Zasady kontaktu, wywiad i

obserwacja.
Podstawy psychopatologii.

mgr Justyna Śniadach

KONTAKT - RELACJA

Psycholog w swojej praktyce zawodowej

nawiązuje specyficzne relacje z osobą
lub grupą, odbiorca obdarza psychologa
zaufaniem, wyrażając zgodę na
interwencje w jej wewnętrzny świat.
Ważne by pamiętać, że jest to
specyficzna relacja profesjonalna, a
nie intymna.
Kontakt – Budowa relacji

Podstawową, wspólną zasadą,

niezależnie od przyjmowanej
psychologicznej koncepcji człowieka
oraz własnej hierarchii wartości
psychologa, jest stwierdzenie, że
naczelną wartością jest dobro
drugiego człowieka.
 Powszechna Deklaracja Praw
Człowieka ONZ podkreśla konieczność
poszanowania takich wartości jak:

1. Godność.
2. Podmiotowość.
3. Autonomia.
4. Prawo do intymności.
5. Poufności.
6. Samostanowienia i kierowania się
własnym systemem wartości.
Kontakt – Budowa relacji

Zasada poszanowania godności

pacjenta oraz prawa do intymności
klienta sprawiają, że na psychologu
(oraz instytucji) spoczywa obowiązek
zapewnienia maksymalnego komfortu
psychicznego oraz poszanowania sfer
intymnych, które klient chce chronić.
Kontakt – Budowa relacji
Relacja między klientem a
psychologiem ma charakter
asymetryczny. Zasada
podmiotowości pacjenta wymaga
od psychologa wyrównywania relacji
w kierunku partnerskiej poprzez
bezwarunkową akceptację klienta
jako osoby, otwartości i tolerancji na
jego inność i indywidualność.
Kontakt – Budowa relacji

Zasada poufności, zachowania

tajemnicy zawodowej, jest konieczna
dla stworzenia poczucia
bezpieczeństwa i zaufania w
kontakcie z klientem.
(Odstępstwem jest sytuacja z art.21
Kpk, art.180)
Kontakt – Budowa relacji
Z założenia psycholog ma za zadanie
pomagać, wspierać drugą osobę w
rozwiązywaniu trudności życiowych,
czy też osiąganiu przez nią lepszej
jakości życia, np. poprzez wspieranie w
rozwoju i ulepszaniu kontaktów między
ludzkich. Przy jednoczesnym
poszanowaniu samostanowienia i
kierowania się własnym systemem
wartości przez klienta.
Kontakt – Budowa relacji
Na psychologu ciąży odpowiedzialność
za następstwa kontaktu, musi być
świadomy skutków, jakie przynosi lub
może przynieść jego oddziaływanie.

Psycholog nie przekracza swoich

kompetencji, zawsze postępuje
zgodnie z zasadami etycznymi swojej
profesji, niezależnie od celów i zadań
instytucji, w której jest zatrudniony.
Kontakt – Budowa relacji

Psycholog zobowiązany jest do stałego

doskonalenia wiedzy i umiejętności
zawodowych (terapia, superwizja).

Psycholog wykonujący inne role

społeczne, nie powinien wykorzystywać
swojej wiedzy i umiejętności w sposób
niezgodny z etyką psychologa.
Kontakt – Budowa relacji

Psycholog, przy nawiązywaniu

kontaktu w ramach swojej roli
zawodowej, musi mieć świadomość:

 Własnych kompetencji i ograniczeń

profesjonalnych.
 Celu i oczekiwań ze strony osób
zgłaszających się po pomoc.
 Każdy kontakt, jaki nawiązuje
psycholog w ramach swoje roli
zawodowej, z drugim człowiekiem
składa się z trzech zasadniczych
części:

1.Ustalenia umowy dotyczącej celu i

zakresu kontaktu.
2.Procesu diagnostycznego lub
udzielania pomocy.
3.Zakończenia, podsumowania
diagnozy lub terapii.
 Pierwszy kontakt ma zasadnicze znaczenie dla całej
relacji
 Nawiązanie kontaktu wzrokowego, życzliwe powitanie,
jest pomocne w określeniu i obniżeniu poziomu napięcia
emocjonalnego przeżywanego przez klienta. Życzliwe
zainteresowanie sprzyja redukcji lęku.
 Pozwolenie klientowi na swobodną odpowiedź po
pierwszym pytaniu, stanowi sposób rozładowania napięcia i
ma istotne znaczenie dla kształtowania całego kontaktu.
 W czasie rozmowy konieczna jest umiejętność słuchania
i formułowania pytań w taki sposób by nie budziły lęku.
 Należy pamiętać, że ponad 2/3 komunikacji, zwłaszcza w
początkowym okresie odbywa się na poziomie poza
werbalnym i dotyczy zarówno sposobu bycia, gestów,
mimiki, czy ubioru.
 Pierwsze pytanie:
Czy są bezwzględne wskazania do
udzielenia pomocy ?

Aspekt fizycznych deficytów (zakres

kompetencji, mocne – słabe strony)

Ocena stanu psychicznego tzn. czy są

wskazania do bezwzględnego leczenia (stany
nagłe, zagrożenie życia)
 Pojęcie zdrowia psychicznego i
zaburzeń psychicznych
• Zdrowie psychiczne to stan całkowitej równowagi
fizycznej, psychicznej i społecznej.
• Zaburzenie psychiczne to wyraźne zaburzenie
czynności psychicznej na tyle specyficzne w
objawach klinicznych, że rozpoznawalne na
podstawie przyjętych oznak i mogące uniemożliwić
wykonywanie czynności ważnych ze względów
prawnych czy społecznych.
 Międzynarodowa Statystyczna
Klasyfikacja Chorób i Problemów
Zdrowotnych (ICD-10)
1. Organiczne zaburzenia psychiczne
2. Psychotyczne zaburzenia psychiczne
(psychosis – choroba)
3. Zaburzenia nastroju
4. Zaburzenia nerwicowe, stres i zaburzenia
osobowości
5. Zaburzenia wieku dziecięcego okresu
dorastania i zaburzenia rozwoju
Zaburzenia psychiczne mogą dotyczyć:

A. Funkcji poznawczych
B. Funkcji emocjonalnych
C. Funkcji behawioralnych
 A. Zaburzenia funkcji poznawczych:

• 1. Zaburzenia świadomości
• 2. Zaburzenia spostrzegania – wrażenia
• 3. Zaburzenia pamięci
• 4. Zaburzenia uwagi
• 5. Zaburzenia myślenia
• 6. Zaburzenia inteligencji
 A. Zaburzenia funkcji poznawczych:

• 1. Zaburzenia świadomości

• 1a. Zaburzenia ilościowe

• 1b. Zaburzenia jakościowe
 A. Zaburzenia funkcji poznawczych:

• 1. Zaburzenia świadomości
• 2. Zaburzenia spostrzegania – wrażenia
 A. Zaburzenia funkcji poznawczych:

• 1. Zaburzenia świadomości
• 2. Zaburzenia spostrzegania – wrażenia

• Omamy:
• Są to wrażenia powstające bez bodźców działających z zewnątrz
• Są rzutowane na zewnątrz
• Towarzyszy im poczucie realności
 A. Zaburzenia funkcji poznawczych:
• 1. Zaburzenia świadomości
• 2. Zaburzenia spostrzegania – wrażenia
• 3. Zaburzenia pamięci

• Podstawowe funkcje pamięci:

• utrwalanie,
• przechowywanie,
• rozpoznawanie,
• odtwarzanie
 A. Zaburzenia funkcji poznawczych:

• 1. Zaburzenia świadomości
• 2. Zaburzenia spostrzegania – wrażenia
• 3. Zaburzenia pamięci
• 4. Zaburzenia uwagi
A5. Zaburzenia
myślenia

5.1. Urojenia – odporne na wszelką perswazję fałszywe sądy, które

chory wypowiada z głębokim przekonaniem o ich prawdziwości i
których nie koryguje mimo oczywistych dowodów. Mogą pojawić się
nagle (jako gotowe sądy) lub też stopniowo (np. osoba ma poczucie,
że jest śledzona i nagle doznaje olśnienia: jestem prześladowany).
Urojenia zawsze są objawem choroby psychicznej i tylko wyjątkowo
występują jako jedyny objaw.
A5. Zaburzenia
myślenia

5.1. Urojenia
5.2. (skrajne) Idee nadwartościowe
5.3. Natręctwa
5.4. Zaburzenia toku myślenia
B. Zaburzenia funkcji emocjonalnych
Afekt patologiczny
Lęk
Obniżony nastrój
Podwyższony nastrój
Dysforia
Apatia
Stępienie uczuciowe
Chwiejność emocjonalna (lepkość, ambiwalencja)
 C. Zaburzenia aktywności i działań
ruchowych

C1. Zaburzenia aktywności

Obniżenie / Podwyższenie aktywności,
Ambitendencja
C2. Zaburzenia ruchu
C3. Zaburzenie czynności popędowych
 Wywiad = poznanie chorego

 Konieczność znajomości psychopatologii

(rodzaj zaburzeń, objawy, ograniczenia)

 Konieczność znajomości podstaw

psychoterapii
(rodzaj relacji, sposób postępowania,
mechanizmy wewnętrzne klienta,
ograniczenia)
 Wywiad – Budowa relacji
Wywiad = empatyczne zrozumienie
Wysłuchać by poznać i zrozumieć.

„Podstawowe zadanie prowadzącego wywiad to

przekazanie pacjentowi komunikatu, że jest on
akceptowany, ceniony i ważny jako
niepowtarzalna jednostka, zmagająca się z
własnymi specyficznymi problemami”
Gabbard G. „Psychodynamic psychiatry in clinical practice” 2005
Wywiad – poznanie chorego
1. Zgłaszane objawy
2. Sytuacja bieżąca
3. Relacje
4. Historia życia
5. Dotychczasowe leczenie
6. Cele
 Wywiad – poznanie chorego
Zebranie danych o życiu pacjenta.
 Nawiązanie kontaktu i wytworzenie
więzi terapeutycznej.
 Stworzenie klimatu wzajemnego
zaufania i odpowiedzialności.
 Poznanie i zrozumienie nurtujących
chorego problemów.
 Postawienie diagnozy i ustalenie planu
leczenia.
Obserwacja
Obserwacja
Obserwacja
Obserwacja
Obserwacja
Obserwacja
Obserwacja
Obserwacja
Obserwacja
Obserwacja
Obserwacja - pamięć
Obserwacja
Obserwacja
 Ograniczenia
 Krótkie, konkretne komunikaty, podkreślające
i powtarzające ważne informacje.

 Zadaniem psychologa jest wyznaczanie

konkretnych celów, adekwatnych zadań.

 Rola życzliwego autorytetu kontrolującego

sposób postępowania klienta.
Interwencja kryzysowa
 Interwencja kryzysowa
 Stabilizacja sytuacji.
Wycofanie osoby z stresującej sytuacji,
(redukcja ilości substancji pobudzających)
Wspólny posiłek (Demobilizacja).

 Poznawcze przeformułowanie, przekazanie

informacji o sytuacji, zapoznanie z skutkami
ekspozycji na zdarzenie.
 Wsparcie psychologiczne
1. Wspomaganie odkrywania poprzez zadawanie
pytań dotyczących najważniejszych informacji.

2. Empatyczne słuchanie, dające klientowi poczucie,

że to, co mówi jest emocjonalnie rozumiane.

3. Częste podsumowania czynione przez

słuchającego ułatwiają klientowi ogarnięcie całości
problemu, dostrzeżenie innych aspektów.
 Wsparcie psychologiczne
4. Zadawanie pytań skłaniających klienta do
samodzielnych wniosków:

Jakie są dowody na to, że obawy się spełnią?

Jak pan doszedł do tego wniosku?
Czego mogę nauczyć się z tego doświadczenia?
Jak się to ma do tego, co mówił pan na początku?
Co mogę zyskać/stracić gdy podejmę tą decyzję?
 Kontakt - Wywiad
„Ilekroć spotyka się dwóch ludzi, tak
naprawdę obecnych jest sześciu:

 Tak, jak sam siebie spostrzega

 Tak, jak jest postrzegany przez drugiego
 Kim jest naprawdę „

Uczucia własne wywołane przeniesieniem