात॥


ूादिणोद सऽायौ े ्
िनपातयत।

कोाकोनपाशाय े ् ७९॥
े तषे ु िवसत॥

ु ं समार पिरतोिप ूवशतः।


ूागर े
िशषे ु मनवस ु िलखदािदतः
े बमात॥् ८०॥

--------------------------------------------


ूाणािदना े ूाणशिदाः
ोकन े पिरवारशीपिदशित।
े ं समिपा॥ ७३॥
तऽ ूधानाूाणशिरषा

चतॐयिमािदिभः े
साधयिद िै िभः

ोकै जामडल ू ं तसाधनूकारं चोपिदशित
ं तजा
् ृ
। तऽ तयम वयम।् अबिनमाण ु ् ७४॥
 ं सगमम॥
ृ  ूावत॥् ७५॥ िसत ैः गौरैः॥ ७६॥
कताः

तऽिन ्
इािदना े सवऽ
ोकन
ु ु
पािदूाणूितािवधानमपिदशित। तऽ तऽ तष। ् ु
े ु अत सगमम ्
॥ ७७॥
 े
यिमािदिभभवि  ु  ोकै ः
रै तिभः

तिवधान ं तयोग ं चोपिदशित। तऽजीवया

साजीवागमतः। िवसते ूाणूितािवाराणीितशषः॥
े ७८॥
ु ं ऐशााम।् पिरतः ूादियन।
७९॥ ूागर े

--------------------------------------------

p. 231) ततः िशय े सानामािलाथ साधकम।्


् ् ८१॥
स िवा ं हने सजीवने ृशन शतम॥


तने पिलकाः ु 
कयािय े ्
े नाथा भवत।
े ु ् ८२॥
साजीवाानयन ं ण ु वािम तऽतम॥

मवीय ित
ृ ं कवन ्
ु  तया े 
तहगभतः।
 ्
 मनोजीव
ानकमियायथान ं तन ं ु तथा॥ ८३॥


तााशरीरााा नामिभथा।
 े
रराशिमा(ा) ताानीयापयिया॥ ८४॥
े ्
िवायाराषे ु सानामािन योजयत।
े ृ
एव ं िनयोिजता ं िवा ं सहॐ ं ूजपशन॥् ८५॥

जीवहने(म) ति े िनशामषे ु साधकः।


एव ं सािपतूाणा
ं ु
पली े
तऽतः॥ ८६॥

--------------------------------------------


ूवशतः अम(ु न)ु बमम।् अोिदतािन यकारािदसारािण।
् ु
 े अत सगमम॥
यिनमाण ्
् ८०॥ ृशन यिमितशषः॥
े ८१॥ तने
ु ु ं तािन
 ैः सपिलकाकरणम
े एतं भवित य ैि
िण।

िािण यिनधाय वा तषे ु िषे ु य ं िनधाय वा त ैि
 ैः

पिलका ु 
ं कयािदित।

साािदिभरत इरै ा ु  ोकै ः
 ैतिभः

पािदष ु साजीवाानयनमपिदशित।
ु 
तऽ मवीय

पिऽशटले वमाणािदह नोत॥ ृ
े ८२॥ तया ा
  सादहारात।
े तहगभतः
सािमितशषः। े े ् अथान ्

इियाथान दश। जीव ं आानम।् तन ं ु
ं े ु
गसृासमदोऽिमाशबौजः ं ू ्
सानधातन।
 सयो
सिबिन यादीारािण सवादौ ं तदन ु
ू ं नामोारणानरं आक
तातना ु
ृ ूितापयाा
े े  ८३॥ ८४॥ राषे,ु एतं भवित
यथोपदशमानयिदथः॥
ु इित राषे ु सानामािन
ूाणूितािवाया अम

योजयिदित॥ 
८५॥ जीवहने सासूवाहपाहन

--------------------------------------------

p. 232) सा जनऽायाकणय वदािम त।े


 ् ८७॥
तलसातनवां()शूधानकम॥

 नवमहसमयात।्
अािन च नवािण
तषे ु तषे ु ूयोगषे ु वापरहोमक॥
े ८८॥

 कश
िरपोनख े चरणो ं रजथा।

अािन चारोमािण पा े तौ॥ ८९॥
ं योजयृ

वँयािदष ु च सवऽ पा


ु ं ूोया तया।

एव ं सव समाात ं ूाणाकषणकम  त॥
े ९०॥

 ु
ृ ूाणाकषणमया।
अनया िवया का

ततोिनिदपा े ् ९१॥
ं तऽ तऽोमाचरत॥

सवऽ मारण े ूोे सामहसिितम।


 ं ्

उाना ं त ु न वाणा  ् ९२॥


 ं तथ ैवाकवगकम॥

--------------------------------------------


ति े पलीिच े एविमत
े ु े यम े पल
ं भवित ूाग ु


सा ु 
साजीवाानयन ं कयािदित॥ ८६॥

साािदना होमके इने ोकयने साूािणना ं

जनऽािण दशिवधापिदशित। तऽ
ं  ूधानकम।् एतभवित
तलमसातनवाश ं य
ं े तवाशिविशमशक
जसमयलनवाश ं ं ं

तवाशािविशनऽ ं च त ूधानिमित॥ ८७॥ अािन च
 नवमहसमयात।्
 अोसमािन गौणानीथः।
नवािण
े सच राँययः होमके होमपटल॥
नऽणािमितशषः। े ८८॥

िरपोिरािदिभराचरिद ु  े
ःै िऽिभः ोकै ः पलीिनमाण
ु े ं उिनगमन ं च करोित। तऽ मृतौ मारणूयोग॥
गणिवधानोपदश े

८९॥ वँयािदिऽ आिदशने आकषणिवषणािद।
े तया

सानखकशािदरिहतया 
तऽ तऽ ूोििनिमतया। तऽ ूयोग इित

शषः॥ ९१॥
 े
सवऽािदना णािदने ोकयने अिभचारूयोग े
अिभचाय ुू
 महानकवीण े े ूय ं
ं तदनपण
 ं
चोपिदशित। तऽ सामहसिित ं सा
 ं बलाबलं च। तवाणा
ूधाननऽराँयोमणा  ं
ता नवमहदशाूाजनऽाणा ं नवाना ं
 ं आिदािद समहाणा ं जल च।
अवगक

--------------------------------------------

p. 233) दशािित ं च सवी


ं ु 
कयाारणमावान।्

ृ ं कम  ाान ं हि तणात॥् ९३॥


े कत
अनव

 ं भपू ं विनतामािकं नरम।्


ॄाण ं धािमक
े ् ९४॥
वदा ं सदय ं िनमिभचारे न योजयत॥


योजयिद े ूगने ं िनहि तत।्
वैरण
अिभचार िवषयानाकणय वदािम त॥
े ९५॥

् े
पािपाािकाँौरान दवॄाणिनकान।्
्  े ् ९६॥
 ु सितान॥
ूजाना ं घातकान सवशकमस ं

े ु
 ं कलाकम।
ऽिवधनीणामाहतार ्

िनकं समयाना ं च िपशनु ं राजघातकम॥् ९७॥


िवषािरशा  ं ूािणना ं सदा।
ैिहसक
े े ु कमत
िनयोजयारणष  े ैन  पातकी॥ ९८॥


काऽश ु मारण ं कम  तद े धनातः।

पादतोवा गु ं िवूानारा ने िनया॥ ९९॥

ं ततोिवा ं जप
अिभिष ु ्
े ं हिवभक।
जऽय े माऽमिभषक े ् १००॥
े ं समाचरत॥

--------------------------------------------


अोानमहापक ु 
ं ोितःशाोमपायमवगकिमित
कथयित॥ ९२॥ दशािित ं कालचबमहादशािदिितम।्
ुू ू  े ,
े ं मारण े कयव
महाणामानकूाितकावण
नाऽ॥ ९३॥

ॄाणिमािदना तिदनाान े  ्
 े ोकनानिभचायान

तदिभचारणूवाय 
ं चोपिदशित। तऽ धािमकिमित ू
भपिम

िवशषणम। ् ु ् ९४॥
् अिहचारे मारण,े अत सगमम॥


अिभचारािदिभः  ैििभः
पातकीरै ा
 ु
ोकै रिभचायानपिदशित। 
तऽ एत ैः मारणकमिभः। पातकी साधक

इितशषः॥ ९५॥ ९६॥ ९७॥ ९८॥

--------------------------------------------

p. 234) 
सवाहोमम ु ताप ैरषे मत।
ु े
एत े किथत ं सव तीिनािवधानकम॥् १०१॥

पादतमयी ाििरित सक ् समीिरता।


् १०२॥
अा िनालनाि े तं ासातम॥

इित ौीषोडशिनातषे ु ौीकािदमत े ऽयोदशपटलम।्

--------------------------------------------

ृ े 
कािदिभिवधानत इिै िभः

ोकै रिभचारकरणूायिमपिदशित। तऽ आश ु इित पददः।

ु ् हिव ं नाम िनलवणपोीिहतडलाम॥
हिवभक  ु ् ९९॥ १००॥

ताप ैः अिभचारकरणपाप ैः। एष साधकः। १०१॥ १०२॥

इित ौीषोडशिनातषे ु ौीकािदमता त पिरपण


ू 
ं े
त ूपसारिसहराजूकाशािभधानन
ु े िवरिचताया ं मनोरमााया ं
ौीसभगाननाथन
ााया ं िशवतीिनािवािवधानूकाशनपरं
ू  परामृम॥् १३॥
ऽयोदशपटलं पिरपण


मसा


यायकादश ाामाः ूोाः शतारम।्
 व ःु पटलऽिँ
सासदशै े े ०॥
योदश॥

ु 
अथ चतदशपटलम।्

अथ षोडशिनास ु नवमी या समीिरता।


ूोै व िरता िवा ूागवे ादशारा॥ १॥

तिधान ं ण ु ूा े होम तािदिभः सह।


ू ् २॥
यने मी मथाभो िवोभयित भतलम॥

ु  
िवाचतथवणािदसिभरै
था।
ु 
कयादािन ु
यमाणः े करायोः॥ ३॥
 षमण

े ु ााधारके तथा।
िशरोललाटकठष
 
ऊवजाोजयो े वै॥ ४॥
पादयो बमण


ितीयोपाम ैमाणिरतरै
  े ्
सत।
् ५॥
तारा ैः ण ु तान ं तीपजनम॥


ँयामवणा शभाकारा ं नवयौवनशोिभनीम।्
ििबमादनाग ैः किताभरणोलाम॥् ६॥

--------------------------------------------

ु 
अथ चतदशपटलम।्
ू  योदश े पटले अा तीिनाया
पविँ

िवधानमपिदँयानरं नवािरतािनािवाया

िवधानमपिदशित े
अथ षोडशािद  इने ोकशतपण
पावतो े
ु  े पटलन।
चतदशन े तऽ अथ षोडशािदना
े ू े
भतलिमन
 ु
ोकयने पटलाथानिशित। तऽ ूागवे तृतीयपटल॥
े १॥
िवोभयित ाना ूिसिं करोित॥ २॥

िवािदिभः ू
पजनिम  ु
िै िभः ोकै ासािदकमपिदशित।
तऽ तथा यथा ूाणूितािवाया ं लाबने
ु े कम॥् ३॥ ४॥
षडयोजन ं ऊजानजापादयोरकै
ितीयोपाम ैः ितीया खा ु
े , अ समीपमपा ं

तयोम  रिप तारा ैः। एतं भवित
ैमाणिरतरै

े , तदन ु
ूथम ं खा

--------------------------------------------

p. 236) ू ु
ताटमद ं तिशनानपराित ैः।
िवूिऽयिविजाितिभभमिवमहै
 ः॥ ७॥

ं ु ं
पवाशकसवीता ु ृ ैः शभु ैः।
ं िशिखपकत
ू ु ु ् ८॥
ु ं मािणमकटोलाम॥
वलय ैभिषतभजा

 
बिहबहकतापीडा ं ता ं ततािकनीम।्
ु ु ु ु  ् ९॥
गागणलसःकचकममडनाम॥

ु ु
े ं चावदना ं मितमखाजाम।
िऽनऽा ्

ु ् १०॥
पाशाशवराभीितलसजचतयाम॥
 ु

ू े ृ
े पजयििभवताम।
ावै ं तोतला ं दव ्

तदमा ं च ाार शरचापकरोलाम॥् ११॥

ूसाद े फलदान े च साधकाना ं रािताम।्


े ु मायािना नवसौ॥ १२॥
यतः सा िरता

--------------------------------------------

े  ्
े ं बमणाावणान
ूणवत उपा ं खािमव े
वमािद ्
 फडान दशसान ् े ु दशस ु ानषे ु सिदित॥
ूोष े ५॥
 ृ
ँयामवणािमािभवतािम रै ः
 ु
 िनसपयाानमपिदशित।
पिभःोकै दा तऽ
े  े ैकन
ििबमािदािदना िवमहैिरनाान े ोकन
े ैतं
भवित ििबमात ्
ू ु े
ॄाणिऽयवैँयशिजाितिभरिभभजगः॥ ६॥ बमात ्
ू ु ु
कितताटादरशनानपरयगलािमित। अऽ
ु  े
चातवयिबमणाभरणकनिमित बोम॥् ७॥
ं ु ं
पवाशकसवीता ं िकसलयशाखापिरधानम।्
 ृ
बिहबहकतापीडा ू तऽा ं बिहबहाम।
ं आपीडा चडा।  ्

ततािकन तत।् आयधकन


ु ं

वामौािददिणाधरहा े
ं वामदिणबमण॥ १०॥
ऽोतला ं िरताम।् दा
े ु िरताऽोतलातणितनामािन॥
ू 
े 
तदमािदिभमथ  ैः पिभः
इरै ा

ोकै दाः ु
पिरवारशािदकमपिदशित। तऽ शरचापकरोला ं
ु  ु ् ११॥
धनबाणोलकरयगलाम॥

--------------------------------------------

p. 237) ृ   
कवणगदापािणववरोिशरोहः।
ू सवाथिसय॥
िकरामताः पः   े १३॥

 प
तारपायोः ू े जयािवजयसिक।
ं े
 े े ु े १४॥
शी तश े णवऽवराज॥

े चडा छिदनी
ारी खचरी े े
पणी ततः।

ीाय मकरी लोकपालसमा इमाः॥ १५॥


पाः पापऽषे ु िता माणशयः।

 
यािभिनािचतािभः ारोनारीष ु मथः॥ १६॥

ण ु पजािविध
ू े
ं ता िरताया महिर।
ूावद िवधायशामिसहािक
े ं ु े १७॥
े शभ॥

आसन े हमरिचत
े ू ु
े िवदाभपरयम।्

पिमारसय ृ ु ् १८॥
ं ु ं तदवयमकम॥

तदरपऽा ं िवधायाऽ परा ं िशवाम।्



ूावदावा पिरतः शििभविता ं तथा॥ १९॥

--------------------------------------------

ु े अनने ोकन
ूसाद े आिभम। े दा 
े नामिनवाहः॥ १२॥
गदापािणः अािप पािणयम।् ववरः ु
 किटलः। े
िकरः दाः
े ू भतिवशषः॥
ूभतो ू े १३॥ तश े दवतासमानवण।
े 
 े े ु े अनयोरिप बायम॥् १४॥ ीाय
णवऽवराज

ीकारी ारी इित च शी।  ु
लोकपालसमाः। वणायधवाहन ैिरित

शषः॥ 
१५॥ माणशयः िरतामारशयः। यािभः

अरशििभः। ात साधक े मथः सवाः ियः
इित शषः।
्  े ोभयतीथः॥
कामवत ादशनन  १६॥

ऋिवािदिभः समापयिद 
ःै षिः ोकै दा
 ु
िनसपयाबममपिदशित। ् ू
तऽ ूावत षडमलााम।् ईशा ं


सवािधाऽीम।् अिसहाियक
ं ं े अिसहपादसिहत॥
ं े १७॥
े े पादाने ोकोरान
िवदािदािदना िवधायन े
 दा
 ु
िनसपयाचबमपिदशित। तऽ एतं भवित पिमारोपते ं

चतरॐय ृ े
ं िवधाय तदवयोपतमदलं प ं
 ं िवदािदित॥ १८॥ अऽ चब।
सकिणक े

--------------------------------------------

p. 238) ु ू े ं यथोिदतम।्
 ू  त ु पजया
मिादशनपव
अमपऽामके वम
ृ ु
े वाऽ परोिदतौ॥ २०॥
िकर बिलं दाम ु
े े ूागदीिरत ैः।

समानगणाकीणमडल भितः॥ २१॥

ू ं िवधायाम े जपिा
एव ं पजा े ं सहॐकम।्
शत ं वा कतहोम
ृ ु पजा े ् २२॥
ू ं ूावमापयत॥

ततः सािधतिव ु ूयोगानाचररः।



ब ैैदशाशा ु
 ं ं जयाऽा ैः साधन े जप॥
े २३॥

एव ं सिसम
ं ै ु मित ैु कोदकै ः।
ं ताना ु मख
फिणदामृ े ् २४॥
ु े सा जीवयत॥

  े
तणयोजपिा ं या वा जपिसय।े
ु े
सा शीष  सहसा मृतमापयिदित॥ २५॥

े ण ु व े यथािविध।
काहोमिविध ं दिव

ृ योिन ं कडम
का ु े ् २६॥
े तऽाौ िविधवनत॥

--------------------------------------------

एतं भवित आवा किणकाम े इित शषः॥
े १९॥
ु ु ु ू  ्
 ू  ापनािदमिाचतयपवम।
मिादशनपव

एतवसाधारणम।् यथोिदतम अमािद
् े अमपऽामके अम
ूादियन।
एवामके अदलाना ं दमदलाम
े े वम
ृ े

पबावयवीाम।् परोिदतौ
ु फारीिकरौतौ
यथाबमममदलाम े वम
ृ  े  २०॥ बिलं
े वीोरचयिदथः॥
े े ूाविरतासिधौ। सवऽ बिलदान ं
े दम
अिमितशषः।
ू े े
तलदवतासिधौ। ु
ूागदीिरत े े शषः।
ैः अा ैः तणित े

(ूागरीिरत )मडलं ृ ् २१॥ ूावत ्
वमम॥
 ् २२॥ तत इािदिभिरतीिै िभः
लिलतासपयासमािवत॥

ोकै िवासाधन ं िसिव िवषहरणिवधान ं चोपिदशित। तऽ
ु ू
पऽा ैः आशने पमलकाडफलािभधीय।
े जप े
ु ु
यगानपमरलसाके दशाश ु
ं ं जयािदयः॥ २३॥
मित ैः।

--------------------------------------------

p. 239)  ू
ितलसषपगोधमशािलधायवै  े ्
नत।

िऽमै रकशोवा समते ैवा  समृय॥
े २७॥
ु कै र ैः कारैरणोलैः।
बकलै
 ु ु िरिराय॥
कै रवैमिकाकमधकै े २८॥

 जातीिवचिकलै
अशोकै ः पाटलैिबै  ः िसत ैः।
ु ैः किणकारज
नवैनलोलैरिरपज  ैः॥ २९॥

ु  ं यशोिनिधम।्
होमा च सौभायमायिव

यि वाित ं सवमवाोित ु ् ३०॥
सिनितम॥

 ुू
वागडचीम ं वटमारवध ं तथा।
ु ् ३१॥
िसताक ज ं ा रोगाोनरोऽिचरात॥

ु ू े ु
इजनािरकलमोचागडिसत ैत ैः।
ु ् ३२॥
अचला ं लभत े ल भोा च भवित ीवम॥

ु ु ैत ैः।
एत ैदीिरत ैरामधीरत

एकै कैविनता वँया यावीव ं धनािदिभः॥ ३३॥

--------------------------------------------
शतवारिमितशषः।  द कणयोः।
े तणयोः  ् े े
जपन जीवयिदितशषः
॥ २४॥ वा पार।े जपिसया करामसृिकया
िवासहॐवारजपिसया। मृत ं फिणदशतः
ं े ् एष
उापयत।
तृतीयः पः॥ २५॥
का होम इािदिभः िूय े इःै पिभः
 ु
ोकै नानािवधिहोमाानािवधफलावािमपिदशित। तऽ

योिन ं कडम ु
े कडपटलवमाणूकारण ु ं का
े कड ृ
ु   एतवहोमसाधारणम।
त े योिन ं कयािदथः।  ् तऽ योाम ्

। अौ ािपत े इित शषः। ् ु


े िविधवत ूावदिमखािदक 
ं कथः॥
ृ े
२६॥ एकशः एकै कैः॥ २७॥ अणोलं ूावत।् कै रवैः िसत ैिरितशषः॥
े २८
ु ु
॥ िवचिकलािन गमखादवगािन। ु ैः
ित ैः िवकिसत ैः। अिरपज
ु ू ूावदमृतालताम।् िसत ैः
ु ैः॥ २९॥ ३०॥ गडच
करवीरप

--------------------------------------------

p. 240) त ै ैरातः
ु भपा ु 
ू वँयाः हवनािय।

  वश े ितशषतः॥
ीराै  ैत ैमा े ३४॥


सषपा ैनृ ु
 े कााौ वैिरमृव।े
ु ृ े ३५॥
ं ैरिप च तत॥
तदै विरयोमास


अनाौ ु
योतजोािचत ं चम।्
े ् ३६॥
 ु चा नत॥
आरघृतोपते ं फिणशीषॐ

ृ ं ु े खपािण रोषवान।्
काशकिशरोव
िनशाम े नो
े िनह ं ु वैिरण ं हठात॥् ३७॥


मृकाानले त फलैः पऽ ै होमतः।
े ु गजाा रोगमायः॥
सराऽादरात ु ु ३८॥

ु ु ैहमातर
चतरलज ु ं बलं िरपोः।

साहािोगःखात भववे न सशयः॥


ं ३९॥

 े ्
एवमा ु िवाया वैभव ं कोन ु वणयत।
तथािप दिशा िकियत े तण ु िूय॥
े ४०॥

--------------------------------------------


शकरािभः॥ े
३१॥ ३२॥ एत ैदीिरत ैः ितलािदिभिरित शषः।

आमधीरत ु
ु ैः िऽमधिसै ु
ः। िऽमधिसं
 
े एकै कैिरितसवूयोगसाधारणमव।
सवसाधारणमव। े
धनािदिभिरऽािदशः ूाणिवषयः॥ ३३॥ त ै ैरातु ैः

कवलघृ ं
ताै िलािदिभः सवः षिश े
ैबमण
ु   ीराै  ैबमण
होम ं कयािदथः। ु 
े होम ं कयािदित यावत।्
एतं भवित ितलािदिभः िसताःै षिश
ं ैयोगषे ु
ूोबमण ु
े िऽमै जयािदित ूथमपः।

कवलघृ ु
ताै  ैजयािदित ितीयः पः।

कवलीराै ु
जयािदित तृतीयः पः इित। मृःु काररः।

तदै ः सषपािसै ु ं ैः
ः वैिरयोमास
ु ृ े वैिरमृव॥
ं ैः। तत
शऽनऽयोिनमास े ३५॥

योतजोािचत ं सानऽयोिनिधरपािचतम।्
 ु ॐतन
फिणशीषॐचा ु ू े िछने

--------------------------------------------

p. 241) अथ यािण वािम समाभीिसय।े


 दविश
तािन सवािण ु िच े बमण
े े क े वै॥ ४१॥

ूादिणोदक ् च सऽािन
ू  े ्
ादशापयत।
ु 
तदमायिभतः कयाििशखा े ४२॥
मग॥
ृ िशवािदष।ु
को े तार म ं नाम का
े े ादशावि
ूादियूवशन ृ मायया॥ ४३॥

् विसय।
िवामािल स िबभृयात स  े
े ४४॥
िौय ै की  च वँयाय सौभायायािखलाय॥

िवषमहगदोादशा ै यु े जयाय।े



नरनारीनपादीना ं वँयाय िबभृया तत॥् ४५॥

ूाक ् दिणोदक च नव सऽािण


ू े ्
पातयत।

जाय े च चतःषिकोािन े
परमिर ॥ ४६॥

--------------------------------------------

ु े े  िनह ं ु वैिरण ं वैिरिनधनाय निदित


भजमफणनथः। े
ू 
पवऽायः॥ ु ः। पऽ ैः
३७॥ त फलैः मृफलै
ु ैिरथः॥
मृपऽ ु ु ैः आरवधूसनू ैः॥ ३९॥ तत ्
 ३८॥ चतरलज
वैभवम।् िदशा एकदशन।
े े तभव
ै ं सृिवयः॥ ४०॥
अथ याणीािदिभिदःै पिभः
े ं ु
ोकै रकिवशिधकशतकोानमहय ं तििनयोग ं तलािन

चोपिदशित। तऽ िऽिशखािन ूम ं िऽशलािन। मग े को े

सवम े को॥
े ४१॥ ४२॥ मायया खया
े  े
सािमितशषः॥
् े एतं भवित ूागमािण
४३॥ तत यिमितशषः।
दिणोदगमािण च समारालािन
ू ं
ादशादशसऽायााािभतोऽाचािरशािन
े ं िऽशलीक
तदमािण ूक ं े ु
ू ृ एकिवशिधकशतसष
कोषे ु सवमकोम
 े ूणव ं नामगभ
े े ु
समािल िशवािदूादियूवशनामबम ू
ं मलिवायाः
े ु ं दशारािण ितीयखोदर
ूणवादीिन ूथमखािवधर े े

ादशकः े िवभृयािदित॥ ४४॥ ४५॥
समािल ूोबमण

--------------------------------------------

p. 242) तषे ु सविनािद


 े ु
िलखीमनबमात।्

ू े ) ् वयत॥
ु  ु (पजयत
ू  र े वषै
बिहणारै े े ् ४७॥

ु ं महाचबं िवा ं ण ु महिर।


अनमह े

सवतोभििवासानभ  ् ४८॥
ु ु ं सविसिदम॥
दाहवियतु ं चा िवयता
ृ ततः।
नभ मतोपते ं ा ं तने समितम॥् ४९॥

े ्
एतावे िवलोमािन ूथम ं चरण ं भवत।
ितीया ं ितीय ं ावा ू ं ितीयकम॥् ५०॥
ु श

तृतीय ं ततथु  ाा (त)ु च साॅचरा ततः।


े ् ५१॥
ूितलोम ं तथ ैतषे ं ितीय ं चरण ं भवत॥

--------------------------------------------

े े े ोकयने
ूािगािदना वयिदन
ु ु ु
चतःषिकोानमहयमपिदशित। ं
तऽ एतभवित
ूागमािण दिणोदगमािण च समारालािन नव नव

सऽायाा ु
चतःषिकोािन ृ तऽ िशविनर-्
का
ु ु
ऋितकोारपिशोदिणोरावसान ं चततःपिकं

वमाणं(अं) सवतोभिप ुु
(ं अं) ौीिवानभमािल

तिहः ूागािदष ु चतसृष ु िद ु ईशादीशा ं चतरावि


ु ृ
े  (फ)ारैः
ा ं िरतािवामगतवष
तारखाृ
 े
िरतारैवयिदित॥ ४६॥ ४७॥

अनमहिमािदिभः े
सथ ःै सिभः ोकै ः
ू  
ूावपवकसवतोभिाकारानप ्
ु ु ौीिवोारं तैभव ं
 ुु ं
चोपिदशित। तऽ सवतोभििवासानभ

सवतोभिूितपादकं त ु चतसृष ु पिष ु
ु ृ े ४८॥ दाहवियतु ं चा ं
ूितलोमानलोमतोऽकोवाचनिसः॥

िवयत दाहविा ं समते ं िवयदरं ौीिवाया
आमरिमथः ौी इित। ता ततः सा इित ितीयम।् नभ
मतोपते ं मा इित तृतीयम।् ा ं तने समितम तन
् े मता पा इित

ु  ् ४९॥ एतावे उबमितािन चायरायव।


चतथम॥  े िवलोमािन

उबमिवपयासतः। चरण ं पादः। एतं भवित

उबमितािन चायरािण 
उबमिवपयासतोिवलोमािन तावे
यमोसाौी

--------------------------------------------

p. 243) ु परत इला वा ततिला।


तृतीयतय
ु ूावदतितलोम
मता े ं तृतीयकम॥् ५२॥

चतथु  ादश ं िवश


ं ं तवू  त े िवलोमगाः।
एततथु  चरण ं ौीिवाया ं महिर॥
े ५३॥

सवतोभिप  
ैषा िवा सवाथसािधका।

यऽ िताऽसौ चबा न तऽाशभसथा॥ ५४॥

--------------------------------------------


इवमारािण ु
ौीिवानभः ूथमः पादः इित।

ितीया ं ितीय ं ात ूोूथमपाद ितीयारं
 सा इित ितीयपाद
ितीयपाद आमरिमथः।
ु ू ं ितीयकं (को) नो इित ितीयमरम॥् ५०
आमरम।् भवाश

॥ तृतीय ं ततथु  ात ूथमपाद ु  ं
पा इित चतथमर
े  ा च साॅचरा ततः
ितीयपाद तृतीयमरं भविदथः।
ु  ं
ा जकारः। अॅ ं कारः। चर एकारः  े इित चतथमर
े ् एतषामबमिताना
भवत। े ु ु 
ं चतणामराणा ं चरण ं
ूावत।् एतं भवित ूोबमिताना ं चतणामराणा
ु  ं
् े
ूावत यानोसा े ् ता अनभोितीयः
इित म ं पठत। ुु


पादोभविदित॥ ु परतः ूथमपाद
५१॥ तृतीयतय
ु  े साया इित तृतीयपाद ूथमितीयारे
तृतीयचतथार
 इला वा विना ों ातात।् ली इित
ातािमथः।
तृतीयमरम।् इला मा ु 
ु ला इित चतथमरम।् एतितलोम ं

ूोबमितारचतय ूितलोम ं लालीयामा इित तृतीयः
े  तृतीयकं चरणिमितशषः।
पादोभविदथः।  ५२॥
े पाद-इथः॥
चतथु  ादश ं िवश
ं ं तवू  अा िवाया चतथु  पा
ं ं ला इरं, तवू
इरं ादश ं  े इरं, िवश
एकोनिवश 
ं ं ली इरमवे ं चायरािण े ु
े भवयः
ूोबमण
। त े िवलोमगाः उबमिता एत े चारोवणा  िवलोमतः पिठताः। एतत ्

वणाकम।् चरण ं ूावत।् एतं भवित


उबमिताारोवणामिवलोमपिठता चयो  े ला लीला
ु ु 
 ं ताः ौीिवानभतथः
े इवे वणाक
या

पादोभविदित॥ 
५३॥ सवतोभिप ैषा एतं भवित
ू ु े ु ऊािदष
पवचतःषिकोष  ु
ु 
ूथमितीयतृतीयचतथपिष ु सवािद ु पादान ्
 दा ं चतरः
समािल तानवे पादान ्
--------------------------------------------

p. 244) ू े ककाशीित
दशसऽिनपातन ृ ै (सं)कं पदम।्

तको े (दाव ं का ु


ृ ) म े दाव े नामा वीिथष॥
५५॥

े  ु  तत (् त
िलखणचतथ ं )ु ण ु भिे यथािविध।

ाधराैमायया तोऽ ु शगा
 इला॥ ५६॥


ततः िौयो िलखिा ं िशवरोिदगािदकाम।्
ू  ताण
ूावणामृ  े ृ
 ैवयियोिजत ैः॥ ५७॥

ततोऽ ु यतु ं तने मा(ला)याकिलतिपणा।



वयन ु ं पाधरोरम॥् ५८॥
े िना क

 ू े ु सा
ृ णािदसऽष
का ू ् ु
 तत पनः।
े ं
ापयपसिसि ं तषे ु पविदतष
ू े ु वै॥ ५९॥

--------------------------------------------

अधपिष ु चतसृष ु सवाधात


 ्
ूथमपादो यथा भवित तथा
् े समािल पँयापिष
तत ूितलोमन े ु चतसृष ु

ूितलोमानलोमतः ूथमपादो ँयत।े सवऽ ितीयपिष ु
चतसृष ु तथािवधो ितीयपाद ँयत।े तथा तृतीयास ु चतसृष ु
पिष ु तृतीयपाद ँयत।े ततथष
ु ु पिष ु
ु 
चतथपाद े े
ँयत इित। असौ ौीिवितशषः॥ ५४॥

दशािदिभः े
सद ःै सिभः
े ु
े तकाय
ोकै रकाशीितपदोपतामृ ं य ं तििनयोग ं

तलािन चोपिदशित। तऽ दावः ठकारः॥ ५५॥ तत िवयः।

ाधराैः जँू इित। मायया त िवसजयीयन
 े सिहतः सकारः स इित।
अ ु वकारः। शगा
 इला षल (ट) इित। एतािन चायरािण

  ु ु े
सवमकोपाचतःपिकोचतय ्
् 
अरात िनगमनगा े िविलखिदित
बमण े  अऽ
सदायाथः।
े ष ु पिष ु चायरािण
कवलसदाियनतसृ  े
पिबमण
एकै कमरं चतषु ु चतषु ु िविलखिदित
े कथयि।
तािभमतमदारापादानाम॥् ५६॥ तणामृ
ू  ताणः
ू  तारैः तणामृ
तणामृ ु
ू  तारािण नाम फियािन

वषािन ु ु ं व ं इित। तने
िरतािवारािण॥ ५७॥ अयत
े ं व ं इरण।
कवल े मालाकिलतिपणा
ु े सा इित शषः।
अोानषिलिखतिवमहण े पाधरोरं
 ु
अधरोरतः ऊाधोमखाा ु े ं
ं पाामपत
ु  ५८॥ स
किमथः॥

--------------------------------------------

p. 245) तऽ लीरितीता नीरोगा ूजाथा।


ु ् ६०॥
गजाा पशव े ूािणनः मिखनोऽिनशम॥
ू े
भतूतिपशाचािद पीडास ु िवभृयािददम।्

अलीशाय े वँयिसय े सवसद॥
े ६१॥

िनमहं ण ु दविश
े े शऽवो य शितः।
ने ैव त ु कालन
े भववे परासवः॥ ६२॥


ूावदकाशीितपद ं का े
ृ तकोक।
ृ तथा िदवीिथष ु बमात॥् ६३॥
दाहगभ  नाम का

--------------------------------------------

े े अ  यिमितशषः।
दवतािमितशषः। ू े ु
े पविदतष
ु े ु तिािशानषे ु चितशषः॥
एकादशराँयदयकालष े े ५९॥ एतं
भवित ूाक ् दिणोदक ् च समारालमाािलत ैदशिभः

ू े
सऽैरकाशीितपदािन 
िवधाय तऽ सवमको े उपिर

िबयठकारोदर 
े नामािल तोपापिष ु चतसृष ु

े े जँू इरं सः इरं वकारं षट ्


बमणामािदूादियन
इित चतषु ु कोषे ु च अरािगमनगा
 िविल तत ईशािदकं
ु ं ौीिवानभ
िनािदकं च ूागा ुु ं
ु (ग)जमािल
मवीिथचतयव   े अिभतः ईशादीशा ं
सवबा
तणामृ ु ृ
ू  तारािण चतरावा ूावमािल

सवमकोममव
ु ू  तारमानने ॅमण
चतोणतणामृ े व
ृ ं िना
ताऽे(न)लमान
ु े च तथाव
ृ ं िना उपिरतनभाग े च
अधोभागच ु
े मततरलारालं वय
ृ 
ं माजिया

तदमचतयात ्
मनावब ु चतरल
ं समारालमपिर ु ु ं
ु ु
कमखाकार ु
ं यथा भवित तथा समम ु ु े
तमख
 (् च) रखाय
ितयक े ु
ं ूसाय  तवीथीम ं
ु
अोृवकारमालया लापया अमखया
ू  सवऽोपिर
समापय  ु
िबं समािल काधात ्


पकिणका ु ं यथा भवित तथा समािल कमख
ं क ु ु े
ु ू  ं च प ं समािल ूोबमण
च अधोमखमनाल े

मनीिषतषे ु िविनयोगात ूोािन ु
फलािन च िरित॥ ६०॥ ६१॥
िनमहिमािदिभरसरैु रपीरै ादशिभः ोकै ः
एकाशीितपदोपते ैः िनमहय ं तऽ लािन
े ू
कटारािण

सवतोभिाकारा ं कालीिवा ं तथािवध ं यमम

--------------------------------------------
p. 246) े ु
िलखीजचत ु विमातिवमहम।्

य ैः सोवैिरणः ीय ं िवमि े ् ६४॥
कलवरम॥

ु े
निर ् ्
े ६ोम
िचस ६् ४ िदर
े ् ६६ इन तआत
तो ् े ्

ु मासोदाहया खगः।
रसोदाहायतो
ूभा दाहायतु हसोदाहािदसयतः॥
ं ं ु ६६॥


ईशरोिदगारािशोिविलखतः।
ं ं ् ६७॥
काा यम बमतो िवाममसबमम॥


सवतोभिपा ुु
त ु कानभमीिर।
ण ु वािम परतो यमानभमीिर॥
ुु ६८॥

ूाणोममोपते इला वा समिता।


ु  ूितलोमतः॥ ६९॥
नबो मतु ं दाहतणा

ू े च।
ूथम ं चरण ं त ितीय ं शमव

ु मास एतत ूितलोमात
नभोभवा ् ् ७०॥
ितीयकम॥

तृतीयमकादशम ं ततो गोऽा चरािता।
े ं िवलोम ं च तृतीय ं चरण ं मनोः॥ ७१॥
रयषा

--------------------------------------------

तलं चोपिदशित। तऽ य िनमहूयोग॥ ६२॥ दाहगभ  उपिर


ु े े ६३॥ विमातिवमहं विमातिवमहं
िबयरफोदर॥

नामारतोऽनभावत। ू
य ैः कटारै ु  कलवर
तिभः। े ं
शरीरम॥् ६४॥ रसो दाहायतः
ु ॅ ूं इित। मासो
ु ँ ू इित।
दाहयागः ँू इित। ूभा दाहायता

हसोदाहािद ं ु ँ इित॥ ६६॥ ६७॥ ६८॥ ूाणोममोपतः
सयतः े का इित।
इलावा समिता ली इित। नभोमतु ं मा इित। दाहः रफः।

चतणा ं ् ६९॥ एतं भवित
ु  ूितलोमतः ूथम ं चरणात॥
ु 
उबमिताना ं चतणामराणा ं ूावत ्
ु ु पादः ािदित। ितीय ं अा
ूितलोमपठनाालीिवानभः
िवायाः ूथमपाद ितीयमरं ितीयपाद
ू ं नकारोीतीयमरम।्
ूथममरिमथः ली इित। श
ु मो इित तृतीयमरम।् मासः
नभोभवा

--------------------------------------------
p. 247) ं ं रयोबालिवलोमकम।्
चतथु  ादश ं िवश
चतथु  चरण ं ूों िव ैषा सवनािशनी॥
 ७२॥


ा ं काली तृतीय ं च मतासमितम।्

े ७३॥
नाद एषा ं िवलोम ं च ूथम ं चरण ं यम॥

ू नादकम।्
ु च नभसा भ
एतितीयतय
े ं ूितलोम ं च ितीय ं चरणो मनाः॥ ७४॥
एतषा

--------------------------------------------

ु 
कारः चतथमरम।् एताितलोाितीयकम ्

ु 
ूोबमिताना ं चतणामराणा ं ूावाितलोतोितीयः
 ७०॥ तृतीय ं ूथमपाद तृतीय ं मा इरं
पाद इथः॥
ुु
तृतीयपाद ूथमारं भवित। एकादशम ं अा अनभः
ं इित ितीयमरम।् गोऽा चरािता द े इित तृतीयमरम।्
एकादशमो
ु 
रयः तकारः चतथमरम।् एषा ं िवलोम तृतीय ं चरण ं

ु 
ूोबमिताना ं चतणामराणा ं ूितलोमपठन ं

 मनोः िवायाः। मनिरितमिवयोः
तृतीयपाद इथः।
ु  अा िवायाः व इित
साधारणः शः॥ ७१॥ चतथः
ु  ं चतथपाद
चतथमर ु   ादश ं
आमरं इथः।
कारो ितीयम।् िवश
ं ं तकारः तृतीयरम।् रयः तकारः। अबा

अवाों ् इित चतथमरम।
ातात  ु  ् िवलोमकं

ु 
े ं चतणामराणा
ूोबमितानामषा ं िवलोमपठनात ्
ु 
चतथपादो  एषा एव ं ूोा। सवनािशनी
भवतीथः। 
े एवमषा
ूयोगािदितशषः। ् 
े ूावत सवतोभिाकारा ुु ु
कानबा
॥ ७२॥
ािमािदिभः िशव े इ ु  ोकै ः
ै तिभः

सवतोभिाकारा ुु ु
ं यमानभमपिदशित। तऽ ा ं
यकारःूथममरम।् कालीतृतीय ं कानभतीयमर
ुु ृ ं
मा इित अा ितीयमरम।् मतासमित
ु ं वा इित तृतीयमरम ्
ु   एषा ं िवलोम ं
। नादः ठकारः चतथमरिमथः।
ु 
चतणामराणा ं ूाविलोमपठनाथमः पादो भवित।
यम े यमय॥ ु च एत यमम
े ७३॥ एतितीयतय
ु  े ितीयपाद ूथमितीयारे साट इित भवतः
ितीयचतथार
। नभसा भःू सो इित तृतीयमरम।् नादः ठकारतथमरम।
ु  ्

एषा ं ूितलोमात ूोबमिताना ु 
ं चतणामराणा ं

ूितलोमपठनात ूावत ्
--------------------------------------------

p. 248) ु ु मनािकादशकमव
अयो ु े े च।
् तीयकम॥् ७५॥
रसः या विदाहौ ूितलोमात तृ

नादो नादो दाहवीरयोवा  तदनरम।्


ूितलोम ं त ु तषा
े ं ातथु  चरण ं िशव॥
े ७६॥


एव ं मय ं कोािल बिहरथो।
े े ु ् ७७॥
वयादाहाामबमसमितम॥

 रािल ं ािपत ैरकम।्


मकिटदिडगरलै

ज ं िविनिपदिववर े चरऽथ
े वा॥ ७८॥


वीके मातृभवन े शारायतनऽथ
े वा।
ँमशान े ूोसमय े ूोबमसमितम॥् ७९॥


यऽ दशािदग ं य ं तऽालीगदै ः समम।्
मारीत ु सिरा
ु े ु रिप॥ ८०॥
साा सवः दवासरै
--------------------------------------------

 ७४॥ अयो
ितीयः पाद इथः॥ ् इित तृतीयपाद
ु ु मत वा

ूथममरम।् अिकादश
े ्
ं अिन यमय े मो

इकादशमरं तृतीयपाद ितीयमरम।् रसः याॅ इित
तृतीयमरम।् अिदाहौ िर इित चतथमर
ु  ं ूितलोमात।्
ु  वणाना
े ं चतणा
एतवित ूोबमितानामषा  ं
् तीयः पाद इित॥ ७५॥ नादोनादः टयं
ूाविलोमपठनात तृ
ु 
चतथपाद ूथमितीयारे गग इित भवतः। दाहवी री इित
तृतीयमरम।् यो (य वा) इित चतथमरम।
ु  ् ूितलोम ं

च तषा ्
े ं ूावत ूोबमिताना ु 
ं चतणामराणा ं
ु  पादः ािदथः॥
ूितलोमपठनातथः  ७६॥ ादाहाां

यकाररफााम।् उबमसमितम अनितारालम॥
् ु ् ७७॥ दडी


ॄदडी। गरलयोजनाूकारमरऽ यमवे वित।
् ृ ् ७८॥ ७९॥
ािपत ैरकं ूावत कतूाणूितम॥

दशािदगिमऽािदश े 
मामनगरखटखवटादयो िवषयः।
मारी जनपदनाशरी शिः। िनमहयिवरचनाबम ु ूदँयत।
 े

यथा ूादिणोदगम ैः समारालैदशिभः
ू े
सऽैरकाशीितपदािन  े े उपिरिबसिहत े
िना तऽ सवमको
--------------------------------------------

p. 249) ु
ूाव नविभः सऽैराकपद ं िशव े ।
े ु ् ८०॥
ृ तीशरोिदगाराािलकामनम॥
का

े ूोबीजयने च।
िविल यममण

विया ् ु ् ८१॥
बिहबं ापयते तदधोमखम॥

ू  ् े
ृ परमिर
एत पवचबोफलकत ।
ु े
अनिप े
नामािन योजयोमतः॥ ८२॥

े ु ृ ू ं ु (ऐ)म।्
लवणोषणमहागहधमािसयत
 िवषमीिरतम॥् ८३॥
ँमशानाारिनोिनयासो

--------------------------------------------


रफोदर ् 
े नामािल ूावत तापिष ु चतसृष ु चतषु ु

कोषे ु ूागबमण ु ं
े भँू ॒ँ ोँू ँ इरचतय

अरािगमनगा अिभतः समािल अिभचायः
ु े
पषदः ु ु ं बिहयमम
कानभ  े ्
,ं विनता चत

अयमम े ् लखन
ं बिहः कालीिवा समािलखत। े े त ु ईशािदकं
िनािदकं च कालीम,ं अदा तथा यमम ं िविल
अतरं बिहरीशािदिन ं िनादीशा ं च िनररं
ु ं पकारं रफ
िरािल तिहिररं िबय े ं च
  े समािल मनीिषतषे ु
ईशादीशा ं यथाबममबिहिवभागन

िविनयात।् एतत ीप
् ् ु
े च। ी चते शारायतनाम एवाधात, ्

पषत ्
े कााायतनाम े
एवाधा खनिदित॥ ७९॥

ूावत इािदिभः कोमत इिै िभः
ु े ं िनमहय ं
ोकै तःषिकोोपत

तििनयोगफलािदिवशषोपिदशित। े वनकथन
तऽ यममण े ं

पषिनमहिवषयः। 
एतन ीिनमहिवषय े अयमम ं भवित,
 ८०॥
े ं च बोिमित सदायाथः॥
बिहः कालीमवन
बीजयने िबसिहतरफयकाराा
े ू  े े ् ८१॥
ं पववयत॥
ु े ु ीिवषया। अऽ कालीयममाा ं
अनपीिः
ु तािप
ूिसममोघिनमहमा
ु  े
े भवित। एतदथमव
ूितकारिरतािवानमहयिवधानन
माराा ं िनमहकथनम।् यिवरचनाबमो
ू ु
यथाूावविभः सऽैतःषिकोािन ृ तषे ु ईशािदकं
का

िनािदक अिभचायः पषदः
े कािलकाम ं

बिहयमम े 
ं ी चदयमम ं बिहः कालीिवा ूावत ्

समािल पवाा े
ं िबसिहताा ं यकाररफाा ं

--------------------------------------------

p. 250) 
िवावणजठर े सामािल तिहः।
अदष  े  ् ८४॥
े े ु फणमािलखदवणकम॥


किणका े े
ं ततोऽ ं च वयायया ततः।
ु ं िवदा ूोारिवधानतः॥ ८५॥
बिहः क

 
एवम ै नविभः िवावणयथाबमम।्

िवदाव यािण दशाना ं च फलं ण ु ॥ ८६॥

 ं जय ं वँय ं नरनारीनपािदनाम।
सवरा ृ ्


 ं लीयशोहमवासािस ु ् ८७॥
ं (च) समवायात॥

--------------------------------------------

ु े विया
ूागबमण े े ु ानषे ु अधोमख
े ूोष
ूोबमण ु ं
े ् तने पवाव
ापयत। ू ु
े फलािन िरित॥ ८२॥

लवणािदना े िनमहयालखनाथ
ोकन े 

िवषपमपिदशित। े
तऽ ऊषण ं ऊषः। महा ु ूॐवः अिः

िचऽकम।् अदारामखादवगम॥
ु ् ८३॥


िवािदना याणीने िऽपादािधकन
े ोकयने
ू े ु दशिभदशिभः
मलिवारष   ु
अरैदशयिवधानमपिदशित
। तऽ ूोारिवधानतः
ू े
पवसिबकलापवकारारमालावनतः।

एतं भवित अदलं प ं िवधाय तिणकाम े
े ं तदरे िवाभतू ं ूणव ं त े
िवाूथमखा

नाम चािल शषायौ े
मारािण खाय

फारिवधरािण े अमािदूादियनास
बमण े े ु समािल
ु दलष

त ं ितीयखया े े तिहः ूावत ्
उबमणाऽव

सिबकिलततकारारमालोपते ं उपयध
ु  ् एतत ूथम
ु ं कयात।
पयोपते ं क ् ं यम।् एव ं अ ैव

य किणकाम े खोदर
े े िवातृतीयारािण बमण

ू  ं
े ं नामगभ िव तद(न)रा िदततपवा
एकमक

ूावदिभररै ू े सा नव यािण
ः दल ैः ूवन

खाम े सनामकं फारमािल
ूणविवधरैु तीयािदिभः
ृ े
शषारै ्
ः ूावत दल ैः दशम ं च
एव ं दशयािण कयात ्
ु  इित॥ ८४॥ ८५॥
ु े पादाने ोकन
दशानािमािदना आयािदन े
े असाधारणािन दशफलापिदशित।
दशाना ं याणा ं बमण

तऽ अथः सगमः॥ ८६॥ ८७॥

--------------------------------------------

p. 251) ृ
अनावारािण े े
अकादशाथ त ैः।

 े सा
रिब ैभवत ृ ् ८८॥
षा शत ं तम॥


त ैयकरण े ं फलािन च यथाबमम।्
ं तषा
ण ु वािम दविश
े े साधकाभीिसय॥
े ८९॥


वयोमग ृ पषोडशपऽकम।्
 ं का

त े किणकाम े शिं सासमिताम॥् ९०॥

परषे ु षोडशाणािन
 वय
े े मायया।

वयोररा बा े क े ् ९१॥
ु ं ूों समािलखत॥


एवमकादशोािन यािण ूिथतािन वै।
े ण ु पावित
े ं बमण
िविनयोगानथ ैतषा  ॥ ९२॥
ूथम ं हयराकत ्
ृ ितीय ं गजरकम।्
तृतीय ं नपराया
ृ ं चतथु  दडरकम॥् ९३॥

ु े राजवँमरा
पम ं कत े ं त ु सवतः।

--------------------------------------------


अनावानीािदिभव  ु  ोकै ः
 इरै तिभः
ृ ू
रिवकतमलिवारै े ु
रकादशयायपिदशित। तऽ शिं
े ् ८८॥ ८९॥ ९०॥ परषे ु दलिथः।
खाम॥ े ्
 तत पम।् मायया


खया। ृ
वयोररा ृ
पबावयवीाम।् वयोररा

े े
मायया वयिदयः।  े ूों
बा े सवबा।
ूाविबकिलतवकारमालासिहतम।् एतं भवित
् ृ
षोडशदलं प ं िवधाय तत बिहवय ृ तिहः ूावत ्
ं का
ु 
सिबकिलतवकारमालासिहतमपयध
े ु ं च िवधाय तकिणकाम
पयोपतक  े नामगभा

खामािल े ु िवायाः रिवकतष
षोडशदलष ृ े ु
े े ु आिदतः षोडशारािण
षिधकशतसरष

अमािदूादियनािल ृ
पबायवयोररा े
खया
े े ् एतत ूथम
समावयत। ् ं यम।् एवम ैव य षोडशदलष
े ु
े ् एव ं ूोन
अािन च षोडशारािण समािलखत। े
 े
सामकादशयािण भवीित॥ ९१॥

--------------------------------------------

p. 252) षं सिचवराकत ्


ृ सम ु ् ९४॥
ं पररकम॥


अम ं गहरा ् 
ात सवषामिप 
सवदा।
फिणचोरमहािदो भयः ु
े शऽतथा॥ ९५॥


नवम ं सवरोगाः
 सवषामिप
 
सवदा।
ु ् ९६॥
े े ूाोिविधना यतम॥
उारकं ाविश

ृ ूाविोिलकम।्
ु  ं का
दशम ं भजग

ापयीतल े तम॥् ९७॥
े तोय े घटादौ सिवधऽथ

ू े
पजयािन च जपते ृ ्
् शन जीवकरण ् ्
े त(म)त।

घोरािभचारकािदजातो दाहरः णात॥् ९८॥

ु त ं ूयोारं नाशयते तणात
िवम ् े।
िूय

एवमतािन   ृ ् ९९॥
यािण नामतः सवकायकत॥


सवासामिप िनाना ं ूातरवे समृय।े

पजादौ ्
च बिलं दात षोडशाणन  ॥ १००॥
 पावित

पािणतमयी ाििरित सक ् समीिरता।


् ृ
अा िनालनािच े तं ासात कतम॥् १०१॥

--------------------------------------------


िविनयोगािदिभः ृ
कायकिद  ै सिभः
रै ा
ोकै षा ु
े ं याणा ं िविनयोगानपिदशित। तऽ दडरकं

सनाराकरिमथः॥ ु
 ९२॥ ९३॥ ९४॥ ९५॥ ूाोिविधना यतिमित
े  ं चोत॥
ूाणूितािभषकोधारणमचन े ९६॥
दशमैकादशयोः ूयोग समानात पृ् थक ् नािभिहतः। सिवध े
 े े त ं घटम॥् ९७॥ तािन िलिखतारािण॥ ९८॥ तं
रोगातितशषः।
 ् ूयोारं अिभचारकादीनािमितशषः।
रोगातम। ृ े नामतः

  ृ एतािन
सवकायकत  यािण म े नामारिवासकौशलात ्
सवािण
  
सवकायकराणीथः॥

सवासामिप  ं िनाना ं ूातः
े सवासा
इािदना ोकन

पजासमार 
े च बिलिवधानममितिदशित। तऽ सवासािमितशषः।

े मणितशषः॥
षोडशाणन तृतीयपटलावसानोन े े े ९९॥ १००॥

p. 253) ु  ं पटलम।्
इित िौषोडशिनातषे ु िौकािदमत े चतदश

--------------------------------------------

इित ौीषोडशिनातषे ु ौीकािदमता त पिरपण


ू 
ं े
त ूपसारिसहराजूकाशािभधानन
ु े िवरिचताया ं मनोरमााया ं
ौीसभगाननाथन
ााया ं िशवतीिनािवािवधानूकाशनपरं
ु
चतशपटल ू  परामृम॥् १२॥
ं पिरपण

मसा


षिशित यािण ाामाः शतयात।्

सापादा ं
िवशित े
पटलऽिँ ु  े
तदश॥
अथ पदशपटलम ्

अथ षोडशिनास ु दशमी या समीिरता।


ु ु 
िवोा कलसयााः ू
पजािविध ु १॥
ं ण॥

 ्
तानमथ तास ं तीमचनम।
् ं वादान॥् २॥
े यागा
ताधन ं तथा पभदान


लोिहता ं लोिहताकारशिविनषिवताम।
ृ ्

ं ु ू
लोिहताशकभशासृ
लपना ु ु ् ३॥
े ं षमखाजाम॥

ूितवं िऽनयना ं तथा चाितािताम।्


 ु ु ् ४॥
अनरघिटतमािणमकटोलाम॥

े ू ू ु
ताटहारकयररसनानपरोलाम।्

ु ् ५॥
रबकसिलसला ं शभाम॥


कायानपरमामणाजिवराम।्
भज  ु ं सवषा
ु ैादशिभया  ् ६॥
 ं सववायीम॥


ूवालाॐज ं प ं किडका 
ं रिनिमताम।्

वसपण ु ् ७॥
ु ू  सषकं  िाानमििकाम॥

--------------------------------------------

पदशपटलम।्

ु  े पटले नवािरतािनाया
ू  तश
पविँ

िवधानमपिदँयानर ु ु
ं दशाः कलसरीिनािवाया

िवधानमपिदशित। े
अथ षोडशािद िवगाहत इने ोकशतपण

पदशने पटलन।
े तऽ अथ षोडशािद
े ूदािनने ोकयने
 ु
पटलाथानिशित। े तान ं
तऽ उा तृतीयपटल इित शषः।
 
िनसपयाथिमित े ताधन ं िवासाधनम।् तयोः
शषः।

िवादवतयोः॥ १॥ २॥

लोिहतािमािदिभरपया 
इनै विभः
 ू
ोकै िनपजाान े ोपिदशित।
ं काानभदाँ

--------------------------------------------
p. 255) दधाना ं दिण ैवामै ु ं चाणोलम।्
 ः पक

हैम च लखन ु ं भज
रमाला ं कवर ु ैः॥ ८॥


अिभतः यमाना े 
ं च दवगविकरै
ः।
े 
यरासदविषिसिवाधरािदिभः॥ ९॥

 े
ावमचयि
ै ं वालीकाििसय।े

िसता ं कवलवाि े
ै ल ै हमूभामिप॥ १०॥


धमाभा ं वैिरिवि ै मृतय े िनमहाय च।

नीला ं च मिककरण (े तां) र
े ()दपया॥
े ११॥


ु  षडकम।
ु लवणः कयात
िऽिभ ैिदत ैमल ्

आिदमावसानषे ु पजाजपिवधौ
ू बमात॥् १२॥

े ं त ैििभबज ैदघरसमित ैः।


ूक
ु 
कयारावाणा ं ास ं ूों यथािविध॥ १३॥

--------------------------------------------
ु ु ं ऊूादिणोदिमापरत
तऽ षमखाजा 

इपिरात ्
वास 
े यमवे वित॥ ३॥ ४॥ ५॥ सववायीम ्

 े ् ६॥ तषकं रचषकम।्  ी
सववदभाषाशमयीम॥
ु ैिरयः। अणोलं रकै रवम।्
मातु ी॥ ७॥ दिण ैः भज
  ु ् ८॥ ९॥ १०॥ ूित(िव)महाय
अऽ उभयपायोाायधकनम॥

ाािदशाय। े
तदपया ु ु े ११॥
तयोगानगयन॥
  िरःै पिभः ोकै ः
िऽिभिरािदिभवणकै

ासबममपिदशित। तऽ आिदमावसानषे ु जपपजािवधौ
ू जप

सितसाया अाशावसानम।् तऽ ास ं

ृ े ् जपम े ासः। अाः कलसया


 ं जपत।
काऽााश ु ु 
 ू  जपमासकालवज अ े
एव सपयाममावाहनाव

ासकालाः सवसाधारणाः। ् ् १२॥
बमात यथाबमम॥

दीघरसमित ू े दीघरयोजन
ैः ूथम े कट  ं नाम त
्  ऊँ ऐ  औ  अः इित कवलदीघरषोारणम।
रारात आँ े  ्

एव ं सवऽ रारषे ु दीघरयोजनम।


 ् अयोः ूावत।्

करावाणा ं करायोः

--------------------------------------------
p. 256) 
ऊूादिणोद पिमापरनामिभः।

शिचनर ै ैदास ु यथाबमम॥् १४॥


आधाररतितीय ं लोचनऽय।े
ु े चतथु  याणता ष॥
तृतीय ं ौोऽिचबक ु १५॥

पम ं चासनाभीष
ं ु ततः पािणपदय।े
ू े
मलमामतोवधा ू  ः॥ १६॥
मलवणकै

--------------------------------------------

ूावत।् वाणा ु वमाणूकारण॥


े ु
१३॥ शिचनर ैः
ऐकारनमः
 शमगत ैः। त ैः वनामिभः। तदास ु
े ु पवतडबीजाना
तलाानाकारष। ू ं बमात ्
एकै कमकैे कनू े * ऐ  र ्ऊवायनमः इित ऊाव े ्
 े सत।
े ु पवदिणोरपिमापरष
एविमतरष। ू  े ु पस ु
तथािवधामम
ै े सिदित
ैिबमण े 
सदायाथः।

पजासमय े ु
े चावाहनारं दवतायावष


ूथमकटारष ू े ् एतं भवित
े त ैः पजयत।
ु ु 
िवायाः कलसयाीिण ु े दीघ 
बीजाकैे कमबमण

रषयोजनात षोढाषोढा ू
ृ सय
का
े े ु
अादशसरष

ूथमकटारषोन ू
(ण)पजाजपिविधार े ूोबमण

ु  ् त े
करावऽयास ं कयात।

ितीयकटारषोन े
(ं णं)ूोबमण

ु  ् अवसान े
करावऽयास ं कयात।

तृतीयकटारषोनूोबमात ्
ासऽय ु 
ं कयािदित॥ १४॥

आधारािदना ोकन ू
े मलिवारै  ं
ििभनवावरण।

ासबममपिदशित। े एव ं
तऽ एकं एकवारिमितशषः।
ितीयिमादीिप वारवाचीिन॥ १५॥ पािणपादय े पादय े
पादय े च एव ं चतयिप। ू े ु िऽष ु
ु े एकै किलमामष

ानषे ु षवारं सम ं वारमवारं नवमवारं च


ू ः सह नवधा सिदथः।
एव ं पवै े  एतं भवित अऽ
आधारािदष ु नवस ु िऽकोणाकारषे ु िऽकष
े ु उिबमण
े तानषे ु

िऽिभिवारै 
नववार ु 
ं ास ं कयािदित।
ू े ु ापकामवै
पजाजपिवधानारमावसानष ्
े तान ूोान ्
् ु 
ासान कयािदितसदायः॥ १६॥

--------------------------------------------
p. 257) ं ता ूाकता
भाषा सरती वाणी सृ ृ परा।
ु े १७॥
खपा िवपा राानकौतक॥

ू े ्
एता एकादश ूोा नवयोिनष ु पजयत।
 े ् १८॥
बिहरदाोज े ॄााा समचयत॥

्  े ्
ु े लोकपालान शिपाथाऽचयत।
चतरॐ ं
 ् १९॥
इाियमरोिभवणािनलसोमकान॥

ईशान ं तििध ं ूागािदधरोरम।्



शैनामिभः ् ू े सविसय॥
ूावत पजयत ्  े २०॥


चतरॐय ं का ं ु ्
ृ ूाारसयतम।
ृ ु
त े वयम ु  ु ् २१॥
ं कयाददाजम॥


चतिपचािरभागतोनवयोिनकम।्


काऽऽ  े ् २२॥
ता ं समावा ूावगथाचयत॥

--------------------------------------------

भाषािदिभः िसय े इ ु  ोकै दाः
ै तिभः 
ु े आना कौतका
पिरवारशीिशित तऽ आनकौतक ु इित च े शी

॥ १७॥ नवयोिनष ु मयोा ु िऽष ु कोणषे ु ूथमा ं



दशमीमकादश ू े ् १८॥ तथा वमाणूकारण॥
च पजयत॥ े १९॥

शनै ामिभः इशीािदूावत *् साय
 ःै ॥ २०॥

चतरॐयिमािदिभव  ु 
 इरै तिभः
 ू
ोकै िनपजाचब ू
ं पजाबम ं चोपिदशित। तऽ

चतिपचािरभागतः ृ े े चारीित
वासितशषः।
ातोिः। एतं भवित वास
ृ े ूामपू ं
ॄसऽू ं का ्
ृ तत षोडशधा िवभ
ु ं े ु िचािन िवधाय तषे ु िचषे ु िऽष ु िऽयक ्
ूागािदचतिपाशष

सऽय ं वावसानक
ृ ं िना तषे ु ममसऽ

ृ ृ
दिणोरवरवसियमार ू
ॄसऽ

पिमवसविध ू
सऽयमाा ू
पिमसऽ

दिणोरवसियमार ू
ॄसऽ
ू  ृ
पववसविध ू
सऽयमाा ततः ूाक ्
ू ृ
सऽदिणोरवसियमार ू
पिमसऽ
ू ू
ॄसऽसविधसऽयमाा

--------------------------------------------
p. 258) े ु पायोः।
एकादशशी मयोन 
े  े ् २३॥
तथ ैव लोकपालाशी ारयऽचयत॥


िवशषे एष सामामदचनमिक।

साया  बिलं दाजा
ू ु ु
े ककया॥ २४॥

ु 
एव ं िनाचन ं कयािहोम ं घृतने वै।
ु  े २५॥
ूातः सिललपान ं च कयािािसय॥

ू ू
चनोशीरकपरकरीरोचनाित ैः।

काँमीरकालागिभमृ
ग  दमदै
े रिप॥ २६॥

--------------------------------------------

 े ् एव ं कत
ूथमाािलत ं ॄसऽू ं साजयत। ृ े

वृ ु ं नवयोिनचबं िन ं भवित।
ााॆकं ससम
ु ं
ृ ता े ूाारय
तिहरदलं प ं का

चतरॐय ं का
ृ तऽ उबमण ू े
े ता ं पजयिदित॥ २१॥ २२॥
एकादशस ु भाषािदष ु शििितशषः।
े अशिं * दशम

आनाा ं शिमकादश ु
कौतकाा ं शिं च।
े ु पायोः
मयोन  माया योा उरदिणयोः
 े ् ूथमाया भाषाायाः
कोणयोरचयत।
े 
शमयोमकोणाना ू
ं अाॐपजन ु

मयोिनशिऽयाचानरम।् लोकपालाशी अनॄशी।

ू 
ारय े पवपिमयोिरित े एतं भवित
शषः।
ू 
पवारा ं दिणपा  इशिं उरपा  अनशिं
पिमारे दिणपा  वणशिं उरपा  ॄशिं
अा ति ु समचयिदित॥
 े े ु
२३॥ िवशषे एषः मयोन
 ु
पायोिराः। अऽ अद े प े नवयोिनष ु च अमादार
ू े ् चतरॐ
ूादियने पजयत। ु े त ु उबमण ू 
े पवारमार
े  े
ूादियनाचयिदित यावत।् सामा ं पवविदथः॥
ू  २४॥

एव ं उूकारण।
ु ु
 ानिसपायमपिदशित
ूातिरािदना ोकोरान तऽ
िवािसय े कवलया
े ु ु
अनया कलसरीिवया
िऽवारजचु कसिललपानने सक ् ानिसाशिःािदित

यावत॥् २५॥

चनािदना िसय े इनान
े  ोकयने

साधक पजार ु
े गणिवधान े ू
ं दवीपजागिािण
े ः मृगदै
चोपिदशित। तऽ मृगदमदै े ः मृगमदै॥ २६॥
--------------------------------------------

p. 259) आिलगाऽो ाःकरणोमौनमाितः।



िचऽभषारः े
ॐवी जपिा ु े २७॥
ं िनशामख॥

ू े िशवामते ैग
पजय  ैः सवाथिसय।
  े

सवािभरिप िनािभः ूातमातृ कया समम॥् २८॥

े ं तथा वािय े िशव े ।


िऽजािभः िपबोय

अ ैरिप च मऽै ैिवािभिसित॥ २९॥

ूावऽय ं जा तशाश  े ्


ं ं च तपयत।
ु ृ ु ु ैः॥ ३०॥
हम ं तावमधरात
सगिसिललै

ु ैिवकच
पालाशप  ैर ैरिवखिडत ैः।
िसिवा()पनः ु 
ु कयााकमािण
 साधकः॥ ३१॥

दा  े े फलभदाः
े वणिवभदन े समीिरताः।
े  ु ण ु व े यथािविध॥ ३२॥
िवापभदाँ
--------------------------------------------

े ं े शषः।
ाःकरणः दवताहभावनयित ू े चकारण।
े पजय े
ु े इाकत।
िनशामख ृ  ैः चनािदिभः दशिवधि
े एत ैग ै  ैः॥
२७॥

सवािभिरािदना े  े च ैकन
ूिसतीनाान े ोकन


सविनािभरिवािभः ु
 ै वाििूयोगमपिदशित।
सवम
 षोडशिभिरितशषः॥
तऽ सवािभः े े
२८॥ िवािभः अािभिरित शषः।
एतं भवित ूातः सािववसान े चु कनोदकमादाय

त े वमाण ं मातृकाय ं िवभा

मातृकामकारािदकाराामकपाशदरा ं ूरं
िबमत िऽवारं सज
ं ्
पात ािभमता ं िनामा ं
िवा ं म ं वा िऽवारं स तिललममृतमय ं भावयन ्

मलाधारात ्
िजामाा ं सरतनाड दीपिशखाकारा ं
े ् एव ं ूितिदवस ं
ाा ता ं होमिधया आचामत।
 ु  ं पािड ं ाा िनयत ं
ूातिवदधततिवध

भवतीपरः  २९॥
सदायाथः॥
ूाविदािदना साधक इने ोकयने

िवासाधनूकारमपिदशित। ्
तऽ ूावत लिलतावत।् तावत ्
ं ् ३०॥ अ ैः कानपहत
तशाशम॥ ृ ु ैः। अिवखिडत ैः

व ैः॥ ३१॥

--------------------------------------------

p. 260) ऽयीमयं िवाया था नसमात।्


वावाचकप ूपािमतानः॥ ३३॥


कारणं पराममयं च वै बमात।्
कथयािम ण ु ूा े िविधिवरवैभवाः॥ ३४॥

े ऋवद
अकारािदः सामवदो े तदािदकः।
ु  इकारािदषा
यजवद े ं सयोगतः
ं ु
शिचः॥ ३५॥

तिि ं ण ु ूा े ूों पवापरबमात।


ू  ्

िविल योजयव ु
े ू  शशाानसारतः॥ ३६॥


गणसा ु ं ततनापर
ऋयजषा े ं तथा।

विसा ु ु ं शचवपः॥
समायािद ु े  ु ३७॥

तने ऽयीमयीिवाकायकारणयोगतः।

आरूसतािन 
सवायािन यने वै॥ ३८॥

--------------------------------------------

े इािदिभवभवा
दा  इिै िभः
  े े
े वणिवभदन
भवािदकं ूौित। तऽ दा
ोकै िवाािवै

िसता ं कवलवाि ू े दवीपवणभदन॥
ै इािदपवन े  े े ३२॥

ऽयीमयं वदमयम।् िवायाः कलसया
ु ु  इित शषः।


वावाचकप शाना अथाना च॥ ३३॥ परां
परमोम।
ृ ् अमयं
े े रिनयितम॥् ३४॥
दशकालाकारै
अकारािदिरािदिभव  इ ु  ोकै िवायाः
ै तिभः 

ूथमकट ु
वामय ऽयीमयमपिदशित। तऽ एतं
े ू
भवित सामवदािदभतमकारं ता 
े ू
ऋवदािदभमकारम।् उभयोरपिर
ु यजवदािदभतिमकार
ु  ू ं
ू  ् ु
े (उ) इकारयोगात गणसा
च िविल पवणाकारण एकारं
े े े तने ैव एकारण
उरखणाकारण े चोूकारण
े विसा
ृ एकारं
च िना एव ं ऽयीूथमारिनादैकार ऽाः
 बीजारवत
ूथमारत एव उपिरतनयोररसभ  ् े ं
तषा

कारणात तयादै ु
कार च ऽयीमयमिमित॥ ३५॥ ३६॥ ३७॥
३८॥

--------------------------------------------

p. 261) 
ममाणगतूाणा े ु मातृका।
नाद
 ् ३९॥
ूावारणकाययोगााचकपकम॥


तदणकरसायोगा ू े वाता।
भतािदन
इित वाचकवापािातोिदता॥ ४०॥

ं (तो)कों िऽकाकम।्
पराप ं तृतीयने िऽश
एवमषा ु
े िवमयी िवापिभदाः शभाः॥ ४१॥


शिचराा वापा ितीया विरीिरता।

िबसगानोरै  ु ४२॥
पा साावयोवपः॥

--------------------------------------------


ममािदना उिदता इने ोकयने िवाया

 ं ऽयीमयमा
िविशसभप
े े  ं चाोािपता ं िवाया
अशषशानामशषाथाना

ऐमपिदशित। तऽ एतं भवित िवाया
 े
ितीयारगतककारलकारयोम

नामातृकािदभताकार
ू ृ
पभतािदतीयखड ता ोऽोकं न

यपं 
अचा ं ानपं िवसजनीय ातृपं
एवं
े ृ
ातृानयपिऽकाकिवाककमातीयखण।्

ु ू िथराकाकारच ैवमािदमहणबलाद ्
दाभतपृ
े शःशषः
अशषः ू
े पभताकोवावाचकपः ूप
एवमिभपोऽनया िवया ा इित॥ ३९॥ ४०॥
े पवू  िवायाः
परापिमािदना ोकन

ूथमितीयारािमपिदँय ु
तृतीयाराािदकमपिदशित
। तऽ एतं भवित
ु ं
ूागपिदिऽिशकाागमूोपरािवापात ्


(अािवायातीयखड ताऽों न

यपं 
चोानपं िवसजनीय ातृपं च,
एवं
े ृ
ातृानयपिऽकाकिववाकमातीयखड ्


आिमित ) एवमा

िवायाःिऽिभःखडैिूकारतोऽशषिवाता ूितपािदता।

एव ं पतोमयं ु
च सूितपािदतां तने अनया िवया
े  पिभदा अा
नासामि सदायतः साधकथः।
े ण
िवायाः पभदान ् ु इथः॥
 ४१॥

शिचिरािदिभरािका इिै िभः ोकै ः
ु ू ं
सकलऽैपरिवारािशकभता
े ु
ता ं िवामपिदशित
सतिवापरमरहभृ ु
तऽ शिचराा
वापा

--------------------------------------------

p. 262) तने बीजने िवापा सा सगीिरता।


ु ् ४३॥
वन ं तृतीयमाात ं मायया ने वा यतम॥

ु ं ातित
एषा ऽैपरकदा े े िनगत।े
े ु े
ातृानयदोषगणतजयािका॥ ४४॥

अा ु मम े बीज े रसाूाणिनयोजनात।्


े ४५॥
वावाचकपाा ूप िह कारण॥

तृतीय े मायोगात िऽकिवातोिदता।
ं े ु जमा ावराता॥ ४६॥
हसोगष

एकािदसमायोगानाना ं तथा िऽष।ु


ात ं ु न शत े सा
ं े
िवाना ं परमिर॥ ४७॥

--------------------------------------------
ूथमा वावाा ादशरिवमहा। ितीया विः
ू  ैपिशवशाक
सकलमातृकारकारणभतिविवसजनीय
ु 
तथरः॥ ु 
४२॥ तने बीजने तयपण।
े िवापा सा
ु  े सा िवा िवापा
े चतथरण
ूितपािदतिशवशिपण

ूोथः। ् े ु 
 वन ं तृतीयम कवलतदशरातीया
ृ िवा।
 े िवना वथः॥
े िवसजनीयन
मायया नवा ु
े  ४३॥ ऽैपरकित

े े
सतितचाािवायाः ं े तऽ कवम।् अा
सित।
िवायािष ु खडषे ु

वमाण ैकािदनयोगसतानामसाना ं

ऽैपरिवाराशीना ू ू े 
ं मलभतथः।
े ु े
ातृानयदोषगणतजयािका। एतं भवित
े े
ातृानयान
े े ू  े चाशषे ं िव ं
वातिपपनािसयसोमाकन
ू 
सयावितत इित॥ ४४॥

अा इािदना आता इने ोकयने अािवाया मम े

ककारलकारयोगापरम े सकारयोगा ूागपिदा ं साि ं

िऽखडषे ु हकारसकारयोगात ािवासना ं चोपिदशित। तऽ अाः

सतिवायाः े  ४५॥
े ातोिः। कारणतथः॥
कारणित

िऽकिवाता ातृानयापिवाता। तषे ु िऽष ु
ू े े जमावराता। एतं भवित।
कटिितशषः।
तषे ु िऽष ु बीजषे ु ूक
े ं भकारसकारसयोगात
ं ्
अा

सतिवाया े
जमा वरावासनोित॥ ४६॥

--------------------------------------------

p. 263) एव ं साऽनिवभवा ता ं िनःशषे ं वदथम।


े ्

े कान वि त॥
तथािप भसाणहतोः े ४८॥

ु   
आयलीकीितभोगसौयारोयदाियका।

ऐिहकामिकानमयी सकलिसिदा॥ ४९॥

ु ु
िवायाः कलसया  हसयोगािष
ं ु बमात।्


िवजयाा महािवा िवसऽाणतरा॥ ५०॥
मायोगतषे ु जीवाा िविचयी।
 े ु जायत े (सा) आवयोवपः॥
योिनयोजनाष  ु ५१॥

ं 
दािदयी िवा हसािदमयो ु
मनः।
तषे ु दाहसमायोगािाा िविवमहा॥ ५२॥

--------------------------------------------

एकािदना े ताः सतिवाया
ोकन े

एकािदनयोगािदनाऽसातपमपिदशित। तऽ

एतं भवित ताः सतिवाया ु े ु
िषखडष
ितीयतृतीयिवधरु ं ूथम े वा ूथमतृतीयिवधरु ं ितीय े वा
ूथमितीयिवधरु ं तृतीय े वा ततमिवधरिमतरयोवा
े ु 
समषे ु वा कािदााराणा ं पिऽशाकाना
ं ं

बममापबम ् िवाः सभवि
एकािदसमायोगात या ं
तासा ं साप
ं ं ात ं ु वं ु वा न कनािप
े शिमित॥ ४७॥
एविमािदना िसिदा इने ोकयने
ु ू ु े ूौित। तऽ सा
उवमाणा ैपररभतािवावनमखन
े सा सतिवा।
सत े ू
ता ं एकािदसताम।् असाता


िवाः। कान ूधानभताम।् ऐिहकामिकानमयी
ु ु
इा

असमीचीनतयूितपादकिवाोिवशषयित॥ ४९॥
ृ इःै
िवाया इािदिभः ता
े ू
े ं सयोाना
षिौकै रकादशिवापोपदश ं
ु ू
ऽैपररभताना ं िवाना ं सािनगमन ं च करोित। तऽ
ु ु 
एतं भवित कलसयािष ु खडषपिर
े ू ूक
े ं

 िहकामिकानूदानात
हकारयोजनािजयाा सवषामै ्


सवराकरीिवा॥ ५०॥ तषे ु हकारमपा तऽ सकारयोजनात ्
िवच ैतिपणी (वीजा) जीवाािवा॥ ५१॥ तषे ु तऽ
ू 
हकारपवसकारयोजनात ्
माोमः ू 
सकारपवहकारयोजनात ्

िवाािवा तषे ु िऽष ु

--------------------------------------------

p. 264) ूक ु
े ं शिपिटता िवा िविवमोिहनी।
े ु े
खचरारसोपतमायाा ु
ं पिटता त ु सा॥ ५३॥

ु तसा
िऽपरामृ 
ं सा सवायन िवमहा।
मायाा मोिहनी ूोा ता ोिभणी मता॥ ५४॥


तदा िनदीाता वातािदाहोदया।
ु (िरनम)िवधयः ताः॥
े किथतािऽपरा
ऽयोदशित ृ ५५॥


आसा ं बमिवपयासजातािवासितः।
तासा ं िवधान ं त े ूोमशषे ं लसागर॥
े ५६॥

सरीित काि िवा साऽिचवैभवा।


ता ं व े ण ु दविश
े े साधाभीिसय॥
े ५७॥

--------------------------------------------

ू े ु ूथम े हकारसकारयोरधादयोनार
कटष  े ेच

फयोजनात िवमयी े
िवाािवा॥ ५२॥ कवलबम े
ु 
सयािखडािन े ं खाा
ूक े ु े ् सा िवमोिहनी
ं पटयत।

िवा॥ ५३॥ पनरिप े (कारा
ताव खा े ु
)ा ं पटनात ्
् 
ु ताा िवा॥ ५४॥ तानात सवलाभात
िऽपरामृ (् सयोग
ं )

सपोषणिवमहा। ु ु
ताः कलसयाः ू
 ूथमकटमपा तऽ

खायोजनात ्
मोिहनीनामिवा। तथाममखडमपा तऽ

खाया ्
िनयोजनात ोिभणीनाम िवा। तचरमडान े

खािनयोजनात ् े
िदनीनाम ु
िवा। पनाः ु ु 
कलसयाः

ूथमखडमपा तऽ अकारयोजनात महोदयाा िवा। एव ं

िऽपराकाा े
सतिवा ु ु
तवकलसरीिवाा े
ं समता
ू ऽयोदशिवाः
िवजयािदकामहोदयाा कणदशिवाः सय

िऽपराराा समीिरता इित॥ ५५॥
े तासा ं ऽयोदशिवाना ं
आसािमािदना ोकन
ं ु
पिऽशटलोबमापबममयोगान ् े ं
ूक

षभदतः ू असितसाता िवाासा ं ूपित ं
सय

िवधान ं लसागराागम े समपिदिमित चोपिदशित॥ ५६॥

सपरीािदिभः ु े े ैकादशिभः
समयिदन
ू 
ोकै ावपवमथ  ससरीिवोपदश
ं े ं
े ं तिधानोपदश
तानोपदश े ं
ू ु
पवासितिवानामपािबम ं च करोित। तऽ
ूाणोरसामियोगादामीिरत ं ककारलकार आकार
ईकारिबिभाः

--------------------------------------------

p. 265) ूाणोरसामियोगादामीिरत(अ)म।्

वातने च चराा ं ितीयमिप पावित॥ ५८॥

ं ृ ं परमिर।
हसनमायािभतीय े
एव ं िऽवणा  सा िवा िवधान ं चाथ कत॥
े ५९॥


तृतीयबीजनाािन  ु बमात।्
दीघरयजा
ु 
कयारायोः े ता ं ततः॥ ६०॥
ूाविद ं ाय

े े ू
दािडमीकसरूदहवासोिवभषणाम।्

चतभजा े ् ६१॥
ु ु ं िऽनयना ं ूसरवकाम॥

े े
रािभषकसामपऽामग।
िऽकोण े िकासीना ं कणानमिराम॥् ६२॥


ूवालाॐज ं रचषकं रपिरतम।्

ु ं च वरं(दं) ह ैदधाना
पक   ् ६३॥
ं सवमलाम॥

अकारािदसकाराषोडशऽयकित।े

कलासन  े तियाऽित॥
े हलाणम े ६४॥

--------------------------------------------

ू ु
ूथम ं कटमिमित यावत।् अऽ आकार ईकारयोगणसिन
ु  भवित

। वातने च चराा ं ितीयम अकार ू
एकारिबिभितीय ं कटम।्


अऽािप विसिन  भवित॥ ५७॥ ५८॥ हसनमायािभतीयम
ं ृ ्

 ैतीय
हकारसकार औकारिवसजनीय ू
ृ ं कटम।् परमरीित

े ु
दवीसिः॥ ु े
५९॥ करायोः कराासयोः। िबयन
 ु तृतीयबीजने कयािदथः।
दीघरयजा ु   इ ं

वमाणूकारण॥ ं े
६०॥ ६१॥ िकासीना ं िकसकन
आसनने िताम।् मिरािमित ातोिः मिरिमथः॥
 ६२॥ करषे ु
 वामाधरा ं धायािण
दिणोािद  पाबमण े ् ६३॥
 े कयत॥
अकारािदसकाराषोडशऽयकिते
 े सवऽ
अकारककारथकारोपबमिवसजनीयतकारसकारावसानिऽरखा

ृ त े
िऽकोणिः

िशहलाियाािदशाथूपिवमहा परमा शिः
े शिमषे ु परमोपरः सदायाथः।
ितित। ु
 कलासन ं नाम
एव ं िविश ं चबं िऽकोणम।् तियाऽित े

--------------------------------------------

p. 266)  ू  तामचयमात।
समावाासकपव  े ्
् )॥
म े िऽकोणकोणषे ु रितूीितमनोभवान(म ् ६५॥
आमािदसगादपऽषे ु मातरः।

ु े लोकपालान ूावीः
चतरॐ  े ् ६६॥
समचयत॥

िवधानमसा इित समीिरतम।्


् ु े ् ६७॥
बिलय ं च होम ं च ूावदत समयत॥

ु ु ु  े
चतगणचतथाशसमानिनयोिजत।

ॄाीरसवचाध े त ं सिपििभिद
न ैः॥ ६८॥

--------------------------------------------

ु ् ६४॥ अघसः
तिया सिहत।े एतलासनिवशषणम॥
े  ूावत॥् ६५
॥ सगाः वामावतबमण। ्
 े तत अमािदवामावतबमण।
 े
अमातरः ॄाााः ूावत।् शीः शिपान ्
 ६६॥ असा िवानािमितशषः।
ूागािदितािनथः॥ े
 बिलय ं
े े िवधानिमथः।
असितिवधाना ं िवानामतदव
े होम ं िनहोम ं ूावत।् एतं भवित
आयोिरितशषः।

पजादौ े मणावसान
षोडशारण े ु ु
े ककासाया च

े बिलय ं दा िनपजाबमतो
ूोबमण ु 
होम ं कयािदित। अत ्

आयोमाणा ं बीजयसारीयोजनािद। आसा ं

िनसपयाचबिवरचनाबमो यथा ूाारोपते ं

समचतरॐय ं िवधाय तदरदलं प ं िवधाय

तिणकाया े ं योिन ं िवधाय तऽ
ं यथामान ं समिऽरखा
ूोबमण ू े
े ूोाः शीः पजयिदित॥ ६७॥
ु ु े
चतगणािदना किविरने ोकयने

ॄाोघृतोादनिविध ं तने घृतने मक वाििूयोग ं
ु ु े सिपः घृतम।्
चोपिदशित तऽ ॄाीव च े * गमखादाग।
ु ु ं
एतं भवित सादनीयघृतमान चतगण
ु  ं वचामान ं
ॄाीरसमान ं घृतमानचतथाश
ु े चािर सयो
घृतमानसमान ं ीरं, एवममानबमण ं
िऽिभिदन ैमृ िना सा िचणघृतभाड े सशोावताय
ं 
िशिशरे तिमाणमातृकाय ं रजतपे िवधाय

कतूाणूित ् त े िनि
ं तमिन घृ
ु   े घृत ं सृ
कशवादभतमन ्
ं शन सिबका ं

मातृकामयतवारं

--------------------------------------------

p. 267) ु
सय ं मातृकािवाज ं यतमादरात।्
् ू
े ूातराकोभवत
िदनशोिविलहत ्
े किवः॥ ६९॥

िशवोऽिका कमार  ु
िविधिवथा रमा।
ु े ु
कबरोरिवचारागिसतसौरयः॥ ७०॥


वारशाष ं ु तिनिवया।
े ु वारषे ु ता
ू े  े ु े ् ७१॥
ु पजयपयनत॥
नामसारीया

ु े भना मितने त।ु


वणषिधसमन
े ु ् ७२॥
ृ े मनम॥
मातृकााससिहत ं ृशिाकत

े महीपानामाताना
िवशषतो े ्
 ं च िविध ं चरत।
ु ु ् ७३॥
ू साया यावदायषम॥
तने त े सिखनोभयः

--------------------------------------------


जिपा पात ूोिवातमा ं ं जिपा
(ं च) त


सरित  े ्
ं िनि िचिस ं मातृकया िवया च समचयत।
ूातः ूातः मातृकािवाा ं िऽवारमिभज ं िनऽयमान ं
ततृ ं िलहतः सवरात
ं ्
ूोफलिसििरित॥ ६८॥ ६९॥
े 
े ोकयने अकािदसवाराणा
िशव इािद निदन ं

ूितवारं दवताय ू
ं तजािदकं तयोजन ं चोपिदशित। तऽ
रमा लीः। आरः भीमः। िसतसौरय इित ातात।् िसतसौरीथः।


िसतः शबः॥ ७०॥ तषे ु सकािदिित
 ् े
े तान वारशान।
शषः। ् ििवधान ्


। तिनजिवयातिनिनािवया। नामसारीया
ु े ् ु
 नते जयात।
ताम तद े च सारीयथः। ् तने

 ु सस ु वारषे ु
े एतं भवित अकािदष
वाितिसिः ािदित शषः।

ूितवारं ूोान ििवधान ् े
वारशान ् े ौ ौ
ूोबमण
ु े सायन
तिनिनािवायन  े ताममण

ू 
तडले पजातपणहोमािदना वाितिसीः िरित॥ ७१॥
ु े ोकयने
वणषधीािदना यावदायषिमन
वमाणिवया मातृकावणषिधभना
े ु
मातृकायलखनूाणूितापरःसरं िवामातृकािभजने

िवया समतया मातृकया वमाणमातृकारानषे ु बमण

 सवापो
सयोः शतः   ु
रा भवित सवषािमपिदशित॥ ७२
॥ ७३॥

--------------------------------------------

p. 268) ू े ु ािधष ु ूाव


बरष े  ं त ु मडल।े
् े ु ् ७४॥
नवको े नव ूोान राकतसमितान॥

मयमपाशीविरोऽिनले()पर।े
कोता  े ु
े ं ैयजोमरोगः सखी े ् ७५॥
ु भवत॥

महािष ु िरपश
ु े े िभ
 े िऽिवध े तथा।
ु   ् ७६॥
उात े समरोोग े कयााचनािदकम॥

ू तिदा ं सदाा ं णमरम।


स  ्

 ु सखी
तने सवापः ु जीवित भतल॥
ू े ७७॥

ू म े मातृकाास ं त ं परमर।


ॄिह े
कथयािम य ं तऽ े ् ७८॥
े व े तटलऽिखलम॥

 ु ैः षढविजत ैः।
॑दीघरपिटत
ु 
कयादािन षगः पपदशारैः॥ ७९॥

--------------------------------------------

ू े ू  े इ
बरिािदिभभतल ु  ोकै नवमहपजया
ै तिभः  ू

िवपारणमपिदशित। तऽ एव ं

अािवशपटलवमाणूकारतः। मडले नवको े गत े
 ७४॥ मािदना
तडले इथः॥ े महाणा ं वमाण ं
ु ु
िदिवभाग ं ारयित। शभाशभबमात। ्
् तान नवमहान।् त ैः

 
उूकारैिदनिनासारीमगत ैनविभनामम ैः॥ ७५॥
िऽिवध े इ उात े इऽायः॥ ७६॥ तिदा ं िवािवदाम।् गा ं
े ु ् तने अनािदना।
धनम।  एतं भवित
ु  सऽैः
ूादिणोदगम ैतिभः ू समारालं
े ू े नवमाहाणा ं
नवकोािन िना तषबमण

अािवशपटलवमाणािन मडलािन िवधाय तऽ

तिनिनासारीमगतामम ैनविभः
ू 
पजातपणहोमािदना ू  े
तिािवदा ं सजनणािददानन
 ु सखी
सवापोिवमः ु भवतीित॥ ७७॥
ू  े
ॄहीािदिभसिद रै िभः
ोकै मातृ काषडासािदकं मातृकाास ं चोपिदशित। तऽ

त ं मातृकायम।् य ं ास ं य ं च। अ अिन पटल।

तटले मातृकापटल।े अिखलं अिदितशषः॥
े ७८॥

ािदना इिमने िऽपादािधकन
े एकन
े ोकन
े एतं
भवित रषे ु ऋ ॠ लृ ॡ इित चािर षढारािण।
तिजत ैर ैादशिभः
 अ इ उ ए ओ अ ं इित
--------------------------------------------

p. 269) रषे ु मतः ूोाारः षढिवमहाः।


 े ं आिदाारािण वै॥ ८०॥
करायोिवधाय

भाले वावतौ े
ृ नऽौोऽनासाकपोलतः।
े े ् ८१॥
ओदिशरोिजाकशोिवसरान॥

ू
करयोः पादयोमलमसिथामतः।
े ु ्
 पम
िवसतरोवगान ं पापृ तः॥ ८२॥

् ु ु
नाभौ िद च िव ापकान दशधातष।
ं े ु ु ८३॥
सृासमदोऽिमाशबागािमष॥

ूाणशास ु तथा सदव


े े ं समािहतः।
 ं तषा
दयिशना ् ु ु िवसत॥
े ं रन धातश े ् ८४॥

अथवा दय े यगु े च िऽककयोः।


े ् ८५॥
दयाधथापादजठरे वदन े सत॥
--------------------------------------------

 ः, आ ई ऊ ऐ औ अः इित दीघरै
षि॑ै  ः षि सिबकै ः

कचटतपवगान पपारान ्
यािदकं दशारं वग च

सिबकान तान ् ु
े पिटतान
ूोबमण ् ृ त ैः षिः अतो
का
ु म
जाितयै ु 
 ैः कराास ं कयािदित॥ ७९॥ ८०॥

आिदाािदिभः े
सिद ःै पादा ैः पिभः

ोकै दह े मातृकारिवासबममपिदशित। तऽ

मलमसोः। ू ू  ,
मलसोिरितदोःकपरयोः
मसोिरितमिणबािल ू े चोत,े पादयो ु
ु मल
ू ु उत।
े कटी जाननी
मलमशन े े तऽ मसियिमित
ूपदािलसी
ु उत। 
े े पम ं वगिमितशषः॥
े ८१॥ ८२॥
्  े यािदााना ं ापकं तषा
ापकान वणािनितशषः। े ं
धाािदपात॥् ८३॥ ूाणशास ु ूाणशाानोिप
ु े े
धातन। े तषा ू
े ं धातनाम।् ितीयाथ षी

ू  ८४॥ अथवा पार।े िऽके अपरगत े *


धातिनथः॥

दयापादाम ं दयािद हयोरमाविध परामृशन सकारं

दयािदपादयगामाविध ्
परामृशन हकार े  ८५॥
ं च सिदथः॥

--------------------------------------------
p. 270) ृ ृ ं चापऽम ं महीपरम।्
वयावत

िवधाय िविलख ् ८६॥
े हसनशिजम॥

् े े ु वगान पऽष
ू ं रान कशरष
कट ् े ु चािलखत।
े ्
् ु िद ु च॥ ८७॥
े दाचािन
पपारोपतान

े ु
रपनािन पाािन त ु प वै।
े ू
सनानभदतोऽभिरयः॥ ८८॥

े ्
सवातािधराने शिकं भवत।

अाकादश िशव े सिमाऽािद सवा॥ ८९॥

--------------------------------------------

ृ े 
वयािदिभिवतत इःै सिभः
ोकै मातृ कायिनमाण
 ं तििनयोग ं तलािन चोपिदशित। तऽ

हसनशिज ू ं हकारसकार औकारिवसजनीय
ं कट  ै
ं ैरक
सहत ू
े ं कटारम॥ ् े े ु षोडशरान कसरष
् ८६॥ रान कसरष ् े े ु

ू ं शोिलखत।
ूितदलमल ्
े ् वगान कादीन ् े
पपारोपतान ्

वगािनयः। े े दावा ु ठकारवकारौ। िद ु
सितिवशषः।
ठकारं िविद ु वकारं चािलखिदित
े े
कचन कथयि। तदाकं
नािभमतम।् उभयमस ु िद ु लिमदायाथः॥
े  ८७

॥ अपनपरारािण 
वमाणािन अम े दले िलखिदथः

। अािन त ु प वै अषे ु सस ु दलष
े ु पपारािण िलिखतािन।
े सनानभदतः
वै इित हतौ। े राणा ं िितिधा

नािा एका य ं राजत े इित रशिनवाहात।् ता

े े रः। एतं भवित रषे ु


चापरा। तनादलकसरयोि

वमाणापनािन पारािण अम े दले िविलखिदित।

तऽाम े दले पारलखन
े ु अषे ु सस ु दलष
े ु
पपाराणा ं िलिखतात।् एव ं नसिहतने
् िरयोः भवित
नरिहतने च राणा ं िधा ितात अऽ
॥ ८८॥ सवातािधराने शिः अकार इकार उकार िबसिहतो

िवसजनीयः। ु
तकं अपनरारपकम।् एतं


भवित अकार इकार उकार िब िवसजनीयारािण े ु
रपनािन।
 
े े सवणदीघािदतः
इतरािण तषामव ू
सतािन चािर
षढारािण

--------------------------------------------
p. 271) एत म ं नाम का े ्
ृ ूयोजयत।
ु  े
ूातमिरिदिब  ् ९०॥
ं सवसदम॥


अिभषकाारणा ू े
पजनाोहकित।

ृ े
ापनाहदशादौ   ् ९१॥
य ं सवाथिसिदम॥


एत मा दवताः सकला अिप।
े ९२॥
सििध ं फलदान ं च साधकाना ं िवतत॥

--------------------------------------------

े े िवभपािण। तने तषा


अकाररिहतरफलकारण े ं पानामवे
रषे ु ूाधामाकादशारािण


सिमाऽािदसतात ् ु
पनानीित। यिवरचनाबमो यथा
ािभमतमानने ॅमण
े व
ृ ं का े
ृ तिह एकालमानन

ृ ं का
व  े तिह व
ृ ीतीयवासामानन
ृ ृ ं का

तदरदलािन िदिवभागने का े
ृ तदः कशरान ंच

समारालषोडशरखािभः ृ
षोडशधा का
े े चतथु  व
तिहरकालमानन
ु ृ ं िवधाय त लात
ु ्


बिहतरॐमक े ू े ं का
े ं रखामाशलोपत 
ृ किणकाया ं हकार
 े ं शिूसादाामकारपा
सकार औकार िवसजनीयोपता े ं
े े ु
िवा ं हकारसकारारालनामवतोमािल कशरानष
े ु
षोडशमािदूादियने षोडशखरानािल बिहरदलष

े कचटतपयशादीन पारान
अमािदूादिय बमण ्  ्
सवगान
े ु समािल अम े अ इ उ अ ं अः इित पारािण समािल
सस ु दलष
ु  ृ
चतथवात ्
बिहरस ्
ु िद ु ूावत ठकारवकारो बिहरो
्  ूोारािण किणकाारमरण
समािलखते सवािण  े

सिबािलखिदित॥ ८९॥ एतद ् यिमितशषः॥
े ९०॥ लोहकित े य इित
शषः। ू
े पजनािदानायः।
े ् े े
ापनात यितशषः।
आिदशोमामािद िवषयः॥ ९१॥

एतािदना े सकलदवताचबूितास
ोकन े ु
े े कत
हमरजताॅाणामतमन ु
ृ े यमीय  म े सिधहोित

नामारोपते ं सूाणूितं मासमाऽमिचत ं
् ू  सपिजतम
लजमातृकं ूथम ं तिवत पणाा ु ू ् ं
सा
त े सकलदवतावर
े े ् एव ं कत
े ं ापयत। ् े े तासा ं
ृ े तिन वर

दवताना ु ं समीचीन ं भवित। ापियतमनीिषतफल
ं रण ु  ंच

सवतीपिदशित॥ ९२॥

--------------------------------------------
p. 272) िवा ं ता ु नरोमख
ू जडोमकोऽितपातकी।


िनशोजपपजा े ् ९३॥
ैः काले ममता ं ोजत॥

े ृ े
िजायामरायतासकावयिया।
ूिवोिवोीष ु यत
ु े वािमिभजन ैः॥ ९४॥

ू 
मिबम ु 
ं सधावषिवधाियनम।्

िवभावयिितमन ं ु जपदकाममानसः॥
े े ९५॥


मडलािवतािसिः सवभाषामयी े ्
भवत।
वादािदष ु त ु सवऽ दवता
े े ् ९६॥
जयी भवत॥


यािण िनािनायाः समाकायोगतः।
ूयोगजातमो ं िवदादैयोगतः॥ ९७॥


तनानोािन 
िशव े सविसिकरािण वै।
ु ् ९८॥
षोडशिप िनास ु यादमीिरतम॥

--------------------------------------------

िवानािमािदना भविद ु  ोकै ः
ःै चतिभः
ु ु
कलसरीिवायाः े ु
ूयोगिवशषे ैः फलिवशषानपिदशित। तऽ ता ं
ु ु
कलसर िवाम।् मखः
ू  अः। जडो बालः।

आशपणहोमािदिवषयः। मसता ं िशवसमताम॥् ९३॥

अरायतािन ु ु
कलसरीिवाया े
इित शषः॥ ु 
९४॥ सधावषिवधाियन ं
इमडलोभतः। मन ं ु कलसरीिवा
ु ु ं िवभावयियः
े ंु
। जपनिमयः॥ ू
९५॥ आिदशोवहारतािदिवषयः।

दवताा े
दवताहावनया। वादवहारािदष ु सवऽ

दवताहावनया े  ९६॥
तरणािजयो भविदथः॥
े षोडशपटले िनािनाूोािन
याणीािदना ोकन
यािण िवयोरैकादा तािप यािण

साधारणानीितिदशित। तऽ ताितदशादिऽं यय ं च
िनािनासाधारणम॥् ९७॥
 ं
े िनाना ं सवासा
षोडशपीािदना ोकन

िवशषसामािवधान ं िवभजत।े तऽ अिदित
  े
जपतपणहोमाचासकभावनािदकम।् ऐयोगतः आसा ं

े 
षोडशानामकपपरमाथयोगतः।

--------------------------------------------
p. 273) ृ ु ं षडॐ ं च का
वयम ृ मामतः।
नामािल बिहः ष  तय ं ने मायया॥ ९९॥

ृ े का
िविल मातृका ं व ु े
ृ तारणाख।
् 
िजाया ं भावनात सवगोीम े १००॥
ं िवगाहत॥

वाचातमयी ाििरित सक ् समीिरता।


् १०१॥
अा िनालनाि े तं ासातम॥

इित ौीषोडशिनातषे ु ौीकािदमत े पदश ं पटलं


ू  परामृम॥् १५॥
पिरपण

--------------------------------------------

 ं षोडशाना ं िनाना ं तटलूोािन


एतं भवित सवासा

यािण िवधरािण ूयोगजाताोमासामैक()ात ्
साधारणानीित॥ ९८॥
ृ ु
वयमिमािदना िवगाहत े इने िवागोीिवजयूद ं

यमपिदशित। ु ु
तऽ मामतः कलसरीिवाया

ममकट  तऽय ं
आ ककारार म े इथः।

िवाकटयम।् मायया िवसजनीयन॥
 े ९९॥ अम ं िवगाहत े

अमसरोभवित  यिवरचनाबमो यथा
गिरोभवतीथः।
इमानने ॅमण
े व
ृ ं िवधाय त े ूावदिभमतमानने
षोण ं िवीय  वािहरकालमानन
ृ े ु े च व
ृ ं का


षोण म े िवाया ममकटारमािल

तािदभत ककारोदरे नामािभिल त ष  कोणषे ु
अधषे ु िऽष ु मािदूादियने िवारािण ऽीिण सिबिन

बमात समािल उपिरषे ु िऽष ु कोणषे ु अमूादियबमात
ु ्

 े
िवसजनीयोपतािन ृ े
तािन समािल बिहववीाममािदूादियन

सिबकाकारािदकारााकपाशदरािण समािल
ु े
ृ ूोबमोपतमा
गिलकीक ृ त िजाया ं िवभावयन ्
े ता ं का
ूोािन फलावाोित इित॥ १००॥

इित ौीषोडशिनातषे ु ौीकािदमता त पिरपण


ू 
ं े
त ूपसारिसहराजूकाशािभधानन
ु े िवरिचताया ं मनोरमााया ं
ौीसभगाननाथन
ााया ं िशवतीिनािवािवधानूकाशनपरं
ू  परामृम॥् १५॥
पदशपटलं पिरपण

मसा
अऽ यय ं ूों ाामाः शतऽयात।्
ं ःु पटले दशपक॥
सिऽपादोनिवशाः े

अथ षोडश पटलम।्

अथ षोडशिनास ु या ूोै कादशी त ु ताम।्


िनािना ं ण ु ूा े यदायिमदं जगत॥् १॥

ृ पवू  तिधानिमहोत।े
िवोारः कतः
यासौ समजीवाना ं दहे िितिवधाियनी॥ २॥

ू ं च साधनम।्
ास ं ान ं ततः शीािभः पजा
् ३॥
यािण वळपािण षडाधारषे ु सिितम॥

ु षिः कालाििरित बमात।्


िनमहानमहौ
 े
दीघरसमताा ं हसा
ं ं षडकम॥् ४॥
--------------------------------------------

अथ षोडशपटलम।्

ू 
पविन ्
पदश ु ु
े पटले दशाः कलसरीिनािवाया
ु े
िवधानमपिदँयानरमकादँया ु
िनािनाया िवधानमपिदशित।

अथ षोडशािदना सवत इने ोकशतपण
े षोडशने पटलन।


अऽ षोडशािदिभः बमािदरै ििभः
 ोकै ः
 ु
पटलाथानिशित। तऽ िनािनाधीनम।् जगत जमम।
् ्

े ् १॥ पवू  तृतीय े पटल।े तिधान ं िवािवधानम।्


दहिितकरात॥
समजीवाना ं समूािणनाम।् दहिितिवधाियनी

षडाधारािदितात॥् २॥ सिितम
ं ् े शषः।
दवता े एतं भवित
षडाधारषे ु डािकादीना ं षणा ं दवतानामवित
े ं
तदिधातृपने िनािनायाः िित ं च वामीित॥ ३॥
े 
षिः आधारदवतािभडािकािदिभः। ् े
फलावािम कालन

दवताया ऐाि ं च॥
 े
दीघरािदना ु े  े ोकन
यतिमनाान े

ासबममपिदशित।  े
तऽ दीघरसमताा ं ूावत ्

हसा ु म
ं हकारसकाराा ं असाँ अस इािदिभयै  ैः

ूावत षडािन े
िवसिदथः॥ ू
 ४॥ िवारािण कटूोािन
--------------------------------------------

p. 276) ू
ॅम ु े ु च बमात।्
े कठािभगाधारष
े ु
िवारािण बमशोसियतािन त ु वै॥ ५॥

ु ्
ापकं च समने िवधाय िविधना यतम।

ायते समसिहतोः 
े सवािका ं िशवाम॥् ६॥

ु ु
उारिबाा ं मािणमकटोलाम।्

ृ ं ु ् ७॥
परागकताकामणाशकधािरणीम॥

चाितलसषरोजिवरािजताम।्
ु ् ८॥
ु ैादशिभयताम॥
ूितवं िऽनयना ं भज 

े ु ु ु े ु े ू
पाशगणपसचापखटिऽशलकान।्

वह वरदा ं वामैरश ु ं तथा॥ ९॥


 ं पक

ु े ु मडलाम नकपालाभय
प ृ े तथा।
 ैायवीमनथा॥
दधाना ं दिण ैह  ेे १०॥
े  वदािम त।े
अनाः शयोदाााकणय

लिलताशिवोऽय ं िबजयमथोबमात॥् ११॥

--------------------------------------------

ं े ु
हकारािद डकाराािन सकतिवािवधरािण षडरािण।

िबयतािन ूक ु
े ं िबयािन। एतं भवित िवाया

े ं िबयािन
हकारािदडकाराािन ूक े ु ष  ानषे ु
ूोष
े कशोसिदित॥
बमादकै े ५॥ ापकं ूावत।् समने िऽिभः कटै
ू ः
े े ैः॥
सतिवोपत

ायिदािदिभरधीिर ैरा ु  ोकै दा
 ैतिभः 
 ु
िनसपयाानमपिदशित। 
तऽ सवािका  ैतपात।्
ं सवच
च ैतप ु धातपदहािकाना
ु े ं
डािकादीनामिधातृपापात॥् ६॥ ७॥ वषट ् (क)सरो
 ८॥
जिवरािजता ं षपिवरािजतािमथः॥
ु े ु े ् खटे ं चमफलकम॥
ू  कयत।
भजायधाािद  ् ९॥

े नकपाल
मडलाम ं सििवशषः। ृ ं िशरःकपालम॥् १०॥

अा इािदिभरानता इःै पिभः ोकै दा
आवरणशीपिदशित। अऽ अना इऽ शीनामरिवमहा
वं ु शत।े दा
े अनशिपिरवार ु

--------------------------------------------

p. 277) ू  ु े शीित च सयताः।


 
पणमडलवणाः ं ु
ु सा
साया  यता ु 
ं िवाः ादशाराः॥ १२॥

े ृ  ं िशवाम।्
षाऽिपच शत ं यजािभवता

षोणकोणासीना  े ् १३॥
ं डािकााथाऽचयत॥

े े ु बमा ताः।
रोिनलवीशवणष
डािकन शािकन पाािकन कािकनीमिप॥ १४॥

ू े दवीसशिवमहाः।
सािकन हािकन मल े

हतीामिभतः ु ु
शिपाकटानताः॥ १५॥

ृ 
कतासाघसः ू े
पजयदीिरतबमात।्

ु  िनहोम ु जपिा
कया े ं यथोिदतम॥् १६॥

--------------------------------------------
ापात।् कान आकणय वमाणशीिरितशषः॥
े ११॥
ू   अकारादयः ः इाः ूोसाः।
पणमडलवणाः
 ं ूक
अकारािद कारााना ं षिशणाना
ं े ं
षोडशरयोजनने षिधकपशतसाः
ं एषा ं
ू 
पणमडलं ं
पिवशपटले वमाणािदह नोत।े

सािवा नामपािवाः ादशाराः ॑ ौ
अशिपाका
ं ू
ं पजयामीािदिभः ॑ ौ ः शिपाका ं

पजयािम  तासा ं
ं े ादशाराः इथः।
इाः एवपण
 े षोडशदलािन षिशािन
शीना ं वगबमण ं
ृ तषे ु दलष
षोणािहः का े ु ताः शीः पजयिदित
ू े सदायः।
 े ािऽशलािन
अथवा वगयबमण ं ृ तषे ु
अदलपािन का
 े
ताः समचयिदित   डािकादीना ं
पारयाथः।

षोणऽोािन ू  े ाातािन॥ १२॥ १३॥ १४॥
ानािन पवमव
ू े
मलदवीसशिवमहाः ु ु
िनािनासमानपाः। तकटाः
ु े ु ु
तदायधोपतमकटाः। ृ
नताः (कतालयः ूा)

कचभरनॆाः तजानिताः।
ु  े ् १५॥
सवसाधारणमतत॥
ृ े  इःै पिभः ोकै ः
कतािदिभगता
ू ु
चबिवशषे ैःशििवशषे ै िऽिवध ं पजाबममपिदशित। तऽ

अघस ूावत।् ईिरतबमात ूोबमात।
् ् यथोिदत ं ूावत॥् १६॥

शताकदलाित
 
ं एकपाशलाितिमथः।
--------------------------------------------

p. 278) षोणािहरशताकदलाितम।
 ्


ृ तिप
का तािभ ु वा ू
ृ ं पजास ु ममाः॥ १७॥


िचतःषदशदलै 
ादशायदै
ः।

परै ावषोण े ृ  ् १८॥
े यजीताचनात॥


चतरॐय ु 
ं बा े चतारसमितम।्

िवधाय तषे ु शाखास ु शीना ं िवशित े ् १९॥


ं ं यजत॥


ॄाािदलोकपालााः षोडशारसिताः।
अनॄािनयितकालपा िवगिहताः॥ २०॥

--------------------------------------------

ै पाशदराणा ं शििभः॥ १७॥


तािभः अकारािदकाराक
अयदैः षोडशदलैः॥ १८॥ शीना ं िवशितम
ं ्

ॄाािदलोकपालाानामादशशीना ं िनयितकालशियने

िवशितम।् एतं भवित इमानने ॅमण
े व
ृ ं का

तिहः षोणोपते ं व
ृ ं का ्
ृ तिहः सदायात षोडशदलािन

षिशािन ृ तिहलाराल
का ु ु
ं चतरॐय ं
ृ तततसृष ु िद ु ारािण सशाखािन का
का 
ृ तऽ सवम े
े बिहः षोणषे ु ूोबमण
दव े डािकािदषं तिहः
ू    े े च
पणमडलारशीवगबमणारबमण
ं े ु तो शलष
षिशष े ुच
े 
ूोबमणारािगमनगा ू े ् तिहतरॐ
पजयत। ु े

चतसृष ु िद ु पिमारदपाािद


 तामपाा
 ं
ु   े ु
े चतारपााकानष
ूादियबमण
े  े ् ततऽ
ॄााशीः ूादियबमणाचयत।
ू 
पवारोरशाखािद उारदिणशाखावसान ं

ूादियबमणास ु शाखास ु इादीशा ं
 े ् तदन ु
लोकपालशीरावचयत।

तऽानॄिनयितकालशीरायािदष ु ईशानषे ु चतषु ु िदोणषे ु

े  े
ूादियबमणाचयिदित  अथवा
च सदायाथः।

ूोषोणािहः ूावत सदायात ्

ं ं
ािऽशािऽशलाादशपािन ृ तऽ
का
 ू  
े पणमडलवणशीः
वगयबमण ु े
सम  चतरॐ
 े े पोमः। मम ु
ूावदचयदष
ु े
ूागषोणािहरकपाशलं प ं का


तलकारािदकाराकपाशदरशीरत ्
ूावत ्

 े
समचयिदित। ु
लघूिबयाया ं षोणािहः षोडशदलं

तिहादशदल 
ं तिहदशदलं

--------------------------------------------

p. 279)  ं पयोोतः।
िवदााधन ं ूावणल
ु ैहवन
िऽािसै रण ैरज  ं तथा॥ २१॥

  े ु 
जपतपणहोमाचासकिसमननरः।
ु 
कयाान ्
ूयोगाँ े ु े
 नचातदवताः॥ २२॥


ूाणाँ मसवे किपताण ं िशव।े
् ् २३॥
अनया िवया लोके य सा ं न तत िचत॥

ु ैः ूावरसयत
िवारािण स  ं ु ैः।
ं ु ं त ैयािण
शत ं ादशसय  े २४॥
वदािम त॥


वयाः ृ ु
षोण ं तदवयमकम।्
िवधाय म े मायामकमरमाया॥
े २५॥

बिहः षडािलख ृ ू
े  वयोभतमातृ
का।
ृ नविभरवे ं ःु बमाािण षोडश॥ २६॥
का

--------------------------------------------

ु  ं च प ं काऽत
तिहः षदलं तिहतदल ृ ्

ूावििल तषे ु पषे ु तदलष


े ु लकारशिरिहता
अकारािदकारापाशदरशीः षडाधारो
ू ् े ं ऽयः पा इित॥ १९॥ २०॥
 े इव
े ूावदचयत
पजाबमण
िवदािदािदिभः िचिदिै िभः

ोकै िवासाधनिविधमिस ूयोगकरण े ूवाय ं िवाया

ु ं चोपिदशित। तऽ ूावत लिलता
अनभाव िवावत।् पयोोतः ीराहारी

। तथा जपदशाशतः॥ े ु े
२१॥ नचातदवताः इऽ तः
 ं षाधीशात॥् २२॥ त ूयोः॥
सवषा ु २३॥


िवािदना ं े याथ
े िवाराणा ं रसयोगन
ोकन

िवारमपिदशित। ृ
तऽ स अनावािन ू
तािन ूथमकटारािण॥ २४॥

ृ े
वयािदना े े ोकयने
षोडशन

रिवकतिवारै ु
ः षोडशयायपिदशित। तऽ माया ं

खाम।् एतं भवित अिभमतमानने ॅमण

ृ े ु   े का
वयमकालारालमबिहिवभागन ृ तिहः
षोण ं तिहथािवध ं का 
ृ सवम े ु रिवकतष
े ूोष ृ े ु
ादशािधकशतशषे ु िवारषे ु आ ं
 े
नामगभखोदर े समािल ितीयािदष ु षडरािण ष 
कोणषे ु अमािद ूादियनािलाविवा
े ृ  ु
ं कमानपािण

--------------------------------------------

p. 280) ूथमने धतन


ृ े ादौदरािधसितः।

ितीयने िशरोरोगा नँयि परमिर॥
े २७॥


तृतीयनािािः े त।ु
ौोऽजाना ं परण

पमने भजारोगाः ू  पादजाः॥ २८॥
ूयान


समनारािधा ृ े िनधनाौयाः।
धतन
ृ े े ानियगता
धतनामयण े गदाः॥ २९॥

े कमियगा
परण  े
दशमनािनलोवाः।
एकादशने िपोा ादशने कफोवाः॥ ३०॥


ऽयोदशने दोषाणा ं सिपातसमवाः।
ूयाि िवलय ं सो याणा ं शिवैभवात॥् ३१॥

ु  े यण
चतदशन ू े
े भतूतिपशाचकाः।
 े महाः िशव॥
ूयाि भीताः णतः सवऽिप े ३२॥

--------------------------------------------


भतारायािल ृ े मातृका ं
बाववीािदूादियन
े ् एतत ूथम
सिवकामािलखत। ् ं यम।् एव ं षोणम ैः
ू  ू 
कोण ै एव ं सिभः पवपविलिखतोपिरतन ैः
ृ रािन पदश यािण भवीवे ं
रिवकतिवारै
ू े सह षोडश यािण भवि॥ २४॥ २६॥
पवन

ूथमािदिभरथा 
इनै विभः ोकै ः षोडशाणा ं
् 
याणा ं समरोगशािष ु िविनयोगात सवऽािभषकबमािदक
े ं

चोपिदशित। तऽ औदरािधः गािदः। े
परमरीित े ु
दवीसिः॥
े परण
२७॥ ौोऽजाना ं रोगाणािमितशषः। ु  यणितशषः।
े चतथन े े े
 षने यणितशषः।
ऊन ्
े े े ूावत पादजा े
रोगा इित शषः॥ २८॥

अरािधा अरािधिरित कट कराधात ्
े े ता रोगा इित शषः।
करयाधाहूदशः े िनधनाौयाः
ू अरािधा इऽाायः।
मरणाौयभताः

ानियगताः ु  ू
ौोऽिजायाणसताः। गदा रोगाः
े नवमने यणितशषः।
॥ २९॥ परण े े े कमियगाः

ू ू
वाािणपादपायपसताः। अिनलोवाः वातरोगसवाः
गदा इित शषः। े ु
े कपोवाः दोषसमवाः। ्
अिन ूकरण े
ु े ु िवशष
अनष े े ् ३०॥
े े ु रोगा इतिशम॥

--------------------------------------------

p. 281) े महारोगा धतनाौ


तरण ृ े न बाधकाः।
षोडशने धतन ु
ृ े ादायरारोयमीिर॥ ३३॥

े े
यािण षोडशैतािन धारयािधशाय।
ु े ु गदिप॥
 ं ूािणना ं सगनष
सवषा े ३४॥

े ं सदिणम।्
सवऽ यधरण ं सािभषक
सवदन े
ं ं सिवास ं फलवाथाऽथा॥ ३५॥
ु 
किवहीना त ु सा िवा पकटािभधा
ू िशव।े
ु े न िभदा तयोः॥ ३६॥
वाििमकलं कत

ु 
ू े िवशा
तिाकटभदाः शतसकम।्
  ं फलािन च ण ु िूय॥
त ैवळयिनमाण े ३७॥

--------------------------------------------

ऽयोदशने यणितशषः। ु
े े े दोषाणा ं सिपातसमवा
ु ू
वातादीना ं ऽयाणा ं दोषाः सिपातामताः। वैभवात ्
 ३१॥ यणतदिन
अितशयािदथः॥ े े े ्
ूकरण ु
े यानौ

सवऽाित। ू
े महा भतााः। ु
िशव े इित दवीसिः॥
े े
३२॥ तरण
े महारोगा वातादयः। षोडशने धतन
पदशन। ृ े धतन
ृ े
े े  अऽ ूकरण े
षोडशने यणथः।
  े ु
 यािदितसदायाथः॥
सवसाधारणाचनसकापनािदिविन  ३३

॥ ािधशाय े सवािधशाय। 
े एतं भवित एतािन सवािण
ु े
षोडश यािण अनषे ु रोगषे ु तािधशाय े धारणादीिन
ु 
कयािदित।  यािण ूक
एतने सवािण 
े ं सवरोगहरािण
 ३४॥ अिँ े इित शषः।
भवीथः॥ े अथाऽथा

ूोाथाकरण े न फल(े व)। एतं भवित सवसाधारण ं

यधारण ं यणािभषक ृ े ु 
े ं काऽिभषयावोष ं िवािन
ु  ्
े े िव यधारण ं कयात
च दा त ं समिभव ैतलवित
ृ े फलवे अथा न फलव॥
। एव ं कत े ३५॥
ु  े
किवहीनािदना ू
े पकटिवािवधान
ोकन
ता ैतिािवधान ं ता ैतिाकं चोपिदशित। तऽ
ु 
किवहीना ू
(ड) उकारिवहीना। न िभदा तयोः षटपकटिवयोः

॥ ३६॥

तिािदना े िनािनािवाराणा ं
ोकन
 े
सभभदसातप

--------------------------------------------

p. 282) ू
ूायदिणोद सऽायादश े ्
िपत।
त ै ु कोािन जाय े नवाशीितशतयम॥् ३८॥

ं  े
ूावोणकोािन षटिऽशाजयमात।्


म े वळ ं यथा भयाथा कयात ्
ु  समतः॥ ३९॥


सपचािरशं शत ं कोै ु वळकम।्

ॐािण चायमािण ु
चतःकोै ू  ् ४०॥
 ु पववत॥
ं े ्
िवाय त माधःकोमार सिलखत।
ू (अँ ाना)ाखडजान॥् ४१॥
े े कट
ूादियूवशन


मऽविशनवके वामदऽयय।े
ु े ् ४२॥
ूितलोमानलोमािवायमथािलखत॥

िशषे ु िऽष ु कोषे ु साधकाा ं तग।


 े
 े े सामािलखदिप
कममऽधर 
े सवतः॥ ४३॥

--------------------------------------------

ं ू  वळपयिनमाणािदक
सापव  ं ूौित। तऽ
े षटिवायाः
तिाभदाः 
ं े अराणा ं
पिऽशटलवमाणबमण
बमपौवापया ्
 ( याता)त पभदाः।
े े ं
तषा

सतिवाखडऽयपौवापयात ्
  तकारजिनत
ं ु े ु सतिवाखडज
सिवशितशतऽयािधकचतःसहॐष े े
 रव
ैभदै

षिनमाणमऽोम।् त ैः कटभदै े ु
ू े ः। िूय े इित दवीसिः॥
३७॥
ूािगािदिभः िशव े इरै िभः ोकै ः
ु ू े ः कोवळाकारािण
ूतिवाकटारभदै

षायपिदशित ं
तऽ षिशत ् े
ूितकोणिमितशषः॥ ३८॥ ३९॥

ॐािण चायमािण 
वळय चायमािण िऽकोणािन
ु  ु  ु पववत
 चतःकोै
कयािदथः। ्
ू  ूितिदश ु  ु 
ं चतिभतिभः
 ४०॥ त य। माधःकों
कोैिरथः॥
अधॐोपिरपिकोपकमकोम।्
् े तान ्
आखडजान षिितशषः।
ू ं
कटािशिधकशतसाकान।् षणा ं तषा
े ं बमण

् ् ४१॥ मऽविशटनवक
िवारषोपबमात खडम॥ े े
वामदऽयय े मषे ु नवस ु कोषे ु
 े ु िऽपिकष
ऊाधःबमितष े ु कोिथः।
े 

--------------------------------------------

p. 283) ु
चतिकोणम े  ृ
ं िरखािभनवीकतम।्

े े ु वळयिमतीिरतम॥् ४४॥
मवििलखष

े ्
एवम ैः पिभ खडैः प ूकयत।
े ४५॥
इित षळयािण ूोािन बमशः िशव॥
ृ े पिशलाया
लोहऽयकत े ं वा चतषु ु वा।

--------------------------------------------


ूितलोमानलोमािवाय ं िनािनािवायाीिण खडािन
ु 
कयािदथः॥ ु
 ४२॥ ूितलोमानलोमबमण े  ४३॥
े िलखिदथः॥

िरखािभ (न) वीकत
ृ ं ूितकोण ं समारालं
मतिरखा ु ु े ििबमण
े (ऽता)माऽानगयन े सडभीरखािभ


नविऽकोणािन ु  े े ु तषे ु
 मवििलखष
कयािदथः।

ॐोदरिऽकोणनवकिप 
वामदिणपािऽकोणऽय े
ूाविा ं मिऽकोणऽय े साधकािदनामारािण च
े  ४४॥ पिभ खडैः िनािवायाः
िलखिदथः॥

ूागप ैः ूक ं ू
े ं िवशिधकशतकटारािभिरितशषः।


एतं भवित ूादिणोदगमािण अादशसऽािण
ृ त ैः सातषे ु नवाशीिधकिशतसषे ु
समारालािन का
कोषे ु चतषु ु कोणषे ु ूितकोण ं (षिशत) ् षिशोािन

ृ ूाव े वळाकारानयन
का  े ् पादविशषे ु
ु े माजयत।

वळपषे ु पचािरशदिधकशतसष
ं े ु कोषे ु चतसृष ु
चतसृष ु िद ु ूितिदश ं चािर चािर कोािन माजिया
 तऽ
ु े ूितिदशमकैे कबमण
ूागबमण े चािर िऽकोणािन समिऽरखािण


िवधाय तऽ िऽकोणरखाऽय ृ तषे ु म े म े
ं िवभागीक
ू ु ु े
िचय ं (िचय।) िवधाय िचि॑ं सऽयानगयन
े षसखाः
य ं यिमितबमण े े ् एव ं कत
समािलखत। ृ े
 
े िऽकोणऽय ं तायोयो
ऊाधःबमण (पं)

 े कमक
िकोणय ं (िऽकोणयं) तायोरकै े ं िऽकोण इवे ं
नवकोणािन सवि।
तऽाधःिऽकोणोपिरपिकोपकमकोमारभ ्
य बावीिथकोषे ु यावपबाकों तािन

कटारािण ू े ु
ूथमखडकटारािलामबममः
ूिवँय ितीयपौ च ूावदािल
 ं ू
एवमयाविशिधकशतसावसानिवाूथमकटा
रािण िविल मतोऽविशषे ु नवस ु कोषे ु मगतषे ु िऽष ु
े ू 
कोषाधरा 
े साधककसाारािण
ं बमण
े ं वामभागपि गतकोऽय े
िविल तषा

अधरकोाकोादिणभागपिकोऽय े

ऊकोाधःकोा ं

--------------------------------------------
p. 284) े ् ४६॥
पे वा फलकाया ं वा षं ष  ूकयत॥

ु 
ू ं कयािश
फलकापयोः पजा एव त।ु
इतरािण त ु सा
ं े ैव ता ं िशवाम॥् ४७॥
यजऽ

ु ्
े े त ु िवदाडप ं शभम।
तापनूदश
नवहायामतत ं पताकातोरणाितम॥् ४८॥


फलपिवताना े ्
ैपते ं पिरकयत।

उधायामिवारहा े च मतः॥ ४९॥
ं वद


एकं चते षमथ े ु  े
चयाािदकं तथा।
ु ु यथाबमम॥् ५०॥
ईशूाविरा ं त ु वायिद

े ू
ूथम ं रास े ाषबमण
े वै।
िनव ु
े गपा ृ
ैनगीतािदिभथा॥ ५१॥

े ु िऽिदन ं ूोशििभः।
समारा ैवमव
ू े वा िरोदय॥
ा जिपा जीवो े भान े ५२॥
--------------------------------------------
ु ु
च िवािऽखडं समािल बिहतिद

िलिखतिऽकोणोदरिऽकोणनवकिप िवानामारािण मवत ्
े ् एतत ूथम
समािलखत। ् ं वळयम।् एवमािप
ु  ् एव ं
पवळयािण िवायाः पिभः खडैः कयात।
ू े सा षळयािण सवीित॥ ४५॥
पवन

लोहऽयािदिभरिप वा इ े ं
ै योदशिभः ोकै षा

वळयाणा ं सामापादनाथ  ं तऽ
 मडपविदकािनमाण

तषा े ू 
े ं ापन ं तऽ दवतामितसकूिता ं
तदाराधनूकारं तलािन फलकापटयोािण िविल
तदाराधन फलं चोपिदशित। तऽ िशलाया ं षिद। षं स 
एकािदष ु षिधकरणषे ु एकाािदकािन षटस ु ूक
े ं वा
 वा सवऽ वा षािण वळपािण
यथाबममकैे कं सवािण
े  ४६॥ पजा
कयिदथः॥ ू ं यित
े शषः।
े इतरािण
ं े ु वळष।
लोहऽयिशलािलिखतािन च षािण। तऽैव सािपतष े ु ता ं
िनािनाम॥् ४७॥ तापनूदश
े े वळयषापनूदश।
े े
ततं

--------------------------------------------
p. 285) ू ु े सा
वाम(भा)ग े भदय ं े
परमिर।

दाा तिलािभ ु ढमाब तऽ वै॥ ५३॥

ृ  ं तािभडािकािदिभरिक।
े षिवता
दव  े
ू  ु
मितसकमा  े ् ५४॥
ूिता समचयत॥


िनशरोिवाभजन े ्
ं चािप कारयत।

यऽ तऽ गदालीिरपमहिपशाचका ,ह ्॥ ५५॥

 ु ृ
िभिकमपीडाकाः े
परिरताः।

न कदािचवि िवायानभावतः॥ ५६॥

मलावे जाय े सवषा  सदा।


 ं सवतः

धािमका ू  ं ु
ैव राजानः पणसासयताः॥ ५७॥

ृ ू े
फलकापटयोः पजातोिनजमिर।
वाित ं समवाोित मडलाासतोऽिप वा॥ ५८॥

--------------------------------------------
े शषः॥
िवारः॥ ४८॥ मतः मडपित े े
४९॥ एकं यिमितशषः

। षं याणािमित शषः॥ े डािकादीना ं
५०॥ उबमण
ु ु
ूागरोवायशबवीशवणिद ु ापनािदथः॥
 ५१॥
ू 
ूोशििभः डािकादीना ं पिरवारभतािभवमाणािभः।
ृ े
जीवो ै बहतभयो े िनो े वा। भानिप ्
ू े तत िरोदय े
िरराँयदय॥ ू ु े ासपटलवमाणपृिथदय।
ु े ५२॥ भदय ु े

तत यिमित शषः। े ु ५३॥ आिदशोरािकािदिवषयः।
े तऽ विदकास॥
ू 
मितसक े े शषः॥
ं (डा)रािकादीना ं षणा ं दाित े ५४॥
ु तासा ं सिधौ। िवाभजन ं मलिवाभजन
तरः ू ं

कारयिदथः॥ ु
 ५५॥ िकमपीडाः े
िवषणािदूयोगजाः

शाः। ु
िवायानभावतः  ् ५६॥ ५७॥
उभयोः सामात॥

ॄ ू
पजातः ू
यषटकपजनात।् मडलात ूावत।
् ् एतं

े ू ं (यं) च लोहऽये
भवित ूोािन षळपािण दवीिनपचब

े समीय
िशलाया ं वा उबमण  तषा
े ं ापनाथ
ूोायामिवारं पताकालत
 ं मडप ं पिरक

े ं चते ततः
ापनीय ं यमक
े े ं विदका
ूोोधायामिवारामका े ं का
ृ ापनीयािन यािण
षत ्
े षविदकाः

--------------------------------------------
p. 286) े
आसा ं दहिित ं व े ण ु सवाथदाियनीम।
  ्

ु ु ु े ु ताः॥ ५९॥
ं े ु षडाधाराजष
सषामसष


े िसि ानपिजताः।
िति ूािणना ं दः
ू ु
बिह मडले पजानमहािनमहािका ् ६०॥
( म) ॥


िवशा े कठदश
े े षोडशरपऽक।

ू  ु े दव
धॆवणाज ् ६१॥
े डािकन तमाकितम॥

ू े ्
ृ ं तऽ पजयत।
शििभः रपािभरावता
  े न सशयः॥
तया सवतािसिभवव ं ६२॥

--------------------------------------------

े ु
ूोिद ु पिर त े च ैका ं विदकामा े
तऽ ूोबमण
े म े विदकाया
षािण िनवँय े े ू
ं दवीिनपजाचब े
ं िनवँय
ु ू ैषे ु यषे ु
गपधपा
  च िदनऽय ं
डािकािदिभवमाणािभिरवारशििभदव
समारा ूितिदन ं सहॐावारं जिपा तशाश
ं ं ा
ृ ु े ििवध े तरण
बह े े तथािवधभान ु े
े ू े वा िरराँयदय
ु िथवीानासोदय े वा तािन यािण तास ु
वा वामनासापटपृ

विदकास ु ूोबमण
े सा
ं 
िशलािभढमाब तास ु

विदकास ु ूितविदक
े ं डािकादीना ं षणा ं दा

ू  ु
मितसकमा ूिता सम  तासा ं सिधौ

मलिवाभजन े ् एव ं यऽ िबयत े तऽ
ं चािप कारयत।

ूोामलािन न सवि। ूोािन मलािन भवव।
 वा एकमक
एतािन सवािण े ं वा फलकाया ं पटे वा का
ृ िनजमिरे

िचान े ापिया पजनात ्
ूोकालात ्
सम ं वाित ं
ूाोित॥ ५८॥
आसािमािदिभरादिम
ै योदशिभः ोकै ः

षडाधारानािन तामािन तताजािन

तदजारािण ु
तदजगतािन दैवतािन तण

तदनमहाथ ू
 पजाबम ू
ं तिमहाथ पजाबमािदकं
चोपिदशित। तऽ आसा ं डािकादीनाम।् दहिित
े 
ं सवूािणना ं
े े ु िितम।् ताः दः
दहष े इऽायः ,दािकादय इित शषः॥
े ५९॥

ानपिजताः े पं परमाथ
आसा ं दहािधातृ
ु ु
गमखााा ू
पिजता  बिह मडले वमाणप।े
इथः।
ू ं व े इऽायः॥ ६०॥ तमाकित
पजा ू े समाकितम।
ृ ं मलदवता ृ ्

 ु तदाधाराजसमानः।
आसा ं वण ु िवमह ु
ू े
मलदवतासमानः॥ ६१॥

--------------------------------------------

p. 287) अनाहता े श


े े िसराणपज।े
रािकन ादशदले कािदढाारािभः॥ ६३॥

ू े
शििभः पजयि  ु े
ं कीायःौीधनाय।
ू ं े च नािभ े दशपऽक॥
मिणपरकस े ६४॥


इनीलिनभडािद  े
दशवणाशिक।
ू े िरिव जयौीसमृय॥
लािकन पजयै े ६५॥

ू े समापारणायिसय।
जमल े े
 े ् ६६॥
ृ ं डािकन यजत॥
वािदषणशीिभरावता


ािधानाय े प े बालाकििष षडदल।े
ु े सवणाभ
आधारा े चतऽ ु  े सरोह॥
े ६७॥

 े ्
ृ ं शािकन यजत।
वािदशााणशीिभरावता

पायजारा े समिताम॥् ६८॥
ॐम े तजः

े े ु  े िदले श(ु भ)िवमह।े


आाॅवोम
सिवता ू े
े ं हशिा ं हािकन पजयथ॥ ६९॥

िऽकालोनरः सव(तो)िचालोकनकािरणीम।्

िवसृििितसशिदामयतः॥ ७०॥

 
उबमिवपयासािमहोबिहथा।
ू ं सवःखाितनाशन
पजन   ं सदादम॥् ७१॥

--------------------------------------------

तया पजया॥ ू े महनमल॥
६२॥ ६३॥ ६४॥ ६५॥ ६६॥ जमल े ू े ६७॥

पायजारा ु े े े ॐम े तजः
गदरमहनारालूदश। े
ु े ् ६८॥ तथा समय॥
समिता ं कडिलनीतजोपाम॥ ु े ६९॥

िचालोकनकािरण हािकनी िमऽायः। साधक िचषे ु


ू     ७०॥
भतभिववतमानकायानसामूदाियनीिमथः॥
 षडाधारषे ु वमाणप े बागतय े च। तथा
अबिहः
ू ं अबिह
पजन  ु ू 
ऊवमाणबमानलोमपजनिमथः।
े ु कठािदष ु ॅमाष
एतं भवित ूोष ू े ु षाधारषे ु
ूोपाणा ं पाना ं म े डािकािदहािकाः

--------------------------------------------

p. 288) ू िवधाय षोणसकं ूोिदमात।्


भमौ
 े ् ७२॥
म े च तऽ ता ं िनािना गािदनाऽचयत॥

े ्
अिभतडॐषे ु तं तमाजत।

बािप  े ् ७३॥
च ताः ूावोवणाः समचयत॥

तासा ं षणामिप तथा ष  कोणषे ु शयः।



षिशाः े
समादाः  ु
सवपायधािदिभः॥ ७४॥

ु (ू वा) कािदमाकाः।
ूावरषे ु प रप
परषे ु यवलाणरिहता
  े ् ७५॥
 ैथाऽचयत॥

--------------------------------------------


षदवता
ू े ु 
मलदवतासमानिवमहादाधाराजूोवणसमान -
पवणाः समानाकारवणािभररशििभः

े ु ूोदलसािभरावताः
ूकमाधाराज ृ
े ु
ूोबमणानमहाा ु  ् तऽ
ू ं कयात।
ं सृिबमपजा

बीजयादीिन नामािन सायािन ू
तजािवाः

तामिवा पजा ू
े मलिवया ू े ्
च पजयत।
तदावरणशीनामरािकादीनां

िनािनपजोादशारिवया
ू ु ू
आसामवसानभतहािकापबमभतडािकाः

पजािनमहाा ं
सहारबमपजा ु
ू एवमबिहानमहपजा
 ू ं
ु 
च कयािदित॥ ७१॥
ू  े
भमािवािभरचयिद ःै चतिभः  ु ं
ु  ोकै बाानमह

चबं तऽ पजनीयशिान ू
ं तजाबम ं चोपिदशित। तऽ
् -ऋितवायशबवीशवणमिदमात।
ूोिदमात िनर ् ु ् म े
् े सवम
च तऽ तिन चब  (कोण)षे म।

े ७२॥ तडॐषे ु
गािदिभिरािदशने षोडशोपचारा उ॥
म े षोणष। ्
े ु तं तमात डािकािदशिषं िनर-्
ऋािद ूोबमिद।ु बािप
े ु े
े समय।
च अिपचित
् -ऋािदबमण
े ताः डािकााः ूावत िनर
बिहषोणष। ् े
 ाधारूोवणा॥
ूोवणाः। ्
 ७३॥ तथा िनर-ऋितािदबमण।


समादाः े
तदा
े 
तदवतासमानपवणपायधा  ७४॥ ूावत ्
ु इथः॥

रषे ु पःु कलसरीपटलूोमातृ


ु ु कायाम

ू  अपनाः
दलारािण तािन अ इ उ अ ं अः इित प अपवाः।
े परषे ु यवलाणरिहताः
पाशण  इित शषः।  यािदाषे ु
दशस ु वणष ु पनयवलवण
ु ु रिहताः तषा
 चत े ं
ु  पनं
चतणा ु े े
यणादशिसवात ्
यकारवकारयोः।
अयोंत ु रलयोरभदात
े ्
ककारषकारपात ् कार। त ैः


षिशिररै
ः।

p. 289)


तथा ूागादशारप ैः। तऽाकारािदककारााः
ू े ् एवमिप
षीः ूथम े चबे पजयत। े यथाबम ं (षट)्
ू े ् एतं भवित अोानगणरखािभः
षीः पजयत। ु ु े

सािन स षोणािन

मरोवायशबवीशवणिदगतािन
् ामकािण िवधाय तषे ु
वणवाीशशबवििनर-ऋितृ

मषोणम े ूागाणिवमहा ं िनािनामावा
् )कोणषटके (त)ु डािकािदहािकाः
षोडशोपचारैर  तत(िऽ

षीिनािनासमानायधिवमहादा -
  ाा षोडशिभपचारैः
धारवणपपणा
बमःद  ता एव डािकािदवििनर-्
ऋािदगतषोणषमषे ु ूोबमणावा

ु आधारवाा सम  तासामिभतः
पिमािभमखा

षोणिप ु िनर-्
ं ं तदिभमखाः
तदावरणशीः षिशत
े तादशारिवािभः षिः
ऋािदूोबमण
षमण े े  े ्
े वमाणतिविवशषोपचारसिहतमचयत।
ु ू सवसदवािकरीित।
एविमयमनमहपजा  अ चबाय ं
िवरचनाबमॐयोदशिभः ोकै ः साै ः ाायत।े

ु 
चतिवशालायामॅमात
ु ् ृ ं िवधाय त।ु
व
तऽ म े ॄसऽू ं का 
ृ तामानतः॥ १॥
 ु ं व
तायोियग ृ े का
ृ तथाऽतः।
ु ं िचाीं योरिप॥ २॥
िवधाय िचयगल

ृ सऽय
का  ् पिमामयगायोः।
ं ितयक ु
ू ू 
ॄसऽपवामाविध ू
सऽय े ् ३॥
ं भवत॥
ूाक ् सऽामयायाऽय
ू ु  ू ं ततः।

पिमॄसऽािम े ् ४॥
ं षोणकं भवत॥

ततिकोणािदवायकोणाग ं ततः।

(तथशािन )तिगािद ू
च रो ं ॄसऽय े ् ५॥
ं भवत॥

े ं ॄसऽािण
ूक ृ त ु िचकम।्
िऽधा का

कािभतोऽथ ृ
वािन  ् ६॥
तदाशतोॅमात॥
ू े ु चतिवशितभागकम।
े े ं ॄसऽष
तक ु  ्

का ं े ु षऽािण
ृ तशमाशष  े ् ७॥
िनपातयत॥

िदोणवपय ु ृ े ु षिप।
 ं वायवष

वृ
ऽयमार े ् ८॥
ू ु ं म े म े िनपातयत॥

सऽािण षतषे ु व
ृ ं कोणषे ु मतः।
 ू
ृ िऽॄसऽािण
का  े ु ् ९॥
माजयबममम॥

--------------------------------------------

p. 290) एषामिप च चबाणा ं शीना ं च िवलोमतः।


ू िनमहसा
पजा ् शऽणा
ं ात सा ू ं िवपय॥
े ७६॥

े ु षािधायािरमहीहः।
ष  चबष 
् ृ ् ७७॥
ू  कारसमितान॥
ाथतोयािभसणान

 े यजा
अराऽ े ु तोिनबिलदानतः।

िू ं गािदिभ े ःु पणाः


ू  शऽोः कलवराः॥
े ७८॥

े ं योिनरन
िनव े स ं चणा िरपोः।
ु  े ैव फिणशीषॐचा
होम ं च कयान  ु षा॥ ७९॥

ेे
ायवी ु
किपता  ैः।
दौा बािभिनज

ूहरीः िपशाचोिविकरी ु ् ८०॥
तनम॥

जयागु िवलसणा  भीमातिननाः।



ु  ू ं मारणाय वै॥ ८१॥
ावै ं िनमहं कयाििपणा

--------------------------------------------

रोमातशबाििशववािरगतािन च।
ू ु े े (भािस
धॆिसरनीलोानहम ं )भािन च॥ १०॥
 े ्
े ं डािकादीः समचयत।
मकों िवधाय

उदयमिबाभ े िनािना ं च मम॥
े ११॥

एतबिविनमाणमजाननािकोनरः।

िनमहानमहिवधौ यतमानो िवनँयित॥ १२॥
रोगात यु े च शऽणा
ू ं च िनपातन।े
 े ् १३॥
तथा मनीिषतूाौ िसिराचनावत॥

---------------------------- अतः परं ायािन॥ ७५॥

एषािमािदिभमरणाय े ु
े े चबष
वै इःै षिः ोकै रव
ू ु
िनमहापजाचबमपिदशित। तऽ चबाणा ं साना ं
े शीना ं तऽतऽोषीनाम।्
षोणपाणािमित शषः।

िवलोमतः चबशोरनमहो ू
पजाबमिवलोमतः॥ ७६॥ अिरमहीहः
ाथतोयािभसणान ् ु
ू  शऽनऽ ृ
व
ू  ् ७७॥ तोिनबिलदानतः
कषायिथतजलपणान॥

शऽनऽयोनीिँछा

--------------------------------------------

p. 291) चबं च िनमहे ूों वजप ं भयरम।्


ं े सीसिप
का े वा का ू ु ८२॥
ृ ापयैे िरभिमष॥

ूादिणोदक ् च दशसऽिनपातनात।
ू ्

ु े ु कोणचतय॥
एकाशीितपदािन ष ु े ८३॥

ूक  े
े ं दश कोािन माजयिवळकै ः।
ु  ु िऽकोणािन चतःकोै
चतिद ु े ् ८४॥
ः ूकयत॥

--------------------------------------------

बिलदानतः। त े काः। े
कलवराः े ु
शरीरािण॥ ७८॥ योिनरष
ु  ु
े तने ैव चणा। फिणशीषॐचा
शऽनऽयोिनिधरण।

भजम ु े तने फणनथः॥
फण ं िछा ॐगतन े े  ७९॥
ु े ् ८०॥ गु ः कािलका। एतं भवित ूोष
तन ं ु शऽदहम॥ े ु
े ु तीः सावरणा(हे)भीमपा
सस ु षोणचबष
ु ाा तबानिता
िोरावा तदिभमखा
ु पजाबम
एवानमह ू ृ
(ूित)िवलोमबमतः सचबावितशीना ं
ू े ् तव
े होमसिहत ं पजयत।
वमाणबिलं िनव े े सस ु
े ु मचबवज षणा ं मषे ु षािधाय
षोणचबष 
तषे ु कष
ु े ु शऽनऽवकषायिथतजलािभपय
ु ृ ू 
 ं गािदधाीशाः
ूोभीमपाः सवषा

ूावदिभमखािीः ू ृ
शऽोगािदधातनाक
ु े ु सय
तष ु ै शकलीक
ू  तहे ं ायधः ृ

िपशाचोिविकरी 
ैभमाण ं तहे ं भावयन ्
् े
तिदियमनःूाणान चतसा 
ूाणूिताूोूिकयया

मदवताया ु ू
ं िनयोजयनमहपजोबमूितलोमतः ू
पजयन ्


शऽनऽयोिन ् े सािदतचणा िनव
बिलं िछन तन े ंच
ु  े होम ं फिणफणाॐचा
कवन ु  े ं पजयन
ु कवव ू ् ं
ूो
फलमवाोित इित। आसा ं वणा ं डािकादीना ं गादीना ं च
िनािनािवासाधारािदष ु तिमहानमहपजष
ु ू े ु
रहाथ ु ु े
 गमखादवावगः॥ ८१॥
 
चबिमािदिभमदनिम रै ः षि

ोकै िनमहकोवळचब  ं तयोगिवशषे ं तलं
िनमाण
ु 
ः ूितिदशमकैे कं कों माजिया
चोपिदशित। तऽ चतःकोै
ु   ८२॥ ८३॥ ८४॥ माधः
तऽ िऽकोणािन कयािदथः॥

--------------------------------------------

p. 292) े ्
तषे ु मको े च सा ं कम  समािलखत।
िशषे ु माधःकोमार ूितलोमजान॥् ८५॥

ू ं ु षिशदािलखदूदिणम।
िवाकटा ं े ्

े ् ८६॥
सायोसृजा िपतोदलिपतान॥


ापयोसमय ु े ृ ु
े िरपऽगहािदष।

ँमशान े चिडकागहे े कलोादकर े ् ८७॥
ं भवत॥

ु  ्
इित िनमहमाात ं समिरपमदनम।
ु ं ण ु ूा े पजाचबिवधानतः॥
अनमह ू ८८॥

दवीाः ूोपा ु ाा चबष ू े ्
े ु पजयत।

नवमासा ं सों यदासा ं ूीितदायकम॥् ८९॥

--------------------------------------------


कोमार सवमकोाधः ित ं
े ु
कोमाराूादियनामबम 
ं िनगमनगा
े  ूितलोमजान ्
िलखिदथः।
ं े े ु ूितलोमतः
प(िऽं)िवशपटलवमाणबमभदष
बमपान॥् ८५॥ सायोसृजा शऽनऽयोिनरन।
ु े िपः
तोदः
ृ ु ृ
शऽनऽवोदः पः॥ ८६॥ ूोसमये
े 
अरातवनािशकनऽ ु े आिदशो दशािदिवषयः।
े अमराँयदय। े
े अिरमन ं
े ८७॥ इित उूकारण।
तऽ तऽािप अमरािशान॥

शऽनाशकरिमित यावत।् एतं भवित ूावदकाशीितकोािन

ृ तषे ु कोषे ु ूितकोण ं दशदशकोािन मवळाकारण
का े

माजिया ु  ु ूितिदशमकमक
चतिद 
े े ं कों माजिया तऽ तऽ
िऽकोणािन िवधाय तषे ु िऽकोणषे ु म े च सामािल
 े ु ्
सवमकोाधःपिमकोमारूादियनाम

अबम ं िनगमनगा ं े पटले
पिऽश

वमाणबमिभिवाकटान ्
ूितलोमजान ्


षतिवाजिनतषकारसान ् ् बमण
एवऽम ् े

ं ू
षिशटानािल
ृ े
सानऽयोसृघृतऽवपनािल
ूोसमयषे ु ूोानषे ु ापिया ूों फलमायािदित॥
ु ८७

ु  ु
अनमहिमािदिभलघिवमह  ैः षिः
इ ै रा
ु ु ू ं तवताना
ोकै ः ूागानमहचबपजन े ं
े े ं
िनविवशषाासामनास ु
ु समचनमनमहकोवळय
 ं

--------------------------------------------

p. 293) ु ं च मिभाक
पायसा ं गडा ु ं तथा।
ु ं षटकमवे च॥ ९०॥
हिरिा ं ितला ं च शा

े ु सस ु तथा तणाािवमहाः।


चबष 

यवतीः ं
स सा ूावद  ताः बमात॥् ९१॥


भषणारगा े ्
सृोजना ै ु तोषयत।
तास ु तास ु ःु शयाः समादा॥ ९२॥
ु ु ताः

ूागवळ ु
े साा ं तथािलानलोमजान।्

ू ु
कटानसमारान ् े ् ९३॥
े सिखत॥
ूादियन

े ु ूोपण
ूोष ् ू ु
े ापयते ूोभिमष।

ूोावे फलािन यगोऽय ु
ं लघिवमहः॥ ९४॥

--------------------------------------------

तऽ पजाबम ू
ं तलािन चोपिदशित। तऽ पजाचबिवधानतः

पजािवधानतः ू
चबिवधानत। तऽ पजािवधान ं

डािकादीना ं यवतीना ं च। चबिवधान ं त ु वळयािद॥ ८८॥ ताः

डािकादीः। ूोपा इननाधार (च)बमो वणाः

ू े ु े ु े रमवे
े सपऽदा
मलदवीसमानबामखाितचोत।
े इित शषः॥
षं माया दा े ८९॥ ९०॥ तणः
े ू े  ूावद 
आधारूोदवतामलदवतासशवणाः
मािदूागम।् ताः शीः॥ ९१॥ भोजन ं तवताूोम।
े ्

ु ु ताः
आिदशने याविदिणाप ं िव ं चोत।े तास ु यवितष।
ु े ु सस ु चबष
डािकादीः। एतं भवित ूागष े ु ूोबमण

ू तिव
ूोाः शीः समावा स े ं तवताय
े ै
े तिवष
िनव े ु े
ं समिदतमदवताय े े ् तव
ै िनवदयत। े े
े ु तवतासमानवणाः
सस ु चबष े ु
 सयवती ं
सा तास ु
ताः शीः ूोबमण े ु
े समावाा  तिवपरःसरं

भषािदिभासा ु
ं यवतीना ु
ं तोषणायः पिरताः

समवाित ं दिरित॥ ु
९२॥ ूागवळ े िनमहूोे एकशीितको े

ृ े वळय।े अनलोमजान
ूोत ्

ं ु
पिऽशटलोबमिभिवानलोमपान ्

ं ू
षिशिाकटान।् उसमारान ्

 ् ९३॥ ूोष
सवमकोाधःपिमकोसमारान॥ े ु
 े ु
णािदिधकरणष

--------------------------------------------

p. 294) ू ं ु ैः।
आिदाारैः ूावििपणीशिसयत
 ःै पदशारैः॥ ९५॥
बीजया ैः साय


पाशयः पाः े
पाशऽपालकै ः।

िदनषे ु घिटकायोगात पाशिथनािप॥
ु ९६॥

 े े ं ु
े ं बीजय ं वणापऽशसयताः।
तषा
ं ु माः पदशाराः॥ ९७॥
साया  च सया

चतःषिपद ु े िदनिवया।
े म े चत
मनीिषत ं समािल (र) तषे ु तिथनािन
ु े ९८॥
व॥

 े ्
घिटकाबमयोगने ायाममचयत।
् ् ९९॥
एव ं मडलमासाात ूाोवािभवाितम॥

--------------------------------------------

मैऽािदष ु नऽषे ु एकादशराँयदय


ु े एकादशरािशानषे ु

े  ूोभिमष
चथः। ृ ु ूोावे फलािन ःु
ू ु गहमडपािदष।
ु 
आयःकीितिवजयािदलाभपािण। ु
योगः ूयोगः। लघिवमहः अनया

सपः। एतं भवित ूागप े वळय े
े ु
मकोाधःपिममार ूादियनामबम ं

िनगमनगा
ं ु
पिऽशटलवमाणबमिभिवानलोमपान ्

षत ं ं ु
े िवाजिनतषकारसयानवे ं षिशान
ं ्


कटानािल ु गतिऽकोणषे ु च
ूाव े चतिद
े ु कालष
े ूोष
सााामािल ूोबमण े ु ूोष
े ु
े ू
अिधकरणसीय  ूोभिमष े ु ानषे ु ापनात ्
ू ु ूोष
् े ूयोगिपयसा
ूोफलावािः ात एवमष े इित॥ ९४॥

आिदाािदिभः सवत इःै षिः ोकै ः
् ु ं तडले
कालघिटकापपाशत िमथनाना
 ु
समचनादभीफलावािमपिदशित। तऽ एतं भवित
समारालं ूाक ् दिणोद नव सऽायाा
ू तऽ

चतःषिपद 
े चबे मत ऊाधोििबमण

ु े ृ तऽैव पिवशपटल
चतःकोाकीक ं वमाणूिबयया

तिदनिनािवारािण ऽीिण मनीिषतूाथनममािल
तदनरे बााधःपिमयदिणकोमार
ं ं
े ु
ूादियबमणामबम 
ं िनगमनगा
चबवामपाधःकोाविध तषे ु

पिऽशटलवमाणोदयादादीिन

--------------------------------------------

p. 295) ् े समचनात।
िनशाः समावा तिन चब  ्


समवाितूािः सदा भवित सवदा॥ १००॥

ूाणतमयी ाििरित समीिरता।


् १०१॥
अा िनालनाि े तं ासातम॥


इित ौी षोडशिनातकािदमत े षोडशपटलम॥् १६॥

--------------------------------------------

 ं
मातृकाूोपाशदरायपगतकारमपगत-िवसजनीय
े े 
वा सकारोपतखागभितमािल े ु कोंष ु
शोस
ु ु
पनरदयादीिन दशारािण समािल तषे ु िलिखतबमण

उदयािदष ु षिघिटकास ु तिथनािन
ु षोडशिभपचारैर 

तलमवायात।् ता ु बीजयानरं


(पऽारं) अिपणीशिपाका
ं ू
पजयामीादयः

तििवाः पाशत। पनरिप बीजयानरं
े े
अपऽशपाका ू े
ं पजयामीादयऽपालमाय
् ं ूक
पाशत एव े ं पाशदरैः
 )म
पाशदशारािभिवा ु
 ै ता िनिमथनािन
ू े
पजयिदित। ु
अ चब ूागारात ् े
अूादियबमण

लखनाचनात ्
 िनमहोभवतीित  ९५॥ ९६॥ ९७॥ ९८॥ ९९॥ १००
सदायाथः॥
॥ १०१॥

इित ौीषोडशिनातषे ु ौीकािदमता त पिरपण


ू 
ं े
त ूपसारिसहराजूकाशािभधानन
ु े िवरिचताया ं मनोरमााया ं
ौीसभगाननाथन
ााया ं िशवतीिनािवािवधानूकाशनपरं
ू  परामृम॥् १६॥
पदशपटलं पिरपण

मसा


षिशित यािण ाामाः शतयात।्

पाशीितः सापादाः ृ
षोडश े पटले ताः॥ ०॥

अथ सदशपटलम।्

अथ षोडशिनास ु ादशी या समीिरता।


 ् १॥
ता नीलपताकाया िवधान ं सविसिदम॥


ासबमिवधान ं च ान ं शीः ूपजनम।्

साधन ं िसिव िवजय ं कामपताम॥् २॥


े  िपशाचकान।्
पाकामन ं खं वतालाँ

यिणीटकााया े ३॥
ं यािण च वदािम त॥

ु ू  सिानामशषतः।
ूयोगानानपण े
 े
दशिभः िसििभमभविाधरोऽपरः॥ ४॥


मलिवारै ्
े षिडितबमात।
रााचरत ्


िचतयषडवणः े षिडतीिरत ैः॥ ५॥
 बमण

--------------------------------------------

सदशपटलम।्

ू 
पविन ्
षोडश े पटले एकादँया िनािनािवाया

िवधानमपिदँयानरं ादँया नीलपताकािनािवाया

िवधानमपिदशित। े
तऽ अथ षोडशािदिभः पर इ ु 
ै तिभः
 ु
ोकै ः पटलाथानिशित। तऽ िवा तृतीय े पटले ूोािदह न
किथता। िवधान ं वदामीयः॥ १॥
ासबमिमािदिवधानपािण। शीः आवरणशीः साधनं
िवाया ं इित शषः। ु
े िसिव पषित
े शषः।
े िवजयादीना ं
ु े वमाणािदह पािण
िसीना ं दशानामपिरामव
 यािण॥ ३॥ सिानां
े २॥ यािण तासा ं साधनाथािन
नो॥
िसादीनाम॥् ४॥
ू े 
मलिवािदिभयथािवधी िै िभः ोकै ः

ासूकारमपिदशित। ु
तऽ िचतयषणः े
 बमण

मलिवायाः ूथमितीयाामराा ं दय,ं
ु  िशरः, तपिरतन ैः षिःिशखा
तदनरैतिभः
े ैकन
तदनरण े कवच,ं तपिर

--------------------------------------------

p. 297) ु े वािच कठे िद बमात।्


ौोऽािनासायगल
नाभावाधारके पादसिष ु िऽष ु च बमात॥् ६॥


मारािण बमशोसदशािप वा।
ापकं च समने िवदा यथािविध॥ ७॥

इनीलिनभा ं भािणमौिलिवरािजताम।्
ं ु ् ८॥
पवा ं िऽनयनामणाशकधािरणीम॥

दशहा ं लसाूायाभरणमिडताम।्

े ं चािताननाम॥् ९॥
रबकसिदहा

 शाचाप
पाश ं पताका ं चमािण  ं वरं करैः।
 ैः सवाभरणभिषत
दधाना ं वामपा  ू ैः॥ १०॥

 ं च ततः शिं खं बाण ं तथाऽभयम।्


अश
 ैरासीना ं पिवर॥
दधाना ं दिण ैह े ११॥

--------------------------------------------

ने ैकन
े नऽे ं तदनरण
े ैकना
े  
ं अविशयोमाणयोः
् ु
ू  े दयम े िविनयोगात पना
पवमव नोपादानम।् बमण

े ं े
षिडतीिरत ैः इवभदबमण   षडािन
े इित ईिरत ैः जाैवण
े ु च सिदथः।
करयोरष े  षिडितिपादान
े 
सपिवकासाथा ु
पनिदोषः॥ ५॥

ौोऽािदना यथािवधीने ोकयने

मारासबम ं सापकं ासबममपिदशित। तऽ
वाठदयनााधारषे ु पकैे कं , अषे ु ष 
ौोऽािनािसकापादयसिऽयषे ु य ं य,ं तऽ
् ं
एकपादासऽयानरमपादासऽयम एव

मलिवारािण े 
सदशोीाननबम ं सिदथः।

ापकं च समने िवदा यथािविध समने मलमण

ु 
ूावापकास ं च कयािदित यावत॥् ६॥ ७॥
इनीलिनभािमािदिभः बम े इःै पिभः ोकै दाः

 ु
सपिरवाराया िनसपयाानमपिदशित। ु ु
तऽ मौिल मकटः।
पवा ं तदवानूकार ु ऊ चतिद
ु  ु चथः।
े 
ु ं साधकािभमखिमित
 ं मख
ऊ ु सदायः। िऽनयना ं
 ८॥ दशहा ं सयितशषः॥
ूितविमथः॥ ू े े ९॥
 े ं
शाचापिमक

--------------------------------------------

p. 298)  े ु ू ैः।
ाकारवणवषापायायधिवभषण
ृ  ं ायव
ृ वता
शिवै 
े े िनाचनबम॥
े १२॥

िऽषोणयतु ं पमपऽ ं ततो बिहः।


ू ु ु ु ् १३॥
ृ े तरयमकम॥
अाॐ ं भपरा

ु  ु ं िद ु शाखािभ समितम।्


चतारयत
 े ् १४॥
ृ ं शिगण ैऽाचयिवाम॥
ृ तामावता
का

ू े ्
इाानिबयाशीिष ु कोणषे ु पजयत।
् १५॥
अमादिणने ैव यजदाविपकम॥
े ृ

--------------------------------------------

े ु े ् १०॥
ू  कयत॥
मयााप। तषामभयतःबममािद
पिवरे वमाणप॥ ु ् १२॥
े ११॥ आ ं मखम॥
िऽषिडािदना िशवािमने ोकयने

िनसपयामडलिवधान ू
ं तऽपजाूाव ं च करोित। तऽ
ु ् ततो बिहः
िऽषोणयतु ं िऽकोणने षोणने च यतम।
ू ु
अदलपािहः। भपरात ् ू
िदिविदतकोणात।् वत
ृ े इित
ु ं भपरयिमथः।
िवचन।ं तरयमक ू ु  कित
ृ े
ू 
पवऽायः॥ १३॥ तऽ मडल।े एतं भवित अभीमानने
ु   े का
 समचतरॐयमबिहिवभागन
वमाणमागण ृ
ु े
चािर तोणाःचतरॐरखाम  ु 
ैबाचतरॐशन

चतोणािन ृ चतसृष ु िद ु मतोमतः शाखायोपतािन
का े
ु ृ ं तदर
चािर ारािण िनमाय तदनरमचतरॐ
े ु
कालाराले व
ृ ं िवधाय तम
ृ े समारालं
ू ु ं िदिविदगताामकं वरखा
सऽचतय ृ े ं का

े े
तकािरत ू
ं सऽामात ् ू ू
सऽाममसऽाालनादकोणािन
ू ु ं माजिया
िवधाय सऽचतय  े
तदराॐरखाकम े
ृ ं वय
ृ ु ु े
ं ूाविा (तदतरलमानन

वय ं ूाविा) तऽादलािन यथामान ं का


तकिणकाया ्
ं ूावत षोण ं त े वय
ृ ं
ृ
तदव ु ु समिऽरख
ं ृ गया
समानाशाका े ं
कोण ं च का
ृ तऽ सपिरवारा ं दव े  े
े वमाणबमणाचयिदित॥
१४॥

--------------------------------------------

p. 299)  े  कोणषे ु पिरतः बमात।्


डािकादीयज
ॄाादीरपऽषे तोणषे बिहथा॥ १६॥


ूागाा े
यजीः ू
िनािनािदषिदताः।

बिलय ं च कवत े ् १७॥
ू ं ूावमापयत॥
पजा

ु 
सवऽ िनहोम(ं च) त ु कयादातोऽिप वा।
ितलतडलकै
ु वािप ु
 ूों िानदीरण॥
े १८॥
 ं रनिवकान।्
िवाराणा ं सवषा
पृथृ (ा)ाऽथगिणत े िऽपाशवि िह॥ १९॥

तने तस ु जपिा


े ं पयोोतः।
ं ं नदौ
तशाश 
े सवऽारलक॥
े २०॥

ु ू
ूाखोिनपजास ु साधनषे ु च साधकः।
ु ् २१॥
 ं वासनायामदीिरतम॥
िनानामिप सवासा

--------------------------------------------


इािदिभः े
समापयिद िै िभः ोकै दाः

 ु
पावरणाचनबममपिदशित। ु
तऽ पिरतः बमािदा
े े
डािकादीना ं ूावितानामवामािदूादियन
ू  तजाबमः
पजनिमथः। ू ूागवे ऽयोदशपटले दशम े ोके
ाातोऽािभः। तोणषे ु अकोणष।
े ु बिहः चतरॐ॥
ु े १५॥ १६॥

िनािनािदषिदता ु े
इित ूागाितदशपरा ु
पनिदोषः।

तऽािदशने तीिनोत,े तने तटलोाः समखाा
ु े तऽोारबमण
अकोणशयः ूो े ताः शीतरॐ े
ू े  अननाऽ
पजयिदथः। 
े ॄाादीना ं िरचनमायातम।्

ु ु
षोडशारककासारीा ं यथाबममायोिरित
शषः। ्
े ूावत आधारऽय ,े तज  १७॥
े (स)यभावनािदसिहतिमथः॥
 े
सवऽािदना ु सवदवतासाधारणािन
े िानौ
ोकन  े

िनहोमिायपिदशित। े
तऽ ूो उूकारतः। ििमित शषः॥
१८॥

िवािदिभदीिरतिम िै िभः
 ु
ोकै िवासाधनािदकमपिदशित। तऽ पृथ ु
े ं िवय।
ृ ूक

िहःहतौ॥ १९॥ तऽ

ूथमािदचतयषामषोडशसदशारािण ु 
चतभदािन
ु 
पमसमनवमैकादश(ादश)चतदशारािण े
िभदािन।

--------------------------------------------

p. 300) ु  कयात
ततः िसमनमी ्
ु  िसिष ु ्
ु कौतकम।

तिधान ं ण ु ूा े व े िवािवभदतः॥


े २२॥

दशानामिप िसीना ं िवाासा ं िभदागताम।्


साच े
ं ता सोाः बमणासा ं फलािन च॥ २३॥
ू े ा े त ु योजयशस
िवािदकट े ु बमात।्
ु े ् २४॥
ताामवे िवलोमाा ं पटयपरौिरतान॥


मवणान दशाना ं च ता ताः ण।ु
े ं मा े यथािविध॥ २५॥
पराभदाना

--------------------------------------------


दशमऽयोदशपदशारािण िऽभदािन िवारािण
े  तसिमित िवशषिवधानात
सदशथः। े ्  ु े
सवयगिप
 पयो ोतः ीराहारी। तशाश
िऽपाशिमथः। ं ं
ं ् २०॥ वासनाया ं वासनापटल।े
अरलदशमाशिमितयावत॥
ु ् २१॥
उदीिरत ं ूाखकारणम॥
े े ोकयने िसिव
तत इािदना फलािन चन
े ु
दशिसिसाधनयोयतोपदशपरःसरं

मलिवारबीजपादयो े ं
दशिसििवाः ूक
िसििवावारिभदा ं सा ं िसिसिपािण तलािन
ु ं आदरम।्
च वामीित ूौित। तऽ िसिष ु िवजयािदष ु दशस।ु कौतक
तिधान ं दशिसििवधानम।् िवािवभदतः
े ू
मलिवायाः

पभतानामराणाम।् िभदातः िभािभा
 २२॥ तासा ं िसीना ं िवाना ं
वमाणूकारयोजनत इथः॥
ु ं वमाणाम।् ताः
च। िभदागता ं उपिरायमवे ट
िसीः। आसा ं िसीनाम।् एतं भवित मलिवायाः

े ्
े िसीना
पयोजनाभदूकारजिनतिवािवशषान ं दशाना ं

तिाना ं ूकमवारिभदासााः िसीलािन
 पटलशषे े वमाणािन ूौित (इित)॥ २३॥
सवािण
िवादीािदना यथािवधीने ोकयने
वमाणाना ं सवषा े
 ं िसििवािवशषाणा ं
ू ु
पयोजनासाधारणकटारपटलािदकमपिदशित। तऽ
ू े मलिवाया
िवािदकट ू ं ु
आिदभतू ं सयारयम।् आ े

अऽािपिवचनम।्

--------------------------------------------

p. 301) ु  ािजयो े सचतरक।


चतिवधः ु े
ू ु े गज
कटय  े च तषा ु 
े ं मातिवधाः॥ २६॥

ु ं याऽभीिवमहम।
कामपमिदत े ्


िवधातमानः शिं स एको म ईिरतः॥ २७॥
ु ं िवावैभवा ं त ु पादयोः।
पाकायगल

ृ राित
का ु दश
े ं तऽ तदा िितः॥ २८॥


तः ादकिवधथ ैवानमीिरतम।्

यनााोिनिध ेे ं ् २९॥
ं पँयवााािरगान॥


ख ताशः ूोः करनािहताः णात।्
े ु 
पलाियता वा पदयोः ूणमयवशताः॥ ३०॥


वतालाः ु
रसाताः िस े च(ै क)व िवया।
े ु 
िनधाय साधन ं  े चरयवायाऽ े ३१॥
त॥

--------------------------------------------

े  दशस ु िसिष ु
िसिमाणामामरय ं योजयिदथः।
ं ु
े ताा ं सयारााम।
िवानािमित शषः। ् पटयत
ु े ्
् ् २४॥
 उपरीिरतान उपिरामाणान॥
िसिमा े योजयिदयथः।

ू 
े काकािववापरित।
दशाना ं चित ्
े तत साः
िसितिावारािभधानसाः। ताः िसीः। परात ्

िसिसािसिपोपदशानरम।् तभदाना
े ं ूक
े ं

िसवारभदानाम। ्
् मान तािदिभः॥ २५॥
ु  इािदिभः ूसादन े इःै पदशिभः
चतिवध

ोकै दशाना ं िसीना ं प ं

तिदासािाभदसाोपिदशित। ु
तऽ चतिरािदना

े िवजयिसिपािदकमपिदशित।
ोकन तऽ े यु इित शषः।

तामवैिरणीः ूधानयोः सस ै ं अो ं यु (े म)।्
ु े शषे ं ूावत।् गज
सचतरक  ं े शषे ं ूावत।्
 े गसजात
ु  ् २६॥
े ं िवजयाना ं चतिवधानाम॥
तषा

कामािदना ोकन ु
े कामपिसिपािदकमपिदशित तऽ
 ् सः कामपूदः॥ २७॥
शिः सामम।

--------------------------------------------

p. 302) ृ ु किचिचियखाकाः।
िवकतामखाः े े  ु

किचीषणादााः े
वताला बिवमहाः॥ ३२॥

सवऽिप ्
 वशगा वााद शऽनू मसि च।
े ु  ु ् ३३॥
िकराः ूोकरणावययावदायषम॥

 िवमहाः।
िपशाचााशाः ूोा काँयवै

बाः ु
िाशयाः ु
ूोकािरणः रसकाः॥ ३४॥

े े भविा
तषामका े तया त े िकराः सदा।
त ैरव ु
े ूहरऽमातमिनश
े े ३५॥
ं रण॥

ं ू ु यियो वाितूदाः।
षिशिपसया

सपा िभजािऽवसनाभरणािताः॥ ३६॥

--------------------------------------------


पाकािदना ् े ोकयने
अिरगान इन

पाकािसिपािदकमपिदशित। तऽ िवावैभवा ं

पाकािसििवाूसादीकतम।् पादयोः ितशषः।
े े तऽ दश॥
े े २८॥
तः पाकामः। अथ ैव यथा पाकालाभः
तसा वा। यने अनन॥
े २९॥

ख ताशािदना े
ोकन

खिसिपािदकमपिदशित। तऽ ताशः

(लाभ)मिवाा ं करन े े शषः।
खनित े अिहताः िरपवः॥
३०॥

वताला ु
इािदिभरायषिम िै िभः
े ु
ोकै वतालािदिसिपािदकमपिदशित। तऽ अ साधक। त े

वतालाः॥  ु
३१॥ ितयखाकाः ु मृगशरीरा।
मृगमखा

बिवमहाः ूोिवमहारणािप॥ े
३२॥ सव वताला े
अित
ू  े
पवापरयोरित॥ ३३॥
िपशाचा इािदना रण े इने ोकयने

िपशाचिसिपािदकमपिदशित। 
तऽ ताशा नानािवधा इथः।

िाशयाः े ं साधन े इित शषः।
असाः॥ ३४॥ तषा े तया िवया।
त े िपशाचाः। त ैः िपशाच ैः। अात ं अूम॥् ३५॥

षिशिदािदिभः सता इिै िभः
 ु
ोकै यिणीिसिपािदकमपिदशित। तऽ
ं ू ं ु
षिशिपसयाः ं
षिशाता  ३६॥
इथः॥

--------------------------------------------

p. 303) े
असहाया यौवनााः ॐगालपनसौरभ ैः।
सम 
े सवाभीािन ु
दाः साधकाय वै॥ ३७॥

तासा ं िवा षिश


ं े ता ण ु िूय।े

यािभः िसािभरिनश ं साधकाः सवसताः॥ ३८॥

चतकाः ु ु े ं मा तमाः।
तःषिषा
ु ् ३९॥
े नानािवधाकाराः िसा े दरीितम॥
तऽिप


मायासािऽपािऽाययाऽिनशम।्

ू ु े ु िव ैका तसा(ध)दन॥


वसपहरया े ४०॥


िवाया नवमाणािदवणःषिदीिरत
 ैः।
दशिवाः ूजाय े ण ु व े च ताः बमात॥् ४१॥

--------------------------------------------

असहायाः पिरवाररिहताः। ताः यियः॥ ३७॥ तासा ं यिणीनाम।्


ताः िवाः। यािभः िवािभः॥ ३८॥
े े
चटकािदना ोकन ु
े चटकिसिपािदकमपिदशित।
े े ं
तऽ तषा

चटकानाम।् तमाः चतःषिसा
ु  त े चटकाः।
इथः। े ते
ूावत।् ईित ं साधकित े
े शषः॥ ३९॥

मायािदना ोकन ु
े मायािसिपािदकमपिदशित। तऽ

मायाऽसा इित ातोिः। मायाः शयः असा इथः

। िचऽािण वनीित सः। अ साधक। ताः मायाः।
तसादन े मायाूसादन।े ूसादन ं ूािः। एतं भवित

िवजयाना ं यिणीना ं चटकाना ं िवा यथाबम ं चतॐः
ं ु
षिशतःषिः। े े कपतो
अासा ं साना ं ूकमकै
ू दशाना ं िसीना ं िवासाः
िवाः स, सय
एकादशािधकं शतिमित॥ ४०॥

िवाया इािदिभः ाकलबमािद े ं
रै किऽशोकै ः
िसीनां
ु कादशािधकशतसामपायपिदशित।
ूागै ं ु तऽ

िवायाः मलिवायाः। 
उदीिरत ै वमाण ैः। दशिवा इित

िसपयोिः। ताः िवाः॥ ४१॥

िनािदना ोकन ु  ु
े िवजयिसििवा ं चतिवधामपिदशित तऽ
िन इित

--------------------------------------------

p. 304) िनित े ु सटयतः।


े िवजय ं दहीा ु े
ु 
िवा सा िवजयूाा ं चतकादशाराः॥ ४२॥

मदित े ु े
े कामप ं म े दहीितपटयथा।

ऽयोदशारी िवा कामपूदिरता॥ ४३॥

िनदपाका े ु कया
ं दहीा ु ्
ु  सटम।

ादशाणा  भविा
े े ४४॥
िसा दा पाक॥

तथा िनूदा े े ्
े ु दनिमतीरयत।
ू े े ादशाणा  समीिरता॥ ४५॥
पजययनाऽ

े े ु पटयथा।
िवीदिहषारिमा ु े

ादशाणा  भविा
े ु ् ४६॥
सा दाशोभनम॥

--------------------------------------------

मयोजना। िवजयूाा ं चतषु ु यािदष


ु ु

िवजयूाािमयः। िवजयिसििवाया
 ु
एकादशायाातिव ं
ु े
यािदूोनामिवशषयोजनतः। यथा यु े
ु ु े कटय
चतरय ू ु े गय
 ु े इित तािन िवजयशावू 
योजनीयािन। तने पदशारािॐः। एका सदशारित।

अितरहािा आने न िल॥
े ४२॥

मदािदना ोकन ु
े कामपिसििवामपिदशित। तऽ मद इित

मयोजना उितशषः। ्
े अिन ूकरण ु ु े शषः।
े उानावित
े े
ू ु ् ४३॥
े े  अगमम॥
तथा कटयनथः।

िनािदना ोकन ु
े पाकािसििवामपिदशित। तऽ िन इित
मायोजनात।् िवित ू  े पाके इित िवचनम॥् ४४॥
े पवापरयोरित।

तथािदना े ु
ोकनानिसििवामपिदशित। तऽ तथा यथा
पाकािवायोजनम।् िनमद इित मयोजना। तयने कटयन।
ू े
ादशाणा  िवित
े शषः॥
े ४५॥

िविनािदना ोकन ु
े खिसििवामपिदशित। तऽ
िविन े इित मयोजना। तथा ूावत।् यने ादशाणा  िवित

े िसा ूावषः॥
शषः। े ४६॥

--------------------------------------------

p. 305) े वतालान
िनिवित े ् े
दहीित ु े
पटयथा।
्  े
ऽयोदशारा ं िवा ं िसा ं तान दशयथा॥ ४७॥

े पवू  िनमदिव।े
िपशाचा े ूयित
ु े ू 
पटयववाा ं िवा सदशारा॥ ४८॥


षटिऽशा यियाः सवा  वाितूदाः।
तासा ं नामािन िवा ण ु व े यथािविध॥ ४९॥
ं भीषणी जनरिका।
िविचऽा िवॅमा हसी
िवशाला मदना ा कालकठी महाभया॥ ५०॥

े शिनी चाी मला वटवािसनी।


माही

मखला 
सकला लीमािलनी िवनाियका॥ ५१॥


सलोचना सशोभा च कामदा सिवलािसनी।

कामरी  े मनोरमा॥ ५२॥
निनी च णरखा

ूमोदा रािगणी िसा पिनी सरितिूया।


ु ु
काणदा कलादा तत सरसरी॥ ५३॥

--------------------------------------------


िनािदना ोकन े ु
े वतालिसििवामपिदशित। तऽ िनिव इित
मयोजना। तथा ूावत यन। ् े
् े तान वतालािनितशषः॥
े ४७॥
िपशाचािनािदना ोकन ु
े िपशाचिसििवामपिदशित। तऽ
पवू  िपशाचशािमदिव इित मयोजना। ाा ं

बीजाािमितशषः॥ ४८॥

षिशिदािदिभः ु
सरी ःै पिभः
 ु
ू  यिणीनामापिदशित।
ोकै नामिवाूावपव तऽ
तासा ं यिणीनाम॥् ४९॥

िविचऽािदना ोकन ु
े ादश नामापिदशित। तऽ महाभया
इित दशमी॥ ५०॥

माहीािदना ोकन ु
े दश नामापिदशित॥ ५१॥
ु े
सलोचनािदना े
ोकना ु
नामापिदशित। ु े
तऽ सलोचनित
ु ं नाम। सशोभऽ
चतरर े  सिवलािसनी इऽािप
सकारः सहाथः।
सकारत॥् ५२॥

--------------------------------------------

p. 306) ं
इित षिशदााता यियोऽभीदाियकाः।
े ैव तीजयसटैु ः॥ ५४॥
तासा ं िवाः बमण


िनिवमद ःै षणः ोनामिभः।

िवाः षिशदाातााः ु ् ५५॥
िसा दरीितम॥


तासा ं िवाणसा ु ण ु व े यथाबमम।्


पमी पदशमी िवशित तथाऽिमा॥ ५६॥

चतॐः पदशकातीया साऽमी तथा।
ं ादशारा॥ ५७॥
ऽयोदशी चादशी ािवशा


स ैकिऽश ु ु 
ततदशसमिताः।
ं तदनरम॥् ५८॥
नवमी दशमी च ैकिवशा

--------------------------------------------


ूमोदािदना े
ोकना ु
नामापिदशित। तऽ

सरितिूयऽािप सकारः ूावत।् कलादका।
े े अािन नामािन

सगमािन॥ ५३॥
इतीािदना ईितिमने ोकयने ूोिनगमन ं

यिणीिसििवा ं चोपिदशित। तऽ तासाम यिणीनाम।् बमण

े तीजयसटैु ः मलिवाबीजयपिटत
वमाणन। ू ु ैः

॥ ५४॥ षण े
 नामिभिरऽोरोकनायः। िनिवमद *

इित मयोजना। एतािन मलिवा ु पोपदशािन
इा े
ु े सिहतािन षडरािण यिणीिवासवसाधारणािन।
बीजयपटन 
उनामिभः िविचऽा ैः
ं 
षिशििवाषडरा यै िजत ैामिभरवे मभदः॥

५५॥
तासािमािदिभः परा इ ु  ोकै िवाना
ै तिभः  ं
े ु
ूकमरसामपिदशित। तऽ तासा ं यिणीनाम।् अिमा

षिशा॥ े पदशकाः
५६॥ चतॐः िवा इित शषः।
 ५७॥ स ैकिऽश
पदशारा इथः॥ ं े
(ादश)ादशारा ू
इऽायः। एव ं सय
ु ु 
ादशारािवाः षट।् ततदशसमिताः यत ्
ु 
ादशाराः ततदशारा  ५८॥
इथः॥

--------------------------------------------

p. 307) ु  पिवशा
चतिवशा ं सिवशा 
ं तगा।
ु पराः॥ ५९॥
ं (िध)िदकािॐयोदशयताः
ऽयिशा


चटकाना ु
ं चतःषि ं ताऽा ं च वदािम त।े
ण ु शा
ु े ु समीिहतम॥् ६०॥
ु त े िन ं साधययः

िवॅमो वाहको वीरो िवकषः बोकरः किवः।



िसहनादो ु  शटः॥ ६१॥
महानादः समीवोमकटः

िबडालाो िबडालाः कमारः खचरोभवः।
ू मलोभीमो ीिपवः षडाननः॥ ६२॥
मयरो


मात िनशाचारी िवषमाही वकोदरः।
ु पशवो
सौिरभाो गजमखः ु गजाननः॥ ६३॥


ोभकोमिणभि बीडकः िसहवकः।

ँयनाः कवदनः काकाो हयवकः॥ ६४॥

--------------------------------------------

 इित। अिवशथः।
तगा ं े  ऽयिशािदकािॐः


ऽयिशािदकाः ं
पिऽशाािॐ  सय
इथः। ू
ु 
चतदशारिवा ु पराः अाः
दश। ऽयोदशयताः
षोडशिवायोदशाराः, ता
ु 
ूथमितीयचतथषसम क ु  -
ै ादशादशचतदश
ं ं ं क
षोडशदशैकोनिवशितऽयोिवशषिश ं -
ै ोनिऽश
ं )ािऽशाः।
(िऽश ं तऽ तासा ं नामािन िवाषडरा े

सिपािण योजिया तद े बीजय ं ूावोजनीयिमित
 ५९॥
सदायाथः॥

चटकानािमािदिभः  इरै िभः
कीितता
ोकै ूावपवू  चटकाना
े ु
ं नामापिदशित। तऽ त े
े  त े चटकाः॥
तवथः। े ६०॥


िवॅमािदना ोकन ु
े एकादश नामापिदशित॥ ६१॥

े दश नामापिदशित॥
िवडाला इािदना ोकन

मात इािदना ोकना ु
नामापिदशित॥ ६३॥

--------------------------------------------

p. 308) ू
महोदरः लिशरा ृ
िवकताा वराननः।
ु ु
चपलः कटा मायावी मदनालसः॥ ६५॥


मनोहरो दीघजः ू
लदो दशाननः।
समखः ु वराहाः सटामखः॥
ु ु पीिडतः बो ु ६६॥

ु कालः िकरः िकतवः खलः।


कपटः कौतकी
 े कीितताः॥
भकोभयदः िसः सवगित  ६७॥


बीजयपटा 
ैमदिन े ु ैः।
(अ)िवयत
 ं ु ैः॥ ६८॥
नामिभ ैितीयादै हीितपदसयत


एव ं मातःषिः े
बमाा महिर।
े ं सामिप तथा ण ु व े यथािविध॥ ६९॥
तषा

ु  े ु नव माः समीिरताः।
चतदशाराष
तथा पदशाणाः ःु षिशितिरतीिरताः॥
ं ७०॥

--------------------------------------------


ोभक इािदना ोकना ु
नामापिदशित। तऽ

िसहवक इित पारं नाम। हयवक इित पारं नाम
॥ ६४॥

महोदरािदना े
ोकना ु
नामापिदशित॥ ६५॥

मनोहरािदना ोकन ु
े नव नामापिदशित॥ ६६॥
कपट इािदना ोकन ु
े दश नामापिदशित। तऽ भयद इित

पददः। ु ् ६७॥
अगमम॥

बीजािदना े े  े ैकन
महरीनाान े ोकन


चटकाना ु
ं मानपिदशित। तऽमदिनिव े इित मयोजना।

नाभिभः िवॅमािदिभः चतःषििभः। ितीयाःै

ितीयािवभःै । सिटतािन ू
एतािन मलिवाया उपबम पािण।

षडरािण सवमसाधारणानीित नामिभरवे मभदः।


मयोजनबमो यथा बीजय ं मलिवायाः षडरािण इित
ितीया ं ताम, तद े दहीितपद
े ं तद े बीजय ं िवलोमिमित॥
६८॥ एव ं उूकारतः॥

तषािमािदना े  े
बमािदनाान
े ु
चटकनाममारसामपिदशित।

--------------------------------------------

p. 309)  ु मनवः पिवशितरीिरताः।


षोडशाणा ं
ु ् ७१॥
 चारोाकलबमात॥
तथा सदशाणा


िवारैरनावारािण ु 
चतदश।
 े
सरै ैभवा ु  ् ७२॥
चतिवशतयम॥


त ैयािण च स ष े ्
ु े ु ूोाः बमाजत।


दवताः सवारषे ु भारािदष ु भितः॥ ७३॥

--------------------------------------------
े ं माणाम॥् ६९॥ चतदशाराष
तऽ तषा ु  े ु नवमाः
समीिरताः तषे ु मषे ु नव मातदशारा
ु  इयः। त े च

तृतीयषैकादशषोडशैकोनिवशिपाशस -
पाशसपाशषििऽषितमाः। पदशाणाः ःु

षडिवशितः ते च
ु  ु 
ूथमितीयचतथपमनवमदशमचतदशपदशसदश ्

ं ं ं ु ं ं
आादशािवशिऽशािऽशचतिशिचािरशा
ं े
िरशाशदकपाशपाशट ्
े ु
पादपाशदकोनषििषििषिचतःषित -माः॥ ७०
 ु
॥ षोडशाणामनवः ं
पिवशितः ते च
ं किवशऽयोिवशा
समामादशऽयोदशिवशै ं ं -े

कोनिऽशासकै ं ं क्
ं कोनचािरशािरशै
किऽशािऽशै ं
ं ं ं ं
अचािरशिचािरशािरशचािरशदचािर।

शैकोनपाशिऽपाशतःपा -शमाः।

सदशाणाारः ते च
ं ं ं ं
ऽयिशिऽशिऽशािरशमाः।

ाकलबमात ्
उबमतः। ् ु
अत सगमम।् अऽ मायािसििवषय

े  ु
म चटकागतादनिमित ु
मागमः। तने

सवगशान े माया इितशसमादशात
े ्

ु 
ततदशारः।
े ू
एवमकादशािधकशतसाममलमा

पभदसिाः 
समीचीन ं दिशताः॥ ७१॥
िवारैिरािदिभः नरिम ु 
ै तिवशा ोकै ः
ु े
ूागानामकादशािधकशतसाना ं िसिमाणा ं
ृ ू
साधनाथ सवाराणा ं रिवकतमलिवारै
ः स

यािण ताधनानािन तूकारालािन
चोपिदशित। तऽ सरैः ूावोडशरूसािदत ैः
ु 
चतिवशतय ु 
ं चतिवशतय ं
ु  ् ः। तषे ु यष।
 ७२॥ त ैः अक।क़रै
चतिवँािधकिशतिमथः॥ े ु

ूोाः ूागदशिवधिसिूोाः। सवारषे ु भारािदष ु
रिववारािदष ु सवारषे ु ूितवारं ूोाः िसिदवताः
े सकलाः
सस ु यषे ु एकिकिन
े ् े ं ताधनािदष ु
ूक

--------------------------------------------

p. 310) ु
वाराा ं समीयािम े
ं दहीित े ्
चािलखत।
ू े ् ७४॥
य म े माया ं तऽ िसी पजयत॥

ृ 
वयोनवयोिन ं त ु का े
ृ बाऽकोणकम।्

ू ु ं कयाथािविध॥
बिहः कलाभपयग ु  ७५॥
् ं े ्
िविल तषे ु बमशो वणान ािऽशदािलखत।
े ु कोणषे ु तथा वमऽय
दलष ृ ु
े पनः॥ ७६॥


मातृकामकथाा ं वै िविलखदारबमात।्
् े ् ७७॥
े ु हलाणान बमािखत॥
त कोणारालष

 े ्
अमादिण ं वे ं स यािण त ैभवत।

िसीना ं यिणीना ं च चटकाना ं तथ ैकशः॥ ७८॥


चटकाना े
ं िवशषोऽय े ु ्
ं मऽदमजम।
े ु े ैव साधनािन फलािन वै॥ ७९॥
तषामबमण

--------------------------------------------

यजिदथः॥ ु ं समीिवभाम।् माया ं
 ७३॥ समीया
े 
खागभम।् इ ं दहीित
े े
चािलखिदित ू 
पवऽायः। तऽ

मायोदर।े िसीः सविसिदवताः॥
े ७४॥ बा े वयतः।
ृ बिहः
अकोणात।् कला ं षोडशदलं पम।् यथािविध यथामान ं
िविलित ू 
े पवऽायः॥ ७५॥ तषे ु दलष।
े ु कोणिरऽायः।
े ु


वमऽय े नवयोिनबागताकोणबागतषोडशदलबा

गतवयमवीथीऽय  ७६॥ अकथाां
े इथः॥

अकारािदिवसजनीयाान ्
षोडश ्
ककारािदतकाराान षोडशथकारािद

सकाराान षोडश   त तािलिखत
वणािनथः।
ु ु
परयम। कोणारालष ्
े ु हलाणान बमात ् ू ु
भपयग
े ु चतषु ु उमरऽय ं िविलखिदथः॥
कोणारालष े  ७७॥

अमादिण ं सवाराणीित शषः। ु
े स यािण िरितशषः।

े भविदऽा
त ैः य ैः। एकशः एकै क साधनािदकिमित शषः। े

शषायः॥ े ु ं
७८॥ मऽदमज
े  ७९॥ तनािप
नवयोिनानऽदलपिमथः॥ े 
सकिणकािन

--------------------------------------------

p. 311) ् ु दविश
ूयोगान ण  ु
े े य ैः िसैममोभिव।

पत   सवतः
े सवलोकै  सवदािप
 च॥ ८०॥

ू े च पवताम
अरयवटमल ु ु च।
 े गहास

उानम े काारे मातृपादपमलतः॥ ८१॥


िसतीरवन े च ैता यिणीः साधयिशः।

्  ं जपिवधानतः॥
एकै किन वणल े ८२॥
--------------------------------------------

े ं िवजयािदचटकाानाम।
नवानािन भवि। तषा े ् य ैः ूयोग ैः।

ममः परमर  एत ैनविभः


े इथः।  े
ोकै रतं भवित
े   े ैकालाराल
अभीमानॅमणाबिहिवभागन ु -वीिथकं

वय ु
ं िवधाय त े ूागमानिवधानतो नवयोिन ं का

 ु े
तिहिविदगतकोणचतरॐयनाकोण ं िवधाय

तिहरकालारालवीिथक
ु ं वय
ृ ं का
ृ तिहः

षोडशदलािन सबागतवय ं िवधाय
ु   े का
तिहतरॐयमबिहिवभागन ृ
 ु
सवमयोाममिार े इमा ं िसिं दहीित
े े
खाया ं

साया ं े वाराा ं रफाश
ं मायाश े ं े तदराले िसिं

दहीित े
समािल तिहरमािदूादियनास ु कोणषे ु

ृ ू े ु चतिवशिधकशतसष
रिवकतमलिवारष ु  े ु

आिदतोऽकं तिहः (अाॐकं तिह) षोडशपऽषे ु
षोडशं(कं )च एव ं ािऽशदरायािल
ं ृ
वारा

वीथीऽय े अनवयोिनबागतवयवीा
ृ ं

अकारािदिवसजनीयाान ्
षोडशरानािल

मायामकोणबागतवयवीा ं

अकारािदिवसजनीयाान ्
षोडशरानािल

मायामकोणबागतवयवी ं
ककारािदतकाराािन षोडशारायािल

षोडशदलबागतवयवीा ं थकारािदसकाराािन
ु े ु चतषु ु हल
षोडशारािण तिहतरॐकोणारालष
े ् एतत ूथम
इरऽय ं ूित(िऽ)कोणाराले समािलखत। ् ं यम।्
अषे ु ष  यषे ु
ू  ू  ं ु
पवपविलिखतारािऽशकोपिरतनमपिरतन ं ािऽश
ं ं
च िविलखत। ् ृ सवऽाकािदकष
े ् एव ं स याण का   े ु सस ु वारषे ु

े िविनयािदित॥
ूोबमण ू
८०॥ मातृपादपमलतः
मातृपादपाौ च पवू  ूधानिनाकाकथन े किथताः

तनाौ ु
ानाायतनािन॥ ८१॥ िसतीरवन े नदीतीरवन े
 एव ं सय
इथः। ू ादश ानािन सवि। िऽशः

एकै किन ादशस ु ानषे ु एकिकििॐिॐो
े ं यिणीः

--------------------------------------------

p. 312) ं ं तपण
तशाश ् ू ः।
ु  ूसनकै
 ं च होम ं कयात

कदबकजयाहयमारै
 लोिहत ैः॥ ८३॥
ततः ूीताः समाग ूा वाितूदाः।
ु  च वासािस
सवणािन ू
ं भषणािन फलािन च॥ ८४॥


आाािन च पयािन भोािन िविवधािन च।

आलपनािन ु
माािन दराजीिवताविध॥ ८५॥

े वाितम।्
 मा ं ूादिह
आयात े सवदा
ु िनशा ु पजयजपथा॥
इा ू े े ८६॥

अोरसहॐ ं त ु ता ं ता ं िवामनधीः।

एव ं ताः सवयियः ु  े ् ८७॥
फलं दयथितम॥


चटकाना ु सवषा े ू े ु बमण
 ं तषष े वै।
् प ःु िसाः िसतट
एकिन प ु े नव॥ ८८॥


े ं च वणल
तषा ु जपमिवधानतः।

मौन ं िदनषे ु सतत ं कयात ्


ु  िस े ् ८९॥
ै न चालयत॥

 ं च समीिरतम।्
मराऽ े सदा होम ं तपण

जपिवािनश ं ूों सवषामिप
 े ९०॥
साधन॥
--------------------------------------------

े  वणल
साधयिदथः।  ं ततिायाः॥ ८२॥ तने
ं ु ैिरथः॥
े हयमारै लोिहत ैः रकरवीरप
जपसोत।  ८३॥

तत इादीितम ्

ु े 
इोकचतयोयिणीूीकरणतयाथ

िनतपासनािदमाथः सगमः॥ ८४॥ ८५॥ ८६॥ ८७॥
तषे ु ानष। ् प एकिकिान
े ु एकिन प े ं े प

प चटकाः। ु े ादश े ान े नव चटकाः।
िसतटनव े पवू 
यिणीूोादश ानषे ु एकादशकै ्
े े किन ान े प
ु े वन ान े नवचटकान
प ादश िसतट े ् ं
एव
ु े े ं चटक
चतःषिकमक ्  एतािन
े ं ूोबमात साधयिदथः।


ानासविसकसाधनसाधारणानीित सदायः॥ ८८॥
 ं म। िदनषे ु
वणल

--------------------------------------------

p. 313) े
चटका े समाग मराऽऽितभीषणाः।

ु ं ु ं नचदथ
ोभयरमोम े े ु
तरः॥ ९१॥

ूाः िकं तवे ं तत करोिमित े
वदििश।
े ु न मा ं मत
े ं त े तथा
ूक ु इिप॥ ९२॥

्  े ु
िनशान जपाचािभपासीताचरनः।
(ृ)सत े तम
े े ु समीिहतम॥् ९३॥
सि ं साधययः

ू ं समरे भं ूहारमिहत े जन।े


शऽणा
कवि   ं ूदान ं च िदवाऽिनशम॥् ९४॥
ु  ूािथताथाना

े ु विनता वािताणात
आनयय ं ् ु ्
ीवम।
ु  े म ं दिन ं वा हय ं नरम॥् ९५॥
िनलीकवत

े  रास ैः।
िनाषोडशके िस े दविषिपतृ
िपशाच ैरग ैः िसैः िकरैररोगण ैः॥ ९६॥

 ु स ऋिषिभयदानवै
मिवमिभः  ः।
े ै सा ै नविभमहै ः॥ ९७॥
िैरकादशिवधः

--------------------------------------------
्  ् ८९॥ िदवािनश ं सवदथः।
साधन(अ)िदनषे,ु एतत सवसाधारणम॥  े 
े ं
 ं ूोानामषा
सवषा
े ं च॥ ९०॥ अम ं ु साधकम।्
िवजयािदमायाानामानामषा
ु साधकपरः॥
तरः ु े ं एक एकटक
९१॥ ूक  अ
े इथः।

वदिदऽायः। त े चटकाः।
े े
तथािदना े
ोकशषः
 ् ९२॥ िनशः
साधकूाथनावचनम॥
े ु
तटकिसनरमबमात।् (ृ)त े चटकाः।
े समीिहत ं
े शषः॥
साधकित े ू
९३॥ शऽणािमािद समीिहतसाधनाूकारः।
े े ु ािभमत ं ािभमतमकमक
एतं भवित चटकष े े ं चटक
े ं

ूोबमााधयिदित।  े
तऽ बवचनािन सवचटकसाधारणात ्


साधनादिरित सदायः। एव ं मायािसििवधानािदकं
े ् ९४॥ ९५॥
िवजयादीना ं साना ं िवधानािदकमवम॥
े  े
िनािदिभभविद ःै पिभः ोकै ः

षोडशिनािसिलणापिदशित।

--------------------------------------------

p. 314) ादशाकलकपालै
 थाऽ ैरिप दैवत ैः।

राजिभविनतािभ  ैथा॥ ९८॥
नरैर ैमृग

पत ु
 िससमीिहतसखादः।
े सवदा
् ु ु मी॥ ९९॥
ाशयो वदा दयावान समखः

ू 
पणाशयः े
सदानोिनरपफलाितः।
े ू  े ् १००॥
े ूमभरावयोभवत॥
धनी भोाऽपरषी

िजातमयी ाििरित सक ् समीिरता।


् १०१॥
अा िनालनाि े तं ासातम॥

इित षोडशिनातषे ु ौीकािदमत े सदश ं पटलं पिरपण


ू 
परामृम॥् १७॥

--------------------------------------------
तऽ अ ैः दशूाजापािदिभः॥ ९६॥ ९७॥ ९८॥

िससमीिहतसखादः ु े  ९९॥
िससमीिहत सखादथः॥
ू 
पणाशयः े
ातिनरपात।् िनरप
े इित िवािदिवषयः।
े इित पददः।
अपरषो े े ु इथः।
परषकरणपराख  आवयोः
िशवशोः॥ १००॥
इित ौीषोडशिनातषे ु ौीकािदमता त पिरपण
ू 
ं े
त ूपसारिसहराजूकाशािभधानन
ु े िवरिचताया ं मनोरमााया ं
ौीसभगाननाथन
ााया ं िशवतीिनािवािवधानूकाशनपरं
ू  परामृम॥् १७॥
सदशपटलं पिरपण

मसा

यािण स ूोािन ाान ं मसया।



पटलऽिन ्
सदश े सषोडशशतयम॥्

अथाादशपटलम।्

अथ षोडशिनास ु सोा या ऽयोदशी।



तिधान ं ण ु ूा े िवा ूागिदता तव॥ १॥

तदारास ं ानाचऽा
 ु शििभः।
े ं िवजयूदान॥् २॥
ं वऽह
तिविनयोगा

 ु तयम।
िवाया न ैदघरयै ु ्


शषाा ं च य ं कयात ्
ु  षडािन करायोः॥ ३॥


ानियष े ्
े ु ौोऽािदथ िच े च िवसत।

अरािण बमाियता ू  ् ४॥
ु पववत॥

--------------------------------------------

अथाादशपटलम।्

ू 
पविन ् े े पटले ादँया नीलपताकािनािवाया
सदश

िवधानमपिदँयानरं ऽयोदँया िवजयािनािवाया

िवधानमपिदशित। े
अथ षोडशािदना समीिरता इने
े े पटलन।
ोकशतपणाादशन े तऽ अथ षोडशािदना

 ु
ूदािनने ोकयने पटलाथानिशित। तऽ ऽयोदशी
े  ूाक ् तृतीयपटल॥
िवजयािनथः। े १॥ ानाच  इित ितीयािवचनम ्
। ान ं चाचा  चथः। ्
े  तिविनयोगान तािण
ं े  २॥
तििनयोगाथः॥
ू  े ोकयने
िवाया इािदना पवविदन

मलिवारै

े ु
कराानियषासिवधानािदकमपिदशित। तऽ िवाया
 ु तयम।
न ैदघरयै ु ् शषाा
े ु  ्
ं च य ं कयात
षडािन करायोिरने ोकन
े ैतं भवित भाँ म ँ य
ू
इमलिवाया  ु
दीघरयनारै ु 
तिभः

सिबकै ः सजाितकै दयिशरःिशखाकवचािन  िवायाः
े े , औकार ऊकारपण
शषरारयन े सिबना
े ु े (?)
शषजाितयजानऽा े च, एव ं षडािन करासपवू 

िवदािदित॥ ३॥ ानियािदष ु ौोऽािदष ु
ु  े ु तऽ िचिवासोापकवत।् अत ्
ौोऽिजायाणष।
ापकम।् पववत ्
ू  समया िवया

--------------------------------------------

p. 316) ु ं ूितवं िऽलोचनाम।्


पवा ं दशभजा
ु ु े ् ५॥
भाकटिवचरखािवरािजताम॥

 ं ु ं पीतारसमलाम।
सवाभरणसया ु ्

ु े
उितदहकाि ु ् ६॥
ं शिचिताम॥

शं पाश ं खटचापौ कारं वामबािभः।

 ं खं सायकं मातु कम॥् ७॥


चबं तथाऽश

 ैः ूयोग े भीमदशनाम।
दधाना ं दिण ैह  ्


उपासनऽितसौा ं च िसहोपिर
ं ृ ् ८॥
कतासनाम॥

ायाढािभरिभतः शििभः पिरवािरताम।्


समरे पजनऽष ु ् ९॥
ू े े ु ूयोगषे ु सखासनाम॥


शयािप पजाया ु
ं सखासनिताः।
ु ु
 े समाकारमखपायायधािप॥
सवादा १०॥

--------------------------------------------

ु े े  एतं भवित ौोऽािदष ु पस ु


ूागिवधाननथः।
े े ु मनिस च सय
ानियष ू ष  ानषे ु ौोऽािदष ु िऽष ु
ानषे ु ूितमकमकमयो
े े े ं इवे ं
ैकमक

सिबकािन भँ मँ रँ यँ औ  ऊँ इतािन ू
मलिवायाः षडरािण
े िव समपया िवया ापकं च सिदित॥
बमण े ४॥

पवािमािदिभरपीःै षिः ोकै दाः
सपिरवाराया िनसपया  ान ं ूयोगान ं चोपिदशित। तऽ

े दशभजािमित
पवावान ं नीलपताकायाः ूोूकारण।
च तत।् भजायधािन
ु े ु  दिणोािदव
वामोािद  ( च)
 उपासन े
बोािन॥ ५॥ ६॥ ७॥ ूयोग े समरािदिवजयूयोग इथः।
िनभजन।े िसहोपिर
ं ृ
कतासना ् ८॥ समरे पजन
ं िसहाढाम॥
ं ू े
ू इथः।
समरिवजयाथ  पजन  िसहािधढा
ं ं भयराम ्
ायाढािभः समानािभः शििभः पिरवािरताम ्

यिवजयाथ ू े  अषे ु वँयािदष॥
 ाा पजयिदथः। ु ९॥

पजाया ं िनायाम।् अपीितिभबमः। सवा  अपीथः शय इित
े एतं भवित वँयािदष ु ूयोगषे ु िनोपासनपजाया
शषः। ू ंच

सखासीना े ायिदित॥
ं सपिरवारा ं दव े १०॥

--------------------------------------------

p. 317) ु
चतरॐय ं का ु 
ृ चतारोपशोिभतम।्
्  े ् ११॥
दलाकसमोपते ं तऽ ूावत समचयत॥

ृ ु
तदवयमारकोण ं िवधाय त(ु तत)।्
ं ु ् १२॥
तद तथा प ं षोडशदसयतम॥
तथ ैवादं प ं िवधायावा तऽ ताम।्

ृ ं सगपचारै
ता वता  े ् १३॥
थाऽचयत॥

ु  ितलतडलै
अााा ं िनहोम ं कयाा ु ः।

बिलय ं च कवत े ् १४॥
ू ं चाऽिप समापयत॥
पजा

लिलतारिहताः पदशिनािथीराः।
ु सा तयी मता॥ १५॥
चखडलसौिलयता

  े ्
मायासारीमगत ैनामिभरचयत।
तदावरणगाः शीमाकारशिकाः॥ १६॥

--------------------------------------------


चतरॐयिमािदिभः ु इःै पदशिभः ोकै ः
सखी
दा 
े िन सपयामडलिवरचनाबम ु
ं तऽ चतरावरण ं

िनसपयाबमिवधानमासा ं पदशिनाना ं
चकलाधारणवासना ं लिलतायाारणवासना ं
् ु े
आवरणशिनामािन चोपिदशित। तऽ ूावत चतरॐ
 ु
 ११॥ तदः चतरॐाः॥
िना(िनाचनविदथः॥ १२॥ तऽ चबे
तथा वमाणूकारण। 
े िनसपयामडलिवरचनाबमो यथा
अबिहिवभागन ु
  े यथामान ं चतरॐय े ं
ं ूक
ु  ं िवधाय
शाखायोपते ं चतार
ृ ु े ाृ ं िवधाय
तदवयमतरॐरखाृ
् ृ तदः षोडशदलं प ं का
तदरकोण ं ूावत का ृ

तदरदलं िवर (?) तिणकाया ं सपिरवारा ं
े  े
दवीमावााचयिदित॥ १३॥ वा िवक।े बिलय ं ूावत॥् १४॥

तजयभावनािदना। सा तयी सा लिलता अयचकलािपणी
 अनने ोकन
इथः। े ैतं भवित
ृ ु े
यवपतचकलापदशकपाः पदशितथयोऽऽ
विाः सवाः ूक  ु ू
े ं सवकलाकारणानतपया
षोडँया कलयाऽयया

--------------------------------------------

p. 318) ् े ैव ताः सवाष


अमात ूदिणन ू े ्
 े ु पजयत।
े नामािन ण ु व े यथािविध॥ १७॥
तासा ं बमण


िनािनाविदतमचन ं चतरॐक।

अःिताकोणषे ु पजयिवमहाः॥
ू े १८॥

जया ं च िवजया ं गा भिा ं भिकरीमिप।


मा े ं े ु भितः॥ १९॥
े ं मकरीिनामकोणष

े  े
तदः षोडशदलचयोडशािभतः।
शीा(ा) गपा ु
ु (िद)यतोभिसमितः॥ २०॥

िवदािरका ं िवमय िवा ं िविवभिकाम।्


वीरा ं िवोिभण िवा ं िवनोदाितिवमहाम॥् २१॥

ु ं िवजयूदाम।्
वीतशोका ं िवषमीवा ं िवपला
िवभवा ं िविवधा ं िवूा ं ूोाकारसमिताः॥ २२॥

े ्
तरपऽषे ु शीरािभतो यजत।
ूोबमण 
े गा ैभििनाशयो वशी॥ २३॥

--------------------------------------------

सिहताः िकल भवि। तने लिलतारिहताना ं पदशाना ं िनाना ं


पदशितिथपाासामयषोडशचकला-धारणं
भवित। लिलता त ु सवितिथमयादनविा


सवकलाकारणपाऽया षोडशो कला भवित। तने
ताकलारािहिमित॥ १५॥ मायासारीमगत ैः

खा  िै रथः।
ैः साय  नामिभः म ैिरित शषः॥
े १६॥
े ु तासा ं आवरणशीनाम॥् १७॥
ताः शीः तषे ु चतरॐािदानष।

अःिताकोणषे ु चतरॐािदकित
ु े शषः।
े उिवमहाः

जयािमानरोकवमाणाः॥ १८॥ अकोणि

िपादान ं सपिवारपाददोषः। भितः
ू े े
पजयिदितशषः॥ १९॥ तदः अकोणाः। ताः ताः अनरं
िवदािरका िमािदोकयवमाणाः॥ २०॥ िवदािरकां
 िविवभिका ं िविवभिनीिमथः॥
िवदािरणीिमथः।  २१॥
िविवधािमित। पदँयानामूोाकारसमिताः
ू े
मलदवतासमाना  अचयिदयः॥
इथः।  े २२॥ तदः

--------------------------------------------

p. 319) मनोहरा ं मला ं च मदोिा ं मनिनीम।्


मािनन मधरा ु ् २४॥
ु ं माया ं मोिहनीमिवमहाम॥

एव ं पजाजपानहोमोपासनतो वशी।
भजत े िनशोदव
े योऽसौ ावतः ु
 सखी॥ २५॥

ू  ं जपशी।
पवबमतोिवावणल े
ु ैः का
होम ं राज ृ िसमोदयाितः॥ २६॥


ूयोगानाचरी होमयिवधानतः।
 े
जपने तपणनािप ू े यथािविध॥ २७॥
पजनन

कमलैः कै रवैरै ः िसत ैः सौगिकोलैः।


ु े
सगिशफािलकया 
िऽमै यथािविध॥ २८॥


होमात सस ु वारषे ु कयाोै
ु   ु सिभः।

ूोवारशयोािप तडलत एव वै॥ २९॥

--------------------------------------------

षोडशदलाः। शीः मनोहरािमानरोकवमाणाः॥


२३॥ उिवमहाः ूावत।् अा
 े
आवरणाचनबमोबाादावारूवशतः॥ २४॥ एवं
ूोपतः॥ २५॥
ू 
पवािदना यथािवधीने ोकयने

पररणिवधान ृ ु
ं कतपररण ैव ूयोगिवधानयोयता ं

चोपिदशित। तऽ पवबमतः नीलपताकाूोबमतः। तने

मलिवाया ्  पृ् थ गणिया
ं रनिबन वणान
ु ं भवित। तदरसात ु स।
ं ं जािद
तदरलस
ु ् २६॥ २७॥
अविशमगमम॥

कमलैिरािदिभिनितिम  ििभः सस ु वारषे ु
रै ािधकै
ु ू
ूोसपपजाहोमिवधानबमतः ु
ूोा ं िवजयिसिमपिदशित

। तऽ रै ः िसत ैिर कमलैः कै रवैिरभयऽायः। तने रै ः
े ु ं भवित।
कमलैः िसत ैः कमलैः रै ः कै रवैः िसत ैः कै रवै
े े ं होमिवधावव॥
िऽममतषा े २८॥ होमािदितोप े पमी।
 सस ु वारषे ु रिववारािदष।ु ूोै  ु सिभः
होम ं कथः।
ृ े

पैिरित े ूोवारशयोः
शषः। े ु ु
कलसरीपटले इित शषः।

ं े े
तडलतः तािप तऽैवोािन यदािवशितपटलऽवणीयािन।
एतं

--------------------------------------------

p. 320) ु े
िवजय ं समवाोित समरे यक।
ु े वादच
मयच े य े तयऽिप
ू े च॥ ३०॥

वहारषे ु सवऽ जयमाोित िनितम।्


चतरलज ं े ् ३१॥
ु ु ैः पैहमायदरीन॥


तथ ैव किणकारो ु
ैः पागो  े ैः।
ैनमज
े राजवज
चकै ः कतकै 
ृ ैमागोवै
ः॥ ३२॥

ु ै ु सिभः।
ूावारषे ु जयामा

े ु न ं शऽोभो
ूोष ु ् ३३॥
 वा भवित ीवम॥

 ृ
शतोनऽवाौ तिमि ु होमतः।

सिपषाातािभ
ु े ूणमवे पादयोः॥ ३४॥


मृकाानल ु ु
े मृपऽपफलै
रिप।
ु े  ू  ् ३५॥
सिमिजयावारशाचनपवकम॥

--------------------------------------------

भवित ूोै रकमलिसतकमलरकै रविसतकै रवसौगिकोल-


ु े
सगिशफािलका 
ैः सिभः (किणकारा ैः)

पैिबमतो रिववारािदष ु सस ु तारशय

े  ू
तडलऽचनतोमलिवया त ैहमतोफलिसििरित॥ २९॥ समरे
ु े ूात।् तय
इित वमाणसकिवषयः। यक ू े
े ३०॥ सवऽ अषे ु िववादिप॥
सजीविनजवप॥ े
चतरलज ु
ु ु ैिरािदना ीविमनाान
े  े ोकयने
 आरवधःै सस ु वारषे ु सिभः पै
सवदा ु
ु ु
होमिवधानाऽनािदकमपिदशित। तऽ
ु ु
चतरलजरारवधो ु ु ैः।
े ैः सपणप
ैः॥ ३१॥ नमज
् े  ू  ्
ु ैः॥ ३२॥ ूावत वारशाचनपवम।
ृ ैः आरवधप
राजवज
वारषे ु सस ु रिववारािदष।ु सिभः किणका
 ैः। अऽारवध
 ्
 च ता? वारषे ु च होमिवधानाथम।
िपादान ं सवदा
े ु यािदष।
ूोष ु ु एतं भवित ूोै ः पैः
ु सिभः

ूाववारषे ु तारे शाचनपवकमारवधः


 ू   च
ै सवदा
होमाोफलिसििरित॥ ३३॥
े ं
ं इरै किवशा
शऽोिरािदिभः सशय ोकै ििथवारािदष ु
ििवशषे ैः

--------------------------------------------
p. 321) े ु
अराततर े ्
ु बलं रोगािदत ं भवत।

तना ू े
िवजयोभयािधननािप ु
वा पनः॥ ३६॥

 े  ैिरैः सिमऽौ
अकवारऽकज े तवैः।
ु फलैः काडैः मलै
पऽ ैः पैः ् ३७॥
ू ािप नमात॥


सवणाणवाया घृतिसै  ु मडलात।्
अराितिदखोभा ु े ॐिवधानतः॥
ु ू कड े ३८॥

पलायत े वा रोगातः ूणमा


े भयाितः।

वैरी बलसममोिप शौयमानाितोऽिप च॥ ३९॥


पलाशानले त पाैतात
ृ ु ैः।
होमने सोमवारे च भवाव
े ं
सशयः॥ ४०॥


खिदरानले त पाैतात
ृ ु ैः।
ु ् ४१॥
वारे भौम हवनादाोित सिनितम॥


अपामागज े वौ तिमिनथा।
 े
ु े ु शॅायाः
बधवारष ु सवाया घृताितम॥् ४२॥
--------------------------------------------

े ु
होमिवशषिवधानािजयूािूकारानपिदशित। तऽ तिमिः

नऽवसिमिः। त े शऽवः॥ ३४॥ सिमिः मृोिरितशषः॥
े ३५॥

िनधनने शऽबलितशषः॥
े े  ं ः। बमात ्
३६॥ तवैः अकसभवै
ू
उिबमैः पऽा ैमला  ३७॥
ःै पिभरैिरथः॥

सवणाणवायाः 
अणवणवायाः  गोिरथः।
अणवणायाः 

घृतिसै ः पवपाै ्
 मडलात ूावत
िरथः। ्

एकोनपाशिन ैिरथः। ु े इथः॥


 ॐ े िऽकोणकड  ३८॥ ३९॥
ु ु
ू ः। पन
त पलाश। पाैः पऽपफलकाडमलै

तघृतातु ैः सवणवाणगोघृ
तातु ैः। ूाविदित िभबमः।

ूावविदित े  ४०॥ त खिदर। पाािन
िवजयो भविदथः॥

ृ ु ैः ूावत।् तत-् िवजयफलम॥् ४१॥ तिमिः


ूावत।् ततात
 सिमिः॥ ४२॥ पवफलस
अपामाग ू ं

--------------------------------------------

p. 322) ू ं  े च तिन ैः।


पवफलसिसिभवव
ु त े ज पवमव
तवारषे(?) ू  े िह तिया॥ ४३॥
 ु
सवऽ ूोहोमाचाजपमािदकमस।

े ू ् ४४॥
तिाचन ं तारशयपजनम॥

् ्
ु  समािहतः।
 तािन कयात
िवधाय पात कमािण
शीय ं तलसिस
ं े
ैभववाथाऽथा॥ ४५॥

ु वारे त ैतत


िपलाौ गरौ ृ ु ैः।

नथा ं ् ४६॥
तलाििन ैः ादसशयम॥

ु े वारे होम ं तवैः।


उराौ भृगज
 े ं तिन ै िसित॥ ४७॥
तिै िवदधीत

शमीवौ त ै ु जयागोघृ


ु ृ त ैः।

तिनालािन िरित वारषे ु सस॥
ु ४८॥

िवजयोऽिभिहतः सक ् हवनाििथ ऋयोः।


िवयय ं ण ु दविश
े े कथयािम बमण
े त॥
े ४९॥

--------------------------------------------
 तिन ैः मडलािदथः।
िसिः िवजयिसििरथः।  तिया

भविदित े
शषः॥ ४३॥ सवऽ त े इथः।
 तिाचनिमित

 े े ४४॥ अथा-
तिवसूातििथूािना ं चाचयिदिभध॥
 े अथा िनलािन। एतं भवित सवऽ
िनयाचाकरण।
तषे ु सवूयोगष
 े ु तयोगिदनूाा ं तििथूाा ं िना ं

तारशय ू
ं च पजिया ्
पात ूयोगान ् ु 
कयािदित॥ ४५॥

िपलाौ अनवौ॥ 
त ैः असिमििरथः।
ततत  ु
ृ ु ैः सवणवशॅगोघृ
तातु ैः। तलािः जयािः।
तिन ैः- ूावडलात॥् ४६॥ उराौ

ूावरनवौ। 
तवैः उरसिमििरथः।
ू ु तिसै ः। तिन ैः ूावत।् तत जयफलिमित
तिै ः पवशॅगोघृ ्


शषः॥ ् े
४७॥ शमीवौ ूावत शमीनऽौ। त ैः
शमीसिमििरथः। ु
 जयात ्
मवार े कगोघृ
इितशषः। ृ त ैः
 ृ
सवणवकगोघृ
त ैः।

--------------------------------------------

p. 323) े वै।
ूितपििथमार पबमण
शालीचणकमैु  यवमाष ै होमतः॥ ५०॥

मिहषातु ैािभििथिभः समवायात।्

षािद च दशमजाभवघृत ैथा॥ ५१॥

ु िनष
ूागै  ु ैहमाागफलमायात।
ु ु ्

त पदँय े सम ै ितलय ैः॥ ५२॥

िसता ैः पायस ैः िसै रािवकै  ु घृत ैथा।


हवनादवाोित यदासौ फलमीिरतम॥् ५३॥

एव ं नऽवोवौ
ृ  ु ु ैः।
त ै ैमधत
 े न सशयः॥
हवनादिप तािभवव ं ५४॥

--------------------------------------------


तिनात ूावडलात।् तलािन जयफलािन। इित ूोपतः॥ ४८॥

ू 
िवजयोऽिभिहत इित पवऽायः। ू  ू  ु
े पव
हवनािदित पवापरयोरित।

इित एवमूकारतः  अपर ु ितिथ
सवारषे ु च जयोऽिभिहत इथः।

ऋयोहवनामाण  ४९॥ ५०॥ तािभः
ं िवजय ं िवथः॥

ितिथिभः ूितपदािदिभः पािभः पिभः। समवायात ्

िवजयिमितशषः। 
े तथा षािदिभदशािभः पितिथिभः॥ ५१॥
ु ः शाािदिभः पिभः। िनषु ैः िवगतगािदिभः।
ूागै
ु ं फलं िवजयफलम।् त पदँय े
ूाग
 सम ैः शाािदिभः
एकादँयािदपदँय े ितिथपके इथः।
पिभः एकादँयाम।् ितलय ैः किसतप
ृ ैः ादँया ं

कप ु  ५२॥
ैः, ऽयोदँया ं िसतप ै ितलैजयािदथः॥

िसता ैः कवला ु 
ैः। त ैतदँयाम।् पायस ैः पदँयाम।्

िसै ः शाािदिभः समपकािदिभः। तथा तािभििथिभः।


 ५३॥ नऽवोवौ
फलमीिरत ं िवजयफलिमथः॥ ृ
ृ ृ े े े वौ। त ै ैः
िवषवािदतऽवन
ृ िमििरथः।
तऽवाै ु ् हवनात ्
 मध ु िम।
िनशः। तािः िवजयाूािः। एतं भवित अिािदष ु
ं ्
े ु नऽषे ु एकिन बमात
सिवशितसष ्

ृ े े े वौ तसिमिः
तऽोवन ृ

मधिसै ्
हमात तलावाििरित॥ ५४॥

--------------------------------------------

p. 324) िवाया ं ूावदणािन ु


 प यारै
था।
 िवा ं त ैयािण
अशीणवत  ण ु िूय॥
े ५५॥
ूादिणोदक ् च दशसऽिनपातनात।
ू ्

एकाशीितपदािन ष े ् ५६॥


ु े ु तािन िलखमात॥


मकोऽिभधा ं का ु
ृ ूागिविधना ु ्
यतम।
शलीक े ू ताम॥् ५७॥
ू ृ च रखामायऽावाािभप


उपासीत परोिवा  े ्
ं जप ं िन ं समचयत।
ु ् ५८॥
िवाबम ं तऽ य े यजलमायात॥

--------------------------------------------


िवायािमािदिभरायािद  ु  ोकै ः
ै तिभः
ृ ू 
रिवकतमलिवापकजिनताशीरिनिमतकोय -
पजनन ु
ू े िवजयाूािमपिदशित। ् ु 
तऽ ूावत अपनानीथः।

प तािन भकारमकाररफयकारौकारारािण वमाणािन।

ऊकारिवोरनपादान ं रपौनात।् रैः षोडशिभः।
ु  स त ु ूरं
तथा ूागबमािदथः।
षोडशरयोजनापः। त ैः अरैः। यािण वमाणािन॥ ५५॥

दशसऽिनपातनात ्
समारालिमित े तषे ु कोष।
शषः। े ु तािन
े बमात ्
िवारायशीितशानीित शषः।
े े  ५६॥ मको े एकाशीिततम।े
अमाादियूवशगथः॥

अिभधा ं साधकसाकमणाम।् ूागिविधना

े  रखामािण
उराधरारालिथः। े ं
चािरशािन। अऽ
य।े ता ं िवजयािनाम॥् ५७॥ उपासीत पजाजपािदना।
ू िन ं
खिनबमम।् िवाबमम िवाबमूयोगाथम।
् ं ् े
 ् अिन य
ू े  यजते ्
िनबम ं ूयोगाथ िवाबम ं च पजयिदथः।

े तलम िवजयफलम।
ूोूकारण। ् अयमऽ यिवरचनाबमो यथा

ूाक ् ूक ् दिणोद समारालं दशसऽायाा


ू तने
सातषे ु एकाशीितसषे ु कोषे ु

सवाधःपिमकोमार े
ूादियूवशगा
ृ ू
रिवकतमलिवारायशीितसाािल िश े
ु े
एकिको े ूागलखनबमतः
ं े
साधकािदऽयािभधामािल य िवशितरखाना ं

चािरशदमािण बिहः िकििका ूक ू ृ
े ं िऽशलीक
ति े िवजयािना ं तमावा
ू 
पविनसपयामडलमपा  े ्
ततः िनबम ं िनमचयत।

तिन ूयोगाथ  े ् तने िवजयफलिसििरित॥ ५८॥
 िवाबमाचयत।
--------------------------------------------

p. 325) ूादिणोदक ् च चतःसऽिनपातनात।


ु ू ्

नवािन सवऽ कोािन परमिर॥ ५९॥

तषे ु ूकमािन
े ं े ्
चापऽािण सिलखत।
तषे ु मप किणकाया
 े ् ६०॥
ं समािलखत॥

 ु ता ं िवा ं तिहापऽक।
नामगभा े

तािदतोऽौ ं
सिल िवना तिहथा॥ ६१॥


किणकाया ं त ु नाैकं बिहरौ तथाऽस।ु
एवमस ु सिल
ं े े
वयातृ
कारैः॥ ६२॥

ु  मायािबसमित ैः।
िवलोमैरनलोमै

चतरॐऽय े ् ६३॥
े बा े याम े समािलखत॥

एव ं का ु
ृ हयममान ु ं िनधाय ताम।्
े क
ू  ् ६४॥
ू  पववत॥
िवारौषिधाथजलैरापय

--------------------------------------------


ूािगािदिभः पलािम रै धः पदशिभः
 े 
ोकै नवकोपयमिभषकाचनािदना

िवजयािदफलावािमपिदशित। ु ू
तऽ चतःसऽिनपातनात -्

े अऽ सऽपातूदश॥
समारालिमितशषः। ु स ु कोषे ु
े े ५९॥ तषे--
ु ६०॥ नामगभा *भकारोदरे (साधनात ्
े ु े ु नवस॥
तषपष
े )साधक रफाश
समारालिमित शषः े ं े सा तदराले
 े
कमणालखनतः। ् ृ
ता ं िवाम िवकताम।् तिहः किणकािहः।

तषे ु सवरिवकतिवारष
 ृ  ् िवना
े ु अशीितष।ु अौ वणान।
े ्
े तिहः मपात बिहः
सहितशषः। ितषे ु पष॥
े ु ६१॥ एकं
पवू  (पवू) िलिखताकापिरतन ं उपिरतनम।् बिहः किणकायाः।


अौ किणकाया ं िलिखतारःििखतारापिरतनमकम।् अस ु
े ु एव ं उपतः। अस-ु मपविजतष
दलष।  े ु
 े ु पिथः॥
सवाधःपिमकोानष े  ६२॥ माया

िवसजनीयः। ु
चतरॐऽय ु
े चतरॐऽयारालवीथोय  तत ्
े इथः।
मातृकाानम।् बा े चतरॐऽयात।
ु ् अम े या


बाऽायः॥ ु
६३॥ हयममान े नवको े इित शषः।

ु  
नवकों हयमान ं कयािदथः।

--------------------------------------------

p. 326) अ  िवामयतु ं जिपा त ैिवधानतः।




अिभिषतः  ु जायत े सखी॥
े िवमो
शै ु ६५॥

 ू
िवजयः सवतोभयात ् ूोकिप
तत ् े सस।ु
ु सवतः
नवमहातिरपिभः  शसव॥
े े ६६॥

 ोरथवाऽय।े
समरोम े कीितसमृ

पऽा े ् ६७॥
ै वाितूा ै िऽष ु जस ु कारयत॥

े पीठे सिल
एत ं ग ैिरकन ं तऽ ताम।्

दवीमावा ू जपिा
स े ु ् ६८॥
ं तथाऽयतम॥

--------------------------------------------

ु ं ूितकिणकिमितशषः।
त ं क  ्
ू  फलपवािदिभः॥
े पववत ६४॥
अ  िनबमािदतः िवा ं अिवकताम।
ृ ्

ु ं े
अयतसोिरकारात (् त ैः जलैः) ततः अिभषकतः॥
े े ु
६५॥ ूोष

सस ु अिन पटल े ु
ू  िऽशमोकूोष
े पवऽ ं

हयािदष ु सस ु च॥ ६६॥ कीितसमृ
 ोिरतत ्
े वाितयम।्

िऽष ु जस ु ूावत।् कारयते अिभषकिमित


् े 
े एिभनविभः
शषः।

ोकै रकं भवित। ूाक ् ूक ् दिणोद हयिमत े ूदश
े े
ु ू
समारालं चतःसऽिनपातनावकोािन ृ तषे ु नव
का

पािन अदलोपतािन ृ तषे ु मकोपकिणकाम
का  े

ृ ं ूावामगभामािल
िवामिवकता
ृ ू े
रिवकतमलिवारशीितािदतोक े ु
ं अस ु दलष
् े ् तिहः
े े ं सिबकमािलखत।
अमािदूादियात ूितदलमकमक

सवाधःपिमकोािदस ु ूादियात ्
ू  ू 
पवपविलिखताकापिरतनोपिरतनाकमरं

साकिणकाया ं
े े
तपिरतनोपिरतनकोाराकमदलदलमात -्

ूदिणादािल एवमशीितिभररैनवपोद *?

नवकोय ं का ु े ु
ृ तिहः चतरॐयमकालारालं

ृ तदरालवीथीयऽवा
का ं मातृका ं िवलोमा ं

सिवसजनीया ं आिल तिहवा ं तामवे

सिबकामनलोमामािल  े े लिमरय ं
सवयबाऽम
चािल तषे ु नवस ु कोपनवकिणकाम
 े
ु ं िनधाय
े े ं क
ूितपमकमक
् ं ू िनबमतः
ू  ूावत सप
िवावणषिधाथजलैरापय

फलपवािदकं िनधाय तऽ दवीमावा िनबमतोऽ 
स िऽष ु जिभषकात
े ्
ूोफलिसििरित॥ ६७॥
--------------------------------------------

p. 327) े ्
एव ं िऽसिऽः सराऽाि ं वश ं नयत।
 ं ूािणनोऽिखलान॥् ६९॥
राजान ं विनता ं माना

हिरिायाः पटे का


ृ कलश े वा शरावयोः।
िनधाय िभिम े वा शयनानके िनज॥
े ७०॥

ु 
अ  िवया जाप ं कयाास ु िनशः।
े यदिखल
सहॐ ं ूोकालन े ं ढम॥् ७१॥

शऽोोगरोषाामिनकरण ं तथा।
वहारं रणोोग ं वाद े वाच ं मित ं षाम॥् ७२॥

ु ु
एतागसरिभि ैरािल तऽ ताम।्
सास ु पजयि
ू े े
ं सहॐ ं ूजपथा॥ ७३॥


े िौय ं ूाोित पलाम।
ूोकालूयोगण ्

े भवम॥् ७४॥
अथाळप ं त ु यऽं ं वितवै

ूाविससऽाणा े े
ं पातनोादयथा।
ु ं ु ् ७५॥
कोािन नवषा च यतशतिमितटम॥

--------------------------------------------

एतत नवपोदरनवकोपम ् य े तथा स
तऽ ू
े े ६८॥ िऽसिऽःसराऽात।् एतं
िनबमतः। तथा यथाऽिभषक॥
े ं े िव ं
भवित िऽराऽाराऽादकिवशितराऽाित।
् ् 
े ितयगादीनिप
वमाणराजािदसहोिः। अिखलान उशषान
े शरावयोः
ृ नवकोयिमित शषः।
ूािणनः॥ ६९॥ का
 ु ु
ऊाधःयोरोािभमखािमखयोः। वा िवक।े
शयनानके ापियित े
े शषः॥ ७०॥ सहॐ ं ूितसम।्
ूोकालन ं ् ७१॥ वाद े तक।
े िऽराऽािदना। अिखलवमाणम॥  वाच ं

ूितवािदनः॥ ७२॥ एतत यम।् ूागसरिभि
ु ु ैः
ु ु ु  ः। तऽ य।े ता ं
अमपटलोै नागकरीकमै
िवजयािनाम।् ूयोगिदनषे ु सहॐ ं ूितसम॥् ७३॥ ूोकालात ्

ूावला ं राौीसमाम।्
 ैः षिशा
अथािदािदिभः समीिरता इरै ा ं
ृ ू
ोकै ः रिवकतमलिवारै े  ं
रकाशीितकोवळयिनमाण

तयोगाँलािन चोपिदशित। तऽ अितवैभव ं अः॥ ७४॥ ूावत ्
ूादिणोद।
--------------------------------------------

p. 328) ु
ततोणकोािन  े किवशितम।
माजयै ं ्

म े च सववाशीितकोै
े 
यथािविध॥ ७६॥

ु  ु िविलखिकोणाककोतः।
ततिद े े

सवमको ु मतथा॥ ७७॥
े च चतिद

िवा ं नामोदरा ं का


ृ ूावणा ं े ्
 ु सिलखत।

एतदमचत  ु ् ७८॥
शािचतरॐकम॥

े का ं ूािवधानतः।
िवधाय तऽ िविलातृ
े वळयण
एकन े िवजया िवजयूदाः॥ ७९॥

् े ु सिल
एतत ूोष ं ्
ापयते ूोपतः।

िवजय ं समवाोित ूोिप ु ८०॥
च सस॥

--------------------------------------------


िससऽाणा ु  ू ् ७५॥ स ैकिवशित
ं चतदशसऽाणाम॥ ं ं
ूितकोणिमित शषः। ु
े म े वळ ं ूागपतः॥ ७६॥ एककोतः
ूितिदशिमित॥ ७७॥ िवा ं अिवकताम।
ृ ् नामोदराम ूावत
् ्


सवाधःपिकोऽयमकोािदूादिय
े ु ्
 वणान रिवकतानशीितसान।
ूवशगामबमािदथः। ृ ्


एतदमचत शात ्
ू ु गतिऽकोणचतामशािदथः।
यामभतचतिद ु  

िऽचतरॐक   ु  ७८॥ तऽ
ं अबिहिवभागातरॐऽयिमथः॥

तदरालवीथीय।े ूािवधानतः सिवसजनीया ं िवलोमा ं

सिबकामनलोमा े  एकन
ं चथः। े अिनरपण।
े े
यिवरचनाबमो यथा ूाक ् ूदिणोद
ु  ु 
चतदशिभतदशिभः ू
सऽैराािलत ैः समारालं
ु े बमण
नवषंिधकं शत ं कोािन ूागन े िना तषे ु
कोणषे ु चतयऽिप
ु े म े वळाकारं यथा भवित तथा
े ं
ूितकोणमकिवशितकोािन 
माजिया िशषे ु पाशीितकोषे ु
ु  ु ूितिदशमकैे ककोमाजनतिकोणचतय
चतिद  ु ं का

े े े ु सवमकोिदगतॐ
िशकाशीितकोष  ु े
े चतय
ु ं मलिवा
ृ ं ूावामसटा
चािवकता ू ं िलिखा ततः
े े े ु
िशकाशीितकोष

सवाधःपिकोऽयमकोािदूादिय -

ूवशगा ु
मबम ं
ृ ू
रिवकतमलिवाराशीितबमामािलिदगतॐ -
ु    ु
चतामशादबिहिवभागातरॐऽय ं िवधाय
तदरालवीथीये

--------------------------------------------

p. 329) ु
िविलाफलकातले य कचन ैः।
े े ु ८१॥
ं ं ापयवँमस॥
जपाराधनसिस

े े वा तऽ िदनशो वत े ौीरचला।


दश

िपशाचा रासाः का े
वतालाः नु  तऽ वै॥ ८२॥

पलाशफलकाया ु िविल ैतथािविध।


े ु
ापयऽकऽािप तऽे ं ॄाणादम॥् ८३॥


पवापनािाजधानी ु
भवित सिरा।

वटे िविल खननात पन ु ् ८४॥
ं भवित ीवम॥

उरे िवधाय
े ं ापनादिचरण
े वै।
आिहतानाौय ं ान ं भववे न सशयः॥
ं ८५॥
् ु  िऽशलकम।
वळ िदिकोणारालात कयात ् ू ्

दाहा े सय ्
ं ु े िलखते तमयोः॥ ८६॥


तऽ सा ू
गिदन ं िवाजिवभितना।
े े ् ८७॥
े तमािवँय गदो वदत॥
भालनािभजन

--------------------------------------------


ूावातृका ं िवलोमा ं सिवसजनीया े ु
ं तामवानलोमा ं

सिवकामबागा िविल अनने यणािनरपण
े े े

िविनयोगतो िवजयािदसफलूाििरित॥ े ु
७९॥ ूोष
अमपटलोलोहऽयािदष।ु ूोिप
े ्
च सस ु अिन पटले
ं े ोकन
िऽशमन ु
े ूोयािदष ु सिथः॥
 ८०॥
य ं वळाकारणम।् कचन
ु ैः ूावत।् दश ू इित शषः।
े े श े तऽ
ृ े
गहदशयोः॥ ८२॥ एतळप ं यम।् यऽ कऽािप
ु ऽे इित शषः।


पवापनात ्
राजधानी ू पन ं ािपतदशः॥
ािपतभः। े ८४
॥ ान ं यािधितम॥् ८५॥ वळ िदिकोणारालात ्
ु गतिऽकोणमावकाशािदथः।
चतिद  दाहा े रफयकारौ।


रफयकारौ। िमित िवः। तमयोः
ू े  े
िऽकोणारालगतिऽशलमरखापादशयोः। एतं

भवित ूागवळिदगतिऽकोणगतमावकाश ू ं का
े िऽशल ृ

तयोः रफयकारौ विमाताकौ सिवकौ िविल तऽ
ु 
वमाण ं ूयोग ं कयािदित॥ ू े े वळ।े त ं
८६॥ तऽ िऽशलोपत
गिदनम॥् ८७॥
--------------------------------------------

p. 330) े
ावशकारण 
ं कमापयापबम यथा।

महभतिपशाचााः अािवँयापयाि वै॥ ८८॥

तदैवदासव वश े भवित तलात।्



यमतििलाँम ् ् ८९॥
 ापयते िचत॥


राो गहे े त राजमा मित नावयम।्
ान े गजाना ं वाहाना ं नव का
ृ नविप॥ ९०॥

ानषे ु ािपताताचयिनशथा।
े  े
िद ु म े च तऽैव रोगाः काः
ृ े
परिरताः॥ ९१॥


वीित ं ु त ं त ु त े न ैव शाः भावतः।
चचनकाँमीरैरािलािभनव े पट॥
े ९२॥

े ्
अ  िवाज ं त ं पटमाीय  शाययत।
 ु
दाहरातमिचरात े तरण
े सः॥ ९३॥


अिप गदव े ु े
े े ं कारयिमय।
् ९४॥
समरषे ु महीपाना ं यमतदीिरतम॥

े ्
े े ु वाषे ु च समािलखत।
िनशान े पटहऽष

दरदनाथ  े ् ९५॥
त े तामावा समचयत॥


िवजया ं िवजयावा ै यगपाडयन ् े ्
ोजत।
 े तौवणने पलायत॥
ूिथसना े ९६॥

िदशो दश भयोिो नािभयाित कदाचन।



सजीवतकालष े  ् ९७॥
े ु यमतििनिमतम॥

--------------------------------------------
ू ् ८९॥ मा भिमः॥
यथा गदः॥ ८८॥ य ं िऽशलरिहतम॥ ू ९०॥ नव

ानापया। े ु ९१॥ तभावतः।
नवस ु ानष॥

चचनकाँमीरै सििलत ैः॥ ९२॥ दाहरातिमित

शाययिदऽायः। स गदी॥ ९३॥ तिमय ु े एतत ्
ु े रोगिवमय।

वळपम॥् ९४॥ ९५॥ ताडयन िनारयन।् त इित िनारण शः॥

९६॥ ९७॥
--------------------------------------------

p. 331) ु ृ तठे बा पा ु योजयत।


गलकीक े
 े पलाय े िदशो दश॥ ९८॥
एतशनमाऽण

िनजवषे ु च त ं जयमाोित सवतः।



नासा ं िवत े तने वळयण 
े पावित॥ ९९॥

 ं िवा ं वा लोिहताकितम।
े े िरपोय
ाय ृ ्

तदैव दासव वशो भवित तलात॥् १००॥

इित त े िवजयािनावैभवाः ःु समीिरताः।



नऽतमयी ाििरित सक समीिरता॥

् १०१॥
अा िनालनाि े त ासातम॥

इित षोडशिनातषे ु ौीकािदमतऽादश
े ू 
ं पटलं पिरपण
परामृम॥् १८॥

--------------------------------------------

ु ु
तठे कटािदकठ॥
े ९८॥ जयमाोित दधन इित शषः॥
े ९९॥

िवा ं मलिवा े लोिहताकितिमित
ं वािवकन। ृ े ं
यािप िवशषण
ृ ु भवित िरपिरित
े त धातः।
तदा लोिहताकतीित। ु े तलात ्
शषः।
ानबलात।् उूकारतः॥ १००॥

इित ौीषोडशिनातषे ु ौीकािदमता त पिरपण


ू 
ं े
त ूपसारिसहराजूकाशािभधानन
ु े िवरिचताया ं मनोरमााया ं
ौीसभगाननाथन
ाायां
िशवतीिनािवािवधानूकाशनपरमादशपटलं
ू  परमामृम॥् १८॥
पिरपण

मसा-

यािण ादश ाामाादश ं शतम।्


  ु ं ताः॥
सापादिऽपादोानवायत ृ

--------------------------------------------


ऊनिवशपटलम।्

अथ षोडशिनास ु या ूोा त ु चतशी।


ु

एकारा सा किथता िवा सा सवमला॥ १॥

ासबम ं ानिविध ं शीरावरणिताः।



पजाबम ् ् २॥
ं साधन िविनयोगािदकान बमात॥


मलिवारै 
दघरिभ ैः षडकम।्
् े ु मनोऽविध॥ ३॥
तािन तरिभािन सते ष

ु  
सवणवणिचरा ु ू
ं मामािणभषणाम।्

मािणमकटा े े ् ४॥
ु ु ं नऽयूयाभराम॥
--------------------------------------------

ू 
पविादश े पटले ऽयोदँया िवजयािनाया

िवधानमपिदँयानर ु
ं चतँयाः 
सवमलािनाया

िवधानमपिदशित े
अथ षोडशािदना े े ोकशतपण
अिप चन े
ं े पटलन।
एकोनिवशन े तऽ अथ षोडशािदना
े बमािदने
 ु
ोकयने पटलाथानपिदशित। तऽ किथता तृतीय े पटल।े

िविनयोगािदकान यादीनािमित े
शषः॥ २॥
ू े
मलिवािदना ु
े ासजातबममपिदशित।
ोकन तऽ

मलिवारै ू
मलिवायाः सकारवकारिविभः
िपडीभतू ैिरथः।
 अऽ बवचन ं अवारऽयापया


दीघरिभ ैः ूावत।् एतं मवित ा ं इािदना बमण


मलिवया  ु
दीघरयजा
ू 
सजाितकयारासपवकमास ु 
ं कयािदित। तािन
 ु
दीघरयषिधिवापािण षे ु ौोतािदष ु ानियष
े े ु
 तऽ ौोऽािदष ु चतषु ु
पस।ु मनोऽविध मनः षिथः।


ानिप े े
ूितमकमकमर े  तऽ
ं सिदथः।
िच ासः ूावत।् सवासजातानर
 ं ापक।


ूावसिदित सदायः॥ ३॥
ु 
सवणािदिभः 
िता इःै पिभः ोकै दाः
 
सपिरवाराया िनसपयामडलिनमाणगभ 
ू ु
िनपजाानािदकमपिदशित। े े
तऽ नऽयूयाभरा ं

--------------------------------------------

p. 334) ु ं ासना ं प े षोडशतय ैः।


िभजा
ु  ु ु
पऽ ैपते े सचतारभसयमग॥
े ५॥

मातु फलं द े दधाना ं करपज।े


वामने िनजभाना ं ूय धनािदकम॥् ६॥

समानािभरिभतः शििभः पिरवािरताम।्


षितिभरिभररोािभरिताम॥् ७॥


ूयोगदा  ू
िनसपासशिकाम।्

ताः शीः ण ु दविश


े े या िनावरण े िताः॥ ८॥


भिा ं भवान भा िवशाला सिविताम।्

ू े े ९॥
कणा ं कमला ं का ं पजयदपऽक॥
--------------------------------------------
राणकायभरसयामृ ं ु े
ू  ताशनऽया 
ं इथः।

ासना ं प े वमाणप े मडले सखिता 
ं इथः।
अषोडशतय ैः पऽ ैः तय ैिरित षोडशय ैिरित यावत।्

ािऽशऽ  एतं भवित आरबमादपऽ ैः
ैिरथः।

षोडशपऽ ैः ािऽशऽ ैपित ु  ू ु
े इित। सचतारभसयमग े
चतिद ु  ु
ु  ु चतारयतचतरॐयमग
ु 
े इथः।
 
तिसपयामडलिनमाणबमो यथा।
 
यथामानमबिहिवभागप ु गतचतारोपत
ं चतिद ु  े ं

समचतरॐय ृ त े ािऽशल
ं का ं ं प ं तदः
षोडशदलं प ं तदरदलं च प ं का 
ृ तिणकाया ं

दवीमपऽािदष ु पिरवारशीावा पजयिदथः।
ू े  वामने
े े शषः।
करपजनित े शििभः िनावरणशििभः। षितिभः
ं ु
अिऽशिथनपािभः। े
अािभिररोशििवशषणम।्

अरोािभः वमाणिभरमृताािभः
ू 
सोमसयािपारशििभः अिताम।् ूयोगिित
े सः।

अदा िनसपािित सः। उशिका ं

वमाणभिािदशिका ं रिदित े शीः
ूकरणशषः।

िनपजावरणशीः। ्
एतम भवित  ं भिािदशि
िनसपयाया
सिहतामवे ूयोगािदष ु तािभ
वमाणािभरमृतािदिभमातृ कारोािभः
ू  ं ु
सोमसयािकलाािभरिऽशिथनपतः षितिभः
ू े
शििभािता ं ूोपतो ाा पजयिदित॥ ८॥

भिािमािदिभः सहॐकिमनै विभः ोकै ः

िनसपयावरणपकशिनामािन

--------------------------------------------

p. 335) ू
कला पिरण िनाममृता ं जीिवता ं दयाम।्
ु ं भायामथोताम॥् १०॥
ू  पया
अशोकाममला ं पणा

ु े
े ं िवभवा ं िवा ं िवतताायमक।
िववका
ू े
पजयदिभतः े वै॥ ११॥
शीः ूादियबमण

ु ं परमरीम।
े सवा पराणा
कािमन खचर े ्


गौर िशवाममया िवमला ं िवजया ं पराम॥् १२॥

े िशववभाम।्
पिवऽा ं पिन िदा ं िवश
े ु ् १३॥
अशषपामानामजाीमिनिताम॥

वरदा ं वादा ं वाण िविवधा ं वदिवमहाम।्

िवा ं वागीर सा ं सयाता


ं सरतीम॥् १४॥

 ं दानपा पजयत
िनमला ्
ू े षोडशय।

ूाविदािदिभः साः बमादथसकाः॥
 ं १५॥

--------------------------------------------


पजासमापनािदकोपिदशित। तऽ भिािमािदना
े ू ु
ोकनापऽपशकनामापिदशित। कलािमािदना

े षोडशदलपशिष
ोकन ु
ु ादशशिनामापिदशित॥


िववकािमािदना े ु
ोकनाविशशिचतयनामािन सवाः
् ू े
शीरमािदूादियात पजयिदित ु े
चोपिदशित। तऽायमक
े ु कािमनीिमािदना ोकन
षोडशदलष। े
ं ू े ु
ािऽशलपशिकादशशिनामापिदशित।

पिवऽािमािदना ोकनाविशास ु एकिवशितशिष
ं ु

नवशिनामापिदशित। े
वरदािमािदना ोकनाविशास ु

ादशशिष ु दशशिनामापिदशित। तऽ वागीरीिमित

सिवशितशिनाम। 
िनमलािमािदना े
ोकनाविशशिय ं

तजािदकोपिदशित। ं े 
तऽ षोडशय े ािऽशलिथः।

ूावत ूदिणादािदलोकपालाा इादीशाा अौ शीः
ीपाः ारषे ु पायसिहतष
 े ु पिमािदचतॐः
ु गतारषे ु चतषु  ु ूितारं चतॐः चतॐ
पिमािदचतिद
ू े  चतॐ इित शाथयवशािरयो
पजयिदथः।  भवित

तनादा चतॐ इनॄिनयितकालशय उ।े ूोिवमहाः
ू िवशितशी
सय ं ू े 
पजयिदथः।
ु 
िनािनापटलोारवतरॐिदगतारपाानगा

इथः।
--------------------------------------------

p. 336) ॄााा लोकपालााः शीारष ू े ्


 े ु पजयत।
ु  ु चतॐः ूोिवमहाः॥ १६॥
पिमािदचति


ु  ूावत
विलय होम कात ्
समापनम।्

ु  े ताः सहॐकम॥् १७॥


जप ु िनशः कादम


ूावा ं साधयिा ं ािऽशमानतः।

होम ं दशाशतः
ं ु 
कादााा ं घृतने वा॥ १८॥

एव ं सिसिव
ं ु कात ्
ु  ूोानशषतः।

ूयोगानथा त न ैमयशो मृितम॥् १९॥

िवदाने ता ं ूोबमणारा
े भितः।

ससा ् ु
पात कत मलालोिदतान॥् २०॥

--------------------------------------------

एतं भवित ॄाामातॄ िराा ईशाा


ु ु े
अलोकपालशीः एव ं सय षोडशशीतरॐारचतय
ू े त ु ॄााौ
े पजन
ूितारं चतॐ इित बमण
  ं अस ु पाष ु
पिमारदपाािदतामपाा

पजिया
ु ू   ू  
तततरॐपवारोरपाारपवपाावसानम ्

इािदलोकपालशीरौ सम
ु े
ततोऽनॄिनयितकालशीतरॐायादीशाष े  े ्
े ु कोणचयत
् ू े कत
 पजन
। एव ं िऽरावतनात ु गतारषे ु
ृ े ूितिदश ं पिमािदचतिद
चतॐतॐः कोणािदष ु एकै का च ैव ं िवशितशिीित।


विलय ं ूावत समापनम।् ूावजयभावनािदना।
े ता

दाः॥ १७॥
ूाविदािदिभिदतािनिै िभः ोकै ः

पररणिवधान ृ ु
ं कतपररण ूयोगिवधानयोयता ं

अथाकरण े ूवायािदकमपिदशित। तऽ ूावत ्
ृ ू
कतसाऽयपजनािदिभः। वा िवक े अथा
ूोसाधनादीनामकरण े त साधक न ैािदकं
े शषः।
िवदािित ू
े तने कारणने ता ं मलिवाम ्
आरा

िनोपासनािदिभः ससा ्
पात साधनादः ्
े मलान ूयोगािनित
् 
े मलोिदतान समलोान।
शषः। ्


एतवमलापटलोालान ्  २०॥
ूयोगािनथः॥

--------------------------------------------

p. 337) ूयोगाथा  वणशीव


 े ण ु िूय।े
 े दवीः
ू 
सोमसािपा ं े ताः॥ २१॥
तािऽशदव

ु पी
ू तिः
अमृता मानदा पषा ु रितधितः।
ृ

शिशनी चिका कािा ौीः ूीितरदा॥ २२॥

ू  पणामृ
पणा ू  ता कामदाियः सराः कलाः।
एताः षोडश च कलाः किमोपमाः॥
ु २३॥
ू मरीिचािलनी
तिपनी तािपनी धॆा  िचः।
ु ु भोगदा िवा बोधनी धारणी मा॥ २४॥
सषा

एताः ःु शयः ूोाः बमाादशभानगाः।


भकारािद डकारावणारो िवलोमतः॥ २५॥

--------------------------------------------

े  े
ूयोगािदिभभविद 
ै योदशिभः
ं ु ू ूाक ् ूता
ोकै रिऽशलापिमथनीभताः ु

 ु
मातृकारशीः ूयोगाथमपिदशित। 
तऽ ूयोगाथाः।
ू 
पूयोग 
े ि ं ारयित। वणशीः मातृकायाः ताः
ू ं
पवपसा ु
िमथनपतः ू 
सोमसयािपाः मातृकाया
वमाणबमाः अरिवभागतः तिपाा
ू ु ू
िमथनीभताः

शीः॥ अमृतािदना े षोडशस ु सोमकलास ु चतदशशीप
ोकन ु 

िदशित। तऽ पषित ु
ू े टावा। पीरितः ु रितः इित पददः॥
पिः े
ू  ािदना ोकन
पण े िशकलायनामनी तासामकैे काः

षोडशराणामकैे क बमाोजनािदकमपिदशित। तऽ

कामदाियः इूदाः। अऽ बवचन ं षोडशापया।
सराः राणा ं षोडशानामकैे क बमणादौ
े योजनातः॥
ू  ु
े सयकलाादशनामापिदशित।
तिपनीािदना ोकन
बमािािलोमतः भािदडाािन ादशारािण

िवलोमपािण तासा ं मलोबमाणा े 
ं आदौ ूावोजयिदथः

॥ धातािदना 
े ादशाकनामस
ोकन ु
ु दशनामापिदशित।
 ािदना
तऽ समनरः नवम दशम इथः। े े
ोकन

िशनामय ं तदरािण चोपिदशित। तऽ कािदठााणतनवः

अनलोमतः ककारािदठकाराारादशकं तामादौ
े  तऽ तयोजनाबमः
योजयिदथः।

पवतिपािदशितदरसिहतः। यथाबम ं कं भ ं
धातृतिपनीा ं नमः इादयः ठं डं िव ु

--------------------------------------------

p. 338)  च िमऽ वणः शौभगथा।


धातामा
ू  पजः
िववािनपषाकाः  समनरः॥ २६॥


ा िविरित ूोा ादशाकाः बमण
े वै।

कािदठााणतनवः  सिसिदाः॥
सवगाः  २७॥

ू 
धॆािचा ु
िलनी ािलनी िविलिनी।
ु सपा
सौीः ु किपला हकवहे अिप॥ २८॥


यािदाारमयाः शयो दश कीिताः।
े ं दशाना ं नामािन वासनोािन त े िशव॥
तषा े २९॥

कािदााराणा ु ािवशिथनािन
ं ु वै।
े सप
ूोबमण ु
ं ू िविध ं या ु सवतः॥
 ३०॥


राणा ु तात ताः शयथा।
तासा ं नाथाशनामपाः समीिरताः॥ ३१॥

--------------------------------------------

माा ं नमः इा ादशमा एव ं


ु े  े ु 
ादशिमथनपणाककलादवतातिवशितः॥ ू े
धॆािदना
ोकन ु
े विकलादशकनामापिदशित। तऽ हकवहे हवहा
कवहा च। यािदाारमयाः
ू  इथः।
यकारािदकाराारदशकपवा  तषा
े ं दशाना ं
ं े वासनापटले
वीना ं वासनोािन पिऽश

अिवििरािदनोािन। एतं भवित यकारािद
े विकलानामकैे का
काराारदशकं बमण
आदावकमक ्
े े ं विनामािन च तत योजयिदित।
े ता यथा य ं
ू   नमः इादयः  ं मासकवहाा ं
अिधॆािचा
े ु
नमः इा दशमाः एव ं विकलादवतािमथनदशकपात ्


िवशितः ं ु
ािवशिथनािन े
सौरािण ादश आयािन दश एव ं
सय ं ु
ू कािदााराणा ं ािवशिथनानीथः।

 
े तऽ बमोऽािभदिशतः।
ूोबमण ् ं राज े इित
तात य

िनवचनात ्
ताः ्
रमयात तशनामपाः शिनामािन

पमािन े  एतं भवित राणा ं
योजयिदथः।
तादिधा ु शयः सोमकलाः पवा

अमृतााः षोडश ताः तने ततयशपनामानः

तािनामािन पमािन े  एतं भवित
योजयिदथः।
रािदकािन

--------------------------------------------

p. 339) ु े ु
िमथनावमािन ं े वै।
िऽशदबमण
ं ू तजयािन
तािन सप े जले िशव॥
े ३२॥

ूोािन दवतापायावाा  त ैजलै


 ः॥

अिभषका ु तजय
े े
ं दाता े ् ३३॥
भवत॥


वाता ैमासमाया ःै षितयतु ैः शत ैः।

पिभयजयिा  ् ३४॥
ं िवा ं ता ं सवमलाम॥


तता वलान े रान षोडश े ्
योजयत।
 शतने च षोडश॥ ३५॥
ततः सहॐ ैनविभि

--------------------------------------------

तािन ावे योजनीयािन। ता यथा अ ं अमृतामृताा ं


ू  तपणामृ
नम इादयः अः पणामृ ू  ताा ं नम इाः

षोडश। एतािन सोमकलािमथनािन  ु
सविमथनानामादौ ू
पािन। अऽ
ू  ु ं ूक
सयकलाशििमथनाना 
े ं वणयाकं
तिथनु ं भदिववयोपपम।
े ् अषा
े ं
ु े
िमथनानामकाराकं िमथनु ैिववया चोपपम।्

िऽशदौ ं  एतं भवित
अिऽशिदथः।
ु ू  ु
े सयकलािमथनादशकन
सोमकलाशििमथनषोडशकन े
विकलादशकन ं ु ैः षितः कला
े च ैवमिऽशिथन

मातृकाराः सि। ताबमण ु
े िविनयािदित े
तजयािन
ु 
ूोिमथनानतः। ु
िशव े इित सिः।  े ू
ूोािन सवतषािन
 अ  तमतः तजय
ािभमतानीथः। े े
ं दाता
 े
सवदवताना ू  कारपात ्
ं सोमसयािमयमातृ
े े  अिभषित
तवतातथः। े े शषः॥
े ३३॥
े 
वातािदिभवदािम ू
त े इिै िभः ोकै ः मलिवायाः
े ं तििनयोगूाव करोित। तऽ
पबाोपदश

वाता ैमासमाया रै कारा ैः काराःै
 शत ैः पिभः
ं ैिरथः।
मातृकािवसरारैः ूोस
 एतं भवित अकारादीना ं षोडशाना ं
पशत ैिरथः।
राणा ं ककारािदकारााना ं पिऽशता
ं े ं
ूक

षोडशरयोजनतः शोडशाना ं षोडशाना ैव ं सय

षिधकपशतसाना ं मातृकािवसराराणा ं

मलिवाया े ं योजनतः
आदौ बमशः ूक

षिधकपशतसािन िवापािण भवि इित। ता
ू ु
वलान े मलिवायातशरान ्
े रान षोडश े ्
योजयत।

षोडशरान बमशः

--------------------------------------------

p. 340) पािण िनािवाया जाय े परमिर।




त ैयािण ं ु फलािन च वदािम त॥
ूयोगा े ३६॥


वय े ्
ं िवधाया विहः षोणमािलखत।
तिहापऽाज ं तिहय ं तथा॥ ३७॥

का े ू ु
ृ तषे ु सिाकटाबमण
े त।ु

ता ं मतः सासमते ं िविलखिहः॥
े ३८॥

विहः कोणषे ु चािर ूक


े ं िविलखतः।

अदषे ु ूक े ् ३९॥
े ं प प समािलखत॥

ृ ु े मातृका ं माययािताम।्
बिहवारयग

िवलोमामनलोमा ने सक ् समािलखत॥
े ् ४०॥

--------------------------------------------

े ् िनािवायाः समलािनािवायाः।
े ं योजयत।
ूक 
ू िवािदयोिजत
एतं भवित पवै  ैः
ं ैमातृ कािवसरारैत-्
षिधकपशतस
ं े
सपभदाया अ े ूक ्
े ं बमात षोडशरयोजनतः

सषोडशिशतािधकनवसहॐसािवातपािण भवीित।

ं ैिवाप
त ैः ूोस ् ैिरित शषः॥
ैः ूयोगान य े ३६॥

वयिमािदिभः बमािदःै षिः ोकै ः

ूोसािवाप े का
ैरकै
ृ ु ं ु
विततािरशदिधकशतयायपिदशित। तऽ अ

वय। तिहः षोणािहः। तिहः अाऽाािहः।
तय ं वऽय
ृ ं कित 
ृ े सऽायः। तषे ु ानषे ु िवाकटान
ू ्


भलिवायाः े  उबमण
ूोसतपािनथः। े
े ता
वमाणबमण। े ं े ु कटा
ं ूोसष ू े ं

मतः सवमतः सासमते ं
 े ेच
सकाराधाकारमािल तयोमारालूदश
े  विहमात
साधकािदऽय ं िलखिदथः।  ्
चािर चािर ूितकोण ं
ू षोणलखनीयारािण
तािन च मिलिखतारादीिन सय े
ु 
चतिवशितः। ् े ं प प ूितदलं प
विहः षोणात ूक
े  सयापऽलखनीयारािण
पारािण िलखिदथः। ू े

चािरशत।् एव ं सय ् े लखनीयारािन
ू चािन य े

चतःषिः। विहः अपऽात।् वारयग
ृ ु े


अपऽवागतवऽयारालवीथीय।  े
े मायया िवसजनीयन।
े ु अगतषोणषडरालष
ने िवना। अःषडरालष  े ु

पयायिदनसव े
--------------------------------------------

p. 341) े ु पायिदनसव।
अःषडरालष  े
िन े िलखदमत
े ु ूादियने सवतः॥
 ४१॥

ू भदतः।
एव ं यािन जाय े त ैः कटै े

शत चािरश चािर च ततः बमात॥् ४२॥


एवमािन कटािन ्
ूोािन िविलखते बमात।्

म े नामसमतािन
े े ् ४३॥
तदािभतो िलखत॥

--------------------------------------------

िन े ूकमरऽयाकतया
े 
षडरप े िव।े सवतः
 े ु एवमयोगत
य सवानष। ु इऽायः। उयोगत

इतं भवित
ू  ू  ु ु
पवपविलिखतारचतःषिकापिरतनमपिरतन ं

चतःषिक  े ं बमणोसिवारै
ं विहविहरव े ं े ृ
रकावितः

ूोसािन यािण जाय इित। यिवरचनाबमो यथा

ूागमानतः षोण ं वयगभ
ृ  का
ृ तिहः अदलं
प ं का ृ
ृ तावयािहवय
ृ 
ं िवधाय सवम े
ं े ु
सषोडशिशतािधकनवसहॐसष
ं े ु िवापा
मातृकािवसररसयोगायोगसातष े ं

ूावत सनामकमािल तिहः षोणषे ु ूितकोण ं

मिलिखतारादीिन चािर चायरािण ू
सय
ु 
चतिवशरायािल तिहरपऽषे ु ूितपऽ ं
ु 
षोणािभिलिखतचतिवशितकापिरतनािन पपारािण
ू तऽ चािरशदरायािल
सय ं ू
ैव ं सय

चतःषिसारायािल
ृ
तिहवऽयारालवीथीय े मातृका ं िवलोमा ं

सिवसजनीयामवामािल ु
तावीामनलोमा ं
े ् एतत ूथम
सिबकामािलखत। ् ं यम।् एव ं
ू ु ु
पवयिलिखतचतःषिकापिरतनमपिरतन ु
ं चतःषिकम ्


एव ं बमणोसाना े ृ
ं िवाराणामकावितो
  ु ं
विहविहलखनततािरशदिधक ं
शतसािन यािण
जाय इित॥ ४२॥
 े
एविमािदिभवदिद  ु  ोकै ः पवाना
ै तिभः ू ं
ु ं ं
चतािरशदिधकशतसाना ं
े े े जाताना ं याणा ं
याणामवारासानभदन
ं े ं बमण
सामिनापदशकाव े यािण
ु ू
े अािन कटािन
सवीित चोपिदशित। तऽ एवमूकारण ूोािन
ू  ं पवसाना
पवषा ू ं ं याणा ं
ू ु
मिलिखतकटारापिरतनमपिरतन ं

--------------------------------------------

p. 342)  ैः सिवशितसकै
ऽयोदशिमत ैल ं ं ः।

सहॐ ै शतनािप ु 
चतिभािन ं
सया॥ ४४॥


े जाय े त ैासौ समला।
यािण दिव
एवमासा ु िनाना ं यािण ःु पृथक ् पृथक॥
् ४५॥

--------------------------------------------

ू ु
कटारमपिरतनाना ं ूोसाना
ं ं याणा ं म े
 तदािन तथमूथमयषे ु
म े िलखिदथः।

ु ं
ममिलिखतारादीिन चतःषिसािन।
ं ं
सिवशितसकै ं
ः सहॐ ैः सिवशितसहॐ 
ैिरथः।
 ैः। एतं भवित यथा पवाना
त ैय ू ं
ु ं
चतािरशदिधकशताना ं याणा ं ूथम य
म े सषोडशिशतािधकनवसहॐसाना
ं ं

िवापकटाराणा ं ूथम ं म े िविल तिहः ानषे ु
े ु िलिखत ैमिलिखतूथमारािदकै
ूोष  ु ू ः
तःषिकटै
ूथम ं यम।् ितीय ं

पषितमकटािदकै  
विहिलिखत ु
ैतःषिकै े
ः एव ं बमण
 ू े किणका
सवूथमकट  ं
एवोसािन यािण िलिखतािन। तथा
ू ं तथम य म े िविल
ितीय ं कट

विहदािदकै तःषिकै ु
तःषिकै 
िलिखत ैश-्
ु ं ं
चतािरशदिधकशतसािन यािण जाय।े एव ं तषा
े ं
तषा ू
े ं तथा तथा एकै ककटम े
एव लखनात ् ं
ूोसािन
े े मतः ूोसाना
यायवमव। ं ं सवषा ू
 ं कटाना ं

बमात यावमण ू ं
े कटसाविलखनतः।
ृ े

सषोडशिशतािधकनवसहॐसयाणा ं
ु ं
चतािरशदिधकशतक ू ऽयोदशल ं
ं सय
ु ं
चतरशतािधकसिवशितसहॐोरं यािण भवीित। तऽ
ू  ू  ु ं
पवपवचतािरशदिधकशतयूथमूथम -

यममिलिखतकटात ् ू  ू  ू
पपवकटारािण
तरमचरमय चरमचरमारािण भवि इित॥ एवमासा ु
िनाना ं यािण ःु पृथक ् पृथक।् एतं भवित षोडशाना ं
े ं खावतीना
िनाना ं ूक े ं दशाना ं ता ं
े े ं
खायामव
  कािवसररषोडशकयोजनतः
सवमलावदायोमातृ
 ं
सवमलोसािन ् ं
ता पािण भवि। त ैत तािन

यािण च िवधयािन। े
खािवहीनाना ं याणा ं पाना ं
  कािवसरर-
सवमलावदाराणामायोमातृ

योजनतािन ं
पािण त ैािन च यािण भवि।
तत ै ैााः िसय भवीित। तऽ
े ु ु
भडाकलसरीिनयोराार

--------------------------------------------

p. 343) ु
तादािभरसाािन न कदािच कऽिचत।्

िव े तषे ु यिि े कः शषतो े ् ४६॥


े वदत॥

ु े तािन नवबमैः।
नाथाकािन यने न
े िवदाििनयोगकम॥् ४७॥
िभा षोडशधा दिव

िवशालामिवास ं िवधाय नवकोकम।्


् े
ं ु ं नाथान दवी
ूागािदमसय तमात॥् ४८॥ ४९॥
*********

े ्
यिवाित ं क  तषे ु िविनयोजयत।
ू े वािप पजयत
पीठे वा भतल ् ् ५०॥
ू े ूोवासरम॥

--------------------------------------------

् कािवसरमािद ं का
हलमाऽाभावात मातृ ृ त िवार ान े
े ं षोडशरयोगने ता
ूक े ु े
ं ं सादयिदपदशः।
एवमऽाितरहमिप नाथाया सव िविव

समीचीनममािभः। आिभः पदशिनािभः असाािन

 कदािचत काल
कायािण ु
े कऽिचत ्
ान े च तषे ु कायष ु यििदकदशतः
े े

े वदते साकन
। अतः कः शषतो  अहमिप वं ु न
े ताािन कायािण
 ४६॥
शोमीथः॥
 े
नाथाकानीािदिभजपािदन 
ै योदशिभः ोकै ः

ूोयाणा ं िविनयोगूकारानपिदशित। तऽ नाथाकािन यने

नवसया आहरण े याणा ं िनःशषात
े ्
तािन यािण
 नवकं नवकं िवभथः।
नवबमैिभा े  षोडशधा िभित

ू 
े सः। पविवभ
िमिलित ं नवकं षोडशकं षोडशकं
ु  ् तने षोडशिभः षोडशिभनवकै
िवभ िविनयोग ं कयात।  िविनयोग
 ं
ु  ु ं भवित। िवशालामिवास ं ूितकों
कयािद

यिनमाणयोयमिवकाश ं िवधाय नवकोकम।् यथा ूाक ्
ूदिणोदक ् च चतिभः
ु  सऽैः


समारालमाािलत ैनवकोािन ु 
कयािदित।
् े ् नवािन नवस ु
 ं ूादियबमात िलखत।
ूागािदमपय
ूािदगतपिकोऽयमकोमार

ममकोा ं ूादिय े ना(म)ु यबम ं
े  तषे ु नवस ु यषे ु रािण ूथमषे ु
नवयािण िलखिदथः।
नवस ु बमणािादीिन
े नव नऽािण ितीयनवके मघादीिन नव

नऽािण तृतीयनवके मलादीिन नव नऽािण एव ं यावत ्
ु े ु नवकिप
फलवापिरतनष े
--------------------------------------------

p. 344) ु
ततः ूा े वािताथ  ाा े
दवताः।

चबं ूा तोय ं कदारािदष े ् ५१॥
ु िनिपत॥

एवमािन यािण ूोािन बमतः िशव।े


ु े ु काष ु बमतः िशव॥
िविनयादभीष े ५२॥

ं े
परसासमतािन तषे ु तय
े ं िविधः।
 सौकािण
सवतः  िसवानया
े ु ् ५३॥
ीवम॥

वँयषे ु ानसूा
ं  ू ु
ै सवूहशािष।
 ु ५४॥
लीूा ै तथारोय िसौ रोगािशािष॥

िवजयाय समापारणायािभिसय।े

पऽा 
ै सवराय ू े े ु तमात॥् ५५॥
ै पजयष

गजागोखरोाणा ं मिहषाणा ं िवय।े


े ं रोगािदपीडास ु ता ै च यथाबमात॥् ५६॥
तषा

--------------------------------------------

सऽ काष ु नऽािण नव बमण ु ु  े ् सा


े पनःपनिलखत।

िवभा समीिवभ ं नऽलखनिमित यावत।्
े े े ं दवीिरित
नाथानकिकमक े े
य वाापया बवचनम।्
ू े ु ोकनायः।
े पजयिदरऽ
नाथावीः े ्
तमात ूागािदबमात ्


ूोवासरं मडलािन तािन दवताः ूाववचनम।् कदारािदष
े ु


कदारिमित े ु ु
े आिदशः उानिनटािदिवषयः।
ऽमत।
 सौकमािण
एविमािदिभाथः।  वमाणवँयादीिन। अनया
े  परसािदना
ूोूिबययथः। ं े एतं भवित।
 े े
सवमलामतामरणाासा ं पदशाना ं िनाना ं

ूोबमतो िनिमताना ं ू ं े
ं परसापवसासमताना ं
ु े िविनयोगबम इित। तथा लीूा ै
याणामबमतोऽयमव
् ु
तषे ु यषे ु तमात ूागबमतः पीडास ु सतीष ु ता ै
पीडाशा ै यथाबम ं नवनवबमतः तषे ु तषे ु यषे ु
े ु अिप
वँयािदषष े चथः। ु
े  नवूाकारयािन
 ूथमािदष ु ितिथष ु
षोडशषोडशनवकानीथः।
ू े ु
पजयिदरऽायः। ूथम े नवके

--------------------------------------------

p. 345) िनाय नव यािण तऽ तऽायिवाम।


े ्

तषे ु तषकाष
े ू ्
 ु तत सािहतव॥
े े ५७॥


नवूाकारयािन षोडश ूथमािदष।ु
् ५८॥
ितिथष ु ूोपािण तऽ ता ं सवमलाम॥

ू े
पजयाितावा  े ्
ै ूथम े सवदापयत।
एवमषा ू
े महािसिकरी पजाजपािदना॥ ५९॥
--------------------------------------------


एषा सवमला षोडशयनवकिवासाथ मडलं
सदायूा ं िलत।े यथा ूादिणोदपप

सऽािण े
मानात ्
समारालािन ृ तषे ु षोडशस ु कोषे ु
का
 ू 
े ं म े म े ितयग
ूक
े ृ तषे ु
े नवनव कोािन का
समारालरखायिवासन

षोडशीशानािदमा ं ूवशगा  े ु नवस ु नवस ु
तदगतष
कोषे ु ूागािदूादियूवशगा
े मा ैव बमाषे ु
सवऽ यािण कयिदित।
े ू ैतं भवित
सय

ूोसाना े
ं याणा ं नवधाहरणिनःशषतया नव नव

यािण पवनवकोमडले
 ं िविल तम े
ूागािदूादियापय

समीिवभािादीिन मघादीिन मलादीिन च
ं े
नवनवनऽािण तासिहताािल ैवबमण
ु ु  े
पनःपनिविलोपिरतननवकिप 
तऽ े ताचनािदक

यावत फलावाि ु  ् िक ूागयनव
कयात। ु नवषोडशकं

ूागनवकोगभ ु
 षोडशको े मडले ूागबमण

िविल ूितपदािदपदँय ं पदशस ु ितिथष ु ूितितिथ

एकिकिवके ितीयनवकािदष ु पदशस ु नवक
े 
सवास ू  े  े ् एव ं यावत ्
 ु ितिथष ु पमीशिदगतूथमनवकयत।
फलाि तपिरतनािप नवकषोडशकाािल ितिथष ु पजनात
ू ्


सवफलावािकरी  े
सवमलित। अऽ
ं ं ु ं
परसावारसाचतािरशदिधकशतपा नव

साभरणत े भवित परसािप
िनःशषा ं तथ ैव। तने
नाथाकं षोडशिनाकं च ैषािमित सदायः॥ ५९॥

--------------------------------------------

p. 346) ु
लघमिबयाासा ू ं सवाथिसिदाम।
ं पजा   ्

ू 
पणामनितिवार ू म े िशव॥ ६०॥
ं मला ं ॄिह

े   े
दविषिसगवयदवानाौयाम।्

ू ं वािम त े दिव
पजा ु ं ण ु मनोहर॥
े गा े ६१॥

ु ु
िवया कलसा ू  ्
 कराासपवकम।
 िवधायाथ पीठे चबं िवधाय तत॥् ६२॥
अिचतया

ु ू ु
चनागकपररोचनादरदािदष।
ु  े ् ६३॥
े तऽ ताः सगपमथाचयत॥
एकन

ू े
रािदषािल ू े ्
ूितााऽ पजयत।

वायामिवारय े ु
े कतरीयतः॥ ६४॥

--------------------------------------------

ु े
लघमािदिभः ू े
पजयिद  ु 
रै तिभः
ोकै ोरपूावपवू  वमाणाया ं

लघमिबयाया ू
ं पजाया ं षोडशिनासाधारणाया ं करा

ासमघिवधान े
ं यलखनिािधानािदकोपिदशित।

तऽ लघमिबयाया ु ं लघिबयाथः।
ं लघमा ु े  आसा ं
षोडशिनाना ं पणा ु
ू  लधपिरहाराय मला ं
ु ं िदात।् तया कलसया
मलकर गा ु ु  चबं

वमाणादशकोणप।ं तिदित चबिवशषणम।् एकन
े िण

िवधायित ू 
े पवऽायः। तऽ चबे ताः िना उप ं
ू े ु ूधानिनाकाोष
वमाणप ं यथा रािदषष े ु
े अऽ चब॥
ूिता चबिमित शषः। े ६३॥
ृ े
वािदना े  े ोकयने
समाॐकािमनाान
ादशाॐचबिनमाण ु
 बममपिदशित। अऽ आयामिवारय े
े ु
कतरीयतः ु 
आयामिवारयोरतम चतथाशमानत 
इथः।
तषे ु िचषे ु सऽािण
ू े शषः।
ादशित े ऽय ं िचाना ं
े तषा
ादशकोणचबिमित शषः।  ु सऽाणा
े ं ममस ू ं
े े ु म े सवम
ादशाना ं रखायसितानष  े योिन ं
ु ं िऽकोणम।् एतं भवित अभीमानने ॅमण
ािभमख े
व ु 
ृ ं िना त ासा चतिवशितधा िवभ
े ं े ु
तशष

--------------------------------------------

p. 347) ृ ं िवधाय िचािन तषे ु सऽािण


व ू े ्
पातयत।
ु तने ादशकोणकम॥् ६५॥
ऽयमरतो मा

ृ ु
 ु म े च िवदायमकम।
े ं ममस
तषा ्


मव म े त ु योिन ं कात ् ् ६६॥
ु  समाॐकाम॥

 े े ु ूदिणम।्
ूाविॐोऽचयिाोणष
अा अषे ु कोणषे ु पजयादश
ू े बमात॥् ६७॥


अमात ूदिण ं पािलं दाथािविध।
साा  कवलया
े े
कवला े ् ६८॥
ं लिलता ं यजत॥

--------------------------------------------


वात ् ं
समाशाददः। ं
षाशाद ृ
वय ं
ृ  ृ
कासववाव मासायामिवारयोरतम
ुं ृ
चतरशीकत ु 
चतथाशतः  ृ े
सववावऽिभतो ादशिचािन
िवधाय तषे ु िचषे ु िऽिचािरत ं िचािचिमवे ं बमण


ादशसऽायाा  ृ
सवमवम े ूावत ्
े ं ािभमखा
समिऽरखा ु  ् एव ं कत
ु ं योिन ं कयात। ृ े
  
ृ े ं सवमवतागतयोिनक
तमादशकमयोिनवोपत ृ ं
ूोप ं ादशाॐ ं चबं भवतीित॥ ६६॥
े े ोकयने तबे ूोशषा
ूाविदािदना यजिदन े ं
ु ू ु
लघपजामपिदशित। तऽ ूावाया उपिरतनाः तोणषे ु

सवमिऽकोणऽय ्
े ूदिणम अमािद। अाः ितसृो
िमाः। अषे ु वाषे ु कोणषे ु ादशस ु ादश िना इित

े बमात यथाबम
शषः। ्
ं अमात ूदिणिमित ू  सः।
पवऽ
् ू
विलं दात पजा ु च
एव यथािविध अािदि ैमिया
साया  कवलया
े ककयित े अ पद विलं दात ्
ु ु े शषः।

इऽायः। पजारा। े
कवला ं लिलता ं लिलतािनायाः

े नाम तािमथः।
तृतीयखडािप लिलतित
ू े अासा ं
एतधानिनायामिपजन
ू े तिा ं जपिदथः।
पदशानामिपजन े 

लिलतािवायातीयखडाकम खडय तृतीयपटले

यमवोपिदवान।् एवम ु े ादशाॐ े चबे
ु ं भवित ूाग

मयोिनम े लिलता ं िवातृतीयखडना


े  तोिनकोणऽय े

अमािदूादियात ितॐः

--------------------------------------------

p. 348) िनाना ं लिलतााना ं षोडशाना नामिभः।


ु  पजास
िनासारीिभः िवाः ू ु सवदा॥
 ६९॥


तािभः षोडषिवािभिनााः  े ्
षोडशाचयत।

तिारसा ु ण ु व े यथाबमम॥् ७०॥


ूथमाया सा िवा ात षोडशारी।
ितीयायाताः ु ु 
ु  तदशिभररै
ः॥ ७१॥

तृतीयाया षा दशा दशपकम।्


ु 
ादँया चतदँयाः े वै॥ ७२॥
पदँयाः बमण

--------------------------------------------

े े
कामरीवळरीभगमािलनीः समारा तिािभरा
े े
ादशिना िन िादीः ादशकोणमािदूादियन
 े ् ककासाया
तिािभरयत। ु ु  विलम े दा
े े ् अासा ं पदशाना ं
तीयखडं जपत।
कवलतृ
ू े ु तपिरतनािॐिािभः ूावद 
अािपजनष
तपिरतना ादशिना यथाबम ं ादशकोणषे ु

तिािभरिया ु ु साया  विलं दा
 ं कका
सवासा
े ् तऽ पजन
तिा ं जपत। ू े अादश
 े अः ादशकोण े
ू े
मा ं पजयिदित॥ ६८॥

िनानािमािदिभिदता इःै पिभः ोकै िनाना ं
े ं
षोडशाना ं नामपा िवा ूक
ं 
तदरसाािभनामपिवािभ ्
तिन ादशार े चबे

पजािवधानोपिदशित। तऽ
ृ ु ु
नामततीयपटलूोिऽपरसरीािदनामिभः। िना सरािण
ु िना इरय ं ूागसारीित
ः। ु ु
िरनयोः
ू 
पवापरयोरयः। ु  सवदा
तने इित ूोूकारिवाः िरथः। 
  िवाऽयािप
िन ं तािभनामपािभिरथः।
दशपकिमऽायः। पा इािद पदऽयं
िवापदिवशषण ्
े ं ूाधत ऽयोदशारािण। एकादँया

इािदऽय ं ूावत ादशोिदता वणा  इित शषः।
े एतं भवित
षोडशाना ं िनाना ं तृतीयपटले षोडशिवोपदश
े े याः
ु ु
िऽपरसरीािदप ं याम ूों तद े िनासारीित
् 
 ं नवारयोजनमादौ सदायात सवासाम
सवासा ् े ं
ूक

--------------------------------------------

p. 349) पा नवा ऽयोदँयायोदशी।


एकादँया ु सााः षोडँया ादशोिदताः॥ ७३॥

ु 
े  े े चतिवशितिभथा।
अिवाचयब

सिवशितशता े
िवा जपाा े ७४॥
िसय॥


ं सशत
अा िवशत  ैन  च पजनम।
ं त ैय ू ्

ू े ु यषे ु च समीिरतम॥् ७५॥


आसा ं पजाजपाष


एतघूकार  
े य ं साथदायकम।्
तने तोमिखलं साधयळिपणा॥
े ७६॥

--------------------------------------------

े ूणवखायोजन
बमण े ु  ् तासा ं
कयात।

तऽोिदतनामारसामनप ्
ु ु वापण
े ैव

ाायतऽािभः। यथाः

समोमवनासभतागीतावताचलै
ः। इमणः षोडशिभः

सा  बमात॥् इित। एव ं ूोसारनाम
नामाणगाः ं
ू 
िवा षोडशमीत े पविवा नामपािभः

ूोादशारचबे पवबमण  े
े षोडशिनाः समयिदित॥ ७३॥
अििािदना समीिरतिमने
े  ूधमाििनाया
ोकयनोपिरामाणाणािभः
लिलताया िवायाडाराणा ं षणा ं
ु े ु  े ु  -
चतररभदजिनतािभतिवशितभदजिनतािभतिवशित
े 
िभदाििवािभारूभदािभिवशिधक -
ं 
शतसािभिवािभत -् षडरजिनतािभिवशिधक
 -
ं  े ादशारे ूोे चबे ता
सशतसािभिबािभािव

लिलतायाः समाराधनमपिदशित। तऽ ताा
 े ः। यषे ु
 ै ैिवापभदै
यािभिवािभरिचत 
े ु आसा ं ूोसािवानाम।
तटलवमाणष। ं ्

ू े ु आशपणहोमािदिवषयः।
पजाजपाष  समीिरत ं िवधानिमित
े आसा ं िवाना ं उसाना
शषः। ं ू
ं पजनािदष ु यषे ु च
ु  अऽ यिित
िवधानमिमथः। े िपादान ं
ं े
सपिववरणपम।् एतं भवित ूधानिनाया


लिलतायाादशारचबम े पजािवधौ

तिातातयखडारूभदजिनतािभः
ं   े ्
ूोसािभिवािभाचयत।
 े
आिभयपटलवमाणयिप ू
पजािदक ु  ् ७५॥
ं कयात॥
एतिदािदिभः कोणत इरै िभः ोकै ः
षोडशिनानामिवािभः

--------------------------------------------

p. 350) े
तळ ं ििबध ं ूों कोकोणाभदतः।

कोणावळिनाणूयोगाः े ७७॥
परतः िशव॥

तयो ु कोप ु वळ ं व े यथािविध।



याधकािथतावा ु
ै सरािपसमो े ् ७८॥
भवत॥
ु  ू
ूादिणोद चतिवशितसऽतः।

नविवशितिभः पशत ं कोािन तने वै॥ ७९॥

कोणषे ु माजयत ्
 े षिः ू  ्
षिकोािन पववत।
िशषे ु वकोळािन पषा शतयम॥् ८०॥

--------------------------------------------

ु   ु
े  कोपवळयिनमाणबममपिदशित
लिलताचतिवशितभदै
। तऽ एतमाण ं त े वामीित शषः।
े तने यण

े ् षोडशिनािवारमयात।् परतः
तोमिखलं साधयत।

यपटल।े तयोः कोकोणाकयोः य ं सराि पसम इित
 तषे ु कोषे ु
ात ं समिमथः।
ं ं े ु कोणषे ु कोणिद।ु षिः
नविवशिधकपशतसष
 पववत
े षिकोानीथः।
सिहतानीित शषः ्
ू  म े वळप ं
े े  तषे ु पषिधकिशतसष
यथा भवथथः। ं े ु
ु ैः ूितिदश ं अधोमवाारात ्
कोषे ु च चतय

सवाधःपि -
कोपकमकोपवाकोादार

िचऽािदलिलतािकं नामिवारािण सय
ं ं  अविशषे ु
पिवशिधकिशतसानीथः।
ु  े  ु े
 लिलताणचतभदजिनतािम
चतिवशितकोिथः।
ु 
चतिवशितिमऽायः। ु ् तचतिवशितगतखोदर
नामशियक ु  े े
े  लिलता ं ताया ं सागभा ूावत ्
ूावाम िलखिदथः।
े  तने
ं मकोणतः म े च िऽकोणिथः।
खागतसाा। े
ु 
ूितलोमततिवशितपा े  एव ं कत
ं िवा ं िलखिदथः। ृ े
ु ु 
अनलोमपातिबशिततया िलिखता म े भवीित यावत।् तामवे
िऽकोणचतयष े  एतं भवित ूाक ्
ु े ु च िलखिदथः।
ु  ू
ूदिणोदसमारालािन चतिबशितसऽायाा

नविवशिधकपशतकोािन सा तषे ु चतसृष ु कोणिद ु
ूितकोणिदश ं षिषिसािन
ं ू
च एब ं सय
ु ं
चतःषिधकिशतसािन कोािन म े वळपण


माजिया म े वळ

--------------------------------------------

p. 351) तषे ु ूाविकोणािन चतिद


ु  ु चतय
ु ैः।

कोैिवधायाधो ् ् ८१॥
म े वाारात ूदिणम॥


ूवशगा े
िविलखिऽािदलिलताकम।्

मऽविश  ु  े ् ८२॥
े खडाणचतिशितमािलखत॥

 ु 
लिलताणचतभदजिनता ु ्
ं नामशियक।
 ु िविलखकोणतः॥
लिलता ं सागभा े ८३॥

एव ं य ं समािल िशलालोहऽयािदष।ु

सा ु
कऽिचत ्
ान ू े
े पजयािताय॥
े ८४॥

् े े वळय ं ािपत ं योजनाबिध।


यिन दश
े ् ८५॥
मलावे जाय े नामलकथा भवत॥

--------------------------------------------

पाविशषे ु पषिधकिशतषे ु कोषे ु ूावतिद


ु ु
ु ू षोडशकोािन माजिया
े ं सय
कोचतयमव  तऽ
समिऽरख ु ं का
े ं िऽकोणचतय ृ िश े
े े ु
कोनपाशदिधकिशतसकोष

सवाधःपिकोपकमको मार

ूादियूवशगा ु
मबम ं िचऽािदलिलताािन
षोडशिनानामपिवारािण

पिवशिधकिशतसािन यावापिरसमाा
िविलाराविशषे ु चतिवशितकोष
ु  े ु
ू  ु ं ूदिणूवशगा
पविलिखतानरकोामपा े
ु े
लिलताचतररभदजिनत ् े
ं तत खोदरसाधकािदऽयसिहत ं
ु  ु
िवाचतिबशितकमनलोमपा ू लिलता म े यथा
तथमभता

भवथा  ु
िवलोमतः समािल सवमगतानलोमपलिलता

खोदर ्
े ूावत नामऽय ं िलिखा तामवे
ु गतिऽकोणचतयऽिप
चतिद ्
ु े सागभा समािलखते इित॥ ८३॥
े े ोकयने
एविमािदना भविदन
ू ु
पवयूयोगफलापिदशात। तऽ लोहऽयािदष ु आिदशो

रािदिवषयः। सा ु
िनधाय ूाणूितािदपरःसरं

अमलकथा अमलिमित शििित शषः॥ ८५॥

--------------------------------------------

p. 352) ू
पजाचबे च तासा ु नामािन ूितकोणक।

े ् ८६॥
िविल म े लिलता ं सागभा समािलखत॥

ृ  े मातृका तबं ापयिव।


विहव े ु

तनािप पवत ् ं दश
ू  ूो े े न ादभकम॥् ८७॥
्  सिल
तिन सवऽ ं 
ता ं िवा ं सवमलाम।्

म े साारोपता
े ं ापयलाय॥
े े ८८॥


ूागवळय े वा ादशारऽिप
े वा िशव।े

सा क ू ् ८९॥
ु ं तणभहाथपिरतम॥
 ू

े ः शभु ैः।
िवाया िविधव ैरिभिषलै
जष ु िवशषण
े े समलयशाय॥
े ९०॥

ू   ै च महरोगािदशाय।े
पवसमृ

--------------------------------------------

ू े
पजाचबािदना अभिमने ोकयने

पवादशकोणचब ु ू
े षोडशोकै ः ूागपजाबमण

ूोानषे ु ूितानमकैे कनाममलखन
े ं
ृ
तिहववीा े ु
ं मातृकालखनगतिविनयोगमपिदशित। तऽ

एतं भवित ादशारे चबे सवम े लिलता ं ूावत ्
ससाामिभिलाषे ु ानषे ु पदशिनाना ं नामिवाः

पजाबमतो  ृ
िलिखा सववाववीा ु
ं मातृकामनलोमा ं
ू ् ू
े े ापनात पवफलिसििरित॥
सिवकामािल पवदश ८७॥

े ूागादशकोण
तििािदना ोकन  े ु
े चबे सवानष
 े
सवमलािवालखनतो ् ू ु
िविनयोगात पवफलिसििरपिदशित।
े यावत॥् ८८॥
े ं नाऽित
तऽ मसाारोपता
ु े
ूागािदना शाय े इनान
े  ोकयने
ु े
ूागवळयादशकोणचबयोरिभषकिवधानतो वा भािन

फलापिदशित।  ू ं
तऽ तणभह
 
तदििवावणूोौषिधादशकोण े वळ े वा लिलताया एव
िवाया अिपतया जष ु िऽजस ु पवसमृ
ू  ै

पवफलसमृ े ९१॥
य॥

--------------------------------------------

p. 353)  ् ९१॥
े े ूयोग ं सवपावनम॥
तथादिप दविश

दािरवनदावाि ं पापािधवडवानलम।्
ू ् ९२॥
 ं सोषािधिवधदयम॥
सोचामाड


ूागारसिा ं िवा ं िना ं समािहतः।
् ू ै पजयत
मौनी जपते ूसन ्
ू े सौरभाित ै॥ ९३॥

तपयत ्
 े सिललै ु
ः िसगािमनीसवै
ः िशवैः।
ु ैडलै
सौरभा ैिलैः शॅ  ु े ् ९४॥
ु िविधवनत॥


सा क ु ू  सज
ु ं ूोापण ं भितः।

सम ं तमादकवार े
ं त ैरिभषकतः॥ ९५॥

ृ ु
े मत
घोरािभचारकािदःखो े णात।्
ू े
भतूतिपशाचाप * * *॥ ९६॥


कमारा ु
गका वीरा डािकाा दाणाः।
ु तणाीताः ूयाि चातः णात॥् ९७॥
िवम

--------------------------------------------

 ैः षिः ोकै ः
तथादपीािदिभः णािदरै ा

सवमलािनाया आयोमातृ कािवसरषोडशरयोजनतो
जिनताना ं ूोसाना
ं ु
ं िवाना ं जपािदना फलमपिदशित।
तऽ ूयोग े वामीित शषः।
े दािरवनदावाि ं दािर ं

नामातिः। 
पापो नामािवमृँयकािरता। सोच इित वासना।

सोषः पानभवः। ु
ूागारसिा ं
मातृकािवसरषोडशरैरायोः सिािमित। िवां

सवमला ू े सवमला
ं च करोित िभबमः। पजय  ं िना ं
ू 
सौरभा ैः सिललैिरित पवऽायः। ु ैिरित
शॅ
 े
ितलतडलयोिबशषणम।
ु ् सा
ं ु
ादशगिणतािदतम
ु ू  मलिवारौषिधाथािभः।
 ूोापण
इथः। ू ु
ु ु
समिगावहिललसिरदिभवा  पण
ू  सम ं
ं े वारं एकावितः
तोसापमक ृ ं े
सजऽायः।
 घरािभचारकािदःखः।
त ैजलै ृ े आिदशो महािदिवषयः। तम ्
अिभिषम॥् ९७॥

--------------------------------------------

p. 354) ु
समिगासिरोय े ताः समावयत ्
 े ितः।
कठमाऽ े मना ु ूाजा ैिवमत॥
 ु े ९८॥


 ैः शवािरिभः।
तथ ैव घृतहोमने तपण
एव ं सकलकाणसूोा
ं 
सवमला॥ ९९॥
ु ं भजता ं कपया
नामानप ृ फलमानतः।
िूूसादतो िन ं हषादनतोऽिप च॥ १००॥

याणतमयी ाििरित सक ् समीिरता।


् ृ
अा िनफालना िच े तासात कतम॥् १०१॥

इित षोडशिनात े कािदमत े एकोनिवशित


ं ू 
पटलं पिरपण
परामृम।्

--------------------------------------------

ु े े
समिगािदिभरिपच 
िै िभः सवमलायाः

ूोसािवाजपािदतः पापनाशािदकं फलमपिदशित। तऽ

ूाजा ैिरतन ं वासनािभः। ु
तथ ैव ूाजा ैमत
इथः। ु
 एवमूकारतः। 
सकलकाणा सकलैमलपा
 कपयित
इथः। ू
ृ े पवरऽायः। फलदानत इािदना िसाना ं
ु े
पदाना ं नामानपऽायः। हषादनतः

पानभवतः॥ १००॥
इित षोडशिनातषे ु ौीकािदमता पिरपण
ू  त

ूपसार-िसहराजूकाशािभधानन ु
े सभगाननाथन

िवरिचताया ं मनोरमााया ं ााया ं
 े ं -पटलं
सवमलािनािवािवधानूकाशनपरमकोनिबश
ू  परामृम॥् १९॥
पिरपण

ं -
मसा

ं े त ु पटले ाामशतऽयम।्
ऊनिवश

अाादश ं
ोकाः साताः सगीणात॥्

अऽ यािण लािण ऽयोदश तथा पनः।

षडरशतनािप
ु ु ं ्
सहॐमिनिवशकम॥

--------------------------------------------
े गया है २६/५/०८
याहा तक भजा


िवशपटलम।्


अथ षोडशिनास ु पदँयिदता त ु या।

तिधान ं ण ु ूा े ालामािलदाता॥ १॥

ास ं ान ं तथा शीः पजामिप च साधनम।्
ं फलािन च ण ु बमात॥् २॥
यािण िविनयोगा


एकयचतःप ु
चतयदशारै
ः।
ु 
कयादािन ू
मलाणरािदतः
 षट ् करायोः॥ ३॥

ु ु
ललनसाशा ं मािणमकटोलाम।्

षा ं ादशभजा  ू ् ४॥
ु ं सवाभरणभिषताम॥

--------------------------------------------

(२६ ू  े ु
ं े पटले चतँयाः
ल २७ स १ शीौीः) पविकोनिवश

सवमलािनािवाया ु
िवधानमपिदँयानरं पदँया

ालामािलनीिनाया िवधानमपिदित। े
अथ षोडशिनािदना
वैभवािदतीने ोकशतपण
े िवशन
ं े पटलन।
े तऽ अथ

षोडशािदना  ु
बमािदने ोकयने पटलाथानिशित। तऽ

ालामािलदाता े 
तृतीय े पटले ालामािलनीिवोपिदथः।
् े ं याणािमित शषः।
शीः आवरणगाः। िविनयागान तषा े बमात ्
 २॥
ूोबमािदथः॥

एकािदना ोकन ु
े कराासमपिदशित। तऽ आिदतः

मलिबायाः। ू
एतं भवित मलिवाया ू े
आिदभतन
े दय ं तपिरगतनारयन
ूणवारण े े
ु े िशखा ं तपिरगतारपकन
िशरपिरगतारचतण े
ु े नऽािण
कवच ं तपिरगतारचतयन े

तपिरगतारदशकना ं े िभ ैः सजाितिभः
ं एवबमण
ू े
मलिवारािदतः ू षिशरप
सय ं ैः
 ैः षडािन करासपवू  सिदित॥
षिम े ३॥

लिदािदिभरितािमःै िऽिभः ोकै दाः सपिरवाराया
 ु
िनसपयाानमपिदशित।  ु गािन
अऽ षा ं ऊपरचतिद
ु ं
एतािन। ादशभजा

--------------------------------------------

p. 356) पाशाशौ े चापवाणौ गदाधरौ।


 खखटौ

शलवी वराभीती दधाना ं करपज ैः॥ ५॥

समानािभरिभतः शििभः पिरवािरताम।्


चाितलससरोजा ं ऽीणािताम॥् ६॥

ै ु
ावमपचारै  े
 ैरया ु िनशः।

चतरॐय ं का ु  ् ७॥
ृ चतारसमितम॥

सशाखमपऽा ं अराॐकं ततः।


े ् ८॥
षोण ं मतॐ ं िवधायाऽ िशवा ं यजत॥

 े
इाानिबयाशीरयॐगाः बमात।्
डािकाा षोण े अाॐ े घरािदकाः॥ ९॥

घरा िवकवला लोलाी लोलिजिका।



सवबा ं
सहॐाी िनःसा सितिूया॥ १०॥

--------------------------------------------

ु ं ूितवं ििबमात।् अऽायधबम


भजा ु ु


वामोािददिणाधरा ं एकै कास े सित िनबोः।
े ायिदित
ऽीणािता ं ूितविमित शषः। े े
शषः॥ ६॥
ै े
ावािदना े ु
े ोकयने िनगमनपरःसर
यजिदन ं
  ु
िनसपयाचबिनमाणमपिदशित। ु
तऽ एवमूकारतः। त ैः
ू े ं सशाख ं चतषु ु ारषे ु
षोडशिभः। ता ं मलदवता।
 अः याः ततः अाॐः अिरित
शाखायसिहतिमथः।

े मतः सवम
शषः।  एतं भवित
े इथः।
ूावदविहिवभागन ु
  े चतरॐय ं
ु े ं िवधाय तदः
सशाखायारचतयोपत

सवयमपऽ ं प ं तदरिप सवयमाॐ
ृ ं

ूावदरिप सवय ्
ं ूावत षडॐ ं तदरिप सवय
ृ ं
े ं ॐ यथामान ं का
समिऽरख  े ् ८॥
ृ तऽाचयत॥

इािदिभः समीिरतिमःै पिभः ोकै ः
 ं पावरणशिं तजाोपिदशित।
िनसपयाया ू तऽ बमात ्
अमािदूादियने षोण े षोणकोणषे ु िनािनापटलोबिर-्
े घरािदकाः अनरोके
ऋयािदिदगतकोणबमण

--------------------------------------------

p. 357) बिहरदताः ू े ूदिणम।्


े े पजय

अिचामूमया ू  ं रासदाम॥् ११॥
पणपा

 ं िसिपा पावनामकिपणीम।
सवगा े ्

 े ु कोणषे ु पजयत
विहारष ् ु
ू े ूागदीिरताः॥ १२॥

् ृ े ्
ु े ूोबमाद ् यजत।
 े ताम
ूावत कताब
विलहोमावसानािमित सक ् समीिरतम॥् १३॥


अल ं हिवाशी जपिा े
ं िजतियः।
ं ं तपण
तशाश ु  गोघृत ैः॥ १४॥
 होम ं कया

एव ं सिसम
ं ु काद ु
ु  ् यायनबमात।्

--------------------------------------------


वमाणघरािदना े े ु पा
ोकनााॐष ू

अशीपिदशित। तऽ अमािदूादियने पजनम।् बिहराॐाद ्

े े वमाणा अिचााः। ूदिणम अमािद।
बिहरदता

एतत डािकािदवज 
 सवसाधारणम।् अिचािदना

े  े े ु पाः
एकिपणीिमनायनापऽष ू शीपिदशित।
 े ु चतरॐारष।
विहारष ु ु
े ु ूागदीिरताः एतं भवित
िनािनाया िवधानपटले ूोॄाादीरािवादीशाा
ु े
लोकपालशीरावनॄिनयितकालशीतॐतरॐ
ू े
े पजयिदित।
तऽोारबमण ् ू ं चबे
ूावत अमलाा।
ु े ता ं दव
ूाग। ् 
े ूोबमात अराािनगमनगा
अमािदूादियबमतः विलहोमावसानाम।् एतं भवित आदौ

षोडशारणा ु ु
े ककासाया  विलं दा ूोबमतो
ु   समीिरत ं पजनिमित
होम कयािदथः। ू े
शषः॥ १३॥
ु ु
े िवायाः पररणबममपिदशित
अलिमािदना ोकन
। तऽ हिवाशी ूावत।् िजतियः
े े
ीसवनालापािदरािहात।् ततो

ं  चकारण
जपसायापण े सशाशिमाकत।
ं ृ े गोघृत ैः

अजािदघृतिनवथ  गोमहणम॥् १४॥
ु
एविमािदिभीविम ःै सिभः
  े ं तििनयोगािदूाव
ोकै दशयिनमाणोपदश

--------------------------------------------

p. 358) ू
पजाचब ु े खिडत॥
े विहभतू  ं चतरॐ े १५॥


िवधाय तऽ िविलखदरािण यथािविध।

सवम े तारगभ  शिमाासमिताम॥् १६॥

य िऽष ु कोणषे ु ष  षमथास।ु


अकं विहरवे ं वा े िद ु नव बमात॥् १७॥


एव ं मलारै े ्
ृ य ं तने ैव साधयत।
ः का

सम ं वाित ं पजाधारण े १८॥
ं ापन ैः िशव॥

अकारािदकारावणष ु रयोिगष।ु
ु ं ूोय े वैणानतो
चतय  े ् १९॥
िलखत॥

--------------------------------------------

ु े खिडत े िवधाय
करोित। तऽ यािण वमाणािन। चतरॐ
ु  े ु
े चतरॐय
चतारारखाखडनमरण े 
ं िवधायथः
। तऽ य े अरािण ालामािलनीिवायाः। यथािविध

वमाणिविधना। सवम े िऽकोणम।े तारगभ 
ू े शिं
िवािदभतूणवम।
ू ं
मलिवापचािरशदरपा े
ं खाऽय ं
िवाितीयारािद। िऽष ु कोणषे ु िऽकोणथः।
े  ष  कोणिित


े षं पवऽयापिरतनम।
शषः। ् अस ु कोणियः।


अकं ूागषापिरतन े ् अपऽषे ु
ं विहरवम।

ूागाकापिरतनमक े
िलखिदित यावत।् वा े िद ु नवबमात ्
ु े ूितिदश ं नबनवबमण
चतरॐ ु  ु सय
े चतिद ू

षिशदरािण
ु ं े ु
ूागषािरशमारखािवधरािण े 
िलखिदथः।

मलारै ं ैः। तने यण।
िषिस े अकारादीािदना
े े एतं भवित
 ोकन
समितिमनान
ं े ं
ं ैररैः ूक
अकारािदकाराःै षिश
षोडशरयोगतः
ं ैमातृ कािवसरारैः
षिधकपशतस
ु   ु
चतवगारचतःषिबमतः ु
ूागय े िवारसमते ं
तानिलिखत ैिषििभः
 ु े
सवमिलिखतचतःषितमलखनत ु ः
नव यािण ूागै
े ू
कवलमलिवारै
रक ू दशयािण
े ं य ं सय

सजातानीित। े ं याणाम।् िविनयोगाद ् याणािमयः।
तषा
फलावाि ं िविनयोगात।् य ैिबिनयोग
 ैः।

--------------------------------------------

p. 359) िशमवे ं िलख


े े साारसमितम।्
ु ् २०॥
एव ं यािण जाय े दश तषामनबमात॥


िविनयोगात फलावाि ं ूवािम ण ु िूय।े

य ैिरमिखलं ूाोयात साधको ु ् २१॥
ीवम॥
--------------------------------------------

  े अखिडत ं
दशयिवरचनाबमो यथा अविहिवभागन

चतरॐय ं यथामान ं का
ृ तदरदलप ं सव
ृ ं
ृ ाृकोणमकोण ं ूावत ्
ृ तदवाििविदृ
का
ृ तदः सव
का ्
ृ ं ूावत षोण ं का ृ ं
ृ तदः सव
े ं का
िऽकोण ं समिऽरख 
ृ तऽ सवमिऽकोणम े

मलिवाया आारं ूणवमािल तदरे िवायाः

षािरशमारपा ं खा 
े ं नामगभामािल
े े िवाितीयारादीिन
िऽकोण िऽकोणमािदूादियन
ऽीयरायािल तिहः षोण कोणषे ु
ू 
षमािदूादियने पविलिखतोपिरतनािन षडरािण समािल
् े
तिहरकोणाकोणषे ु ूावत बमण
षोणिलिखतारापिरतनाारायािल
तिहरदलपास ु पऽषे ु अमािदूादियने
ू 
पविलिखतारापिरतनाारायािल
 ु
सववाागतचतरॐयारवीा ं
ू 
पविलिखतारापिरतनारािण े
मिलिखतखावज 

पिमािदूावत ूितिदश े चतसृष ु िद ु
ं नव नव बमण

षिशदरायािल एव ं
ू ं
मलिवायािषिसारायािल तने यण


सववाितािन े ् एतत ूथम
साधयत। ् ं यम।्
ु ू ः सा
ूागयमलिवारै

षिधकपशतसमातृ े ु -्
कारािदततर

वगारािण ु ं
चतःषिसािन िवारानषे ु
ं े ु िऽरािदषिसािन
िषिसष ं ु
म े पनरिप

िशमकमर े ् एव ं कत
ं िलखत। ृ े म े े अरे ँयत।े
एतितीय ं यम।् एवमािप मातृकािवसरारािण
ू  ु   ु ु  -
पविलिखतचतवगारचतःषिकोपिरतनोपिरतनचतवगा
ु े
रचतःषिकालखनतो ू
याविरसमाि पवाा ं
याा ं सह दश यािण सवि त ैिरषे ु िविनयोगान ्
ु 
कयािदित॥ २१॥

--------------------------------------------

p. 360)  ु
ितीयादीिन यािण मातृकाणयतािन वै।
ु े ु तििश॥ २२॥
बमावमहाणा ं ारष

तषे ु दनात
े ्
 ूीतािन ु  े
ं त े न कवत।
े ू ितौ यऽ तिाँयिधपवारक॥
राकत े २३॥
े ु महनाम ितीयया।
षडाॐारालष
िवभा भाजन े सक ् ूीणयामीित सिलखत॥
ं े ् २४॥

आ े त ु य े सिल
ं  े ्
ूोबममथायत।

सविप च वारषे ु सवषा े २५॥
 ं ूीितिसय॥

 े
अिनशा ै िनयतमयान ्
महान ् े
िूय।
एव ं यषे ु दशस ु पिजता
ू िनया सह॥ २६॥

-------------------------------------------


ितीया 
ैिवधानत े
इरै कोनषा ोकै ः ूोाना ं
े ु
दशाना ं याणा ं ूयोगिवशषानपिदशित। तऽ

ितीयादीािदिभिवतत इःै षिः ोकै ः
ालामािलनीिनया सह नवमहाणा ं तारषे ु पजनाशस
ू ु

यषे ु ूयोगानपिदशित।
ु तऽ ितीयादीिन
े ु
कवलिवाररिचतूथमयिवधरािण 
नव याणीथः।
 ु
मातृकाणयतािन ु
ूागमातृ े
कािवसरारोपतािन। तििश

अिवशटलवमाणबमा े रिवः

ूागािदूादियने महािद ु चािदशभमहान ्

वादीशाास ु चतसृष ु िविद ु कटमहािनथः।


ू  तषे ु नवस ु
यषे ु मगतखोपिरानिित
े े 
े दनात
शषः। े ्


ालामािलनीपजनात।् त े नवमहाः। रािािदना

 ैतं भवित। यिन यिन
ोकोरान ्
राशौ े ू
राकत
 तने तििन
िततः तिाँयिधपवार एव तयोवारः ं ् े
वार

तारािधपपजनानरं ता े यतयोः
े पजा ु 
ू ं कयािदित।
े ु च महनाम ूरालिमित शषः।
षडाॐारालष े भाजन े

समािलखिदयः। े ु
एतं भवित षोणारालष
े ु च ूरालं तारािधपूामहनाम
अकोणारालष
ितीया ं सक ् ूीणयामीित वाा ं िविलखिदित॥
े २४॥
आ े मातृकािवसराररिहत।े ूोबम ं
ु े ू
े ं म े दवीपजनािदक।
ूागतहूािदिवलखन ं
सवषा ्
 ं नवाना ं महाणाम।् तान महान ् े े ु
तामालखनानष

--------------------------------------------

p. 361) ू अिप बराना


ूीताः बरा ू 
अिप सवदा।
सौाः सौगताना ु फलावे िवतत॥
े २७॥
  ु वा।
दशिप च यषे ु दरदैगिरकै

िलिखतितव ु ं कका ु वा॥ २८॥
 े े ं कमार

ु ु ु ं ाता ं धौतारा ं शभाम।


सशभावयवाधा ु ्

ु ं वा साा
तथािवध ं कमार ं  िवया॥ २९॥


ृा शीष  जपिा  े ्
ं शतवारं तथायत।
ु ैः सौरभा ैरथािप वा॥ ३०॥
ूसनू ैरण ैः शॅ


ु ु ू यावत काावसानकम।
दाद ् गगलधप  ्
् ं ू यतः॥ ३१॥
े समािव े तिन सप
ततो दा

--------------------------------------------

ू आिदाारकशिनराकतवः
िनया ालामािला। बरा े प
ू बरानाः
बरः ू जादशामािदाः।
एतवमहसाधारणम।् सौाः ूागपमहतराारः
ु े

सौगताना ं तषािमित े सौानािन एकादशादीिन।
शषः।
एतं भवित ूोतिगतषे ु ितीयािदष ु नवस ु यषे ु
तारषे ु ूोानषे ु तारािधपमहनाम

ूोबमणािल 
सवम े दवीम
े े े ु
 नामालखनानष
् ं ू िनावरणशीानषे ु पजयत।
तहान सप ू े ्
ूथम ं य ं सवष ु वारषे ु तिगत ं का
ृ तहनाम
ू े ु ूावदािल तऽ ूितवारमकैे कमहानात
पवानष  ्


सवम े 
े दना ूोफलिसििरित॥ २७॥

दशिािदिभः सखी ःै सिभः ोकै ः ूोदशय ैः
े ु
ावशूकारािदकमपिदशित। े
तऽ दशिप च एकिकििित
 े ु तििखतिवारािदकै ः। वा िवक।े मधाम
े अितष
शषः। ु ्

े ु ु े ु ं
ं तथािवध ं सशभावयविलतियािदय।
िलतिया।
  ृशीष
िवया ालामािलाः शतवारमथः।
े तथाचयत
आवँय ्
 े शतवार ू 
ं पवाचनाूकार े
एव। अथािपवित
िवकाथः। ्
 यावत कायाबसानक
 े
ं दवतायाः े
समावशाविध तिन ्
दवता े ु
े समािवािधकरणय े ता ं दवतामपचारै ू े
ः सित
ू 
पवऽायः। ु ः षोडशिभः। िवया मलिवया
ूागै ू

उपचारमभतया ्
ूजपन िवािमित े
शषः।

--------------------------------------------

p. 362) ु
ततामपचारै ु िवया
 ैः ूागै  वशी।
ू े ं ततः पृदभी
पजया े े सा॥ ३२॥
ं कथय
भतू ं भविव यदनिस ितम।्
ं ू
जारायतीतािन सव सपिजता े ् ३३॥
वदत॥


तता ं ूावद  ाा े ्
ता ं जपत।
ू  िवचरत
सहॐवारं िरधीः पणाा ् ु
े सखी॥ ३४॥

तथा षोणकोणषे ु म े वािल दाहकम।्



तऽ सा ् ् ३५॥
गिदनम अदीिरतबमात॥

े रोिगण ं रोग ं पृारण


आवँय े ं शमम।्

ूोा तत सकल े
ं त िनदशादपयाित च॥ ३६॥

--------------------------------------------

े ं सा दवता।
ता ं दवता। े े
अाित ं सा दवता। े ं
ता ं दवता

ूावत षोडशोपचारै ू े शषः।
ः सित ू 
े ता ं िवा ं पणाा

दवताै े ु दशस ु यषे ु अतमिन ्
े एतं भवित ूोष
न।
् ू े म े ूोप ं कमार
ूावत सिजत ु ं कका ं वा


सा ू
मलिवया  शतवारं ूोै ः
ु 
पैगािदिभ ् ू
तिरः ृशन मलिवा ं शतवारं जिपा

पनरिप ु ु ू ं दवतासमावशाविध
ूावद  गगलधप े े दा

दवतासमािव े तििधकरणय े अतमिा े ं
ं ं दवता
ू
षोडशिभपचारैमलिवया ् ं
 ता ं िवा ं जपते ता

दवतामानोऽभी ं भतू ं भविव पृत ्
े तया

सविन ्
ूजात े किथत े सित ूावपचारैर  ूावत ्

ाा ू 
पणाशयः ु िवचरिदित॥
सखी े ३४॥

तथािदना े े 
े ोकयने रोगावशाथ
अपयाित चन
षोणयिनमाण ु
 ं तयोगािदकमपिदशित। तऽ दाहकं
िवागत ं सकः
ृ  ं रफम।
ूोायमाण े ् तऽ षोणम े

गिदन ं रोिगण ं उदीिरतबमात िवायिलिखतारसकाा ं
े े
रोगमावँययः। े
तारण ं रोगकारण ं तावशकारण।

े एतं भवित
त मिणः। अपयाित रोग इित शषः।
े व
अभीमानॅमण ु
ृ ं िना तऽ ूागबमात ्
षोण ं
ृ त े ष  कोणषे ु च सलिवागत
का ू े
ं रफसकमािल

त ैिवया च तम  तऽ म े रोिगण ं

--------------------------------------------

p. 363) े
ूथम ं ीकपाल म ं तापयििश।

जपन िवा ्
ं रन साा े सा॥ ३७॥
ं स आकतऽथ


भीितलािभमानािदरिहता विपताका।

िनरतरसावा 
मथाािभयाित सा॥ ३८॥

् ं पकपाल
तत य ंु ्
ं तापयते ूजपथा।

ु वा तथा े चािप कचन॥
राजानो राजपऽा े ३९॥

े ु मढाजाितकलबमाः।
िववकिवधरा ू ु
ु ् ४०॥
ू ितामरणाद ् ीवम॥
वशगा दासवमौ


सबासामिप िनानामपदशऽथ ु
ु े े त ं गः।
े ् ४१॥
तब म ं विवाजपाितम॥

--------------------------------------------


सा ू
शतवारं मलिबया  तामवे तिरः

ृिकया शतवारं जिपा रोिगण ं त ं रोगमावँय

तदाबशकारण ्
ं पृा तने तिन कारण े किथत े अपहीित

े े स रोगोऽपयातीित॥ ३६॥
साधकादशन
ु
ूथमिमािदिभीविम  ु  ोकै ः
ै तिभः
े 
ूथमयणाकषणवशीकरणािदक ु
मपिदशित। तऽ ूथम ं
ु ि
य ं ीकपाल म ं ूागै  ैः ीकपालम े
ूथम ं य ं िलिखथः।
े ्
 तापयते अार े

ूाणूितािवाशतवारजपपरःसरमार ्
े तापयते इित

सदायः। िवा ं जपन तापनकाल ्
े रन साा ं तदिप ताल

एव। साा िनरतरसावा अनिचा अिभयाित

यमवािभसरतीथः। ्
 सा साा। तत ूथम ंु
ं पकपाल ं
े ् ूावत ूाणूितािदसिहत
ूावापयत। ् े
ं ूजपिा।
ं तथा
ंु
यथा ीकपाल।ं तने ैतं भवित पकपालिलिखत ं त ं

कतूाणूितािदक ्
ं िनिश अारे िवा जपन सा ं रन ्

तापयन वमाणान ्
वशयतीित। दासवा
ू अ साधक
 ४०॥
राजादयः सावगाः॥

सवासािमािदिभत 
इिै िभः ोकै वमाणप

वधय े ु
साधारणप ं यामलवधमपिदशित।  ं
तऽ सवासा
षोडशाना ं िनानामपदश े ात।् त ं िश ं
ु े े िवादवतयोरै

तब तिसपयाचब े
वा अऽोदशयतम

--------------------------------------------
p. 364) विालापरीतां भावयिियायिप।

मनःषािन चाकषनसा ूावदािन॥ ४२॥

ृ े णादवे ं िवसो
एव ं कत ु
ं िनपतदे ् भिव।

ततमा मख  ु वदतः॥
ु े िाा े ४३॥


एष वधिधा ूोः सः ूयकारकः।

शाशावभदाा ं योरैायामलात॥् ४४॥

ू े ु ॄरक।
िश मलाधारािदानष े

र दाहाणकान ् े ु ूावदीणात॥् ४५॥
सा

--------------------------------------------

े  अऽ िनसपयाचबोपादान
वथः।  ु 
ं गरोभावनािसि
िशिवषयम।् िवाजपाितम तिाना।
् ं विालापरीतां
् 
भावयते िनसपयाचबगत
े ं कवलािालावप
े ृ ं
िशं
े े ृ ्
ूोयदशकातमगततरफसकपविालाव
्  इियािण ानपािण ौोऽादीिन
अप ं च भावयन इथः।
े ं षानीित। मनसा भावनया
पमतः षािन मनो यषा

ूावत ूाणूितोूिबयया ं ं
ृ ततो िवस
ााक
ु िनपाितत ं तखऽजल
भिव ु े  ं िा समाय
ु ततः

ूागूिबययाधारऽय े िवाजयिपण
े ाादावा

सा े
तीवकण  िवा ं वदिदित॥ ४३॥
े े
एष इािदिभः सम इःै सिभः ोकै ः िऽिवध े वध
े ु
िवधपािदकमपिदशित। ू
तऽ एषः पवसामापो

यामलवधः। े ाना वमाणाा ं च
िऽधा ूोपण
ु े
ूयकारकः गदवताै
िवासकारकः। योः
् 
शाशावयोः। ऐायामलात ूोपयोयोः
शाशावयोरैापाद ् यामलािदथः।

ू े ु षिित शषः।
मलाधारािदानष ू
े ॄरके एव ं सय
सस ु ानिथः।
े  र दाहाणकान
 ् े ु े िश
सित
ु े
भावनीयगपदशतः। 
दाहाणकान ् ू े
मलिवागतरफसकं

ूागवदिालावताािदतः। ्  े
एतत सववधसाधारण ं

िवदापतः। िसिवया उपदया। एतं भवित

ूागयमगत ं िश ं
ु ू
गमलाधारािदॄराानसके िवागतरफसक
े ं
े ु ूावपदिवया
रा े ु
वी भावनािदना भिव
--------------------------------------------

p. 365) े
िवदाावध ु दिशकः
े िसिवया।
े ु ् ४६॥
शाव ु ण ु ूा े वधमतिवमहम॥

ू सािपत
त ं ं िश ं तबे तदाना।
य ं ूिवँय तहमकीभा ु क॥
े े ू पनः े ४७॥

े तदाान ं िवभा वै।


समागापण

कतासजपा े ् ४८॥
 ु तन ं ु विना दहत॥

ादषे शावो वधः


े ूोः ूागवे यामलः।

इित वधऽय ू ् ४९॥
ं ूों ाविसिसचकम॥

यामले त ु िवशषोऽय
े ं िसः पाद ् गरोः ु ्
ु ौतम।

ानम सकलं सबम ्


ं े े तत समः॥ ५०॥

--------------------------------------------

े ् एष शावध
िनपाितत ं ूावा तिा ं वदत। े इित। तऽ
ु 
 ैतिभः
शाविमािदिभः सम इःै िश ैरा
ु ृ
ोकै रपनराविकर े ं यामलवधफलोपिदशित
ं शाववध े
। तऽ शाव ं वमाणपमतिवमह
ु ं सः
ु ृ
अपनराविकरात।् त
ू सािपत
ं ं
ु े 
े तबे िनसपयाचबािदष
ूागशावधभावनािदरािहन। ु
ु ूिवँय
े य ं गः
। तदाना िशापण।

सवाभावनया तहे ं िशदहे ं ूिवँययः।
े ू
एकीभा
ु ाािदिभः
िशाािदिभः पनः

िशाादीनामकीकरण 
ैयानर ु
ं के दहे े गिरित े
शषः
समाग के इऽायः। आपण
े ापण

े े  तदाान ं िशाान ं
ािवलापननथः।

कतासजपाः ् तािमथः।
 ानन ं ु िशतनमु मृ 
् ु   शावो वधः
े तादिसात कयािदथः।
विना दहृ े
ूोपः। एतं भवित तबािदष ु सः


ूागभावनािवरिहत ू िश ं ापिया तदापण
ं त े

तहे ं सवाभावनया े
ूिवँय तदाािदिभरकीभा ु
ू पनः
शरीरमाग ािन िशाान ं िनःशषे ं िवलीन ं िवभा

कतासािदकः िशशरीरं मृत ं ँमशान ं नीािसात ्
ु   एष शावो वधः
कयािदथः। े कवलमोोिरित।
े े ूोः
ूागवे िवसो े
ं िनपतिदािदना। े
वधऽय े
ं वध ु ाना
ु ू 
सिदानरणपपिरपणपराहाना िशानः

सिचतप एकीकरणतः पवपराहााीयकरणम।्

--------------------------------------------

p. 366) े िलिखा ूथम ं िशव।े


रचनपन

लोहैिवरिचत े पे फलकाया ं िशलातल॥
े ५१॥

भमौ ु े शु े लोाारिवविजत।


ू वा ससम  े

दवीमावा ू े ु ् ५२॥
तऽैव पजयििभयताम॥

िदन ं िदनऽय ं सवासरं समवे वा।


ु ् ५३॥
मास ं मडलिमवे ं बमािदमवायात॥

 ं  ं िनमहं लाभमीितम।्
वँयमाकषण
 ु ् ५४॥
अ सकलिमवाोनातम॥


तदा ूोान गदान ्  जयदािन
सवान ् े चािखलान।्

साधयते ूथमन
े ैव य,े न यतः िशव॥
े ५५॥
--------------------------------------------


एषामतािन ्
ऽीिण शावादीिन नामािनतत िसािसािन।
भावनािसिसचक ु इित शषः।
ू ं १ गरोः े यामलािदना
े एतं
भवित यामलप े वध
े े िशानः समाक
ृ चान ैकीक

ूितापनतो िव े पन ् ु
ु तहे े तिन गगत ं ानािदकं
ं े ् तने गसमः
सकलं सबमत। ु िश इषे िवशषो
े भवित

इतराामित॥ ५०॥

रचनिमािदिभः साधयिद ं
ःै ऽयोिवशा
 ु
 ैः वँयािदूयोगानपिदशित।
ोकै दशिभय तऽ

रचनािदिभः िशव े इःै पिभः ोकै ः तषे ु
ूथमयण ु
े साापिदशित। े
तऽ ूथम ं यिमित शषः।

लोहैिवरिचत ु
े पे तऽािप कचनमव
े ि ं फलकािशलातलयोरिप

े वा िवक।े तऽ यम।े शििभः िनपजावरणोािदिभः
तदव।

। िदनम एकिमित ् ं
े मडलं ूावत इ
शषः।
् े
ं ईित ं लाभिमयः। अत ूोः
वमाणवँयािदक।

अचनािोबमतः। ्
ूोान षपटले काूकरणूोान ्
् े हाद। अािन चािखलान अिखलान
वमाणान ूम ् ्
अानीित

सामानािधकरयमागमादथानीित शषः। े ु
े िशव े इित दवीसिः
॥ ५५॥
--------------------------------------------

p. 367) ितीय ं दरद े का े ू ं गत े रवौ।


ृ ूोष

ू े ूोकालन
पजयत ु ु ् ५६॥
े फलाावायात॥

िविल राजत े प े जिपा िदनशः ृशन।्



सहॐवारं तिािवा ं तािसतािभः॥ ५७॥

ु 
ान ं पान ं पाकजात ं कयािदन ं ततः।
ूमहैे ििवधघरमऽकै
ै ु
ू ृ ः सदाण ैः॥ ५८॥


अँमरीमऽपाा िदरोग ैमः े ्
ु भवत।
ु सखी
ु ं भमौ
े सिचर
जीव ू नीरोगः मानसः॥ ५९॥

तृतीय ं ग ैिरकै ः का ृ े


ृ वैिरनऽवज।
तले भमौ ्
ू ततः खाा तऽाि ं ालयते सदा॥ ६०॥

 वरी
ूोै  ैवासरै  दाहरगदािदिभः।
तोि सिलले न ूिपिनँयित॥
े े ६१॥
--------------------------------------------

 इ
ितीयिमािदिभमानस ु 
ै तिभः

ोकै ितीययसाापिदशित। े ु
तऽ ितीय ं य।ं ूोष
ूथमयूोलोहािदष ु तिप
े दरदमवे िम।् उ ं गत े
ू े े आिद े च ैऽमास इथः।
उरािशभतमष  तऽािप उकाले
ू े े िनपजाबमतः
पजयव ू े ूोकालन
इित शषः। े िदनािदतः।
उािन वँयादीिन। िविल ितीय ं य ं तऽािप इदमवे ि ं
् ं िनािवा ं ालामािलनीिवा।ं तािसतािभः
ृशन य। ु
् ं े ितीया
योिषतजलैः। पाकजात ं अािद। उिदनम असयोग

ूाविनािन। िऽिवधदषऽयानबात।
ै ् मऽपालीित


तऽाकारमहवािरको े मानसः आिधरािहात॥् ५९॥
रोगिवशषः।
तृतीयिमािदना िवनँयतीने ोकयने
तृतीययूयोगण ु
े वैिरिनमहमपिदशित। तऽ तृतीय ं य।ं तले
े े ूोै िदनािदिभः। तत ्
 तऽ यखननूदश।
फलकायािमथः।
य।ं सिलले न जलाशय े िवनँयित तदा दाहरण ु  ६१॥
े िरपिरथः॥

--------------------------------------------
p. 368) चतथु  रोचनापकै रािलोूपजनात।
ू ्


ूाोित िवजय ं ूोिखलष ु ् ६२॥
े ु सिनितम॥

वादषे ु ििवध े त े ु सवतः।


ू े महष
े 
 जियनः सव भवत
सवदा े वैभवात॥् ६३॥

ु  ः का
पम ं कमै ू
ृ तऽ तजनािन ैः।
ु दिनो वािजनः ियः॥ ६४॥
वश े भवि मनजा

ं ु ्
षं हिरियािल कपट े नामसयतम।

मो े ापयते ािप ु ु े ६५॥
सविकापट॥


 ं गित ं शषे ं िद ं राा ं सममम।
शऽोिजा ्

ु ् ६६॥
े ं सकलादिन ं यदे ् ीवम॥
वादा


सम ं चन ैिरिमिलत ैरािलखथा।
 े
तऽाचयिशा ं सास ु भवन े िनज॥
े ६७॥

--------------------------------------------
ु 
चतथिमािदना वैभवािदने ोकयने
ु  े तािदष
चतथयूयोगण ू ु जयमपिदशित।
ु तऽ चतथु  य।ं
ू ु े ं -िवषया।
उूपजनािदिरिधकरणसपिरवारदवतािदवससा
े ु
तऽािधकरणादीिन ूथमयूोानीित सदायः। ूोष
वमाणषे ु वादािदष ु महषे ु पणबष।
े ु एत पिजत
ू य
॥ ६३॥

पमािदना े पमयूयोगण
ोकन े
 ु
मािदवँयमपिदशित। तऽ तऽ य े अिधकरणादीिन ूावत।् तत ्

पजनािबमतः। िदन ैः ूावत॥् ६४॥
ु े ोकयने
षिमािदना ीविमन
ु ु
े शऽनमपिदशित।
षयूयोगण तऽ षं य ं
नामसयतम ्
ं ु एतत ्  ं मो े शनौ
सवयसाधारण।

तलारािशित ु ं
े तऽािप तकाल इित सदायः। सब
ु ं र ं
िकापटु े इकाम े यसिवशानप

े 
तिदकोधाखातमान ं का े
ृ इकारण

 ैवितया ु
सवया  िद ं
ढतरमाविमथः।
ु ् ६६॥
सममम॥
समिमािदना शय इने ोकयने

े लीूािमपिदशित।
समयूयोगण
--------------------------------------------

p. 369) 
तिन ैिरिरा त सवलोकाितशाियनी।
भववे महशािन
े िविचऽा यशयः॥ ६८॥

ु ् ुे
रािलखते फलकापट।
अमगोदै
पीठे वा तऽ ता ं दव ु ु ं गत े िदन॥
े गराव े ६९॥

ु ू ैरचयथा।
तकाले सरिभूसन  े
ू ु ् ७०॥
ं च िविचऽािण भषणावायात॥
वासािस

े  ु नवममािला  तऽ ताम।्
मृगदै

तदािलो ोजदे ् यऽ कऽािप ं
जनससिद॥ ७१॥


सव त ं गवा ु 
ु वँयाः विनता यिद।

तिदसािधका यावीवमानभावतः॥ ७२॥


िविलखशम ं ूोि ैः सवथ
 ैकशः।
् ु े ् ७३॥
 े ससाधयत॥
य ैरीिरत ं सव कामतत
--------------------------------------------

ु ू
तऽ सम ं य।ं तथा ूागािधकरणपजाबमत 
इथः।
तऽ य े ता ं दव ु
े तिन ैः ूगिदनािदिभः। े
महशानीित
े ु
दवीसिः॥ ६८॥
ु े
अमिमािदना अवायािदन
े ू ु
े वासोभषणावािमपिदशित।
ोकयनामयूयोगण तऽ
अम ं यम।् अगोदै
ु ु
ः अगपै ु ु ं गत े
ः। तऽ य े गराव

वहतौ  े तकाले तिासौ नभोम ं गत।े
ककट।
 ु कालः। तथा िनबमतः॥ ७०॥
एवमकादीनामः
मृगदै ु
े िरािदनानभावत इने ोकयने
नवमऽूयोगण ु
े लोकीवँयिसिमपिदशित। तऽ नवम ं
ु े ु अ  िनबमतः ता ं
यमािल ूागािधकरणष
् ू
ालामािलन। तदािलो ोजते पजा 
े त ं माजिया

तृगदािलः। सव तऽा जनाः। त ं साधकं विनता यिद
साा। अ ूयोग॥ ७२॥

िविलखिदािदना े दशमयण
ोकन े
ु े ूा ं ु ूयोगािदकमपिदशित।
ूागनवमयवाफलानन ु

तऽ ूोि ैः सवः
ु 
ूथमयूोकचनािदिभनवमयूोमृ े
गदा  ्
नै वभ
 ैः
इि

--------------------------------------------

p. 370) े ु दशस ु ूोि ैरािल तषे ु त।ु


ूोष

सा ु ं िविधना जिपोम े महे तदा॥ ७४॥
क


अिभिषह दोषानगत ं फलम।्
े भवदव
न भव े े ं वँयो यशषतः॥
े े ७५॥

ू ं होममापायस ैः।
तथा त े तजा
ु ् ७६॥
े ूणा  दािववायात॥
िनव

तहािष ु िू ं त े महाभावतः।


एकादशफलदा िनशो यजनादिप॥ ७७॥

ु  रजत े वा ततम
सवण े ं िशव।े
् ु ू ् ७८॥
िविला  तिािवद े दात सपिजतम॥

--------------------------------------------
 एकशः िवकाथः एकन
समते ैिरथः। े ैकन   ैः।
े वा। त ैनविभय

सवम े नामारिवासभदतः।
े एतशम ं यम॥् ७३॥

ूोिािदना े ु दशस ु
े इने ोकयने ूोष
अशषत
यषे ु अिभषकिवधानाद
े ु
् महदोषशािमपिदशित। तऽ दशस ु

यिित शषः। ं ु  ु
े िविधना अिऽशलािमथनाचनािदपरःसर।

ू े तह अशषतः
जिपा िवा।ं उम े ूितकल। े एव ं
 े ु
 एतं भवित दशस ु यषे ु ूागबमात
सवयिथः। ्

तहे ूा े य े
ू े ू -शाििरित॥
तहूितकूोबमािभषकाहूाितक
७५॥

तथािदना े ु यषे ु
अपीने ोकयने ूोष

ूागबमतो ू
नवमहाणा ं ूितकशािकर ू ु
ं पजनमपिदशित।

तऽ त े ूितकलमहो।
े तजा ू
ू ं ूितकलमहपजा।
ू ं िनव

े पायस ैिराकत।
चकारण ृ ू
े त े ूितकलाः िनशो यजनादिप

कालयजनमरणािप। े ु दशस ु यषे ु
एतं भवित ूोष

तह ूागबमूा े ू
े य े तवलूितकलमहोकाले
ू े दवीपजामरण
े िनशहपजनन
तालमरण े ू े
तामम ैः अापायस ैहमने च
े े  ु ुू
े च तहाः ूीताः सः अनकला
तिवनापरःसरण
भवीित॥ ७७॥
ु  
सवणािदिभिवधानत इिै िभः
 ु  े तत ्
ोकै याितसवणपािददानन

--------------------------------------------

p. 371) षोडश ादश नव षट ् िऽिनूकितम।्



िनाचक ू
े ं पजियत
िनानामका ं ु त ु वा॥ ७९॥

दाद ् गािदनात ं ूण महिवमहम।्



पिमामखमासीन ं त ै ूोिवधानतः॥ ८०॥

ु ैन वत े किगोऽनलः।
िवाजापान ु
ु े च जठरशजपादिप
भ  ु ् ८१॥
सिनितम॥


मषािदरािशग े भानौ मासषे ु ादशिप।
े िऽवासरम॥् ८२॥
े ु दशयषे ु ूक
ूोष

ू ेे ृ
े धनधागहािदिभः।
पजयवीमन

समृो जीवित िचरमरोगः समना ु
भिव॥ ८३॥
--------------------------------------------


फलावािमपिदशित। तऽ तषे ु दशिित शषः।
े अतम ं
तूा ं अ  िवािवद े तिािवद े
ु ू ं य ं
ालामािलनीिवािवद।े सपिजत
षोडशादशोरहीनमानमशिवषयम।् एका ं पजियतः
ू ु

षोडशिनास ु बा िबक।े दािदित ििः



ूारिवाराथाददोषः। ु ं महपात।् त ै
पिमामख
िवािवद े महपाय। एतं भवित ूोयषे ु
ु 
तहूा ं य ं ूोकाले सवणािदपे िवकीय 
ु  ं िवाया पिजत
ताित ं सवणप ू ं
ालामािलनीिनािवािवद ं वा षोडशिनािवद ं वा
ु ं ममौ
एतातमिनािवद ं वा पिमािभमख ू िविलिखत े त े

सा गािदिभिािभहप ं ाा 
त ै दािदित॥ ८०॥

िवािदना ृ ु ु
े जठरािवपायमपिदशित।
ोकन तऽ िवा
ु े ालामािलाः। तऽ जपसा
जापानन ं अोरशतम॥् ८१


मषादीािदना ू े ु दशस ु
े ोकयने ूोष
भवीन
यषे ु एकिकिन
े ् े िऽवासरं बमात ादशस
य ् ु मासषे ु
े 
भारािददवतानादवाािन ु
फलापिदशित। े
तऽ मषािदरािशग े
ु च ैऽमाससमारित
भानािवा े ूक ्
े ं िऽिऽवासम एकिन ्
् े िऽिदनिमथः।
एकिन य  एव ं ूितमासमकाविभवित।
े ृ  ू े ्
पजयत
भारसिहता ं दव। 
े तऽ भारानान ं ूाविदित॥ ८३॥

--------------------------------------------

p. 372) े ौ वहवोऽथवा।
यिाशौ यो महिको
तिनषे ु तषे ु कालष ् ८४॥
े ु च तदचनात॥

ु ं
तहाः ससूीताः पालयिनश तम।्

तथा तपणहोमाा ं जपदानािदनािप वा॥ ८५॥

नविप च यषे ु नवमहमयतः।


् ं िविलाः पजयै
तत ोभ ू े िरमदन॥
 े ८६॥

ु ु ु
िरपनामयतााािल रिवचयोः।
ु ु ८७॥
ू िदनशो जयमायः॥
उपराग े सम े भमौ
िवारौषधाना ु ूक   ्
े ं कषमिपतम।
े तत॥् ८८॥
भाड े नव े पग े खािरमाण े पच

--------------------------------------------

े े ोकयने तषे ु यषे ु


यिाशािवािदना अिप वन

सवमहसमाराधनात ् ु
फलमपिदशित। तऽ अथवा िवक े िदनषे ु
तिािशतहावानिदनषे ु तारिथः।
े  तषे ु
कालष ु े ु तदचनात
े ु ूागष। ् े ु तहैः सम ं
 तष
े 
दवताचनात। ्
् अिन ूकरण   े ु मलदवताया
े समहाचनष ू े

सा पजनम।् तम उपासक
् ू
ं जपदानािदना पवबमतः।
ु 
दान ं सवणप याित॥ ८५॥
ु ु े ु
े ोकयने ूोष
नविािदना आयिरन
ितीयािदनवयषे ु ूावहपजया
ू ु  ु
शऽमदनमपिदशित। तऽ
् ं िविलाः सा शऽोः ूितकल
तत ोभ ू ं महं

किणकाान े दवदम
े ्
आिदः 
ोभयिािद। वैिरमदनूयोग े
ु ु शऽवः॥ ८७॥
उपराग े महण े रिवचयोिरयः। आयः
े 
िवािदिभिवभकिम ःै पिभः ोकै ः
 ु
सविवारौषधभसाधनतििनयोगािदकमपिदशित। तऽ
् ु
कष िनऽयम एतानमपनाना ं िवारौषधाना ं

पनाना ु
ु ूावदासागिणताः।
ं भाड े नव े तत ्
औषध ं िवया सृ ू
ं त े तलिवया ं त े तदरोित े
सृ
भाडोदरोित े वौ ा सहॐवारादहीन।ं तऽ भिन। तऽ
भगत े य।े दव  े ् त
े ता ं तथा िनाबमतः अचयत।
 षोडशिनािभः। तहृ े भािधित।े ौीखडा ैः
सवािभः
ु 
चनकमा ैः। एतं भवित नव े भाड े खािरमाण ं
पग ं सव समाश 
ं ं तपामिवािदिभिनि

तऽ सवमिवा ु
पनारौषधािन तिाजपसिहत ं
ं त े वौ
ूोमानतो िनि तिा सृ

--------------------------------------------

p. 373) ं त े वौ ततदरोित।े


िवया सृ
घृतने िवया ा तादाय तऽ वै॥ ८९॥

े यजथा।
यािण दश िना तऽ दव े
 े ् ९०॥
ं ृ िनदािनशोऽचयत॥
तत सग

 ् 
ृ सवािभरिप
त सवराकत े ्
साधयत।
गदचोरमहािरशा ु तह॥
े न  ृ े ९१॥
 े
िनशो धारण ं दहे े ौीकठा ैिवलपनम।्

 ृ
भण ं सवकािद  ् ९२॥
िरताििवभकम॥

वरषे ु दशस ु न ैः सिभः पृथक।्



रऽय ं बमाद ् यान
े ताकिवशितः॥
े ं ९३॥

िऽकोणयमािल बाारयोगतः।
ृ
तदवम ु ९४॥
ं षडॐ िवधाय त॥

--------------------------------------------

ु ं पा तताडोदरूोे वौ


ढिपिहतभाडमख
तिया सहॐवारादहीन ं ा पाादाय तदन ु

अृभतलमाकाश ृ
एव गोमय ं गहीा तने त िवलो

ृ सशो
िपडीक सकरीष ं दा पाऽौषधसिहत ं
िपडभादाय पटलोिडत े तिा
ं दशयािण िना

अासा ं तिसपयायािण े
िना तऽ तवतामावा
ु े िनधाय
िनबमतोऽ  सहॐवारं जा त समक

ूितिदन ं तिया पािलं िवधाय ूोिवधानतः
ूोफलिसििरित॥ ९२॥

वरिािदिभिरती रै िभः ोकै ः
ू े े
पभतूोायारदशकाोमिलतजिनत -

सारै े ं
रकिवशितयािण
 ृ ु
त ैजठरािविूयोगािदकमपिदशित। तऽ वरषे ु

पभताराणा  तािन ईकारािदकाराािन
ं म े इथः।
दश। सिभः आिदगतरऽयरिहत ैः
 े ः। पृथक ् ूित न।ं
खकारािदवगितीयरफारै

रऽय ं इ ई ऐ इित तदािदभतमरऽय।
ं तािन रऽयसिहतािन
नािन तिपािण
ू यथा िखँ ख ख इादीिन िँ  

इािन। तदः िऽकोणयाः। नाा सह इित शषः
साादीनािमित।

--------------------------------------------

p. 374) े
नाा ं िबिलख े षोणषे ु च षट ् बमात।्

िविलखदममार 
ूादियने पावित॥ ९५॥

ु  तथा बमात।्
िऽकोणारतो िल चतदश

िश े साारम े िलखते पदशिप॥ ९६॥
े म े षा
बमण े ं िनवशादकिवशित।
े े ं

भवि यािण तथा त ैः किः  े ९७॥
ूवत॥

िऽकोणाकारके पे ताॆ े तािन िविल वै।



ृशन िवा े
ं जप ृ ु ् ९८॥
तणकतसटम॥

--------------------------------------------

ु े ु एकिवशितसष
आ ं िखँ इरं रऽययष ं ं े ु

आयनारष ् े े कबमात।्
े ु आ।ं बमात एकिकिकै

पातीित ु
सिः। चतदश ्
ु  तथा बमात  वामपा 

अधरािद ऊा ैकै कं पकं दिणपा 

ऊाधरा ु ं
ं पकमम े दिणािदवामातय
े ्
तद े पदशमान े साधकािदऽय ं वा (च) िलखत।
ं े ु पदशानिथः।
पदशिप िवशितयष े  अषा
े ं
े ं
ितीयादीनामराणा।ं त ैरकिवशितिभः। िऽकोणाकारके पे
ु   े ं
किवनूयोगाथमकिवशितयोयािधकरणप 
े इथः।
ृ
तािन यािण। तणकतसट ु किवशरािण
ु ं ूगै ं
ु 
े योजिया जपिदथः।
िवाया आयोरनलोमपण े
ू ं उपया िवया। पाकः
तपं जपपिजत
 ूदीििरऽायः। ूाजाघयण
ूावदािदिभभवित े
ू 
पवजपापनाशात ् े ृ
अिभषकािदकतात।् जायत े ूदीिजायत
 े इित
ु एष ूयोगः सवसाधारण
िनगमनप।ं िनानािमा  इथः
े एकिवशितयिवरचनाूयोगबमो
। इित ूोा इित शषः। ं यथा
ू े ु वरािण
पभतारष

अोसलनजिनत ं ं
ैकिवशितसािन। ूोपायरािण

िऽकोणाकारके ताॆपे वाारयोगात समिऽरख
े ं
िऽकोणय ं ूागममािल
ृ  े ाृ ं िवधाय तदः
तदवमगतिऽकोणरखाऽयृ
ु ् सबम
े षोण ं िवधाय तऽ िलखते यथ
ूागमानन  े
आारं नामगभ समािल तिहः ष  कोणषे ु
अमािदूादियने षडरायािल
तिहिकोणयारालवीां

--------------------------------------------

p. 375) ू
सतोयभाड े िदनशो िनिपपपिजतम।
े ्

े े
तोयनापाकािभषकतो ु ् ९९॥
भवित ीवम॥
 े ु ूाजाघयने वै।
ूदीिजठरा
जायत े परमशािन
े िनाना ं वैभवािदित॥ १००॥

ौोऽतमयी ाििरित सक ् समीिरता।


् ृ
अा िनालनाि े तं ासात कतम॥् १०१॥

इित षोडशिनात े ौीकािदमत े िवशितपटलम।


ं ्

--------------------------------------------


 वामपााधोभागमार 
तभागापकं

दिणपाभागािदतदधोभागापकं
े  वामपाा
अमदिणपाािद ु ं तऽ तद े
 ं चतय
पदशमान े साारम।् एव ं सााराािन िशािन
ु
चतशारायािल ू ैकिवशरािण
एव ं सय ं े ्
िलखत।

एतत ूथम ं यम।् अिवे य े सवम
 े ितीयादीना ं

िवशाराणा े े ं म े
ं िनवशािदतरषा
ू  ू 
मिलिखतारोपिरतनादीना ं तवपवारााना ं

िवशराणा ु े
ं विहः ूागबमिनवशना ू े
पवन
यण  े ं
े सामकिवशितयािण सवि। एतम ं य ं
 ु
िवया तणपिटतया ू ं
सूाणूितं लवारजपिजत
 ु ू ं
िदनशः शतवारादहीन ं िवया तणपिटतयािभजपिजत
 ः कताः
तोयभाड े िनि त ैजलै ृ े अ
पानपाकािभषकाः

िचरनपापािन नाशिया जठरािविकरािण भवीित॥ १००॥

इित ौीषोडशिनातषे ु ौीकािदमता पिरपण


ू 
ं े
त ूपसारिसहराजूकाशािभधानन
ु े िवरिचताया ं मनोरमााया ं ााया ं
सभगाननाथन
ालामािलनी िनािवािवधानूकाशनपरं िवशिततम
ं ं पटलं
ू  म॥् २०॥
पिरपणपरामृ


मसाः -

ं े पटले ाितशािबया
यािण िवश ं ृ
कता। 
अपादरिहत ं
िऽशत ं मसया॥

--------------------------------------------

एकिवशपटलम।्

अथ षोडशिनास ु या िचऽा षोडशी िशव।े


ूोा तमधना   ् १॥
ु ण ु सबाथिसिदम॥

ं ु ्
िवा ूागवे किथता तदाससयतम।

ान ं शीः पजन साधन ं तलािन च॥ २॥

 
होमतपणयााभावनाः कथयािम त।े
े े ् ३॥
उपाय ैः पिभ ै ैः साधयदिखलितम॥

िवावायना ु   ु बमात।्
ु काीघरयजा

े ् ४॥
षडािन यथापवू  मातृका ं िवया सत॥

--------------------------------------------

ू 
पविन ् ं े पटले पदँया ालामािलनीिनािवाया
िवश

िवधानमपिदँयानरं षोडँयािऽािनािवाया

िवधानमपिदशित े
अथ षोडशािदना अमणीिरने
े ैकिवशन
ोकशतपण ं े पटलन।
े तऽ अथ

षोडशािदिभरीितिम  ु
िै िभः ोकै ः पटलाथानपिदशित। तऽ

िशव े इित सिः। त ं तिधान।ं ूागवे तृतीयपटल।े शीः

आवरणाः। साधन ं पररण।
ं तलािन िसिव फलािन
। एत ैहमािदिभः॥ ३॥

िवािदना े षडासोपदश
ोकन े ं

मातृकाासाितदश ु
करोित। तऽ िवावायना
ू  ु ूावत।् चाँ च इािदपण।
े दीघरयजा
िवािदभतचकारण। े
यथापवम ्
ू  एतत ्
काकािवत ् 
अथवशात ् ू  े तने
पवापरयोरित
ू 
पवऽाय े ् े ु
 परऽाय े तत ानष
े जात े सिहत ं सिदथः
ु े ु सथः।
ूागष े े  िवया
ु े े ैकै के नारणा
ूागासबमाितदशन े ु
े यतािमित े सते ्
शषः।
ु ु  ४॥
कलसरीपटलोबमािदथः॥

--------------------------------------------

p. 377) ू
उदािदिबाभा ं नवरिवभिषताम।्

ं ु ् ५॥
नवरिकरीटा िचऽपाशकोलाम॥

ु ु ं िऽनयना ं शिचितलसखीम।
चतभजा ु ु ्


सवानमय े ् ६॥
िना ं समितदाियनीम॥
ु ु ं भज
चतभजा ु ैः पाशमश
 ं वरदाभय।े
 ् ७॥
दधाना ं मलापकिणकानवयोिनगाम॥

तििभ ु तबे तथ ैवानमीिरतम।


 ्

े ् ८॥
 ु ोाािदका यजत॥
नवयोनाववगयता

--------------------------------------------


उिदािदिभनवयोिनगािम िै िभः ोकै ः
े  े
सिवशषिनसपामडलाितदशगभ े
 दा
 ु
िनसपयाानमपिदशित। ं ु
तऽ िचऽपाशकोला ं
ं ु  सवानमय
िचऽपाशकपरीधानािमथः। 
ु ु
आनपिवमहवत। चतभजािमित
ु ु  ु
पनिरायधधारणूावाथादपगा।

अऽायधबम  े
ऊािदवामदिणबमण।

मलापकिणकानवयोिनगा ं
 ू
सवमलािनािनपजाचबादािध ं
 े एतं भवित तऽों
किणकामगतनवयोव।
ु 
चतारसिहत ु
ं चतरॐय ं तदः ािऽशल
ं ं प ं

तद षोडशदलं प ं तदरदलं प ं तिणकाया ं
ु 
नवयोिन ं ूोमानने कािदित॥ ७॥
तििभिरािदना अिके इने ोकयने दा

िनसपयाबम ु
 ं षडावरणमपिदशित। तऽ तििभः
 ु
सवमलावरणचतयशििभः। तथ ैव १ अराद ्
 े  ु
वािनगमनबमणावगयताः
 ू  तने ॄाादीना ं
अकचटतपयशािदवगाकपवाः।
  तजािक
ं पिरतः मिऽकोणािहिरथः।
िरचनमायात। ु े

दिणाधरभजािद ु
वामाधरभजा े े 
ं ूादियनथः।
ू  
एतं भवित पवसवमकिणकागतनवयोिनमिविश े
 ू
सवमलािनपजाचब 
े सवम े

िचऽािनामावाोपचारैर  तृभाग े ूागाराले
ं ं ूावििऽबमतोऽ  सवमयोिन
नवनाथपि  कोणषे ु

तिदाानिबयाशििहदाजािक
ु े दिणाधरािद

वामाधरा ं ूादियादायधा  तिहरस ु
कोणषे ु अमािदूादियने वगपता
े ॄाादीर 

--------------------------------------------

p. 378)  े
इाानिबयाशीरयकोणतः।

हती े
पिरतो दाः ू े ु े ९॥
पजयजािक॥


सवासामिप ् े
िनाना ं नाथान दा ु पिम।े

ू े ं
पजयदाकारा 
ैयथािविध॥ १०॥

ु ू
गमडलपजािद ु
साधारणमदीिरतम।्


सवासामिप िनाना ं यदााजा इमाः॥ ११॥

साधन तथा ूों तदहवनथा।


एव ं ससािधता
ं े १२॥
िवा िविनयोगाय कत॥

--------------------------------------------

तिहदपऽषे ु सवमलापटलोा

् े ु तऽोाः
भिाशीर  तिहत षोडशपऽष
े ु
कलायाः षोडशशीर  तिहािऽशलष


तऽोाः कािमािदािऽशीः ु े
सम  तिहतरॐ
ू 
ूावोाः पिमारााादीः पवारािदािदका
ू े
े नािदका पजयिदित।
आयाद ू
तऽ विलय ं पजासमाािद
ूावत॥् ९॥

सवासािमािदना  ं
इमा इने ोकयने सवासा
 े ं तडलािदष ु
िनाना ं साधारण ं नवनाथाचनोपदश
ूितप  तदचनाितदश
 े ं च करोित। तऽ

तदाकारामदवीसशपािदकान।् त ैः[ऽिऽ]


ितीयपटलोै ः। यथािविध िऽिऽबमपितः। आाजाः

आायाः लिलतायाः ोासपात।् आसा ं सवगमडल
 ु
सपािदक ्
 ं तत समानमवथः॥
े े  ११॥
ु ु
े पररणमपिदशित।
साधनिमािदना ोकन तऽ तथा यथा
लिलतायाः। तदहवन ं साधनाो होमः। तथा

ूावनारिऽल ृ ु े ादशल ं जप ं
ं कतयग

दशाशमाािदिभहम ु   १२॥
कािदथः॥

--------------------------------------------

p. 379) काहोमिविध ं व े ण ु सवाथदायकम।


  ्


यनाितमभायोऽिप ्
ौीमान भोा सखी े ् १३॥
ु भवत॥

ु ं
मधरऽयसिसै ु ैः िौयम।्
रण ैरज
् ै ै महायशः॥ १४॥
ूाोित मडलाोमात िसत

ौिाै लैरै हवनात ्
ूोकालतः।
ु  समवाोित िनिध ं वा च सधा
सवण ु ु वा॥ १५॥

् ु
ीराै ः कै रवैहमात ूोकालमवायात।्

धाािन िविवधााश ु सभगः


ु े े
स भवरः॥ १६॥


आाै लैहमााित ं समवायात।्


तदै रिप कारैहवनािाजवभः॥ १७॥

ु ालहोमतः।
ु ैिायै
पलाशप
ु  ु पािड ं भववे न सशयः॥
चतिवध ं १८॥

ु े ैालहवनने वै।
लाज ैिमधरोपत
् ु ं ु ् १९॥
कका ं लभत े यात समगणसयताम॥


नािलकलफलोद ु ु वा।
ं सिसत ं सगड

ौिां जयादयानदोपमः॥ २०॥

--------------------------------------------

े इःै सदशिभः ोकै नाना
काहोमिमािदिभतन
ं ं
होमि ैिशान ्
मलपान ् ु
होमिवधीनपिदशित। तऽ
यने िविधना। त ैरज ् ः। रै रकमदै
ु ैत पलै ु ु िरथः।
 कै रवैः
ु  ं
े उलैनलोलैः। तदै रााै तिवध
िसत ैिरित शषः।
ृ तः। लभत े यादयािदित
ूावािदकिववातृ

पददः।  ं वा िवक।े तिदित च
सिसत ं खडशकरािमिलत।
 तत ्
िवकाथ  तथ ैव धनदोपम इथः।
 ु ू ु
ूावदाितलतडलसवाणपवकपहोमान
ु -

 िसतरै ः पैः।
दोपमो भवतीथः। ु ु
गडाः
ूावदमृतालतया

--------------------------------------------

p. 380) तथ ैवााहोमने सतडलितलै


ु रिप।

ूसनू ैरण ैथा बकसवै
ः॥ २१॥

िसत ैः ूसनू ैवािि


 ् ु
ं हवनात समवायात।्

ु ु ् २२॥
िसतरै  ु िमिलत ैरायरारोयमायात॥

 िमै हवना
वािऽकै  ु जयदे ् गदान।्
ु ु
तथा गडा होमने पायसने ितलन
े वा॥ २३॥

ू
ौीखडपकपरिमिलत ैः शतपऽकै ः।
े ् २४॥
हवनाियमाोित सा तदयगा भवत॥

ू ं ु ्
ु  ं िहमतोयने िपा कपरसयतम।
कम

तमिदत ैहमात कारै  ैः शबु ैः॥ २५॥
िवकच

ू ु
े  ं भिव।
राजकः िौया भयाीवषशत
 िनमलाशयः॥
िनःसपो िनरातो िनो  २६॥


इकाड  ु
सकलैहवनामायात।्

तथ ैव करवीरो ैः ूसनू ैरण ैः िसत ैः॥ २७॥

ु ैहवनाशयधः।
ौिाै ः पाटलीप  े ू
तथ ैव चकै हमािपाजीवा
ू े ् २८॥
वश ं नयत॥

सपवािसतगोः ीरािसतहोमतः।
े ु ं लीमिप पािपचतनः॥
लभतऽनपमा े २९॥
--------------------------------------------

े गदायिदाकत।
चकारण े ृ े ौीखडं चन।ं शतपऽकै ः
ु ु ं सा लीः तदयगा शाा ं
ताम गमखादवग।
 शभु ैः घणतािदरिहत
िौयमवाोतीथः। ु ैः अखिडत ैः।
िनः ु
 िनपमः। तथ ैव वमायािदथः।
 पाजीवाः

वँयाः। 
िसतहोमतः शकराहोमतः। े
पािपचतनः े त
अिववकी
ु ् २९॥
ली सापात॥

--------------------------------------------

p. 381) सौवीराै  ु कापासवीज


 ैालहोमतः।
 ु े िनयत ं िविा िरपवोऽिक॥
अधकड े ३०॥

अिरपऽ ैीज ै ैलाै था त ैः।


ु ैिनत
मृवीज  ैलिसै हमा ु दिनः॥ ३१॥

ु ु ्
त ैीवम।
रागाै रगााै
् ३२॥
अबीज ै ु त ैलाै हमः सविवनाशवान॥

करवीज ैिै हमाैिरिवनाशनः।
तथ ैवाततपाहवनादिप॥
ू ३३॥

िनत ैलातू ैरिमवीज


ू ै ु होमतः।
तिन े ादपारी वैरी भवित िनितम॥् ३४॥

े  ृ ै न गत ैल।े
अरातजनऽव
ुृ
तोिनिपिशत ै ै हवन ं मृकििपोः॥ ३५॥

 ैलाै हवनाथा।
यािवज ैः सषपत 
जाय े विरणः
े ु
करोगा े
दहिवलापकाः॥ ३६॥

मरीच ैः सषप ैहमा ैलाै राऽक।


 े
ु ् ३७॥
े मः ादराितिन ैीवम॥
दाहरण

--------------------------------------------

े  ु
सौवीरािदिभीविम  ं ं
रै िभः ोकै नवस

िनमहहोममपिदशित।  ु े वमाण।े तीज ैः
तऽ अकड
 ैलाै ः। तथा िविा भवीथः।
अिरवीज ैः। त ैलाै िनत 

तद ् यत दिनः। ु
ताैः मृपाै
ः।
 ैलाकै ः। सविवनाशवान
तदै िनत  ्  ु
सवजिवनाशकरः।
 ैलाै ः तिन ैमडलािदिभः।
तिै िनत  तोिनिपिशत ैः
ु ं ैः। त ै नऽव
शऽनऽयोिनमास ृ ैः याबीजािन
ु ु
गमखादवगािन। 
त ैलाै िलसवत ैलाः॥ ३७॥

--------------------------------------------

p. 382) एव ं िनमहहोमषे ु राय ै तथाहम।्



िधःै सासि ैजपहोमािद े ् ३८॥
कारयत॥

मृतयन ्
ु े वा तत ूयोगािभरव
े च।
े ् ३९॥
िवािभरथा िसं ममाश ु नाशयत॥


ूागाना ु
ु कत िनमहं  रोषतः।
े ू ु
िवाशया वा न कदााचरितकामकः॥ ४०॥

े ्
 ैािन साधयत।
िनिािवधौ ूोै पण
 े
अनया िवया कमायशषािण े
महिर॥ ४१॥
अथ यािण वािम नानाभीूदािन वै।
य ैः स सदा  ु ु ४२॥
 ससमीिहतमवायः॥


रयिलिपोातगभा े ्
 िवा ं समािलखत।
सऽोष ्
 े ु िविधवत ानष
े ु परमिर॥
े ४३॥

--------------------------------------------

े ु
े ोकयनािभचारकः
एविमािदना नाशयिदन े

रािवधानबममपिदशित। ु
तऽ िधःै आसमसखःख ैः।
ु े चतिशटलवमाणन।
मृयन ु ं े वा िवक।े अथा
े ३९॥
रािवधानवैपरीन॥
ु े
ूागािदना े ु ु
े गणिवधानमपिदशित।
ोकनािभचारण तऽ

ूागाना े े 
ं ऽयोदशपटले नविततमािदोकऽयोानामवथः।

आचरिमहम ्  ं तऽोानािमथः॥
अिभचााणा  ४०॥

िनिािदना  ु
े तपणापिदशित।
ोकन तऽ तािन तऽोािन॥
४१॥

अथ याणीािदिभिवचण  ः षिः
इरै ािधकै

ोकै िवाया ् े ु
आ े मातृकािवसरारयोजनात सातष
ं े ु पािदतः
षिधकपशतसष े

षोडशािधकचतःशतस 
ं ै ैः वगबमतः ं
षिशितिवधािन

यायपिदशित। ु
तऽ सव साधकाः। रयिलिपोातगभा 
अकारािदकाराािन षिधक पशतारािण िवाया
आदौ एकमक े ् तने तािन
े ं योजयत। ं िवापािण
े ु वमाणष।
 उष
सवीथः। े ु परमरीित

े ु
दवीसिः। तय ं वय।
ृ ं तिहः षटकोणािहः।
तय ं वऽय।
ृ ं

--------------------------------------------

p. 383) ृ ु
िऽकोण ं वयम षोण ं तयथा।
े ् ४४॥
तिहः षलं प ं तय सिलखत॥

आकट ्
ू ं िलखते सा ं गभ  म े िवधानतः।
े ् ४५॥
िऽकोणषे ु च षोण े षऽषे ु समािलखत॥


कताािन चोािन तऽ पदशािप।
ृ
अवार ू  िबयोिचतान॥् ४६॥
े भताणा

--------------------------------------------
िऽकोणषे ु य सवमिऽकोणऽय
  अािन ितीयादीिन।
े इथः।
तऽ पदशस ु ानिथः।
े  अवार
ृ े

कोणवाबयवीा े 
ं षोणवाववीाथः।


िबयोिचतान नवँयािदिबयोिचतान ्   ् तऽ
पािथववणादीन।

लखनबमः ूितवीिथकं दशदशबमात।् ससाकवण
 
अ े सिहतिमित शषः। ु ं बमोमात।् एतं भवित
े मायािबया
 ु ं ूितलोमा ं मातृका ं
ूरं िवसजनीयया
 ृ
सववावारवीथीय ृ
े अववीाम ्
अिभतः समािल
ु ु े विहवा मिभतः समािलखिदित
ूरं िबयामनलोमामव े
। एव ं षिशितिवध।
ं ् 
ं बमोमात वगबमतः।

षिशितयिवरचनाबमो ् ृ ं
यथा। इूमाणॅमात व
े वय
सा तदनरैकैकालमानन
ु ृ ं का
ृ तदरं
ु ु े त ं का
चतरलमानन ृ तदरे
ृ तऽ षलािन का
े व
एकालमानन
ु 
ृ ं सा तासामानतः
ृ ूावत ्
षोण ं का ृ ं िवधाय
ृ तदरिृाृव
े व
तदरैकालमानन
ु ृ े
ृ ं िना तरखाृ
ॐ ं
समरख 
े ं िऽकोण ं िवधाय तऽ सवम ू
े मलिवाया आदौ
ं े ु षिधकपशतसष
मातृकािवसरसयोगसातष ं े ु
ू े
कटपा ू ं ससानामकमािल िऽकोण
ं कट
िऽकोणषे ु अमािदूादियने ितीयादीिन ऽीिण कटारायािल

तिहः ष  कोणषे ु अमािदूादियने पमादीिन
षटारायािल
 तिहः ष  यषे ु एकादशारादीिन
षटारािण
 ं
सिल े 
एव ं षोडशारायकवगजाित

समािल िऽकोणवावयारवीा ं

षोणवावयारवीा किचतािन
ू े दशदशािल
भतारायमािदूादियन

पवावऽयारवीथीय े
 ु ु काा े साािदसिहता ं
िबिवसजनीययामनलोमूितलोममातृ
वावीारतः ूावििल ूथम ं य ं
साानरमिवे

--------------------------------------------

p. 384)   विहवारय।
ससाकवण ृ े
े ु ं बमोमात॥् ४७॥
मातृका ं िविलखायािबया

एव ं षिशितिवध
ं ु 
ं य ं कािचणः।
परा ु शतनािप
े ू िलखत
षा कटै ् ् ४८॥
 े पिवम॥

ूादिणोद सऽायादश े ्
िपत।
त ै ु कोािन जाय े नवाशीितशतयम॥् ४९॥

तऽ कोणषे ु कोािन ािऽशाजयथा।


ं  े

ततो वळ ं भव े कषा
े शताकम॥् ५०॥

त िद ु िऽकोणािन िवदादककोतः।



मको े िलखिा
े  ं ु
ं साााकसयताम॥् ५१॥

् ू
िऽकोणषे ु त ु तत कटाािलखत ्
े सावि च।

ूावदार िविलखते ूादियूवशतः॥
े ५२॥

--------------------------------------------


य े वगबमतः े ं यावत ्
ूक
ं  े
षिशितसवगषोडशारलखनतः ू े यण
पवन े सा
ं ं
षिशितसािन यािण सवीित॥ ४७॥

परािदािदिभः शभिम  ैः पिभः ोकै ः
ःै अा

मलिवायाः ु ं ु
ूागषिशितयिविनयिश ू
ैः कटप ैः
 ं
ं ैः कोवळयिनाण
षिधकशतस

तदनभावोपिदशित। ् ु ू े
तऽ परात िविनयकटपः।
 ं त ैः सऽैः।
पिववळ। ू ्
ं ूितकोणिमित
ािऽशत े तथा यथा
शषः।

िवषमवळाकारं मऽविश े ्
ं भवत।

तैषमतरचनााान े ााामः। शताकं
 एककोतः ूितिदश।ं िवा ं
शतकोाकिमथः।

शपा ू
ं मलिवा। े ं ककारोदरे
ं तऽ साारलखन
ूावत।् कटानीित
ू ं 
सिवशितमवगूथमारािद े ु
ूोष
ं े ु आिदतारायमकोणात
उसष  ् ु ु
ूादियातष
े े  ूावदार
कोणािलखिदथः।
 ं
अमिऽकोणोपिकोपके मकोमार
ु ु  एतत ्
िऽकोणिऽकोणचतिलिखतारचतयोपिरतनानीथः।
ूोप।ं एतोवळयिवरचनाबमो यथा।
ूादिणोदसमारालमाािलत ैरादशिभः
ू े
सऽैरकोननव

--------------------------------------------

p. 385) एतळ ं मह ं समापिवारणम।्



समाभीद ं सिवजयौीूद ु ् ५३॥
ं शभम॥
--------------------------------------------


िधकिशतसािन कोािन िना तऽ पिरतः

सववापि 
ं माजिया तततसृष ु िद ु
 ं  ं े
सवमपिपपियवारखायामािण
ृ ततदतषु ु कोणषे ु ूितकोण ं
िऽकोणाकारािण का

ँयमानवावीा ं नव नवकोािन माजिया
ततदतषु ु कोणषे ु ूितकोण ं ँयमानवावीा ं प

प कोािन माजिया ततदतषु ु कोणषे ु ूितकोण ं

ँयमानवावीा ं ऽीिण ऽीिण कोािन माजिया
ू ैव ं ूितकोण े ािऽशत
सय ् ं कोािन
ं ािऽशत ्


सयािन ् े िऽकोणवळमिवशिधकशतकोािन
य ं
 े ् एव ं कत
माजयत। ृ े चतसृष ु िद ु ूितिदश ं
ु ं प पकोािन
िऽकोणचतयारालानारालपा

तदरालानारालपिय े ूितिदश ं स स कोािन

ं ूितिदश ं तत कोसकादिधक
तदरालपौ ं चतषु ु
े पृथक ् िनगतािन
कोणषे ु चािर कोािन ूितकोणमकैे कबमण  भवि

। ततदरः असमचतरॐािन ्
एकोनपाशत कोािन च ैव ं
सय  ु े
ू सववागतिऽकोणचतयन
 े ं
सामकषिधकशतसािन े
िवषमऽिन ् े य े
वळ
ू े पव
सवि। अ वळ मल ू ं तथाशािभूते ं
वैष ं त ु चतसृष ु िद ु वातो ितीयतृतीयपोः


समसकों 
। तऽ सवमको े शा ं िवा ं

ूावत ककारोदरगतसाािदऽयाावतीमािल

सववािदगतकोणचतय ु ं े ु
ु े अमािदूादियने ूागसष
ू े ु
मलिवापष
ू  ं ं  -
पववगबमजिनतषिशितयिलिखतषिशितवगा
ु े े ु दशवगास
षोडशािधकचतःशतारोऽविशष  ु
ं े
षिधकशतसािदतािर ू
कटपारािण ूावत ्

 समािल तपिरगतपकटादीिन
सागभािण

षाशदिधकशतसािन ू
कटारािण िशषे ु तष
ं े ु
कोषे ु अमिऽकोणोपिगत
 ं

कोपकमकोमार ूादिय ूवशगा

यबम  
ं िवागभ सवमकोवजमािलखिदित।

एतिषम ं महळय ं ूोफलिसि ूदिमित॥ ५३॥

--------------------------------------------

p. 386) ं
सिवशितािन यायवे ं महिर।


सिवशित े
नऽसमातािन े
चदिप॥ ५४॥
*** *** *** *** *** *** *** ॥ ५५॥

फलािन तषा ु
े ं बमशो वदाबमण
े वै।
ु ु ं परमिर॥
िविनयोगबम ैव सट े ५६॥

े  े ािोगा नँयशषतः।
ूथमनाितन े

वँमिन ् े भिमतलऽिप
िवधाय ैतत पीठ ू े वा॥ ५७॥


ूोिािण सिप े
तनाथ ु ु
सटम।्
् ५८॥
िऽराऽ ं सराऽ ं वा सिवशितराऽकम॥


ू तऽ क
स ु िवौषिधजलाितम।्

िनधाया  गिदनमिभिषतः
े ु
सखी॥ ५९॥

े ्
े ु िविनयोजयत।
एवमािन यािण ूोष
तषा े  वदािम त॥
े ं िवलखनिायाकणय े ६०॥


कचन े
ं चन िसरं सरोचनम।्

काँमीरमगु ं क
ु ं एलाकोलजाितिभः॥ ६१॥
व  मा ु पिरपिषत
 ृ ैादशिभिह े ैः।
 ृ
जलैनऽवो ैः शभु ैा  सपिषत
ू े ैः॥ ६२॥


ितीय ं िवजय ं ू ै िवदात ूोपतः।
े ् ६३॥
ू े ु च जयी भवत॥
वाद े िववाद े समरे तष

--------------------------------------------

ं ु
सिवशतीािदिभरायािद ःै षोडशिभः ोकै ः
ू सिवशितय
सय ं ं े ु तदाना
ैः सिवशितनऽष

समनािदकं वारषे ु च तथान ं ततििथसमचनािदबम
 ं

चोपिदशित। तऽ सिवशितयािण ू े सह सिवशित
अनर पवन ं
 तने कारणने तावे सिवशितनऽायव
याणीथः। ं े

िवभा सािमित े तावऽ
शषः। े े एवाायः। सा ं
ूावािन यािण। तिनषे ु तूाषे ु
अिािदनऽष। े ं याणाम।् परमरीित
े ु तषा े ु
सिः।
ात ्

--------------------------------------------
p. 387)  े ्
तृतीयाषे ु नवस ु महाव समयत।
े े
दापाना त ैाधा ु ् ६४॥
 न भवदे ् ीवम॥

े े ु ूोबमिवधानतः।
यादशनाश

समामगमन  ु ं वाचमामहम॥् ६५॥
ं वषामोग


ऽयोदशा ैवळा  ैििथमय ैरिप।
यै 
तििथष ु त ैः ूावाितानायाद ु ् ६६॥
ु ् ीवम॥

तषे ु तषे ु त ु यषे ु तििथिदनािधपान।्



वारशानिप ् ु ् ६७॥
ं ू तत फलमवायात॥
सप

काोगषे ु जातषे ु वाितितरिप।


े े
 ं
वारितिथसूोय े ता ं त ै दैवत ैः॥ ६८॥

ृ  े
आवामयदिरोवाीशिदगत ैः।
ु ु ् ६९॥
रोगशाि ं समोगफलाभीावायात॥

--------------------------------------------
े  वा िवक।े
अयिमदमाातूपकमवधारणाथ।

ूोिािण वमाणािन कचनादीिन। वा िवक।े तऽ य े
ू ु गदीित शषः।
ं सखी
िनधाय ूोिदवसपजानर। े ु
े ूोष
बमाऽषे ु कायष ु च वमाणषे ु ूोष
े ु स
े ं सकपरू  ं
ु ृ
। ादशिभः कचनािदनऽवो  ः। शभु ैः
ैजलै

शप ू े ैि
ैः। वा िवक े सपिषत  ैिरित शषः।
े ितीय ं
े ूोपतः तऽािदष ु
यिमित शषः।
ू े
तिनपजनािभषकतः। तृतीयाषे ु तृतीययाषे ु नवस ु
यषे ु एकादशािित
े े दापात
शषः। े ् े
दवीमयिवमहात ् े
तन
े अ साधक। त ैमहै ः। एतहाचन ं तारषे ु
कारणन।

किमित े  ूावत।् ादशने
सदायः। राकोवारौ
् े यणित
ूोनवकात परण े े शषः।
े ूोबमिवधानतः

तानऽतिनानािदतः। ू
ऽयोदशा ैः पवात ् ः
परै

ितिथमय ैः पदशसािविशात।् ूावत समिचत
्  ैिरित शषः।


ितिथिदनािधपान वमाणपान।् वारशान
े ् ु ु
कलसरीपटलोान ्

ििवधान।् ता ं दव।
े त ैदवत
 ैः
ितादीनामिरोवाीशिदगत ैः
े ू
ितिथनऽवारशयपप ैः ूोबमिदगत ैः
ु ं समाम।्
दैवत ैिरऽायः। रोगशाि ं ूागा

समोगफलािन 
ूारकाफलािन॥ ६९॥

--------------------------------------------

p. 388) े
वाराणामिधपाः ूोाििथनऽदवताः।
ृ ं
ऋवाथा  े परमिर॥
योनी िनगद े ७०॥

 ु िवो भजा
विदॐावमा ु ु रिवः।
षखो
मातर तथा गा  िदशो धनदकशवौ॥
े ७१॥


े ितथीशाः पिरकीिताः।
यमो हरः शशी चित

नऽदवताािप ण ु व े यथािविध॥ ७२॥

 चः िशवोऽिदितः।
अिनौ च यमो विधाता
ु सपा
गः  िपतरः अमा
 भग एव च॥ ७३॥


ृ तथा ा माताििमऽकाः।
िदनक
े े हिरथा॥ ७४॥
इो िनऋिततोयाौ िवदवा

वसवो वणः पादज एकपदथा।



अिहॄथा ू ूोा नऽदवताः॥
पषा े ७५॥

--------------------------------------------

 इरै कादशिभः
वाराणािमािदिभगजा े ोकै ः
ु े ु
ूागवारदवतारणपरःसरं
ृ े
ितिथनऽवनऽदवतानऽयोनीोपिदशित। तऽ ूोा
ु ु
कलसरीपटल।   वीािदना ोकन
े तथा योनीनऽयोनीिरथः। े

ितिथदवतास ु पदशस ु ादशदवता
े उपिदशित। यम इािदना
े े
ोकनाविशािॐििथदवताः ु
समपिदँय

नऽदवताूाव े
करोित। अिनािवािदना ोकन
ं े
सिवशितनऽदवतास ु तातास
ं ु
ु ादशनामापिदशित।

तऽ िशवोऽिदितः िशवः अिदितिरित पददः। ृ
िदनकिदािदना े
ोकन
ु दशसास
िशासप ं े ु
ु तास ु दशदवतानामापिदशित। तऽ

इाी इक े े वसव इािदना ोकन
नऽ दवत। े
े े ं ूोिनगमन करोित।
ूोाविशदवतापकनामोपदश
ृ े ु तष
े सिवशितनऽवष
कारर इािदना ोकन ं ं े ु
ृ ु
दशवनामापिदशित। ्
आमलकोर इित िदात सिः
 पलाशािदना
आमलक उर इथः। े िशषे ु सदशसष
ं े ु

तषे ु एकादशवनामापिदशित।

--------------------------------------------

p. 389) ु
काररामलकोरो जकथा।
ृ ं च िपलो नागरोिहणौ॥ ७६॥
खिदरः कवशौ

ु
पलाशकािबानिवकताः।
ु सरलः सज वलः
वकलः ु पनसथा॥ ७७॥

ू िन थाऽिम।े
अकः शमी कद चतो
ू े सूोा
मधकित ं ृ माना ं बमादमी॥ ७८॥
वा

 
अगजमजसपसिपणीिबडािलकाः।
 ू
अजामाजारमषा ू
मिषका ृ
वषमािहषी॥ ७९॥

ु किपः।
ाय मिहषो ायी मृगी मृगशनी
गोकण वानरी िसही ु िसहगोगजाः॥
ं तरगा ं ८०॥

  े  िदन ैः।
यदा रोगािद ःखािभवदकै
ू  सयाहोिभः
मतः ं ु े वा॥ ८१॥
शािः ािगणन
--------------------------------------------


अकािदना े ूोाविशषनामोपदश
ोकन  े ं
ू इयः। रवा
ूोिनगमन करोित। अऽ अिम े मधक े ं
मधक  भाना ं नऽाणाम।् अिमािदना ोकन
ू इथः। े

सिवशितनऽयोिनष ् ं
ु तत सास ु ऽयोदशयोिननामािन उपिदशित।
े  वषृ मिहषी वष
तऽ िवडािलका ा च िवडािलका चथः। ृ
े  ाय इािदना ोकन
मिहषी चथः। ु
े िशयोिननामापिदशित।
े  मृगशनी
तऽ मिहषाही मिहष ायी चथः।

मृगशािवित उरापदम।् अऽ ितिथदवतािदनऽयोाना
े ं
सवषा ु ु
 ं नामािन गमखादवगािण॥ ८०॥

यदािदना े रािदरोगार े समयानने
ोकन

रोगशािसमयानोपायमपिदशित। तऽ एतं भवित यदा
रािदरोगारदा यिऽे
ं ं ैरहोिभवा 
यावाघिटकागता
ु ं जानीयािदित। अऽ सौषे ु
 ं ैरहोिभवा  रोगमि
तदस

तऽषे ु रोगारते ूोबमतो ू े ु नऽषे ु
रोगशािः। बरष
चदे ् रोिगणो दहाग
े इित सदायः॥ ८१॥
--------------------------------------------

p. 390) ु
आधारे प यािण ािधान े चतयम।्

े ु भावयािन
ूोष े ू े ८२॥
तावि मिणपरक॥

े ्
अनाहत े ततः प यािण पिरभावयत।

िवशा े च चािर पाायािमित बमात॥् ८३॥


े े ं भावयते षोडश
तििथिदनव िशवाम।्
् 
तबगताः सवा  भावयते सवसद॥
े ८४॥

आधारािदष ु चबािण भावययोगतः।



नत ु सवऽ सािण
 भावय
े कदाच॥ ८५॥

भावनायामशाना ं तािहथा।
 े ् ८६॥
ृ तऽाचयिवाम॥
ूोााधारपािन का

एव ं िदनषे ु वारषे ु नऽषे ु िऽष ु बमात।्


ं ू दवीिमािन
सप े ूायात ्
ु ूोवासरै
ः॥ ८७॥
--------------------------------------------


आधारािदिभः े
कदाचन  ु  ः ूोाना ं
ै तिभोकै
ं ं
सिवशितसाना ू
ं याणा ं मलाधारािदष ु षाधारषे ु


उिवभदबमूा ु
ं य ं िवभावयतः फलावािमपिदशित।
े ु सिवशितसष।
तऽ ूोष ं  इित बमात ्
ं े ु तावि चािर इथः।
ूथमयािदबमतः। तििथिदनषे ु यूाष।
े ु एतं भवित
ूथमादीना ं याणा ं ूोसािविभाना
ं ं
तूाितिथिदनषे ु मलाधारािदष
ू ु ूितिदनमकैे क

भावनिमित। षोडश िचऽािना ं िशवा ं ायतः। नत ु सवऽ


सवािण  े ु सवािण
 सवाधारष  यािण या

ं े भावनीयािन। उ ूथमािदिवभदबमतः
ूोसािवभागन े
े ु ूोावे भावनीयािन॥ ८५॥
ूोष
े ु
भावनायािमािदना वासरैिरने ोकयनाधारष

् ृ
भावनायामशाना ं विहदाधारपािन ूावत का
त े ता ं यमािल तििथवारनऽषे ु दव

ु सिवशा
समारा ूोवासरैः ूाग ं िदन ैः ूोािन
ु ु
फलावायािदपिदशित॥ ८७॥

--------------------------------------------
p. 391) े े वासरषे ु यथािविध।
विल दाव

पाशिथनाना े  े ८८॥
ूोचबऽराऽक॥

माे सयोािप चबानामपीिर।



िमथनोबम े शिमवबगािमनाम॥् ८९॥


कटाना ु
ं मपािण ूोािन टमीिर।
े ं तषे ु कालष
त ैषा े ु विलं दाथिरत
े ैः॥ ९०॥

े ु े ैः िशकं महत।्
दानमहूोिनव
िवधाय त म े त ु का ु ् ९१॥
ृ दीप ं घृतातम॥

िवधाय त ै ु िवदाानबमात।


ु ्

े ं दवताना
ूक े ु
ं वा िमथनानामथािप वा॥ ९२॥


दादपपपनसमोचाघृ ु
तगडाितम।्

ु ं ु ् ९३॥
े न ं छागमासयक॥
काषपायसान

इ ं का ु
 गतालाघवापया
े िदन ैः।

साधयते सिभः पाासाडलतोऽिप बा॥ ९४॥


ु ं विलं दात ूितमास
िमथनाना ृ े  े ्
ं गहऽयत।
ूं वा गहृ े मी जीवदाामहोदयः॥
े ९५॥

--------------------------------------------

 इनै विभः
विलिमािदिभनरा  
ोकै दाः
ु ु
ूागपाशिथनाना विलदानूकारं तलािन
े े वासरषे ु ूोयूयोगवासरष।
चोपिदशित। तऽ तव े ु अदिप
 िनश
मलाथ अमलूितघाताथ

पाशिथनविलूदान ु 
ं कयािदित सदायः।
ु ं षोडशपटलोाना ं ूोचबे तऽैवो।
पाशिथनाना े

एतं भवित षोडशपटले अनविततमोकोचतःषिपद े चबे
ु 
े ृ तऽ िदनिना ं सागभामािल
मततोाकीक
 घिटकाबमतो
विहरमािदूादियिनगमन
ु 
िमथनानानामचनविलूदानािद ु 
कािदित। सयोः

ूातःसायोः। चबाना ं कटिवाशीना ू
ं मल
े ु
शिसिहताना ं विलं दािदऽायः। ईरीित दवीसिः।
् ु
शिमवत िमथनोशिमवत।्
--------------------------------------------

p. 392) ु ू
े पजनात।
एव ं कालािमथनविलदानन ्
् ्  ु ु 
 सववाितानायनराः॥
रणात कीनात ९६॥

ु ं बिलिायाकणय महिर।
िमथनाना े
ु ं ूा तााश ु ूयिभवितम॥् ९७॥
य ैि


दशाना ं पायस ं दाशाना ु गडोदनम।्


पाना ं मिभा ं पाना ं दिधभकम॥् ९८॥

दादपपू ं पाना ं पाना ं ीरशकर।


 े

पाना ं नािरकल ु ् ९९॥
फलोदं गडाितम॥


पाना ं िसतभाा ं मोचाफलमदीिरतम।्

ु  िन ं योऽसौ ाािकामणीः॥ १००॥


िमथनाारतो

--------------------------------------------

चबगािमना ं कटानािमऽायः। एतं भवित पवू 
ु ू
पाशिथनशििवावदऽोयगतिवाकटशीनामिप
ू 
े ं पदशारािभः कटसिहतािभिवािभः
ूोािभः ूक
पजन ु 
ू ं बिलदान कािदित। ताः िवा यथा ूथम ं
ु ततः
ू ु  ततो िपणीशीा
बीजयपवू  तटमाय
् े पदशाः
सार वदते तन
 ैषे ु कालष
षिधकपशतिवाः सवि। त ैम े ु
ु ु ईिरत ैवमाण
ूागसाऽयािदष।  े
ैदािऽािनायाः

अनमहूोन े ैः षोडश े पटले
ैव
ु े -
नविततमोकोपायसागडािभाहिरिाितलाकवल
ु ैिरथः।
शा  िशकं िपडिमथः।


ूकिमािदन े
ैतं भवित ूधानदवताया एव षिः

समते ैवा  तात पिरवाराणामिप वा तािरवाराणा ं

िमथनानामिप ु
यम े ं वा पृथक ् पृथिगित वा बिलदान े
एकमक
ु ु ं भवतीित। अपपािदिनवक
पऽयचतयम ू ं
ू े
पविनविसिहत ं भवित। तामािन
ु ु
गमखादवगािण। 
अिप वा िवक।े वा िवकाथः।
ु ् ९६॥
ु ं कालिपानसानात॥
रणािथनाना

िमथनानािमािदिभरमणीिर  ु 
ै तिभः
 ु
ोकै िमथनविलिािण ं े
िनदयािन 
तदनफलं चोपिदशित। तऽ

विलिािण िनदयािन े
ूयोगदयािन च।

--------------------------------------------

p. 393) अहारमयी ाििरित सक ् समीिरता।


् ृ
अा िनफालनाि े तं ासात कतम॥् १०१॥

इित िनात े ौीकािदमत े एकिवशितपटल


ं ू  ्
ं पिरपणम।

--------------------------------------------

 िसतभाा ं मोचाफलं
दिधभकं दिधिमौमिमथः।
  एतावे िनविलूदान े च
शकरािमिलताकदलीफलानीथः।
ु ं िािण। असौ अकः॥
िमथनाना  १००॥

ू  त
इित षोडशिनात े ौीकािदमता पिरपण

ूपसारिसहराजूकाशािभधानन ु
े सभगाननाथन

िवरिचताया ं मनोरमााया ं ााया ं
े ं
िचऽािनािवािवधानूकाशनपरमकिवशिततम ं पटलम ्
ू  परामृम॥् २१॥
पिरपण

मसा ं
- सिवशितयािण ाामाः शतयम।्

पादािधकाराः ःु पटले किवशक॥
े ं े


ािवशपटलम।्


अथ षोडशिनाना ं या ूोा विलदवता।
ु ु
सा िवा ककायाः ं
पिवशारोिदता॥ १॥

स ैव िऽखडा तऽैव ूोा िवा त ु सया।



ु परा॥
सिभः ूथमा ूोा ऽयोदशयता ु २॥


तृतीया सा पिवशदरा े
सकलदा।

एव ं सा िऽिभरते ैिवाप ैरभीदा॥ ३॥

इिराघृतधािधमग े नवरक।

े ् ४॥
ीप े ता ं लिलता ं िनिवनोदानिता ं यजत॥
--------------------------------------------

ू  े ं े पटले षोडँयािऽािनाया
पविकिवश

िवधानमपिदँयानर  ं िनाना ं विलदवतायाः
ं सवासा े ात ्
् थतायाः
ात अपृ ू ु ु
ककाया ु
िवधानमपिदशित अथ

षोडशिनािदना तिदने ोकशतपण
े ािवशन
ं े पटलन।


तऽ अथ षोडशािदिभरभीदा इिै िभः ोकै ः
ु ु ृ
ककािवायातीयपटलोप े ं
ं ऽैिव ं तषा
े ं तऽोामरसा
ऽयाणा ं खडाना ं ूक ं ं

त ैदवताया ं
वाादाियोपिदशित। तऽ पिवशारोिदता
तृतीय े पटले इित शषः।
े तऽ पिवशारा


ूथमितीयखडूकितपा ू मलिवथः
तृतीयखडभता ू े 

। स ैव पिवशारै े तऽैव तृतीयपटल
व। िऽखडा िऽपभदा।
ू ू िवा तृतीयखड इथः।
एव। तृतीया सा सा खडयमलभता 
ु ु
सा कका॥ ३॥
 े
इिािदना तीरपािलकािमने अोकन

सवाििनाया
ु  ू े अऽ अाः
लिलतायातथािदपटलऽयूोपजाबमारणन
ु ु
ककायाः तदमिभू ैित। तऽ िनिवनोदानिता ं

सीतािदिभः। तोरािदना ू   ूसता
ोकपवान
ू ु
लिलताया अभतामपिरतनपटलवमाणिवधानमाः
ु ु
ककायाः ू  े 
पवमवाचनीयात ्
पम े
वाराह यजिदित

ूौित। तऽ तीरे इसागरतीर ु  ूथमात।्
े त चतणा
ु े
इसागरवलाया ं वाराहीमचयत ्
 े ततः इागमारोा। तऽ
ताः समवान ं दिणपिमकोणिदक ् ूदश ु
े े लिलतािभमखिमित
सदायः॥ ४॥

--------------------------------------------

p. 395) ू े े पम तीरपािलकाम।्


तीरे पजयव
े ् ५॥
तागरषे ु पिरतो रपोतचर यजत॥

 े ्
तदाया रपोत ं ताैव समयत।
 े ् ६॥
विलचब तने ैव त े च समयत॥

ू  ं ु ं चतरॐकम।
पवपिमिदारसयत ु ्

 ् ७॥
ृ तदः प सापऽ ं सकिणकम॥
का


किणकाया ं चा का  े ्
ृ नवयोिन ं समयत।
षडं वालया का े
ृ तनामिप े ् ८॥ ॥ ९॥
 साधयत॥
--------------------------------------------


तागरिािदना  े े  े ोकनााः
समयिदनाान े
ु ु
ककायाः ू ू  ं तऽ
पजाूावपवक
 ु
रपोतविलचबाचनमपिदशित। तऽ तागरषे ु पिधित
तीरसागरािदष।ु रपोतचर कका।
ु ु ं तऽ तदाया

तीरपािलकायाः पाः समनया सागरषे ु ताः
ु ु
ककायाः पजन ु
ू ं समवानिमसागर े उरपिमकोण।े
ु साधकािभमखिमित
रपोतचरीिमा ु सदायः। त ु
दिणपिमकोण े पाः समवानात।् रपोत ं

रिनितूवहणू ं अतनूवहणपविदित
सदायः। ताैव रपोतनाैव नमोऽने
 े ू  यथा ॑ीः रपोताय नमः इित
वमाणिवसजनीयखापवण।
 े ्
समयत।
विलचब वमाणप।ं तने ैव माैव ूावमोऽने
  े ्
े यथा ॑ीः विलचबाय नमः इित समचयत।
िवसजनीयशान।
त े रपीतम॥
े ६॥
ू 
पवािदना  े े े दाः
 ोकन
समचयिदनान े
ु ु
ककायाः  ु
िनसपयाचबमपिदशित। तऽ
ू  ं ु
पवपिमिदारसयतिमऽ  ु
शाखािनाणानाविप
ु ूितारं शाखायोपतं
उरऽ दशाखादीा े

चतरॐोिमित सदायः। चा यथामान।ं एतं भवित
ु ं समचतरॐय
ूािमतः सशाखायारयम ु ं कोणषे ु
िद ु च दवताानिचित
े ं िवधाय

तलयोपतमदलं प ं का 
ृ त किणकाया ं
ु ु
नवयोिनचबं ूागचतिप ु ं ः िवधाय
चतरशै
ताममण  े
े तदयिदित॥ ८॥

षडिमािदना ोकोरान

षडासमसाधनोपिदशित। तऽ वालया
ु ु
कलसरीिवया े शषः।
सजाितकयित े तने षडन ू
े मलिवया

पिवशरया  े
िऽवारादहीनमय॥ ९॥

--------------------------------------------

p. 396) ु मलमणान
िऽखडमिया ू े े ्
े चावहत।
े गािदिभः बमात॥् ९॥
ा ं पिरवारैा ं दव

 ु
िवकीणकला ं ना ं रामानिवमहाम।्
ु करैः॥ १०॥
े ं चापपाशतणीः
दधाना ं िचयाण
् ु
तत समानायधाकारवणा  द
े ु वागाः।

ऋताताः ु
रोः े
सदानाणणाः॥ ११॥


खया ु
ापनादीनपचारान ् े ्
समाचरत।
े ् १२॥
ततदाया रोहे ॅािमण िािवण यजत॥

ू े ्
पिमारमार दशाखािद पजयत।
ू  ं ितिथवारं योगकरणािप॥
ससोम  १३॥

--------------------------------------------


िऽखडािदिभरीणा इिै िभः
ु ु
ोकै रावाहनमिामपरःसर े
ं दाः सपिरवाराया
 ु
िनसपाानमपिदशित। तऽ आने सारपण
े मणित
े े
शषः।  े
े इ ं वमाणपतः। गािदिभयजिदित े ना ं
शषः।
े िदगरकथन ं सि (ि) दानमयात।्
िदगरा ं दा

अनावतिमपरः  आनिवमहा ं
सदायाथः।
सिदानपात।् आयधबम
ु ु दिणाधरािदत उरा ं

अूादियात।् ॠताताः
ु ु
रोः े अिप साधारण ं
एता
ु ु
ताः ऋतातरोिनकथन ं

ूागसिदानमयिनोासाितशयिमित सदायः। अा
ू े े े ान ं नत ु तमान िमित च
लिलतापजनऽतदव
सदायः॥ १२॥
े े
खािदिभः ू े
पजयिद रै ः षिः
 उपचारपवू 
ोकै दा
ु  ु
सावरणचतयिनसपाबममपिदशित। े
तऽ खया
 े सदायः। तथा तािदगतया अऽ
सिवसजनीययित
  े
सवशीयजिदित। ्
ापनादीन आिदशः सिरोधािदिवषयः।
् 
उपचारान अघपाादीन।् तदाया दाया।
े ॅािमण
े ् तयोरवान ु रपोतपवपिमकोोः।
िािवण यजत। ू 

दशाखािद दाः ु
पिमािभमखाया

दिणपाशाखािदूादिया। े
यिणीऽ
बवचना ं तासा ं षिशत
ं ् ं
सािविशात।् तो


यथा। ॑ीः यिणीिपणीशिपाकाः पजयािम इित। अासा ं
तामा े पाका ं

--------------------------------------------

p. 397) ू 
यिणी तथा तारा ं पवार शाखयोः।
ं ु ् १४॥
ोमवाितोयािपणीशिसयतम॥

ू  ्
 प रसग पववत।
शश
् ु ं तथाशिमपऽषे ु पजयत
याणान बि ् १५॥
ू े ॥

 े ्
तदरकोणषे ु वादकमयत।

् ु
ततो वाणान धनःपाशमशािभतो
 े ् १६॥
यजत॥

मिऽकोणकोणषे ु साानिबयािकाः।

 े ् १७॥
 त े सिदासनमयत॥
शीयाथ

 ू ू े ्
े पजयत।
तता ं पिवशाणमलमण

ततदाया पोतपरीत ं ीपमागतः॥ १८॥


पिम ं पराग ं ्
े बमात।
सूाावतरत ्

 े तऽ वै॥ १९॥
परीयमाण े िदतानयऽ


इिराघृतधाीन पिमािद िवलोमतः।

नमोऽनै ामिभः प ू े ु ः॥ २०॥
ू  पजयपकै
--------------------------------------------


पजयामीित ू
॑ीः ोमिपणीशशिपाका ं पजयामीादयः
शादीना ं मा बोा इित। पववत ्
ू  अमािदूादियन
े तथा
्  े ् अमािदूादियने अिभतः
िपणीशािदसिहतम अचयत।
े े
ूाविऽकोणािहरिभतजािकूादियन


या ूावत बमा े िऽकोणम।े सिदासनिमित दवताया

भभत ु
ृ  ू ं सिदाकं पषिमित सदायः। तऽ

दवताानूकारावरणशीनामवानूकार
ु ु े
गमखादवावगः। तो यथा ॑ीः सिदासनाय नमः
ं  ू े खडयूकित
इित। पिवशाणमलमण ू े
ृ भतन
े े  १८॥
तृतीयनथः॥
ु िरनाान
तत इािदना पकै े  े ोकयने दाः

े ू
े िितिमािदसागरपजाोपिदशित
ूधानदवतापलिलतान
ु ु
। तऽ तदाया ककाया े
परोत ं भविदित े पिम ं
शषः।

परागिमित ू
े िनपजापटलोनवरीपामखड
लिलतादा

परागमयात ् ारयित।
तत ् परीयमाण े पिरतो

--------------------------------------------
p. 398) ु
नवरमय ं ीपिमािद ूागदीिरतम।्

े लिलतायाः िूयरम॥् २१॥


एव ं समित ं दा

ू ु शीय ं व मनीिषतम।्
े पजियतः
एव ं दवी
् ू े े
ूसीदित यतात पजयदवमीिर॥ २२॥


दवीना ु ु
ं कका ू े ्
ु तोयापिर पजयत।

ं  ू े पजा
पिवशाणमलन ू े परमिर॥
े २३॥

े ु िवया।
े विलः समााताराश
दा
ता ं ण ु ं िूय े वि तारािवा ं दशारीम॥् २४॥

ु रयो दाहराितः।
भःू ने मता यो
ु ् २५॥
ु ं मतम॥
रयो धराितः पािययम

े ्
ृ ं षं ातथु  सम ं भवत।
एततीय
् ु ् २६॥
षं तदम ं िवात दमदितम॥

--------------------------------------------
ॅामाण े तऽ तऽ ूदश
े े इित शषः।
े पिमािद िवलोमतः

े इसागरादीन
ूोबमण ्
नमोऽ 
नै ामिभः पवू  पविमित
ू 
बीजय ं ारयित बीजय ं नामिभरादौ सयो
ं 
त ैिरथः।

ता यथा ॑ीः ौीः इसागराय नमः इादयः॥ २०॥
नवरमयिमािदना ईरीने ोकयने लिलताया

दाः े ु
समाराधन िवशषे े फलिवशषमपिदशित। ु
तऽ ूागदीिरत ं
ू े े ूोपतः। एव ं ूावत।् ूसीदित ूयित
लिलतािनपजनोपदश
े इित शषः।
दवी े ु
े ईरीित दवीसिः॥ २२॥

दवीनािमािदना ोकन ु ु
े ककायाः े
दाः
ू ु
तपजाबममपिदशित॥ २३॥
े इािदिभः परमरी
दा े  ु  ोकै ाः
ै तिभः 
ु ु
ककायाः ू
तिनपजाया ं विलं तिा ं दशार

तथा बिलदानोपिदशित। तऽ दाः ु ु
ककायाः ु े
भःू ने यित
ु रयः ता इित। दाहराितः रे इित। रयो
े ॐ इित। मता यो
शषः
ु ं मतु ं ता इित। एततीय
धराितः त ु इित। रययम ृ ं षं
ात।् एता एव िवायाः रे इित तृतीयमरमवााः।

--------------------------------------------

p. 399) ं
हस ु ूोा िवा दशारी।
मता यः

अनयाा विलं दािया परमिर॥ २७॥


ान ं दाः ण ु ूा े समापिकनम।
ृ ्
् ृ े २८॥
अाोयषे ु सऽ बाधो न भिवत तः॥

ु ं वरपज।े
ँयामवणा िऽनयना ं िभजा
  ् २९॥
दधाना ं बवणािभपािभरावताम॥


शििभः रवदना ू
ं रमौिकभषणाम।्

े ् ३०॥
ु ु ं रत॥
रपाकयोः पदाजयगा

ु 
होम ं कािश ु घृताै रपकै
ु ः।

सगििभः ु
िसत ैः पैरााा ं घृतने वा॥ ३१॥

ु िवा ं पिवशित
ूावतयतो ं लकम।्
जिपा पजयत ्
ू े साथ  ् ३२॥
तपणहोमकम॥

--------------------------------------------

 चतथु  सम।ं अा एव


षमरं ािदथः।
िवायातथु  तकारारमवााः
ु े सममरं
े  षं तदमम।् अा एव िवायाः ष ं
भविदथः।
े ं रे इरमवा
रफ े ् 
अममरं िवात जानीयािदथः।

दमदित ं ा इित नवममर।ं हस
ं ु
मता यः
हा इित दशममरं भवित। अनया ूोया दशाा  अाः
ु ु
ककायाः ् एव िवया। ताराशःे सवपजादौ
विलम अत  ू

षोडशाणन विलिरित सदायः। परमरीित े ु
दबीसिः॥ २७॥

ानिमािदिभः रिद  े
िै िभः ोकै बिलदवतायाः
े  ु
ताराशविलसमयानमपिदशित। तऽ अााराशःे यात ्
् ृ े वमाणानािदथः।
कारणात तः  वरपज े
वामदिणााम।् शििभः आवतािमित
ृ ू 
पवऽायः।
ु ु ं विलमहणाथमिभमखमायाौिमथः॥
पादाजयगा  ु 
३०॥
े दाः
होमिमािदना ोकन े ु ु
ककाया

िनहोमिायपिदशित। े ३१॥
तऽ वा िवक॥
े े ोकन
 ैकन
ूाविदािदना िबयािमनान े
ं  मलिवायाः
पिवशणाया ू

--------------------------------------------
प।् ४०० कािोिदततमन
ु  े े हवनिबयाम।्
एव ं सिसिव
ं ु िनाािनरतथा॥
 ३३॥


ूयोगानाचरा ् े वै।
काान ूोबमण

होमने पजया ् ु ३४॥
यभावनने च तान ण॥

घृताै ः सषप ैहमाशयिनताजनम।


े ्

 े ं
सषपहसिसै  ैरानय
मिरच े ताः॥ ३५॥

त ैलाै  ु ितलैहमाराऽ े यथािविध।



नारीनरनपानान ्
वशयद ु ् ३६॥
े ् यावदायषम॥

 ू ु ु मराऽक।
अजाघृताै ककसमै  े
् े ु ः॥ ३७॥
हवनािनताः सा  मोहयते ूमकौतकै


ीराै मिकाप  पान।्
ु ैहवनााणाृ

वशयतपऽ ै तथा िवचिकलैः शभु ैः॥ ३८॥

 े
सविसतगोधसमते ैनािरकलज ैः।
फलोदैः िसतयतु ैहवनात
 ्  ु ् ३९॥
णमायात॥

नािरकलफलोदै ु
गडौिघृ
तात ैः।

ूागकालतो ु ् ४०॥
िबिनचय ं समवायात॥


कदलीफलहोमने ादाोऽजहोमतः।
ु ु
कारहोमतोऽभी ं लभत े कमदय ैः॥ ४१॥

--------------------------------------------

ु ु
पररणमपिदशित। तऽ ोत ं सकः।
ं िवा ं

पिवशरा े
ं िनोिदततमन े ु
े िनहोमोष
ु े ३२॥
रपािदतमन॥
े  े ैकन
एविमािदना िवनाान े ोकन

ृ ु
कतपररण ैव ूयोगयोयता ं ूयोगूकाराोपिदशित।


तऽ िनाािनरतः ु
पररणानरमिप। ् ् ३४॥
तान ूयोगान॥

घृतािदिभः ु ु
कमदय ैिरःै सिभः ोकै ः
ु ् ु
 ैहमात नानाफलूािमपिदशित।
चतशिभि तऽ ता विनताः।
े ः। अान ्
त ैलाै िलहाै

--------------------------------------------
प।् ४०१ उलैः पजयिव ु े
ू े े समापिमय।
ू े े ४२॥
पःै िसत ैलिहत ै पजयिदिराय॥

ु ु
कमदाा े
ं यजिलाभकामनया तथा।
ू ु ु था दािडमज ैरिप॥ ४३॥
जपावककसमै


सौगिकै िवचिकलै ु ैः शतपऽकै ः।
ः कटज

पागज  े े ४४॥
ैः पाटलै चको ैयजिव॥

ू े ्
सिभः सवारषे ु भारािदष ु पजयत।
ूोकालष ं ु ् ४५॥
े ु िवाो धराधााशकािदमान॥

 े
चन ैरयि ं सममिप वाितम।्
लभत े ूोकालन ु ः॥ ४६॥
े तथा कालागिवै

ु  िनशः
कमै  ू ं कात
पजा ्
ु  सौभायिसय।

ु िसै वँयीधनिसय॥
कपरैू  रायषः े ४७॥


मृगदमदाा ू े
पजयासमाऽकम।्

कपसमसौभायो े ् ४८॥
विनतास ु नरो भवत॥


एलालवकोलजाितिभिनशो े ्
यजत।
् वैभवैः॥ ४९॥
ु ात स
अमाऽ ं ततो लोके िवौतः

ू
कपरशकलै ू साभीूदा
ः पजा  े ्
भवत।
ू ै ै ु जधःै ारोयािखलिूयः॥ ५०॥
पिजत

--------------------------------------------

े ्
ु ः ूणयोठािभः। ॄाणान िवूान
सामादीनिप। ूमकौतकै ्


। वशयिदयः। ु शकरासिमिलत
तथा िवक। िसतयतः  ं ैः।

ूागकालतः ु
मडलािदतः। आः अजकारयोरिप िवषयः।
ु ु
कमदय ैः रिसत ैः॥ ४१॥

उलैिरािदिभः िूय इनै विभः 
ोकै नानाि ैः
पजन  ु
ू ैनानाफलूािमपिदशित। तऽ िसत ैः पिै रयः।
् ु ु
लोिहत ैत कमदाा ं ूावपािदिभरिप ौीलाभाय।
सौगिकै ः कारैः सिभः सौगिकािदिभः। तथा
 वँयीधनिसय े कपरैू  िरयः।
समाभीलाभ इथः।
--------------------------------------------

p. 402) ृ
वऽय ं तथाारमज ं ततथा।
नवयोिन ं िवधायाऽ म े माया ं ससाकाम॥् ५१॥

े ्
आिलास ु कोणषे ु माणाकमािलखत।

 े
बिहदलिप े े वै॥ ५२॥
तथा िलखििबमण

बिहमातृ कया मायागया ूितलोमया।


े चािभसव
बमण ं े तने यण े ् ५३॥
े साधयत॥


समवाित ं पजाधारणापनािदिभः।
ू  वा ौमखडक॥
य ं रोचनयािल भज े ५४॥

--------------------------------------------


मृगदमदाा े  ततः
े े मृगमदने चथः।
ं मृगदन
ू
यजनतः। त ैः कपरािदिभः। ै  ैः॥ ५०॥
जधभित

वऽयिमािदिभः ापनािदिभिररै ििभः


ोकै ः पिवशरया ू
तृतीयया मलिवया
 े ं तििनयोगूकारूाव ं च करोित। तऽ
यिनाणोपदश
ु ु
ततः अदलामतः। तथा कलसरीपटलो ूिबयया।

अऽ म े सवमयोिनम। ् े ं
े माया ं ूावत खा

सिवसजनीया े ू ं
ं पिवशरिवायामकादशारभता।

ु े ु माणाक
अस ु कोणषे ु मकोणिवधरष  ं
ृ ू ं ू
ूथमितीयखडूकितभतपिवशरमलिवा -
ं े ु आिदतोऽराकिमथः।
रपिवशकष ्
 आिलखते अमात ्

े तथा
ूादियिमित सदायः। बिहः नवयोनः।
ु ू
ूागबमसचकः। े ूितदल योिनिलिखत
ििबमण
े विहः
िवारनवकापिरतनािन षोडशाराणीित शषः।
 ृ े मायया खगया
अपऽपािहगतवऽयारालवीथीय।
 ु
िवसजनीययया ु
िबयया ु े च।
े अनलोमन
च। बमण

ापनािदिभिरऽािदशोऽिभषकािदिवषयः। यिवरचनाबमो
  े वऽय
यथा अभीमानॅमतोऽविहिवभागन ृ ं
समसऽू ं िना ऽऽादलं प ं िवधाय

तिणकाया ्
ं ूावत नवयोिनचबं िवधाय तऽ

सवमयोिनम े
ृ ू ं
ूथमितीयखडूकितभतपिवशारतृ ू
तीयमल
े ू ं सिवसजनीया
िवायामकादशारभता  े ं
ं खा

साधकािदऽययामािल
े ू े
वाकोणमािदूादियालिवारािदतोऽौ

सिल तिहरदलष ु
े ु ूागबमात ् 
सवमिलिखत
खािवधर िशारषोडशकं ूितदलं िरं बमात ्

समािल तागतवऽयारालवीथीय े

--------------------------------------------

p. 403) ु ृ िस मग ं तिधाय त।ु


गिलकीक

तापयिािऽष ु िदन ैः ूागै े ् ५५॥
ु ः ियमानयत॥

् े वा फलकोदर।े
दरदने िविल ैतत पट
े समावा पजय
तऽ दव  े ् ५६॥
ू े ैिदन ैभवत॥

ु ं स नरनारीनपािदकम।
वश े िऽभवन ृ ्

ु ् ५७॥
गजवािजतरािदितगजातीरिप ीवम॥

ु े वा नदीतीरऽथबा
त ं िसतीर े े ्
िलखत।
े समावा दव
गौरकण ू े ् ५८॥
े तऽैव पजयत॥


समरोगःखािशािः ािदत ैिदन ैः।

लाभा पजनाऽ ु ् ५९॥
पशदासीधनािदनाम॥


ृ पीठे तिनपजनात।
त ं चन ैः का ्


पऽपौऽकलऽााधनधाािदमान ् े ् ६०॥
भवत॥


तदय ं हम ू  वािल धारणात।्
े वा भज

समरोगःखािरिहतो ु
वत े सखी॥ ६१॥

--------------------------------------------

 ु
अवा ं मातृकया िवसजनीययया ूितलोमया ूावत ्
सव ु
ं े तावीामनलोमया ु
अनया िबयया च तथा
ूावत सव ू े िविनयोगात ्
् ं े वमाणपजािदबमण


सवफलिसििरित॥ ५४॥
ु इरै ा
यिमािदिभः सखी  ैः सिभः ोकै 

य ूयोगपकमपिदशित। तऽ य ं ूो। े
ं आिलित
पददो ू
े वा िवक।े िस मधि। ु ृ य।ं
गिलकीक
ु मडलािदिभः।
ूागै  दरदने ूावत।् एतद ् य।ं वा िवकाथः
ू े
। तऽ यम े पजयिबमतः। ् े भविदित
त ैः ूावत वश े
पवऽ  ु
ू  सः। तरः ायः ितजातीतदी जातीः

वशयिदित ु े समितीर।
े िसतीर
शषः। ु  अथवित
े वा िवकाथः। े च
् े ् तऽ तऽ ससम
तत आिलखत। ु े भतल
ू े इित शषः। ू े ्
े तऽ य े पजयत
ूावत।् उिदत ैः ूावत तऽ
् पजनािदयः।
ू े
तऽित

िसतीरािदिवषयः।

--------------------------------------------

p. 404) ू
ूादिणोद सऽषिनपातनात।्

कोषे ु पिवश
ं  े ् ६२॥
ु ऽीिण कोणषे ु माजयत॥

 ं ततः शषे ैयोदशिभरीिरतम।्


कोैळ
त े शिमायाामािलाा ं ततोऽिभतः॥ ६३॥


िलखिा ् ू े  े
ं ततिन पजयदराऽक।
ु ् ६४॥
वािता ं विनता ं मानकललाितलिनीम॥

तृणराजदले का 
ृ य ं सषपिरिभः।

ु  ु ् ६५॥
पशठीमागिधकामिरचाकपयोयतम॥

िनशास ु िसग ं दीपवौ सापययम।


े ्
 ु तिवो िदन ैः ियम॥् ६६॥
िवा ं ऽयोदशाणा

--------------------------------------------

े चायः। आाचरा
धनादीना ं लाभाित

वलालघनीयवचनतः।  ६१॥
वाय ं िवकाथः॥

ूािगािदिभः सिभा इदै शिभः

ोकै योदशारया ितीयया मलिवया
 ं तने यण
कोवळयिनाण ु
े ूयोगचतयोपिदशित।
े शषे ैः कोैयोदशिभिरऽायः
तऽ ऽीिण ूितकोणिमित शषः।

। त े य सवमको।
े शिमायाा ं शििरित
 खाया
िवसजनीय े ्
ईकारािप नाम अऽ सदायात ूकरणा

िवसजनीय ू
े च पवाना
नाम मायित ं नाम अऽ ूावत ्

खाया े नाम तने
मायित
े ू  े
िवायामकादशारभतिवसजनोयखा ं यथा भवित
 आा ं साधकादीना।ं ततः मकोतः विहिरित
तथा इथः।
शषः। े ु ं ादशारा।ं तिन ्
े िवा ं सशिखािवधरा
ू ेे
य े पजयवीिमित े यिवरचनाबमो यथा-
शषः।

ूादिणोद समारालािन षटसऽायाा

पिवशितकोािन िना तषे ु कोषे ु ूितकोण ं ूितकोण ं
चतषु ु कोणषे ु ऽीिण ऽीिण कोािन सय
ू ादशकोािन म े

वळप ं यथा भवथा 
माजिया िशकोऽयोदशक

सवमकोम े

ऽयोदशारितीयमलिवारऽयोदशके
ू ं सिवसजनीया
एकादशारभता  े ं ूावत ्
ं खा

--------------------------------------------

p. 405)  े े कामरान ैः।


आकषयवागऽ
अवािभ दशिभमृि तमित ु ् ६७॥
े सिनितम॥

ू  तालदले वा तदािल िवमहम।्


भज
ू ृ ैः ऋज ु त ं तापयथा॥
मधिूितकत े ६८॥


नरनारीनपा े
ं ूािणना ं हिवलाम।्


करोित यावहा ं त े ूतीपा लपि च॥ ६९॥


कलैयमािल ू  ौम े िसतऽथवा।
भज े
्   ् ७०॥
जिपा धारयते सवरोगःखािनाशनम॥
ग ैिरकै नोपते ैरािल िवमलार।े
तदा ियः शयान वैिरयो दाससिभाः॥ ७१॥

ृ ृ षोण ं त मतः।
वयाराका
 ं नाम िविलािष ु षिप॥ ७२॥
भःू गभगत

--------------------------------------------


साधकािदऽयाायामािल

तदधःपिकोमिऽकमकोमार ु बम ं
य

ूादियिनगमनगा िशकोादशके
 े ुं
मकोिलिखतसिवसजनीयखािवधर

ितीयमलिवारादशकमािल तऽ
ू 
पजािदिभवमाण 
ैः ूयोग ैवमाणफलिसििरित।
 य ं ूो।
तृणराजदले तालपऽ इथः। ं पटलवण
ु ं
मागिधका िपलो िसग ं ूावत।् दीपवौ दीपपाौ।

तिवः सााशािभमखः। 
िदन ैमडलािदिभः। नचागत ्
े तऽ य े िता अवािभ दशिभः
साापिदित शषः।

नयनूीािदिभमरणािदिभः। मृितिमित दशमावाप।ं वा

िवक।े तद ् य।ं मधि ृ ैः साायाः।
ैः ूितकत
तिमाणमकिऽश ं ु ु
 े ं े पटले वमाणाशकानगणतः। तथा
 अशः
िवाजपसिहत ं दीपाौ ूोिदनािदथः।

सामािदिवषयः। त े ूािणनः। ूतीपाः ूितकलाः। 
कलैमसीिभः।
े ् अथवित
िसत े ौमिवशषणमतत।
े  जिपा
े िवकाथः।

ूाणूितािदसिहत ं मलिवाम।् आिलयिमित शषः।
े धारयते ्

तसिहतारिमितशषः॥ ७१॥
ृ े 
वयािदिभविहिर 
दै शिभः ोकै ः सारया

ूथमया मलिवया 
यिनमाणबम ं तने यण

ूयोगकोपिदशित। तऽ त षोण

--------------------------------------------

p. 406) ्  बमण
षडरािण िविलखते सााः े वै।

यमतालपऽ ू  े 
े भजौमऽकपऽक॥
े ७३॥

े तत।्
ूज िवामयतु ं वीके िनिप
े ु
तऽ िता यभजगाः े तिन॥
पलायऽथ े ७४॥


तिकादौ ं
सिल ं
सजा ु
 कऽिचत।्

ू ृ े ७५॥
े े रतो गह॥
िवधाय िनशः पजासमत
ू े े
भतूतिपशाचापारवतालरासाः।
 ु ृ
यगवभजगविकाा न तऽ वै॥ ७६॥


तिा कसिलले जिपा िवयानया।
े डनाशनः॥
सहॐवारं सिललैरासकः े ७७॥

तीत ं जठरे ूामशषे ं नाशयिषम।


े ्

े ं परमशािन
दहग े िऽिवध ं भीषणाकम॥् ७८॥

--------------------------------------------

भःू गभगत
 ं भिरित
ू ओकारः िमित िबः
ू  ू  -
ूथममलिवािदवणभतसिबकऽयोदशरगभगत
 नाम ूावत।् षडरािण मिलिखत
िमथः।
ू ु
ूथमारमलूणविवधरािण साा  मलिवायाः

े अमािदूादियपण
बमण े एतिखित े
े शषः।
े  िवा ं सार। त।ं तिन े
अथवाहा।
े े याय ं िवरचनाबमः यथा
िनपिदन।
े  
अभीमानॅमणनाविहिवभागतो ृ
वय ं िवधाय
ृ
तऽाबम ्
े ूावत षोण ्
ं िवधाय तत षोणम े
ू ू ू ं ूणव ं ूावत ्
ूथमभतसारमलिवारभत

सागभमािल बिहःष  काणस ु अमािदूादियने

मिलिखतूणविवधरािण ू
मलिवायाः सााः (?
े ् एवमत
षडाः) षडरायािलखत। े ं
ू 
भजािदतम े िलिखा सूाणूितं सारीिवामयतु ं

जिपा त य वीकिनपणाऽाः सपाः तिन

एवोािटता भवीित। त ं ऊिकादौ  े
ऊिमकलीयकम
ु ्


आदौ शो वलयादााभरणिवषयः। रतः पष।

विकााः ू
आशो  तामषकािदिवषयः। तऽ
ृ े
ािपतगहिवशषणम।् तत ऊिकािदिलिखत
्  ं यम।् अनया ूथमया
 आसकः
सवणया े अिभषकः।
े े
डनाशनः 
सविवषापहरः।

तािधवािसतािभरिः मकः

--------------------------------------------

p. 407) े नािरकलदल
तििल नखामण े े रन।्
ू  नखािदना॥ ७९॥
ू ं फिणन ं िवाजपप
तिप


पीडनात पाटनाोगी े ्
पीिडतः पािटतो भवत।
् ८०॥
एव ं स िऽूबारं गरलं नाशयिददम॥

वा कास ु समािल यम  दवताम।


े ्

तऽ त ैवयत ् भोिगन ं न ॄजिहः॥


 े स े ८१॥


अनावािन िवायामरािण ऽयोदश।
त ैः षोडशरोपते ैः साौ
ं च शतयम॥् ८२॥

--------------------------------------------


दहगिमित े ं िऽिवध ं
िवषिवशषण

ूावावरजमकिऽमाकम।् एतं भवित


यािभवािसतािभज ं जलं पीत ं जठरगतिवष ं दहगत ं

िऽिवध नाशयिदित। तद ् य।ं तिप
ू ं य ं

िलिखतनािलकरपऽप ं रिऽायः। पीिडत ं पािटतिमित

िदादीकरणीय ं यपीडनात पाटनात ्
पीिडतः

े  एवमपतः।
पािटतथ। ् ं य
िऽूकार।ं ूावत इद
् य।े त ैः तािभिरथः।
वा कास ु िसकताष।ु य ं ूोम तऽ 

वा कािवशषणात।् अऽािप िदादिच ं ोजत।
े ् ूबोिप
ु भोगी
े ् ८१॥
बिहः वा कावनात॥

अनावानीािदना े े ोकयने
महरीन

पिवशाराया ृ ू
ं खडयूकितभताया ं तृतीयाया ं

मलिवाया ु
ं ूावदपनयोदशिभररै
ं ः
 ु
ं ै ैयाकमपिदशित।
ूसारणादोरिशतस तऽ
 ृ ू
िवाया ं सवूकितभताया ं पिवशाराया
ं ं

मलिवाया ं ऽयोदश तािन त ु ककार उकार रफ
े लकार यकार ओकार
हकार सकार वकार जकार नकार शकरारािण।

े ूागूयोजकाितलनन
अवामृरमहणऽिप ं ु
े सयािप
े ु
र महण े ऽयोदशिूावात ्

ृ े त ैः अनावारै
तयोररयोरनावमव। ृ ः। तािन

अोरिशतसारािण। ू 
पवाय ू े ु
पवष
े ू 
े अिवे पटले पवऽ
याय।
ृ े े ोकऽयण
वऽयिमाकपाशमान े ूो।
े मतः

सवमतो 
य।ं अरयोः। विहमयोिनतः। े
ूावििलखिदित

ं ैररैः। अौ सय।
सः। त ैः अोरिशतस

महरीित

--------------------------------------------

p. 408) ू 
तािन पाय े त ु िविलखतो
े यम।्
बिहः ूावत ैः ाद ् यायौ महिर॥
े ८३॥


ता  े ु िविनयादीिरत।
ं सवारष ु े
े ८४॥
ितीयादीिन यािण स भाािदवासर॥


िविनयात ्  े ू  ्
ूोकाालखनपकम।
ु ् े तत॥् ८५॥
े साधयित
वाराा ं समीयामािलखत


वँयाकषणशाा ै िवदादायतः।
ूोबमण 
े िविधना शािमचनतथा॥ ८६॥

--------------------------------------------


सिः। ू े ु यषे ु आ े
एतं भवित पवष
े ु
वाादरूवशबमाऽयापऽाजनवयोिन
ृ -पे

य े सवम े रिवकतपिवशार
ृ ं े
ू ृ ं
मलिवानावारऽयोदशकसजाताोरिशत -
ं े े
सरािदतोऽरय ं ूरं
ु े
साापतमािल े
तागतकोणस ु

सवमिलिखतारयापिरतनाारायमात -्

ूादियनािल तिहरपऽषे ु ूितपऽ ं
ं े नवयोिनिविलिखतारदशकापिरतनािन
ययिमितबमण
ं ू षिशरािण
षोडशारािण ूावदािल एव ं सभय ं

बमाििल वावऽयारालवीिथय े ूावत ्
ु  ् एतत ूथम
े ं कात।
मातृकावन ् ं य।ं एवमिवे य े
ू  ं ु
पविलिखतारषिशितकापिरतनमपिरतनमरषि -ं

शितकं बमणािल ू े यण
पवन े सहाौ यािण

सादयिदित॥ ८३॥

तािदिभजिनािम ःै षिः

ोकै ाकिविनयोगािदकमपिदशित। तऽ तषे ु अस ु यष।
े ु
आ ं यिमित शषः।  े
े उदीिरत े वँयाकषणािदषडशीिततमोकन

वमाण।े स इित पददः।
े भाािदवारके आिदशः
ु ृ ु
सोमाारकवधवहितशबशन े ं वारे
ैरिवषयः तषा
इथः।  ु वमाणकमस।
 ूोकमस  ु आालखनपवक
े ू  ं
् ू   वाराा ं
ूावत साािदनामािलखनपवकिमथः।
े तिदित लखनीयवाप।
सााधः साधयित। े ं एतं भवित

सवमगतारयम े ूकिन
े ् े एताधयित
वार े

--------------------------------------------
p. 409) ू ं ािप ािपत ं पोतगभक।
सम ं पिजत  े
ताशयि तोतमधौ स तथा िशव॥
े ८७॥

तथा वारषे ु तषाािलायिवाम।


े ू  े ्
् ८८॥
वाितषे ु समषे ु त ैिदन ैावायात॥


रोगशाि ं जय ं लाभ ं नानाभीाथिवमहम।्

शऽभ ृ  ् ८९॥
ु ं वश ं नारीनपमािदजिनाम॥

ू ्
े बमात।
ूादिणोदसऽायाालयत ्

ु ् ९०॥
ं ं तत ैकचािरशतःशतम॥
ािवशित ं

तषे ु कोणषे ु पिरतो माजयत ् ू  बमात।


 े पववत ् ्


पपाशदािन कोवळ महिर॥ ९१॥

ं ं तषे ु िद ु िऽकोणकम।्


शतय ं च ैकिवश

मऽविशनवकम े ् ९२॥
े नामोदरा ं िलखत॥
--------------------------------------------

 े
अरायधराामािलखिदित। े
आयतः अिित शषः।
े े िविधन
ूोबमणित े े
िवशषणम।् स िविध ु


ूाणूितापरःसर 
ं आधारापनािदः। अचनतः तऽ
े ू
दवीपजनतः। ु े पिजतम।
े समय
तथित ू ् तावारषे ु नाशयीित

ं े
यसकसापया बवचनम।् िशव े इित दवीसिः।
े ु


तिित े
वारिवशषणम।् उािन याणीित शषः।
े त ैः
ूावडलािदिभः। तािन रोगशाादीिन वमाणािन।

मािदजिनािमािदशः अमासामािद
सकलूािणजातिवषयः॥ ८९॥
ु ः
ूािगािदिभः िशव े इःै षिः ोकै ः ूागै
रूसािरत ैरोरिशतस ू
ं ैमलिवा -
ृ ू ं
रैरिवकतमलिवारपिवशितकै ं
 ैकिवशिधकि -
 ं तििनयोगाोपिदशित।
शतकोपवळयिनमाण ं तऽ
ं ं ूाािवशित
बमाािवशित ं ं

दिणोदािवशितिमित  तत आालनतः।
एव ं बमािदथः।
तषे ु एकचािरशदिधकचतःशतसष
ं ु ं े ु कोष।
े ु कोणषे ु चतष।
ु ु
ू 
पवव ्
े वळाकारं यथा भवित। बमात पपाशत ्

ूितकोण ं पपाशत कोािन इवे ं बमािदित यावत।्
ं ू चतषु ु कोणषे ु िवशिधक
सभय ं ं े ु
िशतसष

कोिथः। ु
 चतःकोै 
ः ूितिदशमकैे ककोमाजनत
 अािन माळनाविशानीित
इथः।  े तषे ु
शषः।
ं ं
एकिवशिधकिशतसष ु कोिथः।
े  चतःु कोषे ु
 इथः।
ूितिदश ं एकै ककोमाजनत  ूातः ूािदग
पिकोषे ु मकोमारथः।
े  तािन

अोरिशतसाित

--------------------------------------------

p. 410)  े वै।
माया ं तदिभतो मवणाििःबमण
् ९३॥
िऽकोणषे ु च साािन िलखळिमतीिरतम॥

तळय े त ु पटे ौम े वा सिसत


ु े शभ।
ु े

िविला  त ं पोत े रित वािरधौ॥ ९४॥


ूागािन े
समािन साधयळिपणा।
े े कालन
यणानन े ूोन
े सतत ं िशव॥
े ९५॥

--------------------------------------------

ृ ू
रिवकतमलिवारािण े ् यावदरपवसानतः।
िलखत।  म े
े शषः।
यित 
े नवकम े नवकमको इथः।
नामोदरा ं साधकािदनामगभा। माया ं
ं  ू
पिवशाणमलिवाया ू ं तदिभतः
एकादशारभता।

तदगतमकोानरूािमकोमार

ूादियिनगमनगा े मकोवज
िऽःिऽःबमण
े िऽकोणषे ु चऽ
ूितकोिमित शषः। े चकारातषु ु िऽकोणिप


साारािण मायाािन िलखिदित। े
त ं वळयिमित शषः।
यिवरचनाबमो यथा ूादिणोदसमारालािन

ािवशित ं
ािवशित ू
सऽायाा

तने ैकचािरशदिधकचतःशतसािन
ं ं कोािन िना तषे ु
चतषु ु कोणषे ु ूितकोण ं पपाशोािन सय


िवशिधक ं
िशतसािन काािन ूाव े वळाकारं

यथा भवित तथा तथा माजिया तततषु ु िद ु ूितिदशमकैे क

कोमाजनतािर ृ िशषे ु सदशािधक
िऽकोणािन का
ं े ु कोषे ु सवूाचीनपिकोऽय
िशतसष  े

मकोमार ूादियूवशगा
ु ं
यबममोरशतिशतसािन ृ ू
रिवकतमलिवारािण

यावदरपवसानमािल ततो मतः िशषे ु नवस ु
कोषे ु सवमकोम
  ू
े पिवशाणमलिवाया

ू 
े ं सागभामािल
एकादशारभतखा े
िशस ु

कोषे ु मकोानर
ं ु
ूाचीनपिमकोमारायबम ं

ूादियिनगमनगा ूितकों पिवशार


मलिवारािण े ु
खािवधरािण ु गत
ऽीिण ऽीयािल चतिद
ु े
िऽकोणचतिप ्
मकोवत ससाा े
ं खामािल तने

े वमाणान िविनयोगान
यण ् ु 
कािदित। ु े इित
वा िवक।े सिसत

ौमिवशषणम।् रित यिमऽायः। तने कभत
ृ  ू यिमित

। ूागािन 
अऽ ूोािन काािण। े ूागवडलािदना।
ूोन
े ु
िशव े इित दवीसिः॥ ९५॥

--------------------------------------------

p. 411) े पाशसं सामशताडनात।


ता ं दव  ्

आकष ु
 पादा े सािलं ूणित ं मः॥ ९६॥

र रित ्
े भाष ं रन िवा ं जपििश।
ु ् ९७॥
े सिनितम॥
साो नरोथ नारी च वशमित

 े
अथवा सािलं सा ं ूावािदनमश।
े ्
ृ ं जपते ूावशी
ूोतकशसमाक े ् ९८॥
भवत॥

माराणा ं तजोिभः परीत ं वा तथािवधाम।्
े े
यमवानया ् ैश
ु रन जाप े ् ९९॥
 ं नयत॥

ु ु त े ूोा साथसािधका।
एव ं सा कका  
ु ततः॥ १००॥
लिलतािवमहा यने विशािदयता


बितमयी ाििरित सक ् समीिरता।
् ृ
अा िनफालनाि े तं ासात कतम॥् १०१॥

ं पटलम॥् २२॥
इित षोडशिनात े ौीकािदमत े ािवशत

--------------------------------------------

तािमािदिभत इ ु 
ै तिभः
 े 
ोकै मदवताभावनाकषणवशीकरण ं ऽैिव ं ताः
ु ु
ककाया े विशािदशकपिरतवासना ं चोपिदशित
दा
। तऽ तािमोरोके (वातत) ् रिननायः।
े सािम
  े
पदा ोकोरागताकषीिमननायः। िवा ं
ं  ूथवित
पिवशाणा। े पावौ।
ृ ूावािदन ं
े ूावत।् आकष
ररित  दव ्
े रन िवा े
ं जपिदथः।
् ु सावगः।
भवते ूागः  माराणा ं
ं  ू े
ं तथािवधा ं ररित
पिवशाणमलिवाराणा।
ु ं यमवे आकषणात।
भाषणािदया।  े एतं भवित सा

मारतजोिभः े
परीत ं तजःसहनाशात ्

ु यमवे दवताकषणािदव
ूावाषमाणािदयः े  तामः

रन िवा ्
ं जपन वशयतीित। एव ं ूोपतः। त े इित दव
े िनिदशित
े ततः कारणात॥् १००॥
। यने लिलतािवमहवकारणन।

इित षोडशिनातषे ु ौोकािदमता पिरपण


ू  त

ूपसारिसहराजूकाशािभधानन ु
े ौीसभगाननाथन

िवरिचताया ं मनोरमााया ं
ाायां
े ु ु
षोडशिनाविलदवतापककािवािवधानूकाशनपरं

ं पटलम
ािवशत ् ू  परामृम।्
पिरपण


मसा।

ं े िबयागताः।
ादशाािन यािण ािवश
माः ःु सापादै ्
 कचािरशतयाम॥


ऽयोिवशपटलम।्

ू त ु पमी।
अथ षोडशिनानामभता
् १॥
तिधा किथता पवू  तदािन च पजनम॥

ू ैः।
साधन ं िसम ूयोगानपजन
 ै वािम समाभीिसय॥
होमैय े २॥

ु े च।
ृ माणः सिभः षगन
अािन का
 ् ३॥
ं ैजाितिभरितम॥
दशिभः सिभः सस

ृ ृ
िऽकोणवषोणवयसमितम।्

ू े ् ४॥
िवधाय चबं तऽैव नाावा पजयत॥

--------------------------------------------

ू 
पविन ् ं े पटले षोडशिनाना ं बिलदवतायाः
ािवश े
ु ु
ककाया ु
िवधानमपिदँयानर ू
ं षोडशिनाभतायाः

पााया वाराा िवधानमपिदशित। अथ
े े े ऽयोिवशन
षोडशानयोकशतपण ं े पतलन।
े तऽ अथ

षोडशािदना िसय े इण  ु
े ोकयने पटलाथानपिदशित। तऽ
पवू  तृतीय े पटल।े साधन ं िवाया इित शषः॥
े २॥
अानीािदना ोकन ु
े षडासमानपिदशित। अऽ
  ू े
ृ इोरोकोराागतपजयिदयायः
अािन षट ् का
  ं
। माणवमाणसाबमिभ ू
ैमलिवायामािदतः
ू िऽचािरशतारै
सय ं ु े षिररैः
ः। षडयगन
े  जाितिभः दयाय
िशरोमः षिररैः िशखामथः।
े े ् ३॥
नमः इािदिभः षिः। अित िबयािवशषणमतत॥
िऽकोणािदिभिरतीःै षिः शाकदा ू
 िनपजाचबं

सावरणयपजािवधान ं िनभजनबम ं तलापिदशित।
े ं
तऽ समित ं चबिम िवशषण।

िनपजाचबिवरचनाबमोयथा अभीमान (ूमाण
  े ैकालाराल
ॅमादविहिवभागन ु ं वय
ृ ं िवधाय
ृ
तदवम ु
े ूागमानतः षोण ं िवधाय ततः
े ाृ ं व
सिरखाृ ृ ं िवधाय

--------------------------------------------
p. 413) दशोरशताा  वाराहीिवया िूय।े

सवम े सम  वामदामकोणतः॥ ५॥

बोिधन िन चडोडा ैव नामिभः।



आबीजासूाण ैपतामथ ू े ् ६॥
पजयत॥

 े ्
ष  कोणषे ु ामािदॄााा वामतोऽयत।
ृ े च ैव महाल पम मतथा॥ ७॥
व

बिल ु षोडशाणन कापचारकै


ृ ः।
तदम े ता ं जपिा
े ं सहॐमथवा शतम॥् ८॥

ु 
होम कािनशः ु ु िलतडलै
सशै ु ः।
घृतने वा ततो िवा िसा ादततः॥ ९॥

--------------------------------------------


त े ूावत समिऽरख
े ं िऽकोण ं यथोपदश
े ं िवधाय तऽ

दवीमावा वमाणबमण ू े
े पजयिदित। नाावा
े ु े तो
े नाा। ितीयाने िबयायन।
सिबकखान
ू े ् वमाणबमतः
यथा ॑ वाराहीमावाहयामीित पजयत।

दशोरशताा  तृतीयपटलोया। िूय े इित दवीसिः।


सवम 
े चब सवमिऽकोणम 
इथः।

वामदामकोणतः दाः। ु नामिभः
चडोडािमा
 ् नै ामम
अाः पिरवारशीनमोरऽ  ु  ःै पजयिदित
ैत ू े
सदायः। आबीजासूाण ैिरनने ैतं भवतीित।
बोिधन िनी तामाारे सिबके ब इित  ं इित
ु 
चोा  ततामा ं चताा ं

नमोाामचिया ततडोडा ु

मातृकाारभतकार ँ
ओकारूकरणूा िब त ैः
ं ु ं  इा
सयत ु  तदनरं पारूो
 बोिमित

चोाय  ततडोडाय ै नम इाचयिदित।
 े अऽ

बोिधािदशिऽय खावै ु  बीजाािदित
धय
 े ्
सदायः। वामतः अूादियने अचयत।

खा 
ैनमो 
नै ामिभः। अऽासा ं शीना ं साना ं

खां ृ े
बीजारािहािदित च सदायः। व
 ृ ं तदम े दा
सववागतवयवीा। ु ं
े अम।े अिभमख

चामरतालबसीतािदातािभरनािभः
ृ
शििभवयवीा 
ं पिरतः ितािभमहालािदिभिरित
सदायः
--------------------------------------------

p. 414) े
िजतियो हिवाशी मौनी सास ु पजयन।
ू ्


िवा ं जपसा  ् १०॥
ं े तपणम॥
ं ं तशाशन

अन ं हवन ं का


ृ िसमो दयाितः।

गभः ु ु शािचः माितः॥ ११॥
ससः


ूयोगानाचरा य ैिरमिखलं णात।्

िसयतो दाः ूसादाैभवादिप॥ १२॥

े कोलाा ं तकानसिभाम।्
े दव
ाय
आकठं विनतापा ं लििशरोहाम॥् १३॥

--------------------------------------------

ू े ं मतः ूावत।् तथा


पम वाराह मलदवता।

मलिवया  े
े अचयिदित
िऽवारादहीनिमित शषः। ू 
पवऽानयः।
एतं भवित चबम े दवीमावा
े तदनरं सिबकया

खया िवधरैु नमो
 
नै ामिभर  तिहः ष  कोणषे ु

ॄाााामडााः षी
 ृ
सववावयवीा े ु
ं दममिभमखमासीना ं

ूोरािचपिरवारा ं महाली ैव ं सय

सशीामम ैः खा 
ैनमो 
रै िया ु
पनरिप
म े दव ्
 े इित।
े तिया िऽवारादहीनमयत बिल ु षोडशाणन
े विलमण
षोडशारण ू
े पजारावसानसमय े विलं ूावत ्
ु   सवऽ विलयूदान ं मलदवतामभाग
कािदथः। ू े े इित

सदायः। उपचारकै ः षोडशिभः। आवाहनानरं पजा े
 ु
च अऽाापनमनमिप ू  े साधारणोात।्
पवमव

षडमलाा ् े
ं ूावत ापयिदित ु
मागमः। ता ं
 वा पारे इित
दशोरशतार। अथवा िवकाथः।
ूोिनभजनतः॥ ९॥

िजतिय इािदिभवभवादपी
 िै िभः
ू े
ोकै मलदवतायाः ु
पररण ृ ु
ं कतपररण

ूयोगाहोपिदशित। े
तऽ जपस े  ं
ं ं कवलमन
ु 
ं ं  ं हवन ं च कयािदित
हवन ं जपदशाशतपण
 ं िसमः ूोपतः दयाित
सवमसामा।
् े वैात।् अिपः
इािदिसमलण।ं वैभवात दा
ु े १२॥
समय॥
े  ु इ
ायिदािदिभिवौत ु ं
ै तिशता े
ोकै ः दाः

सपिरवारायाः तिनपजास ु ान ं आवाहनोपिदशित। तऽ

ायिदािदिभः िशव े

--------------------------------------------

p. 415) े
िऽनऽामहा ु ्
चबसमथाजम।
ु ं शीरमभय ं वरदं तथा॥ १४॥
पाश मशल


दधाना ं गड े सखासीना े ्
ं िविचयत।

िनपजास ु तीमानाः रिव॥
े े १५॥

ूयोगषे ु रव
े े िसहा
ं ं ायगामिप।

गजाढा ं हयाढा ं तााढा शििभः॥ १६॥


ँयामामणा ं पीतामिसता ं धॆिवमहाम।्

तयोगषे ु च तथा ायदवाय॥


े े १७॥

अणामणाकामणािभ शििभः।
् े े ् १८॥
ृ ं पम ायन जपँयायऽिनशम॥
आवता
--------------------------------------------


इिै िभः ोकै दाः ू
तिनपजास ु िचयोगषे ु च
े ु
ानावाहनिवशषािदकमपिदशित। े दवीिमऽ
तऽ ाय े
े दाः
चकारण े ू
सपिरवाराया लिलतापजाया ं
ु ू
े तिनपजािदष
तमानायधाकाराकानमरण ु

े ायिदित
वमाणबमण े  कोलाा ं
सदायाथः।
ु आकठविनतापािमने
वराहमख

कठादधोपिवमह वराहाकं ूमादनािप न
िचनीयिमित पिरहरतीित यावत।् लििशरोहा ं लिदव
 ु
े ं १३॥ अऽायधबम
ऊामिपलकशा॥ ु
ु े ू  ु ैिरित शषः।
े दधाना ं भज
अभजषािददिणवामबमण। े

सीरं हलं िविचयिदित ू ु
िनपजास।

वमाणगडतरवाहनान 
पिरवाराथा ु
पनिदोषः।

तीः पिरवारशीः रिदित ू
िनपजािित ू 
पवऽायः॥ १५॥

ूयोगिािदना  े ु
अवाय े इने ोकयने सवूयोगष
 ु
सामाने वाहनवणािदकमपिदशित। तऽ शििभः पिरवारशििभः
े शषः।
। सहित े वमाणबमण॥
े १७॥
अणािमािदना ोकन ु
े ता एव ानमपिदशित। तऽ
् १८॥
अणाका ं परागािदिभः कताकाम॥

--------------------------------------------

p. 416) ू े
पीता ं पीतारा ं पीतभषणॐिवलपनाम।्
् े ु त ु सदा॥
ृ ं ायते नष
पीतशावता  १९॥

ँयामा गम े माग  िसहा


ं ं भीमिवमहाम।्
ु ् २०॥
शििभः समानािभरािभः समायताम॥


िचयन ूजपन ्
िवा े
ं यजिमतः।

ाान ं भावयी ोजदिवै
भवः॥ २१॥

ं  ु ु ू ः।
िसहीिपशरभिकरशकरै
ु ैभमैदििभदमरै
गवय ैभजग   ः॥ २२॥


चौरैः बरूहरण ू र ैभयावहै
ैः बरै  ः।
ू े
भतूतिपशाचा ु े े २३॥
ैराकलऽरयसट॥

अलमाग  िविपन े िगिरे तथािवध।े


े े ु
रवीमपा ् ु
ं िनरातो ॄजते सखी॥ २४॥


समरिप भीमषे ु पत ु रथदििभः।
े ु रषे ु 
सटष े ् २५॥
ृ े ं िवजयी भवत॥

--------------------------------------------

पीतािमािदना ोकन ु
े नूयोगमपिदशित। तऽ
ृ ं पीतवणािभः
पीतशावता ृ ् १९॥
 शििभरावताम॥
ु इःै पिभः
ँयामािमािदिभः सखी
   ु
ोकै गममागरािवधानमपिदशित। तऽ अनािभः
े ं
ूकमसातािभः बोिधािदिभरावरणािभः।

अिवैभवः अौाािदिभरिपिरदािदयतः। भीमैिरित

िसहादीना ं सवषा े
 ं िवशषणम।् अ ैः शाखामृगािदिभः। आकल
ु े

िनिवड।े अरयसटे अरय ैः िपिहतमाग। अलमाग  इतः


ू  ु े शषः।
पवममानगोचरतयित ू  िगिरे
े तथािवध े इित पवऽ

इननायः। े े शषः।
उपा ं ँयामािमािदना ोकनित े

िनरातः िनतरा ं बोशरिहतः। ॄजिदित
ं  
ूोोपसहाराथाा ु
पनिदोषः॥ २४॥
े 
समरिािदिभमदोत ैिरःै पिभः ोकै ः

समरिवजयानमपिदशित। तऽ रषे ु मरणिनरोधनूलापनाम ्
े (?)। इं
जिवशषः

--------------------------------------------

p. 417) ू ं गदा ं सृिणम।्


नखरं िरका ं खं वाण ं शल
 ् २६॥
चब दिण ैिवॅािभभमिवमहाम॥

े ं च चाप ं डमकं हलम।्


 खटक
तजन
पाश ं श दधतीम ैनला ं शििभः॥ २७॥

गजािधढा ं िरदैः शाढःै समावताम।


ृ ्

वैिरसना ु
े ं समा िनपा पिरघ ैभिव॥ २८॥


तपिभतः ् े ु 
े कदलीकतसलम।
ूत ्

चर शिवै 
ृ  भीमारावैदोत ैः॥ २९॥


भानमडलमा ू
ं शलूोतािरिवमहाम।्

े  ू ं दव
तहिनिाशला े ् ३०॥
े िविचयत॥
कठमाऽ े जले िा जपिामनधीः।

े वैिरण ं मारयज
सराऽूयोगण ् ् ३१॥
े रात॥

--------------------------------------------

े िरकं अिसधने ं ु भीमिवमहािमित


वमाणूकारण।
े े
दवीिवशषणम।् अ ैः दामैः अिभवािभिरित
 े तऽ
शषः।

आयधाना ु
ं नामाारामखादवगािन। ु
अऽ आयधबम ु

 
उभयपायोरधराािमवगम।् नीला ं

 े शषः।
वणनित  शििभः सिहतािमित यावत।्
े शििभः तणािभः

पिरघ ैः दाः पिरवारशीना
दिणपाािदतृ ु
 तीयभज े
ैः। तपिर सनोपिर
े ु  ं कदलीिनभगजपताकासल
कदलीकतसल े
 ं दशिमित े
शषः॥ २९॥
ु े
भानमडलािदना रािदने ोकयण
े रण

ु ु
िरपमारणूयोगमपिदशित। ु े
तऽ भानमडलािदन ैतं भवित
ू ु ृ ु ं नीलाभा ं दव
। पवषोडशभजिवधतायधा े

भानमडलम े
 ु  ू
िनजदिणोािदचतथजशलूोतािरिवमहा ं

तहािःसरिातला ं िविचयिित। अनधीः
एकामिचः॥ ३१॥
--------------------------------------------

p. 418) े
दाः े
सपिरवाराया हितिभः ृ
शकलीकतम ।्
ु े ं रत
िरपदह ् े ु ु ः॥ ३२॥
े फकबादकरै


भमाण ं जपिा ं िऽिदन ं सिलले ितः।

ूावाविन ैवािरहत ु े ् ३३॥
ं ृ (ौ)ु ा समरत॥

ु ं धॆवणाभा
िभजा ू ु े
 ं सािजादजः।

उाटय सिच ् ू यम
जपन शऽन ् ं नयत॥
े ् ३४॥

तथािवधा ं पीतवणा ा


ृ सज
ं वैिरणः।
ं े े िववाद े समरऽिप
बोध ं सशयाद े च॥ ३५॥


तााढा 
ता ं तागणािभ शििभः।
 ू  ् ३६॥
ृ ं तागणोामपमातमिताम॥
वता

--------------------------------------------
दा ु े
े इािदना समरिदन
े ोकयने
ु े ु
िरपमारणूयोगिवशषमपिदशित। े
तऽ दाः
ु 
षोडशकरायधनीलवणािदिविशिवमहाया े फः
इित शषः। े बोा
ु ु सारमयः
बादाः िपशाचााः करः े भमाण ं
पवै े ्
ु ैः। ूावत कठमाऽ
ू ः फूमख े जले ताविन ैः
सिदन ैः िऽिदन ैवा। तऽ कठमाऽजलापया
े पारे इित।

वािरहत ं जले मृत ं िरपिमित े
शषः॥ ३३॥

िभजािमािदना ु ु
े िरपमारणूयोगानमपिदशित।
ोकन
े ् यम ं मृ।ं ु
ु े ितीयािवचनमतत।
तऽ सािजादज
ु ु
एतं भवित सा ं िरपमानशाियन ू िनपा
ं भमौ
े करण
तदरकठयोः पादय ं िव एकन े त
ु ू
े त िजाोाटय धॆवणा
दयाजिमतरण  दव


सिच ् ं ु मारयिदित
जपन शऽ े  ३४॥
सदायाथः॥

े बोधनानमपिदशित।
तथािवधािमािदना ोकन

तऽ तथािवधा ं सािजादजोाटनािदना े
अऽ दव
ु ु ं सा ं ऊवामभजहलनाक
चतभजा  ु े ृ
ु ु े ू ूावाटय ायिदित
तिणभजमशलन े
 ३५॥
सदायाथः॥

तााढािमािदना े  े ोकन
णािदनाािधकन े
ु े ु
िरपसनािविावणमपिदशित। े
तऽ ता ं दव।
 ू 
तागणोामपमातमितािम उरऽ
े े
सनािमननायः। ् ृ े
णात ितमाऽण॥ ३६॥

--------------------------------------------

p. 419) ृ जपििपोः
ा े ्
े ं रतो िावयते णात।
सना ्

तथ ैवाभज ्
ु ैः खान दधाना ृ ् ३७॥
ं शििभवताम॥


तथ ैवाराितपृतना ं समरे नाशयते णात।्

िवकी  कशानणवारवाणधरो
े हय ैः॥ ३८॥

े 
तरकशिरकिपकोलगडित ैः।
शिवै ू
ृ िशलामूोतपवारण ैः॥ ३९॥

बीडािवनोदा ं मािणमडप े िसहिवर।


ं े
् वलै
ायरातःे पृतना नाशयते ै  नपः॥
ृ ४०॥

पीतूसनू ैः पीताभामयत ्
 े नाय वै।
ु डला
ूागै  ै ु वासरैः परमिर॥
े ४१॥

े ं मित ं िजा ं सममम।
अरातीना ं गित ं सना ्

इम सकलं यते साधकः णात॥् ४२॥

--------------------------------------------


तथ ैवािदना
े  े े ु
णािदनायनाराितसनािवनाशानमपिदशित। तऽ

तथ ैव गडािधढा।ं शििभाािधढािभिरित
् ् ३७॥
े तथ ैव जपािदना। णात ूावत॥
शषः।

िवकीयािदना े  े
नपृ इनाान
े े ु
ोकयनािरसनािवनाशनानमपिदशित। तऽ

अणवारवाणधरः अणककधरः। इ उरऽ नपृ

इननायः। े
हय ैः सिहत इित शषः।

िऽशलामूोतपवारण ृ े
ैिरित शिविवशषणम।् िसहिवटर
ं े

िता ं दवीिमित े एतं भवित तरािदषाहनाढःै
शषः।

ृ ः करशलामूोत
शिवै े
ु े
िरपसनापवारण  
ैदिशतबीडािवनोदा ं मािणमडपाः

िसहासना ं दव ु
े ायणककधरः े
कशान ्
िवकी 

हयवसिहतो हयाढो नपः ु े ं वलैनाशयिदित॥
ृ शऽसना  े ४०॥

पीतािदना ू
णािदने ोकयने पजास ु
ु े े नीयपाािदकं चोपिदशित। तऽ
पािदिवशषण

पीताभा ं दवीिमित े नाय अिभमतानािमित शषः।
शषः। े

अरातीनािम गािदिभः पिभः ूकमयः। णात ्
ूावत॥् ४२॥

--------------------------------------------

p. 420) ु  े
अणामण ैः पैरयराऽतः।

िनहकामः  ु िरप ं ु काश
सवा ु ् ४३॥
ु  े ीवम॥

िवषनाा ं दधयोग े मृितयोग े सनाशक।



ु ैथािवधाम॥् ४४॥
यमकटककाले वा कप

ू ं
पजयिन ्
ैः शऽनू जीिवतशपर े ्
े ु ं नयत।

ँयामा सौरभा ै ैः पैर  वासरैः॥ ४५॥


उिदत ैिरिराः ादरोगः समना वशी।
ु ं जीवित भमौ
सख ू स शतवषािण ु
 िवौतः॥ ४६॥

--------------------------------------------

े िरपवँयाथ
अणािमािदना ोकन ु
 पिवशषात
े ्

ू े ु
पजािवशषमपिदशित। तऽ अणा ं अणवणा दव
े ाित

े अण ैः अणवणः मराऽतः मराऽ॥
शषः। े ४३॥
े े  े ोकन
िवषनाािमािदना नयिदनाान े
े े ु पजािवशषण
कालिवशषष ू ु ु
े े िरपमारणूयोगमपिदशित। तऽ
सनाशके नाशयोगसिहत े यमकटककाले रािदसवारषे ु बमण

ु  तीयितीयूथमसमषसा
पमचतथतृ ं -
सिहतकाल।े िवषना यथा अिनीनऽ

पाशघिटकानरं चतॐो नाः िवषनािडकाः। एवममिप।
तथाचों -


अादीना ं बमायातॐो िवषनािडकाः।

खाा ५० िनात २् ४ िबगणा ्


ु ३० त खा े ४० िरात १् ८

कपतः 
२१। खा े ३० नखात १् ० पदा ३२ दादशा १८त खा
् े ३०
नखा ु
 १० तः। कदॐाः े १० िरात १् ४ खो
ं े २० खो
२१ िवशतः े १०
ु
तशात १् ४। षतो ५६ िजना २४ िशात
ं २् ० िदशः १० पःे
१० तः ृ १् ३। िजना २४ था च खा
ृ े १८ नपात े ३० ता नाः परतः
िताः॥ इित॥
कै ृ ृ  तिन ैः
 तथािवधा ं कवणा।
ृ ः कवणः।

ूागमडला ैः॥ ४५॥

ँयामािमािदना िवौतु इनाान


े  े ोकन

ू ु ु
े े लीूािूयोगािदकमपिदशित।
पजापािदिवशषण तऽ
ँयामा ं ँयामवणा। त ैः ँयामवणिदत
  िरित
ैवासरै
ू 
पवऽायः॥ ४६॥

--------------------------------------------

p. 421) ु 
होम ं काथा राऽौ चतरॐऽथ ु
ु े कडक।

हिरिािमिलत ैर ैिलैाष ैः सतडलै
ु ः॥ ४७॥


पीत ैः पैथा पीत ैः फलैालदलैरिप।
सकलीक 
ृ िलिखतसावणसमित ैः॥ ४८॥

् ु
िनशाघृतसमोपते ैः यते ूागदीिरतान।्

ू  त ाै  ु होमः यत े तथा॥ ४९॥


िनशाचणघृ
 े ृ े
अराऽऽिरववौ े ैः।
तोिनदहज
े ू े हवनािन
ं ैहसतहाै
मास  ैः॥ ५०॥

मारयैे िरण ं रोगशफणीजलैः।


 ैर ैः ूसादैः कटकािदिभः॥ ५१॥
दहन ैारण

 ु
िनघाततकािदपतनािषभणात।्


शऽिभा  ूयोगामी न भववे भराः॥
ु ५२॥

--------------------------------------------

ू इ
होमिमतािदिभः भतल ु
ै तशिभः
े ु
ोकै हमिािदकिवशषे ैः फलिवशषािदकमपिदशित। तऽ

होमिमािदिभथ िै िभः ोकै ः
े ु
नहोमििवशषानपिदशित। तऽ तथा राऽौमराऽ े
 चतरॐ
इथः। ु
ु े कडपटलवमानलण।
े हिरिािमिलत ैः
ू 
हिरिाचणसिहत ु  िाणा ं िवशषणम।
ैः एतदािदचतणा े ्


सकलीकरण ं साािदनामिवलखनािदकं तालपऽाणामवे
 ू  तसमोपते ैः तालदलैिरित
िनशाघृतसमोपते ैहिरिाचणघृ
ू 
पवऽायः। ् ू 
ं िनशाचणः
ईिरतान अराितगािदपक।
घृताै घृत पिरतु ैः। तथा मडलािदिभः॥ ४९॥
 इािदिभः भरा
अराऽ ु इिै िभः
 े ं तने तऽ
ोकै मारणूयोगहोमिवशष
े ं
साधारणमारणूकारिवशषाोपिदशित। ृ े
तऽ अिरववौ
ु ृ ु ू
शऽनऽवसमतकाूदीवौ। े ैः
तोिनदहज
ु े ु ू ैः। तहसतहाै
शऽनऽयोिनदहसमत े ू े ः
ु ू हात
सायोिनसमत े ु ैः। िदन ैः ूावडलािदिभः।

अ ैायािदिभः। ूमादैरनवधान ैः।
 अशिनः।
कटकािदिभिरऽािदशः शािदिवषयः। िनघातः
् े
ूयोगामी ूयोगाः अमीित िदात पददः। भराः
ु िनलाः
॥ ५२॥

--------------------------------------------

p. 422) ु ै ु
ू ं कसमाढा ं नखराायधयताम।
धॆा ्

ायन िरपोरम े त ु राशौ छागघृतातु ैः॥ ५३॥

 े ू ्
मरीच ैः सषप ैहमैिन ैमारयििपन।
तीॄदाहरम ं िवस ् ५४॥
ं ं िवकताकम॥

 ं राहितिभः
वालाकाभा े ं ु ं िशवाम।्
सयता
सपवाणगोघृताै रण ैः शभु ैः॥ ५५॥

ं ु ू ैथा वकसवै
ूसनू ैः िकशकोत ू ः।
ु ः॥ ५६॥
जपाूसनू ैः पालाशैः करवीरसमवै

कारैलैरै ः कमलैः पाटलोवैः।


ु ु
अशोकज ैः कसा ु
ैर ैः पै लोिहत ैः॥ ५७॥


हवनाृपतः 
ादैणाया धन ैः।
ु ् ५८॥
अ ैरिप च तपरैरैः सिनितम॥

--------------------------------------------


धॆािमािदना ृ े ोकयने
िवकताकिमन
े ु
मारणहोमिवशषमपिदशित। तऽ धॆा ु
ू ं धॆवणा।

ु ै ु ं
नखराायधयता
ू  ं ु
पववखरिमािदषिशोकूोषोडशभज े
ैिरित शषः।
े मरीच ैः सषप ैः। एतय ं घृतातु ैिर
छागः अजिवशषः।
् ृ
े ं तिन ैः ूावत िवकताक
िवश। ं अाधीनाम॥् ५४॥

वालाकाभािमािदिभः ु
सिनितिम  ु 
ै तिभः
ोकै र  ु
ै यूािकरणहोममपिदशित। े
तऽ आहितिभः ं ु ं
सयता
ू ु ं ु ं िशवा ं पम।
तिनपजोायधाकसयता
 तातु ैः।
सपवाणगोघृताै ः िनजसशवाणवणगोघृ
ु ु
शभु ैः मकलपिततानशीषजिषतयाताृ
 ु रिहत ैः
ूसनू ैः इतत ् ू 
े पवऽाण  ं
े ं क।
ैिर िवश
ु ू ैः अण ैिरित शषः।
करवीरसमत े

रै िरतलकमलपाटलाना े
ं िवशषणम।् अैः

छऽचामरािदिभः पिरदैः॥ ५८॥

--------------------------------------------

p. 423) अणा ं नखरा ै ु यता ्


ु ं ायन समािहतः।
् ु मिरच ैथा॥ ५९॥
मराऽ े नते सािदखो

ूोै िन ैनपो


ृ  नारीनरलोकोऽिप बा वश।े
् ु
भवते कीिरायिर ु े ६०॥
ं जीवित भतल॥

े ्
ू ु ं म े िनजसा ं समािलखत।
िविल भपर
े ् ६१॥
भौमारािण ता े दशामादिभतो िलखत॥

ृ तऽ िलखते बमात।
बिहरदलं प ं का ्

ु ृ ु ् ६२॥
मारािण ऋतशिहवयमकम॥

 ्
 विहः
तऽािप पािथवानणान े ्
षोणमािलखत।
े ् ू ् ६३॥
े ु माणान भदशाितान॥
तोणरालष

--------------------------------------------

ू इने ोकयने
अणािमािदना भतल

वँयािदकहोमिवधानमपिदशित। ू 
तऽ नखरा ैः पवऽािन ्
पटले
ं ु े समािहतः अनिचः।
षिशोकोनखराायधषोडशकन।
े  ६०॥
ूोै िदन ैः ूावडलािदिभः अिपवा अिपचथः॥
े े
िविलािदिभरानयिद  ं
ै ािरशता

ोकै रतिारजिनतािन नािदकरािण अ यािण
े 
िवावैभवोपिदशित। तऽ िविलािदिभवािहनीिम ःै
ु े
पिभः ोकै लकपाल शऽसनाया नकरं

यमपिदशित। ू ु
तऽ म े भपर। ू ु
ता े भपरवा।

भौमारािण
ु  तीयारािण सिविन
पमषऽयोदशरपरःसरकािदवगतृ

दशसािण। अिभतः ूादियने [विहः भौमारवनात
े ्
तऽ
तषे ु दलष ्
े ु बमात अमािदूादिय बमात।् ऋतशः
ु षडरािण
े तिहः पािहः। तऽ ववीा।
ूितदलिमित शषः। ृ ं
 ्
 ूावत।
पािथवानणान ् विहवयमात।
ृ ु ् तोणषे ु षोणषे ु

े ु कोणारालष
अरालष ् ू
े ु ष। माणान भदशाितान ्
् ु भतदशाणसिहतान
अदलिलिखतिशान ूाग ू  ् ू  ्
मलिवावणान।

ूावत ूितान े अिभतः अमािदूदिण ं बिहः
ं षमण।
षोणात।् तऽ वीा।ं  िविल। विहः वयात।
ृ ् कित
ृ े
ू 
पवऽायः ू
मलिवया े शषः।
सहित े

--------------------------------------------

p. 424) ्
िविलखते ूावदिभतो ृ
विहवय े ्
ं िलखत।
ू ु ं विहः॥ ६४॥
िवलोममातृका ं तऽ  भिमपर

ृ ु
कानलोममािल ू
मातृका ं मलिवया।

पजयिखल े ् ६५॥
ं लोकं यदिरवािहनीम॥

--------------------------------------------

पजयन ्
िनोबमतो े
दवीिमित ु े ं
े अिरवािहन शऽसना।
शषः।
 अय ं यिवलखनबमः।
चकारोऽऽााहाः। े अभीमानने
ू ु ं िविल तिहोणामृाृिकया
ूोलण ं भपर
ृ ं का
व े
ृ तिहरकाल
ु षडलमानाराल
ु ं वय
ृ ं
ृ तऽ वािवषाणिवामदलं प ं िवधाय
का

वावािहः ृ े ु े व
वमकालमानन ृ ं का

 े व
तिहमिवामानन
ृ ृ तदराले
ृ ं का

ूावत षोण े े
ं िवधाय षोणाम वािहरकालमानन
ृ ु
ृ ं का
व े
ृ तिहरकालमानन
ु ु ं का
े चतरॐ ृ
 ू ु
सवमभपरम 
े सासाधककमाय
 े िलिखा
पधीरालबमण
ू ु ृ े ] भौमािन
तिहभपरवावयवीामािदूादियन
उं ऊं ओ ं ग ं ज ं डं दं व ं लं  ं इित दशारािण
े े
समािल तिहः पदलावमािदूादियन
ू े ु दशोरशतसष
मलिवारष ं े ु ूितदलं

षमणाचािर ृ
ं शदरायािल तिहववीा ं
् े भौमारदशकमािल तिहः षोणषे ु
ूावत बमण
ूावािदूादियने
ू  ू े ु अरषे ु
पवमदलिलिखतभलिवारिशष
ं े ु षिशदरािण
िषिसष ं ूितकोण ं षट ्

षमणािल ् ् कोणारालष
तत षट े ु ष  च ूरालं ूावत ्
े   ं
बमणामकोणोरपाािददिणपाा

षोणिलिखतिवारिशारषिशितकं
ू षिशदरािण
भौमारदशक सय ं षट ्

षमणािल ृ
तिहविवा ं अमािदूादियने िवलोमा ं

मातृका ं सिवसजनीयामािल
ृ ू ु
तिहवभपरारालवीामीशादीशा ं ूादियने

मातृकारायकपाशिविन

मलिवारदशोरशतकं च
सय ु
ू ैकषरशतारािण ूितिदश ं चािरशत
ं ्


चािरशदरािण े
उरा ं िदँयकचािरश
ं दरािण चािल

तऽ दवीमावा ू ू
े पजयन
तिनपजाबमण ् ं फलं
ूो
ूाोतीित॥ ६५॥

--------------------------------------------

p. 425) ृ ु
नवाॐ ं वयम व ं तय ं विहः।

चतरॐ ं
सिल ् ् षडािलखत॥
माणान षट े ् ६६॥

ृ े त ु मातृकाम।्
े े कं वाव
अारालकै
् ु ् ६७॥
ु े च िविलखते ूितलोमानलोमकम॥
चतरॐ

सााा ं सवतो े ु ं िशबाम।्


 िल यजदभजा
् ू  ु
ः ात पमाना ् े
ं िवधानात परमिर॥ ६८॥

--------------------------------------------


नवाॐिमािदिभः परमरी िै िभः ोकै ः

सवनकर ु
ं यमपिदशित। तऽ नवाॐ ं नवयोिन।ं
वॐ ं ूावदकोण।ं तय ं वय।
ृ ं षट ् षट ्
नवकोणषे ु अकोणषे ु च ूितकोणिमथः। े ु
 अारालष
े ु एकै कं मलिवारािण
अकोणारालष ू कोणिलिखतिशाौ
े े  वाव
ूरालमकमकिमथः। ृ े
ृ ं तःु समय।
अकोणवावयारालवीा। ु े

ूितलोमानलोमकं ववीा
ृ ु े ु
ं ूितलोम ं चतरॐऽनलोम।
े ु पवमानामराितगादीनाम।
 अरलखानष।
सतः े ू  ु ्


परमरीित ु
सिः। े
अय ं यलखनबमः अभीमानने
व ृ त े ूाववयोिन ं का
ृ ं का ृ

तिहरकालाराल
ु े वय
ृ ं का

ू ु
तिहभपरयपिदिविदगत कोणमकोण ं का

ृ ं िवधाय
तिहोणाकृाृिकया व

तिहरकालाराल
ु ु ं का
े चतरॐ 
ृ सवमयोिनमार

िनगमनगा े नवस ु कोणषे ु ूितकोण ं षट ्
मािद ूादियबमण
् ू े ु ूोसािदतः
षट ् बमात मलिवारष ं े

पाशदरायािल तिहरकोणस ु ूावत ्
ू  ू े ु
अमािदूादियने पविलिखतमलिवािशारष
षाश ु ूितकोण ं षट ्
े ं
षमणाचािरशदरायािल े ु
तदकोणारालष

अमकोणोरपामार

तिणपाािशिवाराक े ं
ं ूरालमक

िविल तावयारालवीा ं ूावदमािदूादियने

िवलोमा ं सिवसजनीया ृ ु
ं मातृका ं िविल तिहवचतरॐाराले

ूावदीशादीशा ं ूादियात ूितिदश ं

ऽयोदशऽयोदशबमणोरा ू
े च सय
ं िदिश ादशबमण

मातृकारायकपाशत ्
सिविन समािल
 े े ु सिवशितष
सवऽारलखनानष ं ु साधकादीना ं
ू ू ं दवीमावा
नामऽय ं िविल तऽ िनपजाबमोाभजा े

पजयराितगािदकं यतीित॥ ६८॥

--------------------------------------------
p. 426) ृ ं ॐ ं पनव
व ृ ु
ु ृ  ं षडॐ ं वयमकम।्

ृ  े इित काऽ
अाॐ ं तिह ृ े ् ६९॥
िवसत॥

े ु च बमात।्
एकं म े विहः कोणरालष


ऽय ं ऽय ं सम१आिल विहः िश ु पािथवै ः॥ ७०॥


िविल म े नामािप जिपासाधकः।

ापयते ािप े ् ७१॥
तऽैव िनश विलं िपत॥

--------------------------------------------


विमािदिभः े
िपिद िै िभः ोकै ः

नयारमपिदशित। 
तऽ अऽ य े एकं म े सवम े

मलिवाूथमार े
ं िऽकोणाकारं िलखिदित सदायः। म े
 े ािप िभािदष।ु
सवमूथमारपिऽकोणम।
े े अय ं यिवरचनाबमः अभीमानने
तऽैव ािपतूदश।
े व
ॅमण ृ ं का  ं व
ृ तिहिवामान
ृ ृ ं
का ्
ृ तदराले ूावत षोण ं का े े
ृ तिहरकालमानन

ृ ं का
व ्
ृ तिहः ूावत अाॐ ं का

ृ ं का
तिहोणामृाृिकया व े
ृ तिहरकाल

मान े च व
ृ ं का 
ृ तऽ सवमवम
ृ े

मलिवारूथमार ु
ं िऽकोणप ं च ससाधकािदऽयमपिर
सिवकं समािल तिहिकोणकोणषे ु िऽष ु मलिवाया

ितीयारािददशमारा ं ूितकोण ं ऽय ं
े ु िऽष ु
ऽयममािदूादियने नवारायािल तोणारालष

एकादशारादीिन एकोनिवशाराािन ूावत ्
े   ं
िऽिऽबमणामकोणोरपाािदतिणपाा
े े
नवारायािल तिहःषोणकोणमािदूादियन

िवािवशिततमारादीिन ं
स िवशाराािन ूितकोण ं

िऽिऽबमणादशारायािल े ुच
तोणारालष

ूावदिऽशारादीिन
पपामारााादशारायािल
तिहराॐकोणाके

षाशमारादीकोनाशीिततमाराािन
ु 
चतिवशरािण े
ूावििऽबमणािल तदरालाके
चाशीिततमारादीिन िधकशततमाराािन
ु 
चतिवशराािन ूावदारबमादािल

चतरिधकशततमारादीिन ू
िशमलिवासारािण तद े
ू सदशारािण
भौमदशारािण च सय

अकोणवावयारालवीा ं ूावदिभतो िविल तऽ

दवीमावा ् ं ू त ं शरावािदसपिटत
ूावत सप ं ु ं का

िभािदष ु सा
ं तऽ ूितिदनम  तऽ विलं दा

पवफलं ूाोतीित॥ ७१॥

--------------------------------------------

p. 427) ृ षडकोणािन षोणािन पृथक ् पृथक।्


का

बमािकोणवारालान ् ं ु ् ७२॥
षोणसयतान॥

् े मा ं नऽितिथवारयक।
वाात बमण ु


िविलखििपशः ं ु ् ७३॥
सा मातृका ं शिसयताम॥

े ूदिणम।्
सा ं सस ु मषे ु िविलख
् 
े धारयते सिसय॥
मायामगत ं दिव े ७४॥

ू े
भतूतिपशाचािदशा   े
ै सािशाय।
े ् ७५॥
गजवािजखरोािदरोगशा ै च धारयत॥
--------------------------------------------

ृ े  े
कािदिभारयिद  ु  ोकै ः
ै तिभः

सवरोगशािकर ु
ं य मपिदशित। तऽ षडकोणािन षोणािन

अकोणानीित पददः। े 
अः षोणािण विहः अकोणािन चथः
। पृथक ् पृथक ् बमात िऽकोणवारालान
् ृ ् ु
षोणयतान ्

ू 
पविलिखतषोणाकोणयोः ं ु
षट ् कोणसयतान ्

ृ े
िऽकोणवारालूदशान पृ् थक ् पृथक ् ूक
े ं षट ् कोणािन
ु 
कािदित ् े मा ं
मयोजनाबमः। वाात बमण

वााकोणकोणािदसवमगतषोण ं कोणमा।ं
ु ् साारलखनानिित
नऽितिथवारयक े े े िलिपश इ
शषः।

शियतािमऽायः। 
मातृका ं िवसजनीयरिहता ं

पाशदरवत ूरं िवसजनीययोगािािह।

ं ु ु
शिसयतािमारयमारामखादवगत ं िलत े

यथा िवसजनीयसिहता ू े सस ु मषे ु
ं मलिवारसिहताित।
षोणसक सस ु मिथः।
े  िविलख
े चकारण


पवयविािशारदशकं भौमारदशक

वाववीा े े  समाकत
ं िविलखिदकोऽथः। ृ इित
 ूदिण ं सवािण
सदायाथः।  उारािण मायामगत ं

खया ृ
बोडीकतम।् भतूतिपशाचािदशा
ू े ै

आिदशनापारादयः। ृ
त ैः कतपीडाशा ै गजवािजखरोािद

इऽािदशने गोमिहषाजादयतदा उ।े अयमऽ

िवलखनबमः अभीमानने ॅमण
े व
ृ ं का


तऽिनािनापटले ूोानमहचबबमण
े षोणसकमािल
तिहः ूावदकोण ं का

ृ ं का
तिहरकोणामृाृिकया व ृ
े े
तिहरकालमानन

--------------------------------------------

p. 428) े
ूादिणोदरखाादश ं े ्
सिलखत।

रखाम  शलााम
े सतः ू 
े च पायोः॥ ७६॥

े समािल मकोऽिरनाम
यित े च।
े ् ् ७७॥
 भौमसमितान॥
पिरतो िविलखवणान

े ्
ू  वा कपट े लोहे िशलाया ं वा समािलखत।
भज
ृ ् ७८॥
गहपनयोलहशदोिरिसिदम॥

--------------------------------------------
ृ ं का
व े
ृ तऽ वााकोणमकोणािद ूादियने

सिवसजनीयाातृ 
कावणानािदतोौ े े कोणषे ु
समािल तव

मलिवाया आिदतः षोडशारषे ु ूितकोणमकमक
े े ं
े ु अस ु
च ैवमारायािदतः समािल तोणारालष
मातृकाया िवाया नवमारादीिन

षोडशारामारािण ूावत बमादािल तदः
षोणमार ूादियने ूितषोण ं ष  ष  कोणषे ु
े ु च ष  ष  च सभय
तदरालष ु ं े ु ानषे ु
ं ू चतरशीितसष
मातृकाया िवाया सदशारादीिन पाशमाराािन
ु ं
चतिशदरािण ु ं े
चतिशानािल िशषे ु
पाशानषे ु पनरकारादीिन
ु 
िवसजनीयरिहतािन काराािन
 ु
ूरं िवसजनीययािन ् ं
मातृकारािण पाशत सािन

मलिव ैकपाशमारािदिभः शततमाराःै
् े समािल
पाशिररैः सह ूावत बमण

िवािशारदशकं भौमाणदशक ूावत ्
 ृ
सववाववीामािल षोणसकमसके

तयोगिदवसूानऽितिथवारान सानािल तपिर
साधकािदऽय ं ूावदािल तव य ं खाया

ु  े बीडोक
उपिरगतचतथरण े
ृ तऽ दवीमावाा 

ूोबमसारणात ूोफलिसििरित॥ ७५॥

ूािगािदिभयोिर ःै पिभः ोकै ः

नकर कोयमपिदशित। 
े पायोः
तऽ तामच

तलं मरखाम 
े तलमरखापायो

ू े
य इित रािण यथाबम ं िऽशलमरखाम े

तिणवामपायो मको े
 े  े
सवमकोमसवमकोाधः
 े  भौमसमितान ्
पिमकोमार िनगमनगथः।

भौमवणसमितान ्
मवणान ् ृ
 गहपनयोिनमाणन
  े
ततामलन े वा इित शषः
े लोहशदोः
ू ु
पवािधकरणचतय म े तालन े शभु ं
े हिरतालन
ं ु
मनोहरं बमतः शरावािदसपटनाबमतः यावत ्
् ु
फलावािावत कवत

--------------------------------------------

p. 429) े
गौरकणाथ े िविलखभम।
िशलाया ं तालन े ्


ापयििम ू च बमतः िशव॥
े च भमौ े ७९॥

् ु सग
ू े पैः
िनशः पजयत ु ैः ूजपथा।


यावलाि कवत 
िनयत ं सयोयोः॥ ८०॥

ूादिणोद कात ् ू
ु  सऽािण षोडश।
ं ः शतयम॥् ८१॥
त ै ु कोािन जाय े पिवशै

तषे ु कोणषे ु पिरतो माजयत ्


 े ूावदीिर।

अािवशित कोािन ततः िशषे ु िदिप॥ ८२॥

ूावदकै ु 
े कतः कािकोणािन यथािविध।
म े िऽष ु त ु कोषे ु सासाधकक  च॥ ८३॥

 मत शषष
उपधो े ्
े े ु ूावदािलखत।

माणानममार े
िविलखदिभतः े ८४॥
िशव॥

--------------------------------------------

  िनयत ूितिदवस।ं यिवरचनाबमो यथा


जपानािदकिमथः।

ूादिणोद ादश ादश रखाः
ं ं
समािल ैकिवशिधकशतसािन कोािन िना
े ं
तिखामाचािरशो पिरतः ूक ू ं का
े ं िऽशल ृ

तऽ सवमकोम े साधकािदऽय ं ूावदािल
तोाधःपिमकोमार

ूादियिनगमनगा ू
यावदरसमाि मलिवारािण
िविल िशकोदशके भौमारदशकमािल
ू े ु मगतिऽशलष
वागतिऽशलष ू े ु
े 
मगतरखामतवामपायो े
य यित

रं ूितिऽशलमािल ैत ं
ू  ु
भजािधकरणचतयातम े िविल
ं ूोिण
ूाणूितािदकं का े
ृ तऽ दवीमावाा 
ु ं का
ूावरावािदपिटत ं
ृ ूोानयोः सा तऽ
ु ु ैिरिसविध
े ूितिदवस ं गसप
सायिप

पजयभी ं फलमाोतीित॥ ८०॥
ु
ूािगािदिभीविम रै िभः ोकै ः

समाभीफलूद ं महावळयमपिदशित। ू
तऽ त ैः सऽैः।
तषे ु कोषे ु अािवशितकोािन
ं े िशषे ु
ूितकोणिमित शषः।
ं े ु एकै कतः एकै ककोात।्
ऽयोदशािधकशतसष।

--------------------------------------------

p. 430) एतळ ं महाय ं समाभीसाधकम।्



यऽ ैतत ािपत े ८५॥
ं लोहिशलािदिलिखत ं िशव॥

ु  ु
तऽ चोरमहािधिरपसपसमवाः।
ू े ु
भतूतिपशाचािदकोपजाापवाः॥ ८६॥

न भवि कदाऽ सवि च सदः।


ु 
वामािदःखािद शमयदे ् गहग
े तत॥् ८७॥

् ृ े ािपत ु य ं तहविनाम।
यिन गह े  ्

ृ ु
कािभचारिािद ु ् ८८॥
पीडा न भवित ीवम॥

--------------------------------------------

सासाधककम  च सासाधककाणीथः।
  अममार
े े
िविलखिदननायः।  मत इित पवऽ
उपधो ू 
सासाधककम  चननायः।
े े े ू
तनूकारापिरको े
साधकमधः को े सा ं मको े क  चित। े े ु
े शषष
दशोरशतसष। ्
ं े ु ूावत ूादियूवशगा


दशोरशतारान माणान ्
 िलखिदननायः।
े े
ू  ु
िशलादीऽािदशने भजपऽपटताला।

िपशाचादीऽािदशोऽपारािदिवषयः। उपवाः उपिवाः न
ू 
भवीित पवऽायः। 
मादीािदशो

ारिभिभागािदिवषयः। गहग ् ृ
तत गहािपत ं
तिमथः। ु
 िादीािदशः िपशाचािदिवषयः। अयमऽ

िवलखनबमः ू े
ूादिणोद षोडशसऽाालनन

पिवशिधकशतयकोािन िना तषे ु कोषे ु चतषु ु
कोणषे ु ूितकोणमािवशािवशितकोािन
ं ं ू
सय

ादशािधकशतसािन कोािन ूाव े वळाकारं

यथा भवित तथा माजिया तथा िशषे ु
ं े ु कोषे ु चतसृष ु िद ु ूितिदशमकैे कं
ऽयोदशािधकशतसष
ू चािर कोािन माजिया
कों सय  तऽ िऽकोणािन ूावत ्

समिऽरखािन 
ृ तऽ सवमको
का े क  तपिरतन को े
साधकं तदधःितको े साािल िशषे ु
े ु दशोरशतसष
ु गतिऽकोणचतयसिहतष
चतिद ु ं े ु कोषे ु

अमिऽकोणािदूादियूवशगा ं
तािन ू
मलिवारािण
िविल एतद ् य ं ूोािधकरणातमगत ं का े ु दशष
ृ ूोष े े ु

ूाणूितािदपरःसरम ्
 ापनात ूोफलिसििरित॥ ८८॥

--------------------------------------------
p. 431) ु  ू
े काादशसऽकम।
वािन ैऋतश ्


त ैळपकोािन ं े ् ८९॥
एकिवशशतवत॥

तषे ु म े समािल सानाम ततो विहः।


े ् ९०॥
अमादिभत एवाारािण समािलखत॥

 े महीवणपािण
िनगमन  ू  बमतः िशव।े

ािपत ं लोहिशलािदिलिखत ं पिजत ु वा॥ ९१॥

ू ृ षः।
रोगभतमहोादिपशाचापिति

अािन शकारीिण े ् ९२॥
यािन तािन िवनाशयत॥

--------------------------------------------

ू  ःै सिभः ोकै वळवळािभध


वािािदिभभतलै  ं
ू े ु
य ं तििनयोगािदकोपिदशित। तऽ त ैः सऽैष
े ु म े सवमवळको।
वळपकोष।  े सानाम
 अमाकोाधःकोारतः। अिभतः
साधककमािण

े अािन कोािन। अरािण मलिवारािण
ूादियन। अषे ु
कोषे ु अरािण िलखिदथः।
े  महीवणपवािण
 ू  पवू 
े े ु कोषे ु िवारािण िलखिदथः।
भौमारािण िविल शषष े 

िशव े इित सिः। ू 
िशलादीऽािदशो मजपऽपटािदिवषयः।
ु ृ
अािन शऽािपतकाकालभादीिन े ु रोगािदष ु आिष ु
ूोष
पीडास ु ूोरोगािदसातास ु पीडािथः।
 तळ ं वळवळ ं

म े सवमकोम ु  े ीरिाथपिरत
े तिवशषः। ु ू ं
अोडरवटाना
ु ु  ीरवाणा
ं चतणा ृ ं िः

सह ािथत ैः ूशिमतोैः खािरमाण ैोय ैः पिरतम।् िनधाय

ू 
इ पवऽायः। दव ु
े पम। सिलले क े इित शषः।


आवान अिधगतः।  यिवािदशिसबमतः
त ैजलै  ं
ु ः। अयमऽ िवलखन
किलतानभावै े े ृ ं
बमः इमानॅमणव
िना तऽ ूादिणोर ताविध


ॄसऽयमाा ू
ूाोसऽ

ूागमािणोरॄसऽदिणामा ्
ं तदमात ूािम

ॄसऽपिमामा ं

तदमािणोरॄसऽोरामा ं तदमात ्

ूािमॄसऽूागमा ं ाप ं
ू ु
सऽचतयमाा ू
ॄसऽय ृ
व च
 ु ं समचतरॐ
माजनािगतकोणचतय ु ं िवधाय
ु े े
वायिदरखािदवििदरखा े
ं न ैॠतिदरखािद

ईशिदरखा ू े
ं च समारालदशसऽाालनन
े ं ं
वळवळाकारमकिवशिधकशतसवळपकोसिहत ं
य ं िवधाय तऽ

--------------------------------------------

p. 432) े 
ूोाििप ु
तथा तळ ं गौरकै भिव।

िविल म े क ु ू ् ९३॥
ु ीरिाथपिरतम॥

ू च।
े सिलले समावाािभप
िनधाय दव

ृशलं जपिा ं सहॐऽयमावान॥् ९४॥

 रिभिष
त ैजलै ु ं ततः।
े ं गिदन ं ूाख
ु े
े मदह
त ैः शै ु सखी
ु जीवित भतल॥
ू े ९५॥


िवाूािभषक ु वळऽिन
े ् े
कोवळक।

स ैकिवशशत ु ं सा
े वािप क ं े े ् ९६॥
सचयत॥

े ु
वदालपिरॅाा ृ ं का
व ृ ततो विहः।

ु े ल
ल ु  े
ु े कादकादश ततः बमात॥् ९७॥
तषे ु लमानष
ु  ् सऽािण
े ु ितक ू े ्
पातयत।
एकादश ततषे ु ूाा ु ूदिणम॥् ९८॥

ू  ु ता ं िवामािलखिगमबमात।
भदशाण े  ्


रखामािण ू
च शलािन ृ सा मतः॥ ९९॥
का

--------------------------------------------

 े  ूावदािल
सवमकोमसाधकसाकमािण

तदधःवळकोमार ूादियिनगमनगा
े े ु
भौमारदशकं वळकोदशके िविल शषष
ं े ु तािन
दशोरशतसवळपकोष ं ू
मलिवारािण

िविल ैत ं ूोािधकरणतमगत ृ ापनने
ं का
ू े च त े ूोबमािभषकन
पजनन े े वा ूोफलिसं भवतीित
॥ ९५॥

िवािदना े ु सस ु यषे ु यऽय ं
े ूोष
ोकन
ु  े े वळऽिन
े े अितिदशित। अऽ च तिवशष।
िवाूािभषक े ्


अनरपववळवळािभध सम े य।े कोवळके
कोवळप े ष े य।े स ैकिवशशत
ं े
ं ं
स ैकिवशशतसकोप े पम े य।े वा िवक े तषे ु िऽष ु
 ९६॥
ं े इथः॥
अतमय
े ु े े
वदालािदिभरनय  ु  ोकै रिखलिसिकरं
ै तिभः
े ु
य ं िवावैभवोपिदशित। तऽ वदालपिरॅाा
ु ु
ूितिदश ं चतरलमानपिरॅाा। ततात।
ृ ् ल
ु े
ु े लमान
ल ु े लमान
ु े एकादशवानीित
ृ े
शषः।

--------------------------------------------

p. 433) त ं ूावदिखलिविनयोगषे ु योिजतम।्


ु े िवया िसयाऽनया॥ १००॥
नासामि भवन

मनमयी ाििरित सक ् समीिरता।


् १०१॥
अा िनफालनाि े तं ासातम॥

इितौीषोडशिनातषे ु ौीकािदमत े ऽयोिवशपटल


ं ू  ्
ं पिरपणम॥

--------------------------------------------

तषे ु वष ् ु
ृ े ु तत लमानष
े ु ैकादशाशसिहतिित
ं े े
शषः।
ृ
एतानमव ैवोम।् ितऽािण
 ू  ृ
सवमवात ्
 ृ
सववावागपाणीथः। े ु ूाात ्
 तषे ु कोष।
 ृ ू े 
सवमवाभतूदशपकिणकाया
विहदनरवीा ं ूाकोोरको े च
 िलखिदित
साधकसाकमािण े  ूावत ्
सदायाथः।
ु 
ूाणूितापरःसरमनधारणापनािदिभः।
अिखलिविनयोगषे ु ूोिित
े े अयमऽ िवलखनबमः
शषः। े ूितिदश ं
ु ु े व
चतरलमानॅमण ृ ं िना
 ु े ूावदकादशवािन
तिहललमानन े ृ िना तऽ
 
ृ े तववाव
सवमव ु ृ
ृ े च त िमान ं िऽगणीक

तानमकादशधा े े े
िवभ तशकादश िचािन
्  ृ कादशकमार तत ्
पिमािदिवधाय तत सवमविचै
 ृ ू
कादशिचम े एकादश सऽायाा
सववाविचै
 ृ
तववावृ े े
गकादशरखाम ्
ं िकित ूसा  ूक
े ं

शलाकारं का 
ृ एव ं मकिणकाया
े ं ु
विहरकिवशरशतकोसिहत ं वाकार
ृ ू े ं
ं विहः शलोपत

य ं िना तऽ तिणकाया ं साधकादीिन ूावदािल

तदनरवाववीा ं ूाकोमारा उबमात ्

ूादियिनगमनगा ं े ु कोषे ु
दशोर शतसष

िवाारािण तािन िविल िशकोैकादशके

भौमारदशकमािल िश े च ैकिन ूावत ्

साधकािदऽयमािल ैतोािधकरणतमगत ृ ूावत ्
ं का
ूोूयोगषे ु ूाणूितापरःसरमनािदिभः
ु 
 े
ूोफलिसिभविदित॥ १००।

इित षोडशिनातषे ु ौीकािदमता पिरपण


ू  त

ूपसारिसहराजूकाशािभधानन ु
े ौीसभगाननाथन

िवरिचताया ं मनोरमााया ं ााया ं

षोडशिनाभतपमीिवािवधानूकाशनपरं
् ू  परामृम॥् २३॥
ं ं पटलम पिरपण
ऽयोिवश


मसा। ं े त ु पटले यािण मिनसया।
ऽयोिवश ु ं
े े  ्
ाामा नऽशतमकाशीितथाकम॥

ु 
चतिवशपटलम।्

अथ षोडशिनाना ं ानािन िविवधािन त।े


् १॥
कथयािम ण ु ूा े वािताथसरिमान॥
 ु ु
एकै कमािने तासा ं तििभथा।
ूयोगषे ु समषे ु वाारतः बमात॥् २॥

 े
िौय ै की  जयावा ैवँयाकषणिसय।
े े समा लोिहताकारमडनाः॥ ३॥
ायवीः

ु ू
िवाौ शािके मािबकपरसिभाः।
े े
िवषोाटिनधनिनमहिसताः े ् ४॥
रत॥

धॆा ्
ू वा िचयते साः
 ूोषािदिसय।
े े
सऽ समाकारवणशििभरावताः॥
 ृ ५॥

--------------------------------------------

ू  ं ू
ं े पटले षोडशिनानामभताया
पवियोिवश

वाराा िवधानमपिदँयानरं षोडशिनाना ं िविवधािन

ानािन तास ं ूकमाि बमतः ूयोगािदकोपिदशित

अथ षोडशािदना ृ े ोकशतपण
िसिकिदन ु  े
े चतिवशन
े तऽ अथ षोडशािदना
पटलन। े ् े ोकयने
बमात इन
 ु
पटलाथानपिदशित। ु ु
तऽ सरिमान ् ु ु
सरिमसशािन
 े यावत।् एकै कं एकै कबमण
अिभमताथूदानािदमोधतयित े
े शषः।
तासा ं िनाना ं तििभः तिरवारशििभः सहित े
ू ू भदतः।
वाारतः लस े ू 
ानानीित पवऽायः
॥ २॥
  े ु
े ौीकीितजयवँयाकषणष
िौय ै इािदना ोकन

सामाानमपिदशित। 
तऽ वँयाकषणिसय े च वँयिसय े

आकषणिसय े च। समाः षोडश िनाः सपिरवारा
लोिहताकारमडना इऽ मडनशो
ू ु े
वसनभषणमाानलपनािदिवषयः॥ ३॥
ू   िवाूािकरं
िवाािवािदना ोक पवान

शािकरं मििसिकर ु
ं सामाानमपिदशित तऽ
ू
इकपरसिभाः ू
इसिभाः कपरसिभा

कािवणाािमित े
शषः॥ े े
िवषािदना े  े
ृ इनाान
वता

ोकन

--------------------------------------------

p. 435) ु ैरकै
िािदभतू ैः सािदगण े कसहत
ं ैः।
   ु शयः॥ ६॥
एकािदसमार ैणाकारै

असाता 
भवासा ं कााान े ्
ु को वदत।

को वा णोित साकात ततः े ७॥
िकिदािम त॥

भौमाकाराः पीतवणाः सवाः नकािरकाः।


ु साः िसताकाराः समीिरताः॥ ८॥
आाः सगणाः


ताः सा  ानशािौीकीिसौभायमिदाः।

आया ं ु
े राजसाः सा  लोिहताकारसयताः॥ ९॥

--------------------------------------------

े े ु सामाानमपिदशित।
िवषोाटनिनधनिनमहष ु तऽ अिसताः
ू ु े
आकारवसनमाभषणानलपनािदिभिरित ू
े धॆाः
शषः।
े ु
े वा िवक।े सवा  िनाः। सवऽ ूोष
ूावदाकारािदिभिरित शषः।
े े ु ५॥
ानभदष॥
िादीािदना वदािम त े इने ोकयने
पिरिपायाः परायाः शःे पिरिाकारतया
 ु
िविवधवणापलिकारण ं

तपलशीनामसातािदकोपिदशित। तऽ
िािदभतू ैः पृिथजोवााकाशै
े ु ैः
ः। सािदगण
ं ैः पृथक ् पृथक ् सैः पररिमित
सरजमोिभः एकै कसहत

े एकािदसमार ैः भताना
शषः। ं पृथक ् पृथक ्
ु े ं ं
सगणानामकािदसमसमाशिवषमिवषमाशपिर -
  ः सजाता
कित ैवणाकारै ं े
इित शषः॥ आसा ं शीना ं कान


ान ु को वदते कोवा ् ृ ं
णोित साकात वणा

ौोतॄणाािनािदित यावत ततात ् ु े ु
िकििदिष
े े ु मषे ु वमाणप ैकदशात।
शिभदष े ् एतं भवित

ु ैः पृथक ् पृथक ् िनसाना ं


सािदगण
ू े ं े
िािदभतानामकािदसमिवषमाशपिरकनाभदिभ -

वणाकाराणा ं
ं े ु
शीनामसाताासामाकारभदमनभाव वं ु
ौोत ं ु वाऽशाषे ु शिभदष
े े ु िवपिरऽाणाथ शितः
िकिदामीित॥ ७॥
 ििभः
ृ इरै ािधकै
भीमाकारा इािदिभः ता
ोकै रकै ु ु
े कगणयाना ू
ं पभतशीना े ान ं
ं बमण

तयोगाोपिदशित। ू
तऽ भौमाकारा भिमपाः।
ू ु े
पीतवणाः िवमहबसनभषणानलपनमाािदिभिरितशषः।
े सवाः
ू े
पिरवारा िनाः नकारकाः। भमरचलाकात।् आा
ु सगणयाः
जलािकाः शयः। सगणाः ु ु सवाः ूावत ्
िसताकाराः ूागविमहािदिभः।
--------------------------------------------

p. 436) 
वँयाकषणशािौीसौभायिवजयूदाः।

वायपा ू
धॆवणा  सवा  षािदकारकाः॥
े १०॥

 मारणोादयोः ताः।
नाभसा नीलवणाा ृ
ु ु े
आसा ं मखभजादहिवधान ं ण ु पावित॥
 ११॥

ु  नववाथा पराः।
एकवाता

षोडशााः पिवशदना अिप कान॥ १२॥


षिशदना ं
ािप चािरशवाननाः।
ु ु े
चतःषिमखादकाशीितशताननाः॥ १३॥

--------------------------------------------

ताः सवा  जलपाः शयः। जलशीना ं ानािदूदं



साकात।् लोिहताकारसयताः
ं ु ूाविमहािदिभः।

आयाना ं शीना ं वँयािदूदं मासााकात।्

वायपाः ू 
े धॆवणाः
शय इित शषः।

ूाविमहवसनािदिभः। षािदकारका इऽािदश
उाटनािदिवषयः वायोाटनािदकारकं चलनाकात।्
नाभसा आकाशािकाः शयः। नीलवणाः ूािमहािदिभः।
ताः सपिरवारा िना मारणोादनयोः उादो नाम मृतवत ्

अिकिरं तयोः कमणोिरित ृ ाताः।
े ता
शषः।
आकाशाकशीना ं िनधनिसिकरमाकाशािवमहात ्
ु ु
वायनभसोराजसगणाकभीित सदायः॥ १०॥
 ैकािदसमिवषमाशयोग
आसािमािदनोरान ं -

सजाताना ु ु े े
ं तासा ं शीना ं मखभजदहपभदिवधान ं
 ु
ूौित। तऽ पावतीितसिः॥ ११॥

एकवा इािदना शतानना इने ोकयने गणाना ं
ू े
भतानामकािद ं ु
समसमाशगणयोगाासा ं
ं े ु
वसाभदानमपिदशित। ु
तऽ एकवा एकवदनयाः।
ु  ूावत।् अपरा अाः शय इित शषः।
चतवाः े षोडशााः
षोडशमखाः ्
ु कान ूावत शयः। ािप ूयोगिवशषे े

चािरशवाननाः एकोनपाशदाननाः। एकाशीितशताननाः
एकाशीाननाः शतानना
ू े ं
भतानामकािददशाानामशाना ं
ु े
गणानामकािददशा े
रै ंशैः समसाशबमण
ं ं
ं ु े ं सजातसवाः
सगणनादव ं ं 
शयो दशिवधा दिशता

भवि। तासा ं मखबम ु कठपीठोपिर एकवं
ु 
चतवप े तु

--------------------------------------------

p. 437) ु ु ं
बना िकं मखभजसासाधनवाया।

तथािप दिशत ं िकिे भजय ं यम॥् १४॥

नामपाितगा यने तने साऽनिवमहा।


े ु
वसि नानापा भवयऽ वाया॥ १५॥


आाया लिलताया राः पदशागाः।
लिलतािपण 
े सवासामािवमहाः॥ १६॥

तने तासा ु सवासा


 ं ाााः पिरचािरकाः।
 ु
ताणायधाकारवाहन ु ं ु
ै ससयताः॥ १७॥

तथािवधःै शिवै े
ृ  विता अिप।
इित तासा ं ानभदाः ू ूोा महिर॥
े लाः े १८॥
--------------------------------------------

ु 
 ू े वऽय ं तने सह चतवम।
ूथमवोपिर ितमपण ्

नववप े त ु तपिर च ितिपण


 े पवं त ैः सह
नववम।् एवमरऽािप
ु उपिर उपिर
ं -
सनवैकादशऽयोदशपदशसदशैकोनिवशित

सा ्
ं वं पिरकनात ूोसवा
ं भवि इित च
 १३॥
सदायाथः॥

बनािदना े े ोकयने नामपाितगाया
वायन

लिलतायाः ूोबमणोरऽािप ू ं
भताशाना ु ं
ं गणाशाना ं
ं ु े ु
ं गणना
समसगणनादकािददशदशाश ं
सजाताना ं

शीनामसाताासा ु ु े े
ं मखभजािदभदपिरकितिवमहादः
ु ु ु
साधकािभमतानगणमपिदशित। े
तऽ बना िवमहिवशषपरः
े े ु
शतने च। ववभजय ं ूोाना ं
ु ं ु
े क मख
मखसानामकै ु े यावत ्
ििभजबमण

ं ं कयिदित
स यावत।् नामपाितगा नाा ं

पाणाापिरिात परायाः े  े शषः।
शबाित े आसा ं
िनानाम॥् १५॥
 े
आाया इािदिभमहरी िै िभः ोकै ः

षोडशिनानामािबमािदकमपिदशित। तऽ अगा
मिनागाः। आिवमहाः तिािवमहाः। ाााः

तिााः शषिनााः।  ु
तणायधाकारवाहन ैः
 ु
ममिनावणायधाकारवाहन ैः। तथािवधःै
 ु
तणायधाकारवाहन े
ैः। महरीित ु
सिः। एतं
े े म े
भवित षोडशिनानामािानिपण
े 
िताया लिलतायाः कामािदपदशिनाः पिरवारने

--------------------------------------------

p. 438) ू
सपािण च तथा कथयािम तवानघ।े
ु ु णात॥् १९॥
यने त े साधकाः स वािछत ं ूायः

े े ु लोिहताैिवमहाम।्
ूोाधारपष

िवभा तजोिनचय े ् २०॥
े तऽ िसि िचयत॥


तने समभी ु समवाोयतः।
ू 
पजातपणहोमािदरिहत ं भावनने वै॥ २१॥

ु ु 
परानमिदतमखडािवमशतः।
 ् २२॥
िनातदीपसाशमानासमीणात॥

--------------------------------------------

 ु ु
विहलिलतासशिवमहायधवाहनािदयताः। े
कामरीिनाया

अि े त ु कामरीिवमहािदयता

े े े िता। तदनरं
लिलत ैविमतदाकनािपण
ु 
भगमािलािदिचऽााचतदशिना तद े कामरी
े च
ू पदश िनाः पिरवारने विहः िताः। एव ं
सय
े तिािवमहा लिलत ैव मािने
भगमािलादीनामििप
तिहदनरिनािााः पदश िनादाकाराः
े भवीित॥ १८॥
पिरवारने िता या
ू े  े वै इिै िभः ोकै ः
सपािदिभभावनन

ूावािदपरःसर ू
ं सपान ं तने ूयोगािदकोपिदशित

। तऽ सपािण ु
े अनघ े इित सिः।
तासा ं ानािन इित शषः।
ू ु
यने सानानसानन। े ु िनािनापटले इित शषः।
े ूोष े
लोिहताैिवमहा ं लोिहताकारने ैिवमहवा।ं तऽ
े े िसिं अिभमतािमित शषः।
तजोिनचय। े तने भावननननायः।
े े े
े े ु लोिहताकारं
एतं भवित ूोाधारपष

ादपृथतू ं तजोिनचय े
ं िवभा तजोम े
 ं पण
सासाधककमणा े भावनया समीिहतफलं
ूाोतीित॥ २१॥
परिमािदना ोकन ु
े परानमपिदशित। तऽ

अखडािवमशतः
ु ु ू े े थने तदाकारतया
कटकमकटािखलभषणािदिवशषपृ
ितकनकसामाऽविददमाकारतया ूतीतषे ु

 थने तदाकारतया ित परशििवमशतः।
सकलपदाथपृ

िनवातदीपसाश े
ं दशकालापिरितया
ू  ु
िनलपणूकाशपमपलिमित े
शषः।

आनासमीणात अनूकाशपादान 
इथः।

--------------------------------------------

p. 439) ू े साधयिद
लन े ु ु ्
ैव शभाशभम।
े दविश
ूोबमण े े सतत ं सासाधकै ः॥ २३॥

िस ु सपण
ू े ानने सकलितम।
े ्

साधयते परप ु सा ं साधनिसय॥
े २४॥

ू दवे महशान
ॄिह े ू ू
लसपयोः।
 िसिं िविवधा ं फलयोगतः॥ २५॥
ानयोः कणा

े ू े ु े
तासा ं तरषायधाशषतः।
ण ु व े महशािन
े े तव सातम॥् २६॥
बमण

ु े त ु वराभय।े
वामदिणयोः ाता ं िभज
पाषाशौ ु  षज े चापसायकौ॥ २७॥
 चताहौ

--------------------------------------------


एतं भवित अखडािवमशतः

आनासमीणापल ं िनवातदीपसाशप ं
परानिमित॥ २२॥
ू े
लािदना िसय े इने ोकयने ूोिऽिवधानषे ु
साादीना ं ूयोगािदष ु ानिवभागबममपिदशित।
ु तऽ
ू े ाननित
लन े े शषः। ्
े साधयते साधयतािमथः।
े ु  े े
 तिवशष।

परप ं िवमशाकिमित यावत।् तिवशष।
ु  े े सा ं ूा ं
े ं ं ू  अपृथभावनयित
उपपयपिवौािभिमिरथः। े शषः।

अपिरिाया ं पराया ं शौ ादपृथने
िसायामपरूााभावादालाभा परं िवत इित
वचना तदवे ूािमित यावत॥् २४॥

ॄहीािदना ू ू
े लसानयोः
ोकन 
कमणा
े पृित। तऽ फलयोगतः समीिहतफलं ूाोित॥ २५
िसिबम ं दवी


े वमाणायधिवशषान
तासािमािदना ोकन े ्


पृाथकथन ूौित। तऽ अिपशने

ृिविवधकिसी ु
व े इिमित सदायः।

महशानीित ु
सिः। े
बमण
ं ु ं ु े
िसचतःसभजािदबमण॥ २६॥

वामािदना े े
वायन
े ु ु
ोकयनायधसामापिरमाषाबमािदकमपिदशित। तऽ
ु े िभजान।
े िभज
वामदिणयोः करयोिरित शषः। ु े वराभय े
वराभयस ्
ं े मिु े एतत ूथमािवचन।
ं पाशाशौ

ु  चतभजान।
चतवाहौ ु ु  ु
े ऊभजवामदिण े पाशाशौ

् ु े चथः।
इतरयोः ूावत वराभयमि े 

--------------------------------------------

p. 440) 
चखौ ु े गदाशलौ
चाभज ू दशोिदत।े
ु ु
सखपायायधाना ु पसािदवाया॥
ं २८॥
्  ता ं दिव
यिन किण े यथा रित साधकः।
ू पालयित तमादरात॥् २९॥
तथा तामतो भा

सऽ रवदननयनाः
े ु  ु
शभकस।

दोमा ू  ु ३०॥
भीमनयनवदनाः बरकस॥

ु े ु कासीना
शभष  िता वाहनगा अिप।
ु े े ु ताः साः ूयोगषे ु त ु सदा॥
शभतरष  ३१॥

वलय ैरदै रमय ैरलीयकै


ु ः।
ं ु
िवराजमानााः सा  िदाशकधरा अिप॥ ३२॥

--------------------------------------------


षज े चापसायकौ षडभजान ्  ु
े ूावत ऊभजयोः

 तदधःयोः ूावराभयमिु े च।
पाशाशौ

चखौ ु े अभजान
अभज ु  ु
े ूावभजयोः
पाशाशौ
 तदधःयोः ूावापसायकौ
 
े चखौ
तदधयोवामदिणबमण तदधःयोः
ु े गदाशलौ
ूावराभयमि। ु
ू दशोिदत े दशभजान े
 ु
ूावभजयोः पाशाशौ
 तदधयोापसायकौ

तदधयोमखौ  े
तदधःयोवामदिणबमण
ू तदधःयोः ूागवराभयमिु े च।
गदाशलौ

पसादीऽािदशः ं े
ूोिवषयसतरिवषयः॥ २८॥
े 
यििािदना ोकनािभमतकिण

तासामिभमतिसिूदमपिदशित। ू
तऽ त साधक। भा

इ तथा इननायः। ू  े  २९॥
आिवभयथः॥
 े  े
सवऽािदिभमहरी  ु  ोकै ः
रै तिभः
ु ु  ु सामाानमपिदशित।
शभाशभकमस ु तऽ सवऽ
े  े
ं सवऽान
इतसामा। ु  ु ान।ं
 शभकमस

दोमा ु  ु  ु ानम॥् ३०॥
इरानाशभकस
ु े
शभिािदना ोकन ू  
े ोकपवाापादन

ु  ु ान।ं िता इािदना ोकाविशपादऽयण
शभकस े
तिदतरानम।् अिप अिपवथः।
े  रमय ैिरतलयािदऽयाणा
े ं

िवशषणम।् िदाशकधरा
ं ु े
इऽ िदं तविदिभः
कै िशा ात।् सवाः सपिरवारा िनाः। अऽ भषणाना
ू ं

--------------------------------------------
p. 441) े ु
हारम ैवयरािदमििका ू ु
नपरािदिभः ।

नवरमय ैः सावकै ोपशोिभताः॥ ३३॥

ु ं ान ं तासा ं महिर।


एव ं सामामिदत े
 ु िसिदम॥् ३४॥
िवशषे ं ण ु वािम तस


गजवािजरथाढा िवमाना िसहगाः।

ायतासमाढा े रास ु सदा॥
या  ३५॥

समरषे ु जयावा ै नपराािदरण।


ृ े
 े 
िपशाचचोरालािदगमऽरयविन॥ ३६॥

े दवताः
ाया े साः सशििभरावताः।
 ृ
ु भवित िनितम॥् ३७॥
एकै कशः समा वा सखी

ऋवानरभकखरसौिरभवाहनाः।

उाटनषे ु साा
 भीमा याः ु
े सदाणाः॥ ३८॥

--------------------------------------------

नामाारापादादवगािन। एतािन भषणािन

सवूयोगसाधारणािन। े
महरीित े ु
दवीसिः॥ ३३॥

िवशषिमािदिभः  ैः सिभः
समीिरता इरै ा
 े े े ु
ू  ूयोगिवशषष
ोकै िवशषानूावपव
े ु
सामावाहनभदानािदकमपिदशित। तऽ िवशषे िमान


िवशषान ं ूौित। अऽ िवशषे ं सामाने ूोपािदित शषः

॥ ३४॥
े 
गजािदिभिनितिम िै िभः ोकै रािदष ु
े ु
वाहनिवशषानािदकमपिदशित। तऽ रास ु आरािित शषः

ु  ृ
। राादीऽािदशः परमामनगरपनखवटगहािदिवषयः।

ालादीऽािदशः िसहतरािदिवषयः। एकै कशः समा वा
िनास ु षोडशभीा ं िना ं पिरवारािदसिहता ं सवाः
े ु े ३७॥
पिरवारसिहता वा। िनितिमनामोघफलमत॥

ऋािदना े
ोकनोाटन े ु
े वाहनभदानमपिदशित। तऽ

भीमा िवमहािदिभिरित। सदाणाः 
कणीित े
शषः॥ ३८॥

--------------------------------------------

p. 442) े
कँयनकबौकाककौिशकवाहनाः।
े े ु सवाा
िवषणष ु
 घोरूहरणाकलाः॥ ३९॥

खगोमायशललीगवयाहिरणागाः।

िचयते सकलाः  ु  ु साधकः॥ ४०॥
सिकस


िपशाचवतालगा े सऽ मारण।े
याः
े े फलभदाः
इित वाहनभदन े समीिरताः॥ ४१॥

 
सवाागता ु
विवायहयािताः।
े े
िनऽाकवदना ं
दोमा भीमिवमहाः॥ ४२॥

े ाकारशििभः।
दहो वैिरिनवहं याः

भीमरावािभरिभतो विता ु 
रणमिन॥ ४३॥


िवजयी भवित िू ं वैिरसनािवनाशतः।

पलायनोगहनात पादयोः पतनने वा॥ ४४॥

--------------------------------------------


कािदना े े ु वाहनभदानमपिदशित।
े िवषणष
ोकन े ु

तऽ कौिशकः िदवाभीतः। घोरूहरणाकला ु


ु घोरायधिनिवडाः॥ ३९॥

खािदना   ु
े वँयाकषणािदकस
ोकन
े ु
वाहनिवशषमपिदशित॥ ु
िकमस  ु ४०॥
 ु वँयाकषणािदष॥

िपशाचािदना  ु
े मारणकमस
ोकन
े ु
वाहनभदानािदकमपिदशित। े े ाननित
तऽ वाहनभदन े े शषः

॥ ४१॥
सवा  इािदिभः षोडश इःै पिवशितिभः

 ु ु
े े समरिवजयािदानािदकमपिदशित।
ोकै वाहनवायधािदभदन

तऽ सवा  िनाः सपिरवाराः। विवायहयािता इऽ
 ु े े यावत।् दहः
दिणवामहयोविवायबमणित
े यावत।्
ु ं ु े विनित
करापायधसधितन
ु 
भीमरावािभभमराव ं कवीिभः। े
विता ू 
इवे ं तवऽ
सवा  इननायः।
े वा िवक।े वैिरसनाया

ं े े े यावत।् िछः
िवनाशपलायनसाहनपादपतनतमनित

मयः। े े ु  े
उबमणािरसनािवनाशािदचततमूकारण।
ु ु अादशभजाः।
तिगणभजा ु ु ैनविभिरित
वा िवक।े वामैभज 
े तरवािरिभः
शषः।

--------------------------------------------

p. 443) ु ु अभजा
चतमखा ू ्
ु िछः महत चमम।
िवभा वा जय यु े ूाोबमण
ु े वै॥ ४५॥

ु ु वा भीमिवमहाः।
नवाननािगणभजा
वामैः कोदडिनवहम ैः ख िवॅतीः॥ ४६॥

े ं सकला ं शरिभकलवराम।
ाािरसना े ्

वमििधरधारा
ु ु ् ४७॥
िवजय ं ूोमायात॥


अथवा नविभः खटम ैः ख िवॅती।

चतरिरपोः े ं िछतीरवािरिभः॥ ४८॥
सना

िचिया जय ं यु े भीमाकारे सजय।


ु  े
े  े ४९॥
पभरथाटोपवािनःशनसल॥


ूाोयतः िू ं ूागबमयोगतः।
 ैगदा
अथवा नविभह  वामैथतरै
े ः॥ ५०॥


नखरान पािणिभभमा दधतीः समरे रन।्
ु ं सना
तिचतरा ु ् ५१॥
े ं िवजयमायात॥
ू ु
तथा शलकठारौघ ैः पातयीिषा ं वलम।्
िवजयी भवित ूोबमाारे रणाण॥
े ५२॥


तथ ैव चिरकािनवहै   ्
िनतीवलम।

ाा वा िवजयी भयात ्
समर  े ५३॥
े रोमहषण॥

--------------------------------------------

ू िछ
दिणकर ैः खैः िचयि पवऽ

इननायः। ं
आटोपः सरः। ू 
ूाोती पवऽ

िवजयिमननायः। ु
ूागबमयोगतः े
वैिरिवनाशािदतमन।

अथवा ूावत पार ु
े तथा ूावििपिवनाशािदना। 
इतरैदिण ैः
ू  े िरननायः।
पािणिभिर पवऽतरै े भीमा िवमहािदिभः।

तिचतराासा 
ं शीना ं दिणक नवहनखरैिभ
चतरा। ु
ु ं िवजयमायािद ू  तथा इननायः।
पवऽ े तथा
ु ू ु
े शलकठारौघ
ूावामदिणभजिनवहबमण। ैः

शलौधः ु
ै कठारौघ ै। ूोबमात ्

--------------------------------------------
p. 444) िनिाितिमरहा वा मोहयी िषा ं वलम।्
ाा िवजयमाोित िनयत ं समरे नपः॥
ृ ५४॥


िपशाचसपहा े मृदतीः रन।्
वा त ैः सना
िवजय ं समरे शदतु े शरोपमः॥ ५५॥


पाशकिरकािभा  िनतीः पृतना ं रण।े
ृ िवजयमाोित नपः
ा ु ् ५६॥
ृ ूोबमाद ् ीवम॥

अशबकचाा
 दारयीमःू णात।्

िचयन समर ् ु ् ५७॥
े मीम े िवजयी ात सिनितम॥

 ं ूहरीिषा ं बलम।्
ु िन
हलै मशलै

रन ूिवजय ं यु े ूाोित ानवैभवात॥् ५८॥

 ु
ं ािभयताः।
तथा षोडशवाा ािऽशै

ूावत ूमिथताराितपृ ् े ् ५९॥
तनाियन जपत॥


पिवशितवा ु ं ु
वा पाशजसयताः।
ु ै   ् ६०॥
 रायधिनतीलम॥
त ैथ ैकादशिभभदै
--------------------------------------------

े ु
े तथ ैव वामदिणभजबमण
सनािवनाशातमूकारण। े

चिरकािनवहै  ः िरकािनवहै। वलं
ः चिनवहै

िरपनािमित शषः।  े वीराणािमित शषः।
े वा िवक।े रोमहषण े
े  िपशाचसपहा
िनिाितिमरहा वामदिणबम े नथः। 
े अतु े ूाोित। पाशकिरकािभः
े े शषः।
वामदिणहबमणित 
वामदिणहिनवहािभः। ूोबमात ्
े े अशबकचाा
ूावैिरसनािवनाशातमन।  ं
े हलैः
वामदिणहिनवहाािमित शषः।

वामभजिनवह ु ः दिणभजिनवह
े मशलै
ैिरित शषः। ु ैिरित

े तथा ूागविवाािदष
शषः। ु
ु े े ु ु े दधाना इित
हलमशलाकादशिवधायधयहबमण
यावत।् ताः शीः। ूावैिरसनािवनाशािदतमन।
े े
 ः विवायािदिभिरित शषः।
एकादशिभभदै ू
े वलं िरपणािमित े
शषः।
ू 
िविच इ पवऽ

--------------------------------------------
p. 445)  नपः।
िविच जयमाोित समरे सवदा ृ
ं ु ः पजयादाऽमह॥
तथा रणसयै ू े े ६१॥


षिशदना दवीि े ्
े सितकराः रत।
ु
तथ ैव दशप ै ैवारै ः ूहरण ैयताः॥ ६२॥

ु ैयताः।
एकोनपाशा ह ैिगण ु
् ृ जयमवायात॥
ूहरीथारातीन ा ु ् ६३॥

ु ु दवीः
चतःषिमखा ु ैयताः।
े करैिगण ु
ूहरीः रदे ् यु े जयी भवित िनितम॥् ६४॥

ु दवीै
एकाशीितमखा े ु
गयभज ु
ु ैयताः।
् ु े जयी भवत॥
तथािवधःै ूहरण ैः रन य े ् ६५॥

ु े ु
शतवािगणकराितिभयताः।
ृ िवजयमाोित समरे ता षोडश॥ ६६॥
ा

ु े िरपतः।
एव ं वकरैयानकै

तथा त ैहितिनवहै  ु
ाकलबमहकै ः॥ ६७॥

असाता े ु
भवयाः साधकाभीिसिदाः।
ु ं
एवसामसमरसकटािदष ु िचयन॥् ६८॥

--------------------------------------------


िनतीिरननायः। ं ु ः पजयाः
तथा रणसयै ू े
ं ु ः
ूोपपान सयै
ू ं
साधकै िमहािदिभपलिताना ं तासा ं िनाना ं पजा
े  तदा समरकाल।े तथा
कारयिदथः।
े ु ैरनवितस
े तिगण
ूावैिरसनािवनाशािदतमन। ं ैः
ु  ं ु ं ैः।
। तिगणरािवशरशतस
ु ु ैयताः
तैगयभज ु
ु िषरशतस ु
ु ैयताः।
ं ैभज

तथािवधःै दहनािदिभः। तिगणकराः ं ु
शतयसभजाः।

तितिभः ू कादशिवधहितिभः॥
पवै े ६६॥

एविमािदिभिनितिम  ु  ोकै ः
ै तिभः
ं े
ूोसामरणािप ं ु े े
वाितसवभजािदिवशषसिहतन
ु ु े समरिवजयूयोग ं तऽ
ाकलबमायधािदानन
े ं
साधकिवशषाोपिदशित। े
तऽ एव ं ूोबमण।

ाकलबमहकै ः
--------------------------------------------

p. 446) े
दवीारित ु
िूमापदो मनजोऽथवा।
दवो ु
े वा रासो यः िकरो वा भजमः॥ ६९॥


िपशाचो वा गको वा िसो वा दानवोऽथवा।

न कदािचत रि ं भमाोित िनितम॥् ७०॥


चोरािदसटऽरय  
े िगिरगमविन।
 ैः क
ििवधविरिभजात
ै  ृ े राजभयऽथवा॥
े ७१॥


िपीडास ु भतापारराससट।
ू े
ृ े ७२॥
िपशाचडािकनीवॄरासपीडन॥


अिप ृ े ु िवरषे ु महिप।
च कष
्  िवपदो ानवैभवात॥् ७३॥
रि ं यजते सवा

ु साधकाभीधािरकाः।
एकवा िभजाः
 ू
सपाकाः समाग सवाभरणभिषताः॥ ७४॥
समानािभरिभतः शििभः पिरवािरताः।
ृ े ु वनमालािभरिताः॥ ७५॥
गायीिभ नष

ायिभमत ं सवमायात ्
 ु षोडशािप ताः।
ु े ानादासा ं महिर॥
नासामि भवन े ७६॥

--------------------------------------------

े े शषः।
वासनापटलूोूकारणित े

उामसमरसकटािदिऽािदशो ु
वादयसटािदिवषयः।
े इतत
दवीः ् ू  िचयिननायः।
े पवऽ े
ु ु
इमभीमखकरायधािदपतः। भं पराजयम॥् ७०॥
  े
चोरादीािदिभमहरी 
ःै षिः ोकै िनाना ं
 ु
े े सवापारणूयोगमपिदशित।
ानिवशषण तऽ चोरािदसटे

इऽािदशो ायािद िवषयः। ििवधःै सहजूाकता ैः।

िपीडास ु शऽिभः ु
ु ूयकालभािदसमवपीडास।
ु ु

अषे ु आािकािदतापऽयाकष।
े ु इ ं
वमाणानूकारण। ु
े िभजाभीधािरकाः ु
िभजाा ं
साधकाभी ं दधानाः। समानािभः
िनयनािदिवमहिवशषे ैिरित शषः।
े ता िनाः। आसा ं िनाना।ं

महरीित ु
सिः॥ ७६॥

--------------------------------------------

p. 447) अलतहयाढाः
 ृ
शििभ तथावताः।

रानना गायीः ा े ् ७७॥
ृ िव ं वश ं नयत॥


तथािवधा गजाढाथा शििभरावताः।
ृ ं ु
सीतासमिहलावसकलमगाः॥ ७८॥

ृ लीमवाोित राजमाामितिराम।्
ा
े ं ूातिनजवैभवाम॥् ७९॥
नानाभोगसमोपता


तथािवधरथाढाथाशििभरावताः।
ं ृ
तथा सितससशिवसमिताः॥ ८०॥

् ु
रन भवमवाोित राजा वै वैिरमडलम।्
् ु ं यशः॥ ८१॥
एव ं तििवधानात सौभायमतल
--------------------------------------------

 े
अलतािदना ोकन ु
े िववशीकरणानमपिदशित। तऽ
ृ अलतहयाढािभः
शििभ तथावताः  ृ
शििभः पिरवताः॥
७७॥

तथािदना वैभवािमने ोकयने

लीूािूयोगानमपिदशित। तऽ तथािवधाः
ु े
ूागिनऽािदिवमहिविशाः। गजाढा लतगजाढाः

ृ अलतगजाढािभः
तथा शििभरावताः 

समानिवमहािभः शििभरावताः। ृ ं
सीतासमिहलाव
ं ृ
नाम सगीतासयोिगनीवम।् अितिरा ं राजचौराूधा।
ृ ं
े ं
नानाभोगसमोपता
 े ैोगशािदिभ समोपता।
नानाभोय ैििवशष े ं
ु 
ूातिनजवैभवा ं आकार गणिवादपपौषािदिभिरित े
शषः॥ ७९


तथािवधािदना यश इने ोकयने
ू ु
भिमूाािदकूयोगानमपिदशित। तऽ
तथािवधरथाढाः ूावदलतरथाढाः
  तथा
इथः।
ृ अलतरथाढशििभरावताः।
शििभरावताः  ृ तथा
ं ृ
सीतससशिवसमिताः अलतरथाढा

ं ृ
सगीतािदरतशिवसमिाः। भवु ं अभीािमित शषः।


वैिरमडलं शऽरा।
ं एव ं तिवधानात
ृ ्

ूोबमालतहयगजरथाढानात।
 ् अतल
ु ं िनपमम॥् ८१॥

--------------------------------------------

p. 448) े
कदलीकाननऽरय े िनजन े ताथा रन।्
पाकासचरणा आगि शििभः॥ ८२॥


मडलं मासम वा जपन िवा े ्
ं ततो िवशत।

िनिध ं सूा भवन ु ् ८३॥
ु े भोगी ाद ् यावदायषम॥


पगाराम ृ िनिधमाोयतः।
े तथा ा
ु े ु े
एव ं चकपागनमवकलिप॥ ८४॥

 ु े ु ताः ा
तथा पवतकष ु
ृ िवमायात।्

राजतो धिनतोऽाद ् यनासौ


े ् ु िचरम॥् ८५॥
ात सखी

ु े
समितीरऽरयष ्
े ु तथा िन ं रन िधया।

ूाोनघरािन बिन ानवैभवात॥् ८६॥

समिगासिरतवाटीष ु ताथा।

रन कनकमाोित ं ् ८७॥
वणमसकम॥

--------------------------------------------

ु े ोकयने
कदलीािदना आयषिमन

िनिधूािूयोगानमपिदशित। तऽ ता िनाः। तथा
ू े
पविनऽािदिवमहिविशशििभः े शषः।
सहित े मडलं

ूावदकपाशिनािन। अ मडलमासयोः। वा िवक े
्  िवा ं िनािवाभीािमथः।
यावत िसीथः। 
यावदायषु ं यावीवम॥् ८३॥
ू े
पगािदना े ूोानने
ोकन
ु े ु
िनिधूाामानपकिवशषानपिदशित। तऽ तथा
ू े
अनरपवूकारण॥ ८४॥

तथािदना ोकन ू
े पवानन

े ु
िवूािूयोगािदिवशषमपिदशित। े
तऽ तथा ूोूकारण।
पवतकष  ु ु ता िनाः। राजतः राजसकाशात।् यनासौ
 ु े ु पवतगहास। े
् ु िचरं यावता धनने साधकः िचरः सखी
ात सखी ु
 ८५॥
ाावनिमथः॥
ु े
समिािदना े
ोकन
ू े  ु
पवाननानरूािूयोगमपिदशित। तऽ तथा
ू े
पवानूकारण॥ ८६॥
ु े
समिगािदना े
ोकन
ू े ं ु
पवाननासातोमकनकूािूयोगमपिदशित। तऽ
् े
तथा ूावत ानूकारण॥ ८७॥

--------------------------------------------

p. 449) िनजन े िविपन े ा ु


ृ ूाोित मिहलाः शभाः।

पयौवनशीलााः ूमिनानगाः॥ ८८॥

े ु तषे ु ानषे ु हयाढाः ररः।


उष
ु े वँय ं मनोवाायकिभः॥
ृ ं कत
नपित  ८९॥

े ू े ु गजाढाः ा
तषष  पान।्
ृ नारीनराृ
ु े ूािणना िवशषतः॥
वशीकरोित भवन े ९०॥

तथा तषे ु रथाढाः ा


ृ दवीथोिदताः।

ु ािगडािदतः॥ ९१॥
वाित ं समवाोित मः
ु ु े ु
शतवािगणभजाायधािप।
वाितािन िलिखा ताः पटष ु ् ९२॥
े ु नवस ु टम॥

ं 
पटाापय े सापयथा।
ं े
ु ् ९३॥
रथदिहयाना ु ितररिणकायतान॥

ं ु सक ् ूदशयत।
ु े त ु ता
ूितस ैािभस  े ्
े  ् ९४॥
वळािलिखतिनशानभरीपणवमलान॥

--------------------------------------------

 े ू
े पवानन
िनजनािदनाोकन े

मिहलाूािूयोगानमपिदशित। ृ ूोूकारणित
तऽ ा े े
े ूमिनाः
शषः। े े
ूमपरवशाः॥ ८८॥

उिािदिमरािदत इ ै ििभः
ृ
ोकै नपािदवशीकरणसिहत ु
ं िनगडािदमोचनानमपिदशित। तऽ
े ु तषे ु ानषे ु अनरपवष
उष ू े ु कदलीकाननािदष ु
 े ु तषे ु दशस ु ानष।
िनजनिविपनाष े ु तषे ु उष ्
े ु ूावत ानष।
े ु

ूािणना िवशषतः ु
सरनरमृ े े सवान ्
गपिसरीसृपािवशषण

ूािणन। तषे ु ूावत ानष।
े ु िनगडािदत इऽािदशो राजािदिभः
ृ े
कतवनिवशषािदिवषयः॥ ९१॥

शतािदिभरनघ े इःै पिभः ोकै ः
े ु
समरिवजयूयोगिवशषमपिदशित। तऽ वाितािन पिरिचितािन। ता
ं े ु ट
िनाः। नवस ु नवसष। ु ं स
ु ं मपय
 े
ं े ् तथा रथदिहयाना।ु तषे ु नवस ु
सापयत।

पटरथादीना ं ऽयाणा ं म े
 
तामदपापय े

--------------------------------------------

p. 450) ्
आह वहयन शकाहलकािदकम।्

ु ं वैरी धावाश ु परािजतः॥ ९५॥


वळादिभमख

ु ्
े ं ु पा जात ु भवित ीवम।
तनासमखा
े े किथतािन तवानघ॥
इित ानाशषण े ९६॥

ू े िसाना ं साधकाना ं फलोदयः।


सानन
अतण ु वािम सवाभीािभकारकाः॥
 ९७॥
े े
दािडमीकसरूतजोपा ्
ं रन िधया।
ु ् ९८॥
त े साप िनजवाानपकम॥

ु ु
समिममाोित शभानशभानिप।
ु ु
तथा सषा े गमागमम॥् ९९॥
िचया


तनािखल े ु ूाोित ानवैभवात।्
ं िनज
े ु ृ ् १००॥
साधक तथा िसयोरवाशिसिकत॥

--------------------------------------------

् सापयत।
च ऽीन ऽीन ् ं े ् ितररिणकायतान ्
ु ितररणीिभः े शषः
सहित े
् पटािनित
ु े तान नव
। ितररिणका नाम ूावरणपटी ूितस ैािमम।

े वळािलिखतिनशानभरीपणवमलान
शषः। े ्

े ु 
िवजयािनापटलोसमरिािदचतनविततमािदोकऽयूो -

ूकारवळयणािलिखत 
े पणवमलिनवहान।
िनशानभरी ्

े 
काहलकािदकिमऽािदशोभािदिवषयः। ् े वैिरसना।
तत सना े अनघ े

इित सिः॥ ९६॥
ू े
सािदिभः ृ
िसिकिद  ु  ोकै ः
ै तिभः

ूावपरःसर ू
ं सान ु
ं तने ूयोगािदकमपिदशित। तऽ तत ्

सानम ् े
आधारिित े त े
शषः।
े ु
े िनजवाानपक
िनािनवहाकतजोम। ं
 ु ु ् तथा तजोपतया।
समीिहतकानगणम। े ु ु
सषाः
ु ु ु ं साम।् वा िवक।े
े तिजवाानप
सषानाडीम।

गमागम ं मलाधारािदॄरा ं

ॄरािदमलाधारा ं
ु ु े े  तने ूोोभयूकारण।
ममरारोहावरोहबमणथः। े
तयोरवे इऽ एवकारण
े सा
ू े ु े १००॥
सपानूयोगनिधकारमत॥

--------------------------------------------

p. 451) ृ
ूकामयी ाििरित सक ् समीिरता।
् १०१॥
अा िनफालनाि े तं ासातम॥

ु 
इित षोडशिनात े ौीकािदमत े चतिशित ू 
पटलं पिरपण
परामृम।्

--------------------------------------------
इित षोडशिनातषे ु ौीकािदमता पिरपण
ू  त

ूपसारिसहराजूकाशािभधानन ु
े ौीसभगाननाथन

िवरिचताया ं मनोरमााया ं ााया ं
ु  ं पटलम ्
षोडशिनाानूपूकाशनपरं चतिवश
ू  परामृम॥् २४॥
पिरपण


मसा। े ं ु  े यािण न भवि च।
पटलऽितिवश

ाामाः षोडश रिधका े शतयात॥्

ं पटलम।्
पिवश

अथ षोडशिनाना ं षिशिवमहै
ं ः।
वणिनत
 ै  ैः कालाता ं बमात॥् १॥
 ैय

ं नानाभीािकारणान।्
कथयािम ूयोगा

यानोपािभदाा 
ं माः िसि विणनः॥ २॥
राः षोडश िनाः ःु कािदााः रािताः।
तषे ु तािन षिशगा
ं  नाथनवािकाः॥ ३॥

--------------------------------------------

ू 
पविन ् ु  े पटले षोडशिनाना ं ूयोगषे ु
चतिवश

ानािदकमपिदँयानरं षोडशिनाना ं

षिशप  ू ू े
ैाािवभतवणोगभतभदोन
 ्

 ैय
न ैम  ै कालाकं त ैः

ूयोगािदकोपिदशथषोडशािदना िशव इने
े पिवशन
ोकशतपण ं े पटलन।
े तऽ अथािदना
े विणन
 ु
इने ोकयने पटलाथादनभावोपिदशित। तऽ
षोडशिनाना ं षोडशराणा ं षिशिवमहै
ं ः

षिशनारै े शषः।
ः ाित े
  ं ैः सजात
वणवमाणस े तिनत ैः तषा
ं ैिरित शषः। े ं

सयोग े
भदजात ैः। कालाता ं कालपता ं

यानोपािभदाा ु े े
ं आरानसानभदन
ू े  वणवामाऽाः।
े े च विणनः
वापजािभषकहोमािदभदन 
वासनापटलवमाणाः सािदिवहीनाः॥ २॥
े षोडशराणा ं षोडशिनािभः
रा इािदना ोकन

षिशनाना ं षिशः
ं  ं
ै मातृकानववगाना

नवनाथ ै तादामपिदशित। तऽ रािताः
ं ु
अकारारसयताः। ककारािदकारााना ं

पिऽशदराणा े सह
ं खरण
ं े
षिशाकनोभयाकादाक
ूथमरािप
े ु ं
रनाकनोभयाकमीपरसूदाया

रसया ूथमर एवाऽ िववित इित यावत।् तरवधारण।
ु े
ु ये
एतं भवित य े षोडश रा एव षोडश िनाः ः।

षिशनवणा   एव षट ् िऽशािन
ं ु ये
ः।
मातृकाया नवाका वगा ु
 एव नवाका नाथाः िरित॥ ३॥

--------------------------------------------

p. 453) अावौ रे वगः परतः प प वै।


मातॄणा ु रैरको ् ४॥
े वगः पववरम॥
ू 

िनाना ं तसयोग  ं
ं े वणसाः समीिरताः।
 ु पणता॥
षा पशत ं ताै
ं ू  ५॥

ताना याणा ं तावदै ु पणता।
ू 
ू  ृ ु ् ६॥
पणकालसमावियगकािदनामभाक॥


िऽसहॐसमावा ृ ु
ूोः कतयगाबिधः।
ु  ु 
त ताशताशहाा े
ऽतािदसवः॥ ७॥

--------------------------------------------

ू   मातृकाया
अािवािदना ोकपवान
 ु
नववगपमपिदशित। 
तऽ अावौ खरे वगः।
े े को वग भवित।
अिभरिमररैः रकै
ु 
 विशादीना ं मातॄणामवगाि
मातृणािमरान ं

मातृकाराणा ं अवगपोपिदशित। तऽ मातॄणा ं
ु े रैः षोडशिभिरित शषः।
विशादीना।ं तरवधारण। े
ू 
पववरं कािदाारषे ु पिऽशष
ं ं े ु
नषे ु वगूोपण
 े पिभः पिभरकै
े को वग भवित॥ ४

िनानािमािदना नामभािगने ोकयने राणा ं

नाना ूकयोगजाता  ं ं तणाना
ं वणसा  ं

ताना ं मातृकाचबाणा ताै
ं  ं
ाि
ं ृ े ु ं
तानामानामावरवारयगकािदसाोपिदशत ्

ं े ूक
इ। तऽ िनाना ं तसयोग े ं षोडशराणा ं

ूकमकारािदकारा ं
ःै षिशनारै ं े
ः सयोग
पणता े ु ं
ू  तषामसाना 
ं वणानािमित े याणामिन ्
शषः।
पटले विमािदना
ृ े  े
समीिरता इनाािधोकयन
ूोाना ं ताना
ं  एतं भवित
ं चबाणा िमथः।
ृ ु े ु ूितयगमार
कतािदयगष ु षिधकपशत (५७६)

साना  ं ताना
ं वणाना ं ं मातृकाचबाणा
ं ै
तदाकने त ू  भवतीित।
ं ैरैः पणता

यगकािदमभाक ् यगकािदसा
ु ं भवित॥ ६॥

िऽसहॐािदना े ूोमडलासमावििभः
ोकन ृ
ृ ु ु
कतािदचतयगानामाना ं ु
ं सामपिदशित। ृ ु
तऽ त कतयग
ू 
। एतं भवित पणकालााना ं षिधकपशताना ं
ृ ं ं
सहॐऽयाविजिनतसाािवशितसहॐािधकसदशलवष ्
ृ ु भवित।
ऐः (१७२८०००) कतयगो

--------------------------------------------

ृ  ीिरताः।
४५४) मायाधरािवातैः कताणाः
् ं ु
तान िदनारसयायोनौ े ् ८॥
समािलखत॥

िदनाणष ु रा ास े िबपा अनबमात।


ु ्

  ु प प समीिरताः॥ ९॥
वामोदपाष

ु 
तगाणाान े पण
े विताः।
नषे ु त ु सऽ सिाः
ु ं ु
ने सयताः॥ १०॥

--------------------------------------------

ृ ु
कतयग ु 
ताशहाा
ं ु 
ािऽशहॐािधकचतलिवहीन ृ ु
ैतयगाै

षणवितसहॐोरादशलिमत ैवष  (१२९६०००) ता ु भवित।
े यगो
पनः ृ ु ु 
ु कतयगताशूोवषिवहीन
 े ु  ु -
ैतायगवषतःषि
ु तत ्
 ु भवित। पन
सहॐोरालिमत ैवष  (८६४०००) ापरयगो
ृ ु  ु 
कतयगवषताशिवहीन   -्
 ैवषर
ैापरवषदिमत

ं ु 
ािऽशहॐािधकचतलिमत ैषः ु भवित।
  (४३२०००) किलयगो
तषा ू िवशित
े ं सय ं ं
सहॐािधकिऽचािरशवष  (४३२००००)
े ु ु भवतीित॥ ७॥
रकतयगो

मायािदिभः ं ु इिै िभः ोकै ः
सयता
ृ ु
कतािदयगिवमहवणान ्
 तणाना ्
 ं अिन पटले
े ु वमाणघिटकावणः सह
वमाणघिटकाचबष

लखनबमािदकोपिदशित। तऽ मायाधरािवातैः माया

िवसजनीयः , धरा उकारः अििरकारः वातः अकारः,  ं िबः।

ु   बमात ्
एतं भवित अः उं इं अ ं इित चतवणाः
ृ ु ु
कतािदचतयगिवमहा ् ु
भवीित। तान यगाणान ् ं ु
 िदनारसयान ्

घिटकाना ं िदवसावयवात।्
ं ु  मयोनौ
वमाणघिटकारसयािनथः।
े िदनाणष ु ूावत ्
वमाणघिटकायाणािमित शषः।
 ु राः
घिटकाणष।

िवसजनीयरिहतवमाणघिटकाकपदश राः।
  ु
िबपाः िवाकारिलिखतपाः। वामोदपाष

पावमाणघिटकायाणा ं मयोनौ दवताया े
इित शषः।

तान े समयोिनम े ूावत।् एतं भवित
वमाणघिटकारयषे ु घिटकारने कदािचत ्
रपारे लखनीय
े े सित ताणा ं मयोनौ दवताया

वामपृदपाष ु प प चाीकतष ्  ्
ृ े ु तान वणान
 ं
वामपावाशमार अकारादीना ं पदशराणा ं
ं े
ान ं पिरक घिटकारने तालायातराश
एकिबं तदाकने िविल
--------------------------------------------

p. 455)  ु े
सवऽ यिवासूिताानमह।

िनमहे वािवास  ृ ् ११॥
े गभासिसिकत॥


आर भानोदयमकशो घिटकाबमात।्

एकै कं मातृकावणपाशिरवितः॥
ृ १२॥

--------------------------------------------


तदा तालायातयगारं म े दवताान
े े पण े ्
े िलखत।
नषे ु घिटकारने लखनीयिित
े े शषः। ्
े सऽ अिन पटले
ु  े े पण
घिटकारयगारयोिवलखन े ् नषे ु
े िलखत।

सिाः ु
सिसाः  
तासिकावगाः

अिवभपा इित यावत।् एतं भवित अिन पटले सवऽ
ु  े े घिटकारं रपते ्
घिटकारयगारयोिवलखन
े वामािदपाष ु रपघिटकारं
ूोपूकारण
ाश ु  पण
ं े िबप ं िलिखा मयोिनम े यगाण े
े ् न ं चयोिनम
िलखत। े े तने घिटकारपण

नने यगाण ् ु
ु  ूावत सिस ृ ु े
ं कतयग
 े ु सिवकं िलखिदित॥
सिवसजनीयिमतरष े १०॥
 े
सवऽािदना ोकन ्
े घिटकाचबाणा ं िविनयोग ं तत फलािन च
 े ् 
ृ गभास
उपिदशित। तऽ गभासिसिकत े इिसिकिदित


पददः। आगमाना ं सििदादािभन  िवचारणीयः॥ ११॥

आरािदना ूवत इने ोकयने

मातृकावणचब े
घिटकाकने ोितबण

ािबममपिदशित। े
तऽ भानोदय ं लायािमित शषः।

पाशिरवितः 
अकारािदकाराानामरविजताना ं
वणाना ्
 ं पाशत पिरवितः।
ृ ृ
ताः पिरवििपया मातृकायाः
। एतं भवित ूितयगु ं यगूथमिदवस
ु े
े मातृकाया
लाकदयमार ैकै कघिटकाबमण

अकारािदकाराािन िवसजनीयररिहतािन पाशदरािण
पाशिः घिटकािभि। अ ए च त य इित पमातृका
घिटकापारायण े याः।
े ु
पनरिप

ूथमिदवसिशघिटकािभदशिभरकारािदलकाराािन


दशारािण समि। ितीयिदवस े
े े
ूावदकदयादकादशारमकारमार

िशचािरशदरािण ं
चािरशिटकािभः ु
समि।
ु तीयिदवस े शषघिटकािभिवशितिभरकारािद
पनि े  ङकाराािन

िवशरािण ु
समि। ु ृ
पनतीयिदवस े तदनरं

--------------------------------------------

p. 456) ृ
िदवस ैः पिभाः षडावा उदीिरताः।

एव ं यगािदमार  े १३॥
कालााणः ूवत॥


योनौ िऽकोणमािल तिन योिन े ्
ं समािलखत।
तषे ु पायिनाणवणानािल
   बातः॥ १४॥

ु  घिटकाणन म े िव तऽ वै।


यगाण
ू े 
े े पजयिमकः॥
िनाः षोढश दविश १५॥

--------------------------------------------


चकारािद िऽशदरािण ं
अकारािद ण काराािन िऽशदरािण च

समि। चतथु  िदवस े तदनरं तकारािदिवशरािण


अकारािदमकाराािन चािरशदरािण ु
च समि। पम े
िदवस े तदनरं यकारािददशारािण अकारािदकाराािन

पाशदरािण च समि। ्
एव ं बमात पिभः

पिभिदवस ैः मातृकायाः ूोपिरविबमिपयाः

षडावयः सवीित॥ १३॥

योनािवािदिभरयोयत िै िभः

ोकै घिटकाचबिवरचनाबम ं तऽ
ु  े िवालखनबम
यगपायिदवसघिटकाभदतो े ं तबे

षोडशिनाचनावँयकता ं तदकरण े

साधकायोयताोपिदशित। तऽ योनौ ािभमखामिऽकोणम े

। िऽकोण ं ानिभमखामिऽकोण। ् े योिन ं ूावत।्
ं तिन त।
तषे ु वाावरणममावरणयोयिनिऽकोणपयोिष ु कोणष।
े ु
 ्
  अनरवमाणसास
पायिनाणवणान ं ु िवास ु
 ं  ं िदनूािवाणऽय।
गतपायसाूािवाणऽय 
े शषः।
वातः वाावरणमारित े म े मयोिनम।े
िन ं ूितिदवसम।् उमा िनिनिमा

  ु
ूितिदवसमनावँयकतामपिदशित। े ु
  उष
पवपविण
 यावत।् मासमाऽण
 ु ूितपवित
पवस े तषे ु पवस
 ु
् 
ूितमासमतमिन पविण।  ं
अऽ ममाधमपयोिवधान
 ृ े े अयोयता ितीय े पटले
राोभिभाािदकव
 ृ
सहॐिमािदना सिततमोकोरानोूायिमका
िनभजनािदष ु साधकित
े शषः।
े अयमऽ
े व
घिठकाचबिवरचनाबमः। इमानॅमण ृ ं िना तऽ

ूाॄसऽमाा  े
तदमानन
ू ृ
ूाॄसऽामवसिमव  ु ं
तपायोियग

ृ तियगतामयगु ं ितकसऽमाा
का ृ ू
तदमयादार

--------------------------------------------

p. 457)  
उमा िनिन ं िह ममा पवपविण।
अधमा मासमाऽण 
े मासामयोयता॥ १६॥

ू   ःु ूथम े ािदतः बमात।्


पणमडलवणाः
ं 
षिशवणाितीया मता बमात॥् १७॥

 विरवे ं िवा ु राः।


तृतीया सवतो
ु सिसानामाकराः
िऽपराः  किथताः बमात॥् १८॥

--------------------------------------------


ॄसऽपिमामाविध ू
सऽय ं िव योिन ं िना
े
तोिनवामदिणपारखामगतामया  े ं
ं ितमखा
ृ तदमयाोनःे
का
 े ू
ितमखामासऽयिवासािकोण ं िना

तिकोणपायमगतामय  ् सऽू ं का
ं ितक ृ
 े
तदमयादार तिकोणितमखामा ं सऽू
याालनने मयोिन ं का ू ृ
ृ ॄसऽव 
माजिया
एव ं घिटकाकालाकं चबं िना तऽ
े े कोणऽयषे ु पविवागत
वायोनरमाूादियन ू

पायािारऽय  े ु
ं िविल तदगतिऽकोणकोणष
ू  े िनािवारऽय ं िविल
पवामाूादियन

तदगतयोिनम ु
े तिटकाणन ूागूकारण
े सिहत ं
ु  िविल तऽ कालाके चबे नानाान ं मनोम ं
यगाण
े ं
तिि इकादशारवाजिनतसा े
(९४६७५०५००००) भदािभ े
 े
ूोकाले षोडश िनाः समयिदित॥ १६॥
ू  े
पणमडलािदना बमािदने ोकयने
ू   े े
पणमडलवणरयोगिवशषूिबयावशन
ु ु
जातारािपरािवाासामनभावोपिदशित। तऽ
ू   अ आ इादीिन  ं ः इािन षिधक
पणमडलवणाः

पशतसारािण। ूथम े ूथमारािण
 आिदतः बमात ्
े वावने भवतीथः।
िवानािमित शषः।

अकारािदबमतः षिशवणाः ु अकारादयः
 ूागा
ावणाः तितीया वणाः कामराजाकाः मता आकारण


कतसिका े तृतीया िलिपिरित शषः।
इित शषः। े तासा ं िवाना ं तृतीया
 वमाणसाास
िलिपः सवतः ं ु िवास ु विः


विसािलिपः इकारः तासा ं िवाना ं शिबीजने िता
 एव ं उूकारण
इथः। ु सया
े िऽपराः ं े े शषः।
पणित े

एतं भवित अिन पटले

--------------------------------------------

p. 458) ु
एताः पकमारो पीठे सा
ं ू े ्
पजयत।

यऽ तऽ गदालीमहिभशाऽवाः॥ १९॥


भतापमृ ुृ
काा ु े
न भवि परािदक।
 िनशः॥ २०॥
अभीितािन िसि त योऽित


षट ् िऽशत ्
सशत ं सहॐािण च िवशितः।

तासा ं सा
ं ृ ृ ् २१॥
समााता तदाविदािकत॥

--------------------------------------------
ं े ं े ोकन
षिशिदाकिवशिततमन े वमाणसाना
ं ं

ूकशः ु ु े
राकाना ं िऽपरािवानामार
े ु पणमठलवणष
ूथमारने ूोष ू   ु यथा
ु 
े े ं ूथममायानर
बममकमक ं तितीयारने बमात ्

ूागािन ं े कतसिकािन
षिशाकारायाकारण ृ
ु 
समायानर ृ ु े ् तने
े सवऽ ईकारमारयत।
ं ततीयारन
ू   ु एकमकमर
पणमडलवणष े ं षिशत
ं ्


षिशियानामामामरं भवित। तने

वमाणसा िवाः सवीित॥ १८॥
एता इािदना िनश इने ोकयने तासा ं

िऽपरािवाना ं िविनयोग ं फलािन चोपिदशित। तऽ एता िवाः। आरो
ू े
िविल। पीठे पजयिदऽायः। ं
सा ूिता ं का।

 काा
शाऽवाः शऽव इथः। ृ इऽाशः हािदिवषयः।

परािदक  ृ
े इऽािदशो मामपननगरखटखटगहािदिवषयः।


त अक॥ २०॥

षिशिदािदना े
ोकनोिवाना ं सा
ं ं
ु ु फलं तने तण
तदनसातः 
े पायिनािदकं चोपिदशित। तऽ

तदाविासा े पिरविः।
ं िवाना ं वमाणबमण ृ ृ ्
तदािकत

दां करोित इित यावत।् अऽापरः
ु सदायाथ
नाथाया िलत।े आसा ं िवाना ं दाकान
े े
िवोत।े तािनिनाकने तासामाविः
ृ तासा ं

िदनिनानामकैे का एव िवायाः पायाकन
े ूाि ं
करोतोित यावत।् िक तासा ं िवाना ं पायाकना
 े वि।


तासामकैे का एव िवायाः पायाकन
े च ूाि ं करोित।
घिटकाचबािदष ु पायिवालखनानव
 े े े पाय े

पायािका ् 
ं िवा ं तत पायिवया े ् यगाष
सह िविलखत। ु े ु
् े े
यदा िदनिनाने िवाय ं भवित तदा तय ं तत ानव
े ् २१॥
िलखत॥

--------------------------------------------

p. 459) नाषे ु तणािपा


 ू हितवाहन
े ैः।

एतितजापने माः िसि विणनः॥ २२॥

ृ 
नाथाविराशौ िसहॐ ं शतयम।्
े िवयााविदीिरताः॥
चािर चित े ृ २३॥

ू  ं ैव िनाविः
पणमडलस ृ सहॐतः।

िशत ं षणव िनःशषे ं समदीिरताः॥ २४॥

कतादीना ु
ं यगाना े े कशः बमात।्
ु िदनकै

ता िवािपयः शषा ृ
े िशः ताः॥ २५॥

--------------------------------------------


नािािदिभः ु
समदीिरता इिै िभः ोकै ासा ं

ूोसाना ं िवाना ं िविनयोगूकारं
नवनाथािबम ं षिशािबम
ं ं षोडशिना
ािबमोपिदशित। तऽ नाषे ु
ु  
आशतिवशटलोषािदिवषयः।
  ु  
तणािावणातिवशितपटलोपीतािदवणा।
् े
ं पटलवमाणषदपाः।
तपाः पिऽशत एत ैः

ूथमभदप  ैमितजापन
ै  े एकािरतजापने माः
 ूावत।् एतं भवित िनािवास ु
े विणनः
सव इित शषः।
 े ् एष
े किवािरत ं जपत।
मनीिषता ं िवामािभिवािभरकै

े सवाराणा
जपूकारः उूकारण ं िनाकात ्

सवमाणा 
ं अराका सवमसाधारण इित। अ
 ु
रहाथारामखादवभः। ृ
नाथाविः
ं ृ
नवसाविः। ं
ृ षिशत
ताविः ् ं ृ
साविः।
ू  ं
पणमडलसा ृ
षिधकािन पशतािन। िनाविः
ं ृ िनःशषे ं समािः॥ २४॥
षोडशषोडशसाविः

कतादीनािमािदना िसय े इने ोकयने कतािदष
ृ ु
ु ु े  ु
चतयगहगनानामिवाािबम ं ूयोगषे ु
ू 
तिनपजावँयकता ं तलािन चोपिदशित। तऽ एकै कशः
े ं ताराः।
एकै का िवाः। तिपयः ूक

ूकमरऽयाकतया
े े
ातृानयाकााशषिवानािमित े अ े
शषः।

यगानािमित े िशः ूितिदन ं े े िव।े एतं भवित
शषः।

कतािदष ु चतयगष
ु ु े ु पिरवितः
ृ ं
ूोसािवा एकै क िदवस
ु े ु कषिचिनष
यथाबममकैे का िवा भवित। तगाष े ु े ु
ूितिदन ं े े िव े भवतः।

--------------------------------------------

p. 460) ूयोगषे ु त ु सऽ तिनूपजनम।


ू ्

े िवधात ं जयारोयािदिसय॥
िवशषतो े २६॥

--------------------------------------------
्  ृ ु े ूोबमण
े यथा कतयग
तत सवमािलत। े
ं ु ं
सिऽशदिधकचतःशतोरिऽशहॐ ं े ु
(३०४३७) सष

 े ु गतषे ु अनरपाय े
पयायष
ु ु ं
चतःषरिशतािधकनवसहॐसास ु (९२६४)

िदनिनािवास ु गतास ु अनरं ताटा ई इितिपण िवामार


 े  ूितिदन ं िवा य ं य ं
तायशषमनरपाय
भवित। सय ृ ु े पाया
ू कतयग 
ं ु ्
ं सहॐसा
एकोनचािरशदिधकचतःशतोरिऽशत ं (३०४३९)

े ु ेच
भवि। ऽतायग
े ं ं
ूोबमणाािवशिधकाशतोरािवशितसहॐ -
ं े ु (२२८२८) पायष
सष  े ु गतषे ु अनरपाय े
ं ं
अचािरशदिधकनवशतोरषहॐसास ु (६९४८)

िदनिनािवास ु गतास ु अनरं ठाथा ई इित िपण िवामार


 े ं अनरपायशष
तायशष  े ूितिदन ं िवाय ं
य ं भवित। सय े ु
ू ऽतायगपाया

ं ं ं
एकोनिऽशदिधकाशतोरािवशितसहॐसा (२२८२९)

भवि। ापरयगु े च
े ं े ु
ूोबमणादशोरशतयािधकपदशसहॐसष
(१५२१८)  े ु गतषे ु अनरपाय े
पायष
ं ु ं
ािवशदिधकषतोरचतःसहॐसास ु (४६२२)
िदनिनािवास ु गतास ु अनरं जडा ई इित िपण िवामार
 े  ूितिदन ं े े िव े भवतः।
तायशषमनरपाय
ू ापरपाया
सय 
ं ं
िवशिधकशतयोरपदशसहॐसा (१५२२०) भवि।

किलयगु े च ूोबमण ं े ु
े नवािधकषतोर ससहॐसष
(७६०९)  े ु गतषे ु अनरपाय े
पायष

षोडशािधकशतऽयोरसहॐयसास ु (२३१६) िदनिनािवास ु

गतास ु अनरं घढा ई इित िपण िदनिनािवामार तत ्


 े  ूितिदन ं े े िव े भवतः।
पायशषमनरपाय
ू किलयगु े पाया
सय  दशोरषतािधकससहॐसा

(७६१०) भवि। सय ु ु
ू चतयगपायाः


सानवितषितसहॐसा ु
(७६०९८) भवीित। यगानाम े
ूितिदन ं िदनिनािवायभजनवासना
ू ु
पपादमखादवगा। ु ं
यगिदनसािप ोितःशा े
िसािशरोमणी िा। पारामािथयः खवी
  ्
ः। अाथः एकिन सौरवर
सािदॐाकिदनामै े
पषिधकशतऽय ं िदनािन (३६५) पशददडाः (१५)

िऽशलाः  ं 
(३०) साािवशितिवपलाः (२२। ३०) भवीित।

--------------------------------------------
p. 461)

ं ु   ं े (४३२०००) किलयगु े
तऽ ािऽशहॐािधकचतलवषस

िदनसापषिधकशतऽयिदनसीिन

अशीितसहॐािधकषितलोरपदशकोिटसािन (१५७६८००००)

िदनािन भवि किलयगु े



पदशदडसशीितसहॐािधकचतःषिलदड -

सीिन असहॐािधकलसािन (१०८०००) िदनािन भवि

किलयगु एव
ं ं ं -
िऽशलसिषिसहॐािधकोनिऽशोरकोिटस

पलसीिन षतािधकसहॐऽयसािन (३६००) िदनािन भवि

किलयगु े साािवशितिवपलसि
 ं
ं ं (९७२००००) िवपलसीिन
िवशितसहॐािधकसनवितलस
ं (४५) िनािन भवि अऽ किलयगु े िदनसीिन िदनािन
पचािरश
(१५७६८००००) दडसीिन िदनािन (१०८०००) पलसीिन िदनािन
(३६००) िवपलसीिन िदनािन पचािरश ू
ं (४५)  ैव ं सय

पचािरशदिधकषतोरै
कनवितसहॐािधकससित-

लोरपदशकोिट सािन ु
(१५७७९१६४५) किलयगिदनािन भवि।

ततः षिशदिधकस ं ं
शतोरिवशितसहॐसाना ं (२०७३६)
माणा ं नवािधकषतोरससहॐावििभः
ृ (७६०९)
ु 
चतिवशिधकशतयीराशीितसहॐािधकससितलोर -

पदशकोिटसािन (१५७७८०२२४) िदनािन भवि तदनरं

ृ अविशषे ु
दशमावौ
ं ु
एकिवशिधकचतःशतोरै ं े ु (११४२१) िदनषे ु
कादशसहॐसष
षडरै ं ं े ु (२१०६) िदनषे ु एकै का िवा भवित।
ु किवशितशतसष
ं े ु (९३१५) िदनषे ु े े
पदशािधकशतऽयोरनवसहॐसष
 ू 
िव े भवतः। तने दशमपायपििरित। ु
ापरािदैगयािदना
ऊहनीयिमित। अतो यथा ३१५५८३२९० ापरिदनािन ४७३३७४९३५
े ु
ऽतायगिदनािन ु
६३११६६५८० सयगिदनािन। अऽ ैत े समहोकाः

पा(५)
ु (२)।
 (२)चषी
(६)रामा(३)िथयः(१५)खा(०)ि(३)सााि


िदनािदिवपला कालः सौरे त ु वर॥

े (४) िम  (६) राऽीश (१) मह (९) भधर
वाण (५) वदो ू (७) भधर
ू े
(७)।

वाण (५) ः (१) किलयगु े िदनसाः


ं समीिरताः॥
 ऽ िवयाः
पाया ू
े ख (०) च (१) रस (६) भधराः (७)।

ू (०)  (६) पाताल (७) पायिदवसाः


नव (९) शा  ु
पनः॥
ु (७)ष ु (५) शिश(१)
वदे(४) ि(२)नऽे(२)खा(०)ा (८)(७)मनी

सया।
िशषे ु च (१) नऽा
े (२) ि (४) भ ू (१) भ ू (१) सा
ं िदनषे ु
च॥

--------------------------------------------

p. 462) ु े े
धातऽशयोः पजा ु 
ू ं कादवाय।

तकारः ूयोगाना ं पटले साध ु वत॥
े २७॥

तषे ु पाशदणाना ु
 ं पाशिथनािन वै।
 ् २८॥
घिटकाबमयोगने भज े पिरवनम॥


अथ यािण व े ूोसानबमात।
ं ्

ृ ं षिशदॐ
व ं तदादशाॐकम॥् २९॥

--------------------------------------------

पाय े  (६) श
ू े (०)  (१) नऽे (२) स
ं े िदन े गत।े
् े े े िव े ये े बमािदित॥
एकै किन िदन
ु यगवासरकािदकम।
वष  िदनािदकं बा ु ्
ु ु ् इित।
ापरािदष ु तव िगणिऽगणािदकम॥
ू ं यिन ्
ूयोगषे ु ूयोगिदनषे ु तिनषे ु तिनूपजन

यिन िदवस ू ं तने
े ूयोगाः िबय े तिनपतीना ं पजन।

तिनपतयः िदनिना च ितिथिना च ितिधपो वासरशौ

नऽश षिधाः। तषा 
े ं िदनिनासमचनमिन ्
पटले
वित। तििथिनाचन ं तटले ूो।

े   े िचऽािनापटले ूोे
ितथीशनऽशयोनामाचन

वारशयनामाचन ु ु
 े कलसरीपतल े
े िवशषतः े तदकरण े
ूो।
ृ
न ै ं कपीडाूसात।् एतं भवित ूयोगिदवसषे ु
् ू
ूोषिधिदनपतीना ं ूोबमात पजनमवँय ं िवधातिमित
॥ २६॥
 े ोकयनोरऽ
धािािदना पिरवनिमन े
ूयोगपटले वमाणूकारण ु े े 
े धातऽशयोरचनमिप
ूयोगिदवसषे ु अवँयकतया
 मातृकााौ ूौित। तऽ
े े
धाीशाः डािकादयः। ूोाः ऽशाः। पिरवन ं
मडलीकरणम॥् २८॥

अथ याणीािदिभरविदनै विभः ोकै ः
ू 
षिधकपशतपणमडलारै ं
ावाता -
नामदाना ं ूमकैे कशावातािन
ं ु
चबायपिदशित।

तऽ ूोसािन ं 
षिधकपशतसानीथः।
--------------------------------------------

p. 463) ादशाॐ ं नवाॐ ं वा रे चाॐ ं नवाॐकम।्



चतरॐमथ े नव बमात॥् ३०॥
ॐिमित भदा

 ् े
े ूकमधा।
एतािन वणिवासभदात
े ु िनाणभदतः॥
तने ासितभदाष
  े ३१॥

े े े ु ं
ूकमधवमसाः समीिरताः।

एता ृ
व े े ् ३२॥
िवासनायत॥

षडलपिरॅाा
ु ृ े
वमक  े ्
ु वयत।
ु पनः
एव ं पनः ु  े कालतो
ु कादकै ु विहः॥ ३३॥

ु ं
यदा सदशाभवदा े ः।
तिभजदरै
ं े ु सदणान
षिशितष ्
े  तथािदतः॥ ३४॥

--------------------------------------------


विमािदना  चबऽय ं ादशािमन
ोकोरान 
ु ं तऽ खरे षोडशारे चब इथः।
चबचतय ु
 चतरॐिमािदना
 े चरय।ं एतािन ूोािन नव चबािण।
ोकोराापादन

वणिवासभदात ्
े अित ्
पठल ु े
े अनलोमािदना ं े ोकन
पिऽशन े
 े े तषे ु ासितभदष।
वमाणताणिवासभदन। े े ु
 े
िनाणभदतः े े उसाः
षोडशरिवासभदन। ं

षिधकपशतसाः। एतं भवित ूोाना ं

वादीना ं अॐााना ं नवाना ं चबाणा ं च
े तारिनारिवासभदात
वमाणूकारण ् े ं
े ूक

चतःषिपात ् ू ूोसा
सय ं भवीित। एतषे ु नवस ु
े ु व
चबष। ृ ृ
वप ् ृ े ं चब।
चब। अत वतर ं उयते ्

अारिवासतानािदकं कडलपटले

वमाणूकारणोहिया े  षडलपिरॅाा
िलखिदथः। ु
ूितिदशिमित शषः। ्
 े ॅमयत
े वयत ् सदशाभवन
े यदा ् ृ
ु वानीित
े तबाषे ु पणमडलसष
शषः। ू  े ु अणान ्
ं े ु कोष।
ू   ् आिदतः अ आ इािदबमतः  ं  इः।
पणमडलवणान।
चबिवरचनाबमो यथा सम े तले हसपाद
ं ं िवधाय
ं े े ूाॄसऽू ं का
तशानमभदन ृ

ु ू
तदवने षडलूमाणसऽॅमण
े व
ृ ं िना
े कालाराल
तिहरकै ु ं षोडशवािन
ृ ृ
सय सदशवािन

िवधाय एकोनिऽशटले वमाणबमण

--------------------------------------------

p. 464) ु
अनलोमिवलोमौ ं ुे
च वाारसपट।
बााःपरावौ 
ृ तथा ाकीणिमिप॥ ३५॥

--------------------------------------------


पिरतः षिशदरान ्
समारालािा ॄसऽू माजिया

तीथीगतषे ु कोषे ु पणमडलसष
ू  ं े ु वमाणबमण


तान ्  िव
वणान ् ृ े
वपऽिव ु
े चबे चतःषिचबािण
े ् षिशदॐािदसवचबष
सादयत। ं  े ु ूावत ्
 े तारसिचािन
सवमलापटलोूकारण ं ृ े ु
पिरतो वष

े सऽायाा
िवधाय िवािं ापण

तखडमाजनादॐाक
ृ ं चबं भवित। अाॐ ं
चबं सिऽशिव
ं ्
ृ  ैः। ूावत षोडशारै ु  ् ३४॥
 कयात॥
ु े
अनलोमािदना े तषे ु नवष ु चबष
ोकन े ु
 े ु
वणिवासभदबममपिदशित। ु
तऽ अनलोमिवलोमौ च चकारः
ु  तने ैव राणा ं िवासभदा
समायाथः। े आक।
ृ े
ं ु वाारायोः
वाारसपटौ 
े ं ु
ानभदादोसपटय ं वाारपराबौ


ूावदय ु े
मकोयाभयतः ूितलोमानलोमन
े ं तथा वाारानभदतः।
िघा लखन। े एतं भवित
े ु नवस ु चबष
ूोष ्
े ु वाात किणकाविध
 े ं
ूक
ं ं
षोडशकोािका वीथयः षिशाः पिरतः सवि।
ु ु े ु ूितचबमस ु
ता वीथयोऽनलोमानलोमाकष
े े
भदमािद ूादियने ताराणा ं िवलनवीथयो

भवि। तास ु वीथौमवीथीकोषोडशके

वाादारूवशगा ्
षोडशरान िविल
ूदिणबमयोगादनरवीथीगतकोषोडशके ककार

षोडशरिभपािण ूावििल ैव ं ूदिणबमण
वीथीष ु खािदाानामराणा ं षोडशरयोजनने िभािन
े ्
पािण ूितवीिथकं षोडशस ु कोषे ु ूावििलखत।
ु ु
अयमनलोमानलोमबमः। ू  ु े ु
एतबं पणमडलायगष
ूथमवराक। ् चबे षिशाराणा
ं अिन एव ं ं
ू 
ूरं षोडशरिभािन पािण पणािन।
ु े े
तदनलोमबमवीिथितावारकोारतो
े ु
वाकोा ं िवलखनादनलोमिवलोमा ं

तगितीयसराकं चबम।् अिवे चबे तास ु वीथीवे

षिशत ्
ताराणा ं ूरं रिभषे ु पषे ु
वाकोािदष ु बमादस ु कोषे ु ूवशगाौ


पायनलोमतो  
िलिखा ततः सवारकोािदिनगमनगा
े े
शषस ु च कोषे ु शषपाकािन
े े ्
बमाििलखत।

--------------------------------------------

p. 465) 
किणकाया ं मिनाा सिल
ं 
सतः।

योजयाको ु
ैः ूागिविधना बमात॥् ३६॥

--------------------------------------------

ु ं ु
एतबमनलोमवासपटा ु तीयसराकं
ं ूोयगतृ
चबं भवित। अिवे चबे तास ु वीथीवे ताराणा ं ूावत ्
षोडशस ु पषे ु आिदतः बमादौ पािण

सवारकोािदस ु कोषे ु िनगमनगा
 च

शषपाक े
ं बमााकोारतः ूवशगा े ्
च िलखत।
ु ं ु
एतदनलोमारसपटा ु ु 
ं तगचतथवराकं चबम।्

अिवे चबे तावे वीथीस ु ूागाराणा ्
ं ूावत षोडशस ु

पषे ु आिदतः बमादौ पािण



अमकोािदसववाकोाम ्
अस ु कोषे ु िनगमनगा


च नवमकोािदसवारकोामस ु कोषे ु

शषपाक ् े
ं बमात ूवशगा े ्
च िविलखत।
ु ृ
एतदनलोमवापराबा ु
ं ूोयगपमसवराक
ं ं
चबं भवित। अिवे चबे तावे वीथीष ु ताराणा ं तषे ु
षोडशरपषे ु आिदतः बमादौ पािण

नवमकोारतः सवारकोामस ु कोषे ु

ूवशगा 
चामकोािदसववाकोा े
ं िशस ु

कोषे ु िनगमनगा
 े
शषपाकािन े ्
िविलखत।
ु ृ
एतदनलोमारपरावा ु
ं तगषसराकं
चबम।् अिवे चबे ूावाराणा ं षोडशपािण
ूितवीिथकं षोडशस ु कोषे ु ूथम े षोडश े ितीय े पदश े
ु  े चतथु  ऽयोदश े पम े ादश े ष े एकादश े
तृतीय े चतदश
सम े दशमऽम
े े ्
े नवम े च को े आिदतः बमाििलखत।

एतदनलोमवााकीणा ु
 ं ूोयगसमसवराक
ं ं
चबं भवित। अिवे चबे तावे वीथीष ु ूोताराणा ं
ूोािन पािण ूितवीिथ षोडशस ु कोषे ु षोडश े ूथम े
ु  े तृतीय े ऽयोदश े चतथु  ादश े पम े
पदश े ितीय े चतश
एकादश े ष े दशम े सम े नवम े अम े च को े आिदतः
े ् एतदनलोमाराकीणा
बमाििलखत। ु  ं

तगामसराकं चबं भवित। अिवे
ं ृ
षिशदरसदशवाके चबे ूितिविथकं
षोडशकोािकास ु षिश
ं ु वीिथष ु अमवीा ं कार

षोडशरिभािन पािण

वाकोारादारूवशगा बमाििल
ूादियबमायाततदनरवीािदष ु पिऽश
ं ु वीिथष ु

लदीना
ृ े
ं शषता राणा ं षोडशरिभनािन पािण
े ् एतिलोमानलोमा
ूावििलकत। ु ं

--------------------------------------------

p. 466)


तगनवमसराकं चबं भवित। अिवे चबे

ूागूिबयािभ ाराणा ं रिभाना ं पाणा ं

बमािलखनतो ं ु
िवलोमिवलोमा ं िवलोमवासपटा ं
ं ु
िवलोमारसपटा ं िवलोमवापरावा
ृ ं

िवलोमारपरावा  ं
ं िवलोमवााकीणा
 ं
िवलोमाराकीणा

तगदशमसरािदषोडशसराकं

यथाबममकैे कवराकं चबं भवित। भयोऽिप तिवे

ूागप े चबे अमवीा ं अकार षोडशपािण

वातोऽरूवशगा िविल
ूदिणबमायाततदनरवीािदष ु सदशस ु वीथीष ु
ककारािदथकारााना ं सदशाराणा ं ूरं
षोडशरिभािन पािण ूावििल

तमायाततदनरैकोनिवशवीािदष ु िशाादशस ु

वीिथष ु कारािददकाराानामादशाराणा ं ूावत ्


े ् एतासपटानलोमा
रिभािन पािण ूावििलखत। ं ु ु ं

तगसदशवराकं चबं भवित। अिवे चबे तषा
े ं

ताराणा ं ूावत षोडशरसिहताना ं पाणा ं
ु  े
ूागूिबयािभिवलखनतो ं ु
वासपटिवलोमाम ्

ं ु ं ु
वासपटबासपटाम ्

ं ु ं ु
वासपटारसपटाम ्

ं ु ृ
वासपटवापरावाम ्

ं ु ृ
वासपटारपरावाम ्

ं ु 
वासपटवााकीणाम ्

ं ु 
वासपटाराकीणा ु
तगाादशवरािद
ु  े कवराकं चबं भवित। अिवे चबे
चतिवशवरामकै

ूोपऽमवीा ्
ं दकार ूावत षोडशपािण

ूावाादरूवशगा िविल
ूदिणबमायाततदनरवीािदष ु सदशस ु वीिथष ु
धकारादीना ं कारााना ं सदशाराणा ं ूरं
षोडशरिभािन पािण ूावििल

तमायाततदनरैकोनिवशवीािदष ु अादशस ु वीिथष ु

थकारादीनामकाराानामादशाराणा ं ूवत ्
् े ्
रिभािन पािण ूोबमात िविलखत।
ं ु ु
एतदारसपटानलोमाम ् ु ं
तगपिवशवराबं
चबं भवित। अिवे चबे ताराणा ं ूावत ्
षोडशरिभाना ं पाणा ं
ु  े ं ु
ूागूिबयािभिवलखनादारसपटिवलोमाम ्

ं ु ं ु
आरसपटवासपटाम ्

ं ु ं ु ं ु
आरसपटारसपटामारसपटवा -
परावा ं ु
ृ मारसपटार ृ
परावामार
ं ु
सपटवा
 ं ु 
ाकीणामारसपटाराकीणाम ्

ु ं ं े कवराकं
तगषिशवरािदािऽशवरामकै

चबं भवित। भयोऽिप तिवे ूोप े चबऽमवीा
े ं

थकार ूावत षोडशपािण े
वाादरूवशगा
िविल

--------------------------------------------
p. 467) े
अषामरिवासः ं
षिशत ् ु
समदीिरतः।
् ३७॥
अाॐ े षोडशाराः ःु षिशमवत॥
ं ृ

--------------------------------------------

ूदिणबमायाततदनरवीािदष ु सदशस ु वीथीष ु


तकारादीनामकारााना ं सदशाराणा ं ूावत ्
षोडशपािण ूावििल

तमायाततदनरैकोनिवशवीािदष ु अादशस ु वीिथष ु

दकारादीना ं कारााना ं ूावत षोडशपािण े ्
िविलखत।
ृ ु
एतापरावानलोमा ु
ं तगऽयिशराक
ं ं
चबं भवित। अिवे चबे तषा ्
े ं ताराणा ं ूावत षोडश
ु  े
पाणा ं ूागूिबयािभिवलखनतो ृ
वापराविवलोमा ं
ृ ं ु
वापराववासपटा ं
ृ ं ु
वापरावारसपटा ं
ृ ृ
वापराववापरावा ं
ृ ृ
वापरावारपरावा
ृ  ं
वापराववाािकणा
ृ 
वापरावाराकीणाम ्

ु ु ं ं (४०) वरां
तपगचतिशवऽािदचािरश
ु तिवे
यथाबममकैे कवराकं चबं भवित। पन

चबऽमवीा ्
ं कार ूावत षोडशपािण

वाादारूवशगा िविल
ूदिणबमायाततदनरवीािदष ु सदशस ु वीिथष ु
लकारादीना
ृ ं दकाराना ं सदशानामराणा ं ूावत ्
षोडशपािण ूावििल तमायात

तदनरैकोनिवशवीािदष ु अादशस ु वीिथष ु अकखादीना ं

थकाराानामादशाराणा ं ूावत षोडशपािण े ्
िविलखत।
ृ ु े ं
एतदारपरावानलोमामकचािरशराकं
े ं ताराणा ं ूावत ्
चबं भवित। अिवे चबे तषा
षोडशपाणां
ु  े ृ
ूागूिबयािभिवलखनादारपराविवलोमा ं
ृ ं ु ृ
आरपराववासपटामारपरावा -
ं ु ृ ृ
मारसपटामारपराववापरावाम ्

ृ  ृ
आर पराववााकीणामारपरावार
ाकीणा ु
 ं च तगिचािरशवराचािरश
ं ं

वरामकैे कवराकं चबं भवित। पनरिप तिवे

चबऽमवीा ्
ं ूावत अकार षोडशपािण

वाादरूवशगा िविल ूदिण
बमायाततदनरवीािदष ु पिऽश
ं ु यथाबम ं कलख

हगसघ षङ शच वछ लज रझ यञ मट भठ बड फढ पण
े ं अराणा ं पिऽशाना
नत धथ द इषा ं ं ूरं

ूावत रिभािन े ्
पािण ूावििलखत।
 ु
एतााकीणानलोमा ं तगु ैकोनपाशराकं
चबं भवित। अिवे

--------------------------------------------

p. 468)

चबे तषा
े ं ताराणा ं षोडशरिभाना ं पाणा ं
ु  े
ूागूिबयािभिवलखनतो 
वााकीणिवलोमा ं
 ं ु
वााकीणवासपटा ं
 ं ु
वााकीणारसपटा ं
 ृ
वााकीणवापरावा ं
 ृ
वााकीणारपरावा ं
  ं
वााकीणवााकीणा
  ंच
वााकीणाराकीणा

तगपाशरािदषाशरा ं

यथाबममकैे कवराकं चबं भवित। पनरिप तिवे

चबऽमवीा े
ं वाादरूवशगा कार
षोडशपािण िविल ूदिणबमायाततदनरवीािदष ु

पिऽश ु वीिथष ु यथाबम ं अलकहखसगषघशङझ

े राणा ं
अवमचभटवलफडटपनणधतछवठ? इषाम
े ्
ं ं ूरं षोडशपािण ूावििलखत।
पिऽशता
 ु
एतदाराकीणानलोमा ं

तगसपाशसराकं चबं भवित। अिवे चबे
तषा ्
े ं ताराणा ं ूावत षोडशरिभाना ं पाणा ं
ु  े
ूागूिबयािभिवलखनादारिवलोमाम ्

 ं ु
आराकीणवासपटाम ्

 ं ु
आराकीणारसपटाम ्

 ृ
आराकीणवापरावाम ्

 ृ
आराकीणारपरावाम ्

 
आराकीणवााकीणाम ्

  ंच
आराकीणाराकीणा
ु ु
तगापाशरािदचतःषितमवरा ं

यथाबममकैे कवराकं चबं भवित। एव ं सय
िवे वाक
ृ ु ु
े चबे तगूथमचतःषिवराकािन

चतःषिचबािण भवि। एव ं षिशदॐादीना
ं ं
े े ः
ॐााना ं अाना ं चबाणा ं ूोूकारलखनभदै
ु ु े ं
ूितचबं यथाबम ं तगचतःषिवराकाव
सय ू  ु
ू पणमडलातगवराकािन

षिधकपशतसािन चबािण भवि। तऽााॐचबे
त ु षोडशस ु वीिथष ु ूितवीिथकं षिशत
ं ्
कोािकास ु

अमवीा ं वाादारूवशगा अकखादीना ं
ााना ं षिशाकानामराणा
ं ं ूरं

षोडशपारिभािन पािण िविल
ूदिणबमायाततदनरवीािदष ु पदशस ु वीिथष ु

शषपदशरिभािन े ं पािण षिशािन
तषा ं ं
ु े
ूागबमूवशगा े ् एतदाॐ े चबे ूथम ं चबं
िविलखत।
े े
भवित। एव ं नाररारिवलखनानिविनमयन
ू े रवाविशािन
पवूकारभदै े े
िऽषिचबािण पिरकयिदित।

किणकाया ू 
ं ूोाना ं पणमडलचबाणािमित े मी
शषः।

आकार ईकारावकतसिकािवित े नाा सिहत ं
शषः।

साधकसाकणािमित े तिखन ु ईकारोदरे
शषः।

ं ं िलखिदित
ूाविपिक 
सदायाथः।

--------------------------------------------

p. 469) ् े समािल बिहरदाजम।


एतत पट ु ्
ृ दलष
का े े ् ३८॥
े ु बमशो वादकमािलखत॥

ूोप ं तत ूिता सगीिरता।


ू े
िवधाय पजयि ु ू े ३९॥
ं पपजोिसय॥

ु े त वश
उभय ं यः ूकत ं े िरा रमा।

न कदािचियो हािनभिवित ु े ४०॥
च तल॥

--------------------------------------------

 सवचबसववीिथष
सवतः   े ् मी इयः।
ु योजयत।


वाको ैः षिशारै
िरित शषः। ु
े ूागिविधना
् ु े
बमात ूोचतःषिभदिविधना अमािदूादियबमात।्
े ु चबष
एतं भवित ूोष े ु किणकाम
 ् ई
े साधकािदसिहतम आ
् ृ
इरयम कतसिकं िविल
तबामवीिथवाकोारािदिभः

सववीिथवाको ु ु े
ैररैः ूागचतःषिभदिभ ैः

किणकागतारय े
ं बमाोजयिदित। अाॐ े त ु अमवीिथकोािन
े ु ्
 अवत यथा
वाािन कयिदानौिवकोऽथः। े ु
अ चबष
ु े
चतःषिभदिभाः े  अिन ्
पारायणमयोजनबमथथः।
्  पवमवाािभाातम॥
ोके अत सव ू  े  ् ३७॥

ु इिै िभः ोकै षा


एतिदािदिभः कल े ं ूोाना ं

चबाणा ं साधारण ं शषप ं तििनयोगालािन
ं चोपिदशित
े ं
। तऽ एतिदित ूित चबिवषय।ं बिहबाणा ं ूक
ु ं अपऽमजिमित
 अदाज
ूोपािहिरथः। ु यावत ्

। अजिमा ु
ु तदज 
किणकाम े ूोचबाणा ं

िविनमाणाबवा   े ृ ं िविल
े किणकाथमकव
े  बमशः
तिहरपऽािण िविलखिदथः।

अमािदूादियबमतः। वादकं विशादीना ं

माकं ूोप ं िविलखिदित ू 
पवऽायः। 
लिलताचनायािमित

े बीजयतगबीजनाम
शषः। ु  त इित
सारीयिमथः।

ूावत ूितचबिवषयः। े एतं भवित
ईिरत ं ितीयपटल इित शषः।
े ु सवम
ूिताया ं ितीय े पटले ूोप े ूोचबष  े

किणकाम े दवतामावा
े गािदिभर 
े भाग े ौीनाथशीः ूोूिबयया पदश
दवतापृ
िना सम  पिरतो हती
े 
विहविशादीः सम 

षिशदिधक

--------------------------------------------
p. 470) ू  कलश ं महत।्
वणषिधाथजलैराप
ं ू िविधवििश॥ ४१॥
े समावा सप
तऽ दव

े ु े
िनाना ं तिवा जिपाऽरासन।
ं ू िश ं सा
सप ं े े ् ४२॥
शा तमिभषचयत॥


एव ं जानजािद 
पौणमासीष ु साधकः।
्  ु  मििका
ु  कषसवण
कात ु ं गा दिणाम॥् ४३॥

एव ं िनररं वष योऽिभिषः स साधकः।



पािथव ं
वो वा भिवित न सशयः॥ ४४॥

 े े त वश
वषयािभषकन ं े िरा रमा।
 े े िसिवाधरी
वषऽयािभषकण  े ् ४५॥
भवत॥

--------------------------------------------

ं ं
सशतोरिवशितसहॐसान (् २०७३६)

ं  े
माबोतबमादचयिदित।
ृ िन ं ूितिदवस ं

एतदनलोमािदमलूदचबिवषयम।् इतरषा
े ं चबाणा ं
 े ूिताचनािद
ताकाल  
ृ तायपिरसमाौ
का े ं
दवता

सपिरवारामा 
पटगत ं तबं माजिया ूोूायिािद
ु  ् पकपजोिसय
कयात। ु ू ू ु े ू
े पवपकलखनपजाफलिसय।


उभय ं मातृकाचबाचन ं पकाचन॥
 ४०॥

वणषधीािदिभरायािद रै िभः
 े
ोकै ािभिवािदिभरिभषकूकारं तलावािोपिदशित। तऽ
ं े पटले
वणषिधाथजलैः पिऽश
् ू
वमाणारौषिधिथतजलैः। महत खारीमानतोयपरणीयम।्
् ू
तऽ जले िविधवत पवचबिवधानूिबयया। ू  ु
िनिश पविरित े
शषः।
िनाना ं तिवाः राणा ं षिशारयोगजातिवाः

ं े ु
। आसन े सारऽायः। े े वतया
शा दवतान ृ योिषता
े शषः।
सहित ु
े त ं िश।ं जानजािद 
पौणमासीष ु आिदशो
ु ु े
िवषवायनयगािदिवशषिदवसिवषयः। 
पौणमासीशः
े 
शषपविवषयः। ु
कषः िनऽय।ं मििका ं अलीयक।
ु ं
े ु
दिणा ं अिभषिरित े एव ं ूोूकारण।
शषः। े िनररं
े वष असयोग
उकालानितलनन। ं े ितीया।

--------------------------------------------

p. 471) ु   े े खचरीमलन
चतषािभषकण े े ्
े े ं भवत।
 े े पं नािधगित॥ ४६॥
पवषािभषकण

 े ्
े े लोकपालसमो भवत।
षषमिभषकण
े ् ४७॥
 े े िदवाकरसमो भवत॥
सवषािभषकण

े ्
 े े चमःसशो भवत।
अवषािभषकण
ु ् ४८॥
 े े दवीसामायात॥
नववषािभषकण े

ं े े वा।
जयाय िवाः षिशदकपाशदव
ृ 
आवीजपहोमाातपण े ् ४९॥
  ैः साध ु साधयत॥


तने िजा िरपनू सानधत
 े े तपनो यथा।
तथोातषे ु सष ु तथा रोगापिव॥
ु े ५०॥

--------------------------------------------


त वः पािथव वः। एताणजाितिवषय।ं त

अिभष े े ं आकाशचरयोिगनीसलापािद
खचरीमलन ं पं
पापिरान।ं षष ूावितीया। लोकपालसमः
तणवै े िदवाकरसमः ूतापािदतः। चमःसशः
ु भवन।

आादकरािदना। दवीसा ं पराहाताम॥् ४८॥ ॐ॥

जयायािदिभः सदायत इःै पिभः
ु  े े फलावाि ं ूप
ोकै तिवधोपािभदन
 फलानीािन िसीित
तचबपं तानिसौ सवािण

चोपिदशित। तऽ िवाः ूोसाः ं
कालिनाः। षिशत ्

ृ े ं वा िवक।े साध ु
एकपाशिदित तासामावििवशषण।

अनगतिच ं यथा तने साधनने सवान सहजूाकतकिमान
ृ ृ ्
एधत े
दीत े यथा इवथः। ्
े  अिन ूकरण े तथाशः

पवूकारजपािदिवषयः। सवष ु भौमारीिदष।
े ु
ू े े
रोगादीऽािदशो भतवतालूतिपशाचापारािदिवषयः।

कािनवारण ृ ृ ु
 े कासमौ
े परोािपतकाूितिनवन।

ाराथिमित े इिमित ूोिवषयः। एतबारमााय
शषः।
 ूवतत े आिदशो राँयािदिवषयः। एतं भवित
महािद
े े
ोितबं ूकतिाणाकादशरािशमय ं भवित तने

तबािण च ूकमारऽयाकादशरािशमयािन भवि।
ताद ् यथा ादशराँयाके ोितबे महािद
 काले काले
ूवतत े तथा

--------------------------------------------
p. 472) तथा वाितिसथ तथा कािनवारण।
ृ े
ृ ु
तथा कासमािव   ् ५१॥
ं सािसिदम॥

 ूवत।
एतबारमााय महािद  े

एतबारिवासपा भिम े ५२॥
ँयत॥


तादतय  े
ं समत भजनने च।
स मनोरथाः िसा भजन ं सदायतः॥ ५३॥

ू  
कालूाबम ं पमावाबम े ्
ं भजत।
ृ े ु शष
कपष ु े ु कवलोबम
े े ् ५४॥
ं भजत॥

  े
जपतपणहोमााापनय ं बमः।
े ् ५५॥
अम ं ु ाा िवधातमथानथमावहत॥

--------------------------------------------

एतषा े े ु चबकिकिव
े ं ोितबमयादतष े े े े ूरं
ु  े े
महनऽादीिन मातृकारमयािन तगवषभदबमण
ूवत इित भिमः।
ू ू
भचब ् ्
ादशराँयाकात ूाक
ूितपािदतबमतदिप तबाकं भवतीित यावत।् एतय ं
मातृकाचबमय ं सव ँय।ं एत ूोचबातम
ू  े ं भजन ं सदायतः किमित
े े पवमवो।
भजननित 

पनिदोषो  ५३॥
न भवतीथः॥

कालूाािदना े े ोकयने तासा ं
आवहिदन
े े भजनिवशषे ं
िवाना ं चयविकालभदन


तदवँयकता ं तदकरण े ूवायोपिदशित। तऽ
कालूाबमं
ु  ु ु े े ु
ूागसरचबदिशतानलोमानलोमािदूकारभदष
े ं अबम ं तमं
तरूाूकारभदबम।

कवलो   ु ु
ं बम।ं तालूाबमवजतमानगणबम।ं
एतं भवित कप
ृ  े िनोपासनार े च
े काकमार
ं 
तवराकचबूदिशतबम ू 
ं पवमाव 
े ् शप
पाबम ं भजत। ु े तु
 े भजिदित।
तूाबममव े ृ ु े
अय ं कपशपभदः

ूदिशतः। अम ं ु पभदूदिशत
े  ं बम।ं िवधात ं
िनक  काक  वित े अथा तकाराकरण॥
े शषः। े ५५॥

--------------------------------------------
p. 473) ृ
कोौ ु े िनमहे ूितलोमकम।्
शऽभ
ु ् ५६॥
े ूामऽ सवऽ समदीिरतम॥
कालन

वशीकरणरास ु सटितय
ु ं बमात।्
ु े ूोे परावबमण
रोगशऽजय ृ े वै॥ ५७॥

ू े ु च समीिरतः।
गोभिहरयवाहािदलाभष
े ् ५८॥
उाटनषे ु ाकीण तषे ु शा ै बम ं यजत॥

ु ु
एतिधानिनात ं ूणमि सरासराः।

तििरकताः ृ
पीडाः काा ु
न ैव सखाः॥ ५९॥

ूतु ैव परावाः
ृ कार ं नाशयि वै।
यऽासौ िनवसषे तऽे ं तपोवनम॥् ६०॥

--------------------------------------------

ृ  े
कोािवािदिभयजिद िै िभः ोकै ः
ु े ु कोिशऽभािदपािण
ूितलोमानलोमजष ृ ु फलािन
े ूा ं
तिधानूायिोपिदशित। तऽ कालन

ूितलोमामलयोयािन अनलोमािदमलयोयािन च सवऽ

सवकस े ु एतं भवित
 ु वमाणष।

कोामलूद े ु
ूितलोमािदकबमभजनतो मलष
कमस ्
 ु िबयमाणषे ु तत कालूाबम 
इवँयकतया
भजनादमलूदो न भवित।

एवमनलोमािदकमलफलूदबमभजनतः  ु
अमलकस
िबयमाणषे ु कालूाबमभजनावँयकतया

ं ु
भजनादमलफलिवनाशको न भवित। सपटितय ं
 े
रनयोवाारभदतः। े
ृ ूावदतः
परावौ
ु ृ ु  समीिरतः
चकारः ूागपरावबमयसमयाथः।

परावबमितयबम े ाकीणः ूावदतः।
इित शषः। े तषे ु
े े ु परूयिप
ूोमलष ु े ु
बम ं अनलोमाकं
े ु
िनभजनबम ं एतनलोमािदस े े ु
ु भदष

रनयोरकूकार ु ु
ं अनलोमानलोमािदको  ु
े तकस
भदः।

शीयफलूदो िनितममोघ भवित। एतिन पटले उरऽ
 
सवाकीणािदना  
ाकीणाकीणचबामोघूितपादनात ्

सदाया॥ ५८॥
एतिदािदना तपोवनिमने ोकयने एतास ु िवास ु
िनात
--------------------------------------------

p. 474) ँमशान े पवत े श ु


ू े िविपन े िपीडन।


ूितित े यराज े तत ानपद ं महत॥् ६१॥

  े ािपतनामरावती।
सवाकीणचबण े
ु  मयािप च न रत॥
उािटता पनदिव े ६२॥

 े
िशलाया ं ताॆपे वा राजत े हमिनित।

ु ु ६३॥
ू िनखनदे ् मामरापरािदष॥
िविल भमौ


ृ दवालय
का ं तऽ चबं सा
ं त वै।

किणकामग े वरे ं कात ्
ु  साििसय॥
े ६४॥

--------------------------------------------


वैभवमपिदशित। तऽ िनात ं साधक। ् े कार ं
ं तिन साधक।
ूयोार।ं असौ साधकः। एष इ असािवऽायः। ऽे ं
ु े ् ६०॥
पयऽम॥
ँमशान े इािदना ोकन ू ू ु
े ँमशानािदशभिमष

मामनगरपनािदकरणोपायमपिदशित। ु
तऽ िपीडन े
ु ू े दश
कालभािदिोपिवभिय े े यराज े
ु ु
अनलोमानलोमा 
े चबे त सवयकारणाराजं
। तिदित

जनपदिवशषणम।् स दशो  ६१॥
े जनपद ं भवतीथः॥
 
सवाकीणािदना े
ोकनोाटनचबवै ु
भवमपिदशित। तऽ

सवाकीण  चबण
े रनाा ं वाारभदजातािन


चािर चबािण सशिवषयािण। उािटता
ू े
उलियतसकलदवजाितः। े अिपशने िकं
मया ईरण
ु  ैिरथः॥
पनरसामा  ६२॥
िशलायािमािदिभः िसिदायकिमःै पिभः

ोकै मामािदष ु राथ तबापनिवधान ं
 े
तबापनने सवदवतासाििसािदकोपिदशित। तऽ वा
ु ु
वक।े िविल अनलोमानलोमाचबिमित ्
े िनखनते अिन
शषः। ्
पटले

मामादीािदपषितमोकािदिभििभः ोकै वमाण
ूकारण 
े राथिमित ु
े परािदिऽािदशो
शषः।

नगरखवटपनािदिवषयः। े े चबं
तऽ दवालय।
ु ु
अनलोमानलोमाक  सा
ं मातृकाचबिमथः। ं

दवताापनान े एकिवे वमाणूकारण
े त चब

किणकामग े ान इित शषः।
े वरे ं अभीदवतायाः
े ु  ्
कात
े  सििसय े
ूितापयिदथः।
--------------------------------------------

p. 475) मामािदरण े तऽ म े चास ु िदिप।


 ं ढम॥् ६५॥
ु े ु पाषाण ैघिटत
खाावटं पनष


समावाािभपाथ े ू
ापयलिवया।
पाषाणने तदाा पीठं कोपिर
ृ िरम॥् ६६॥

ु ू
ू े ् गपधपािदिभः
िनशः पजयद समम।्

िऽसमवे ं कत नाथा िसिदायकम॥् ६७॥

--------------------------------------------


दवताया े एतं भवित ूोष
इित शषः। ु
े ु वाभीदश
े े

अभीदवतालय ं का े
ृ तऽ दवताापनानम े एकमवटं
े िशलािभराव तऽ
खाा त ं वमाणूकारण
ु ु
ूोमनलोमानलोमाकचब ू े
ं िशलािदषिध
े ू
करणषीण ् ृ
 ूावत कतूाणूितािदकं

साा  ताषाणनाा
े 
तऽ किणकामानोपिर
े े
तवतावरूितापनात ्
तिन ् े े तवतासाििसििरित।
वर े
ू  ु े आिदशः ूावत।् तऽ तिन (् तिन) ्
मामािदरण े पवूत

म े सवम  ् म े च ूितिदशित
े अवटं तम। े तषे ु
े शषः।
े ु घिटत ं तदले इित शषः।
अवटष े समावा

ूोचबकिणकाम े अभीिनािमित शषः। ू
े अिभप
 े तबगतिवाबमण
तिाचनबमण े  अः
े चथः।
िशलाघिटतावटानािमित शषः। ्
े ापयते ूितित ं चबं

मलिवाया ्
अभीिनायाः तत अवटगत ं चबं पीठं
 ं िधाकार।ं उपिर आािदततलोपिर। िरं
िशलािदिभघिटत

िशलािदिभघिटतात।् पजयिन
ू े ्
िध े चबसमावािहता ं िना।ं
े े
एव ं उूकारं गािदिभः। अथा ूोूिबयाितरकण।
ु े  ु
एतं भवित मामपरनगरखटखवटपनािदवारण े

तििन ् ु े े सवमऽस
वाूदश  े ु िदिप एव ं नवस ु

ानस ्
े ु नवावटान खाा े
तषामःलािन च पाषाण ैराव

ूोािधकरणतम ु
े प े अिधकरणनवके उभयानलोमाकं
उभयसटु ं वा चबनवकमीय
ु  कतूाणूितािदक
ृ े तिन ्

अभीा ं िनामावा तिाबमणा  तत ्

चबभदािदिभः कालिनािभा  एव ं िदन ऽयादहीन ं
ू तबनवकमकमकमकिकिवट
स े े े े े

साावटोपिर तिलािभराा तलोपिर

िशलािदिभढतरािण पीठपािण नव

--------------------------------------------

p. 476) ु
तालोािन कडािन नव होमषे ु सवतः।

ू ू
होतृणा ं दिणा वभभषादासगोधन ैः॥ ६८॥


यिजित ं तर ु
ु ं सकर ु वा।
 ा  सकैे ः ससाधयत
जपतपणहोमै ं ्
े िरः॥ ६९॥

े ु िवत।े
न ैतािभः सशी कािप िवा लोकष
्  ् ७०॥
तादािभपाय ैः साधयते सवमीितम॥

पाशारमाव  िवाभिसमितः।

मत े िनगडैः कै
ृ विररोधः
 ु
ै सदाण ैः॥ ७१॥

शतवारं समाव  िवािविवधवैभवाः।



लभ े तनयान वा  ु ् ७२॥
अिप सवगणाितान॥
--------------------------------------------


ृ तऽ तऽ िध े ूितिदन ं ूोबमािसाचनात
िधािन का ्

ूोमामािद रािसिः। एतम ं चबारं न िवत इित॥ ६७॥



तालािदना ु े चबे
े ूाग
ोकन
 ु े ु होमिवधान ं
ािबमूाकालदिशतनविवधकडष

होतृदिणाोपिदशित। तऽ तालोािन कडािन नव।

तवरोािन ृ
वादीिन ु
नव चबािण कडाकारािण
ु   सवतः
कयािदथः।  ु
 िनन ैिमिककाकस।
ू  ं े ु
गोधन ैगिभधन ै। एतं भवित पणमडलसष
ु े ु चतःषिवरष
यगवरष ु े ु
ृ ं
ूोवािदषिशदािदचबनवकाकारािण ु
नवकडािन

कडपटलवमाणबमात ्

ृ ृ
ितीयवािदवारारासवज  किया
ु े सवकस
तरूा े कड   ु होम ं कारिया

होतृणामािन िािण दिणा ं दािदित॥ ६८॥
यिदािदना ईितिमने ोकयण


तािभािभिवािभः पिवधोपासनने समोिहतिसिं

िवावैभवािदकोपिदशित। तऽ तत समीिहत ं रं अित महता

यने सामिप। तरवधारण। ु े िरः फलवित
े वा समय। े े

िनितविः। 
एतािभिवािभः। आिभः िवािभः। उपा ै ैः ूो
पिवधसाधन ैः॥ ७१॥

पाशिदािदिभरवायािद रै ः सिभः
ोकै ासा ं िवाना ं

--------------------------------------------

p. 477) 
अशतवार ु िवा आव  भितः।

गणपािदसा ं भाा िवयतः॥ ७३॥

 ु
तावदाव  का वा पित ं सगणाितम।्


लभ े पऽपौऽा े
ैरध े सदिताः॥ ७४॥


िशत ं ताः समाव  दािरात ु ्
े ीवम।
ु ु  ु शत ैधनी॥
िऽशत ैभिमशातिभ  ७५॥

पिभ ु शत ैभपो ्
ू  भवते षिः शतु ैनपः।
ृ
सिभ ु शत ैर न मय
ु ं रमा॥ ७६॥

अिभ ु शत ैरासा ं नपाः


ृ सऽ
 िकराः।
नविभ ु शत ैरषे कप विनताजन॥
े ७७॥

् ु
एव ं नवशत ं जा सान कामानवायात।्

आसा ु िवािनानामगािन ण ु सिर॥


ु ७८॥

--------------------------------------------

ृ े
पाशारािदनवशतवारामावािधन

फलािधमपिदशित। े
तऽ िवा इित पददः।  ैः।
ृ सन
कै
िवाः ूावििवधवैभवाः फलवैिवात।् अ  शतवारं

पाशरशतवारिमथः।
ु े
गणपादीऽािदशनािभजनािद ूोत।े िवित लभ े साधका
इित शषः। ्
े तावत पाशरं शतवार।ं का इित
ूथमाववचनम।् वा समय।
ु े एध े व।
 े सदिता
इतत ्
े का े ं ताः िवाः।
इ िवशषण।
ु  ु
 िऽशत ैवारै ः। चतिभ
दािरादिकनादसोषािदथः।
ु 
शत ैतिभःशत ैिरयः। तःु समय ् े
ु े ूावत शषः।

पिभ ु शत ैः ूावदयशषािवथः।
े  भपः
ू भमीशः

् े नपः
षत ैः ूावत शषः। ृ दासदासीभृािदिभराः। तःु
् े
ूावत शष। ् े
अ साधक। तःु ूावत शष। आसा ं
िवाना।ं नपाः ु
ृ ूागाः। अ साधक। एष साधकः।

एविमािदन ैतवित नवशतवारावािन ्
ूकरण े

उाािन लभाभीािन िसीित॥ ७८॥

--------------------------------------------

p. 478) ु   करायोः।
िा त ैः षडािन कादणः
ु ं जपिामकशः॥
िव मातृकाया े े ७९॥

ू े
रा रारा रमषणॐिवलपनाः।

 े ु ू
पाशाशकोदडूसनिविशखाः े ् ८०॥
रत॥


तदा वाना े ्
ं पाना ं शीशाः रत।

चतरॐय ं का ू ् ८१॥
ृ ारयिवभिषतम॥

--------------------------------------------

े  े ैकन
आसािमािदना एकश इनाान े ोकन
े ूोाना ं

तासा ं सवासा े ं भजन े
िवाना ं ूक

िऽिवधासािदकमपिदशित। ु
तऽ सरीित े ु
दवीसिः। िा
े त ैः अणः इ िवशषणम।
िवारोारणन। े ् मातृकाया
ु ं
ु ु  एकशः
े सषडमातृका ं सिदथः।
कलसरीपटलोबमण े
 एतं भवित ूोानामासा ं
े ं िवािमथः।
एकामका
ु ु
कालिनािवानामतमिवाभजन े कलसरीपटलोूकारण

पवू  सषडा ं मातृका ं िवानरं
े े े दय ं ितीयनारण
तिारऽयानारण े े िशरः।

तृतीयने िशखा। पनरिप े े कवच।ं
तिानारण
े े नऽ।
ितीयनारण े ं तृतीयना
े ृ
एतिारऽयिरावा

जाितयषडािन ु
करासपरःसरं िव तथा ापकं का


ता ं िवा ं जपिदित। ता यथा अ ं दयाय नमः। आ ं िशरस े

ाहा ।  िशखाय वषट।् अ ं कवचाय ।ं आ ं नऽऽयाय वौषट।्
े ् आसा ं िवाना ं
 अाय फट।् इित एवमािप िवास ु योजयत।

समदायभजन ् का ं िनजषडपरःसर
े ूावत मातृ ु ं िव

जपिदित सदायः। षोडशिनािवातमिवया सह भजन े

तिािवोासजातपरःसर े
ं जपिदित च सदायः॥ ७९॥
े े े तासा ं
 ोकन
रा इािदना रिदनान
 ं िवादवताना
सासा े ु
ं सावरणशीना ं ानमपिदशित।
ु ू  े वोः।
तऽ आयधबमािदवामदिणबमण
षोडशिनाकलिलताानसमानपािदानादासां
तादा ं सादयतीित सदायः तशा
ू े
मलदवतासशाः 
वणािदिभिरित े
शषः॥ ८०॥

--------------------------------------------

p. 479) अपऽाज े ्
ु ं म े नवयोनौ च ता ं यजत।
ु ृ ् ८२॥
ृ ं मयोनावरे ायधावितम॥
अावि

ु ं
पृतो गपि े
कोणस ु च बमात।्
 े
बिहदलिप े  
तथा यजणिवलोमतः॥ ८३॥

 सारीयतु ैः।
िपणीशिसिहत ैाया

ॄाािदशकीा े चतरॐय े ् ८४॥
े यजत॥

--------------------------------------------


चतरॐयिमािदिभः ् े
रन िधय ु 
 ैतिभः
रै ा

ोकै ासा ं दवताना ू
ं िनपजाचब
 े े -
सवसाधारणरखापिवासपमनरवमाणिवशष
् ू
िविभ े तिन तििपजाचबे
े ू
तवतापजाबमिवधानोपिदशित। तऽ
ु   े ारयिवभिषतम
चतरॐयमविहिवभागन ू ्

ू  
पवपिमयोिशोिरित  ु
े म े अगतचतरॐित
शषः। े शषः।

ू  े म े इितशमाकषयित।
े पवगत
नवयोनौ च चकारण  तने
ु 
तददलाजमकिणकाया े
ं िलिखतनवयोनौ। ताः तवताः।

मयोनौ नवयोिनचबमिऽकोणम े ूागवाािदबमण।

े 
अरे ूावयोनविहरिभतः। े
पृतः मदवतायाः।
ु े बमामाणारलखनबमात।
चकारः समय े ् तथा

े िवलोमतः अमाूादियन।
वमाणूकारण। े

िपणीशिसिहत ैः िपणीशि इित पारसिहत ैः माया खा
सारी ूावत।् एतं भवित खा ु 
े ं ूथममाय
ततिामार षोडशरिभषे ु पकमक
े े े ं
ु  तदन ु िपणीशि इित पारायाय
यथाबममाय ु  ततः

े ् सव मातशाराका
सार योजयत। ु भवीित।

मा यथा ॑ अिपणीशिपाका ं पजयािम ॑

आिपणीशिपाा ं पजयामीादय इित। तथा ूावत।् ता

यथा ॑ ॄाणीपाका ं पजयामीादय ू
इित। अऽ पजाचबे

सवसाधारण े रखापिवासूकारो
े   े
यथा अविहिवभागन
् ु ु
ूावत चतरॐयमा े ु ं
तऽपऽमज

किणकाया ु ु ृ तऽािन ्
े का
ं नवयोिन ं कलसरीपटलोूकारण
 ्
 िविल
पटले अनरोकािदिभवमाणबमाणान तऽ ताः
 े
े ं ूोबमादयिदित।
ूक विलूदान करोत ु पजा
ू इित
े चकारणाि
शषः। े ं 
े सवसाधारणन
े षोडशारण


पजादौ ु  समयित।
विलं ूदािदममथ ु

--------------------------------------------

p. 480) ु ु
आसा ं विलूदान करोत ु ककया।
साा  कवलया
े ्
ूोपा ं रन िधया॥ ८५॥

े ु े
िविल नाा िवा ु म े वायमक।
 ं िलिखािॐष ु मायया॥ ८६॥
ताण रैिभ

ं े
हसलामासमािल िनािदिवलोमतः।
वाताण द ं ाादश ादश बमात॥् ८७॥

--------------------------------------------

ु ु
ककया साा  आया िवया। कवलया

ु  ूोपा ं तटलानोपा।ं
ितीयतृतीयवैधण।
अऽासा ं कालिनाना ं षोडशिनासाधारणविलयिवधानात ्
 ु  ८५॥
तािभादा ं दशयतीारापादमखादवगतोऽथः॥

िविलािदिभः ु े
समसिद िै िभः ोकै ासा ं
ू े
िवाना ं पवसाधारणरखाप ू
े पजाचबे
ू  ु े ू े िवारासने पभदे ं
पवूतिवशषभतन

तििनयोग ं पजापिरसमािोपिदशित। तऽ नाा िवा ु
े शषः।
साािदिऽक सहित ू
े िनपजाचबे िवा ं
े ू
े िनपजाचब
कालिनातमा।ं िवालखनमव े
 ु ं भवित। म े नवयोिनमगतयोा ं वा।े
किम
ु े सवमयोा
अयमक  ू े ु
विहभताकोणष
ू े ु च। ताण
तिहभतादलष
 ं ूावत ्
तयोिनगतिवाममार।ं रैिभ
े अिॐष ु
ृ ं िलिखा अमाूादियन।
षोडशरिवकत
ृ ु
वचतरॐारालगतािॐष ु मायया हसन
ं े मास ं हकारं

लकारं कारं खा। ् ू 
े पवापरयोः
िनािदिवलोमत इतत
े ू 
े तऽ पवऽाय
काकािायनाित। ु
े िनितवीशवायकोण े
ु ं िविलखिदित।
यथाबम ं हकारािद ूों चतय े परऽाय े
वमाणारािण वमाणूकारण ु
े चतरॐवीा ं

िनािदतदिवलोमतो े
िलखिदित। वाताण द ं ात।् वातािद
अकारािद अण अणा  हथः। ् ु
 द ं सकारा ं ात िरथः।

ू 
मातृकाया ं पविलिखतहसारऽयिशानीित
ं े
शषः।

तऽाणिमित ंु 
नपसकोिवचनास िदात।्

ादशादशबमात अकारािदसकाराान ्  ्
वणान
अचािरशत ु
ं ं चतरॐवीा ं ूितवीिथकं ादश ादश

वणान िविलखिदथः।
े  त ैितीयपटलोै गणशािदिभः।
 े े

--------------------------------------------

p. 481) े
साधयदीित 
ं स षाकमीिर।
ु े ् ८८॥
ु ादशिभः ोकै  ैः ा े ताः समसत॥
ा


एतासा ं चबमो जपिा ं यदा वशी।

तदैव दवताचबसाम भिवित॥ ८९॥

महाचब म ं का ु


ृ ौीचबमलम।्


तऽैव दवीमावा पजयत ् 
ू े सविसय॥
े ९०॥

--------------------------------------------

ू े
ा े दय।े ताः मलदवताः े
पिरवारदवता। एतं भवित
ू 
पवसवसाधारण े रखाप
े ू
े िनपजाचबे
नवयोिनमयोिनम े कालिनािवातमामवे

िनपजास ु िविल काकमस ं ु ं
 ु च ैता ं साािदिऽकनामसयता

िविल तिाममार षोडशरिवकतािन पािण
े े ु चामाूादियने
तवयोिनचबाकोणदलष

यथाबम ं िविल तिहतरॐयारालवीा ं पिरतो
िनािदतदःूदियने

अकारािदसकारााचािरशदरािण ूितिदश ं
ादशादशबममािल तदः

पवाूाकारचतरॐारालािन िनादीशा ं

हकारािदशषवणऽय ु
 ं िविल वायकोण े खाािल

ू े
पवूकारणावा ु
ाा  ादशोा ा
ु े ् एव ं काकमपासनन
सपिरवारा ं ता ं ा े समसत।  ु े
े िवया सह म े नामऽयलखन
तलिसिः। तऽ िवशषो े ं तने
ु े े पारवाजिनतसािन
चडी सनऽित ं चबािण भवीित॥ ८८॥
ं े ु कालिनाचबष
े ूोसष
एतासािमािदना ोकन े ु
भजनिवशषण े ु
े े फलिवशषमपिदशित। तऽ िवा ं षोडशिनाना ं
कालिनाना। अ साधक। एतं भवित
षोडशिनािवाभजन े तिनूािनाभजन े च
े ् कालिनािवातमभजन े
तिनूाकालिनाचबो जपत।
े ्
तबम एव िनशः २०७३६ जपत।

कालिनािवासमदायभजन े षोडशिनाभजन े च
े ु ु े ु चबष
तरकालूाातमचबऽनलोमानलोमष े ु

सवकालचबकारण ु ु
े वाकारानलोमानलोमचब
ृ े ् तने
े वा िा जपत।
ूोफलिसििरित॥ ८९॥

--------------------------------------------

p. 482) एव ं का े  े
ृ ूिता िबधाननायतः।
तऽाािसयो लोके ूकाश े महाताः॥
ु ९१॥

ृ त े लोिहता ं लोिहताराम।्


तथा च का

सर ु तऽ साायत
यवत ं ् ः॥ ९२॥
 े बमै


ूमवे ं कवत मीन े भारे िबधौ।
ू  त ु िदवस े तने दवी
पण े ् ९३॥
ु े भवत॥
े तदा

--------------------------------------------

े  े
महाचबािदिभभविद 
ै तिभः ु े ु
ु  ोकै ः ूागष
 ं तऽ तजा
महाचबम े लिलतााचब ू ं तलं तऽैव

कालिवशषे े पजािवशषण
े े फलिवशषोपिदशित।
े तऽ महाचब
ु ू  ु
ूागपणमडलयगवराकानाबाणा ं
ृ ु ु
ूथमप वाकारानलोमानलोमाक

तवसरूा 
वा। ौीचबं लिलतााचबम ् ं े
ऽयिश

पटले वमाण।ं उलं साकारं तने महाचब
 ु
किणकाासिवकाशमपपिमित सदायः। तऽ महाचब
ु े ु
मौीचबम।े एतं भवित ूागचबष
े ु ु
तरूा ं वा कवलानलोमानलोमाकवाकार
ृ ं चबं
 
वा लिलताचबिनाणयोयकिणकािवकाश ं का 
ृ तिणकाया ं

वमाणलणोपते ं लिलतानौीचब े 
ं िवधाय तऽ दचनात ्


सवाभीिसििरित। ्
एवम उपमौीचबं
 का
महाचबिमथः। े
ृ रिऽलोहशतमऽिधकरण े
िवधानने ितीयपटलोूिबयया। अयत ्
 े सपिरवारा े
ं दवीिमित
े यतः यऽ दश
शषः।  तऽ दश
े े इथः। े े आािसयः चराचर
े  । तथा च का
जगतो िनदशविं ृ पववत ्
ू  महाचब
 त े महाचब
म ं ौीचबं कथः।
ृ े

ौीचबमयोिनम।े बमैः लिलतािनाचनबम ःै । मीन े
ु े
भारे सौरे फानमािस ू  पौणमाािमथः।
िवधौ पण  
ु ू े दवी
े तने पजनन।
तरबधारण। े लिलता। एतं भवित ूोे

सौरफानमास ू  ं िसरािदिवरिचत
े पणाया
ूोमहाचबमौीचबमयोिनमे
 ु
ू ं सर
ूोवणारिवभषणा ु िनवँय
यवत े ता ं

परदवतामावा  े ूितवरमचयत
िनाचनबमण ्
 े ततो े
लिलता दवी

ताभीूदा े
भविदित॥ ९३॥

--------------------------------------------

p. 483) ु ं खं चापशलगदाशरान।


नखरं िरका ू ्

अा शमिखलं महाचब मगम॥् ९४॥


कािभप ु
ू िवािभः सायोिनविलं परः।

दा त ैः समरे शऽनू हा ु ् ९५॥
िवजयमायात॥

् ं
िदनतो वारतः पाासात षिशता िदन ैः।

जपो वारमक ु िवा िनािका ु ताः॥ ९६॥

--------------------------------------------

ु े ोकयने
नखरिमािदना आयािदन
े ु पजनात
तहाचबमायध ू ् ु
समरिवजयमपिदशित। तऽ
् ु ु
नखरं अिस धने ं ु अत कूाशलगडािद। महाचब
ौीचबिवरिचतषे ु ूोसराकष
े ु चबष
े ु तरूा
ृ ृ ु
परावपरावाकचतय। ृ मगिमित
का
ू  े
पवोकापादनायः। िवािभः तबबमूाािभः
ू  सानऽूोयोिन ं
े सायोिन ं पवऽ
कालिनािभिरित शषः।
ु अम े समावािहतदवतायाः।
। परः े ्
दा ूावत िछनीित े त ैः
शषः।

दवतािभः े ु
चबगा ैः। एतं भवित ूोष
े ु तरूा े वा
सरमातृकाचबष
ृ ृ ं े
जयूोपरावपरावाकषिशबतम े
े ु ु ृ
कवलानलोमानलोमाकवपचब 
े वा। नखरादीिन सािण
े तभीा
शािण िनवँय े ं िनामावा ता ं सपिरवारा ं
तमैर  तबूाबमपाः कालिनाा 

साशऽनऽूोयोिन े
ं ूोलणा ं ूोूकारण

तपदवताम ्
े िछन ूोविलमण
े विलं िनव
े ैव ं
ु ु ु े
साशऽवलगलघतापया सिदनादहीन ं का


 ैदवतािभः
त यु े सवशऽन ्
 ू हा िवजय ं ूाोतीित॥ ९५॥
िदनत इािदिभः कत इिै िभः ोकै ः
ु े ृ कालिवशषण
ूागिवाराशरावि े े फलिवशषे ं लिलताया िवाया

आिभः सिवािभः सदाय वािदकोपिदशित। तऽ िदनतः

वारमकिमऽायः। ु
ूागिवाः े
ूितिदनमकवारं
े  एव ं वारपमासषिशिवस
जपिदथः। ं े े कं
ैः ूकमकै
 वाररावौ
वारिमथः। े ृ ूथम ं भाृ रवारे

विशनीकामरीवगा िवाः। अषे ु ष  ूितवारं

मोिदािदमातृकावगषोिवा

--------------------------------------------

p. 484) ु  िवजय ं वाित ं बमात।्


आयरारोयमै
े ् ९७॥
लभ े लिलता यािभः सदायवतौ भवत॥


अथासदायापहोमानािदकम।्

ृ ं जारे सक ् सदायाय कत॥


कत े ९८॥

  े िवा भजिदमाः।
जपतपणहोमााबम े

तनाराणा े
ं िसााः िसशषतः॥ ९९॥

--------------------------------------------

े ् प े कवारावौ
यथाबम ं जपत। े ू 
ृ पणाऽयपास ु

पमीदशमीपदशीष ु ितिथष ु पिचतयचतयोाः


ं ु ु
अास ु पियपियोा
ं ं े
िवा जपिदित। पयप े मास े

ृ पवपास
एकवारावौ ु पणास
ू  ु ष  ि ि पा

िवाः। अास ु चतिवशितितिथष
ु  ु एकै कपा
ु े
िवा जपिदित
ु ु
सदायः। िनािकाः अनलोमानलोमािकाः। ु
आयरािद

फलपकं पवजपूकारपके एकै क ूकार िवषयः।

बमात कालािौािवलनबमात।् लभ े इ

ू  
पवानायः। लिलता आा िना यािभः कालिनािवािभः।
सदायवती
ु   े
यगपायिदनघिटकापपारभजननािविात।् आसा ं

िवाना ं नवनाथपाा

तारयभजनादिविपतया ् 
एतत सव

सिनािवोपलणम।् अथासदायात असदायािदित


पददः।  ु
अथा आिभिवधरभजन े असदायात ्

यगािदपापभजनासवााथाप -

पारभजनासवा। ृ
कतम ् े े शषः।
असदायनित े

जारे कालारे पऽपौऽािदष ु वा। एतं भवित

आिभिवािभः लिलतााना ं षोडशिनािवाना ं
ू े
पवािपाननोपामाऽतया अिविात ्
ु  भजन
सदाया भवि। ूोपभजनवैध
िविादतत ् ु
े बमिवधरमरबमरिहत ं कतभजन


साधक कालारे पऽपौऽािदष ु वा सदाया भवीित॥ ९८॥

जप इािदना िशव इने ोकयने तिाराशपासनतः



ु ु भव ं फलोपिदशित। तऽ तने भजनने
सकलम िसिमपािसतवै

कालिनािवािमित शषः।

--------------------------------------------

p. 485) ु ु े नाि साधनरम।्


तासामपािसतलक

नपाणामनाना वभो जायत े िशवः॥ १००॥


पषामयी ाििरित सक ् समीिरता।
् ृ
अा िनफालनाि े त ासात कतम॥् १०१॥


इित षोडशिनात े ौीकािदमत े मातृकाािनाम
ं ् २५॥
पिवशितपटलम॥

--------------------------------------------


िसात तादान ु 
े िसि भजनवैधणािप। े
अशषतः सव।
आसा ं कालिनािदिवाना।ं उपािसतःु साधक। असा ं अश ं
ु
। रं कमश। ू 
ं िशवः पिरपणाहाा॥ १००॥

इित षोडशिनातषे ु ौीकािदमता पिरपण


ू  त

ूपसारिसहराजूकाशािभधानन ु
े सभगाननाथन

िवरिचताया ं मनोरमााया ं ााया ं
षोडशिनामातृकाकालािूकाशनपरं पिवशपटल
ं ं
ू  परामृम॥् २५॥
पिरपण


यसा  ू े
यािण रगाथनामसििविधितः।

९४६७५०७१३१२।

 ं
िाणवासािन िवना ौीचबयोगतः॥

ाामाः पशतनवा सया।
सामव ु
 े ं समिाः पटले पिवशक॥
ं े


षिशपटलम।्
अथ षोडशिनाना ं िवाािपतः।
माणा ं वैभव ं व े ण ु दिव
े यथािबिध॥ १॥


ू ं ानाा त वणताम।
नादोि तिप ्

ततः पदािन वाािन मपािण कािनिचत॥् २॥

ं ं िवया ासार
ता ं बम ं तथा।
े े
अमृतिरदा ु वण  ु ैरिप॥ ३॥
 ैिथन

--------------------------------------------

ू 
पविन ् ं े पटले षोडशिनाना ं
पिवश

मातृकाकालािमपिदँयानरं षोडशिनाना ं
ािवैभवूकािशका ं माि ं

तयामृतरीिवािदक े
ं चोपिदशथ षोडशािदना
सचराचरिमने ोकशतपण
े षिशन
ं े पटलन।
े तऽ अथ
े े इ
षोडशािदिभरशषत ै तिभः  ु
ु  ोकै ः पटलाथानपिदशित।

तऽ षोडशिनानािम िरयो भवित। यथा


िवाािपतः इऽ वैभविमऽ च। िवाािपतः

माणा ं सवमाणा  
ं आिभिवािभािपतः 
इथः।
वैभव ं षोडशिनानाम।् एतं भवित षोडशिनाना ं

िवािभः सवमाणा ं ािपतः तासा ं िनाना ं
ािपतो वैभव ं व े इित। तऽ मवैभव ं नादोि ं
अऽ ैव पटले वमाणा।ं तिप
ू ं नाद पँयािदप ं
ानाा कठािदानयोगन।  
े त नाद। ततः वणिरथः।
े मपािण माणा ं पािण तािन त ु
वाािन पदैिरित शषः।
् े ु वणजािन
वणः पदै वा ै भवि। कािनिचत तष  मपािण

षरपशतकोिटः ु  
कािनिचिदिवणािदजाताना ं

माणामसातात ् ं
ूोसाया े
एकदशात।्


तयाणा ं तमकोिटसािवया
ं ं
ासार

बम ं ािभलिषतया िवया अिभषकािदिभरासार

े े अमृतरीदा
बमममृतिरदा े  बमिमऽायः।
े इथः।
वण
 ैरमृतवणः। 
 िमथन ैः िनािनापटलूोै ः सािमित

शषः।

--------------------------------------------

p. 487) ाि ं ूयोगा े े


ं ैः सगभीूािहतव।

समिबमण  े
े ैव समतदशषतः॥
े ४॥
े ु
े ूाणवायपतः।
ााशिघातन

मलाधार ु
े समः पराो नादसवः॥ ५॥

 ं नीतः ािधान े िवजृितः।


स एव चोता
पँयाामवाोित तथ ैवो शन ैः शन ैः॥ ६॥

--------------------------------------------

 ैः ५७६०००००००
ाि ं िनाना।ं त ैः ूणवािदसवम

सात  े ूयोगािनऽायः॥ ४॥
ैमः

ाािदना ोकन ु
े नादोिमपिदशित। तऽ
े े आनः परप ाशा
ााशिघातन े
कालमा घातने ूरणन। ु
े े ूाणवायपतः ूाणा
ं े
षिशटलवमाणवायोरकाकारतः। ू
मलाधार े
िनािनापटले ूोप े ूािणनािमित शषः।
े नादसवः
े 
नादोिः ूथमावथः।

नादपमारापादमखादवगम।् एतं भवित


सूािणना ू
ं िनािनापटलूोप े मलाधार े
परायािाऽायाः शःे ापया
े कालशा
े ु
ूिरतूाणवायपा ं नादिबूथमावा
परासा
सायत इित॥ ५॥

स एवािदिभः काबधी ु 
ै तिभःोकै ः

ूोस नाद
 ू  -
पँयािदवैखाविशावाऽयकथनपक
े  ु
मकारािदकाराानामकपाशणानामिाना -ु
पिदशित। तऽ स परावो नादः। तया इाशा। ािधान े
े ू े तथ ैव यथा ाशा
मशमल। े 
ऊनीतो नादः
ािधान े जृितः पँयाो भवित। अनाहत े दयदश।
े े
ु ्
े तिन ान
बितसमतः ु े
े बपलिः। तथा यथा अनाहत।े
ु कठदशतः
तया ूावा। िवशौ े ु ं े
िवशिस
 ततः वैखवानर।
े े इथः।
कठदश  ं

िजामलामपृ ू
ः िजामलो िजामो
े  िजापृ ु लकारारो भवित।
िजापृथः।

बमात ूोात ्
कठताो े कठौात ्
ित इित शषः।

ोपपमी  दौयतः
कठौमाऽित इथः।

दौय े ित इथः।

--------------------------------------------
p. 488) ु
अनाहत े बितसमतो
े ममािभधः।
 ु स िवशौ
तथा तयोनः ु कठदशतः॥
े ७॥


वैखातः 
शीषकठताोदतः।
ू था नासामतः बमात॥् ८॥
िजामलामपृ

कठताोकठौाौयथा।

समारािण बमादािदकाबिध॥ ९॥

े े ु
आिदारतषामरमदीिरतम।्

ु ैान
तषे ु राः ताः   े ् १०॥
ं भवत॥

--------------------------------------------

एतं भवित ूोानषे ु परावाचतयाको


ु नादः
े 
ावशाीषािद
ु े
ूोानयोऽकारािदकाराबकपाशदराा
भवतीित॥ ९॥

आिदाािदिभिशा इरै ः षिः
 ु
ोकै ररशिनवचनपरःसरं मातृकायाः
रनानावानं
ं े े ं ैः
तयोरोसषजिनतपिवशषा
शूपानािदकोपिदशित। तऽ आिदारता

ूागपरापा मातृका। एषामराणा।ं तषे ु अरष।
े ु ता
ु  े त ैः रैः। ात ्
नवैधयणारपिनः।
ू  ूकाँयमानात।् तिपािण
अरप ू
ू 
मातृकापटलोपणमडलारौपािण। ु े सया
तरबधारण। ं
ं ैररै ैः पदैः मा
उरऽायः। त ैः उस

वणपदवा े वदभाषाभदतः
ैिरित शषः। े े अश

आषािदिवषयः अ वाचका इऽायः। ाकरणादीना ं

िनयमािदयताः। अऽ ूथमािदशो िनािदिवषयः। ितीयािदशो
ं ू
ाकरणािनयतसाशकटमािदिवषयः।
े े ु
तषामराणामकयमतः े जाता भदाः
िऽिभः एकन े
ू  ं
पणमडलसा े एतानवे
एव ५७६ ाा ं जाता भदा
ू  ं
पणमडलसया ं ु
सगण तौ साका वाला इित ३३१७७६

षडरवाजिनतसा  भदा
भवतीित। िऽिभररैजाता े एतानवे
ू  ं
पणमडलसया ं ु
सगण तौ धीरो िनाकल इित

१९११०२९७६ नवारवाजिनतसा ु
भवीित। एवमरऽािप
तदान ् ू 
े पणमडलसया
ं ं ु
सगण एव ं
ू  ं
पणमडलसाविध ं ु
सगणनादना े भवि।
भदा
तिपाणा
ू ं

--------------------------------------------

p. 489) षोडशाना ं राणा षिशन


ं ैः बमात।्
ं े ैव जाय े तिपािण
सयोगन ू त ु सया॥
ं ११॥

षितयतु ं पशत ं त ैः ःु पदािन वै।



त ैाािन े े
च मा वदभाशाभदतः॥ १२॥

वाचका िवप ूपानथा।



शाकरणादीना ं िनयमािदयताथा॥ १३॥

े े े ु
तषामोसदजातानामकयमतः।
िऽिभिरािदपाणा ं सा
ं क ु न शत॥
े १४॥

अनादिचािपाणा
ू  ्
ं न कीनम।
एव ं श माहा ं वं ु कािप नाि िह॥ १५॥

शिथािप त े िकिदािम ण ु तिशा।


लिलताचबनवके ूक
े ं शयः िूय॥
े १६॥


चतःषििमताः ु
ू परोिदताः।
कोाः सय

कोः माासा ं िवा वािम ताः बमात॥् १७॥

--------------------------------------------

ु 
ूागूकारयोगवणयोगजिनतिसयोिगनीमशािदपाणा ं
ू  े
। शिः साम अ पवोकनायः। े १५॥
िदशा उपायन॥

लिलतािदना े  े ोकन
बमािदनाान े लिलताचब
े ृ ं ं तासा ं ता
दवताबसा ं िवा उपदे ु ं ूौित।
तऽ लिलताचबनवके वमाणप ौीचब
 ु
ऽैलोमोहनचबािदसवानमयचबाचतरॐािद
 े ूक
सवमाचबनवक। े ं ूितचब।
ं शयः
ु ं
गसाः। ु ं शयः परोिदताः
ता गसाः ु कोः ः
षितकोिधकपशतकोः (५७६०००००००)।
तमाबनवकबमात।् तासा ं उकोिटसाना
ं ं शीना।ं

बमात यथा बमम॥् १७॥

--------------------------------------------
p. 490) षा पशत ं ूथमारािण वै।
ितीयािन च तावे बमण ु
े रथािदतः॥ १८॥

तृतीयािन च तावे योजयदािदतः


े बमात।्

ाैः षिशदण ं
 ैः समाय ैसकाः॥ १९॥

--------------------------------------------

े ु  इिै िभः
षािदिभिचतरणका

ोकै िचतररा े  
िवा उपिदँय ताकाकारािभिवािभिवना

षितकोिधकपशतकोिटसाता िवा उपिदशित। तऽ
षा पशत ं ूथमारािण वै। एतं भवित अ आ
इािद  ं ः इािन षिधकपशतारािण

वमाणबमािनतसािवाना े
ं ूकमारािण
भवीित। ितीयािन च तावे बमण ु
े रथािदतः। एतं भवित
तावे षिधकपशत सारािण


वमाणसाना ु
ं गयोिगनीिवाना े ं
ं ूक
ितीयारािण भवीित। तृतीयािन च तावे तावे

ूोसारािण े ं वमाणसाना
ूक ं ं तासा ं

िवातृतीयारािण भवीित। योजयदािदतः ्
बमात ाै

ं  एतं भवित अकारािदकाराःै
षिशणः।

षिशतारै ं
ः ूोसािन े
ितीयारािण तषामािदतो

योजयिदित। ं
त ैः समाय ैसका िवा भवि। एतं भवित
ूोूकारोत 
ृ ै ैिवाप 
ैर े िवसजनीयसिहत ैः

ूोकोिटसा एकाकारवणा  िवा भवीित। िशाः
ुे
रकाकारा ु त ैः। एतं भवित ूोूकारूोतास
ृ ु िवास ु

िशा िवा ैररैरकाकारा भवीित। िवना
े  े  तोिटसाकाः
तािभरकाकारािभिवनथः। ं
ं ु  चतररपा
ूोकोिटसािचतरणकाः ु ु
ैपरा
 तास ु माा ं
भवीथः।
ू ं े ् आसा ं
े ं कटपिरकयत।
माामराा ं एकमक
ु ु
ूागगयोिगनीिवाना ं अऽ मूोारूकारः।
ू  े
अकारादीना ं पणमडलाराणामव
ूथमितीयतृतीयारानाविताषे ु ूथमारने
ितानामराणामकैे क

कोिटकोिटसािवानामारं भवित। तोिटष ु

तृतीयारनावितानामराणा े ं
ं ूक
 े ु सिवसजनीयािन
िवसजनीययोजनाष  ं
तािन षिशदरािण
 ं िवाना ं िवसजनीयािवधानात
सवासा  ् ु  िवािन
चतणा

षटिऽशदरािण 
िवसगाािन ं
षिशदरािण

--------------------------------------------

p. 491) ुे
िवा भवि िशाः रकाकारा ु त ैिवना।


तािभोिटसाका ु 
िवािचतरणकाः॥ २०॥

--------------------------------------------


च षडाराणा ं िवसजनीयोजनात ् े े लकाराभतात
रफ ू ्


पनतया ू
तािन चािर च सय
ं े
षितसारायकाविशािन पशतारािण
एकै कं िवशितिवशितसहॐसाताना
ं ं ं ं िवाराणा ं
तृतीयारािण भवि। तषे ु ितीयारने िताना ं

तषामराणाम े एकै क षिशारसयोजनिवधानात
ं ं ्

ं ं ं
षिशदिधकसशतोरिवशितसहॐसािन े
भदपािण
े ू ं े ु पषे ु तारयोग े क
भवि। तषसष  े तषा
े ं
रयोगने िवनाितिसपमकरणपारासवात ्

तरयोग इित। तािन षिधकपशतपािण पनः
 े ु पवय
ूितवगषडारष ू  े रफयोगन
े े अपरय े लकारयोगनािप

् ु
समानपात ततयारजिनतािन
ु ं
चतािरशदिधकशतपािण।  कारण
िक कारवग े

योगकतया ू ूितिवशित
तािन षोडशपािण च सय ं सहॐािण
ं ं
पािण भवि। * षिशदिधकसशतसािन पािण

पिर िशािन िवशितसहॐािण पािण भवि। तािन

िवशितसहॐपािण तृतीयारने ित ैः
ु ं ु
ं ैररैः सगणनात
ूागूकारपशतस ् ं
कोिटसािन
िवापािण ूथमारने ित ैः

षरपशत ं ु
ैररैः सगणनात ्

ू  ं
पणमडलकोिटसािन िभाकारािण

चतररपऽ ु
ैपराकािन िवापािण भवीित। अऽ
एकाकारने ाना ं िवाना ं सा
ं तिणतूकार

े े ु पषे ु
िलत।े यथा मारजिनतभदष
ू े ैकाकारने पिरपािण
पवूकारण

षिशदिधकसशतािन तृतीयारने
ू  ं ं ु
ूोपणमडलसारसगणनात ् ु ु  इित
तधीगवः

४२३९३६ षडरवाजिनतसािन पािण। मािन

िभाकारािण िवशितसहॐािण े े े
पािण तृतीयारकाकारण
ं ु
ं ैः सगणनात
पिरै ः षरस ्
् १५२०००० सारवाजिनतसािन
नानाानाौमोयम इित ं
पािण च सय ु
ू तधीगभध
 इित १९४३९३६

सारवाजिनतसािन े ं पाणा ं
पािण भवि। तषा
ू  ं ं ु
ूथमारने ितपणमठलसारसमणनात ्

--------------------------------------------

p. 492) तासामिप त ु सासा


 ं ानाायपजन
 ू ैः।
ु  ु िसि तं मातृकायधः॥
पषाथा ु ै २१॥


सारान ् ु दविश
ण ु
े े गणा िशरण।े
े दहादापार
समानऽिप ु
े े  े गिशयोः॥ २२॥

ू ू
पपजकभावकारण ैः ूय ं तथा।
् २३॥
ू ं य ै ु ाैराश ु त े दशयाहम॥

--------------------------------------------

ू  तौ धीरो िनाकल इित वाजिनतसा


चिडकापवऽ ं ं
ं ु
तारैः सगण ु पथः साधःु सदो े इित
तः

६८७९७०७१३६ दशारवाजिनतसास ु िवास ु
् ं
एकाकारिवाागात ूोासा भवीित। चिडका

सनाथाकायोयिमित ं
१११९७०७१३६ दशारवाजिनत सािन

पािण एकाकारने ािन भवीित। अऽ भदिवाप ं
्  े
िकित ूदँयतऽािभः। यथा रत योगपिरागात ्

ूथमिवापिऽश अ अ क अः अ अ ख अः इादीिन अ अ  अः

इािन तितीयपिऽशितकिवापािण अ आ क अः अ आ ख अः अ आ
ग अः इादीिन अ आ  अः इािन भवीित॥ २०॥
े ु ं
तासामपीािदना ोकनासामसािविशाना ं

िवाना ं तवताना ू ं ूक
ं च ान ं सावरण ं पजन े ं
ु े
ं ूागानवाितिदशित।
यािदूयोगा तऽ तासा ं िवाना

तवताना  ू ैः ाननाया
ानाायपजन े  य ै
ू े च। तऽ यािण तिाया ं तारैः रिभ ैः।
तजनन
तऽ ानािद मातृकापटल।े एतं भवित ूोसाना
ं ं

िवानामकैे का िवाया भजन े आसा ं चतररिवाना ं

मारमारयमकारप ं पिरक ूावत ्
् ू  े
िा षडािन च िव तत पजायिनाण
मातृकापटले कालिनाूोािन
ु ु
चतरॐयापऽाजनवयोिनपािण चबािण िवधाय

तवयोिनमयोिनम े तिा ं ूावत ससाा ं

िवतिहः कोणाके तिहदलाके

मारोपततार रिभािन ूावि शषे ं
् ृ त े ूावदावा ूावत ाा
ूावत का ् ूावत ्

सम  ूावत विलय ु
ं दा ूागान ् ं का
ूयोगा ृ

ूागािन फलााोतीित॥ २१॥

--------------------------------------------

p. 493) ं
सारो  े
मयाािभषका 
ैनोयिद।
े न  ृँयतऽथा॥
सा जरारोगमरणशै े २४॥

ूाण वै तदार िनता ा ु दिहनाम।


े ्


आनदप ं
सारो ु े २५॥
न ैव यत॥


इियाणा ं यिद भवदा ूाणसमानता।
ु े े
वदाना ्
साात क ु ् २६॥
ाद ् गवीणम॥

ं ैः िखिचाना ं कीणपानाम।्
इािदसशय
े े े  ु गणा
सकणोपदशै ु िबयत े त ु यत॥् २७॥
--------------------------------------------


सारािनािदिभवणिम ःै पिभः ोकै ः
े े िश िबयमाण ं मसार
दिशकन ं ् 
ं तत कािद

ूावपरःसरमािपित। ं
तऽ सारान ् े े
अिभषककटाोपदशान ्

अिन पटल 
े वणारवमाणान।् गणा
ु िश रण े

ु े गणा
िशानमह िबयमाणान।् सारािनऽायः।

दहादापार े ु
े े  े आिदशः ूाणियबािदिवषयः। ापारः

ू  ु ु
षडिमपवभािपपासाशोकमोहजरामरणािन े
ििबमण
ु े 
ूाणविदहधािदप ् ू ू
े तिन पपजकभावकारण ैः
ाैिरऽायः। ूय ं िवास।ं एतं भवित
ु  े ु  समानऽिप
गिशयोदहियूाणवािदम ु
े गरोः

ूणामािदिभः प ू
े िश त ैः पजक े चोपपिकारणभतू ैः

िनदशन ैः ू ं ूयमििनय 
ं दशयािम ु
इपिदशतीित

। सारः वनः ्
ु किचत ाभािवकासणापनयनन
ु े
े े सणिवशषािधकरणः।
िबयािवशषण ु े तने िशसारो

 
े परमाथानूिता।
वासनापनयनन
 े
मयाािभषका े
ैः। आशः कटाोपदशािदिवषयः।
े शषः।
तनोः शरीर िशित ु अथा ृँयत
े सा िशतनः।
े  ूाण िशित
एवथः। े शषः। ् ं
े चते सार ृ े
इाकत।
िनता ा ु दिहना
े ं कतसाराणािमित
ृ ं े आनः
शषः।

जीवप। ूाणसमानता िनता आना साात अपसाात।्

े े
कूोितरकण॥ २६॥
 े
इतीािदिभभविद 
नै विभः ोकै ः यमाि ं अथ
सिनदशन ं समाध।े

--------------------------------------------

p. 494) तदहं सट ु ं परम।्


ु ु ं सव े गतर

यदवा जाश ु सशया


ं ं महामलम॥् २८॥

े े
दहियमनःूाणसािणानः िूय।े

सारः ् ु
िबयत े सग गणा े
तविदना॥ २९॥

े े दहे े यििदशभु ं तिरत।े


सकन
ु े  ृ ् ३०॥
वीणादानो वरयथाथिनकनम॥

े े या त िचराढा त ु वासना।
उपदशन
रा ं ता ं िधया ािवमशन े ् ३१॥
 िवनाशयत॥
--------------------------------------------

ं ैः
तऽ इािदसशय
ु ू ृ
आिदश ैगयािदजपपजािदफलभोिवषयः।
े सशयन
ीणपाना ं ूोूकारण ं े
े े ु े
दहियबाािदिववक  
परमाथलाभपात।् तषा
े ं
व े इयः। यिशषापादनः।
े े
यदवा यिशषापादन ं
ाा महामलं ािवनाशकात।्
े े
दहियमनःूाणसािणः आनः
े े े ू े ु उपलमानानािदवासनया
दहियमनःूाणषपािधपष

तदौपािधकाना ं गणाना ु े जामसषवास
ं गणन ु ु ु

सखःखपाणा ु
ं अनसानावाया ं जीवा िचतः

सारो े
वमाणपः। तविदना तयोपाानोः

परमाथिवदा े े ूोिवधाननािभषकण
सकन े ू े
े े दहे े उपािधभत।

अशभु ं रोगािदपीडा। वीणात ालामािलनीपटलवधोबमात
े ्

गरोिरित ु े विरथः।
े आनो बः
शषः। ु े  अयथाथिनकन
 ृ ं
ं ु े े ौीिवादीना ं िवाना ं
ं उपदशन
अतिििवनाशन।

तदथाना ु
वासनापटलवमाणने ऽैगयानािमित े
शषः।
त िश। िचराढा जतः ूभृित मनोला। वासना

 िधया बा
पिरचयः। रा ं ता ं जा ं वासनािमथः।
ु े पण
 गपिदन
ािवमशन े पराहापपरामशन।

ृ े ूोपसारकरण।
एव ं कत ं ु ृ े
े विवः

ससाराानिपता ं
िवनाशः ससारानभावाया
ु ृ े  े ससारानाभावपो
बिवमायापोहन ं िवनाशो
् ृ
 पालः पामाात ूविहाा
भवतीथः।
 भवत उभ े इित
तयता िवौािः। उभ े उभािवथः।
ू 
पऽायः। एतं

--------------------------------------------

p. 495) एव ं कत ु ृ े ससाराानिपता।
ृ े बिवः ं

िवनाशो िनशापाल ु े ३२॥
इभ॥


भवतऽ ा ं ू ं पँय पावित।

शाना ं बीजप बिशात ूरोिहता॥ ३३॥

न भववे तऽा शिरवे त ु दत।े


तथााानजािद कारण ं यथ ैव तत॥् ३४॥

--------------------------------------------
े े ं ू
भवित दहियमनःूाणसघाताकोपािधषपला
ु ु े ु
जलचवदौपािधकागणानगणनानभविवमोिहत
जीवानििप
ू ु
तिवदा गणा ु ं
गणसारकरण ं नाम
े े े
ूोपणािभषकण

ूानजािदूाौपािधकाौभिनराकरण े
ं तटाण
ु े भावूविपाथााननाशमपदशन
बः ृ ु े े पनः

ु  च
पनपिदूकारािवमशन
ु 
सिचराढवासनािवनाशन े ् एव ं कत
भवत। ृ े भावतो
 ृ
बिहिवषयूवाया ु ृ े ृ
बिविषयवभावपो िवनाशः।

तनााः ु
ूखूवौ ू े
ृ प िवयषभतािव
ु भवत इित। तऽ
तादाने िवौािपो िवनाश इभौ
ु ृ ं ु े  
ूितपािदतपतो गकतसारािदिभववासनािवनाश े

ानभविसौ च तऽ ूरोहणाभाव े अ बीजप शिः
 तथााानजािद
ूरोहणशिः न बीजपिमथः।
अऽािदशो जरामरणािदिवषयः।

अथाानसिसजजरामरणािद। यथा विशात ्
शाना ं बीजपाूरोिहता तथा िशाानजािद न
भवतीथः। ्
 कारण ं यथ ैवतत यथा 
विशाीजप े
ू  ू शिदत
े तरोह कारणभता
पवितऽिप  े तथा

अानजादीना ं वासनाप ं कारण ं यदिप दत
 िक सारािदना
इथः। ं ाूकाशकारण ं

िनदशनारात ्
ँयत  तरोहः कापासबीजूरोहः।
इथः। 

पािद ू
आिदशः फलमलािदिवषयः। तथा लाारागाणवण
 एतं भवित यथा शाना ं बीज
भवतीथः।
 े तरोहकारणभतशििवनाशात
विपशमाऽण ू ् 
कापः
ं ृ ू
ूरोह न भवित तथा त िश ससारािदूविजभत
ु ृ ं
मनसो गकतसारा मनसः
ू   ू -
ं ितूविबीजकारणभतवासनानाशााभत
ससृ ृ
ं ािदूविरिप
ससृ ृ 
च न भवित। यथा च कापास

--------------------------------------------

p. 496) 
िक कापासबीजािन लाया रितािन त।ु

ँयत े तरोह पािद े ् ३५॥
च तथा भवत॥


रह ं परम ं सिसििचामिणिरम।्


ससा ं सूामघाना
ु  ् ३६॥
ं सवितम॥

ु   ु
पररणहोमाातपणितयकै ः।
रिहत ं त े वदा मिवानकाः॥ ३७॥

ताः ण ु ं महशािन
े  े
साभीायऽिनशम।्

े े ं कथन॥ ३८॥
साधकाना िसाना ं नतरषा

े े े े
वदभाषतरािऽभदानामशषतः।

सासना ं सासाधिचािवरिहत ं सदा॥ ३९॥

--------------------------------------------

ृ ं
बीज लाया कतसार ु
ूरोहपािद ्
तत लाारागपवत ्

ु ृ ं
ँयत े तथा त िश मनसो गकतसारािदना ं त
सृ
ृ ु
ूविगिप ु ू
ानभितिपणी भवतीित॥ ३५॥
रहिमािदिभः सदा इरै ािभः ोकै ः

सकलारपदवाादीना ं मपमपिदशित। अऽ
परमिमादीना ं रिहतिमाना ं षणा ं ितीयााना ं
े े ं वदामीऽायः।
पदाना ं रहिमतिश
मिवानकाः मा िवा
ु  ता
े ैकािदयोगादना िव े इथः।
ूागूकारण
मिवाः। साधकाना िसाना ं इाभीाय े
इऽायः। नतरषा  कथन कनािप
े े ं न साानािमथः। े
े ं ताना भवात।् इतराकमााकं
े तषा
ूकारण  ।

सासना ं सासाधिचािवरिहत ं सदा शाना ं
ु ु
साधासाधयोः ं
साकिकात।् दाकं शिपिमथः

। समदय ु
ु ं नाद ूागपरापँयािदपाणा।
ं िवौािः
ू े मदाकं िशवपम।् उभयाकम ्
पवानामव।
उदयिवौािपिशवशाकम।् आप ं
ु े शषः।
ं त ैररैः सहित
ूागमहिमितप। े कालन
े बमण


अःखािवासनानाशतः
े 
भदाकःखोािवासनािवलयनात ्
पराहामय ं
ू 
पिरपणाहाकम।् सवपािवमह
 ं
 
सवपदाथपािण

--------------------------------------------

p. 497) ु ं िवौाि मदाकम।्


दाकं समदय
उभयाकमाप ं नाद त त ैः॥ ४०॥

े 
कालनाःखािवासनानाशतो ु ्
ीवम।
 ् ४१॥
पराहामय ं सवपािवमहम॥
ु े  ्
सदाकं रामशषोपािधविजतम।
ूकाशपमा े व ु तासत े परम॥् ४२॥

यत एवमतो लोके नाम ं यदरम।्



वित मि ीधिहस दासतः व  सथावस॥ ४३॥

 ं वैवानामशषतः।
षडादशाणाना े
 े
माणा ं परताथवाचकादभदता॥ ४४॥

--------------------------------------------

िनज ं प ं िवमहं य तत।् इदपािण


ं ू
सकलविन
 सदाकं
रहनादप तादाने सह भवीथः।

सावप ं रा ु
ं रणा 
ं िचदािमथः।
े  ं औपािधकसविवकाररिहत
अशषोपािधविजत  ं ूकाशप ं
 ं ूक
पदाथाना े ं तादानित
े े शषः।
े आ े प े
व ु यिदित शषः। ् ं भवतीथः।
े तासत े परं तत पर  यत एव ं
एव ं भवतीित यािदथः। ्
 अतः अात अमम ् ू ं
माभत
् ं एतं भवित अरपदवाािदपाणा ं सवषा
यत अर।  ं
माणां
 ु -
उदयिवौािपशििशवपरमाथपादराणामदय

िवौािपराभयाक िचिपपरमाथ

 ैरपृथावने भावनावैशने बमण
ान ैम े

ूोपपराहाकपरवपात ्  वणा  मा
सव
भवीित॥ ४३॥
ु ु
षिडािदिभरायिर ःै पिभः
ोकै ववशै
 ववैिदकम ैः
ूधानभतू ैरकादशिभलिलतािवया
े  ु
ािमपिदशित। तऽ
 ं षडराार ादशार
षडादशाणाना

च वैवानाम उऽयाणा े
ं माणािमयः। अशषतः
 े
पदपदाथपणािप। 
परताथवाचकात ्
परपवाचकात।्

े ािः लिलतािवया अभदतऽायः।


अभदता े े एतं भवित
े ॐ नमो िवव े इित पण
षडरमण े वादवताप


ाथ िवपूितपादनात।्

--------------------------------------------

p. 498) ्
लिलतािवया तत ूासाद ऽयानः।
तथ ैव च पराया गायाोपतः॥ ४५॥
ातीना ं महावापरमााजपानाम।्
ूणव च तिपयोगात
ू ्
ादाता॥ ४६॥

--------------------------------------------

े ाि ं ावादवताप
अारण े नारायण

नरसमदायवाचकनारशूितपािदतसकलिवायतनात ्

ानात अा े
दवताया  े
नारवािवायािमन
े वादवताप
ितूितपादना। ादशारमण े
ु े
भगवतो वासदव  े
सवशिकारणवाचकभगवन
  ु तादािनवासवाचकवासदवशन
सवपदाथष ु े े

िवभूितपादनात ्
एव े े ं
परपवाचकादतषा
 लिलतािवया ाििरित। तत ्
परपपरमाथया

परताथवाचकात ्
ूासाद ू ू
शैवतमलभत म
 ऽयाकं नाम
ऽयानः ऽयाकािदथः।

ातृानयाकं
। त म ातृपो िवः
ु
ानपतशरः े
यपो हकारः। एतं भवित
े वादवताया
ूासादमण े
े 
ातृानयपािवकपरमाथपकथना

लिलतािवया ािभवतीित। 
तथ ैव परपवाचकािदथः।
ु ु
परायाः कलसरीिवातातयबीजपायाः ताः

परमाथवाचकं ू
पवऽ ैिवात।् एतं भवित

ौीपरािवया ूोपया वादवताया

ातृानयािभः
 ु 
िवसजनीयचतदशरसकारै ू ु 
रपृथतानरपरमाथपकत ्

हनने लिलतािवया ाििरित। गायाः सािवाः उपवत।्


वैवमऽय े अशषत
े इित शने
 े  एतं भवित अनया गावा
ूोपदपदाथपणापीथः।

वादवतायाः सकलूपसिवतृ ं
ु ृ
रामाऽूविपं

समभदानापोहनमशिं िवां चोत इित।

ातीना ं गायाः पादऽय कारणभताना ं ितसृणा।ं

एतं भवित तािभः वादवतायाः साऽं

सकलूपकारणं तारणाभदोत इित।
महावापरमााजपाना ं महावा
परमामाजपाम च। एतं भवित महावाने

वादवतायाः
 थवावपपरमाथपमजपा
सिपपरमाथपृ
ू  -
े वादवतायाः
म ै परमामण े
ू े
सकलूपकारणभतन

--------------------------------------------

p. 499) ु िवमहम।्
िबा ं ता ं तथा मायामभयोरै

हसपा ु ् ४७॥
ं ूाणशिं तैलासमवम॥

ूणव िवजानाित योऽसौ िनािवदीिरतः।


् ु ु ४८॥
इतरे भिमते कालाानमायः॥

अभिभजन ं लोके िनाना ं शदायकम।


े ्

ु ् ४९॥
भिभदे े च कथय ययाोिखलं ीवम॥


दवतामयाणा े
ं ानादीनामशषतः।
् 
यदयात फलावाियियोग े ौमो वथा॥
ृ ५०॥

--------------------------------------------

 ू
ू े परमाना ताभतूपािकायाः
िचिपण

ाशरपृ ू 
े थतपपरमाथपमजपामण


वादवतायाः े ु
ूोपाशासपूपाना
 ं चोत इित। ूणव
परप भासन ं परमाथप
अनरोकवमाणप। तिपयोगात
ू ्


परपतादााथसात ्
तदाता े
लिलतािवया इित शषः।
े ु मषे ु
एतं भवित वैवशैववैिदकष
ू ू े े े
मलभतानामतषामकादशाना ं माणा ं

सकलकारणभत े ु ितने
िचाऽप ाशासिवजृ

ूपने तादाने तादाूितपादनात लिलताया

तदथूितपादक ु ं ूणव ं
 तैलोसमव
ं भवतीथः।
  ु   ृ
तदाकयोिबिवसजनीयमयोहकारसकारयोवलोकतसि -
ु ं ूणव।ं एतं भवित
समव

िशवशिसामरिवमहपरमाथायाः
ु ु
ौीमहािऽपरसरीिनायाः 
परमाथपकामकलाया ं

िशवप िबोः शिप िवसजनीय ु
चानलोयोग े

परमाथजपािका ं ूाणशिं तैलोयोगात ्
ूणविवजानानतो िनािववतीित। इतरे
् े
एतामरिवानरिहताः। भिमः िनास।ु कालात बमण।
तान ं सामरानम।् एतं भवित

एतामरपानमरणािप े ं
तासा ं िनाना ं कवल

सढया भा भजनने बमण  ं
े तिभजन
 ं ददातीित॥ ४८॥
तामरपपरमाथान

अभीािदिभःिखनः इःै पिभः ोकै ः
ं ं भिप मभिभजनूवायोपिदशित।
भिूशसा
तऽ अभिभजन ं िनानािमऽायः।

--------------------------------------------

p. 500) ता ं भिं तव वािम रहामताताम।


ु ु ्

सक ् फलमय िसमलामपयतः॥


ु ५१॥

ु तोयोथा।
उलणस े गरौ

िवानानयोः  ै िधयः सशयनाशतः॥
ं ५२॥


तारकाूम े भिािखलाथदा।
यया िवहीना िनयतिमहामऽु च ःिखनः॥ ५३॥

 े
सशापदोिधपोतपा ु ं
ं महाित।

आिधािधमहादावूावषामृ े ् ५४॥
तरीम॥

ण ु व े समाना ं ूािणना ं जीविवमहाम।्


 
षिधा ं जपहोमाातपणानयकै ः॥ ५५॥

ु भवदाा
दावाै  े ा ं समायया।
ाकं दाहवनैः ातीया
ृ े
सामृतरी॥ ५६॥

--------------------------------------------


शदायक े शषः।
ं साधकित े यया भा। अिखलिमफलं
् े यियोग े भिरािह।े ौमः अासः।
यदयात भियोगन।
ू े
पवदवतामादीना ं सक ् फलमय िसिं

सवफलिसिकारणात।् उलणस े ूथम


पटलोसरः ु ु इािद लणसण।
समख ू  तोयोः
सूोयोः
ु ं
िधयः सशयनाशत इतत ्
े काकािवत ्

ू   पिसिदा। यया िवहीना जना इित


े अिखलाथदा
पवापरयोरित।

शषः॥ ५३॥
 े े
सवशािदना े
यकिरन

ोकयनामृ े ु
े तरीिवावनपरःसरं ूौित। तऽ
 े
सवशापदोिधपोतपा  े
ं सवशापदा ं

भौितकिदादीना ं पीडाना ं समिपाणा ं पोतपा ं
 माित
तािरकािमथः। ् तर
ु ं िनरितशय वैभवाम अमृ े
े जीवाना ं ूािणना ं ूाणिवमहा ं अमृतमयात।्
िवािमित शषः।
 
जपहोमातपणानयकः े शषः॥
 सहित े ५५॥

दावािदना ोकनामृ े ु
े तरीिवामपिदशित। तऽ
ु   े
दावाभवदाा े 
ठकारवकारिविभराा िवथः।
े शषः।
अा ितीया िवित े

--------------------------------------------

p. 501) े षिधा सा समीिरता।


वासनोूकारण
 ् ५७॥
अािन तासामााया दीघरिनयोजनात॥

ृ करायोः पाय ं षोडशरैः।


का

सयोामृ ं े
तसानासद ु ततम॥् ५८॥

--------------------------------------------


समायया े
सकारहकारखािभि े 
तीया िवथः।
ाकं दाहवनैः ातीया

े ृ
जकारहकाररफाकारिबिभतीया े  ए तषा
िवथः। े ं बीजाना ं
ऽयाणामकैे क िवां िवत।े सामृतरी

ू  ु तरी
पवूतामृ े ु े  ५६॥
िवा इमथः॥

वासनािदिभः ीणकष इःै षिः ोकै राः
े े ं
षिधपभदादािन शरीरे अमृतकलाः शरीरषे ु

तासिवधानबमोपिदशित। तऽ वासनोूकारण
 े े षिधा
वासनापटलवमाणसिवापभदोूकारण

सा सामृतरी िवा षपभदा  तिपािण
े भवीथः। ू यथा
तऽ ूथम ं प ं ूोारबम ं ितीय ं प ु
ू े भवित। तृतीयप ु
ूथमतृतीयितीयकटयोजनबमण
ू ु 
े भवित। चतथप
ितीयतृतीयूथमकटयोजनबमण ु
ू े भवित। पम प ु
ितीयूथमतृतीयकटयोजनबमण
ू े भवित। षप ु
तृतीयूथमितीयकटयोजनबमण
ू े भवित। ूथमप
तृतीयितीयूथमकटयोजनबमण
ूितलोमप ं भवतीित। तासा ं षणा ं िवाना ं आायाः
े े ु ूथमूथमकटपायाः
तदष ू 
दीघरयोजन ं ूावत ्
करायोः ूावत।् एतं भवित अमृतरीिवापभदष
े े े ु

 ूथमकट
ष  ूथमितीयपयोयोः ्
ैवाात तिन ्


दीघरयोजनात।् वा ं व इािदिभजाितयै
 ु

ू े
प ैिपभदयभजन ु  ् तषे ु
े कराासािदकं कयात।
ु  तीयकट
तृतीयचतथयोि ू ्
ैवाात तिन ् 
दीघरयोजनात।्

 ु प ैिपभदयभजन
ा ं  इािदिभजाितयै ू े े
ु  ् तषे ु
षडासािदकं कात।
ृ ू
पमषयोतीयकट ्
ैवाात तिन ् 
दीघरयोजनात ्

 ु प ैिपभदयभजन
फा ं फ इािदिभजाितयै ू े े
ु 
षडासािदकं कयािदित। ू
तय ं कटऽय ं षोडषरैः

सयो ू
ूितकटिमित े अमृतसानात
शषः। ं ्

े 
अनरवमाणबमादमृतकलाितानसारथः।

--------------------------------------------

p. 502) ु तििलनािभष ु न।े


अपृ
 ू ू  ु वै बमात॥् ५९॥
गलनासािकणॅशमस

् ंु
दवामसमारात पियोरय ं बमः।
ु े पणािमतर
श ू  ू 
े मािदूितलोमतः॥ ६०॥

 े ु बमात।्
भगय ासाशाऽगा
िनशो मृतगानसमारावसानकम॥् ६१॥

--------------------------------------------
्  ं ु
अत िवसजनीयरसयप ं तत ं
ू तान े सिदथः।
ासानारभतामृ े  एतं भवित

अमृतरीिवायाः ू
ूथमितीयतृतीयकटाना ू ं
ं ूितकट
षोडशरयोजनादकै ू
े क कट षोडशपािण भवि। तािन
षोडशपािण वमाणबमामृतानमार
वमाणामृतकलागा पदशपािण िव षोडशं
ु तान े सिदित।
प ं पनरमृ े पृ े ूपद।े तिः
ु ु
गजानसोः 
शे भालपााििन।
् ंु
दवामसमारात पियोरय ु े पणा।
ं बमः। श ू  ं

एतं भवित शप ू 
े पवदिहण पादामार

 े ु पदशस ु ूोष
ू  ं ताष
मा े ु ानषे ु
ू  ं पदशस ु ितिथष ु ूितितिथ
तथमािदपणा

यथाबममारोहबमादमृतकलायाः िितभवतीित। िया ु
वामपादामार
ु मा  े ु ूोष
ू  ं ताष े ु
पदशस ु ानषे ु तथमािदपणा
ू  ं पदशस ु ितिथष ु

ूितितिथ यथाबम मारोहबमादमृतकलायाः िितभवतीित। एव ं
ंु
पियोः ु
शप 
े समारपाबमासऽिप

ानबमासो न भवतीित। इतरे कप
ृ ू 
े मािद
अा
ु े े े भागय
ं ूितलोमतः अवरोहणबमणथः।
् ंु
ासात पियोिरित े अगा
शषः। ु े शषः।
अमृतकलित े एतं

भवित कप ं ु वामपामािदवामाा
े पसो  ू  ु ं
े ु पदशस ु ानषे ु पणाूितपदमार
ूोष ू   ं
दशा
पदशस ु ितिथष ु ूितितिथ

े तकलािितभवतीित।
यथाबममवरोहबमणामृ िया ु
 ू  दिणाा
दिणपामािद ु े ु पदशस ु
ं ूोष
ानषे ु पणाूितपदमार
ू   ं पदशस ु ितिथष ु
दशा
ूितितिथ यथाबममवरोहबमणामृ 
े तकलायाः िितभवतीित। िनश
े  े ैकन
इािदना कष इनाान े ोकन
े ैतं भवित।
े े े ु ष  भजनीय ैकै क
अमृतरीिवाभदष

--------------------------------------------

p. 503) े षिधाः ूोबमा े न त ु िनशः।


साः
ासनामृ ्
े तपी ात साधकः ीणकषः॥ ६२॥

ान ं तासा ं ूवािम ण ु ूोबमण


े वै।
े शा
यासा ं रणमाऽण े नँयशषतः॥
े ६३॥


शिटकसाशा े  ैः।
ं मौिलविनगत
 े
अभृत ैरािदहाामलाभरणािताः॥ ६४॥
ु ु ं पडरीक
कमद ु े त ं करैः।
राकभमृ

दधानाः रवदना ु ू
माभरणभिषताः॥ ६५॥

--------------------------------------------


े ैव कटऽयवतः
भद ू
ूितकठ ्
षोडशरयोजनात जातािन

षोडश षोडशपािण एव ं सयाचािरशिपािण
ं ू
े तकलािितानमार पदशस ु ानषे ु
ूोबमणामृ

पदश पािण पनरारान े षोडशपमवे ं
े ् तने साधकः ूोपो
षोडशषोडशिवभागने िऽशिशः सत।
भवतीित॥ ६२॥
ानिमािदिभः पिरवािरता इ ु 
ै तिभः

ोकै रमृतरीान ू ं तदावरणशििनवहोपिदशित
ं तजा
े ू  े
। तऽ तासा ं अमृतरीमििवाभदषाना।
ं यासा ं
ू े
ं शाः
मना। ु
तापऽयपाः। शिटकसाशा ं
ू 
मििमित ु 
े दधाना इपिरतनोकोरा
शषः।

ूथमपादनायः। ू े
मरकवचनं तासा ं षणा ं

ऐपरमाथात।् अिता इित बवचन ं भदपाीकारण।
े े

अऽायधािन  े
ऊािददिणवामदिणवामबमण।

रवदनाः ् ू  े ं ूावधाना इऽायः।
ूावत मििवशषण
ु ू
माभरणभिषताः मौिकमय ैराभरण ैरलताः।


दलमगाः तािभः षिशताणाशििभः

पवामृ ु
तारषरशितकािभः  एतं
शििभिरथः।
े व
भवित अभीमानॅमण े े
ृ ं िना विहरकालमानन

ृ ं का
व े व
ृ तिहः पालमानन
ु ृ ं िवधाय तिहः
ु े ु े व
पनरकालमानन   े
ृ ं िवधाय एवमविहिवभागन
ु े सा िवशितवािन
ूोचतयन ं ृ िवधाय तास ु
पालारालास
ु ु दशस ु वीिथष ु एकामका
े ं वीा ं
 
ृ तऽ सवमकिणकाया
षोडश दलािन का ं

ूधानदवताममृ े
तर

--------------------------------------------

p. 504) ु
षोडशदयाना ं पाना ं दलमगाः।

तािभः षिशताणाशििभः पिरवािरताः॥ ६६॥

तिारोपते ं तदण िपणीपदम।्


ं ु ् ६७॥
शीितरं ूोसाा  च सयतम॥
ु 
चतदशारी  े ्
ृ ै ं तािभरयत।
िवा कव
् े
वाात ूवशग ् ु
ैव ूादियात सगििभः॥ ६८॥

िसत ैः ूसनू ैः ौीखडकपरिवलोिलत


ू ैः।
ू े
पजयिहरासा ु ् ६९॥
ु िवदािलयमकम॥


े पायस ं कदलीफलशकराः।
िनव

होम त ैपण ु जलैः कपरवािसत
ू ैः॥ ७०॥

--------------------------------------------

विहदलष ु
 े ु भगमािलनीपटलोषरशतामृ
तारािकािभः
ू े ् एतदासा ं पानामिप
शििभः पिरवािरता ं पजयत।
साधारणम॥् ६६॥
े  ैिर
तिािदिभवािसत ु 
ै तिभः

ोकै रावरणशीना ं पजािवाः े
दाः ू
पजािािण

विलहोमतपणािन चोपिदशित। तऽ तिारोपते ं
ू ं
पवसाना े
ं ूकमाारन 
े योजनीयिमथः।
ं े ताणष ु एकै कं ूोसाा 
तदण ूोसमृ
ितीयपटल इितशषः। ु 
े चतदशारी े कव
ूितिवािमित शषः। ृ ै ं
ृ े  तािभिवािभः।
एव ं ूोथः।  ् े
ूादियात अमादारित
े एतं भवित अमृतरीिवापभदषभजनीय
शषः। े े
ू  ु तारषे ु
ू ं पवमायानरममृ
प ूथमकट 

िवयाशीितष ु च ैव ं सय
ू षरशतषे ु
ूोबमण ु 
े ैकै कमरमायानरं िपणीशिपाका ं

पजयामीित ु   एव ं सय
ादशारायाय ू ूितिव ं
ु    े
चतदशारािकािभिवािभवाारूवशगामािद -
े  े
ूादियनायिदित। ु
सगििभः ू 
ूसनिरऽायः।
 ू
ौीखडं चन।ं विहिनपजामडलतः। आसा ं
े ु आसामिप लिलताकमत।
ं तना
षिधानाममृतरीणा। ु े
ु ं आयोयथाबम
विलयमक  े
ं षोडशारमण
ु ु
ककासाा ु  ७०॥
 च। त ैः पायसािदिभतिभः॥

--------------------------------------------

p. 505) े
दशल ं जपिा ं पयोभः समािहतः।
एव ं जपािदसिसिवो
ं मी यदा जलम॥् ७१॥

समिज ्
ु ं ृशन हतलन
े ूजप
े ताः।
एकै कशः शतादवे ं तोय ं सिभम॥् ७२॥
तव  े
े े तिाणसमतान ् ं ु
षिसयतान।्

 े
शताणानािलख े ् ७३॥
े तदा ं मतो िलखत॥

--------------------------------------------

दशलिमािदना सिभिमने ोकयने


िवासाधनिवधान ं िसिव लणोपिदशित। तऽ
दशल ं ूितिविमित शषः। 
े अऽ तपणहोमौ ूितिव ं
ु े
तशाशािवित सदायः। एवमूकारण
 ू
जपादीऽािदशपणहोमपजािदिवषयः। ु ं जलिमित
समिज
ू  े
पवोकोपदनायः। ताः षिधा िवाः। एकै कशः शतात ्
षिास ु तास ु िसा ं िसामकैे का ं िवा ं शतवारं

जपिदथः। ु
 एवमूकारजापन ु
े तोय ं समिजलं

धसिभम रसािदिभः॥ ७२॥

तिािदना अनका इने ोकयने पयिवधान ं

तानसाकोपिदशित। तऽ तषे ु
 े   े ु ूक
े ूोकविहिवभागितष
िनसपामडलन े ं
षोडशदलपषे ु दशस ु पष।
े ु तिाणसमतान
 े ्


षिधामृतरीिवास ु ािभमतिवायामकैे ककटसमतान।
ू े ्
षिसयतान ्
ं ु शताणान ् ू
 पवामृ   म े
ताणािनथः।

किणकाया इित शषः। ्
े तदा ं मतो िलखते साारसमोपत
े ं
मतः साारसमोपते ं तािलिखताप
े ं
े  तषा
िलखिदथः। े ं उसानामरपाणा।
ं ं
े े
अोसदालखनात ् े े
वासनापटलवमाणभदबमालखनात।्

अनकाः अनानीथः याणीित शषः।


े अयमऽ
ु  
यरचनाबमः। ूागबमादविहिवभागितािन े ं
ूक
षोडशदलािन पािन का ु
ृ तषे ु षरशतसष
ं े ु दलष
े ु
् े
वाात ूवशगा े तरीिवास
अमादमािदूादियनामृ े ु
ू ताणान ्
षिधाािवाूथमकटसिहतानमृ
ु ं
षरशतसाकान ्
िविल 
तकिणकाया े ं
तषा

वादलिलिखतारपादलिलिखतारप ं
ू े ् एतत ्
े ं िलखत।
िवारूथमकटममगसाारोपत
े ु दशस ु
ूथम ं य।ं अिवे य े ूोष

--------------------------------------------

p. 506) ृ ्
साारसमोपते ं य ं ािदिसिकत।
े े े
तषामोसदालखनात ् ु
रनकाः॥ ७४॥
ं ू
ृ िवशितसऽकम।
ूादिणोद का ्

कोाा ु े
ससमाकषा शतऽयम॥् ७५॥

 चािरशत
तोणतो माजयीत ं ्
सपकम।्
् रकाशीितशतन
शषे ं वळ ं भवते कोै े े वै॥ ७६॥

ु  ािकोणकम।्
तऽ िद ु यथा पवू  चतिभः
तषे ु ताा िलखिा
े ु ् ७७॥
ं षााासमायताम॥

--------------------------------------------

पषे ु ूितपममृतारषे ु दशस ु



वासनापटलवमाणभदबमात।् षोडशरयोजनभदन
े े जाता

यसा ु  े
चतदशारवानोत े ानानोदधौ
े े ु एकमक
धीदसारराट ् धनराट ् २०९२२३८९८८८००० इतष े ं य ं
े े  
वासनापटलवमाणभदबमादतशपाविहिवभागित ्

 े े ानदो हरृग ३६२८८०० इित


अदशामृतनाणभदन

ं ं भवित। सय
सारवाजिनतस
ू ं
एककटजिनतयसा ं े
िवशरवानोत े
ु 
अननानभावः सोमशधीधिरो 
ध
े ू
७५६९२१९९४५५७४४०००० इवमकटयािप ू े ं
ूितकटमतािन
यािण भवीित। तादकै ू
े ककटोवाना ं याणामवे
 ं
परासािधकादनं

े ू  
अासामतटययोवपजिनताना ं पाना ं िवाना ं
ू े 
े यािण भवि। तने चासा ं परमाथतो
कटाराभावादताव
े िवत इित॥ ७४॥
न भदो
ूािगािदिभः सद इरै िभः ोकै ः
कोवळयषं तििनयोगाोपिदशित।
ं ु
तऽ ससमािन
ूक ु
े ं पररं समचतरॐािण। तोणतः त

ूोसको य चतसृष ु कोणिद।ु चािरशत
ं ्

सपकं पचािरशत
ं ्
कोानीित शषः। ु  ूितिदशिमित
े चतिभः
े तषे ु चतषु ु कोणष।
शषः। े ु तााः िसाः।

सााासमायताम ्  ु 
साधकसाकाायतािमथः।
्  ं
ूामारात सवूाचीनपि

कोपकममकोारािदथः।
े ु कोाकप े समावरण े
कोणमपका
े ्
ु गतकोण े िलखत।
चतिद

--------------------------------------------
p. 507) ्
ूावत ूामारात ् े
ूादियूवशतः।
िविलखदमृ ्
 ु बमात षिशत
े ताणा े ७८॥
ं िूय॥

े े ु कोणमपकऽिभिहतबमात।
शषष े ्

वाािदममा ु िलखदा
े ु प वै॥ ७९॥

ु े षिः षळकािण त।ु


साारयताव
े ं सवऽ गदािदपिररणम॥् ८०॥
यािण तषा

े ्
उातशािमािन मलािन च कारयत।
् े े िदं यषक
यिन दश ु ू ् ८१॥
ं े वे ं सपिजतम॥

--------------------------------------------

वाािदविकोणकोािद अा ु

पिऽकोणिलिखतिसिवाितिराः। साारयतािन

तिाकटारािण 
षििवािभः। े ं याणा ं
तषा
े अािन मलािन
गदािदपिररण ं फलिमित शषः।
ु ु
आयःौीपऽधनलाभादीिन। े े मारी
तऽ दश।

यावडलमकािधना नाशकरो शिः। अयमऽ

यिवलखनबमः ूादिणोदसमारालािन
ं ू
िवशितसऽायाा ु
तने ैकषिधकिऽशतकोाा तषे ु
चतषु  ु कोणषे ु ूितकोण ं पचािरशचािरशत
ं ं ्


कोािन सयाशीिधकशतकोािन ूावळाकारं

माजिया े े े ु चतसृष ु िद ु
िशकाशीिधकशतकोष
् ु ं सय
ूितिदश ं ूावत कोचतय ू षोडश कोािन

माजिया ृ तषे ु
तऽ तऽ ूाविकोणािन का
े तरीिवास
िऽकोणमृ े ु ष  ूथम ं ािभमतिवा ं
ं ु ू 
साािदसयकटऽयगभामािल
िशकोपषािधकशत ैः ूावत ्
सवूाचीनपिकोपकमकोमार

ूादियूवशगा 
ूावदमृताणषिधकशतके

षाशदिधकशतारािण यावत षावरणा ं िविल
ु ं समावरणकोाके ूागािद चतिद
िशारचतय ु गत
ु े कोणकोचतयवज
कोचतय ु  िविल
 ु े मको े च सय
विजततोणगतकोचतय ू
पकोषे ु विकोादार मकोा ं ूादियने

िदगिऽकोणिलिखतामृतरीिवािशिवापकं ूावत ्
े ् एतत ूथम
ससा ं समािलखत। ् ं यम।् एव ं

अमृतरीितीयािदिवापके ािभमता ं िवा ं ूक
े ं
--------------------------------------------

p. 508) 
तऽ चौरमहािधमारीिभशऽवः।
सदा न सववे ं भववे च सदः॥ ८२॥


ृ ादशसऽकम।
ूादिणोद का ्


स ैकिवशत ं कोािभतो माजयत ् ् ८३॥
 े बमात॥

दशपसमोपते ं िश े वळ ैकषिक।



म े तिनजा ं िवा ं आिलाासमिताम॥् ८४॥

तिकैे कतः का


ृ िऽकोणािन यथािविध।
् ८५॥
ूावदमिऽकोणा ु िविलखदयारात॥

--------------------------------------------

विहिकोणषे ु ूावििल तदनरािद तदपक



तदपक ूाकोपकिवलखनात ्
पयािण
ू पवन
सय ्
ू े सह षािण िना त ैः ूोान िविनयोगान ्
का ु
ृ ूोािन फलावायािदित॥ ८२॥
ं ु ईरै िभः
ूािगािदिभः सयत

ोकै रकषिकोाकवळयिनमाण ु ू ं
 ं तऽ िमथनपजन
े ू
तामा े फलं ििवशषपजनात ् े
फलिवशषावाि ं कालिवशषे

पजनात ् ् कोणचतय
े ं चोपिदशित। तऽ अिभतः ूाग वत
फलिवशष ् ु े

ूितकोणिमथः। े े ्
 दशपसमोपते ं िबयािवशषणमतत।
 े  वळ ैकषिके
पदशकोािण माजयिदथः।
 म े समको।
वळपयकोैकषिके इथः।  े
तिनजा ं िवा ं पदशपटले ूोास ु कालिनािवास ु
तिनिनाने ूाा ं िवाम।् आासमिता ं ूावत ्
 ् एकै कतः कोत इथः।
साधकािदऽयगभाम।  ूितिदशिमित शषः।

े ् े े अमिऽकोणात ्
 ूावत खोदर।
यथािविध समिऽरखिमथः।
े  उदयारात ्
पिमादमतः िऽकोणमारथः।
ं े
पिवशपटलोबमािनकदयघिटकाूाारमार
े  बमतः िदवसपकषडावि
थः। ु
ृ बमतः। िमथनािन
िनािनापटलोािन। अऽ य।े घिटकाबमयोगने तिटकास ु
ु  तथा
ूितघिटकं तिटकाूािमथनबमािदथः।
 अजास ु
िनािनापटलोािदिभिरथः।
ू े ु  समी बवचनाािन
भतूतमहाािथः।
--------------------------------------------

p. 509) ु
षरािण बमतो िमथनाऽ ू े ्
पजयत।

घिटकाबमयोगने गपािदिभथा॥ ८६॥

तीॄािष ु रणोास ु गदोाजास ु च।


शीय ं शम ं ूयावे शाऽ
े ू ् ८७॥
ूपजनात॥

 े े
सद े चायदवमण  ु ः।
ैगपकै
ु ् ८८॥
िसत ैा  सौरभोपते ैमडलाियमायात॥

पणाव ु
ू  े ं समारा िमथनािन तथािविध।
 े िनितम॥् ८९॥
समवाित ं वषादवाोव

 जीवषशत
एव ं िऽजातो ु
े  ं सखी।

नीरोगो िनगतािध ृ ं ु
िनविनीितसयतः॥ ९०॥

ू े ु चािभचारषे ु पजयिथनािन
बरष ू े ु वै।
म े सासमोपते े वळय े िदवािनशम॥् ९१॥
--------------------------------------------

पदािन ऽीिण तीॄािष ु पदिवशषणािन।


े तऽ य।े मडलात ्
ू  ु िऽिवधास ु िऽजस ु ूावत।् एतं भवित
ूाविन ैः। पणास
ूादिणोदक ् च समारालािन ादशसऽायाा


एकिवशिधकशतकोािन िना तषे ु चतषु ु कोणषे ु ूितकोण ं
ू षिकोािन
पदश पदश कोािन सय

ूावळाकारं माजिया े े े ु चतसृष ु िद ु
िशकषिकोष
ूितिदशमकमक 
े े ं कों माजिया े
तऽ तऽ समिऽरखािन
िऽकोणािन िवधाय तऽ पिमिदगतिऽकोणमार
ं े ु ितीयावरणषोडशकोषे ु
िऽकोणसिहतवावरणिवशितकोष
तृतीयावरणादशकोषे ु चतथावरणाकोष
ु  े ु
ु े ु एव ं सय
पमावरणचतोष ू षिकोषे ु
घिटकाबमािनोदयूाघिटकारात ्

ूवषिघिटकारािण े
खोदर े ूादियूवशगा


िविल सवमको े खोदर
े े तिनिनािवा ं

साधकािदनामऽयगभामािल तिनािदूितघिटकं

तिटकाूािमथनािन िनािनापटलोमािदिभः
े ु ूोकालाविधपजनात
ूोकालष ू ्
ूोफलिसििरित॥ ९०॥
--------------------------------------------

p. 510) 
मािकै यामतो वारकित ैः गहृ े नपः।


िनाभै ः समीचीन ैः िधःै सूादिण ैः॥ ९२॥


सदिण ्
ैिदन ैः कै ित ूयोारं िनहि सः।
तथा िऽलोहाँमतले का ु ृ ् ९३॥
ृ वळ ं सिवतम॥

सवतो े ं े ्
ु े तािन सिलखत।
 िविलखीट
् े ु ९४॥
म े सा ं समािल तत खनवनािदष॥


तऽािनश ं सदः रीिता ु
िनराकलाः।
ु िनरराः॥ ९५॥
िनःसपा िनपमा नीितया

ू  े े याबे पाः
पणािभषक ू ूोा ु शयः।

तासा ं िवा ं ण ु ूा े यािभः ात िसिवमहः॥ ९६॥

--------------------------------------------

ू े 
बरिािदिभिनररा इःै पिभः ोकै ः
तने ैवािभचारूतीकारिवधान ं तापनने

गहरािदिवधानोपिदशित। तऽ पजयत ् ु
ू े ूाग

न ैवमबमािदिभिरित ू  े यामतो
े वळय े पवूो।
शषः।
वारकित ैः अहोराऽ यामाके
ृ  ैरिभिरथः।
एकै कयामप ैकै कवारैव ु
 सदिण ैः
ु ैः। िदन ैः कै ित ्
िनातूोूयोगिनपण
 े
कागौरवलाघवापया एकािदमडलािदिभः ूयोारं
अिभचारकार। ु
 ं सः अिभचारः। वळ ं िमथनवळय। 
ं सवतः
े ु शिं खा।
त य ैकषिपदष। े ं तटु े
े े ं े तािन घिटकारािण। म े घिटकारम।े
खारफाश।

त ं ूावत ूाणूिता ू
पजािदसिहत ् कापटले
ं खनते मातृ
े े िनरराः समानाः॥ ९५॥
ूोबमतः। तऽ ूदश।
ू  े े
पणािभषकािदिभराचरिम ःै पिभः ोकै ः
ू  े
ितीयपटलूो पणािभषकचब ू े
े पदवताना ं
ं ु ं
सचािरशतःशतािधकसहॐसाना े ं
ं तासा ं ूक
षोडशारमपोपिदशित। तऽ चबे ितीयपटल
ूोप।े तामा ं शीना।ं यािभः शििवािभः। िसिवमहः

दाा भवित।

--------------------------------------------
p. 511)  े त।ु
खरोािभः सहोािभिनािवािभरव
 े
समीिरता िवषोढािभः रवजमशषतः॥ ९७॥

ु ु
े समायािरशतःशतम।
सहॐण ं ्

ू ् ९८॥
लिलताशिपजोवीजयसमितम॥

  े ्
पशीित सिहत ं सामचयत।
 
े ं षोडशाणािभिवािभािभरिक॥
ूक े ९९॥

एव ं त े गिदत ं सव िवाया ािवैभवम।्


यय ं िवमिखलं ँयत े सचराचरम॥् १००॥

--------------------------------------------


रोािभः पिवशपटलोकालिनािवास ु

विशनीवगजिनतिनािवािभः ं
षिधकपशतसािभः।
सहोािभः तास ु सकारहकारजिनतिनािभािभः

े ं समीिरताः िवाः िवषोढािभः रवज
िनािवािभिरित िवश।

  सकारहकारयोः षडारचतय
विशनीवगवज
ु ु ं ं
चतयजिनतचतािरशदिधकशतसिनािवारिहतािभिर ्

अथः। ु
 चािरशतःशत
ं ु
ं चािरशदिधकचतःशत।
ं ं
एतं भवित पिवशपटलो
ं २०७३६

कालिनािवाविशनीवगजिनतषिधक ं
पशतसा
िवाास ु सकारोास ु ूोसास
ं ु िवास ु
ु ं ं
षडारजिनतचतािरशदिधकशतसा िवारिहताः
ं ु ं
िशािऽशरचतःशतसा

िवािवषडहकारारिवा ु
[चतःशतोरसहॐ


सािनािवाः े
] तीचबानोाना ं
िवानामसाधारणरपा भवीित। बीजयसमितं

मायाौीबीजसमित ं सवादािवित े पशीित सिहत ं
शषः।
ु ू
े ं पवासाधारणपर
पशि इित चतररोपत।
 सा
कालिनािवानाम इथः।  ं सवचरम
 े
 एतत ्
ितीयपटलोसारीिवासिहतिमथः।

सवमसाधारणरिनािवाप े ं तािभः
िवशषण।
ू  ं ु
पवसूतािभः। तािवा यथा ॑ ौ अ आ इ

पशिपाका ं पजयामीािद ॑ ौ हः  ई

पशिपाका ू
ं पजयामीाः। ं
ताः ूोसाः शयो
ु ु 
लिलताौीचबशीनामिणमािदमहािऽपरसयाना ं

सणवितसाना े ं
ं ूयक
ं े
पदशपदशसािवभागनावरणशयो भवीित।

--------------------------------------------

p. 512) िनयमामयी ाििरित सक ् समीिरता।


् ृ
अा िनफालनाि े तं ासात कतम॥् १०१॥

इित षोडशिनातषे ु ौीकािदमत े मवैभव ं नाम षिश


ं ं
ू  परामृम॥् २६॥ ◌ँ॥
पटलं पिरपण

--------------------------------------------

तने तासामिणमादीनामिप ूक ू े


े ं मलदवतावत ्


षोडशिनाकं। तााः सय
ं ं
षिशदिधकपशतोरसहॐसाः ूकटयोिगो भवीित
यावत।् िवायाः लिलतािवायाः यय ं िवामयम॥् १००॥

इित षोडशिनातषे ु ौीकािदमता पिरपण


ू  त

ूपसारिसहराजूकाशािभधानन ु
े सभगाननाथन

िवरिचताया ं मनोरमााया ं ााया ं
षोडशिनाािवैभवूकाशक म ािूकाशनपरं

षिशपटल ू  परामृम॥् २६॥ ॐ तत॥्
ं पिरपण


यसा २२७७७३८५९८३६७२३२००००००।

ानने िना ौीगौरीिसताा धशगा।


ु े ं  ं
ासरौीिरकिवशाणयसकाः॥


मसा - षिश ु
ं े पटले ूोा ाामातःशतात।्

परमयतु ं िऽशदिधक
ं ं सया
ं ु ्
टम॥


सिवशपटलम।्

े ूाणतोत।े
अथ षोडशिनाना ं कालन

मातृकाभतनाथा े च शििभः॥ १॥
ैः ौीचबण

लवादीना ु काल लादीिरतम।


 ्
एकास ं समार तािभः
ं े वै॥ २॥
बमण

अहोराऽ तािमा े े ्
ु तनाहयत।
े ं ु ् ३॥
िवशषाारााािपपादकान॥

--------------------------------------------

ू 
पविन ् ं े पटले षोडशिनाना ं
षिश
ािवैभवूकाशनपरं माि ं

तयामृतरीिवािदकोपिदँयानरं षोडशिनाना ं

मातृकाभतनाथा े शििभ कालन
ैः ौीचबण े
ु े  े े
ूाणातािदकमपिदशथषोडशािदिभभविदन
े सिवशन
ोकशतपण ं े पटलन।
े तऽ अथ षोडशािदिभ

 ु
पपादकािनिै िभः ोकै ः पटलाथमपिदशित। े
तऽ कालन
ूाणता ूाणाककालऽयण ू
े तदाता। मातृकाभतनाथा ैः।
 
आिदािै वसजनीयरिहत ैः पाशिमातृ कारैः
पिभभतू  ैः नविभनाथ ैः आशने षिशािदिभ।

े नवचबाकन
ौीचबण े शििभः तऽषणवितिभरकनवितिभ

। लवादीना ु काल लवािदऽाना
ु 
ं माऽायालात ्


ातमशादीिरत े तािभः
ं पिमित शषः। ं

ाससािभः ं
घिटकाहोराऽािदपसजातािभः। े
बमण
े अहोराऽ
वमाणबमण े ं
तािभिरित ू 
पवऽायः।
े े
ताि ं ासाकं उा तनाहयिदित। ृ
िभ कं
ातात।् अासवषािदकालप
 ्
े गितवती
ं िवशषात ृ
् ू
े आरात भतोदयााकात
ासानािमित शषः। ्
वाात ्

 ुे
दवामपााशात ् ु
तिपपादकान ्

ु ु
शभाशभिसिकरान।् एतं भवित षोडशिनाना ं

े ासाकन
तदाकाना ं मातृकादीना ं पण े कालपण

सवााराियं

--------------------------------------------

p. 514) ू
मलाधारोवो वायःु ूाणााा ं समत।
ु े

स त ु पिवधो भतभदावदशतः॥
ू े े ४॥


नासायाः पटयोः  ु
पातमाधरगाः।

ूाणाीलाखाानः ु  ् ५॥
पवनाः यथाबमन॥

ु े ू भृगकजौ
गकत ु ु वधाक
ु ु 
चसजौ।
बमातषु ु भतष
ू े ु ोम साक े ् ६॥
 ं भवत॥
े ु
ू पटबमात।
उभयो भविास ्

वामदौ तयो ूवशो 


े िनगमथा॥ ७॥

ु तथा।
ू भागः ीपषौ
जीवो रिवः शो
े ् ८॥
पृिथवी सिललं चो रिवरय ं भवत॥

--------------------------------------------

ु ु
े ं ासाना ं शभाशभफलूदानामाणात
तषा ्
् े वी
वाारान िवशषान ् ु ं भवतीित॥ ३॥
ू े
मलाधारािदना यथाबमिमने ोकयने
ु ं तिभदााूाि
ासानामदय ृ े ं ं त
ू े े
भताकनोदयिवशषबमोपिदशित। ू
तऽ मलाधावोवः
ू े ु
िनािनापटलोपमलाधारूदशसमवः।

ूाणााा ं आिदशपानानादीतरभदिवषयः। स
ु े
ूोपो वायवदशतः
े ु े ु पटयोः
उपलिाननरवमाणनासापठयगतष। ु
 ु
रयोः। पातमाधोरगाः
 ू 
ितगदडाधरमगतूवाहाः। 
िवसगलोपः ातात॥्
५॥
ु 
गिवािदिभरीिरतािव ःै सिभः ोकै ः
ु े ैः इान
ासानामदयिवशष
ू 
पकालिवशषे ै ैकादशिवधचसयाकं

रााकसिहतमषिदशित। ु े
तऽ गकिािदना े ैतं
ोकन

भवित। उभयोरिप नासापटयोः ु े ु चतषु ु
ूाणाीलापष
ू े ु वामदिणपटबमण
भतोदयष ु े ूवाहे
ूोबममहाकं ोमोदये

रािवधमहाकाकं ु
च भवतीित। उभयः उभयपटः
ु ु
े े ं ूकारूवाहकारण ं गमखादवगम।
ासानामवमव ्


वामदािव पटािवित ू 
पवऽायः। ु े कििप
तयोः पटयोरकै
ू जीव
। तथा चसय

--------------------------------------------

p. 515) गहष ु  ु
ृ े ु चो गिगा भारः पर।े

मातृका तथा िवा रनभदतः॥ ९॥

ृ े ्
अधः पृ चः ााम े िदनकवत।
े  चाधो रिवरीिरतः॥ १०॥
े घट
शरीरऽिप
ु रिवः तः।
अीित वा ं चः ााीो ृ
ु ृ
शकौ तथा ूािवित चा दशाराः॥ ११॥

ू  दश ूोा वााा यशििन।


एव ं सा
एकादशिवधौ चभारौ सगीिरतौ॥ १२॥


तयोाः ूीितकरा भाराः शकािरणः।

राः श सऽ नाशाय भवित णात॥् १३॥

ू  ु शः सऽ मृधभोजनमैथनु ैः।


सष

समहादिखलं चे िसयतः॥ १४॥

--------------------------------------------


भाग इरऽायः। ू   अय ं
तथा चसयािवथः।
ु  तथा चस
अीरोमाकं परे कजसौिरककाः।
े ू
े ् तथा चसय
ऊाम े ूथमािवचनमतत। ू आराः

पाकिवधराः। ु े दश
एवमूकारण। े आरा इित
ू 
पवऽायः। ु ृ
वााा ं शकपाा ं
ू  ं चकारः समाहार॥
चसयाा। े १२॥
ू  ू
े ूोचसयराशाना
तयोिरािदना ोकन ं

सामा ं फलमपिदशित। ू ु
तऽ भाराः शपिवधराः॥ १३॥
ू 
सयिािदिभः े
परमरी  ु  ोकै ः
ै तिभः
ू  ू े ु कािन
चसराशष   ूूकारिवशषे े
कािण

फलिवशषािदकोपिदशित। ू  ु एकादशिवधष।
तऽ सयष े ु

मृधभोजनमैथनु ैः यभोजनमै
थनु ैः सहित
े शषः।
े समह

ू 
इ श इित पवऽायः। अदिखलं
 ं चे एकादशिवध।े
िशमलपकजात।
ु ं अीित िनि नाीित
त ं इ ं वािन ं वा िनि भवती
िनि

--------------------------------------------

p. 516) जीव े त ु किथत ं त ं मदश


े  िसित।

िनि भवतीमथा े
चदथा॥ १५॥

 े
अिनित े िवधौ का गभूऽतः ु
पमान।्

ू े गभिवपिः
श  ािदा े ् १६॥
ू वदढम॥
ु े ु
ू े नभिस राहौ च शभावाशभािप।
श

शबािन  नँयि परमिर॥
तऽ सािण े १७॥

वाम े वहित वायौ त ु वदिशकिशयोः।


े े
े ु ् १८॥
तान े ापिया त ं तण  कथयनम॥

े ्
अथवा जीवगान े तण  ममािदशत।

अथा शराहो ु नाशाय गिशयोः॥
ु १९॥

--------------------------------------------

चों का भवतीित यावत।् अथा चदथा


े ू े किथत ं
श

च  इ िवशषण
ं भवित। अिनय े िनयरिहत े गभू े ं
 इित पददः।
गभू े ू  शितिर
अतः सय ू ू े
े श
ू ू  इादीऽािदशः िनितकाू
शपसय  िवषयः।
 े चदिभमत
एतं भवित अिनित े काू े ं
ू  े
तवित। सयदनिभमत ं त भवतीित। तऽ

शनभोराष ु नँयि अशभािन
ु  १७॥
भवीथः॥

वाम े इािदना िशयोिरने ोकयने गणा िश
े े ं तदकरण े ूवायोपिदशित। तऽ
मोपदशकालिवशष

दिशकिशयोिर ू 
वाम े इित पवऽायः। तान े वामभाग।े
त ं िश ं तण  वामकण। अथवा पारे जीवगान े

वामदिणभदतः।   अथा उ
तणजीवकण।
े एतामभागजीवापन ं
ूकारयवैपरीन।
ु े े िनाना ु
िनािवािवधरसममोपदश
ु ु
सवाराहीककाना ू
ं तजाचब ु
े परापनमािभः
ू े अऽ ासाना ं
पवमव।
ू ु ्
भतािदपोदयावगमनोपायारमारामखादवगम॥
१९॥

--------------------------------------------

p. 517) षा यतु ै ु िऽशत ैिनास


 
ैनािडका मता।
् ु पनः॥
ू  तिन ं ात पनः
तासा ं षा िदन ं पण ु २०॥

ं ु िदन े ासाः सहॐायकिवशितः।


एकि े ं
े ं प ं ण ु सिर॥
षत ततषा ु २१॥

आराकदय ं ूातः सा िशत ं बमात।्



ूाणाीलाखािन ु 
नवाऽ ं
सबमः॥ २२॥
े े दशमबमात।्
तऽावमतोऽाव
िदनमवे ं ॄजदादौ
े 
दशूितपद ं ूित॥ २३॥

--------------------------------------------


षािदना ु े ोकयने घिटकािदनपण
सरीन े
े ैः कालाकोपदश
ासाना ं सािवशष
ं े ं
तासपूाव करोित। तऽ तासा ं नािडकाना।ं तिन ं
ु पनः
ं पनः
नािडकाषाक। ु पिरवितः।
ृ े ं ासाना।ं
तषा

सरीित े ु
दवीसिः॥ २१॥
े 
आरािदिभभवि हीिै िभः ोकै ः ासाना ं

पटयोः ू  ू े ू
पवपूितपदािदभतषदयकालं
ु ं
पटारसबमणकालबम  े
ं ूोिनगमनिवपास
फलोपिदशित। तऽ सा िशत ं ूितभतू ं ासा इित। नवा

ास ैरऽ पटार े सबमः
ं पटात ् ु ं
ु पटसबाकालः

तभयपटूवािहतया 
स राभवतीित यावत।् तऽािप
ं ु े एव ं ूोकालाविध। अतोऽ
सबापटारिप।
ं ु ू
ं इित पवकालाविध।
सबापटारसबम एव ं

ूोूकारपिरवा ृ
पदशपिरवयः। ु
आदौ यगानािमित े
शषः।

दशूितपद ं ूित ूितदश ूितूितपदिमयः
ु  सवषा
ूितशूितपदिमथः।  ं जीवाना ं एतं भवित

यगािदष ु शूितपिद
ु ू
सयदयमार ् ुे
एकिन पट
पाशदिधकऽयोदशशत॥ १३५०॥ ास ैः पानां
ू ु
भतानामदयः। ततो नवा ास ैः नारे सबमः।
ं एव
ं ु
चािरशदिधकचतशशत॥ े ृ
१४४०॥ ास ै रकाविः। एव ं
ृ ु षतािधकाकिवशितसहॐािण
पदशाविष े ं ासा
 ु
 यगािदष
भवीित पविसतोऽथः। ु शूितपिद
ु ूातरकदय ं
ु  े
ूार पटयोवामदिणबमण

--------------------------------------------

p. 518) े सषा
एव ं बमण  ं ूाणोदय उदीिरतः।

एतमिवपासादभािन भवि िह॥ २४॥

वलािधकारा वाम े विलनो दिण े िराः।


ु ु े २५॥
उभयऽोभयाानः शभाशभपरीण॥

 ं
साािवशितासबमाादशराशयः।
 ु े भतािन
तऽ साचतण ू ु
िरित बमात॥् २६॥
घिटकाणष ु सवऽ वााकारोदय।
े े

तदणभवाः ासाः षा िऽशतमीिरतम॥् २७॥

--------------------------------------------

ू े ु ूितभतू ं ूोकालाविध ासाना ं


पभतष

ूवाहसबमौ। ं े ं पदशपिरवितो
ूवाहसबमावव ृ
िदनमक ु
े ं भवित। अनरिदन े दिणपटमार ैव ं बमावित।
े दशा
एव ं बमण ु
 ं ूितिदन ं पटासारबमण

्  े त ु महामलािन च
े बमिवपयास
 ं ूाणोदयो भवतत
सवषा
भवीित॥ २४॥
े ासाना ं
वलािधका इािदना ोकन
ू ं
वामदिणोभयूवाहकाले चरादीना ं वना

वलािधमपिदशित। तऽ वाम े वायौ ूवहित दिण े इऽ ूावत।्
् ु ु
े च ूावत शभाशभपरीण।
उभयऽित े चरिरोभयाकाना ं

कणािमित े
शषः॥ २५॥

साािदना ोकन ू
े भताना ं राशीना
ं ु
ासबमादोााकारमपिदशित। तऽ
 ं
साािवशितासबमाादशराशयः
ूितराँयस ्
ु ं (२२) ासबमात सय
ू रािशादशकं
(२७०) ु ं
ूागसासाकं एकै कं भतू ं भवतीथः।

तऽ रािशष ु एकिकििित
े  ु े ासानािमित
े साचतण
शषः।
े एतं भवित ूक
शषः। े ु
े ं ूोसासाकष

ादशस ु रािशकिकिन
े े ्
राशौ ूितभतू ं

ूोसासाकािन ू भतािन
च भा ू ु
समीित॥ २६॥

घिटकािदना अरैिरने ोकयने

ूितिदनमदयघिटकारािण तिटकाराणा ं ासाकं
तषे ु ासषे ु भतारोदयबमोपिदशित।
ू तऽ

--------------------------------------------

p. 519) तषे ु ततवणाना


ू  ं दशानामािदतो दश।

सावा ततः शषाः ु
े ूाणाीलाखारै
ः॥ २८॥

ं 
सािभासनााि ं ासाना ं ण ु सिर।


यया िविहतया मी सदा दशनवान ् े ् २९॥
भवत॥

--------------------------------------------
सवऽ सवष ु िदनषे ु वाािद एकारा उदय े इित पददः।
े एतं
भवित सवष ु यगिदनष
ु े ु घिटकाणष ु िवषय े एकै कािरत।ं अत एव य इित
वायारपकं िदवसपकबमादयघिटकारं
 
ूितपत इित। तदणभवाःतदघिटकाणाकाः। एतं

भवित पवूकारा घिटकाकाः ासािटकाकाः

वणपा भवीित। तषे ु ासषे ु
ु ं े ु ततवणाना
ूोषरिऽशतसष ु  ं घिटकारषे ु
ू  ं दशासा इित शषः।
ूरं ताभतवणाना े शषाः


पाशदिधकशतऽयसाः। एतं भवित

पवोदयारािद षाकारािकास ु घिटकास ु
ु ं े ु ासािदतो
ूितघिटकं षरिऽशतसष े
ू  ं
दशासािटकाूाारूाभतारवणाना
ू 
दशाना ं तदािदतवााना ं पण ु
े समि। े
शषा ु


पाशरिऽशतसाः े
ामा एव ं दशदशबमण

तदनरभतािदततााना
ू ं पाना ं ूितभतू ं
े सावोि।
दशदशारपाणा ं पण ृ ं ू े सित
एवभत

ूितघिटकं तदरूाभताराणा ं

दशानामावावयः शषभत ु
े ू चतयाराणा ं

सावय े ैकै कघिटकाबमण
ैव ं बमण े
ू 
पभताकवणािका भवतीित॥ २८॥

सािभिरािदिभरीरी  ु  ोकै ः
ै तिभः

ूावािदपरःसरमहोराऽािद ासाना ं ूोसाना
ं ं

कालिनािदौीचबशानामकादशिवधानामवारा

ि ं समाि ं तदनसानवै ं
भवोपिदशित। तऽ सािभः

ासानािमरऽायः। वासनााि ं वासना ाि ं च
 वमाणामकादशिवधानािमित
वासनािकााििमथः। े
शषः। ु
े सरीित े ु
दवीसिः। यया ाा
िनाताििवाना ं पिवशपटलूोसाना
ं ं ं
ू  ं
पवमहोराऽाससाना ं म े एकशः
ूितिवमकैे कास ु इथः।
 ततः पवाससायाः
ू ं

परिमथः।

--------------------------------------------

p. 520) िनािवािताना ं साः


ं ःु पवमकशः।
ू  े

ततो िदनाणाः साः त 
घिटकाणकाः॥ ३०॥


राशयो ादश ततो महा भतािन प वै।
मातृकाािप पाशीचबा शयः॥ ३१॥
--------------------------------------------

िदनाणाः पणमडलाणाः।
ू   साः

साऽयूा ैकषिसाः।
ू  ं
पणमडलाससायाः े ततायाः
परिमित शषः। ं
 षिसा
पर।ं घिटकाणकाः ं े ादशराशयो
इित शषः।
 ं
घिटकाणसायाः े ततः रािशसातः।
परिमित शषः। ं

महाः नव भतािन ं
पसातः। ू ं
मातृका भतसातः
 ु वणा  इित शषः।
े पाशिसजनीयिवधरा
परिमित शषः। े शयः

मातृकासातः परिमित शषः। ु
े स ैका नवतयः आयधाक
ु ु ृ े ु
े गमाणादवतािवधरा।
िमथनचतयन े
दवी

लिलता सवाना े एतं भवित
ाससमिपण।
अहोराऽाकाना ं षतोरैकिवशितसहॐसानामािदतः
ं ं
ं ं ं
कालिनापाः षिशदिधकसशतोरिवशितसहॐसाः
ासा भवि। तिषे ु चतःषिधकाशतसष
ु ं े ु
ासषे ु षसिधकपशतसासाः

ू  
पणमडलवणपा भवि।
े ं े ु ासषे ु
तिाशीिधकिशतसष
साऽयपनाथतिनाकपा एकषिासा भवि।
ं े ु षिासा
तिसिवशिधकिशतासष
अहोराऽषिकापा भवि। तिषे ु
सषिधकशतासषे ु ादश ासा ादश राँयाका
भवि। तिषे ु पपाशरशतासषे ु नवासा
नवमहाका भवि। तिषे ु षािरशदिधकशतासष
ं े ु

पासाः पभताका भवि।
े े ं े ु पाशासाः
तिकचािरशरशतासष

िवसजनीयरिहता मातृकाराका भवि। तिा
ं ासाः ूोबमसौीचब
एकनवितस ं शिपा

भवि। एव ं बमणाहोराऽाकासाः समिपा
पिरििवमहिवपा लिलताका भवि। अऽ
ू ु 
पपादमखादवगतोऽथदाया िलत े यथा

अहोराऽोसाः ासाः पाशदरािकाया मातृकाया
ं ु ृ
ािऽशदिधकचतःशतावा तदाका भवि। त े

--------------------------------------------

p. 521) स ैका नवतयः ूोा दवी 


े साना िता।

एव ं िवा ं वासना ं यो भावयते परमिर॥
े ३२॥

नाडीचब ममािण े  ं िबयाम।्


 दहाता
े ् ३३॥
योगाास ं तदै ोाििवधानकम॥

े योगिस लणम।्
परकायूवश

आसमृिचािन कथयािम यथाबमम॥् ३४॥


ूाोमलाधार मगा ॐमतः।
ु ु पृवशावीणादड
सषा ं मगा॥ ३५॥


मलािदॄराा ु े
नासामाादशाल।
् ु ूोालषाा
तदमात पायगा ु त ु नािडका॥ ३६॥

--------------------------------------------


पनरिप ं ु ु ृ
िवशरशतऽयािधकचतःसहॐपिरवितः

पभताका ु
भवि। पनरिप त े नवनाथौीचबमहाणा ं
ु ृ
चतःशतोरिसहॐावा ु
तदाका भवि। त े पनरिप

षिशाना ं षतावा
ृ ु
तदाका भवि। त े पनरिप
षोडशिनाकराणां
ं ृ
पाशरशतऽयािधकसहॐसावा तदाका भवि।

त े पनरिप ु
षिघिटकाराणा ं षरिऽशतावा
ृ तदाका

भवि। त े पनरिप ादशराशीना ं अशतोरसहॐावा


तदाका भवि। त े पनरिप ौीचबाना ं षणवितशीना ं
ं ु ृ
पिवशरशतयावा तदाका भवीित।
ू ु ् ३२॥
अऽािह ं पपादमखादवगम॥
नाडीािदना यथाबमिमने ोकयने
े  ु
पटलशषाथानपिदशित।  ानानीित शषः।
तऽ ममािण े
े  या
ोािनाम े े ं
ूाणपिरागः। परकायूवश
मृतशरीरे जीवूवशन ्
े ं तात शरीर े तवशन
े ं वा॥ ३४॥

ूािगािदिभः पर 
दै शिभः 
ोकै नाडीचबप ं

तऽ कठिलनीिितोपिदशित। ू
तऽ ूाोमलाधार
िनािनापटलूो। मगा मणौ
ू ू े  ॄराा
सऽवरतथः।
ु ु े पवऽायः।
ॄरावसाना सषित ू 

--------------------------------------------

p. 522) ु  जािका।
ॐामािता नाडी कनाम
 ं सिवोदरवारण॥
तामदपााा े ३७॥

 च ूोे तदनर।े
जठराा सवगा
ु े पदोः॥ ३८॥
हििजायशिौ तदग


तथ ैवडािपले च नासारयाग।े
ू नऽयगत
गाारी च तथा पषा े े बमात॥् ३९॥

 े शपयिौ बमण
तया कणगत े वै।
सरती त ु या नाडी सा त ु िजामगािमनी॥ ४०॥

ु  ूोा नाो दहे े ूधानकाः।


एव ं चतश
तासा ं सिष ु तिवे ं नाः ितानौ॥ ४१॥

--------------------------------------------

् ु े नासाममार
नासामात ादशाल
ादशालमानाविधक
ु  तदमात ्
े ान े ॄरिमथः।
ु ु ु
सषारपरोभागानमार पायगा ु
ु गदरावसाना।
् ू
ॐामात मलाधारपॐामकोणात ्
जािका
े 
महनपवसाना। तामदपााा ु ं
 ं कसिकाया

े जठराा िवोदरा जठरमाा सवगा
नाा इित शषः।
 ता सवगा
अधोूसृ  वारणा। ूोे इ िवोदरवारणित

ू 
पवऽाय। तदनरे तदनरवामदित।े

ु े पदोः वामदयोः पादयोदावसानक


तदग ु े
 तथ ैव तदनर वामदपाारतः
भवत इथः। 
नासारयाग।े एतं भवित
ू ु ु
मलाधारॐमसषाया 
वामपामार
ु ु े दिणभाग ं गा
ू े सषाषतो
ूोितवबाकारा जमल

पनऽािप ु
े े पनरिप
वबगा नािभूदश ु ु े
सषाषतो

वामभागवबगा दय े भयोऽिप
ु ु े
सषाषदिणभागाकाौयवबगा ु
े े पनरिप
कठदश
ु ु े वामाशजऽमोवबगा
सषाषतो ं ु 
ॄरूदश ु
े े पनरिप ु ु े
सषामाषतो
दिणवबगाधोमखा ु ु ॅमूदश
ु सषा ू े े
ु ु
सषाषतो 
वामनासारपवशाियनी ं नाडी
इडासा
भवित। िपला त ु ूाविणभागारा
दिणवामदिणवामिविनमयबमवबगा
ु ु  े  
सषोाषपवमममगा

--------------------------------------------

p. 523) तासा ं ूधाननाडीना ं सा


ं 
सािऽलकम।्
अूधानाः िशरा दहे े सा
ं यािभरवे वै॥ ४२॥

  सवः कीय ैरया िनशम।्


े ैनरः
वित

नाडयः सिषरा ू  सगाः॥
रमणा  ४३॥

ु ु
सषामगा वळा नाडी तगा परा।

िचऽािभधाना त े िता सा कडली परा॥ ४४॥

--------------------------------------------

दिणनािसकाा च भवतीित। तथा अनरवामदिणारतः



नऽयगत े 
े तऽयपविसत े तथा तदनरवामारतः
कणगत ्  
 े तत कणपविसत।
े सरती

पवनाडीयाविशमा नासारतः िजामगािमनी

िजामपविसता॥ ु
तासा ं चतशाना ं तिष ु
ूधाननाडीना ं सिष।ु तासा ं
ु
ूधानचतशनाडीसाराना ं तााना

सािऽलक  यािभः
ं पाशहॐािधकिऽलिमथः।
ूधानािभः अूधानािभ। नाडयो नािडकाः ूोााः साः

सिषराः ु ु
रवः। सषामगा
ु ु
सषामरारालगता। तगा
वळानाडीरारालगता। त े िता िचऽानाःिता सा
िऽश ु
ं े पटले चतःषितमोकािदिभः षिः

ोकै वमाणपा। ू िऽकोणमािल तिहल
भमौ ु ेच
िऽकोण ं िलिखा तयोम  ् ादशरखा
 े ितक 
े िविल सवम े
ु ु
सषाया ु
आरं ताधोभाग े अलषाया आरं
ू  े ॐयोमको
तवभाग  ु आरं एव ं
े का
े ु च नाडीनामारािण वायषी
ूादियने कोारालष ु
ू  सा
पषश ू
ं ं इहिय वापिप पयसाशा ू ः सह
ं पवै
ु 
चतदशारािण  े
िलिखा ूदशयिदित सदायः। अऽ

समहोकायो िल।े

ु ु ु
सषालषाम ु
े कारणसिका।

ु ु सयशिनी॥
पयिनी िपला त ु सषा ु

सरती शिनी च गाारीडा िपागा।


ु ं तासा ं िितबमः॥
े नाः रय
िवोदरित
ु े े 
रपायजाषपासानऽकणगाः।

िजाकणािनासाि जठरााः ूदिणात॥् इित॥ ४४॥

--------------------------------------------
p. 524)  ु ु
मायगािपृ ु ु
जाजानष।
ु े
ऊसौविनकाममशनािभष ु पायोः॥
 ४५॥

ं ृ  ू  ु
दयनकठासककाटीकणमस।

शयोः फानासािदमााकपोलतः॥ ४६॥


अिऽशिदित ूोाषे ु वायो ु धारणात।्
े ोाि
परकायूव े िसित॥ ४७॥

ू ं दहाना
दशानामिप वयना े ं िबयाः ण।ु

ऊाधोगमनासौ ूाणापानौ सदा तनौ॥ ४८॥


ृ ूोः
नाग उारकत त ् ृ
ु ृ ककरकथा।

दवदो ् ृ धनयः॥ ४९॥
ृ रवक
जृणकत

ू  उषकत
क ्
े ृ ूो ृ ्
उदानोऽिप तथा िकत।

समानवायःु कायाि ं सयित ु ् ५०॥
पािचतम॥


ानाो रसमादाय ापयदिखला ु ्
ं तनम।
एषा ं दशानामशा
ं ु मता ं रनकाः॥
ु ५१॥

--------------------------------------------


ममाणीािदिभः िसतीिै िभः
ं 
ोकै रिऽशमानािन तषे ु वायधारणफल
ु ं चोपिदशित।
ु ु 
तऽ सोविनका मपायरयोमगता ृ
नाडी ककाटी
 े
कणपिरभागोतािपाूदशः। शयोः
ं ्
े ु अिऽशत
भालपाताोः। कपोलतः कपोलष
े ं  ु ानािन षडिवशित।
एतिऽशमस ं े
शषानािन
ू ं 
ादश सयािऽशमािण। एष ु ममस॥
 ु ४७॥
दशानािमािदिभः कत े इःै पिभः

ोकै ावपरःसर े
ं दहाना ू ं
ं दशाना ं वायना

नामािन तियादनभावोपिदशित। 
तऽ ऊाधोगमनासौ
् े
पररं लावत वपावककाल  े शषः।
े ईषयित े

ूाणापानौ ूाणापानाौ। नाग इित वायनाम े
ृ इित च दवदो
ककर
े कम
धनयित। ु
ू  इित वायनाम। ् े े ृ ्
ृ उषिनमषकत।
उदान इित िकत
समानवायःु

--------------------------------------------
p. 525) े ं ूसाराह
तषा े  े ्
समीचीना िितभवत।
वैलो े िवकतााोकै
ृ 
नाशाय े ५२॥
कत॥

े े मनसा परमानः।
जीवााभदपण
योगो योग ु िवयाािन
े तथा वै॥ ५३॥

यमोथ िनयमः पादासन ं तदनरम।्


ूाणायामथा ूाहारदन ु धारणम॥् ५४॥


ान ं समािधिरााािन यथाबमात।्
कथयािम ण ु ूा े य ै े ् ५५॥
 ममो भवत॥

ू षडााताः कामबोधौ ततथा।


तहाः
् 
लोभमोहौ मानमदौ विवत सवनाशकाः॥ ५६॥

--------------------------------------------

ु कायाि ं जठराि ं महयधः ं इथः


समानाोवायः।
। पािचत ं ु भाहार।
ु ु
ं ानाः वायिरित े रस ं
शषः।
ु े शषः।
भाहारित े अशाः ्
ं सवाः। ूसारात यथावत ्

ं ु ू े वैलो े अयथातथा सारूाितक


सचारानकन। ू ैः

िवकताात ्
अिहतािदिभः॥ ५२॥

जीवाािदना ोकन 
े योगिनवचनोपदश
े ं तदूाव
े े एतदक
करोित। तऽ जीवााभदपण े ं पदं मनसा सहित
े शषः।


परमानः साऽराप  योगः
िचत इथः।

तादासः। त योग। एतं भवित भदपवत ्

ूतीयमानाना ं जीवमनःपरमाना ं इदािवलयनपम


ै ं
योग इित॥ ५३॥

यमािदना े े ोकयने योगाानामािन
भविदन

तपूाव ं तदनभावोपिदशित। ु े
तऽ तथा समय।
ू 
अाानी काकािवानीित पवऽ

कथयामीरऽायः। े य ैः
कथयािम पत इित शषः।
अाप ैः। ममः मयः िशवपः॥ ५५॥
ू े
तहािदना े
यम इनान ू
े ूहान
 ोकन ्


यमपोपिदशित। तऽ तहाः योगूहाः।

सवनाशकाः ू
पलाभूहपात।्

ू 
आापरोूहकमण ु यमो यमः।
ू ू
पापरोूहभताना ं ूोाना ं कामादीना ं षणा ं
े उपरमण ं यमः यमामम॥् ५६॥
उोग

--------------------------------------------

p. 526) ू 
आापरोूहकण ु यमो यमः।


तथ ैकादशपः ाियमः पिरकीितः॥ ५७॥

ं समािमाजव ं समता धितः।


अिहसा ृ
ु े ् ५८॥
मा दया िऽधाशौच ं सोषो गसवनम॥


पिकवीराभिायािन वै बमात।्

आसनािन मनः ैकरण े साधकािन वै॥ ५९॥

् े
ऊवपिर िव ासात पादयोल।
 ् ् ६०॥
 पासनमीिरतम॥
बापायशात


तथा तयोरधोभागतदः पासमात।्

िकाकारतः ूों तिासनमीिर॥ ६१॥

--------------------------------------------

तथ ैकादशािदना े े  े
सवनिमनाान
एकोकन ु
े ैकादशिवधिनयमपमपिदशित। तऽ तथा यथा यमः
ं समता लाभहाोः। िऽधा शौच ं
तथा िनयमः िनयमाम।
ू 
मनोवाायपतः। सोषः पणता॥ ५८॥

पािदिभः ृ
तिम  ु 
ै तिभः
 ु ु
ोकै नामपरःसरमिवधाासनपायपिदशित। तऽ

मन ैकरण े योगाास इित शषः।
े साधकािन उपकारकािन।
े ैतं भवित
ऊवपरीािदना ोकन
 दिणोमोपिर
वामपादतलकिनासिपा

दिणपादतलकिनासिपा
 े वामोमोपिर च ैव ासबमात ्
वामजोपाबमणन

िवासने वामजाया दिणजोपाबमणन
े च
ू 
पवविासाििवध ं पासन ं भवतीित। तथा
ििवधासबमात।् तयोवः तदःपासमात।
 ् एतं

भवित वामपादतलासिदिणोरोरधोभाग

दिणपादतलासिपापिर
ु वामोरोरधोभाग च

ूावत ासिवासात ् ु पववत
पनः ू  ्

जायोपोाबमणिवासात ्

 े िवासा
पादतलयासिपााोाबमण

े ैतं
ििवध ं िकासन ं भवतीित। तला इािदना ोकन

भवित एकं पादमवरतमाधोभाग े
ु  ् पन
 सत ं कात।
तलासिपान
ु ु
ु  ् तने ैतििवध ं भिासन ं
वामदिणासने ैव कात।
भवतीित।

--------------------------------------------

p. 527) ु  े
तलाः पाग ं कादकम ु वागम।्
ृ ् ६२॥
ऊवरधथो च िधा भिासन ं तम॥

 ं 
तलयोसशाजयोः।
 ु े े वै वीरा ं योगपतः॥ ६३॥
पादयोजानदश

ूाणायामिधा ूो उमाधमममाः।



लाघवो भतलाग ृ
उम े िचिनवितः॥ ६४॥

सा े दसविरधम
े ं ृ े मम े तथा।

साकन ् ं ु ् ६५॥
ं ूोमासात कालसयतात॥
े ु ु भयरासात
तमगणा ू ु ्
कालयोगतः।
् ्
े ूातः
तात समसत साय िनयमने वै॥ ६६॥

वामने नासारण ू े ताना।


े परयदमृ
् े ् ६७॥
र ु मत पािकणनापसारयत॥

--------------------------------------------


सयाावासनािन। े ु सवासनै
अऽ िधा  िविमित
सदायः॥ ६२॥

ािदना े ैतं भवित
ोकन
 ं   ू ं
जोसशाभत
  ू
जयोवतलकिनासिपााबाभतलयोः
 ु े े ारािधम े च योगपवनााोपिर
पादयोजानदश
ूसािरतवादडूकोिवासात ्
ु  े
पनःूावायवाारशिवासभदा
ििवध ं वीरासन ं भवतीित॥ ६३॥
े ु
ूाणायामािदिभरीयत इःै पिभः ोकै ः
े ं
ूाणायामभदाान ं त पोपिदशित। तऽ
े े शषः।
लाघवः दहित ू
े भतलागः ू े का ं
तलाघटयोरकै
ू िनिाा ं िा
ू  समानूमाणािन विन
पवतः
 उम े ूाणायाम े इित
े घटोितिरित सदायाथः।
ूाणायामण
े अासात ्
े अधम े ूाणायाम े मम े ूाणायाम े इित शषः।
शषः।
कालसयतात ्
ं ु िचरकालकतादासािदथः।
ृ  उमममाधमाः
ू ु
भयिरित

--------------------------------------------

p. 528) ु
एव ं ससािधत ं े ्
े पाािऽशाऽयाहरत।
े ु
धारयतःषा े े ु
रचयरीयतः॥ ६८॥


क पलकानौ 
वैम ैलाघवाः।

तत कािूकाशौ च योगिस लणम॥् ६९॥


मलाधार े मनः का ु ू  मलतः।
ृ वायनाप ू

नाडीचबारं नीा साािन े ् ७०॥
च चारयत॥

एव ं ससािधत
ं े वायाविऽश
ं ु मस।
 ु
् े े
धारयन वारयिदावशनाािन 
सवतः॥ ७१॥
तथाधारगत ं का ं ु ्
ृ मनः पवनसयतम।

रसादाहाै  े ु ् ७२॥
ं ैापयनम॥
ः सहस

--------------------------------------------

् ू ु ्
 समसते ूाणायामान।
िदात भयासिरथः। ् अ ु वकारं

 अाथय
मिाातिमथः।  ं िवत े एकदा
ू 
यकारारं रिित पवऽायः। अदा ास ं
े ु
अपसारयिदरऽायः। े े  माऽा नाम
रचयिदथः।
ालीोटाककालः।
ु ु
चतःषा े
माऽािभिरित शषः।

तरीयतः षोडशमाऽािभः॥ ६८॥

े योगिसलणमपिदशित।
क इािदना ोकन

वैम ैलाघवाः 
वैम ं मनोिवषय ं  ैलाघव े
े े ूकाश इित तजसो
दहिवषय। े बिहः ूकाशन ं बीजािदवत॥् ६९॥
ू े
मलाधारािदना ु
े ूाहारपमपिदशित।
ोकन तऽ

मलतः ू ् ७०॥
मलाधारात॥

े धारणपमपिदशित।
एविमािदना ोकन तऽ चारयते ्

वायिमित े इावशने ािभमताधारणवशन॥
शषः। े ७१॥
े  े
तथािदिभोजिद 
नै विभः 
ोकै धारणािसिफलािन

समािधपसिहतापिदशित। े
तऽ तथािदना ु े
भवीन
ु ु
ोकयने समािधना िऽकालानािदिसपायमपिदशित। तथा
ूावत।् रसादाहाै
ु ं ैः
ः सहस
े े शषः।
ः ूरं िबसिहत ैः सहित
लकारवकाररफयकारहकारै े

--------------------------------------------

p. 529) ु तयीकत।
एव ं त ैररैह े वायना ृ े

िऽकालो िवशाा ु जीविर
सखी ु
े ं भिव॥ ७३॥


ाचारी े े  समम।्
ोमग ॄजवै

या े
दहमः ु ृ
कगहगतो यथा॥ ७४॥

एव ं सिसयोग
ं ु या
े े
दहमानः।
ूाणानाक ु ु
ृ मसषारतथा॥ ७५॥

 भयात
ॄराििनग ू ् 
सानावान।्

ं ू 
अथवोरसूोचणाादनतो वशी॥ ७६॥

िवरिचः  ं दहे ं तनोपायन


े े ्
े सजत।

ोाििरित ु
ूोा योगयाना े ७७॥
ं िूय॥
--------------------------------------------


ापयते पवनिमित े तयीकत
शषः। ृ े
े े
ातृानयिवभदसमािधना ृ े एतं
ततमयीकत।


भवित ूावलाधार े मनः सयो
ं तऽ वाय ं ु सा 
ू  े े
ः पिभः सह त ं पवन ं सवदहापनन
ूोै भतारै
दहे े ततमयीकत
ू ृ े ूोफलिसििरित॥ ७३॥
े े
ािदना े ु ु
ोकनाकाशगमनािदिसपायमपिदशित। तऽ

ाचारी ृ
अाहतगितगहगतो ृ ु
यथा गहगतपषवत ्

शरीरासरिहतः॥ ७४॥
एविमािदिभः िूय े इिै िभः ोकै ः
े ु ु
ोापाययमपिदशित। तऽ दहे ं सजिदित
ं े े
शषः।

ूाणान ासान ् ु ु
मसषारतः े शषः।
नाडीचबित े
तथा ूावत।् सवानावान
 ् े े ं
दहपिरद

सापिरिबपवान।् अथवा पार।े

ं ू 
उरसूोचणाादनतः ु ं
उरऽचतिशपटले
े ू 
उमाावािनोकऽयूोचणाादनतः तने
ू 
चणाादनपण। ू
े एतं भवित पववानचािरतान ्
ूाणान ्

ु ु े ृ ॄरात ्
 िनःशषमाक
मनसा सषारमागण

िविनगम ू  ं ु े
वमाणचणाादनसजातानसानन
वानविपो भवतीित॥ ७७॥

--------------------------------------------

p. 530) े
परकायूवश ु व े दिव ु ्
े महातम।
कलौ ःशाटकं ूायो म  िसिरपीिर॥ ७८॥


अशतः ्
पिर ूाणान कतन ं ु तथा।
ू  ं ु
पिरपणासयाममतो वी योगतः॥ ७९॥


ूिवशन ं ु ूाणूितोिवधानतः।

ा ं तन ं ु गोपयते िय े ् ८०॥
ैता तथा ॄजत॥


िस लणाौ योगाासने सवदा।
ण ु तािन महादिव ु ैः॥ ८१॥
 े गण
े य ैर ैजायत


हािनः सखावािरारोय ं वँयविता।


िजतियमबोधः ृ
कपया जनगोिपता॥ ८२॥
आसमृोिािन कथयािम ण ु िूय।े

य ैः सासाधकौ ाा दहागमतितौ॥ ८३॥


दवतााभजनपरौ ाता ं तत ु तौ।
ु ं ूा िस ै त ु भवतो जातमाऽतः॥ ८४॥
सगित

--------------------------------------------

े  े
परकायािदिभोजिद ु
िै िभः ोकै ः ूावपरःसरं
े ं तायोऽिप
परकायूवशन ू े
कायूवशोपिदशित। तऽ

ःशाटकं रं परकायूवशिमित ू 
पवऽायः। े
अशतः

बराािदिभः ृ े े योगतः
कतशाभावन।
े ु
ूिवशिदरऽायः। ूाणूितोिवधानतः तीिनापटल।े
े ीय ैः िधःै पष
इित शषः। े ततः तात ्
ु ैिरित शषः।

ूिताशरीराा ं तन।ं ु तथा ूावत ूाणूितािविधना
॥ ८०॥

िसािदना े े ोकयने
शोिचतन
ं ु
ूावसापरःसर ु
ं योगिसलणापिदशित। तऽ तािन
ु ैः लण ैिरथः।
लणािन। गण  हािनः

शीतोसखःखािदिवकारहािनः। ु
सखावािः ु े
पानसानन
॥ ८२॥
े  े
आसािदिभभविद रै ादशिभः ोकै ः

ूावानफलपरःसरमास ु ु
मृिचापिदशित। तऽ

आसमृोः पष। य ैः िचैः। तौ सासाधकौ।

--------------------------------------------

p. 531) अकारण ं िनजा ं पवा ु ूकित


ू  िवम ृ ं नरः।

समाौयताृ ु ् ८५॥
ित सिनितम॥

अत ीवु ं ोि नत 


े े च तदतः।
े ् ८६॥
शौ नासािकाबाा चके योयोन  चत॥

 ितमित
िवलोकयित तााृ ु
े सिनित।


गाधः ु ं नाोः पादयो
रण े जायत॥
े ८७॥

ताश ु नाशो गिदतो भानौ डं च पँयतः।



िनकणर ् ु
न चते कडिलनीिनः॥ ८८॥

ू वा ँयत े मि
धमो ू  गहऽािदतोऽिप
ृ े वा।
े ् ८९॥
ू  िवहगा लीनाः परास ं ु त ं न को वदत॥
मिगा

पाताक
ृ ू े न पँयबचापकम।
गडष े ्


सः परासमाान ्  नरः॥ ९०॥
ं जानीयात सवथा


मककरः पँयते ूको ू
ं लमानः।

आगोरराा पँयातो िवनँयित॥ ९१॥

--------------------------------------------


सगितिम ु ु
जातमाऽत इ चाथ गमखादवगः।
पवा ् ू 
ू ं वा समाौयते पविवपरीतािमित
ू  सौा ं बरा े
शषः।
ततः समाौयतः। ीवु ं नऽप।ं तदतः
 षमासतः।
नासािकाबाा नासािकयोरिलयाबाा।
ु चके

मयरिवमचकप े ोितषी। न चिद
े िवलोकयित

इरऽायः ू 
िवलोकयती चके इित पवऽायः। ताात ्
मासऽयात।् त गाधोनाडीयरणहीन।
ु ु डं
े पार।े
कव।ं चकारो िभबमः। पँयतित
ृ े
गहऽािदष ु आिदशः परपनािदिवषयः।
ु ू ँयत
अिप धमो
ृ ु ं पाताकः
े वा िवक।े त ं पस।
इाकत। ृ  पृीकताकः
ृ 
ू  ु
ू े पिरतिविनगिमतमखजल।
गडष े चापकं शबचापसश ं ोितः।
ू  ं कपरमिणबयोमूदश।
ूकों कपर। ू   े ं तौ जनौ।

--------------------------------------------

p. 532) े ु
शबमलािन ु 
िनमािन जले यदा।
् े ूयावे यम ं स जीिवतम॥् ९२॥
तिन प

् ु ं याित यमालयम।्
हाटका ं ूितमा ं पँयन ीव
भारं भगण ैः पँयिप याित यमालयम॥् ९३॥

जलािदष ु तनाया
ु ं िवकता
ृ ं वी मासतः।

ूयाित िनधन ं िछिं पँयन भानो े ९४॥
मडल॥


ातानिलगाऽ ु शित
परः ु े
चरः।
स पााित िनधन ं सवरिप ु
 सरितः॥ ९५॥


गमातृ ्
गणान िवूान ् ू च दवताः।
चस े

आिकान सतत ं िनकारणत एव च॥ ९६॥
ावैर दलन े पिराग े रोषतः।
ु े
गमपिरागऽिचराायत े मृितः॥ ९७॥

गु ं िवा जनकं जनन सवदवताः।


 े

सदािधपशापाा ु 
ं वाश ु नँयित॥ ९८॥

ु ं िनजगहे ं वा िवरं शयन ु वा।


पक
ु 
िनारण े िनराकवाश ु नँयित मानवः॥ ९९॥

--------------------------------------------

् े अमासादवाक।
तिन प   ् भगण ैः सहित
े शषः।
े िवकता
ृ ं

किताकारा ं िनरोजा।ं भानौ िछिं र।ं सवरिप


ॄािदिभः। अकारणत इ ावर ु
दलन े इरऽायः।
पिराग े ावैर। अिधपशापाा
े ं

--------------------------------------------

p. 533) े
दहचबवालाना ं वैवय  मासतो मृितः।
ात े दववै े ् १००॥
े  े मासतो िनधन ं भवत॥
कालतमयी ाििरित सक ् समीिरता।
् ृ
अा िनफालनाि े तं ासात कतम॥् १०१॥

इित षोडशिनात े ौीकािदमत े ासप ं नाम सिवश


ं ं
पटलम॥् २७॥

--------------------------------------------


ु  पिरजन।
िननािूयवचनाा।ं िनराकवन ् वैवय ता।

दववै 
े  ं वणिवमहूसादािदिभिरित े
शषः॥ १००॥

इित षोडशिनातषे ु ौीकािदमता पिरपण


ू  त

ूपसारिसहराजूकाशािभधानन ु
े ौीसभगाननाथन

िवरिचताया ं मनोरमााया ं ााया ं षोडशिनाना ं
कालाकूाणाािदिवधानूकाशनपरं सिवश
ं ं
् ू  परामृम॥् २७॥ ॐ तत॥्
पटलम पिरपण


मसा
ं े यमक
सिवश े ं ाामा सया।

पादा पपाशदिधकं िशत ं ताः॥


अिवशपटलम ्

अथ षोडशिनाना ं लोकां वदािम त।े


यय ं िवमिखलं वतत े सचराचरम॥् १॥

 ूागवोा
कालभातृकयोािः े मया तव।
वावाचकयोगने मातृकालोकयोरिप॥ २॥

ािम ूवािम सक ् त े काललोकयोः।


यदायिमदं िव ं िनाालिवमहाः॥ ३॥

काल शोडशाकारो पो ँयत एव िह।



वियाा ं च आया कलया तथा॥ ४॥
--------------------------------------------

ू 
पविन ् ं े पटले षोडशिनाना ं कालन
सिवश े

ूाणाकतािदकमपिदँयानरं षोडशिनाना ं

लोकाकमपिदशित े
अथ षोडशािदना े े
िवमहन
े ं े पटलन।
ोकशतपणाािवशन े तऽ अथ षोडशािदना

ोकन ु
े षोडशिनादीना ं लोकाकथनूावपरःसरं
 ु
सचराचर िव तयने वनमपिदशित। तऽ लोकां
लोकतादा।ं यय ं िनाकलोकमय।ं वत े ूतीयत॥
े १॥

कालािदना े पिवशपटलूोकालमातृ
ोकन ं कयोः
ं कालोकयो ाि ं ारयित। तऽ ूागवे
षिशपटलूोमातृ
ं े पटल।े वावाचकयोगने मातृकालोकयोरिप
पिवश
 थावने
शपमातृकातदथपलोकयोरपृ

मातृकालोकयोािरिप षिश े  २॥
ं े पटले मया तवोयः॥

ाििमािदना ोकन
 ु
काललोकयोािकथनािदूावपरःसरं िनाना ं

कालिवमहमपिदशित। ्
तऽ अ अिम पटले यदायिमदं िव ं
तादाने िव कालपराधीनात।् िनाालिवमहाः
ू काल एव िनाना ं िवमह इथः॥
सकलिवकारणभतः  ३॥

कालािदना े महािनाया
ोकन
अपिरिकालाकमासां

तदवयवभतकालाकोपिदशित।

--------------------------------------------

p. 535) लोकप ं तमाण ं कालचब ताशम।्



तयोरोिनााि ं तत िित ं तयोः॥ ५॥

िनालोकिित ं मान ं तासा ं कवचिवमहम।्


महाणा ं मातृकाप ं ण ु ूों बमण
े वै॥ ६॥


हमपो ु म े मिित
भवो े 
पतः।
तािभतो महौपा  पाशतयोजनाः॥ ७॥

--------------------------------------------

ं े पटले वमाणप। ँयत एव िह


तऽ काल षिश
 वियाा
अपरमाथिप ूकाशत इथः। ृ ं पदशाना ं
ु े एतं भवित
े तथा समय।
कलानािमित शषः।
षोडशकलामय चिवार
कलापापिरिकालािकायां
महािनायािमतरकलापदशकपावार कालािकाना ं च

िनाना ं शूितपदािद 
पौणमा ं कूितपदािद


दशा े 
ूितितकैे कबमणोदयिवौािूतीितभवतीित॥ ४॥

लोकािदना े वै इने ोकयने
बमण
े  ु
पटलशषाथानपिदशित। तऽ लोकप ं ीपािबमतः।
े 
तमाण ं ीपाादीना।ं ताश ं मानोपतिमथः।
तयोरोिनााि ं लोक िनााि ं काल

िनााि। तत िित ं तयोः लोक कालचब च
षोडशषोडशाकारतयाोाि।ं िनालोक िित ं
े शषः।
वमाणिनालोकिित।ं मान ं िनालोकित े तासा ं

कवचिवमहं िनाना ं कवचाना िित ं साधकानािमित शषः।
ू  ं नवानािमित शषः।
महाणा ं सादीना े मातृकाप ं
मातृकाम॥् ६॥
े े
हमािदना ृ े े े ोकयने
आवतनारऽयोरण

लोकप ं तानोपिदशित। तऽ त मरोः।
पाशतयोजनाः पसहॐयोजनािन। एतं भवित

वाकारिपया ू े  े हमपो
भमम े मः  े
े प किणकव
ू ूितपा
े पिरतो भिमः
ितित। त मरोः
पसहॐपसहॐयोजनािका िता भवित। ता
िवयोजना सवऽ दशसहॐदशसहॐयोजना भवतीित।
ु समिैु ः।
िसिभः
ु ू े वमाणनामिभः।
ीप ैमिारालभूदशै 

ं ैिगणोरै
त े 
ः मपामहीमानात ् े ु
ूकमरोरं

िगणमान ैः। एतं भवित।

--------------------------------------------

p. 536) े ु ु  
लवणसरासिपदिधौरजलािभः।
ु सिभप ै
िसिभः ु
ं ैिगणोरै
ः॥ ८॥

े  
ृ बासिललजलधापायोः।
आवता
म े िवारमाना ु बिहराव ् ु
ृ तत पनः॥ ९॥

कालचबं पराशिमातने सदैव त।ु


ननू ं पिरॅमवे पिमाधोपसतः॥ १०॥

--------------------------------------------

े पिरतः ूितपा पसहॐपसहॐयोजनिमताया


महामरोः
ू े 
भमविहरिप पिरतः ूितपा  दशसहॐदशसहॐयोजनाको
ु तिहः ूावत ्
लवणसमिः।
ं ं
िवशितसहॐिवशितसहॐयोजनाकः। ीपः। तिहः
ं ं
ूावािरशहॐचािरशहॐयोनाक ु ु
इरससमिः
। तिहरिप ूावदशीितसहॐाशीितसहॐयोजनाकः शालीीपः।

तिहः ूावत षिसहॐोरशतसहॐयोजनाकः ु ु
सरासमिः।

तिहः ूाविशितसहॐोरशतऽयसहॐयोजनाकः

कशीपः। ं
तिहः ूावािरशत ्
सहॐािधक
ु तिहः
षतसहॐयोजनाको घृतसमिः।
ू े सारवाजिनतसयोजनाकः
ूावननिनदारित ं
बौीपः। तिहः ूावािनानीतः शौिरिरित (१२८००००)

सारवाजिनतसयोजनाको ु तिहः
दिधसमिः।
् ू ं िबयाा इित
ूावत ानीणन

सारवाजिनतसयोजनाकः शाकीपः। तिहरिप

ूावानाानभरोिनिमारवाजिनतसयोजना ्
् ू ं
ु तिहः ूावत ननानदोिवर
अकः ीरसमिः।

इारवाजिनतसयोजनाकः ु
परीपः। तिहरिप

ूावत ािनना नोता धनु
ू ं
भिरारवाजिनतसयोजनाकः सिललसमिु इित।
ृ े
आवत ू 
महीित पवऽायः॥ ८॥
वासिललिमािदना िवमहैिरने सपारिऽपादाने
ु 
ोकयने वासिललािधकालचबयोमदशभाग
े ं

कालचबपिरविकारण ्
ं तत पिरॅमण े ्
ूकारं ताभदान
तान ं रािशपोपिदशित। तऽ वासिललजलधःे

सववासिललसमिात ्
ु मिवारमानािहराव ु
ृ तनः

पनरिप

--------------------------------------------

p. 537) ु
त तानवीिथिभयतमिभरत
ु ैः।

तजोमय 
ैादशारै
यु ं मषािदिवमहै
े ः॥ ११॥

तषे ु वीिथष ु पाशाभखाः


ू  ु समहाः िताः।
ु े कालन
रािशयन े 
े ूोनोपधथा॥ १२॥

--------------------------------------------


तीपससमिसमवायमिवमानात (् १६३८३७००)

ू ं कालचबं कालाकं चबं त


ीपााक भप
कालाकं तिरॅमण िविवकारकारणात।्
पराशिमातने महािनाया इाशिपण े ु े ं
े मातनानूिरत।
 पिमाधोपसतः
े कारणारं न भवतीथः।
एवकारण
पिमािभमखमाधः ्
ु ू  बमात ूादियन। ्
े तत कालचब।

तानवीिथिभरोरं ूितपा
ु ु
तिगणिगणमानवीिथिभः। अत  
ु ैः सवामयात ्


कनािप ृ
अकता। े
तजोमय ैः ोतीप ैः। ादशारैः

भमािदपरोमा ू 
मिवकाशप ैः समारालैिरित
शषः। े
े मषािदिवमहै े
ः मषािदमीनारािशप ैः। एतं
 
भवित सववासिललजलिधवापायमिवमान ं
तागत ं तव बोडीक े ं
ृ पराशिपमातूिरत
ू  ्
 ूितपा
पववासिललजलिधवापाविहमानात 

ूाविगणोरमानवीकं तदरालाकोपते ं
े ु ं कालचबं
ोतीपमषािदरािशादशारय
पिमािभमखमाधः ्
ु ू  ूादियबमात पिरॅमतीित॥ ११॥

तिािदना े  े ैकन
िितिरनाािधकन े ोकन

तालचबवीिथष ु समहावान ं तषा
े ं ोकालन

तबगतरािशष ु चारण
े लोकिितोपिदशित। तऽ तषे ु वीिथष ु तास ु
वीिथष ु तषे ु रािशिथः।
 िताः चवधु
ु  ु
शबाकभौमगमाना े
ं अधरोरवीिथिितबमानन।
रािशष ु तीिथगतष।
े ु ूोन ू  ु एव।
े ोितःशा।े तथा पवाशामखा
े ं महाणा ं िितः
ूयाि चरि। तषा
ृ ु
जननसािवपिरणामवपयनाशािका। एतं भवित
ूोकालचबगतवीकं ूोबमानिा िताः
ू  ु
पवािभमखाहातरािशष ु ो चारण


लोकानामािदपा ु 
ं िित ं कवीित॥ १२॥

--------------------------------------------

p. 538) ) े ं चारण
ूयाि तषा े लोकाना ं भवित िितः।
ममरौ ु
े लिलता सदैवा े महाितः॥ १३॥


तािभतो जलााः शषााः ु 
श।
े िचऽा त ु सिता॥
तिहः परम े ोि ता ं १४॥

ृ 
कतािदवषादार 
ूितवषिमित िता।
ितीयािदष ु वषष ु बमााः पिरवििभः॥
ृ १५॥


षोडशा े परे ोि लिलता सिललाधौ।
 ् १६॥
िचऽा च भवती ं िह भज े पिरवनम॥
--------------------------------------------


ािदिभः  िै िभः ोकै ः
पतः इरै ा
े े ु दशष
षोडशिनाना ं मीपािदपरमोमाषोडशिवधष े े ु
ृ ु 
कतयगािदवषादार ूितयगु ं चतयगवषष
ु ु  ु
ृ ु
पिरविबममपिदशित।  सकलाकन
तऽ सदैवा े सवदा े
े िततीथः।
ूधानपण ु
 महाितः

दशकालािदिभरनविूकाश पात।् त मरोः।
े अिभतः

सवतः। जलाा
े ु  ु  ं
मरोरनरजीपाािदसववाजलसमिप
ु
चतशानिताः। शषाः े  ु
े कामादयतश
 े 
ालामािलाः। तिहः सववासिललजलधविहः। अऽ षोडशा
ृ ु
ूितवष ूितकतयगािदवष।
 ता िना लिलता

भवतीरऽायः। ु े इ ं उूकारण।
चकारः समय। े
एविम ूोपत इऽायः। अषे ु ऽतािदष।
े ु एतं भवित

े ू ु े ु ु
मजीपलवणसमिीपरससागरशालीीपसर

असमिु कशीपघृ
तसागर बौीपदिधसमिु
ु ं े ु
ु परोमसकष
शाकीपीरसागरपरीपसिललसमि
षोडशस ु ानषे ु कतयगािदचतयगूथमवषष
ृ ु ु ु  ु लिलतािदिचऽााः
ु  ु
षोडशिनादाकने िा तगितीयितीयवषष
ू े  े ु षोडशस ु षोडशस ु ानषे ु
जीपािदमपष
ु तीयािदतृतीयािद
लिलतािदिचऽााः षोडश िनािि। एव ं तगतृ
 े ु चतशस
षोडशषोडशवषाष ु  ु वषष ु
ु  ु चतशस

लवणसमिािद परमोमाषे ु िविशषे ु चतशस
ु  ु वषष ु

बमात ूितवष  लिलता ितित। लिलताितानारालमार
ू  ू 
तवपवानामाः े  िचऽााः
कामािद
पदशिनािि। एवं
  े ैकामका
वषषोडशकवषषोडशकन े ं पिरवि
ृ ं भजीित॥ १६॥

--------------------------------------------

p. 539) ु े ु चाषे ु वत े ूोपतः।


एव ं यगष

कालिप च मािद परोमामीिर॥ १७॥

पिरवि ं े ्
ृ ं भज े ता मा ाशतरत।

अाः साऽ तऽ चरि यमवे वै॥ १८॥

 ्
तथा कालबमाा ु भज े पिरवनम।
े  ं सजायत
कालतो दशतबादै ं े यदा॥ १९॥

तदा भवि भपाला  कालवषतः।
धािकाः 

ूजा सिखनो ू ु
भयररोगाः कालमृवः॥ २०॥

--------------------------------------------


कालिािदिभः ु
समदीिरतिम  ैः पिभः
रै ा
ोकै ः षोडशिनाना ं कालचबमयूकारं
े कािधपफलं कालचब वावीिथपपरोमिित ं
कालदशै
े ु कालचब च का
ूोिनगमनोपिदशित। तऽ कालष
ू े े ु षोडशस ु ानषे ु
भोररारालदशािदताराकाष
ू
मािद चकाभतमोमािद। ताः षोडशिनाः।

मा िलिलता। ाशतः ू  े अाः
समानमरण।
े े काले काले च। तथा काल बमात ्
े े दश
पदशिनाः। तऽ तऽ दश
ू ु
पवयगािद  षोडशषोडशवषपिरविबमण
वषािद  ृ ु  े े
े तिवशष।

कालतः पिरविकालबमात।् दशतः
े े
दश ् े
चबात कालचबण।
ू ु ूावत।् कालमृवः िहताय मृव इथः।
भयः 
ू
वावीा ं शन ैरकाविहभतवीा।
ं तारकाः

नऽािण। तिहः नऽकाविहः। िितः कालचबित
ू 
पवऽायः। े तदिका तदविधका
तऽ कालचब।
ू अिपचनन
परोमाभता। ू 
े े पवोकात ् े ृ े
िितिरतदाकत।
् ू ू ु 
तमात पवपवयगवषषोडशबमात।् तय ं

ु ु ूथम
िनामय।ं एतं भवित कतािदचतयग

 
ूथमवषािदवषषोडशषोडशकबमािलतादयिऽााः
षोडशिनाः बमण ू
े कालचबे चकाभरालूदश


चका तदरालवधका ु
तदरालशबका

तदरालरिवका तदरालभौमका तदराल गका
तदाराल शिनका तदरालनऽ कािवभागने षोडशस ु
ानषे ु दशपिरविपिरतः
े ृ ृ
पिरविबमतः  े तने बमण
पिरव। े
या या िना चकािता सा सा िन ैव तालचबािधपा भवित

--------------------------------------------

p. 540) कालचब बावीा ं िति तारकाः।


तिहः परमोम िितऽ तदिका॥ २१॥


तासामिप च िनाना ं षोडशाना तत बमात।्


े े च काले च तय ं समदीिरतम
एव ं दश ् २२॥

े 
दशवषितथीना सातादैमागताम।्
पजयत ्
ू े सिवशष
े ं ता ं ूजपािखलाय॥
े े २३॥

तषे ु िवोपदशा
े ्  े ्
ु तात सििधभवत।

महाशि जायते ऽयाणामैवैभवात॥् २४॥


कालूाा ं यजते ाजवासरके त ु ता।ं

दशूाा ु तासपणाया
ू  ं पजयिव॥
ू े े २५॥

ु  ं न मित
ूमवे ं काण ु रमा यशः।
 ु
कदािचदिप दीघायररोगो ् ु
ानवान सखी॥ २६॥

--------------------------------------------

तादवे ं दशकालपिरविभदतो
े ृ ु
े जीपादीना ं
 े
परोमाानामाना ं ानाना ं एकै कवषबमण

 े ैकिनािधप ं िसित। यथा जीप
वषाकन
े ु ु
कामरीकलस ्  
बमात ूथमनवमयोवषयोः
 
ीप ितीयदशमवषयोभगमािलनीिनािन े शाली
  
ीप तृतीय ैकादशयोवषयोिनिानीलपताक ु
े कशीप
ु   
चतथादशयोवषयोभडािवजय े बौीप
  
पमऽयोदशयोवषयोविवािसनीसवमल े शाकीप
ु    े
षचतशयोवषयोवळरीालामािलौ ु
परीप
  
समपदशयोवषयोतीिचऽ े

परोमामषोडशयोवषयोिरतालिलत े एव ं दशकालौ


िनाकौ भवत इिमित॥ २२॥
े े ् पजनािद
दशािदभ◌ः ू ःै पिभः ोकै ः
े ू ं तालिवशषे ं तलोपिदशित।
दशकालितिथूािनापजन
े 
तऽ दशवषितथीना े
ं दशकालचबितथीना ं ऽयाणा ं वा योवा 
ता ं ितिथिनािवा।ं तषे ु दशवषितिथष।
े  ु ताः


तशािधपायाः। े शषः।
महाशिः साधकित े ऽयाणा ं
े ् २४॥
दशादीनाम॥
ू  ं
कालूाा ं कालचबािधपा।ं तासपणाया
ु  ्
ू  ं एव ं कवाणम
जमासपणाया।

--------------------------------------------

p. 541)  ु ैीिभर ैः ूािणिभरसौ।


राजिभनज

मात े सवमा ु
िसाः ऽ ू ् २७॥
पजनात॥


जःू ः शाली च कशबौौ यथाबमम।्
ु े सीपषे ु भहाः॥
शाक परित ू २८॥


े ं नामिभरवे ामािन
तषा ु
तखात।्

ू े ् २९॥
तामिभर  तीप ं तऽ पजयत॥

ता ं ता ं िना ं तऽ तऽ काले काले त ु साधकः।


ू ु े न समोि न चािधकः॥ ३०॥
एव ं पजियतलक

ू ं तामिभतः कालचबं ततो बिहः।


म े भिम
महाोम च िनःसौम ं तऽैतयसिितः॥
ं ३१॥

--------------------------------------------


पजाजपहोमािदक 
ं अ ैः ितगािदिभः। असौ साधकः। तऽ
े े एतं भवित सीपषे ु
दशािदसातकाल।

तीपरीिना ू ू  ं जमासपणाया
ं ीपपजापवक ू  ं

कालचबरीिना ं ाजिदवस े उभ े अिप

ूितपताितथी पजयन ्
ूोफलिसिभािगित॥ २७॥
जिािदिभरिधक इिै िभः ोकै ः

सीपगतभहसकनामिभः ूाािन तीपनामािन
ू ं तऽ तऽािधगतिनापजन
तजन ू ं तलोपिदशित। तऽ

भहाः े ं पादपाना।ं तामािन ीपनामािन।
पादपाः। तषा

तखात ्
तहूावीयारा
ू तामिभः

मीपािदपरमोमानामिभः ु
ूणवािदिभतथनमोऽ ःै ।
ु े ु षोडशस
े े नमः इािद। तऽ मूमखष
यथा ॐ मरव े े ु ानषे ु
ु ित ं तऽ पवू  पजिया
यऽ ितऽ तऽ काले काले पनः ू
तष  तििन
ं ्  एतं भवित षोडशस ु िनास ु
वष।
भजनीया िना षोडशस ु ानषे ु यऽ िता तऽ पवू  पजिया

् 
तष  तानगता ं भावयन तिानबमात ् ू
पजयन ्


ूोपूभावो भविदित॥ ३०॥
 इिै िभः
म े इािदिभिवत
ू
ोकै भिमकालचबमहाोमिितबम ं कालचबे महाणा ं
िित ं तारणोपिदशित। तऽ म े महाोः

--------------------------------------------

p. 542) ु
सिराया ु म े चब ॅमतोऽिनशम।्
भवो
् ३२॥
महाणा ं तऽ सवासूचारिनयतानाम॥


कारण ं परमशािन े व त ु कवलम।
तवै े ्

न दवलाय तयोः कऽािप े ३३॥
िवत॥


 परे ोि िचदिचतयम।
तयोिहः ्

ूागपा ं तीरे कोलवा ु पम॥ ३४॥

ु ु
सिलले कका ु
पोताढा ं शिचिताम।्

त े नवरािन महाीप तऽ वै॥ ३५॥

ु षिः सिवतिवमहम।
ककोानमृतिभः े ्

े ं ृ  ं सीतशििभः॥ ३६॥
तऽसपािभवता

ृ ं
गीतवािदऽनािदससािभरनारतम।्

िवनोमाना ं िवलसदमरवीणाम॥् ३७॥


रमडपमरिसहासनोपिर।

शिचिता  ् ३८॥
ं शिवगीताकषणनिताम॥

--------------------------------------------

ू ं ता ं ितािमित शषः।
भिम े ततः कालचबतः। िनःसीम ं िनः
े  तऽ महाोि। एतयसिितः
सीमथः। ं
ू ं म े महाोः। तऽ कालचबे
भिमकालयोरवान।

सवासूचारिनयताना ं वीिथसवासततरािशष
ं ु


ूचारिनयमवता।ं तवा े
परायाः शराा।
ू
तयोभिमकालचबयोः। एतं भवित
ू ू
महाोममभिमकालचबततभतमहाणा ं

यथाबम ं सिरावा ॅमण े सत ैकाकारूमाण ं

ूोसवासूचारकारणात ्
तदवलन े ं परायाः
कवल
े े
शिरित॥ ३३॥

तयोिरािदिभः सिनितिम ःै नविभः ोकै ः

िनालोकावान ं तऽ दाः ू ु
सपिरवारायाः िित ं तजियतः
् े े
फलोपिदशित। तऽ तयोः महीकालचबयोः िचत ूदश
अिचतय ु
ु ं इ ु सागरािद। ूागपा ू
ं अपजो
ु  े े
लिलतासशिवमहा।ं कोलवा ं वाराह चतिवशष
े े 
पोऽीपणथः।

--------------------------------------------

p. 543) ं
सहजासवसोग ैः सजातानिवमहाम।्

ु ् ३९॥
दयामदाणापािवलोिकतससाधकाम॥
ू ैिऽ ैः णचामरकािदिभः।
पिरतो भषण 
िवराजमानािरदानानिप तथािवधान॥् ४०॥

 
शििभदिशतानम े पँयीमिभतोवाम।्

समानािभरिभतो िनािभः सिवताथा॥ ४१॥


याित तासा ं पजियता तमाकारता ं शन ैः।
् ु ् ४२॥
तिनोदमीपिनवासी ात सिनितम॥


कोिटयोजनिवीणसमायाम ु ।्
ं महातम
ृ ् ४३॥
नवरमय ं ीप ं तानाििभरावतम॥

ृ ं
ततीयाशमान े
सहॐािदतजसम।्

ं े त ु मडप॥
रीप मतृतीयाश े ४४॥

ु े ं
कोािदितूािभतोऽसशििभः।
तथा समिता ं ायरो भवित ममः॥ ४५॥

--------------------------------------------
पम ौीचबॄाािदमाऽकं अऽ पमीमहण ं

लिलतािवमहसााथ। सिलले इसागर ु
त े चतरिम।

ते

ककोानमसवमगपरागखडमरम।
पम े इित यावत।् असपािभिरित
ं े
पददः।

मदमरवीणा ं अनरतृतीयोकवमाणानऽयण
सीतानने च उपिर ितािमथः। ु
 ससाधका ं
् ू
सदाियसाधका।ं तथािवधान भिषतान।् तथा समय।
ु े अऽ

ूकरण े ितीय ैकवचनााना ं पदाना ं लिलतािमित



िवशमाहाम ् ं ाथः।
 ता े  तासा ं

सपिरवारिनाना ं तिनोदः सीतािदिवशषिवनोदः॥ ४२॥

कोटीािदिभ इनै विभः 
ोकै िनालोकािदमान ं तऽ

े पजनात
दवौ ् ं
फल

परमोमपिनावैभविवदामनभावोपिदशित। तऽ
े ं
समायाम ं कोायाम।ं तानाििभः ूक
ृ ं मान
कोिटयोजनिवीणरििभतीयाश

ं ं ं
योजनतृतीयाशसिहतऽयिशदिधकशतऽयोरऽयिशहॐ

अिधकऽयिशयोजनमानिवारायामसिहत
--------------------------------------------

p. 544)  े े भा परमयोया।


एव ं ाायव
ं ू
नरो िनरससारमलाानो े
िजतियः॥ ४६॥

ु कलादः सिखिभः
िनपण ु समिववान।्

अपापः पयशील 
साजवसमितः॥ ४७॥


दिशकः ु ु ससािवतावान।
कलोः  ्

े ् ४८॥
जायत े त पिरतो योजन ं पावन ं भवत॥

ं ं  ृ ं नणाम।
तदालोकनसलापसशािदकता ृ ्

 ु तमाः॥ ४९॥
े रिहताः 
पापकयान

कालचब िनाया लोक च बिहःिितः।


ोमपमना ं यियमावयोः॥ ५०॥

े े े ु िनावैभवमीिरतम।्
यो ववमशष
ु एवित
स जीव े ूों तण त॥
े ५१॥

समापिमथ 
 सवसदवाय।

ू े
भतूतिपशाचािदपीडाशा ु े ५२॥
ै सखाय॥

--------------------------------------------

रीप मग म


ं े
रीपमगतपरागखड तृतीयाश

योजननवाशसिहत ैकादशोरशतािधकै कादशसहॐोरैकादशलक ्
षयोजनमानिवारायामसिहत े मडप े मािणमडप।े ूाषे ु
पाष ु मडपित े तथा ूावत।् ममः िशवभतः।
े शषः। ू

उया षिशटलोया। 
अान ं नाम वासना। आजव ं
 े
नाम मनोवाायकणामकाकारता। त पिरतः साधक
ु  इित शषः।
िनवासान पिरतः। नरा े िनायाः
सकलिनािकाया महािनायाः। तोमप ं िचय ं
 े
ं आवयोः शििशवयोः। एव ं उूकारण।
िनिवषयानमय।
ूों पिऽशत ्
ं पटल  ५१॥
े वत इथः॥

सम ैािदिभमम ं
इःै िवशा

ोकै दनभावूाव ु
परःसरं

--------------------------------------------
p. 545) समरोगनाशाय समरे िवजयाय च।
ं े ५३॥
चोरिसहीिपगजगवयािदभयानक॥

 े तथा।
अरय े शैलगहन े माग  िभक
े ५४॥
सिललािदमनः पीडाौ पोतािदसट॥

ूज िनाकवच ं सकत ् 


ृ सरसौ।
ु जीवित िनो
सखी  िनःसपो िजतियः॥
े ५५॥


ण ु तत कवच े व े तव तदाकम।्
ं दिव

यनाहमिप ु े ु दवासरजयी
यष े ु सदा॥ ५६॥

 सवदाान
सवतः  ं लिलता पात ु सवगा।

ु पात ु भगमाला नरम॥् ५७॥
े परतः
कामशी

िदश ं पात ु तथा दपा म े पात ु सवदा।




िनिा च भडा िदश ं पात ु सदा मम॥ ५८॥

् विवािसनी।
तथ ैव पिम ं भाग ं रते सा

महावळरी े
रदनरिदश ं सदा॥ ५९॥

वामपा सदा पात ु ती म े िरता ततः।


े ु िदश ं चाा ं रा
पालय ु ु
े ं कलसरी॥ ६०॥

--------------------------------------------

िनाकवच ं तलोपिदशित। तऽ

िपशाचादीऽािदशनापारादय ु
उ।े सखाय े
पलाभात।् गवयादीऽािदशः शरभािदिवषयः। भयानको

भयरः। अ माग  इरऽायः।  े
िभक
 ु े पोतादीऽािदशो
 तथा समय।
मादाूाापकष।
 शीतोािदपीडािदरिहतः
नावािदिवषयः। असौ जिपता। िनः
 यने कवचने
अथवा िनपमः। तदाकं दाकिमथः।
अहमिप िशवोऽिप। सवतः े ु सवगा
 वमाणसकलानष। 
िवमयात।् परतः
ु पवा
ू  ं िदिश। तःु समय।
ु े अनरं

े िदशिमरऽायः।
आय ु े िनिा
तथा समय।
ू 
दिणपा म े पािित पवऽायः।

--------------------------------------------
p. 546) ू  पात ु साधो म े पात ु सदा।
िना मामतः 
 माम॥् ६१॥
िना नीलपताकाा िवजया सत

करोत ु म े मलािन सदा


 समला।

े े
दहियमनःूाणान ्
ालामािलिनिवमहा॥ ६२॥


पालयदिनश ं िचऽा िच ं म े पात ु सदा।


कामात बोधाथा लोभाोहाानादादिप॥ ६३॥

् ं
पापारतः शोकात सशयात ्  सदा।
सतः
ु ु े ु त ु कस॥
 ैिमा समोगादशभष  ु ६४॥


असबरिचातो ं 
िहसातौतथा।
र ु मा ं सदा ु 
 ताः कविा ु े ु च॥ ६५॥
ं शभष

िनाः षोडश मा ं पा ु गजाढाः शििभः।


तथा हयसमाढाः पा ु मा ं सवतः
 सदा॥ ६६॥


िसहाढा था पा ु मारगता अिप।
रथाढा मा ं पा ु सवतः
 सवदा
 रण॥
े ६७॥

--------------------------------------------

 तथा समय।
अथ अनरं न ैॠितिमथः। ु भवा।
ु े सा ूागवै

अनरिदश ं वायव िदश।ं वामपा उरा ं िदश ं



िरत े ु
पालयिदरऽायः। तःु समय।
ु े अा ं ऐशान
ू  ु  िनानाम
मािमाधरारालिदगपलणाथ।
े  सित
दशमीिना िनथः। े ु
े नीलपताकारऽायः।
े  अ अधो म े पािित
िनानीलपताकाा नीलपताकािनथः।
ू 
पवऽायः।  ूोै कादशिद ु चकारण
सवतः ू 
े पवऽ
े ृ े 
े ालामािलिनिवमहा ालामािलनी िनथः।
पाितदाकत।

पालयिद ू 
पवऽायः। ु े अिपशः समय।
तथा समय। ु े
् े
पापात अिववकात ् ं
सशयात ्
अनवसायपात ्
अानात ्  सवऽ
सवतः
ं ् ु 
े  ैिमात शभकिित
। सदा असशयपण े तःु समय
शषः। ु े
ु े ु कस
अशभष  ु समोगािदित
ु ु े
सः। तथा समय।

पवकामािदपपदषोडशक

--------------------------------------------
p. 547) 
तााढा मा ं पा ु तथा ोमगता था।

भगताः  पा ु मा सवऽ सवदा॥
सवदा  ६८॥

ू े ृ
भतूतिपशाचापारकािदकान ्
गदान।्

ु ै  ॥ ६९॥
िावय ु शीना ं भीषण ैरायधम

 ु
गजाीिपपाताढािखलायधाः।

असाः े
शयो दाः पा ु मा ं सवतः
 सदा॥ ७०॥


साय ं ूातजपिा 
कवच ं सवरकम।्

कदािचाशभु ं पँय
े णोित च ममः॥ ७१॥

महाणा ं मातृकािवािवमहं िवमहं यतः।


तने तषा
े ू  व े ताममडलम॥् ७२॥
ु पजाथ


सधारै  े 
भविदोमडलं भार त।ु

सधानप ं ािदतरे तया यतः॥ ७३॥

--------------------------------------------
र ु मािमऽायः। ताः िनाः। शििभः सहित
े शषः।


तथा ूावत शििभः े  तरगताः ाघढा अिप
सहथः।

शििभः सहथः। ्
 चकारात शििभः े  चकारात ्
सहथः
े  तथा ोमगताः शििभः सहथः।
शििभः सहथः। े 

तथा ोमगताः शििभः सह ोमा इथः।

कािदकािनऽािदशो ्
डािकािदिवषयः। गदान पीडातः। ममः

िशवभतः॥ ७१॥

महाणािमािदिभः ौयराकिम  ु 
ै तिभः

ोकै नवमहाणा े ं
ं मातृकाकं तषा
 
े ं चाकाकं
तयमडलसामािनाणोपदश
  े
े ं महाणा चाकयोिवशषमडलूावािदक
इतरषा े च करोित।
तऽ मातृकािवािवमहं
अकारािदकारामातृकािवाप ं िवमहं
महाणािमथः। ्
 िवमहिमित िदात िवमह  तने कारणने
इथः।

ताममडलं तषामावासभत ु
ू ं प ं सधारै


अमृताकै ः षोडशरैमडल ु  े े
ं वमाणप।ं तिवशष

सधानप ् ु 
ं ूावत सधापनपिमथः।

--------------------------------------------
p. 548) तने तषा   
े ं मडलािन त ै ैणदािम त।े

े ं नवाना ं पजास
तषा ु तय ं नवमडलम॥् ७४॥

 पृथक ् पजा
चाकयोः ू  मडलं तयोः।
े ण ु दविश
बमण  े ् ७५॥
े े सवौयराकम॥

ु ू
ूादिणोदचतःसऽिनपातनात।्

े कोािन तषे ु वै॥ ७६॥


िऽहमाऽ े जनयव

म े ूकोयोः का ु
ृ वऽयमितटम।
ृ ्

त े ितग ू ् ७७॥


 ू  सऽयिनपातनात॥


िवधाय नवधा ममीशािद िविलखते बमात।्

ु ् ७८॥
वातारा े ूणव ं नभसा यतम॥

--------------------------------------------

अ मडलिमित ू 
े पवऽायः। इतरे भौमादयः। तयाः
े ु त ै ैसयाकै
चािदमयाः। तने हतना। ू  ः। नवाना ं

पजास ु समदायपजास
ु ू ु तय ं मातृकाकं पृथक ् पजास
ू ु

तपजास ु तयोाकयोः॥
 ७५॥

ूािगािदिभरनमहिम  ु 
ै तदशिभः

ोकै नवमहाणा ु ू
ं समदायपजास ु मडलिवशषिनमाण
े  ं तऽ
तषा ू
े ं पजािदकोपिदशित। तऽ िऽहमाऽ े आयामिवाराा।ं
तषे ु कोनवके मूकोसवमको
 े
ताूािदगताकोऽयमको े च त े वऽय
ृ े
 ृ
सवमवम ु
े ईशािद ईशािदनवकोारकोा।


बमात ूादियबमा ्
वातारान अकारािद

ऋकाराानौ रा े सवमकोमनभसा

े ववीोः
मकारण ृ ृ े ं नभः
वऽयारालवीिथयरोपत
षोडशरूसािरतमकारार।ं तऽ मडले ादशोिदत ैः

एकोनिवशपटल  े षडिवशन
े धाता इािदनाान ं े ोकन

ु िवभं
ादशधा ूोै ः। नमोिै रनने चतथ
ू े त े मा यथा ॐ धाऽ े नमः इािद ॐ
ताा ं सिचतमव।
िवव े नमः इाः। सोमा ं सौमशामरं सो
े ् सय
इतत। ं ु ं िबसय।
ं ु ं तने अ ताा

इरऽायः। ु
तने चतथनमोन
े ताा त
े तऽ
ूोनाममण
ं ृ
ूाचीनपिकोऽयमकोगतवमगतकोनवक ्

ए। िविलखते ूावदीशािदिवा ं
--------------------------------------------

p. 549) ृ
ववीोः े ्
रोपते ं नभसा मातृका ं िलखत।
  े
तऽाकमय 
नामिभादशोिदत ैः॥ ७९॥


ूणवा ैनमो ै भानोः सऽ सदा।
 
ं ु ं का
सोमा ं सय  े ् ८०॥
ृ तने तथायत॥


ताा तऽ िविलखिा राकम।्

षोडशरय मातृका योगतः॥ ८१॥

े ृ  े मकोिप
िविलखयो े ्
े त ं िलखत।
 े मडल॥
दाहविसिहतमयऽ े ८२॥

ु े ु सदा।
े ैव ूोकालष
सोममबमण 
िनव 
े शकराधपायस ैोपचारकै ः॥ ८३॥

सषे ु कोषे ु का


ृ वऽय
ृ ं तथा।
  रैा ं मातृकामिप॥ ८४॥
तगािदवण
ृ तषे ु च तमात।्
िविल म तथा का

तगारायाारै े
रािलखदिप॥ ८५॥

--------------------------------------------

ु ं
िवा ं ॠकारा ं हकारं षोडशरय
ु ं मको े
षोडशरूसािरत।ं योगतः िबयत।
 े त ं हकार।ं दाहविसिहत ं रफ
सवमकोम। े
े ु महूाितकािदष।
ईकार िबसिहत ं ॑ इर।ं ूोकालष ू ु

उपचारैः पिभः षोडशिभवा। अषे ु आयादीशाष


े े ु िशषे ु

। तथा यथा मूाोयोः। तगािदवण 
भौमािदकोषे ु तमहाकनवगसक

् े ं
कचटतपयश इारसकं रैः ूावत ूक
् ृ  ं
े िविल ूावत ववीोम
ूसािरतिमित शषः।
 ृ ृ ं तथा का
सववमवम। ृ ूाववधा
ृ े
कथः। े तमात ्
 तषे ु ूितमडलजिनतकोनवक।

ूावदीशाराूादियबमात।्


तगारायाारै 
ः तगारपकं

अिरऽ

साशीिततमोकवमाणचतथिवभमहनामारऽयम ्

ू  म े
एव ं सयाावावराणीथः।
 
े वगार
तोनवकसवमकोम। ं
 ू ू ं
तगािदभतपवारसक।

--------------------------------------------

p. 550)   े ्
म े ूणवगभवगारमािलखत।
ू े नवमहान॥् ८६॥
ृ े ु नवस ु पजय
एव ं कतष

े ु
अादीशामिभतो िलखामानबमात।्

ु   े ै तािनित॥ ८७॥
रािण चताचय

--------------------------------------------

नवस ु मडलिित
े े अादीशािम काकािवत ्
शषः।
ू 
पवपरयोरयः। ू े
एकदा पजयिदित पवऽ े ु
ू  अदा िलखिदरऽ।

अनबमात ्
वमाणबमात।् त ैः ूणवािदनमोनै ामम
 ैः।

तान महान।् इित उूकारतः। एत ैनामम
 ैः। एव ं उूकारात।्
तषे ु मडलष।
े ु तषा ु ं
े ं महाणा।ं त े महाः। तदनमह
ू ु ं एतं भवित ूादिणोदक ्
पजकानमह।
े े
ूकमकहमानाराल ू ु
ं सऽचतयमाा नव कोािन
िना तषे ु कोषे ु ूक
े ं व
ृ ं
े ु ाृ ं का
कोरखाचतयृ े कालमानन
ृ तदरकै ु े

वय  ृ 
ं िना सवमवमकिणकाया ं

समारालं सऽय ं ूादिणोदगाालनने

ृ तऽ सवमको
नवकोािन का
ृ 
मगतवऽयकिणकाकोनवकमको े स इरं
सायतु ं िविल िशकोाके ईशारा ं अ ं आ ं इं 
उं ऊं ऋं ॠं इावरायािल

वाववीिथयाःवोा ं ूावत ्

षोडशरूसािरतिबयताता ं ं ूादियात ्
ं मकार पि

समािल वावीा ं सिबका ं मातृका ं ूावत िलिखा
ं ृ  
ततािकोवऽयसवमकिणकाकोनवकस ्


अवम े को े ॑ इरं साािदयतु ं िविल
िशकोाके ूावदीशारा ं लृ ं लॄ ं ए ं ऐ ं आ ं औ ं
ृ े
अ ं अः इारािण िलिखा तऽ वाववीिथयवा ं
रिवकता ु ं उहकारपि
ृ ं िबया ं ं ूादियबमाििखा
ु ं ूावििल
तावीा ं मातृका िबयता
े ृ 
ततायादीशाकोसकगतवऽयमकिणकाको

नवकमको े ूणव ं िलिखा तत ूणवम े यथाबम ं
 े े ं
कं च ं टं त ं प ं य ं श ं इित तगारायकमक

िलिखा तिहरीशकोारकोा ं कवग  चवग  टवग 
तवग  पवग  यवग  शवग  सारपकपकं भौमाय

बधाय ु े राहव े शबाय
सौरय े गरव ु े े इतािन
कतव े े ं अरािण
ूक
सनामािन यथाबममकैे कं सयो
ं एव ं

सयाावारािण ृ
िलिखा ताववीिथय े

ूावदरवा ं तगारािण ृ
रिवकतािन

--------------------------------------------

p. 551) भौम ं बधु ं तथा सौिरं गु ं रा शबकम।


ु ्

े ु े ै ु सवऽ मानौ
कतमत ् ८८॥
ु च पजनम॥


एव ं नवमहाणा ु मडलािदतािन वै।

े े तषामात
तव े ु ु ु ् ८९॥
े कदनमहम॥


भारो ू  े
तारय े दश च पिणक।

ोयोः ितपजा मडलं ण ु पावित॥
 ९०॥
ृ ु ं त े ितगतः।
िविल वयगल  ू 
े  े काशीितपद
रखािभरिभ े े ् ९१॥
े िलखत॥


े े ताणकान।
ईशकोािदपिरतः ूवशनामृ ्


मायााशीितसाता े दावगत तत॥् ९२॥

--------------------------------------------

यथाबममकैे कपिबमादािल
ं तावावीा ं
ूावातृका ं िलिखा एव ं नवमडलािन िना

ूोबमाणा ं महाणा ं ूोताितकािदष ु

ूणवािदचतथनमो 
नै ामम 
ैरकोादशिभः च
स सोमाय नमः भौमादीना ु ऊं भौमाय नमः इािदिभः
े े नमः इ
ऊं कतव ै ूोिािदिभरचनात ्
 ूोफलिसिः।

े शभमहा
एव ं बमण ु
महािद ु अशभमहा िविद च भवीित॥
८९॥

भारािदिभरीरी 
नै विभः ू
ोकै ः पजाकालं

तावपरःसर  पृथक ् पजामडल
ं चाकयोः ू ं

तिमाणिािण ू
तऽ पजनोपिदशित। तऽ तारय े
ू  े पणायािमथः।
यथाबम ं रिववारे सोमवारे च। पिणक ू  
ोयोः ितयोः आिद े मषराशौ
े दशमभाग े मागत े
ऋषभराशौ तृतीयभागगत े चनभोम
े ं गत।े त े
ृ ु ृ
वयगलावम े रखािभरिभः
े ं े इित शषः।
सजायत े अ

एकाशीितपद े इऽायः। म े तो म े इथः।

अमृताणान अम 
े पटले ाकिमािद षिशोकोराूोान
ं ्
् ृ
जकार झकार ठकार वकार सकारान षोडशरिवकान।्


मायााशीितसातान ् 
िवसजनीयाान ् ं
अशीितसातान।् म े

 े
सवमकोम।

--------------------------------------------

p. 552) ृ
वयोररा ृ मातृका ं मिथता त ैः।
का
 े ् ९३॥
े िब े सोम ं समचयत॥
पिभ िलखऽ

ू े
कपरचनाादािलखिदिबकम।्


रचनिसरग ैिरकै रकतो े ९४॥
रवः॥

ृ िब ं तऽ त पजयत
का ्
ू े ूोपतः।
ृ  ू  का
िवािगाः े
ृ रखाः समारम॥् ९५॥
े ्
े ूावदीिरतान।
ं ं तािलखत
एकोनिवश ्

ं ु ैपतान
ूाणािदकाभोऽा ् यतान॥
े रै ु ् ९६॥

--------------------------------------------

दावगत ं ठकारम ं तवू 


चमडलकोमूो॑कारं कित
ृ े िभबमः
 मिथता ं एकािरता।ं त ैः
मिथत ं कथः।
ृ े

िवसजनीया रै मृताणः पिभः रिवकारिवधरैु ः एकतः
अतमने रवःे का े
ृ िब ं रविरित ू 
पवऽायः। तऽ िब े त ं
रिव ं ूोपतः ूोमोपचारा ैः। िवाः
ृ ृ
वय ं
 एकोनिवश
ृ तदिरथः।
का  अ रखा
ं ं एकोनिवशितिरथः।
ं े
ू 
इित पवऽायः। तषे ु
े ु े  ूावत ्
तिखाजिनतकोचतःशतकमिथः।

ईशािदूादियूवशगा। ूाणािदकाभोान ्
् ं  ् ैिबिभः
ककारािदमकाराान पिवशितवणान।  ु
रैयतान ्

एकै कं षोडशरिवकतान।
ृ ् त ैः ककारािदमकाराःै

 ु ैः रिवकतमकारसिहत
रिवकारिभ ैः। रैभायत ृ ैः।
ू े िलिप ं मातृका ं िविल
विदशाणः अिभतारदशकन। े
िलिपिमित पवऽ ु
ू  िवशदाकारिमरऽ च काकािवदयः। त े
मडलम।े ूावाममोपचारािदिभः। एतं भवित
िऽहायामिवारमानने व े
ृ ं िना तिहरकालमान
ु ेच

ृ ं िना सवमवम
व ृ 
े किणकाया ं
ूादिणोदक ् च अािभरािभः रखािभः


समारालािभरकाशीितकोािन िना तषे ु
े े
कोीशिदगतकोािदूादियूवशगा

ूोामृतारािण रिवका ं
अशीितसािन मायाािन िविल

िशसवमकोम ्
े ठकारमािल तदरे ूावत ॑
ृ
इरं ससाािदक िविल तिहववीा ं
ु तारपकमिथता ं
रिवकारिवधरामृ

--------------------------------------------

p. 553) ृ
वयोररा ं  ः।
त ै पिवशितवणकै
 ु ैविदशाणमिथता
रैभायत    ं िलिपम॥् ९७॥

िविल िवशदाकारं िऽहायामिवरम।्



त े भानमावा पजयत ्
ू े ूावदीिर॥ ९८॥


पीठे वा सधया ू े वा िशलातल।े
ि े भतल
ु े ृ े का
ससमनावत ु
ृ िबाािन ू े ् ९९॥
पजयत॥

एव ं सवऽ तिन
े ् ू समीिरता।
महपजा
े े
िवशषादशरिहत  े ् १००॥
े तऽ तमतोचयत॥

--------------------------------------------


मातृका ं िव एवमतडल ू
ं कपरचनाा ं िवर
े ु ूोनाममण
ूोकालष  े ् ततः
े ूोोपचारा ैः सोममयत।
ूावानने वय
ृ 
ं िना ूाविणकाया ं
ूादिणोदक ् च समाराला एकोनिवशकोनिवशितरखाः
ं े ं े

समािल चतःशतकोािन िना तषे ु
े े
कोीशािदूादियूवशगा ककारािदमकाराािन

पिवशितमरािण े ं षोडशरिवका
ूक ृ

षोडशषोडशसातािन सय ु
ू चतःशतसातािन

ृ
सिबकािन िविल तिहववीा ं

रिवकारिवधरककारािदमकारा ं
ःै पिवशरै


रिवकतमकारपषोडशकन ू
े विभतारदशकन

ू ैकपाशदरैः सिबकै रकारा
सय े मिथता ं मातृका ं

सिबका ं िविल एवमतडलं ूोरचनािदना िविल
े ु ूोनामम ैादशिभः
तऽ ूोकालष 
  े ् तने ूोफलिसिभािगित॥ ९८॥
ूोोपचारा ैरकायत।
 इिै िभः
पौठे इािदिभिवमहा
े े े ं
ोकै साधारणनवमहमडल लखनानिवशषोपदश
ू 
े ं पटलाथिनगमन
ूोपजाितदश ं महाणा ं

िनाकोपदश करोित। तऽ वा िवक।े अनावत
ृ े
जनाावरकररिहत।े तर िवशषादशरिहत
े े े तमतः
े े
िवशषोपदशबमतः िवायाः िनानािमित

--------------------------------------------

p. 554) एव ं त े दिव
े िवायाः कालदशातोिदता।


साना  च स ैवाा  सविवमहा॥
सवदा  १०१॥

रागतमयी ाििरित सक ् समीिरता।


् ृ
अा िनफालनाि े तं ासात कतम॥्

इित षोडशिनातषे ु ौीकािदमत े लोकतादाािदकथन ं नाम


ं ं पटलम॥् २८॥
अािवश
--------------------------------------------

शषः। 
े स ैव लिलत ैव अनीया 
सविवमहा  े
सवदवतािवमहा इित॥ १०१॥
ॐ॥

इित षोडशिनातषे ु ौीकािदमता पिरपण


ू  त

ूपसारिसहराजूकाशािभधानन ु
े सभगाननाथन

िवरिचताया ं मनोरमााया ं ााया ं षोडशिनाना ं
लोककालतादाािदूकाशनपरं अािवशपटल
ं ू 
ं पिरपण
परामृम॥् २८॥ ॐ तत॥्


मसा ं े त ु यािण ूोाकादशाऽ
अािवश े त।ु
सपादाशीितरिधका ाामाः शतयात॥्


एकोनिऽशपटलम ्

अथ षोडशिनाना ं होमाय िविधविव।े


े ु लणम॥् १॥
ूाािदिदिवभाग मडपाद

कडाना  ैनािभयोािदलणम।
ं ानिनाण  ्


मानािन तषाम  ् २॥
े ु ान ं िजादनम॥


होमिािण सामािवशषािण तिबयाम।्

उपबमोपसहारौ फलािन च यथाबमम॥् ३॥

कथयािम ण ु ूा े य ैी ु


 िसिमायात।्

े ् ४॥
ु  ् यथा ं िवपो िनरय ं ॄजत॥
यिद काद

भानोगा ्
ु  कािण
 िदशो ाा कात  दिशकः।

ता िदिरान ं ण ु व े यथािविध॥ ५॥

--------------------------------------------

ू  ं े पटले षोडशिनाना ं
पविािवश

लोककालतादाािदकमपिदँयानरं षोडशिनाना ं
ु  ु
िनहोमाथ मडपकडािदिनमाणािदबममपिदशित। अथ
षोडशिनानािमािदना वाितिमने
े े ं े पटलन।
ोकशतपणकोनिऽशन े तऽ अथ
े  े
षोडशािदिभॄजिद  ु  ोकै ः
ै तिभः
े ु
पटलाथशमाथा करण े ूवायोपदश
े करोित। तऽ

मडपादिरऽािदशः ु
कडािदिवषयः। योादीऽािदशो

मखलािदिवषयः। े ं मडपादीना।ं तान ं
तषा

बरसौािदिवभागात ् ं तदन ं
तान।
े   ं उपबमोपसहारौ
अिजानाान। ं ु
परा े उपिरात ्

त े च य ैः ूोमडपािदगणिवधान ैः। यथा ं
ु ू  ४
 िनरय ं नरकं दवताूाितकिमथः॥
ूोगणिवधानवज। े


भानोिरािदिभः कयिद ःै पिभः ोकै ः
शायया
 ु
िदिरानबम ं ूावसिहतमपिदशित। तऽ
 आिद दिणोरायणबम गितभदजातया
भानोगा े े
छाययित
यावत।् कमाणीित
 ु
मडपकडादीनीित ु
े तद ् गा भानगा।
शषः।
ु े भतल
ससम ू े जलयािदिभिरित शषः।
े कित
ृ े िभबमः।

--------------------------------------------

p. 556) ु े भतल
ससम ू े का ृ ं ॅमणपतः।
ृ व
त ं िबम ु शं  सा
ं त वै॥ ६॥
अमायायवशा ू 
ृ े पवापरय।

ू 
पवापरायोः का े
ृ िचहतमिभतथा॥ ७॥

ृ वय
समानपिरॅाा का ृ ु
ं पनः।
ं े े ८॥
तयोः सषसातमदोरित॥


सिय े च ूाऽम े ्
े त ु िवसत।
सऽू ं दोरं तषा े ् ९॥
े ं अम ैः ूागािद कयत॥

--------------------------------------------

ृ े यावत।् त ं िबम ं इतत


ृ ं कित
व ्
े िबयािवशषण।
े ं

वम 
मिबम ं शम
 े 
ं यथा तथयः।
ु ृ  े इतत
े त शोव
तरवधारण। ् ू 
े पवापरयोरित।

ू 
पवापरय ू   शोः का
े पवापरािकयोयोिद ृ ूाविे
ृ े
कयः। तदिभतः तियमिभतः। तथा
तयमव समान पिरॅाा
े  े ु े
तियारालमान सामाननाोतन
ृ वय
पिरॅाा का ृ ं वय
ृ ृ े  तयोः
ं कथः।
ू  ृ
पवापरयोवयोः। ं े
सषसातमदोरित े इ
उरऽ सिय े इतिश।
े ू
े ं ूाऽम े ूाक ्
ू े तःु समाहार।े दोरं दिणोरं
ूागाकसऽम।
ू अम ैःसऽाम
े ं मडपादीना ं सऽैः
तषा ू ैः। एतं भवित
ू े
जीमतौघपिरवितभानौ िदवस े छिदरािदिभरनावत
ृ े दश
े े
ू ृ
जलयािदिभः ससमीकत 
दपणोदरसाश ू
भतल म े
ृ तदवतः ूितिदश ं ादशालमान
िबं का ु ं
ृ ं िना तऽ
व
ू ु े
षडलमानपिरणाहमलमरोरपिरणाहापचयन

ू ृ
सचीमाऽीकतामपिरणाहमृ ृ शं 
ाकित
ादशालमानायासिहत
ु ं वाकार
ृ े िनिमत ं
ं िशिवरण
तम
ृ  ू
िबम े यथा शमलपिरणाहम ं

भवित तथा सा तायाम
ु ू  े
पवा

ृ े
तरखापिमभाग े यऽ सातऽ च ततोऽपराे
तायाम
ु ृ े ू  े यऽ सातऽ च
तरखापवभाग
् ू ं तत पवापर
िचं िवधाय तिचयूािप यत सऽ ् ू  ं

पिरकितिचयावने तिारालमान
े े  े े िकिदोसि
ािधकनामाननाोसमन ं ं
ू  ं वय
पवापर ृ ं िवधाय

ृ े
तरखादिणोरसियूािप ू
ूािमसऽमगा
ू ं तिणोरं
 ू े यऽ
ितमपण
--------------------------------------------

p. 558) े  ु मडपम।्
राा ं होमािभषकािदूयोगाथ
ं ु ् १०॥
िवदावहने िवारायामसयतम॥

ं ु ं चतार
षोडशसय ु  ं सतोरणम।
ु ्

उरवटा ैँछदनमालया॥ ११॥


िपिहताशषकोण त ैभाग ैकभागतः।
ु ् १२॥
े करमाऽसमताम॥
िवदातो वद


दपणोदरसाशमा ं तदिभतथा।
े ् १३॥
ूागािदिद ु कोणषे ु वािदष ु च कयत॥

--------------------------------------------

् ू
पिरक तत ूादिणोरसऽयसातात ्

ू ै ैषा
वमाणपिरकितसऽाम ु
े ं मडपकडादीना ं ूाक ्
ु ं कयिदित॥
ूदिणोराकिदतय े ९॥

राािमािदिभलणिम 
दै शिभः ोकै ः

मडपिनमाणबम े ु 
ं तऽ वदीकडिनमाणानािन चोपिदशित।
ं ु ं नवहमानिवारण
तऽ नवहने िवारायामसयत े
ं ु ं षोडशसय
नवहमानायामने सयत। ं ु ं
ूादिणोदक ् च ूक
े ं समारालं
ू ु
ूसािरतसऽचतयषोडशसििित ु  ं िदिित
े चतार
शषः।
शषः। 
े छदनमालया दभमालया। िपिहताशषकोण ं
े ं त ैभाग ैकभागतः मडप
िपिहताशषकोणभि।
िऽभाग ैकभागतः। मतः

मडपमचतयमतः। े
तदिभतः वदोमिभतः
ं े पटले
तथा एकिऽश
े े ु चः समय
वमाणमषािदमीनाादशरािशानाकष। ु े

। कयिद ु े
कडानीननोरऽायः। चत ु
ु ं कडानािमित
े एतं भवित ूादिणोदक ् च नव
शषः।
ु े चतिभः
नवहमानिवारायामने वाकोणचतय ु  ूितिदश ं
ु े 
ििबमाितयिभमभिमिभतः ु े
कोणचतय
ु  सय
चतिभ ं ु ं
ू षोडश ैः सयत
े ु ं ूागािदष ु मडपचतारष
िनःशषिपिहतकोणचतय ु े ु

उरवटााधतिभः बमात ्
ु े यतु ं
े े तोरणचतयन
कितछदनमालयोपतन
िऽहमानिवारायामाकभिनवकोपते ं मडप ं िवधाय

तचतःमभिम ु ं
े कहमानोितया

िऽहायामिवारां

--------------------------------------------

p. 558) ु
कडाौ ु
चत े ं प नामकम।्
तषा
 ं सकलं व े यथािविध तवानघ॥
िनाण े १४॥

ु ु े
तलाकलीरमषाणा े
ं मकर च दशतः।

ृ ु
िवदाकडािन ु े १५॥
चररािशचतय॥

वषृ े िसहं े विक ु े च िररािशष।ु


ृ े च क

िवदातरॐािण ु ु ् १६॥
ततः कडानबमात॥

िमथनु े ककाया चाप े मीन े बमण


े वै।

उभयास ु कवत ु
योिनकडािन े १७॥
मल॥

--------------------------------------------

िवारा ं दपणोदरसाशा ्
े िवधाय तत पिरतो
ं वद
वाभके ादशरािशानषे ु ूितिदश ं ििबमण


कडाकं ूितकोणमकैे कबमण ु ु
े कडचतय ू
सय

ादशकडािन े नपाणा
वमाणबमण ृ ं

होमािभषकािदमलूयोगाथ  िवदािदित। तषा
े ं

ादशाना ं कडाना ु
ं प ं चतरॐााक। ु े
ं कलीरशन
 े चः समाहार।े दशतः
ककटरािशत। े ृ ु
े े वकडािन
दश।

वाकारािण ु
कडािन। िररािशष ु ूोवषािदष
ृ ु चतष।
ु ु

िवदातरॐािण ु ु  ्
ु ं िवदािदथः कयात
चतरॐचतय

कडािन ु
तािन चािर चतरॐािण। ु
अनबमामाणबमात ्


कडािन ु   उभयास ु ूोिमथनािदष
कािदथः। ु ु चतषु ु

रािशानषे ु योिनकडािन
ु ु
योाकारवमाणलणकडािन।
मले ूयोग े इित शषः। े ु ूयोगिित
े अमलष े े चरषे ु
शषः।
चररािशानषे ु अशशाक
 
ं अचाकारािण। िरषे ु
िररािशष।ु अिप शने पवकडानीतदाकत।
ू  ु े ृ े िऽकोणािन
िऽकोणाकारािण। परषे ु उभयरािशष।ु तिवशष।
ु  े े चतय
ु े कोणानािमित
े अकोण े अाॐ।े एतं भवित
शषः।
ु गतास ु चतसृष ु
ूोमडपवाभके ूागािदचतिद
भिष ु एकामका
े े कोणिदगतास ु
ं ििरािशबमण
भिकैे कबमण ू ूािगतानय
े सय ं े

तरानमार े े  ं
ूादियबमणशानकोणभिप

मषािदादशरािशानािन पिरक तषे ु ानषे ु मलूयोग े
े  ु
मषककटतलामकररािशष ु वकडािन
ृ ु चािर
ृ ं ृ ु
वषिसहविककरािशष ु चतरॐकडािन
ु ु चािर िमथनु

--------------------------------------------

p. 559) े ु कवत
अमगलष ु े 
चरशशाकम।्


िरिप िऽकोणािन परषे ु त ु चतय॥
ु े १८॥

 ्
पाॐ षडॐ चाकोण े सकिणकम।

एव ं नवाना ं कडाना ं ण ु मानािदलणम॥् १९॥

 पिरणाहतः।
ममािलमपवणः

तृतीयाशो े त े सवऽ चािलः॥
ं भवदऽ ु २०॥

ु   े ु  ु ैः।
त ैतिभभवििवतिििभगण
अरियने ायतः िशव॥
े २१॥

तय ु भवामः
े तान ं ारोितः।
षणवला ु ् २२॥
ु सा ाान ैः कडकनम॥

--------------------------------------------

काचापमीनरािशष ु योाकारािण चािर कडािन


ु च

पनरमलूयोग ु े
े तषािदचररािशचतय

 ु ु ं िररािशचतय
अचाकारकडचतय ु े िऽकोणा
ु ु े बमात ्
ु ं उभयरािशचतय
कारकडचतय

पाॐषडॐसाॐााॐाकाकैे क कडािन ृ
च का

सय
ृ ु  ं ्
वचतरॐयोचिऽकोणपाॐषडॐसाॐााॐाण

आ ं नविवधाना ं कडाना ं मानािदलण ं िवित॥ १९॥

ममािदिभः कनिमिै िभः
ोै रािदमानबम
ु ु
ं कडमानवासनाोपिदशित। तऽ
ममालीािदना
ु े ैतं भवित
ोकन
यजमानदिणह
 े
ममािलमपवूदशपिरणाहमान
ु ं िऽधा का े ं
ृ तषा
ं े
ऽयाणामशानामकशः 
सवऽािन ् े ु
तऽिलमान े
ं भविदित
ु ु ु
ं मििरित
। त ैतरिलिमताशै नाम िवतिः नाम
ु ैिगिणत
तििभगण ु ैिमानाशै
ु  े
ं ादशालमानिरथ
ु 
ं तयने िवतियन।
◌ः। अरिः सा ु  े यावत।्
े अिलचतिवशित

ं तयतः अरियने अचािरशदिलिभिरित
हः सा ं ु
यावत।् िशव े इित दवीसिः।
े ु तय ं हय ं ामः नाम
 सा
तान ं ाममान।ं नरोितः नराणा ं मानिमथः।
नरोितान ैः षणवलमान
ु ैः अवयवैः ूमाण ै।
एतं भवित सवषा ु
 ं कडानामायामिवाराताना ं
ु 
े ं चतिवशलिविशात
ूक ु ् ू
सय
ासलै 
ु  त ैमखलानामत ् े
ु सधिवारयोः े ं
ूक
ादशालिविशलाभात
ु ्
ताा ू ?
ं सय
षणवलाका

--------------------------------------------

p. 560) ूाक ् सऽमाा


ू त े िचकनम।्
का ू  पाादशालमानतः॥
ृ तवतः ु २३॥


परं ूमृ तऽािप िवदाियमकम।्

ूािमानने तयोरवावलतः॥
े २४॥


दिणोरतो हसपद े का
ृ ततयोः।
ूसा  सऽू ं तािप माजियोमानतः॥
 २५॥

ततदमायाल मिच मानतः।


ु  ं
कयासपद े ् २६॥
ं कोािभतषे ु पातयत॥

--------------------------------------------

पिरणाहतः षणवलाका

ं ु े
तालिमतपषदहोित
ु ु
समानािन कडानीित॥ २२॥
 इःै पिभः ोकै ः
ूािगािदिभमानत
ु ु 
समचतरॐकडिनमाणबम ु े
ं ततरॐ
ु े ु ु
 ं ूावसिहतमपिदशित।
कडऽतरकडिनमाण तऽ

तूाऽम े िचकन ं का
ृ िचं
ृ े  तवतः
कथः। ् ू 
ू  पिमािात पवतः। पा
ादशालमानतः
ु े
ूकिमित े परं अिधकं तऽािप
शषः।
े तयोः
उभयतः ूोादशादशालमानिप।


ूाियोः अवलतः अवतः ॅमािदथः।
 ं
तयोदिणोरहसपदयोः  ू
तिणोरितऽमानतः
ादशालादशालमानतः
ु ु े तदमािण
अिधकिमित शषः।
ूाक ् ूदिणोरसऽचतयामािण
ू ु मिच मानतः
ादशालमानतः
ु े
पातयिद ु
चतयिमऽायः।

एतं भवित ूाितिदमात ूागायत ं

सऽमाा त े िचं का ् ू  पिमतः
ृ तिात पवतः
च ादशालादशालमान
ु ु े िचे का ं ं
ृ तदिधकाश

माजिया तियावने तऽ ु
ू ं तमानॅमण

ू 
पवापरतः ं ृ
िकिदोसिवय ं िवधाय
 ं
तयोदिणोरहसपदूािप
ू ं े
ूाॄसऽमहसपदसदािणोरं

सऽमाा तऽािप
मिचाादशालादशालमान
ू ु े
दिणोरतिय ं िवधाय तदिधकाश
ं 
माजिया
ू ु े ादशादशालमानन
तऽामचतयावलनन ु े
चतषु ु कोणिप
े ं ु ं िवधाय
हसपदचतय

तदमासपदूािप ूाक ् ूक ् सऽय
ू ं

दिणोरसऽय सय ू ु
ू सऽचतयमाा

--------------------------------------------

p. 561) ु
चतय ु सऽू ं च चतरॐ ्
ु ं भवते समम।्


तिािन कडािन वदािम तव मानतः॥ २७॥
े ैव चरािदष ु त ु रािशष।ु
े ं ूोबमण
तषा
 ु ु ं िशव॥
 े िवधान ं सट
मानिनाणयोव े २८॥

ं े ूाऽाम
ताादशाशन े ्
ू ं िवकाशयत।
 ू े मानने ॅमयथा॥।
ितऽािहन े २९॥

े ृ ु
मिचावलने भवकडकम।्


चतरॐािभतः सा त ु ाा भरतथा॥
ू ३०॥

 ु े ु तने सवािण
लत े सवकडष  सवतः।

तमावे जाय े षणवलाना॥
ु ३१॥

ं ं त ु पिराध ऊतः।
त े दशमाश 
े ं शशामानने ताामयथा॥
तषा े ३२॥

--------------------------------------------

समचतरॐ ु 
ु ं कािदित। ् ु े अािन वादीिन
तिन समचतरॐ ृ मानतः
ु ु ू
चतरॐकडूोषणवलमानानािधकमानत
ु इित यावत॥्
२७॥

तषािमािदिभराना इ ु  ोकै ः सूाव ं
ै तिभः
ृ ु  ु
वकडिनमाणबमािदकमपिदशित। ु
े ं कडाना
तऽ तषा ं
ु ु ं गमक।
सट ु
ं िशव े इित सिः। ं े
ताादशाशन
ु ं े
चतरॐमसऽमानाादशाशन।
 ू   ू
ितऽािहदिणोरायतितऽऽय ू
े ूाऽािहः।
तथा अिभतः पिरतः कोणषे ु चतष। ू अतः अिन ्
ु ु सा भः।
ु े इथः।
िदतय  तने वमाणिवधानन। ु
 कडािन।
े सवािण

तमािन चतरॐपिरणाहमानसमािन। एतं भवित ूावत ्
ु ं का
समचतरॐ ृ तिवमानमादशधा िवभ
े े ं
तकाशमानात ्
ूागतदिणो  ू
रायातितऽािहः
ूागायतसऽू ं ूागम ं िनःसा  तानने
ु ं े ॅमााकर
चतरॐमहसपदमावलनन ृ ं

कडमान े ् एव ं कत
ं कयत। ु े वािहगत
ृ े कोणचतय ृ  ं

भिममान ं िदतय ्  ु
ु े लत े तात सवकडािन

वमाणिवधानने षणवल ु े
ु पिरणाहततरॐऽसमािन
भवीित॥ ३१॥

--------------------------------------------
p. 562)  ृ
अचाकितयन ् ु ं तदीिरतम।्
 भवते कड
यने य ं चराणा ं ािाशीना ं बमतः िशव॥
े ३३॥


त ैव षमश ु पायो
 े ्
ु िवकाशयत।

े ं पिम ं सऽू ं ताननाथ


ूक े ू
सऽयोः॥ ३४॥


िवासासऽा ं तयामावलनात।्
ु ं चतषु ु िररािशष॥
ु ं िऽकोणमिदत
कड ु ३५॥

--------------------------------------------

त े इािदना िशव े इने


े  ु  िवधानोपदश
ोकयनाचाकारकडिनमाण े ं त
ृ ु
वकडोचरराँयाकिनगमन करोित। तऽ त े
ु ू
ं ं चतरॐॄसऽमान
दशमाश ं ं तःु
दशमाश।
 ूािमतः। तात ्
समाहार।े अध ऊतः
 सऽादधोऽाशमान
पिमिदगतितक ू ं े
 ू
कितदिणोरायतितऽमाथा

तऽदिणोरामावधीित यावत।् यने िवधानने इनने
 ् सऽामय
दिणोरितक ू ु
ं चतरॐािहीनशान
ं ्

ूसारयिदथः। ु
 एतं भवित चतरॐ मिवमान ं
े े काश
दशधा िवभ तकै ् ् पिमतः पिर
ं ं तत ूाक
िचय ं का  ् सऽू ं
ृ तिमिचािणोरायतितक
ु ं
ततरॐािहरशऽयऽयािधकमाा तदमयाविध
ू ू े
तितपिमसऽॄसऽसिमावलनन

कितामिचावाशमानन 
े ॅमादचाकित ु ं
ृ कड

भविदित। ु  ु ंच
एतय ं वाकारकडमचाकारकड


बमतः मलामलयोः। िशव े इित सिः॥ ३३॥

त ैवािदना रािशिने ोकयने
ु  ु
िऽकोणकडिनमाणबममपिदशित। ु
तऽ त ैव चतरॐ ैव।
 
पायोदिणोरयोः। ू
तानने ूसािरतसऽमानन।

् ू
तयामावलनात ूसािरतपिमसऽयामावलनात।्

ु ं का
एतं भवित ूावतरॐ ् ू ं ूागम ं
ृ तत ॄसऽ
विहगा ु
 ूसा  ततरॐिवमान ं षोढा िवभ
े े काशन
तकै  ् सऽामय
ं े पिमितक ू  
ं पायोविहः
् ू
ूसा  तदमयात तऽमानोपतसऽय
े ू ूाक ्

ूसािरतॄसऽ च यऽ सातदवाा ॐ ं
कड े ् एतदमलूयोग े िररािशष ु चतषिदतिमित॥
ु ं कयत। ु ू ३५॥

--------------------------------------------
p. 563) ू
ं े िवकाँय ॄसऽकम।
तपमाशन ्

ू  पिमं कोयोदशतः॥
पवतः  े ३६॥


तोणमानने तथा ॅामयते पिमामकान।्

े ३७॥
उरामाविध तथा दिणामाविध िूय॥

 ू
तितऽामयावतथा।

िवकािशतॄसऽाविध ू
सऽय े ् ३८॥
ं भवत॥


योिन कडिमद ु ू ु
ं भिे ातषभयास।
 ू  ृ ् ३९॥
रािशष ु ूोकाणकसाथिसिकत॥

ं े ॄसऽू ं िवकाँय तत।्


तसमाशन
मानने पिरतो ॅाा का ृ ं तथा ततः॥ ४०॥
ृ व

--------------------------------------------


तािदिभः ृ
िसिकिद  ु 
ै तिभः
ु 
ोकै यिनकडिनमाणसान ं तिनगमन ं

ं े चतरॐ
तलोपिदशित। तऽ तपमाशन
ं े तोणमानने
ममानपमाशन

तकोणयोररमानने पिमामकान उरामाविध

ॄसऽपिमामािदम  ् सऽोरामाविध
ितक ू तथा

दिणामाविध ॄसऽपिमामािद
 ू
मितऽदिणामाविध। ु
िूय े इित दवीसिः।

 ू
तितऽामयावतः

चतरॐमदिणोर ू े भिे इित
सऽामयावन।
े ु
दवीसिः। एतं भवित
ु ू ू
ं े ॄसऽ
चतरॐमसऽमानपमाशन
ं 
ूागमविहिवकाँय
ु ु
तोचतयाकचतरॐपिमभागदिणोरकोयो ्

अयोः न ैऋादीशामायािदवाया ं
ू े
कोणसऽयाालनन
ू े
लिततऽयसातिविदतमदशावत

ोणाविधमाननारको े ूाक ्
ू  ू
ॄसऽपिमामािददिणौरमितऽोरामाविध

तिणको े तऽपिमामािद तिणामाविध च
 ू
ॅमाितऽामयमार

ूासािरतॄसऽामाविध ू े च
सऽयाालनन
 ू ु े ूों योिन
किततलकमसभयराँयाकानचतय
ु ु
कडमफलिसिकरिमित॥ ३९॥

तािदना ु े ोकयने
कडकिमन
ु 
पाॐकडिनाणिवधान ु
मपिदशित। तऽ
तसमाशन ु ू
ं े चतरॐमसऽमान ं े
समाशन

तिदित ॄसऽिम े
िवशषणम।् मानने िवकािशतमानने का

व ृ े 
ृ ं कथः।

--------------------------------------------

p. 564) ं ृ े का
तशमाना ृ िचािन तऽ वै।
् ू
पातयते पसऽािण ्
तत ात ् ु ् ४१॥
पाॐकडकम॥


ं े िवकाँय ॄसऽकम।
तषोडशाशन ्

तने मानने च तथा का ु ् ४२॥


ृ वमितटम॥

ृ े वम
त ृ ु   चानम।्
कादन
तऽ षऽपातन
 ् ु ं षदॐकम॥् ४३॥
े भवते कड


ं े िवकाँय ॄसऽकम।
तदशमाशन ्
तने मानने साा का ृ ं तथा ततः॥ ४४॥
ृ व

ु े ु ऽयिशाशमानतः।
ततःषिभागष ं ं

ृ े िवधाय िचािन ससऽािण
व े ् ४५॥
पातयत॥

--------------------------------------------

ु ं
तथा तततरॐमहसपदमावलनत 
इथः।

तशमानात ् ु ू े तऽ तषे ु िचष।
ततरॐमसऽिऽपादमानन े ु
ु ं का
एतं भवित ूावतरॐ ृ तमान
समाशन ू
ं े ॄसऽूागम ं विहः िवकाँय तानने
ु ं
ततरॐमहसपदावलनतो ृ ं िना
ॅमा

ततरॐमसऽ ु  का
ू ं चता े ं े ं े
ृ तशऽयणाशऽयण
त ू
ृ े ॄसऽूागमािदपिरतः पिचािन िवधाय

तिािं ापािण पसऽायाा

तापपवखडमाजनात ्
 पाॐ ु ं
ं कड
मलकिण ु
 िमथनरािशानवििदक ् ूों भविदित॥
े ४१॥

तािदना षडॐकिमने ोकयने
ु  ु
षडॐकडिनमाणिवधानमपिदशित। ं े
तऽ तषोडशाशन
ु ू
चतरॐॄसऽमान ु
ं े िवकाँय चतरॐािहिरित
षोडशाशन
े तथा ूावत।् वम
शषः। ृ ं
हसपदमात ्


ॄसऽमान। अन ं िच।ं एतं भवित
ु ं िवधाय तमान ं षोडशधा िवभ
ूावतरॐ
ू ं विहिवकाँय
े े ं े ॄसऽाम
तकाशन  तानने
ु ं े ॅमा
चतरॐमहसपदमावलनन ृ ं िना
 ू
तिवमानाधन त ितऽदिणामािद
ृ े िचषं िवधाय तिािाप ं
पिरतो व

सऽषमाा ृ  े
तापपवखडमाजननामल े
 कारािशानिनॠितिदक ् ूों षडॐकड
कमिण ु ं भविदित॥
े ४३॥

तािदिभः िशव े इिै िभः ोकै ः
ु 
साॐकडिनमाणिवधान ं तत ्

--------------------------------------------

p. 565) ्
तत साॐ ् ु ं चापग ं वायिदगतम।
ं भवते कड ु ्


समवैिरनाशाय ूों कडिमद े ४६॥
ं िशव॥

ु 
त चतिवशमान े वािप ू  ्
े पववत।

िवधाय चतरॐ ु पवकोणामानतः॥
ू   ४७॥
ृ िचािन चा वै।
कोणादिभत एवा का
तषे ु िचषे ु का
ृ ू
सऽािण े ४८॥
पिरतः िशव॥

--------------------------------------------

ु ू
ं े चतरॐमसऽ
फलोपिदशित। तऽ तदशमाशन
दशमाशन ु
ं े िवकाँय चतरॐािहिरित े का
शषः। ृ ं व
ृ व ृ ं
ृ े  तथा ूावत।् ततः अनरिमित शषः।
कथः। े
ु े ु चतरॐमसऽ
ततःषिभागष ु ू ु े ु
चतःषिभागष
ं ं
ऽयिशाशमानतः ं ं
ऽयिशदशमानतः। चापग ं
् ु ं का
चापरािशानगत।ं एतं भवित ूावत समचतरॐ ृ
े े ं े तसऽू ं
तमान ं दशधा िवभ तकाशमानन

बिहः िवकाँय तानने ततरॐमहसपदमव

ृ ं का
व ु ू
ृ ततरॐमसऽमान ु ृ तषे ु
ं चतःषिभागीक
ं ं े ॄसऽू ं ूागमादार व
ऽयिशदशमानन ृ े
ृ तऽ िचािं ापण
सिचािन का ू
े ससऽायाा

तापपवखडमाजनादतत ्
 े साॐ ं

वायिदगतचापरािशान ु ं भविदित॥
े ूों वैिरनाशकरं कड े
४६॥

तािदिभः े वै इिै िभः ोकै ः
बमण
ु 
अाॐकडिनमाणिवधान ु
ं ूोकडाना ं
े  ु
मखलािदिनमाणिवधानकथनूावसिहतमपिदशित। तऽ
ु ू
त चतरॐमसऽ। ु 
चतिवशमान े
ु  ं
चतिवशाशमान। ु
े बा े चतरॐािदित े
शषः।
ू  
पवकोणामानतः ू  ु ू  े
पविलिखतचतरॐकोणसऽामानन।

कोणादिभतः कोणचतयाभयोः 
पायोः। ृ िचािन िचािन
का
ृ े
कथः। ु
 िशव े इित सिः। ू  ु ं
एतं भवित पववतरॐ

िवधाय तसऽमान ु 
ं चतिवशितधा िवभ
े े काशमानािहः
तकै ं ू े
ूितिदश ं ूसािरतसऽाम
ू  ु ं ूोबमण
पववतरॐ ू  े
े िवधाय तोणसऽामानन
ु े कोणचतयासावाभयतः
वाचतरॐ ु े ं
ूितरख
् ू
िचय ं बमात सयािचािन ृ तऽ िचािं
का
् ू ु
ूावत सऽचतमाा तिहगत

कोणमाजनादीशिदमीनरािशूोमाॐ ु ं कयिदित।
ं कड े
एतषा ु
े ं कडाना।

--------------------------------------------

p. 566) ु 
कादाॐक ु े े ं मखलािदकम।
ं कडमतषा े ्

ूवािम ण ु ूा े समि


ु ं बमण
े वै॥ ४९॥
ृ ु मान ं िऽगण
वमभवो ्
ु ं िवभजते बमात।्

वाितने मानने तदॐािण भवि िह॥ ५०॥

ू े ु षिशष
एव ं यािदषष  े ्
ं े ु िविधभवत।
ु े ु च तथा कोिटहोमािदष ु समीिरतम॥् ५१॥
कडष


ूोतम ु े नवहूमाणक।
े कड े

कारयते कोिटहोम ु पष
ु ैरिभथा॥ ५२॥


िदिविद ैः बमात पवासरै  े
ः सविसय।

तषा ् ू ू  ् ५३॥
दिणा ं दात पजाूणितपवकम॥

--------------------------------------------


मखलािदकिमऽािदशो ु
योािदिवषयः। ूा े इित सिः॥ ४९॥
ृ े
वािदना समीिरतिमने
े ु े ं
ोकयनााॐयकडािदकनोपायोपदश
ृ ु वमिव
ूोिनगमन करोित। तऽ वमभवः ृ
ु ं िऽगिणत।
। िऽगण ु ं वाितने वाितािॐमानन।
े तदॐािण

अाॐयकडािन। े ु पिवश
उष ु े
ं े पटल।े चकारः समय।
कोिटहोमािदष ु वमाणषे ु अऽािदशो महासहोमािदिवषयः।

एतं भवित ूोबमा
ृ ं का
ृ तिवमान ं

ाभीािॐसया िवभ तषे ु तदशमानन
ं े व
ृ े
े ं
पिरतिािन ािॐसािन िवधाय तिािं

ापािण सऽािण े ं
ािॐसााा तापपािण

वखडािन 
माजिया एव ं
ं े ु तडष
मातृकापटलोषिशाॐािदयष ु े ुच
ं ु े ु च िवधान ं समीिरतिमित॥ ५१॥
कोािदमहासहोमूोकडष

ूोिािदिभरािकै िरःै षिः ोकै ः

कोिटहोमकडूमाण ं होतृसा
ं ं तोमूकारं

होतृदिणा ं गदिणा ं
 े ं
तोिटहोमककालिवशषािा ं होतृलणोपिदशित।
े ु मलामलभदतः
तऽ ूोष े ु ु े
अतम े तदनगण।
नवहूमाणके आयामने िवारण
े च। तथा

वमाणलण ैिवािविः।

--------------------------------------------

p. 567) 
गोचयमाऽ ु भवु ं गा ं ूॐतनीम।
ु ्
ू ् ५४॥
मिहष सूजामदासदासीिवभषणाम॥

वासािस े
ं हमिनाणा े
ं शत ं तषामथ ैकशः।
ततो गरो ु ् ५५॥
ु तावे त ैः समानमदीिरतम॥

िदोातषे ु रोगा घोरे च िरपिनमह।


ु े

तथा िदिवजयऽ ृ े ५६॥
परकािदसव॥


कारयते कोिटहोम ु िवया िनयाया।
ु ै सशीलै
सप ु  िनाभै थािकै ः॥ ५७॥

 ु
ूोाना ं सवकडाना ं अरिखातमाऽकम।्

कोिटहोम कड ू  ु त वै॥ ५८॥
खातम

--------------------------------------------

् ं
बमात िऽशटलवमाणहोमिवधानबमात।् एतं भवित


वमाणािदना ु
समवूोकडष ु ु ं कड
ु े ु तदनगण ु ं

े ु ं का
नवहूमाण ं वमाणमखलािदयत ृ ूितिदवस ं
िदवसपकं िदिविद ैरिभरिभः
ु ैवमाणलणस
पष  
ैवमाणिवया
 ं होम ं कारयिदित।
ािभमतिसिप े े ं होतॄणा।ं
तषा

दािद भविमािदिभरिभः पदैितीयाःै
े ु
ूकमरऽायः। ्
दात पस े ु
ु पस ु िदनष।

गोचयमाऽ 
ं गोचमाऽाया ु ूमाण ं
भवः

वहितराह।

 ्
सहूमाणने िऽशदशिनवनम।
ं ं
दश तावे गोचमित॥

ु े
तिगणमकशः ू त ैहतृिभः।
एकै कहोऽ।े तावे विन।

समानमदीिरत ं ूोिजातिमित। िदोातषे ु
ृ ु आया लिलतया। िनाभै ः
महनऽािदिवकितष।
षोडशिनाभै ः। आिकै ः िनन ैिमिकािदबमभजनपरैः॥ ५७॥

ूोािदना ोकन ु
े कडाना ु
ं खातमानमपिदशित। तऽ
ु  ं त
अराः चतिवशलमान।


कोिटहोमूोनवहमानकड॥ ५८॥

--------------------------------------------
p. 568) े
 ं मखलामान
सवषा ं िवततदकै ः।

िवारोधयोः ु 
काोिनहोऽासनामतः॥ ५९॥


महाकड त ु पनमखला
ु  हमानतः।
े ं षोडशालाः॥
ितसृणामिप िवाराः ूक ु ६०॥

े ु े ं
तषामधसा षोडश ःु बमण
े वै।
 ु वासना ण ु िूय॥
योिनिनाणमधना े ६१॥


विहमखलामादार िनजनालकम।्
िवतिमाऽका ं कोामदलसिभाम॥् ६२॥

--------------------------------------------


सवषािमािदना ोकन  ु
े सवकडमखलामान
े ं

योिनिनमाणोपिदशित। तऽ िवततदकै ः

ु ु ु
ादशालचतरलमान ैः एष मानबमो िवार चाधारािद
े 
उधोधािद ु
वोः। एतं भवित महाकडरिहताना ं
 ु
सवकडाना ं पिरतकैे कालमानािहरधो
ु े
मखला ं
ादशालादशालमानिवारण
ु ु ु ु
े चतरलमानोधन
े े
ु ं का
च यता ु ु
ृ तपिर वा े पिरततरलमान ु
ं मा
तदरालमानिवारण
ु ु ु
े चतरलमानोधन ु ं
े े च यता

ितीयमखला ् े चतरलमान
ं तपिर ूावत वा ु ु ु
ं मा
 े
तदिवारोधाा ु ु
ं चतरलमानिमता ं तृतीया ं

मखला े
ृ तखलाया
का ु  े
ं होतरासनामपाम
ु 
वमाणलणा ं योिन ं कािदित॥ ५९॥

महािदना ु
िूय े इने ोकयने महाकड

मखलामान 
ं योिनिनमाणिवधान

तासनाकथनूावसिहतमपिदशित। ु  े े हमानतः
तऽ तिवशष।

अचािरशदलमानतः।
ु े
ितसृणा ं मखलानािमित े
शषः।
े ं मखलाना
तषा े ्  षोडशालानीित
ं िदात तासािमथः। ु
शषः। ु
े एतं भवित महाकड पिरतो
े ं ु े े
िवारणाचािरशदलिमतामधन


षोडशालमानिमतामधोमखला
ु ं तपिर वातः
षोडशालमान
ु ु तदािऽशदलमानिवारा
ं मा  ं ु ं
े ं ितीया ं मखला
षोडशालोधा े ं तपिर वा े
ु तदिवारोधाा
ु ं मा
षोडशाल  े ं
षोडशालमाना
ु े
ं तृतीया ं मखला ु 
ं कािदित। योिनपतः
 ं ता वासना ं योिनिनमाण।
िनमाण  ु
िूय े इित दवीसिः॥
े ६१॥

बिहािदिभः ू इरै ा
समहत ु 
 ैतिभः

ोकै यिनप ं तिमाणबम ं

--------------------------------------------

p. 569) ं ु ं तदन
िवतायामसया  त ु िवताम।
ृ ्

े ु ं मखलोपिर
एकालोधयता
ु े 
सवतः॥ ६३॥


मलािामका ु 
ं ोकं काोिन 
सवतः।

योिनः कारणभत ् ं महत॥् ६४॥
त ात पद

तने तऽैव हाना ं िवधान ं तयतः।


ू 
फलािन पणािचरादयाितरसौ॥ ६५॥

--------------------------------------------


तासना ं महाकड े े मानिोपिदशित।
योनहन ृ तऽ

विहमखलामात ्

े ू ू े
ूथममखलामभतभूदशाितिमाऽका ं कोा ं
ादशालोत
ु ् े
सधकितनाला ं अदलसिभा ं
ं ु ं
अपऽाकारा ं िवतायामसया
ं ु ं तदन
ादलायामसया
ु  त ु िवता
ृ ं
ु ं सवतः
षडलिवारयता।
ु ु े ु ोकं िकित।्
 सवष ु कडष।
 सव
सवतः  अ कारणभत
ू ु
इरऽायः। एतं भवित
 ु े ु होतरासनूदश
सवकडष ु े ू
े े ूथममखलामूदशभमौ

े ु ु ं पीठं मृदा
े ं चतरॐ
लायामिवारमकालोध

ु े े
ृ तदापिरतनमखलामामतनमखलोपिररणाथ
का 
ृ   ृ
कतरामखलािशवाकारं नालं का

ु े
तालसपिरतनमखलोपिर षडलमानिवारमा
ु ं
े 
तदशाभयपाबम
े ु े
सोिचतामादशालमानायामामकालोधामपऽ
ु ्


आकारा ं मलात ्
िकित ्
बमािामा ु 
ं योिन ं कयािदित।
ृ ु ु
वकडितिरकडाना े े सदायः।
ं योिन ं जानीयादवित

कारणभत ू
त िवकारणभत जातपत पदं
् ू 
उदयिवौािान ं महत पणात।् तऽ ं योा ं असौ


अपिरिािका योिनः। महाकड ु
कोिटहोमूोकडा मान

योनिरित ू
े समहतः
शषः। ू े ऊहो यथा
सगहन।

िवतिमाऽमखल ु
कड ् े
नालोत सधमान ं िवतिः
े 
तोनिवारमानमलष
ु ं आयाममान ं िवतिः
े े ु ं तदा हमाऽमानमखल
उधमानमकाल े ु
महाकड
तानािन िकयीित तकरणाानािन िल।े
ं ं योनःे िवारमरिः।
नालमानमचािरशदलमान।

े ु
आयाममान ं हः। उधमानमलचतय।
ु ु
योिनकड

तखलोपिर ृ ं िवन ैव तलिसिकिदित
योिनि ृ सदायः॥ ६६॥

--------------------------------------------

p. 570) ु
महाकड ् ु 
च ैवैतत काान ू
ं समहतः।
ु  ु सऽ कडम
नािभ ं का ु े िवधानतः॥ ६६॥

अदं सरोज ु िवदाािवमहम।्


ु  ु ः कात
चतिभरलै ्
ु  किणका
 ं दलमवे च॥ ६७॥

े ं षिः षिदीिरतम।्
िवारादिप चोध
ु े च काहन
ूावहित कड ु  े तथा॥ ६८॥


े धा ूों सौबौिवभागतः।
ानमि
सौ ं िनासमाकारं ानमण ु िूय॥
े ६९॥

--------------------------------------------
े े  े ोकयने
नािभिमािदना तथनाान
 ु
सवकडम 
े नािभिनमाणिवधान ु
ं तण ं महाकड

ूोवहकनोपिदशित। तऽ िवधानतः वमाणूकारण।

चािवमहं अनािधकमान। ु  ूितिदशिमित शषः।
ं चतिभः े चः
ु े षिः षिः अिप चनन
समय। े े अलै
ु िरित
ू  ृ
पवोकादाकत।  ु
े एतं भवित ूोाना ं सवकडाना ं
ु ं े ूितिदश ं
कडमहसपदावलनन
दशालमानपिरॅाा
ु ृ ं िना ताराल
व ृ े
षडलोत
ु ् े ु ं पीठं का
सधयत ृ

तहसपदावलनन ु ु
े ूितिदश ं चतरलमानन
े व
ृ ं
े च व
िना तिहः षडलमानन
ु ृ ं का

ृ
तदवम  ं पिरक
ं किणका

तिहःवारालवीामदलिवधानन ू
े च सय
ं ु ु 
ं ं नािभप ं कािदित।
िवशलमस ु े
महित कड
ु े ऊहन
कोिटहोमूोे कड ु े
े यदा अरिमानिवारायामकड
नािभपाधोदलिवारम े षडलाक
ु 
े किणकामान ं
ु ु
चतरलाक ु े
ं तदा नवहिवारायाममहाकड।
ू े तानसा
नािभप तानािन िकयीहन ं िलत।े

यथा उधमानािन ु ं
अोरशतालसािन दलमानािन
ूितिदशमोरशतालािन
ु  
किणकािवारमानािन
िसलािन
ु ू पिवमानालािन
सय ु
ु ं
षरिऽशतसािण े
भवि। तािभप ं तथा तानन॥
६८॥
ानिमािदना ोकन 
े सौबौयिवभागन

े  ु
अानयूावपरःसरं सौानमितिदँय

बरान ं ूौित। तऽ िनासमाकारं ान ं

तिाूोलपान। े ु
ं िूय े इित दवीसिः॥ ६९॥

--------------------------------------------

p. 571) 
िशीषसह िऽपादसिजकम।्
ू रण ैः षिरीण ैः॥ ७०॥
िऽधापमितबरै

ु   ै ु शॐवौ
स ैतिभह ु ु तथा।

इतरैोमरं तालव  ु ् ७१॥


ृ ं सिपःसभाजनम॥


िनहमिनश े ु ्
ं ावं ायिवभजम।
 े ु ानवैभवमीिरतम॥् ७२॥
ू े ु सहोमष
बरष

वःे िशरिस दहे े वा ौोऽिष


े ु वा तथा।
ु े
जयादा े ् ७३॥
िू ं तदघ ै ं िवनाशयत॥


ततयोिजासक  े ्
ं सगयत।

जया समाोित वाित ं सकलं णात॥् ७४॥


िहरया कनका रा का 
िजायथाथका।

दवगता सिसिदा  ् ७५॥
त ु समनात॥

--------------------------------------------


िशीषािदिभरीिरतिम िै िभः ोकै रःे
ू ु
बरानमपिदशित। ु े े े शषः।
तऽ िऽधाप ं सािदगणभदनित े

स ैदिण  ह
ैः। इतरैवामै ु
 ैः सिपः सभाजन ं
 ू  े ं
सिपःपणहमपाऽ।
ु ू  ु ु
अऽायधबमभजााधरभजािमवगः।
ृ ् ७२॥
ावं िवतवम॥

विरािदना े े  े ु होम े
ोकनािजाितिराष

ूवायमपिदशित ु े त ं साधकम॥् ७३॥
तऽ वा समय।
े िजासकान ं तऽ होम ं तत ्
तत इािदना ोकन
े  ु
फलोपिदशित। तऽ तयोः अवयोजयात।् चकारात ्
िजासके इथः। ्
 णात ूोमडलािदकालालनन॥
े ७४॥

िहरयािदना े े
ोकनाः
ु ु
दिणविजाचतयनामापिदशित। 
तऽ यथाथका
पािदिभिरित यावत।् सविसिदा
 वाितफलदाियनी॥ ७५॥
ु े
सूभािदना े वामविजाऽयनामािन
ोकन
  ु
तदिजायाः सवकस

--------------------------------------------

p. 572) ु चाितरा च बपा च वामगा।


सूभा
 
बपाया ं िजाया ं होमः साथसाधकः॥ ७६॥

् ू े ु त।ु
इतरास ु नते बरकिभमतष


या ं जहोित तामाा ं समाथ सशः॥ ७७॥


े िजायामाया
ततो न 
ं तऽ किण।
सामातो िनहोम े िािण ण ु सिर॥
ु ७८॥

आम ं पायस ितलतडलमथ।



तय ं चित ं ु
े सूोाातािन
े े ७९॥
िनक॥
शभु ैदभः ु  ु
  पिरी  सऽ शभकमस।
अिभचारषे ु वाषे ु बरिप
ू े े े ८०॥
िूय॥

ृ ैोिनरोचणा तथा।
नऽव
ू े ु कमस॥
 ैः बरष
ं ैऽ तऽोै ि
तास  ु ८१॥

--------------------------------------------

िसिूदोपिदशित। तऽ वामगा वामवगता।


 
सवाथसाधकः सवहोमष ृ ् िनहोम ं तामवे
 े ु तििकत।
ु 
कािदित सदायः॥ ७६॥
ु े ोकयने इतरिजाषे
इतरािािदना सरीन

करहोम कता ं तिण ु
 तिापरःसरं
ू 
तविजा ं इतरिजान ं ताः होमिवधान ं सामातो
िनहोमिकथनूाव करोित। तऽ इतरास ु
बपािजाितिरास ु ष। या ं िजाया।ं ततः
  ु
ं उाया ं तमानपाया।
िजानार। ु
ं सरीित
े ु
दवीसिः॥ ७८॥
आिमािदना ोकन ु
े िनहोमिायपिदशित। तऽ
 पिािण किथतािन। तय ं ितलसिहततडल।
ूथमान ु ं
िनके िनहोम॥
े ७९॥
सभु ैिरािदना ोकन ु 
े शभकिभचारािदष ुच

े ु
पिररणीयभदमपिदशित। े ू ु
तऽ सवऽ त।े अषाटनािदष।

िूय े इित सिः॥ ८०॥

नऽािदना ू
े बरकस
ोकन ु
 ु होमिायपिदशित।
तऽ सवऽ

--------------------------------------------

p. 573) ू े े
ूसनाकमक े ्
ु फलािन च तथा नत।
् ् ८२॥
अाािद सम ु िनमाऽ ं नते बमात॥


ातो िवशवसनो ू
धपॐगवािसतः।
ु 
ूसिचवदनः काोम ु साधकः॥ ८३॥

ु िवरासीनः ूाणायामपरःसरम।
ूाखो ु ्
् ु ् ८४॥
 े ूोयते कडमकम॥
गाऽोऽघतोयन


िायािन तऽाशषािण ु े
िवशय।
् ु
 िविलखते कडम
दभण ु ् ८५॥
े रखाचतयम॥

--------------------------------------------

ं े पटले षिततमोकािदिऽिभः
ृ ैः एकिवश
नऽव
े तोिनरोचणा एकिवश
ोकै ै ः िरपोिरित शषः। ं े पटले
े ु
कोनाशीिततमाशीिततमोकयोिरपनऽयोिनरपािचतचणा।
ु े तास
तथा समय। ं ैः िरप ु नऽयोिनमास
ं ैः। तऽ तऽ
े ८१॥
तटल॥

ूसनानीािदना ु
े ैकै काितिपिरमाणमपिदशित।
ोकन
े ं अाादीऽािदशः
तऽ तथा एकमक।
पायसितलतडलािदिवषयः।
ु े
िनमाऽिमननाादीना ं
ु 
े षणवातीः कािदित
ूमाऽण यावत॥् ८२॥
ात इािदना ोकन ु
े होतालपिरकमपिदशित। तऽ

ूसिचवदन इतिन ैिमिकमलहोमिवषयः॥ ८३॥
ु इािदिभदीिरत इरै दशिभः
ूाख   ोकै ः

सवमलहोमाना ु
ं सामापराोपिरा तििध ं

बरहोमािप ताधारणताोपिदशित। तऽ गाऽः
े तऽािन तोिनािन
तिाूोासम ैिरित शषः।

कडपिरसरािन च। तऽ नवको।े ूागािदष ु कोष।
े ु स इ
े े ं म े मको।े विं तथा रन ्
िजा इतिश।
े विं तिाप ं रन।् अ पद
िनहोमोूकारण
ू े
अनरोके पजयिदननायः।
े े  े शषः।
ूोै ः वनाित े चः
ु े रािदकं शिबीजलीबीजयािदकम।् अाना ं
समय।
े सिजाना।ं तो यथा ॑ ौ अय े ाहा ॑
अ
ौ

--------------------------------------------

p. 574) ूादिणोदक ् च तऽ िजाः समयत।


 े ्
ूागािदष ु त ु सािप म े विं तथा रन॥् ८६॥

्  होम ं कात
ू े सिपषा
पजयत ् बमण
ु  स े वै।
े रािदकम॥् ८७॥
े कं व
िजानामिभरकै


ाहाममिदतमाना ं बमतः िशव।े

विं सभाजन ं ह े गहीाारक तत॥् ८८॥

े नम इित ूोा ु सभाजनम।्


बादो

िवपिरॅा कड ु त े िवसतः॥
े ८९॥

ूा लिलताािभिवािभः े
पिरषचनम।्

ृ दभः पिरी  पलाशापऽकै ः॥ ९०॥


का

--------------------------------------------


िहरयाय ै ाहा इादयः। सभाजन ं भाजनसिहत ं बादो
नमः इित शषः। ्
े अत शष ु
े ं अार।ं त े कडम।

दभः ूािमयोराम ैः दिणोरयोः ूागम ै

ममखलािित े पलाशापऽकै ः
शषः।
पलाशायोरतरपऽकै ः। तथा घृतातीः पम े पटले
 े
 तदनरोकापादन
एकोनषितमोकोरान

े तत िजाना
चोबमण ं रणपवू  ूितिजं नवनवातीः

पिरवारशीनामकैे काती। मलतः तिािवया।
ू ैः
नाथिनाभतज

नवनाथपदशिनािदनिनााारपभताकै  ्
म
े ााानगता ं
रैिरित शषः।
ू 
ॅमागतिदलपाधारमशिपमहाविस ्

ू  ं पिररण ं पवािदत
वपतादा ं गता।ं पिररणपवक ू 
े ु भना दधपिररणदभाणाम।
उराष।  ् एतं भवित

िवरे ूाखितः ु
ूाणायामपरःसरं ास ं का

ािपताघजलन ु ं होमि ं सूो
 े कड ं
ु 
कडमनािभपकिणकाया ं ूादिणोदक ् च
े ु े नव कोािन िनााघतोयन
 िलिखतरखाचतयन
दभण  े

सूो ृ
भाजनिनिहतमारं ह े गहीा े नमः इित
बादो
े तादारसकलं दिणा ं
मण

--------------------------------------------

p. 575) तथ घृतातीः का ू


ृ िना षोडश मलतः।
ु े े
जयादकमक ु नाथिनाभतज
ू ैः॥ ९१॥

तत पिरिषाान ं ाान ं िवभा ताम।्


ू  ् ९२॥
ु पिररणपवकम॥
ााानगता ं बा

ृ ितलकं गाऽकः।
दाौ भना का
ू ं समा िवचरत
पजा ् ु तिपवारः॥
े सखी ू ९३॥

--------------------------------------------

िदँयपा सभाजनमारं कडमिभतः िऽःूदिण ं
पिरॅा तको े त ं विं सा
ं ूा
लिलतािदतिािवास ु भजनीयिवया पिरिष
ु े
तडममखलायाः पिरत उदगम ै ूागम ै दभः
ु वा  पिरीय  पलाशायोरतर पऽ ैदव
कशै  पिरक
ु े ु ािभमतािदसिजा
म े विं तदिभतः ूागािदकडकोष
ाा ॑ ौ अय े नमः इित म े विं सम  ॑
ौ िहरयाय ै नमः इािदिभः ािभमतािदिभः सिजाम ैः
सम  लिलताहोम े तिारणपवू 
ौीिवातृतीयखडिदनिनाा ं ूितिजं नवनवातीा

ै ास ु ूक
तदिना होम े तिामः ाहा े ं
 िनन ैमीिकमलहोमषे ु विं
नवनवातीा
 ु तऽ ूोिवमहं
तिािवमहं मलकमस
ू े ैकै काित ं भजनीयिवया िनन ैिमिकयोः
तजाबमण
षोडशाती घृतने ा का े

तूोि ं
ैाती ा लिलताहोम े
नाथम ैििथिनया तिनिनयााारण ू
े भतम ै
तिदतरिनाहोम े नाथम ैरव ्
े ा ूावत पिरिष े
विं दव

िवभावयन ााधारशिपमहाविना तादा ं
 ं तौ दा तना ितलकं
िवभा पिररणदभािदक
ृ तिािवा ं तसामाव
का ं  ूावास ं
ु 
कािदित। ू
बरकमस ु ९४॥
 ु अिभचारािदष॥

--------------------------------------------

p. 576) ू  ु होमषे ु िविधरषे उदीिरतः।


बरकस
तषे ु तोमकरण ं समा े िनशथा॥ ९४॥

् ू े
ु  सजयथा।
सां िवयाान ं कात
िनबम ं ततो िन ं तिवसिवया॥ ९५॥


िमथनािन ् ू े ूणमदिप।
च पाशत पजयत ् े
ु े ् ९६॥
ू  ु े पािह मािमदीरयत॥
मले पवमिदत


एव ं त े किथत ं सव कडािदष ु समीिरतम।्
ू ू
होम ं त ं िऽिवध ं ूों लसपरतः॥ ९७॥


ू ं परोरिन पटल
ल े सगीिरतम।्
इतर िवधान े त ु यािन यािन
े ु ९८॥
तािन त॥

ूोािन सकलानी ं होमाीमवायात।्


िवनाशयदरात होमःे पापािन चानः॥ ९९॥

--------------------------------------------

े 
तिािदिभवाितिम  ैः षिः ोकै ः
रै ा

बरहोमानर  तदथ
ं ताथ होमः कः
ू ु 
पविदनिनािमथनानरणसिहत ं

सपरहोमयोरपटल े

वमाणूावसिहतमिनगमन ं तलोपिदशित। तऽ
े िवया तिािवया।
िनशः ूितिदन।ं तथा उूकारण।
सजयत ्
ू े तिनािमित े िनबम ं तिाया
शषः।
ू ू
ं ततिापजानर।
िनपजाबम। ं तिवसिवया

पिवशपटलोतिनिवया े शषः।
सहित ू  ु े
े पवमिदत

षोडशपटले ूोचतःषिकोाक।
े पािह मािमित
अराकमिमित शषः। ू
े स बरहोमानरं

 ं कडािदष
साधकक। ु समीिरत ं कडािदष
ु ु

े  ु  े े उरिन ्
ं तिवशष।
मखलानािभयोािदिनमाणिवधानमीिरत।
ािऽश ू
ं े पटल।े इतर लहोम। तानीोरऽ
े ्
े ं इ ं होमात ूोूकारहोमात।
ूोानीतिश। ्
--------------------------------------------

p. 177) नासामि होमने नानवामपीिर।


्  ् १००॥
ताोमने सकलं साधयते सववाितम॥

िवातमयी ाििरित सक ् समीिरता।


् ृ
अा िनफालनाि े तं ासात कतम॥् १०१॥

इित षोडशिनातषे ु ौीकािदमत े कडिनाम


ु ृ  एकोनिऽश
ं ं
् २९॥ ॐ॥
पटलम ॥

--------------------------------------------


पापािन अमलािन। नासािमतदराितिवषयः।

नानवािमतदिभमतिवषयः॥ १००॥

इित षोडशिनातषे ु ौीकािदमता पिरपण


ू  त

ूपसारिसहराजूकाशािभधानन ु
े सभगाननाथन

िवरिचताया ं मनोरमााया ं ााया ं षोडशिनाना ं
े ं
लोककालतादाािदूकाशनपरमकोनिऽशपटल ू 
ं पिरपण
परामृम॥् २९॥ ॐ तत॥्


मसा े ं े
न सि यायकोनिऽशिन ्
पटले कताः।

 ं
अिऽशदिधका ाामाः शतऽयात ्


िऽशपटलम।्

ु े
अथ षोडशिनाना ं सामाा वादवताः।

तासा ं चबं तऽ पजाबम े १॥
ं सवदािम त॥

तलािन च तोमिवधानािन तथा विलम।्



सहोमिवधानािन तलािन परं तथा॥ २॥

े ण ु दविश
बमण े े ूोािन फलिसय।े
 भवन
य ैिवना ु 
ु े माः सव िनला ु ् ३॥
ीवम॥

ु ृ
चतरॐाकितः किदसरः  ृ ्
ु सवनाशकत।
ु त वधाय ैव सव दवाः
परा ु ् ४॥
े मम॥

ु ु ु
ृ िनहमा
का ैरवोऽभवरात।्

आवयोिरासाय मामाकथयदा॥ ५॥

--------------------------------------------

ू  े ं े पटले षोडशिनाना ं होमाथ


पविकोनिऽश
ु  ु
मडपकडािदिनमाणिवधानमपिदँयानरं षोडशिनाना ं
ु े
सामाा वादवताः ू ं तलािन
तासा ं चबं तऽ तजन

तोमिवधानािन तिलं सहोमिवधानािन

परहोमिविधोपिदशित अथ षोडशािदना े इने
अशषत
े िऽशन
ोकशतपण ं े पटलन।
े तऽाथ
े ु
षोडशािदिभीविम िै िभः ोकै ः
 ु
पटलाथाानानानवै ु  सवमाणा ं
धण
ु े
न ै ं चोपिदशित। तऽ तासा ं वादवताना। े त े तव।
ं तऽ चब।
ु े ू
तलािन वादवतापजाफलािन। तोमिवधानािन
ु े
वादवताहोमिवधानािन। ु े
तथा विलं वादवताविल।
ं तलािन

सहोमफलािन। ्
परं तथा परहोमात फलािन े उिानीित
बमण
े दवशीित
शषः। े े ु
सिः। ु ैः। ीवु ं
य ैः ूोवानानित
िनितम॥् ३॥
ु ृ
चतरॐाकितिरािदिभ े इःै सिभः
 ु े
ोकै वादवतोिकारण ं ति ं ता
ं ं

तजाकरण ू
े ूवाय ं पजाफल

तबािदिवधानकथनूावसिहतमपिदशित।  ृ ्
तऽ सनाशकत

सूािणना ं िहसातरः।

--------------------------------------------

p. 579) कथयााकमधना ु ु
ु तापष त।ु

दपशाि ं नचन ु ् ६॥
े े िवमासीपितम॥

 ूों िनधन ं त ःशकम।्


ु े त ैमया
इ
खाा तमवनौ त शरीरे ापयथा॥
े ७॥

िनश िऽपाशिःाबमणाय वै।


िनयो तषा ू ु
े ं य े पजािवमखा ृ
ैः कतािन ु ८॥
त॥

ुृ
सकतािन ु  े
ु  तािन च कवत।
समादृ

ताषामन ु  ं सदा॥ ९॥
 ु ूहं कवता
ु े ु जाय े न ैवाशभकथािप
शभावाश ु च।
तबािदिवधान ु ण ु सवदािम त॥
े १०॥

ूादिणोदक ् च का ू
ृ वै दशसऽकम।्


त ैरकाशीितकोािन जातािन ःु समािन च॥ ११॥

--------------------------------------------


त असर। े ॄादयः। क
दवा ृ े ु े
सममिमनन
ू 
पवऽायः।  ः आवयोः शििशवयोः। तिरासाय
त ैदवै

असरवधाय। े
मा ं िशव।ं अाकं दवाना। ु  े
ं तिवशष।

दपशाि   ं
ं अवािभमानोगविनवापण।
े 
नचपशाि ु ु ु े उे सतोित शषः।
ं कथयिस। तने वापषासरण। े
 िशवन।
त ैदैवमै या ु ु
े िनधन ं मरण।ं त वापष।
ु ं त असर।
ःशकं र।ं त ं असर। ु ्
ापयते ाथिणच
 ्


बलाििदथः। ु
 अ िऽपाशिदरऽायः।

िऽपाशवानािमित शषः। ु
े अयमऽायः तासर िनधन
ःशकामवनौ खाा तरीरे िनःाबमणाय दवाना
े ं
् े
िऽपाशत ितिदित मया दवान ् िनयो ूोिमित। तषा
े ूित े ं
े ू ु ैः।
ं त ैः पजािवमख
दवाना।
ृ ुृ े
कतानीोरऽसकतानीतिश। े े ं
ं तातोषा
े ं
दवाना।
े 
तबादीऽािदशवताििततदातबूितािदिवषय
◌ः। त े तव॥ १०॥
ूािगािदिभरीिरतिम ु 
ै तिभः
े  ु े  ु
ोकवादवताचबिनमाणिवधानमपिदशित। तऽ त ैः आािलत ैः

सऽैः। समािन समारालािन। तषे ु कोषे ु नवकोानीयः।
एकं त ु कात ्
ु  एकीकािदथः।
ु   तिहः एकीकतनवकोकािहः

--------------------------------------------

p. 580) तषे ु म े नवैक ु कात ्


ु  कोािन तिहः।
ु 
एकीकािकोािन िद ु ूागािदष ु बमात॥् १२॥

तततषु ु कोणषे ु ितऽचततः।


 ू ु

िधा कात ्
ु  कोणकोाौ ु
 पनः॥
तायोः १३॥

ु 
एकीकाथा े े तीा ं िद ु मतः।
े ं भवि
एकमक े  ं ् १४॥
ं बिहािऽशदीिरतम॥

सवम ्
े यजते सॄाण ं कमलासनम।्

हमाभ चतव े ् १५॥
ु  ं वदायनशीिलनम॥

--------------------------------------------

ु ु
े चतषकोणष
वीािमित शषः। े ु एकीकतकोनवकान
ृ ्

 ू ु
े ितऽचततः
वावीिथयोिरित शषः। कोानीयः।
 ् सऽबमण
ूितकोण ं कोय ैकै कितक ू 
े तायोः

मवीिथकोपायोः। े े को े इित शषः।
े तीा ं
मवीा।ं मतः एकीकतििकोयोिरित
ृ े
शषः।

बिहवावीा ं ािऽशत ्
ं कोानीित े एतं भवित
शषः।
ूादिणोदक ् च समारालं
ू े ैकाशीितसकोठािन
दशदशसऽाालनन ं िना त े
े ृ तदरवावीा ं पिरतः
कोनवकमकीक

षोडशसकोािकाया ं ूितिदश ं ऽीिण ऽीिण
े ृ तीा ं
कोाकीक
ु ं
ूितकोणमकैे कबमणाविशकोचतय

ु  े ु ूितकोणमकैे कबमण
तावीिथगतचतिवशितकोष े
कोचतय ्
ु ं च ैव ं बमात ूितकोण ं कोय ं
 ू े िधा का
ितऽण ू
ृ सय
ु  े कबमावताका
कोणचतयाकोयाकमकै े

न ं पिरक पनितीयवीा ् 
ं तत कोणोभयपायोः
कोय ं कोयमकीक ु
े ृ पनीा ं ूितिदश ं म े
िशमकैे कं कों वमाणबमादरासाथ

पिरक पनावीा ं ािऽशत ्
ं कोािन
ं े े ं
ािऽशवताानाव
ू ु
सयारासानकोचतयवज 

िऽपाशवताानािन भवीित॥ १४॥

सवम 
े इािदिभः समीिरता इै ादशिभः
ोकै िपाशा ु दवतानामािन
े ूोचबे ूोानषे ु
तासा ं िितबम ं ताममाोपिदशित।
ं 
तऽ सवम े
ृ े तिहदनरवीामिभ
एकीकतनवकोाकान।

--------------------------------------------

p. 581) े े
ूागािद तिहािप यजदतान ्
ूदिणम।्

 िवव ं िमऽम ं महीधरम॥् १६॥


आक

 े े
कोणाकोयोरकमकमौ च तय।े
् ू  िूय॥
ू े पववत
वादीशामिभतः पजयत ् े १७॥

सािवऽः सिवता शब इिजिितयौ।



े त ु नामतः॥ १८॥
े ूोाऽौ
आयापवकौ चित

  े  े ्
कोणाकोणपाादीशामयत।
अौ बमण 
े तारा ैनमो 
नै ामिभथा॥ १९॥


अानिप च चबिन ्
ूोान ्   े ्
साथायत।
ु  ं भकं िपिलिपकम॥् २०॥
स गहामण


चरकी च िवदारी च पतना े
च महिर।
े िदश ं ूित॥ २१॥
बिहरीशािद पिरतो यजदौ

 जयः शबभारौ।
ईशानाथ पजो

सो वषोिर ू 
पवाशाकोगाः बमात॥् २२॥

--------------------------------------------

े ृ े ु चतषु ु ानष।
तकीकतकोऽयाककोऽयाकष े ु

एतानाकादीन।् अ ं चतथ।
ु  अौ दैवतानीित शषः।
े तय े

वादीशामिभतः तदकोय े
 
विकोणगताकोयादीशकोणगताकोयािमत ्
हः। पववत ्
ू  ूादियन। ु
े िूय े इित सिः। ितयौ िो
िजय। त े दवाः।
े  ्
अौ अनरोकवमाणसवादीन।
तारा ैः ूणवाः। नमािै रनने ताा ं

चतथिवभं चोत।े तथा ूादियन। ्
े अान ूोान ्

ॄादीन।् तथाचयत ्
 े ूोबमण  े ्
े तामम ैरचयत।
 ू  
 प नामािन। चरकीािदना पवान
सविमािदनोरान

नामऽय।ं महरीित ु
सिः।  ं अौ
विहः सववावीा।

दवान।् िदश ं ूित ूितिदशिमथः॥
 ईशानािदना

--------------------------------------------

p. 582) ू च िवतथो यमोऽथ गहरकः।


अिः पषा ृ
ग भृराज मृगो दिणकोगः॥ २३॥


िनऋित तथा दौवािरकः समीवकथा।
ु ु
वणः पदासराशोषरोगकाः॥ २४॥
े ु ू एत े यथाबमम।्
पिमाशाकोषपा
ु 
वायनागथा ु
मः सोमो भातकथा॥ २५॥

 िदितरवमिदित
अगलो े यथाबमम।्
े ू ं े ु दवतााः
कोशरसष े समीिरताः॥ २६॥

ु ं कोणसऽतः।
ितीयवीिथमचत ू
ृ चता
का े े ूागािदष ु यथाबमात॥् २७॥
ु  तव

--------------------------------------------

े नामाकम।् अििरािदना ोकन


ोकन े नामाक।

े नामाकम।् एत े न ैऋादयः।
िनऋितिरािदना ोकन
ु 
(वायिरािदनोरान नामपकम।् अगल
 इािदना पवान
ू  
 िदितिरित पददः।
नामऽय।ं तऽ अगलः े ताः वाादयः। एतं
भवित ूोे चबे एकीकतनवकोम
ृ े ूोप ं ॄाण ं
े ृ ु े
तावीा ं ूितिदशमकीकतिऽिऽकोाकानचतय
ूागािदतः
 ु
ूादियबमादायकादतरीिथतावीोः
 ू 
ूितकोण ं ितऽाालनोायकोाके

वादीशा ं ूादियबमात सािवऽादीन ्
अौ

पनवीथीूितकोण ं
 े े ृ े ु अस ु
िशकोणपायकीकतकोययोष
ानषे ु वादीशा ं ूादियने सवादीनौ
 ु
पनः
 ं े ु
सववावीामीशानकोािदािऽशोष
े े
ूादियनशादीन ् ं े ं तामम ैः
ािऽशवा

ूणवािदिभनमोऽ ू े
ःै पजयिदित॥ २६॥

ितीयािदिभािन िै िभः ोकै ः

ूोवाचबमवीा ं
ु े
ूितिदशमकैे कबमादविशकोचतय
ु  ु
यगािदवणासबममपिदशित। ु ं
तऽ ितीयवीिथमचत
् ू
ूितिदशमकैे ककोबमात कोणसऽतः ू
कोणसऽाा े े
ं तव

एकै ककोानचतबमात ्
ूावत ्
ूादियात।् ूा े

ु े
ूाोानचतय।

--------------------------------------------

p. 583) ु   
ूा े यगाणपायिनाणानािलखत ्
े बमात।्

 ् २८॥
ूागािदष ु तथा द े िनाणाणदयाणकम॥
 ु
ू ु 
पिम े भिमतोयािवायकािकान ् े ्
िलखत।

उरे पजयामीित े तान॥् २९॥
िविलाऽ यज

े ं त ैनत
ूक ् ु े चतरॐिदखः।
 े कड ु े ु
ु ः ौिघृतधातु ैः बमात॥् ३०॥
ॄीिहमयवै

े वा।
अोरशत ं वाोरिवशितमव

े ं त ैन
ूक  ै पायस ैः॥ ३१॥
 े ै

विल तषा ु
े ं कत 
पायस ैनाित ैः।
 ू ं ु ् ३२॥
सिसत ैधकदलीफलापपािदसयतम॥

--------------------------------------------

ु   ्
 तालीन
यगाणपायिनाणान ु 
ं यगाण
 
पयायिनाणऽय। ् े तथा
बमात ूावादियन।
 ु े
े द े दिणपाकोानचतय।
ूादियन।
 ु  ं उदयाण तिनिनाणऽयथः।
िनाणानदयाणक  े 
ु े भमीाािप
पिम े पिमकोणानचतय ू
पमहणम।् कािकान
 ्
ितीयािवभान।् उरे
ु े पजयामीित
उरकोानचतय। ू 
चारािण। अऽ चबे

। तान ूोान ् ् २९॥
ॄादीन॥

ूकिमािदना ु े
पायस ैिरने ोकयने वादवताना ं

होमाथ कडािदकं होमिायाितसाोपिदशित।
ं तऽ
त ैः ूोनामम ैः ाहािै रथः। ् ु
 नते जयािदथः।

ु ु अऽ सििदात।् इिदखः
चतरॐिदखः ु

ूाखः। ् कबमात।् वा िवक।े तत ्
बमात एकै
ं ु ु े ूाखः
े एतं भवित चतरॐकड
ूोसालनन। ु

ूोूकारण ु
े विापनािदपरःसरं तऽ (?) का

ौिािदऽयातु ैॄािदिभििभः पायस ै ॄादीना ं
े े किण
ूकमकै े ूोसयोरतमसा
ं ं
ु
आातीजयािदित॥ ३१॥
े तषा
विलिमािदना ोकन े ं विलिवधान ं तािण चोपिदशित।

े ं ॄादीना।ं धकदलीफलापपािदसयतम
तऽ तषा ्
ं ु एतत ्


िबयािवशषणम।्

--------------------------------------------

p. 584) एव ं िसहगत
ं ू  ं ूितवरम।्
े भानौ पणाया
ु ू
गहे े वापजाया  बमात॥् ३३॥
ं मडले सवतः
ु 
कािवस ्
े िवूान िनाभान ्
यथावलम।्
् े ् ३४॥
ै  ु ै ु भोजयत॥
ऽयादहीनान िविवधधरा

ु े
भो दिणा ं दाथाशि सम  तान।्
एव ं िवदधतो गहे े नाकाण ं कदाचन॥ ३५॥

ू े
न वालमरण ं ािधभतूतािदकािन च।

न सपपीडा ु
नाोकलहाशभािन च॥ ३६॥

ु ु िभाक।्
पऽपौऽधनारोयपशदासीसमृ

ृ े ३७॥
अरोगी िवजयी ातिरं जीवित तह॥

--------------------------------------------


अपपादीऽािदशो े ु
घृतािदिवषयः। एतं भवित उष
िऽपाशानषे ु उािन िऽपाशैवताावा
ु ू
गपधपदीप ैर  पायसने तोि ैवा  ूक
े ं

विलिसािन िनवानरं अािन पाऽारे यथाान ं िनवँय

ु ैरावतर
रारोीशी खपािणः खपािणिभः पष ृ े
े ू े े
दवतायतननदीतीरूातवनितमलानामतमूदश
िडले यथाान ं िनि पादनपरििभः
े सा
ृ े गाऽो दवताा
ौीिवाजापी गहम े े
भविदित॥ ३२॥
 े
एविमािदिभभविद ःै सिभः ोकै ः ूितवष गहे े
ु े 
वादवताचनकाल ्
ं तिवस े िनाचबोपािबमात तलं
ृ े  
राजािदगहातदचनावँयकता ं तदकरण े
ूवायोपिदशित। तऽ एव ं ूोबमात।् गहे े साधकगह।
े े
ु 
मडले ूोगहे े (शवे ?)। कयािद ु ू े
वापजायािमनन
ू 
पवऽायः। ु े े िनाभान ्
तिवस े वादवतोपाििदवस।
षोडशिनाभान।् ऽयादहीनान पषऽयादहीनान।
् ु ्

ु ैिरऽ आशितररसपकिवषयः। तान भान
मधरा ्

ू े
भतूतािदकािनऽािदशः ृ
अपारकािदिवषयः। ु
अशभािन

--------------------------------------------

p. 585) े
राजवँमस ु सवऽ तथा च मिहषीगह।
ृ े
े े ु परु े तथा॥ ३८॥
सिचवामासनानीभवनष

्  ु ूोिस ै त ु दिशकः।
िवदात ूितवष े

न चाथापफलै े
ः शोऽिनश े ् ३९॥
ं भवत॥

िऽलोहाँमतलतम े हूमाणक।

े ् ४०॥
तैवतनामािन मायागभ  समािलखत॥

् ू े सपिकवासरै
तऽ तान पजयत ् े ः।
े े
ापयँमस ु ािप िनशािप तऽ वै॥ ४१॥


रान ् े ु कात
दवताबा ् ु
ु  पािलं िऽशः।

तँममल ु  ु ४२॥
ं मामपरखवटकािदष॥

ु े
िवदादिखलं िशशा ै समृय।े

--------------------------------------------

 ु े
दािरादीमलािन। तहृ े अिचतवादवतािभः ृ े
पिररितगह।
सवऽ राजिनवासानषे ु मडपािदष।ु तथा च मिहषीगहृ े
े ु तथा सविदिविद
राजमिहषीणा ं गहृ े िविनवासानष।  ु म े

े  तरवधारण।
चथः। ् ु े ृ चते ्
ू न कता
े नचते ूोबमाादवतापजा
॥ ३९॥

िऽलोहािदिभः समृय े इरििभः
े 

ोकै रिधकरणषे ु वाचबिनाणिवधानािदक
 ृ
ं गहािदष ु

े ु
तिता ं तलोपिदशित। तऽ िऽलोहाँमतलष
े ु हूमाणके िवारायामाा।ं
िहरयताॆाँमतलष।
े तषा
तैवतनामािन ूोािन ितीयाानीित शषः। े ं

ितीयां पजयामी तबे लनोपिदात
े े ्

ू ु े े ितीयािवधाना। मायागभ 
भािदनामचतयिवलखन
े े तऽ चब।
खोदर। ् े ् ािप अनपहतदश।
े तान दवन। ु े े तऽ ािपतदश
े े

। िऽशः िऽवारादहीन।ं खवटकािदिऽािदशः
् ु े
े वादरताचब
पनािदिवषयः। िवदात ूोूकारण े

ूितािदकिमित शषः॥ ४२॥

--------------------------------------------

p. 586) ू ः परा ै होमैः िसिं ण ु िूय॥


ततः सै े ४३॥


मलाधारक ु
े वौ कडिलागािमिन।

वावाचकप ूप ं जयाथा॥ ४४॥


यनावयोः े जायत े हवनने वै।
समो दिव

तिधान ं वद ूा शो समाधना॥ ४५॥
आधारे विसान
ं ु
ं कडिलाः िित ं ततः।

ू ं तिया ं सव वद म े िवशदं ूभो॥ ४६॥


तिप


ण ु व े िवधान ं त े सिवरतोऽधना।
ू े परम॥् ४७॥
े या ं ौयत
ूाणािहोऽिवित

--------------------------------------------

े  े ोकन
तत इािदना वै इनाान ू
े सपरहोमै


िसिकथनूावपरःसरं सपात ् ू
ं े सहोमिवधान ं

तैभवोपिदशित तऽ चः समाहार।े िूय े इित सिः।

मलाधारके षोडशपटलूोप।े वावाचकप ं
े यने िवधानन।
ं तथा वमाणूकारण।
वावाचकाक। े
आवयोः शििशवयोः। एतं भवित
ू ु ु
मलाधारकडिलनीशिमखगािमवौ वावाचकाकं

ूप ं तथा जयात यने हवनिवधानने आवयोः समः साधको
जायत े इित॥ ४४॥
े  े ोकन
तिधानिमािदना ूभो इनाान े

तिधान ं मलाधार े विसान
ं ु
ं कडिलाः िित ं
े पृित। तऽ तिधान ं
ू ं तिया दवी
तिप
ू ं ूा शो इित
सहोमािवधान।

पदयमीरसिः। अधना ्
ु अिन पटल।
े तिप
ू ं

कडिलनीप ु
ं तिया ं कडिलनीिबया। ु ं
ं िवशदं स।
े ु
ूभो इित दवसिः॥ ४६॥

िवािदिभः िकन  ु 
ै तिभः

ोकै िधानकथनूावपरःसर े ु
ं तिाना ं वष

ूशि ं तैभवािदकोपिदँयािन पटल े
े ूोतैभवशष

--------------------------------------------

p. 587) ु ्
याा विनतागभ न ूयाित नरो ीवम।
े  ् ४८॥
ययायासरिहतमना पिनवहम॥

े े ान ं िनःशषकषम।
यनः शिवौाः े ्


सखाद े े ् ४९॥
ं ग ं िवमय ं िचवदनात॥


अऽोशषमिखल ु
ं े पटले टम।
ं षिऽश ्

ूदँयत े ततऽ वणयािम


 च िकन॥ ५०॥

िनािनोिदत े मलाधारमऽि
े पावकः।

ृ े च ूभाकरः॥ ५१॥
 ं ूािणना ं तदय
सवषा

ू  ॄराधमा वितः।
मिन
तयाकमवे ादाा िना िऽखडकम॥् ५२॥

--------------------------------------------


षिशपटले वमाणं कथयित। तऽ िवधान ं
ू ं अधना
सहोमा। ्
ु अिन पटल।
े यिधान ं परं
िनरितशय।ं विनतागभ मातदर। ्
ु ं यत यायासरिहत ं
  ृ े
चादिणाथयकचाायणाायासानपादन ्

े  ं
उसान मा। अनापिनवह
े  ु े
ऋिवशषिगपिानपात ् े े ावे
भदूतीतः

िवलयनानसानमाऽा। े े ान ं
यनः। शिवौाः
सिवकिवलयपात।् िनःशषकष
े ं ितिराभावात।्

सखाद ु
ं िवे मनसो िनानिवलापकात।् ग ं िन ्

अिहतात।् िवमय ं िचवदनात


े े ्

े ् े ततात॥्
ं अऽ अिन पटल।
ातृानयाकािमय।
५०॥

िनािदिभ ू
ैिरःै पिभः ोकै ः सप ं

तदनसान ं तोमूकारोपिदशित। तऽ िनािनोिदत े

िनािनपटले ूोे तत तोवत ्
ित े दय े अनाहतचबे
ॄराधः िशरःकपाले ॄरपद े णधोभाग े
ु ू 
े तयाकं अिससोमक
धोमखपम। ं
आािनािऽखडकं ौीिवाखडऽयम॥् तषािमािदना

ोकन ू
े ैतं भवित मलाधार े वाकं ौीिवायाः

--------------------------------------------

p. 588) े ं ऽयाणामै ु मनसा भावयथा।


तषा े
े े
गमागमाा ं तजोिभषामोज े ५३॥
ैः िशव॥


तथा सिमं तजय ु
ं वाथ तयम।्
िचिवकिवधरु ं भावयदता
े ु यत॥् ५४॥

तषा ु
  ूागाना
े ं ऽयाणा ं वणाना े वै।
ं बमण
ाामतम ं का ु ं जया
ृ पिटत ु त ैः॥ ५५॥


पिटतान ् ु
भानणः ं े त
 राारण  ैः।
ु ु ु
 जयािलाशयः॥
कडलीमखमागाौ ५६॥

--------------------------------------------

ू  ु
ूथमखडममखूसृ े
ततजादािदॄरा ं

ू  ं ौीिवाया ममखडमभयतः
दय े सयाक

ूसृततजादािदक ू
ं मलाधारा ं ॄराग
े ु 
ॄराधःूदशाधोमखपकिणकाया ं ौीिवायाः

तृतीयखडं चाकममृतमयनाधोमखूसृ
े े
ततजात ्

ू े ं तजयाक
तदािदकं मलाधारामव े ं खडऽय ं
ु े े ू ं तयमनसा सह
गमागमानसाननाोमकीभत

ाान ं च भावयिदित। े तय ं
तथा ूोूकारण।
ु ु े
कनकािदिभमकरािदभदविदित े िवकिवधरु ं भदरिहत।
शषः। े ं
तषा ू 
े ं ऽयाणा ं अिससोमाना ं िधकरण े षा।
वणाना ु
 ं ूागाना ं पदश े पटले अकारादीािदना
ु े ोकनािभूतनााना।
चतःषितमन े े े ं
ू   
ाामिसयसोमाकवगवणऽयातमाा ं
  त ैः वमाणबमण
अतम ं वणवगा ु ैः। एतं
े पिटत
भवित पदशपटलोानां
ू  ु े े
ससोमाककलासनरखाऽयाकऽयािभूताना  ं
ं वणाना
म े सोमाकषोडशरवणः
ू 
साकककारािदतकाराषोडश
   
वणवगाकथकारािदसकाराषोडशवणवग
 ं ितजोमयाा
चातमाा ं वगाा े ं

तिदतरतजोमयवगवण ु
 वमाणबमा ै ैवणः पिटतािभः

ातृानयािकािभः 
षोडशिभः ूो िनिवक े तजिस

वमाणबमण ु
े जयािदित॥ ५५॥

पिटतािनािदिभः समिमःै पिभः ोकै ः

ूाणािहोऽमािदकमपिदशित। ु
अऽ भानणः ु
 कलासन े
ू  े
सयाकरखाककारािदतकारााः

--------------------------------------------

p. 589) ु ु
विभानपटाः ्
ु े बमात।
ैाैनत ्

ु ु
चभानपटाः   ु
ैणजयाथा॥ ५७॥

ु ु
भानचपटाः   ु
ैणजयाथा।

चविपटाः   ु
ैभाणजयादिप॥ ५८॥


विचपटाः े
ैरिप तनतः।
तथा तषा ्
े ं ूाितलोात षोडशाना े
ं नदिप॥ ५९॥

--------------------------------------------

ु  िदित सकारः। तदासन े


षोडश भानवणाः।
े े
विरखाानामायाराणा ्
ं ूितलोमबमात सकार
ूथमभिवतया ताचकपने तदािदथकाराा

विपाः षोडशवणा  उ।े तात ककारािदतकारा ःै
 ु  सकारािदथकारा
षोडशिभभानवणः ु
ै तबमात ्

षोडशिभरिवण। ् ु
 रान तलासन े

सोमाकरखाानकारादाकान।् तारण
े ूणवने
त ु ु
ृ ैिरऽ ाराथ गमखादवगः।
िनलाशयः अनमनाः ता यथा क अस, ख आष इादयः त
ु ु
अःथ इाः षोडश। वि भानपटाः ैः

थकारािदसकाराानामनलोमाना ं ककारािदतकारााना ं

 ं पटाः
ूितलोमाना ं वणाना ैाैः रैः। तत ्
ूणवन त
 ैिरथः। ्
 बमात अकारािदिवसजनायाबमात।
 ्

ता यथा थ अत द आण इादयः स अःक इाः षोडश।


ु ु
चभानपटाः 
ैः अकारािद िवसजनीयााना ं
 ं तकारािदककारााना ं
सौषोडशवणाना

भानषोडशवणाना ु
 ं पटाः 
ैवणः

 ैिरित यावत।् ता यथा
े त
थकारािदसकाराःै । तथा तारण
अथत आदण इादयः अःसक इाः षोडश।
ु ु
भानचपटाः ू ु  ं
ैः ककारािदतकारााना ं भनवणाना

िवसजनीयाकारााना ं चवणाना ु
 ं पटाः 
ैवणः

े त
थकारािदसकाराःै । तथा ूावारण  ैः। ता यथा
कथः ॐ खदं ॐ गधौ ॐ इादयः तस ॐ इाः षोडश।

चविपटाः 
ैः राणा ं अकारािदिवसजनीयााना ं

सकारािदथकारााना ं च पटाः ैः। भाणः
े त
ककारािदतकाराःै । अा तारण ुृ े ता
 ैः इनकत।

--------------------------------------------

p. 590) एव ं ादशधा होममरैः ादीिरत ैः।



ृ तामिखलमथप
का त ैः समम॥् ६०॥


तजयाप ु
ं ादावयोरिप तपः।

अािन चावयोिरागहीतािन ूं वै॥ ६१॥
वपिष

े े
तादवतादहसिगावशािन च।

मि  े समीिरतम॥् ६२॥
तयीभाव ैमव

--------------------------------------------

यथा अकस आकष इादयः अःतथ इाः षोडश।


ु े थकारािदसकारााना ं
विचपटाः

िवसजनीयाकारााना ु
पटाः े त
ैः। तारण  ैः।
अा ककारािदतकाराःै भाणः।
 ता यथा थकः ॐ
ु े
दख ं ॐ इादयः सत ॐ इाः षोडश। एवमूकारण
े ं माणा ं तारण
षिधूकारूोभदाना े

चतरराक े सिप सदायने त े कतसिका
ृ एव िलिखताः।
े ं षिधभदूकारूोाना
तषा े ्
ं ूाितलोात षोडशाना ं
षोडशमाणािमित शषः। ु
े एवमनलोमिवलोमाा।
ं होम ं

िदात होमः  अरैजयािभिरित
ािदथः। े े
शषः।
े ु िनवरशतपभी
उदीिरत ैः ूोष ु े  ैः
ैः षोडशिभम

। अिखलं ातृानथाक।

त ैातृ ानयािभवाचकप
े  ैः िऽिभििभररैः सम ं
े ु ादशस ु
ू ं एतं भवित एव ं ूोष
तदपृथमप।
े े े
भदभीभदमप ैितय

ानमय ैवाचकप े
ैििभििभररैजयाकं
 थमपू ं का
वामिखलमथपमपृ ृ
ू 
मलाधारिनिवकपमामहावौ होमः ािदित॥ ६०॥
े े
तजयािदना समीिरतिमने ोकयने शििशवयोः

याथा प तजयाकिमतरं
े ृ
पाभौितकिवमहागहीताकं ु
मिपोपिदशित
। तऽ आवयोः शििशवयोः। तपःु अनरं वपः।
ु अािन

पाभौितकािन। आवयोः ूावत।् तयीभाव ै



ूोतजयतादाभाव  ् ६२॥
ैम॥

--------------------------------------------

p. 591) ु
तऽ कडिलन ॄिह ु ं म े परमर।
ू ट े

ु ् ६३॥
ता ं वदािम ण ु ूा े रह ं परमातम॥

ू े
मलाधारवातजोम े विता।

जीवशिः कडलाा े तने सा॥ ६४॥
ूाणाकारण

ु ु
ूसभजगाकारा ु
िऽरावा  महाितः।

मायाशीषा  नदी तामरिनश े ६५॥
ं ग॥
ु ु 
े े सा यदा कणय
सषामदश त।ु
िपधाय न णोा िन ं त तदा मृितः॥ ६६॥

एव ं सा जीवशि ु यदा कडिलनीिितम।


ु ्

ु ं याित ादडाहता
िवहाय ऋजता े सती॥ ६७॥


तदा िवूतीितः ात ूािणनामदा ु
पनः।

िनशाकारे भवनिितवत ्
ानः िितः॥ ६८॥

--------------------------------------------


तऽािदना ोकपवान ु
ू   कडिलनीप े पृित।
ं दवी
ु ं स।
तऽ ट ु ं तािमािदना ोकोरान


कडिलनीपकथन ु
ं ूीित। तऽ ता ं कडिलन। रह ं

दिशककटाात ु
े ातमशात।् परमातम
ु ्
ानाकाादााका॥ ६३॥
ू े
भलाधारािदिभः साधक इःै षिः ोकै ः

कडिलनीप ु
ं तदनभावोपिदशित। तऽ तने ूाणाकारण।
े सा

कडिलनी। ु िवूकाशकात।् मायाशीषा 
महाितः
  ता ं माया ं उरी तदाना ऊ
िवसजनीयशीषा।
सरी। ग े इतरऽ
े ु ु े े इ िवशषण।
सषामदश े ं

सा कडिलनी। ु
तदा अासतः। एवमपा। ु  े े ऋजता
तिवशष। ु ं याित
ू  तपिर ौोऽादीियगािमनी।
भलाधाराििनग

ादडाहता े े
ाूरणापर वशा। अदा ता ं
ु ु
ूसभजगाकारतया ु
िताया।ं िनशाकारे भवनिितवत ्


अूकाशतया। एतं भवित यदा ारािपणी

बािका ु
कडिलनी ू
शिः मलाधारात ् ु ु
ूसभजगाकारता ं
े े
िवहाय ाूिरता

--------------------------------------------

p. 592) एव ं ता ं वि े े 
े यो दहे े दिशकादशदिशताम।्

े ॄ परम ं मा ं ामिप च साधकः॥ ६९॥


स वि

ु स िवयः
जीवः ु
े शाासमानसः।

अृपयपाप  ू
शोकहषाितभिमगः॥ ७०॥

े ु 
रागषिविनमसिबयाफलः।
ु ाधीनया
िनपािधकसः े े ु
यतः॥ ७१॥

दहमाऽयाऽ ु
सम ितिनयोः।

समािरिमऽकाणगणशीलदयाितः॥ ७२॥

े ु साधकः।
ु लोकष
एव ं स किथतो जीवो
ू े दा
इतरः पजन ु
े भजन े च सकौतकः॥ ७३॥

े िसिभायािदतरो
कालन ू ःखभाजनम।्

जिभिभः ू िवाधनोवैः॥ ७४॥
िो मख

--------------------------------------------

उ गता ाा िवलदहािदियारा


े  िव ं
िविनग

कबलीकरोित तदा िवूतीितभवित। ु या
पनः े ू
यदा मलाधार े
ु ु
सा ूसभजगाकारमाऽपता ं याित तदा िनशाकारे

भवनिितवत ्
तिूतीितः न ािदित। एव ं ूकाशकर। ता ं

कडिलन। े े  ं दिशकोपदशदिशता।
दिशकादशदिशता े े  ं मामिप
िशव ं शि ाम॥् ६९॥
ु इािदिभः साधक इरै ििभः
जीव 
ु ु
ोकै जवलणमपिदशित। े
तऽ असमानसः इित पददः।
 ू
शोकहषाितभिमगः 
शोकहषयोरिप पारं गतः।
िनपािधकसः ु
ु भावसोषयः। े े
ाधीनया ु
यतः
े ु
अपरूिरतबिः। े
समािरिमऽः रागषाभावात।् जीवः

ु परमाथतः
जीववे मः  ानीाभावािदथः॥
 ७२॥
े  े
इतर इािदना योिनिनाान

ोकनोानरिहतािप े
दचनात ्
 कालने तििः भितः

तदचनािदरिहत ूवायोपिदशित।

--------------------------------------------

p. 593) मदैु िचः सधोधो याित योिनष।ु


िनास ु भिभवन
ु े ूीण े पापकिण॥
 ७५॥

् ु
जायत े यलाोके भवते ूगलणः।
े ु दवताः॥
नरो भवि ता ं भिं ूा लोकष े ७६॥

ु ु
ँय े भानचारबधजीविसतािसताः।
अ े च लोकपालाािूासदः॥ ७७॥

े िनािभः सशानघ।े
बना िकं परं दिव
न सि दवता 
े िवााा एव सदा॥ ७८॥
भावयाहमािप िऽकाले िवमहाितः।

--------------------------------------------


तऽ इतरः ूोानरिहतः। दाः  ू
सवकारणभताया लिलतायाः।
कालन ु
े भपासनािदगौरवलाधववशात ् े
कालिौिवलनन।

इतरः तािदरिहतः। जिभविभः
  िविवधजिभः।
अपरमाथानसवै  ू  अिववकी।
मखः े

िवाधनोवैिरतरऽ मदैु िर िवशषणम।
े ् उिचः

 
काकानरिहतः। अधोधो याित योिनष ु नीच ैनच ैिवषयष
 े ु
 ७४॥
परवशो भवतीथः॥
 िै िभः ोकै ः िनास ु
िनािािदिभरित इरै ा

भदल े े े
ं तिवैभव ं िनावैभविवमहाितनरण
तपाि ं चोपिदशित। तऽ ूीण े सकटाािदिभः।
ु 
पापकमिण
 ु 
अानवासनापहतकमिण। यलािवलात।्

ूागलणः ु
जीवलणः। ु
नरः ूागलणो

भविदयः। ्
ता ं भिं अिन पटले वमाणपा।ं

दवताः े
इ भवीननायः। लोकपालाा
ं े
इऽाशयिशोिटदवतािवषयः। तिूासदः
 बना भाषणन।
उपभिूा ैाः। े सशाः अनघ े इित

च पददः। ू 
भावयामी ता एव इनने पवऽायः। अहं
िशवः। ऽीकाले साऽय।े िवमहाितः िवमहः। अनने
े 
लानानामिप साऽयोपारवँयकता े
किथतित
 ७८॥
सदायाथः॥

--------------------------------------------

p. 594) 
तणाचबा 
महा तवदिशताः॥ ७९॥


िविधिविशवां तासामवे िनजया।

े या यााायिवमहाः॥ ८०॥
अा दवता

ु ्
परप ु वािम होम े महदतम।

यििः िसपाणा ं ूागाना ्
ं भवते सदा॥ ८१॥

े ं न भवावः
अषा े  यो महान।्
तथा सा

ूीणाशषपापाना े ् ८२॥
ं भिः ासिवनाम॥

--------------------------------------------

तणािदना 
ोकोरान
ं काचबारमहाणा ं दशा ं
पिवशपटलूोमातृ

तिितप ारयित। तऽ तणाचबाः

िनाकमातृकावणाचबाः॥ ७९॥
िवधीािदना ोकन ू
े िऽमनामदवताना
े िनाना ं
े ु
ािवमहाकमपिदशित ु
तऽ िविधिविशवां
ु े
। तासा ं षोडशिनाना।ं िनजया
ॄिविाकं

या। े ू
अाः अतषपिदाः। तयिवमहाः
चबारषोडशिनामयिवमहाः॥ ८०॥
े  े ोकन
परपिमािदना महािननाािधकन े

परपहोमकथनूावपरःसरं िससासाधकािदऽयषे ु
े ु े ं
िसानामवे तरहोमयोयतािमतरषामभयषा
ु  े े महदत
तदयोयताोपिदशित। तऽ तिवशष। ु ं

समभदिवलयनाकात।् यििः परपहोमभाविसिः।

िसपाणा ं ूागाना ं अिवे पटले
ू े ं साधकसााना।ं भावः
ं अषा
ूोसहोमिसाना।
े तथा िसवत॥् ८१॥
े शषः।
परपहोमित

ूीणािदना  तरहोमभाविसाना ं
ोकोरान
ु ं दीक
अनभाव ु
ृ िनास ु भपलिकरणमपिदशित।
ु तऽ

ूीणाशषपापाना े 
ं दिशककटाािदिभरीकतवासनाना
 ृ ं
 ् ८२॥
े ं िविदतपरमाथनाथसवािदतराणाम॥
। तसिवना े

--------------------------------------------

p. 595) िनािवास ु भाना ं लण ं ण ु सिर।



ु ं
आमिकासशयं ू 
सोषो िनपणता॥ ८३॥


सिखता ािगता ान ं कतम
ृ ता।

अकापयमदीनं परिचािनमः॥ ८४॥

दयालता मनिमवैष ं मनःितौ।


लाभहाोः ूीितरोषाभावः काणशीलता॥ ८५॥


काणािभिनविशं  ्
सदा काणकीनम।
ु ं या
अकाणकथालापवैम े िितः॥ ८६॥

 भों
सदै ृ न ैिकमिजता।
 ु ू ं सीतिूयं वाितायः॥ ८७॥
सानक
--------------------------------------------


िनािदिभ ु
ै इःै षिः ोकै ः सूावपरःसरं
े ं ूोिनगमन करोित। तऽ िनािवास ु
िनाभलणोपदश
षोडशिनाना ं िवास।ु सरीित
ु े ु
दवीसिः।
ु ं
आमिकासशयं 
परमाथपिरानात।् सोषः


अवािवषयछाभावात।् िनपणता
ू 
े ु
े सिखता
दशकालानविभावन।
ु े ािगता नरप।
ापरमानानभवरसन। े े ं ान ं
ु ं कतं
सदनसान। ृ ु ु
गचरणनिलनयगलभजनपरं

े अकापय
अ ता इतरानपा। ु
 ं ििवषयमिँय

महाूयसिह।ं अदीनं अिभावः। परिचािनमः

भदरािहात।् दया ता सवूािणष।
 ु मनिं उदरभावः।

अवैष ं मनःितौ लाभहाोः लाभहाोः



मनिताववषिमित 
वायः। ूीितः रोषाभावः सवूािणष ु

ूीितः कोपाभाव। काणशीलता मलाचरणभावता।



काणािभिनविशं  े
मलकिभिनविशं

काणकीन ं मलभावाना ं महता ं
ु ु ं अकाणषे ु
 ं अकाणकथालापवैम
नामानभावकीन।
 ु तदाचारवता ं कथालाप े च वैम।
कमस ु ं या
े िितः
अपराधीनतया िितः। सदै
 ु
राजचोरजनाराानपहतमिहमं ृ
। भों

भोशिमं
। न ैिकं
 े े ु ू
सवदवतािवमहनतिनाभावािभचािरं
। अिजता

अकिटलदयता।  ु ू ं सरनरितगाभदन
सवानक ु  े े

--------------------------------------------

p. 596) ् ु
राजयोिषत ूभूावमानममरः।
े ८८॥
सरवाा च लणानीिरतािन त॥

यिकप ु मनििकक।
 े
िनधान ं परहोम ु लस
ू ू ययम॥् ८९॥


उावचिवकाना ं वनामिदाहतः।
ू ु ् ९०॥
तयादैप ं लहोममदीिरतम॥

--------------------------------------------


सविवमहाणा े सीतिूयं
ं िनािवमहाकूितपः।
नादप िनाकात।् वाितायः
ाििवषयाभावात।् राजयोिषभूावमान
ु ं
े अमरः समानािधकरािहात।्
ािभरामाकभाविसः।

सवरवाा दवतातादािसिवाा॥ ८८॥

यिकािदना े परहोमप ं
ोकन
ू ू
लसहोमयोरिप तयं चोपिदशित। तऽ िवकप ं

सकलिविवककारणप।ं िनिवकके परप।े िनधान ं
ं ू
िवलापन।ं एतं भवित सकिवककारणभत मनसो

िनिवकप े ािन िवलापन ं परहोम इित। यय ं परहोममयम ्
॥ ८९॥

उावचािदिभः समीिरत इ ु  ोकै ः
ै तिभः
ू ू
लसहोमयोः परहोमने तादावासना ं

तदनसानोपिदशित। उावचिवकाना ं
ु े
सिमफलािदभदिभाना ू ं तोमिाणा।ं
ं वना

तयात होममयात ्
अिमयात।् ऐप ं अपृथावः।

ू ं
एतं भवित सिमदािदसकलवना
ू ु
े ैकपमदीिरतिमित।
लहोमादिमयन ु  
तथा एकीकयािदथः।

एतं भवित सहोमात ्

ू ु ु 
मलाधारमकडिलनीमखसिवसगमहावौ
सकलशोदयिवौािपद े नानापवाचकै ः शैः
् े े ृ
ताानथान वविवदान ु 
ैकीकािदित।
 े
 सवभदिवलापनात
िितिरािदनाान ् े परहोमो भवतीित
िितरव
ु े ापमहाविालािपष ु
मतारमत।
ू महाशिः ापविः ताला
ापापृथता
े 
तिदा ापमहाशीथः।

--------------------------------------------

p. 597) ू
सहोम 
ं तथा शैनानाप ै ु वाचकै ः।
 े े वविवदाना॥
वााथानामशषण े े ृ ९१॥


िितः परो भवोमः  े
सभदिवलापनात।्

ापमहाविालािपष ु सदा॥
 ९२॥

े े ु परमाथािन
िनिरनपष  िर।े
ु
िनानिवलाप ु परहोमः समीिरतः॥ ९३॥

तषे ु ूोष
े ु कडष
ु े ु चतरॐ े ्
ु े समाचरत।
ु ु ् ९४॥
होमक  सम ं त ु शभाकमदीिरतम॥
ु ु
अशभाकम ु 
ु काॐ े समीिरत।े

अािन  ूोािन ूोपतः॥ ९५॥
काािण


ूागदिविदवः ु 
काोम ु मलम।्
ु िषाम॥् ९६॥
दिणाोिभचार ु गद े विमखो

--------------------------------------------

े ं पािण त े ापविालािपणः तषे ु


स ैव यषा
ापमहाविालािपष ु िनिरनपष
े े ु
अनािधितूकाशपषे ु परमाथािन
 सामाऽप े िरे
ु
अिवकािरिण िनानिवलापः े
िनरवशषिवलयनभावः। एतं भवित
पमहाशीापषे ु िनरिधानूकाशाकष
े ु
सकलपषे ु परमाथतः ु
 िरततपऽिवकािरिण


सामाऽािन े ं िनःशषिवलयनभावः
तषा े परहोमः समीिरत इित
॥ ९३॥

तिािदना ु े ु सामाने
पत इने ोकयनोकडष

ु ु े ु शभकहोमिवधानमपिदशित।
चतरॐहोमकडष ु  ु ु े
तऽ चतरॐ
उप।े ॐ े ूोप।े अषे ु कडिित
ु े े ूोपतः
शषः।
े ९५॥
ूोिवधानन॥

ूािगािदना कश  ु
इने ोकयने मलािदकस
ु े ु ु
होतिदिवशषािभममपिदशित। ु
तऽ ूागदिविदः
ु उदगिभमखः
ूागिभमख ु िशविदगिभमखतिवशषो
ु ु  े

दिणाः दिणिदखः। ु  े े गद े गदाथपबम।े
तिवशष।
ु वििदखः।
विमखः ु ु ु वायिदखः।
वायमखः ु ु

--------------------------------------------

p. 598) ु ु िवषे ं रासोखः।


उाटन ं वायमखो ु

िवदात पिमा ु बरायािन
ू ृ
कशः॥ ९७॥

े े
दशमामगहादौ  तििश।
तािन कािण
 े ् ९८॥
िवदापिवँयोमथानथमावहत॥


कडािदकरणाशौ े ्
िडले होममाचरत।
गोमय ैः पिरमृ े त ु ससम
ु े भतल ु े ९९॥
ू े शभ॥

बा काहिवारायाममाी  तऽ वै।


म े िवदाोम ु ूोमवमशषतः॥
े े १००॥
कालतमयी ाििरित सक ् समीिरता।
् ृ
अा िनफालनाि े तं ासात कतम॥् १०१॥

इित षोडशिनातषे ु ौीकािदमत े िऽशम


ं ं पटलम॥् ३०॥

--------------------------------------------

ु िनऋितिदखः।
रासाखः ु ु
पिमाः पिमिदखः।
ु ु
अािन ूोे तरािण। एतं भवित होतरािभमिददिप
े े ता ं
ु ं िनमाय जयािदित॥
ता ं िदश ं ूाची पिरक कड ु ९७॥
े े
दशािदना े दशादौ
ोकन े  ु
ूोकस

ूोिदखतया 
अवँयकता ं तदकरण े ूवायोपिदशित

। गहादािवऽािदशः ु
परािदिवषयः।  ूोािन। तििश
कमािण
े ९८॥
ूोिदिश। अथा िवपरीतकरण॥

कडादीािदना े इने ोकयने
शषत

कडािदकरणाशाना ु
ं िडले होमिवधानपरःसरं
 ु ु
िडलिनाणिवधानमिनगमनसिहतमपिदशित। ु  े े
तऽ तिवशष।
ू ु च। तऽ ूोूकारण
शभु े लामािलोािदरिहत धमानाकल े

कतकोनवक। 
े म े सवमकोम॥
े १००॥
इित षोडशिनातषे ु ौीकािदमता पिरपण
ू  त

ूपसारिसहराजूकाशािभधानन ु
े सभगाननाथन

िवरिचताया ं मनोरमााया ााया ं
ु े ू
वादवताचबतजािद ू
सपरहोमिवधानूकाशनपरं

ं पटल
िऽशत ू  परामृम॥् २९॥ ॐ तत॥्
ं पिरपण


एकिऽशपटलम ्

ू ं परं च होम ं त े किथत ं परमिर।


स े

इदान लहोम  ् १॥
ु कथयािरमनम॥

ु े काधोममदीिरत
तिदत े कड ु  ु ैः।
 ् २॥
िवधान ैशिनधनरोगिनमहचाटनम॥

ु  ं िरपोाा
आयदाय  ु ु
 लोानगयतः।
 ् ३॥
तदािकमहाणा िितमकवगकम॥

ु ु े न कादिभचारकम।
ऽयाणामानगय ु  ्
ू ु  ं नाशयि िह॥ ४॥
 काण
अथा बरकािण


 तथा तयूाितकतः।
तावे कािण
ु  े
कावताभिमाि ु ् ५॥
ं वन ं गम॥

--------------------------------------------

ू 
पविन ् ं े पटले षोडशिनाना ं वादवताचब
िऽश ु े ं

तजािदिवधानसिहत ू ु
ं सपरहोमिवधानमपिदँयानरं
षोडशिनाभििनानां
  ु
अिरमनकहोमािदिवधानमपिदशित। ू
सिमािदना
िवधानत इने ोकशतपण
े ैकिऽशन
ं े पटलन।
े तऽ

सिमािदना चाटनिमने ोकयने ूोिनगमनसिहत ं
ु े ु ूोिवधाननािरमनिवधानकथन
ूोकडष े  ं ूौित। तऽ त े
ू 
तव। किथत ं पविन ् े षिनधनरोगिनमह
पटल। े चाटनिमऽ

षशो ु
मारणिवषयः िनमदशो यािदष ु पराजयािदिवषयः
् ् २॥
चाटनम उाटनम॥
ु 
आयायिमािदिभरानाशनिम  ु
ै तिभः

ोकै रिभचारककरणकाले ाताश े े
ं ं तदनवण
 ु ु
ूवायोपिदशित। तऽ लोानगयतः ऽयोदश े पटले

तािदना   े
षडशीिततमोकोरााायन
ु ु
ूोनऽनामानगयतः। तदािकमहाणा ं तयोगकाले
 ं फलिमित शषः।
गाचरमहाणा।ं चः समय।े अकवगक े
ु 
ऽयाणा ं ूोानामायदायदशागोचरफलाकाना।

--------------------------------------------

p. 600)  
ताविमानालो ु
िरपिनमहम।्


िवदादथा शा न ं वानाशनम॥् ६॥

िरपोरमल े च काले मरािशग।े


ु 
ान े कादिनािन तिनाशाय साधकः॥ ७॥

े ृ वौ िमथनु ं दिण े तथा।


ूाा ं मषवषौ
ु ं
कलीरिसहमथ तिऋा ं कका िता॥ ८॥

--------------------------------------------

ु ु े आनको
आनगय ुू ू े इथः।
 िरपोः ूाितक
अिभचा  अथा
कयात ्
ु  यिद। ू
तावे एवकारा िभबमः। तयूाितकत
े  एतं भवित िरपोरिभचारकाले ोितःशा े
एवथः।
ु   ु
े त ताािलकमायदायगोचराकवगष
होराोूकारण
ु  ्
ु ू ै िभचारक  न कयात।
महाणा ं िित ं िवचाय  तयानक
ू ु  ं तावे नाशयि।
 कवाण
े बरकमािण
तमनव
ु ु
ू एव तिपनाशाय
तयूाितक ू ु 
 कािदित।
तािन बरकमािण

तवताभिं िरपोवताभिम।
 ् आि ं

 ं वन ं आचार।ं आलो


िरपोवॄाणािदिवषयिना।
ु  अथा ूोाथाकरण।े वा
े ं अनभावािदकिमथः।
त ैषा
िवक।े एतं भवित िरपोरिभचारूयोगािदष ु त

दवतािमािमाचारं गु ं ताविमान
 
े ु
िवाय तषामनभावािदकं तििरालो ताव े ता
ु 
िभचारािदकं न कादथाकरण े तल न ै ं
ु  ं वा भवतीित॥ ६॥
तयोनाशन
े ू
िरपोिरािदना ोकनकरूयोगारकाल ृ
ं गहािदष ु

े े
तशिवशषािदक चोपिदशित। तऽ अमल े
 े े  शषः।
जराशलराशवित े काले तदयकाल।े
े ु
अमरािशग े ान े अनरोकयवमाणराँयाकष
ानषे ु ादशस।ु तिनाशाय िरपिवनाशाय॥
ु ७॥
ु े ोकयने
ूाािमािदना सितिमन

मडपगहािदसकलवना ु
ू ं ादशराँयाकतामपिदशित। तऽ
वौ कोण।े दिण े दिणिददश।
े े तिऋा ं

--------------------------------------------

p. 601) ु
तलाकीटौ ु  त ु सितम।
पिमतो धनवायौ ं ्

ु ृ
नबकावरतो ं ् ९॥
मीन ईश े त ु सितम॥

एव ं रािशबम ाा कात ्


ु  कािण
 दशतः।

ु 
काले त ु प प घिटकाः बमयोगतः॥ १०॥

च ैऽािदष ु त ु मासषे ु ादशिप भारः।



मषािदरािशगो 
याित तथा ैमहमडलै
ः॥ ११॥

े े ु ूािणना ं तदािलिवभदतः।
दहष ु े
ू 
मािदचरणा ्
ु तान ादशस े ् १२॥
ु लयत॥

--------------------------------------------

िविदिश। पिमतः पिमिदिश। वायौ कोण।े उरतः उरा ं िदिश।



ईश े कोण।े सित  ९॥
ं कालचबरािशचबव ॅमतीथः॥
े ूोिनगमन ं चबगतादशराशीना ं
एविमािदना ोकन
ु ं
ूितराँयदयकालघिटकासाोपिदशित। तऽ एव ं उबमात।्
रािशबम ं राशीना ं िितबम।ं कािण ू
 बराणीित े
शशः।

दशतः े े काले त ु कालचबे त।ु पप ःु
दशाकन।
े बमयोगतः अपबमचबिित ु कालदशयोवषात।
एकै कराशः। े  ्

गिणतशाोबमयोगने खदश
े े

राशीनामदयघिटकामानवशात ् े
वमाणूकारण
ू 
सािधितराँयािदबमयोगतः॥ १०॥
े कालचबे महाणा ं गितबमम पिदशित।
च ैऽादीािदना ोकन
् ैऽािदशः सौरमासिवषयः। त ु िवशष
तऽ च ैऽािदष ु तऽ िदात च  े े
ु े े शषः।
। याित एकै कसौरमास ैकै बरािशभिबमणित े तथा
तथािवधः अ ैािदिभः। महमडलैः ोितःशाे

तहपिरविूोकालिवशष  ११॥
े ैिरथः॥
े े
दहिािदना े सकलूािणना ं दह
ोकन े

ादशराँयाकमपिदशित। ् े े
तऽ तत मषािदमीनाबमण।

तान राशीन।् ादशस ु ानष॥
े ु १२॥

--------------------------------------------

p. 602) ु ु े कात
ऽयाणामानगयन ्
ु  कमािण
 नाथा।
ु ु
शभाशभािन  फलवे ं कत
सािण ु ् १३॥
ृ े ीवम॥

तथाहिन िवषानामृतानकािन च।
् ु
ाा िवदात पाः 
ूयाग ं सवतथा॥ १४॥


िसत े िद नगले नासाीिण तथा ौतौ।
ू ू 
ॅशममषे ु तऽ ॅशमतः॥
ू १५॥


कण  नऽे े नािसकाया ं वत े पष त।ु
ु े १६॥
सकठनतटे िद नाभौ च गक॥

ु  ु तथाु े च दिण।े
जानसिपाष
ु ु े नाभौ चित
अौ सौ जानग े िसततर॥
े १७॥

--------------------------------------------

े ूोकालिवमहरािशवशने
ऽयाणािमािदना ोकन
ु ु ु
शभाशभकरणीयमपिदशित। तऽ ऽयाणा ं
े ु ु े आन ु कन।
ं आनगयन
दशकालिवमहाकाना। ू े अथा
े एव ं कत
उलनन। ृ े कतूकारालनन
ृ ु ु
े शभाशभूयोग े
ृ े १३॥
कत॥

तथािदना ु
े पलीूयोगाथ
ोकन  दहे े
 ु
िवषामृतानयोातमपिदशित। तऽ

तथामृ ं
तानकानीऽायः। षिशपटले ूोबमण

दवामभागयोः ूितभागं
े  अहिन
े ितानीथः।
पदशपदशानभदबमण

ूयोगिदवस।े िवषानािन अनरोके वमाणािन। सवतः
 ु तथा वमाणूकारण॥
कस। े १४॥
े   इरै ािधकै
िसतािदिभवत ु
 ििभः ोकै ः पषाणा ं
ृ ु
योिषता िवषपिरविकतानापिदशित। तऽ िसत े इािदना ोकन


ादश ानािन उपिदशित। िसत े शप।
े नगले न े च गले च
ू ू 
ॅशममषे ु तऽ म
ू म।े

शॅमतः ू
शम े ॅम े च॥ कणिदना

े ानाकं तऽ सकठे वामकठ॥
ोकन े जािािदना
ोकन  े
े दश ानािन। तऽ अिपाशनािपृ े
 दश
उत।े अु े वामपादा। ु े
ु े दिण े दिणपादा।
अौ

--------------------------------------------
p. 603) े
ितिषकला ं ु िया ं वामािद वत।
पिस  े
िवषनाा ं िवषान े वधयत ्
े े कटकन ु १८॥
े त॥

सोचकाने तदा तीोणािमयन


े े वै।
ु ैा  तथायःसारसिचिभः॥
वदरािदसम ू १९॥


पा ु े
ं यऽ तिं तदं शऽदहजम।्

े ु ् २०॥
ािधना पीिडत ं कालादिवधये ं भववम॥

े  िो जीिवतशपर
तऽ तनािना े ्
े ु ं ोजत।

पलीकरण ं व े ण ु िनमहिसय॥
े २१॥

--------------------------------------------

ु ु े जानौ ग।
अिपृ।े सौ तदनरसौ। जानग ु े इित

े िसततर
उूकारण। े कप।
ृ े वामािद वामभाग े

ूोदयानािद। एतं भवित शपूथमािदष ु

ृ 
कपदशाास ु िऽशििथष
ं ु पसा
ं ु ं दिणभाग े
ू  े ु नवस ु ानषे ु पनामपा
दयानािदमाष ु 
ू 
मािदपादाा
ु ं पदशस ु ानषे ु
ु 
पनदिणपादाािदना
ु ं ष  ानषे ु च सय

् े ु च। ीणा ं तििथष ु तानषे ु
ं ानष
िऽशत

दिणवामपािविनमयबमण ृ 
े च िवष पिरविभवतीित॥ १७॥

िवषनाािमािदिभः िसय े इरै ाििभः ोकै ः

पलीूयोग े तधकाल
े ं तदं ताधन ं तल

पलीकरणकथनूावािदसिहत ं उपिदशित। तऽ िवषनाा ं
ं े ु ूितनऽ ं िवषाकूोनाडीचतयकाल
सिवशितनऽष ु े
। िवषयान े अनरपव ु
ू े पा ु  े े
े तिवशष।
इित शषः।
सोचकाने सोच इित मिवशषः।
े तीोण
े अिमयने
े ं
तहजतीोसकािमयन। ु ैः कटकै िरितशषः।
े वदरािदसम े
 यऽ अे तिं
वा िवक।े तथा वधयिदथः।
े े

कटकािदिवं तदं ािधना पीिडत ं इतरऽ
ु े
शऽदहजिम िवश। ्
े ं कालात ूयोग गौरवलाघवािदना
कालिौिवलनात।् ीवु ं िनित।ं आिना

ु े े शषः।
तदानित ु
े पलीकरण ं
ु  ं २१॥
पलीिनमाणिवधान॥

--------------------------------------------

p. 604) ु ु
भौमशबबधाो 
भारः मौभागवौ।

मलो गमािक ु
गरवशकरािशपाः॥ २२॥

ु े
नऽािण चतादाकमोरं शतम।्

एताव पशकबमयोगतः॥ २३॥

ूथम े नवके चभाराशकयोः


ं बमात।्

ु ं
षोडश ादश तथा मानमिलसया॥ २४॥

ं े ु सा
अाशकष ु  समीिरताः।
 चतश
ितीय े नवकषामाः
े े ु
 योदश॥ २५॥

े े ं ऽयोदश समीिरतम।्
तृतीय े नवकषा
 े
चाकयोरकिवधः ं
ूोसाबमथा॥ २६॥

--------------------------------------------


भौमािदना े
ोकन
ादशराशीनामिािदिऽिऽनऽोवादश

ादशाशकाना े ु
ं च बमणािधपतीनपिदशित। तऽ
अशकरािशपाः
ं अशकाना
ं े
ं मषािदराशीना पतयः।
े ूितनऽ ं
नऽाणीािदना ोकन
ु ुं े
चततरशकबमण
ू ं ु े ं ूौित।
सयाोरशताशकानामोरशतपलीिवशष

तऽ एतावः अोरशतसाः॥ २३॥
ूथम े इािदिभथ
े िै िभः ोकै ः
ु े ु
पलीमानिवशषानपिदशित। तऽ ूथम े नवके
े े ु नवस ु नऽष।
अिाषाष े ु अाशकष
ं े ु
ं े ु सवाः पः
इतरमहाशकष। ु ु ु े िमता
चतशालीमानन
े ु नवस ु नऽष।
 ितीय े नवके मघािदाष
इथः। े े ु

े ं चाकरिहतमहाशकाना।
अषा ं ु
ं अाः योदश
ु ं
पलीनामिलसा
ु े तृतीय ं नवके
इित शषः।
ू े
मलािदरवनवस े ं ूावत ्
े ु अषा
ु नऽष।
ु ं
कजादीनामशकाना ं ऽयोदशालीमानािन
ु समीिरतमवे ं
 एकिवधः सवऽित
इथः।  े शषः।
े ूोसाबमथा

े ितीयतृतीयनवकयोरपीथः
ूथमनवके ूोसामानमव

॥ २६॥

--------------------------------------------

p. 605) ु
पलीकरण े ि ं चिबहमृदाितम।्
ु ु ् २७॥
िचतामृलवण ं शठीिपिलकायतम॥

ु ैवम।्
ृ ू लसनु ं िहस
मरीच ं गहधम
ग ैिरकित ु
े किथत ं पलीिमीिर॥ २८॥

ू  िसकै ः।
 ृ ैः िप ै माषचण
साव

वैिरदहजरोमा ु
ैपते ैः पलीिबया॥ २९॥


पलीदै 
मान ु कााशमथ
ृ ं ैकतः।
् े  ऽयात पादय
शीष ऽयात कट ् ं तथा॥ ३०॥

े ं [े व]क ु पलीम।
किटूपदयोरकमशम ु ्

िवधाय त े सऽ ूयोगानाचररः॥


े ३१॥

--------------------------------------------


पलीािदिभः िबया इिै िभः ोकै ः
ु  ु
पलीिनमाणिायपिदशित। तऽ चिबहमृदाित ं
ु िकासिहत।ं िचतामृलवण ं
कलालकरमृ
ु ु ं
ँमशानमृसिहत ं लवण।ं शठीिपिलकायत
ु ू  ु ् मरीच ं मरीचचण।
शठीिपोणयतम। ृ ू ं
ू  गहधम
ृ ू ू  लसनु ं रसोनरस।ं एतािन
गहधमचण।

शािािण  ु
सवपिलकासाधारणािन।
 ृ ैः सानऽूोव
साव ृ ैः।
े ू 
िप ैिरताषचणिर  ू
े ं िसकै मधि
िवशषण। ैः।

वैिरदहजरोमा 
ैिरऽाशो नखपादपाािदिवषयः।
े े ु चिबहमृिहतषे ु िऽित॥
उपते ैिरताितिरष े २९॥

पलीािदना नर इने ोकयने

पलीदै 
मानिवभागीकरणवशात ् ु
तदवयवमानापिदशित। तऽ

पलीदै  ं तदशकवशन
मान ं े

ूोपलीदै  ु ं े ऽयात ्
ं एकतः एकाशन।
ालमान।

े ऽयात ूावत।
अशऽयण।
ं ् किटूपदयोराशन
 े
 े ूपदयथः।
किटयमाशन ु
े  सवऽ पलीूयोग।

् ् ३१॥
ूयोगान ूोान॥

--------------------------------------------

p. 606) ु े
पातालयोग े नीचा े िवषयोग े च मृज।
नाशयोग े च िदनजमृौ बकचयोगक॥
े ३२॥
--------------------------------------------

े ु
पातालािदिभरवायािद िै िभः ोकै ः
ू  ु
बरकूयोगारकालािदकमपिदशित। े
तऽ पातालािदना
ोकन ू ु
े षिध ं बरकालमपिदशित। ु े मृयोग।
तऽ मृज ु े

े ं े ु तिाशरमाशक
िदनजमृौ मषािदरािशनऽाशष े ं े
इित यावत।् चडीशािदना
े ू  ु
े दशिवधबरककालमपिदशित
ोकन
ु े योग।े काणके काणनऽ े काणके
। तऽ चडीशचडायघक

इननानऽ ु  ोितःशाोािन तचनािन
े िकं पनिरथः।
िविल।े तऽ नीचाः पातालयोगः।

े ं
तौिलभदशमाशौो याित यदोदयम।्
ु े
तदा नोचायो योगः पातालो गिहतः शभ॥

िवषयोगाः। ु समी चाकच


चतथ  े षमी तथा।
ु े
इािहधमा  भौम े त ु (िव) िचारवयोबध॥

* ्
षडवत रयो जीव े िव ु धमाणित।
 े

ु े म े िथयो
एकादशी शभि िवषम॥्
 ्
पिराकाः सा षडितिथिभिवषम।

अििचऽा जयाौोणाः ू 
सयवारतः॥

मृयोगा  मैऽिचऽामघोराः।
यमािण

िचऽाऽीयराषाढा ौिवा च पदबमात॥्
ु ु मैऽा ैवैवम।्
िचऽारफाो

पौितािदितौोणा मृवोकािदवारगाः॥


नाशयोगाः। िपऽाै ू 
श मलवाणाजाभ ु
ैयताः।
ू 
सयािदवाराः बमशो नाशयोगाः समीिरताः॥

ु ] ॄाही यान ैऋत।े


ु े िवशाखाि [बा
िदनमृवः। वसह
े ु चतथाशाः
ष ु  े ्
बमशो मृवो [िह] ि चत॥

--------------------------------------------

p. 607) ु े महाशल
चडीशचडायधक ू े च काणक।

ू े कतका े ण
रण ू े पाकसक॥
 ं े ३३॥

--------------------------------------------

बकचायोगाः।

ितथ वार च यऽ सया ु  ं कत
ऽयोदश िमलन ृ े
सित।

ृ स योगः बकचािभधानको िववजनीयः
तः ु  ु
शभकमस
ु ्
ीवम॥

ु ं
चडीशचडायध।

ू  भााषे ु मैऽ े ौतौ।


सयािधितभाजिपतृ
ु ु

पौ े च बमश े भानगमया ं ु ्
ं ु सयतम॥
* शीताशना

िध े तपितथपतिवतथ
े ु ं
ं चडीशचडायध।
े 
तिासिहतिभिनजिहत ु ै
ं काय न काय बधः


महाशलम।् किकााः
ृ ू  ु बमात।्
स स ताराः पवािदष
भ ं महािदमख ू ्
ु ं तऽ महाशलमशोभनम॥

काणानऽािण।
े ैकपादादिसवासरात
जदज े ् े
पर।

षडावानवकाणाः दष ं वारभ े िवना॥

ु राशजिा
ू ं धाॐ ं चतरो
रण। े ु
ं तःटाम।्


त ं िजलनऽ ं रणिमित ृ ्
तम॥
ू ं भौमनाकण
कटकण। ं ु दाावित मलक।
े  सया ू ं

मलाा ू
च िऽभ े णकठका े इम े बमात॥्
ू ू  ं
धमाावितधामलकटकावितघघक।
ू ं
तावि कटकणतयमदोषद॥


पाकदोषाः। ्
वालात कग ु गोपालसाकशसवसारष।
े  े  े

 पधमाा
कच े ्
ल े एत ैयतु ैजत॥

--------------------------------------------

p. 608) कत ्
ु  ूयोगान ् 
ूिथभाय िनधनाय वा।
् ु ् ३४॥
ु  िसिमवायात॥
िनमहाय िनरी ैव ं कात

 े े
वँयाकषणिवषनोाटमारण।
् ु
िवदात पलीः सक ् चतॐः ूोयोगतः॥ ३५॥

िपने िसने तथा चिबहमृदािप च।


ृ े ु ं ु
सानऽवणालणसयताः॥ ३६॥

आसन े पादयोः ान े कडम े च साधकः।

िपमृजाः खाा ापयते िसमर॥
े ३७॥


कडम ू  
े उपपदाीिषकामिप।
एव ं साधारण ं का ्
ु  क
ृ कात  समीिरतम॥् ३८॥

--------------------------------------------

ु   े ु ूितकलष
एतं भवित िरपोरायदायगोचराकवगमहष ू े ु

पातालयोगािदिभः ूोदोष ैिदवस े तदमराशौ िवषनाा ं

वा ूार ं बरकम ु े
 सः फलतीित। वा समय।
ु े
एवमूकारण॥ ३४॥

वँयािदिभः समीिरतिम ु  ोकै ँयािदष
ै तिभः  ु
 ु ष  पलीूयोगूिबयामपिदशित।
कस ु ु तऽ सक ्
 ं ूोयोगतः ूोमानने
सवावयवशोभन।
ु े
िरपदहजरोमािदयोगतः। ु े आसन े होतरासनान।
अिपः समय। ु े
पादयोः ान े होतःु पादिवासूदशाधःान।
े े

िपमृजाः िपजा मृाः तजाः पलीः। खाा

होतरासनािदानऽय े बमात।् अिपः समय।
ु े एव ं ूोूकारण

साधारणवँयािदष ु ूोकिित
 े एतं भवित
शषः।
ु े
ूोमानालनने साधारणिाकिरपदहजरोमािदिभः
सह िपमय िसमय मृमय च ैव ितॐः।
ृ े ैका ं ूोिाकलिपता
सानऽवण े ू
ं च सय

चतॐः पलीः का ्
ृ तास ु बमात िपमय ु
होतरासनाधः
ान े मृमय होतःु पादिवासूदशाधः
े ान े तमय

कडमनािमपाधःान े च ापिया िसमय

कडापिर  ्
तोरणितक
ू  
िवदायपादामवाीषामर े
 ू े
लमानामकतजसऽण

--------------------------------------------

p. 609) सपशीषॐचा ु  ु
  ु होम ं कादशभकस।
 ु
ृ तया त ु जयाथा॥
वैिरयोसृजा का ु ३९॥

ु े यमिदखो
िऽकोणकड ु भाराऽक।
ू  े
े े िवदादिभचारकम॥् ४०॥
ँमशान े िनजन े दश

यऽािभचारहोम ु करोित भिव


ु साधकः।
े े ४१॥
ृ रौ कारयदािसय॥
तऽािभतो नपौ
े ृ
न चदराितनपितारै
ाा ु ्
 िनहमम।

रासौ कत ु
न कत े ४२॥
मडल॥

यिद कात ्
ु  ूमादन
े मािको ानमोहतः।
 ू तः॥ ४३॥
तिा ं पीडयवे शनकै िरभभृ

--------------------------------------------

वैव ं साधारण ं कोािन


ृ 
वँयादीिन कािण
वमाणिवधानबमण ु 
े कयािदित॥ ३८॥
सप  इािदना ोकन ू  ु ॐच
े बरकमस ु ं चं चोपिदशित। तऽ
  ु सपशीषकितॐचा।
सपशीषॐचा   ु अशभकस
ु  ु
े ु वैिरयोसृजा
िवषोाटनमारणािदष।
  ु
े तया इ सपशीषॐचा
वैिरनऽूोयोिनिधरण।
े े ् ३९॥
इतिशम॥
े ू  त इ
िऽकोणािदिभभभृ ु  ोकै ः
ै तिभः
ु ं होतरिभमखीकरणीया
 कड
अिभचारकिण ु ु ं िदश ं
े ु ृ  े रािवधान ं तदकरण े ूयोःु
े ं होतनपण
तशिवशष
 तरणीयं तदकरण े
े े तमणः
ूवाय ं रासिदशन

रा ूवायोपिदशित। तऽ यमिदखः

दिणिदखः। ू
तऽ अिभचारभमौ। आिसय े ूयोःु
ूाणािदिसय।े अराितनपितः
ृ ू
शऽराजा। ु
अम ं ु ूयोार।ं कवत
े तिा ं अिभचारूयोगानरा।ं
अिभचारिमित शषः।

शनकै ः कालबमण॥ ४३॥

--------------------------------------------

p. 610) ु े तलैा  तथात ैः।


अिमसिमौ
े ् ४४॥
हैमीदलरसाै  ु होमाऽ ं ु िवनाशयत॥

े तलैा  तथा त ैः।


नमालसिमौ

िरपमोऽिप रोगाः ूयाित यमसादनम॥् ४५॥

 े ्
उकाैः ूा विं तीजकै नत।
तऽात   ् ४६॥
ु ु ैासादराितॅािमायात॥

े तिमि तलैः।
आरवधसिमौ

िवतिमाऽ ै ैलाै हवनाै
िरणो मृितः॥ ४७॥
े तीज ैतात
अरसिमौ ृ ु ैः।

होमादरातीॄािरण ु ् ४८॥
 े ाृितीवम॥

--------------------------------------------

ु े
अिमािदना े
शोकन

शऽोादकरणिवधानहोममपिदशित। े
तऽ अिमसिमौ

अिमभवकासिम
ु े वौ। तलैः। अफलैः।
हैमीदलरसाै ः हैमीदलजलातु ैः॥ ४४॥

नािदना  ु
े शऽोमारणूयोगहोममपिदशित।
ोकन तऽ
े करकावौ। तलैः करफलैः॥ ४५
नमालसिमौ


उािदना ु
े शऽोादकरणिवधानहोममपिदशित
ोकन
ु ु ैः
। तऽ तीजकै ः उबीज ैः। तऽात
उपऽोरसतु ैः॥ ४६॥

आरवधािदना ोकन ु ु
े िरपमारणूयोगमपिदशित। तऽ
तिमिः आरवधसिमिः। तलैः आरवधफलैः।
िवतिमाऽ ैः ादशालमाऽ
ु ैः॥ ४७॥

अरािदना े िरपोीॄरण
ोकन ु
े मारणूयोगमपिदशित

। तऽ अरसिमऽौ अरकासिम े वौ। तीज ैः
अ।करवीज ैः। ततात
ृ ु ैः अरत ैलातु ैः॥ ४८॥

--------------------------------------------

p. 611) सौवीराै  ु कापासवीज


 ैहमा ु मजात।्
े ् ४९॥
अरातीनामथाोकलहािधन ं भवत॥


सषपात ु
ु ैः शठीमागधीमिरच  े ्
ैनत।
 ृ
वैिरजवाौ  ् ५०॥
मडला ं मृितरात॥

ु ः पल
ूागै ु ृ ि ैिवधानतः।
का

सषपारघृ ं
तसिसै ु
जयाििश॥ ५१॥

ूाविा तदै ु बिचोऽणारः।



ु ् े ् ५२॥
ु शऽनू िवनाशयत॥
रॐगपािदयतः

  ः।
अरघृताै ीज ैः सपशीषकै
हवनाैिरणो दाहरूािििभिन ैः॥ ५३॥

--------------------------------------------

सौवीरािदना े ु
े कलहाारणूयोगमपिदशित।
ोकनारातः तऽ
सौवीराै ः आरनालातु ैः॥ ४९॥
 े
तषपािदना  ु
े िरपोराारणूयोगहोममपिदशित।
ोकन

तऽ सषपात 
ु ैः सषपवीजोत ैलातु ैः।

शठीमागधीमिरच  ृ
ु े वैिरजबाौ
ैः िऽकटकन।
ृ े
वैिरजनऽोवकासिमौ। तृितः शऽोमृि तः॥ ५०

ु े
ूागािदना े ु
े ोकयने पा
िवनाशयिदन
ु ु
होमिवधानने शऽिवनाशनूयोगमपिदशित। तऽ
ु िरत
ूागै े े
ैिर िवशषणम।् उिवधानतः

उमानािदक। 
ं सषपारघृ ं
तसिसै ः

सषपारयो ैलाा ं सिसै
ं 
ः। िनिश मराऽ े इथः।
ूाविा नवमपटले चािरशै े
ं कचािरशोकयन


े ादशधा िछा। तदैः िछ ैः। बिचः
ूोूकारण

बरिचः शऽ ं ु ूतीित शषः।
े अणारः काषायवधरः।
ु ु
रॐगपािदयतः
ु ु
रॐमगरपरासनािदयतः॥ ५२॥

अरािदना े वैिरणो
ोकन

दाहरूािूयोगहोममपिदशित तऽ तीज ैः अरबीज ैः।
सपशीषकै  ु
  ः सपिशरःकितॐिः॥ ५३॥

--------------------------------------------

p. 612) ु ं ैिसत
वैिरनऽयोमास ं ु ैः।
हवनातसिमधा
ू ं हवनादिप॥ ५४॥

िदन ैः कै िििपःु ो ु


े सिनितम।
ृ नाशमित ्

ु ु  ं ् ५५॥
िमकसपदशािपािदघातनात॥

ु ु 
िमककिनघातसिललानलपातनात।्


यरासगिपशाचॄरास ैः॥ ५६॥

अ ैा  कारण ैः िू ं नाशमित ु ु ्


े िरपीवम।

िनपऽ ै कापासबीज ै ैः करज ैः॥ ५७॥

्  े
हवनात सषपहिसै े ्
 े ं भवत।
िषण
नीचयोग े नदौ ु ृ
े िरपवसमिधत॥
े े ५८॥

तखडै
ृ 
 ैलाै िनशाम ु  ैः।
े िरपिन
उाटन ं ूयावे मशािभतािडतः॥ ५९॥

े ्
ु ै ताडैीज ैचौ नत।
मृपऽ
े 
अरातदिनो 
वाहा रोग ैनँयि िनितम॥् ६०॥

--------------------------------------------

ु
वैरीािदिभीविम रै ििभः

 ु ु ु
े िरपिवनाशूयोगहोममपिदशित।
ोकै िु मकिनपातािदाजन
तऽ तिसत ु
ं ु ैः वैिरनऽयोवरात
ु ैः
ततसिमधामिप
ू े  िनघातन
अिपचथः।  े अशिनपातने सिलले
िनमनने पावके पातनने अ ैः अपारा ैः। वा िवक॥
े ५६॥
िनपऽ ैिरािदनायन े ु
 े िवषणूयोगमपिदशित। तऽ
ु े त ैिनज
चः समय।  े करज ैः पऽ ैः
ैः वीज ैिरित शषः।
े शषः।
फलैित  े िसै ः सषपोवत
े सषपॐह  ैलातु ैः॥ ५७॥

नीचािदना े  े
तािडत इनाान
े ु
ोकनोाटनूयोगहोममपिदशित। तऽ नीचयोग े नीचस
ं े
् ु
पातालयोग।े नते जयािदित यावत।् तखडै
ृ ः
ु ृ
िरपनऽवखडै 
ः। िदन ैः ूोै मडलािदिभः॥ ५९॥
ु ैिरािदना ोकन
मृपऽ े शऽवाहनदिना ं
 ु
रोग ैिवनाशूयोगहोममपिदशित

--------------------------------------------

p. 613) ु
ग ैिरकै ः पल का े
ृ िरपोरमरािशक।

ूागकटका ै ु यदं वधयन
े े ैः॥ ६१॥

िवषनाा ं िवषान े तथा च यमकटक।




अूहरके शीष  ूहरा
े शन ैः शन ैः॥ ६२॥

े ः ािधन ं ूहरािदना।
अरातदै
मििभा  कटकािदतवििवदाण
ृ ैः॥ ६३॥

ृ ु
तऽोवोपल े
ािपतरकाम।्

 े
गदभीमहसिलले सा
ं े
ाथयन ैः॥ ६४॥

ु 
िरपदाहरमः  यमालयम।्
स िनयाित
ू े ता ं का
मधिन े
ृ तापयििश ता ं शन ैः॥ ६५॥

--------------------------------------------
ु ैः िवववपऽ
तऽ मृपऽ ृ  ृ
ैः। ताडैिवषवसिमिः।

तीज ैः िवषवबीज ृ
ैः। तचौ िवषवकािलतवौ।

नयात ्
दिनो गजाः वाहाः हयाः॥ ६०॥
े  ैिरिै िभः ोकै ः
ग ैिरकिरािदिभदाण
 ु
अभीाो ैरोगािदिभविरिनधनूयोगहोममपिदशित। तऽ

अमरािशके अमराँयदयसमय।


कटका ैिरऽाशोिसािदिवषयः। शन ैः शन ैः
ु े यमकटके
बमशः। िवषान े तिनिवषया।
यमकटकस 
ं े काल।े अूहरक 
े अूहरस
ं े काल।े
 ं
यमकटकाूहरसयोः े
कालिवशषयोः प ं
 िलत।े
ोितःशाोमागण

ं यमकटकान।्
  यामा
सरोगवा (या) तथोा

वासरे मगीतायामाारबमाजिदित॥


शीष  पा े वा िवक।े तदैः ूतशीषण
इित शषः। 

च। ूहरािदना इऽािदशः छदनािदिवषयः। े ६३॥
वा िवक॥

तऽािदना े े
 ोकन
यमालयिमनान
दाहरण ु ु
े िरपमारणूयोगमपिदशित। े ं
तऽ ािपतरका
 े
ािपतूाणा।ं गदभीमहसिलल  ू े शन ैः
े गदभीसऽ।
कै ििवस ैः॥ ६५॥

--------------------------------------------

p. 614) े
तनोादरमः ूयाित िनधन ं शन ैः।
् गहृ े िनिश॥ ६६॥
ता ं तटकिवा खनते िपतृ


ॄणात िपशाचािवः ु  यमालयम।्
स िरपयाित
ु रव
ूागै ु
े त ैरशषे ैः पल तथा॥ ६७॥


िनाय कडम े ता ं च ैवाराितमहीहैः।
सिमौ ु
े तिभि ैलाै जयाििश॥ ६८॥


सिपातर व(ब)िजे()ित मढधीः।

ूलयशनकै ्
दह ं जन याित यमालयम॥् ६९॥

् ृ
तथािवधा ं ता ं ूितमा ं िनखनते कपक।

नवारिदवस े मातृगहमपीठक॥
े े े ७०॥
--------------------------------------------

ू े
मधिािदना े  े
यमालयिमनाान
े ु ु
े िरपमारणिवधानमपिदशित।
ोकनोादरण ु
तऽ ता ं पल।
िनिश अराऽ। ु
 े ता ं पल। तने तापनन।  े
े तािमािदनायन
ु ु ु
पलीखननूयोगाििपमारणिवधानमपिदशित। ु
तऽ ता ं पल।
तटकिवा ूोकटकािदतमने िवा।
िपतृगहे े ँमशान।े िनिश मराऽ।े चः समाहार॥
े ६६॥
ु िरािदना यमालयिमनाान
ूागै े े ोकयने
ु ु
े िरपमारणहोमिवधानमपिदशित।
सिपातरण ु ः अिन ्
तऽ ूागै
पटले सिवशािद
ं े त ैः
ोकाा ं इित शषः।

पलीिवधानूोि 
ैः। अशषे ैादशिभः। े
तथा ूोमानन।

ता ं शऽनऽविनिमता
ृ ु
 ं पल। अराितमहीहैः

अराितनऽवकाै ु ृ
ः। तिमिः िरपनऽवसिमिः।

िनिश मराऽ।े याित यमालय ं िरपिरित े
शषः॥ ६९॥

तथािवधािदना लितिमने ोकयने
ु ु ु
े े िरपिवनाशूयोगमपिदशित।
पलीखननिवशषण तऽ तथािवधा ं

  ं ूितमा ं पल।
ूोबमािदिभः ूोिादशिभिनिमता।
नवारिदवस े नवमीसिहताारवार।े मातृगहे े चिडकायतन।े
अमिपठके अमपीठाधः ान।े िनिश मराऽ।े
--------------------------------------------

p. 615) साहािधन ं वैरी ूयाित िनिश तािडतः।



भता  ् ७१॥
ैः िशरिस ीय े िनघातवदलितम॥

ु  ितलं शािलजतडलम।
सषप ं माषचण ु ्

 ृ
िपा साव ं ु ् ७२॥
शकलैरिप सयतम॥

 ं का
एरडवीज ैििलत ु
ृ पिलका ं ततः।

तोिनधायािरनाम ताल पऽगम॥् ७३॥


सज ्
ता ं ृशन िवा ं तायूितलोमजाम।्
े ७४॥
सहॐवारं सा वधऽमरािशग॥

िनव ता ं पादयो ु भानवोतना।


ु ृ ु

गहीा ्
जीवहने ता ं जपते ूयजचौ॥
े ७५॥

ाौ त ैः सहॐ ु तामधािमवाखीम।


ू  ु ्


तिन े तापतृाििवलन
े रण
े सः॥ ७६॥
--------------------------------------------


भता े
ैिरऽाशः ूतािदिवषयः। 
िनघातवत ्
अशिनवत।्
् े ् ७१॥
अलित ं एतत िबयािवशषणम॥

सषपिमािदिभः िशव े इःै षिः ोकै ापरण


िरपिवनाशाय ु े ु
पलीूयोगिवशषमपिदशित। तऽ
 ु ं सा
 िचतय।
सषपिमन  व

ु े कित
शकलैः खडैः। अिप समय। ु
ृ े िभबमः। पिलका ं
ृ े
कथः। ्
 ततः पात ूोिषन
े तोऽः
ु े
पलीवःूदशाः े िभबमः। अिरनाम
िनधायित
े  पऽग ं इािरनाम इतिश।
िवधायथः। े े सज
ं े

िवािमननायः। ु
पल ूितितूाणा।ं

तायूितलोमजा ं तायखड ूितलोमभदािकास ु चतसृष ु

िवातमा।ं सा सानऽ। वध



समनऽ।े िनव ता ं पल ु  े े
े  तिवशष।
िनवथः।
ु ृ ु अकवोवतना।
भानवजतना  ृ ु जीवहने
ु ु
 े ता ं ूितलोमजा ं िवा।ं शचौ
ूवहासपटपाहन।
  ैः।
वौ। त ैः सषपािदिभि
--------------------------------------------

p. 616) मदहो ् ू िवसः


े  ठन भमौ ु
ं ूलपः।
ू  ूयोगवलतः िशव॥
ूयाित िनधन ं तण े ७७॥

सावसभता ु
 ृ ं ू ं पलीमकधतः।

ु ् ७८॥
े वा िला ं बा ं ूावदधोमखीम॥
वळीीरण

ं ु ं कडा
सानामािदसया ु े ्
 ूलयत।

जयािमि ु तीराै िनशारा॥
 ७९॥

राः ादराित ु िऽिभरवे िदन ैतः।



यि त रा े ् ८०॥
ता ं तटाकोदरे खनत॥

जालम े तनाात
े ्
सौ ं त शन ैः शन ैः।

तथा यिद न कवत े ् ८१॥
िचरं रोगाको भवत॥


तथा तामनभाड े त ु िनवँयाारवासर।
े े
ु विलम॥् ८२॥
चिडकायतन े खाा तोिन ं तरो
--------------------------------------------

ु ु
े ता ं पल।
सहॐ ं सहॐवार।ं तरवधारण। तिन े

ूयोगिदवस।े स साः। िशव े इित सिः॥ ७७॥

साािदिभः े
भविद  ु  ोकै ः
ै तिभः
रोादूयोग ं तिणिवधानािदकोपिदशित। तऽ

अकधतः ृ
अकवोधन े
े च। वळीीरण
ु े वा ं तोरणिवदािण।
े वा समय।
वळीलतोीरण।
्  ं ु ं विस
ु ू े सानामािदसया
ूावत अकतसऽण।
 ु ं कडा
िलिखतसाकनामयता। ु ु
 कडापिर।
ृ ु ू
तिमिः सानऽवसमतसिमिः ु  े े
तिवशष।

तीराै ः अकवळीीराै ः। िनशारा मराऽ।े
ु े ततः तने ूयोगन।
तरवधारण। े त वैिरणः। ता ं ूलिता ं

पल। तटाकोदरे तटाकजलोदर।े तने खननन। ्
े अात ूयोगात।् त


रा। े
तथा ूोूकारण॥ ८१॥

तथािदना उपसगकै िरनान
े े तत ्
 ोकन
ु ् ु े ु
े िरपमारणूयोगिवशषमपिदशित।
पलीखननिवशषात तऽ तथा
ता ं सानऽविनिमता
ृ ु
 ं पल।

--------------------------------------------
p. 617) िनह दाराित ु िनहापसगकै ः।
  ् ८३॥
गहे े वधः खाा तपिवनात॥

अिविमरातःे ारािदगदसवः।
ता ं तथाकतपा
ृ ं ु ् ८४॥
ु जािसयताम॥

ू  ू े िषहे े खनििश।
िनव पसऽण े
् ु
राशौ तदम े मासात ूयाातोतः॥ ८५॥

ु ु ं कोमागतः।
तथािवध ं पिलकायग ृ 
ू ु ् ८६॥
 ं सााया यतम॥
िवडालमिषकाचन

े  िपतृगहथवा
िनखनीरयोनाः े े ततः।
ू  िवषः
मातृगहे े नदीपा े ायोदा॥ ८७॥

--------------------------------------------

चिडकायतन े अमपीठाधःान े इित शषः।


े तोिन ं
ु चिडकामपीठ।
सानऽयोिन।ं तरः े िनह

ू 
तोिनिमितपवऽायः। े
द े
विलिमननायः। ु  े े
तिवशष।
उपसगकै ः शै
े ः॥ ८२॥

े  े ता
गहे े इािदना सव इनायन
े ु
रािदरोगोापनूयोगिवशषमपिदशित। ु
तऽ खाा पल इित
ु ु
े तपिर पपिर।
शषः। अिवििम

काकािायनोभयऽायः। ू   े
पवऽािवनािदननोरऽ
रािदगदसव इनने च॥ ८३॥
े  े ोकन
तािमािदनात इनाान े
ु े ु
पलीिवशषरचनााटनूयोगमपिदशित। तऽ ता ं
 ृ
सावसता ु
ू ं पल। ृ
तथाकतपा ं
ं ु ं
ु  े े जािसयता
ूोमानािदतः। तिवशष।
ं ु ं पवसऽण
ायजािसयता। ुृ ू े
ू  ू े अकवतकतसऽण।
 ृ
िनिश मराऽ।े राशौ तदम े शऽोिरित शषः॥
े ८५॥
तथािवधिमािदना तदा इने ोकयने
े ु
िवषणूयोगमपिदशित।  ं
तऽ तथािवध ं तऽविनिमत

। उमागतः ं ु ु
 तदशकानगणमानन।

ू  ं िवडालमिषकाचमा
िवडालभिषकाचन ू  ं पिरणं
े सााया
। योः वाधकवााकयोः बमािदित शषः।
यतु ं साािदनामऽययत।
ु ं िनखनिद
े ु ु े े
पिलकायगिमनन
ू 
पवऽायः। िपतृगहे े ँमशान।े अथवा िवक।े मातृगहे े
ू  सािमित शषः॥
चिडकायतन।े नदीपा े ८७॥

--------------------------------------------

p. 618) ता एव ूावाय सााािदसमिताः।



तिाजापिसााः खनदिरगह ु
ृ े पनः॥ ८८॥


मिद ु त ु तथा तलोादन
ु े ्
ं भवत।
 ं अिभचार उदीिरतः॥ ८९॥
एव ं िनकटविना

रिताना ं िषता ं कथ ं ादिभचारकम।्


वदािम त े ण ु ूा े सर
ु वैिरणः॥ ९०॥

िवनाशन े ूयोग ु िूमिभचारकम।्



यनािरिनकट े ् ९१॥
 ा ु ूागवे िनधन ं ोजत॥


ृ ैः पिलका
ताव िवधायाौ शत ं बमात।्

ताः ूागदीिरतीरयिसाः ं
ससकाः॥ ९२॥


तदशकमानापघनाा मराऽतः।
एकामका ु
े ं हनैे िरिदखा े
अशषतः॥ ९३॥

--------------------------------------------

े े े
 ोकन
ता इािदना भविदनान

पलीखननिवशषात ् ु ु ु
िरपकलोादनूयोगमपिदशित। ु
तऽ ताः पलीः

नव नव साताः। ृ ैः ूोमानतः।
ूावऽव

सााादीऽािदशः किवषयः। तिाजापिसााः

ूितलोमाकतायिवािभः मिताः पलीः। ु
तलोादन ं
ु ु ् ८८॥
िरपकलोादनम॥
 ूोाना ं
एविमािदना ोकान
 ु
िनकटवििवषयूयोमपिदशित। तऽ एव ं
ु े ८९॥
ूोपलीखननािदिवधानन॥

रािदना े े ोकयने रिताना ं
ोजिदन
ू ं अिभराचूयोग ं दवी
िरपणा े पृित। तऽ कथ ं कन
े ूकारण।

 े ोकन
वदामीािदनाान े
 ु
रितवैिरिनधनकथनािदूावसिहत ं ताममपिदशित।

तऽ वदामी ूयोगिमरऽायः। त े तव। ूा े इित

सिः। ्
यने ूयोगने िनकटात अरातिरितशषः॥
े े ९१॥

ताािदना े  ोकयने
नाशभािगनान

रािरिनधनूयोगहोममपिदशित। ृ ैः
तऽ ताव
ु ु
ृ ैः। अौ शत ं अोरशत।ं ताः पलीः
रशऽनऽव

। ूागदीिरतीरयिसाः 
अकवळीीराा ं िसाः।

--------------------------------------------

p. 619) ं
तदशककाल ु
े वा सरोिप नाशभाक।्
े ् ९४॥
कथ ं वा मािकवली िनह ं ु शता ं ोजत॥

ु िशव े वि ूकारं त िनमह।े


तण

त ैािकै ू  िवषे े कारयतः॥
 प े ९५॥

् ु ं ादनाौयात।्
त ैि े िनधन ं तिन सशक
भायािधकं महाराकरं मातृकसतम॥् ९६॥


राजान ं राजपाऽ ं वा कथ हात ूयोगतः।
त े कथय दवश ु
े े यपाय ु िवत॥
े ९७॥

वदािम त े ण ु ूा े मोघ ं घोरिवमहम।्



अिभचारमरातीनामाशनाशकरं परम॥् ९८॥
--------------------------------------------


ससकाः  े
सानामकमसमताः। ं
तदशकमानापघनाः
ं े ं
अिनीूथमाशािदरवशााः
ं  े
अोरशताशकूोमानिविनिमतदहाः। ु
ताः पलीः।
ु शऽिनवासदशिदखः।
वैिरिदखः ु े ु ं
तदशककाले
ु ु ु ं े कथिमािदनान
तलीमानानगणाशककाल। 
ु ु ं दवी
वलवरमािकािभरितवैिरण ं िनहमपाय े पृित। तऽ
े ूकारण।
कथ ं वा कन े मािकवली ूवलमािकािभरितः

िरपिरित शषः। ्
े िनह ं ु शता ं ॄजते वता े  ९४॥
ं ॄजिददः॥
ू   तैिरिनधनोपायकथन ं ूौित।
तिदािदना पवान
े ु
तऽ िशव े इित दवीसिः। े त ैिरािदना
त अरातः।
अनाौयािदनायन ु
े  े वैिरिनधनोपायमपिदशित। त ैः
अराितरािवधानतरैः। त अरातःे ूयोगारकालािदित
शषः।  
े कारयदराितपावििभिरित
े े त ैः मािकै ः। ि े
शषः।

षे ं गत।े तिन अरातौ। ु ं अनाौयात ्
ु ं सकर।
सशक
रकाभावात॥् ९५॥
े  े ोकन
भायािधकिमािदना िवत इनाान े

भायािधािदयत े पृित
राजािदक िनधनूयोगूकारं दवी
ु  ुू े
। तऽ भायािधकं ूोायदायािदिऽिवधमहानकन

दवतोपाािदना े ूयोगतः ूयोग े वा। दवशित
ं कथ ं कन
चािधक। े े े

ईरसिः। उपाय ं िदापायाः॥ ९७॥
 ु
े पृाथकथनूावपरःसर
वदामीािदना ोकन ं

तमथ ौित। तऽ ूा े इित सिः। परं ूोूकारािदित

शषः॥ ९८॥

--------------------------------------------

p. 620) ्
िसमानितिॐधान षोडशाितिराशयान।्

 ु होमयामिदक
त ैरविदप े ् बमात॥् ९९॥


तने तिधन ं ॄयािितायतः।
ु  े ु
अराितिनमहं कादवमिवधानतः॥ १००॥

मायातमयी ाििरित सक ् समीिरता।


् ृ
अा िनफालनाि े तं ासात कतम॥्


इित षोडशिनातषे ु िौकािदमत े होमात काफलोदय ं नाम
् ् ३१॥
ं पटलम॥
एकिऽशत
--------------------------------------------


िसािदना िवधानत इने ोकयने
ु े ु
महामािकािदरितशऽोरिभचारूयोगमिनगमनोपतमपिदशित।
् न पिरकित
तऽ िसमान होतॄ ् े अितिराशयान ्
े शषः।

परूयोपाय े
ैरभदयान।् त ैः िसम ैः। यामिदक ् बमात ्

यामििबमात ूितयाम ु
ं ििपषबमात ्  तने ूयोगने
इथः।
े  ं रितािप अ
। तिधन ं भायािधकराजादिनधन।
ु  ु
 अयतः इ कािदरऽायः।
महामािकािदिभिरथः।

एव ं ूकारण॥ १००॥

इित षोडशिनातुषे ु ौीकािदमता पिरपण


ू  त

ूपसारिसहराजूकाशािभधानन ु
े सभगाननाथन

िवरिचताया ं मनोरमााया ं ााया ं

अिरमनूकाशनपरं एकिऽशत ्
ं पटल ू  परामृम ्
ं पिरपण
॥ ३१॥ ॐ तत॥्


मसा २६८।
ं े त ु पटले न ामदीिरतम।
एकिऽश ु ्


ाानमसा त ु साषा शतयम॥्


ािऽशपटलम।्

अथ होम ं ूवािम लिलतािवया िशव।े


ु े ूातो दवतासमः॥
यने मिप भवन े १॥

तिधान ं ण ु ूा े िकालािदभदतः।



े ु नवकडष
ूोष ु े ु तस
 ु चोिदत॥
े २॥

ु ू  ्
 तऽािानपवकम।
जयामागण

शूितपदारात ् ू  े पज ैनत॥
पणा  े ् ३॥

 े ु िदनषे ु िौयमायात।
कै रवैहवनाष ु ्

ु ं
मधरऽयसिसै ु
ः पैरण ैः शभु ैः॥ ४॥
अखिडत ैरमाऽ ं नरो नपितसिभः।

े े िदवसज
तव े ैः िसत ैवनातृ ैः॥ ५॥

 े ु िदनषे ु धनधावान।्
कारैहवनाष

--------------------------------------------

ू  े ं े पटले
पविकिऽश
ु  ु
शऽमनहोमिवधानािदकमपिदँयानरं
षोडशिनािवािसानां

सौहोमिवधानमपिदशथहोमिमािदनोदीिरत ैिरने
े ािऽशन
ोकशतपण ं े पटलन।
े तऽ अथािदना
े े
भदत
े  ोकन
इनान 
े पटलाथकथनूकारं तैभव
े ु
ूौित। तऽ लिलतािवया ौीिवया। िशव े इित दवीसिः। यने
होमन। ु
े ूा े इित दवीसिः।
े े इऽािदशः
ि कालािदभदत

कडािदिवषयः॥ १॥

ूोिािदना ू  े  े
पवकिमनायन

सामाहोमिवधानमपिदशित। े ु एकोनिऽश
तऽ ूोष ं े पटल।े चोिदत े
ु े इित शषः।
कड े उमागण

ं े े ३॥
एकोनिऽशपलोपिरषचनपिररणािदिवधानन॥
ु े
शािदिभजवती  ैः सिभः ोकै ः
रै ा
ु ू 
शूितपदािदपणाितिथै 
यािदिसिकरहोम ं
जलजपभदै े ु िदथः।
ु े पिदशित। तऽ नया 
ु ं
मधरऽयसिसै   ु दिधघृतमधिभवा
ः ीरसिपमधिभः ु 

सिसै ः। शभु ैः
ु ु  ु
अमकलापितताानाशीणाजिषतानाातानृ ु ै।
ानिषत

ह ्। नपितसिभः

--------------------------------------------

p. 622) े े ु ् ६॥
े िौयमाोित पलाम॥
तवोलहोमन


अण ैलैहमात कका ु
ं समवायात।्

 
सौभाय ं कीिमारोयमवाोनादिप॥ ७॥

ु 
त ैः षिः कमोदत
ु ैिनहोमतः।
ु जीवित भतल॥
अचला िौय ं ूा सखी ू े ८॥

 े ु यथािविध।
त ैनाै हवनािनष
ु ु
पऽदासीदासयतिरं जीवित मानवः॥ ९॥
े े
त ैरविवाै ्
 ु होमात कपसिभः।

ु जीवित॥ १०॥
विनताजनसोहिवनोदी भिव


कूितपदाराशा ु
 ं जयात ् ैः।
िसत
घृताै रमाऽण े ् ११॥
े िनःसपा ं लभियम॥

े े िदवसौ
तव े गडै  े ्
ु ः ौिातु ैनत।
ु जीवित भतल॥
कािलीजयारोययतो ू े १२॥

--------------------------------------------

े तषे ु शूथमािदितिथपष।
सििरित शषः। ु े ु अ ैः पःै ।
 तषे ु ूाविवसष।
िसत ैः िमतवणः। े ु अण ैः उलैः अणकमदै
ु ु ः।

तषे ु िदनषे ु ूावदनादपीनन


 ु े ु
े ूोपहोमूयोगष
त  ु
ु ैऽ तऽानमत।
े त ैः षिः

अणिसतपजयकारीवरकै रवय ैः। तिनहोमतः
ु े ु होमतः। त ैः ूोषििरित शषः।
शूथमािदितिथपिदवसष े
तिनषे ु शूथमािदितिथपिदवसष।
ु े ु यथािविध
े ्
े त ैः ूावत षिः।
ूोपिररणपिरषचनािदिवधानन।
ू
इिवाै ः कपरिवाै ु  े े १०॥
ः। तिवशष॥
ृ े
कािदिभः े
निद  
रै नविभः ोकै ः
ृ  े ु
कपूितपदािददशापदशितिथपिदवसष
 ु
होमििवशषे ैलीूाािदसरहोमिवधानमपिदशित।

तऽ िसत ैः शकरािदिभिरित यावत।् तषे ु कपदशितिथपिदवसष।
ृ े ु
् ु
नते जयािदित यावत।् तिन ैः कितिथपदशकप
ृ ैः िदन ैः।

--------------------------------------------

p. 623) 
िाािभधिसािभिन 
ैहवनारः।
ू जीवक षाशयः॥ १३॥
ीराहारी िचरं भमौ

ू े िऽमन
खजरीफलहोमन े तिन ैः।

आयरारोयिवजयसा ु े १४॥
ं िौयमत॥

कदलीफलहोमने तथा तिवसषे ु त।ु


ु  ृ  ैाो
पयकीिनप  जीवषशत ु
े  ं सखी॥ १५॥


नािरकलफलोदै
ः िसतौिसमित ैः।
ु ् १६॥
हवनािन ैिरमिखलं समवायात॥
ु ं
त ैिरवािरसिसै  े ु वै।
हवनािनष
 महाहािण
ं नानावणािन
वासािस  लभते सः॥ १७॥

 ु
षि त ैिमै हवनाियमायात।्


त ैः सविसतागपयोै हवनादिप॥ १८॥


मिहषीीरसिसै ु
हमािदमवायात।्

अजाीरयतु ै ै तथािवीरसत
ं ु ैः॥ १९॥

--------------------------------------------

अक षाशयः ूसदयः। तिन ैः ूाविन ैः। तथाशने


ु ु े तिवसषे ु पावत।् तिवशष।
िऽमधराावनमत। ु  े े तिन ैः

ूावत।् त ैनािरकलफलोदै
 े ः। तिनषे ु ूावत ्
ृ े ु सः साधकः। षि त ैः
कपितिथपष।
ु ू े
िसतागडिााखजरीफलकदलीनािरकलफलोदै
ः। त ैः ूोै ः

षिः। सविसतागपयोै ः समानवणवसिहतायाः
ु े त ैः ूावत ्
 गोः ीराै ः। अिपः समय।
िसतवणायाः
 ैः। तथा ूावत।् त ैः षिि
षिि  ैः। अिवीरसत
ं ु ैः

इित पददः। े
नािरकलोदीराै ः

नािलकरफलोदोीराै ः।
े े ु े ृ ्
े त ैः ूावत षिः॥
अिपशनमायािदतदऽााकत। १९

--------------------------------------------

p. 624) े
नािरकलफलोदीराै  े ्
रिप त ैनत।
े कैः सत ै ु वा॥ २०॥
 ैरकै
तथा ादशिभि

ु 
िनशो हवनाधौिसिपःसमित ैः।

गोभिहरयवासोिभः समृो जीवित ितौ॥ २१॥

रिववारे िसता ै ु ीराै जयाथा।


ु
ु ु
अादसमृिः ाद ् घृताै ा  मधतः॥ २२॥

 े
सोमवारे िसतोपते ैनािरकलफलै
त ैः।
ु ् २३॥
सशा ं पृिथवीमवाोित सिनितम॥

े ्
अारवारे ौिाै र ैहमािय ं लभत।

त ैिरिमिलत ैहवनाा े ् २४॥
ं मह लभत॥


बधवार े घृताै  ु होमने ितलतडलै
ु ः।

िौय ं सकलकाणिनलया ं लभतऽतः॥ २५॥


गवार े धिसपनसािपरागकै ः।
ु े ु ् २६॥
े लभत े गहममम॥
जयादमाऽण

िसतवारे नािरकलोदै
े ः िसतसमित ैः।

गडाित ु
ैा  जयािया ु े े २७॥
सिचरमधत॥

--------------------------------------------


तथािदना े  े ोकन
ितािवनाान े
ु ु े कपूोिसतािदिषन
शपूोपषन ृ े च
 ैः समप ै िनहोमात ्
ू ादशिभि
सय
ू ु
गोभिमिहरयवासःिसिकरमपिदशित। तऽ तथा ादशिभः
ु ृ
शकपितिथूोादशिभः। वा िवक।े िनशः ूितिदनम॥्
२१॥

रिववार इािदिभमनोहरािम ःै सिभः ोकै ः

अकवारािदष ु सस ु सरणहोमिायपिदशित।
ु तऽ िसता ैः
े ैः। तिवशष।
िसतोपता ु े ु
ु  े े ीराै ः गाीरष
ु 
चततमाै े घृताै ः
ः। तथा ूोिवधानन।

--------------------------------------------

p. 625) ु थतरै
शिनवारे त ैलिसै िलैः शै े ः।
हवनाभत े लीमादितमनोहराम॥् २८॥

ु
त ैः सम ैः समाै जयात ्
सस ु बमात।्

तिन ैिरिराः ािाहवनवैभवात॥् २९॥

तिनषे ु च तिाभाीन
ं ् सभोजयत।
ौ ु े ्
ु ू ् ३०॥
घृतीरितलौिगडापपसमितम॥


अिािदष ु ऋषे ु नविप नते बमात।्

ु ैु माशै
शािलिभडलै  गरतरै
े िलैः॥ ३१॥

तथािवधःै सषप ै कोिवैिरिराय।े


ु 
िसिपिलै  े े ु
करोरसात
ु ैः॥ ३२॥
--------------------------------------------

 े ैः।
ूोगािदतमघृताै ः। वा िवक।े िसतोपते ैः शकरोपत
त ैः अ ैः। ता ं इा।ं ितलतडलै
ु ः ितलिमौतडलै
ु ः।
धिसपनसािपरागकै ः ीरिमिौतपनसवीजपराग ैः॥ २८॥
े समि ैः सवारषे ु हवनात ्
त ैिरािदना ोकन

सरािदकमपिदशित। 
तऽ त ैः समि ैिरथः।
समाै ः समावनिाै ः। सस ु वारिित
े े
शषः।
तिन ैः एतिनािदमडलूोिदन ैः। िवाहवनवैभवात ्

लिलतािवावैभवात होमवै
भवा॥ २९॥

तिनिािदना े तरूयोगहोमिदवसषे ु
ोकन
 ु
कमपिदशित। े ु तिाभान ्
तऽ तिनषे ु तयोगिदनष।
लिलतािवाभान।् ऽीन ौ
् ऽीन वा
् ौ वा इथः। ु े ् ३०॥
 सभोजयत॥
अिादीािदना
े  े
बमािदनाोकयनािािदष ु नवस ु नऽषे ु

बमात सरहोमिनवकं

तदाावनिनवकसिहतमपिदशित। ् ु
तऽ नते जयात।् बमात ्

एकै कबमात।् शालीािदना


--------------------------------------------

p. 626)  ु बमात।्
मिहजािवकाीरतु ै ैनवस
मघािदष ु तथा होम ं नविभः ाविप॥ ३३॥

ु ैः कशरै
चणकै णका ै मा ृ था।
ु ैः पायस ैथा॥ ३४॥
माषा ै हिरिा ैगडा

ु ै िऽमै ः कीिलीजयाय।
धा ैःशा  े

तथा मलािदनवक ु
े किलिभजयाथा॥ ३५॥


पृथकैु ः शिभलाज ु
 ैिरकाडै
ः पयःतु ैः।

शालीचणकमो 
ैमाषिपितलोवै
ः॥ ३६॥

--------------------------------------------

ु ं तऽ गौरतरै
 िषम।
ोकोरान  ः
े िलैः िसतवणितलै
ृ  । तथािवधिरान
कवणितलै ै  ििऽतय ं तल।
तऽ तथािवधःै सषप ैः िसतसषप ैः कसषप
ृ  ै।
े ु  वनिष।
ौिारान े े
ं तऽ करोशन
े ु ु 
े मिहषीारानाावनिऽय
नािलकरोदकमत। ं
तम। तऽ मिहजािवकाीरातु ैः
 ैः ूोै ः। नवस ु
मिहषोीराजाीरािवकाीरातु ैः। त ैि
् कातु ैः एकै किबमात॥् ३२॥
े ु अिािदष।ु बमात एकै
ूोष

मघािदनाय  े  े च ोकन
े इनाानाान
े े
मघािदष ु नवस ु बमण ु
े सरणहोमिायपिदशित। तऽ तथा

जयात।् नविभः अनरवमाण ैणकािदिभः। अिपः समय।
ु े

चणकै िरािदनान ु ं माषा ैः इान


 िचतय। 
ु ु ं धा ै [शा
िचतयम। ु ]ै िरान

े ं तदाति
िमक ु ं तल॥ ३४॥

तथािदना ु े  े ोकयने
ीविमनाान
ू े ु सरहोमिनवकमपिदशित।
मलािदनवनऽष ु तथा
एकै कबमात।् तथा ूोिवधानन।
े पृथकैु िरान

ु ं तदावनि। तऽ पयःत ैः ीरातु ैः।
िचतय

 िशिदवसपकहोमिापपपक
शालीािदनोरान
ं तऽ माषिपितलोवैः एषा ं िपोवै।
िपक।
ु ू ैिर िवशषणािन।
एतािन शाादीरऽापप े

--------------------------------------------
p. 627)  ु
अपपू ैधराै  ं कीििमिराम।
िवजय  ्

े ु ् ३७॥
आरोयमायःु सौभाय ं माता लभवम॥

िमान।्
िसयोगषे ु य ैजयामृ

तथामृतायोगषे ु जयािोगशाय॥
ु े ३८॥

ुू 
गडचीतलािभिमािभरादरात।्

उयोगषे ु जयादण
ु ैलैः शभु ैः॥ ३९॥

 सवषा
उ ैभवित ु
 ं कलाना ु
ं सिनितम।्


पता  ् ४०॥
े े य ैि पवतम॥
े नोग

े े ैव कालन
भवदािचरण े परमिर।

ु ं होममाकणय वदािम त॥
अथामत े ४१॥

ऽग ु
े े ोग े वा जयाहतृ
य।े
पायस ैघृत सिसै
ं ः िसतिमौै ु िवया॥ ४२॥

--------------------------------------------
ू ् ३७॥
िवजयािदफलसकं मलािदनऽनवकूोहोमसाधारणम॥

िसािदिभ े इ
ै तिभः े ु
ु  ोकै ः िसािदशभयोगष

ु ं होम ं तहोमकथनूावसिहत ं
सरहोमिवधानम
उपिदशित। तऽ िसयोगषे ु ितिथवारािदसयोगोष।
ं े ु

य ैरवामिभमत  ैः। तमृिमान ्
ैि
तिसमृिमान।् तथा समय।
ु े

नऽवारािदसमायोगोषे ु अमृतायोगष। ु
े ु गडची अमृतालता।

आदरात भितः। ् े ाभाग
उयोग े रािदतमिन मह ु ं
गत े लाशमित।े अण ैलैः अण ैः कै रवैः। शभु ैः
ु ु
ूावकलादोषरिहत 
ैः। उ ैः अिधकः। पवता े इ
योग े इतिशम।
े े ् ाभागिताकदयराशौ
ु वा यदा
े ु
मषतलाककटकष ् ु
 े ु बमात कजशबचाः
ु िताः तदा
े यावत।् नते जयात।
ु े वित
मकरराँयदय ् ु ् य ैरवामिभमत
ु ैः।
त ं पवत ं सण।
ू  परमरीित
े ु
सिः॥ ४१॥
े े
ऽािदना ु े इने ोकयने
तल
महतृिकरहोमकालं होमि उपिदशित।

--------------------------------------------

p. 628) सवदा ु  ् यथािविध।


 यो तिविधमने ं काद
े ु कालष
तोष े ु महािः ा तल॥
ु े ४३॥

मासषे ु जिऽतय े होम ं काद


ु  ् यथािविध।
 ताितलैिन
वामृ  ं यावीव ं सखी े ् ४४॥
ु भवत॥

तिनषे ु जपिा
े ं सहॐ ं िदनिनया।

न त कऽिचत ्
कित ्
कदािचत ् े
शसवः॥ ४५॥

 ं कारयवािसत
तपण े  ु जलै
ैमधरै  ः।
सौरा ैः ूसनू ै पजयाथ
ू े तिन॥
े ४६॥


अवजिऽतय ं ात कदािच मािकः।
यिद ा रोगािदपीडा भवित िनितम॥् ४७॥

--------------------------------------------

े े एकिऽश
तऽ ऽग ं े पटले भौमािदना
े े
ोकन

ूोरािशगत े अकािदतमिन ् े इित शषः।
मह े ोग े
े ृ  ु
मषवषमकरकाककटमीनतलाराशयो रािदसमहाणा ं
बमाराशयः। तषे ु रािदतम े महे ूोोराशौ
यदा ितः ताल।े वा िवक।े महतृय े तहतृय।े िसतिमौैः

शककािमौै
ः। तिवशष। े ु
ु  े े िवया लिलतािवया। तोष

ूोऽोरािशष ु िता यदा महाष।
े ु तल ु े
ु े साधककल॥

४३॥
े 
मासिािदिभिनितिम  ु  ोकै ः िऽजस ु
ै तिभः
 ू
होमजपतपणपजािवधान े 
ं ततमावँयकता ं
तदकरण े ूवायोपिदशित। तऽ मासषे ु ादशिित शषः।

 ताितलैः ततमन
वामृ े े े  िन ं ूितजऽय ं
े िणथः।
। तिनषे ु िऽजिदनष।
े ु िवा ं सहॐ ं सहॐवारं िदनिनया सहित

शषः। ु
ु कऽिचश।
े त जिपतः। े े कििद शसव

े ू
े ं चवािसत ैः कपरिमौै
इतिश। ु े तिन े
ः। वा समय।
 ू े
जिऽतय।े अवजिऽतय ं होमतपणपजनतमनित
े े
े यिद ाजिऽतय।ं त मािक।
शषः।

रोगादीऽािदशो भतािदिवषयः॥ ४७॥

--------------------------------------------

p. 629) उ े वा राशौ वा ित े च िदवाकर।े



िवा ं जपते सहॐ ू े ् ४८॥
ं वा शत ं वा पजयिवाम॥
े ु ्
य रोगतो वाधा कदािच भववम।
े ु कालष
ताष े ु तथा कन ् ु भवत॥
ु  सखी े ् ४९॥

े ु
महरोगािददािरशय मिणः।
े ् ५०॥
े े शोकहासादं भवत॥
मािकं भवोक

ु ै फलैः पऽ ैः काडै मलकै


पलाशप ू ः।
हवनादमाऽण ् ु
े वामी ात कठवागिप॥ ५१॥


 ु ैिमै हमािदमवायात।
अकप ्


मडला पऽ ै सिमिरिप मलतः॥ ५२॥

े ्
िबूसनू ै ु फलैः पऽ ैः काडैथा नत।
ू  लीसिस
मलै ं े ् ५३॥
ै मा तदयगा भवत॥

--------------------------------------------

े  े
उािदिभभविद ू  ु
िै िभः ोकै ः सयािदष
े े ू
ऽोषपािबम ं तलं तदकरण े
ु े िवा ं लिलतािवा।ं
ूवायोपिदशित। तऽ वाय ं समय।
सहॐ ं सहॐवार।ं वाय ं िवक।े शत ं शतवार।ं िशवा ं
ूाविा।ं यः मािक मािक रोगतः रोग ैः। तथा

ु  ूोूकारभजन
कन ु  ् शोकहासादं
ं कवन।
पपरपयोः॥ ५०॥
ु े
पलाशपािदना ु
े वािमूदहोमिवधानमपिदशित
ोकन
ू ः पलाशो ैिरथः।
। तऽ फलैः पऽ ैः काडै मलकै 

कठवागिप ू  ५१॥
मकोपीथः॥

अकािदना ोकन ु
े इािहोमिवधानमपिदशित। तऽ
 ृ ु ैः। इमिभमत।ं मडलात ्
 ु ैः अकवप
अकप

ूावदकोनपाशिन  ृ
ैः। त अकव ू
मलतः ू ः
मलै
खडप ैः॥ ५२॥

िवािदना ोकन ु
े लीूािकरहोमिवधानमपिदशित। तऽ
ु  पदाना ं
फलैिरािदना तृतीयाववचनााना ं चतणा
िवूसनू ैिरित िवश। ू
े ं िवूसनशन
े िवित
े षने
् ु
सः। तथा िऽमै ः। नते जयात।् मा लीः तदयगा


साधक वशगािमनी॥ ५३॥

--------------------------------------------

p. 630)  ु
पा ैमधराै 
हमााविन ैनरः।
 ् ५४॥
इिरा ं लभत े रा ं सवलोकचमताम॥

 ु ं जयािनाविध।
चकै धसिमौै ु

आः ादूजः पऽानवाोित ु ् ५५॥
गणािधकान॥

े ू ं
ु ैहमाले तसित।
त ैरवात े

लभत े सवशाा ं भवु ं भोा च जायत॥
े ५६॥


त ैः ीराै त ैोग  े ्
े तिन ैभवत।
् ५७॥
शतगःु साधकिमै लभयम॥
 े


पाटलैः ौिसिसै ् ु
हमात कामवायात।्

ु ैरिप॥ ५८॥
तगरो ैरिप तथा लाज ै कटज

--------------------------------------------


पा ैिरािदना ोकन

लीूािकरहोमिवधानमपिदशित। तऽ पा ैः

पफलाःमिणिभः। मधराै ु ः।
ः िऽमधराै
ताविन ैः मडलिदन ैः॥ ५४॥

चकै िरािदना ोकन
ु ु
लीपऽिसिकरहोमिवधानमपिदशित। तऽ तिनाविध
मडलिदनाविध॥ ५५॥
ेे े
तरवािदना ू े
े शशािला भमः
ोकन

ूािकरहोममपिदशित। तऽ त ैः चकै ः। एवावधारण।े मले
ु  े े उसित
भौम।े तिवशष। ं े मकररािशित।े चः समाहार॥
े ५६॥
े े
त ैरवािदना ोकन ु ू
े गोशतूािकरलीपऽभमीना ं

ूािकरहोमयिवधानमपिदशित। तऽ त ैः चकै ः। ोग े
ृ े तिन ैः मडलात।् शतगःु गवा ं शतयः।
वषभरािशगत। ु

तडलात।् िऽमै ः त ैः चकै िरित शषः। ्


े लभते िदात ्

ू ु ् ५७॥
े े  ऽय ं गोभिमपऽवगाणाम॥
लभतथः। 

े कािसिकरहोमिायपिदशित।
पाटलैिरािदना ोकन
ु ु ैनावप
तऽ तगरो ैः ूागजलजप   ु ैवा।
ु ैिगिरमिकाप
कटज  ु ैः। अिपः समय॥
ु े ५८॥

--------------------------------------------

p. 631)  ु   े धनम।्
त ैः ीरिमौैहवनातिभलभत
 च तिन ैः॥ ५९॥
अरािण िविचऽािण महाहािण
शतपऽ ै ु मै हमाीमवायात।
ु ्

ु (ै)िवचिकलै
े  कदै कडै
कशरै  रिप॥ ६०॥

ु ै नमिभः।
मिकामालतीजाितपाग े

जयात ्
ूथमार ु ु ैः॥ ६१॥
ं प ं मधत


एकै कशः सम ै महालीमवायात।्

ू ैः िौयम॥् ६२॥
तथााै  ु हवनाभत े भषण

ूसनू ैः किणकारो
 
ैः ौिाै हवनािन ैः।
ु ् ६३॥
उिदत ैरचला ं ल अवाोित सिनितम॥

ु ु लैः कमलय ैः।


कारै रकमदै
ू  े कैवािप
ूावािदपणामकै  पिभः॥ ६४॥

--------------------------------------------

त ैिरािदना ोकन ु
े धनवूािकरहोममपिदशित। तऽ त ैः
ु ैः। चः समाहार।े तिन ैः मडलात॥् ५९॥
पाटलतगरजलजकटज
े लीूािकरहोमाथ
शतपऽ ैिरािदना ोकन
ु ु
पपकमपिदशित।  ु िवचिकलै
े वकलै
तऽ कशरै  ः िवचिकली
मिकािवशषः। ू  तिन ैिरतदाकत॥
े अा पवऽ े ृ े ६०॥

मिकािदिभः ु
सिनितिम िै िभः ोकै ः
ूथमािदपितिथष ु सरहोमभदानपिदशित।
े ु तऽ
े ु
 पपक।
मिकान े
ं तऽ नमिभः ु ु ैः।
सरपणप
ु ु
सम ैाकैे का ं ितथौ तपकसमदायः। च शो
 त ैरव
िवकाथः। ु ैरव।
े ूोपिवधप े तथा एकै कशः।
े यावत।् भषण
सम ैित ू ैः सहित
े शषः।
े िदन ैः उिदत ैः
ूोाडलात।् एष फलकालाविध ूकरणसमानः॥ ६३॥
कारैिरािदना साधकोम इने ोकयने सामाने
ू 
नािदपणाितिथपके ूावदकै
े कशः सम ै
ु ु
सरपहोमिवधानमपिदशित।

--------------------------------------------

p. 632) ू ू
हवनाभत े ल सभभषणवाहनाम।्

  साधकोमः॥ ६५॥
िऽमै थ ैकै कैः सा

े ु ु ः ौितु ैहमा ु तिन ैः।


कतकीकसमै
 बिप॥ ६६॥
ं लभत े िचऽायनघािण
वासािस
िसत ैः ूसनू ैः ीराै हमादाोित तिन ैः।

ं तथा मादामािन
िसतािन वासािस कम॥् ६७॥

् ु
नते कवकै  े
ः ौितु ैाितिसय।
 ु े ६८॥
तथा दमनकै ः पऽ ैहवनाियमत॥

 ूसनािन
यणािन ू ु
जयािया िूय।े
 े वासािस
तणाव ु ् ६९॥
ं लभत े साधको ीवम॥

मरीच ैः सषप ै ैलतु ैहमािशास ु त ैः।



लामानकलागलोलािमा े ् ७०॥
ं समानयत॥

--------------------------------------------


तऽ कमलय ैः रकमलैः िसतकमलै। ूावत ौिाै ः।
ू  ं ूितपकादँयािद
नािदपणा े
पमीदशमीपदँय।ं वा िवक।े तथा कारा ैः
पिभः॥ ६५॥

कतकीािदना
े  ु
ोकनानघिविचऽवासःिसिकरहोमिवधानमपिदशित। तऽ
ु  े े तिन ैः ूावडलात।् लभत े साधक इित शषः।
तिवशष। े
 वराघािण॥
अनघािण  ६६॥

िसत ैिरािदना ोकन
ु ु
िसतवासोमादामिसिकरहोमिवधानमपिदशित। तऽ तथा
लभत े इित यावत॥् ६७॥

निदािदना े वाितकरं लीिसिकरं च
ोकन

होमिवधानमपिदशित। ् ु
तऽ नते जयात।् तथा ौितु ैिरित यावत।्

पऽ ैः तमाल॥ ६८॥

यणानीािदना
े  ु
ोकनाभीवणवासःिसिकरहोमिवधानमपिदशित। तऽ िवया

लिलतया। िूय े इित सिः।  तूसनवणािन॥
तणािन ू  ६९॥
मरीच ैिरािदिभः िसताित ैिर ु  ोकै ः
ै तिभः
 ु
विनताकषणवशीकरणपषवशीकरणरालीिसिकरसमू ्


आिणवशीकरणहोमिवधानमपिदशित।

--------------------------------------------

p. 623) ु े ु ु
पाटलीकमारशफािलकसमोवै
ः।
ु े ु ु ः शभु ैः॥ ७१॥
चकाशोकपागनमकसमै
् 
हवनाशयते सवविनताः ं ु ैः।
ौिसत
े ् ु
ु ैहमाशयते पषानिप॥
त ैरवात ७२॥


त ै राल लभत े घृताै हवनाििश।
ु ं वशय
समजीवभवन े ैः िसताित ैः। ७३॥

अ ैघृत ातु ैिन ् े ्


 ं हवनादवान भवत।
ु ु े ितलतडलै
तथ ैव जयािमायष ु ः॥ ७४॥

मराऽ े त ु लवण ैः सिपिरचिणत


ु ू  ैः।
् ् ७५॥
िऽमै त ैः सवान वशयदनाजनान॥

े ्
े ं वश ं नयत।
तथा दित ैलण ैहमा
ु े ु
तथा पसतोयाै ु 
त ैः वशगा ृ
नपाः॥ ७६॥

आ ै ु कवलै े ्
 भवत।
े हमािन ैै धनी

िनशो घृतहोमने ौीमान भोगी े ७७॥
च जायत॥

--------------------------------------------
े ु इा ं दियता ं विनता।ं
तऽ िनशास ु मराऽष।
े ु ु िरऽ कसमशः
नमकसमै ु ु ू   ु िरऽ
पवासमवै

वँययोगः। त ैः पाटािदिभरिभः पैः। ु े
अिप शः समय।

त ैः अिभः पैः। ् ु
 े त ैः ूावत पैः।
िनिश ूावदराऽ।
 ु ः॥ ७३॥
िसताित ैः शकरायै
ृ  इिै िभः ोकै ः
अ ैिरािदिभनपा

वँयिसिकरहोमिवधानमपिदशित। ् े
तऽ िनहवनात ूितिदनहोमन।
तथ ैव घृतातु ैः। ितलतडलै
ु ः ितलैडलै ु  े े तथा
ु । तिवशष।
मराऽ।े तथा ूावत॥् ७६॥
े कवलाहोम
आ ैिरािदना ोकन े ु
फलमपिदशित। तऽ
ु  े े िदन ैै मडलात।
तिवशष।  ् चः समय॥
ु े ७७॥

--------------------------------------------

p. 634) ु
ातोनिलः ॐवी च िसतगॐगरः।
ं ू दव
सप े ाा सृ
ं त े हवाहन॥
े ७८॥

े ्
ु े पचत।
सवायाः िसताया गोः पयिस िगण
ूमाऽ ं तडल
ु ु शािलज ं िसतमवे च॥ ७९॥
ृ वै िसकं महत।्
िसतधघृतोपते ं का

गहीा े ८०॥
पािणना िवा ं जिपा शतवारक॥

िौय ं म े दिह
े दवीित
े ृ
का काोलानल।े

ा समा पजा ु तथा भा
ु त ु तिन॥
ं ८१॥


िनररं िनश जया तदयम।्
ु ु मशयः॥ ८२॥
न कदािचिमा मता

ु
पायस ैजयात ् ू   े ु साधकः।
पणाकवारष

े े पजायामादातमो
िनवदय े ् ८३॥
भवत॥

--------------------------------------------

ात इािदिभः शय इःै पिभः ोकै ः



साधकतालकसिहत ु
ं लीूािकरहोममपिदशित। तऽ चः
ु े िसतगगर इऽ िसतशः ूकमित।
समय। े े दव


लिलता।ं िसतायाः िसतवयायाः। ु े ूयमाऽ।े तिवशष।
िगण ु  े े

िसतिमित तडलिवशषणम।
ु ् वा िवक।े िसतधघृतोपते ं

शकराधघृ े ं िसिम काकािायनोभयऽायः
तोपत। े
ृ े पवऽ
। कित े ु
ू  गहीरऽ
ृ च। िवा ं लिलतािवा।ं िौय ं म े
े दवीित
दिह े ु
सारीिवा ं ा। तिकं तथा मा

सविसतगोीरपािचतम ं िसतधघृतसमते ं भा। तिन ं
तिदन।ं िनररं ूितिदवस।ं िनशः यावीव।ं तदय ं
ु ं रमा लीः। अताः
साधककल। े भवाः॥ ८२॥
ु अूमयवै

--------------------------------------------

p. 635)  गोः ीरावनीतकम।्


सवाणवणाया
तिना ु कारूसनू े िविपतः॥
े ८४॥

त े भौमवारे तग।े


ृ नदौ
 भाा
काले तावािन ैल ू ु ् ८५॥
ं लभत े ीवम॥

ु े
तथा धवलपाया नवनीत ं िसताज।
िनधायादाय मौनी त ु नदौ  े ८६॥
े भृगोिन॥


सवारूयोगने महतीमायाियम।्


नपमाा ं सवा ु ् ८७॥
 ं नानाभोगािता ं शभाम॥
ु ू ं नवनीत ं रविन
तथाणासमत े  े।

िनधाय िवकच े प े किणकाया ं तत ु तत॥् ८८॥

ु ्
 राः ात साधकः
जयादिभवारै िशव।े

किणकार ु
पािण तथा चकजािन वै॥ ८९॥

--------------------------------------------

ू   े ु
े लीूािकरं पणाकवारष
पायस ैिरािदना ोकन

च होममपिदशित। तऽ िनवदयत ्
े े पायसिमित ु े ८३॥
े चः समय॥
शषः।
े 
सवािदिभगािमनी रै ः सिभः ोकै ः
ु ु
सािकरं नवनीतसिहतकारािदपहोममपिदशित। तऽ
ु ं तिवशष।
तिना ं अनिषत। ु  े े कारूसनू े
 ू 
े ततः दीिघकायाः।
दीिघकािवकिसतकारूसनोदर।
तििनवनीतकारूसनू ं उ े नते ्
े े शषः।
ृ मौननित

जयात।् अौ सृ
ं त े इित शषः।
े तग े काले
े ु  ु 
े ताविन ैमडलात।
मलािधितराशतथराँयदयकाल। ्

 गोः नवनीत ं
तथा धवलपायाः सवाया धवलवणाया
 िसताज
तिनािमथः। ्
ु े ूावत िसतप।
े भृगोिदन े तऽािप

तकाल।े सवारूयोगने भृगवारसूयोगन।

ु ू ं सवाणगोसमत
तथाणासमत ु ू ं नवनीत ं

े ततः दीिघकायाः
तिनािमित शषः। उथः। ु  े े तत ्
ृ े  तिवशष।
े े  अिभवारै ः रविरित
प ं ूावौननथः। े े िशव े इित
शषः।

सिः। ु
तथा गवार े नवनीताािन नवनीतिषतािन। उ े

रिवमलाशमरािशित े इथः।

--------------------------------------------

p. 636) ु ु े सगत
जयावनीताा ू ु
े गरौ।
 राजचोरापहारकै ः॥ ९०॥
िनराती महाघा

ूाोित महत ल मा तदयगािमनी।


े ं नवनीतने िसतोपतन
कवल े े होमतः॥ ९१॥


कीिलीधनारोयिवजय ु ु
ैरायरायात।्

बकै ं ु त
ू ः िकशकै ू ैिमै तिबया॥
 ९२॥

े ्
सौभायलीिवजयकािूावहा भवत।
दहोमादाः साधकः ािमासतः॥ ९३॥
 ु तालपऽ खडषे ु िनजवाितम।्
आिष

िविल नवनीतने समते ं जयाििश॥ ९४॥

् े वाितम।्
मडलाासतो वारात ूाोव
 े ् ९५॥
तथा पलाशपणष ु िविल दरदैनत॥

कमै ू े ु िलिखा वा नििश।


ु  तपऽष े

चन ैः पानस े पऽ े िविल जयाथा॥ ९६॥

--------------------------------------------


सगत 
े ककटरािशगत। ु
े तदयगािमनी साधककलगािमनी॥ ९१॥
े  े कवल
कवलिमािदनायन े ं
े ु
िसतोपतनवनीतहोमफलमपिदशित। तऽ कवल ु
े ं परिहत। े े
ं िसतोपतन
 े े कीितलीधनारोयिवजय
शकरोपतन।  े शषः॥
ैः सहित े ९२॥
ू िरािदना मासत इनाान
वकै े  े ोकन

ं ु ू ु ु
िकशकचतपदहोमफलमपिदशित। तऽ चतू ैः
् ् ९३॥
ु ैः। दहोमात दिधिमिौताहोमात॥
सहकारप

आििािदिभदीिरत ैिरःै सिभः ोकै ः
िनजवाितिसिकरं तििखतपऽहोमिवधान ं
 े
तिाहवनवैभवोपिदशित। तऽ िनिश अराऽ।

--------------------------------------------

p. 637)  े ं नागवीदलैयतु ैः।


पोदैिविल
त ैरवाोित िनज ं वाित ं ूोकालतः॥ ९७॥


करीिलिखति ू
ं पऽ े चकभहः।
त ैत ैदवाोित तिन ैिधानतः॥ ९८॥

एलालवकोलजातीफलसमित ैः।
ु े ९९॥
िसत ैरािल च े ं पऽ े पसमव॥


जया ं
सिस ै बिभः िकिमहोिदत ैः।
ु े िवाहोमैदीिरत ैः॥ १००॥
नासामि भवन


शिवामयी ाििरित सक ् समीिरता।
् ृ
अा िनफालनाि े तं ासात कतम॥्

इित शोडशिनातषे ु ौीकािदमत े होमात काफलोदयो नाम
ं ् ३२॥ ०॥
ािऽशपटलम॥

--------------------------------------------

इित यावत।् मडलाासतो वारात कागौरवलाघवानगयतः।


्  ु ु

े ं िविल िनजवाितिमित शषः।


तथा नवनीतसमत। ु े
े वा समय।
ु  े े त ैः नागवोदलैः। ूोकालतः
िनिश मराऽ।े तिवशष।

ूागमडलािदतः। ू
चकभहः ृ
चकव। त ैः
चकपऽ ैः। तिन ैः ूावत।् तिधानतः ूोहोमिवधानतः।

िसत ैः शकरािभः। ु
े ं वाित।ं जयात ् पपऽ
तत ् ैिरित
े त ािभमत॥ १००॥ ॐ॥ ०॥
शषः।

इित षोडशिनातषे ु ौीकािदमता पिरपण


ू  त

ूपसारिसहराजूकाशािभधानन ु
े सभगाननाथन

िवरिचताया ं मनोरमााया ं ााया ं
सौहोमिवधानूकाशनपरं ािऽशत ्
ं पटल ू 
ं पिरपण
परामृम॥् ३२॥ ॐ तत॥्


ं े पटले ूोा ाामाः शतात परम
ं - ािऽश
मसा ्

एकािधका सित ु न ािण
ु  चाऽ वै॥


ऽयिशपटलम।्

अथ षोडशिनानामाा या लिलतोिदता।
ता यािण क े तिाभदसवै
े ः॥ १॥


प ैः षिसमोपते ैनवशा यथािविध।
ृ ् २॥
समवाितावािकारणािन कतानाम॥


लिलतािनपजाया ं य ं िवािवमहम।्
ू ् ३॥
षोडशाना ता पजाकलमचबकम॥

अमृताघटं य ं िसवळमतः परम।्


कोवळ ं वळिलं मे [सते]ु िलं यथािविध॥ ४॥

--------------------------------------------
ू 
पविन ् ं े पटले षोडशिनािवािसाना ं
ािऽश

सौहोमिवधानमपिदँयानर े ं वाितूािकरािण
ं तषा
े ु
लिलतािवायाः पभदसमािन

कािनिचायपिदशथषोडशिनानािमािदना
यिसिभधागम े इोकशतपण
े ऽयिशन
ं े पटलन।


तऽ अथ षोडशािदिभः बमािदःै पिभः ोकै ः
 ु
पटलाथकथनूावपरःसर  ु
ं तदथानिशित। तऽ आा
ू ूधानथः।
सकलकारणभता े  लिलता सित
ं े शषः।
े उिदता
तृतीयपटल।े ता लिलतायाः। तिाभदसवै
े ः
ु ैः। प ैः
तौीिवातािय खडभदसम


षिसमोपते ैनवशा। एतं भवित ौीिवायाः
ु ु 
े चतिवशितः।
तायखड चतररभदाः
े िवशिधकशत।
तारिवाभदा ं े
ं तडरभदा
ं ु
ं अपनाराणा
िवशिधकसशत। े ं
ं षणा ं ूक

े षणवितः सय
षोडशरयोगतो भदाः
ु े त ैिरित। एतषा
षरनवशतभदाः े ं भदनूकार
े ं े
ं पिऽश

पटले वतीित। यथािविध अनािधक ृ
ूमाणािदित। कताना ं
ु े ं य ं ौीचब।
गचरणकमलभजनभचतसा। ं

िवािवमहं पभतिऽधामकालाकात।् षोडशाना ं
 े षी। ता लिलतायाः। चः समाहार।े
िनाना ं िनारण

पजाकमलचबक ू
ं कमलप ं पजाचबम।्

--------------------------------------------

p. 639) महािलं योिनय ं तथा तळवळकम।्


तदवे च महाकारं कोयािण च बमात॥् ५॥

े े
नवह ं िऽह ं वा ौीचबमिभषचन।
कात ्
ु  िडलपजाया
ू े ु ् ६॥
ं हमाऽऽितसरम॥

रािदष ु त ु िनाण े ्
 े मानिमावशावत।

सदा सिविहत े पजा ु
ू शभािथाथा॥
ं ७॥

े व
ॅमण ु े चतरॐक।
ृ ं िना ससम ु े

ूमृ ित े ् ८॥
ं सऽू ं ितिपातयत॥

--------------------------------------------


अमृताािदना े यपक।
ोकन ं तऽ अमृताघटं

अमृतघटा।ं अतःपरं िसवळयिवधानोपदशात ् ं
पर।
यथािविध ूावत।् महािलं महािलािभधान।ं योिनय ं
ं ं यम।् तळवळकं वळवळयिमथः।
योिनस  तदवे च

महाकारं महावळ ं महावळािभधान ं यिमथः।
कोयािण समिवषमभिााकानािन यािण। बमात ्
उिबमात॥् ५॥
नवहिमािदिभः िसिदिमःै षोडशिभः ोकै ः
लिलताया
े ू  ु ु
अिभषकिनपजाौीचबिनमाणसमदायमाऽािदकमपिदशित। तऽ

नवहािदना े ू
े े िडलपजाया
ोकनािभषक ं च ौीचब

मानमपिदशित। ु े हमाऽ े िडले इथः।
तऽ वा िवकसमय। 

एतदनौीनाथािद  ु ं
ं अितसर
सकलााचबसाधारण।
ु   ६॥
वमाणमानालित ं कािदथः॥

रािदना े रािधकरणषे ु िविनमाण
ोकन  े ौीचब

ामानं  े फलं तदकरण े
त समीचीनिविनमाण
ु  े े सिविहत
ूवायोपिदशित। तऽ तिवशष। ु े समीचीनिविनिमत े ौीचब।


अिन उलणािदरिहत े तथा पजा ु
ू अथा अशभा॥ ७॥
े े
ॅमणािदिभमिम ःै सिभः ोकै ः
  ं
ौीचबकिणकागतिऽचािरशोाकं
--------------------------------------------

p. 640) ू
सऽािण नव तषे ु े वृ
ृ े
ोभयाक।

िवधाय तयोरासऽातः बमात॥् ९॥

ू ु े त ु षोण ं ािसकम।्
ृ े सऽचत
कत
ामतः समारावम ं ूथमारा॥ १०॥

कात ् ू
ु  सऽचत
ु ु   ु ु
ु चतमानगयतः।
 ् समकाविध॥ ११॥
नवमूथमामाा ं ितक

कात ् ू
ु  सऽचत
ु े त ु माकिवभदनात।
 े ्

ु ् १२॥
तततषायाराथागम॥


ितीयग सऽाणा ु ं पातयथा।
ं चत े
ु   ु ु े ततः पमकायोः॥ १३॥
चतानगयन

--------------------------------------------


िितसहाराक े ं पोकरणाििवध ं म
ं ूक

चबयमपिदशित। ु
तऽ चतरॐके एकोनिऽशपटलोप।
ं े तऽ

वम 
े ितयदिणोरं

िनपातयिद ू े
सऽाणीननोरऽायः। ं
नव नवसािन। तषे ु
 ू े ु नवस।ु े पिमािदतृतीयसम े सऽ।
ितऽष ू े
ृ ोभयाके वृ
वृ ृ ोभयाम।े तयोः

वृ ू
सऽयोः। ् ु
अात अमचतात ् े शषः।
आरित े

मसऽातः ू
ूागायतॄसऽ ूागमा ं

पिमामा। बमात ूोासबमात।् सऽचत
ू ु े

सयथः। ु
ू े  तरवधारण। ्
े षोण ं ात िऽसकं

ॄसऽ ूागमात तृ  ्
् तीयसमितक


सऽदिणोरामा ् ू े 
ं षोण ं ात सयथः।
ु ु   ु ु
े चतममानगयतः
तरवधारण। ू 
पविलिखत
 ु े े नवमूथमामाा ं
षोणगतममचतयभदन
 ू
पिमािदनवमितऽामयात ्  ू
ूथमितऽामया
आरथः। ु 
े  तसमकाविध ु  ू 
तसमसऽयोमाविध।
ु  ू
चतथसऽामयारात ् 
षऽामयारात ्
च।

तथाग ं ितीयग। अमरखामा े
ं ितीयरखा
मा।

--------------------------------------------
p. 641) ू ु ं कायाौयम।
तृतीयग ं सऽयग ु   ्

 े
माजयग ु ् १४॥
ं ॄसऽू ं ाबममम॥


बिहरदाोज ं तथा तिगणदम।्

ु े तथािभः॥ १५॥
ृ  ै चतरॐ
िवधाय षिव

ू 
सऽैिवधाय ं ु ्
त ैव ूाारसयतम।

दिणोरतो रखाऽयात ्
ानयाथा॥ १६॥

 ् सऽै
कोणषे ु ितक ु  ु
ू चतिभानबमात।्

ु  चािर पदािन परमिर॥


िधा का े १७॥

--------------------------------------------

तथा ासबमात।् पमकायोः पमितमखामयोः


 े
् तीयग ं तृतीयसऽमग॥
आरात तृ ू ं १४॥

विहिरािदिभः परमरी ःै िऽिभः ोकै ः
ु  ु
तासृाकपयचतरॐिनमाणयमपिदशित।

तऽ विहः ूोचबवागतवािहः। ु
अदाोजिमा

तिणकोदर े ूोचब िवलनीयािहरिप
े े  े ं
कशराथमक
ृ ं िना तिहरपऽाणीित यावत।् तथा तिगणद
व ु ं
षोडशपऽ ं प।ं अपऽकमलािहःववा
ृ े
े  े ं व
षोडशपऽकमल कशराथमक ृ ं िना षोडशपऽािण
ृ  ैः किणकोदर
षिव    े ं
े ूोमचबयिनमाणाथमक

तिहलतया   े ं
किणकाथमक
े  े ं तत ्
तिहरपऽपकशराथमक
  े ं तिहः
पािहसााथमक
े  े ं पिरवषाथमक
षोडशपऽपकशराथमक े  े ं च सय

ृ  ैिरथः।
षिव  अिभः सऽैः
ू असऽू ैः
ू ु े ु े साम
पवचतरॐरखाचतयन  ू ु
सऽैिररऽायः।

त चतरॐ। ं ु ं
ूाारसयत
 ु ं ु
ूाायोतरॐिवारमानानयारसयतिम
थः। ु
 दिणोरतः चतरॐ े
रखाऽयात ् ु े
चतरॐिवारमानन
 ू े े े  तथा िवधाय।
म े तािमितमपरखाऽयणथः।
कोणषे ु ितऽ ु
ु  तानबमात
 ू ैतिभः। ्
िधा ु 
काािर
ु ु े
पदािन इने ैतं भवित चतरॐकोणकोचतय

ूितकों सऽाालनन ु 
े िधा कािदित। े
परमरीित

सिः॥ १७॥
--------------------------------------------

p. 642) 
लिलतााचबिमद ं ल ं सतः
ु बमात।्
ु ं ससम
सर ु ं सवलण
 ै समितम॥् १८॥

--------------------------------------------


लिलतािदिभः िसिदिम ु  ोकै ः लिलताचब
ै तिभः
सूसादात
ु ्
लं तणािदकोपिदशित। तऽ इदं ूों
ल ं सतः
ु बमात ्
 ं
अिविपारबमसिसबमागमसमयाचारिनरतात ्

ृ ू  े
कतपणािभषकािवदो ु तीयपटले
गरोि
े 
उलणािदिभधनािदिभिर िै पाशमोकािदषिः
ोकै ः उबमात।् लिवने साधकनथः। ु ं
े े  ससम
ू 
ं सवलण
अनािधकूमाण। ैः अनरवमाण ैः।
ु ैः िऽकोण ैः। नविभः सय।
अधोमख ू एकसऽ
ू ैः

ॄसऽिताम ु ं अत एव
ैः। एतीचबं अितसर।
ृ ु  े ु ूोूकारण
षडॐ ं वागतचतदशारामष
वृ े
ं तदृाकं
ूथमिलिखतषोणामष।

वाृ
तिदतराॐाक। 
े ममिभः
ं तथा उूकारण।
अनरवमाणलणोपते ैः षसखासिानिमित
े े
शषः।
्े
यसमात रखयोिरित ु  ु ं
े चतिवशितयत
शषः।
ु  ु ं अयमऽ कापनप
सिचतिवशितयत। ु े
ु े शु े भतल
िऽहमानचब िवरचनाबमः। ससम ू े म े

हसपद ं िवधाय तशानमार ूितपा
ं े व
षिशदललदशालमानॅमण
ु ु ु ृ ं िना
तिहलव ु ु े
ं ं ृ ं तिहलदशालमानबमण
ू ूथमिनािदतने वन
सय ृ े सह वषमलारात
ृ ्
वातो
िवधाय तऽ ूाॄसऽू ं
 ू सवावािहः
दिणोरितसऽ  ृ ूितिदश ं
दशदशालमानावाा
ु ू ु
तऽामचतय
 ृ े यऽ यऽ साताृ
तववाव ृ िकया मान ं
ू ु
तऽामचतयृ
ाृिकया च
ु ं
चतािरशदिधकशतालमान
ु ू
ैरिभः सऽैः
पिरतोविहिवभागन ु
  े समचतरॐारय ं कोणकोसिहत ं

ृ चतरॐ
का पिमूाचीनवीथीय े

मसऽािणोरयोः े कैे का ं
पपालमानन

 े ं का
ितमखा  े
ृ तयोमालदशकमानन


समचतरॐारय  
ं िवधाय तयोारयोिणोरतो
दशदशालमान
ु  ू े े
े ितऽमकमकमाा
ु  ू
ततरॐदिणोरवीोमसऽात ् ् पिमतो दश
ूाक
दशालमान
ु  ू े कं का
े ितऽमकै ृ
ु ु े ितमप
ततरॐकोणकोचतय  ू ं कोणसऽमकमक
ू े े ं
ु ं वाारतो िवधाय
ू ततय
सय
 ु ृ
तददशालमानववावीा े ु
ं िदिविद ु तदरालष

--------------------------------------------

p. 643) ु ैः पिभ चतिभ


अधोमख ु  तथोग
 ैः।
े ू
नविभकसऽ े ु ् १९॥
ैः ादतदितसरम॥

ृ षडॐ तदृाकं तथा।


वृ

मिभादशिभयत ु ् २०॥
ु ं चबं सलणम॥

--------------------------------------------

च सय ु
ू षोडशदलाोतमानािन सोपदलािन षोडश
 ु ृ
िना तददशालमानववीा ं िदिविददलािन
 ृ
ूाविधाय ततः समवम े दिणोररखा
े ं

माजिया िसलमानाक
ु 
ं तवममिन ्
पटले
ु  ं ं ं
चतिवशोकािदवमाणबमादचािरशदश

कातसऽ  ू
ू े ूागािदषाशमान े ितऽऽय ं

ृ पनरिप
का ं
पिमािदषट ् षट ् षडशमान  ू
े ितऽऽय

िवधाय तागािदतृतीयसऽ ू
समसऽ च म े
 ु ु  ू
वमाणममानगणितऽऽय 
ान ं कतया
 ू े ु सवपिम
मनसा पिरक त ैः सह नवस ु ितऽष  ं
् )बमाषे ु
सऽू ं ूथम ं पिरक तत(सं

तृतीयसमरखाय ं विश
ृ  का

ृ ू ू ृ
ततीयसऽामयािदॄसऽूागमवसात ू
ं सऽय ं
ू ू ृ
तमसऽामयािदॄसऽपिमवसाता ं

सऽय सय ु
ू सऽचतयमाा
ू षोण ं का

ु े  ु ु ्
पनवमरखामािदूािविलिखतषोणपिमममानगणग
 ं सऽय
अितवशने यावितीयरखोभयपागत
े ू ं तत ्

ूथमरखामािद  ु ु े
षोणूाचीन ममयानगणगितवशन

यावदमरखामया ू
ं सऽय ू
ं सय

सऽचतय  ु ु ु
ु ं मचतयानगणमाा
ु  ू े
पनॄसऽूागािदूसािरतरखाय े
ू  सात नवमसऽमात
मसऽोभयपायोः ू ्


ूसािरतरखाय ू  सात
े समसऽोभयपायोः
ु ु ू 
चानगणावमसमोभयपाािदॄा ू
सय
 ु
मचतयानगण ू े ् तऽय
ु ु ं सऽयमाालयत। ू
ु   ू
ॄसऽू े यऽ सातः तिमािदचतथितऽ ान ं
ु ू
भवित। पनमसऽमािदपिमत
 
उभयपामयानगयन ्  ्
ु ु े यावत ूथमितक

सऽोभयपा ु   ु ु े
ू चतममानगयन
 सय

सऽयमाा ु  ू
पनरमितऽममार

ूथमसऽमात ् ू
ूसािरतसऽमयाविध
ु   े
ूसृततितयमखाया ू
ं सऽय े ्
ं िवसत।
ु े
पनरमरखामािदपिमतः ू
ूसृतसऽय
ु े
तरखामािद ू
ूासृत सऽय ु ु ं
च सातयानगण

--------------------------------------------

p. 644) े  ं सायसमात।्
षसखासिमा
ु 
ततिशितयत   ् २१॥
ु ं चबं साथिसिदम॥

 े ्
 ु ं चबं समचयत।
अथा िभमािदयत
शाध ं महाािध ं दािरमयशो मृितम॥् २२॥

ं ु ु
ताणसयमप ं िवधाय वै।

 ममो
चबं तऽैव ता ं िनमचयन े ् २३॥
भवत॥

ृ  ं चािरशत
िवधाय वयो ं ्
सहािभः।
 ू
ूागािदितयऽािण ु २४॥
ष  ष  च पस॥

--------------------------------------------


नवमसऽमात ्
पिमतः े
ूसृतोभयरखामात ्
पिमतः
ू े
ूसतोभयरखामाविध  ् सऽू ं ूसारयत।
ितक े ् तत ्
षसऽू ं तदमयािद ितीयरखामा
े ं

ममयानगयन ू े ् मात ्
ु ु े सऽयमाालयत।

समसऽमािद ू
ूसृतसऽय  
चोभयामपायोयऽ
ु ु
सातातयानगयाम ू
सऽमात ्
पिमतः

ूसृतसऽयाविध  ् रखा
ितक ु  ् सा पमरखा
े ं कात। े

तदमयभार तृतीयरखामाविध ू
सऽयमाा
ू ् ृ
 वृ
ॄसऽमाजनात षडॐ े
ु ं ू ं
तदृााॐमादशममपते ं चतिवशितसिपत
 ं
ौीचबं भवतीित। अऽ मानवासना मोवासनािवमिशा
िा॥ २१॥

अथािदना े ूोूकारमरण
ोकन े यथा ं
ू  े ु
चबं िनमाय तऽ पजयतामनथिवशषानपिदशित। तऽ अथा
ूोलणितरकण। 
े े ममादीऽािदशः सििवषयः।

शाधिमािदफलपकमकाय  २२॥
ूयतीथः॥
तािदािदना ोकन ू
े ूोूकारे चबे पजयता ं

फलमपिदशित। े एवावधारण।े ता ं लिलता ं िन ं
तऽ ौीचब।
ूितिदन ं अयन ् ू
 पजयन ्
ममः े
िशवसमो भविदित॥ २३॥

िवधायािदना ु े ोकयने लिलतायाः
सरिमन
ौीचबिनमाण ृ ू ु 
 े समवाभतचतदशारािदचब

े ु
मानसतमपिदशित। ृ  ं सवमवूाक
तऽ वयोम  ृ ्

े  ू
पिमरखयोमॄसऽिमित यावत।् चािरशत
ं ्
सहािभः
ं  अ पद िवधायननाशः।
अचािरशिदथः। े े
 ् सऽािण
ूागािदितक ू े ष  ष  च पस ु
ऽीणीित शषः।
ं े ं े
अशशिित े
शषः।

--------------------------------------------

p. 645) ्  ु
े े ं त े मयितः।
पिमात षयऽव

िवदाीिण सऽािण ु  े ु ् २५॥
कानाितसरम॥

--------------------------------------------
् ू
पिमात पिमॄसऽाम  ृ
सवमव च
े  षय े षडशमानानऽय।
सातमानमारथः। ं े
ु े एव ं ऽीिण सऽािण
अिपः समय। ू ू
त े ूागािदतृतीयसऽ

पिमािदतृतीयसऽ  ु
च म।े ममयितः  े ु
ममभदयिवशात ्


तऽ ू
ॄसऽ च सातान।े तने िवधानन।
े एव ं

सवमचब े ु
ैव मानोपदशाचबतमान ं
ु 
वामिप ूितपा चतिवशश
ं ं का ं े ु
ृ अशष
े े ु
कशरदलपिरवषचतरॐादीना ं अवारमान ं
ु ु ं यथाशोभनिमित सदायः।
कलशापनानगण
े े े ु
िवाूाािदसकलािभषकककापनप े िऽहमान ं
 ं िवाूािभषक
चबं क। े े कलशाना ं नवक

चतय ू  े े
वा ापनप े पणािभषक
षणवितकलशापनप े नवहूमाण ं चबं पिरकनीय।ं

एककापनप  ृ ू
े सववमाभतािन

नवनाथहितितिरािन े
दवताानािन े
कशरय ं पिरवषे ं दलािन

उपदलािन ारयितिरचतरॐ े ्
ूोरजसा रयत।
ू  े े षणवितकलशापनप े
पणािभषक
 ु
सवमािभमखिऽकोण े ूितरख
े ं समारालमकमक
े े ं
ू  े क
िचं िवधाय िऽिभः सऽैम ू
े ं पिरतिक सय
ॐचतय ु  ् िवाूािभषक
ु ं कात। े े
ु ु  ् पनः
े े ं कात।
कलशचतयापनपऽव ु पणािभषक
ू  े े तु
 े ु ं ॐय ं चतषु ु
एकितमखाोािभमख
े ु े े ु िऽकोणािन िवधाय अदलष
हितचतयापनयूदशष े ु

चतरॐािदूािप े ्
विहॐ ं िवधाय तािप रयत।
महाशकलशापनप े ूोबमण
े महाचबं का

्  े ु े े ु िऽकोणािन
ूावत सवमहितचतयानारूदशष
े ु चतरॐगतदवताकानष
िवधायादलष ु े े ु च विहरम ं
ू षणवितिऽकोणषे ु ूितरख
िऽकोणािन िवधाय सय े ं समारालं
िचऽय ं का ू े ूितकोण ं
ृ िचािं नवसऽाालनन
वाारा ं षोडश िऽकोणािन का े ् तऽ
ृ तािप रयत।

सवमयोा े
ं लखनूकारो ितीयपटले ाातोऽािभः।

अऽ नवकापन े नवयोिनष ु चतापन
ु ु े
मयोिनिऽकोणचतय  ु एव
ु े सवऽ सवमापनीयक

खािरमाणतोयपरणीयः। इतराः कलशाः

ििूमानतोयपरणीया इित सदायः॥ २५॥

--------------------------------------------

p. 646) ॐ ं व
ृ ं पदश दािन च ततो विहः।
ु ं वा े दशदसरोहम॥् २६॥
अपऽाज

ु 
पनदशद ु
ं प ं चतशदलं ततः।
ु ् २७॥
अदा ं िगणदमादशदम॥

िवधाय त म े ता ं समावा यजथा।



् 
पााथान पायो े  े ् २८॥
हतीराथायत॥

--------------------------------------------


ॐिमािदिभरायािद  ु  ोकै लिलतायाः
ै तिभः 
ू  पजाचब
पपसकलशावरणपिरपण ू ं तऽ

पजाफलोपिदशित। ु 
तऽ ॐ ं ािभमखिमथः।

वॐािहोणऽयृ े यावत।्
ापृिकयित
पशददािन च ततो विहः इनने ैति
ु ं भवित वािहः


कशराथ  व ृ तऽ वा े
ृ ं ॐािहः तोण ं का
े ु ु
 अपऽाजिमा
पदशदािन िलखिदथः।

कशराथ  वमािल
ृ े  वा े
तिहः अपऽािण िविलखिदथः।
ु  ु 
अपऽपवा े पनविहतदशदलं प।ं

तिगणद ं षोडशदलप ं अादशदं
े ु दलानामवारमाण ं
े ं सवऽ चबष
ूाविश।

कडपटलोााॐमानवत ् कयत।
तत ् े ् तऽ पराभाग
ु े ॄसऽू ं
ु  ् िवाय
दलम ं यथा तथा कयात। े
ॐिमािदिभितीयापदैरयः। त पचब। मे
 े ता ं लिलता।ं तथा िनने
सवमिऽकोणम।
ु  े
े पाथा। अिकोण ूामखावयोम
ऋितकाबमण े ृ
 अिकोणपारखायमत
पायोः े  अाः
इथः।

ितिथिना अिणमादय। तथा या। ु े भतल
एतं भवित ससम ू े
् ं
ं पदं िवधाय तत सशानमार
हस
े ॅमण
ूितिदशमादशालमानन
ु े व
ृ ं िना
तम
ृ ु ं योिन ं समरखा
े ािभमखा े ं िना
 ु
तिहलपालमानबमण
ु ू 
े पविनािदतवन
ृ े सह

सदशवािन िना तऽैकै कािरतास ु
पालवीिथाराागा

े े ितिथिनाः
पदशदलाऽमािदूादियन
े ु ूादलय ं ारान ं
सववाादशदलष
ु े
पिरक एव ं बमाििविदबमण
ु ृ े ु
ूावतरावािणमाददःषोडशदलष
े ु ूावदनकसमाद
ूाविाकलाः तदरदलष ु ु
ु 
दतदशदलष ् ं
े ु ूावत सोिभयाद
--------------------------------------------

p. 647) ्
एतिन पचब ू
म े तासा ं ूपजनात।्

ु ् २९॥
महत िौयमाोित ानाा समायात॥

ू 
पिन ् ू ेे ु
पजयवीमबमसमितम।्

िौय ं ानाथावा सयाित


ं े
परमिर॥ ३०॥


घटय ं समािल वाारभदतः।
े ् ३१॥
ृ कोणषे ु ूथम ं िलखत॥
त े नवधा का

ितीय ं िद ु सिल


ं े ्
म े तायमािलखत।
 े समतः॥ ३२॥
ृ ितमखाः
घटयोररा का

--------------------------------------------


ददशदलष ् 
े ु ूावत सविसिूदादददशदलष
 े ु
्  ्
े ु ूावत वादवताः
ूावत सवाददरदलष े
 ृ े
सवमवतॐपारखाराले

ूावतीदरॐऽय ् े
े ूावत पीठर 
सवम े
ूावव ् े  े
े च ैव ं बमात ूोबमणायिदित। ्
एतिन ऐिहके

ूपजनात।् अ पद िौयमाोतीननायः।
े तासा ं

सपिरवािरकाया दाः। महत राजािदिभरनवहाा। ानात ्
 े मा ं िशवम॥् २९॥
परमाथािदितशषः।
ू 
पवििािदना ोकन ू
े पवौीचबे
 ु
समनफलमपिदशित। ू 
तऽ पविन ् े ौीचब।
ूो े
ु 
उबमसमित ं चतशपटलऽयूोानबमसमित।

् ं
 ानात षिशपटलवमाणात।
िौय ं ऐिहके इथः। ् तथा

ु े स साधकः।
ू े आवा ं शिं िशव ं च। चः समय।
अपृथमपण।

परमरीित दवी ु
े सिः॥ ३०॥

घटयिमािदिभरपमृिजिद 
नै विभः

ोकै रमृतघटा ं य ं तत ूयोगान ्
फलािन चोपिदशित। तऽ
घटय ं वाारवय
ृ ं त ं नवधा का


ूादिणोरििरखाािमित े कोणषे ु
शषः।
े  ूथम ं ौीिवायाः ूथमखड।ं
कोणकोणकोिथः।

ितीयखडं िदूावत ् े ु म े ूावत को
कोष। ् े ताय ं


खड।ं घटयोवाारवयोः।
ृ  े सथः।
ितमखाः े 
समतः पिरतषे ु कोषे ु िवातायारसकं
--------------------------------------------

p. 648) तषे ु ूदिण ं िवातायारसकम।्


े  ं मख
िलखििवसगाा ु ् ३३॥
ु े पामृताजम॥

े  ्
आनालमय ं पऽकशरकिणकम।
िवधाय च घटाधािदाििनयोगकम॥् ३४॥

ृ तममृत ं घटम।्
म े साारोपते ं का
िवभृयादिभिष  ु
े जायराय॥
े ३५॥

ु ं े े
कपरागसबािदोषिखलशाय।
े े 
अिभिषदशषािशा ै िस ै च सदा॥ ३६॥

--------------------------------------------

ीिवातायखड पारसकं
िबिवसगाा ु े िवसजनीयन
 ं अनारण  े च सहित
े शषः।

ु ं अम े पटले ाकिमािदना
पामृताज
ं ु ं
 ूोामृतारपकसिहतमज।
सिऽशोकोरान
आनालमय ं आामृतारसिहतनाल।

े  ं अऽ शः पऽ े समितः
पऽकशरकिणक

इतरयोिपत योः। ितीयतृतीयारसिहत ं पऽ ं
ु  तारसिहतकशर
चतथामृ े ं
  चः समाहार।े
पमामृतारसिहतकिणकिमथः।
े ु ृ ्
े घटाधात घटाधःान।
तनाजिमाकत। े म े

सवमकोतातयखडोदर े साारोपते ं
साधकसाकमपते ं का
ृ तममृतघटं अमृतघटस
ं ं
त ं कथः।
ृ े ु े भतल
 अयमऽ िवरचनाबमः। ससम ू े
े व
अभीमानॅमण ृ ं का े
ृ तिहरकालमान
ु े च व
ृ ं
 े ूादिणोदसमारालं
ृ तदम
का

ििसऽाालनाव कोािन िना तषे ु कोणकोचतय
ु े
ु े तितीयखडं तत ्
ौीिवाूथमडं तिोचतय

सवमको े ताय ं खडं साधकसाकमपते ं
े ् तत ूागत
चािलत। ् ु ु
कोम े चतरलमानन

ूावयोररालवीोः
ृ ृ तषे ु सस ु
समारालं सधा का
कोषे ु ौीिवातायखड पारसकं ूागािद

ूादियबमात िविल ्
तत ूागतकोम ु ु
े चतरलमानन

् ु
ूागत कमखु ं का ु े ु ं पज ं
ृ तटमखऽधोमख

ू  ु ं पज ं चािल तदजयोः
घटाधः ान े तमख
बमााले ज ं जः इरय ं तयोः पऽ े ऊं जः ऊं ठः

--------------------------------------------

p. 649) ु े
अपमृमहारोगयापारशाय।
 े
िऽवषमिभषक ु 
ु काऽय े तथा॥ ३७॥

 े ु सखी
सशिविनमः ु वषशत ु
 ं भिव।
आरोयो िवजयी िववो भवित मानवः॥ ३८॥

ु  राजत े ताॆ े कतत


सवण ्
ृ ै िसठिलगम।्
् े यजते सापमृ
िवधाय ापयते ौि ् ु ् ३९॥
 िजत॥

ु ं नामािल त ु साधकः।
तायिवापिटत

ऊिकादौ वहत ् 
े ससद े िरशाय॥
े ४०॥

--------------------------------------------

ु ं तयोः कशरान
इरचतय े े व ं वः इरय ं तयोः

किणकाया े ् एतदमृतघटाकं
ं स ं सः इरयािलखत।
य ं भवतीित। जष ु िऽिित शषः।
े अिखलशाय े

इऽािखलशने बरदशागोचरादय
े उ।े चः समाहार।े

महारोगशने वातारोगा उ।े िऽवषिमसयोग
ं े
ु  े े तथा ितीयपटलोािभषकूकारण।
ितीया। तिवशष। े े िवजयी

ू यािदिित
वादत शषः। ु  रजत े ताॆ े तषे ु िऽतम े
े सवण
पे इथः। ू
 िसिलं मधिमयिलाभत।
ू ं
 े एतं भवित
ौिे कलशागत।
ु  े
सवणरजतताॆतमािधकरण े तदमृतघटय ं य ं
ु ृ तत ्
ृ ूाणूितािदकं का
िवधाय गिलकीक

िसमयिलािनधाय तिं कलशम े सा

ु ं शरावण
े ू  तलशमख
तलश ं ौिणापय ्
े िपधाय तत िचत ्


सा तपिर मृीठं िवधाय तऽ ूोिवधानने
 ं दव
ािभमतफलप ु
े सपिरवाराम  पनः

े तत ौिािदक
ूोफलिसौ सा ं उा मित  े
ं िवसजयिदित
॥ ३९॥

तायािदना े 
ोकनोिमकािदष ु सवरािवधानमपिदशित।
 ु
ु ं ौीिवाया इित शषः।
तऽ तायिवापिटत े नाम
साधकसाकणा। ु  े े ऊिमकादािवऽािदशः
 ं तिवशष। 
े ू
कयरािदिवषयः। एतं भवित। कनकमय े पे

ौीिवातायखडमनलोमूितलोममो े ं े रफो
ं रफाशन े
ं े मायाश
मायाशन ं ु
यथा पिटतो भवित तथा तथािल
ं े साधकं
तायाश

--------------------------------------------

p. 650) ृ
काँमिन तथा य ं तडागािदष ु मतः।
ापयऽ ु ् ४१॥
े य े ाता नराः ःु सिखनोऽिनशम॥


ूादिणोद सऽैरिभराहत ैः।

कोाकोनपाशष  े ् ४२॥
े ु कोणषे ु माजयत॥

ु 
चतिवशितकोािन शषष ्
े े ु िविलखते बमात।्


िवकतिकोणािन ् े
ूागारात ूवशतः॥ ४३॥

े ु  े ्
ताय च भदोचतिशितमािलखत।

िवलोमनाथ ्
म े तत ससा े ् ४४॥
ं समािलखत॥

े ु
िसवळािभध ं य ं अशषशभदायकम।्

िवनाशनमिनाना ं जयसौभायदायकम॥् ४५॥


--------------------------------------------

् 
े ं े सा ं तयोरराले ूावत कम
तिफाश
 ू ू  ं का
चािलोिमकाभषणाभत ्
ृ ूाणान ूिता

सम  तारणात ूोफलिसिभािगित॥ ४०॥
ृ े
कािदना े तघटाय तडागािदष ु
ोकनामृ

ापन ं तलोपिदशित। तऽ तथा ूोूकारण।

तडागािदिऽािदशो नदीकपािदिवषयः। मतः म े
ु ४१॥
यऽािधिततडागािदष॥
ूािगािदिभतन 
े इनै विभः ोकै ः
 ं तयोगाःलािन
िसवळयिनमाण ं च

तवनसिहतमपिदशित। तऽ तषे ु कोषे ु कोणषे ु चतिित
ु  शषः।

 े
माजयिद ु  ु
चतिवशितकोानीरऽायः।
ु 
चतिवशितकोािन ूितकोण ं कोषं षं
सयथः। े े ु कोषे ु िनारण
ू े  शषष  े समी। िविलखिद


िऽकोणानीननायः। े सय
एकतः कोतः इित शषः। ु 
ू चतिभः

। ूागारात ूािकोणारात।् ूवशतः
े े े यावत।्
ूवशगित
े ु 
ताय ौीिवातायखड भदोचतिवशित ं

पिऽशपटलवमाणूकारण। ु
े चतररािका
े ु  ं
भदोचतिवशितसाता िवाः। िवलोमने

अूादिया े को।े तत ौीिवातायखड ं
े ं िसवळािभध ं
ससा ं साधकसा कमपत।
ं ं अयमऽ िवरचनाबमः।
िसवळस।
ू े ैकोनपाशत ्
ूादिणोदसमारालासऽाालनन

--------------------------------------------

p. 651) समरे िवजयूा ै िवभृयािवादज।े


् े े िवजय ं सखमायात॥
सम े धारयते श ु ु ् ४६॥

ू  े तऽ वै।
ूितमास पणायामिभिष
् ु
ापिया घटं ूावत समादयाय वै॥ ४७॥


पऽा ै काकावा ै वरा ै कका तथा।

धराधनपशूा ृ ् ४८॥
ै नरनारीनपािदनाम॥


वँयायािवसिस े े
ै वाि ै गहिसय।

धारयते िसवळ ु समषे ु ूिसय॥
े ४९॥


े वामना।
लिलतािवया िवामा ं यण
् ं वि
यमत सम ू े
े योऽसौ ाढचतनः॥ ५०॥


ूादिणोद सऽायादश े ्
िपत।
त ैऽ कोािन तथा नवाशीितशतयम॥् ५१॥

--------------------------------------------

कोािन िना तषे ु ूितकोण ं षट ् षट ् सय


ू चतषु ु कोणषे ु
ु 
चतिवशित 
कोािन िशम े वळाकारं यथा तथा माजिया
िशषे ु पिवशितकोष
ं े ु ूितिदशमकैे ककोने सय

ु  चतसृष ु िद ु चािर िऽकोणािन िवधाय तषे ु
चतिभः

ूागमािदूादियूवशगा
ू ं ु  े ्
ौीिवातायखडूथमभतातिवशितभदान

बमणािल 
िशसवमको े तायखडं िलिखा
े ं े सा ं तयोः सौ कम 
ं े साधकं तिफाश
तायाश
चािलखदतत ्
े े िसवळािभध ं यिमित। अिनाना ं अमलाना।ं

तत िसवळािभध ं य।ं िववादज े इ श
े इतिश।
े े ं

तऽ य े ूावत ितीयपटलोबमण े ्
े अिभिषत।

नरनारीनपािदनािम े
वँयाय इननायः। ृ
नपािदनािमित
ातोिः। तःु समय।
ु े अमना े सम ं वैभवात।्
ु िसवळयण
असौ एव ं वा ू े
े मढचतनः। अथाानािवदयः।

अषामिधकन े
े वदनात ् ं पनिरथः॥
िक ु  ५०॥
ूािगािदिभः िूय े इःै षिः ोकै ः
 े
कोवळयिनमाणिवधानमतटलोयफलकथनूावस

िहतमपिदशित।

--------------------------------------------

p. 652) तषे ु कोणषे ु कोािन माजयत ् ू  िूय।


 े पववत ् े


षिशिवळ ु  िकोणकम॥् ५२॥
े त ु चतिभिद


िवधाय ूाविहात ् े
ूादियूवशतः।
े  े ु िविलखतः॥
िविलखितीयाभदा े ५३॥

िऽकोणषे ु च ताय ं ससा ं मतथा।


नवस ु िविलखिाकटऽयमथ
े ू िऽशः॥ ५४॥

--------------------------------------------


तऽ त ैः सऽैः। तऽ य।े तथा जायत।े नवाशीितशतय ं
एकोननविधकं शतय।ं तषे ु कोषे ु िनारण
 े समी।
ं े
कोानी षिशिदननायः। ू 
पववळाकारं यथा
े  षिशत
भवित तथथः। ं ्
ूितकोण ू
ं सय
ु ं ं  िशवळ े
चतािरशदिधकशतसानीथः।
ं ं
िशपचािरशदिधकशतसकोाक ु  े े
े वळ।े तिवशष।
ु  कोैः ूितिदशिमथः।
चतिभः  िदिकोणकं ूितिदशमक
े ं

िऽकोण।ं िवधाय ू 
िदिकोणकिमित पवऽायः।

ूाविहमात ्
ूाा ू ं
ं िदिश विहभतपिमकोात ्

ूािकोण ं ततपिकोपक
ू ं े
े  ूादियूवशतः
मकोादारथः। े

ूदियूवशगा। े ्
तितीया भदात
ौीिवातायखड
ं े ्
पिऽशपटलूोपारोभदात
ं ु ं
िवशरशतसातान।् तिवशष।
ु  े े ततः अनर।ं चः समाहारे
 ु ं
े ससा ं साधकसाकय।
। तायखडिमित शषः।

मतः तळय। तथा अनरोकवमाणबमण।
नवस ु िशषे ु कोष।
े ु िऽशः
ं िऽरावा।
ृ दऽय े
ु े
दिणभागकोऽय।े म े मकोऽय।े तथा समय।
ू ं सा े तृतीयकं मऽय े
वामऽय े ितीय ं कट
ू  े
पववतृ ू ं ससाािदकं िलखिदतथः।
तीयकट े ु  े े
 तिवशष।
अय ं अऽ यिवरचनाबमः।

ूादिणोदसमारालाादशाादशसऽाालना
े ु
दकोननवरशतयकोािन े ु
िना तषूितकोण ं षिशत
ं ्


षिशतकोबमण ू
े सय
ु ं
चतािरशदिधकशतकोािनिशम े वळाकारं यथा

तथा माजिया ु िशवळाकारे
पनः

पचािरशदिधकशतकोाके ूितिदश ं विहरकिऽबमण
े े
ु े कोचतयन
ू कोचतयन
सय ु े ैकै कं

--------------------------------------------

p. 653) ू ं म े तायकं तथा।


दऽय े ाकट

वामऽय े ितीय िलखते सा े तृतीयकम॥् ५५॥

एत ु कोवळा ं यिमाथदायकम।


 ्


फलािन सवयाणा े
ं पटलऽिन ् ु िूय॥
ण े ५६॥

े ्
े ु य य यत फलम।
तऽऽितष ्
्  े च॥ ५७॥
े े कं योजयते सवमव
ूों तदषामकै
तनाऽ 
े यिनाणमानमवोत
े े मया।
फलािन वायावाोयाामयोजन ैः॥ ५८॥


अतः फलािन ताणािमह नोािन कशः।
 सवदा
सव ृ ् ५९॥
 सवसमीिहतफलािकत॥


ूादिणोदषिशा समाहत ैः।
ू कोािन जाय े षत ं पिवशित॥
सऽैः ं ६०॥

--------------------------------------------

िऽकोण ं का ं े ु
ृ ति ैकोनिऽशरशतकोष

ूागतपिकोपके मकोमार
् ं ु
े िवशरशतपान
ौीिवातायखड ितीयभदात ्


ूादियूवशगा िविल िशमकोषे ु नवस ु

दिणपिकोऽय े ौीिवाूथमखडं

वामपिकोऽय े मखडं मपिकोऽय
ं े
ु े तायखडािल तायखड े ूावत ्
िदगतिऽकोणचतय
 िविल एतत ्
साधक साकािण

कोवळयमिविनयोगादिभमतिसिदिमित। िूय े इित
े ु
दवीसिः॥ ५६॥
त े इािदिभरािकिद
ृ े
िै िभः ोकै रतटलोाना ं
याणा ं सवषा े
 ं फलाितदशतः पतोपिदशित। तऽ
े ् े तषे ु च। तत फल।
े ु अिन त
तितष ् ं एषा ं अिन ्

े ु
 ं तने हतना
पटले ूोाना ं याणा ं एकै क य सवफल।
् 
े नामयोजन ैः सासाधककयोजन
अऽ अिन पटल। ैः। अतः अात ्
। इह पटल।े सव य॥
ं ५९॥
ूािगािदिभिदत ैः इ
ै योदशिभः
 
ोकै वळिलािभधानयिनमाणिवधानमिन ्

--------------------------------------------

p. 654) तषे ु कोषे ु पिरतो माजयदसितम।


 े ्

ु 
िश े चतिभॐ ू  ् ६१॥
िवदाि ु पववत॥

े ्
तषे ु तायिवा ु समाा ं ूावदािलखत।
िशषे ु सनवित िशत े मतथा॥ ६२॥


सवमको 
पायोभयोरिप।
 ् च समीक
कोािन ऽीिण ितक ृ तयोथा॥ ६३॥
ु 
 े े त ु समीकातथा।
उपध
ु  ैकधा॥ ६४॥
तयोरधो च तथा े े कादथ

--------------------------------------------


पटले ूोयाणामनभावोपिदशित। तऽ षत ं

पिवशित ं
पिवशिधकं षतिमित यावत।् तषे ु कोषे ु
 िश े
असित कोािन ूितकोणिमथः।
ू  ्
ु  कोैः। पववत
ऽयोदशािधकशतऽयकोप े वळ।े चतिभः
े े  तषे ु चतषु ु अॐष।
एकिऽबमणथः। े ु तःु समय।
ु े ससाा ं

ं े ु
े ं ूावथा मायाविमाशष
साधकसाकमपता।
बमािदित यावत।् िशषे ु कोष।
े ु सवमको

े  ् पि
पिमाकादशाकितक ं ं े ु
एकिवशितकोष
 ं समीक
मको। ितदिणोर। ृ एकीक।
ृ तयोः

एकीकतकोयोः। तथा ूावयोः। तथा यथािधानिपिडके

भवतः। े े को े ितिगित े एतं भवित पिमािद
शषः।
ं  एकै कं
ादशदशमपोकोोभयपायोः
ु तदरकोयो(पऽ
मा ृ   े
 )वयोमाजयिदित। ततः अनर।ं
तथा ूावत।् तयोः एकीकतकोयोः।
ृ अधो िदादध

जिमित यावत।् चः समाहार।े तथा उभयपायोः।
 एतं
ं 
भवित नवमऽयोदशपोकोोभयपायोः
कोयोय ु तदरकोयोय
 ं य ं मा  ं य ं
 े
माजयिदित। ू  े ृ
तदधोपिर अनरपवमकीकतयोः
ु  ं
कोयोरधोपिर च। तथामचतदशपदशपिष ु
 कोाना ं ऽय ं
तकोयोपायोः
े  े ु  े े उपिरतनकोयमाजन ं
 े तिवशश।
कवलितमखामाजनन।
े ू  एव ितिगथः।
कवलमत   एकै क य ं य ं
यथाबमतः।

--------------------------------------------

p. 655) तदधोपिर तथा कैे क य ं यम।्



ृ पनो
एकीक  े े त ु माजयथा॥
 े ६५॥


ततो माला तपिरपायो  े ्
ूमाजयत।
दशखडािन िश ै ु म े िलो भवथा॥
े ६६॥

े वै।
एव ं िलः समाातािरशिरव

िशािन कोवळािण िशत ं दश प च॥ ६७॥

  ाकिवशितयमकम।
िल पायोमृ े ं ्

े ् ६८॥
त िल मपा ं तायमािलखत॥

--------------------------------------------

ु
एतं भवित अमचतशपदशपिष
ं ु
 कोाना ं ऽय ं ऽय ं
तकोोभयपायोः
ु तदनरमकमक
मा  े
े े कों माजयिदित। ु
पनो 
ू  े ृ ं ू ं े े े  े े
पवमकीकतकोपिषपिरतनपामकमवथः।
को े अःूथममािजत को। तथा ितिगथः।
  ततः
 िलपकोनवकथः।
अनर।ं उपिरपायोः े 

दशखडािन रखािभः ् े रखा
खडनात खडशन े उत े

ताशिभः खडैः नवकोािन भवीित। दशडमाजनात ्

े ृ  िश ैनविभः
नवकोाकीकतानीथः।  ु  े े
कोैः। तिवशष।
म े एकीकतखडदशक।
ृ  े ू 
े पवऽ
तथा इ माजयिदनन
े ् तथा नवकोािन
 ं भवत।
सः यथा म े िश ैिल
े ु 
मालावदकीकािदथः। ु
 एवमपण
े चािरशिः

 िशािन
अिधानमिपिडकािलगत ैः कोैिरथः।
े ृ
िलाकीकतािन ु े  िशत ं दश प च
च कोािन मथः।
 े ं
अऽ चकार समाहाराथादकसािधकं (स) ोतयतीित

सदायः। तात षोडशािधक 
ं शतयिमथः।

पायोपिर े  मृािन एकीकतािन
चथः। ृ कोािन
ं ु ं एकन
एकिवशितयमक ं ु ं एकचािरशिदथः।
े िवशितयम ं 
ू ं
ं ं दशकोािकाया ं ताय ं कट।
मपा
 ऊाधःबमात
ऊािद  ्
िताया ं अ पािमऽायः।


सवम 
े अिधानिपिडकयोमको।
े ससाधक
ू  सवऽ
साधकसाकमपते ं ूािलिखततायकटिमथः।
यमाऽ।े िलपषे ु

--------------------------------------------

p. 656)  मायाम ं सवम


ऊािद  े ससाकम।्
सवऽ ताया िवा लखन ु ् ६९॥
े ं समदीिरतम॥

िलपषे ु नवस ु पाष ू  ्


 े त ु पववत।
िवाशषे ं समािल ूावदारतथा॥ ७०॥


िवाितीयभदो े ्
ं तिशशतमािलखत।

ेे
िशऽ यजवीमावा पिरवारकै ः॥ ७१॥
--------------------------------------------

िपिडकोपिरषे ु नवस ु कोष।


े ु इय ं िनारण
 े समी।
े तःु समय।
 े ूितपा िऽिऽबमण।
पाष ू  ्
ु े पववत

अनरपववळयवत।् िवाशषे ं ौीिवायाः

ू ं ितीयकट
ूथमकट ू तिणकोऽय े वामकोऽय े
च बमािदित यावत।् ूावदारतः कोवळयवत।्
ूाॐागत पा
ं मकोमार तथा
े े यावत।् तिदित वासनापटले वमाण ं
ूादियूवशगित

सचयित। ं
िवशशत ु ं शतिमथः।
ं िवशर
ं  िशः

पायतः तऽ वळिलय।े अयमऽ िवरचनाबमः।
ूादिणोद समारालं षिशित
ं ं
षिशित

सऽाालनात ् ं
पिवशिधकषतकोािन िना तषे ु

े सय
ूितकोणमससितको ं बमण
ादशािधकशतऽयकोािन िश ं वळाकारं यथा तथा

माजिया ु िशवळाकारे ऽयोदशािधकशतऽयकोाके
पनः
े े सय
ूितिदशमकिऽकबमण ु े ैकै कं िऽकोण ं
ू कोचतयन
का ्
ृ तषे ु तायिवा ं ूावत साधकसाकमपता
े ं आिल
तिसनविधकशतयकोषे ु
े  ं ं
पिमादकादशाकसमपा

तवमको  ू े
 ितमपण
दिणवामपायोः
ू  गतपिमािदादशपिप
कोऽय ं यमाधो ं े
 कोय ं कोय ं
तकोोभयपायोः
ु ितमपण
मा ् ं य ं
 ू े ूावत य
ु  ं
पिमामचतदशपदशपिऽय े

 कोऽय ं ऽय ं मा
तकोोभयपायोः
ु ैकीकतकोास
े े ं कों पन
कमक ृ ु
ं ू ं े   ू े
पिषपिरतनपदशपामवोभयपायोिमपण

कोय ं कोय ं तत मालाबमण

िलपकोनवकोभयपायोपिर े  े
च दशरखामाजनन
ं े ु
नवकोाादशपिकोष
ू ैकचािरशत
मकोपक सय ं ्
कोािन म

चािरशिः  े िशािन
ं ं विहवळ
कोैः सािधानिल
षोडशािधकशतयकोािन

--------------------------------------------

p. 657) े े ु ूोष
ापयििनयोगष े ु परमिर।

ु े य ैरत
नासामि भवन 
े ैमयोिदत ैः॥ ७२॥
ं ृ पायोः
एकािदयसवा  ्
 कोवनम।

एकोनिवशकोा ं का
ृ िलं तथोपिर॥ ७३॥

ं े वै।
ृ ूातः ूावािरशिरव
का
तषे ु मलािदपिरतो
ू ् ् ७४॥
मा ं िवसते बमात॥

--------------------------------------------


च यथा तथा माजिया ं
तिचािरशत ्

 ं
कोमगतोाधःबमपपिकोदशके
ु े
ौीिवातायखडमूकारणािल 
त सवमको े

िलिखततातयिवाखोदर े साधकं सा ं क  च िपिडकोपिर

नवकोाके दिणपाकोऽय े ौीिवायाः
ू ं वामपाकोऽय
ूथमकट  ू
े ितीयकट ू
सय
षोडशस ु कोषे ु िविल पिरिश ं िलगतकोचतिवशा
ु 

सिहतषे ु चािरशदिधकशतयकोष
ं े ु
 ं मकोमार
ूाॐागतपा

ूादियूवशगा तातयिवा
े ं े
ितीयभदोिवशिधकशतऽयिारमािलखिदित। े
परमरीित
े ु
दवीसिः॥ ७२॥
एकादीािदिभािमरै िभः ोकै
े 
मिलिनमाणिवधान ्
ं तत ूयोगा ं लािन चोपिदशित। तऽ
ं ृ एककोािद ूितपिक
एकािदयसवा ं ं
कोयकोयवनन ु इित शषः।
 े उपपिर े

एकोनिवशकोा  ं एव ं
ं एकोनिवशसकोप
ं ं
ं े ं
ृ दशमपामकोनिवशितकोािन
बमािभवा भवि
तदवधीथः। ्
 ूावत वळिलोबमण।
े मतः
 ं ु े े  चः समय
सवमपिमगतसकोानसारणथः। ु े

। चािरशिः  एवावधारण।े तषे ु कोष।
कोैिरथः। े ु

मलािद 
सवाधःितूथमकोािद। पिरतः
ं  ं ूादियन।
अिधानोपिरतनपिप े मा ं
ू ं
मलािदसापिमकोा े
ं िवसिदऽोरोके िवा
् े
इनने सः। तथा बमात ूवशगा ं
िवशशत ं

िवशिधकशत। ु
ं िूय े इित दवीसिः।
े िल
 ं तदधोगतकोषे ु
मकोा ं िलमकोप
 ू
सवषबमात ्
िव तद े तिमकोािमित यावत।्

--------------------------------------------
p. 658) े
िवाितीयभदोा ं
िवा िवशशत ं िूय।े
े ् ७५॥
िल मकोा ं िश ं कोणषे ु सिलखत॥


िवधाय चतरॐ ु सऽयिनपातनात।
ू ्

े ् ७६॥
 े तदावं तोपिर समािलखत॥
सववा


पिशः सकोषे ु पायादथाणकान।
  ्


िनापायजिनत  
े पायोदवामयोः॥ ७७॥

--------------------------------------------

ु ं कोणषे ु वमाणचतरॐकोणष
िश ं िवाचतय ु े ु
ु ं चतरॐ
े िवधाय चतरॐ
वायािदिनऋिमित शषः। ु ं
ु  े े सऽयिनपातनात
े  तिवशष।
िवधायथः। ू ्

  े े  सववा
ूितिदशमविहिवभागनथः।  े उप वा।े

तदावं ूथमकोाधोरखास। ु
ं त चतरॐ उपिर
 े इित शषः।
उभयोम े समािलखिदोरऽ
े  े
पयायादीिननन
सः। सकोषे ु चतरॐूाचीनवीिथसकोष।
ु े ु

पायादीिनऽािदशो ु 
यगघिटकाणिदनिनािदिवषयः। 
अणकान ्

  िनपायजिनत
वणािनथः।  े िव।े म े सकोषे ु
म।े तःु समय। े िलाममात ्
ु े ूोबमण
ं े  अिभतः ूादियन।
िलामपिमकोमारथः। े

िपिडकाया ं च तदधःितकोाना ं ूागवे िविनयात।्

ं े
सिलखिदोरोके िवा इनने सः। तथा ूवशगा।


ृ ै ं मिल
कव े
ं मिलं कथः।
ृ े ु  े े
 तिवशष।
ु ं कों िवधाय
े ं चतरॐ
अयमऽिवरचनाबमः ूथममक
ु  ूितपामकै
तपभयपायोः ्
 े कबमात सय

ं ं कोयािभवा
ूितपिक ृ
 ू ं े ं
सवमलािददशमपामकोनिवशित ृ
कोािन यथा तथा का
् ं ु
तत दशमपामभयऽ ु
षट ् षट ् कोािन मा
ु े तपिर ूावािरशिः
तकोसकानसारण ं
कोैः सािधानिपिडकं िलं

तिहदमगतदिणोररखया

ूथमकोाधःदिणोररखया च स
ं े ं दिणोरमकैे कं सऽू ं
ािवशितकोूमाणोपत
ु   ं े  
पनभयपायोदशमपविहरकोूमाणूद े
 ं े ं ूागकैे कं सऽू ं
सािहािवशितकोूमाणोपत

तिहः पिरतऽामाविधक ू
सयािभः ू
सऽैः

पिरतः समचतरॐय ं ूितकोणमकैे ककोोपते ं यथा तथा

िवधाय तऽ ूावितीयभदो ं िवशिधकशतिवाप
ं ं
--------------------------------------------

p. 659) ु
म े यगोदयाण ्
 त ु िलखते ूोबमण
े वै।
ं े ् ७८॥
िलाममादिभतः िपिडकाया सिलखत॥

े ु 
िवाः ूथमभदोातिवशितकाथा।

ृ ै ं मिल
कव े ् ७९॥
ु य ं तऽैव ता ं िलखत॥

ु े
ममवाितूा ै जयारोयायराय।

पटादौ तत समािल ू े
पजयिश ताम॥् ८०॥

ं ू
ूादिणोदस ैकिवशितसऽतः।

चतःशतािन ु
कोािन भवि ससमािन वै॥ ८१॥

--------------------------------------------

ू ं
मलकोमारािधानोपिरतनपविध
ं े ु ूादियूवशगा
पदशोरशतसकोष े
तकोा ं ूावरण ं
ं ं ं ु े
षिशदािवशितिवशितचतशदशषडकबमादावरणसप ्

तके च तदनरमक
े ं िलािधानिपिडकारालमको े च
ु ं विहतरॐकोणचतय
ततः पिरिशिवाचतय ु ु े
ू िवशिधक
वायािदन ैऋमकैे कबमा ैव ं सय ं ं
ु 
शत ं िवा िवानरं तििपिडकाकोचतिवशे

िलामपिमकोमार िपिडकाधः
ं  ं ूादियूवशगा
पिप े ु
मबम ं
ु े ं ु 
तायिवाचतररभदातिवशितमािलानरं

विहतरॐ ूाचीनवीथ समाराला ं सधा िवभ तषे ु
सस ु कोषे ु पिशो
ं 
वामपाकोऽय े बमात ्

पायिनािवारऽय 
ं दिणपाकोऽय े
ु 
िदनिनािवारऽय ं मको े यगाणसिहत 
ं घिटकाण

िवसिदित। तऽ य।े एवावधारण।े ता ं लिलता ं सपिरवारा।ं
पटादािवऽािदशः कनकरजतताॆाँमािदिवषयः। तं
ु ं ता ं लिलता ं ूावत॥् ८०॥
िनशैः अनिदन।
ूािगािदिभः इदा इःै षिः
  ु
ोकै महािलयिनमाणिवधानािदकमपिदशित। ु
तऽ ससमािन
आयामिवारवैषाभावात।् त कोसमदायप।


एकपााधोभाग े अधः पामकिन
ं े ्  ततः ताः
पा।
ं े  चः समय।
पिरथः। ु
ु े उपिर उपयपरीित यावत।्
े े
षकमकादशाविध

षानवदशैकादशसावधीित यावत।् माजयत
 े ्
कोानीथः

--------------------------------------------

p. 660) 
त ैकपााधोभाग  े ्
े प कोािन माजयत।
े े े
ततोपिर षवमकादशाविध॥ ८२॥

 े
माजयपिरा त ैव ूितलोमकम।्
तथा कात ् 
ु  पायो े े ८३॥
तनािधानिपिडक॥

भवतोपिरा ु पिवशितकोकै
ं ः।
 
िलमािन पामाजनावित े ८४॥
िूय॥

अिधान े िपिडकाया ं तितीयिवभदजाः।



िले ूथमभदो
े े वाितम॥् ८५॥

--------------------------------------------

उपिरात अमािदष ु ष  पििित
ं ु े त
े चः समय।
शषः।
पषडािदबम। एवावधारण।े ूितलोमकं
ु  ्
 तथा कात
दशािदपकाबमािदथः।
यथािधानिपिडके षा षा कोैऽ लन
े े
ं े ं
वमाणिवशिधकशतिवाभदसमसको े भवतः।
 े
पामनािधानिपिडके भवतः। यने बमण


माजनादिधानिपिडके भवतः। तने बमण ् 
े तदत पा
 े
माजयिदित। ु े उपिरायोदशपिरथः।
चः समय ं े ु  े े
 तिवशष।

पिवशितकोकै ः िलं अोरऽ भवतीऽायः। अािन
 
िलपािण तािन कोािन पामाजनात ्

  ु
 िूय े इित दवीसिः।
पाकोमाजनादविशानीथः। े

तितीयिवभदजाः  िले पिवशितकोाक
िवा इथः। ं े

ूथमभदोा े शषः।
तायित े त े िलम े

को।े वाित ं ूावत साािदक।
ं म े
अिधानिपिडकयोररालकोऽय।े तिनजा ं
ूाविाूाििदनजा ं ूयोगिदनजा ं वा। अनघ े इित
े ु
दवीसिः। तऽ य।े अयमऽ िवरचनाबमः।
े ं े ं ू
ूादिणोदसमारालमकिवशकिवशितसऽालन ्


आतःशतािन ं े
कोािन िना तदधःपामकपा 
पकोािन तिवे पा  ितीयािदसमपविध


षानवदशैकादशकोािण च माजिया ु े
पनिव
पा  अमािदऽयोदशापिष
ं े
ु े पा 
दशनवासषकोािन पनिव
ु 
चतदशाादशा ं
पिपके दशदश कोािन
े ं ं
तपिरगतमकोनिवशिवशाकं पिय
ं  े ्
ं च माजयत।

--------------------------------------------

p. 661) म े तिनजा ं िवािमित ूों तवानघ।े


ू े
महािलािभध ं य ं तऽ पजािखलदा॥ ८६॥

े ं िना योिन ं ता ु मतः।


समिऽरखा

तऽवशात ् ु  िऽष ु तथा समम॥् ८७॥
काश

ृ े पिरतो िलखा
एव ं कतऽ ं ं शतम।्
े िवशता
िशमिऽकोण े त ु िलखाितमानः॥
े ८८॥

--------------------------------------------

्  यथा षा षा कोैः


अनरमिन पािप
े ं ं ं
तपिरगतमकोनिवशिवशाकपिय ं अिधानिपिडके
भवतथाविशकोािन या  े ् एव ं कत
ु माजयत। ृ े षा
षा काैरिधानिपिडके िऽिभः कोैः तयोररालं

पिवशितिभः  े ं बमाहािलं
कोैिलमव

िनाािधानिपिडकयोः पिमपिमकोािद

ूादियूवशगा
े ं ं े ु
िवाितीयभदािगतपिवशितकोष
ं े
अमपिमकोािदूादियूवशगा
े ं
िवाूथमभदाको े
वाितमिधानिपिडकयोररालकोऽय े पा


िदनिनाािलखिदित॥ ८६॥
े ु
समिऽरखािमािदिभरनभावत इिै िभः
 ु
ोकै यिनचबिनाणािदकमपिदशित। तऽ योिन ं
ु ु  े े मतः म।े
ं ता योाः। तिवशष।
ािभमखॐ।
ू े ु ु
तऽवशािखानगणतः ु  ् दश सऽािण।
कात। ू िऽष ु
ू े ु तथा यथ ैकिवशिधकशतयोनयः
सऽष। ं े 
सवि तथथः

। सम ं समारालम अरालसाात 
े ममणामसवात।् अऽ

े पिरतः अमािदूादियन।
योिनचब। े ताः ितीयभदजा
े िवाः। तःु
ु े अयमऽ िवरचनाबमः ािभमख
समय। ु ं समिऽरखािका
े ं

योिनमविा े
तिखाऽय 
ं दशिभदशिभिै


समारालमकादशधा े े ु िचािं
िवभ तिखािचष
ू ु ु
तऽानगयाद ् यथा ममभद
 े ं सय

ं ू े ं
िऽशऽाालनादकिवशिधकशतयोाकं चबं

िवधाय तोिनमािदूादियूवशगा
तायिवाितीयभदान ्
े िशमयोा ं वाित

िवसिदित। 
े ता ं लिलता ं िवा ं सपिरवारािमथः।
तऽ योिनचब।
े ु
ूाविविनयोगष।

--------------------------------------------

p. 662) तऽ तामयत ्
 े ूावत ् े तथा तथा।
ापय

तऽ मवाोित ु
योिनचबानभावतः॥ ८९॥

े ं िना ॐ ं योिन सतम।्


समिऽरख
 ् चतःसऽपातनादतथा॥
तऽ ितक ु ू ९०॥

 ू ं माजिया
ितऽ  ू 
पाथािभतः।

ूवशगा े ु 
िविलखातिशित ं बमात॥् ९१॥


िविल िशवळ ं िविलखिजवाितम।्
ू े े पणािाथिसय॥
तऽ ता ं पजयव ू   े ९२॥

--------------------------------------------

चः समय। ु ं तथा तथथः॥


ु े तथा तथा यथा यथा ूय े  ८९॥

समिऽरखिमािदिभः िसय े इिै िभः
  ु
ोकै वळवळयिनमाणिवधानािदकमपिदशित। तऽ ॐ ं
 ु ु
ं योिन ं अधोमखिऽकोण।
ऊमखिऽकोण। ु े
ं चः समय।
् ू   े ैकय ैवोभय ं
े ितमखय
सतम अोमाधःकमण
ु   तऽ चब।
कािदथः। े अतः
 े े
ऊगतॐवामरखामाराधोगतयोिनदिणरखाविध
े े े
तिणरखामारतरवामरखाविध। तथा समारालिमित
यावत।् ितऽ
 ू ं ॐयोोम।
 ू 
ं पवात ्
ूावद ्
े  तथा ूादियन।
वळवजकोादारथः। े ताः

ूथमभदिवाः।  अयमऽ
िशवळ ं मवळिमथः।
िवरचनाबमः। म े हसपद
ं ् ं
ं िवधाय तत सशानावगािह
् ू ं ूावदिभतो जिनतमयावगािह
ूाग ॄसऽ
ू आा तशानमार
याोदऽ ं
ू  समूमाणने िचय ं का
याोदऽोभयपायोः ृ
ू  ं ं
तियोररे ूमाणोपते ं सऽयोयय
 ू
तियमार ूािमयोॄसऽाविध ू
सय
ू ु ं यथा ॐयोाकचबं तथाा
सऽचतय
तसऽू ं ितमखा
 े ं च माजिया

 े ु  ः
 ं य ं चतिभिै
ॐयोोवामदिणरखयोय

पधा पधा िवभ तिबमवशाॐवामरखािद

योिनदिणरखा े
ं ॐदिणरखािद े
योिनवामरखा
ू ू े त े पिवशित
सयासऽाालनन ं वळकोािन

िवधाय ताकमार ूादियूवशगा
ौीिवातायूथमभदान ्
े िशम े िनजवाित िवसिदित

ु ९२॥
ू  ु पमीदशमी पदशीष॥
। तऽ वळवळय। पणास

--------------------------------------------

p. 663) 
तथा िवधाय दशिभशिभः ू
सऽपातन ैः।
े िविलखथा
ितीयभदाः े सासमिताः॥ ९३॥


तऽािप पजना ै ु िसयः
े ु िनजवािताः।
े ् ९४॥
ू ं तृतीयोिवािभरिप कयत॥
एवम

े वाितसिसीः
तिप ं ु ु े सिनितम।
करव ु ्

कोयिवभदािन ण ु व े यथािविध॥ ९५॥

--------------------------------------------


तथािदना ु े  े ोकयने
सिनितिमनाान
े ू
महावळवळािभधान ं यमवमपरतोय ं

यिनाणिवधानािदकोपिदशित। तऽ तथा िवधाय
े िवाः। तथा
ूागोसत ं ॐयोिन ं िवधाय। ितीयभदाः
िशम।े अयमऽ िवरचनाबमः। ूावदोसत ं
ॐयोिनचबं िवधाय त े
ू े ं
ूावशसऽाालनादकिवशिधकशतवळकोािन

िना ूाॐमार ूादियूवशगा
िवाितीयभदान ्
े िशम े वाितािलखिदित।
े तऽ

महावळवळय।े पजना ैिरऽाशः ापनािदिवषयः।
ु े तृतीयोिवािभः
एवमूकारण।

तायिवातृतीयभदिवािभः। ऊहनूकारे क
े ं
ु े िलत।े ूावॐ ं योिनचबं िवधाय
यमदाहरणन
ते
ं ं ू े ं
षिशितषिशितसऽाालनादकोनिऽशदिधकसशत ं

वळकोािन िवधाय तऽ ूागतािदूादियूवशगा
वासनापटले वमाणतायिवातृतीयभदान ् ं
े िवशिधकं
सशत ं पिरिशषे ु पननवस
ु  ु कोषे ु िऽिऽकोबमण


ौीिवाकटऽय ं मतायकट ्
ू े ूावत मनीिषत ंच

िवसिदित। एव ं कोवळािदिप ऊकोािन पिरक

े िवषमान
िवाभदान ् े ् त े ऊ पिरकिता यभदाः।
सत। े
े ९४॥
एवावधारण॥
 ैः पिभः
कोािदिभरागम े इरै ा
 ु े ु
ोकै िवषमसमकोचतरॐचबष
ं ं
पिमनीिषतसमानािल
ु ं ू े
तदनपसिवाकटलखनादनािन यायमीषा ं
 ं तारोोपिदशित। तऽ यथािवधीनने कोषे ु
सवषा
ं े
िववितसाकलखन तारों ोतयित।
नवषोडशकोािद नवकों षोडशकों
े यावत।् स 
षोडशकोचबं चारित
ू ू
पवपवचबवा े पिरतः। िवषम ं

िवषमसकोाक ु ं सम ं
ं चतरॐ।

--------------------------------------------

p. 664) ं  िवषम ं समम।्


नवषोडशकोािद सव

तािन सम ं का
ृ पौ े ् ९६॥
ं तषे ु समािलखत॥

--------------------------------------------


समसकोाक ु ं तषे ु चबष।
ं चतरॐ। े ु सम ं
ं ं का
समस  तितत
ृ तारोबमािदथः। े ् ं
े पािवित
पवऽ ु
ू  समािलखिदरऽ ं ितषे ु
े तने पौ
चाित।
े े ं तषे ु िवाभदान
कोिक ्
े समािलखिदः।
े े ं
तषा
ु े
कोाना।ं मकोतः िवषमको े चतरॐ

समको ु े मकोचतय
े समको े चतरॐ ु े च।
 े
सवसिभरसााभावात।् अयमऽ िवरचना बमः।

ु ू
ूादिणोदचतःपसऽाालना
बमावकोाकं षोडशकोाकं चबं िवषम ं
सम िवधाय तिरतयो

ूितिदशमकैे कपिवनबमात
ं ् ू
सय
ं ु ं ु  े
पिचतयपिचतयवनन
ं ु
िवषमसमसकोाकसमचतरॐािण चबािण
ु ु ं िचं िना तषे ु ूितपिकं कोषे ु
ािभमतानगण
ं ं े
वाितसािदवाितसािदबमण
 ं  ं ं
यदााधःपिबमाियिबमाििवधपिकोण

बमा समसमािल ु ु ं
तोषे ु तदानगण
े े े े
तायिवाभदकमकमािल म े िनजवाित ं चािलखिदित।


अऽााना ं लखनबमाितरहोिप ं 
पारपािविथ 
ौीनाथपादाया यथासदाय ं िविलत।े अऽ

िवषमभिालखनबम  े
े अोक।

िवषम े िविलखि ु
े े भजमात ्
दिणात।्

 ु  ु वा॥
े ) नजारै
इािदोरैरै (रकै
कोािन परयन ्
ू े मिगा े
पतित चिहः।
ूितराशको े ्
े  े िलखदमनरम॥

िधाािल कोाः सा ू 
पववामतः। इित।


अऽ िवषमभिािदलणमरऽ वित। िवषम े भिे
  ू
ऊाधोपतिमपत िवषम े को े पिकित
ं े
ु ु
े भजमात
समचतरॐचब। ्
दिणात ्

  ं े ु
सवदिणपापिकाष

सवमकोादाराान ् े
िलखिदित। इािदारैः

पिरकितयोिरमादौ िविल ततः ूितकोमरािधकै
 ु  ु वा
(िभध)ै  ैरै धनजारै


अभीसाधनो ैरारै ं ु े
ु वा  एकपिधनसमदायन

आरानयन ु रै वथः।
ं वित। तदारै  

--------------------------------------------

p. 665) े ं ु ु
िवातृतीयभदोादानगयतः।

मनीिषत सिल े ं मकोतः॥ ९७॥
तषा

 ैः कित ैथा।
िवदााित ं स त ैय
 े ् ९८॥
वँयाकषणिवषनोाटनािदकम॥

--------------------------------------------

ू े
काािन परयिद े
अै िरननायः। मिगा
ू  ं ं ू 
पविलिखतपिकोानरानरदिणपामतः

सिचवगितकोऽनरमनरम े  पतित चिहः
ं िलखिदथः। े
 ं
सदिणपिको े सव  पिको
ं 
े चािलिखत े सतीथः।
िधापीािद मिगा च। ूितरािशगा ल े ान े सित
े ू  ं िलिखतको वामको े
लखनीयमनरमपवक
े  एतं भवित िवषमभिे
िलखिदथः।
 ं
िनजसवदिणपिमको े आमं िव
 ं सववामकोो
ितौ   को े ितीयमं
 पिमको
सवाधः ं े तृतीय ं ताम े चतथु  पात ्
सिचवगा चािल उपिरतनकोकै ्
े े कमिन िलिखत े सित
अनरमं तितरािशदिणको े िविल ततः सिचवगा
े ् एवमभयतोलान
िविलखत। ु ू 
े पविलिखतको
् े
वामकोात ूाविलखनात ्  सा ं भवतीित।
सवतः
 े े चाा
िवषमगभलखन ु
 ं ोकचतयम।्

गभ  त ु िवषम े वगचत े ्
 ु े वळतो िलखत॥
 ं ं िऽिभा
वगपि े ्
े े ं िविनिपत।
 फलक
े े
शषम ् ्
ं कों ते ूितपिकम॥

  ं
आवगयोाधःपिष ु यथाबमम।्
 ं
े  े िवातगपितः॥
अय ं िवशषो

िऽिभतफल ्  बमात।्
ं कों पवू  तत कणयोः

 शषकोािन 
कणािदतरतथा॥
े या
ितीयफलशषो ं ं पिमयोः।

े   ् समां सवपयः॥
गयोिक  ं इित॥

 गभ  त ु िवषम े िवषमभिचतयसात
अाथः। ु े
िवषमगभः तिन।् वळतो िलखते अिन
् ्  ु े अभीमक
गभचतय े ं
ूथम ं स
ं  ं तृतीय ं
तोण ं ितीय ं ता
तोण ं चतथु  सक
ं ूितवग
ु े 
िवषमभिोबमादानमबमाििलखिदथः।

--------------------------------------------

p. 666)  ं
वगपिपीािद। एष ु चतवगष
ु  ु एकपिसा
ं ं ं
् ं
 ल ं फलं िचत सा
िऽिभा
् े यो ं तदा ं फलं सवित।
े े े े फल
भागहारशषदकमतत

तऽ फलसािन ु  
काािन ूथमचतथवगयोाधः

पिष ु ूितपि े
ं तिकोबमानितलनन

े  अय ं िवशषे इािदनाान
िविदथः।  े ैकन

कोिवशषः  ं
े किथतः। यथा एकवगपिसा
ं ं
ु ृ िऽिभिवभ
िगणीक  तलं ितीयस
ं ं भवित।
े ं
शषसा ्
िचत ाता तऽ
ु  े े ु े ूागवे 
ितीयफलमभयकणकोकानबमण

तिष ु ूथमफलोपासाविशसा
ं ं िचत ्
्  े
ाता। तया तावत कमकोितिरकोान ्
ूावत ्
् े ् तितीयािदपािपता
बमात त। े ू 
े ं
ितीयफलशषसा यावत ्
ं ं
सामभीपियतृ   ू ु पिष
तीयवगयोिमपास ं ु


पिकोबमानितलनन े  एव ं कत
े िदथः। 
ृ े सवतः
 िवषमगभालन
सा ं भवतीथः।  ू
े लघपायोकय।


याफलसाता ं पिमार
ं ं
पिशः।

काफलसातः ्
ितग  तरम॥्

बमाभयकोणा ं कोणावोभयोरतः।
 ूावदवगयोः॥
आवगयोः े 

ु    ू ं
 सूथमचतथवगयोिमपपिष
अाथः।  ु
 ं
ऊपिमधः ं ं वा समार गणिया तावे
पि

पिष ु एकहीनाफलसा
ं ं पि  ू
ं ं ितमपताो ं

पिशः े ं
ूावानरमका
ं ु 
पिमभयकणकोाविध 
ं ू े ् एव ं कत
े त।
तदविशपिषभयकोानानव ृ े
ु    ं
ूथमचतथवगयोाधःपिष ु ूितपि

ं े ािन भवि।
ूथमफलसकोाव
ितीयतृतीयवगयोः ु
 पवितीयफलशषसापिमिप
े ं ं
 े  समभिलखन
ितिदथः। 
े े अोकः।
सम े भिवतान
े ् ू 
ं कान पवम 
वना।

य ैवैकारणाथ ु
पना ं े ्
च सिलखत॥
तिरा वाािदतजाना। इित॥

 षोडशकोाके समभिे
याथः।
वामभागाधःको े आिदममं िव
 ितीयितकपौ
 ऊािद
तादमागण  ं वामतो
् ं
ितीयको े ितीयमं तत पावव 
े सवदिणको े तृतीय ं
 ृ
ं वामततीयको
साधःपौ े

--------------------------------------------

p. 667) ु
आयरारोयिवजय ू
ं िवभा िसित।
ापनाारणाा ैपाय ैः साधकोिनशम॥् ९९॥

--------------------------------------------

ु  िव िवलोमगा
चतथ
ु  े ु
सतथािदूथमााोपिरतनोपिरतनकोष

पमामाानान िव
ु
तदमािदूथमाोपपलितकोाना 
ं गजमागगा

तस ु कोषे ु नवमािदिशाकं िविलखिदित।

 े 
समगभिवासऽाोकः।

 वै का
समगभिप ्
ृ वगान षोडशिभः पदैः।

ूितवग  चतःको ू
े पवबमतो े ्
िलखत॥
 चातः॥ इित॥
अािद तिरिस गजमागण

 षोडशिभः षोडशिभः कोैरकमक


अाथः। े े ं

वगूितक 
ूितवगसमभिोूिबयया
ु ु ु
चतरतरोनबमात ्
ूितलोमबमात ् े िव
बमण
पादाािदूथमााां
ु  ्
े ु िशाान बमाििलखत
मागजमागिलिखतकोष ्
े इित।


कोाकबमात ूावत ्
ूितवग े ु वा।
 िलख

े ैतं भवित। समगभ  त ु


 ूिबयारण
इन
् 
भिूोवत ूितवगमानामकं अकं ूथम ं िव

अवगिलिखतााािद 
ूथमवगाििखतूथमाा ं
् ् े
 िशाान िविलखिदित।
िवलोमतत गजमागण
उिाे पिकोत
ं ु े ्
े ल ं पनहरत।
े  े च पािदकौ॥
 फलशषौ
कसवपदाधन

 ु
े कपाविधन
इाामकै ं

आरानयनूकारः किथतः। यथा
े ं ं
उिामकपिकोसया िवभ तलं
 ं
सवपिको े ात।् पिौ
ं ं े
सकमपा ृ
तदक

तया े ् तलमर
िवभजत। ु ं भवित
े 
भागहारशषािदभवतीित।

े   यमािदष ु यतु ं पनः।


कसवपदा ु
् ं
ु े पिको
गणयत ् ं े ु तलम।्
े ात पिकोष


इाािमािदोरं
िलिखतसवभिकै ं ु
 े े कपिसमदयाानयन ं किथत।ं
 तऽ भिं सव  पिकोसाकमपा
अायमथः। ं ं े ु


ृ तया
तदक ं ु
सगण ं
तिािद सयो
े ं ं
तदकपिकोसया ु े ् तलमकपिाः
गणयत। े ं

समदायो भवतीित।
--------------------------------------------

p. 668) े यभदावोाः
इित दा े 
सिसिदाः।
अशषे ं दिव
े त े ूों यिसिभधागम॥
े १००॥

ईरामयी ाििरित सक ् समीिरता।


् ृ
अा िनफालनाि े तं ासात कतम॥्

इित षोडशिनात े ौीकािदमत े ऽयिशत ् ् ३३॥ ०॥


ं पटलम॥

--------------------------------------------

ु ं भिं िवषम ं पिकोतः।


ािदिर ं
 ्
ु ु ं षं भिं िवषमगभकम॥
चततय
ु ं पीना
तत ं ं भिात
ं ्  ्
समगभकम।

 े ोकन
इान े िवषमभिािदलण ं किथत।ं ूितवा
ं ं ु ु ं
िऽिऽकोपािदििकोपरचतरॐ
ं ं भवित। ूितवा षट ् षोपािद
िवषमभिस ं
ु ु ं ु ं भिं िवषमगभस
चततःकोःठपर  ं ं
ु ु ं ु ु
तततःकोपािदचततो ं ु ं
पर
 ं ं चित।
भिं समगभस ू
े अथ मलमाा िलत।े

उाटनािदकं इािदशो िवधनािदिवषयः। िवभािमऽ

आशो भािद े
िवषयः। अ ैरिभषकािदिभः। े
दवीित ु
सिः।
े े शषः।
ूों ूागवित े यिसिभधागम े यिसिस
ं े
े १००॥ ०॥
आगम॥

इित षोडशिनातषे ु ौीकािदमता पिरपण


ू  त

ूपसार िसहराजूकाशािभधानन ु
े सभगाननाथन

िवरिचताया ं मनोरमााया ं ााया ं
िलयूकाशनपरं िश ू 
ं ं पटलं पिरपण
परामृम॥् ३३॥ ॐ तत॥्


मसा ं े त ु पटले ाामा उदीिरताः।
ऽयिश

सापादादिधका ु ्
नवित चतःशतम॥

ौीचबाािन यािण ूोाकादश बमात।्
उहोानािन तथा कोभवािन च॥
ु ं
चतिशपटलम।्


अथ षोडशिनाना ं िवाकौतिकनािमह।
चमारकर िवा ं वािम ण ु सिर॥
ु १॥

ु ं िऽपटगाड।
िससारत ं मृय ु े
ू  नवाान ं नवािकाम॥् २॥
अाढामपणा


तत दवीदय ं गौरीिवा लदाम।्
िनऽयूदािमदाियनी मतिनीम॥् ३॥

राल महाल िसलीमनरम।्



गोपालभदानौषधान ् ु े वै॥ ४॥
वदाबमण

ु ्
ु ने ततो माया िवयाहवियक।
शिचः

हसजसा ु
े ं योगाितदाहचरकै ः॥ ५॥

--------------------------------------------
ू  ं ं े पटले षोडशिनािवािसािन
पवियिश
े ु
वाितूािफलािन लिलतािवायाः पभदसमािन

कािनिचायपिदँयानर ्
े ं लोकचमारकरान ूयोगान
ं तषा ्

िवािभपिदशथ षोडशिनानािमािदना
आवािनोकशतपण ु ं
े चतिशपटलन।
े तऽ अथ

षोडशािदिभः े वै इ
बमण ु  ोकै ः
ै तिभः
 ु
सूावपटलाथानपिदशित। ु
तऽ इह पटले सरीित ु
सिः।
िससारतिमािदना ोकन ु
े िवाकमपिदशित। तऽ

िऽपटगाड ु
े िऽपटािवा े
ं गाडिवा। ततािदना े
ोकन
ं रालीिमन
िवाष। े ्
 िवाऽय।ं गोपालभदान
े  सधा इित तारबम े वमाणात।् औषधािन
सथः।

सकलभजमिवषहरािण े
ोािकरणािन च॥ ४॥

शिचिरािदना े े ोकयने
िवमहन

िससारतिवापमपिदशित। ु ऐकारः ने िबना
तऽ शिचः
े शषः।
सहित े ततः अनरमरिमित शषः।

--------------------------------------------

p. 670) ु हससयदाहवन
पन ं ं ैरिप।
 तिवमहा॥ ६॥
समाय ैिदता िवा पाणामृ
े ु
पटलऽिनानामािन िनजिवया।
ु े ७॥
मायया वा िवदा ान ं चाानदीिरत॥

ु ु
ूयोोतः पल ं जिपा कलसरीम।्

ाा िसमनःु पािदाििनयोगकम॥् ८॥

अनया मित ैरिः शोधिया त ु ककाम।्



पायिया च ता ं ॄयात ् े समािहतः॥ ९॥
ोकयित

--------------------------------------------


माया खा। ु ् रफ
िवयाहवियक े ईकारिबसिहतः शकारः
 हसजसा
ौीबीजिमथः। ं े ं योगाितदाहचरकै
ू ः
े े एकारिबसिभरनरं
हकारसकारकाररफकाररफ
ु अनरमरं
 पन
बीजिमथः।
ं ं
हससयदाहवन ैरिप समाय ैः
हकारसकारहकारयरफ 
े औकारिवसजनीयािभः सिभररैः
पम ं बीजिमित यावत।् अमृतिवमहा सिवशितपटल
ं े
ु तरीिवायाः
ूागामृ े ूोानिवमहा। ूयोगिवशषे े
े  ६॥
े ूो तऽैवथः॥
ानिवशषः

पटलािदना े
ोकनािन ्
पटले ूोाना ं

िवानामानयोः पिरभाषोत।े तऽ अनाना ं
 िनजिवया िवया षोढािविभनावीजन
िवानािमथः। े े
ु े े  मायया खया
गबमणथः। े
 े  वा िवक।े आामृतिवमहा
दीघरषिभयथः।
ानिमित यावत।् चः समय। ु
ु े अनदीिरत े ान े इित शषः।
े एतं

भवित अनदीिरत े ान े सित तवताना
े ं
े े े
ानममृतरीानमवित॥ ७॥
 ु
पयोॄत इािदिभमहातिम िै िभः

ोकै िवासाधनूकारं िसिवासारतिवया
ु ु
िदूयोगोपिदशित। तऽ पयोोतः ीराहारी। कलसर
ु ु
ाा पदश े पटले ूोकलसरीिवमह 
ं ाथः।

िसमनःु िसिवः। अनया िससारतिवया। मित ैः
िदाितािभिरित यावत।् तिवशष।
ु  े े कका ं अिवियािमित
ु े

यावत।् चः समय।
ु े ता ं का ं ॄयात।
ू ्

--------------------------------------------

p. 671) े ु
गाूवाहवा भारती िनःसरखात।्
आच े च िऽकालानथान पृ् ा महातम॥
ु ् १०॥

े ायया समितम।्
भःू ने ाधराता
् ु े ् ११॥
े िा तत ूितलोममदीरयत॥
पालयित


िवा मृयाासौ  ु दा।
दीघरयजा

िवयाािन िनयत ं ाान ं िचयिदित॥ १२॥

 ु  े
आमतृतीयाणनालपसकिणक।
ु ु ् १३॥
 ं मौलािबकलायतम॥
समासीन ं सधािा

--------------------------------------------

ोकयित। े
े अऽ िभबमणायः। ू
े ोयािदित।
ोकयित समािहतः

अबिापारािदरिहतः। ु े
ताः कायाः। चः समय।
् ू
िऽकालानथान भतभिवमानकालान।
 ् पृा

े  महात
कथः। ु ं महाचमारभतू ं यथा॥ १०॥
ू े े
भनािदना ु ु
े मृयिवापमपिदशित।
ोकन तऽ
भःू ओकारः ने िबना सिहतित
े शषः।
े ा जकारः धरा ता


उकारिबा ं सिहता। त सकारः  े
मायया समित ं िवसजनीयन
े  तत ्
े िाय पालय पालयथः।
समित।ं पालयित
ं ूितलोम ं ूितबमात।् अऽ ूयोगषे ु त ु ूथम ं
उतारऽय।

ु 
ूणवारऽयमायानरं पालनीयाा ं

ितीयाामा  ततः पालययगु ं ततो
ु े े
मणारऽयोरिदित  ११॥
सदायाथः॥
े े इिै िभः ोकै ः
िवािदिभरधत
ु ु
मृयिवाानपमपिदशित।  ु दा
तऽ दीघरयजा
 े सकारण
दीघरषिन े सदायः। ाान ं
े सिवनित

िनजिवमहं िचयिदित े
वमाणूकारण॥ १२॥
े  ैतं भवित आरनालं
आािदनान
 ू  ु ं
ितीयारदलं तृतीयारकिणकमाधोमख
ु  ं तत ्
िसतकमलय ं स तयोरराले िसतकमले इित। सधािा
ु ु ं
 ं सिसत
पयारमौिलचकलािनःसृतसधािा।

वणतः। े ु ु ं
हिरणाायधचतय

--------------------------------------------

p. 672) ु ं हिरणाॐिापाशकरं हरम।्


सिसत
ैने भावयि
े  ु े े १४॥
ं जयदीघायरधत॥
तृतीयममृतााया ितीय ं तदनरम।्

रसाविसिहतूाणा ैिपटोिदता॥ १५॥

ृ िवा ु िनशः।
िऽिभिै रािन का
े मख
जपदो ं ् १६॥
ु े ै ं भावयिसहॐकम॥

तने िवा ं िौय ं काि ं किवता ं गानकौशलम।्



नरनारीनपाणा वा ं लभत े नरः॥ १७॥


अणामणाा ं ूसवदनाजाम।्

ु े 
पशपािन े ु ् १८॥
पपाशचापकान॥

ु ु
दधाना ं बािभः षिः मािणमकटोलाम।्

ू 
ारभषािपकवाामरादशपीडकाः॥ १९॥

--------------------------------------------


वामोकरािद े तऽ िचित
तदधःकरामूादियबमण। े
ु ैने ापृथन॥
ाानमिा। े १४॥

तृतीयािदना ु ु
े िऽपटािवापमपिदशित।
ोकन तऽ
े  िससारतिवातृतीयबीज ं
तृतीयममृताः
ौीबीजिमथः। ु
 एतीिऽपटािवायाः 
ूथम ं बीजिमथः।
ितीय ं तदनरं िससारतिवाया ितीय ं वीज ं
रसाविसिहतूाणाः लकार ईकारिबिभः सिहतः ककारः। तने
ु े त ैििभबज ैः॥ १५॥ ौ ॑ 
कामबीजमत।

िऽिभिरािदिभः रिद ु
ःै पिभः ोकै िपटािवायाः
षडािन साधनबम ं िसिव ूाािन फलािन तान ं
तिरवारानोपिदशित। तऽ
 ु
िऽिभबज ैिै वारयमािरत ु  े े िऽसहॐकं
ैः। तिवशष।
े तने जपन।
वाराणािमित शषः। ु े नरः साधकः।
े चः समय।

अऽायधबम ु दिणाधोहािदवामाधरहा ं

ू े  दधाना
ूादियने बोः। षिः सयथः।
ू  े
 सः। ता दाः।
इानरपवोकोरान

--------------------------------------------

p. 673) दधानाः पिरता गायािप शयः।


पिरवा  िताािभवता े ् २०॥
ृ  ं ता ं ैतः रत॥

भःू ने हसदाहाा


ं ु
ं मिया यतौ।
ु ं गडित
वैिरमोहीराणा ं चत े च॥ २१॥

ं ं
जवी सविमास हसिहसयथा।
 ु २२॥
ाहाो गिदतो माािखलरितः॥


ऽयोिवशाणको ु
 म उपराग े ससािधतः।

फिणदान िपशाचा ं रोिगणः॥ २३॥
ैः िाना

--------------------------------------------

 दा
िताः नचा(ॆा)सीना इथः। े एवासीनं। तािभः शििभः।
े ैतः अपृथावन॥
ता ं दव। े २०॥
भःू ािदना
े ु
ससािधत े  ोकयने
इनान
गाडमप ं ताधनूकारोपिदशित। तऽ भःू ओकारः
ने िबना सिहता इित शषः। ्
े एतत काकािवत ् ू  े
पवापरयोरित।

हसदाहाा े
ं हकाररफाा ु
ं अोसिाा।

माया या सिहतौ मी म वि ा
े  त े चाकार ईकार ऊकाराः तने मदािदवणाः पृथक ्
चथः।
पृथिगित सदायः। तने ॑ा ं ॑ ं इरऽय ं िन।ं
ु ं वैिरमोहीित अराणा ं चतय
वैिरमोहीराणा ं चत ु
े च चकारण
खपमहण।ं गडित े गड इरऽय च
खपमहणं ोत।े जवी पकारः सविमासः विना सिहतो
ं े
मासः वििरतीकार साायसाात ्
सदाया

ईकारः मासः इित कारः ईकारसिहतः कार इथः।
ं ं
हसिहसय ं हस
ं इरय ं िहस
ं इरय। तथा
 ऽयोिवशितवणाकः।
पमहण।ं ऽयोिवशाणः
ं ं  उपराग े
ू 
चसययोिरित शषः। ु
े ससािधतः े े
भविदितशषः।
   २२॥ ॐ ॑ा ं ॑ ं वैिरमोिह
जपतपणहोमाािदिभिरथः॥
ं िहस
गड ू  हस ं
े े  े ोकयने
फणीािदना जपिदनाान
गाडमिस ूयोगिवशषात ्
े फलािन तानोपिदशित।
ू े ृ
तऽ िपशाचा ैिरऽाशो भतूतापारकािदिवषयः चः
ु े िऽिवधम
समय। ृ
ै ैः िरकिऽमजमा  े ैः।
ैिवषिवशष

--------------------------------------------

p. 674) ्
िवषाान िऽिवधम ु
ू   ं गतासकान।
ै ैमिता ्

े ु
े तोयनाणात
पालयतजन े ् ् २४॥
णात॥

ु 
कवताडव ं शोरम े मसम
े ु ्
ं िवभम।
अिहतािन च खाद ं रामन
ं े ् २५॥
 ं ु जपत॥


पावीजत ैलनााश े ्
ु नँयने नाशयत।

गरलं भजगाना समानामयतः॥ २६॥

ूणव ं चरहसािजवीदाहो
ं नभरौ।

शा ु रसदाहोिदमदितः॥
ु २७॥


हस ु ूोा िवा दशारी।
मता यः
षडं मायया का े ् २८॥
ृ जपदरलकम॥

--------------------------------------------

ू 
मितान ् ं
गतसान।् गतासकान
ु ् े े किित
दह ं ् े े िवषवगन
ूदश े े
सिचतूाणान।
 ् शतजने शतवारमिभमितन।

ु 
कवताडविमऽ ु  इथः।
िभबमायः। ताडव ं कवत 

मसम 
ं िवमह महया वणतया च। िवभ ं ु ततः। अिहतािन

ूागिवषादीिन॥ २५॥

पाािदना ोकन ु
े सकलभजिमिवषनाशनमौषध ं

तयोगोपिदशित। तऽ पावीज े उपायो
ैलं ल ं तन।
ु ु
गमखादवगः॥ २६॥
े 
ूणविमािदना दशारीनान
े ु
ोकयनाादािवामपिदशित। ं
तऽ चरहसाी इित
ु ं
मपदलोपी समासः। तने चरयतहसाी  चर एकारः
इथः।

हसाी े नभरौ
ईकारसिहतो हकारः जवी पकारः दाहो रफः

मकारसिहतो एकारः। शा ् ू ु इित यावत।् अऽ
ु िदात शानी


िवय पायात ्
सदाया ू
शिमित शकारः
े इित यावत।्
 सदाहोिः इकारसिहतो रफ
वकारसिहतः शकार इथः।

दमदितः ्
त सकारः अ ु वकारः आकारसिहतः कारः।
ु आकारसिहतः॥ २७॥
ं हकारो मतायः
हसः
े  े
षडािदिभिवय  ैः षिः
रै ा
ोकै राढािवया अािन

--------------------------------------------

p. 675) ु
ततो यमिँय ु 
जप ं िनिश कादयतः।

समानयते गह ् ् २९॥
े े तमानाशात ूोकािरणम॥

ु  वाितािन च।
 ं ल सवण
वँयमाकषण
ूाोयादनया िवया िसयािनशम॥् ३०॥

लोिहता ं लोिहताा ं लोिहतारभषणाम।्

ु ् ३१॥
ु ु ं िऽनयना ं ूसवदनाजाम॥
चतभजा


 ं समलाम।
े वामने चयि
भा ं दण ्

े े कठे वा साकम॥् ३२॥


अाा ं हमपाशन

े े
हमवऽाहत ु ृ
ं वा करयमकतािलम।्

दासोहिमित भाष ं पितत ं िनजपादयोः॥ ३३॥


रन िवा े
ं जप ु 
वश े कादयतः।

सम ं जीवभवनमाढािवया॥ ३४॥

ु ं तथा भगवतीित च।
ूणव ं नमसा य

माहरीित ू  ाहित
ूोापण ु ३५॥
े तनः॥

--------------------------------------------


साधनूकारं िसिव ूयोगान तान ं
े ं
तलिवशषाोपिदशित। ् े
तऽ मायया ूावत खया।
अरलकं िवाया अरसालक
ं 
ं दशलिमथः।
ततो िवाया ं िसायािमित यावत।् त ं सा।ं आनाशात ्
 अनया
यावरीर।ं ूोकािरण ं दासविदथः।

अाढाया िवया। लोिहताा ं िलिहतवणाा।

े े  वामने ूावत।् समला
े दिणकरणथः।
दण ु ं

िविवधवणा। अाा ं ऊकराा। े े
ं हमपाशन
 े े  हमवऽाहत
तयोवामकरनथः। े े ं
 े े ्
ं रन उपा
तयोदिणकरहमवऽाहत। े
ं दव॥ ३४॥
े ू  ं
ूणविमािदना ोकनापणाा

सदशारिवामपिदशित। तऽ नमसा नमः पदने
ु े भगवतीित
ूणवादनरं नम इरय।ं तथा समय।

भगवित इित चतररािण े
माहरीित े
माहिर ु
इित चतररािण
ू  ाहित
अपण ू  ाहा इित षडरािण तनःु
े अपण
ू 
अपणािवा॥ ३५॥

--------------------------------------------

p. 676) े ु े
िवधाय माययाािन जपिामहमख।
सहॐवारं िनयत ं न त ािरिता॥ ३६॥
ु ृ
भजऽासकरणनासावलोिकनीम।्


ितवा ं हमपाऽात ्
पायस े ३७॥
ं दधत कर॥

 िवाजपवा कदाचन।
भवान सवदा
ु ु
बभितो ु ् ३८॥
े े न कदािच कऽिचत॥
भवदव


तथा नित ु
ं मा ं ा ं तदालोकनकौतकाम।्


आा ं भजिशो यो माा ं याचत े वरम॥् ३९॥

े ु िचितम।्
तावयोः ूसादने िसवाश

ितोपिर  सवतः
 ं सवथा
सवषा  सदा॥ ४०॥


हसासनभसा ु
ं रसाादाहकै ः।
ायोगाामत नवा नविभ त ैः॥ ४१॥

--------------------------------------------


िवधायािदिभः ु
कऽिचिद ू  े
िै िभः ोकै रपणादा
अािन ान ं िवासाधनूकारं िवािस लािन फलािन
् े
चोपिदशित। तऽ मायया ूावत खया। ू  ं
िवा ं अपणाा

ू  े ूातःकाल।े त जिपतः।
। अहमख
ु ृ
भजऽासकरणनासावलोिकन
े े े
ं हमपाऽात
ताडविवशषासपरमरावलोकनशीला। ्


हमपाऽािदित ू  िता।ं
ोप े पमी। हमपाऽमापय

् ू 
िवाजपवान अपणायाः॥ ३८॥

तथािदना े े
सदन
े  ं तलािन
ोकयनानरवमाणनवािवयोान

चोपिदशित। तऽ तथा नित ु
ं भजऽासननपर।
ृ ं
ु ं नावलोकनकौतका।
तदालोकनने कौतका ृ ु ं आा ं
ु एवावधारण॥
वमाणाा।ं वरमभी।ं त यािचतः। े ४०

ं े
हसािदना िसिदािवने ोकयने
 ु
नवाकयोिवापमपिदशित। ं
तऽ हसासनभसा ं

हकारसकारकारमकाराणा।ं रसाादाहकै ः
े ः सिहतानािमित। त ैररैः। त
लकारबकारयकाररफै
नवाकम।

--------------------------------------------

p. 677) े ्
त ैव ारं िहा विं तऽ ूयोजयत।
नवािका त ु त े िवा ावतौ 
े सविसिदौ॥ ४२॥


ूणव ं िऽपटााण ु
 नमसा चतररी।
े ं
दवीदयसासौ  
िवा सवाथिसिदा॥ ४३॥

ु ु
ानमममा ु सतत ं सवमलाम।
 ्

ु ं णपीमल
िसतक  ु ू ं तऽवािरणा॥ ४४॥

ु पायसाशी िवाजापी िजतियः।


िपा शः े
ु शयीत ता ं रािऽ ं िवजन े सशभ
भमौ ु ु े गह॥
ृ े ४५॥

तिााकठऽािलिखतमायकः।
े ् ४६॥
आाित ं (ता) तथा सा त ं वहदािभवाितम॥

--------------------------------------------

एवावधारण।े ा ऊकारः। विं ईकारम।् तऽ ऊकारारान े


। नवािका ूावत।् तिवशष।
ु  े े त े िवा दाव
े िवा॥ ४२॥
ूणविमािदना ोकन े ु
े दवीदयिवापमपिदशित। तऽ

ूणव ं ूथममरं िऽपटााण 
ु ृ
िऽपटािवायातीयार े
कामवीज।ं एतवीदयिवाया
 नमसा नम इरयने
ितीयारिमथः।
ु  ु
ू े चतररी
तृतीयचतथारभतन ू े यावत॥् ४३॥
सयित
 े
ानिमािदिभिवजयावह ु  ोकै ः
ःै चतिभः

दवीदयान े
ं सकलमिवािभवताना ं
ु ं अमाः
कथनफलावाािदकोपिदशित। तऽ ानम ु

अा दवीदयिवाया ु
ान ं एवमिमित यावत।् तिवशष।
ु  े े

सवमला े  अऽौषधयोः सा
ं ायिदथः। ं
ु ु
गमखादवगा।  ु
तऽवािरणा णपीपऽवािरणा।
ू दभसर
भमौ  े मृगिच वित ु ु े
े सदायः। सशभ
िनिािवरोधकरकीटािदरिहत।े तिााकठः
ु  ं तऽ
े ॅवोम।
ूोौषधयिलााकठः तऽाित
आिलानऽय े िलिखतमायकः

--------------------------------------------

p. 678) े े ं ीणा ं सःफलूदा।


दवीदयिवय
 ु
सौभायलीकीायरारोयिवजयावहा॥ ४७॥

ूणव ं िदियत े तथा योगरीित


े च।
ाहािका त ु िवये ं किथता ादशारी॥ ४८॥


गौरीिवसौ ु
ूोा लजा ससािधता।
े साधयतीितम॥् ४९॥
ाा ूावयाढा दवी

िनशाम े त ु िनशया िनजवामोदशतः।




सानामसमोपतामािल ैता ु तनाः॥ ५०॥


ायथा े
जपिा ं तदैवाकषयत ्
 े िूयाम।्

नानया सशी िवा िवत े विनतावश॥


े ५१॥


राजवँय े तथा लोकवँय े ीवशकिण।
ु ् ५२॥
ु े हयगौरीमनयात॥
न िवाः सि भवन

--------------------------------------------


िलिखतखः। ू ु े सा दवी
ं तथा समय।
आाित ॅमित। े
ं अ साधक सौभायािदफलषूोफलम॥् ४७॥
। त ं साधक।
ूणविमािदना ोकन ु
े गौरीिवापमपिदशित। तऽ
ु ं
िदियत े इरपकं योगरीरचतय


ाहरय ू े यावत॥् ४८॥
ं ादशारी सयित

गौरीािदिभयािद  ु  ोकै ः गौरीिवायाः
ै तिभः

साधन ं ान ं िसिव ूयोगिवशषान ्


फलभदािदकोपिदशित। े  एतं
तऽ ाािदनोरान

भवित ूागदीिरतााढापिवाा े िनजमनीिषत ं
गौरीदवी
ु  े े िनशया हिरिया। िनजवामोदशतः
साधयतीित। तिवशष। े साधक
े े सानामसमोपता
वामोदश। 
े ं सासाधककणा
 तथा
े ं एता ं गौरीिवा।ं तनाः सामना इथः।
समोपता।
यथासदायभावनया। िवा ं गौा  इित शषः।
े तदैव अनया

गौरीिवया। हयगौरीमनयात ्
अाढािवा
े यावत॥् ५२॥
गौरीिवायतः अिधका सशाित

--------------------------------------------

p. 679) अिनाद ु ताववाथ


 तः े नभोधरौ।
े ततः परम॥् ५३॥
एतितीय ं तौ ाता ं काकठित

ु े ु पदशारा।
े िवयमा
मिडाहित

कताो मायया ाा ता ं दव  ् ५४॥
े सवमलाम॥

जपिा ु कदलीपगमतः।
ं मौनयतः ू
 े ं सा ूीता लदा िदन ैः॥ ५५॥
िऽसाासमोपत

ं ु ्
े ं च कनकवितसयतम।
ूणव ं नवकशा
ाहा ं ादशाणय
 ं िवा िनऽयूदा॥ ५६॥

--------------------------------------------

े े े
 ोकन
अििरािदना पदशारनान
ु  ु
लसवणूदािवापमपिदशित। तऽ अिः इकारः। नाद
ु इकारण
त ु
े (ठ)रकारो यः। तौ ूोौ। एवावधारण।े अ
म ूथमितीयवणावव ु 
 े तृतीयचतथवण 
भवत इथः।
नभोधरौ उारसिहतो मकार इित यावत।् एतितीय ं अ म
 तौ ाता ं
ितीयमरमवे षमरिमथः।
 े समामौ ातािमित यावत।् काकठित
पमषवणावव े
ु ु ाहा इित
े मिड
काकठ इित ऽीयरािण मिडाहित

चारािण ू े यावत॥् ५३॥
पदशारा। सयित

कता े  े ोकनाािन
इािदना िदन ैिरनाान े
ान ं साधनबम ं िसिव फलिसिोपिदशित। तऽ
् े
मायया ूावत खया। े लूदाा ं दव
ता ं दव े

सवमला 
ं सवमलासमानिवमहा। ू
ं कदलीपगमतः

कदलीवनम े पगवनम 
े वा। िऽसाासमोपतिमित


िबयािवशषणम।् सा दवी 
े लदा लणूदा। िदन ैः ूावत॥् ५५॥

े िनऽयूदािवापमपिदशित।
ूणविमािदना ोकन
े ं नवकशािमित
तऽ नवकशा े 
चायरािण। ं ु ं
कनकवितसयत

कनकवित इित पारािण ाहा इरय ं उरिदित े
शषः।
ू े यावत।् िनऽयूदा
ादशाणा  सयित

ूावामताथत॥ ५६॥

--------------------------------------------

p. 680) ू े िऽलकम।्
िनशो िगिरवटमल
ु ु ् ५७॥
 िवा ं फलममवायात॥
जिपा वणशो

ु ा ं ूाणो धराितः।


चरः ूाणो मो
ोमय ं म ु
ु ं रय धरया यतः॥ ५८॥


चरः ूाण इित ूोा िवाभी ं वदिथः।
ु ैिनशाम
जाितप  ू
े पिजता ृ
मलाकितः॥ ५९॥
िससारतादौ रािण ततः परम।्

माति ै तथा ाहा पनीणीित ु ६०॥
तनः॥


ादशाणयमिचरात ्
सौभाय ं किवता ं िौयम।्
े ं माता ूयित॥ ६१॥
गानािभयोग ं िवषा

--------------------------------------------

े िनऽयूदािवासाधनूकारं
िनश इािदना ोकन
 सय
िसिोपिदशित। तऽ िऽलकं जिपा वणश ू

षिशवार  उिनऽयिमत ं
ं जिपथः।

 ु
 अवायािद
णिमथः। िनश इनने च सः॥ ५७॥
ृ े
चर इािदना कितिरन

ोकयनाभीवािदनीिवाप ं तलं ताधनबम ं
ु आकार
तानोपिदशित। तऽ चर एकारः। ूाणो मः
सिहतः ककारः। ा ं यकारः। ूाणो धराितः उकार सिहतः
ककारः। ोमय ं म ु े
ु ं सषोािरत णकारय ं
ु ं रय धरया यतः
आकारय। ु उकारसिहतः तकारः। चर एकारः।

े यावत।् मलाकितः
ूाणः ककारः। िवा अारित ृ
 े
सवमलादाः ूोिवमहा॥ ५९॥

िसािदना ोकन े ु
े मातरीिवापमपिदशित। तऽ
िससारतादौ रािण िससारतमाािन

यरािण मातरीिवाया ू
अिप ूथमभतारािण

ऽीिण तािन वावखाौीबीजािन। 
माति ै इित चारािण

। ाहा इरय।ं ऽीिण ूथमभतािन वावादीिन
ूितलोमािन। तनःु मातरीिवा॥
े ६०॥

ादशािदिभः ितािमःै पिभः ोकै ः
ं ं तदािन
तिारसा

--------------------------------------------

p. 681) ृ
मायाकताो े े रवः।
िनशा ं ूजपदय े

सहॐवारं तनासौ िसा सव ूयित॥ ६२॥

इनीलिनभा ं रवसनाभरणोलाम।्
े ु ् ६३॥
ूलवणीससौगिकसमलाम॥

ृ ु
तमडमाला ु
मावकशोिभताम।्


ऊिकावीरकटकनपरै  ् ६४॥
ू ु मिडतािकाम॥
वादय महावीणा ं समानानाजन ैः।

यमाना ु ् ६५॥
े े शिचिताम॥
पिरतो ायव

मातिा ितीय तृतीय ं तदनरम।्


रसाचरैर ु ााताी तदनरम॥् ६६॥


राद े रालीित ाया मायम।्

िवासौ राला ु षोडशाणा  समीिरता॥ ६७॥

--------------------------------------------


तिािस फलािन िवासाधनूकारदवताानोपिदशित।

तऽ इय ं मातरीिवा। ृ
मायाकताः ् े
ूावत खया
े असौ िवा। सव
षडः। ता ं िवा।ं तने जपन।
वाितिमित शषः। ् े ूथमपाद े कारािध
े अिन ोक े ं
िदात।् रवसनाभरणोला ं रवसनराभरणमिडता।ं

ृ ु
तमडमाला ं सौगिकै ः िशरोमाला।
ृ ं
 ू
समानानाजन ैः समानाकारवणभषणािदिभः शििभः
॥ ६५॥
मातीािदना समीिरता इने ोकयने

रालीिवापमपिदशित। तऽ मातिा
 ैतं भवित। मातिनीिवाया
इन

ितीयतृतीयारय ं खाौीबीजप ं रालीिवायाः
ूथमितीयारय ं भवतीित। रसाचरैः लकार

एकारिबिभपतोऽ वकारः तने  इित। वाताी अकार इकार
पृथक ् पृथिगित यावत॥् ६६॥

राद े रालीित सारािण ाया िवसजनीयसिहतः
सकार इित यावत।् माय
ु ं आारऽय ं
े े  षोडशाणा  षोडशारािण सयित
ूितलोमबमणथः। ू े
यावत॥् ६७॥

--------------------------------------------

p. 682) े
ाा ता ं िवजया ं िवा ं जपि ू े ्
पजयत।
रा ं ूयित ूीता साधकायािवलितम॥् ६८॥

ु ं माया ं कमले तदनरम।्


ूणव ं ौीपटा

कमलातो लय े पात ूसीदितय ु
ं पनः॥ ६९॥


आऽय ं महाल ै नमः ूोा महिर।
िवा त े सिवशाणा
ं  समाभीदािनशम॥् ७०॥


बीजऽय ैः षडािन िै िविहतािन वै।
ान िवजयाप ं ूजपािनशथा॥ ७१॥

 े
कीिलीधनारोयिवजयािखलदा।

तला ू पणाया
े भारे पजा ू  ं सकलदा॥
े ७२॥

--------------------------------------------


ाािदना ोकन ु ु
े तान ं तपासनबममपािसतः
फलावािोपिदशित। तऽ ता ं राल िवजया ं
ं ६८॥
िवजयािनासमानिवमहा॥
ूणविमािदनाऽिनशिमने ोकयने

महालीिवापमपिदशित। ु ं माया ं
तऽ ौीपटा
ु े ं कमले इरऽय ं कमलातो लय े कमला
ौीबीजपिटतखा
् ं लय े इरय।ं ूसीदितय ं ूसीद ूसीद
इरऽयात पर
ु े े यावत।् महाल ै
इित षडरािण। आऽय ं ौीबीजपिटतखित

ं महरीित
नमः इरष। े ु
दवीसिः। ं
सिवशाणा 
ू इित यावत॥् ७०॥
सय
े े इने ोकयने तदािन तान ं
बीजािदनदा
तपासनबम ं तलािन

सवाभीिसिकरभजनकालोपिदशित। तऽ
े  ैतं भवित अा िवाया ितीयारऽय
बीजान

िरावा ु
षडािन िविहतािन िरित। ान िवजयाप ं
िवजयािनाया ानमा अिप ानिमित यावत।् िवजयादीऽािदशो
ृ े
िविवधमलऽयगहऽािदिवषयः। ु
तला ु
े तलारािशगत े भार।े
पणाया  ् ७२॥
ू  ं पौणमााम॥

--------------------------------------------

p. 683) ासकदाहविाभो हसो ु


ं मतः।

चडतज  ु ् ७३॥
 दनरम॥
सषणवणाः

ोमाा कालीमान े वणा  हस


ं मायया।
िसलािदिवये ं ूोा सदशारा॥ ७४॥

आने का े
ृ चाािन जपिा ु िनशः।
 े ं ् ७५॥
ूातः सहॐवार ु तपयशाशकम॥
 िनपजाया
ूस वषतो ू ं साधक सा।
् ७६॥
ूयित जय ं यु े िौय ं सवाितशाियनीम॥

ू े ृ
भतूतिपशाचापारकािदवारणम।्

ृ े
करोित माग  काारिगिरकिभरित॥ ७७॥

ान ु ता दविश


े े मले मलासमा।
ु 
यमागािदरास ु ण ु व े यथािविध॥ ७८॥

--------------------------------------------

े े े ोकयने
ासकािदनारन

िसलीिवापािदकमपिदशित। तऽ ासकदाहविात ्

जकार रकार ईकारात िबिभः ु  यावत।् नभः
ूथम ं बीजमायित
ु आकारसिहतो हकारः। चडतजः
ं मतः
मकारः। हसो े
ु ं सषणवणाः
इरचतय।   सषण  ु ं
 इित वणचतय।
े सिहतो हकारः। कालीमान े वणाः
ोमाा ईकारण
 हस
कालीमान े इित पवणाः। ं  े सिहतो
मायया िवसजनीयन
ू इित यावत॥् ७४॥
हकारः। सदशारा सय
े े ु
आनािदिभीविम ःै षिः ोकै दािन
तपासनबम ं तलािन ता िनोपाान ं

ूयोगानािदकोपिदशित। तऽ आने बीजने ूावत रिभन।

 सा िसलीः।
ं ं शतवारिमथः।
तशाशक

कादीऽािदशो रोगमहभयािदिवषयः। ताः िसलाः।
े े
दवशीित े ु
दवीसिः। मले ूयोग े मलासमानिवमहा।
ु 
यमागादीािदशो

--------------------------------------------

p. 684) शतशीषा िऽनयना ं ूितवं भयानकाम।्


ं ु ं समाकारशििभः॥ ७९॥
हिशतसया


वतामनै  े ु साधकाभीहितकाम।
हष े ्

 े
ावमयिदमवाोिखल
ै ु ् ८०॥
ं ीवम॥


ृ सऽाक
ूादिणोद का ं ततः।
 े
माजयावीथीष ु पप तथ ैकधा॥ ८१॥

तदरिप कोणषे ु ऽयमकीकत


े ृ े ततः।

मािद िविलखवणान ्
 षोडश नाम च॥ ८२॥
--------------------------------------------


शो िगिरकाारािदपालिवषयः। िव ानिमित
ू 
पवऽायः। भयानका ं भीषणपाम।् अनःै
िदादनािभिरित यावत।् साधकाभीहितका
े ं
ु ु
तयोगानगणिमित यावत॥् ८०॥

ूािगािदिभिनश इिै िभः
   ु
ोकै िनाचनाचबिनमाणािदकमपिदशित। ू
ृ सऽाक
तऽ का ं
 तथा यथा ूितकोणमकमक
समारालिमथः। े े ं
े  तदः वीािभित शषः।
कोमविशते तथथः। े ऽय ं
कोऽय।ं एतं भवित। ितीयवीा ं ूितिदश ं म े
 े
े ं कोमविशत े तथा माजयिदित।
एकमक मािद एतत ्

े ं सवमको
िबयािवशषण। े 
े आमरं यथा तथथः।

मवणान षोडश अविशािनित यावत।् नाम साादीना ं
ूावकोिलिखतवीजोदरे इित यावत।् म े इनरोके
वमाणात।् ूादियबमात िविलखिदित
् े ू 
पवऽायः। तऽ
चबे अयमऽ िवरचनाबमः। ूादिणोदसमारालं
ू े
सऽाकाकाालनादकोनपाशत ्
कोाकं
ु ं िवधाय तावीिथगतकोषे ु चतिवशा
समचतरॐ ु  ं
े ृ
ूितिदश ं ममकोपपकमकीक
तदवथीकोषोडशके ूितकोणमकमक
े े ं

तभयपाकोाा े ृ
ं सह ऽीिण ऽीिण कोाकीक
िशसदशकोषे ु सवमको
 े साािदसमते ं
ूथम ं बीज ं तावीथीषे ु अस ु
े ु े ूावत ्
े तावीािदकोचतय
कोमािदूादियन

--------------------------------------------

p. 685) ू े ता ं सदा।
ूादियबमा े पजयऽ

समाभीसिस ै िसली त ु िनशः॥ ८३॥

ंु
कदािचदाा लिलता पपा ृ
किवमहा।

सवनारीसमारादकरोिवश ं जगत॥् ८४॥


ततः स गोपीसािभरावतोभत ्
ृ ू शििभः।
ु ८५॥
तदा तने िवनोदाय  ं षोढाकयपः॥

े ं षणा षाः समाभीदायकाः।


तषा
 ू  े ैः॥ ८६॥
त ैयपजाहवनजपतपणसचन
ं ु
भवि लीकािौीिवजयारोयसयताः।

ण ु तान षमाान ् 
ानाािविनयोगकै ः॥ ८७॥

ू ु
िरारसाावनैोभहामनः।
ूणवयमः िसगोपालकािभधः॥ ८८॥

--------------------------------------------

ु े वायािदिनऋ ं च
बमाावीा ं कोणकोचतय
् े िविलखिदित॥
िवायाः सदशाणान बमण े ८३॥

कदािचिदािदिभिविनयोगकै िर ु  ोकै लिलतािवाया
ै तिभः 
ू  े ं
गोपालपं तिभदापािफलािन

तोारूावािदसिहतमपिदशित। तऽ आा िनानाम लिलता।
ंु
पपा ृ
किवमहा ृ
परमाथकशः ् ृ
ूावत कः
ु तषा
शििभः िनािभरिणमािदिभ। तने वपषा। ु ं
े ं वपषा।
त ैम  ं ु साधका इित यावत।्
 ैलीकाियशोिवजयारोयसयताः

ानाचािविनयोगकै ः सहित ् े ूथमपाद े
े यावत।् अिन ोक
रािध ं िदात॥् ८७॥

िरािदना ोकन ु
े िसगोपालमपमपिदशित। तऽ
िरारसाावनैः गकारलकारयकाराकारिबिभः

कटप ैः। महामनःु सया
ं वैभवने च।

ूणवयमः ूणवपिटतः॥ ८८॥

--------------------------------------------

p. 686) े कतः बमात।्


ूोै  ैः पिभः कामम ैरकै

पटनाामतााण ु े ् ८९॥
ै ैः पटनावत॥

ू ु
े सधाभहामनः।
सोहनाव
आः पाको मितरे ःु षडकाः॥ ९०॥

तीजािदकन ्
े ात षडािन यथािविध।
् ् ९१॥
ू े साितबमात॥
अपऽाजम ं पजयत

ु ु
यािण तािन तयतमानबमात।्

वारषे ु भाराषे ु तषा ू बमण


े ं पजा े वै॥ ९२॥

--------------------------------------------
ूोै िरािदिभः बमािदिै िभः ोकै ः
षिधगोपालमप ं तदािन तदाराधनबमोपिदशित
। तऽ ूोै ः सम े पटले सहसािदना
ं े
ं े  े े यावत।् एकै कतः
पिऽशानाोकयनित
े े कवीजन।
ूकमकै े नामतः सम े पटले पथम इािदना
ं े
िऽशानाोकन ू
 े ूोकामराजािदनामािन ूोकटित

यावत।् वाण ैः कामराज पवाणम ैः। त ैः पकामबीज ैः
 तय
। अऽ चकारः समााः। ु े एव ं उबमात।्
ु ं समय।

एतं भवित ूणवने पिटतो महामनःु िसगोपालसः

मः। पस ु कामबीजकै ु बमात ्
ु े महामनना
े े कबीजपिटतन
 े
कामराजगोपालमथगोपालकपगोपालमकरकतनगोपालमनोभ ्

ू राकाः
ं पमा सय
अवगोपालसाः
े सह सगोपालमाः सीित। आषे ु
षमाः ूथममण
 पाकः नऽासरिहत
िसगोपालम इथः। े इित यावत।् इतरे
ु े
े महामननित
षमाः कामराजगोपालााः। तीजािदकन
् ु
े ािात िरित
शषः। यावत।् यथािवधीित
 े े  अपऽाणा ं मा ं एष ु
दीघरषिभबमणथः।
ं ९१॥
सतमा॥

याणीािदिभरवायािद े ं
ःै िऽिभः ोकै षा
े वारषे ु सस ु भजनबम ं
यािण कालपण
े े
िनविवशषािदकोपिदशित। ं
तऽ तािन िसगोपालािदसािन।

तयतमािन 
िनजिनजमिलिखतकिणकािन। वारषे ु

--------------------------------------------

p. 687) े
सकलूदा िन ं धौिघृताकै ः।
 े  सिसत ैः कदलीफलैः॥ ९३॥
पायस ैनािरकलै

बमाारषे ु न ैव 
े ं दािदाथिसय।

 ु ् ९४॥
इतीिरत ैः सिभ ैः सविममवायात॥

अण ं षज ं वशवािदन


ं ं पाशमशम।
 ्

ु े ु ्
ु े ू दधान
पसचापपषन े ् ९५॥
ं शििभः रत॥

ु  ु ु े िपने िनजवािरणा।
सवणपीमलन

ठाालपनतो े
दवतादशन े ् ९६॥
 ं भवत॥

ं ु
उमगा ं च नील च धातकीफलसयताम।्


आरवध ं मिडन ु ू ् ९७॥
च शाकोटं जमलकम॥
--------------------------------------------

सस।ु तषा
े ं िसगोपालादीना।ं सकलूद
े े ू इनने
पजा
ू  सः। िन ं ूितवार।ं धौिघृताकै ः
पवऽ
 े ैः
धःै ौिैः घृताित ैः अ ै। सिसत ैः शकरोपत
े ः धा ैः॥ ९४॥
नािरकलै
े तषा
अणिमािदना ोकन ु
े ं ानमपिदशित। तऽ अण ं
वण। वशवािदन
ं ृ
ं अधरकराा ं गहीा। अऽ
ु ु ू  वामदिणवामदिणबमण
पाशाायधचतयमािद े

। शििभगपीवषधरािभिरित यावत॥् ९५॥
ु 
सवणािदना े
ोकन
े ु
सकलदवतानामपरोोपायौषधयोगािदिवधानमपिदशित। तऽ
ु  ु ं
सवणपीसमौषध ं ूावदवग।ं िनजवािरणा
ूागवत।् ठाालपनतः
े ूावत।् अऽ ैतत ूयोगिवधान ं
ु ु ् ९६॥
गमखादवगम॥
उमगािमािदिभरावािनिै िभः

ोकै दवतानामपरो े
ं ोाि ं
वा(च)औषधूयोग ैपिदशित। तऽ उमगािमािदना

ोकनौषधािन 
स किणकािरिमािदना े
ोकनौषधािन दश।

तदौषधनामाारामखादवगािन। 
सम ं सवािण
 िसतने शकरया।
समभागािन इथः।  तितयः

--------------------------------------------

p. 688)  ं हसपद
किणकािर ं वाराह मृगराजकम।्
् ् ९८॥
ू  े समम॥
ू ं िऽफलं चणयत
कोरटं िपलं मल

े ु दा तितयः।
े मधना
िसतनान

भावययो ू
भयािवस ैः कै िदावान॥् ९९॥

सदािशवमयी ाििरित सक ् समीिरता।


् ृ
अा िनफालनाि े तं ासात कतम॥् १००॥

इित षोडशिनातषे ु ौीकािदमत े चतिशत ्


ु ं पटलम ् ू  ् ३४
पिरपणम॥

--------------------------------------------


तत सदशौषधिलाािदऽयः। े
तयः दवतामयः। आवान ्
 ् ९९॥
भावना ैात॥

अिन पटले सिवोकात
ं ् ं एकः ोकः पिततः॥
पर

इित षोडशिनातषे ु ौीकािदमता पिरपण


ू  त

ूपसारिसहराजूकाशािभधानन ु
े सभगाननाथन

िवरिचताया ं मनोरमााया ं ााया ं
ु ं ं पटलं पिरपण
िलयूकाशनपरं चतिश ू 
परामृम॥् ३४॥ ॐ तत॥्


गसाः २३६

ु ं े त ु पटले ाामाः शतयम।्


चतिश
ं ु ं ूों यायौ च तऽ वै॥
षिशतायत


पिशपटलम।्

अथ षोडशिनाना ं ा े वासना ं ण।ु


ु ् १॥
यया तयतािसिः ूा भवित ीवम॥

गराा े
भविः 
सा िवमशमयी मता।

नवं त दह े े २॥
रनावभासत॥

े मायाः ःु पमी जनकािका।


बिलदः
ु ु भवाता
कका े ु  ु सागराः॥ ३॥
पषाथा

--------------------------------------------

ू 
पविन ् ं े पटले षोडशिनािवािसाना ं
पिऽश

लोकचमारान ूयोगान ्
िवािभपिदँयानरं
षोडशिनादीना ं तिरवारशादीना ाने
े े ूारूकारािदकोपिदशित अथ
वासनािदकं िवापभदन

षोडशािदना े पिऽशन
िसय इने ोकशतपण ं े
े अथ षोडशािदिभः
पटलन। े े
ूपत ं
ःै ऽयोिवशा
ु ू
ोकै गपजािदक ु 
ं मिादशना ं
 े
िनापपिरवारासजपतपणहोमािभषकोपचारादीना ं

वासनामपिदशित। तऽ षोडशिनाना ं पिरवारािदसिहताना।ं
े े े ूतीयमानाप।े
ा े दहियमनःूाणााकारण
यया वासनया। तयतािसिः िनातािसिः। ूा

अपरोानभविवषया।  ु ु ं
े िकिदिप सट
आािवमशमरण

ातमशात।् सा सवपथः।
ं े े  िवमशमयी


िवमशमाऽिवमहा। 
एतं भवित आािवमशिवमहा शिरवे

गिरित। ु
त गरोः। े एतं भवित यथा
रने नवरन।
े ु े
र ैपादयमहणमनपादयमोचन िबयत े
 ु कटा े साधकाना ं
 गरोः
तथािवमशपरमाथ
 ृ 
अथूविरनथापरित। अऽ ौोऽय ं वाक ् च िद ं ऽय ं
यमप ु
ु ं च िसं उरऽय ं मानिमित सदायः।
ं   शयः।
ु ं जनिया उागूविकाः
मायाः अतिि

पमी ॄाािदष ु पमीात वाराहीथः।
 जनकािका
साधकाना ं जनकवदिभभव नकरी शििरित यावत।्
ु ु माता
कका

--------------------------------------------

p. 690) रीपो भवहो ु


े े नवं धातरोमिभः।

साः कतरवः ाधारा ऋतवः ताः॥ ४॥

 ु
े कालाा पिमामखः।
महरािशचबण
ू  ु ं ाद े किथत ं िमथः॥ ५॥
तने पािभम

ाता ाा भवानम  ये ं बिहःितम।्
े ं एकीकरणमीिरतम॥् ६॥
ू ं तषा
ौीचबं पजन

--------------------------------------------


मातृपा शिः साधकाना ं मातृवदिभमतूदा शििरथः।
एतं भवित ाने पिरभावनाया ं जनकजनोरशन
ं े
े े ु
दहियवािदष ु सबाौ
ं 
धाध
ु ु
वाराहीककाकौ े
भावयिदित। ु
पषाथा  धादयः।

ु े सागराः महया िनरवसानतया च। रीपो
तरवधारण।
े े दहं
भवहः े ाोपलः।
े नवं नवखडाकं
े यावत।् धातरोमिभः
ीपित ु
ु े ं ु मूागािदबमै
ओजःशबमािमदोमासरोममिधरै  ः।

साः कतरवः। सपरःसर  ूवा
ं किण ृ
फलिसः। ु
े ाधाराः षोडशपटले िवशा े

इािदिभरकषािदनविभः 
ोकै डािकादीना ं िनवासानने
ू 
ूोमलाधारााापािन ु ु 
सषागतािन ानानीित
यावत।् ऋतवः वसााः सषाया
ु ु
 ं ु
इडािपलाकचाकसयोगादनिमतकालाकाानाधा
 महरािशचबण
राणामृाकिमथः।  े
े कलाा कालपाा
महनऽसिहतरािशचबण।
ु पिमिदख
पिमामखः ्
ु इित यावत ोितब

ूखात।् तने कारणन। ू  ु ं
े पवािभम
े ु े
कालाकदवतािभमापया ू  ु ं साधकित
पवािभम े
यावत।् अत काल
् ं े पटले काल
तािकं प।ं किथत ं षिश
ं ू   े यावत।् िमथः अपर
इािदना चािरशोकपवानित ु ं

अत त् े किथत।ं िमथ इनने ैतं भवित इियादीना ं



ावासना तपाथप े तव किथत े इित। अऽ
े  ं चािरशोकन
कालचबादीना ं े ूक
े ं
नवधावासना पम े पटले ााता॥ ५॥

ाता ाा पजक इित यावत।् ान ं कीय ं अ

पजोपकरणिमित यावत।्

--------------------------------------------

p. 691) ं ु
ौीचबे िसयः ूोा रसा िनयितसयताः।
ऊयः ु
 पयपाप ृ
े च ॄााा मातरः ताः॥ ७॥

ू े ु
ं े बमािाकला पनः।
भतियमनाव

कियाथा े ःु शयो वै॥ ८॥
 दोषा याः

ु  ूोाः ोिभयाा ु शयः।


नातश

वायवो दश सूोाः 
सविसािदशयः॥ ९॥


वयो दश सूोाः 
सवाा ु शयः।
ु े
शीतोसखःखा ु ूोाः बमण
गणाः े वै॥ १०॥

--------------------------------------------


ये ं विहःित ं ातिरित ू
े ौीचब पिमित
शषः। यावत।्
पजन े यावत।् तषा
ू ं ौीचबित े ं ातृानयाना
े ं
े े यावत।् एतं भवित ानो िभवत ्
एकीकरण ं वोधाकनित
े े ु िऽिप ापने
ूतीयमानातृानयाकष

ूतीयमानो ाता पजकः कीयते ूतीयमान ं ान ं

पजोपकरण ू ं
ं अ वान ूतीयमान ं ये ं प
े ं वोधाकनापृ
ं तषा
ौीचब। ू
े थावः पजनिमित। ौीचबे
ं ु
िसय इित अिणमााः। रसाः ारादयो नव। िनयितसयताः
ू दश शय इथः।
िनयितिसा शा सिहता वा सय 
ऊमयः ु ु
 वभािपपासाशोकमोहजरामृ ु
तयः। पयपाप 
े कणी

सयाौ। ू े ू
ं भतािन
भतियमनािस े
पियािण दश च
 
मनसा सिहतािन षोडश। कमियाथाः

वचनादानिवहरणिवसगानाः। दोषा वातादयः। ूोाः

सिवशितपटले इित यावत।् सूोाः
ं ूाटल।े अऽाितरहाथाः
 ं िाः। वयो दश धातषु ु स
मयोवासनािवमिशा
दोषषे ु ऽय सय े यावत।् सूोाः
ू दशित ं ्
अिन पटले
उरऽाििरािदना पाशमने ोकन। ु सादयः।
े गणाः

ताऽाः शशपरसगाः े ं
पतपाः। तषा

पसायकं ु े अिभमखपतया
ूमख ु ु
पिरणाम े पषपतया
ु ु िवषयपरमाथपाणा
वा। मनं इधनः  ं

शरसमियाणा ं तिषयषे ु ूरकात
े ्
इियाणा  ं
तदथाना
ृ े
मनस ूविपण

--------------------------------------------

p. 692) ु
विशााः शयः ाऽाः ु
पसायकाः।
े ु ु पाशो राग उदीिरतः॥ ११॥
मनो भविदधनः

े ादशः
षः 
े वरविणिन।
ु ूोः बमण
अाहितमहदाकाराः
 ूितलोमतः॥ १२॥
े  दः
कामािद ्
े ःु सित कामरः
े ृ
तः।
े ूोा लिलता िविवमहा॥ १३॥
ाैव दवता

लौिह ं तिमशः ापाििरित भावना।


ु वैभवभावनम॥् १४॥
िसिनिचं मिा

े तयाूमता।
उपचारालिप
े ािन नाशनम॥् १५॥
ूयोगा ु िवकाना ं हतोः

--------------------------------------------


वोभयिबयाकािहपादान ं तने न पनिदोषः। पाशो
् 
रागतप इित यावत तयोवकं सामाात॥् ११॥
े ादशः
षः े
 ाारकात।् वरविणनीित


सिः। अाहितमहदाकाराः
 ूितलोमतः महदितः

 अऽाशने ूकिततं
अबमादाकारा इथः। ृ

महने बितं े ु े
अहितशनाहारतमत।

् े
सित कामरः े इित यावत।् ाा
सकलाकं च ैत ं कामर

िविवधिविवकात पतया िवला स ु भासत े स ाा

े ोतमानात लिलता
दवता ्
िनरवपात िविवमहा

ातृानयिवमहा। तिमशः ािवमशः

ाानसानिमित यावत।् एतं भवित सव


ानरागात ् ं े ु े मनसः
किििषयनरागादव

िभावा तदनरागो लौिहिमित। इित भावना
ु े
ाभावनािसिः। फलमपािरित यावत।् तरवधारण।
ु े

अनिचं ा े साधना ैािदित यावत।् मिाः

ु ु
योिनमिािदसकलमिाः। वैभवभावन ं उरऽ

वमाणूकारात आन इित यावत।् चलिप ु े
े अननसानसमयिप

 तयात अूमता
ादावपीथः।

पभाव ै। (?) एतं भवित। सतीित सिः।

असारः स एवोपचार इित यात सित ु सारः
सिः

--------------------------------------------

p. 693) यािण माः सवऽ ा े  ैसाधनम।


 ्

े आिदमामनम॥् १६॥
सास ु भजन ं दा

अा ु शयबगािमो याः समतः।


ता ु िविवकाना ं हतवः
े ु
समदीिरताः॥ १७॥
ास ु दवतान
े े
े ानो दहकनम।्

जपयतापभावन ं सगीिरतम॥् १८॥

होमो िविवकानामामयो मतः।


े े
[तषामोसदभावन ं तपण े ्
 ं भवत॥ १९॥

--------------------------------------------

स एवोपचार इित (?)। ूयोगाः अिभमतिसिकराः अनिभमतिनवारकाः



िबयािवशषाः। ु े िवकाना ं हतोः
तरबधारण। े िवकाना ं
े ु  े एतं भवित
े त। ािन िवमशप।
हतरिववकः

ावासनया वासनानाशः। ूयोगा इित यािण माः
े  सवऽ िवषय।े ा े
ूयोगसाधनािन यािण माथः।
ावासनायािमथः। ् ैसाधन
 यत   
ं  ैकरण।


एतं भवित ावासना ैसाधन 
ं िवमशः।
  ू
तासना ैपरमाथूयोगसाधनभताना ं
यमाणा ं ानोः िवानोरैवािनणत

िनपणपरने िवमशाकाािन 
तासना ैसाधनानीित।
तऽ सकलमािकायाः
 ु
ौीिवायादपृथाविनणयिनपणपरमरऽ वित।

सकलयाक ौीचबािप तदाक े कालो धामािन भतािन

नवचबायनबमािदित िनाषोडिशकाणव े ूो।

ु ू
आिदमामन ं (वजन)ं अनतपतया
ु े
ं एतं भवित दाः
पिरितानसान। सास ु

े अाः गयोिगः।
भजन ं ानः पिरि एवित।
चबगािमः ौीचबा या मिवभवपटलूोाः ताः शयः
। तःु समय।
ु े िविवकाना ं हतवः
े िव
िविवधिवकारूतीितकराः शय इथः। ु
 तरवधारण।
े ानः
। एतं भवित िनजदहे े दवतािवमहभावो
े ास इित।
तयतापभावन ौीिवाकने मातृकामयने च
पभावन।ं सगीिरत ं

--------------------------------------------

p. 694) मोहाानािदःखानामामयो ढम।्]



अिभषक ु िवा ादाा साौयो
 महान॥् २०॥

उपाधीना ु रािहमपदश
ु े इतीिरतः।
े ू
दिणा भदशं ु ू  ैमत॥
शौषा  ु े २१॥
े काल पिरणामावलोकनम।्
ितिथपण

िना पदशैताः िरित ूोा ु वासनाः॥ २२॥

--------------------------------------------

ु 
चतथपटले कामकलापण
े ौीिवाकं ूथमपटले
माणा ं िवशितदोषपिरहाराकन
ं े मातृकामयं च। त
ु 
ं े पटले ूोोदयिवौािपानसानिमतयथः।
षिश
अमयः िवौािः। एतं भवित कनकसामाऽ े

भषणादीनािमव पसामाऽ े िविवकाना ं
े ं ूोाना ं सवषा।
िनाानिवलापन ं होम इित। तषा  ं

अोसदभावन  ं ानो
ं अो ैकभावन।ं तपण

िवाकाराानभवसाता 
तृििरथः।
मोहाानािदःखाना ं कामािवतया
 
काकानाभावो ं
मोहः िवसाूामानम ्

आिदशथाानसाहसािदिवषयः तःखानां

आािकादीना ं आिन िवमशूतीितरािहात ् िनणतप।े
तदै
ु ु  े े
ं तिवशष।
अमयः उपशािः। ढं अपनःूरोहयोय।

सवाौयः ् ु
तादाात।् महान िवभात ् 
सवशिा। उपाधीना ं

दहािदिवकारकारणभताः ु उपाधयः तषा।
ू सािदगणा े ं
ु े रािह ं ान इित शषः।
तरवधारण। े एतं भवित
रजःपािदिभराकाशवे
ु ैिवकारैालभावनोपदश
सािदगण े े इित। दिणा

गरोः। े ू
भदशं 
तिासमपणात।् शौषा ु
ु ू गरोः
े यावत।् ितिथपण
 ै आानित े िसतािसतपयोः
पिरणामावलोकन ं चमडले िसतािसतकन।ं एता िनाः

पदश कामरीिनााः। एतं भवित चमडले
े ु ृ काले इित
िसतािसतकलाना ं वियहतििथकतः

े 
यताििथपकालािकाः कामािदिना इित। िक
ितिथिनानामवारकालाकं

तािभरवारकालािकािभमडलनोपलित ूप

कामाणं तासा ं
े थभावनया तपािोित
महािनाकपणापृ े
 किनााः अः।
सदायाथः। ु े ं
तषा

--------------------------------------------

p. 695) ू
पृिथादीिन भतािन किनाा बमाता।
े े
तषामोसदूकारै
पता॥ २३॥
णः या िभ िल व  ता ि ल त े थ धी क य ला िभ स।
 ु द े  ष े प ण वी श े त ं िद मी न िर ा द त॥
े २४॥

् े कत
 ं तो गत श ृ ष् ज अ िर  मी े  खा क ।
तः थ  क ा िथ ा  ु त तः  े गो व  िप त ष ु स॥ २५॥

ं का मा ा न ू श ो ना न भ स ि मा  म।
रो म ई यो का िव  श  त न ं त फा  ल ना ि िव॥ २६॥

--------------------------------------------


अाकपभताना।
ु े
ं अोसदूकारै

अोसूकारभदैे ः। तपता ानो
ु  े े ूपता॥ २३॥
मिापरमाथपभदयोगिवशषः
लिलताया इािदिभः
तिफालनिम  ु
ै ाकलारबमिलिखत ैििभः ोकै रााया
 ु
लिलतािवाया अरवामथमपिदशित। तऽ लिलतायाः
े यावत।् िऽिभः पिरिमतः सकलाथः
ौीिवातायखडित
 शषण
सकलशाथः। े तःु समय।
े े अरण। ु े तने

ूोूकारावयवाथाः तातयखडसमदायभावात।् इदं

 ् ृ ं तने
े जगत क
ं अशषतो
अनरवमाणाथप।
समिप।ं िप ं जगिदित यावत।् खाक
े ं शिमय ं
े ु
। ईरीित दवीसिः। े
ताः खायाः। ु े अथः
चः समय।
ु े किथतः अनरवमाणोक।
अरवाः। तरवधारण। े
् े ु गोिपतः अितरहात।् ोा
 े ु एतात तादष
सवतष
े ूथमने ूकाशमानं आकाश
आकाशारण

रणाकात।् ातण
े इतरूकाशन ैरप।
े ं
े ितीयने अरिप
मासमानं पतया। अिना अरण े
तादाने मासाकात।् तयोः ूकाशमासपयोः। िवमशः
 े ं िनफालन ं तादािवमशिनणितः।
तादापरमाथमलन। 
े े ोमारण
एतं भवित। खान े ानः
े मासाकं
ूकाशपं वरण
  े िशवशिसमलनाकन
तभयपरमाथिवमशपण ं े े
ु  े तदाकने त परमाथपिबना
चतथरण 
् िनणित िबयत इित॥ २६॥
तैिवूतीितरािहात तदै

--------------------------------------------

p. 696)  े
अथ मिविनाणिवधानमिभधीयत।
 ु े ृ ् २७॥
े ं िवशषकत॥
मवीसिसानािमतरषा

 राः ताः।
मा एकाराः िपडाः क ृ
 ं समार नवाणाविध
वणऽय  वीजकाः॥ २८॥


ततो दशाणमार ं
याविशित मकाः।
तत ऊ गता मालाास ु भदो
े न िवत॥
े २९॥

  वीजषे ु वणतः।
तथ ैव िपडकभदो 
 े ु भदः
पदैष ् े ं साः
े ात तषा ं ण ु बमात॥् ३०॥

ु 
षतिवशित ं ु ्
तथा शत ं िवशितसयतम।


सिवशित ् ३१॥
सशत ं चािरशिरितम॥

--------------------------------------------


अथािदिभः बमािद ु  ोकै ः
ै तिभः
िपडािदमालााना ं माणा ं ऽैिव ं
े े ब ता
तषामरपदिवासन ं ं

ूावसिहतमपिदशित।  ु
तऽ मवीसिसाना ्
ं अिन पटले
 ु े ं
ं इतरषा
वमाणमवीानसिसाना।
 े यावत।् कः
ं िपडाः नाित
मवीानिसिरिहताना।  

ूावत नाा। ं माः। मकाः
बीजकाः बीजसा
ूावाा। मालाः मालामाः। तास ु मालास।ु तथ ैव न िवत
 तषा
एव इथः। े ं बमात ्
े ं भदाना
े े
रमभदािदनवारमभदािमित े
शषः॥ ३०॥
ु े
षिडािदिभः समयिद िै िभः
ोकै रममार नवारमाविध सिवध
बीजािभधान मजात
 ं ु
अरसभिवकजिनतसाबममपिदशित। तऽ

षरम भदाः। एतं भवित एक ाा ं
ं ु
िऽिभ सगणनााताः ं
षाः े इित।
रभदा
ु 
चतिवशित ु 
िदातिवशितिरथः। ु े यावत।्
 चतररमित
े ं चतिभः
रभदष ं ु
ु  सगण ु  ं
चतिवशितसा ला
 शत ं िवशितसयत
इथः। ं े इित यावत।्
ं ु ं पारमभदा
ु ं ु
े ं पिभः सगणनााता
चतररभदाना इथः (१२०)।

सिवशित सशत ं िवशिधक
ं ं सशतिमथः (७२०)
े इित यावत।्
षडरमभदा

--------------------------------------------
p. 697) ं ु ्
सहॐपकं पाािरशहॐयक।

िऽशत िवशित े समितम॥् ३२॥
ततिलण

िषि सहॐाणा ं साशीशतिित।


ु े ् ३३॥
े ं े ं साना ं तािभराः समयत॥
भदस

े यथाबमम।्
े े ं ण ु दिव
ूारबममतषा
े े े ु ् ३४॥
एत ैरवोयपदभदाननबमात॥

 े
ितमखाय ्
ृ तऽाधोा  िलखते बमात।
ं का ्


रखातॐः प ैवमृाकारा दशाविध॥ ३५॥

--------------------------------------------


े षिा
पारमभदान 
 जाता इथः।

चािरशिरित े इित यावत ्
ं सहॐपकं सारमभदा
् ्  जाता इथः (५०४०)। पात ्
े सिभा
। ूावत षडरभदान
अारमभदसित ं ु ् िऽशत ं
े ं े यावत।् चािरशहॐयक

िवशित ं ं  (४०३२०)।
िवशिधकशतऽयोरचािरशहॐिमथः

ूावत सारभदान ्
े अिभा
 जाता सा
ं  ततः
इथः।
े ं े यावत।् िऽलण
नवारमभदसित े समित ं िषि
सहॐाणा ं साशीशतिित।
ु ु ं िऽलिमथः (३६२८८०)
अशीराशतािधकाषिसहॐयत
े  जाताः सा
। ूावदारभदाविभा ं 
इथः।
े साना ं रािदनवारााना।ं तािभः
इ ं उूकारण।

सािभः। े ं
अा दशारािदभदसाः॥ ३३॥

ूारािदिभोिदता 
इदै शिभः े ं
ोकै षा
मारसभभदाना ु
 े ं ूारबमानपिदशित। े ं
तऽ एतषा
े ं दवीित
भदाना। े ु
सिः। एत ैः ूकारैः। एवावधारण।े
् े ु पदाना ं भदान।
े मष
मपदभदान े ् िऽमखाय
 े ं
े ं एकालारालिमित।
सदिणरखाय। ु े  े
तऽ रखायोम
। अधोाः िदादध ऊपा
  रखातॐः
इथः। े
एकै कालारालिमित
ु यावत।् एष रभदिवासयूकारः।

ु े
प ैवमृाकारा दशाविध चतररािदभदिवास े

पषानवदशरखाः े  तदधो
बमािखिदथः।
 े े
वयिखाः

--------------------------------------------
p. 698)  े े ं
तदधो वयिखाालाविध।

 े
ितमखाावती े े ् ३६॥
ृ तमािलखत॥
का

े े ु कोपिनबमात।
सदितष ं ु ्
् ू े चोिदतान॥् ३७॥
आ े ििबमादान परयऽ


एतनाऽ े ु
सवऽ दयानाननबमात।्

ं ूथम े खड े शषा


ितीयपौ ू े ् ३८॥
े ं ु परयत॥

--------------------------------------------

 े
ताधोरखाः  े ् तालाविध
अधो वयत। ं ु
े ं
तदसालाविध
ु े ं
तदसािलिभः।

 े
ितमखाावती ृ
का
ू   े
पविलिखतितीयितमखाम ृ
ैावती का
ू   े े ं  े
पविलिखतितीयितमखािदतदसािमखा ैकै क
अलाराल
ु े  तषे ु कोषे ु अं ूथमार
ं िलिखथः।
ूथममं ितीयार
े े ु ं
ितीयममवमवमरऽारसमिमित यावत।्
एतं भवित। ूादिणोदक ् च सऽचतय
ू ु ं

सबमणाालनािग ् े कोऽयकोऽयोपताः
 पण े

षयो जाताः। तास ु पिष
ं ु रभदष े ्
े ं िविलखत।

एवमरऽािप
 ू ं े े ं ं
ितमपतदरसकोोपतादसपीरधो
धः पिरक तऽ तऽ तदान ्
े िविलखिदित।
े े े ु
सदितष
कोिित यावत।् कोपिष
ं ु कोाना ं पिष।
ं ु अनबमात
ु ्


ऊाधोधः। आ े को े ूितपििित
ं यावत।् ििबमात ्

ििपिबमात ्
एकमक े यावत।् चोिदतान ्
े ं खडं पिरकित
ं ू
अरसोपलणभतािनित यावत।् एतं भवित।
 ू
ितमपिऽिऽकोािकास ु पिष
ं ु

षट(् स)ु सऽाधरििपिबमात


ू ं ् े ं खडं पिरक
एकमक
ं े
ूथमखडपोराा े को े ूथमूथममं

ितीयखडपिया े ा े को े ितीय ं ितीयमं

तृतीयखडपिया े ा े को े तृतीय ं तृतीयमं

च ैव ं अरभदषास े सिदित।
े े अऽ सवऽ
एतने बमण।

चतररािद े
नवारातदास े इित यावत।् एतं भवित
ु े
चतररािदनवाराभदूार े
े ं े ं
तदसादरभदसया िवभ

तलसािभः ं े े ं खडं पिरक
पििभरकमक

ूथमखड पिा े ा े को े ूथम ं
ूथमममवे ं ितीयािदष ु खडपि

--------------------------------------------

p. 699) ्
े खडष
ितीयािदिप तथा शषान ू े ्
े ु परयत।

[तृतीयपौ त ु शषे ैवमव े ् ३९॥
े े समािलखत॥

ु 
चतथािदिप े ्]
तथा नवमा ं समािलखत।
 ं
ितिनबममा ु सवतः॥
 ४०॥

--------------------------------------------

ा े ा े को े ितीयामवे ं


े  ं ं
बमादााकोाकारणोाधःबमपा
् ू े
चोिदतानान परयिदित। ं ूितपिक
ितीयपौ ं ं
 ं
ितीयकोाकोाधःबमपौ। ूथम े खड े
े ं ु परयत
शषा ्
ू े आखडिलिखत ं ितिरै रै ः
ूावदवारखडािन च पिरक तदवाराकै कैकखडे

काबमात ् े
शषाान ् ू े
परयिदित यावत।् ितीयािदिप तथा

े खडष
शषान ू े ् ितीयािदखडिप
े ु परयत। े
ूावदवारखडािन च पिरक

तदापििविलिखताादनरा ्
(ा)ाान िलिखतान ्

 ू े  तृतीयपौ
े े परयिदथः।
सवाडव ं ूितपिक

 ं
तृतीयतृतीयकोाकोाधःबमपौ। तःु समय।
ु े शषे ैः
ु े
आितीयकोयोः ूितखडूिलिखताै ः। तरवधारण।

एतं भवित तृतीयतृतीयकोाकोाधःबमपामिप


तडपिष ु िलिखतासा
ं े
भागहारण
् े ः परयिदित।
पिरकिततदवारावारखडािन िलखते शषाै ू े
ु  ु
चतथािदष
ु   ं
ूितखडचतथपमािदकोाकोाधःबमपपिष ्

ु ु तदवारखडािन
 तथा तिाानगण
िवथः।
ू े 
पिरक तडािन तिाै ः परयिदथः।
् ु  ं
नवमा ं एव ं बमात ूागनवमकोाकपिप।

अनबम ं िविभबम।ं अयमऽ ूारबमः।
ं ं े -
आिदनवाराभीारसाकोाकाकाद

साः ं  ू े िना तिसा
पीिमपण ं ं ं

तदभीारसया ं
िवभ तसािभः
ं े कखडबमादरसािन
पििभरकै ं खडािन पिरक

तडपिा े ा े को े

ूथमाानरसोपलितान ्
िव
ु ं ं
पनडपिसामिप ं
तिासया िवभ

तसया तदवारतदवारािदखडािन च ैव ं

बमााधः

बमपोपाकोपामकै  ं ैकखडं यथा
े कित

तथा पिरक तान ्

p. 700)


िव तिष ु पिरिश े अको े तिष
ं ु िलिखतमं


सिदित। े
अऽ षदूार े उदाहरण ं अरऽय भदषं


ितसृिभः सािभः ्
षं िवभ ल े े तात ाा ं

पिा े ं खडं पिरक ूथमखडपोरा
ं मक ं े
को े ूथममं ितीयखडपााको
ं े ितीय ं
ितीयमं तृतीयखडााको े तृतीयमं िव
ु ं े ूितखडपिय
पनिासायन ं ं िवभ
े ं तादवारखडमकैे कपा
लमक ं पिरक
े ू
तथमखडशषभतितीय ं तृतीय ं
तितीयखडशषे ं तृतीय ं ूथम ततीयखडशष
ृ े ं
ूथम ं ितीय ं च तितीयको े बमाि
 ं
तदकोाकोाधःपिकोषे
 ू ं े
तिमपपिशषमं तृतीय ं ितीय ं ूथम े ूथम ं
े ्
तृतीय ं ितीय े तृतीय े ितीय ं ूथम िवसत।
ू  ं
अतोािदषिष ु ासः। एवमरऽािप
ु कनीयः।
ं े े ु उिभदसाबमोय
अभीारसाभदष े ं ं िलत।े

अभीसारािण े पिशः
िचदपण ं ापिया
े े ू ं ं ं
तदषिसाखडगतपिसया

शषमश ् ं श
ू ं यथा तथा िवभ तदश ं चते फल ू ं

पिरक तलं शफल ्
िचत ापिया ू
भयो
ू ं ं
भयदवारािदखडगतपिसया े ं
यावदकपा
् ू ं शषे ं िवभ तलं तदधोधः
खडं तावत ूावदश

सा ृ भागहाराभाव े िशमक
तलं स ैकं का े ं

तलपामधः ं
सा
ं े ं े ु
पिशषािपतािभसाराष

ूथमानािदूथमफलसानगतामा
ं े
िचिसभद ूथमानगतमं

साानर े
ं तदरािप

तितीयािदफलसानगतां बमादाा

तदनरपिशः े
ापनािभदािका िवा भवतीित।
ं े े ु िवशिधकशतकोनाशीिततमभद
पारसाभदष ं े े े
पानयन े उदाहरण।ं अरपक
ं े
पिपणाासः ं
१२३४५। उिसाता
ं ं
तडपिसा २४। तया िवभ लािन फलािन ३ तिात ७्
ं ं
तदवार खडपिसया िवभ ल ं १ िश ं फलं १
ं ं
तदवारखडपिसया २ िवभ ल ं फलं ०

फलश स ैकं का ं
ृ तदविश सा ासः ४५१२३।
् ं े े ु
िचत ािपतारसातष
ु 
ूथमफलोपाच()तथान े काः

ितीयफलोपा()ितीयान े ितीयोः

तृतीयफलोपा(त)दनतरान े तृतीयोः
ु 
ूथमफलोपा()चतथानाः तदनरानाः
तदधःाविशोपाा()दधःान

--------------------------------------------

p. 701) ृ े भविा
एव ं कत े सा  वीरवित।े

साधािलोमा ु
सा मा ाकलबमाः॥ ४१॥


तािभः सािभराश ु िसवािभवाितम।
े ्


लिलताभदजातािन े
तोाशषतः॥ ४२॥
--------------------------------------------


एव ं बमा ैकोनाशीिततमिवाभदपासः। ४१२३५।
ं े ु उिभद
अनरमभीसारष े ं
सानयनबमो
िलत।े अभीसारायकिािदबमादपण
ं े े

पिशः ् ं
िचत सा १२३४५ तषे ु ूथमानािद
े ू े
यावितानषिभद ितीयािदानगत ं यावित ानने
तदं पिर तदगतानसामधोधः


सा तषे ु सवाधःम
 ु
ं मा
े े े ं पिर
तपिरगताकमक

ऊािदति ं ं ्
ैडतदवारािदखडगतपिस

आ ं हा सयो  ं े
सवाधःासयोजनाोििवाभद

सा भवतीित। उदाहरण ं अशः पारासः १२३४५।

उिभदासः े
४२१३५। उिभद े
ूथमानित
ु 
ततथानगता १ तदधानानरािद

ितीयानि ं पिर तानसादधः

ािपतः। तदनरान े तृतीयािा तमप

तानसादधः ािपतः। तदनरान े
ु 
ततथा िा तानः तदधः ािपतः। तदनरे

तमाना िा तानसादधः
े े साात
ािपतः। तव ं ् े तपिरगताकमक
अनन े े े ं

पिराासः २३१। तदधःितमं मा
 ः खडगतसापिः
त ैाधोै ं ं

तदवारािदखडगतपि  े
त ैािदबमण
 हा सयो
ाै हा ं े सयो
तदधःममक ं
ं े े एकोनाशीिततमसभदो
लसािभद ं े भवित।
ृ े ूार इित यावत।् िवा
एव ं सवऽ पिरकनीय।ं एव ं कत
े यावत।् सवा  ूथमखड े
उपिदबमपित
ं े यावत।् वीरवित े इित दवीसिः।
ूथमपिित े ु 
सवाधात ्

चरमखड े चरमपािमित
ं यावत।् िवलोमा ूितलोमबमा। सा िवा
  ं 
। मा सवासवचरमपोम माः

ाकलबमाः 
िभबमाः। तािभिवािभः। े
लिलताभदजातािन
खडपाणीित यावत।् तोािन तपटलूोािन

--------------------------------------------

p. 702) िनािनािभदाािप तपटलोिदताः।


अा ु तऽ तऽैव िा यऽ चोिदताः॥ ४३॥

एषा ं पूकाराणामथाः कीिवधा मताः।


े ं कन
समषा ् 
े ात सवषामयतः॥ ४४॥

े ारण ं कथम।्
अस कन
कािन िस िचािन का वा िसिदाता॥ ४५॥


रखाः े  े
षडािलखिधोा ्
 िलखते बमात।्

े ् ४६॥
एकादश ततबं पाशोकं भवत॥

--------------------------------------------


ं े पटले ूोानीथः।
ऽयिश

िनािनािभदापटलोिदताः िनािनापजापटले षोडश े
तूारे ूोाः। अा इतरिनािवािभदाः। तःु समय॥
ु े ४३


े े ोकयने षिध ं
एषािमािदनोदातन
े ु
दवीूमपिदशित। तऽ एषा ं पूकाराणा ं माणा ं
 ू ू
ं अथाः लसपरपा
िपडकरीबीजममालापाणा।
इित यावत।् एषा ं माणा।ं सवषा
 ं िपडािदपिवधाना।ं
तरण ं माणा ं सरण।ं िस मिवािदष ु
ु े ४५॥
। वा समय॥
े इािदिभः िशवान इिै िभः
रखा
  
ोकै माणामरवााथानाथमकारािदकारााना।
् काराणा ं पभताकूितपादनपर
म मातृ ू ं
े ं लखनबम
पाशों चबं तऽ तषा े ं

भताकबमोपिदशित।   तषे ु
तऽ ितदिणसिमथः।
्  रखािित
िदात तािथः। े यावत।् अधोिदादध

ऊा  इथः। े इित यावत।् ततने लखननित
 रखा े े े यावत।् तऽ चब।

सािददा ं सकोमार दिणकोा।ं अणान ्
् ू
तदणान भताराणीित यावत।्
ु े कपामकै
अनबमादकै ं ू
े कभतारदशकबमािदित यावत।्
े शििरित च सितः।
मायाशिभधः मायित ं  
सगःिवसगः

िवसजनीय ू ू  ु े तात ्
मलाधारादिववितपवमः।

कारणा िवसजनीय। े िशवानः िशवप
अऽ चब।
शान इित यावत।्

--------------------------------------------

p. 703) े  ु
तऽ सािददा ं िलखदणाननबमात।्


ूाणाीलाखाानः ं
पयः 
प कीिताः॥ ४७॥
मायाशिभधः सगः सवभताकः
 ू ु
ूभः।
े िशवानः॥ ४८॥
तााऽ िवासो न ैकदशः

णो  रः तो ूा म  वा वी दो यो य ु ज ना  र वा।
िन श  ना ः मा   ा श म ता ं णा  द ना ं  व॥ ४९॥

जः िः िच ि  े व  श ु अ ितः वः खी भा  ु दा िश ू।
िन स ना हो मा मा  दा िप त ै सा णा  म ना ं ज व॥ ५०॥

ू भःू रा रा ा ा ि ध ला मी सा ऽा इ भ ू र गो।
कः
ना ं ता व मा णा   े िन ना म ं  ु था मा ब ना ं य  भौ॥ ५१॥

् ं सो थ  ु ो र पा।
कं िर न ं लं वाः वा व ज त य
ना ता व मा णा   े िन ना म ं  ु था ा ब ना ं   मा॥ ५२॥

् ं भो म िव श ू न ो।
च  र ॅःु ॅ ं ख  ु िऽ यत 
िन ना  े स ता  मा हं णा ं ो  म े िप ण म ब॥ ५३॥

--------------------------------------------
अयमऽ िवरचनाबमः। ूादिणोदक ् च बमात ्

समारालमकादशषऽाालनात
 ्
पाशोाकं
ं ं दिणसपकोदशके
चबं िवधाय ूितपिक

ूागबमात ् ु
ूाणाीलाखारािण सिबकािन
 ं ं  ं बमाििलखिदित॥
दशदशोपाधःपिप े ४८॥
वात इािदिभमिपणािम  ु
ै ाकलारबमिलिखत ैः

पिभः ोकै ः अि े

सममिवापािभधानसतपािण ू
भतनामािन
े ं बमण
ूक  ं मता ं
े दश दशोपिदशित। तऽ वणाना
 वणाना
वायानामराणा ं दशानािमथः।  ं त ैजसािमित
े  आयाना
िदाजसािमथः। े ं दशानामराणा।ं रसा इला
िदात न् सिः कतः।
ृ ू
भौमाना ं भिमसिना ं
 ं अराणा।ं आानामिना ं वणाना।
वणाना  ं

ोमिपणा ं ूावत ोमाना  ं आकाशाकाना॥
ं वणाना ं
५३॥

--------------------------------------------

p. 704)  े
एत ैनाभिभरवाऽ ृ िशव।े
मोारः कतः

तादतीव गोािन नामातािन 
सवदा॥ ५४॥
े त ु पक।
उिनवयोगने िलखऽ ु े
्  िश ैवोिपणः॥ ५५॥
े ं वदते कण
पमक

् े  द जा िल वृ तः ब यो  ग  म ।
ै णान ख
् न े भ  कु द ज त ै तणाशषभामस
ात यो  े  ं (?)॥ ५६॥

--------------------------------------------

एत ैिरािदना िपण इने ोकयने ूोानामषा


े ं

नाामि े मोारकथनपरने गोाद

म च परमाथािभधािय े गोा
े े ैवायोयिवषयािस ै ोकाराणा ं
परमरण
ु े
ाकलबमलखनूकारः ू े तऽ एवावधारण े । अऽ त।े
ूयत।

िशव े इित दवीसिः।
े ्
तात कारणात।् उिनवयोगने

े तःु समय।
अनरवमाणोकोिनवूकारण। ु े प ं
 
िनवपाथगभिमित यावत।् एवावधारण।े उिपणः
ं ु इािदना
ु  ैः सयः
ूथमपटले चतिभरा
ं े े यावत॥् ५५॥
ऽयोिवशािदोकयनित
ृ े
वािदना ु े ोकन
ाकलारबमािलिखतन े

गपभाषाना ं सकलसभाणािमाप ं

ाकलीकरणसरणयोरै ु ु
काकारमपायमपिदशित। तऽ

वजाणान ् ुु
 अनवािदवोारािण।
ृ अै ः
ं ं ैः। बमयोगतः पररिमित
अरसासमानस
यावत।् त ैरै ः। भदयोजन
े ु
े ाकलीकरणसरण।
े एतं

भवित अभीाभीवोक
ं ु ु े
पादारपादारसानगणमकिाान ्

ं े िविल तषे ु ौावौ पररसवम


पिपण  ं
िभबम ं यथा तथा िव तमागभ प ं का


तने ाकलीकरण ु 
ं सरण कािदित।
ु ु े िलत।े अनभः
तोदाहरणमनॄवतित ु ु पादारायौ


तााः ं
पिपण े े ु
े िलिखताः। १२३४५६७८। तष
ु तृतीयषौ पमसमौ च
ूथमामौ ितीयचतथ
े िलिखताः
पररं  जाताः बमााः पिपण

 ः।
े तमागभोकै
कटपयािदबमण

--------------------------------------------

p. 705) े े जनयदनान
ोकनानन े ्
सदायतः।
ृ 
नानावानभीाथािवाय त ु दिशकः॥
े ५७॥

अनशीत ु े रिवमह।े
े िवजन े ससम
गहृ े वा मडप े िा पीठं धविलतोदरम॥् ५८॥

् ू  ं शभ
िव तिन पणाया ु  वा शभोदय।
ु े

कचन ु  वा  दरदैवपदशतः॥
ैः कमै े ५९॥


कों मडलं साण तऽावा यजिवाम।
े ्
् ु
िनशो मातृका ं जात सदायानसारतः॥ ६०॥

--------------------------------------------

े 
दवीताथगामी ु े
यदाजशखरः।

तऽिन ् ु
ाकलान ् े ैव कवलः॥
ोकााचय े इित॥ ५६॥
े े
ोकनािदना ु
े त ोक सदायवलानभावात
ोकन ्

 ु ृ े ु इानपानथान
सवछःसवष ु ्
 तोकान ्

 ु ्  ु दिशकाना
 क
सभाकलीकरणपरमाथान े ं
 ु
साममपिदशित। े अनान ्
तऽ अनने अोासभदबमण।

् ु े 
ोकान ाकलीकरणबमभदगभािनित यावत।् अभीाथान ्
ु   
िनवाय ाकलीकरणबमिनवाथमथारोतकािनथः॥
५७॥
ु े
अनशीतािदिभयगत इ ु 
ै तिभः

ोकै िनािवािस े
तिनात मनीिषतदवतािस ै
े ु
तवतानािमानपाणा ं माणा ं
 ु
िनमाणूकारमपिदशित। ु े उशीतयरिहत।े
तऽ अनशीत।
ु ं
रिवमहे दयम।े एतिशषणचतय


मनःिरीकरणापया े े
दवतािनवासयोयापया च। वा िवक।े
ु इित सदायाथः।
िा ूाखः 
पीठिमानरवमाणोके िवनन
े े सः।

धविलतोदरं तवणानलपननित ् े पणाया
 ु े े े यावत।् तिन पीठ। ू  ं
 ु
ं वा िवक।े सभोदय
पौणमाा। ु ु े शभमहोदय
े शभराँयदय ु े
च। अ सदायाथ िलत।े इडायामवे ूवहतः ास

ूवशावायािमित। ु
कचन ैः रचन ैः। वा िवक।े दरदैः
जाितिलैः। वा िवक।े उपदशतः
े े
उपदशबमात ् ू
ौीभतिलपीनािमित
यावत।् को
ृ ु
ं मडलं पाशोाकममडलं

--------------------------------------------

p. 706) एवम त ु सणभीदवाय


ू  े मिवत।्
ु  
कामभीाथगमकं ूोयोगतः॥ ६१॥
ु ू ोभकरा मताः।
 बराः
नभोिवायूायाणाः
ू ु सौाः साः
भतोयूचराः े िसिकरा मताः॥ ६२॥

े 
एषामोसदबााहवोणवाः।

त ैः तथा भजनात िसाः फलि स ैयोगतः॥ ६३॥


माथाििवधा े ाताः िसिकाििभः।
या

पजापटलसोाििवधाः ु
पासकाः॥ ६४॥

--------------------------------------------

ृ े  साणिम
कथः।  ू  े उपदशत
पवोक े इनने सः।
ु ं पाशोाकं चबं िवधाय
एतं भवित ूाग
 ं
तऽोािदपिपक  ू े दशकोषे ु यथोपदश
े ितमपण े ं

ौीभतिलपीन ्
बमाि े  े
दवीमयिदित। ु
सदायानसारतः

सिबकमकारािदकारामनलोमबममर  ं
ं सिवसजनीय
् े 
लकाराकारा ं कारं च ैव ं बमात ूितलोमबमथः
। एव ं ूितिदन भजनजपािदनथः। ु 
े  का ं म ं
े  अभीाथगमक
रचयिदथः।  ु  े यावत।्
ं ािदिसमागणित
 ु
ूोयोगतः वमाण मवीपानसान योगतः॥ ६१॥
नभ इािदना ैयोगत इने ोकयने

सकलमापकं बरं सौं िमौोपिदशित। तऽ
ु  आकाशारायार
नभोऽिवायूायाणाः े ु
वारूचरा
े यावत।् भतोयूचराः
माः ोभकरा िवित ू ु
ू ु मा इित यावत।् सा
भरतोयारूचरा े उपााः सवः
 े यावत।् िसिकराः अिभमताथित
 सवऽित
सवदा  े यावत।् एषा ं
ू ू
बरभताराणा ू
ं सौभताराणा

अोसदबाात ् ं े
अोसयोगूकारभदबाात।् अणवा

 ः। तथा
माः। त ैः अणवै
ू ु ु ं एतं भवित
िनजिनजबरसौिमौािदभावानगण।

बराराणा ं सौाराणा
ू े माः ैयोगतो भजनात ्
नािधकयोगवशािवधभदा

िसाः बरसौिमौािद ु ु ं फलीित॥ ६३॥
भावानगण
माथा  इािदिभः इिसिदा इिै िभः ोकै

माणा ं सवषामथालोचन
 े

--------------------------------------------

p. 707) 
वणोदयिवौािपद ु
े बििनवशनम।
े ्
ु ् ६५॥
 िसथािभवीणम॥
एकोः सवतः 

ं े
वावाचक सभदभावनािदिभरीिरताः।
े े े
एषा ं पूकाराणामशषणिसिदाः॥ ६६॥

मवी ण ु ूा े कथयािम सखादम।


ु ्

ु ू े जीवो
यने ानानभतन ु भवरः॥
े ६७॥

--------------------------------------------

ूकारऽ ैिव ं त ैिवने


 ु 
िऽिवधानामथानामपासकानामथालोचन ्
ं तत फलोपिदशित।

तऽ िऽिवधाः िसािधकािरभदािदित यावत।् ाताः माथा 
े िसिकाििभः
इित शषः। ं मिवादीनािमित यावत।् िऽिवधा
िससासाधका इित यावत।् वण
 ूक े 
े ं मारथः
। उदयिवौािपद े उदयिवौािान े पराप े इित यावत।्

बििनवशन ु
े ं तदनसानात ्
तादाािदित यावत।् एकः अथ  इित
 ु
े एतं भवित सवमाणामरसमदायाकात
शषः। ्

े ं परापािदतः
तदराणामिप ूक

पँयािदकमणोदय ं तषा ु
े ं पनादान
े तिवे िवौाा

च सवमाणा ु े
ं परापमवे पिमित िसैरनसयिमित।
अः अथ  इित यावत।् सवतः ु
 िसथािभवीण
 ं

ाकरणूोूकितूयािदिवभदन ु
े े िसा
 ु ्
ं एतत सािवषय
ताथानसान। 
इथः।

वावाचकसदभावन ं वापाणा ं

पभतानामाकतया वाचकपाणामराना ं

तदाकनाद परमाथशिा 
तादाभावनिमथः।

एतत साधकिवषय  ईिरता इतीिरताः ौीिवाया अथा  इित यावत।्
इथः।
एषा ं माणा ं पूकाराणा ं
 ं
िपडकरीबीजममालासाना ं इिसिदाः
ु े े यावत॥् ६६॥
े यथोिदतनित
तदनसानन

मवीिमािदिभः ईिरत इिै िभः ोकै ः

सकलमिवागण बीजभत ू )
(जीवभत


मवीयािभधान  प ं तानने
परमाथ

--------------------------------------------

p. 708) ू
े ं शिमना
तजसा ं ूपािप कारणम।्

गणऽयममीषा ् ु ् ६८॥
यत कारणमदातम॥

तपानसानिसिः समीिरतम।्
 ु ं माणा ं जीव ईिरतः॥ ६९॥
तवीमि

--------------------------------------------

 ं सककरणोपिदशित। तऽ मवी
े ं सवषा
तषा
 ु
ं ूा े इित दवीसिः।
माणा ं परमाथप। े

सखाद 
परमाथपलाभात।् यने मवीयण।

ु ू े कवल
ानानभतन ु 
े ं ानमाऽमरणानभवपवसाियना

ु जीववे मः।
े  जीवः
चथः। ु याथाानादसोच
ु  तजसा
एव मििरथः। ू  ू
े ं सोमसयािमतना। ू
ं शिमतना ं
ू 
मितकारणशीना ू
ं मतना
े े
वामााानिबयारौिीणा ं
ु  ूप ातृानयप।
ॄिविाणािमथः। े
ु े कारण ं भतऽ
अिपशः समय। ू ैिवित
े शषः। ु
े गणऽय ं
ं त े यिन।् मतना
सरजमािस ू ं ूप च

ऽैिवगणऽयािदवत ्
प इथः। ु
 अमीषा ं गणाना।
ं चः

समाहार।े अनने गणाना े ू े  कारण ं
ं तजःशिमतनाथः।
ूावत।् उदात ं अािवश
ं े पटले कारण ं परमशािन
े े व तु
तवै

कवलिमित। ु
तपानसानिसिः
ू े
सकलकारणभताशाना िवया 
े ु
चापृथनानसानिसिः। ु ं जीवः
सं आिभमकरण।
ु 
ूाणा। अनिभमखमाणामकाकारात ्

 
े मिवानामकाकरात।
मवीयोगानमरण ्

सदायािविथः तकारो नाथाया िलत।े ूथम ं


कामकलाानने योगने षिश 
ं े पटले वमाणपरमाथतया
ू
य ं शिभा
ू े ू  ु ैिरदािन तकलािन
ौीिवावयवभतसकलतजःशिमितगण
तदकीक ु
े ृ तभयमनाशीत ं
् ु
वादारमाराािमित बमात बा
ृ ैकीक
क 
ृ तदाना भजन ं मवीययोजनूकार इित।
े ू ैिरतरमभजन
इतरिनाभजन े कवलखावयवभत
े ं े
े ु 
ूणवावयवभतू ैरिप ूावदकीकयािदित सदायः॥ ६९॥

--------------------------------------------

p. 709) अस ु माणामयोयकथनने वै।


े ् ७०॥
सदा ूयोगाजनादकाले सशयावत॥


गरोरवया पापाििषाचारयोगतः।

दवतािोहतः 
सवपिरवादानवया॥ ७१॥


असदायादानादनकभजनादिप।

तं यने भवते का ् ू  ् ७२॥
 तत पवमीिरतम॥

े नाितरागो नाितभोगषे ु सितः।


नाितषो
े न मरः॥ ७३॥
नाितशोको नाितहष नाितहो

नाितसनविं ु
 सिखता िकािरता।
े े
दहमाऽयाऽा  ् ७४॥
परिचािववजनम॥

--------------------------------------------


असिमािदिभरीिरतिमिै िभः ोकै मिवादीना ं
ऽयोदशिवधासकारणं
ु ु
ूागसिनगमनसिहतमपिदशित। तऽ असं

अकाकरणमथाफलं वा। माणा ं मिवाना।ं
अयोयकथनने ूथमपटलूोलणरिहतिशोपदशन।
े े सदा

ूयोगात िनन ु ु े
ैिमिकपररणभजनबममप
कामतोऽनवरतूयोगात।् भजनादकाले िनन ैिमिककाषे ु
ु े इतरकालभजनात।् सशयात
ूोकालमप ं ्
उकर े

ािभमतफलूद े च। गरोरवया ु ु
गरोरनिभमतानानात।्

पापात ूथमपटल ु ु
े िवशािदोकऽयोाचारिवपरीतानानात।्


िनिषाचारयोगतः तटलोिशाचाराथानानात।्


दवतािोहतः े े 
े सवपिरवादानवया
दवताभदूितपः।
 ्
े जपािदनवया वा। असदायात अनिभ
सवजनपिरवादन
ु  पऽािदष ु िनरीणाा लमाऽपात।्
गरोवा
े ु
अानावतागमाणा 
ं परमाथप।
े ं तं
अनकभजनािवादीना।
ु ु ं का
ूोदोष ैरनिभमखमिवानामािभमकरण।
ु  ७२॥
तिवानसानिमथः॥

नाितषे इािदिभलणिम िै िभः

ोकै मिसाना ु
ं षोडशलणापिदशित। तऽ नाितषे

े स िसिचािन। नाितसनवििमािदना
इािदना ोकन

--------------------------------------------

p. 710) ु
एक ं लाभहाोः सदा सिचता।
ृ शितो दानिमित िस लणम॥् ७५॥
भों
े ं
मनोरथानामशसिसिः िसिरीिरता।
राः ूसादः सवषा ु
 ं मां पयिसयः॥ ७६॥

 ू
ाितवाहनभषािदलाभः ु
सिचरजीिवतम।्


आरोयमिवसवादः ृ
सिं कतता॥ ७७॥

े ं तथा।
िवषाणा ं जरण ं ान ं ावदन

ूाः िसयः ूोा मनोः िस सवतः॥ ७८॥

एताः ःु िसयः ूोाः िसम सचकाः।



िसमण 
े काः े ७९॥
ूयोगा नाथा िूय॥


नराणािमव माणा ं दवताना 
पावित।
ु ू ् ८०॥
अोवैरमवे गणभतसमयात॥


आयाना भौमानामाा मा ु वैिरणः।
् ् ८१॥
वायाना ं जलाना भौमाना ं ात पररम॥

--------------------------------------------
े प िसिचािन। एकिमािदना ोकन
ोकन े चािर िचािन
ूोािनगमन॥ ७५॥
मनोरथानािमािदिभः िूय े इ ु 
ै तिभः
 े ु
ोकै मिसतशिवधं ु
ूयोगषे ु गणिवधानािदकं

चोूिदशित। तऽ पयिसयः िचरकालायीिन परूयोजनािन यािन
कािण ु
 तािन पयािन े ं िसयः।
तषा

वाहनभषादीऽािदशो 
महाहवािदिवषयः। ं
अिवसवादः
ायोिरित यावत।् सिं ित
े यावत।् िवषाणा ं
ृ ं ान ं आन इित यावत।्
जमावरकिऽमादीना।
 े  सवतः
मनोमिवादिरथः।  सवा  इथः।
 नाथा
अिसमण  इित यावत।् िूय े इित दवीसिः॥
े न का े ु ७९॥
नराणािमािदिभबत इ ु 
ै तिभः

ोकै मिवादीनामो ु
ं सकारण ं वैरमपिदशित। तऽ चः
ु े पावतीित
समय।  े ु
दवीसिः। एवाव धारण।े

--------------------------------------------

p. 711) ीदैवा वैिरणः ःु पदै


ं ु व भयसा।

ीदैवषे ु सौाना ं बराणा
ू ् ् ८२॥
ं ात पररम॥
ंु े
तथ ैव पदवताना ं िरतानरिसहयोः।


शानयिणीना ं ादघोरा चबतः॥ ८३॥


माणा ं दवताना वैरीकरणमीिर।
कथयािम ण ु ूा े यने लोकोितसीदित॥ ८४॥

ंु
वैषभजन ं पसामानादाशयाथवा।
तने मा दवता
े बा ु ् ८५॥
ु हपासकम॥

्  लोक मवी िह जीिवतम।्


तात सव
यिानाममी दोषा न ृशि कदाचन॥ ८६॥

--------------------------------------------

ु ू
गणभतसमयात ् ु
सािदगणाना ू
ं भताना समयात।्

आयाना े ु ं अिदैवतानािमथः।
ं आयारूचराणा 
मिवादीनािमित यावत।् चः समय।
ु े भौमाना ं ूावत।्

आाः ूावत।् तरवधारण।


ु े वायाना ं ूावत।् चः समय।
ु े
् ु ं भिमदै
भौमाना ं ूावत भौमारूचराणा ू वताना।
् रिमित यावत।् ीदैवा मिवादय इित यावत।् पदै
ात वै ं ु व

मिवादिरित यावत।् ीदैवषे ु मिवािित यावत।्

सौाना ं ूावादीना।ं बराणा ं ूावत।् ात वै
् रिमित

यावत।् तथा बराणा


ू ं सौाना पररं वैरं ािदित यावत।्
एवावधारण।े िरतानरिसहयोः
ं पररं वैरं ािदित यावत।्

शाानयिणीना ु  े े यावत॥् ८३॥
ं वैरिमित। चबतः सदशननित

माणािमािदिभः कदाचन िै िभः

ोकै पासकदोष ैमाणा े
ं दवताना ं च वैरीकरण ं
े  ं तिरहारोपायोपिदशित। तऽ ूा े इित
तषामनथूाि
े ु
दवीसिः। यने वैरीकरणन।
े वैषभजन ं
ु े ु े े यावत।्
अनिदनभजनबमभदादिधकिािदभावभदाित
्  े यावत।् आशया फलिित
अानात परमाथपित े यावत।् तने
े चः समय।
वैषभजनन। ्
ु े तात कारणाीिवत ं अिधानिमित
यावत।् यिाना ं िदावीयिनािनथः॥
  ८६॥

--------------------------------------------

p. 712) ु शौषया
गरोः ु ू काले दीया लमादरात।्
े े
तदाया भजदकप े ८७॥
ं म ं िसय॥

ु भयात।्
े िरपतो
अथा साधकं हाण

दािराीघरोगाा े  ् ८८॥
सनितसजनात॥


यो यो म त वणषिधिविनिता।
ं ु
तणसािभगिलका मिसिदा॥ ८९॥


तयािभषकारण े
ं तादिलपनम।्

ू च तथा िसिलाभाय ा चाथा॥ ९०॥


तजा

--------------------------------------------

ु  ु
े ोकयने गमदवताना
गरोिरािदनाितसजनािदन े ं

सजनबममपिदशित। ु सत इथः।
तऽ गरोः  काले ितीयपटले
े ूोे इित यावत।् दीया
िरे इािदना चािरशािदोकयन

े े इित यावत।् आदरात गिशयोिरथः।
अिभषककटाािदूकारण ् ु 

तदाया नाथाया। एकप ं अनिदनिमित यावत।् हावतित
े े
यावत।् िरपतः
ु िरपोः भयात।् यने कनिचाजन
े ् कवलभयात
े हात नवा े ्

। वा िवक।े सनषे ु ािदष ु सिथः॥


 ८८॥
े सकलतोमिवादीना ं सक ्
यो य इािदना ोकन

िसिकरमरौषिधगिलकाप े यावत।्
ं ूौित। तऽ त मित
 गिलकित
वणषिधिविनिमता ्
ु े यावत ािदथः॥


तणसािभः े े कार यावो
तकै

यावः पिरवयावीिभदरौषधीना ं अशसािभिरित
ं ं
यावत।् गिलका
ु  ८९॥
मिसिदा तिसिदा इथः॥

तयािदना ु ु
े गिलकािविनयोगबममपिदशित।
ोकन तऽ तया

गिलकया। ु
तारण ं गिलकाधारण।
ं तादः तिलकाभण
ु ं
े ं तिलकािवलपन।
। तिलपन ु ू ता ं पजा
े ं तजा ू तया पजा
ू च।

तथा िसिलाभाय ूागलणिसिलाभाय। न चाथा न
सशय ् े ूथमपाद े कारािधकरण
 अिन ोक
ं इथः। े ं
िदात॥् ९०॥

--------------------------------------------

p. 713) िसतरे चन े च मासी


ं िपलकथा।
ु िशिखिशखा दभाः पातलभृकौ॥ ९१॥
लातका


ौीदवीित ु
समिा ु
वायवणषधािन वै।
ु   ् ९२॥
 ं त ैः कयादनम॥
बमाशाना ं वणाना


लघो ु िवोरः कथा।
मरो
ृ ू िचऽाफाा इित बमात॥् ९३॥
कशूसन
विवणषधािन ःु पऽ ं सग  ्
 कीितम।

त ैषामचन ु  ु
 ं कापादान
 े रतः॥ ९४॥

ु चौरगहु े अँमरीकािमकौ।
उशीरकौ

रोिहणलसी े च बमात॥् ९५॥
पोऽी सदामिित

ू े  ु े  े ्
े ं समयत।
भमवणषधाािभषा
  ं
तााथसिस ै कात ् ु ् ९६॥
ु  सदिणाम॥

ु ण ं मिपण शोणतृण ं तथा।


सिललं घसृ
ु वहती
कशो ृ िलता
ु ा  लीिरित बमात॥् ९७॥


ौीदवीित 
जलाणानामौशधािन े वै।
बमण
ु  ् ९८॥
े ं समन ं कादोषधरिभरादरात॥
तषा ैे

--------------------------------------------


िसतािदिभः 
िसयः इदै शिभः
ोकै रकारािदकाराानाम
े ू  ं
े वणाना
राणामतोिदतपभतबमण

दशदशौषधिवधानापिदशित। तऽ िसतरे चन े िसतचन ं

ु किचनी।
रचन ं च। िपलः अः। लातका
त ैरौषधःै तदन ं तदराणा ं
े  े ् लघःु अगः।
तवतानाानमतत। ु िवोरः अऽ

िदात िव े
उर इित पददः।  िवसजनीय
सग  अ
ू ू
भतारानभतात पृ् थमहण।ं कार ककारषकार
योगाकात पृ् थगौषधमन े ं ूावत।् पोऽी वाराही
ु ं च। तषा
ु  एिभरौषधः।
मशलीथः। े ं ूावत।्
ै तषा
  ं
तााथसिस   
ै तााथिसथ।

--------------------------------------------

p. 715) कोल तथा रोचनाकलिकक (?)।


ु 
ं कयगलमपामागािलः
िसही सह॥ ९९॥


इािन 
खवणानामौषधािन े वै।
बमण

त ैषामन ु 
 ं काााथिसय॥
  े १००॥

सदािशवमयी ाििरित सक ् समीिरता।


् ृ
अा िनफालनाि े तं ासात कतम॥्

इित षोडशिनातषे ु ौीकािदमत े पिशत ्


ं पटलम ् ू  ्
पिरपणम॥
३५॥

--------------------------------------------

* ु
कोल रोचनया लवोदरपिका इित वा।
अिलः अिलकरी ूसािरणी। त ैरौषधः। े ं ूावत।् कोलािद
ै तषा े
ोकापादारािधकरण ं िदात।्

अऽौषधानामाातािन नामाारामखादवगािन।
ु े े  १००॥
तऽ यथािसि ूागिवधाननथः॥

इित षोडशिनातषे ु ौीकािदमता पिरपण


ू  त

ूपसारिसहराजूकाशािभधानन ु
े सभगाननाथन

िवरिचताया ं मनोरमााया ं ााया ं िनाना ं
ावासनायािापभदे ूकारूारािदक
पूकाशनपरं पिऽशपटल
ं ू  परामृम॥्
ं पिरपण
३५॥ ॐ तत॥्

ाान मसाः

ं े त ु पटले याकमदीिरतम।
पिऽश ु ्

सािधका च नवितः ाामाः शतऽयम॥्


षिशपटलम।्


अथ षोडशिनाना ं िवधानािन याधना।

किथतािन मया तािन ौतािन े
च महर॥ १॥

तासा ं त े म े तथाषा 
े ं दैवताना ं यथाथतः।
े २॥
प ं िकं कथ ं िव ं िकमाकार ँयत॥

--------------------------------------------

ू 
पविन ् ं े पटले षोडशिनाना ं सपिरवाराणा ं
पिऽश

ा े वासनािदकमपिदँयानरं षोडशिनािवािसाना ं
्  ु
तत परमाथपािदकमपिदशित। े ं
अथ षोडशािदमदशक
े षिशन
इोकशतपण ं े पटलन।
े तऽ अथ षोडशािदिभः


सदा इदै शिभः  ु
ोकै ोाथिनगमनपरःसरं

िवशितिवध ं ू ं तर वमाण वन ं

पतोपकरोपिदशित। अथ षोडशािदना े
ोकन
तोाथान दवी ु े
े िनगमयित। तऽ तािन िवधानािन। चः समय।
े े
महरतीर ु
सिः॥ १॥
तासािमािदना ोकन 
े परमाथप ं
तपूकाशोपाय ं परमाथ  प ूकाशकारण
े पृित। तऽ तासा ं षोडशिनाना।ं तने तव िशव। अऽ
दवी

तने िनानमहाकं गु ं मनानािदमायाकित

ु ं िश ं ूपलयतीित।
ादनमा ु ्
[यत यात ् ु
गरोिरित ्
यावत ?]
म े मम दाः
े ू
िशभतायाः। े ं
अषा
े े ू  पां
ं यथाथतः
सकलवदागमषपिदपाणा।

परमाथप ं िकिमित यावत।् एषः ूथमः ूः। अनरं

परमाथपूकाशोपाय ं पृित। कथिमित ितीयः ूः।
िव ं िकमाकार ँयत े इनने ैतं भवित।

परमाथप ु े तथापरमाथप
ैव ूकाशो यत  ं
ु ु
िव ं गगनकसमािदवत ् ं े ैव ँयत े तत ्
सामाऽमरण
िकमाकारिमित। एष तृतीयः ूः॥ २॥
--------------------------------------------

p. 716) ु
ूािणना ं पयपापािन ं
िकपािण च कै था।
े ःु का मिः
े ं जािन कन
तषा ु ससृ
ं ित का॥ ३॥

े त च मोचनम।्
ु कथ ं बः कन
क मिः
ू ं ससृ
िकं मल े
ं तराः कािन तािन का च धीः॥ ४॥

कानीियािण के ूाणाः को जीवः कः परथा।


कः कालः के महाः सव यथाव े वद ूभो॥ ५॥

यने वदै ु ैरागमैरिप।


े  शा ै पराण
् ु ं ॄिह
कत े तत ट ू नाितसोचिवरम॥् ६॥

--------------------------------------------

ूािणनािमािदना ोकन ु
े ूािणना ं पयपाप ैरस ं
् ु
तत पयपापप ु
ं जकारण ं मिप ं
जकारणप ं ससृ
ं ितप पृित। तऽ ूािणना ं
स े षी। िकपािण
ं ं े े यावत।् एतं भवित
िकपणित

ूािणना ं पयपापाकं ु े इित चतथः
े यत
कन ु  ूः। कै ः

किभिरित ु
े तथा पयपापिमित
शषः। यावत।् इित पमः ूः
े ं ूािणना।ं कन
। तषा े कारणनित ु
े े षः ूः। कामििरित
ं ित का इमः ूः॥ ३॥
समः ूः। ससृ

कािदना े ूष।
ोकन ं तऽ त ब। चः
ु े ४॥
समय॥
े ू ष।
कानीािदना ोकन ु
ं तऽ कः परथा वतो
जीवपदािधकः कः पर इित यावत।् सव िवशितिवधान
ं पृ् ानथािनित

यावत।् यथावत यथाथः
् ु
 म े िनानमााया े
अवािसा इित यावत।्

ूभो इतीर सिः॥ ५॥
े े
यनािदना ोकन  ं वदशा
े ाथाना े ैरिप सािद

टकथन 
ं ूाथयित। तऽ यने ूकारणित ्
े े यावत कत।
े यिद

े तत प
िवशषः ं ट ु
ु ं अनभवयोय ं नाितसोचिवरं
ु ् ६॥
अितसोचाितिवाराा ं ातमशात॥

--------------------------------------------

p. 717) ं
यया िवशितिवधः कतः े ु
ृ ूः िशवऽधना।
े ु े ैव कथयािम तवोरम॥् ७॥
तषामबमण
य ैरैः प ं ायत े सगसा।
यिदतोऽऽ सवऽ ूों िनवचबतः॥ ८॥

ु  ं त ु िनदशन ैः।
अऽासा ूोत े तवच

त ैयोबमािा  ं वासना ं शन ैः॥ ९॥
जया

ु ु े ु
सशटाशषराा े ु ्
भववम।
्  सदा॥ १०॥
ु ं रह ं परम ं गोपयते सवतः
ग

--------------------------------------------


ययािदिभः सदा इ ु  ोकै ः
ै तिभः
 ु
पृाथकथनपीिठकापरःसर ु ं
ं तदनभाव
् हतोः।
तपकरोपिदशित। तऽ यत इित े ु
िशव े इित दवीसिः।

े ं ूाना।ं एवावधारण।े कथयािम तािदित शषः।
तषा े

य ैरैवमाण ैिरित यावत।् प ं परमाथप।
 ं
लत े ूकाशत।े सक ् अनभावयोय।
ु ं असा यथावत।् यत हतोः।
् े

े अऽ सवऽ इतरषे ु तषे ु वदष


इतािदित शषः। े यावत।्
े े ु चित
िनवचबतः अितरहािदित यावत।् अऽ अि।
ं े असा ूावत ्
यथावत।् तत प।
्  ं वाचामिवषयम।् तिवशष।
ं वच ु  े े

िनदशन ैः तकाशनपरैिरित यावत।् त ैरनोपद


े े ैरथः
े े यावत।् जया
। उबमामाणोपाययोरतरणित  ं
अनािदिसात।् शन ैः कालबमात अासवलािदथः।
् 
ु ु े ु
सशटाशषराा 
सं परमाथतया
ु े
शमलपकात ् े ु
अशषरां तदाकने
भासमानात।् अऽाशतिप
ु  योजनीयः। एतं भवित।

साधको ितीयूोरने वमाणोपाययोरतरण
 ं वासना ं शन ैिजा
जया ु ु े ु
 सशटाशषराा

भविदित। ग ु ं िनिहत ं अःूकाशमानात।् रह ं
ु ं गहाया
ु े लात।् परम ं ितिराभावात।्
े ं गकटाादव
कवल

गोपयते अभ  ूकारत इित यावत॥् १०॥
 सवतः
े इथः।

--------------------------------------------

p. 718) यजानिमदमो ान ं यानमहमथा।


ु ११॥
योरिप च यान ं तान ं िवि म े वपः॥


े ं च ैता यथाथतः।
तासा ं तव तथाषा
लाभादवे ं वासनाया िवनाशादथा तथा॥ १२॥
िरः ाूकाशः ािोऽूितभटो महान।्
ं ु े ् १३॥
े वा भवत॥
िनादयसूोटोपायन

--------------------------------------------

यानिमािदना यथाथत इनान


े े
 ोकन
ूथमूोरने परमाथतः ु
 पमपिदशित। तऽ
यान ं वानसयोरिवषय ं च ैत।ं इदमो ान ं इदमः

ूतीितयान ं ूावत।् अहमथा अहमः ूतीितिरित यावत।् अऽ तथा
ू  परऽ च सः। तथा
इ काकािायने पवऽ
 े
तायोिरदाहयोममदमाहं
े े े
इदमवाहमहमवदिमािद ूतीितस इित यावत।् अिप च िकित

यावत।् तान ं वानसयोरिवषय ं ान ं िवि िविजास
इित यावत।् म े िशव गरोः।
ु  यथापत इित यावत।्
यथाथतः

एतं भवित ूतलोहे िनरवयववत ािव च ैत
ू े े ु दहष
भतियािदयोगाकष े े ु बानोपलिानाक
ु ं

तहमाऽमहिमित तिदित तािान ं िविमदिमित। िक
े 
े तयोयोरोसध
ममदिमााकारण ु
ं चानसधाित।

तऽ तऽ तदाकारानतया य ैतमाऽमवे रित त ैत ं
यथाथतो ु 
 म े वपिीित। े ं
तासा ं षोडशिनाना।ं अषा

दवतानािमित यावत।् च ैता च ैतप ं वपिरित
ु े
शषः॥ ११॥
े े  े ोकन
लाभािदािदना भविदनाान े

ितीयूोरने परमाथपूकाशोपाय ं

तारूोोपायार िनगमनसिहतमपिदशित। तऽ एव ं
े े ु
े समभदष
वासनाूोूकारण
ु ं वासनायाः िवनाशादथा तथा
च ैतपमाऽानसान।

अत एव वासनाया िवनाशािदित यावत।् िरः कटकमकटािदिवकारष
ु ु े ु
कनकसामाऽूकाशविदित यावत।् िनः कालानवदात।
े ्
् े
अूितभटः सात।् महान दशानवदात।
े ्

ं ु े िनादयिमित षोडशिनातषे ु
िनादयसूोटोपायन
किच

--------------------------------------------

p. 719) ु े 
श भात ्
ूप च ँयत।े
ैमनयों साससम(मय)तः॥ १४॥

ु  ्
 ु वनम।
तने ैव ूािणना ं पयपापकस
यथाजानतोऽथष ु ापारः पयसकः॥
ु ं १५॥
 
अनथथसः पापाो मनसा तथा।
जािन नानापािण य ैिन े ् १६॥
 ं शभाजनम॥

--------------------------------------------

् ु ्
े वा िवक।े भवते ाूकाश
नाम तिन ूोटापायन। इित
यावत।् एतपायापरात
ु ् ु ् १३॥
आरामखादवगम॥

शािदना े तृतीयूोरने
ोकन

ूपूकाश कारणािदकमपिदशित। तऽ ैपात ्
उभयाकात।् इननोरऽ
े ं
िवशूोरकथनूसात ्

ु े अनयोः
ूप वमाणप ं ारयित। चः समय।

शबोः  े अपरमाथप
परमाथप  े च समूविात।
ृ ्


एतं भवित परमाथवदपरमाथिप ु
शबोः ृ
ूव ैव
ूपो नामपाा ं ूकाशत े इित॥ १४॥
तने ैवािदनान
े ु 
 चतथूोरन
े ूािणना ं

पयपापाकूकार 
ं तदपरमाथकथन ु ु
परःसरमपिदशित।
ु 
तऽ तने शबाण।
े एवावधारण।े ूािणना ं
स े षी। वतन ं ापारः। एतं भवित
ु  ु  ु वनमव
े पयपापकमस
शवाण  े ूािणना ं

पयपापाकिमित॥ १५॥

यथािदना े  े ोकन
भाजनिमनाान े
ु 
पमषूयोरने पयपापकमप ं
ूािणना ं जकारणोपिदशित। तऽाथष ु शािदताऽास।ु
ापारः इियाणािमित यावत।् एतं भवित याथािवदो
 
िवषयषे ु ताऽापमाऽाीकाराने ैवासा त

तिषयिियाणा ु ं भवतीित। अनथष ु
ं ापारः पयसो
अथाः शादयः तषे ु ताऽाूितपिमाऽमरण ु
े पऽािदभावा
 े ु अथसकः
अनथाष।  ं ु
याथाबिः। मनसा इ
 ं
अथसक ू  सः। एतं भवित िवषयषे ु
इनने पवऽ
ु े तषे ु
े पऽिमऽकलऽािदन
शािदताऽामाऽूितपिमरण

मनःसयोग े े
ं भवतीित। तथा अयथााननित
एव पापसो
यावत।् नानापािण जरायजािदपािण।

--------------------------------------------

p. 720) याथा  ानमथाना ु


 ं मििपरीतता।
ससृ ु े 
ं ितचन ं बासना व ईिरतः॥ १७॥


कयात ् ु
सरो ु कटाोििवमशतः।

 ू ं नतरै
मोचन ं सवजना े  कदाचन॥ १८॥

--------------------------------------------

य ैः पभदैे ः। िनशभाजन
े ू े ं िमऽमहं
ं तिपह

शऽिरािदभाववत।् एतं भवित यथा ौोऽिय
े श एव

िवषयः िगिय शः चिरिय े
प ं रसनिय रसः

याणिय ु शः वायोः शश
गः आकाश गणः

अःे शशपािण 
जल शशपरसाः ू े
भमः

शशपरसगाः ्
तात शािदताऽा ू
एव भतािन
ू े ं े
भतावाोसयोगिवशषात ्

ु े े
जरायजाडजदजोिाकनोिपिरणामयिवकारनाशा ्

ू े ु
अकािन पािण तावे नानापािण जािन भवि। तिपष
ाािभमानाभाविसैिवकारै  ु
 ःखानभवीित॥
१६॥

याथाािदना ोकन ु 
े समािददशमााना ं चतणा
ु ु े ससृ
े मः
ूानामरन ु े
ं तःे बमचन व च

पायपिदशित। ु
 ं मिः
तऽ याथा  ानमथाना
घटशरावािदिवकारषे ु
मृामाऽानवँयमानिविवधपषे ु
ु
िचामाऽूितपिमििरित यावत।् तिपरीतता अयथाानिमित
यावत।् मोचन ं बः
ु े अयथाान बिधमात।
ु  ् वासना


बः अयथाानमनािदवासनय े यावत॥् १७॥
ैवित

कमयािदािदना े ैकादशूोने
ोकन

मिूदातार ु
ं मिूकार 
ं चोपिदशित। तऽ कयात ्


अानकायात ्  कारणकायोरभ
कमणः  े दोपचारात ्
अानयािदित यावत।् सरोिरऽ
ु ं
समि े ितीयपटले
े े े
िवरािदिभरकषितमाकादशिभः ् ृ
ोकै ः ूोिवधानात कत
ू  े
पणािभषकमिन ्
पटल 
े ूोपरमाथप 
े  ै।
ु ूथम े पटले सर
गं ु इािदन ैकोनिवशोकन
ं े
ूोलणसणं ु
ू  । तरवधारण। 
े कटाोििवमशतः
कटाा िवश 
ं े पटले सवासािमािदिभरकचािरशािदनविभः
े ं

ोकै ः ूोिऽिवधूकारतमः उिः ौीिवायाािन ्

पटले ूोपरमाथपोपदशः  ु
े िवमश

े िशवपानसान
ूोूोरूकारण ं तात ्
कटाोििवमशिरित
 यावत।् [ूोूोरूकारण

--------------------------------------------

p. 721) ु े परो महान।्


ं तःे कमिदतमिववकः
ससृ
ु ं पिरवत॥
यदायिमदं जीवभवन  े १९॥


तािन ताािन सवः सवऽ सवदा।


ातृानयमयाथाािन 
सवदा॥ २०॥

का च धीिरित यत पृ्  ं तवचमिप


ु  ु
टम।्

कथयािम ण ु ूा े यदाया च िवशितः॥


ं २१॥

--------------------------------------------


िश े या पानसान ्
ं तात कटाोििवमशिरित
 यावत।् ]
ू े े े ु िचरणवशादव
एतं भवित भतयोगिवशषमाऽदहष ु े
ु ु
जबिः। तिकारादवे दहगताहा
े ु
अवा बीियाणा ं

ापाराः पयपापािन े
मनःूाणदहाना 
ं धमालािन।
 सकटाोपदशिवमशरपरमाथात
एत सव ु े   ्

 ू ं मोचन ं सवतीित। इतरैपाय ैिरित यावत।् कदाचन


सवजना

यावदातसविमित यावत॥् १८॥

ं तिरािदना
ससृ े ादशूोरने ससृ
ोकन ं तःे
परमकारण ं तप ं तैभवोपिदशित। तऽ क ं

िदात कः  अिववकः
परमकारणिमथः। े
े े
दहािववकाभावः। ्
परो िदात।् महान ॄािदाष
े ु
सकलजषु ु सतमानात।
ं ् यदाय ं यत य
् पराधीन ं

अिववकपराधीनिमित यावत।् जीवभवन
ु ं जीवलोकः। पिरवत े

ृ े े यावत॥् १९॥
जजरामरणााविॅािपणित
े ऽयोदशूोरन
तानीािदना ोकन
 ू
पिवमशसाधनभताना े
ं ातृानयाना ं ऽयाणा ं
ताकं तिदतरपाणा ं अताकोपिदशित। तऽ
ं े यावत।् तािन सािन च ैत तादाने
ता न सयित

रणात।् सवरागमािदिभिरित
 यावत।् सवऽ सवदहिित
 े े यावत।्

ातृानयमयािन े
ातृानयाकािन। अथा अािन
तिदतराकने ूतीतािन अािन असानीित यावत॥् २०॥

का च धीिरािदिभिवमहिम ःै सदशिभः
ु ु े
े बः
ोकै तशूोरन
ु ं ु
सािधकशतगणादनभावोपिदशित। ु
तऽ तिित े
शषः।

--------------------------------------------

p. 722) ु
मनोबिरहारिचिमािद नामिभः।
ु े े
वभदादभदा  सदा॥ २२॥
यं सवतः

तदकमय ू ं स
ं ल  ु
ू ं मितटम।्

िवषम सम ं िव ं िवातीतमनामयम॥् २३॥


अप ं सवप  े
सवशकरं हरम।्
सवतृ ाकरहरं सवषा  सदा॥ २४॥
 ं सवतः

सप ं रजोप ं तमोपमतयम।्


ं ु 
ससारपमणिवमह ु ं चलम॥् २५॥
ं सिर

अपाप ं पापप जीवप ं पराकम।्


े  ं (वं) सवदै वतम॥् २६॥
अतीिय ं चियाािनदँय

--------------------------------------------

 ं वाचमिवषयात।् ट
वच ु
ु ं अनभवयोय।
ं ूा े इित
े ु
दवीसिः। ं
िवशितः ूानािमित यावत।् इादीऽािदशने

ूोनामचतय ् 
धीूािदवत पायमाऽं कथयित।

यिद विननायः। सत आगमािदतः॥ २२॥

े ैकादशगणाः।
तिदािदना ोकन तऽ त ु एकं पिमित
यावत।् अय ं िचपलाकात।् ल
ू ं िवाः।


ू ं िपपीिलकािदसदहरणपात।
स ू े े ्  ं

 ं अतीियात।् अितट
य ु ं ानपात।् िवषम ं

वमाणवैिवात।् सम ं सकलजषु ु वैिवसाात।् िव ं


तादाात।् िवातीत ं यथाथत इित यावत।् अनामय ं अशरीरात॥् २३

े षणाः।
अपिमािदना ोकन ु  े
तऽ सवशकरं हरं
्  े
िदात सवशकर  े
े सवशहरिमित च। सवतृ ाकरहरं
 ं ूािणनािमित यावत।्
सवतृ ाकरं सवतृ ाहर। सवषा
 ूकारत इित यावत॥् २४॥
सवतः

सािदता ोकन ु
े दश गणाः। ु
तऽ अतय ं िनगणिमित
यावत॥् २५॥
े ु
अपापिमािदना ोकनागणाः। ु
तऽ अपाप ं पयपिमित
यावत॥् २६॥

--------------------------------------------

p. 723) 
सवोभाक 
ं सवशािप  ्
िनयम।

सदयािववका े  ् २७॥
िववकपरमाथकम॥

उारकं पातनकप
ृ ं जयाकम।्
ु ु ् २८॥
शोकाक िनःशोकं सकौतकमकौतकम॥

िनम ं सदो े  ्
ु ं सावलपमगवकम।

अमशपमो 
ं सवो ु ु ् २९॥
ं सखासखम॥


बोधलोभमदिोहमाकामिवमहम।्

अृषण ु
ु ं षडः विनता पषथा॥ ३०॥

ृ ं ाकारं तथािवलम।्
ृ ं तथो
अपक
ु ं कपणथा॥
अगाधमितगीरमदार ृ ३१॥

भायपमभाया िनभय ं सभय ं तथा।


अिनिमाप कातरं वीरिवमहम॥् ३२॥


िनषः सवदोषाा  ू
सविवढिवमहः।
सोचपः सवषा 
 ं तथा सवूकाशकः॥ ३३॥

--------------------------------------------


सवािदना े षणाः।
ोकन ु े ं
तऽ िववकपरमाथक
े  ् २७॥
िववकपरमाथपम॥
े ु
उारकिमािदना ोकनागणाः। तऽ भप ं
पराजयपम॥् २८॥
े ु
िनमिमािदना ोकनागणाः। ु ु ं
तऽ सखासख

सखप े
ं ःखपित॥ २९॥
बोधिमािदना ोकन ु
े पदश गणाः। तऽ
अृषण ु ् ३०॥
ु ं बोधािदषणरिहतम॥

अपकिमािदना े ु
ोकनागणाः। तऽ अगाध ं
ं ३१॥
रवगाह॥

भायिमािदना े ु
ोकनागणाः॥ ३२॥
े ु
िनष इािदना ोकनागणाः। 
तऽ सवदोषाा
 ं ूािणनािमित यावत॥् ३३॥
वातािदिऽदोषाा सवषा

--------------------------------------------

p. 724) े े
अयपया वँयोऽवँयरो मृः।
ू ं सौ ं त ैबिभ
सरस ं िवरस ं बर  ु िकम॥् ३४॥

यी धीः समााता मयी िचदीिरता।



उभय ैािवका े ् ३५॥
जीवोऽिवकवान॥
ता ु बय
ु े वि
े याथा ं िवकतीरिप।

साम ािवभिदं
े िस े ूाफलािन च॥ ३६॥

योगी ो ॄिवानी िशवयोगी तथािवत।्


तने ैव िविहत ं सव ूपाैिवमहम॥् ३७॥

ान ु मनो वा


ृ िवषयमहणाय वै।

सृािन भतशािवमहाणीियािण ु ३८॥
त॥

--------------------------------------------


अयिमािदना ोकन ु
े दश गणाः। तऽ अवँयः तः।
ु ैः॥ ३४॥
त ैगण
यी शिमयीित यावत।् एतं भवित िचप
े ु
योपलिबििरित। े यावत।्
मयी िशवमयी ािकित
् ैव यदा
े तगतविवत स
एतं भवित उपलिपमरण
ं े उभय ैाििववकाा
िता तदा िचिदित सित। े धीिचत ्

पयोरपृथात िचदाान ं िवमृशतीित यावत।् अः परः

तिवकवान ् थं िवमृशतीित यावत ्
धीिचपयोरपृ

ािवभिदं ाापृथावं। िस े याथाप।े
ु े ः
ूाफलािन अवाफलािन। चः समय।
ु े  े
बयाथावा। े े े ुच
योगीािदनामपकं वदागमष
 ु ु ं ूोमनने तव
परमाथिवदतानगण

बधीनिमित यावत।् तने बयायािवदा।
ु े  े ३७॥
एवावधारण॥

ान इािदना ोकन
े े
पदशूोरनियाणा ु
ं पमपिदशित। तऽ

ानः  मनोवा े सृािन उपलानीित
मनाापारण
यावत।् भतशािवमहािण
ू ू
पभतशिपािण।
ु े एतं भवित  मनोवा
तरवधारण। ृ
 ु
िवषयमहणाथमपलािन ू
भतशिपाणीियाणीित॥
३८॥

--------------------------------------------

p. 725) ू ु ं
भताबिसघातशिच ैतजृणम।्
ू िह जीवाकः परः॥ ३९॥
ूाणाािभतो

काल ु पवू  बय ु


ु े  ं गणसमवान।्

ु  ४०॥
काल इराा ं तपम॥

न शतऽसा वं ु तथा दशियत
 ं ु तव।
तथािप तव यििाकरोिम समसा॥ ४१॥

े ु चाकािदसमयात।
अहोराऽािदभद  ्

तने तयतापकथन ं नोिचत ं ततः॥ ४२॥


लवऽादयो या े खडका ु तत।्
् ं यदनािवमहम॥् ४३॥
काल प ं तत ूो

--------------------------------------------

ू े
भताािदना े षोडशसदशाादशाना ं
ोकन
ूाना ं ऽयाणा ं उरने ूाणाना ं जीव च

पमपिदशित। तऽ
ू ु ं
भताबिसघातशिच ैतजृण ं ूाणा

इनने ैतं भवित पभतपाणा ु े
ं ब
ं े ूाणा इित।
 च ैत िवजृणभदाः
सघातसामन
तािभतो ु
ू दहियािदपानसानूवः।
े े ृ एतं
ु ािववकावाया
भवित िचपलिपा बिः े ं
े ु ृ े  ृ जीवसा
दहािदपतयानसानूविनवा ं ं लभत इित।
े एतं भवित यदा
ताकतः ताथान।
ु पपरामशन
िचपलििपणी बिः 
े े े ु ृ े  ृ
दहियादीनामयाथाादाकनानसानूविनवा
े िवौाित तदा परसा
दााभावाििरव पण ं ं
लभत इित॥ ३९॥
काल इािदिभरऽ वै इरै िभः
े ं ु
े कालपािदकमपिदशित।
ोकै रकोनिवशोरन तऽ
ु ु
े पवू  चतशूोर
तरवधारण। े तदकिमािदिभिरित
े यावत ्
ु िव ं ततः गणसमवान
। यतो गणवै ु ् ु
समगणवान।् तथािप

अशमपीित यावत।् समसा उशत


े इित यावत।्
ू 
अहोराऽादीऽािदशः पणमडलािदिवषयः। तःु समय।
ु े

चाकादीऽािदशो भौमािदिवषयः। तने कारणन।

तयतापकथन ं अहोराऽािदपतया

--------------------------------------------

p. 726) ु
लवऽािदक ू य ैः कालो ायत े मया।
ं ॄिह

निला पऽिनचय े सचीिवऽथ
े त वै॥ ४४॥

एकै कदलभदोावा लव उदातः।
ु ् ४५॥
ं ु ं ूों ऽटीािदशरीरवान॥
तिशिणत

े ्
ु ं त प ं िकं कथ ं भवत।
काल इिदत
इित पृने तं ु शत े सट
ु ु ं मया॥ ४६॥

ु ूोमाऽ भावना ु लत।े


बा

त वपि ं नााि गितरऽ वै॥ ४७॥

--------------------------------------------


कालपकथन ं । एतं भवित चाकािदमहगितवशात ्

किताहोराऽािदिवषयः काल ततो वपनु  भवतीित। ततः तात।्



लवऽादीऽािदशः ्
कलाकाािदिवषयः। यत तप ं

भा े अतयात खडकाः े
पिरदकाः े यावत।्
िवित
ु ्
े तत काल
तरवधारण। ू
प ं काल तऽपिमयः। अऽ
् ू ं
ु ं ारयित। तत िचिप।
तने तादौ ूों कालानभाव

एतं भवित अनािवमहं तिप ं यदवकाल

पिमित। लवऽादीऽािदशः ्
ूावत कलाकाािदिवषयः।
ु ु
 े अनमीयत।
य ैः लवऽािदिभायत े त निलनीपऽिनचय लव इित

सा। ं ु ं लवािदप ं िऽशिशिणतिमित
तिशदगिणत ं ं ु
यावत।् ऽटीािदशरीरवान
ु ् ु ं
ऽिटकलाकाािदसावान ् यावत।्
इित
एतं भवित िऽशिलवै
ं ं ु
ु िऽशिटिभः
 ः ऽिटः कला

िऽशलािभः ं  े
काा िऽशाािभिनमषः
 े ैमाऽा
अिभिनमष  सा माऽा एकः ास इित। एकासमार
ं े पटले किथत ं
िदवसाप ं सिवश
ु ु
िदवसािदचतयगाप ं े पटले किथत ं तािदह
ं पिवश
नोत।े इित उूकारण। ्
े त काल। तत प ं ूोमाऽ

तादाविन पटले वा पित
े शषः। 
े भावनिमशतः। यत ्
प ं त काल पिमित यावत।् अऽ कालपकथन॥
े ४७॥

--------------------------------------------

p. 727) ् ु
महा ु िचयाः काले ािप चबॅमात पनः।

भतादीिन ृ
समािन िवकतािन े ४८॥
िवतत॥

नानािवधाथाकाराः ूपो ँयत े सदा।


े तषा
त ैरव ु
े ं नाश मतवे हिवभजः॥ ४९॥

ु ं दवे या च किथत ं िवभो।


ूानामर
तथािप म े ूपािववकोऽभ
े े ु
ू मऽधना॥ ५०॥

े ्
े य ं क कथ ं भवत।
जनन ं मरणित
् ं िितः॥ ५१॥
े कथ
अप िवभो जीवत

--------------------------------------------

े  ोकयने
महा इािदना िवभो इनान
ं े महाणा ं
िवशूोरन
ु े ु ु
पापदशपरःसरमिनगमन ं करोित। तऽ त ु िचयाः

कालापृथमपिचिपाः।
ू े इित यावत।्
काले ािप ािप काले ािप दश

चबॅमात गितवशात ् शषः।
इित ु पनः
े पनः ु पनिरित
ु यावत।्

भतािदनीऽािदशो ु
बीियूाणािदिवषयः। तिकारा

भतािदिवकाराः ं े शषः।
ूपसयित े एतं भवित अऽ
् ू
ोितबे महगितवशात भतादीना ं नानािवधिवकारः

ूपसया ् तीयूोरशषे ं
ँयत इऽ ूसात तृ
ु ं त ैः महैः। एवावधारण।े तषा
ूपपमपिद। े ं
ू ु
ं दवे िवभो इित यमपीरसिः॥
भतािदिवकाराणा। ४९॥
 ूारावतार पीिठकाब ं
तथापीािदनोरान

करोित। तऽ तथािप म े किथतमिप। अधनापीित े अापीित यावत॥् ५०॥
शषः।
े इ
जननिमािदिभपदशत ु 
ै तिभः
 ु
ोकै ादशिवधूपािदकमपिदशित। तऽ जननिमािदना
ु ं अपािदनायन
 ूचतय।
ोकान े  े
ूऽय।ं त ान इित यावत।् कतो
ु हतोः।
े तालपरमानोः
ु इािदनोरान
अनािवमहयोः कालपरमानोः। म 
ु जीव इित शषः।
ूय।ं तऽ मः े परे जीवा इित शषः।
े वा िवक े
ु (?) यिप
। एतं भवित एत े जीवाः ूितमैकैकमा

कालानािदात ूपभावो ु े तथापीदान ूारवत ्
यत

ूपः ूसरतीित यात ूसरणाथ 

--------------------------------------------

p. 728) ु िितः कथ ं वा ाालपरमानोः।


कतः
ु वा जायत े िक ु परे वा सवि िकम॥् ५२॥
मो


कथ ं वा पभताना  े ु वातः।
ं िितदहष
े े ु जीवसूािः
दहष ं कीशीािद म े वद॥ ५३॥

ु े िच े म े शौषा
यने ौतन ु ू े ्
नो भवत।
 े ं
तथा म े सवसहािँछि ू े
पणपदशतः॥ ५४॥
ु ु िवारकिवपाकतः।
ूागबिवै 
जनन ं मरणित े ् ५५॥
े य ं दहपिरमहात॥


ूतलोहिपडऽििितवत ्
परिवयोः।
 ् ५६॥
अवा कालपरयोादाादवे वनम॥

--------------------------------------------

ु एव जीवाः पनजाताः
मा ु  िकमथवा परे जीवाः सवीित िकिमित।

 ूय।ं तऽ अतः
कथिमािदना ोकाान

दहािहिरित यावत।् दहिािदना
े े  े
े इनाान
उपदशत े
े ैकः ूः। तऽ कीशी का ं अवाया ं कन
ोकन े ूकारणित
े े
यावत।् इादीऽािदशो जीवदहो
े े िविनगमनूकार

तगितात ्
ानकाल ु े
च ूिवषयः। यने ौतनोरण।

े शषः॥
अ ूित े ५४॥
ु े
ूागािदना ोकन ु
े ूचतयोरं कथयित। तऽ
ु ु िवारकिवपाकतः
ूागबिवै  ू
भतािदयोगाके दहे े
ु ु िवने जीवािवभावः।
ूागबिवै 

ूारकतिपाकिौािः तत। एतं भवित
ु ु िवनारजीवोपलिकमतिपाकत।
ूागबिवै े 
े इित य ं दहपिरमहात।
जनन ं मरणित े ् इतय
े ं दहे े
ाािभमानात।् एतं भवित जीव जननमरणकारण ं
े े े
दहािभमानमाऽमवित॥ ५५॥

ूतािदना े पमािदूोरं कथयित। तऽ
ोकन

अव ू 
काकािायने पवऽोरऽ च सः। एतं

भवित ूतलोहिपडऽििितवत ्
परिवयोरवानिमित
ु इित
पमोरं किथत।ं जडिवषय े परावानकारण ं कत
े े किथत।ं
ूो षूोरं तादाादवित

--------------------------------------------

p. 729) ु
मा ु जीवा न कदाािवभयः
ू  ु कतन।

न वापाः ु े कमशषतः॥
ू  सवि बः ृ े ५७॥

ु ु े मधिािदिवमहम।
मििकापमिव ू ्

ु  े
जीवािदपतो बििवशषयित तरम॥् ५८॥

ू ेे
भमरवाट ु
ु ं ान ं कतित ् ु ं सदा।
सिर
जलाोऽ चाऽ ािितः सदा॥ ५९॥
--------------------------------------------

कालपरयोरोावान ं कथिमित ूो समूोरं



तादाादवे वनिमित किथतिमित॥ ५६॥
ु इािदना तरिमने
मा

ोकयनामनवमूयोरं कथयित। तऽ जीवा जवः।
ु ू  ु िदादािवभयासिरथः।
े आिवभयः
तरवधारण। ू ु ु
 कतन

हतोिरित ू  जीवाः इित यावत।् बः
े अपवाः
शषः। ु े क
ृ ं
अथाूितपििरित यावत।् अशषतः
े 
जािदतविमित यावत।्
ु ु मििकासमानपा
मििकापमिा ु ु
मिा

मधिमृ े शषः।
दािदारोिपतित ू
े मधिािदिवमहं
ू दािदप ं िवमह।ं िवमहं जीवािदपतः
मधिमृ

तजोपतः ु े यावत।् बिः
जपतित ु िचप
ू े े ु उपलििरित यावत।् िवशषयित
भतयोगिवशषष े े
भदयित। तरं
 एतं भवित
ताद ं उपादानपादिमथः।

मधिािधकरण ु
े ारोिपतया मििकया ु
समानिवमहा मिा

ािधकरणाकतधिािदना पात ्
ू ु  े
िवमहकारणभतमििकापाथपिमिवशषयतीव
ू े े ु िचपोपलिपािका बिः
भतयोगिवशषष ु

ािधकरणाकभतसमवायात ्
कीयोपादानाकं

िचपा पम ं िवशषयतीित ् 
े सव
यादतत
ु े किमित॥
बः ृ ५८॥
ू े
भमिरािदना े े ोकयने
सदन

दशमूोरािदकं कथयित। तऽ कतित ्
इाशिवै
भवािदित
यावत।् तऽ भा। ु े अऽ भमिरित
ू ं चः समय। ू े े
शषः।
े चापण
ािितः पण े च िितः। एतं

भवित भामप ं जलं नरं ँयत े विहरिप
 ू
े भामपोिः
प ं जलं कषणाँयत।
ू 
सका े काािदष ु मथनािदना ँयत े

--------------------------------------------

p. 730) वायोः सवऽ सततमवान ं नकधा।



ोम सवगमव ्
 े ात कालताितः
ू सदा॥ ६०॥

े े ु सट
दहष ु ं तषामवान
े ु पधा।

जीवानामागितदह े मातािपऽो ु वीतः॥


 ६१॥

तादा ं सत ं तऽ जृत े सा िचदाना।


तऽ ूारधिवरमारण ं िनिया समम॥् ६२॥

 दहाग
िसाना ं सवदा े े भदो
े न िवत।े
ूागवे त दहािववकानिस
े े े ६३॥
ग॥

--------------------------------------------

े च ँयत।े अनकधा
विहरशनााकारण े े
गािदभदािदित े
शषः।
े े यावत॥् ६०॥
कालताितः कालाकनित
े े े ैकादशूोरं कथयित
 ोकन
दहिािदनाान
। तऽ तषा ू
े ं प भताना े े शषः।
ं पधा तदाकारणित े
े े ु घनप ं भिमः
एतं भवित दहष ू िवप ं जलं
उपमिः ूाणो वायःु सिषरािण
ु नभ इित।
 े ादशूोरं कथयित। तऽ
जीवानािमािदनायन
ु े वीयतः
आगितः ूािः। तरवधारण। ु
 शबशोिणतयोगािदथः।

े शषः।
आरित े एतं भवित मातािपऽोः

शबशोिणतयोगादार ैव दहे े जीव ूाििरित। तादा ं
् ं े यावत।् तऽ दह।
जीवाभाव ं सत ं िदात सगतित े े जृत े
े आना ने ातािदित यावत।्
उपलत।े सा आगितिरित शषः।

एतं भवित मातािपऽोः शबशोिणतसयोगादार
ं े दहे े तऽ
् ु
दहे े नविपा िचत ाताीवाभावमपगता उपलत
इित यावत।् दहे े जीवानामागितः सित॥
े ६१॥

तऽािदिभः अयिमरै ा ु 
 ैतिभः

ोकै ादशूावसानूोािदश

तायूयोरय े े
ं कथयित। तऽ तऽ दह।

ूारिवरमादहिमपलिः ्
ूारकम  तिरमात तदभावात ्


। मरण ं िजवाना ं दहािािूकार इित यावत।् मरण ं िनिया
समिमोरऽ ोके िसानािमनने सः। एतं

भवित अनवि िचप या े े ू
दहषप

--------------------------------------------

p. 731) े े ं स सााना ं साधकाना कालतः।


नतरषा

पािदष ु त ु मासषे ु ष  राकोपकठतः॥ ६४॥


मरण ं सगित ु ु
ापकं सगितटम।्

िस ु पवतो ु दहियमनःिरः॥


ू  मो े े ६५॥

--------------------------------------------

लिपा जीवभावमपगता ु
बििरियारा  ा
विहगता

िव ं यदा िवषयाननभवित ु सा
तदा जामदवा यदा पनः
े िनवा
तिदियो े
ृ दशा ्
तिषयान रित तदा

ावा यदा पनरसौ ृ
दयादिप िनवा
ु ु े तात ्
 ैतप े िवौाित तदा सषित।
परमाथच

िचप बिपतया े ु
दहािदनपलिसाात ्
मरण ं
 जीव
े परमाथतो
िनिया समिमऽ ैताऽमरण
े 
दहूाििनगमनािदूतीितरपा ं पाऽ े चवित
े े िसा कतिनया

भवतीित। भदः ू 
े पवावाया े ूाक ् सकटासमय।
इित शषः। ु े
एवावधारण।े त िस। दहािववकाहानोः
े े े
 ् ग े प ं गत े सित पात कालतो
पिवमशात। ् े
दहाग े
ू 
पवावाया े न िवत इित न
भदो
े े े े
दहािववकाहािववकभावात ् े े एव
दहिवषत

दहािभमानागः े
दहािभमानरिहिमित यावत।् इतरषा
े ं

पामराणा।ं सः दहािभमानागः। े
अ कालत इननोरऽ
सः। सााना ं सकटा
ु े
 
सनािदवासनावलाडिबयाताण
े े ु ं साधकाना ं
दहािववकिवमखाना।
 ु ू ं सा ं अिप
सकटाापलपरमाथपानभा

े ु 
िनःशषापिरमवासनाना। ु े कालतः
चः समय।
 शरीरिवनाशािदित यावत।् एतं भवित पामराणा ं
कालधतः
े े े े एव
सााना ं साधकाना दहािववकाभावाहिवषत

दहािभमानागो ु
भवित। पािदष ु त ु मासषे ु ष  उरायण इित

यावत।् राकोपकठतः शपाराादार


ु ु 
ृ ू  
कपामीपवााितिथिित यावत।् मगित

ु 
ापकिमन े दिणायन े काराादार


शामी ू  
पवााितिथष ु च मरणागित
ु  ापकिमित
ु  े े पवतो
 तिवशष।
किथत।ं िसः ातपरमाथः। ु तने
ू  मः
े ु अ िस िनधन ं दहिवषः।
हतना े े  सवतः
सवदा  दशतः

े शषः।
ूकारतित े तथा यथोरायण े

--------------------------------------------

p. 732) े
यतना  सवतथा।
िनधन ं सवदा 

सगितं ु यतयम॥् ६६॥
वे जीवो


दहव  सदा।
े ूिणना ं सवतः
े समानऽिप
ु े 
बविवप कारण ं िकं वद ूभो॥ ६७॥


भिम े तोयाना ं रसभदवत।
े समानिप े ्
् च किभरव
जायत े ाौयवशात स  े वै॥ ६८॥

यथागतो विपाय ैिरतरैः िचत।्


् ु
नोपलो भवते शमथनापृ
ित ं िवना॥ ६९॥

--------------------------------------------

राकोपकठे काले च वाराणािदष ु ऽष


े े ु
ु ु  े े
े  एवावधारण।े तिवशष
े यथा तथथः।
भृगपतनािदूकारतित
। अय ं िसः॥ ६६॥

दहव े इािदना ोकन ु े 
े ूािणना ं बविवकारण ं
सोपपिकं दवी  ूकारतः इित शषः।
े पृित। तऽ सवतः े ूभो

इतीरसिः॥ ६७॥

भिम े तरं सिनदशन ं कथयित।
इािदना ोकन
् े
तऽ आौयवशात ालिवशषवशात ् 
दाािके
ृ े
ूकितिवशषवशािदित यावत।् एतं भवित भिम
ू े समान े
े े
आौयवशाोयाना ं रसभदवहव े समान े
ृ े ु े ु िव ं जायत इित।
ाौयूकितिवशषवशागणवै
े कन
अनरमाौयिवशषः े जायत इािदशायामाह स च
 े वै तऽ स च आौयिवशष
कमिभरव े जायत इित शषः। 
े कमिभः

कमा े तोयकाय  रसािदिभिरित यावत।् दाािक
 ु
े बिकायिरित

यावत।् एतं भवित तोयाना ं रसािदिभरवे
े ु े कायरव
लिवशषवशाः  े ूकितिवशषो
ृ े भवतीित॥ ६८॥

यथािदिभः ु ु े
पकिमिै िभः ोकै गमखादव

ूा ं िवािदकमिप सिनदशन ं ूितामपिदशित। तऽ
े िवशषमहणात
अगत इित तसामामहण मरण े ्
ु े ु
गरोरिधकािरिवशषमपलयित। े
इतरैः छदना ् े े
ैः। िचत दश
काले चित
े शषः। ु
े शमथनापृ ु े
ितिमऽ शशन
े े
दहािववकात ् ु 
गरोदहािदष ु ताय। मथनापृितशने

िश तपाािदष ु

--------------------------------------------

p. 733) ं
तथाानसूािः सूाितो
ु िवना।
े े ूिता िवतोऽिनशम॥् ७०॥
न कािप भवदषा

ु े
ू ं तोय ं यथा समपलत।
खननागत
ु ं े ं सूा
तथा सससवा ं पकम॥् ७१॥

सरोः े
ु पादसवातः साािपणः।
िवशषः े  सिवमहः॥ ७२॥
े को भवदलभः

ू 
े सोषः पिरपणता।
आिभमसहः

दयाििचता े
रागषािवषयिचता॥ ७३॥

ु  सदा िनयतशीलता।
सलभमगिवं

कतता  ् ७४॥
सता च परिचािनवनम॥

--------------------------------------------


तायोपलयित। ु  ैिरािदना
कािप ूथम े पटले चतिभरा
ू  े यावत।् ूिता ममित
ूोलणसणित े शषः।
े ईर
े यावत।् िवतः हतोः।
ूितित े पकं आान॥
ं ७१॥
सरोिरािदना
ु े ससवाूाप
ोकन ु े िवशषे ं
 यथावदलानाना ं लभः॥
े पृित। अऽ अलभः
दवी 
७२॥
आिभिमािदिभः ूवत े इनै विभः


ोकै रनावता ं े ं
ं सचािरशणानीतरषा

तिािहािदकोपिदशित। तऽ आिभिमािदना ोकन
लणसकम।् तऽ आिभ ं अिभतः पभावः

साभाव इित यावत।् सौय वा। असहः ु
े िवकौितिभरपीित
यावत।् सोषः ानभा
ु ू पिरपणतापतया
ू  े
न ैरपा।

दयाििचता े
रागषयोरनादिचता। अपृथावािदित यावत॥् ७३


सलभिमािदना े लणषम॥् ७४॥
ोकन

--------------------------------------------

p. 734) 
आजवािवलौ ं िवषयानितसिता।
 ू
अदैसमौ ं नागाधाशयाता॥ ७५॥

ृ े
वथालापशि ृ  ्
वथाापारवजनम।

वथािवनोदरािह ं िजिच ैरसितः॥ ७६॥

ु   ु ्
पषाथाथकथनिचाकरणकौतकम।

अयशिराि ु ् ७७॥
ं परलोकानिचनम॥

े ू
दवतापजनोऽवै
भवालापशीलता।

पापाना ं वजन ं पयकरण ु ं सदा॥ ७८॥
े कौतक
परबनिनास ु िवरितवतरािगता।

िनृहमलोलमनापोऽजडाता॥ ७९॥

--------------------------------------------


आजविमािदना े लणष।
ोकन ं तऽ अिवलौ ं
 
अथाथमपारतम।् िवषयानितसिता

े िवषयषे ु रागतः ूविः


शरीररणमाऽमरण ृ िस न
ािदित यावत।् अदैस
 ू ं अिचरिबयं नागाधाशयाता
सौलािदित यावत॥् ७५॥
ृ े
वथािदना ोकन ु ं तऽ वथाशन
े लणचतय। ृ े
ु ु ं िजिच ैः कपटदय ैः॥ ७६॥
ाानपयोिगम।
ु 
पषाथािदना े लणषम।् तऽ
ोकन
ु   ु ं पषाथाथकथन
पषाथाथकथनिचाकरणकौतक ु   ं
ु 
पषाथिचाकरण ु  ु े
ं पषाथकौतकयः। े
अयशिः
े 
यकमयशिः। आि ं शााथिित
 यावत।्

परलोकानिचन ु
ं परपावलोकनगणिचन।
ं आगमाास इित
यावत॥् ७७॥
े े
दवतािदना े लणपक।
ोकन ं तऽ
े ू
दवतापजनोऽवै े
भवालापशीलता दवताना ू
ं पजनालापशीलता

दवताना े मयोजना। पापाना ं
ं वैभवालापशीलता चित
 ु  ं च  च परषा
िनिषकमणामिभचाराकमणा े ं
चािहतानािमित यावत।् पयकरण
ु े  च परषा
े िहतकरण।े

ूािणना ं ससारशिनवथ
ं ृ  े यावत॥् ७८
 पिसथित


परवनािदना े लणषम।् तऽ परवनिनास ु
ोकन
परवनषे ु परिनास ु च॥ ७९॥

--------------------------------------------

p. 735) अगोपन ं भानामभाना गोपनम।्



गिवागमाचारवन  ् ८०॥
ं तवनम॥

ु ्
िसिचािन च ैतािन भवावता ं ीवम।

न भवीतरषा ु ूिषवे ता े ८१॥
ं त॥

ृ ं ण ु वऽह
त े ं यो लावैभवः।
े ं  े ् ८२॥
िनराशषससारमौाानािववकवान॥

े ु
दशकालकलाचारान ् ु
गराजािदकितान।्
् ु ु पजापजनकौतकी॥
पालयन सितमखः ू ू ु ८३॥


दहा ्
ै तथाान ं ापारान कालतः णात।्
ु 
पिततािचाालान ् ् ८४॥
चयितीन॥


ियाणा  कतािन
साम कािण ृ च।
ु ु िवमृशिरमदशभानः॥
मम े े ु ८५॥

--------------------------------------------

े लणसक।
अगोपनिमािदना ोकन ं तऽ अगोपन ं
आगमादीनािमित यावत।् गोपन ं ूावदागमादीना।ं

गिवागमाचारवन ु 
ं गरोिवाया आगमानामाचाराणा
ं ८०॥
वन॥

एतािन ूोािन सचािरशणािन। ु  े े
तिवशष।

एवावधारण।े तान आानवतः। त े आानरिहताः॥ ८१॥

तिदािदिभः सदै 
नविभः ोकै राानवता ं

समाचारबममपिदशित। ृ ं आानवता ं क।
तऽ त ृ ं
े ं  े
िनराशषससारमौाानािववकवान ् े ं
िनराशषससारवान ्

े 
। िनराशषमौवान।् िनराशषाानवान।
े ्
े े
िनराशषािववकवान।् इित मयोजना। अतििः
ं ु ससारः।


अतिदिभमानो मौ। तितिरान।
ु ं
 े
तिमशहािनरिववकः। े ु
दशकालकलाचारािनऽ े
दशाचारः
ु ु
कालाचारोऽवानगणाचारः ु
कलाचारािनित यावत।्

गराजािदकितान।् गराजादीऽािदशः
ु ूथम े पटले गु ं
तदमतः इािदना ोकन ू
े ूोपिवषयः। राजादीऽािदशः

तमानपषिवषयः। े
दहा ै भावत इित यावत।् अऽ

--------------------------------------------

p. 736) वथा े ू
ृ न कालं गमयतीापवादतः।
ेे ू
गमयवतापजाजपयोगवािदना॥ ८६॥

ु कपालापकथाोऽागमिवलोकन
गरोः ृ ैः।

गमयदिनश ् ् ८७॥
ं कालं न वदते परषणम॥

े ु ्
ु ूणमम।
ू े च परो े च वीत
तणु ैपािध
ृ ु ै
ैः पय  सतः॥ ८८॥

ु  ैः।
रागलोभमदबोध पापप ैशवजन
सोषाचारिनमशािानािदिभथा॥ ८९॥


िमताहारो िमतालापो िविवसमविता।
ु कमावता
िनािचा ाशिः ृ ं सदा॥ ९०॥

--------------------------------------------


ितीयााना ं पदानामरऽ ोके िवमृशिदननायः।
े े अान ्
् ु ु
ापारान ाानपयािनित यावत।् कालतः णात पिततान
् ्

ु 
विचाालान ् ु िच ैः राजािदिभरिप लान
बिभः  ्

कालतः णात पिततान ् ु
पषादीिनित यावत।् अशभानः


अशभभावान।् तीापवादत
ू ू
इऽ तशो
 ू ू
िनिवतसजीवतिवषयः। ीश ु

धपीितिरिवषयः। े
ापशः ूातरिवषयः।
वादशो जिवतडािदिवषयः। वािदना इऽािदशः

ूदिणनमारािदिवषयः। गरोः

कपालापकथाोऽागमिवलोकन ु कपायाः
ैः गरोः ृ ु
गरोरालापाना ंच
ु कथािभः गरोः
गरोः ु ोऽ ैः गरोलागमिवलोकन
ु  ै। तणु ैः
् े चोरोके च तृतीयााना ं पदाना ं
ु ु ैः। अिन ोक
गगण
ु े े
वीतननायः। तपािध
ृ ु ृ
ैः गकपािध ैः। तणु ैिरािद
तृतीयाषे ु िऽष ु चानरोके तृतीयायोः पदयोः च
ु  तऽ सतः सने
गरोिराहा।
 े े े यावत।् ानािदिभिरऽािदशो
वानःकणामकपणित
दानािदिवषयः। िनािचा षोडशिनाना ं पिचा।
ु वानःकायाना ं शििरित
ाशिः ु यावत॥् ९०॥

--------------------------------------------

p. 737) ू
पवादशा म े का
ृ यथािविध।
ु ् ९१॥
े लिलता ं पृतो गन॥
योिन ं ततो दव

 ु
पायोरायधाौ कोणषे ु पिरतः बमात।्
े 
कामािदकाऽ 
तिहादशिप॥ ९२॥

े े वा।
ादशाा यजिािवािभरव
तामिवािभवा  ताः पजयत ् ् ९३॥
ू े साघकनम॥

साऽय ं षिस े
ं ं जपिनिवया।
् ृ ं भव
नात क े िनन ैिमिकािदकम॥् ९४॥
--------------------------------------------

ू े ू
पवािदिभरभिद ःै षिः ोकै ः आवता ं

जीवाना ू ु
ं लिलतापजाबममपिदशित। तऽ

पवादशाॐ ं
एकोनिवशपटलूोादशाॐ म े
 ृ
सवमवम ू
े अनािधकमानिमित यावत।् योिन ं
ु े  े पृतः योनःे
ं ततः योनम।
ािभमखामिऽकोण।
े ृ े े गन
ूामखावरखयोरराल। ् े े यावत।् पायोः
ु दवीपतयित 
े ृ े ु
े आयधाौ
पारखायवरखारालय।
ू े े यावत।् कोणषे ु मयोनरमािदष
पजापटलोवाािदूाितलोनित े ु

िऽकोणष। ्
े ु पिरतः बमात ूदिणबमात।् कामािदकाः
े 

कामर े
भगमािलन वळर 
च। तिहादशस ु अॐिित

यावत।् अाः कामरीभगमािलनीवळरीितिराः।
े े
तिािवािभः तृतीयपटलूोािभिरित यावत।् एवावधारण।े वा
िवक।े तामिवािभः एकोनिवशपटल
ं े ूोािभिरित यावत।् ताः

िनाः। एतं भवित एकोनिवशपटलूोिवधानन

ादशाॐचबं िविल तवम
ृ ु ं
े ािभमख
े ं िऽकोण ं िविल त े लिलता ं त े
समिऽरख
े ृ े
िऽकोणूामखावरखाराल े नाथशीः
े ृ े
तभयपारखायवरखारालय े
े 
वााूादियने हतीमयोनरमािदष
े ु िऽष ु कोणषे ु

े े
कामरीभगमािलनीवळरी  े ु अा
तिहादशाॐष

ादश िना ूादियने तिािवािभनामिवािभवा 

यजिदित। त आवतः। िनन ैिमिकािदकिमऽािदशः
कािवषयः। त े ादशाॐ म।े नवयोिन ं

--------------------------------------------

p. 738) त े नवयोिन ं वा िवधायाऽशििभः।


पजयत ्
ू े ूावभयूकारादकयोगतः॥
े ९५॥

यावीव ं िविधषे गिदतः िसय े सदा।



 ं यनासौ
िसानामिप सवषा ू ् ९६॥
ावानभत॥


सममत े किथत ं परमिर।

ु े ९७॥
 भावावयोरैमत॥
यरामशतो

े ु नाभाय कदाचन।
तामत
े ९८॥
नािशाय न दाय ूानयशीिलन॥
नायाचत े नािकाय न  ाय न मािनन।े
े े ९९॥
न पापाय न िवाय नादाय च भिदन॥

--------------------------------------------

पदशपटले ूोकािमित शषः।


े वा िवक।े अऽशििभः सहित

शषः। ्
े ूावत अमाूादियन
े उभयूकारादकयोगतः

ादशाॐम े कवल
े ं योिन ं नवयोिन ं वा िलखिदित
े यावत।् िसय े
े शषः।
आानित े सवषा
 ं आानिसाना ं
ौीिवािसानािमित यावत।् योगिसानामाािसानािमित यावत।्
े असौ िसषे ु चततमः।
यने िवधानन। ु  ावान ्
पानवान॥् ९६॥
 े
 इिै िभः ोकै ाथविदनः
समिमािदिभभिदन

फलं तदान े सदानभत 
वजनीय

ऽयोदशदोषाोिदशित। े
तऽ परमरीित े ु
दवीसिः।
 भावः ताथिवद
यरामशतो े आवयोरैमतु े
 इित शषः।

िशवशोरभदपो ु उत।े
भवित। तने तानभाव
ु  दाय िमाचाराय।
े कदाचन आपपीथः।
तरवधारण।
े यावत।् नायाचत े
ूछानयशीिलन े ूाय अनयशीिलन े चित
े यावत।् िवाय अथाथिमित
नािकाय चित   यावत।् अदाय जडाय।
े े िधाभावशीलाय॥ ९९॥
भिदन

--------------------------------------------

p. 739) ्
े सकल
यमतत ं िनािवा ु षोडश।
ं ृ िविधवजत े स मदशकः॥
शा सग ं १००॥

िशवतमयी ाििरित सक ् समीिरता।


् ृ
अा िनफालनाि े तं ासात कतम॥् १०१॥

इित षोडशिनातषे ु ौीकािदमत े तराज े ाकथन ं नाम



षिशत ्
पटलम ् ् म॥् ॐतत॥्
ू  परामृ
पिरपणम
॥ ३६॥ ॐतत॥्

--------------------------------------------


े यथािविध ूाताथवतः
यिमािदना ोकन

फलमपिदशित। ्
तऽ िविधवत िनन ् भजनपरः।
ैिमिकािदूोबमात स

मदशकः िचप ईर इित यावत॥् १००॥
इित षोडशिनातषे ु ौीकािदमता पिरपण
ू  त

ूपसारिसहराजूकाशािभधानन ु
े सभगाननाथन

िवरिचताया ं मनोरमााया ं ााया ं
े े
दवतादिशकिशूपादीना 
ं परमाथपूकाशनपरं

षिशटल ू  परामृम॥् ३६॥ ॐ तत॥्
ं पिरपण


मसः ं े पटले याः
- षिशश े िशवतमयऽऽ
े च।

असषि ाामाः शतऽयम॥् २६७॥
त े ूकरणाऽ ौीमािदमताय।े
े ं
शताना ं नवकं किऽशता च समितम॥् ९३१॥

--------------------------------------------

p. 740) ु ू ु  े 
भिभमानमाधयभायगिसिगाः।
् ु े ं
ं सरौीिरकिवशरसया॥
ससत ं

२२७७७३९७९९३१४१९५०५४६४।

यािण ःु कािदमत े त े ूोािन तऽ त।ु



दिणापथपयौघपिरणामायोदिधः॥
कोयायनािन आिदवणितािन च।
ू ौीकािदमत े त े ाानसया॥
सय ं

सहॐाणा ं ादशकं नू ं पाशतिरतम।


े ्
ु ौीकठशो
काँमीरराज गः े िजँोः॥

कदािचदागतो िु ं रामसते ं ु लीलया।


ु ृ ू
तने ैवानगहीतोभ े माग  निसहराट॥
ृ ं ्


मायधीतवाािाना ं तषे ु िनिमता।


ाा मनोरमािभा तने कािदमत त॥

ु े ािवशपटलाविध।
शभगाननाथन ं
 े
तदायाविशाना ं पटलाना ं िविनमम॥

ु
चतशाना े
ं तिः ूकाशानदिशकः।
ु ाा ं ूाक ् सदायतः॥
ता ं सरवराभृ

समाा चये ं तराजटीका मनोरमा॥ ॐ॥

You might also like