You are on page 1of 9

देव पूजा िव￸ध Part-1 व तवाचन, गणेश पूजन

sanskritbhasi.blogspot.com/2014/03/part-1.html

इस लॉग म सभी कार की पूजा को कराने की िविध दी गयी है । ले ख के अं त म अपनी िति या अव य िलख

इस करण म प चाङ् ग पूजा िविध दी गई है । ायः येक सं कार ,

वतो ापन, हवन आिद य य ािद म प चाङ् ग पूजन का िवधान है । षोडशोपचार या प चोपचार अचन का म सामा यतः चिलत है । अतः
त सबं धी मं दे िदये गये ह। पु षसू त के षोडश मं और दसू त के नम ते द. आिद षोडश मं से भी सभी दे व पूजन म अचन करने की
सामा य िविध है ।
यात य है िक पूजन के इस करण के अ यास से संक प िवशे ष का पिरवतन करके िविवध पूजा के आयोजन सामा य प से कराये जा
सकते ह। येक पूजारं भ के पूव िन नां िकत आचार-अव य करने चािहये -आ मशु ि ,

आसन शु ि , पिव धारण, पृ वी पूजन, संक प, दीप पूजन, शं ख पूजन, घं टा पूजन और वि तवाचन त प चात् ही दे व पूजन ार भ करना
चािहए।
ू म शु व धारण करके यजमान पूजा के िलए म डप म आये । दि ण ओर प नी को गं िथब धन करके बै ठाया जाय।
शु भ मूहत
यथासं भव शु वे त व धारण करना उ म होता है । तदन तर आ म शु ि के िलए आचमन कर।

ॐ केशवाय नमः, ॐ नारायणाय नमः, ॐ माधवाय नमः। तीन बार आचमन कर आगे िदये मं पढ़कर हाथ धो ल। ॐ िव णवे नमः।।
पु नः बाय हाथ म जल ले कर दािहने हाथ से अपने ऊपर और पूजा सामगी पर िन न लोक पढ़ते हुए िछड़क।
ॐ अपिव ः पिव ो वा सवाव थां गतोऽिप वा।

यः मरे त् पु डरीका ं स बा ा य तरः शु िचः।।

ॐ पु डरीका ः पु नातु , ॐ पु डरीका ः पु नातु ॐ पु डरीका ः पु नातु ।


आसन शु ि -नीचे िलखा मं पढ़कर आसन पर जल िछड़के-
ॐ पृ ि व! वया धृ ता लोका दे िव ! वं िव णु ना धृ ता।

वं च धारय मां दे िव ! पिव ां कु चासनम्।।


िशखाब धन-
ॐ मान तोके तनये मानऽआयु िष मानो गोषु मानोऽअ वे षुरीिरषः। मानो वीरान् दभािमनो वधीहिव म तः सदिम वा हवामहे ।
ॐ िचदिू पिण महामाये िद यते जः समि वते ।
ित ठ दे िव िशखाब े ते जोवृ ि ं कु व मे ।।

कुश धारण- अधोिलिखत मं से बाय हाथ म तीन कुश तथा दािहने हाथ म दो कुश धारण कर।
ॐ पिव ो थो वै ण यौ सिवतु वः सवऽउ पु ना यि छदे ण पिव े ण सूय य रि मिभः। त य ते पिव पते पिव पूत य
य कामः पु ने त छकेयम्।
पु नः दाय हाथ को पृ वी पर उलटा रखकर ॐपृिथ यै नमः इससे भूिम की प चोपचार पूजा का आसन शु ि कर।
पु नः बा ण यजमान के ललाट पर कुंकुम ितलक कर।

यजमान ितलक
ॐ आिद या वसवो दा िव वे देवा म द्गणाः।

ितलक ते य छ तु धमकामाथिस ये ।
उसके बाद यजमान आचाय एवं अ य ऋि वज के साथ हाथ म पु पा त ले कर व ययन पढ़े ।

ॐ आ नो भदाः तवो य तु िव वतोऽद धासोऽ परीतास उिद्भदः।


दे वा नो यथा सदिमद् वृ धे अस न ायु वो रि तारो िदवे िदवे ।।
दे वानां भदा सु मितर्ऋजूयतां दे वाना ◌ँ राितरिभ नो िनवतताम्।
दे वाना ◌ँ स यमु पसे िदमा वयं दे वा न आयु ः ितर तु जीवसे ।।
ता पूवया िनिवदा हम ू हे वयं भगं िम ामिदितं द मि धम्।
अयमणं व ण ◌ँ सोममि वना सर वती नः सु भगा मय करत्।।
त नो वातो मयोभु वातु भेषजं त माता पृिथवी ति पता ौः।
तद् गावाणः सोमसु तो मयोभु व तदि वना शृ णुतं िध या यु वम्।।
तमीशानं जगत त थु ष पितं िधयि ज वमवसे हम ू हे वयम्।
पूषा नो यथा वे दसामसद् वृ धे रि ता पायु रद धः व तये ।।
वि त न इ दो वृ वाः वि त नः पूषा िव ववे दाः।
वि त न ता यो अिर टने िमः वि त नो बृ ह पितदधातु ।।
पृ षद वा म तः पृ ि नमातरः शु भं यावानो िवदथे षु ज मयः।

1/9
अि निज ा मनवः सूरच सो िव वे नो दे वा अवसागमि नह।।
भदं कणिभः शृ णुयाम दे वा भदं प ये मा िभयज ाः।
ि थरै रङ् गै तु टु वा ◌ँ स तनु िभ यशे मिह दे विहतं यदायु ः।।
शतिम नु शरदो अि त दे वा य ा न च ा जरसं तनूनाम्।
पु सो य ा िपतरो भवि त मा नो म या रीिरषतायु ग तोः।।
अिदित ौरिदितर तिर मिदितमाता स िपता स पु ः।
िव वे दे वा अिदितः प चजना अिदितजातमिदितजिन वम्।।
ॐ ौः शाि तर तिर Ủ शाि तः पृ िथवी शाि तरापः शाि तरोषधयः शाि त वन पतयः शाि तिव वे देवाः शाि तब शाि तः सवं
Ü शाि तः शाि तरे व शाि तः सामा शाि तरे िध।।
यतो यतः समीहसे ततो नोऽअभयं कु ।

शं नः कु जा योऽभयं नः पशु यः।। सु शाि तभवतु ।।

हाथ म िलए पु प और अ त को गणे श एवं गौरी पर चढ़ा द। पु नः हाथ म पु प अ त आिद ले कर मं गल लोक पढ़े ।

ीम महागणािधपतये नमः। ल मीनारायणा यां नमः। उमामहे वरा यां नमः। वाणीिहर यगभा यां नमः। शचीपु र दरा यां नमः।
मातािपतृचरणकमले यो नमः। इ टदे वता यो नमः। कुलदे वता यो नमः। गामदे वता यो नमः। वा तु दे वता यो नमः। थानदे वता यो नमः।
सव यो दे वे यो नमः। सव यो बा णे यो नमः।
िव वेशं माधवं ढु ि ढं द डपािणं च भै रवम् ।
व दे काशीं गु हां गङ् गां भवानीं मिणकिणकाम् ।। 1।।
व तु ड ! महाकाय ! कोिटसूयसम भ ! ।
िनिव नं कु मे दे व ! सवकायषु सवदा ।। 2।।
सु मुख चै कद त च किपलो गजकणकः ।
ल बोदर च िवकटो िव ननाशो िवनायकः ।। 3।।
धूमकेतु गणा य ो भालच दो गजाननः ।
ादशै तािन नामािन यः पठे छृणुयादिप ।। 4।।
िव ार भे िववाहे च वे शे िनगमे तथा ।
सङ् गामे सङ् कटे चै व िव न त य न जायते ।। 5।।
शु ला बरधरं दे वं शिशवणं चतु भु जम् ।
स नवदनं यायेत् सविव नोपशा तये ।। 6।।
अभीि सताथ-िस यथं पूिजतो यः सु राऽसु रैः ।
सविव नहर त मै गणािधपतये नमः ।। 7।।
सवमङ् गलमाङ् ग ये िशवे सवाथसािधके ! ।
शर ये य बके गौिर नारायिण ! नमोऽ तु ते ।। 8।।
सवदा सवकायषु नाि त ते षाममङ् गलम् ।
ये षां िद थो भगवान् मङ् गलायतनो हिरः ।। 9।।
तदे व ल नं सु िदनं तदे व ताराबलं च दबलं तदे व ।
िव ावलं दै वबलं तदे व ल मीपते ते ऽिङ् घयु गं मरािम।। 10।।
लाभ ते षां जय ते षां कुत ते षां पराजयः ।
येषािम दीवर यामो दय थो जनादनः ।। 11।।
य योगे वरः कृ णो य पाथो धनु धरः ।
त ीिवजयो भूित वा नीितमितमम ।।12।।
अन याि च तय तो मां ये जनाः पयु पासते ।
ते षां िन यािभयु तानां योग े मं वहा यहम् ।। 13।।
मृतेः सकलक याणं भाजनं य जायते ।
पु षं तमजं िन यं बजािम शरणं हिरम् ।। 14।।
सव वार भकायषु यि भु वने वराः ।
दे वा िदश तु नः िसि ं ब े शानजनादनाः ।। 15।।
हाथ म िलये अ त-पु प को गणे शाि बका पर चढ़ा द।

संक प
दािहने हाथ म जल, अ त, पु प और द य ले कर सं क प करे ।
ॐ िव णु िव णु िव णु ः ॐ वि त ीम मु क दसि चदान द या या वतमान या ब णो ि तीये पराध एकप चाश मे वष थममासे
थमप े थमिदवसे ाि ं श क पानां म ये अ टमे ी वे तबाराहक पे वाय भु वािदम वतराणां म ये स तमे वै व वतम व तरे कृत- ोता-
ापर- किलसं ानां चतु यु गानां म ये वतमाने अ टािवंशिततमे किलयु गे त थमचरणे तथा प चाश कोिटयोजनिव तीण-
भूम डला तगतस त ीपम यवितिन ज बू ीपे त ािप ीगङ् गािदसिरिद्भः पािवते परम-पिव े भारतवष आयावता तगतकाशी-कु े -पु कर-
यागािद-नाना-तीथयु त कमभूमौ म यरे खाया म ये अमु क िद भागे अमु क े े ब ावतादमु किद भागा- वि थते ऽमु कजनपदे
त जनपदा तगते अमु कगामे ीगङ् गायमु नयोरमु किद भागे ीनमदाया अमु क दे शे दे वबा ाणानां सि नधौ ीम नृ पितवीरिव मािद य-
समयतोऽमु क सं यापिरिमते वतमानव सरे भवािदषि ठस व सराणां म ये अमु कनाम स व सरे ,
2/9
अमु कायने , अमु कगोले , अमु कऋतौ, अमु कमासे , अमु कप े , अमु कितथौ, अमु कवासरे , यथांशकल नमु हत ू न ायोगकरणाि वत.अमु करािशि थते
ीसूय, अमु करािशि थते च दे , अमु करािश थे दे वगु रौ, शे षेषु गहे षु यथायथारािश थानि थते षु , स सु एवं गहगु णिविश टे ऽि म शु भ णे
अमु कगो ोऽमु कश मा वमा-गु त-दास सप नीकोऽहं

का य कम के िलए आगे यह सं क प पढ़

ीअमु कदे वता ी यथम् अमु ककामनया बा ण ारा कृत यामु कम पु र चरण य सङ् गतािस îथ- ममु कसं यया पिरिमतजपदशांश-होम-
त शांशतपण-त शां श-बा ण-भोजन पं कम किर ये।

अथवा –
ममा मनः ु ित मृितपु राणो तफल ा यथं सकुटु ब य सपिरवार य ि पदचतु पदसिहत य सवािर टिनरसनाथं सवदा शु भफल ाि तमनोिभ-
लिषतिसि पूवकम् अमु कदे वता ी यथं होमकमाहं किर ये ।

नवरा ी म दुगा पूजन / अनु ठान तथा स तशती पाठ के िलए आव यकतानु सार यह सं क प कर / कराय।

ममे ह ज मिन दुगा ीित ारा सवपाप यपूवक-दीघायु िवपु लधन-पु पौ ा वि छ न-स तितवृ ि -ि थरल मी-कीितलाभ-श ु पराजय-
सदभी ट- मु खचतु िवध-पु षाथिस यथं सं व सरसु ख ाि तकामः नवरा े ितपिद िविहतं कलश थापनं दुगापूजां कुमारीपूजािदकम किर ये ।

अ त सिहत जल भूिम पर छोड़।


पुनः जल आिद लेकर- तदङ् ग वे न िनिव नतािस îथं ीगणप यािदपूजनम् आचायािदवरण च किर ये । त ादौ दीपशं खघ टा चनं च किर ये

इस सं क प को पढ़े ।

इसके बाद कमपा म थोड़ा गं गाजल छोड़कर ग धा त , पु प से पूजा कर ाथना कर।


ॐ गङ् गे च यमु ने चै व गोदाविर! सर वित!।

न मदे ! िस धु कावे िर! जले ऽि मन् सि निधं कु ।।

अि मन् कलशे सवािण तीथा यावाहयािम नम करोिम।

कमपा का पूजन करके उसके जल से सभी पूजा व तु ओं को सींचे।


घृ तदीप-( योित) पूजन-
वि दै व याय दीपपा ाय नमः- इस मं से पा की पूजा कर ईशान िदशा म घी का दीपक जलाय। इसे अ त के ऊपर रखकर ॐ
अि न योित योितरि नः वाहा सूयो योित योितः सूयः वाहा । अि न व चो योित व चः वाहा सूयो वचो योित व चः वाहा
।। योितः सू यः सू यो योितः वाहा।

भो दीप दे व प वं कमसा ी िव नकृत्।

याव पूजासमाि तः या ावद ि थरो भव।।

ॐ भूभुवः वः दीप थदे वतायै नमः आवाहयािम सवोपचाराथ ग धा तपु पािण समपयािम नम करोिम।
शं खपूजन
शं ख को च दन से ले पकर दे वता के वायीं ओर पु प पर रखकर

ॐ शं खं च दाकदै व यं व णं चािधदै वतम्।

पृ ठे जापितं िव ादगे गङ् गासर वती।।

ै लो ये यािन तीथािन वासु देव य चा या।

शं खे ित ठि त वै िन यं त मा छं खं पूजये त।् ।

वं पु रा सागरो प नो िव णु ना िवधृ तः करे ।

निमतः सवदे वै च पा चज य! नमोऽ तु ते ।।

पा चज याय िवद्महे पावमानाय धीमिह त नः शं खः चोदयात्। ॐ भूभवः वः शं ख थदे वतायै नमः शं ख थदे वतामावाहयािम सवोपचाराथ
ग धपु पािण समपयािम नम करोिम। शं ख मु दा कर।
घ टा पूजन-ॐ सववा मयीघ टायै नमः,
आगमाथ तु दे वानां गमनाथ तु र साम्।

कु घ टे वरं नादं दे वता थानसि नधौ।।

ॐ भूभुवः वः घ टा थाय ग डाय नमः ग डमावाहयािम सवोपचाराथ ग धा तपु पािण समपयािम। ग डमु दा िदखाकर घ टा बजाऐं। दीपक

3/9
के दािहनी ओर थािपत कर द। ॐ ग धवदै व याय धूपपा ाय नमः इस कार धूपपा की पूजा कर थापना कर द।

गणेश गौरी पूजन

हाथ म अ त ले कर-भगवान् गणे श का यान-


गजाननं भूतगणािदसेिवतं किप थज बूफलचा भ णम्।
उमासु तं शोकिवनाशकारकं नमािम िव ने वरपादपङ् कजम्।।

वे ताङ् गं वे तव ं िसतकुसु मगणै ः पूिजतं वे तग धै ः

ीरा धौ र नदीपै ः सु रत िवमले र निसंहासन थम्।

दोिभः पाशाङ् कुशे टाभयधृितिवशदं चदमौिलं ि ने ं

याये छां यथमीशं गणपितममलं ीसमे तं स नम्॥

गौरी का यान -
नमो दे यै महादे यै िशवायै सततं नमः।
नमः कृ यै भदायै िनयताः णताः म ताम्।।

ी गणे शाि बका यां नमः, यानं समपयािम।


गणे श का आवाहन-
हाथ म अ त ले कर ॐ गणानां वा गणपित ◌ँ हवामहे ि याणां वा ि यपित ◌ँ हवामहे िनधीनां वा िनिधपित ◌ँ हवामहे वसो मम। आहमजािन
गभधमा वमजािस गभधम्।।
ए े िह हे र ब महे शपु ! सम तिव नौघिवनाशद !।
माङ् ग यपूजा थम धान गृ हाण पूजां भगवन् ! नम ते ।।

ॐ भूभुवः वः िसि बु ि सिहताय गणपतये नमः , गणपितमावाहयािम, थापयािम, पूजयािम च।


हाथ के अ त को गणे श जी पर चढ़ा द। पु नः अ त ले कर गणे शजी की दािहनी ओर गौरी जी का आवाहन कर।
गौरी का आवाहन -
ॐ अ बे अि बकेऽ बािलके न मा नयित क चन।

सस य वकः सु भिदकां का पीलवािसनीम्।।


हे मािदतनयां दे वीं वरदां शङ् करि याम्।

ल बोदर य जननीं गौरीमावाहया यहम्।।

ॐभूभुवः वः गौय नमः, गौरीमावाहयािम, थापयािम,


पूजयािम च।
ित ठा-
ॐ मनो जूितजु षतामा य य बृ ह पितय िममं तनो विर टं य ◌ँ सिममं दधातु ।
िव वे दे वास इह मादय तामो 3 ित ठ।।
अ यै ाणाः ित ठ तु अ यै ाणाः र तु च।

अ यै दे व वमचायै मामहे ित च क चन।।


गणे शाि बके ! सु िति ठते वरदे भवे ताम्।
ित ठापूवकम् आसनाथ अ तान् समपयािम गणे शाि बका यां नमः।

(आसन के िलए अ त समिपत करे )।


पा , अ य, आचमनीय, नानीय और पु नराचमनीय हेतु जल
ॐ दे व य वा सिवतु ः सवे ऽि वनोबाहु यां पू णो ह ता याम्।।

एतािन पा ा याचमनीय- नानीयपु नराचमनीयािन समपयािम गणे शाि बका यां नमः।

दु ध नान-ॐ पय: पृिथ यां पय ओषधीषु पयो िद य तिर े पयो धाः पय वतीः। िदशः स तु म म्।।
ू ं सवषां जीवनं परम्।
् त
कामधे नुसमु दभ

पावनं य हे तु च पयः नानाथमिपतम्।।

ॐ भूभुवः वः गणे शाि बका यां नमः , पयः नानं समपयािम।


दिध नान - ॐ दिध ा णो अकािरषं िज णोर व य वािजनः।
सु रिभ नो मु खाकर ण आयू ◌ँ िष तािरषत्।।

4/9
ू ं मधु रा लं शिश भम्।
् त
पयस तु समु दभ

द यानीतं मया दे व! नानाथं ितगृ ताम्।।

ॐ भूभुवः वः गणे शाि बका यां नमः , दिध नानं समपयािम।


(पु नः जल नान कराय।)
घृ त नान - ॐ घृतं िमिम े घृ तम य योिनघृते ि तो घृ त व य धाम।
अनु वधमा वह मादय व वाहाकृतं वृषभ वि ह यम्।।

नवनीतसमु प नं सवसं तोषकारकम्।


घृ तं तु यं दा यािम नानाथं ितगृ ताम्।।

ॐ भूभुवः वः गणे शाि बका यां नमः , घृत नानं समपयािम।


(पु नः जल नान कराय।)
मधु नान -ॐ मधु वाताऽऋतायते मधु रि त िस धवः। मा वीनः
स वोषधीः मधु न तमु तोषसो मधु म पािथव ◌ँ रजः।

मधु ौर तु नः िपता मधु मा नो वन पित मधु माँऽ2 अ तु सूयः मा वीगावो भव तु नः।।


ू ं सु वादु मधु रं मधु ।
् त
पु परे णु समु दभ
तेजः पु ि टकरं िद यं नानाथं ितगृ ताम्।।
ॐ भूभुवः वः गणे शाि बका यां नमः , मधु नानं समपयािम।
(पु नः जल नान कराय।)
शकरा नान - ॐ अपा ◌ँ रसमु यस Ü सूय स त ◌ँ समािहतम्।
अपा Ủ रस य यो रस तं वो गृ ा यु ममु पयामगृ हीतोऽसी दाय वा जु टं गृ ा येष ते योिनिर दाय वा
जु टतमम्।।
इ ु रससमु दभ ू ां शकरां पु ि टदां शु भाम्।
् त
मलापहािरकां िद यां नानाथं ितगृ ताम्।।
ॐ भूभुवः वः गणे शाि बका यां नमः , शकरा नानं समपयािम।
(पु नः जल नान कराय।)
प चामृत नान - ॐ प चन ः सर वतीमिप यि त स ोतसः।
सर वती तु प चधा सोदे शेऽभव सिरत्।।

प चामृतं मयानीतं पयो दिध घृतं मधु ।

शकरया समायु तं नानाथं ितगृ ताम्।।

ॐ भूभुवः वः गणे शाि बका यां नमः , प चामृत नानं समपयािम।


शु ोदक नान-
ॐ शु वालः सवशु वालो मिणवाल तऽआि वनाः ये तः ये ता ोऽ ण ते दाय पशु पतये कणायामा अविल तारौदा
नभो पाः पाज याः।।

गङ् गे च यमु ने चै व गोदाविर सर वित।


नमदे िस धु कावे िर नानाथं ितगृ ताम्।।
ॐ भूभुवः वः गणे शाि बका यां नमः , शु ोक नानं समपयािम।
आचमन - शु ोकदक नाना ते आचमनीयं जलं समपयािम।
( आचमन के िलए जल द।)
व -ॐ यु वा सु वासाः पिरवीत आगात् स उ े यान् भवित जायमानः।
तं धीरासः कवय उ नयि त वा यो 3 मनसा दे वय तः।।
शीतवातो णसं ाणं ल जाया र णं परम्।
दे हालङ् करणं व ामतः शाि तं य छ मे ।।
ॐ भूभुवः वः गणे शाि बका यां नमः , व ां समपयािम।
व ा ते आचमनीयं जलं समपयािम।
व के बाद आचमन के िलए जल दे ।
उपव -ॐ सु जातो योितषा सह शम व थमाऽसद वः।
वासो अ ने िव व प ◌ँ सं यय व िवभावसो।।
य याभावेन शा ो तं कम िकि च न िस यित।
उपव ं य छािम सवकमापकारकम्।।
ॐ भूभुवः वः गणे शाि बका यां नमः , उपव ं समपयािम।
उपव न हो तो र त सू अिपत करे ।
आचमन -उपव के बाद आचमन के िलये जल द।
य ोपवीत -ॐ य ोपवीतं परमं पिव ां जापते य सहजं पु र तात्।
5/9
आयु यम यं ितमु च शु भं य ोपवीतं बलम तु ते जः।।

य ोपवीतमिस य य वा य ोपवीतते नोपन ािम।

नविभ त तु िभयु तं ि गु णं दे वतामयम्।

उपवीतं मया द ं गृ हाण परमे वर !।।

ॐ भूभुवः वः गणे शाि बका यां नमः , य ोपवीतं समपयािम।


आचमन -य ोपवीत के बाद आचमन के िलये जल द।
च दन -ॐ वां ग धवा अखनँ वािम द वां बृ ह पितः।
वामोषधे सोमो राजा िव ान् य मादमु यत।।

ीख डं च दनं िद यं गं धाढ ं सु मनोहरम्।


िवले पनं सु र े ठ ! च दनं ितगृ ताम्।।
ॐ भूभुवः वः गणे शाि बका यां नमः,

च दनानु लेपनं समपयािम।


अ त -ॐ अ नमीमद त व ि या अधूषत।
अ तोषत वभानवो िव ा निव ठया मती योजाि व द ते हरी।।

अ ता च सु र े ठ कुङ् कुमा ताः सु शोिभताः।

मया िनवे िदता भ या गृ हाण परमे वर।।


ॐ भूभुवः वः गणे शाि बका यां नमः,

अ तान् समपयािम।
पु पमाला -ॐ ओषधीः ित मोद वं पु पवतीः सूवरीः।
अ वा इव सिज वरीवी धः पारिय णवः।।

मा यादीिन सु ग धीिन माल यादीिन वै भो।

मया तािन पु पािण पूजाथं ितगृ ताम्।।

ॐ भूभुवः वः गणे शाि बका यां नमः,

पु पमालां समपयािम।
ू ा -ॐ का डा का डा रोह ती प षः प ष पिर।
दव
एवा नो दवू तनु सह े ण शते न च।।

ू ाङ् कुरान् सु हिरतानमृ तान् मङ् गल दान्।


दव

आनीतां तव पूजाथं गृ हाण गणनायक !।।

ॐ भूभुवः वः गणे शाि बका यां नमः , दव ू ाङ् कुरान् समपयािम।


िस दरू -ॐ िस धोिरव ा वने शूघनासो वात िमयः पतयि त य ाः।
घृ त य धारा अ षो न वाजी का ठा िभ द नूिमिभः िप वमानः।।
िस दरू ं शोभनं र तं सौभा यं सु खवधनम्।
शु भदं कामदं चै व िस दरू ं ितगृ ताम्।।
ॐ भूभुवः वः गणे शाि बका यां नमः , िस दरंू समपयािम।
अबीर गु लाल आिद नाना पिरमल द य-
ॐ अिहिरव भोगै ः पयित बाहुं याया हेितं पिरबाधमानः।
ह त नो िव वा वयु नािन िव ान् पु मान् पु मा ◌ँ सं पिर पातु िव वतः।।
अबीरं च गु लालं च हिरदािदसमि वतम्।
नाना पिरमलं द यं गृ हाण परमे वर!।।
ॐ भूभुवः वः गणे शाि बका यां नमः , नानापिरमलद यािण समपयािम।
सु गि धद य-ॐ अिहिरव0 इस पूवो त मं से चढ़ाये
िद यग धसमायु तं महापिरमलाद्भुतम्।
ग धद यिमदं भ या द ं वै पिरगृ ताम्।।
ॐ भूभुवः वः गणे शाि बका यां नमः , सु गि धद यं समपयािम।
धूप- ॐ धूरिस धू व धू व तं धू वतं योऽ मान् धू वित तं धू वयं वयं धू वामः। दे वानामिस वि तम ◌ँ सि नतमं पि तमं जु टतमं
ू मम्।।
दे वहत

6/9
वन पितरसोद्भतू ो ग धाढ ो ग ध उ मः।
आघेयः सवदे वानां धूपोऽयं ितगृ ताम्।।
ॐ भूभुवः वः गणे शाि बका यां नमः , धूपमाघापयािम।
दीप- ॐ अि न योित योितरि नः वाहा सूयो योित योितः सूयः वाहा।
अि नवचो योितवचः वाहा सूयो वचो योितवच वाहा।।
योित सूयः सूयो योितः वाहा।।
सा यं च वितसं यु तं वि ना योिजतं मया।
दीपं गृ हाण दे वेश ौलौ यितिमरापहम्।।

भ या दीपं य छािम दे वाय परमा मने ।


ािह मां िनरयाद् घोराद् दीप योितनमोऽ तु ते ।।
ॐ भूभुवः वः गणे शाि बका यां नमः , दीपं दशयािम।

ह त ालन -‘ॐ षीकेशाय नमः’ कहकर हाथ धो ले ।


नै वे -पु प चढ़ाकर बायीं हाथ से पूिजत घ टा बजाते हए ु ।
ॐ ना या आसीद तिर Ủ शी णो ौः समवतत।
पद् यां भूिमिदशः ो ाँ था लोकाँ 2 अक पयन्।।
ॐ ाणाय वाहा। ॐ अपानाय वाहा। ॐ समानाय वाहा।
ॐ उदानाय वाहा। ॐ यानाय वाहा।
शकराख डखा ािन दिध ीरघृ तािन च।
आहारं भ यभो यं च नै वे ं ितगृ ताम्।।
ॐ भूभुवः वः गणे शाि बका यां नमः , नैवे ं िनवे दयािम।
नै वे ा ते आचमनीयं जलं समपयािम।
ऋतु फल - ॐ याः फिलनीया अफला अपु पा या च पु ि पणीः।
बृ ह पित सूता ता नो मु च व ◌ँ हसः।।
इदं फलं मया दे व थािपतं पु रत तव।
ते न मे सफलावाि तभवे ज मिन ज मिन।।
ॐ भूभुवः वः गणे शाि बका यां नमः , ऋतु फलािन समपयािम।
फला ते आचमनीयं जलं समपयािम। जल अिपत करे । ॐ म ये -म ये पानीयं समपयािम। उ रापोशनं समपयािम ह त ालनं समपयािम
मु ख ालनं समपयािम।
करो तन-ॐ अ ◌ँ शु ना ते अ ◌ँ शु ः पृ यतां प षा प ः।
ग ध ते सोममवतु मदाय रसो अ यु तः।।
च दनं मलयोद्भुतं क तूयािदसमि वतम्।
करो तनकं दे व गृ हाण परमे वर।।
ॐ भूभुवः वः गणे शाि बका यां नमः , करो तनकं च दनं समपयािम।
ता बूल -ॐ य पु षे ण हिवषा दे वा य मत वत।
वस तोऽ यासीदा यं गी म इ मः शर िवः।।
पूगीफलं महि यं नागव लीदलैयुतम्।
एलािदचूणसं यु तं ता बूलं ितगृ ताम्।।
ॐ भूभुवः वः गणे शाि बका यां नमः , मु खवासाथम् एलालवं गपूगीफलसिहतं ता बूलं समपयािम।
(इलायची, ल ग-सु पारी के साथ ता बूल अिपत करे ।)
दि णा-ॐ िहर यगभः समवततागे भूत य जातः पितरे क आसीत्।
स दाधार पृ िथवीं ामु तेमां क मै दे वाय हिवषा िवधे म।।
िहर यगभगभ थं हे मबीजं िवभावसोः।
अन तपु यफलदमतः शाि तं य छ मे ।।
ॐ भूभुवः वः गणे शाि बका यां नमः , कृतायाः पूजायाः साद्गु याथ द यदि णां समपयािम। (द य दि णा समिपत करे ।)
िवशे षा य-तामपा म जल, च दन, अ त, फल, फू ल, दव ू ा और दि णा रखकर अ यपा को हाथ म ले कर िन निलिखत म पढ़◌ः-
ॐ र र गणा य र ौलो यर क।

भ तानामभयं कता ाता भव भवाणवात्।।

ै मातु र कृपािस धो षा मातु रागज भो!।

वरद वं वरं दे िह वाि छतं वाि छताथद।।

गृ हाणा यिममं दे व सवदे वनम कृतम्।

अने न सफला यण फलदोऽ तु सदा मम।

7/9
आरती-ॐ इद ◌ँ हिवः जननं मे अ तु दशवीर ◌ँ सवगण ◌ँ व तये ।
आ मसिन जासिन पशु सिन लोकस यभयसिन।
अि नः जां बहुलां मे करो व नं पयो रे तो अ मासु ध ।।
ॐ आ राि पािथव ◌ँ रजः िपतु र ािय धामिभः।
िदवः सदा ◌ँ िस बृ हती िव ित ठस आ वेषं वतते तमः।।
कदलीगभस भूतं कपूरं तु दीिपतम्।
आराितकमहं कुव प य मे वरदो भव।।
ॐ भूभुवः वः गणे शाि बका यां नमः , अराितकं समपयािम।
(कपूर की आरती कर, आरती के बाद जल िगरा द।)
म पु पां जिल-अं जली म पु प ले कर खड़े हो जाय।
ॐ मालतीमि लकाजाती- शतप ािदसं युताम्।
पु पां िलं गृ हाणे श तव पादयु गािपतम्।।
ॐ य े न य मयज त दे वा तािन धमािण थमा यासन्।
ते ह नाकं मिहमानः सच त य ा पूव सा याः सि त दे वाः।।
नानासु गि धपु पािण यथाकालोद्भवािन च।
पु पा जिलमया द ं गृ हाण परमे वर।।
ॐ भूभुवः वः गणे शाि बका यां नमः , पु पा जिलं समपयािम। (पु पा जिल अिपत करे ।)
दि णा -ॐ ये तीथािन चरि त सृ काह ता िनषिङ् गणः।
ते षा ◌ँ सह योजने ऽव ध वािन त मिस।
यािन कािन च पापािन ज मा तरकृतािन च।
तािन सवािण न य तु दि णपदे पदे ।।
ॐ भूभुवः वः गणे शाि बका यां नमः , दि णां समपयािम।
( दि णा करे ।)
ाथना।।
िव ने वराय वरदाय सु रि याय ल बोदराय सकलाय जगि ताय।
नागाननाय ु ितय िवभूिषताय गौरीसु ताय गणनाथ नमो नम ते ।।
ल बोदर नम तु यं सततं मोदकि य। िनिविव नं कु मे दे व सवकायषु सवदा।।
अनया पूजया िसि -बु ि -सिहतः ीमहागणपितः साङ् गः पिरवारः ीयताम्।। ीिव नराज सादा कत यामु ककमिनिव नसमाि त चा तु ।

8/9
लाग लेखक- जगदान द झा, लखनऊ

इसके आगे की िविध के िलए कलश थापन पर चटका लगाय।

9/9

You might also like