Podstawy psychometrii

Czym zajmuje się psychometria?

Psychometria to :
• dział psychologii zajmujący się teorią i opracowywaniem testów
psychologicznych
• Dział metodologii psychologicznej zajmujący się pomiarem zachowań
ludzkich w aspekcie psychologicznym
• Dziedzina obejmująca badania psychometryczne … odnosząca się do
kwestii zastosowania zasad matematycznych i statystycznych w
psychologii.
 KRÓTKA
HISTORIA PSYCHOMETRII

• Starożytne Chiny – 2200 p.n.e.

• System egzaminów dla pracowników do służb publicznych, okresowo co 3 lata
(system trwał do 1905 roku)

• Europa – 2 połowa XIX wieku,

• pierwszy test psychometryczny
• Francis Galton
– opracował serię prób psychofizycznych i zadań do oceny energii działania,
wrażliwości zmysłowej, zdolności sensorycznych i motorycznych
- Wprowadził termin „psychometryczny”

• Prace nad testami w USA i Francji

Pojęcie psychometrii

• Zawadzki, Hornowska (2008)

• dziedzina zajmująca się opisem i mierzeniem

zjawisk oraz procesów psychicznych,
• a głównie teorią i konstrukcją narzędzi służących
do tego celu.
Pojęcie psychometrii

• Dział psychologii zajmujący się:

• określaniem warunków, jakie powinny spełniać narzędzia do pomiaru cech

psychologicznych

• budowaniem modeli wiążących wyniki pomiaru cech z rzeczywistymi

wartościami mierzonych cech (często niedostępnym bezpośredniej
obserwacji) – możliwośc uogólniania
 KRÓTKA
HISTORIA PSYCHOMETRII
• 1905 – Binet i Simon – pierwszy test inteligencji

• Charles Spearman – teoria testów

• Edward Thorndike - testy osiągnięć
• Robert S. Woodworth i Hermann Rorschach – testy osobowości
• Edward Strong - testy zainteresowań
• Testy Alpha i Beta dla Wojska - dla armii amerykańskiej

• Po I wojnie światowej dynamiczny rozwój testowania i metod diagnozy

psychologicznej
Problematyka psychometrii

Obliczanie
Stosowanie
Tworzenie wyników i
testu w DIAGNOZA
testu ich
praktyce
interpretacja
 Problematyka psychometrii
• koncentruje się wokół:

• konstruowania narzędzi (budowanie i wybór pozycji testowych)

• stosowania narzędzi

• obliczania wyników testów psychologicznych – zasady przekształcania

odpowiedzi testowych na wyniki liczbowe

• zasad interpretacji testów

Pomiar psychologiczny
• Nie jest tak prosty jak pomiar właściwości fizycznych
(waga, wzrost), ponieważ cechy i właściwości
człowieka nie podlegają bezpośredniej obserwacji
(stan emocjonalny, inteligencja.
• Wiele zmiennych psychologicznych określa się mianem
ZMIENNE LATENTNE (ukryte)=brak możliwości ich
bezpośredniej obserwacji
• przyporządkowanie liczb nasileniu cechy u o.b. tak, by
relacje między przyporządkowanymi liczbami
odzwierciedlały relacje zachodzące między różnymi
nasileniami zmiennej latentnej (Magnusson 1991)
Pomiar psychometryczny

• Pomiar zmiennej latentnej za pomocą zmiennej jawnej (Mańkowska

2010).

• Może dotyczyć:
• uporządkowania badanych według cechy – skala porządkowa
• porównań inter- lub intraindywidualnych – skala przedziałowa
Problem pomiaru cech psychicznych
generalnie jest źródłem kontrowersji

Wymaga przyjęcia określonych

założeń dotyczących:

mierzonych
natury
cech
pomiaru
psychicznych
Problem pomiaru cech psychicznych
generalnie jest źródłem kontrowersji

Wymaga przyjęcia określonych

założeń dotyczących:

mierzonych
natury
cech
pomiaru
psychicznych
Cechy psychiczne (latentne) – założenia 1
• konieczne do psychologicznego opisu człowieka

• nie podlegają bezpośredniej obserwacji

• wiele zmiennych psychologicznych to zmienne ukryte (latentne) ze

względu na brak możliwości ich bezpośredniej obserwacji
Cechy psychiczne (latentne) – założenia 2

• pomiar psychologiczny – pomiar zmiennej latentnej za pomocą

zmiennej jawnej

• przyjmuje się pewne założenia dotyczące natury zmiennych ukrytych

(latentnych)
Założenia dotyczące natury zmiennych
latentnych
• Mogą przybierać rozmaite stany, różniące się natężeniem
• Zmienne te przysługują ludziom w różnym stopniu
• Pojęcie kontinuum latentnej zmiennej psychologicznej

• Mają ilościowy charakter

• Różnice między ludźmi pod względem danej cechy to różnice głównie

ilościowe, róznice w zakresie nasilenie cechy
Kontinuum zmiennej latentnej

• nieskończenie wielki zbiór ludzi uporządkowany pod względem

natężenia mierzonej cechy
• od nieskończenie małego do nieskończenie dużego nasilenia
• dla pomiaru ważne stany pośrednie między krańcami

• na nim określa się położenie o.b. za pomocą testowego pomiaru

obserwowanego zachowania

• kontinua te tworzą wielowymiarowe przestrzenie (osobowości,

uzdolnień)
Założenia dotyczące cech latentnych

• Cechy psychiczne w większości mają rozkład normalny

• Oznacza to, że na kontinuum cechy najczęściej występują wartości
przeciętne, a najrzadziej – skrajne
• Obserwacje dowodzą, że rozkład cech ilościowych w
populacji ma kształt rozkładu normalnego (zarówno cech
fizycznych, jak i cech psychologicznych); standardem
(punktem odniesienia) jest zatem średnia rozkładu, a
zmienność definiowana jest poprzez odchylenie
standardowe (lub wariancję).
 Rozkład normalny

68%

95%

99%
-3sd -2sd -1sd +1sd +2sd +3sd
Średnia
Rozkład normalny
Rozkład normalny
Założenia dotyczące cech latentnych

• Celem pomiaru psychologicznego jest różnicowanie ludzi -

określenie ich specyfiki na tle innych osób (populacji
odniesienia). Cel ten może być realizowany na dwa
sposoby: podejście idiograficzne i nomotetyczne.

• Podejście nomotetyczne – wszystkich ludzi można

scharakteryzować pod względem wspólnych dla nich cech
Diagnoza nomotetyczna i idiograficzna
– w podejściu idiograficznym pytania badawcze koncentrują się na
specyficznych dla osoby badanej czynnikach i właściwościach
determinujących konkretne zachowanie lub fakt biograficzny; podejście to
jest jakościowe, stosowane są raczej techniki swobodne

– w podejściu nomotetycznym - wszystkich ludzi można scharakteryzować

pod względem wspólnych dla nich cech, problemem diagnozy jest
określenie nasilenia u osoby badanej cechy, lub cech, które są uniwersalne
– właściwe dla wszystkich jednostek w populacji; podejście to ma charakter
ilościowy, stosowane są techniki standaryzowane
– Ważne jest nasilenie pojedynczych cech i konfiguracja natężenia zbioru
cech rozpatrywanych jako całość
– Konfiguracja natężenia cech decyduje o różnorodności zachowań
Konsekwencje

• Testy zawierają jednakowe pytania lub zadania dla wszystkich

badanych
• Wskaźnikiem różnic między ludźmi są odmienne odpowiedzi
Problem pomiaru cech psychicznych
generalnie jest źródłem kontrowersji

Wymaga przyjęcia określonych

założeń dotyczących:

mierzonych
natury
cech
pomiaru
psychicznych
Założenia dotyczące pomiaru cech
psychologicznych:
• Pomiar psychologiczny to przyporządkowanie liczb nasileniu cechy u
o.b. tak, by relacje między przyporządkowanymi liczbami
odzwierciedlały relacje zachodzące między różnymi nasileniami
zmiennej latentnej (Magnusson 1991)
Założenia dotyczące pomiaru cech
psychologicznych:

1. Cechy psychologiczne powinny być definiowane w

terminach operacyjnych, ale także w terminach
związku z innymi konstruktami czy zjawiskami

2. Żadna realizacja pomiaru psychologicznego nie ma

charakteru uniwersalnego – jest ograniczona do
teorii, w kontekście której zostało zbudowane
narzędzie
Założenia dotyczące pomiaru cech
psychologicznych c.d.:

3. Czym innym jest zmienna psychologiczna, a czym innym jej pomiar

4. Jedna zmienna psychologiczna może być mierzona na wiele różnych

sposobów (np. różnymi kwestionariuszami temperamentu)

5. Relacje między wartościami zmiennej latentnej odzwierciedlane są

przez relacje między liczbami przypisanymi badanym w trakcie pomiaru.
(przykład IQ)
Założenia dotyczące pomiaru cech
psychologicznych c.d.:
5. Pomiar psychologiczny jest z konieczności oparty na ograniczonej
próbce zachowań – zadania w danym teście są jedynie próbką z
populacji wszystkich zadań

6. Wyniki pomiaru psychologicznego są zawsze obarczone

określonym błędem
Założenia dotyczące pomiaru cech
psychologicznych c.d.:

7. wynik testu powinien być wyrażany pzredziałem ufności

8. wynik testu informuje o poziomie badanej cechy z określonym

prawdopodobieństwem – np. 85% lub 95%
Pomiar psychologiczny

RELACJA
RÓWNOŚCI
NIEOBSERWOWALNA ZBIÓR LICZB
BEZPOŚREDNIO CECHA ODZWIERCIEDLAJĄCYCH
RELACJA
RÓŻNOŚCI

RELACJA RÓŻNOŚCI – TYLKO MNIEJSZE/WIĘKSZE NASILENIE

BRAK DANYCH O WIELKOŚCI RÓŻNICY
WSKAŹNIKI

• Wskaźniki to obserwowalne zachowania świadczące o stanach czy

cechach psychicznych
• Dzięki nim możliwe jest wnioskowanie o zmiennych ukrytych
• Każda właściwość psychiczna może mieć różne wskaźniki
Problem:
• większość wskaźników jest niejednoznaczna: jedna właściwość
psychiczna może mieć wiele wskaźników, a jeden wskaźnik może być
powiązany z wieloma właściwościami
Dlatego:
• testy psychologiczne zbudowane sa z wielu wskaźników z których
każdy tworzy odmienną pozycję testową

• im więcej wskaźników – tym wyższy poziom cechy

wskaźniki

• MIERZENIE – zliczanie wskaźników danej

właściwości psychicznej

• Wynik testu jest uogólnieniem pozycji testowych

• Operacyjnie – suma uzyskanych punktów

Układ odniesienia dla wyników testowych

pomiar

przyporządkowanie liczb

punkt odniesienia do oceny

nasilenia cechy
 Układ odniesienia dla wyników testowych

• Pomiar psychologiczny – ma charakter względny, oznaczający

porównanie wyniku konkretnej osoby ze średnią populacji

• Rezultat testu to odległość od średniej

• pojedynczy wynik bez tego odniesienia nic nie znaczy

• W testach nie istnieje absolutny punkt zerowy

• Pozycje testowe w różnym stopniu mierzą badaną cechę

 Układ odniesienia dla wyników testowych

• Konieczne znalezienie wartości, z którą można

porównywać wyniki poszczególnych o.b.

• Wartość średnia rozkładu wyników danego testu

(pomiar musi być dokonywany na skali conajmniej
przedziałowej )
• brak zera absolutnego – brak cechy nie istnieje
 Układ odniesienia dla wyników testowych

• MIARA NASILENIA – różnica między wynikiem o.b. a

średnią rozkładu wyników w populacji

• Pomiar różnicowy - porównywanie wartości wyniku

o.b. z wartością średnią (lub wartościmi przypisanymi
innym badanym)

• NORMY TESTOWE
Problemy z pomiarem

• Odzwierciedlenie relacji między wartościami badanej cechy przez

liczby przypisane w momencie pomiaru

• Zwykle nie można potwierdzić rozkładu normalnego cechy w

populacji
Problemy z pomiarem

• Nie wiadomo czy zachodzi jednoznaczne przyporządkowanie między

zmienną psychologiczną a określoną skalą wyników testowych

• Nie ma pewności że różnica jednego punktu (jedna poprawna

odpowiedź) jako wyraz przyrostu cechy ma tę samą wartośc na
obszarze całej skali
 Podstawowym narzędziem

do którego odwołuje się psychometria

jest

TEST PSYCHOLOGICZNY