Professional Documents
Culture Documents
____________________________________________
-------------------------------------------------------------------------------------------
Aralin 4
PANIMULA
_________________________________________________________________________________
MGA LAYUNIN
1. Chabacano 6. Badjau
2. Bisaya 7. Samal
3. Tausug 8. Subanen
4. Filipino 9. Hiligaynon
II – Pagpapaliwanag
PALIWANAG
KABUUAN
KABUUAN
MAGBASA AT MAGNILAY-NILAY
3.2. DIYALEKTO
Dayalek ang tawag sa mga wikang nabuo mula sa mga pangunahing wika ng isang
lalawigan na kadalasang sinasalita sa iba’t ibang baying nasasakupan ( Gonzalvo, 2016).
Ito rin ay uri ng pangunahing wika na nababago, nagbabago o nagiging natatangi dahil
ginagamit ito ng mga taong nasa ibang rehiyon o lokasyon. Isang halimbawa nito ay ang
Tagalog na nanganak ng uri o barayti tulad ng Tagalog-Batangas, Tagalog-Cavite, Tagalog-
Maynila at iba pa (Nuncio, et al. 2016).
3.3. IDYOLEK
Taglay ng wikang ito ang pansariling katangian sapagkat persona ang paggamit nito
( Gonzalvo, 2016). Ayon kay Nuncio, et al. (2016), ang idyolek ay ang natatangi at
espisipikong paraan ng pagsasalita ng isang tao. Kadalasan, ating nakikilala o nagiging marka
ito ng pagkakakilanlan ng isang tao. Isang halimbawa nito ay ang paraan ng pagsasalita ni Kris
Aquino.
Sa lipunan, may mga salitang tinatawag na taboo . Ito ay mga salitang bawal gamitin o
hindi maaaring gamitin sa isang pormal na usapan sa lipunan. Kung ang gawain ay taboo, ang
paggawa nito ay isa ring taboo kung nakikita ng karamihan. Ipinagbabawal ang paggamit nito
kapag hindi pinahihintulutan ng publiko at ipinagbabawal din ang pag-uusap tungkol dito lalo na
sa mga pormal na usapan at domeyn. Halimbawa nito ay mga salitang puki, puta, utin, makiri at
iba pa (Hufana et al. 2018).
3.5. YUFEMISMO
Ang mga ideya o salitang taboo ang naging isa sa mga dahilan sa pagkakaroon ng mga
salitang yufemismo. Ito ay salita o parirala na panghalili sa salitang taboo o mga salitang hindi
dapat sambitin dahil sa kalaswaan nitong pakinggan sa pandinig ng ninoman. Halimbawa nito ay
sa halip na nagtalik, maaari itong sabihing, nagsiping, sumakabilang buhay sa halip na namatay,
nagsakses sa halip na nagtae, ibaon sa halip na utin, bulaklak sa halip na puki, at iba pa (Gervcio,
et al. 2018).
Ang isang lipunan ay binubuo ng marami at iba’t ibang pangkat ng mga tao na may kaniya-
kanyang mga gawi at pag-uugali. May kaugnayan dito ang binanggit nina Zalzmann,Stanlaw at
Adachi (2012) na walang kultura sa isang lipunan na pareho sa lahat ng mga miyembro nito.
Tulad na lamang sa bansang Filipinas na kung saan, ito ay binubuo ng iba’t ibang pangkat ng tao
gaya ng Higaonon, Cebuano, Ilonggo, at iba pang pangkat na mayroon sa ating bansa. Lahat sila
ay mga Pilipino. Mayroon itong komplikadong lipunan na binubuo ng isang malaking bilang ng
mga grupo na tinutukoy ng mga tao mula sa kung saan ay nagmula ang natatanging mga valyu,
mga pamantayan at mga tuntunin para sap ag-uugali. Ito ang tinatawag na sabkultura.
3.7. LINGUA FRANCA, PIDGIN AT CREOLE
a.) Ang Lingua Franca ay ang paghahanap ng komon o wikang alam ng mga taong may
iba’t ibang sinasalitang wika upang magkakaunawaan. Mula sa UNESCO, ito ay wikang
ginagamit ng mga taong may iba-ibang unang wika upang mapadali ang komunikasyon
sa kanilang pagitan. Bagkus, malaking papel ang ginagampanan nito sa Pilipinas dahil
sa multilinggwal na sitwasyong pangwika. Binananggit sa etnologue na may 187 at 183
ang buhay at 4 ang itinuturing na patay na wika.
b.) Pidgin – nabuo ang wikang ito dahil sa pangangailangan ng mga tagapagsalita at wala
itong pormal na anyo ( Gonzalvo, 2016). Dulot ng pagkakaroon ng pangangailangan ng
lingua franca. Bunga ito ng dalawang lipunan na may mga wikang hindi magkakalapit o
unintelligible languages ngunit kailangan ng pakikipag-ugnayan sa isa’t isa dahil sa tiyak
na limitado o natatanging layunin . Ang isang wika ay dumadaan din sa proseso ng
pidginization . Ito ay proseso ng gramatikal at leksikal na reduksyon dulot ng
limitadong ginagampanan ng pidgin (Zalzman, Stanlaw at Adachi 2012).
C.) Creole . Ayon kay Sebba 1997, may mga mahahalagang pagtukoy sa mga katangian ng
isang creole na wika ;
May katutubong tagapagsalita ito, hindi katulad ng pidgin na walang katutubong nagsasalita.
Mangyayari ito kapag sa isang lipunang nagsasalita ng pidgin ay may ipinanganak na bata at
ito ang kanyang magiging unang wika. Kaya, ang pidgin ay magiging creole.
Ang Creole ay lagging lumalabas sa isang pidgin.
Ang proseso kung saan ang isang creole ay nagbabago at isang pidgin na nagkakaroon ng
katutubong nagsasalita ay tinatawag na creolization.
Ang proseso ng creolization ay dumadaan sa alinmang yugto ng pag-unlad ng isang pidgin na
maaaring gradual na creolization o biglaang creolization.
BILINGGWALISMO AT MULTILINGGWALISMO
1. Nagbibigay-kaalaman
2. Nagpapakilala/ Ekspresib
3. Nagtuturo / Direktib
4. Estetika/ Aesthetic
5. Nag-eengganyo /Phatic
KOLUM A KOLUM B
1. Namatay Sumakabilang-buhay
4. Malusog Mataba
GAWAIN 3
PANUTO : Mag-isip ng isang senaryo na gamit ang iba’t ibang estruktura ng wika sa
pamamagitan ng pagbuo ng script.
Karagdagang Gawain :
Ang wikang Filipino ang isa sa mga nagbubuklod satin bilang Pilipino. Dahil dito
tayo ay nagkakaisa, nagkakaintindihan at nakakapag-sabi ng ating mga saloobin sa
bawat isa.
Ang wikang Filipino ay lubos na mahalaga at ito rin ang sumasalamin sa ating
kultura. Sa pamamagitan ng pagtangkilik ng sariling atin at paggamit ng wika natin
ay napapanatilinatin ang ating kultura.
Sinasalamin ng wika ang kulturang Pilipino sapagkat ang paggamit ng wika sa isang
maayos at disenteng pamamaraan ang siyang nagbibigay kahulugan din na tayo ay
may magandang kultura. Ito din ay isang paraan para mas lalong makilala ang ating
kultura.
Wika ang nagaabot ng isip at damdamin ng mga Pilipino dahil dito tayo ay
nakakapag-papahiwatig tayo ng ating saloobin.
Sumisimbolo ang wikang Filipino sa ating pagka-Pilipino dahil ito ang ating
pinagmulan .
Sinisimbolo ng wikang
KABANATANG PAGSUSULIT
PANUTO : Punan ng nawawalang kataga ang patlang upang mabuo ang diwa ng
pangungusap.
RUBRIKS
Pamantayan sa pagbibigay ng puntos sa pagsulat ng komposisyon, talata at sanaysay .
KABUUAN
KABUUAN