Professional Documents
Culture Documents
Kriminalistika Silogjistike
Kriminalistika Silogjistike
Haris Haliloviq
E DREJTA E ARGUMENTIMIT
NË PROCEDURËN PENALE
- DISPENSË-
Sarajevë, 2009/2010
VËREJTJE HYRËSE
2
I. KRIMINALISTIKA SILOGJISTIKE – NOCIONI DHE LËNDA E SAJ
a ka bazë për lirim nga dënimi, për zbutjen apo ashpërsimin e tij, si dhe për
shqiptimin e sanksioneve tjera;
1
Pavishiq, B.: Modly, D. “Kriminalistika”, Fakulteti Juridik – Universiteti i Rijekës, 1999
2
Ibid.
3
Ibid.
3
II. VERSIONI KRIMINALISTIK – NOCIONI, PËRMBAJTJA, LOGJIKA DHE FORMA 4
Fjala version rrjedh nga gjuha latine versio – rrotullim, xhiro, qarkullim. Kjo nënkupton njërin
prej sqarimeve të mundshme të ndonjë fakti, dukurie apo ngjarjeje individuale. Versioni
kriminalistik është njëri prej supozimeve të shumta të parashtruara i cili në nivelin e
besueshmërisë sqaron lindjen, karakteristikat, lidhjet e ndërsjella dhe marrëdhëniet,
përmbajtjen dhe rëndësinë për çështjen penale të disa rrethanave të ngjarjes penale ose të
vet ngjarjes në tërësi me qëllim të konstatimit të së vërtetës objektive. Përmbajtjen e
versioneve e përbëjnë format e supozuara të lidhjeve dhe shkaqeve të disa ngjarjeve
penale ose fakteve nga ky kompleks. Funksionet e versioneve janë të trefishta, si vijon:
Ato janë mjet specifik për zbulimin e fakteve relevante penale –juridike;
ato janë mjet që shërbejnë për të kaluar nga njohuria e besueshme në përfundime
të besueshme, gjegjësisht nga e mundshmja në të besueshmen;
Çdo version paraqet njohurinë problematike, të pasigurt, por që njëkohësisht është njohuri e
besueshme dhe pikërisht për këtë arsye ai gjithmonë dhe pashmangshëm i lidhur me
versionet tjera. natyra problematike (besueshmëria, paqartësia, mungesa e argumentimit) e
formës, e lidhjeve dhe shkaqeve të disa rrethanave të ngjarjes penale prej të cilave rezulton
shumësia e kuptimeve, mundësitë e ndryshme të interpretimit të tyre, kategorikisht e
përcaktojnë shumësinë apo pluralitetin e versioneve.
4
Vodineliq, V.: “Kriminalistika, zbulimi dhe argumentimi – problemet teorike dhe praktike, kriminalistike dhe
argumentuese”, vëll. I, ligjërata në studimet post-diplomike nga Teoria argumentuese dhe kriminalistike në
Fakultetin për Siguri dhe Vetëmbrojtje Shoqërore – 1983/84 dhe 84/85, Shkup, 1985, fq. 169-177.
5
Vodineliq, V.: “Kriminalistika, zbulimi dhe argumentimi – problemet teorike dhe praktike, kriminalistike dhe
argumentuese”, vëll. I, ligjërata në studimet post-diplomike nga Teoria argumentuese dhe kriminalistike në
Fakultetin për Siguri dhe Vetëmbrojtje Shoqërore – 1983/84 dhe 84/85, Shkup, 1985, fq. 169-177.
6
Ibid, fq, 177-183.
4
Prandaj, sa më pak që ka fakte të njohura dhe sa më tepër që këto fakte janë të
parëndësishme aq më tepër ato hapin mundësi, për çka është edhe e domosdoshme që të
planifikohen po aq shumë edhe versione.
Mendimi logjik është njëri prej bazave themelore të aktivitetit të tërësishëm kriminalistik.
Përfundimi është proces i të menduarit me të cilin nxjerrim një gjykim nga një apo më tepër
gjykime. Prandaj, përfundimi është rrjedhë logjike e gjykimeve sipas një lidhjeje të caktuar
logjike. Gjykimi apo gjykimet nga të cilat nxirret përfundimi i quajmë gjykime paraprake apo
premisa, kurse gjykimi i cili nxirret nga premisa gjykim përfundimtar ose konkludim.
Me rastin e përfundimit vlen rregulli se përfundimi pason premisën më të dobët, dhe më pak
të besueshme. Kështu, nëse gjykimi i parë është apodiktik, kurse i dyti asertorik, atëherë
edhe përfundimi do të jetë asertorik. Shembull i formës logjike të versionit mund të jetë:
Premisa e parë: tymi i barotit dhe thërrmijat tregojnë për të shtënat nga afërsia e
drejtpërdrejt;
7
Vodineliq, V.: Vëllimi i parë, 1985, fq. 184-201.
5
Premisa e dytë: në lëkurën e trupit të vdekur gjenden tymi dhe grimcat e barotit;
1. Analogjia
2. Induksioni dhe
3. Deduksioni
Versioni mund të konsiderohet i vërtetë vetëm atëherë kur atë e vërtetojnë faktet e
çështjes penale, dhe
Argumentimi i drejtpërdrejt i saktësisë së versionit bëhet atëherë kur nga ai nxirren të gjitha
pasojat dhe me besueshmërinë e tyre reale. Shembull:
“B” është shkaktuar nga ana e “A”-së (versioni i parë), “D”-së (versioni i dytë) ose
“H” (versioni i tretë);
Shembulli:
“A” është “B”, ose “C” ose “D”;
Mirëpo, “A” nuk është as “C” as “D”;
Pra, “A” është “B”
6
V. FAKTET, GJENDJA FAKTIKE DHE PROVAT NË PROCEDURËN PENALE
Në procedurën penale sikurse në çdo procedurë tjetër gjyqësore bëhen përpjekje për t’u
vërtetuar faktet ekzistuese. Sipas teorisë procedurale – penale, për këtë procedurë, faktet
specifike të cilat duhet të vërtetohen janë ato fakte të cilat na japin përgjigje në pyetjet si
vijon:
A e ka kryer veprën penale personi kundër të cilit është drejtuar kërkesa penale –
juridike?
Fjala fakt rrjedh nga gjuha latine res facti e cila si nocion ka pa dyshim shumë kuptime,
madje më shumë sesa që përkufizohet në aspektin juridik. Mirëpo, natyrisht ne në rend të
parë na intereson fakti si kategori juridike dhe përkufizimi i tij në kontekstin juridik. Kështu,
në kuptimin e së drejtës procedurale-penale dhe të procedurës penale fakti përkufizohet si
dukuri në realitet apo shfaqje e realitetit në të cilin gjenden kushtet për zbatimin e së drejtës
materiale-penale për zbatimin e sanksionit penal në rastin konkret dhe kushtet e së drejtës
procedurale për zhvillimin e procedurës penale dhe kryerjen e aktiviteteve procedurale.9
8
Shih Sijerqiq, Çolliq, H.: “E drejta e procedurës penale”, Libri II – subjektet procedurale-penale dhe aktivitetet
procedurale-penale, fakulteti juridik – Universiteti i Sarajevës, Sarajevë 2005, fq. 257.
9
Bayer, V. “E drejta procedurale penale – kapituj të zgjedhur”, Libri I, hyrje në teorinë e së drejtës së procedurës
penale, MPB – Republika e Kroacisë, Zagreb, 1995, fq. 165.
10
Shih Grubisha, M. “Gjendja faktike në procedurën penale”, Informatori – Zagreb, 1980, fq. 1-2.
7
Vetëm gjendja faktike kuptohet si një kompleks apo si një grup i fakteve të caktuara të cilat
duhet të vërtetohen në procedurën penale me qëllim të nxjerrjes së vendimit të drejtë,
gjegjësisht si grup i fakteve mbi të cilat drejtpërsëdrejti mbështetet zbatimi i së drejtës
materiale apo formale penale në lëndën e caktuar penale.11
Në procedurën penale nuk është e kontestueshme aspak dhe nuk ka nevojë për njohjen e
fakteve të cilat nuk kanë kurrfarë lidhjeje me kryesin, të dëmtuarin apo në përgjithësi me
rrethanat e ngjarjes penale. Në këtë kuptim, pra, mund të themi se vërtetohen vetëm ato
fakte të cilat kanë rëndësi për procedurën konkrete dhe për konstatimin e së vërtetës e cila
e ka një kualitet të caktuar. Me fjalë tjera vërtetohen vetëm ato fakte të cilat për atë
procedurë relevante kanë rëndësi nga këndvështrimi kognitiv.
Indicet të cilat në të vërtetë janë fakte që vërtetohen me një siguri ose rrethana të
cilat drejtpërsëdrejti tregojnë se ekziston vepra e caktuar penale ose lidhja e afërt
apo e largët midis veprës konkrete dhe ndonjë personi si kryes i saj, gjegjësisht
bashkëpjesëmarrësit apo viktimës, etj.
11
Grubisha, M., 1980, fq. 1 dhe 4.
8
ka kryer veprën penale) dhe paraqitet dyshimi në saktësinë e asaj letre, atëherë
duhet të vërtetohet fakti se a është ajo letër e shkruar nga vet i fajësuari apo është
e falsifikuar, sepse nga ajo varet se a do të merret ajo letër si provë se i fajësuari
ka kryer vepër penale apo jo. Këtu fakti është se a është letra e saktë apo e
falsifikuar si fakt ndihmës, sepse me të vërtetohet saktësia e provës për faktin
relevant juridik (provës e cila është një deklaratë e shkruar e të fajësuarit).12
Sipas kriterit të funksionit të disa fakteve në procedurën penale ato mund të ndahen në
fakte vendimtare dhe fakte tjera të rëndësishme.13
Në këtë kuptim faktet pa të cilat nuk do të mund të nxirrej vendimi në këtë procedurë quhen
fakte vendimtare, për dallim nga të gjitha faktet tjera të rëndësishme të cilat në procedurën
penale mund të vërtetohen por nuk është e domosdoshme, por edhe kur vërtetohen ato na
paraqiten në formë të fakteve të cilat na shërbejnë për vërtetimin e fakteve vendimtare. Në
të vërtetë, të njëjtat vërtetohen vetëm atëherë kur mungojnë provat me ndihmën e të cilave
faktet vendimtare mund të na sjellin deri te vërtetimi dhe në këtë kuptim ato e marrin
funksionin e mjetit të argumentimit, prandaj mu për këtë shkak i quajmë edhe fakte
argumentuese për shkak se funksioni i tyre është i barazuar me funksionin të cilin në
procedurën penale e kanë edhe provat.
1. Faktet të cilat nuk duhet të vërtetohen në procedurën penale janë ato fakte të cilat
janë të dukshme, të qarta, notore, ose fakte të ditura të qarta dhe prezumimet;
2. Faktet të cilat gjykata nuk guxon t’i vërtetojë në procedurën penale, gjegjësisht
faktet me vërtetimin e të cilave do të shkelej parimi i ndalimit (reformatio in peius),
pra faktet me vërtetimin e të cilave do të shkeleshin dispozitat e përjashtimit të
dëshmisë së detyrueshme, etj.
12
Bayer, V., I, 1995, fq. 160-170.
13
Grubisha, M, 1980, fq. 5-7.
9
Faktet të cilat janë të rëndësishme për procedurën penale mund të vërtetohen në katër
mënyra, të cilat janë:
› Perceptimi personal;
› Kur dikush di diçka për faktet nga perceptimi personal dhe atë perceptim e kumton
para organit të procedurës penale (kjo mund të jetë p.sh. i dyshuari ose i
pandehuri);
Për dallim nga perceptimi personal i fakteve me rastin e vërtetimit të tyre në mënyrë të
tërthortë apo me argumentim, organi përkatës ose i autorizuar për vërtetimin e tyre has në
14
Bayer, V., I, 1995, fq. 174.
10
të ashtuquajturit “ndërmjetës”, gjatë vërtetimit të tyre nga besueshmëria varet edhe e
vërteta e përfundimit për ekzistimin apo jo të faktit të caktuar.
Teoria atomistike sipas së cilës secilës provë të prezantuar i jepet edhe vlera e
caktuar argumentuese;
VI. PROVAT
1. Nocioni
Nocioni provë nënkupton çdo bazë e cila flet në dobi të së vërtetës së ndonjë fakti të
rëndësishëm apo procedure.16 Kjo është informatë relevante penale juridike e cila gjendet
tek personat dhe sendet, kurse është marrë sipas rregullave të parapara procedurale dhe
duke shfrytëzuar mjetet e parapara procedurale17
Ky është burim i njohurive për faktin e rëndësishëm i cili në procedurën penale nuk mund të
vërtetohet me perceptim, prandaj organi procedural është vatër idesh për vërtetimin e tyre
nga përmbajtja e dëshmisë së personit, dokumentet apo incizimet teknike me përfundimin
për ekzistimin apo jo të atij fakti.18
Përfundimisht, prova në procedurën penale nuk është gjë tjetër veçse një ndryshim i tillë në
ngjarjen penale dhe reliktet e saj (gjurmët dhe sendet e procedurës penale) e cila tregohet
si relevante në aspektin penal juridik dhe kjo për arsye se është e domosdoshme që në
aspektin procedural të fiksohet mu ai ndryshim e jo ndryshimi i mëvonshëm i cili nuk do të
ketë rëndësi as kuptim dhe nuk mund të shërbejë si provë në procedurën penale.19
15
Damashk, M., 2001, fq. 20.
16
Iliq, M. “E drejta procedurale-penale”, redaktor Dr. Hajrija Sjerçiq-Çolliq, COLPY, Sarajevë, 2011, fq. 144.
17
Modly,D., Korajliq,N. “Fjalor kriminalistik”, QKA, Teshanj, 2002, fq. 86.
18
Krapac, D., 2003, fq. 331.
19
Vodineliq, V, I, 1985, fq. 62.
11
2. Objekti i provës, baza apo arsyeja argumentuese dhe mjeti argumentues
Objekti i provës (lat. thema probandi) – objekti i provës është fakti i cili duhet të
vërtetohet apo argumentohet;
Mjeti argumentues (lat. media probandi) – është burim nga i cili nxirret fakti që do
të shërbejë si bazë argumentuese.
Provat fillestare dhe të rezultuara. Kjo ndarje apo klasifikim mbështetet në atë se a
është fjala për vërtetimin e fakteve në bazë të provave të klasës së parë ose në
bazë të provave të klasës së dytë. Gjegjësisht, a është fjala në esencë për provat
fillestare apo provat e nxjerra. Kështu, me provën fillestare mund të konsiderojmë
dokumentin burimor apo dëshminë e dëshmitarit të drejtpërdrejt, ndërkaq, me
provën e nxjerrë apo të rezultuar nënkuptojmë përshkrimin e dokumentit apo
dëshminë e dëshmitarit sipas dëgjimit.
12
pra, e tillë do të ishte dëshmia e të dyshuarit, gjegjësisht të pandehurit, dëshmia e
dëshmitarit, dëshmia e ekspertit dhe dokumentet dhe incizimet teknike. Ndërkaq,
provat në kuptimin e gjerë të fjalës përfshijnë provat e cekura më parë dhe indicet
apo provat indiciale.21
Provat personale dhe reale. Kjo ndarje apo klasifikim i provave niset nga burimi i
provave. Në këtë kuptim nëse burim i provës është personi atëherë bëhet fjalë për
provën personale, ndërkaq nëse burim i provës është sendi apo objekti atëherë
fjala është për provën reale apo materiale.
Provat e padisë dhe provat e mbrojtjes. Provat ndahen apo klasifikohen në prova
të padisë dhe në prova të arsyetimit. Nëse kihet parasysh se a e vërtetojnë
ekzistimin e fakteve të cilat tregojnë për lidhjen e të dyshuarit gjegjësisht të
pandehurit me veprën me të cilën ngarkohet (nëse bëhet fjalë për veprën penale
dhe i dyshuari apo i pandehuri është kryes i saj, dhe fajtor për veprën e cila i vihet
në barrë) ose vërtetojnë ekzistimin e fakteve të cilat tregojnë për format e cekura
më parë të lidhjeve të dyshuarit apo të fajësuarit me veprën penale e cila i vihet në
barrë.
Provat në kuptimin juridik (provat formale) dhe provat në kuptimin kognitiv (provat
joformale). Kjo ndarje apo klasifikim i provave mbështetet në atë se a iu paraprin
mbledhja me zbatimin e domosdoshëm të normave juridike me ç’rast prezantimi i
tyre është i rregulluar juridikisht ose bëhet fjalë për provat të cilat janë mbledhur pa
zbatuar çfarëdo formalitetesh procedurale (fjala është së drejti për rezultatet e të
ashtuquajturave aktivitete hetimore ose joformale të personave të autorizuar
zyrtar).22 Këto të fundit, pa marrë parasysh se mund të shërbejnë si burime
kognitive për fakte të caktuara (për çka edhe quhen prova kognitive), nuk mund të
shfrytëzohen si prova në procedurën penale në të cilat do të mund të mbështetej
aktgjykimi i gjykatës.
21
Ibid, fq. 332.
22
Bayer, V. , I, 1995, fq. 260.
13
4. Provat në procedurën penale bashkëkohore
2. Dëshmia e dëshmitarit
3. Dëshmia e ekspertit
4. Dokumenti;
5. Forca e argumentimit
Forca argumentuese (lat. nervus probationis) e provës është aftësia e saj që vetvetiu si e
vetme ose së bashku me provat tjera të krijon bindjen te organi i cili i vërteton faktet pa lënë
kurrfarë dyshimi të arsyeshëm, në një shkallë të sigurisë për ekzistimin apo mosekzistimin e
faktit i cili me provën e njëjtë argumentohet.
2. Provat të cilat janë marrë me shkelje të të drejtave dhe lirive themelore të njeriut
dhe duke shkelur esencialisht dispozitat e ligjit të procedurës penale (p.sh. provat
e marra duke shkelur të drejtën në mbrojtje si dhe provat e marra me bastisje të
banesës, lokaleve dhe personave pa urdhrin e gjykatës ose pa prani të personave
të cilët duhet të jenë të pranishëm me rastin e bastisjes); dhe
3. Dëshmitë, të cilat kanë rezultuar nga provat kundërligjore (të ashtuquajturat “frute
të pemës helmuese”) të cilat gjithashtu paraqesin prova kundërligjore.
14
Fjala është këtu në të vërtetë për provat të cilat merren në mënyrë kundërligjore, por që për
to është kuptuar nga provat të cilat janë marrë në mënyrë kundërligjore, (p.sh. me rastin e
bastisjes së banesës, lokalit apo personit pa urdhër të gjykatës, përveç në rastet kur këtë e
lejon ligji, është konfiskuar sendi apo objekti i cili ka shërbyer për kryerjen e veprës penale,
në mënyrën siç e parasheh ligji i procedurës penale). Pa marrë parasysh që objektet me të
cilat është kryer vepra penale janë konfiskuar në përputhje me dispozitat e ligjit të
procedurës penale, pa në mënyrë ligjore, ato nuk do të mund të shfrytëzohen në
procedurën penale dhe në to nuk mund të mbështetet aktgjykimi për shkak se konfiskimit të
tyre ligjor iu ka paraprirë bastisja kundërligjore).
Bastisja është hulumtim material i personave dhe i sendeve e cila ndërmerret me qëllim të
gjetjes së gjurmëve të veprës penale ose sendeve të rëndësishme për procedurën penale
apo me qëllim të kapjes së kryesit të veprës penale.
Llojet e bastisjeve lidhen për objektin e bastisjes dhe janë të kushtëzuara nga rregullat e
veprimit procedural gjatë bastisjes.
b) Bastisja e personave.
15
Bastisja mund të ketë të bëjë me banesën, dhe lokale e hapësira tjera ose sende të
luajtshme të të dyshuarit, gjegjësisht të të pandehurit dhe personave tjerë.
Bastisja mund të ndërmerret jo vetëm ndaj personit ose personave të cilët dyshohen se
kanë kryer vepra penale por edhe ndaj personit ose personave të cilët dyshohet se në
çfarëdo forme ka lidhje me veprën penale, madje edhe ndaj personit i cili është në afri
gjinore me personat tjerë të cilët janë të dyshuar për vepër penale apo qëndrojnë në
marrëdhënie të afërta me ta, gjegjësisht në marrëdhënie të afërta me të pandehurin, pa
marrë parasysh që të tillët nuk janë të pandehur apo edhe janë të liruar nga dëshmia.
Bastisja e personave ka të bëjë si me të dyshuarin ashtu edhe me çdo person tjetër i cili
nuk është kryes i veprës penale, por që besohet se tek ai gjenden sendet dhe gjurmët të
cilat janë të rëndësishme për procedurën penale.
Varësisht prej rregullave të cilat zbatohen gjatë bastisjes, dallojmë këto lloj bastisjesh:
a) Bastisjen e rregullt apo bastisje sipas urdhrit paraprak për bastisje të personit ndaj
të cilit do të kryhet bastisja;
16
Bastisja e sendeve të luajtshme përfshinë edhe bastisjen apo kontrollimin e sistemit
kompjuterik, të sistemit për arkivimin elektronik kompjuterik të të dhënave si dhe aparatet e
telefonisë mobile. Personat të cilat shërbehen me këto pajisje janë të obliguar që t’i ofrojnë
ato, respektivisht t’i dorëzojnë të dhënat e arkivuara dhe të ofrojnë informata të nevojshme
për shfrytëzimin e atyre sistemeve.
Bastisja e personave mund të ndërmerret atëherë kur është e besueshme se personat apo
personi i tillë ka kryer vepër penale apo kur besohet se me bastisje tek ai person mund të
gjenden sendet, objektet apo gjurmët të cilat janë të rëndësishme për procedurën penale.
Bastisja e personave kryhet nga personat e gjinisë së njëjtë.
Urdhrin për bastisje e lëshon gjyqtari apo gjykata sipas kushteve të parapara me dispozitat
ligjore të ligjit përkatës. Urdhrin për bastisje gjykata mund ta japë edhe me kërkesën e
prokurorit ose me kërkesë të personit të autorizuar zyrtar i cili paraprakisht e ka marrë
miratimin nga prokurori. Kërkesa për dhënien e urdhrit për bastisje mund të paraqitet edhe
me shkrim edhe me gojë. Kërkesa me gojë për dhënien e urdhrit për bastisje mund të
ndryshohet atëherë kur ekziston rreziku që çdo shtyrje e bastisjes mund ta shtyjë aktivitetin
dhe rezultatet e tij. Kur paraqitet kërkesa me gojë për dhënien e urdhrit për bastisje, gjykata
apo gjyqtari do të mbajë shënime për rrjedhën e bisedës. Në rastet kur mbahet
procesverbali stenografik apo incizimi i zërit, procesverbali i tillë në afatin prej 24 orësh
duhet të jepet në përshkrim dhe autenticitetin e tij duhet vërtetuar dhe duhet të ruhet së
bashku me procesverbalin origjinal.
Urdhri për bastisje duhet të zbatohet apo ekzekutohet më së voni 15 ditë nga dita e lëshimit
të urdhrit të tillë, dhe pas kryerjes së bastisjes, ai menjëherë duhet t’i kthehet gjykatës.
Urdhri për bastisje mund të zbatohet në cilëndo ditë të javës. Urdhri mund të ekzekutohet
vetëm në periudhat kohore prej orës 06:00 deri në orën 22:00 përveç nëse në atë urdhër
17
nuk është e shënuar në mënyrë eksplicite se bastisja mund të kryhet në cilëndo kohë të
ditës (ditën dhe natën).
Para fillimit të bastisjes personi i autorizuar zyrtar duhet ta informojë personin të cilin duhet
ta bastis për funksionin e tij dhe për arsyet e ardhjes aty si dhe t’ia tregojë urdhrin për
bastisje. Nëse pas këtij prezantimi të personit të autorizuar zyrtar, nuk i mundësohet atij
qasja në bastisje, atëherë mund të përdoret forca në përputhje me dispozitat ligjore.
Me rastin e zbatimit të urdhrit për bastisje me të cilin përcaktohet bastisja e banesës apo e
lokaleve tjera, personi i autorizuar zyrtar nuk është i detyruar ta informojë këdo aty për
funksionin e tij dhe për arsyet e bastisjes, por mund të futet menjëherë në banesë ose
lokalet tjera nëse ato janë të zbrazëta apo personi i autorizuar zyrtar me arsye ato mund t’i
konsiderojë se janë të zbrazëta ose nëse personi i autorizuar zyrtar është i autorizuar me
urdhër në mënyrë eksplicite që të futet në to pa paralajmërim.
Pronari apo shfrytëzuesi i banesës dhe i lokaleve tjera me rastin e bastisjes ftohet që të jetë
i pranishëm gjatë kohës së bastisjes, kurse nëse ai nuk gjendet aty, atëherë ftohet
përfaqësuesi i tij apo dikush nga anëtarët e moshës madhore të familjes së tij, e në
mungesë të tyre mund të ftohet edhe ndonjë fqinj. Nëse personi te i cili duhet bastisur nuk
është i pranishëm, urdhri i lihet në lokalet apo në banesë ku do të kryhet bastisja kurse
bastisja kryhet edhe pa praninë e tij.
Me rastin e kryerjes së bastisjes së lokaleve zyrtare, ftohet eprori i tyre ose udhëheqësi që
të jetë i pranishëm me rastin e bastisjes. Nëse bastisja duhet të kryhet në ndonjë objekt
18
ushtarak, atëherë urdhri me shkrim për bastisje i dorëzohet organit të pushtetit ushtarak i cili
do ta caktojë së paku një person ushtarak që të jetë i pranishëm me rastin e bastisjes.
Në çdo rast të bastisjes së banesës, lokaleve apo personit përpilohet një procesverbal të
cilin e nënshkruan personi i cili është bastisur apo të cilit i janë bastisur lokalet apo banesa
dhe personi i cili detyrimisht ka qenë i pranishëm. Me rastin e kryerjes së bastisjes
konfiskohen përkohësisht vetëm ato sende dhe dokumente të cilat ndërlidhen me qëllimin e
bastisjes. Në procesverbal të bastisjes shënohen në mënyrë të saktë dhe përshkruhen
sendet dhe dokumentet të cilat merren dhe kjo shënohet edhe në vërtetimin për marrjen e
sendeve i cili aty për aty i jepet pronorit të sendeve apo dokumenteve të tilla.
Nëse me rastin e bastisjes së banesës, lokaleve apo personit gjenden sende të cilat nuk
kanë lidhje me veprën penale për të cilën është lëshuar urdhri për bastisje, por që ato
sende tregojnë për ndonjë vepër tjetër penale, atëherë ato shënohen dhe përshkruhen në
procesverbal dhe gjithashtu konfiskohen dhe për to menjëherë jepet një vërtetim. Për këtë
informohet prokurori. Mirëpo, nëse prokurori konstaton se nuk ka bazë që të iniciohet
procedura penale ose nuk ekziston ndonjë bazë tjetër ligjore sipas së cilës do të mund të
konfiskoheshin ato sende, atëherë ato sende apo objekte menjëherë kthehen.
Sendet të cilat janë përdorur me rastin e bastisjes apo kontrollimit të kompjuterit dhe
sistemeve tjera të ngjashme për përpunimin automatik të të dhënave, pas bastisjes apo
kontrollit iu kthehen shfrytëzuesve të tyre, natyrisht nëse nuk janë të nevojshme për
zhvillimin e mëtejmë të procedurës penale. Ndërkaq, të dhënat personale të marra me anë
të bastisjes mund të shfrytëzohen vetëm për qëllime të procedurës penale dhe do të
shlyhen menjëherë posa të kenë përfunduar arsyet për këtë.
19
Pas konfiskimit të përkohshëm të sendeve apo objekteve në bazë të urdhrit për bastisje,
personi i autorizuar zyrtar e shënon në vërtetim dhe e nënshkruan atë duke cekur se cilat
sende apo objekte janë marrë dhe titullin e gjykatës e cila dhënë urdhrin.
Nëse sendi apo objekti është konfiskuar përkohësisht, vërtetimi për konfiskimin e
përkohshëm të sendit duhet t’i jepet personit të cilit iu ka marrë ai send. Ai send apo objekt
është konfiskuar në banesë apo lokal, atëherë vërtetimi i tillë duhet të jepet pronarit apo
shfrytëzuesit të banesës apo lokalit. Pas konfiskimit të sendeve në bazë të urdhrit për
bastisje, personi i autorizuar zyrtar duhet menjëherë t’ia kthejë urdhrin gjykatës dhe t’ia
dorëzojë sendet apo objektet e konfiskuara së bashku me shënimet e tyre në listë.
Pas pranimit të sendeve të konfiskuara në bazë të urdhrit për bastisje, gjykata i mban ato
sende nën mbikëqyrje të saj deri në një vendim tjetër të ardhshëm ose do të urdhërojë që
sendet të mbeten nën mbikëqyrjen e parashtruesit të kërkesës për dhënien e urdhrit ose
nën mbikëqyrjen e kryesit të autorizuar të urdhrit.
Personi i autorizuar zyrtar mund të hyjë në banesë dhe lokale tjera edhe pa urdhër dhe pa
dëshmitarë, dhe sipas nevojës ta kryejë bastisjen, në rastet kur:
Nëse është e nevojshme të kapet kryesi i veprës penale në flagrancë ose nëse
është kjo e domosdoshme për shkak të sigurisë së njerëzve dhe pasurisë,
Nëse në banesë apo lokal tjetër gjendet personi i cili sipas urdhrit të gjykatës duhet
të arrestohet ose me dhunë të sillet, apo nëse aty gjendet personi i cili është
fshehur nga ndjekja.
Personi i autorizuar zyrtar mund ta bastisë personin edhe pa urdhrin e gjykatës për
bastisje si dhe pa prani të dëshmitarëve, me rastin kur:
20
- Ekziston urdhri për sjelljen e tij në organet
- Te kush duhet kërkuar, kur duhet kërkuar, si duhet kërkuar, ku duhet kërkuar, me
çfarë pajisje duhet kërkuar dhe me çfarë numri dhe profilesh të njerëzve.
Me rastin e bastisjes së personave duhet filluar nga lloji i veprës penale me të cilën personi
ka lidhje, p.sh. nëse kërkohen armët, atëherë, sigurisht që nuk do ta dërgojmë personin për
kontroll fizik. Me rastin e bastisje së banesës, lokaleve tjera, bastisja mund të bëhet me
ndihmën edhe të masave të shtuara të kujdesit, apo me një rreptësi duke filluar nga tavani
gjegjësisht nga lartë poshtë deri në bodrum, apo vendet më të ulëta. Për arsye psikologjike,
është mirë nganjëherë të përsëritet bastisja, sepse kryesi pas bastisjes së parë, mund të
jetë i sigurt dhe sendet e kërkuara ti vendos në vende të kapshme ose ti zhvendos ato, gjë
që do të na lehtësonte punën në gjetjen e tyre.
21
VIII. KONFISKIMI I PËRKOHSHËM I SENDEVE/OBJEKTEVE
22
9. Dërgimi i të dhënave për shfrytëzimin e shërbimeve të telekomunikacionit personit
të caktuar (urdhëresa operatorit të telekomunikacionit).
Sendet apo objektet të cilat sipas KP të BH-së do të merren ose të cilat mund të shërbejnë
si provë në procedurën penale, do të konfiskohen përkohësisht dhe në bazë të vendimit të
gjykatës do të sigurohet ruajtja e tyre.
23
cekura mund të konfiskohen përkohësisht nëse ekzistojnë rrethanat për shkak të të cilave
me bazë mund të pritet se këto dërgesa do të shërbejnë si prova në procedurën penale.
Masat e konfiskimit të përkohshëm nuk mund të zbatohen ndaj shkresave, telegrameve dhe
dërgesave tjera, të shkëmbyera midis të dyshuarit, gjegjësisht të paditurit dhe mbrojtësit të
tij. Nëse këtë interesi i procedurës e lejon, përmasat e ndërmarra të konfiskimit të
përkohshëm do të informohet i dyshuari, gjegjësisht i pandehuri ndaj të cilit janë zbatuar
këto masa. Dërgesat e tilla i hapë prokurori në praninë e dy dëshmitarëve. Me rastin e
hapjes së tyre do të kihet kujdes që të mos prishet vula në të, kurse edhe mbështjellësi dhe
adresa do të ruhen të padëmtuara. Për hapjen e tyre përpilohet procesverbali.
24
sipas të cilit sendet dhe dokumentet e konfiskuara kthehen, prokurori ka të drejtë të
paraqesë ankesë.
Përmbajtja e kësaj deklarate mund të jetë pranimi (deklarata me të cilën në tërësi ose
pjesërisht prezantohen faktet të cilat paraqesin karakteristikat ligjore të veprës penale),
mohim i asaj e cila i ngarkohet me padi ose deklaratë tjetër me të cilën pajtohet me pohimet
e padisë për ekzistimin e fakteve në dëm të tij.
25
Zhvillimi historik i këtij instituti i njeh katër baza të zgjidhjes së çështjeve, nën kushtet e të
cilave personi i dyshuar, gjegjësisht i pandehuri mund të jetë burim i njohurisë për faktet të
cilat vërtetohen në procedurën penale.
Këto janë:
1. Drejtësia ia lë në dispozicion organit të procedurës penale vetëm dëshminë e
dëshmitarit, gjegjësisht të pandehurit të cilën ai me nismën e tij personale e ka
dhënë në procedurën penale. Këto të drejta ndalojmë marrjen në pyetje të të
dyshuarit gjegjësisht të pandehurit në procedurën penale, me qëllim të nxjerrjes së
deklaratës prej tij.
26
të fajësisë. Nëse me të pandehurin është vepruar në kundërshtim me këto që u ceken,
atëherë vendimi i gjykatës nuk mund të mbështete në dëshminë e tillë të të
dyshuarit/pandehurit.
Në fillim të marrjes në pyetje, të dyshuarit i kumtohet se për cilën vepër penale është i
pandehur dhe baza e dyshimit kundër tij, kurse njëkohësisht ai këshillohet edhe për të
drejtat si vijon:
2. Se mund të marrë mbrojtës sipas zgjedhjes së tij i cili mund të jetë i pranishëm
gjatë marrjes në pyetje, si dhe që ka të drejtë në avokat pa pagesë në rastet e
parapara me ligj;
4. Se ka të drejtë që gjatë hetimit t’i shikojë dosjet dhe kontrollojë lëndët në të të cilat
shkojnë në dobi të tij, përveç nëse është fjala për dosjet dhe lëndët, zbulimi i të
cilave mund ta sjellë në rrezik qëllimin e hetimit;
5. Se ka të drejtë në mbrojtës pa pagesë nëse nuk e kupton ose nuk e flet gjuhën e
cila përdoret me rastin e marrje në pyetje;
27
I dyshuari mund të heqë dorë vullnetarisht nga këto të drejta të cekura të tij, mirëpo marrja e
tij në pyetje nuk mund të fillojë nëse deklarata e tij për mohim nuk shënohet me shkrim dhe
derisa ajo nuk nënshkruhet nga i dyshuari/pandehuri.
I dyshuari/pandehuri nuk mund të heqë dorë nga të drejtat e tij në asnjë mënyrë apo
rrethanë në praninë e mbrojtësit, nëse mbrojtja e tij është e caktuar sipas ligjit në detyrim.
Nëse i dyshuari/i pandehuri vullnetarisht heqë dorë nga të drejtat e tij që të mos përgjigjet
në pyetjet e parashtruara, edhe në atë rast atij duhet t’i mundësohet që të deklarohet për të
gjitha faktet dhe provat të cilat shkojnë në dobi të tij. Nëse është vepruar në kundërshtim
me dispozitat e cekura, atëherë vendimi i gjykatës nuk mund të bazohet në dëshminë e të
dyshuarit/pandehurit.
28
4. Incizimi në kasetë pas kryerjes së marrjes në pyetje kopjohet, kurse kopja e
incizimit i jepet të dyshuarit/pandehurit, së bashku me incizimin e kasetës, ose
nëse është shfrytëzuar aparatura për krijimin aty për aty të një numri më të madh
incizimesh, atëherë atij i dorëzohet njëra prej kasetave origjinale.
X. DËGJIMI I DËSHMITARIT
1. Nocioni
23
Sijerçiq-Çoliq, H. “Libri I”, fq. 305
29
Objekt i dëshmisë së dëshmitarit gjithmonë janë faktet të cilat ai i ka njohur përmes
perceptimit shqisor (dëshmitari i drejtpërdrejt) apo i ka dëgjuar nga të tjerët (dëshmitari i
tërthortë, sipas thashëethëmave) kurse në asnjë mënyrë dëshmia e tij nuk guxon të jetë
mendimi, qëndrimi apo vlerësimi i tij e të ngjashme.24
Në kuadër të teorisë së përgjithshme për provat dhe për dëshminë në procedurën penale,
dëshmitari është gjithmonë mjet argumentimi, dhe dëshmia e tij është bazë e argumentimit,
kurse dëshmimi është akt procedural i prezantimit të provave i cili përbëhet nga të kuptuarit
sipas ligjit të mënyrës së bazës argumentuese të përbërë në atë mjet argumentues.25
Parimisht, çdo person i cili di diç për faktet të cilat vërtetohen në procedurën penale edhe
mund të jetë dëshmitar në procedurë, përveç nëse ligji përjashtimisht nuk e përjashton atë
në mënyrë eksplicite nga dëshmia.26
2. Obligimi i dëshmitarit
Të përgjigjet në ftesë;
Të japë betimin para dëshmisë e cila nuk duhet të jetë e paraparë në të gjitha
legjislacionet procedurale-penale 27
Dëshmitarët dëgjohen atëherë kur besohet se ata me deklaratën e tyre mund të japin
informata për veprën penale, kryesin e saj dhe për rrethanat tjera të rëndësishme.
30
Ftesën për dëgjim dëshmitarit ia dërgon prokurori, gjegjësisht gjykata. Ftesa në cilësi të
dëshmitarit personit të moshës jomadhore i cili nuk i ka mbushur 16 vjet të jetës i dërgohet
përmes prindit, gjegjësisht përfaqësuesit ligjor, përveç nëse kjo nuk është e mundur për
shkak të emergjencës apo rrethanave tjera. Dëshmitarët të cilët për shkak të
pleqërisë/moshës, sëmundjes ose të metave fizike të rënda nuk mund të përgjigjen në
ftesë, ata mund të dëgjohen edhe në shtëpinë/banesën e tyre, në spital apo ndonjë vend
tjetër. Në ftesë, dëshmitari, gjithashtu informohet se ftohet në cilësinë e dëshmitarit,
informohet për vendin dhe kohën kur dhe ku duhet të përgjigjet, si dhe për pasojat e
mospërgjigjes në ftesë.
.
Urdhrin për sjelljen e tij me detyrim e zbaton policia gjyqësore. Urdhrin përjashtimisht mund
ta lëshojë edhe prokurori nëse dëshmitari i ftuar sipas rregullit, nuk vjen, kurse mungesën
nuk e arsyeton, mirëpo këtë urdhëresë të prokurorit duhet ta miratojë edhe gjyqtari i
procedurës paraprake brenda 24 orësh nga dhënia e tij. Nëse dëshmitari refuzon të
dëshmojë, gjykata, me propozim të prokurorit, nxjerrë vendim për dënimin e dëshmitarit, i
cili ka qenë i paralajmëruar për pasojat,
31
me akt të posaçëm ose me deklaratën e personit në dobi të të cilit është konstatuar
ruajtja e sekretit;
Personi i moshës jomadhore i cili për shkak të moshës dhe zhvillimit shpirtëror nuk
është i aftë ta kuptojë rëndësinë e të drejtës se nuk është i detyruar të deklarojë
apo dëshmojë.
Nëse si dëshmitar është dëgjuar personi i cili nuk bën të dëgjohet si dëshmitar,
atëherë vendimi i gjykatës nuk mund të bazohet në deklaratën e tillë të dëshmitarit.
Nëse si dëshmitar është dëgjuar personi i cili mund ta refuzojë dëshminë kurse për këtë nuk
është paralajmëruar ose i cili nuk është deklaruar në mënyrë eksplicite kundër kësaj të
drejte ose ai paralajmërim dhe mohim nuk është shënuar në procesverbal, atëherë vendimi
i gjykatës nuk mund të bazohet në dëshminë e tillë.
32
3.5. Mënyra e dëgjimit, ballafaqimit dhe sajimit apo njohjes
Dëshmitarët dëgjohen një nga një/individualisht dhe larg pranisë së dëshmitarëve tjerë.
Gjatë procedurës dëshmitari mund të ballafaqohet edhe me dëshmitarë dhe të dyshuar
tjerë. Nëse është e nevojshme të vërtetohet se a e njeh dëshmitari personin apo sendin e
caktuar, atëherë do të kërkohet nga ai së pari t’i përshkruajë ato ose të cekë shenjat e tyre
sipas të cilave mund të dallohen dhe pastaj i tregohen ato me qëllim të njohjes së tyre dhe
atë së bashku me të tjerë presona të panjohur, gjegjësisht nëse kjo është e mundur – së
bashku me objektet e llojit të njëjtë.
Nëse nuk është e mundur të kryhet njohja sipas mënyrave të cekura, atëherë kjo bëhet në
bazë të njohjes në fotografi të atij personi ose objekti i cili vendoset në mes të fotografive të
personave tjerë të panjohur ose sendeve të llojit të njëjtë.
Dëshmitari është i obliguar që përgjigjet t’i japë me gojë. Dëshmitari së pari paralajmërohet
se është i obliguar që të flasë vetëm të vërtetën dhe asgjë të mbajë heshtur, pastaj
paralajmërohet se dhënia e dëshmisë së rrejshme paraqet vepër penale.
33
atë mënyrë që palët dhe mbrojtësi mund t’ia shtrojnë pyetjen edhe pa praninë e tij në lokalin
ku gjendet dëshmitari. Për nevojat e marrjes së tillë në pyetje mund të caktohet një person
profesionist.
Dëshmitarët mund të ballafaqohen nëse dëshmitë e tyre nuk përputhen rreth fakteve të
rëndësishme. Të ballafaquarit në çdo situatë kur dëshmitë e tyre nuk përputhen merren në
pyetje një nga një dhe përgjigjet e tyre shënohen në procesverbal. Nuk mund të merren në
pyetje dy dëshmitarë në të njëjtën kohë. I dëmtuari i cili dëgjohet si dëshmitar pyetet se a
dëshiron që ta realizojë kërkesën e tij në procedurën penale.
XI. EKSPERTIZA
Eksperti është person i cili disponon njohuri të posaçme profesionale dhe të cilin prokurori,
gjegjësisht gjykata e fton që t’i ndihmojë me rastin e vërtetimit të fakteve të rëndësishme në
procedurën penale.
Ekspertiza është veprim procedural në kuadër të së cilës eksperti si person i cili posedon
me njohuri të posaçme shkencore apo profesionale dhe me dijeni, shfrytëzon njohuritë
34
shkencore dhe profesionale, shkathtësitë dhe metodat të cilat paraqesin objektin e
ekspertizës.
Me raportin dhe
Mendimin,
Raporti (visum repertum) është perceptim i drejtpërdrejt shqisor ose vëzhgim i objektit të
ekspertizës;
Mendimi (avis parere) është nxjerrje e përfundimit sipas rregullave të profesionit ose
shkencës nga vërtetimi i fakteve.
2. Përcaktimi i ekspertizës dhe procedura e ekspertimit sipas dispozitave të KPP BH
Ekspertiza përcaktohet kur për vërtetimin apo vlerësimin e ndonjë fakti të rëndësishëm
nevojitet të merret rezultati dhe mendimi i personave të cilët disponojnë me njohuritë e
nevojshme profesionale.
Nëse njohuritë shkencore, teknike apo njohuritë tjera mund t’i ndihmojnë gjykatës të
vlerësojë provat ose të sqarojë faktet e kontestueshme, atëherë eksperti si lloj i posaçëm i
dëshmitarit mund të dëshmojë duke dërguar raportin për faktet dhe mendimet të cilat
përmbajnë vlerësimin për faktet.
Urdhrin me shkrim për ekspertizë e lëshon prokurori apo gjykata. Nëse për llojin e caktuar
të ekspertizës ekziston ndonjë institut profesional ose ekspertiza mund të kryhet në kuadër
të ndonjë organi shtetëror, atëherë ekspertiza e tillë, sidomos kur ajo është e ndërlikuar, i
besohet zakonisht institutit apo organit të tillë.
Të përgjigjet në ftesë;
Të japë raport;
35
Të japë raportin e saktë dhe mendimin;
Të japë betimin/deklaratën;
Si ekspert nuk mund të caktohet personi i cili nuk mund të dëgjohet si dëshmitar ose
personi i cili është liruar nga detyra e dëshmitarit, sikurse jo edhe personi sipas të cilit vepra
penale është kryer, dhe nëse personi i tillë është i ditur – në raportin dhe mendimin e tij nuk
mund të mbështetet vendimi i gjykatës.
Arsyeja për përjashtim të ekspertit ekziston edhe për personin i cili së bashku me të
dyshuarin, apo të pandehurin, ose me të dëmtuarin është në marrëdhënie pune në të njëjtin
organ, ndërmarrje apo ndonjë person tjetër juridik ose biznesmenët e pavarur, si dhe për
personat të cilët janë në marrëdhënie pune te i dëmtuari apo i dyshuari, gjegjësisht i
pandehuri. Për ekspert nuk merret personi i cili është marrë në pyetje si dëshmitar.
36
Ekspertiza e lëndimeve trupore. Kryhet zakonisht me kontrollin e të lënduarit dhe
nëse kjo nuk është e mundur ose nuk është e nevojshme në bazë të një
dokumentacioni mjekësor apo shënimeve tjera në dosje.
Marrja e gjakut dhe kontrollet tjera mjekësore të cilat sipas rregullit mjekësor
ndërmerren me qëllim të analizës dhe vërtetimit të fakteve tjera të rëndësishme për
procedurën penale mund të ndërmerren edhe pa pëlqimin e personit të cilin duhet
kontrolluar, nëse për shkak të kësaj nuk do të lindte dëmi për shëndetin e tij.
37
6. Vlera argumentuese e dëshmisë së dëshmitarit
Në shqyrtimin kryesor, gjykata vlerëson lirisht të gjitha provat prandaj edhe raportin dhe
mendimin e ekspertit me ç’rast vendimi i saj është i pavarur por ndërlidhet me të tjerat në
shqyrtimin kryesor i cili hapet para provave.28
Krejt kjo që u cek është një pasojë apo rrjedhojë logjike e fakteve që ekspertiza pikërisht
edhe i determinon për shkak se gjykata nuk disponon me njohuritë e nevojshme
profesionale dhe shkencore si dhe me vërtetimin apo vlerësimin e ndonjë fakti të
rëndësishëm, prandaj për këtë edhe urdhëron zbatimin e ekspertizës personit i cili për
ekspertizë posedon njohuri dhe shkathtësi.
1. Nocioni
28
Sijerçiq-Çoliq, H. “E drejta procedurale-penale”, Libri I, fq. 341.
29
Stevanoviq, Ç “Ekspertiza në procedurën penale”, Administrata e përkohshme, Beogra, fq. 119.
38
analizojnë mbledhjen e provave dhe i vërtetojnë ato, për t’i sqaruar më
pastaj faketet e rëndësinshme për procedurën penale. Hikimi para së
gjithash shërben për zbulimin dhe mbledhjen e provave për ekzistimin e
veprës pnale dhe provave të cilat janë të rëndësishme për zbulimin e kryesit
të saj, mirëpo shikimi është gjithashtui rëndësishëm edhe për vlerësimin e
provave tjera të mbledhura, dhe për mbledhjen e të dhënave të cilat kanë
rëndësi për vërtetimin e kërkesave pronësore-juridike. 30
Shikimi mund të bëhet edhe në vetë seancën para kolegjit të apelit ose të
caktohet që shikimi të kryhet jashtë seancës.
39
Shikimi krzhet në vend të haptë dhe të mbyllur të ngjarjes penale,
gjegjësisht në vendin ku është kryer akti, por edhe në vendin ku kanë lindur
pasojat për shkak të veprës penale.
Mirëpo, shikimi mund të kryhet edhe mbi objektet të cilat kanë shërbyer për
përgatitjen ose kryerjen e veprës penale , mbi objeketet në ntë cilat është
kryer vepra penale apo ka qenë e drejtuar kundër tyre, ose mbi objektet e
veprës penale të cilat janë krijuar si të tilla me kryerjen e veprës penale.
Shikimi mund të kryhet edhe mbi personat dhe ky shikim i personave quhet
kontroll trupor apo fizik mbi të dyshuarin ose personat tjerë. Ky kontroll fizik
mbi të dyshuarin dhe personat tjerë mund të karakterizohet si shikim vetëm
atëherë kur atë e ndërmerr organi i procedurës penale, e jo eksperti.
Pa marrë parasysh se kur ndodhë, për shikimin e vendit të ngjarjes duhet të mbahet
procesverbal. Procesverbali nga shikimi i vendit të ngjarjes krahas përmbajtjes sipas
dispozitave të KPP duhet të përfshijë edhe të dhënat lidhur me natyrën e veprës,
respektivisht karakterin e këtij aktiviteti procedural. Në procesverbalin e shikimit të vendit të
40
ngjarjes shënohen të dhënat të cilat janë të rëndësishme për natyrën e aktivitetit procedural
ose për vërtetimin e saktësisë së disa objekteve siç është përshkrimi, masa, madhësia, etj.,
kurse nëse janë punuar skicat, fotografitë, etj, kjo duhet të shënohet në procesverbal dhe t’i
bashkohen procesverbalit. Procesverbali nga shikimi i vendit të ngjarjes shkruhet
menjëherë, do të thotë gjatë kryerjes së shikimit ose menjëherë pas shikimit të vendit të
ngjarjes. Në fund, këtë procesverbal e nënshkruan organi i cili e kryen shikimin dhe
procesmbajtësi.
5. Ftesa e ekspertit ose personit profesionist të profilit kriminalistik-teknik apo profilit tjetër
Me rastin e kryerjes së shikimit të vendit të ngjarjes aty mund të ftohet eksperti nëse prania
e tij do të ishte e dobishme për dhënien e mendimit dhe raportit. Gjithashtu, shikimi mund të
kryhet edhe me ndihmën e personit profesionist të kriminalistikës-teknikës ose ndonjë
profesioni tjetër i cili do të mund të ndihmonte, për gjetjen, sigurimin ose përshkrimin e
gjurmëve, ose për të kryer matjet dhe incizimet e caktuara, ose për të punuar skicën dhe
për të formuar fotodokumentacionin dhe të dhënat tjera të cilat duhet të mblidhen aty.
Për dallim nga shikimi i vendit të ngjarjes, rikonstruktimi i ngjarjes është aktivitet hetimor me
të cilin në kuptimin substancial krijohet gjendja e ngjashme me atë kur është zhvilluar
ngjarja apo disa veprime tjera dhe në kuadër të këtij në të vërtetë ekspertët kryejnë disa
veprime dhe përsërisin disa fakte dhe rrethana të ngjarjes penale në kushtet e vendosura
artificiale.31
41
rikonstruktimi i ngjarjes nuk guxon të bëhet në mënyrën e cila fyen moralin dhe rendin
publik ose sjellë në rrezik jetën dhe shëndetin e njerëzve.
Parimi i domosdoshmërisë;
Vendimi i gjykatës;
Ekzistimi i probabilitetit të caktuar lidhur me veprën penale;
Katalogu ligjor i aktiviteteve;
Katalogu ligjor i veprave penale;
Specifika e personit dhe llojit të masës, dhe kufizimi kohor.
42
4. Përcjellja e fshehtë dhe incizimi teknik i personave, mjeteve të transportit dhe
objekteve të cilat kanë lidhje me veprën;
5. Shfrytëzimi i hetuesve të kamufluar dhe informatorëve;
6. Blerja e simuluar kontrolluese e sendeve dhe simulimi i dhënies së mitos, dhe
7. Transporti i mbikëqyrur dhe dorëzimi i sendeve apo objekteve të veprës penale.
32
Shih Sjerçiq-Çoliq, H me bp, 2005, fq. 353.
33
Pavishiq, B. dhe bashkëpunëtorët., 2001, fq. 353.
43
Blerja e simuluar dhe e kontrolluar dhe dhënia e simuluar e mitos. Sipas kësaj
përmbajtjeje, blerja e simuluar dhe e kontrolluar e sendeve dhe dhënia e simuluar
e mitos janë në të vërtetë dy aktivitete të ndryshme. Dallimet qenësore qëndrojnë
se në rastin e blerjes së simuluar të sendit apo objektit të caktuar nga ana e
personit të autorizuar zyrtar (këta në të vërtetë janë pjesëtar të agjencive
përkatëse për zbatimin e ligjit) dhe në bazë të urdhrit përkatës të gjykatës bëhet
blerja e sendeve apo objekteve të cilat kanë lidhje me veprën penale (kanë lindur
me kryerjen e veprës, kanë shërbyer për kryerjen e veprës ose janë fituar me
kryerje të veprës), derisa te dhënia e simuluar e mitos fjala është për personin i
cili në cilësinë paraprake të cekur i jep personit tjetër sendin në formë të mitos,
me ç’rast kryesisht bëhet fjalë për të holla.
34
Ibid, fq. 337
44
ekziston rreziku që të shtyhet procedura, atëherë mund të fillohet me kryerjen e aktivitetit
dhe në bazë të urdhrit me gojë të gjyqtarit të procedurës paraprake. Në këtë rast urdhri me
shkrim duhet të merret brenda 24 orëve nga momenti i dhënies së urdhrit me gojë.
45
posaçëm. Për ndërmarrjen e aktiviteteve, për arsyet e ndërmarrjes së tyre, informata se
materiali i marrë nuk ka qenë bazë për ndjekje penale dhe është asgjësuar, informohet me
shkrim personi kundër të cilit është zhvilluar masa apo cilido aktivitet i posaçëm hetimore.
Obligim i gjykatës është këtu që pa kurrfarë vonese, dhe pas ndërmarrjes së aktiviteteve të
cekura ta informojë personin kundër të cilit është zhvilluar aktiviteti kurse personi i tillë mund
të kërkojë nga gjykata shqyrtimin e ligjshmërisë së urdhrit të tillë dhe mënyrës në të cilën
është zhvilluar ajo masë.
46
Në anën tjetër faktet në procedurën penale mund të vërtetohen edhe drejtpërdrejt përmes
perceptimit nga ana e organit të procedurës (përmes aktiviteteve procedurale siç janë:
shqyrtimi dhe rikonstruktimi i ngjarjes, bastisja e banesës, lokaleve dhe personave, njohja e
personave dhe sendeve dhe ballafaqimi). Të vërtetosh faktet do të thotë të bindesh në
ekzistimin apo mosekzistimin e tyre, kurse çështja e mënyrës në të cilën gjykata do të
bindet për ekzistimin apo mosekzistimin e fakteve është çështje qendrore penale, por edhe
e çdo procedure tjetër gjyqësore.
1. 3. Barra e argumentimit
35
LPP i Italisë, redaktor Borislav Pavishiq, parathënie Gaetano Insolera, hyrje, Glauco Giostra,
Fakulteti Juridik i Universitetit të Rijekës, biblioteka e institutit për shkencat penale, Rijekë, 2002, fq.
99.
47
Lat. onus probandi, ose obligimi që në procedurë të argumentohet ajo që thuhet varësisht
se për çfarë lloji të procedurës penale është fjala, qëndron ose vetëm në prokurorin ose
edhe në prokurorin edhe në gjykatën.
2. Fazat e argumentimit
1. Hyrja e provave;
2. Prezantimi i provave dhe
3. Vlerësimi i provave.
Secila nga këto faza të cekura është definuar në atë pjesë të procedurës penale
karakteristikë themelore e së cilës është se zhvillohet para gjykatës, pra shqyrtimi kryesor,
apo seanca kryesore (eng. Trial). Prandaj, procedura e argumentimit me të gjitha fazat e saj
është e renditur në kuadër të shqyrtimit kryesor me vërejtje se disa faza të argumentimit
mund të zhvillohen edhe para se të hyhet në shqyrtimin kryesor (p.sh. disa prova mund të
prezantohen dhe vlerësohen edhe gjatë hetimit), por ato megjithatë duhet të përsëriten
edhe në shqyrtimin kryesor gjyqësor. Në këtë kuptim mund të flasim për procedurën e
48
argumentimit si vepër qendrore të shqyrtimit kryesor. Në pyetjen “pse është kështu” do të
japim përgjigje shumë të thjeshtë. Për shkak se gjykata mund ta nxjerrë aktgjykimin vetëm
në bazë të provave të cilat prezantohen në shqyrtimin kryesor dhe vetëm në bazë të fakteve
të cilat prapë prezantohen në shqyrtimin kryesor gjyqësor.
Këtu fjala është së drejti për kërkesën për prezantim të drejtpërdrejt të provave i cili e
mundëson edhe vlerësimin e tyre të drejtpërdrejt nga ana e organit apo trupit të autorizuar
gjyqësor. Kjo që u cek është njëri prej parimeve themelore të procedurës bashkëkohore
penale.
Duhet cekur se ekzistojnë edhe përjashtime të caktuara nga nxjerrja apo prezantimi i
drejtpërdrejt i provave në shqyrtimin kryesor gjyqësor në mënyrë që p.sh. procesverbalet
për dëshmitë të dhëna në fazën e hetimit lexohen dhe shfrytëzohen si provë në shqyrtimin
kryesor.
Në këtë kuptim sipas dispozitave perkatese te , KPP te R. Kosoves -së sipas së cilës
dëshmitë e dhëna në fazën hetimore lejohen si prova në shqyrtimin kryesor dhe mund të
shfrytëzohen me rastin e paraqitjes së pyetjeve ballafaquese ose rrëzimit të provave të
prezantuara apo në përgjigjen nga kundërshtimi në të cilin rast personit mund t’i jepet
mundësia të sqarojë ose të hedhë poshtë dëshminë e tij paraprake me ç’rast si material
argumentues kjo i bashkëngjitet dosjes.
49
Në rastin e cekur, procesverbali i dëshmiesë së të pandehurit i të cilën ai e ka
dhënë gjtë hetimit, sipas vendimit të kryetarit të kolegjit gjyqësor, mund të
shfrytëzohet si provë në shqyrtimin kryesor, vetëm nëse i pandehuri , me rastin e
marrjes në pyetje gjetë hetimit është paralajmëruar se mund të deklarohet për
veprën që i vihet në barrë dhe të tregojë të gjitha faktet dhe provat të cilat shkojë në
dobi të tij dhe nëse këtë e ka bërë para mbrojtjes së vet, dëshmia e tillë lejohet të
përdoret si provë në sgqyrtimin kryesor, dhe pa pëlqimin e tij të lexohet dhe
shfrytëzohet në shqyrtimin kryesor gjyqësor, (neni 273. par. 3.).
Njëra prej të drejtave themelore të palëve në procedurë është propozimi i provave për të
cilat konsiderohet se do të vërtetojnë pohimet e tyre.
Megjithatë fakti që njëra nga palët ka propozuar prezantimin e provave të caktuara, nuk do
të thotë se provat e tilla do të prezantohen në shqyrtimin kryesor. Në të vërtetë kjo e drejtë
e propozimit të provave është edhe e kufizuar me disa rregulla të caktuara formale
procedurale të cilat nuk lejojnë prezantimin e disa provave të caktuara.
Gjtihshtu e drejta e cekur e palëve në procedurë mund të jetë e kufizuar edhe me vendim të
gjykatës që të mos pranojë prezantimin e disa provave të caktuara nëse provat e tilla nuk
kanë ndonjë vlerë të caktuar të rëndësishme për për vërtetimin e fakteve në procedurë.
Futja e provave në procedurën penale, në të vërtetë është prezantimi i tyre dhe për këtë
vendos ekskluzivisht gjyatari, kurse vet nisma që prova të futet në procedurë mund të
inicohet si nga ana e gjyqtarit, ashtu edhe nga ana e palëve të cilave kjo e drejtë iu takon
gjatë gjithë kohës derisa uhvillohet procedura.
Zgjidhje të njëjta ka edhe Ligji i jonë i Procedurës Penale. Kështu, në kuadër të procedurës
penale të BH, procvat në procedurë mund ti propozojnë para së gjithash palët në
procekurë, si dhe mbrojtaja dhe gjyqtari. Mirëpo, a do të pranohet prezantimi i tyre në
procedurë është çështje ekskluzivisht e gjyqtarit. E drejta e palëve dhe e gjyqtarit që të
propozojnë prezantimin e provave të reja dhe të paraqesin faktet, nuk është e kufizuar me
50
kurrëfarë afatesh kohore. Gjithashtu, do të thotë se pala, gjegjësisht gjykata, mund të
propozojnë, ose të prezantojnë faktet dhe provat e reja (lat. beneficium novorum) , jo vetëm
derisa të përfundojë procedura, por edhe më vonë gjatë procedurës sipas mjetit të
jahtëzakonshëm juridik..
Prezantimi i provave është ajo fazë e argumentimit në kuadër të së cilës kryhet «prezantimi
përmajtësor» i provave, me qëllim të perceptimt të drejtpërdrejtë shqisor të subjekteve të
procedurës penale. Me ç'rast, përmbajtja e prezantimit të ndënjërës nga provat, varet nga
natyra e saj. Prezantimin dhe vlerësimin e provave e karakterizon në mënyrë precize i
ashtuquajturi parim i drejtpërdrejtshmërisë, i cili është njëri nga parimet më të rëndësishme
të procedurës penale. Nëse ështëjala për dokumentet, atëherë ato do të lexohen para
gjykatës, kurse nëse është fjala për dëshminë e dëshmitarit, atëherë dëshmitari si mjet i
dëshmisë do të merret në pyetje, sipas mënyrës së paraparë me ligjin e procedurës
penale, gjegjësisht sipas dispozitave të posaçme të KPP të BH për marrjen në pyetje të
dëshmitarit.
Edhe renditja e prezantimit të provave është rregulluar me nenin 261, par. 2 të KPP të BH i
cili parasheh që provat në seancën kryesore të prezantohen, nëse gjyqtari apo kolegji
gjyqësor për hirë të drejtësisë nuk e caktojnë ndryshe, si vijon:
Provat e padisë;
Provat e mbrojtjes;
Provat e padisë me të cilat kundërshtohen pohimet e mbrojtjes (replika);
Provat e mbrojtjes si përgjigje në kundërshtimet e padisë (duplika);
Provat prezantimin e të cilave e ka urdhëruar gjyqtari, gjegjësisht kolegji gjykues;
dhe
Të gjitha provat tjera të cilat janë relevante ër shqiptimin e sanksionit penalo-juridik.
51
Modeli unilateraln – mbledhja dhe prezantimi i provave është monopol i organit
shtetëror, kurse posojë e drejtpërdrejtë e kësaj janë „provat gjyqësore“;
Modeli bilateral – sipas këtij modeli mbledhja dhe prezantimi i provave ë,shtë në
duartë palëve , kurse pasojë e drejtpërdrejtë e kësaj janë „provat e palëve“;
Edhe pse gjyqi nuk është i vetmi subjekt që prezanton plrovat, as subjekt nga vullneti i të
cilit varet se cilat prova do të prezantohen në shqyrtimin kryesor gjyqësor, megjithatë, ai në
kontekstin e procedurës së argumentimit e ka roin vendimtar, sepse është subjekti i cili i
vlerëson provat dhe faktet në procedurë, të cilat propozohen dhe prezantohen nga ana e
subjekteve të procedurës penale. Pra, vlerësimi prvave është edhe faza e fundit e
argumentimit në procedurën argumentuese në të cilën duhet të bazohet vendimi i gjykatës,
gjegjësisht të dëshmohen apo jo faktet e caktuara se a janë relevante, ekzistimi apo
osekzistimi i tyre ka qenë pjesë e procedurës së argumentimit gjyqësor.
Vlerësimi formal dheligjor i provave sië tregon edhe vet emri i tyre, është forma e tillë e
vlerësimit të tyre e cila nënkupton se me ligj është paraparë dhe është rregulluar se
nën cilat kushte faktet e caktuara mund të konsiderohen si prova dhe cila është forma
argumentuese e ndonjërës nga ato prova. Këtë formë të vlerësimit të argumenteve e
karakterizon procedura inkvizitore penale e cila edhe sot e kësaj dite është ruajtur në
aspektin e vërtetimit të fakteve në procedurën penale.
Historia e procedurës penale njeh të ashtuquajturin vlerësim pozitiv dhe negativ formal
të provave. Specifikë e vlerësimit formal pozitiv është kërkesa që gjykata të nxjerr
36
O navedenim modelima više u Damaška, M.: Dokazno pravo u krivičnom postupku: Oris novih tendencija ,
Pravni Fakultet u Zagrebu, Poslijediplomski studij iz kaznenopravnih znanosti, Zagreb, 2001., str. 13 – 19.
52
aktgjykimin kur ekzistojnë provat e parapara me ligj, duke mos lejuar vendimin lirues të
të pandehurit nga aktpadia, për dallim nga vlerësimi formal negativ, i cili nik i lejon
gjykatës këtë nëse nuk ekzistojnë provat e nevojshme, të cilat gjithashtu i ka paraparë
ligji.
Vlerësimi i lirë i provave është formë e tillë e vlerësimit në kuadër të së cilit gjykata vlerëson
provat në përputhje me bindjet e tij të lira, por jo edhe në përputhje me kushtet të cilat në
aspektin e vlerës argumentuese të disa provave i ka përcaktuar ligji, në kuptimin që ndonjë
provë ka vlerë më të madhe në raport me ndonjë tjetër provë, ose psh. Që prova e caktuar
duhet të vlerësohet mu ahstu, etj. Parimi vlerësimit të lirë të provave do të thotë, së
këndejmi, se gjykata vlerëson provat e prezantuar, në pajtim me analizat e veta psikologjike
dhe logjike, me ç'rast nuk është e lidhur për rregullat ligjore të cilat a priori do ta rregullonin
vlerën e disa provave.
53
Neni 10. par. 1-3. i cili ndalon që të nxirret dëshmia me anë të detyrimit nga i dyshuari,
i padituri apo nga cilido person tjetër i cili është subjek i procedurës penale. Dhe se
gjykata vendimin e saj nuk mund ta mbështes në provat e tilla të cilat janë siguruar me
anë të përdorimit të dhunës apo detyrimit, gjegjësisht duke shkelur të drejtat dhe liritë
themelore të njeriut të cilat janë të garantuara me Kushtetutën e BH dhe me
konvebntat ndërkombëtare, të cilat janë të inkorporuara në formë të dispozitave
kushtetuese jo vetëm të Kushtetutës së BH, por pothuaj se të të gjitha shteteve sot.
Pastaj gjykata nuk mund ta bazojë vendimin e saj as në rrethanat e sheljes esenciale
nga ana e saj të dispozitave tl LPP, dhe përfundimisht gjykata nuk mund ta mbështes
vendimin e saj në provat të cilat janë marrë në bazë të provave të përmendura më
parë, të ashtuquajtura „fryte të pemës helmuese“ për çka kemi folur edhe më lartë;
Neni 78. par. 6. sipas të cilit, nëse nuk janë respektuar dispozitat e LPP për të drejtat e
të dyshuarit, vendimi i gjykatës nuk mund të mbështetet në dëshminë e tillë të
dyshuarit ;
Neni 86. par. 5. i cili nuk lejon që i dëmtuari të pyetet për të kaluarën e jetës së tij
seksuale para kryerjes së veprës penale, kurse, poqëse tashmë është kryer marrja e
tillë në pyetje – vendimi i gjykatës nuk mund të bazohet në dëshminë e tillë;
Neni 109. par. 4. i cili nuk ljon që ndaj të dyshuarit, gjegjësinsht të pandehurit apo
dëshmitarit të përdoret ndërhyrja mjekësore apo të përdoren mjete të ngjashme
mjekësore me të cilat do të ndikohej në vullnetin e tij për të dhënë dëshminë;
Gjithashtu, sipas po të njëjtit ligj, neni 5, nëse tashmë është vepruar në kundërshtim
me dispozitat e tilla të Ligjit pr kontrollin e lëndimeve trupore dhe akteve tjera, vendimi i
gjykatës nuk mund të mbështetet në provat e marra në atë mënyrë;
54
neni 264. par 1. thotë se në procedurë nuk mund të shfrytëzohen provat dhe faktet të
cilat kanë të bëjnë me jetën e mëparshme seksuale të palës së dëmtuar dhe me
orientimet e tij seksuale;
Neni 103. par. 1. thot se kontrolli dhe obduksioni i kufomës, gjithmonë duhet të kryhet
kur për ndonjë rast vdkjeje ekziston dyshimi se vdekja është shkaktuar me vepër
penale apo se ajo ka lidhje me veprën penale. Nëse kufoma tashmë është varrosur,
atëherë do të caktohet dhe kryhet zhvarrosja me qëllim të kontrollit dhe obduksionit;
Neni 107. par. 1. i cili parasheh se nëse ekziston dyshimi për helmimin, materiet e
dyshimta të cilat janë gjertur në kufomën ose në vend tjetër, do të dërgohen në
ekspertizë tek instituti i caktuar shtetëror për kryer analizat toksikologjike;
Neni 110. par. 1. sipas të cilit në rast të dyshimit se është zvogëluar apo mungon
përgjegjshmëria e të dyshuarit, /pandehurit, apo nëse i dyshuari/pandehuri ka kryer
vepër penale për shkak të zvogëlimit të përgjegjshmërisë për shkak të përdorimit të
alkoolit apo drogave narkotike, ose për shkak të të metave psikike nuk është i aftë të
marrë pjesë në procedurë, atëherë do të caktohet ekspertiza psikiatrike;
Neni 327. par 2. sipas të cilit në rast se aktgjykimi është mbështetur në dokument të
rrejshëm ose në dësahmi të rrejshme të dëshmitarit, ekspertit apo interpretit, ose deri
te aktgjykimi ka ardhur për shkak të veprës penale të gjyqtarit, apo personit ti cilii ka
kryer aktivitetet hetimore, duhet të vrëtetohet me vendim të formës së prerë se
personat e tillë janë fajtor për veprat përkatëse penale. Në ragst se procedura kundër
personave të përmendur nuk mund të zhvillohet për shkak të vdekjes së tyre, ose për
shkak të rrethanave të cilat e përjashtojnë ndjekjen faktet e tjera mund të vërtetohen
edhe me prova tjera;
Neni 328. par 2. i cili thot se aktgjykimi i nxjerrë për shkak të tërheqjes së prokurorit
nga ndjekja penale , kurse vërtetohet se deri te tërheqja e tillë ka ardhur për shkak të
55
korrupsionit ose veprës penale të keqpërdorimit të detyrës zyrtare të prokurorit,
atëherë prokurori duhet që me vendim të formës së prerë të shpallet fajtor për veprat
përkatëse penale. Edhe këtu sikurse në rastin e cekur, nëse procedura kundër
prokurorit nuk mund të zhvillohet për hkak të vdekjes së tij, ose për arsye të
rrethanave t cilat përjashtojnë ndjekjen penale, atëherë faktet e cekura mund të
vërtetohen edhe me prova tjera. Pra, po shihet qartë se si përjashtimet e më sipërme
të zbatimit të parimit të vlerësimit të lirë të provave në procedurën tonë penale mund
të ndahen në prova kundërligjore dhe prova me të cilat mbrohet integriteti privat i
pjesëmarrësve në procedurën penale dhe ato me të cilat rregullohet që dis afakte në
procedurë duhet të vërtetohen vetëm sipas ligjit.
Literatura:
1. Pavišić, B, Modly, D.: Kriminalistika, Pravni fakultet Sveučilišta u Rijeci, Rijeka, 1999. –
ili kasnije izdanje.
2. Pavišić, B, Modly, D., Veić, P.: Kriminalistika – knjiga prva, treće izmijenjeno i
dopunjeno izdanje, Golden marketing –Tehnička knjiga, Zagreb, 2006.
3. Vodinelić, V.: Kriminalistika, otkrivanje i dokazivanje – teoretski i praktični
kriminalistički i dokazni problemi, I Tom, Predavanja na poslediplomskim studijama iz
kriminalistike i dokazne teorije na Fakultetu za bezbednost i društvenu samozaštitu u
1983/84 i 84/85., Skoplje, 1985.
4. BAYER, V.: Kazneno procesno pravo – odabrana poglavlja, Knjiga I, Uvod u teoriju
kaznenog procesnog prava, Ministarstvo unutarnjih poslova Republike Hrvatske,
Zagreb, 1995.
5. GRUBIŠA, M.: Činjenično stanje u krivičnom postupku, Informator, Zagreb, 1980.
6. KRAPAC, D.: Kazneno procesno pravo, Prva knjiga: Institucije, II. izmijenjeno i
dopunjeno izdanje, Narodne novine d.d., Zagreb, 2003.
7. MODLY, D., KORAJLIĆ, N.: Kriminalistički rječnik, Centar za kulturu i obrazovanje,
Tešanj, 2002.
8. SIJERČIĆ-ČOLIĆ, H.: Krivično procesno pravo, Knjiga I, Krivičnoprocesni subjekti i
krivičnoprocesne radnje, Pravni fakultet Univerziteta u Sarajevu, Sarajevo, 2005.
56
9. PAVIŠIĆ, B., MODLY, D.: Kriminalistika, Pravni fakultet Sveučilišta u Rijeci, Drugo
izdanje, Rijeka, 1999. – ili kasnije izdanje.
10. SIJERČIĆ-ČOLIĆ, H.: Krivično procesno pravo, Knjiga I Krivičnoprocesni subjekti i
krivičnoprocesne radnje, Pravni Fakultet Univerziteta u Sarajevu, Sarajevo, 2008.
11. SIJERČIĆ-ČOLIĆ, H.: Krivično procesno pravo, Knjiga II Tok redovnog krivičnog
postupka i posebni postupci, Pravni Fakultet Univerziteta u Sarajevu, Sarajevo, 2008.
12. SIJERČIĆ-ČOLIĆ, H. ET AL.: Komentari zakona o krivičnom/kaznenom postupku u
Bosni i Hercegovini, Zajednički projekat Vijeća Evrope i Evropske komisije, Vijeće
Evrope /Evropska komisija, Sarajevo, 2005.
13. Zakon o krivičnom postupku Bosne i Hercegovine (“Službeni glasnik BiH”, br. 3/03,
32/03, 26/04, 63/04,13/05, 48/05, 46/06, 76/06, 29/07, 32/07, 58/08, 12/09) ili Zakon o
krivičnom postupku Federacije Bosne i Hercegovine (“Službene novine Federacije
BiH”, br. 35/03, 37/03, 56/03, 78/04, 28/05, 55/06, 27/07, 53/07, 9/09).
14. Halilović, H.: Prikriveni istražitelj, pravni i kriminalistički pristup, FKN, Sarajevo, 2005.
15. SIJERČIĆ-ČOLIĆ, H.: Krivično procesno pravo, Knjiga I Krivičnoprocesni subjekti i
krivičnoprocesne radnje, Pravni Fakultet Univerziteta u Sarajevu, Sarajevo, 2005. ili
kasnije izdanje.
16. SIJERČIĆ-ČOLIĆ, H.: Krivično procesno pravo, Knjiga II Tok redovnog krivičnog
postupka i posebni postupci, Pravni Fakultet Univerziteta u Sarajevu, Sarajevo, 2005.
ili kasnije izdanje.
17. Zakon o krivičnom postupku Bosne i Hercegovine (“Službeni glasnik BiH”,
br. 3/03, 32/03, 26/04, 63/04,13/05, 48/05, 46/06, 76/06, 29/07, 32/07, 58/08,
12/09) ili
Zakon o krivičnom postupku Federacije Bosne i Hercegovine (“Službene
novine Federacije BiH”, br. 35/03, 37/03, 56/03, 78/04, 28/05, 55/06, 27/07,
53/07, 9/09).
18. DAMAŠKA, M.: Dokazno pravo u krivičnom postupku: Oris novih tendencija, Pravni
Fakultet u Zagrebu, Poslijediplomski studij iz kaznenopravnih znanosti, Zagreb, 2001.
19. KRAPAC, D.: Kazneno procesno pravo, Prva knjiga: Institucije, II. izmijenjeno i
dopunjeno izdanje, Narodne novine d.d., Zagreb, 2003.
57
20. SIJERČIĆ-ČOLIĆ, H.: Krivično procesno pravo, Knjiga I Krivičnoprocesni subjekti i
krivičnoprocesne radnje; Knjiga II Tok redovnog krivičnog postupka i posebni postupci,
Pravni Fakultet Univerziteta u Sarajevu, Sarajevo, 2005.
21. Talijanski kazneni postupak, redakcija Berislav Pavišić, predgovor Gaetano Insolera,
uvod, Glauco Giostra, Pravni fakultet Sveučilišta u Rijeci, Biblioteka Zavoda za
kaznene znanosti mošćenice, Rijeka, 2002., str. 99.
58