1

บทที$ 2
ฟังก์ชนั
2.1 ความสัมพันธ์
สิง# ทีเ# ป็ นพืน- ฐานสําคัญในเรือ# งของความสัมพันธ์ คือ คูอ่ นั ดับ การเป็ นคูอ่ นั ดับก็คอื จะต้องเป็ นคูแ่ ละมีอนั ดับ
ในคณิตศาสตร์จะเขียนคูอ่ นั ดับในรูป
( a, b ) โดยที# a เป็ นสมาชิกตัวหน้าและ b เป็ นสมาชิกตัวหลัง
( a, b ) และ ( b, a ) จะไม่เท่ากัน นอกจาก a = b เท่านัน-

นิ ยาม (a,b) = (c,d) ก็ต่อเมือ# a = c และ b = s

d
2.1.1 ผลคูณคาร์ทีเซียน (Cartesian product)

นิ ยาม ผลคูณคาร์ทเี ซียนของเซต A และเซต B คือเซตของคูอ่ นั ดับ ( a, b )

ทัง- หมด
โดยที# a เป็ นสมาชิกของเซต A และ b เป็ นสมาชิกของเซต B
ผลคูณคาร์ทเี ซียนของเซต A และเซต B เขียนแทนด้วย A ´ B
และ
แบบฝึ กหัด
1. กําหนดให้ A = {1,3,5} และ B = {1, 2} จงหา
1) A ´ B =
___________________________________________________
2) B ´ A =
___________________________________________________
3) A ´ A =
___________________________________________________
4) B ´ B =
___________________________________________________

2. กําหนดให้ A = f และ B = {a, b} จงหา

1) A ´ B =
___________________________________________________
2) B ´ A =
___________________________________________________

3. กําหนดให้ A = {-1, -2} และ B= f จงหา

 2

1) A ´ B =
___________________________________________________
2) B ´ A =
___________________________________________________

4. กําหนดให้ A = {0,1} และ B = {0,1} จงหา

1) A ´ B =
___________________________________________________
2) B ´ A =
___________________________________________________
5. กําหนดให้ A = {0,1} , B = {1, 2} และ C = {-1, 2} จงหา
1) A ´ B =
___________________________________________________
2) A ´ C =
___________________________________________________
3) ( A ´ B ) È ( A ´ C ) =
___________________________________________________
4) A ´ ( B È C ) =
___________________________________________________
5) ( A ´ B ) Ç ( A ´ C ) =
___________________________________________________
6) A ´ ( B Ç C ) =
___________________________________________________
7) ( A ´ B ) - ( A ´ C ) =
___________________________________________________
8) A ´ ( B - C ) =
___________________________________________________

6. กําหนดให้ A = {0,1} , B = {1, 2} และ C = {-1, 2} จงหา

1) A ´ C =
___________________________________________________
2) B ´ C =
___________________________________________________
3) ( A ´ C ) È ( B ´ C ) =
___________________________________________________
 3

4) ( A È B ) ´ C =
___________________________________________________
5) ( A ´ C ) Ç ( B ´ C ) =
___________________________________________________
6) ( A Ç B ) ´ C =
___________________________________________________
7) ( A ´ C ) - ( B ´ C ) =
___________________________________________________
8) ( A - B ) ´ C =
___________________________________________________

7. กําหนดให้ n ( X ) แทนด้วยจํานวนสมาชิกในเซต X
ถ้า n ( A ) = 2 และ n ( B ) = 3 แล้ว n ( A ´ B ) มีคา่ เท่าใด

ควรรู้ 1. ถ้า เป็ นเซตจํากัดแล้ว __________

2. ก็ต่อเมื#อ _______ หรือ _______ หรือ
_______
_________________________________________
_______
_________________________________________
_______
_________________________________________

2.1.2 ความสัมพันธ์ (Relation)

ความสัมพันธ์เป็ นความเกีย# วข้องกันของสิง# สองสิง# ภายใต้กฎเกณฑ์อย่างใดอย่างหนึ#งและสามารถ
เขียนสิง# ทีส# มั พันธ์กนั ในรูปของคูอ่ นั ดับได้
เนื#องจากผลคูณคาร์ทเี ซียนของเซต A และเซต B คือ เซตของคูอ่ นั ดับทุกคูอ่ นั ดับทีส# มาชิกตัวหน้า
มาจากเซต A และสมาชิกตัวหลังมาจากเซต B ถ้าแทนความสัมพันธ์ดว้ ย r อาจกล่าวได้วา่ ความสัมพันธ์
เป็ นสับเซตของผลคูณคาร์ทเี ซียนของเซต A และเซต B หรือเขียนได้วา่
r Ì A ´ B และเรียก r ว่าความสัมพันธ์จาก A ไป B
แต่ถา้ r Ì A ´ A และเรียก r ว่าความสัมพันธ์ใน A
นิ ยาม r เป็ นความสัมพันธ์จาก A ไป B ก็ต่อเมือ# r เป็ นสับเซต A´ B
 4

แบบฝึ กหัด
1. กําหนดให้ A = {1,3,5} และ B = {1, 2} จงหาความสัมพันธ์ในแต่ละข้อ
1) r1 เป็ นความสัมพันธ์ “มากกว่า” จาก A ไป B

___________________________________________________________
______
2) r2 เป็ นความสัมพันธ์ “ผลบวกไม่เกิน 4” จาก A ไป B

___________________________________________________________
______
2. กําหนดให้ A = {1, 2,3, 4} และ B = {2,3, 4,5, 6} จงหาความสัมพันธ์ในแต่ละข้อ
1) r1 = {(x, y ) Î A ´ B / x หาร y เหลือเศษ 1}

___________________________________________________________
______
2) r2 = {( x, y ) Î A ´ B / x หารด้วย y ลงตัว }

___________________________________________________________
______
3) r3 = {( x, y ) Î B ´ A / y = x - 2}

___________________________________________________________
______
3. กําหนดให้ S = {-1, 0,1} จงหาความสัมพันธ์ในแต่ละข้อ
1) r1 = {( x, y ) Î S ´ S / x + y = 0}

___________________________________________________________
______
2) r2 = {( x, y ) Î S ´ S / x > 0 และ y £ 0}

___________________________________________________________
ควรรู้ 1. 06เป็ นความสัมพันธ์
______
2. ถ้&MาH(A)
และ
aHD
= HIB) =
แล้วจํานวนความสัมพันธ์ทงั - หมดจาก AUB
b ไป
see a daisies เท่ากับ ความสัมพันธ์
 5

แบบฝึ กหัด
1. กําหนดให้ A = {0,1, 2,3} และ B = {-1, 0,1} จงหา
1) r1 = {( x, y ) Î A ´ B / x - y = 1}

___________________________________________________________
______
Dr = ___________________
1
Rr = ___________________
1

2) r2 = {( x, y ) Î B ´ A / y = x 2 }

___________________________________________________________
______
Dr = ___________________
2
Rr = ___________________
2

2. กําหนดให้ S = {-2, -1, 0,1, 2} จงหา

1) r1 = {( x, y ) Î S ´ S / xy > 1}

___________________________________________________________
______
Dr = ___________________
1
Rr = ___________________
1

2) r2 = {( x, y ) Î S ´ S / y = x }

___________________________________________________________
______
Dr = ___________________
2
Rr = ___________________
2

3. กําหนดให้ r = {(x, y ) Î N ´ N / x + y = 4} จงหา

1) r แบบแจกแจงสมาชิก
_________________________________________
2) Dr และ Rr _________________________________________

4. กําหนดให้ r = {( x, y ) Î I ´ I / x 2 + y 2 = 4} จงหา
1) r แบบแจกแจงสมาชิก
_________________________________________
2) Dr และ Rr _________________________________________
 6

5. จงหาโดเมนและเรนจ์ของความสัมพันธ์ต่อไปนี-
1) r = {( x, y ) / y = 3x} 2) r = {( x, y ) / y = 2 - x}

ì x y ü ì 6x + 3 ü
3) r = í( x, y ) / - = -1ý 4) r = í( x, y ) / y = ý
î 4 3 þ î 7x - 7 þ

ì 3x - 6 ü ì y-2 ü
5) r = í( x, y ) / y = ý 6) r = í( x, y ) / x = ý
î 2x + 5 þ î 4 y - 1þ

ì 1 ü ì -x ü
7) r = í( x, y ) / x = ý 8) r = í( x, y ) / y = - 2ý
î 5 y + 10 þ î 3x - 4 þ
 7

9) r= {( x, y ) / y = ( x + 3) }
2
10) r= {( x, y ) / y = ( 2 x - 5) + 4}
2

11) r= {( x, y ) / y = 3 (1 - 3x ) - 2}
2
12) r= {( x, y ) / y = 1 - ( x + 1) }
2

13) r = {( x, y ) / y = x - 2 } 14) r = {( x, y ) / y = 1 - 3x + 5}

15) r = {( x, y ) / y = 3 x + 2 - 7} 16) r = {( x, y ) / x = 5 - 2 5 - 2 y }
 8

17) r= {( x, y ) / y = 2x + 8 } 18) r= {( x, y ) / y = 2 1- 4x }

19) r= {( x, y ) / y = x -3 +7 } 20) r= {( x, y ) / y = 2 - 3x - 1 }

21) r= {( x, y ) / y = x2 + 4 } 22) r= {( x, y ) / y = x2 - 4 }

23) r= {( x, y ) / y = 4 - x2 } 24) r= {( x, y ) / y = x 2 - 25 + 3 }
 9

ì 8 ü ì 3 ü
25) r = í( x, y ) / y = 2 ý 26) r = í( x, y ) / x = ý
î x + 4þ î 100 - y 2 þ

ìï 1 üï ìï 4 üï
27) r = í( x, y ) / y = ý 28) r = í( x, y ) / y = ý
îï 1- x þï ïî 3 - x + 5 ïþ

ïì üï
29) r = í( x, y ) / y =
1
ý 30) {
r = ( x, y ) / x 2 + y 2 = 25}
îï 16 - x 2 ïþ

31) {
r = ( x, y ) / x + 1 + y - 2 = 4 } 32) ì
r = í( x, y ) / y = 2
-2 ü
ý
x - 4x + 3þ
î
 10

2.2 ตัวผกผันของความสัมพันธ์

นิ ยาม ตัวผกผันของความสัมพันธ์ r คือความสัมพันธ์ซง#ึ เกิดจากการสลับทีข# อง

สมาชิกตัวหน้าและสมาชิกตัวหลังในแต่ละคูอ่ นั ดับทีเ# ป็ นสมาชิกของ r
ตัวผกผันของความสัมพันธ์ r เขียนแทนด้วย r -1
r -1 = {( y, x ) / ( x, y ) Î r}

ควรรู้ ตัวผกผันของความสัมพันธ์ เรียกอีกอย่างว่า อิ นเวอร์สของ -

ความสัมพันธ์
แบบฝึ กหัด
1. จงหาตัวผกผันของความสัมพันธ์ r พร้อมทัง- โดเมนและเรนจ์
1) r = {(1, 0 ) , ( 2, -1) , ( 5,1)} 2) r = {( -2,1) , ( -1,3) , ( 0,1) , ( 0, -1) , (1, 2 )}
r -1 = ____________________ r -1 = ____________________
Dr = ____________________
-1 Dr = ____________________
-1

Rr = ____________________ Rr = ____________________
-1 -1

ควรรู้ Df-1 Rf
=

และ
66N= Rf -
1 Df
=

2. จงหาตัวผกผันของความสัมพันธ์ r
ì x - 5ü
1) r = {( x, y ) Î A ´ B / y = x + 2} 2) r = í( x, y ) Î I ´ I + / y = ý
î 2 þ
r -1 = {( y, x ) Î B ´ A / y = x + 2}
r -1 = {( x, y ) Î B ´ A / x = y + 2}
r -1 = {( x, y ) Î B ´ A / y = x - 2}

ì x - 10 ü
3) r = í( x, y ) / y = ý 4) r = {( x, y ) / y > 2 x + 1}
î 3x + 5 þ
 11

3. จงเขียนกราฟของ r และ r -1 ในระบบพิกดั ฉากเดียวกัน

1) r = {( x, y ) / y = x - 3} Y

2) r= {( x, y ) / y = x +1} Y

ควรรู้ กราฟของ และ จะมี

MeTWVsnbn-1
·
เส้นตรง y JB68IS
dzim x
=

เป็ นแกนสมมาตร
strings y
• เมืJatrendsen
·

#อลากเส้นตรงจากจุ ด
(9.DI vos
ของ ไปยังจุvosn-1
Versic(D,a) ด ของ เส้นเหล่านัน- จะตัง- ฉากกับ
x
=

เส้
Inน(9,D)
·
ตรง jug (b, dnsowms y
d) x
=
dwise sorts

• จุด กับ จุด อยู่ห่างจากเส้นตรง เป็ นระยะทางเท่ากันเสมอ

 12

2.3 ฟังก์ชนั
2.3.1 ความหมายของฟังก์ชนั
นิ ยาม ฟั งก์ชนั คือ ความสัมพันธ์ซง#ึ สําหรับคูอ่ นั ดับสองคูใ่ ดๆ ของความสัมพันธ์
นัน- ถ้ามีสมาชิกตัวหน้าเหมือนกันแล้ว สมาชิกตัวหลังต้องไม่ต่างกัน
ถ้า (x, y ) Î r และ (x, z ) Î r แล้ว y = z

ควรรู้ การตรวจสอบว่าความสัมพันธ์ที$กาํ หนดให้เป็ นฟังก์ชนั หรือไม่

1. กรณีทเี# ป็ นเซตแจกแจงสมาชิก , ตารางคู่อนั ดับ หรือแผนภาพ ให้ดูทสี# มาชิกตัวหน้าใช้ซํ-า
หรือไม่
ถ้าใช้ซํ-า แปลว่า ความสัมพันธ์นนั - ไม่เป็นฟังก์ชนั
2. กรณีทเี# ป็ นเซตขอกเงื#อนไข
• ให้พจิ ารณาว่า ตัวเดียวกัน ใช้ค่า ตัวเดียวกันหรือไม่
• ให้ใช้บทนิยามตรวจสอบ โดยกําหนดว่า และ แล้วดูว่า
หรือไม่
ถ้าไม่ แปลว่า ความสัมพันธ์นนั - ไม่เป็ นฟังก์ชนั
3. กรณีทเี# ป็ นกราฟ ให้ลากเส้นตรงขนานแกน Y แล้วดูว่าเส้นตรงตัดกราฟมากกว่า 1 จุด หรือไม่
แบบฝึ กหัด
ความสัมพันธ์ในแต่ละข้อต่อไปนี-เป็ นฟั งก์ชนั หรือไม่เป็ นฟั งก์ชนั เพราะเหตุใด
1) 2)
1 a 1 a
2 b 2 b
3 c 3 c

เป็ นฟั งก์ชนั ไม่เป็ นฟั งก์ชนั เพราะมีคอู่ นั ดับทีม# สี มาชิก

ตัวหน้าเหมือนกัน แต่สมาชิกตัวหลังต่างกัน
คือ (1,a) และ (1,b)

3) {(1, a ) , ( 2, b ) , ( 2, c )} 4) {(1, a ) , ( 2, b ) , ( 3, b )}
 13

กําหนดให้ A = {-2, -1, 0,1, 2} และ B = {0,1, 2}ใช้ตอบคําถามข้อ 5) ถึง ข้อ 10)
5) {( x, y ) Î A ´ B y = x + 1} 6) {( x, y ) Î A ´ B y = x 2 }

7) {( x, y ) Î A ´ A y= x } 8) {( x, y ) Î A ´ A y = x3 + 1 }

9) {( x, y ) Î B ´ B y = x -1 } 10) {( x, y ) Î B ´ A x= y }

11) {( x, y ) Î N ´ N y = x - 5} 12) {( x, y ) Î I - ´ I x = 1- y }

13) {( x, y ) / y = x + 2555} 14) ìí(x, y ) / y = 2 x - 1üý

î x+2þ
 14

15) {( x, y ) / y = x +1 } 16) {( x, y ) / y = 1 - x2 }

17) {( x, y ) / y = x 2 - 3} 18) {( x, y ) / x = y 2 + 1}

19) {( x, y ) / y = 2 x - 1} 20) {( x, y ) / y = x + 3}

21) {( x, y ) / x + y = 2} 22) {( x, y ) / x 2 - y 2 = 1}

23) {( x, y ) / 2 x + y £ 3} 24) {(x, y ) / y 2 = x, y ³ 0}

Y Y
 15

25) 26)

27) Y 28) Y

X X
0
-
–3 3
-

29) Y 30) Y

X X
0
-
-

ข้อตกลงเกี$ยวกับสัญลักษณ์
ในกรณีทค#ี วามสัมพันธ์ f เป็ นฟั งก์ชนั จะเขียน y = f(x) แทน ( x , y ) Î f และเรียก f(x) ว่าเป็ น ค่า
ของฟังก์ชนั f ที$ x อ่านว่า เอฟที$เอกซ์ หรือ เอฟเอ็กซ์
ในกรณีทค#ี วามสัมพันธ์เป็ นฟั งก์ชนั เรียกโดเมนและเรนจ์ของความสัมพันธ์นนั - ว่าโดเมนและเรนจ์ของฟั งก์ชนั
ตามลําดับ
พิจารณาฟั งก์ชนั f ดังแผนภาพ

จะได้วา่ f = { (1, 2 ) , ( 2, 2 ) , ( 3,3) }

1 1 f (1) = 2 , f ( 2 ) = 2 และ f ( 3) = 3
2 2
3 3 D f = {1, 2,3} = A และ R f = {2,3} Ì B

นิ ยาม f เป็ นฟั งก์ชนั จาก A ไป B ก็ต่อเมือ# 1. f เป็ นฟั งก์ชนั , 2. Dr = A และ 3.
Rr Ì B
เป็ นฟั งก์ชนั จาก ไป เขียนแทนด้วย
 16

พิจารณาฟั งก์ชนั f ดังแผนภาพ

จะได้วา่ f = { (1,1) , ( 2, 2 ) , ( 3,1) }

1 1 f (1) = 1 , f ( 2 ) = 2 และ f ( 3) = 1
2 2
3 D f = {1, 2,3} = A และ R f = {1, 2} = B

นิ ยาม f เป็ นฟั งก์ชนั จาก A ไปทัวถึ

# ง B ก็ต่อเมือ# 1. f เป็ นฟั งก์ชนั , 2. Dr = A และ 3.
Rr = B
เป็ นฟั งก์ชนั จาก ไปทัวถึ
# ง เขียนแทนด้วย

พิจารณาฟั งก์ชนั f ดังแผนภาพ

จะได้วา่ f = { (1,3) , ( 2,1) , ( 3, 4 ) }

1 f (1) = 3 , f ( 2 ) = 1 และ f ( 3) = 4
1 2
2 3 D f = {1, 2,3} = A และ R f = {1,3, 4} Ì B
3

นิ ยาม f เป็ นฟั งก์ชนั หนึ#งต่อหนึ#งจาก A ไป B ก็ต่อเมือ# f เป็ นฟั งก์ชนั จาก A ไป
B
สําหรับ x1 , x2 ใดๆ ใน A ถ้า f ( x1 ) = f ( x2 ) แล้ว x1 = x2
เป็ นฟั งก์ชนั หนึ#งต่อหนึ#งจาก ไป เขียนแทนด้วย

พิจารณาฟั งก์ชนั f ดังแผนภาพ

จะได้วา่ f = { (1, 2 ) , ( 2,1) , ( 3,3) }

1 1
2 2 f (1) = 2 , f ( 2 ) = 1 และ f ( 3) = 3
3 3 D f = {1, 2,3} = A และ R f = {1, 2,3} = B

นิ ยาม f ฟั งก์ชนั หนึ#งต่อหนึ#งจาก A ไปทัวถึ

# ง B ก็ต่อเมือ# 1. f เป็ นฟั งก์ชนั , 2. Dr = A และ 3.
Rr = B
เป็ นฟั งก์ชนั จาก ไป เขียนแทนด้วย
 17

แบบฝึ กหัด
1. ให้ A = {1,2,3} , B = {a, b} และ C = { p, q, r} ในแต่ละข้อต่อไปนี-เป็ นฟั งก์ชน
ั หรือไม่ ถ้าเป็ นฟั งก์ชนั เป็ น
แบบใด
1) {(1, a ), (2, b )}
2) {(1, a ), (2, b ), (3, a ), (3, b )}
3) {(1, a ), (2, b ), (3, a )}
4) {(a,2), (b,3)}
5) {( p, 2 ) , ( q,1) , ( r ,3)}

ì æ 1 öü
2. กําหนด f = í(1, 0 ) , ( 2,1) , ç 3, ÷ ý จงหาค่าในแต่ละข้อต่อไปนี-
î è 2 øþ
1) f (1) 2) f (2)

3) f (3) 4) f (1) + f ( 2 )

5) f ( 2 ) - 2 f ( 3) 6) f ( f ( 2 ) )

3. จากแผนภาพ จงหาค่าในแต่ละข้อต่อไปนี-
1) f ( p )
2
4
6 2) f ( q )

3) f ( p ) ´ f ( r )

4. กําหนดให้ f ( x ) = x2 - 2 จงหาค่าในแต่ละข้อต่อไปนี-
1) f (0) 2) f (- 3)

3) f ( 3) 4) f (x + 1)

5) f (x + h ) 6) f (g (x ))
 18

x2 : x £ -1
5. กําหนดให้ f (x ) = 0 : -1 < x £ 1 จงหาค่าในแต่ละข้อต่อไปนี-
2x + 1 : x >1

1) f ( 2 ) 2) f ( -2 )

3) f (1) 4) f ( -1)

5) f ( 0 ) 6) f (a + 5) เมือ# a>0

6. ให้ f (x ) = x 2 + 1 , g (x ) = x + 1 และ h(x ) = x 3 จงหา

1) f ( -1) 2) g ( 2 )

3) h ( 3) 4) g ( f ( -1) )

5) ( ( ( 2 )))
g h f 6) h ( h (1) )

7) f ( f ( x ) ) 8) g ( g ( x + 2 ) )

7. กําหนด f (x + 1) = 2 x - 1 จงหา
1) f ( x ) 2) f ( 2 )
 19

8. กําหนด f ( 3x - 1) = 9 x + 2 จงหา
1) f ( x ) 2) f ( 2 )

9. กําหนด g ( 2 x - 3) = 4 x 2 + 4 x - 5 จงหา
1) g ( x ) 2) g (1)

10. æ 2x -1 ö
กําหนด ÷ = ( 2 x - 1) จงหา
2
gç
è 3 ø
1) g ( x ) 2) æxö
gç ÷
è3ø

11. กําหนด h ( x 2 + x - 3) = x 2 + x + 4 จงหา

1) h ( x ) 2) h ( -3)
 20

12. จงหาโดเมนและเรนจ์ของฟั งก์ชนั ในแต่ละข้อต่อไปนี-

ควรรู้ เนื#องจากฟังก์ชนั เป็นความสัมพันธ์ การหาโดเมนและเรนจ์ของฟังก์ชนั

จึงมีหลักเกณฑ์เช่นเดียวกันกับการหาโดเมนและเรจน์ของ
ความสัมพันธ์
1) f = {(1,0 ), (2,3), (3,0 ), (4,-1)} 2) f = {( x, y ) Î I ´ I / y = x + 3}

ì 2x - 5 ü
3) g = {( x, y ) / y = 5 - x} 4) g = í( x, y ) / y = ý
î 4 - 3x þ

5) h= {( x, y ) / y = x 2
}
-5 6) h= {( x, y ) / y = 4 - x2 }

1
7) f (x ) = 4 - x2 -1 8) g ( x ) =
x +3
2
 21

13. จงตรวจสอบว่า ฟั งก์ชนั ต่อไปนี-เป็ นฟั งก์ชนั 1 – 1 หรือไม่

1) f ( x ) = 2 x - 3 2) f ( x ) = x 2 + 1

3) f ( x ) = x -5 4) f ( x ) = x+2

5) Y
6) Y

2
X X
- 0 0
-
-2
-
 22

ฟังก์ชนั เพิ$ มและฟังก์ชนั ลด

นิ ยาม ให้ f เป็ นฟั งก์ชนั จากสับเซต R ไป R และ A Ì D f

1) f เป็ นฟังก์ชนั เพิ$ ม (increasing function) ใน A ก็ต่อเมือ# สําหรับสมาชิก x1 , x 2

I
ใน A828 A x < X2 1600f(x1) f(x2)
:

ถ้า x1 < x 2 แล้ว f ( x1 ) < f ( x 2 )

A steroid (decreasing functions in amoderate X.X A
2)
2)
ั ลด (decreasing function) ใน A ก็ต่อเมือ# สําหรับสมาชิก x1 , x2
f เป็ นฟั งก์ชน
ใน on X1<X2 1602 f(x1) < f(x2)

ถ้า แล้ว

แบบฝึ กหัด
1. จากกราฟของฟั งก์ชนั ทีก# าํ หนดให้ จงหาช่วงทีฟ# ั งก์ชนั เป็ นฟั งก์ชนั เพิม# และช่วงทีฟ# ั งก์ชนั เป็ นฟั งก์ชนั ลด
1) Y 2) Y

X X
0 0
- -
- -

3) Y 4) Y

2
X X
- 0 0
-
-2
-
 23

2. จงตรวจสอบว่าฟั งก์ชนั ต่อไปนี- ฟั งก์ชนั ใดเป็ นฟั งก์ชนั เพิม# หรือฟั งก์ชนั ลด ในเซตทีก# าํ หนดให้
1) f ( x ) = 2 x + 3 ; R 2) f ( x ) = - x3 - 2 ; R

3) f ( x ) = x 2 - 3 ; R+ 4) f ( x ) = 2 x 2 + 5 ; R-

5) f ( x ) = x +1 ; ( -¥, -2] 6) f (x ) = x+3 ; (0, ¥ )

7) f (x ) = 1 ; [ -3, -1] และ [1,3] 8) f (x ) = x 2 - 4 x + 10 ; (- 2,5]

x
 24

2.3.2 การดําเนินการของฟังก์ชนั

นิ ยาม ให้ f และ g เป็ นฟั งก์ชนั ทีม# โี ดเมนและเรจน์เป็ นสับเซตของ R

ผลบวก (sum) ผลต่าง (difference) ผลคูณ (product) และผลหาร (quotient)
ของ f และ g เขียนแทนด้วย f + g , f - g , f × g และ f ตามลําดับ
g
เป็ นฟั งก์ชนั กําหนดค่าโดย f + g = {( x, y ) / y = f ( x ) + g ( x ) และ x Î D f Ç Dg }
f - g = {( x, y ) / y = f ( x ) - g ( x ) และ x Î D f Ç Dg }
f × g = {( x, y ) / y = f ( x ) × g ( x ) และ x Î D f Ç Dg }
f f ( x)
= {( x, y ) / y = เมือ# g ( x ) ¹ 0 และ x Î D f Ç Dg }
g
I g ( x)
g(x)

แบบฝึ กหัด
1. กําหนดให้ f = {(1, 2 ) , ( 2,5 ) , ( 3, -2 ) , ( 4, 0 ) , ( 6,3 )}
g = {(1, -4 ) , ( 2,10 ) , ( 3, 0 ) , ( 4,1) , ( 5, -1)}
จงหา
1) f + g

2) f -g

3) g- f

4) f ×g

f
5)
g

g
6)
f

7) f + 5g

8) 2g - 3 f
 25

2. กําหนดให้ f = {( -2, 0 ) , ( -1, -4 ) , ( 0,1) , (1, 4 ) , ( 2, -3 )}

g = {( -2, 4 ) , ( -1, -2 ) , ( 0, -5 ) , (1, 2 )}
จงหา
1) ( f + g )( -2 )

2) ( f - g )( -1)

3) ( g - f )( -1)

4) ( f × g )( 0 )

æ f ö
5) ç ÷ (1)
ègø

ægö
6) ç ÷ ( -2 )
è f ø

3. กําหนด f ( x ) = 2 x - 1 และ g ( x ) = x 2 + 3x - 1 จงหา

1) ( f + g )( 3) 2) ( f - g )( -2 )

3) ( f × g )( 4 ) 4) ( f / g )( 0 )
 26

æ f ö
4. จงหา ( f + g )( x ) , ( f - g )( x ) , ( f × g )( x ) และ ç ÷ ( x) พร้อมทัง- บอกโดเมนของฟั งก์ชนั ทีเ# ป็ น
ègø
ผลลัพธ์ เมือ# กําหนดให้ f ( x ) และ g ( x ) ให้ในแต่ละข้อต่อไปนี-
1) f ( x ) = x 2 + 1 , g ( x ) = 2 x - 1

1
2) f ( x ) = , g ( x) = x+2
x+2

3) f ( x ) = x2 + 9 , g ( x) = x2 - 9
 27

5. กําหนด f ( x ) = x 2 + 4 เมือ# -2 < x £ 2

g ( x ) = x - 6 เมือ
# 0£ x£7
จงหา
1) ( f + g )( 0 ) 2) จงหาค่าสูงสุดและตํ#าสุดของ ( f - g )( x )

6. กําหนดให้ ( f + g )( x ) = 2 x 2 + 5 x - 3 และ ( f - g )( x ) = x + 1 จงหา ( fg )( 2 )

7. กําหนด f ( x ) = - x 2 + x และ ( f + g )( x ) = x - 4 จงหา

f
1) ( g )( x ) 2) โดเมนของ
g

8. กําหนด f ( x ) = 9 - x2 และ g ( x ) = x - 2 จงหา

x+2
1) Df +g 2) Df
g
 28

ฟังก์ชนั ประกอบ
นิ ยาม ให้ f และ g เป็ นฟั งก์ชนั R f Ç Dg ¹ f
ฟั งก์ชนั ประกอบ f และ g เขียนแทนด้วย gof คือ ฟั งก์ชนั ทีม# โี ดเมนเป็ น
Dgof = { x Î D f / f ( x ) Î Dg }
และกําหนดค่าโดย ( gof )( x ) = g ( f ( x ) ) สําหรับทุก x ใน Dgot
-
L gof I

แบบฝึ กหัด
1. กําหนด f = {(1, 4 ) , ( 3,9 ) , ( 2,5 ) , ( 4,3 )} , g = {( 4,5 ) , ( 3, 7 ) , ( 9,1)} และ h = {(1,3) , ( 7,9 )} จงหา
1) gof 2) fog

3) goh 4) hog

5) foh 6) hof
 29

2. กําหนด f = {( -1, 2 ) , ( 0, -4 ) , (1, 6 ) , ( 3, 0 )} และ g = {( -4, -1) , ( 0,1) , ( 2, -1) , ( 6, 0 )} จงหา

1) gof 2) fog

3) fof 4) gog

5) ( fog )( -4 ) 6) ( gof )( -1)

7) ( fof )( 3) 8) ( gog )( 6 )

3. กําหนด f = {(1, z ), (3, y ), (4, x )} และ gof = {(1, a ), (3, b ), (4, d )} จงหา g

4. กําหนด g = {(1, a ), (3, b ), (4, d )} และ gof = {(9, a ), (8, b )} จงหา f

 30

5. กําหนด f = {(1, 4 ) , ( 3,9 ) , ( 2,5 ) , ( 4,3)} , g = {( 4,5 ) , ( 3, 7 ) , ( 9,1)} และ h = {(1,3) , ( 7,9 )} จงหา
1) ( fog ) oh 2) fo ( goh )

3) ( hog ) of 4) ho ( gof )

6. ให้ f ( x ) = 3x + 1 , g ( x ) = x 2 - 2 x จงหา
1) ( gof )(1) 2) ( fog )(1)

3) ( fof )( 0 ) 4) ( gog )( -1)

5) ( gof )( x ) 6) ( fog )( x )
 31

7. จงหา gof , fog , fof และ gog พร้อมทัง- หาโดเมนของแต่ละฟั งก์ชนั

1) f ( x ) = 2 x - 1 , g ( x ) = 4 x + 3

2) f ( x ) = x 2 - 1 , g ( x ) = x + 2

1
3) f ( x ) = , g ( x ) = 2x -1
x+3

4) f ( x ) = x + 2 , g ( x) = 2 - x
 32

8. ให้ f ( x ) = 2 x - 1 , ( f + g )( x ) = x 2 + 3 และ h ( x ) = x
1) ( fog ) oh 2) fo ( goh )

3) ( hog ) of 4) ho ( gof )

x +1
9. กําหนด f ( x ) = x - 1 , ( gof )( x ) = จงหา g (x )
x -5

10. กําหนด g ( x ) = x + 2 , ( gof )( x ) = x 2 + 2 x จงหา f ( x )

11. กําหนด f ( x ) = 2 x + 1 , ( gof )( x ) = 1 - 2 x จงหา g ( 3)

 33

2.3.3 ฟังก์ชนั ผกผัน

จากทีไ# ด้กล่าวมาแล้วว่า เมือ# กําหนดความสัมพันธ์ใดๆ ให้สามารถหาตัวผกผันของความสัมพันธ์ได้
โดยการสลับตําแหน่งระหว่างสมาชิกตัวหน้าและตัวหลังของแต่ละคูอ่ นั ดับในความสัมพันธ์นนั -
เนื#องจากฟั งก์ชนั เป็ นความสัมพันธ์ ดังนัน- จึงมีตวั ผักผันของฟั งก์ชนั ซึง# เป็ นความสัมพันธ์ แต่มขี อ้ น่า
สังเกตคือ ตัวผกผันของฟั งก์ชนั ไม่จาํ เป็ นต้องเป็ นฟั งก์ชนั เสมอไป เช่น
f = {(1, 2 ) , ( 2,3) , ( 4,5 )} เป็ นฟั งก์ชนั
f -1 = ________________________ ( เป็ นฟั งก์ชนั , ไม่เป็ น
ฟั งก์ชนั )
g = {(1, 2 ) , ( 3, 2 ) , ( 4,5 )} เป็ นฟั งก์ชนั
g -1 = ________________________ ( เป็ นฟั งก์ชนั , ไม่เป็ น
ฟั งก์ชนั )
ถ้าตัวผกผันของฟั งก์ชนั เป็ นฟั งก์ชนั เราจะเรียกว่า ฟังก์ชนั ผกผัน (inverse function) และ
กล่าวว่า ฟั งก์ชนั นัน- มีฟังก์ชนั ผกผัน
ทฤษฎีบท f มีฟังก์ชนั ผกผัน ก็ต่อเมือ# f เป็ นฟั งก์ชนั หนึ#งต่อnis's
หนึ#ง
แบบฝึ กหัด
1. ฟั งก์ชนั f ในแต่ละข้อต่อไปนี- มีฟังก์ชนั ผกผันหรือไม่
1) f ( x ) = x + 1 2) f ( x ) = x 2 - 2

3) f ( x ) = x+2 4) f ( x ) = x -3
 34

2. กําหนดให้ f = { ( -1, 2 ) , ( 3, -4 ) , ( 5, 6 ) } จงหา

1) f -1
2) f ( -1) 3) f ( 3) 4) f ( 5)
5) f -1 ( 2 ) 6) f -1 ( -4 ) 7) f -1 ( 6 )

3. สมมติวา่ f เป็ นฟั งก์ชนั หนึ#งต่อหนึ#ง

1) ถ้า f (1) = 2 แล้ว f -1 ( 2 ) มีคา่ เท่าใด
2) ถ้า f ( -5) = 3 แล้ว f -1 ( 3) มีคา่ เท่าใด
3) ถ้า f -1 ( 0 ) = -3 แล้ว f ( -3) มีคา่ เท่าใด
4) ถ้า f -1 ( -2 ) = -5 แล้ว f ( -5) มีคา่ เท่าใด

4. กําหนดให้ f = { (1, 2 ) , ( 3, 4 ) , ( 5, 6 ) } จงหา

1) f -1
2) fof -1 3) f -1of

5. จงหาฟั งก์ชนั ผกผันของ f

1) f ( x ) = x + 3 2) f ( x ) = 2 - 3x
 35

3) f ( x ) = 2 x + 1 4) f ( x ) = 2
5 7-x

x+3
5) g ( x ) = 6) g ( x ) = 5 - 3x
2x -1 x +1

7) g ( x ) = 3 x + 5 8) g ( x ) = 5 x - 2

9) h ( x ) = x + 4 , x ³ -4 10) h ( x ) = ( x - 1)3

12.
Y
11.
Y

~
11) Y 12) Y X

X
X X
0 0
 36

6. กําหนดให้ f ( x ) = 2 x + 1 และ g ( x ) = 2 - 3x จงหา

1) f -1 ( x ) 2) g -1 ( x )

3) ( fof -1 ) ( x ) 4) ( f -1of ) ( x )

5) ( g -1of -1 ) ( x ) 6) ( f -1og -1 ) ( x )

x - 1 -1
12. กําหนด f -1 ( x ) = , g ( x) = 3 x จงหาค่า x ทีท# าํ ให้ ( fog )(x ) = (gof )(x )
2
 37

13. กําหนด f (x ) = 2 x + 7 ถ้า (f -1

)( )
of a 2 = f (3a ) แล้ว a มีคา่ เท่าใด

ข้อสอบ O – NET ก.พ. 50

1. กําหนดให้ r = {(a, b ) / a Î A, b Î B และ b หารด้วย a ลงตัว } ถ้า A = {2,3,5} แล้ว ความสัมพันธ์ r
จะเป็ นฟั งก์ชนั เมือ# B เท่ากับเซตใดต่อไปนี-
1. {3,4,10} 2. {2,3,15} 3. {0,3,10} 4. {4,5,9}

ข้อสอบ O - NET ก.พ. 52

1. ให้ A = {1,99} ความสัมพันธ์ใน A ในข้อใดไม่เป็ นฟั งก์ชนั
1. เท่ากับ 2. ไม่เท่ากับ 3. หารลงตัว 4. หารไม่ลงตัว

2. จากความสัมพันธ์ r ทีแ# สดงด้วยกราฟดังรูป ข้อใดต่อไปนี-ถกู ต้อง

1. r เป็ นฟั งก์ชนั เพราะ (1,1),(2,2) และ (3,3) อยูใ่ นแนวเส้นตรง

เดียวกัน
2. r เป็ นฟั งก์ชนั เพราะมีจาํ นวนจุดเป็ นจํานวนจํากัด
3. r ไม่เป็ นฟั งก์ชนั เพราะมีจดุ (3,3) และ (3,-1) อยูบ่ นกราฟ
4. r ไม่เป็ นฟั งก์ชนั เพราะมีจดุ (1,1) และ (-1,1) อยูบ่ นกราฟ

x 2x - 1
3. จํานวนในข้อใดต่อไปนี-เป็ นสมาชิกของโดเมนของฟั งก์ชนั y= + 2
x + 3x + 2 x - 1
2

1. -2 2. -1 3. 0 4. 1

ข้อสอบ O - NET ก.พ. 53

1. ความสัมพันธ์ในข้อใดเป็ นฟั งก์ชนั
1. {(1,2), (2,3), (3,2), (2,4)} 2. {(1,2), (2,3), (3,1), (3,3)}
3. {(1,3), (1,2), (1,1), (1,4)} 4. {(1,3), (2,1), (3,3), (4,1)}

2. ถ้า f (x ) = 3- x และ g (x ) = -2 + x - 4 แล้ว D f È R g คือข้อใด

1. (- ¥,3] 2. [- 2, ¥ ) 3. [- 2,3] 4. (- ¥, ¥ )
 38

3. กําหนดให้กราฟของฟั งก์ชนั f เป็ นดังนี- ค่าของ 11 f (- 11) - 3 f (- 3) f (3) คือข้อใด

1. 57 2. 68

3. 75 4. 86

ข้อสอบ PAT1 มี.ค. 52 ,

1. กําหนดให้ f (x ) = 3x - 1 และ g -1
(x ) = ค่าของ f -1
(g (2) + g (- 8)) เท่ากับข้อใด
ต่อไปนี- X
,
XU

1- 2 1+ 2 1- 2 1+ 2
1. 2. 3. 4.
3 3 -3 -3

2. กําหนดให้ A = [- 2,-1] È [1,2] และ r = {(x, y ) Î A ´ A / x - y = -1} ถ้า a, b > 0 และ a Î Dr , b Î Rr

แล้ว a + b เท่ากับข้อใดต่อไปนี-
1. 2.5 2. 3 3. 3.5 4. 4

3. กําหนดให้ f (x ) = x 2 - 1 เมือ# x Î (- ¥,-1] È [0,1] และ g (x ) = 2 x เมือ# x Î (- ¥,0] ข้อใดต่อไปนี-ถกู

1. Rg Ì D f 2. R f Ì Dg 3. f เป็ นฟั งก์ชนั 1-1 4. g ไม่เป็ นฟั งก์ชนั 1- 1
1

ข้อสอบ PAT1 ก.ค. 52

1. กําหนดให้ f (x ) = x - 5 และ g (x ) = x 2 ถ้า a เป็ นจํานวนจริงซึง# g ! f (a ) = f ! g (a ) แล้ว ( fg )(a )
มีคา่ เท่ากับข้อใดต่อไปนี-
1. – 25 2. – 18 3. 18 4. 25

2. กําหนดให้ f (x ) = x 2 + x + 1 และ a, b เป็ นค่าคงตัวโดยที# b ¹ 0 ถ้า f (a + b ) = f (a - b ) แล้ว a2 อยู่

ในช่วงใดต่อไปนี-
1. (0,0.5) 2. (0.5,1) 3. (1,1.5) 4. (1.5,2)

3. กําหนดให้ r = {(x, y ) / x Î [- 1,1] และ y = x 2 } พิจารณาข้อความต่อไปนี-

ก. r -1 = {(x, y ) / x Î [0,1] และ y = ± x }
ข. กราฟของ r และกราฟของ r -1 ตัดกัน 2 จุด
ข้อใดต่อไปนี-ถกู
1. ก ถูก และ ข ถูก 2. ก ถูก และ ข ผิด 3. ก ผิด และ ข ถูก 4. ก ผิด และ ข ผิด
 39

4. กําหนดให้ n เป็ นจํานวนนับ ถ้า f : {1,2,..., n} ® {1,2,..., n} เป็ นฟั งก์ชนั 1 - 1 และทัวถึ
# ง ซึง# สอดคล้องกับ
เงือ# นไข
f (1) + f (2 ) + ... f (n ) = f (1) f (2 )... f (n )
แล้วค่ามากทีส# ดุ ทีเ# ป็ นไปได้ของ f (1) - f (n ) เท่ากับข้อใดต่อไปนี-
1. 2 2. 5 3. 8 4. 11

ข้อสอบ PAT1 ต.ค. 52

1. กําหนดให้ S = [- 2,2] และ r = {(x, y ) Î S ´ S / x 2 + 2 y 2 = 2}
ช่วงในข้อใดต่อไปนี-ไม่เป็ นสับเซตของ Dr - Rr
1. (- 1.4,-1.3) 2. (- 1.3,-1.2) 3. (1.2,1.4) 4. (1.4,1.5)

2. ถ้า f (x ) = 1 และ g (x ) = 2 f (x ) แล้ว gof (3) + fog -1 (3) มีคา่ เท่าใด

x

3. ถ้า f (x ) = 3 x และ g (x ) = x
1+ x
แล้ว (f -1
) มีคา่ เท่าใด
+ g -1 (2 )

ข้อสอบ PAT1 มี.ค. 53

x +1
1. กําหนดให้ y1 = f ( x ) = เมือ# x เป็ นจํานวนจริงทีไ# ม่เท่ากับ 1
x -1
y2 = f ( y1 ) , y3 = f ( y2 ) ,...
yn = f ( yn -1 ) สําหรับ n = 2,3, 4,...
y2553 + y2010 เท่ากับข้อใดต่อไปนี-
x -1 x2 + 1 x2 + 1 1 + 2x - x2
1. 2. 3. 4.
x +1 x -1 2x x -1

2. ให้ f และ g เป็ นฟั งก์ชนั จากเซตของจํานวนจริงไปยังเซตของจํานวนจริงโดยที#

x -1
f ( x) = และ g ( x) = f ( x) - x -1
x2 - 4
จงพิจารณาข้อความต่อไปนี-
ก. Dg = ( 2, ¥ )
ข. ค่าของ x > 0 ทีท# าํ ให้ g ( x ) = 0 มีเพียง 1 ค่าเท่านัน-
ข้อใดต่อไปนี-ถกู ต้อง
1. ก ถูก และ ข ถูก 2. ก ถูก แต่ ข ผิด 3. ก ผิด แต่ ข ถูก 4. ก ผิด และ ข ผิด

3. กําหนดให้ R เป็ นเซตของจํานวนจริง L

 40

บทนิ ยาม ให้ f : R ® R และ g : R ® R เป็ น

ฟั งก์ชนั ใดๆ
กําหนดการดําเนินการ Ä ของ f และ g ดังนี-
( f Ä g )( x ) = f ( g ( x ) ) - g ( f ( x ) )
สําหรับทุกจํานวนจริง
ถ้า f ( x ) = x 2
-1 และ g ( x ) = 2 x + 1 สําหรับทุกจํานวนจริง x แล้ว ( f Ä g )(1) เท่ากับเท่าใด