เสริมคณิตศาสตร์ ม.

เรื�อง ฟังก์ชนั �

1
 ฟังก์ชัน
สรุปสาระสาคัญ

1. ฟังก์ชัน (Function)

นิยาม f จะเป็นฟังก์ชัน ก็ต่อเมื่อ f เป็นความสัมพันธ์ ซึ่งมีเงื่อนไขว่า ถ้า ( x, y1 )  f และ

( x, y2 )  f แล้ว y1 = y2

จากนิยาม สรุปได้ว่า
1. ฟังก์ชันเป็นความสัมพันธ์
2. ถ้าสมาชิกตัวหน้าของคู่อันดับใดๆ เหมือนกันแล้ว สมาชิกตัวหลังต้อง____________________
3. ถ้าสมาชิกตัวหน้าของคู่อันดับใดๆ ไม่เหมือนกันแล้ว สมาชิกตัวหลังจะเหมือนกันหรือ
ไม่เหมือนกันก็ได้

ตัวอย่างที่ 1 กาหนดความสัมพันธ์ r ต่อไปนี้ จงพิจารณาว่าข้อใดเป็นฟังก์ชัน

1) r = {(2,2), (3,4), (4,3), (5,5)} 2) r = {(2,2), (2,3), (3,4), (4,3)}

ตอบ_________________________ ตอบ_________________________

3) r = {(2,2), (3,2), (4,2), (5,3)} 4) r = {( x, y )  R  R y = x 2 − 2}

ตอบ_________________________ ตอบ_________________________

5) r = {( x, y )  R  R y − 2 = x + 4} 6) r = {( x, y )  R  R x = y 2 }

ตอบ_________________________ ตอบ_________________________

1
7) r = {( x, y)  R  R y + = x} 8) r = {( x, y )  R  R y  2 x − 1}
y

ตอบ_________________________ ตอบ_________________________

2
9) r = {( x, y)  R  R y = x + 9} 10) r = {( x, y )  R  R x = y 2 }

ตอบ_________________________ ตอบ_________________________

11) r = {( x, y)  R  R x = 4 − y 2 } 12) r = {( x, y )  R  R y =  x ; x  0}

ตอบ_________________________ ตอบ_________________________

ข้อสังเกต เมื่อลากเส้นตรงให้ขนานกับแกน Y
๏ ถ้าตัดกราฟเพียงจุดเดียว ______________________________________
๏ ถ้าตัดกราฟมากกว่า 1 จุด ______________________________________

2. การแทนค่าฟังก์ชัน
ถ้า f เป็นฟังก์ชัน และคู่อันดับ (x,y) ใดๆ เป็นสมาชิกของ f แล้ว ค่าของ y เป็นค่าของฟังก์ชัน f
ที่ x เขียนแทนด้วย f ( x) อ่านว่า เอฟของเอกซ์ ดังนั้น y = f ( x)
ตัวอย่างที่ 1 ให้ f ( x) = x 2 − 3x + 5 จงหาค่าฟังก์ชันในแต่ละข้อต่อไปนี้
1) f (4) 2) f (−1)
_________________________________ _________________________________
_________________________________ _________________________________
_________________________________ _________________________________
_________________________________ _________________________________

3) f ( x − 1)
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
4) f (2 x + 1)
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________

3
ตัวอย่างที่ 2 ให้ f ( x − 4) = x 2 − 6 x − 15 จงหาค่าฟังก์ชันในแต่ละข้อต่อไปนี้
1) f (5)
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
3) f ( x − 3)
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
2) f ( x)
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
4) f (2 x − 1)
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
4
3. ฟังก์ชันจาก A ไป B
นิยาม ให้ A และ B เป็นเซต f จะเป็นฟังก์ชันจาก A ไป B ก็ต่อเมื่อ Df = A และ
R f  B เขียนแทนด้วย f : A → B

แผนภาพ
1 2 3 4

1 6 1 6 1 1 6
6
2 7 2 7 2 2 7
7
3 8 3 3 8 3 8
4 9

f : A→ B ____________ ____________ ____________

int o

Df = A ____________ ____________ ____________

Rf  B ____________ ____________ ____________

ตัวอย่างที่ 1 กาหนด R คือเซตของจานวนจริง ฟังก์ชันต่อไปนี้เป็นฟังก์ชันจาก R ไป R หรือไม่

1) f ( x) = 2 x + 1
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
2) f ( x) = x − 3 + 4
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________

3) f ( x) = x 2 − 3x + 2
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________

5
ตัวอย่างที่ 2 จานวนฟังก์ชันจาก A ไป B ที่แตกต่างกันทั้งหมดเมื่อกาหนดเซต A และ B ต่อไปนี้
1) A = {1, 2} , B = {3} 2) A = {1, 2} , B = {2, 4}

ตอบ_______________________ ตอบ_______________________

3) A = {1, 2} , B = {1, 2, 4} 4) A = {1, 2, 3} , B = {2, 4}

ตอบ_______________________ ตอบ_______________________

ตัวอย่างที่ 3 กาหนด A = {1, 2} , B = {1, 2, 3, 4} จงหา

1) จานวนฟังก์ชันที่เป็นไปได้ทั้งหมดจาก A ไป B

ตอบ_______________________

2) จานวนฟังก์ชันที่เป็นไปได้ทั้งหมดจาก B ไป A

ตอบ_______________________

3) จานวนฟังก์ชันแบบ 1-1 ที่เป็นไปได้ทั้งหมดจาก A ไป B

ตอบ_______________________

4) จานวนฟังก์ชันที่เป็นไปได้ทั้งหมดจาก B ไปทั่วถึง A

ตอบ_______________________

ตัวอย่างที่ 4 กาหนด A = {1, 3, 5} , B = {a, b} ,C = {1, 3, 5, 7} ฟังก์ชันต่อไปนี้เป็นฟังก์ชันแบบใดบ้าง

1) {(1, a), (3, b), (5, a)} 2) {(1, 3), (3, 5), (5, 7), (7, 1)}

ตอบ_______________________ ตอบ_______________________

6
3) {(1, a), (3, a), (5, a)} 4) {(a, 1), (b, 3)}

ตอบ_______________________ ตอบ_______________________

5) {(1, a), (3, b), (5, b), (7, a)} 6) {(5, 1), (3, 5), (1, 3)}

ตอบ_______________________ ตอบ_______________________

ตัวอย่างที่ 5 จงแสดงว่าฟังก์ชันที่กาหนด เป็นฟังก์ชัน 1-1 หรือไม่

1) f = {( x, y) y = x − 2}
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________

2) f = {( x, y) y = x 2 + 2 x + 3}
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________

7
4. ฟังก์ชันที่ควรรู้จัก
ฟังก์ชันเชิงเส้น รูปสมการทั่วไป คือ Ax + By + C = 0 หรือ y = mx + c
ฟังก์ชันค่าสัมบูรณ์ รูปสมการทั่วไป คือ y = a x − b + c
ฟังก์ชันขั้นบันได เป็นฟังก์ชันที่เป็นฟังก์ชันคงที่เป็นช่วงๆ กราฟของฟังก์ชัน
มีรูปคล้ายขั้นบันได เช่น อัตราค่าไฟฟ้า
ฟังก์ชันกาลังสอง รูปสมการทั่วไป y = ax 2 + bx + c
ฟังก์ชันพหุนาม รูปสมการทั่วไป y = a1 xn + a2 xn −1 + a3 xn −2 + ...
เช่น y = 2 x3 − 5 x + 2
ฟังก์ชันที่เป็นคาบ เป็นฟังก์ชันที่ไม่ใช่ฟังก์ชันคงตัว เช่น ฟังก์ชันตรีโกณมิติ

5. ฟังก์ชันเชิงเส้น
รูปสมการทั่วไป คือ Ax + By + C = 0 หรือ y = mx + c

ข้อสังเกต เส้นตรงทุกเส้นเป็นฟังก์ชัน ยกเว้น เส้นตรงที่ขนานกับแกน y

ถ้า m = 0 จะได้ฟังก์ชันอยู่ในรูป y = b
เรียก ฟังก์ชันคงที่ เป็นเส้นตรงที่ขนานกับแกน x

ตัวอย่างที่ 1 จงเขียนกราฟต่อไปนี้บนระนาบเดียวกัน
1) y1 = x, y2 = 2 x, y3 = x + 2, y4 = 5 − x

8
ตัวอย่างที่ 2 จงหาว่าจุด (3, -6) อยู่บนกราฟของ y = - x – 3 หรือไม่
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________

6. ฟังก์ชันกาลังสอง
รูปสมการทั่วไป y = ax 2 + bx + c เมื่อ a, b และ c เป็นจานวนจริง และ a0

ข้อสังเกต ลักษณะของกราฟเป็นพาราโบลา หงาย – คว่า

• ถ้า a  0 จะได้ กราฟพาราโบลา_________________________

• ถ้า a  0 จะได้ กราฟพาราโบลา_________________________
• ถ้า a = 0 จะได้ กราฟเส้นตรง
ถ้า a มีค่ามาก กราฟจะแคบ ถ้า a มีค่าน้อยกราฟจะกว้าง

จากสมการ y = ax 2 + bx + c หาจุดยอดได้จาก____________________________________
หรือ จัดสมการในรูป y = a( x − h)2 + k
จะได้ จุดยอด คือ ____________

ตัวอย่างที่ 1 จงเขียนกราฟของฟังก์ชันกาลังสองที่กาหนด
1) y = x 2
2) y = 2 x 2
3) y = − x 2

9
ตัวอย่างที่ 2 จงเขียนกราฟของฟังก์ชันกาลังสองที่กาหนด
1) y = − x 2
2) y = x 2 + 2

ตัวอย่างที่ 3 จงเขียนกราฟของฟังก์ชันกาลังสองที่กาหนด
1) y = ( x − 2) 2 + 3
2) y = x 2 − 4 x − 5

10
7. การนาความรู้เรื่องกราฟไปใช้ในการแก้สมการและอสมการ
ในการแก้สมการกาลังสอง ax 2 + bx + c = 0 เราสามารถนาความรู้เรื่องกราฟไปช่วยในการหา
คาตอบของสมการได้ โดยการหาจุดที่กราฟ y = ax 2 + bx + c ตัดกับแกน X (ให้ y = 0)

ตัวอย่างที่ 1 จากสมการจงหาคาตอบโดยใช้กราฟ
1) x 2 + 2 = 0
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________

2) ( x − 5)2 = 0
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________

11
3) 2( x − 1)2 − 8 = 0
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________

ตัวอย่างที่ 2 กาหนด f ( x) = − x 2 + 6 x − 8 จงหา

1) โดเมนและเรนจ์ของฟังก์ชัน f
2) จุดวกกลับของกราฟ
3) ค่าสูงสุดหรือค่าต่าสุดของฟังก์ชัน
4) จุดที่กราฟตัดกับแกน x
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________

12
8. การแก้โจทย์ปัญหาฟังก์ชัน
กราฟของฟังก์ชันกาลังสองมีลักษณะเป็น กราฟหงาย – คว่า จึงสามารถนาความรู้เรื่องกราฟไปใช้ใน
การ หาค่าสูงสุด และค่าต่าสุดได้

ตัวอย่างที่ 1 บริษัทผลิตโทรศัพท์มือถือแห่งหนึ่ง ผลิตได้ x เครื่องต่อวันโดยลงทุนทั้งสิ้น x 2 + 20 x − 25 บาท

ถ้าบริษัทขายโทรศัพท์ไปเครื่องละ 500 – x บาท ดังนั้นบริษัทควรจะผลิตมือถือวันละกี่เครื่องจึงจะได้กาไร
สูงที่สุด
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________

ตัวอย่างที่ 2 ต้องการกั้นรั้วรอบที่ดินแปลงหนึ่งให้เป็นรูปสี่เหลี่ยมมุมฉากโดยใช้รั้วบ้านเป็นรั้วด้านหนึ่งของที่ดิน
แปลงนี้ ถ้ามีเชือกยาว 400 เมตร จะต้องกั้นให้รั้วกว้างและยาวกี่เมตร จึงจะได้พื้นที่มากที่สุด
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________

13
9. ฟังก์ชันคอมโพสิท (Composite Function)

นิยาม ถ้า f และ g เป็นฟังก์ชัน และ R f  Dg   แล้วฟังก์ชันคอมโพสิทของ f และ g

เขียนแทนด้วย gof ซึ่งกาหนดโดย ( gof )( x) = g ( f ( x)) สาหรับทุก x ซึง่ f ( x)  Dg

ฟังก์ชันคอมโพสิท เขียนเป็นแผนภาพได้ ดังนี้

A f B g C
x y = f(x) z =g(y) = g(f(x))

gof

ตัวอย่างที่ 1 ให้ f ( x) = 2 x + 5 และ g ( x) = 3x − 7

1) ( gof )( x)
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
3) ( fog )( x)
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
2) ( gog )( x )
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
4) ( fof )( x )
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________

14
ตัวอย่างที่ 2 ให้ f ( x) = 2 x + 3 และ ( gof )( x) = 6 x − 12
1) g ( x)
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
จงหา
2) ( fog )( x)
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________

3) ( fog )( x + 1)
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________

ตัวอย่างที่ 3 ให้ g ( x) = 3x − 5 และ ( gof )( x) = 5 x + 6 จงหา

1) f ( x)
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
2) ( fog )( x)
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________

3) ( fog )(1)
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________

15
10. ฟังก์ชันอินเวอร์ส (Inverse Function)
กาหนด f เป็นฟังก์ชัน ดังนั้น f −1 เป็นอินเวอร์สของฟังก์ชัน f
 จะได้ 1. เรียก f −1 ว่า อินเวอร์สของฟังก์ชัน f
2. ถ้า f −1 เป็นฟังก์ชันด้วย เรียก f −1 ว่า________________________________
3. D f = R f และ R f = D f
−1 −1

4. ถ้า f เป็นฟังก์ชันแบบ 1 - 1 แล้ว f −1 จะเป็นฟังก์ชันด้วย

ตัวอย่างที่ 1 กาหนด f ( x) = 4 x − 9 จงหา

1) f −1 (3)
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
2) f −1 (−3)
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________

ตัวอย่างที่ 2 กาหนด f (2 x − 5) = 4 x − 3 จงหา

1) f −1 (5)
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
2) f −1 ( x)
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________

16
ตัวอย่างที่ 3 กาหนด f (2 x − 5) = x 2 − 4 x + 3 จงหาค่าของ
1) f −1 (−1)
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
3) f (−2)
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
2) f −1 (0)
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
4) ( fof −1 )(−1)
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________

11. พีชคณิตของฟังก์ชัน (Algebra of Function)

นิยาม ให้ f และ g เป็นฟังก์ชัน จะได้

1. f + g = {( x, y ) y = f ( x) + g ( x) และ x  D f  Dg }
2. f − g = {( x, y ) y = f ( x) − g ( x) และ x  D f  Dg }
3. f • g = {( x, y ) y = f ( x) • g ( x) และ x  D f  Dg }
f f ( x)
4. = {( x, y ) y = และ x  D f  Dg และ g ( x)  0}
g g ( x)

17
ตัวอย่างที่ 1 ให้ f = {(1, 2), (2, 6), (3,12), (4,18)} , g = {(1, 2), (2,3), (4, 6), (6,12)}
1) f + g 2) f − g
_________________________________ _________________________________
_________________________________ _________________________________

3) g − f 4) f • g
_________________________________ _________________________________
_________________________________ _________________________________
f
5)
g
_________________________________
_________________________________

ตัวอย่างที่ 2 ให้ f ( x) = 2 x + 1 , g ( x) = 3x − 1 จงหา

1) f + g 2) f − g
_________________________________ _________________________________
_________________________________ _________________________________
_________________________________ _________________________________

f
3) f •g 4)
g
_________________________________ _________________________________
_________________________________ _________________________________
_________________________________ _________________________________

ตัวอย่างที่ 3 ให้ f ( x) = 2 x 2 , g ( x) = 2 x − 7 จงหา

1) ( f + g )( x) 2) ( f − g )( x)
_________________________________ _________________________________
_________________________________ _________________________________
_________________________________ _________________________________

18
 f 
3) ( f • g )( x) 4)  ( x)
g
_________________________________ _________________________________
_________________________________ _________________________________
_________________________________ _________________________________

19