‫د ﻛﺘﺎب ﭘ‪５‬ﮋﻧﺪﻧﻪ‬

‫ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻧﺤﻮه )‪－‬ﺮاﻣﺮ(‬ ‫‪ .1‬د ﻛﺘﺎب ﻧﻮم‪:‬‬

‫ﭘﻮﻫﻨﺪوى أاﻛﺘﺮ زرﻏﻮﻧﻪ ر＊ﺘﻴﻦ زﻳﻮر‬ ‫‪ .2‬ﻟﻴﻜﻮال‪:‬‬
‫د ﺳﺎﭘﻲ د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ＇ﻴﺆﻧﻮ او ﭘﺮاﺧﺘﻴﺎ‬ ‫‪ .3‬د ﭼﺎپ ‪＄‬ﺎى‪:‬‬
‫ﻣﺮﻛﺰ‬
‫ﭘ‪＋５‬ﻮر – ﭘ‪＋‬ﺘﻮﻧﺨﻮا‬
‫‪ 1382‬ﻟﻤﺮﻳﺰ – ‪ 2003‬ع ﻛﺎل‬ ‫‪ .4‬د ﭼﺎپ ﭘ‪＂５‬ﻪ‪:‬‬

‫‪Ketabton.com‬‬
‫ﻫﺪا‬

‫‪ ‬‬

‫‪1‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ادب د اﺳﻤﺎن ﭘﻨ‪％‬ﻢ ﺳﺘﻮرې‪ ،‬ﻟﻮى اﺳﺘﺎد ﻋﻼﻣﻪ‬

‫ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ر＊ﺘﻴﻦ ﭘﺎك روح ﺗﻪ‪ ،‬د ﻫﻐﻮ ﺧﺪﻣﺘﻮﻧﻮ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻨ‪ ３‬او‬
‫درﻧﺎوي ﭘﻪ وﻳﺎؤ‪ ،‬ﭼ‪＇ ３‬ﻪ د ﭘﺎﺳﻪ ﻧﻴﻤﻪ ﭘﻴﺆة ﻳ‪ ３‬د زؤه ﭘﻪ وﻳﻨﻪ‬
‫او د ﺗﻨﺪي ﭘﻪ ﺧﻮﻟﻮ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ او ادب د ﻧﺆﻳﻮاﻟ‪ ３‬ﺳﻴﺎﻟﺔ‬
‫ﺟﻮ‪－‬ﻪ ﻛﺆې او ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬او ادب ﺗﻪ ﻳ‪ ３‬ﻧﻮى ﺧﻮﻧﺪ او رﻧ‪，‬‬
‫ور ﺑﺨ‪＋‬ﻠﻰ دى!‬

‫‪ ‬‬

‫‪2‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﺳﺮﻟﻴﻜﻮﻧﻪ‬
‫‪1‬‬ ‫ﻳﻮ ＇ﻮ ﺧﺒﺮې‬ ‫‪.1‬‬

‫‪3‬‬ ‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪－ ３‬ﺮاﻣﺮ ﺗﻪ ﻳﻮه ﻟﻨﺄه ﻛﺘﻨﻪ‬ ‫‪.2‬‬

‫ﻟﻮﻣﺆى ＇ﭙﺮﻛﻰ‬
‫‪18‬‬ ‫‪ Syntax‬ﺳﻨ＂ﻜﺲ )ﻧﺤﻮه(‬ ‫‪.3‬‬

‫‪23‬‬ ‫ﻧﺤﻮي واﺣﺪوﻧﻪ‬ ‫‪.4‬‬

‫ﺟﻤﻠﻪ ‪27‬‬ ‫‪.5‬‬

‫دوﻳﻢ ＇ﭙﺮﻛﻰ‬
‫‪37‬‬ ‫ﺗﺮﻛﻴﺐ )ﻏﻮﻧﺄ – ﻋﺒﺎرت(‬ ‫‪.6‬‬

‫‪44‬‬ ‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬د ﺗﺮﻛﻴﺐ أوﻟﻮﻧﻪ‬ ‫‪.7‬‬

‫‪70‬‬ ‫اﺻﻄﻼﺣﺎت )ﻓﺮازﻳﺎﻟﻮژﻳﻜﻲ( واﺣﺪوﻧﻪ‬ ‫‪.8‬‬

‫در‪４‬ﻴﻢ ＇ﭙﺮﻛﻰ‬
‫‪78‬‬ ‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬د ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﺟﻮؤ＊ﺖ‬ ‫‪.9‬‬

‫‪82‬‬ ‫‪ .10‬ﻟﻮﻣﺆى ﻣﺒﺘﺪا – ﻓﺎﻋﻞ‬

‫‪88‬‬ ‫‪ .11‬دوﻳﻢ ﺧﺒﺮ – ﻓﻌﻞ‬

‫‪92‬‬ ‫‪ .12‬ﻣﻔﻌﻮل‬

‫‪96‬‬ ‫‪ .13‬ﻧﺤﻮي ﻗﻴﺪوﻧﻪ‬

‫＇ﻠﻮرم ＇ﭙﺮﻛﻰ‬
‫‪100‬‬ ‫‪ .14‬ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬د ﺟﻤﻠﻮ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت )‪＄‬ﺎﻧ‪／‬ﺆﺗﻴﺎوې(‬

‫‪100‬‬ ‫‪ .15‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬ﻋﺮوﺿﻲ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت‬

‫‪110‬‬ ‫‪ .16‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬ﻧﺤﻮي ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت‬

‫‪ ‬‬

‫‪3‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﭘﻨ‪％‬ﻢ ＇ﭙﺮﻛﻰ‬
‫‪135‬‬ ‫‪ .17‬د ﺟﻮﻟ‪) ３‬ﺷﻜﻞ( ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬د ﺟﻤﻠ‪ ３‬أوﻟﻮﻧﻪ‬

‫‪135‬‬ ‫‪ .18‬ﻳﻮ ﺳﺘﻮې ﻳﺎ ﺳﺎده ﺟﻤﻠ‪３‬‬

‫‪140‬‬ ‫‪ .19‬ﻏﺒﺮ‪ ３－‬ﻳﺎ ﻣﺮﻛﺒ‪ ３‬ﺟﻤﻠ‪３‬‬

‫ﺷﭙﺈم ＇ﭙﺮﻛﻰ‬
‫‪170‬‬ ‫‪ .20‬ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬د ﻳﻮې ﺑﺮﺧ‪ ３‬ﻳﺎ اﺟﺰاو )‪ (Ellpsis‬د ﺣﺬف ﻣﺴﺌﻠﻪ‬

‫‪170‬‬ ‫‪ .21‬د ﻓﺎﻋﻞ – ﻣﻔﻌﻮل – ﻓﻌﻞ او ﻗﻴﺪ ﺣﺬف‬

‫‪174‬‬ ‫‪ .22‬د ‪－‬ﺮاﻣﺮي اﺟﺰاو د ﻣﺎﻫﻴﺖ ﺑﺪﻟﻮن‬

‫‪177‬‬ ‫‪ .23‬ﺻﻔﺖ د اﺳﻢ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‬

‫‪178‬‬ ‫‪ .24‬اﺳﻢ د ﺻﻔﺖ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‬

‫‪178‬‬ ‫‪ .25‬ﺻﻔﺖ د ﻗﻴﺪ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‬

‫‪179‬‬ ‫‪ .26‬ﻧﺘﻴﺠﻪ‬

‫‪182‬‬ ‫‪ .27‬اﺧﻴﺴﺘﻨ‪％‬ﻲ )ﻣﺎﺧﺬوﻧﻪ(‬

‫‪ ‬‬

‫‪4‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﻳﻮ ＇ﻮ ﺧﺒﺮې‬
‫د ژﺑﻮ او ادﺑﻴﺎﺗﻮ د ﭘﻮﻫﻨ‪％‬ﻲ د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ＇ﺎﻧ‪ ３／‬ﭘﻪ درﺳﻲ ﻧـﺼﺎب ﻛـ‪ ３‬د ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ژﺑـ‪－ ３‬ﺮاﻣـﺮي ﻣـﺴﺎﻳﻞ‬
‫ﻟﻜﻪ )ﺻﺮف‪ ،‬ﻧﺤﻮه( ﻫﻢ ‪＄‬ﺎة ﻟﺮي‪.‬‬
‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬ﭘﻪ ﺻﺮﻓﻲ ﺑﺮﺧﻪ ﻛ‪ ３‬ﻣﻮاد او ﻟﻴﻜﻨ‪ ３‬ﺷﺘﻪ‪ .‬ﭼﺎﭘﻲ اﺛﺎر ﻫﻢ ﻟـﺮو او د ﻧﺤـﻮې ﭘـﻪ ﺑﺮﺧـﻪ ﻛـ‪３‬‬
‫ﺧﻮاره واره ﻣﻮاد د ﺑ‪５‬ﻼ ﺑ‪５‬ﻼ ﻛﻮرﻧﻴﻮ او ﺑﺎﻧﺪﻧﻴﻮ ﭘﻴﺎوؤو اﺳﺘﺎداﻧﻮ او ژﺑﭙﻮﻫﺎﻧﻮ ﻟـﻪ ﺧـﻮا راﻣـﻨ‪ ＃‬ﺗـﻪ ﺷـﻮي‬
‫دي‪ ،‬ﺧﻮ د ﻳﻮ ﺑﺸﭙﺆ درﺳﻲ ﭘﻼن ﻟﻪ ﭘﺎره ﻛﺎﻓﻲ ﻧﻪ ‪２－‬ﻞ ﻛﻴﺈي‪ .‬د درﺳﻲ ﭘﻼن ﻟﻪ ﻣﺨ‪＊ ３‬ﺎﻳﻲ ﭼـ‪ ３‬درﺳـﻲ‬
‫ﻣﻮاد ﻛﺎل ﭘﻪ ﻛﺎل ﻳﺎﻟﺈ ﺗﺮ ﻟﺈه درﻳﻮ ＇ﻠﻮرو ﻛﺎﻟﻮ ﭘـﻪ ﻣـﻮده ﻛـ‪ ３‬ﭘـﺮې ﻧـﻮى ﻧﻈـﺮو ﺷـﻲ او د ور‪＄‬ﻨﻴـﻮ ﻋﻠﻤـﻲ‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻮ‪ ،‬ﻧﻮﻳﻮ ﻋﻠﻤﻲ ＇ﻴﺆﻧﻮ ﭘﻪ ر‪１‬ﺎ ﻛ‪ ３‬دﻏﻪ ﻣﻮاد ﺑﺸﭙﺆ اوﻛﺮه ﺷﻲ‪.‬‬
‫دﻏﻪ ﻛﺎر ﭼ‪ ３‬زه ﻳ‪ ３‬دﻟﺘﻪ وؤاﻧـﺪې ﻛـﻮم ﺳـﺮه ﻟـﻪ دې ﭼـ‪ ３‬ﻧـﻮې ﻣﻮﺿـﻮع ﻧـﻪ ده ﺧـﻮ ﺑﻴـﺎ ﻫـﻢ دﻏـﻪ اﺛـﺮ‬
‫ﻛﻴﺪاى ﺷﻲ د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬د ﻧﺤﻮي ﻣﺴﺎﻳﻠﻮ او ﭘﺮاﺑﻠﻤﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﺑﺎب ﭘﻪ ＇ﻪ ﻧﺎ ＇ﻪ ‪＂－‬ﻪ ﺷﻲ‪.‬‬
‫ددې اﺛــﺮ ﭘــﻪ ﻟﻴﻜﻨــﻪ ﻛــ‪ ３‬زﻳﺎﺗــﻪ ﻫ（ــﻪ ﺷــﻮې ده ﭼــ‪ ３‬ﻣــﺴﺎﻳﻞ ﭘــﻪ ﺗﻄﺒﻴﻘــﻲ ﺗﻮ‪－‬ــﻪ ﺑﻴــﺎن ﻛــﺆاى ﺷــﻲ او‬
‫ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ــﻪ د ﻣﻮﺿــﻮع درو＊ــﺎﻧﻮﻟﻮ ﻟــﻪ ﭘــﺎره زﻳــﺎت ﻣﺜﺎﻟﻮﻧــﻪ ﭘــﻪ ﻋﻤﻠــﻲ او ﺗﻄﺒﻴﻘــﻲ ﺑﺮﺧــﻪ ﻛــ‪ ３‬د ﭘﺨــﻮ‬
‫ﻟﻴﻜﻮاﻟﻮ‪ ،‬اﺳﺘﺎداﻧﻮ د اﺛـﺎرو او ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ـﻪ د ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ژﺑـ‪ ３‬د ﺧـﻮإو ﻣﺤـﺎورو ﻧﻮﻳـﻮ او زؤو اﺻـﻄﻼﺣ‪／‬ﺎﻧﻮ‬
‫＇ﺨﻪ ﻛﺎر اﺧﻴﺴﺘﻞ ﺷﻮى دى‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ زﻳﺎﺗﻪ ﻛﺆم ﭼـ‪ ３‬ﻣـﺎ دﻏـﻪ اﺛـﺮ د ﻟـﻮى اﺳـﺘﺎد ﻋﻼﻣـﻪ ﭘﻮﻫﺎﻧﺪرﺷـﺘﻴﻦ ﭘـﻪ ﻻر＊ـﻮوﻧ‪ ３‬ﭼـ‪ ３‬زه ﻳـ‪ ３‬د‬
‫ﺷﺎ‪－‬ﺮدة وﻳﺎؤ ﻫﻢ ﻟﺮم ﻟﻴﻜﻰ دى‪.‬‬
‫＇ﻨ‪／‬ﻪ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ دې ﺑﺮﺧﻪ ﻛ‪ ３‬ﺗﺮ اوﺳﻪ ﻛﻮم درﺳﻲ ﭼﺎپ ﺷﻮى ﺑﺸﭙﺆ ﻛﺘﺎب ﻳﺎ ﻟﻜﭽﺮ ﻧﻮټ ﻧـﺸﺘﻪ ﻧـﻮ د‬
‫ﭘﻮﻫﻨ‪％‬ﻲ د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ＇ﺎﻧ‪ ３／‬داؤﺗﻴﺎ او ﺿﺮورت ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬ﻣﺎ دﻏﻪ ‪－‬ﺮان ﻛﺎرﺗﻪ اوإه ورﺗﻪ ﻛـﺆې ﺗـﺮ ＇ـﻮ ﻟـﺈ ﺗـﺮ‬
‫ﻟﺈه زﻣﺎ دﻏﻪ ﻛﺎر او ﻫﻠ‪＄ ３‬ﻠ‪ ３‬ﻟﻪ ﻳﻮې ﺧﻮا دا ﭼ‪ ３‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬ﭘـﻪ دﻏـﻪ ‪－‬ﺮاﻣـﺮي ﺑﺮﺧـﻪ ﻛـ‪ ３‬ﻳـﻮ ＇ـﻪ ﻛـﺎر‬
‫ﺷﻮى وي او ﻟﻪ ﺑﻠ‪ ３‬ﺧﻮا د ﻣﻴﻨﻪ واﻟﻮ او د ＇ﺎﻧ‪／‬ﻮاﻟﻮ ﻟﻪ ﭘﺎره د اﺳﺘﻔﺎدى وؤو‪－‬ﺮ‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫دﻏﻪ اﺛﺮ ﭘﻪ ‪ 1366‬ﻟﻤﺮﻳﺰ ﻛﺎل د ﻛﺎﺑـﻞ ﭘﻮﻫﻨﺘـﻮن د ژﺑـﻮ او ادﺑﻴـﺎﺗﻮ د ﭘـﻮﻫﻨ‪％‬ﻲ ﻟـﻪ ﺧـﻮا د ﻛـﺴﺘﺘﻨﺮ ﭘـﻪ‬
‫ﺷﻜﻞ ﭼﺎپ ﺷﻮى و‪ ،‬ﭼ‪ ３‬ﺑﻴﺎ وروﺳﺘﻪ د ﭼﺎﭘ‪５‬ﺪوﻟﻪ ﭘﺎره ﻳ‪ ３‬ﻣﻨﻈﻮري ﻫﻢ ﺷﻮې وه‪ .‬ﻟﻪ ﺑﺪه ﻣﺮﻏﻪ د ﻫﻴﻮاد‬
‫دﺑﺪو ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺣﺎﻻﺗﻮ ﻟﻪ ﻛﺒﻠﻪ ﭼﺎپ ﻧﻪ ﺷﻮ‪.‬‬
‫د ‪ 1371‬ﻟﻤﺮﻳﺰ ﻛﺎل د ﻛﺎﺑﻞ د ﺟ‪／‬ﺆو ﭘﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻛ‪ ３‬د ادﺑﻴﺎﺗﻮ د ﭘـﻮﻫﻨ‪％‬ﻲ او د ﻫﻴـﻮاد د ﻧـﻮرو زﻳـﺎﺗﻮ‬
‫ﻛﺘﺎﺑﻮﻧﻮ ﺳﺮه ﻳﻮ ‪＄‬ﺎى دﻏﻪ اﺛﺮ ﻫﻢ ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ وﻻؤ‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪5‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﺳــﺈ ﻛــﺎل د ﻧﻨ‪／‬ﺮﻫــﺎر ﭘﻮﻫﻨﺘــﻮن د ژﺑــﻮ او ادﺑﻴــﺎﺗﻮ ﭘــﻮﻫﻨ‪％‬ﻲ د ﭘ‪＋‬ﺘــﻮ ＇ــﺎﻧ‪ ３／‬د ﺿــﺮورت ﻟــﻪ ﻣﺨــ‪３‬‬
‫ﭘﺮﻳﻜﺆه وﻛﺆه‪ ،‬ﭼ‪ ３‬دﻏﻪ درﺳﻲ اﺛﺮ )ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻧﺤﻮه( دې ﭼﺎپ ﺷﻲ‪ ،‬ﻧﻮ د ﺳﺎﭘﻲ ＇‪５‬ﺆﻧـﻮ ﻣﺮﻛـﺰ د ﺧـﭙﻠ‪ ３‬ﻣﻠـﻲ‬
‫ﭘﺎﻟﻴﺴﺔ ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬درﺳﻲ ﻛﺘﺎﺑﻮﻧﻪ ﭘﻪ ﻟﻮﻣﺆي ﻗـﺪم ﻛـ‪ ３‬ﭼـﺎﭘﻮي‪ ،‬ﻧـﻮ ددې ﻛﺘـﺎب ﭘـﻪ ﭼـﺎﭘﻮﻟﻮ ﻛـ‪ ３‬ﻫـﻢ‬
‫ﻣﺮﺳﺘﻪ ﻛﺆې ده ﭼ‪ ３‬دﻏﻪ ﻣﺮﻛـﺰ ﻟـﻪ ﻳـﻮې ﺧـﻮا ﺧﭙـﻞ ﻣﻠـﻲ رﺳـﺎﻟﺖ ﺗـﺮ ﺳـﺮه ﻛـﺆى او ﻟـﻪ ﺑﻠـ‪ ３‬ﺧـﻮا د ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ‬
‫＇ﺎﻧ‪ ３／‬د اﺳﺘﺎداﻧﻮ او ﻣﺤﺼﻠﻴﻨﻮ ﻟﭙﺎره ﻳ‪ ３‬درﺳـﻲ اﺳـﺎﻧﺘﻴﺎ ﺑﺮاﺑـﺮه ﻛـﺆې ده‪ .‬ﭘـﻪ دې ﺗﻮ‪－‬ـﻪ ﻣﻨﻨـﻪ او ﻛـﻮر‬
‫وداﻧﺔ ورﺗﻪ واﻳﻮ د ﻻزﻳﺎﺗﻮ ﺑﺮﻳﺎﻟﻴﺘﻮﺑﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﻫﻴﻠﻪ‪.‬‬
‫ﭘﻮﻫﻨﺪوى أاﻛﺘﺮ زرﻏﻮﻧﻪ رﺷﺘﻴﻦ زﻳﻮر‬
‫د ﻛﺎﺑﻞ ﭘﻮﻫﻨﺘﻮن د ژﺑﻮ او ادﺑﻴﺎﺗﻮ د ﭘﻮﻫﻨ‪％‬ﻲ اﺳﺘﺎده‬

‫‪ ‬‬

‫‪6‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪－ ３‬ﺮاﻣﺮﺗﻪ ﻳﻮه ﻟﻨﺄه ﻛﺘﻨﻪ‬

‫‪－‬ﺮاﻣﺮ د ژﺑ‪ ３‬د ﺟﻮؤ＊ﺖ ﻋﻠﻤﻲ ﺷﺮﺣ‪ ３‬ﺗﻪ وﻳﻞ ﻛﻴﺈي او د ﺗﺸﺮﻳﺤﻲ ژﺑﭙﻮﻫﻨ‪ ３‬ﻳﻮه ﺳﺘﺮه ＇ﺎﻧ‪／‬ﻪ ده‪.‬‬
‫ژﻳﭙﻮﻫﻨﻪ د ﻋﻠﻮﻣﻮ ﭘﻪ ﻟﺆ ﻛ‪ ３‬ﻳﻮه ﻧﻮې ﭘﻮﻫﻨﻪ ده او ﻟﻪ ﻳﻮې ﭘﻴﺆة راﻫﻴﺴ‪ ３‬د ژورو ﻛﺘﻨﻮ او ＇‪５‬ﺆﻧﻮ ﭘﻪ ﻣﺮﺳﺘﻪ‬
‫ﻣﺦ ﭘﻪ وؤاﻧﺪې ‪＄‬ـﻲ‪ ،‬ﺧـﻮد ژﺑـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﺑـﺎب ﻟـﻪ أ‪４‬ـﺮو ﻟﺮﻏﻮﻧـﻮ زﻣـﺎﻧﻮ ＇ﺨـﻪ ‪＄‬ﻴﻨـﻲ ﻛﺘـﻨ‪ ３‬او ＇‪５‬ـﺆﻧ‪ ３‬رواﻧـ‪ ３‬دي‪ ،‬د‬
‫ﻟﺮﻏــﻮﻧﻲ‪ ،‬ﻛﻼﺳــﻴﻚ‪ ،‬ﻣﻨ‪％‬ﻨﻴــﻮ ﭘ‪５‬ﺆﻳــﻮ‪ (18-17) ،‬ﭘ‪５‬ﺆﻳــﻮ ژﺑﭙﻮﻫﻨــﻪ د ﻧــﻮې ژﺑﭙــﻮﻫﻨ‪ ３‬زؤى او اﺳــﺎس ﺟــﻮؤوي‪ ،‬د‬
‫‪1‬‬
‫ژﺑﭙﻮﻫﻨ‪ ３‬ﭘﻪ ﭘﺮاﺧﺘﻴﺎ او ﭘﺮﻣﺨﺘﻴﺎ ﻛ‪ ３‬ﭘﺨﻮاﻧﺔ ﻫﻨﺪي او ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ﻓﻼﻟﻮژي أ‪４‬ﺮه اﻏﻴﺰﻣﻨﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﻟﺮي‬
‫ﻣﻮﻧﺈ دﻟﺘﻪ د ژﺑﭙﻮﻫﻨ‪ ３‬ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺳﻴﺮ او ﭘﺮﻣﺨﺘ‪ ，‬ﭘﻪ ﺑﺸﭙﺆه ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﻧﻪ ＇‪５‬ﺆو ﺑﻠﻜ‪ ３‬ﻏﻮاؤو ﭼ‪ ３‬ﻳـﻮازې‬
‫د ژﺑ‪－ ３‬ﺮاﻣﺮ ﺗﻪ ﻳﻮه ﻟﻨﺄه ﻛﺘﻨﻪ وﻛﺆو او ﺑﻴﺎ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﻣﻄﻠﺐ ﻻس ﭘﻮرې ﻛﺆو‪ .‬ﻧـﻮې ژﺑﭙﻮﻫﻨـﻪ ﻛـﻪ ＇ـﻪ ﻫـﻢ د‬
‫ﻋﻠﻮﻣﻮ ﭘﻪ ﻟﺆة ﻛ‪ ３‬د ﺷﻠﻤ‪ ３‬ﭘ‪５‬ﺆة اﺑﺘﻜﺎر دى‪ ،‬وﻟ‪－ ３‬ﺮاﻣﺮ د ژﺑﭙﻮﻫﻨ‪ ３‬د ﻳﻮې ＇ﺎﻧ‪ ３／‬ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﻟﺮﻏـﻮﻧﻰ‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﻟﺮي‪ .‬ﭘﻪ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﭘﻪ ﻧﺆة ﻛ‪－ ３‬ﺮاﻣﺮ ﺑ‪５‬ﻼ ﺑ‪５‬ﻠ‪ ３‬ﭘﻮؤة او ﭘﺆاووﻧـﻪ ﺗـﺮ ﺷـﺎﻛﺆي دي ﭼـ‪ ３‬ددﻏـﻮ‬
‫ﺑ‪５‬ﻼ ﺑ‪５‬ﻠﻮ د ورو او ﭘﺆاووﻧﻮ ﭘﻪ ﺑﻬﻴﺮ ﻛ‪ ３‬د ！ﺎﻛﻠﻲ ﺟﻬـﺎن ﺑﻴﻨـﺔ‪ ،‬ﻧﻈﺮﻳـﻮ او ﻻرو ﭼـﺎرو ﻟـﻪ ﻣﺨـ‪ ３‬د ‪－‬ﺮاﻣـﺮ‬
‫ﺑ‪５‬ﻼ ﺑ‪５‬ﮕﻞ أوﻟﻮﻧﻪ راﻣﻨ‪ ＃‬ﺗﻪ ﺷﻮي دي ﭼـ‪ ３‬ﺗـﺮ ！ﻮﻟـﻮ ﻣﻬـﻢ ﻳـ‪ ３‬ﻛﻼﺳـﻴﻚ ﻋﻨﻌﻨـﻮي‪ ،‬ﻣﻘﺎﻳـﺴﻮي‪ ،‬ﺗـﺎرﻳﺨﻲ‪،‬‬
‫ﺗﺸﺮﻳﺤﻲ ‪－‬ﺮاﻣﺮوﻧﻪ دي‪ .‬ﭘﻪ ﻟﻮﻳﺪﻳ‪％‬ـﻪ ﻧـﺆة ﻛـ‪ ３‬د ‪－‬ﺮاﻣـﺮ ﻟﻴﻜﻠـﻮ ﻣﻨـﺸﺎ ﻟﺮﻏـﻮﻧﻲ ﻳﻮﻧـﺎن ﺗـﻪ رﺳـﻴﺈي ﭼـ‪３‬‬
‫ﻛﻼﺳﻴﻚ ‪－‬ﺮاﻣﺮ ﻟﻮﻣﺆى ﭘﻪ ﻳﻮﻧﺎن او ﺑﻴﺎ ﭘﻪ روم ﻛ‪ ３‬ﻣﻨ‪％‬ﺘﻪ راﻏﻰ‪.‬‬
‫اﻓﻼﻃﻮن )‪347-427‬ق م( د ﻳﻮﻧﺎن ﻧﺎﻣﺘﻮ ﻓﻴﻠﺴﻮف د ﻟﻮﻳﺪﻳ‪ ３％‬ﻧﺆة ﻟﻮﻣﺆﻧﻰ ﻋﺎﻟﻢ دى ﭼ‪ ３‬د ژﺑ‪ ３‬د‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ او ＇ﺮﻧ‪／‬ﻮاﻟﻲ ﭘﻪ ﺑﺎب ﻳ‪５＇ ３‬ﺆﻧﻪ ﻛـﺆې او ﻟـﻪ ﻫﻤـﺪې اﻣﻠـﻪ د ژﺑﭙـﻮﻫﻨ‪ ３‬ﺑﻨـﺴ＀ اﻳ‪＋‬ـﻮدوﻧﻜﻰ او د‬
‫ﺑﺎﻗﺎﻋـــﺪه ‪－‬ﺮاﻣـــﺮ )‪ (Systematicgrammar‬ﺟـــﻮؤووﻧﻜﻰ ‪２－‬ـــﻞ ﺷـــﻮى دى‪ .‬د اﻓﻼﻃـــﻮن ＇ﺨـــﻪ‬
‫وروﺳــﺘﻪ د ارﺳــﺘﻮ ﻧﻈﺮﻳــﻪ د ژﺑــ‪ ３‬ﭘــﻪ ﺑــﺎره ﻛــ‪ ３‬د ＇‪５‬ــﺆﻧ‪ ３‬او ارز＊ــﺖ وؤ ده‪ .‬د ژﺑــ‪ ３‬ﭘــﻪ ﺑــﺎب ارﺳــﺘﻮ د‬
‫اﻓﻼﻃﻮن ﭘﺮ ﺧﻼف داﺳ‪ ３‬ﻋﻘﻴﺪه ﻟﺮﻟﻪ ﭼ‪ ３‬ژﺑﻪ ﻓﻄﺮي ﻧﻪ ده ﺑﻠﻜ‪ ３‬ﻳـﻮه ！ـﻮﻟﻨﻴﺰه او اﺗﻔـﺎﻗﻲ ﭘ‪＋５‬ـﻪ ده)‪ (2‬او‬
‫ﻛﻠﻤﺎت د ﺧﺎرﺟﻲ دﻧﻴﺎ د ﻣﻈﺎﻫﺮو دﭘﺎره ﺳﻤﺒﻮﻟﻮﻧﻪ ‪２－‬ﻠﻲ دي‪ .‬ﭘﻪ دې ﺗﻮ‪－‬ﻪ ارﺳـﺘﻮ ﻟﻮﻣـﺆﻧﻰ ﻣﻔﻜـﺮو ﭼـ‪３‬‬
‫د اﻟﻔﺎﻇﻮ أﻟﺒﻨﺪي اووﻳﺶ ﻣﻔﻜﻮره ﻳ‪ ３‬راﻣﻨ‪％‬ﺘـﻪ ﻛـﺆې او ﻛـﻼم ﻳـ‪ ３‬ﭘـﻪ درﻳـﻮ ﺑﺮﺧـﻮ )اﺳـﻢ‪ ،‬ﻓﻌـﻞ‪ ،‬ﺣـﺮف(‬
‫وﻳﺸﻠﻰ دى‪.‬‬
‫ﺗﺮدې وروﺳﺘﻪ روﻣﻴﺎﻧﻮ ﻳﻌﻨﻲ دروﻣﻲ ﺗﻤﺪن ﭘﻪ دورې ﻛ‪ ３‬د ﻻﺗﻴﻨﻲ ژﺑ‪ ３‬د ‪－‬ﺮاﻣﺮي ﻗﻮاﻋﺪو ﭘﻪ ﺷﺮح‬
‫ﻛﻮﻟﻮ ﻛ‪ ３‬د ﻳﻮ ﻧﺎﻧﻴﺎﻧﻮ د ‪－‬ﺮاﻣﺮ ﻟﻴﻜﻨ‪ ３‬اﺻﻮل او ﻻرې ﭼﺎرې ﭘﻪ ﭘﺎم ﻛ‪ ３‬وﻧﻴﻮﻟ‪ .３‬دوي ﭘﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻛـ‪ ３‬د‬

‫‪ -1‬و‪ .‬ي‪ .‬ﻛﻮد وﺧﻮف‪ ،‬ﻋﻤﻮﻣﻲ ژﺑﭙﻮﻫﻨﻪ‪) ،‬ﻟﻮؤ ＊ﻮوﻧ‪％‬ﻰ‪ ،‬ﻣﺴﻜﻮ ‪ (7) 1974‬ﻣﺦ‪.‬‬
‫)‪ (2‬ﺟﺎن‪ ،‬ﺗﻰ‪ ،‬واﺗﺮﻣﻦ‪ ،‬ﺳﻴﺮى در زﺑﺎن ﺷﻨﺎﺳﻰ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻓﺮﻳﺪون ﺑﺪره ﻳ‪1347 ３‬ص ‪ 7‬ﺧﻴﺎﭘﻮر‪ ،‬دﺳﺘﻮر زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ﭼـﺎپ‬
‫ﺷﺸﻢ ‪) 1347‬ص‪.(7‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪7‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ژﺑ‪ ３‬د ‪－‬ﺮاﻣـﺮي ﻗﺎﻋـﺪو ﭘـﻪ ﭼﻮﻛـﺎټ ﻛـ‪ ３‬د ﻻﺗﻴﻨـﻲ ژﺑـ‪ ３‬ﺑ‪５‬ﻠ‪／‬ـ‪＄ ３‬ـﺎى ﻛـﺆﻟ‪ .３‬ورﭘـﺴ‪ ３‬دﻏـﻪ أول‬
‫‪－‬ﺮاﻣﺮ ﻟﻴﻜﻨﻪ او ﻃﺮﻳﻘﻪ ﻋﺮﺑﻮ ﻫﻢ د ﺧﭙﻠ‪ ３‬ژﺑ‪ ３‬د ﭘﺎره ﻏﻮره ﻛﺆه‪ .‬ﻋﺮﺑﻲ ﭘﻮﻫﺎﻧﻮ د ﺧـﭙﻠ‪ ３‬ژﺑـ‪ ３‬د ﺟﻮؤ＊ـﺖ‬
‫ﺑﺮﺧ‪ ３‬ﭘﻪ دې درﻳـﻮ ﺑﺮﺧـﻮ )اﺳـﻢ‪ ،‬ﻓﻌـﻞ‪ ،‬ﺣـﺮف( ﻫـﻢ وﻳـﺸﻠﻲ دي‪ .‬د ارﺳـﺘﻮ دﻏـﻪ وﻳـﺶ ﺗـﺮ اوﺳـﻪ ﭘـﻮرې د‬
‫ﻋﺮﺑــﻲ ‪－‬ﺮاﻣــﺮ ﭘﻮﻫــﺎﻧﻮ ﭘــﻪ اﺛــﺎرو ﻛــ‪ ３‬اﺳــﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي ﭼــ‪ ３‬دﻏــﻪ ﻃــﺮﻳﻘ‪ ３‬ﻓﺎرﺳــﻰ او ﭘ‪＋‬ﺘــﻮ ژﺑــﻮ ﺗــﻪ ﻫــﻢ ﻻره‬
‫وﻣﻮﻧﺪﻟﻪ او د اﻓﻐﺎﻧﻲ ‪－‬ﺮاﻣﺮ ﭘﻮﻫﺎﻧﻮ ﻟﻪ ﺧﻮا دود ﺷﻮي دي‪.‬‬
‫ﻋﻨﻌﻨﻮي ‪－‬ﺮاﻣﺮ ﭼـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﻟﻮﻳﺪﻳ‪％‬ـﻪ ﻧـﺆة ﻛـ‪ ３‬راﻣـﻨ‪ ＃‬ﺗـﻪ ﺷـﻮ ﻫﻐـﻪ ‪－‬ﺮاﻣـﺮ دى ﭼـ‪ ３‬د اﻧﻴـﻮس ﺗـﺮاﻛﺲ‬
‫)‪ 2) (Dionysius thrax‬ﭘ‪５‬ﺆة ق‪.‬م( ﭘـﻪ اورﭘـﺎ ﻛـ‪ ３‬دارﺳـﺘﻮ د ﻣﻴﺘـﻮد ﺗـﺮ ＇ـﻨ‪ ，‬راﻣـﻨ‪ ＃‬ﺗـﻪ ﻛـﺆ او ﺗـﺮده‬
‫وروﺳﺘﻪ )‪ 4‬م ﭘ‪５‬ﺆة( دوﻧﺎﺗﻮس )‪ (Donatus‬د ﻻﺗﻴﻨﻲ ژﺑ‪－ ３‬ﺮاﻣﺮ راﻣﻨ‪ ＃‬ﺗﻪ ﻛﺆ‪ (1).‬ﺗﺮاﻛﺲ د ﻧﻦ ﻧﻪ ﻧﮋدې‬
‫‪ 2000‬ﻛﺎﻟﻪ ﭘﺨـﻮا د ﻳﻮﻧـﺎﻧﻲ ژﺑـ‪ ３‬د ژورې ﻣﻄـﺎﻟﻌ‪ ３‬او د ﭘﺨﻮاﻧﻴـﻮ ﻋﺎﻟﻤـﺎﻧﻮ د ﻛـﺸﻔﻴﺎﺗﻮ ＇ﺨـﻪ ﭘـﻪ ‪＂－‬ـ‪３‬‬
‫ﺳــﺮه ﻛﻠﻤــﻪ ﭘــﻪ اﺗــﻪ أوﻟــﻪ )اﺳــﻢ‪ ،‬ﻓﻌــﻞ‪ ،‬ﻓﻌﻠــﻲ ﺻــﻔﺖ‪ ،‬ارﺗﻴﻜــﻞ ‪ (articulus‬ﺿــﻤﻴﺮ‪ ،‬ﺣــﺮف اﺿــﺎﻓﺖ‬
‫)‪) (Prepostion‬ﭘﺮﻳــﺪﻟﻮګ( ﻗﻴــﺪ‪ ،‬رﺑــﻂ وﻳــﺸﻠ‪ ３‬ده)‪ (2‬ﭼــ‪ ３‬ﺑﻴــﺎ دوﻧــﺎﺗﻮس د ＇ﻠــﻮرﻣ‪ ３‬ﭘ‪５‬ــﺆة را ﭘــﻪ‬
‫دﻳﺨﻮا ﻻﺗﻴﻨﻲ ‪－‬ﺮاﻣﺮ د ﺗﺮاﻛﺲ د ‪－‬ﺮاﻣﺮ ﭘﺮ اﺳﺎس وﻟﻴﻜﻪ ﭼ‪ ３‬ددﻏﻮ ‪－‬ﺮاﻣﺮ ﻟﻴﻜﻮﻧﻜﻮ ﻻره ﺑﻴﺎ وروﺳـﺘﻪ د‬
‫ﻳﻮرپ ‪－‬ﺮاﻣﺮ ﻳﺴﺘﺎﻧﻮوﻧﻴﻮﻟﻪ‪ .‬دﻏﻪ ‪－‬ﺮاﻣﺮﻳﺴﺘﺎن ﭘﻪ دې ﻋﻘﻴـﺪه وو‪ ،‬ﭼـ‪ ３‬أ‪４‬ـﺮې ژﺑـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﺗﻴـﺮه ﺑﻴـﺎ ﻻﺗﻴﻨـﻲ‬
‫ژﺑﻪ د ﻣﻌﺘﺒﺮو ﻣﻨﻄﻘﻲ او ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻗﻮاﻋﺪ و درﻟﻮدوﻧﻜ‪ ３‬ده‪ .‬ﻫﻤﺪﻏﻪ د‪－‬ﺮﻳﻜﻮ روﻣـﻦ د ﻋﻨﻌـﻨ‪) ３‬دود( ﭘـﺮ‬
‫اﺳﺎس ﻟﻴﻜﻞ ﺷﻮي ‪－‬ﺮاﻣﺮوﻧﻪ دي ﭼـ‪ ３‬وروﺳـﺘﻪ ﻳـ‪ ３‬د ﻧـﻮرو ژﺑـﻮ ﻟﻜـﻪ ﻋﺮﺑـﻰ‪ ،‬ﻋﺒﺮاﻧـﻰ‪ ،‬ﻻﺗﻴﻨـﻰ ‪ 000‬او‬
‫ﻧﻮرو ژﺑﻮ د‪－‬ﺮاﻣﺮوﻧﻮ اﺳﺎس ﺟﻮؤ ﻛﺆى دى‪ .‬ﭘﻪ ﻛﺎل )‪1784‬ع( ﻛ‪ ３‬د ﻣﻘﺎﻳﺴﻲ او ﺗﺎرﻳﺨﻲ ژﺑﭙﻮﻫﻨ‪ ３‬ﭘﻴـﻞ‬
‫ﻛﻴﺈي‪ .‬د ﻣﻘﺎﻳﺴﻲ او ﺗﺎرﻳﺨﻲ ژﺑﭙﻮﻫﻨ‪ ３‬ﭘﻪ ﭘﺮﻣﺨﺘﻴﺎ او اﻧﻜﺸﺎف ﻛ‪ ３‬د ﻫﻨﺪي ﻓﻼﻟﻮژي او ﺳﺎﻧـﺴﻜﺮﻳﺖ‬
‫ﺳــﺮه د اروﭘــﺎﻳﻲ ﭘﻮﻫــﺎﻧﻮ اﺷــﻨﺎﻳﻲ او ﺑﻠــﺪﺗﻴﺎ أﻳــﺮه ارز＊ﺘﻨﺎﻛــﻪ ﺧﺒــﺮه ‪２－‬ﻠــﻪ ﻛﻴــﺈي‪ .‬ﭘــﻪ دې ﺳﻠــﺴﻠﻪ ﻛــ‪ ３‬د‬
‫ﺳﺮوﻳﻠﻢ ﺟﻮﻧﺰ ﻧﻮم د ﻳﺎدوﻟﻮ وؤدى‪ .‬ده ﭘـﻪ ﻛﻠﻜﺘـﻪ ﻛـ‪ ３‬د ﺑﻨ‪／‬ـﺎل اﺳـﻴﺎﻳﻲ ！ﻮﻟﻨـﻪ راﻣـﻨ‪ ＃‬ﺗـﻪ ﻛـﺆه‪ .‬ﭘـﻪ ﺧﭙﻠـﻪ‬
‫ﺟﻮﻧﺰ ﭘﻪ ﻫﻨﺪي ژﺑﻮ او ﺳﺎﻧﺴﻜﺮﻳﺖ ﭘﻮﻫﻴﺪه)‪.(3‬‬
‫د )‪ (18-17‬ﭘ‪５‬ﺆﻳـــﻮ ﭘـــﻪ ﺷـــﺎوﺧﻮاﻛ‪ ３‬اروﭘﺎﻳـــﺎﻧﻮ د ﭘـــﺎ‪１‬ﻲ ﻧـــﻲ ‪－‬ﺮاﻣﺮوﻣﻮﻧـــﺪ او د ﻫﻐـــﻪ ﭘـــﻪ واﺳـــﻄﻪ د‬
‫ﺳﺎﻧﺴ‪／‬ﺮﻳﺖ د ژﺑـ‪ ３‬ﺳـﺮه اﺷـﻨﺎ ﺷـﻮل‪ .‬د ﭘـﺎ‪１‬ﻲ ﻧـﻲ ‪－‬ﺮاﻣـﺮ د ﺳﺎﻧـﺴ‪／‬ﺮﻳ＀ د ژﺑـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﺑـﺎب أ‪４‬ـﺮ ﻣﻔـﺼﻞ او‬
‫‪＂－‬ﻮر ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﺧﻠﻜﻮ ﺗﻪ ﭘﻪ ﻻس ورﻛﺆل‪ .‬اورﭘﺎﻳﻲ ﭘﻮﻫﺎﻧﻮ د ﭘﺎﻧﻲ ﻧﻲ د ‪－‬ﺮاﻣﺮ ﻣﻮﻧﺪﻧ‪ ３‬ﺗـﺮ ﻣﻬﺎﻟـﻪ ﭘـﻮرې‬
‫ددﻏﻪ ‪－‬ﺮاﻣﺮ ﭘﻪ ﺷﺎن ﺑﻞ ﻛﻮم ﻛﺘﺎب ﻧﻪ وﻟﻴﺪﻟﻰ‪) .‬ﺑﻠﻮم ﻓﻴﻠـﺄ( د ﭘـﺎﻧﻲ ﻧـ‪ ３‬د ‪－‬ﺮاﻣـﺮ ﭘـﻪ ﺑـﺎب داﺳـ‪ ３‬وﻳﻠـﻲ‬
‫دي‪ ،‬ﭼ‪ ３‬د اﻧـﺴﺎﻧﻲ ذﻛـﺎوت ﻟـﻪ ﺳـﺘﺮو ﻳﺎد‪－‬ـﺎروﻧﻮ ＇ﺨـﻪ دى‪ .‬دا ﻛﺘـﺎب د ﺳﺎﻧـﺴ‪／‬ﺮﻳﺖ د ژﺑـ‪ ３‬ﺻـﺮﻓﻲ‪،‬‬
‫اﺷﺘﻘﺎﻗﻲ‪ ،‬ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ او ﻧﺤﻮي ﺷﻜﻠﻮﻧﻪ ﭘﻪ أ‪４‬ﺮې ﭘﺎﻣﻠﺮﻧ‪ ３‬ﺳـﺮه ﺷـﺮح ﻛـﺆي دي او ﺗـﺮدې د ﻣﺨـﻪ ﻫ‪５‬ـ＆ ﻳـﻮه‬
‫ژﺑﻪ ﻫﻢ دوﻣﺮه ﺑﺸﭙﺆه او ﭘﻮره ﻧﻪ وه ＇‪５‬ﺆ ﻟﻪ ﺷﻮې‪ .‬د ﭘﺎﻧﻲ ﻧﻲ د ‪－‬ﺮاﻣﺮ ﺳﺮه د ﭘﻮﻫﺎﻧﻮ ﺑﻠـﺪﺗﻴﺎ دوې ﻣﻬﻤـ‪３‬‬

‫)‪ (1‬و‪ ،‬ي‪ ،‬ﻛﻮد و ﺧﻮف‪ ،‬ﻋﻤﻮﻣﻰ ژﺑﭙﻮﻫﻨﻪ )ﻟﻮؤ ＊ﻮوﻧ‪％‬ﻰ( ﻣﺴﻜﻮ ‪ 11 ،1974‬ﻣﺦ‬
‫)‪ (2‬و‪ ،‬ي‪ ،‬ﻛﻮد و ﺧﻮف‪ ،‬ﻋﻤﻮﻣﻰ ژﺑﭙﻮﻫﻨﻪ )ﻟﻮؤ ＊ﻮوﻧ‪％‬ﻰ( ﻣﺴﻜﻮ ‪ 1974،11‬ﻣﺦ‬
‫)‪ ( 3‬و‪ ،‬ي‪ ،‬ﻛﻮد و ﺧﻮف‪ ،‬ﻋﻤﻮﻣﻰ ژﺑﭙﻮﻫﻨﻪ )ﻟﻮؤ ＊ﻮوﻧ‪％‬ﻲ( ﻣﺴﻜﻮ ‪24 ،1974‬ﻣﺦ‬

‫‪ ‬‬

‫‪8‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﻧﺘــﻴﺠ‪ ３‬ورﻛــﺆي دي‪ .‬اول دا ﭼــ‪ ３‬د ﻳــﻮرپ ﭘﻮﻫــﺎن د ﻟﻮﻣــﺆي ‪＄‬ــﻞ ﻟــﻪ ﭘــﺎره د ﻳــﻮې ژﺑــ‪ ３‬د ﭘــﻮره او دﻗﻴــﻖ‬
‫ﺗﺸﺮﻳﺢ ﺳـﺮه ﻣﺨـﺎﻣﺦ ﺷـﻮل‪ .‬او وﻟﻴـﺪل ﺷـﻮل ﭼـ‪ ３‬ددﻏـﻪ ‪－‬ﺮاﻣـﺮ د ﻗﺎﻋـﺪو او ＇‪５‬ﺆﻧـﻮ اﺻـﻮل د ﻓﺮﺿـﻴﻮ او‬
‫ذﻫﻨﻲ ﺗﺼﻮراﺗﻮ ﭘﺮ ‪＄‬ﺎى ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ او ﻋﻤﻠﻲ ＇‪５‬ﺆوﻧﻮ ﭘﺮﺑﻨﺴ＀ وﻻؤ دي‪ ،‬ﺑﻠﻪ دا ﭼـ‪ ３‬ﭘﻮﻫـﺎن د ﻧـﺆة د أﻳـﺮو‬
‫ژﺑﻮ ﺳﺮه اﺷـﻨﺎ ﺷـﻮي وو ﻧـﻮ د ﺳﺎﻧـﺴ‪／‬ﺮﻳ＀ ﺳـﺮه ﻫـﻢ اﺷـﻨﺎ ﺷـﻮل‪ ،‬ﭘـﻪ دې ﺗﻮ‪－‬ـﻪ دوي وﻛـﻮﻻى ﺷـﻮل‪ ،‬ﭼـ‪３‬‬
‫ددﻏﻮ ژﺑﻮ ﻛﻠﻤ‪ ３‬او اﻟﻔﺎظ ﻳﻮ ﻟﻪ ﺑﻠﻪ ﺳﺮه ﭘﺮﺗﻠﻪ ﻛـﺆي ﭼـ‪ ３‬اﻟﺒﺘـﻪ د ﻣﻘﺎﻳـﺴﻲ ‪－‬ﺮاﻣـﺮ ﻟﻴﻜﻨـﻪ د ﭘـﺎﻧﻲ ﻧـﻲ د‬
‫‪－‬ﺮاﻣﺮ د ﻣﻮﻧﺪﻧ‪＇ ３‬ﺨﻪ وروﺳﺘﻪ ﭘ‪５‬ﻞ ﻛ‪５‬ﺈي‪ .‬د ﭘﺎﻧﻲ ﻧﻲ د ‪－‬ﺮاﻣﺮ ﺳﺮه ﭘﻪ ‪－‬ﺮاﻣﺮ ﻟﻴﻜﻨﻪ ﻛـ‪ ３‬ﻳـﻮ ﻧـﻮى ﺑـﺎب‬
‫ﭘﺮاﻧ‪５‬ﺴﺘﻞ ﺷﻮ‪ .‬وروﺳﺘﻪ ﺗﺮدې د ژﺑ‪５＇ ３‬ﺆوﻧﻜﻮ ﺗﻪ ﺟﻮﺗﻪ ﺷﻮه ﭼ‪ ３‬د ﺳﺎﻧﺴ‪／‬ﺮﻳ＀ او د ‪＄‬ﻴﻨﻮ ﻟﺮﻏﻮﻧﻮ ژﺑـﻮ‬
‫ﻟﻜﻪ ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻻﺗﻴﻨﻲ او ﻧـﻮرو اروﭘـﺎﻳﻲ ﻟﺮﻏﻮﻧـﻮ ژﺑـﻮ ﺗـﺮﻣﻨ‪ ＃‬ﻫـﻢ د ‪－‬ﺮاﻣـﺮي ﺟﻮؤ＊ـﺖ او ﻫـﻢ د ﻟﻐﺘﻮﻧـﻮ ﻟـﻪ‬
‫ﻣﺨ‪＊ ３‬ﻜﺎره ورﺗﻪ واﻟﻰ ﻣﻮﺟﻮد دى ﻧﻮ ‪＄‬ﻜﻪ د ﺳﺎﻧﺴ‪／‬ﺮﻳﺖ ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻻﺗﻴﻨﻲ ژﺑﻮ د ‪－‬ﺮاﻣـﺮي ﺟﻮؤ＊ﺘﻮﻧـﻮ‬
‫او ﻟﻐــﺎﺗﻮ د ﻣﻘﺎﻳــﺴﻮي ＇‪５‬ﺆﻧــﻮ د ﭘــﺮﻣﺨﺘ‪ ，‬ﭘــﻪ ﺗــﺮڅ ﻛــ‪ ３‬د ژﺑﭙــﻮﻫﻨ‪ ３‬ﻣﻘﺎﻳــﺴﻮي ﺑﺮﺧــﻪ ﺗﺎﺳــﻴﺲ ﺷــﻮه او‬
‫ﭘﺮﻣﺨﺘﻴﺎﻳ‪ ３‬وﻣﻮﻧﺪﻟﻪ‪.‬‬
‫ﭘﻪ دې ﺗﻮ‪－‬ﻪ د ﻟﻮﻳﺪﻳ‪ ３％‬ﻧﺆة ژﺑﭙﻮﻫﺎن د اﺗﻠﺴﻤ‪ ３‬ﭘ‪５‬ﺆة د ﭘﻴﻞ ＇ﺨﻪ ﺗﺮ ﻧﻮﻟﺴﻤ‪ ３‬ﭘﻴﺆة ﭘﻮرې ﻳﻌﻨﻲ‬
‫ﭘﻮره ﺳﻞ ﻛﺎﻟﻪ ﻳﻮﻟﻪ ﺑﻠﻪ ﺳﺮه ﺗﺆﻟﻲ دي‪ .‬اﻳﻨﺪو اروﭘـﺎﻳﻲ ژﺑـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﻣﻘﺎﻳـﺴﻮي ﺗﻮ‪－‬ـﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ او ددﻏـﻮ ژﺑـﻮ‬
‫ﺗــﺮﻣﻨ‪ ＃‬ﻳــ‪ ３‬د ﺗﻘﺎﺑــﻞ ﻗــﻮاﻧﻴﻦ د ﻏــﺈوﻧﻮ ﺑــﺪﻟﻮن او ﻧــﻮرې ‪－‬ــﺄې ‪＄‬ﺎﻧ‪／‬ﺆﺗﻴــﺎوې او ﺻــﻮﺗﻲ‪ ،‬ﻟﻔﻈــﻲ‪ ،‬ﻧﺤــﻮي‬
‫ﻣﺴﺎﺋﻞ ﭘﻪ ژوره ﺗﻮ‪－‬ﻪ ＇‪５‬ﺆﻟﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛﺆي دي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻫﻤﺪې ﺗﻮ‪－‬ﻪ د ژﺑ‪ ３‬د ﻣﻘﺎﻳﺴ‪ ،３‬ﻣﻄﺎﻟﻌ‪ ３‬ﺳﺮه ﺟﻮﺧﺖ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ او ＇‪５‬ﺆﻧـﻪ ﻫـﻢ ﭘﻴـﻞ ﺷـﻮې‬
‫ده‪ .‬ﭘﻪ دې وﺧﺖ ﻛ‪ ３‬ﻳﻮه أﻟﻪ ﭘﻮﻫـﺎن د ﻣﺮﻗﻮﻣـﻮ اﺳـﻨﺎدو ﻟـﻪ ﻣﺨـ‪ ３‬د ﺧﺎﺻـﻮ ژﺑـﻮ د ﺗـﺎرﻳﺦ ﭘـﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ او‬
‫＇‪５‬ﺆﻧﻪ ﺑﻮﺧﺖ ﺷﻮي دي‪ .‬ددﻏﻮ ﻣﻄـﺎﻟﺒﻮ د ﻣﻄـﺎﻟﻌ‪ ３‬ﻣﻬﻤـﻪ ﻧﺘﻴﺠـﻪ د ژﺑـ‪ ３‬ددرې ‪－‬ﻮﻧـﻮ دورو )ﻛﻼﺳـﻴﻚ‪،‬‬
‫ﻣﻨ‪％‬ﻨﺔ‪ ،‬ﻣﻌﺎﺻﺮه )اوﺳﻨﺔ( ！ﺎﻛﻨﻪ وه او ﭘـﻪ دې ﺗﻮ‪－‬ـﻪ د ﻳـﻮې دورې ﻧـﻪ ﺑﻠـ‪ ３‬دورې ﺗـﻪ د اﻧﺘﻘـﺎل ﻣـﺮﺣﻠ‪３‬‬
‫ﺷﺮح ﺷﻮي‪ .‬ﭼ‪ ３‬د ﻫﺮې دروې ﺻـﺮﻓﻲ )ﻣـﻮر ﻓﻮﻟـﻮﺟﻴﻜﻰ( او ﻧﺤـﻮي )ﺳﻨ＂ﻜـﺴﻲ( ﺧـﺼﻮﺻﻴﺎت ﺑﻴـﺎن او‬
‫＊ﻮدل ﺷﻮي دي ‪＇.‬ﻨ‪／‬ﻪ ﭼ‪ ３‬د ﻣﺨﻪ ﻣﻮ اﺷﺎره وﻛﺆه ﻣﻌﺎﺻـﺮه او ﻋﻠﻤـﻲ ژﺑﭙﻮﻫﻨـﻪ ﭘـﻪ اروﭘـﺎ ﻛـ‪ ３‬د ﺷـﻠﻤ‪３‬‬
‫ﭘ‪５‬ﺆة ﻟﻪ ﻟﻮﻣﺆة ﻧﻴﻤﺎﻳﻲ ＇ﺨﻪ ﺷﺮوع ﻛﻴﺈي ﻳﻌﻨﻰ د ژﺑ‪ ３‬ﻋﻠﻤﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ د )‪ (20‬ﭘ‪５‬ﺆة ﭘﻪ ﻟﻮﻣﺆي ﺳـﺮﻛ‪３‬‬
‫ﻳﻮې ﻧﻮې ﻣﺮﺣﻠ‪ ３‬ﺗﻪ ورداﺧﻠﻴﺈي‪ .‬دا وﺧـﺖ ‪＄‬ﻴﻨـﻲ ﭘﻮﻫـﺎن دې ﻧﺘـﻴﺠ‪ ３‬ﺗـﻪ ورﺳـﻴﺪل ﭼـ‪ ３‬ژﺑـﻪ د دوو ﺑ‪５‬ـﻼ‬
‫ﺑ‪５‬ﻠﻮ ﺧﻮا وو ＇ﺨﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛﻴﺪاى ﺷﻲ‪ :‬ﻳﻮه ﭘﻪ ﺗﺎرﻳﺨﻲ او ﺑﻠﻪ ﭘﻪ ﺗﺸﺮﻳﺤﻲ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪.‬‬
‫＇ﻨ‪／‬ﻪ ﭼ‪ ３‬ژﺑﻪ د زﻣﺎﻧ‪ ３‬ﭘﻪ ﻳﻮه ﺧﺎﺻﻪ ﻣﻮده ﻛ‪ ３‬او ﻳﺎ د زﻣﺎﻧ‪ ３‬ﭘـﻪ اوإدو ﻛـ‪ ３‬ﺗﻐﻴﻴـﺮ اوﺑـﺪﻟﻮن ﻛـﻮي‬
‫او د ！ﺎﻛﻠﻮ ﻗﻮاﻧﻴﻨـﻮ او ﻗﺎﻋـﺪو ﻟـﻪ ﻣﺨـ‪ ３‬ﻋﻤـﻞ ﻛـﻮي‪ ،‬ﻧـﻮ ﻛـﻪ د ژﺑـ‪ ３‬د ﺑـﺪﻟﻮن ﻗـﻮاﻧﻴﻦ د زﻣـﺎﻧ‪ ３‬د ﻳـﻮې‬
‫ﻣﺮﺣﻠ‪＇ ３‬ﺨﻪ ﺑﻠ‪ ３‬ﻣﺮﺣﻠ‪ ３‬ﺗﻪ ﭘﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺳﺮه ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺷﻲ ﻧﻮ د ﺗﺎرﻳﺨﻲ ژﺑﭙـﻮﻫﻨ‪ ３‬ﻣﺒﺤـﺚ ﺟـﻮؤ وي او ﻛـﻪ‬
‫ﭼ‪５‬ــﺮې د ژﺑــ‪ ３‬ﻗﻮاﻋــﺪ د زﻣــﺎﻧ‪ ３‬ﭘــﻪ ﻳــﻮه ！ــﺎﻛﻠﻲ ﻣﺮﺣﻠــﻪ ﻛــ‪ ３‬و＇‪５‬ــﺆل ﺷــﻲ ﻧــﻮ ﺑﻴــﺎ د ﺗــﺸﺮﻳﺤﻲ ژﺑﭙــﻮﻫﻨ‪３‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪9‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع ﺟﻮؤوي ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ دې ﺗﻮ‪－‬ﻪ ‪－‬ﺮاﻣﺮ د ﺗﺸﺮﻳﺤﻲ او ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ ژﺑﭙﻮﻫﻨ‪ ３‬ﻳﻮه ﺑﺮﺧﻪ ده‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ ﭘﻮﻫـﺎن ﭘـﻪ‬
‫دې ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻫﻢ دي ﭼ‪ ３‬د ژﺑ‪ ３‬ﺗﺸﺮﻳﺤﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‪ ،‬د ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌ‪＇ ３‬ﺨﻪ ؤوﻣﺒﻰ او ﻣﺨﻜ‪ ３‬ده‪ .‬ﻳﻌﻨـﻰ‬
‫ﺗﺮ ﻫﻐﻪ ﭼ‪ ３‬د ژﺑ‪ ３‬ﻣﻮﺟﻮده ﺣﺎﻟﺖ ﺷﺮح ﻧﻪ ﺷﻲ ﻧﻮ ﺗﺮ ﻫﻐ‪ ３‬ﭘﻮرې ﺑﺎﻳﺪ د ﻫﻐ‪ ３‬ﺗ‪５‬ﺮ ﺗـﺎرﻳﺦ ﻫـﻢ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ او‬
‫ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻧﻪ ﺷﻲ)‪.(1‬‬
‫د ﺷﻠﻤ‪ ３‬ﭘ‪５‬ﺆة د ﻣﻨﺤﻨـﺔ دورې د ژﺑﭙـﻮﻫﻨ‪＄ ３‬ﺎﻧ‪／‬ﺆﺗﻴـﺎ او ﻣﻬـﻢ ﺧـﺼﻮﺻﻴﺖ دا دى ﭼـ‪ ３‬ژﺑـﻪ د ﻳـﻮه‬
‫！ﺎﻛﻠﻲ ﺟﻮؤ＊ﺖ درﻟﻮدوﻧﻜﻲ ﺑﻮﻟﻲ او ﭘﻪ دې ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﻫ（ﻪ ﻛﻴﺈي‪ ،‬ﭼ‪ ３‬ژﺑﻨﻲ ﻋﻠﻮم د ﻧـﻮرو ﻃﺒﻴﻌـﻲ ﻋﻠﻮﻣـﻮ‬
‫ﺳﺮه ﻧﮋدې ﻛﺆي‪ .‬د ＇‪５‬ﺆﻧ‪ ３‬دﻏﻪ ﻻره د ژﺑ‪ ３‬د ﺟﻮؤ＊ﺖ د اﺻﺎﻟﺖ ﻻره او ﻣﻜﺘﺐ ﻣﻨ‪ ＃‬ﺗﻪ راوؤي‪.‬‬
‫د ژﺑ‪ ３‬د ﺟﻮؤ＊ﺖ د اﺻﺎﻟﺖ )‪ (Structuratism‬ﻣﻌﻨﺎ داده ﭼ‪ ３‬ژﺑﻪ د راﺑﻄ‪ ３‬ﺳﻴـﺴﺘﻢ ﻳـﺎ ﻳـﻮ ﻟـﻪ‬
‫ﺑﻞ ﺳﺮه ﺗﺆﻟﻮﺳﻴﺴﺘﻤﻮﻧﻮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ده‪ .‬د ژﺑ‪ ３‬ﺟﻮؤوﻧﻜﻲ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻟﻜﻪ ﻏﺈوﻧﻪ‪ ،‬اﻟﻔﺎظ او ﻧﻮر ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﻣﻨ‪＃‬‬
‫ﻛ‪ ３‬ﭘﺮﺗﻪ د ﻣﺘﺴﺎوي او ﻣﺘﻨﺎﻗﺼﻮ اؤﻳﻜﻮ دﻟﺮﻟﻮ ＇ﺨﻪ ﭘﻪ ‪＄‬ﺎﻧ‪／‬ﺆي ﺗﻮ‪－‬ﻪ اﻋﺘﺒﺎر او اﻫﻤﻴﺖ ﻧـﻪ ﻟـﺮي ﻧـﻮ ﭘـﻪ‬
‫دې ﺗﻮ‪－‬ﻪ د ‪－‬ﺮاﻣﺮ ﻟﻴﻜﻨ‪ ３‬ﺗﺎرﻳﺦ راوروﺳﺘﻪ زﻣﺎﻧﻮ ﺗﻪ رﺳﻴﺈي‪ ،‬ﭘﻪ ‪ 1957‬ﻛﺎل ﻛـ‪ ３‬د ﭼﺎﻣـﺴﻜﻰ ﭘـﻪ ﻧﺎﻣـﻪ‬
‫ﻳﻮه ﻋﺎﻟﻢ د ﻧﺤﻮي ﺟﻮؤ＊ﺖ ‪ Syntactics Structure‬ﺗﺮ ﻋﻨﻮان ﻻﻧﺪې ﻳﻮه رﺳﺎﻟﻪ ﻟﻴﻜﻠ‪ ３‬ده‪ .‬دﻏـﻪ‬
‫ﻟﻴﻜﻨﻪ د ‪－‬ﺮاﻣﺮ ﻟﻴﻜﻨ‪ ３‬ﭘﻪ ﭼﻮﻛﺎت ﻛ‪ ３‬ﺧﻮرا ﺑﺪﻟﻮن ＊ﻴﻲ‪ .‬ﻫﻐﻪ ﻏﻮ＊ﺘﻞ ﭼـ‪ ３‬د ژﺑـ‪ ３‬د ﺟﻮؤ＊ـﺖ ﭘـﻪ ﺑـﺎره‬
‫ﻛ‪ ３‬د ﻳﻮې داﺳ‪ ３‬ﻋﻤﻮﻣﻲ او ﻛﻠـﻲ ﻧﻈـﺮﻳ‪ ３‬ﺑﻨـﺴ＀ ﻛ‪＋‬ﻴـﺈدي ﭼـ‪ ３‬د ژﺑـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﺑـﺎره ﻛـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﻋـﺎم أول او د‬
‫ﻫـــﺮې ژﺑـــ‪ ３‬ﭘـــﻪ ﺑـــﺎره ﻛـــ‪ ３‬ﭘـــﻪ ﺧـــﺎص أول د ﺗﻄﺒﻴـــﻖ وؤوي‪ .‬ده ﺧﭙﻠـــﻪ دﻏـــﻪ ﻧﻈﺮﻳـــﻪ د ‪－‬ﺰارﺷـــﻲ ﻧﻈـــﺮﻳ‪３‬‬
‫‪ Transformational theory‬او ﻫﻐــﻪ ‪－‬ﺮاﻣــﺮ ﭼــ‪ ３‬ددﻏــﻪ ﻧﻈــﺮﻳ‪ ３‬ﭘــﻪ اﺳــﺎس ﻟﻴﻜــﻞ ﺷــﻮى و‪ .‬د‬
‫‪－‬ﺰارﺷﻲ ‪－‬ﺮاﻣﺮ ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻳﺎد ﻛﺆ‪－ .‬ﺰارﺷﻲ ﻳﺎ ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ ‪－‬ﺮاﻣﺮ ﭼ‪ ３‬ﻳﻮه ﻧﻮې ‪－‬ﺮاﻣـﺮي ﻻره ده‪ ،‬د اﻧ‪／‬ﺮﻳـﺰي‪،‬‬
‫روﺳﻰ او ﺟﺎﭘﺎﻧﻰ ژﺑﻮ ﭘﻪ ‪－‬ﺮاﻣﺮ ﻟﻴﻜﻨﻪ ﻛ‪ ３‬ﺗﻄﺒﻴﻖ ﺷﻮې ده‪ ،‬دا ‪－‬ﺮاﻣﺮ ﻟﻴﻜﻮﻧﻜﻲ ﭘﻪ دې ﺧﺒﺮه ！ﻴﻨ‪ ，‬دي‬
‫ﭼ‪ ３‬د ‪－‬ﺮاﻣﺮ ﻟﻴﻜﻨ‪ ３‬دﻏـﻪ ﻻره ﭘـﻪ ！ﻮﻟـﻮ ژﺑـﻮ ﻛـ‪ ３‬ﺗﻄﺒﻴـﻖ ﻛﻴـﺪﻻى ﺷـﻲ‪ .‬ﻣ‪／‬ـﺮ ددې ﭘـﻪ ＇ـﻨ‪ ，‬ﻛـ‪＄ ３‬ﻴﻨـﻲ‬
‫ژﺑﭙﻮﻫــﺎن ﻫــﻢ ﺷــﺘﻪ ﭼــ‪ ３‬ﺗــﺮ اوﺳــﻪ ﻻ ددﻏــ‪ ３‬ﻧﻈــﺮﻳ‪ ３‬ﭘــﻪ ر＊ﺘﻴﻨــﻮاﻟﻲ ﺷــﻜﻤﻦ دي‪ .‬د ﺗﻄﺒﻴﻘــﻲ ﻳــﺎ ‪－‬ﺰارﺷــﻲ‬
‫‪－‬ﺮاﻣﺮ او ﺗﺸﺮﻳﺤﻲ ‪－‬ﺮاﻣﺮ ﺗﺮ ﻣـﻨ‪ ＃‬ﺗـﻮﭘﻴﺮ دادى ﭼـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﺗـﺸﺮﻳﺤﻲ ‪－‬ﺮاﻣـﺮ ﻛـ‪ ３‬د ژﺑـ‪ ３‬ﺣﺎﻟـﺖ او ﺷـﻜﻞ ﺗـﻪ‬
‫أ‪４‬ﺮه ﭘﺎﻣﻠﺮﻧﻪ ﻛﻴﺈي او د ژﺑ‪ ３‬ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ ﻳﺎ ﻋﻤﻠﻲ ﺟﻨﺒﻪ ﻟﻪ ﻧﻈﺮه ﻏﻮر‪＄‬ﻮل ﻛﻴﺈي‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ ﭘﻪ ﺗﺸﺮﻳﺤﻲ ‪－‬ﺮاﻣﺮ‬
‫ﻛ‪ ３‬د ژﺑ‪ ３‬د ﺣﺎﻟﺖ او ﻓﻌﺎﻟ‪ ３‬ﻋﻤﻠﻲ ﺗﺮﻣﻨ‪ ＃‬ﺗﻮﭘﻴﺮ ﻧﻪ ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪﻳﺈي‪ .‬ﭘﻪ دﻏﻪ أول ‪－‬ﺮاﻣﺮ ﻛ‪ ３‬د ژﺑ‪ ３‬ﺛﺎﺑـﺖ او‬
‫！ﺎﻛﻠﻰ ﺷﻜﻞ ﭘﻪ ﻳﻮه ﻣﻌﻴﻨﻪ زﻣﺎﻧﻪ ﻛـ‪ ３‬ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ﻛﻴـﺈي او د ژﺑـ‪ ３‬ﻋﻤﻠـﻲ او ﻓﻌـﺎل ﺻـﻮرت ﺗـﻪ ﭘﺎﻣﻠﺮﻧـﻪ ﻧـﻪ‬

‫)‪ (1‬ﺟﺎن‪ ،‬ﺗﻰ‪ ،‬واﺗﺮﻣﻦ‪ ،‬ﺳﻴﺮي د رزﺑﺎﻧﺸﻨﺎﺳﻰ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺑﺪره ﻳ‪ 1347 ３‬ص ‪101‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪10‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﻛﻴﺈي‪－ ،‬ﺰارﺷﻲ ‪－‬ﺮاﻣﺮ د ژﺑـ‪ ３‬د ﻋﻤﻠـ‪ ３‬ﺟﻨـﺒ‪ ３‬د ﺷـﺮﺣ‪ ３‬ﭘـﺮ اﺳـﺎس ！ﻴـﻨ‪ ，‬او اﺳـﺘﻮاره دى‪ ،‬ﭼـ‪ ３‬ﻃﺒﻌـﺎ‬
‫ددﻏﻪ ﻫﺪف د ﻻس ﺗﻪ راوﺳﺘﻠﻮ ﻟﻪ ﭘﺎره د ژﺑ‪ ３‬د ﺣﺎﻟﺖ ＇ﺨﻪ ﻫﻢ ﺧﺒﺮې ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫اوس ﭘﻪ دې ﺑﺮﺧﻪ ﻛ‪ ３‬ﻏﻮاؤم د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬ژﺑﻨﻴﻮ ＇ﻴﺆوﻧﻮ ﺗﻪ ﻳﻮ ﻟﻨﺄ ﻧﻈﺮواﭼﻮم‪ .‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬ﭘﻪ‬
‫اوإد او ﻟﺮﻏﻮﻧﻲ ﺗﺎرﻳﺦ ﻛ‪ ３‬دوه وروﺳﺘ‪ ３‬ﭘ‪５‬ﺆة د ژﺑﻨﻴﻮ ＇‪５‬ﺆﻧﻮ او ژﺑﻨﻴﻮ ﻣﻮاد و ﭘﻪ راﻣﻨ‪ ＃‬ﺗﻪ ﻛﻴﺪﻟﻮ ﻛ‪３‬‬
‫ارز＊ﺘﻨﺎﻛﻪ دوره ‪２－‬ﻠﻪ ﻛﻴﺈي‪ .‬ﺗﺮ دې د ﻣﺨﻪ د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻨﻴﻮ ＇‪５‬ﺆﻧﻮ ﺗﻪ د ﭼﺎﭘﺎم ﻧﻪ دى ور‪－‬ﺮ‪＄‬ﻴﺪﻟﻰ‪ .‬ﻣﻮﻧﺈ‬
‫د )‪ (18‬ﭘ‪５‬ﺆة ＇ﺨﻪ وؤاﻧﺪې د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬د اﺻﻮﻟﻮ ﭘﻪ ﺑﺎب ＇ﻪ ＇ﺮك ﻧﻪ وﻳﻨﻮ او ﭘﻪ دې ﺑﺮﺧﻪ ﻛ‪＇ ３‬ﻪ ﭘﺘﻪ‬
‫ﻧﻪ ﻟ‪／‬ﻴﺈي او ﻳﺎ ﺧﻮﻻ درﻛﻪ دي‪.‬‬
‫ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻳﺎ د اﻓﻐﺎﻧﺎﻧﻮ ژﺑ‪ ３‬أ‪４‬ﺮو وروﺳﺘﻮ زﻣﺎﻧﻮ ﻛ‪ ３‬د ﻧﺆة د ژﺑﭙﻮﻫﺎﻧﻮ ﭘﺎم ‪＄‬ﺎن ﺗـﻪ را اؤوﻟـﻰ دى‪ .‬ﭘـﻪ‬
‫اروﭘﺎ ﻛ‪ ３‬د ژﺑﭙـﻮﻫﻨ‪ ３‬د ﭘـﺮﻣﺨﺘ‪ ，‬او د ﻫﻨـﺪي ارﻳـﺎﻳﻲ ژﺑـﻮ ﺳـﺮه ددوي ﺑﻠـﺪﺗﻴﺎ ددې ﺳـﺒﺐ ﺷـﻮه ﭼـ‪ ３‬د‬
‫ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬ﭘﻪ ﺑﺎب ＇‪５‬ﺆﻧ‪ ３‬او ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻫﻢ راﻣﻨ‪ ＃‬ﺗﻪ ﺷﻲ‪.‬‬
‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬د ‪－‬ﺮاﻣﺮوﻧﻮ ﭘﻪ ﺑﺎب ﻛﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ ﭘﻪ اول ﺳﺮﻛ‪ ３‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻨﻮ ﭘﻮﻫﺎﻧﻮ ﻟﻪ ﺧﻮا اﺛﺎر ﻟﻴﻜﻞ ﺷـﻮي‬
‫دي ﺧﻮ وروﺳﺘﻪ ﭘﻪ ﻛ‪ ３‬اروﭘﺎﻳﻲ ﭘﻮﻫﺎﻧﻮ ﻫﻢ ﭘﻮره ﺑﺮﺧﻪ اﺧﻴﺴﺘ‪ ３‬ده او د ﺷﺮﻗﻲ ژﺑـﻮ د ﭘﻠ＂ﻨـﻮ ﭘـﻪ ﺳﻠـﺴﻠ‪３‬‬
‫ﻛ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬ﭘﻪ ﺑﺎب ＊‪ ３‬ﭘﻠ＂ﻨ‪ ３‬ﻛﺆي دي‪ .‬ﺧﺘﻴ‪ ＃‬ﭘﻮﻫﺎﻧﻮ د ﻋﻠﻤﻲ ﭘﻠ＂ﻨﻮ ﭘﻪ ﻟﺆ ﻛ‪ ３‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑـ‪ ３‬ﺗـﻪ‬
‫ﻫﻢ ﭘﻮره ﭘﺎﻣﻠﺮﻧﻪ ﻛﺆې ده او د ﺑ‪５‬ﻠﻮ ﺑ‪５‬ﻠﻮ ﻫﻴﻮادو ﺧﺘﻴ‪ ＃‬ﭘﻴﮋﻧﺪوﻧﻜﻮ د ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ژﺑـ‪ ３‬ﻗﺎﻣﻮﺳـﻮﻧﻪ‪－ ،‬ﺮاﻣﺮوﻧـﻪ‬
‫او ﻧﻮر ژﺑﻨﻲ اﺛﺎر ﻟﻴﻜﻠﻲ او ﻋﻠﻤﻲ ＇‪５‬ﺆﻧ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﺗﺮﺳﺮه ﻛﺆي دي‪.‬‬
‫دﻏــﻪ ＇‪５‬ــﺆﻧ‪ ３‬د ﻧــﺆة ﭘــﻪ ﺑﻴﻠــﻮ ﺑﻴﻠــﻮ ﻫﻴﻮادوﻧــﻮ ﻟﻜــﻪ اﻟﻤــﺎن‪ ،‬اﻧ‪／‬ﻠــﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺷــﻮروي اﺗﺤــﺎد‪ ،‬ﻓﺮاﻧــﺴﻪ‪،‬‬
‫اﻣﺮﻳﻜﺎ‪ ،‬ﭼﻜﻮﺳﻠﻮاﻛﻴﺎ‪ ،‬اﻳ＂ﺎﻟﻴﻪ‪ ،‬ﺳﻮﻳﺲ‪ ،‬ﻧﺎروى او ﻧﻮرو ﻛ‪ ３‬ﺷﻮي دي‪ .‬د ﻳﻮرپ ﭘﻮﻫﺎﻧﻮ د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑـ‪３‬‬
‫ﭘﻪ ﺑﺎب او د ﻫﻐ‪ ３‬د ﻣﻨﺸﺎ او ﭘﻴﺪاﻳ‪＋‬ﺖ ﭘﻪ ﺑﺎره ﻛ‪ ３‬ﻧﻈﺮﻳ‪ ３‬او ＇‪５‬ﺆﻧ‪ ３‬وؤاﻧﺪې ﻛﺆي دي او ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ د‬
‫ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬ﺧﭙﻠﻮي او اؤﻳﻜﻲ د ﻧﻮرو اﻳﻨﺪو اروﭘﺎﻳﻲ ژﺑﻮ ﺳﺮه د ﻣﻘﺎﻳﺴﻮي ﺗﺎرﻳﺨﻲ‪ ،‬ﻣﻘﺎﺑﻠﻮي ژﺑﭙـﻮﻫﻨ‪３‬‬
‫ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬ﺛﺎﺑﺘﻪ ﻛﺆې ده‪.‬‬
‫ﭘـــﻪ ﻳـــﻮرپ ﻛـــ‪ ３‬د ﺟﻤﻴـــﺰ د ارﻣـــﺴ＂＂ﺮ )‪ (1894-1849‬او ورﭘـــﺴﻲ د ‪－‬ـــﺎﻳ‪／‬ﺮ )‪ (1942-1856‬او‬
‫ﻣﺎر‪５－‬ﻨﺴﺘﺮ )‪ (1980-1892‬اﻳﻤﻞ ﺑﻨﻮﻧﻴﺴﺖ )‪ (1976-1902‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﭘﻪ ﺑـﺎب ددوي ＇‪５‬ـﺆﻧ‪ ３‬د ﻗـﺪر او‬
‫ﻳــﺎ دوﻟــﻮوؤ دي‪ .‬دار ﻣــﺴﺘﺘﺮ ﭘــﻪ ‪ 1888‬ﻛــﺎل ﭘــﻪ اروﭘــﺎ ﻛــ‪ ３‬د )اﻓﻐﺎﻧــﺎﻧﻮ ژﺑــﻪ( ﺗــﺮ ﺳــﺮﻟﻴﻚ ﻻﻧــﺪې ﻳــﻮ اﺛــﺮ‬
‫ﻟﻴﻜﻠﻰ دى ﭼ‪ ３‬دواك )اواز ﺷﻨﺎﺳﻰ( ﺻﺮف‪ ،‬اﺷﺘﻘﺎق او ﺗﺮﻛﻴـﺐ ﺑـﺮﺧ‪ ３‬ﻟـﺮي‪ .‬او ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ـﻪ ﭘـﻪ ﻫﻤﺪﻏـﻪ‬
‫اﺛﺮ ﻛ‪ ３‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ د ﻣﻨﺸﺎ ﭘﻪ ﺑﺎب ﻧﻈﺮﻳ‪＄ ３‬ﺎى ﺷﻮي دي‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪11‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﺗﺮده وروﺳﺘﻪ وﻳﻠﻴﻢ ‪－‬ﺎﻳ‪／‬ﺮ )‪ (1942-1856‬داو ﺳﺘﺎ د ژﺑ‪ ３‬ﺳﺮه د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺗﺮﺳـﺮه ﻛـﺆې ﭼـ‪３‬‬
‫ﭘﻪ دې ﻛ‪ 389 ３‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛﻠﻤ‪ ３‬د اوﺳﺘﺎ او ﻧـﻮرو ﻟﺮﻏﻮﻧـﻮ ژﺑـﻮ ﺳـﺮه ﻣﻘﺎﻳـﺴﻪ ﻛـﺆي ﭼـ‪ ３‬ﺑﻴـﺎ ﻣﺎر‪－‬ﻨﻴـﺴ＂ﺮن‬
‫دﻏﻪ ﻛﺎر ﺑﺸﭙﺆ ﻛﺆى دى ‪＄‬ﻜﻪ ﻣﺎر‪－‬ﻨﺴ＂ﺮن ﺧﭙﻞ اﺛﺮ ‪－‬ﺎﻳ‪／‬ﺮ ﺗﻪ اﻫﺪا ﻛﺆى ﻫﻢ دى‪.‬‬
‫د ‪－‬ﺎﻳ‪／‬ﺮ د ﻛﺘﺎب دوﻳﻤﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﭼ‪ (27) ３‬ﻣﺒﺤﺜﻪ ﻟﺮي د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬واﻛـﺸﻨﺎﺳﻲ )ﺗﺤﻘﻴـﻖ‪ ،‬ﺗﻠﻔـﻆ( ﭘـﻪ‬
‫ﻧﺎﻣﻪ ﻳﺎدﻳﺈي‪.‬‬
‫ﻛﻪ د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬د ﺗﺤﻮل او اﻧﻜﺸﺎف د أﻳﺮو ﻟﻮؤو او ژورو ＇ﺨﻪ راﺗ‪５‬ﺮ ﺷﻮ او د ژﺑ‪ ３‬د ژﺑﻨﻲ ﻣﻮادو‬
‫او ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﻮ ﺗﺎرﻳﺨﭽ‪ ３‬ﺗﻪ ﻧﻈﺮ واﭼﻮو ﻧﻮ داﺳ‪＇ ３‬ﺮ‪－‬ﻨﺪﻳﺈي ﭼ‪ ３‬د )‪ (19‬ﭘﻴـﺆة ﭘﻴـﻞ د ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ﻗﺎﻋـﺪو ﭘـﻪ‬
‫ﺑﺎب ﻟﻮﻣﺆﻧﻲ اﺛﺮوﻧﻪ ﭘﻪ ﻟﻮﻳﺪﻳ‪％‬ﻪ )اروﭘﺎ( اوﻟﺮه‪ ،‬ﺑﺮه ﭘ‪＋‬ﺘﻮﻧﺨﻮا ﻛ‪ ３‬ددﻏﻮ ﻻﻧﺪﻧﻴﻮ ﻋﻠﺘﻮﻧﻮ ﻟـﻪ ﻣﺨـ‪ ３‬ﻣـﻨ‪＃‬‬
‫ﺗﻪ راﻏﻠﻲ دي‪.‬‬
‫ﭘ‪＋‬ﺘﻨــﻮ ﻟﻴﻜﻮاﻟــﻮ د ﻧــﻮرو زﻳــﺎﺗﻮ ﻛﺘــﺎﺑﻮﻧﻮ ﺗﺮ＇ﻨ‪／‬ــﻪ ژﺑﻨــﻲ ﻛﺘﺎﺑﻮﻧــﻪ اور ﺳــﺎﻟ‪ ３‬ﻟﻴﻜﻠــﻲ او د ﭘ‪＋‬ﺘﻨــﻮ‬
‫ﭘﺎﻣﻠﺮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬د ﺗﺮﻗﺔ او ژوﻧﺪ د ﭘﺎره را‪－‬ﺮ‪＄‬ﻮﻟ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬دﻟﺘﻪ د ﻟﻴﻜﻮاﻟﻮ ﻣﺮام او ﻣﻘﺼﺪ د ژﺑـ‪３‬‬
‫ﺗﻌﻠﻴﻢ او ＊ﻮوﻧﻪ ده‪.‬‬
‫ﻛﻮم ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ‪－‬ﺮاﻣﺮوﻧﻪ ﭼ‪ ３‬ﺗﺮ اوﺳﻪ ﻟﻴﻜﻞ ﺷﻮي‪＄ ،‬ﻴﻨﻲ ﻣﻔـﺼﻞ او ‪＄‬ﻴﻨـﻲ ﻳـ‪ ３‬ﻟﻨـﺄ دي ﭼـ‪ ３‬ﭘـﺮ ！ـﺎﻛﻠﻮ‬
‫ﻣﻮﺿﻮﻋ‪／‬ﺎﻧﻮ ﺑﺤﺚ ﻛﻮي او ﺑﺸﭙﺆ او ﻧﺎ ﺑﺸﭙﺆ أوﻟﻮﻧﻪ ﻫﻢ ﭘﻪ ﻛ‪ ３‬ﻟﻴﺪﻻى ﺷﻮ‪ ،‬ﭘﻪ ﻫﺮ ﺣـﺎل دﻏـﻪ ‪－‬ﺮاﻣﺮوﻧـﻪ‬
‫د ﻻﻧﺪﻧﻴﻮ ﻣﺮاﻣﻮﻧﻮ ﻟﻪ ﭘﺎره ﺟﻮؤ ﺷﻮي دي‪.‬‬
‫اﻟـــﻒ‪ :‬ﻟﻮﻣـــﺆة أﻟـــﻪ د ﭘ‪＋‬ﺘﻨـــﻮ ﻟﭙـــﺎره‪ ،‬ﭼـــ‪ ３‬د ﺧـــﭙﻠ‪ ３‬ﻣﻠـــﻲ ژﺑـــ‪－ ３‬ﺮاﻣـــﺮ ﺗـــﺮې زده او ‪－‬ﺮاﻣـــﺮي‬
‫اﺻﻄﻼﺣ‪／‬ﺎﻧﻮ ﺳﺮه ﺑﻠﺪﺗﻴﺎ ﭘﻴﺪا ﻛﺆي‪.‬‬
‫ب‪ :‬دوﻳﻤــﻪ أﻟــﻪ ﻫﻐــﻪ دي ﭼــ‪ ３‬زده ﻛــﻮوﻧﻜﻲ د ﻫﻐــﻮ ﭘــﻪ ﻣﺮﺳــﺘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘــﻮ زده ﻛــﺆي ﭼــ‪ ３‬ﭘــﻪ دې ﻛــ‪３‬‬
‫ﺑﺎﻧﺪﻧﻴﻮ او ﻛﻮرﻧﻴﻮ ﭘﻮﻫﺎﻧﻮ ﺑﺮﺧﻪ اﺧﺴﺘ‪ ３‬ده‪.‬‬
‫دﻟﺘﻪ ﺑﺎﻳﺪ زﻳﺎﺗﻪ ﺷﻲ ﭼ‪ ３‬د ﺧﺎرﺟﻰ ﺧﺘﻴ‪ ＃‬ﭘﻮﻫﺎﻧﻮ ﻟﻪ ﺧﻮا ‪＄‬ﻴﻨـﻲ ‪－‬ﺮاﻣﺮوﻧـﻪ او ﻳـﺎ‪－‬ﺮاﻣﺮ أوﻟـﻪ اﺛﺮوﻧـﻪ‬
‫اﺳﺎﺳﺎ د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ زده ﻛﺆې ﻟﻪ ﭘﺎره ﭘـﻪ ﺳﻴﺎﺳـﻲ او اداري ﻟﺤـﺎظ ﻟﻴﻜـﻞ ﺷـﻮي دي‪ .‬ﭘـﻪ دې ﻟـﺆﻛﻲ د ﻫـﺎﻧﺮي‬
‫واﻟﺘﺆﺑﻴﻠﻴﻮ او راور！ﻰ )‪－ (1906-1825‬ﺮاﻣﺮوﻧﻪ د ﺑﻴﻠ‪ ３／‬ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﻧﻮﻣﻮﻟﻰ ﺷﻮ‪ .‬ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ ﺑﻴﻠﻴﻮ د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ‬
‫زده ﻛــﺆه ﭘــﻪ اﻓﻐــﺎﻧﻲ ﺳــﻴﻤﻮ ﻛــ‪ ３‬د ﺑﺮﺗــﺎﻧﻮي ﻣــﺎﻣﻮرﻳﻨﻮ داداري او ﺳﻴﺎﺳــﻲ اﻏﻴﺰﻧﺎﻛــﺔ د ﭘــﺎره ﺣﺘﻤــﻲ‬
‫‪２－‬ﻠﻪ)‪.(1‬‬

‫)‪ (1‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﭼﺎﭘﻰ اﺛﺎر و د ﻣﻘﺎﻟﻮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ )！ﻮﻟ‪／‬ﻪ( ﻛﺎﺑﻞ ‪ 1357‬ﻛﺎل ‪ 87‬ﻣﺦ‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪12‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د ﻻﺳﺘﻪ راﻏﻠﻮ ﻣﺪارﻛﻮ او اﺳﻨﺎدو ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬ﭘﻪ ‪－‬ﺮاﻣﺮ ﻟﻴﻜﻨﻪ ﻛ‪ ３‬د دووﻣ‪５‬ﺘﻮدوﻧﻮ ＇ﺨﻪ‬
‫ﻛﺎر اﺧﻴﺴﺘﻞ ﺷﻮى دى‪.‬‬
‫‪ -1‬ﻟﻮﻣﺆة ﻫﻐﻪ ﺑ‪２‬ﻪ ده ﭼ‪ ３‬د ﻋﺮﺑﻲ ‪－‬ﺮاﻣﺮ ﭘﻪ دود ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺷﻮي ﭼ‪ ３‬دﻏﻪ أول ﭘﻪ اﺳﻼﻣﻲ ﻫﻴﻮاد ﻛ‪３‬‬
‫أ‪４‬ﺮ رواج ﻣﻮﻧﺪﻟﻰ دى‪.‬‬
‫او ﺑﻠﻪ أﻟﻪ ﻫﻐﻪ ﭼ‪ ３‬د ﻏﺮﺑﻲ ﻧﻤﻮﻧ‪ ３‬رﻧ‪ ，‬ﭘـﻪ ﻛـ‪ ３‬ﻏﺎﻟـﺐ دى‪ .‬دې ‪－‬ﺮاﻣـﺮ ﺗـﻪ ﻣﻮﻧـﺈ ﻏﺮﺑـﻰ ﻣ‪５‬ﺘـﻮد ﻳـﺎ‬
‫ﺗﺤﻮل ﻣﻮﻧﺪﻟ‪ ３‬ﻧﻤﻮﻧﻪ واﻳﻮ‪.‬‬
‫ددﻏﻪ ﭘﻮرﺗﻨﻴﻮ ﻣﻴﺘﻮدوﻧﻮ ﭘﻪ اﺳﺎس د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬ﻟﻴﻜﻞ ﺷﻮي ‪－‬ﺮاﻣﺮوﻧـﻪ ﭼـ‪ ３‬د ﺧﺘـﻴ‪ ＃‬ﭘﻮﻫـﺎﻧﻮ او ﻳـﺎ‬
‫ﭘ‪＋‬ﺘﻨﻮ ﭘﻮﻫﺎﻧﻮ ﻟﻪ ﺧﻮاراﻣﻨ‪ ＃‬ﺗﻪ ﺷﻮي د ﻳﻮﻟﻨﺄ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ راوؤل ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫اﻟﻒ‪ :‬ﻫﻐﻪ اﺛﺎر ﭼ‪ ３‬د ﻛﻮرﻧﻴﻮ ﭘﻮﻫﺎﻧﻮ ﻟﻪ ﺧﻮا راﻣﻨ‪ ＃‬ﺗﻪ ﺷﻮي دي ﭘﻪ ﻻﻧﺪې أول دي‪:‬‬
‫‪ -1‬رﻳﺎض اﻟﻤﺤﺒﺖ‪ :‬دا د ﻧﻮاب ﻣﺤﺒﺖ ﺧﺎن اﺛﺮ دى ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ )‪1806‬ع( ﻛﺎل ﭼﺎپ ﺷﻮى دى‪ .‬دﻏﻪ اﺛﺮ‬
‫درې ﺑﺮﺧ‪ ３‬ﻟﺮي‪ :‬اﻟﻒ‪ :‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬ﻟﻐﺎت ب‪ :‬د ﻓﻌﻠﻮﻧﻮ‪－‬ﺮداﻧﻮ ﻧﻪ ج‪ :‬د ﺗﺎرﻳﺨﻲ اﺣﻮاﻟﻮ ﺑﻴﺎن‪ .‬د اﺛﺮ ﻳﻮه‬
‫ﻗﻠﻤﻲ ﻧﺴﺨﻪ ﭘﻪ ‪ 1855‬ﻛﺎل د ﻛﻠﻜﺘ‪＇ ３‬ﺨﻪ ﻟﻴﻨﻨ‪／‬ﺮاد ﺗﻪ وؤل ﺷﻮې ده او ﺑﻠﻪ ﻧﺴﺨﻪ ﻳ‪ ３‬د ﻟﻨﺪن ﭘﻪ‬
‫ﻣﻮزﻳﻢ ﻛ‪ ３‬ﺷﺘﻪ دى‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻣﻌﺮﻓﺖ اﻻﻓﻐﺎﻧﻲ‪ :‬دﻏﻪ اﺛﺮ درﺳﻲ ﺑ‪２‬ﻪ ﻟﺮي او د ﭘﻴﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﻛﺎﻛﺆ ﻟـﻪ ﺧـﻮا ﭘـﻪ )‪ 1195‬ﻫــ ش( ﻛـﺎل‬
‫ﻟﻴﻜﻞ ﺷﻮى دى‪.‬‬
‫ﻳﻮ ‪＄‬ﻞ ﭘﻪ )‪1341‬ﻫـ( ﻛ‪ ３‬د ﻣﻼﺟﺎن او ﻣﻼ ﺑﺴﻢ اﷲ ﺗﺎﺟﺮاﻧﻮ ﻟﻪ ﺧﻮا ﭼـﺎپ ﺷـﻮى او ﺑﻴـﺎ د اﻃﻼﻋـﺎﺗﻮ‬
‫او ﻛﻠﺘﻮر وزارت ﻟﻪ ﺧﻮا ﭘﻪ )‪1356‬ش( ﻛﺎل ﭼﺎپ ﺷﻮى دي‪.‬‬
‫‪ -3‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ‪－‬ﺮاﻣﺮ‪ :‬ددﻏﻪ ﻛﺘﺎب ﻟﻴﻜﻮﻧﻜﻰ ﻧﻮاب اﻧﺸﺎ اﷲ ﺧﺎن اﻧﺸﺎ دى‪ .‬دﻏﻪ ﻛﺘﺎب ﭘﻪ )‪1817‬ع(‬
‫ﻛﺎل ﻛ‪ ３‬ﻟﻴﻜﻞ ﺷﻮى او ﺧﻴﺎل ﺑﺨﺎري د ﺧﭙﻞ ‪－‬ﺮاﻣﺮ ﭘﻪ ﺳﺮﻳﺰه ﻛ‪ ３‬ددﻏﻪ اﺛﺮ ذﻛﺮ راوؤى دى او د ﻛﺘﺎب‬
‫ﭘﻪ ﺑﺎره ﻛ‪ ３‬ﻧﻮر ＇ﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﻧﺸﺘﻪ‪.‬‬
‫‪ -4‬واﻓﻴــﻪ‪ :‬د ﭘ‪＋‬ﺘــﻮ ژﺑــ‪－ ３‬ﺮاﻣــﺮ دى ﭼــ‪ ３‬ﻣﻮﻟــﻒ ﻳــ‪ ３‬ﻗﺎﺿــﻲ ﻣﻴــﺮ اﺣﻤــﺪ ﺷــﺎه رﺿــﻮاﻧﻰ دى او دﻏــﻪ‬
‫ﻛﺘﺎب ﭘﻪ )‪1890‬ع( ﻛﺎل ﭘﻪ ﻻﻫﻮر ﻛ‪ ３‬ﭼﺎپ ﺷﻮى دى‪ .‬ﻳﻮه ﻧﺴﺨﻪ ﻳ‪ ３‬د ﭘﺨـﻮاﻧﻲ ﺷـﻮروي د ﺗﺎﺟﻜـﺴﺘﺎن‬
‫د ﻋﻠﻮﻣﻮ د اﻛﺎأﻳﻤﺔ ﭘﻪ ﻛﺘﺎﺑﺘﻮن ﻛ‪ ３‬ﺧﻮﻧﺪي ده‪.‬‬
‫‪ -5‬اﺗـــﺎﻟﻴﻖ ﭘ‪＋‬ﺘـــﻮ‪ :‬ددې ﻛﺘـــﺎب ﻟﻴﻜـــﻮﻧﻜﻰ ﻣﻮﻟـــﻮي ﻣﺤﻤـــﺪ اﺳـــﻤﺎﻋﻴﻞ ﻧﻮﻣﻴـــﺈي دﻏـــﻪ ﻛﺘـــﺎب ﭘـــﻪ‬
‫)‪1896‬ع( ﻛـﺎل ﭘــﻪ ﭘﻨﺠـﺎب ﻛــ‪ ３‬ﺧﭙــﻮر ﺷـﻮى دى ﭘــﻪ دې اﺛـﺮ ﻛــ‪ ３‬دا ﺳــﻤﻮﻧﻮ‪ ،‬ﻓﻌﻠﻮﻧـﻮ او ﻧــﻮرو ﻣﻌﻤــﻮﻟﻲ‬

‫‪ ‬‬

‫‪13‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﻣﺤــﺎورو اﺳــﺘﻌﻤﺎل راﻏﻠــﻰ دى‪ :‬ددﻏــﻪ اﺛــﺮ ﻳــﻮه ﻧــﺴﺨﻪ د ﭘﺨــﻮاﻧﻲ ﺷــﻮروي ﺗﺎﺟﻜــﺴﺘﺎن د ﻋﻠﻮﻣــﻮ د‬
‫اﻛﺎأﻳﻤﺔ ﭘﻪ ﻛﺘﺎﺑﺘﻮن ﻛ‪ ３‬ﺧﻮﻧﺪي ده‪.‬‬
‫‪ -6‬ﺗﺤﻔﺔ اﻻﻣﻴﺮ‪＇ :‬ﻨ‪／‬ﻪ ﭼ‪ ３‬دﻏﻪ اﺛﺮ د اﻣﻴﺮ ﺷﻴﺮ ﻋﻠﻴﺨﺎن ﻧﺎﻣﻪ ﺗﻪ اﻫﺪا ﺷﻮى دى ﻧـﻮ ﭘـﻪ دﻏـﻪ ﻧﺎﻣـﻪ‬
‫ﺳﺮه ﻳﺎدﻳﺈي دا ﻫﻢ د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ‪－‬ﺮاﻣﺮ دى ﭼ‪ ３‬ﻣﻮﻟﻒ ﻳ‪ ３‬ﻧﻮر ﻣﺤﻤﺪ اﻓﻐـﺎن دى‪ .‬دﻏـﻪ ﻛﺘـﺎب ﭘـﻪ )‪1279‬ﻫــ(‬
‫ﻛﺎل ﻟﻴﻜﻞ ﺷﻮى دى‪ .‬اﺛﺮ ﭘﻪ ﭘﺎؤﺳﻰ ژﺑﻪ ﻟﻴﻜﻞ ﺷﻮى او ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ دي‪ ،‬ﭘﻪ اﺛـﺮ ﻛـ‪ ３‬ﺻـﺮﻓﻲ او‬
‫ﻧﺤﻮي ﻣﺴﺎﻳﻞ راﻏﻠﻲ دي او ﻳﻮم ﻧﺴﺨﻪ ﻳ‪ ３‬ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ！ﻮﻟﻨﻪ ﻛ‪ ３‬وه‪.‬‬
‫‪ -7‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﭘ‪＋‬ﻮ ﻳﻪ ‪ :‬دﻏﻪ اﺛﺮ د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻣﺮﻛ‪ ３‬ﻟﻪ ﺧﻮا ﻟﻴﻜﻞ ﺷﻮى او ﭘﻪ )‪1347‬ﻫـ ق( ﻛﺎل ﭘﻪ ﻛﺎﺑﻞ ﻛ‪３‬‬
‫ﺧﭙﻮر ﺷﻮى دى‪.‬‬
‫‪ -8‬ﻣﻌﻠﻢ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ‪ :‬دﻏﻪ اﺛﺮ ﻫﻢ د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻣﺮﻛ‪ ３‬ﻟﻪ ﺧﻮا ﭘﻪ )‪1314‬ﻫـ ش( ﻛﺎل ﭘﻪ ﻛﻨﺪﻫﺎر ﻛ‪ ３‬ﭼﺎپ ﺷﻮى‬
‫دى‪.‬‬
‫‪－ -9‬ﻨﺠﻴﻨﻪ اﻓﻐﺎﻧﻲ‪ :‬ﻗﺎﺿﻲ رﺣﻴﻢ اﷲ ﭘ‪＋５‬ﺎوري دﻏﻪ ﻧﻮﻣﻮؤى اﺛﺮ ﭘﻪ )‪1938‬ع( ﻛﺎل ﻛ‪ ３‬ﺑﺸﭙﺆ ﻛﺆى‬
‫دى‪ (1).‬ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ـﻪ ﻗﺎﺿـﻰ رﺣـﻴﻢ اﷲ ﺧــﺎن ﻳﻮﺑـﻞ درﺳـﻲ ‪－‬ﺮاﻣـﺮي ﻛﺘــﺎب ﭘـﻪ )‪1966‬ع( ﻛـﺎل ﭘ‪＋５‬ـﻮر ﻛــ‪３‬‬
‫)‪(2‬‬
‫ددﻏﻪ اﺛﺮ ﺗﺸﺮﻳﺤﺎت اﻧ‪／‬ﺮﻳﺰي دي‪.‬‬ ‫ﭼﺎپ ﻛﺆى دى‬
‫‪ -10‬ﺧﻮد اﻣﻮز ﭘ‪＋‬ﺘﻮ‪ :‬دﻏﻪ ﻳﻮ درﺳﻲ ‪－‬ﺮاﻣـﺮي اﺛـﺮ دى ﭼـ‪ ３‬ﭘـﻪ )‪ 1313‬ﻫــ ش( ﻛـﺎل ﻛـ‪ ３‬د ﻛﻨـﺪﻫﺎر‬
‫ﻃﻠﻮع اﻓﻐﺎن ﻟﻪ ﺧﻮا ﺧﭙﻮر ﺷﻮى دى‪ .‬ددې اﺛﺮ ﻣﻮﻟﻒ ﺻﺎﻟﺢ ﻣﺤﻤﺪ ﻛﻨﺪﻫﺎرى دى‪.‬‬
‫‪ -11‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻟﻮﻣﺆى او دوﻫﻢ ！ﻮك‪:‬‬

‫‪ -13‬د ﭘ‪＋‬ﺘــﻮ ژﺑــ‪ ３‬ﻟﻴــﺎره‪ :‬د ﭘ‪＋‬ﺘــﻮ ژﺑــ‪ ３‬د ‪－‬ﺮاﻣﺮوﻧــﻮ ﭘــﻪ ﻟﻮﻣــﺆي ﻛﺘــﺎر ﻛــ‪＄ ３‬ــﺎى ﻟــﺮي‪ .‬ددﻏــﻪ اﺛــﺮ‬
‫ﻟﻴﻜﻮﻧﻜﻰ اروا＊ﺎد ﻣﺤﻤـﺪ ‪－‬ـﻞ ﻣﻮﻣﻨـﺪ دى‪ .‬د ﺧﭙﺮﻳـﺪو ﻧ‪＂５‬ـﻪ ﻳـ‪ 1317) ３‬ﻫــ ش( )‪ 1938‬ع ﻛـﺎل( او ﭘـﻪ‬
‫ﻻﻫﻮر ﻛ‪ ３‬ﺧﭙﻮر ﺷﻮى دى‪ .‬دﻏﻪ اﺛﺮ درې ﺑﺮﺧ‪ ３‬ﻟﺮي‪ :‬د ﺻﺮف‪ ،‬د ﻧﺤﻮې‪ ،‬د ﻣﺼﺪروﻧﻮ ﺑﺮﺧﻪ‪.‬‬
‫‪ -14‬ﻗﻮاﻋـﺪ ﭘ‪＋‬ﺘــﻮ ‪ :‬دﻏــﻪ ‪－‬ﺮاﻣــﺮي ﻟﻴﻜﻨـﻪ د ﻣﺤﻤــﺪ اﻋﻈــﻢ اﻳــﺎزي ده ﭼـ‪ ３‬ﭘــﻪ ﻛــﺎل )‪1318‬ﻫـــ ش( د‬
‫ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬ﻟﻪ ﺧﻮا ﭼﺎپ ﺷﻮ دى‪ .‬ﭘﻪ اﺛﺮ ﻛ‪ ３‬دﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬ﺻﺮﻓﻲ او ﻧﺤﻮي ﻗﻮاﻋﺪ ＇‪５‬ﺆل ﺷﻮي دي‪.‬‬

‫(‬
‫‪1) Qazi rahimullah Khan. The Modern Pushto Instructor. Peshawar, I-II, 1938 -1943.‬‬
‫)‪(2‬‬
‫‪Qazi Rahimullah Khan. The Modern Pashto Instructor. Peshawar, Volume I, 1966.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪14‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫‪ -15‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ درﺳﻲ ‪－‬ﺮاﻣـﺮ‪) :‬ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ﺷـﭙﺈﻣﻪ ﻛﻠـﻲ( د ‪－‬ﺮاﻣـﺮي ﻗﻮاﻋـﺪ و ﺳـﺎده‪ ،‬روان درﺳـﻲ ﻛﺘـﺎب‬
‫دى ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻛﺎل )‪1945‬ع ‪1324‬ﻫـ ش( ﻛ‪ ３‬ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ر＊ﺘﻴﻦ ﻟﻴﻜﻠـﻰ او د ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ！ـﻮﻟﻨ‪ ３‬ﻟـﻪ ﺧـﻮا ﭘـﻪ ﻛﺎﺑـﻞ‬
‫ﻣﻄﺒﻌﻪ ﻛ‪ ３‬ﭼﺎپ ﺷﻮى دى‪.‬‬
‫‪ -16‬ﻟﻮﻣﺆى ﻟﻴﺎر＊ﻮوﻧﻜﻰ‪ :‬دﻏﻪ اﺛﺮ ﭘﻪ ﻛﺎل )‪ 1326‬ﻫـ ش( )‪1947‬ع( د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬ﻟﻪ ﺧﻮا د ﻛﺎﺑﻞ‬
‫ﭘﻪ ﻣﻄﺒﻌﻪ ﻛ‪ ３‬ﭼﺎپ ﺷـﻮى او ددﻏـﻪ ﻛﺘـﺎب ﻟﻴﻜـﻮﻧﻜﻰ ﻫـﻢ ﭘﻮﻫﺎﻧـﺪ ﺻـﺪﻳﻖ اﷲ ر＊ﺘـﻴﻦ دى‪ .‬ﭘـﻪ دې ﻛـ‪３‬‬
‫‪－‬ﺮاﻣﺮي ﻗﻮاﻋﺪ ﭘﻪ درﺳﻲ ﺑ‪２‬ﻪ ﻟﻴﻜﻞ ﺷﻮي دي‪.‬‬
‫‪ -17‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ‪－‬ﺮاﻣﺮ ﻟﻮﻣﺆى ﺟﺰ‪ :‬دﻏﻪ ‪－‬ﺮاﻣﺮ د ژﺑ‪ ３‬د دﺳﺘﻮر او ﻗﺎﻋـﺪې ＊ﻮدﻟـﻮ ﻛﺘـﺎب دى‪ .‬د ﻛﺘـﺎب‬
‫ﻟﻴﻜﻮال ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ﺻﺪﻳﻖ اﷲ ر＊ﺘﻴﻦ دى‪ .‬ﻧﻮﻣﻮؤى اﺛﺮ ﭘﻪ )‪ 1327‬ﻫـ ش( ﻛﺎل ﭘﻪ ﻛﺎﺑﻞ ﻛ‪ ３‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ！ـﻮﻟﻨ‪３‬‬
‫ﻟﻪ ﺧﻮا ﭼﺎپ ﺷﻮى دى‪ .‬ﭘﻪ دﻏﻪ اﺛﺮ ﻛ‪ ３‬أ‪４‬ﺮ ﻧـﻮي ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ‪－‬ﺮاﻣـﺮي ﻗﻮاﻋـﺪ او اﺻـﻄﻼﺣ‪／‬ﺎﻧ‪ ３‬راﻏﻠـﻲ دي‪.‬‬
‫دﻏﻪ اﺛﺮ ﻳﻮ ﻟﻮى اﻛﺎأﻳﻤﻴـﻚ ﻋﻠﻤـﻲ ‪－‬ﺮاﻣـﺮ دى؟‪.‬او د ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ژﺑـ‪ ３‬د ﻗﺎﻋـﺪو ＊ﻮدﻟـﻮ ＊ـﻪ ﻋﻠﻤـﻲ اﺛـﺮ ‪２－‬ـﻞ‬
‫ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫‪ -18‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ‪－‬ﺮاﻣﺮ دوﻳﻢ ﺟﺰ‪ :‬دﻏﻪ ﻣﻬﻢ اﺛﺮ ﭘﻪ ﻛﺎل ‪ 1359‬ﻟﻤﺮﻳﺰ ﻛ‪ ３‬د ﻟﻮى اﺳـﺘﺎذ ﭘﻮﻫﺎﻧـﺪ ﺻـﺪﻳﻖ‬
‫اﷲ ر＊ﺘﻴﻦ ﻟﻪ ﺧﻮاﻟﻴﻜﻞ ﺷﻮى و‪ .‬دﻏﻪ ‪－‬ﺮاﻣﺮ ﺑﻴﺎ ﭘﻪ ‪ 1370‬ﻟﻤﺮﻳـﺰ ﻛـﺎل د ＊ـﻮوﻧ‪ ３‬او روزﻧـ‪ ３‬دوزات ﻟـﻪ‬
‫ﺧﻮا ﭘﻪ دوﻟﺘﻲ ﻣﻄﺒﻌ‪ ３‬ﻛ‪ ３‬ﭘﻪ ‪ 223‬ﻣﺨﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬ﭼﺎپ ﺷﻮى دى‪" .‬ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ‪－‬ﺮاﻣﺮ ﻟﻴﻜﻨﻪ ﻛـ‪ ３‬د اروا＊ـﺎد‬
‫ﻟﻮى اﺳﺘﺎد ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ﺻﺪﻳﻖ اﷲ رﺷﺘﻴﻦ ﻋﻠﻤﻲ ＇‪５‬ﺆﻧﻰ او اﺛﺎر ﺳﺘﺮ ‪＄‬ﺎى ﻟﺮي‪ .‬د ‪－‬ﺮاﻣﺮ ﻟﻴﻜـﻨ‪ ３‬د اﺻـﻮﻟﻮ‬
‫ﭘﻪ اﺳﺎس ﻳ‪ ３‬داﺳ‪－ ３‬ﺮاﻣﺮي ＇‪５‬ﺆﻧﻰ ﻛﺆى او داﺳ‪ ３‬اﺛﺎر ﺧﭙﺎره ﻛـﺆي ﭼـ‪ ３‬ﺗـﺮ اوﺳـﻪ ﭘـﻮرې ﭘـﻪ ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ژﺑـﻪ‬
‫ﻛ‪ ３‬ﭘﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻛ‪ ３‬ﺳﺎرى ﻧﻪ ﻟﺮي‪.‬‬
‫د ﻟﻮى اﺳﺘﺎد دﻏﻪ اﺛﺎر ﻧﻪ ﻳﻮازې ﭘﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻛ‪ ３‬ﺑﻠﻜ‪ ３‬د اﻛﺜـﺮو ﺑﻬﺮﻧﻴـﻮ ژﺑﭙﻮﻫـﺎﻧﻮ ﻟﭙـﺎره ﭼـ‪ ３‬د‬
‫ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪－ ３‬ﺮاﻣﺮوﻧﻪ ﻳ‪ ３‬ﻟﻴﻜﻠﻰ دي د اﺳﺘﻔﺎدې ﻣﺴﺘﻨﺪ اﺳﻨﺎد او اﺳﺎﺳﻲ ﻣﻨـﺎﺑﻊ دى او ﭘـﻪ اﻓﻐﺎﻧـﺴﺘﺎن‬
‫ﻛ‪ ３‬ﺗﺮ اوﺳﻪ ﭘﻮرې ﻫﻢ داﺳ‪ ３‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ‪－‬ﺮاﻣﺮ ﻧﻪ دى ﻟﻴﻜﻞ ﺷﻮى‪ ،‬ﭼ‪ ３‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬د ﻋﻤﻠﻲ زده ﻛﺆې ﻟـﻪ‬
‫ﭘﻠﻮه دې د ﻟﻮى اﺳﺘﺎد ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ رﻳﺸﺘﻦ د اﺛﺎر ور‪＄‬ﺎى وﻧﻴﺴﻲ"‪.‬‬
‫‪ -19‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ‪－‬ﺮاﻣـﺮ‪ :‬د ﻟـﻮى اﺳـﺘﺎد ﭘﻮﻫﺎﻧـﺪ ر＊ﺘـﻴﻦ ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ‪－‬ﺮاﻣـﺮ )اول او دوﻳـﻢ ﺟـﺰ( دواؤه ！ﻮﻛـﻪ ﻳـﻮ‬
‫‪＄‬ﺎى ﭘﻪ ﻳﻮه ！ﻮك ﻛ‪ ３‬د ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳﺘﻲ ﺑﻚ اﻳﺠﻨﺴﻲ ﻟﻪ ﺧﻮا ﺧﭙﻮر ﺷﻮى دى‪ .‬د ﭘﻮﻫﺎﻧﺪرﺷﻴﺘﻦ دﻏـﻪ ‪－‬ﺮاﻣـﺮ‬
‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬اﻛﺎأﻳﻤﻴﻚ اﻋﻠﻤﻲ ﻣﻌﻴﺎرى او ﻣﻜﻤـﻞ اﺛـﺮدى‪ .‬د ﻧﻮﻣـﻮؤي اﺛـﺮ ﻓﺎرﺳـﻲ ﻣـﺘﻦ ＊ـﺎﻏﻠﻲ ﺳـﻴﺪ‬
‫ﻣﺤﻰ اﻟﺪﻳﻦ "ﻫﺎﺷﻤﻲ" د اروا＊ﺎد ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ﺻﺎﺣﺐ ﭘﻪ ﻣﺸﻮره ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﺎؤﻟﻰ دى‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪15‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫‪ -20‬ژﺑ‪＋‬ﻮدﻧﻪ ‪ :‬ددې ﺗﺪرﻳﺴﻲ اﺛﺮ ﻟﻴﻜﻮال ﻫﻢ ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ﺻﺪﻳﻖ اﷲ ر＊ﺘﻴﻦ دى‪ .‬ﭘﻪ دﻏﻪ اﺛﺮ ﻛ‪ ３‬د‬
‫ژﺑ‪＋‬ﻮد ﻳﺎ ژب دود‪ ،‬د ﻟﻴﻚ دود او ﻟﻴﻚ ＊ﻮد ﺑﺮﺧ‪ ３‬راﻏﻠﻲ دي‪ .‬دﻏﻪ اﺛﺮ ﭘﻪ ‪ 1341‬ﻟﻤﺮﻳﺰ ﺑﻴﺎ ﭘﻪ ‪1342‬‬
‫ﻟﻤﺮﻳﺰ درﻳﻢ ‪＄‬ﻞ ﭘﻪ ‪ 1347‬ﻟﻤﺮﻳﺰ ﻛﺎل ﺧﭙﻮر ﺷﻮى دى او ＇ﻠﻮرم ‪＄‬ﻞ ﭘﻪ ﭘ‪＋５‬ﻮر ﻛ‪ ３‬ﭼﺎپ ﺷﻮى دى‪.‬‬
‫‪ -21‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻣﺼﺪروﻧﻮ ﻻر＊ﻮد‪ :‬دا ﻛﺘﺎب د ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ژﺑـ‪ ３‬د ﻣـﺼﺪروﻧﻮ او د ﻓﻌﻠـﻲ ﺻـﺮﻓﻲ ﻣـﺴﺎﻳﻠﻮ‬
‫＊ﻪ ﻻر＊ﻮد دى دﻏﻪ اﺛﺮ ﭘﻪ ﻛﺎل ‪ 1344‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬ﻟﻪ ﺧﻮا ﺧﭙـﻮر ﺷـﻮى دى‪ .‬ددې اﺛـﺮ ﻟﻴﻜـﻮﻧﻜﻰ ﻫـﻢ‬
‫اﺳﺘﺎد ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ رﺷﺘﻴﻦ دى‪.‬‬
‫‪ -22‬ﺻﺮف و ﻧﺤﻮ ﭘ‪＋‬ﮕﺘﻮ‪ :‬ددې ﻛﺘﺎب ﻣﻮﻟﻒ ＊ﺎﻏﻠﻰ ﻋﻈـﻴﻢ ﺷـﺎه ﺧﻴـﺎل ﻧﻮﻣﻴـﺈي ﻛﺘـﺎب ﭘـﻪ ﭘ‪＋５‬ـﻮر‬
‫ﻛ‪ ３‬ﭼﺎپ ﺷﻮى وﻟﻰ د ﭼﺎپ ﻧﻴ＂ﻪ ﻳ‪ ３‬ﻧﻪ ده ＊ﻮدﻟ‪ ３‬ﺷﻮې‪ ،‬ﻳﻮازې ﻟﻴﻜﻮال د ﻛﺘﺎب ﭘﻪ ﺳﺮﻳﺰه ﻛ‪ ３‬ﻟﻴﻜـﻲ‬
‫ﭼ‪ ３‬دﻏﻪ اﺛﺮ د ‪＇ 1940‬ﺨﻪ ﺗﺮ ‪ 1944‬ع ﻛﺎﻟﻪ ﭘﻮرې ﻟﻴﻜﻞ ﺷﻮة دة‪.‬‬
‫‪ -23‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻗﻮاﻋﺪ‪ :‬د ＊ﺎﻏﻠﻲ ﺣﺎﻓﻆ ﻣﺤﻤﺪ ادرﻳﺲ او ＊ﺎﻏﻠﻲ ﻋﺒـﺪاﻟﺤﻠﻴﻢ )اﺛـﺮ( ﻟﻴﻜﻨـﻪ ده‪ ،‬ﭼـ‪３‬‬
‫د ﻣﻨ‪％‬ﻨﻴﻮ ＊ﻮوﻧ‪％‬ﻴﻮ ﻟﻪ ﭘﺎره د درﺳﻲ ﻛﺘﺎب ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ور‪＄‬ﻨﻲ ﻛـﺎر اﺧﻴـﺴﺘﻞ ﻛﻴـﺈي دﻏـﻪ ‪－‬ﺮاﻣـﺮ ﭘـﻪ اردو‬
‫ژﺑ‪ ３‬ﻟﻴﻜﻞ ﺷﻮى دى‪.‬‬
‫‪ -24‬د ﭘ‪＋‬ﺘــﻮ ﻗﺎﻋــﺪې‪ :‬ددﻏــﻪ ﻛــﻮﭼﻨﻲ ‪－‬ﺮاﻣــﺮي اﺛــﺮ ﻟﻴﻜــﻮال ﺳــﻴﺪ راﺣــﺖ زاﺧﻴﻠــﻰ دى ﭼــ‪ ３‬ﭘــﻪ‬
‫)‪1954‬ع( ﻛﺎل ﭘﻪ ﭘﻴ‪＋‬ﻮر ﻛ‪ ３‬ﺧﭙﻮر ﺷﻮى دى‪.‬‬
‫‪ -25‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻗﻮاﻋﺪ‪ :‬ددې اﺛﺮ ﻣـﻮﻟﻔﻴﻦ ﺳـﻴﺪ ﺗﻘـﻮﻳﻢ اﻟﺤـﻖ ﻛﺎﻛـﺎ ﺧﻴـﻞ او ﺳـﻴﺪ ﺗـﺴﻨﻴﻢ اﻟﺤـﻖ ﻛﺎﻛـﺎ‬
‫ﺧﻴﻞ دي‪ .‬ﭘﻪ ‪ 1953‬ﻛ‪ ３‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ اﻛﺎأﻳﻤﻲ ﭼﺎپ ﻛﺆى دى‪.‬‬
‫‪ -26‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬ﻟﻨﺄ ‪－‬ﺮاﻣﺮ‪ :‬دﻏﻪ ﻛﻮﭼﻨﻮ！ﻰ ﻛﺘﺎب ﭘﻪ ‪ 1320‬ﺷﻤﺴﻰ ﻛﺎل ﭘﻪ ﻛﻨﺪﻫﺎر ﻛـ‪ ３‬د ﻓـﻀﻞ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﻛﻨﺪﻫﺎري ﻟﻪ ﺧﻮا ﻟﻴﻜﻞ ﺷﻮى دي‪.‬‬
‫‪ -27‬اﺗﺎﻟﻴﻖ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ‪ :‬ﺧﻴﺎل ﺑﺨﺎرى ﭘـﻪ اردو ژﺑـﻪ ﻟﻴﻜﻠـﻰ دى‪ .‬دﻏـﻪ رﺳـﺎﻟﻪ ﭘـﻪ ﻛـﺎل ‪1969‬ع ﻛـ‪ ３‬ﺧﭙـﺮه‬
‫ﺷﻮې ده‪.‬‬
‫‪ -27‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ‪－‬ﺮاﻣﺮ ﻃﺮﺣﻪ‪ :‬ﭘﻪ دې ﻧﺎﻣﻪ د ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ﻣﺤﻤﺪ رﺣﻴﻢ اﻟﻬـﺎم ﻫﻐـﻪ ＇‪５‬ـﺆﻧ‪ ３‬دي ﭼـ‪ ３‬د ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ‬
‫‪－‬ﺮاﻣﺮ د ﻓﻮﻧﻮﻟﻮژة ﭘﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﻛ‪ ３‬ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت وؤاﻧﺪى ﻛﻮي‪ .‬ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ د ژﺑﭙﻮﻫﻨ‪ ３‬د ＇ﺎﻧ‪ ３／‬ﭘﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﻛ‪３‬‬
‫ﺗﺸﺮﻳﺤﻲ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﻫﻢ ﻟﺮي دﻏﻪ رﺳﺎﻟﻪ د وإﻣ‪ ３‬ﻣﺠﻠ‪ ３‬د ‪ 1344‬ﻟﻤﺮﻳﺰ ﻛﺎل ﭘﻪ )‪２－ (3-2-1‬ﻮ ﻛ‪ ３‬ﺧﭙـﺮه‬
‫ﺷﻮې ده‪.‬‬
‫‪ -28‬ﺟﺎﻣﻊ اﻟﻘﻮاﻋﺪ د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ‪ :‬ﻣﻮﻟﻒ ﻳ‪ ３‬ﻋﺒﺪاﻟﻜﺮﻳﻢ ﺑﺮﻳﺎﻟﻰ دى‪ .‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ اﻛﺎدﻳﻤﻲ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎن ﻛﻮﻳ＂ـﻪ‬
‫ﻟﻪ ﺧﻮا ﭼﺎپ دى‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪16‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫‪ -29‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﭘ‪＋‬ﻮﻳﻪ د＊ﺎﻏﻠﻲ ﻣﺠﺎور اﺣﻤﺪ زﻳﺎر ﻟﻪ ﺧﻮا ﻟﻴﻜﻞ ﺷﻮى دى‪.‬‬
‫‪ -30‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻧﺤﻮه‪ :‬دﻏﻪ اﺛﺮ ﻫﻢ ﭘﻪ ﻛﺎل ‪ 1366‬ﻟﻤﺮﻳﺰ د ﻛﺎﺑﻞ ﭘﻮﻫﻨﺘﻮن ﻟﻪ ﺧﻮا ‪－‬ﺴﺘﺘﻨﺮ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ـﻪ ﭼـﺎپ‬
‫ﺷﻮى دى‪.‬‬
‫‪ -31‬ﺳــﻮﭼﻪ ﭘ‪＋‬ﺘــﻮ ﻳــﻮه ﺟــﺎﻳﺰه‪ :‬د أاﻛﺘــﺮ ﺧﺪاﻳــﺪاد اﺛــﺮ دى ﭘــﻪ ‪1988‬ع ﻛــﺎل د ﺑﻠﻮﭼــﺴﺘﺎن ﭘ‪＋‬ﺘــﻮ‬
‫اﻛﻴﺪﻳﻤﺔ ﭼﺎپ ﻛﺆى دى‪.‬‬
‫ﻫﻐﻪ ‪－‬ﺮاﻣﺮي ﻗﻠﻤﻲ ﻧﺴﺨ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬ﺗﺮاوﺳﻪ ﭼﺎپ ﺷﻮي ﻧﻪ دي ﭘﻪ ﻻﻧﺪې أول ﭘﻴﮋﻧﺪل ﻛﻴﺈي‪:‬‬
‫‪ -1‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ‪－‬ﺮاﻣﺮ‪ :‬دا د ＊ﺎﻏﻠﻲ ﻋﺒﺪاﻟﻮاﺣﺪ ﺧﺎن ﻟﻪ ﺧﻮاﻟﻴﻜﻞ ﺷﻮى او دﻋﺎﻣﻪ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧ‪ ３‬ﭘﻪ ﻛﺘﺎﺑﺘﻮن‬
‫ﻛ‪ ３‬د ﺟﻮاﻳﺰو ﭘﻪ ＇ﺎﻧ‪／‬ﻪ ﻛ‪ ３‬ﺧﻮﻧﺪى دى‪.‬‬
‫‪ -2‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻣﻔﺼﻠﻪ ﺻﺮف وﻧﺤﻮ‪ :‬د ﻏﻼم ﺟﻴﻼﻧﻲ ﺧﺎن ﺟﻼﻟﻲ ﻟﻴﻜﻨﻪ ده‪ ،‬ﭼ‪ ３‬د ﻋﺎﻣﻪ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧ‪ ３‬ﭘﻪ‬
‫ﻗﻠﻤﻲ ﻧﺴﺨﻮ ﻛ‪＄ ３‬ﺎى ﻟﺮي‪.‬‬
‫‪ -3‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛﻮﭼﻨﻰ ‪－‬ﺮاﻣﺮ‪ :‬دﻏﻪ اﺛﺮ ﻣﺤﻤﺪ دﻻور ﻟﻴﻜﻠﻰ او ﭘﻪ ﻋﺎﻣﻪ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻛ‪ ３‬ﺧﻮﻧﺪى دى‪.‬‬
‫‪ -4‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ‪－‬ﺮاﻣﺮ‪ :‬دا د ＊ﺎﻏﻠﻲ ﻣﻮﻟﻮي ﺷﻴﺮ‪－‬ﻞ ﻫﻐﻪ ﻟﻴﻜﻨﻪ ده‪ ،‬ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ！ﻮﻟﻨﻪ )د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن د‬
‫ﻋﻠﻮﻣﻮ اﻛﺎأﻳﻤﻲ( ﻛ‪ ３‬ﺧﻮﻧﺪي ده‪.‬‬

‫ب‪ :‬د ﻫﻐﻮ ﺧﺘﻴ‪％‬ﭙﻮﻫﺎﻧﻮ د ‪－‬ﺮاﻣﺮي اﺛﺎرو ﻳﺎدوﻧﻪ ﻛﻮو ﭼ‪ ３‬د اﺗﻠﺴﻤ‪ ３‬ﭘ‪５‬ﺆة را ﭘﻪ‬
‫د‪４‬ﺨﻮا ﻟﻴﻜﻞ ﺷﻮي او ﺧﭙﺎره ﺷﻮي دي‪.‬‬
‫‪ -1‬دروﺳﻲ ﭘﻮﻫﺎن ﻛﻼﭘﻮرت ＇‪５‬ﺆﻧ‪ ３‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ‪－‬ﺮاﻣﺮ ﭘﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﻛ‪ ３‬د ﻟﻮﻣﺆي ‪＄‬ﻞ ﻟﻪ ﭘﺎره ﻟﻮﻣﺆﻧﺔ ﻫ（ﻪ‬
‫ده‪ .‬ده ﺧﭙﻞ اﺛﺮ ﭘﻪ ‪1810‬ع ﻛﺎل ﭼﺎپ ﻛﺆ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺗﺮده وروﺳﺘﻪ اﻳﻮرﻳـﺴﻤﻦ د ﻛﻼﭘـﺮوت د ﺗﺤﻘﻴﻘـﺎﺗﻮ ﭘـﺮ اﺳـﺎس ＇‪５‬ـﺆﻧ‪ ３‬ﺗﺮﺳـﺮه ﻛـﺆﻟ‪ ３‬او دده دﻏـﻪ‬
‫＇‪５‬ﺆﻧ‪ ３‬ﭘﻪ ‪1833‬ع ﻛﺎل د ﭼﺎپ ﻟﻪ أ‪－‬ﺮ ＇ﺨﻪ راوﺗﻠﻲ دي‪.‬‬
‫‪ -3‬ﭘﻪ ‪1839‬ع ﻛﺎل ﻛ‪ ３‬ﻣﻴﺠﺮ‪ .‬ر‪ .‬ﻟﻴﭻ د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬د ‪－‬ﺮاﻣﺮ ﭘﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﻛ‪ ３‬ﻳﻮه وؤه رﺳﺎﻟﻪ ﻟﻴﻜﻠ‪ ３‬ده‪.‬‬
‫‪ -4‬ﭘﻪ ‪ 1845-1842‬ع ﻛﻠﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑـ‪－ ３‬ﺮاﻣـﺮي اﺛﺮوﻧـﻪ د ﭘﺮوﻓﻴـﺴﻮر دورن ﻟـﻪ ﺧـﻮا ﻟﻴﻜـﻞ‬
‫ﺷــﻮي او ﭼــﺎپ ﺷــﻮي دي‪ .‬د ﺧﺘــﻴ‪ ＃‬ﭘﻮﻫــﺎﻧﻮ ﭘــﻪ أﻟــﻪ ﻛــ‪ ３‬ﻟﻮﻣــﺆى ﺳــﺆى دى ﭼــ‪ ３‬د ﭘ‪＋‬ﺘــﻮ ژﺑــ‪ ３‬د ﻋﻠﻤــﻲ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌ‪ ３‬ﻟﻪ ﭘﺎره ﻳ‪ ３‬ﻫﻠ‪＄ ３‬ﻠ‪ ３‬ﻛﺆي دي‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪17‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫‪ -5‬ﭘﻪ ‪1854‬ع ﻛـﺎل ﻛـ‪ ３‬د ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ﻛـﻮﭼﻨﻰ ‪－‬ﺮاﻣـﺮ د وا‪－‬ـﻦ )‪ (Vaughan‬ﻟـﻪ ﺧـﻮا ﭘـﻪ ﻛﻠﻜـﺘ‪ ３‬ﻛـ‪３‬‬
‫ﺧﭙﻮر ﺷﻮ‪.‬‬
‫‪) -6‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻳﺎ اﻓﻐﺎﻧﺎﻧﻮ د ژﺑ‪ ３‬ﻗﻮاﻋﺪ( ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ‪－‬ﺮاﻣﺮ د ﺟﺎرج‪ ،‬ﻫﺎﻧﺮي راور！ـﻲ ﻟـﻪ ﺧـﻮا ﭘـﻪ ‪-1855‬‬
‫‪ 1856‬او دوﻫﻢ ﭼﺎپ ‪ 1960‬ﻛﺎل ﭘﻪ ﻟﻨﺪن ﻛ‪ ３‬ﻟﻪ ﭼﺎﭘﻪ راوﺗﻠﻰ دى‪.‬‬
‫‪) -7‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻳﺎ ﭘﺨﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬ﻗﻮاﻋﺪ( د ﻫﺎﻧﺮي واﻟﺘﺮﺑﻴﻠﻴﻮﻟﻪ ﺧﻮا ﭘﻪ ‪1867‬ع ﻛﺎل ﭘﻪ ﻟﻨﺪن ﻛ‪ ３‬ﺧﭙﻮر‬
‫ﺷﻮى دى‪ .‬او دوﻫﻢ ‪＄‬ﻞ ﭼﺎپ ﻳ‪ ３‬ﭘﻪ ‪ 1901‬ﭘﻪ ﻻﻫﻮر ﻛ‪ ３‬ﺷﻮى دى‪ .‬دﻏﻪ اﺛﺮ ﭘﻪ ‪1318‬ﻫـ ش ﻛﺎل ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ‬
‫！ﻮﻟﻨﻪ ﻛ‪ ３‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﻮى ﺧﻮ ﺗﺮ اوﺳﻪ ﻻﭼﺎپ ﺷﻮى ﻧﻪ دى‬
‫‪Grammar of the Pashto or the Language of the Afghans-8‬‬
‫دﻏﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ‪－‬ﺮاﻣﺮ ﭘﻪ ‪1873‬ع ﻛﺎل ﻛ‪ ３‬د ﺟﺮﻣﻨﻰ ﺧﺘﻴ‪ ＃‬ﭘﻮه ﺗﺮوﻣﭗ )‪ (Trumpp‬ﻟﻴﻜﻠﻰ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ‬
‫ﻟﻨﺪن ﻛ‪ ３‬ﺧﭙﻮر ﺷﻮى دى‪ .‬اﺛﺮ ﭘﻪ ﺟﺮﻣﻨﻰ ژﺑﻪ ﻟﻴﻜﻞ ﺷﻮى او ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ او ﻫﻨﺪي راوؤي دي‪.‬‬
‫‪－ -9‬ﻮﻟﺄن ﺷﺘﻴﺖ‪ :‬ﻟﻮﻣﺆﻧﻰ ﺟﺮﻣﻨﻰ ﺧﺘﻴ‪ ＃‬ﭘﻮه دى‪ ،‬ﭼ‪ ３‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﭘﻪ ﺑﺎب ﻳ‪ ３‬ﻳﻮ اﺛﺮ ﻟﻴﻜﻠﻰ دى‪ .‬د‬
‫ﻣﻌﺎﺻﺮ روﺳﻰ ﺧﺘﻴ‪ ＃‬ﭘﻮه ﺑﺮﺗﻠﺲ)‪ (1‬ﭘﻪ ﻗﻮل ﻧﻮﻣﻮؤى د ﺧﺘﻴ‪％‬ﭙﻮﻫﺎﻧﻮ ﻟﻪ أﻟ‪＇ ３‬ﺨﻪ ﻟﻮﻣﺆﻧﻰ ﺳﺆى دى ﭼ‪３‬‬
‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬ﭘﻪ ﻫﻜﻠﻪ ﻳ‪５＇ ３‬ﺆﻧ‪ ３‬ﺷﺮوع ﻛﺆي دي‪ .‬دده ﭘﻪ اﺛﺮ ﻛ‪ ３‬د ‪－‬ﺮاﻣﺮ او ﻟﻐﺘﻮﻧﻮ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻟﻴﺪل‬
‫ﻛﻴﺈي‪ .‬دﻏﻪ اﺛﺮ ﭘﻪ )‪1791‬ع( ﭘﻪ ﺳﻨﺖ ﺑﺘﺮ زﺑﻮرګ )ﻟﻴﻨﻨ‪／‬ﺮاد( ﻛ‪ ３‬ﺧﭙﻮر ﺷﻮى دى او داﺳ‪＊ ３‬ﻜﺎري‬
‫ﭼ‪ ３‬دﻏﻪ اﺛﺮ ﺗﺮ اوﺳﻪ د )ﺑﺮ！ﺶ ﻣﻮزﻳﻢ( ﭘﻪ ﻛﺘﺎﺑﺘﻮن ﻛ‪ ３‬ﺧﻮﻧﺪي دى)‪.(2‬‬
‫‪ -10‬أارﻣﺴﺘﺘﺮ ﻓﺮاﻧﺴﻮى ﺧﺘﻴ‪ ＃‬ﭘﻮﻫﺎن دى ﭘﻪ ‪1888‬ع ﻛﺎل ﻛ‪) ３‬د اﻓﻐﺎﻧـﺎﻧﻮ ژﺑـﻪ()‪ (3‬ﭘـﻪ ﻧﺎﻣـﻪ ﻳـﻮ اﺛـﺮ‬
‫ﻟﻴﻜﻠﻰ ﭼ‪ ３‬ﻋﻠﻤﻲ او ‪－‬ﺮاﻣﺮي ارز＊ﺖ ﻟﺮي‪.‬‬
‫‪ -11‬ﭘﻪ اﻟﻤﺎﻧﻰ ﺧﺘﻴ‪ ＃‬ﭘﻮﻫﺎﻧﻮ ﻛ‪ ３‬د‪－‬ﺎﻳ‪／‬ﺮ ﻧﻮم ﻣـﺸﻬﻮر دى‪ .‬ده ﭘـﻪ ‪1893‬ع ﻛـﺎل ﻛـ‪ ３‬دﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ژﺑـ‪ ３‬د‬
‫ﻓﻼﻟﻮژة ﭘﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﻛ‪ ３‬ﻳﻮه رﺳﺎﻟﻪ ﻟﻴﻜﻠ‪ ３‬ده‪.‬‬
‫ده ﭘﻪ دې رﺳﺎﻟ‪ ３‬ﻛ‪ ３‬د ﺗﻬﺠﻰ ﺣﺮوف ﭘﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺳﺮه او أ‪４‬ـﺮ ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ﻟﻐﺘﻮﻧـﻪ د ﺳﺎﻧـﺴ‪／‬ﺮﻳ＀‪ ،‬او ﺳـﺘﺎ‬
‫ﭘﺨﻮاﻧﺔ او اوﺳﻨﺔ ﭘﺎؤﺳﻮ ﺳﺮه ﭘﺮﺗﻠﻪ ﻛﺆي دي‪.‬‬
‫‪ -12‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬ﻟﻨﺄ ‪－‬ﺮاﻣﺮ د ﺑﻴﺪوﻟﻒ ﻟﻪ ﺧﻮا ﭘﻪ ‪1890‬ع ﻛﺎل ﭘﻪ ﻟﻨﺪن ﻛ‪ ３‬ﺧﭙﻮر ﺷﻮى دى‪.‬‬
‫‪ -13‬ﭘﻪ ‪1901‬ع ﻛﺎل د روس ﻛﻴﭙﻞ ﻟﻪ ﺧﻮا د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬ﻳﻮ ‪－‬ﺮاﻣﺮ ﻟﻴﻜﻞ ﺷﻮى دى)‪.(1‬‬

‫)‪ (1‬ﺑﺮﺗﻠﺲ‪ ،‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻰ ﻛﻨﺪﻫﺎري ﻟﻬﺠﻪء ﻟﻴﻨﻨ‪／‬ﺮاد ‪ 1935‬ﻛﺎل ‪ 173‬ﻣﺦ‬
‫)‪ (2‬اوﻟﺲ ﻣﺠﻠﻪ ‪1972‬ع ﻛﺎل ‪ 201‬ﻣﺦ‬
‫)‪(3‬‬
‫‪James Darmesteter, La lanague des Afghans, premier chapter dansla collection chants‬‬
‫‪populaires des Afghans Paris 1888-189‬‬
‫)‪(1‬‬
‫‪A.G.Roos keppal, A Manual of Pashto. London. 1901‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪18‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫‪ -14‬ج‪ ،‬ﻻرﻳﻤـﺮ ﻫــﻢ د ﺧﺘـﻴ‪ ＃‬ﭘﻮﻫــﺎﻧﻮ ﻟـﻪ أﻟــ‪＇ ３‬ﺨــﻪ دى ﭼـ‪ ３‬دوزﻳــﺮو د ﻟﻬﺠـ‪ ３‬ﻳــﻮ‪－‬ﺮاﻣﺮ او ﻗــﺎﻣﻮس‬
‫ﻟﻴﻜﻠﻰ دى‪ .‬دﻏﻪ اﺛﺮ ﭘﻪ ‪1902‬ع ﻛﺎل ﭘﻪ ﻟﻨﺪن ﻛ‪ ３‬ﺧﭙﻮر ﺷﻮى دى)‪.(2‬‬
‫‪ -15‬ﭘﻪ ‪1908‬ع ﻛﺎل د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬د ‪－‬ﺮاﻣﺮ او ﻟﻐﺖ ﭘﻪ ﺑﺎره ﻛ‪ ３‬ﻳﻮه ﻛﻮﭼﻨﺔ رﺳﺎﻟﻪ د ﺗﻮﻣﺎﻧﻮوﭘﭻ ﻟـﻪ‬
‫ﺧﻮا ﭘﻪ ﺗﺎﺷﻜﻨﺪ ﻛ‪ ３‬ﺧﭙﺮه ﺷﻮې ده‪ .‬دﻏﻪ اﺛﺮ ﭘﻪ روﺳﻰ ژﺑﻪ ﻟﻴﻜﻞ ﺷﻮى دى‪.‬‬
‫‪ -16‬داي‪ .‬دي ﻛﺎﻛﺲ ﻟﻪ ﺧﻮا د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪－ ３‬ﺮاﻣﺮ ﭘﻪ ‪1911‬ع ﻛﺎل ﭘﻪ ﻟﻨﺪن ﻛ‪ ３‬ﭼﺎپ ﺷﻮى دى‪.‬‬
‫‪ -17‬ﻻرﻳﻤﺮ )أ‪.‬ل‪.‬ز( )د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻧﺤﻮه( ﭘـﻪ ﻧﺎﻣـﻪ ﺧﭙـﻞ اﺛـﺮ ﻟﻴﻜﻠـﻰ او ﭘـﻪ ‪ 1915‬ﻛـﺎل ﭘـﻪ اﻛـﺴﻔﻮرأ ﻛـ‪３‬‬
‫ﺧﭙﻮر ﺷﻮى دى‪ (3).‬دﻏﻪ ﻛﺘـﺎب ‪ 377‬ﻣﺨﻮﻧـﻪ ﻟـﺮي او ﭘـﻪ ﭘـﺎى ﻛـ‪ ３‬د ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ﻟﻐﺘﻮﻧـﻪ ﭘـﻪ اﻧ‪／‬ﺮﻳـﺰي ﺗﺮﺟﻤـﻪ‬
‫ﺷﻮي دي‪ .‬دﻏﻪ اﺛﺮ ﭘﻪ ‪ 1319‬ش ﻛﺎل د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬ﻟﻪ ﺧﻮا ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﺷﻮى دى‪.‬‬
‫‪ -18‬ﻣﺎر‪－‬ﻦ ﺳ＂ﺮن د ﺧﺘﻴ‪ ＃‬ﭘﻮﻫﺎﻧﻮ ﻟﻪ أﻟ‪＇ ３‬ﺨﻪ ﻫﻐﻪ ژﺑﭙﻮﻫـﺎن دى ﭼـ‪ ３‬د ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ژﺑـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﺑـﺎب او د‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن د ﻧﻮرو ژﺑﻮ ﻟﻜﻪ )ﭘﺮاﭼﻰ‪ ،‬اورﻣﺆي‪ ،‬ﭘﺎﻣﻴﺮي او ﻧﻮرﺳﺘﺎﻧﻰ( ژﺑﻮ ﻛ‪ ３‬ﻫﻢ ＇‪５‬ﺆﻧ‪ ３‬ﻛﺆي دي‪.‬‬
‫‪＄‬ﻜﻪ ورﺗـﻪ د ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ﭘﻴﮋﻧـﺪوﻧﻜﻮ اﺳـﺘﺎد او ﻻر＊ـﻮد وﻳﻠـﻰ ﺷـﻮى دى‪ .‬دده ادﺑـﻲ او ژﺑﻨـﺔ ＇‪５‬ـﺆﻧ‪ ３‬ﻧـﻪ‬
‫ﻫﻴﺮﻳــﺪوﻧﻜﻲ دي‪ .‬ﻧﻮﻣــﻮؤي د ﭘ‪＋‬ﺘــﻮ ﻛﻠﻤــﻮ د اﻳﺘﻤﺎﻟﻮﺟــﺔ ﭘــﻪ ﺑــﺎب ﻳــﻮ ＊ــﻪ ﻋﻠﻤــﻰ او ارز＊ــﺖ ﻧــﺎك اﺛــﺮ‬
‫ﻟﻴﻜﻠﻰ دى‪ .‬دﻏﻪ اﺛﺮ ﭘﻪ ‪ 1927‬ﻛﺎل ﭘﻪ اوﺳﻠﻮﻛﻰ ﭼﺎپ ﺷﻮى دى‪.‬‬
‫‪ -19‬ﺑـﺮﺗﻠﺲ روﺳـﻰ ﺧﺘــﻴ‪ ＃‬ﭘـﻮه ﭘـﻪ ‪ 1935‬ﻛــﺎل د ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ژﺑـ‪ ３‬ﻛﻨــﺪﻫﺎرة ﻟﻬﺠـﻪ ﭘـﻪ ﻧﺎﻣــﻪ ﻳـﻮه رﺳــﺎﻟﻪ‬
‫ﻟـﻴﻜﻠ‪ ３‬او ﭘــﻪ ﻟﻴﻨﻨ‪／‬ـﺮاد ﻛــ‪ ３‬ﺧﭙــﺮه ﺷـﻮې ده‪ .‬رﺳــﺎﻟﻪ ﭘــﻪ ‪ 1356‬ﻛـﺎل ﺗﺮﺟﻤــﻪ او د ﻫــﻢ دﻏـﻪ ﻛــﺎل د وإﻣــ‪３‬‬
‫ﻣﺠﻠ‪ ３‬ﭘﻪ دوﻳﻤﻪ ‪２－‬ﻪ ﻛ‪ ３‬ﺧﭙﺮه ﺷﻮې ده‪.‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ ﺑﺮﺗﻠﺲ د ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ژﺑـ‪ ３‬ﺗﺮﻛﻴـﺐ او ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎن ﭘـﻪ ﺑـﺎب ﻫـﻢ ﻳـﻮه رﺳـﺎﻟﻪ ﻟـﻴﻜﻠ‪ ３‬ﭼـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﻛـﺎل‬
‫‪ 1936‬ﭘﻪ ﻟﻴﻨﻨ‪／‬ﺮاد ﻛ‪ ３‬ﺧﭙﺮه ﺷﻮې ده‪.‬‬
‫‪ -20‬اﺳــﻼﻧﻮف د ﭘ‪＋‬ﺘــﻮ ژﺑــ‪ ３‬د ‪－‬ﺮاﻣــﺮ او ﻟﻐــﺎﺗﻮ ﭘــﻪ ﺑــﺎب د ﻳــﺎدوﻟﻮ وؤ ﺧــﺪﻣﺖ ﺗﺮﺳــﺮه ﻛــﺆى دى‪.‬‬
‫اﺳﻼﻧﻮف د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬ﻟﻨﺄ ‪－‬ﺮاﻣﺮ د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ زده ﻛﻮوﻧﻜﻮ د ﭘﺎره ﭘﻪ ‪ 1936‬ﻛﺎل ﭘﻪ ﻣﺴﻜﻮ ﻛ‪ ３‬ﭼﺎپ ﻛـﺆى‬
‫دى‪.‬‬
‫او ﺑﻞ اﺛﺮﻳ‪ ３‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬داﺻﻮاﺗﻮ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﭘﻪ ‪1950‬ع ﻛﺎل ﭘـﻪ ﻣـﺴﻜﻮ ﻛـ‪ ３‬ﺧﭙـﻮر ﺷـﻮى او ﭘـﻪ ﭘـﺎي‬
‫ﻛ‪ ３‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ روﺳﻰ ﻗﺎﻣﻮس ﺿﻤﻴﻤﻪ ﻫـﻢ ﻟـﺮي‪ .‬د ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ژﺑـ‪ ３‬ﻣﻌﺎﺻـﺮ ‪－‬ﺮاﻣـﺮ ﻫـﻢ د ﻧﻮﻣـﻮؤي ﺑـﻞ اﺛـﺮدى‪.‬‬
‫ددﻏﻪ اﺛﺮ ﭘﻪ ﺑﺎب زﻣﺎ ﭘﻪ ﻧﻈﺮ ﺑﺸﭙﺆ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﻧﻪ دي راﻏﻠﻰ‪.‬‬

‫)‪ (2‬د زﻳﺎﺗﻮ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎﺗﻮ دﭘﺎره د ‪ 1355‬ﻛﺎل د وإﻣ‪ ３‬ﻣﺠﻠﻰ در‪４‬ﻴﻤﻪ ‪２－‬ﻪ )‪ (46‬ﻣﺦ ﻛ‪ ３‬ﺧﭙﻠﻪ د ﻟﻴﻜﻮاﻟ‪ ３‬ﻣﻘﺎﻟﻪ و‪－‬ﻮرئ‪.‬‬
‫)‪ (3‬د ﻫﻤﺪﻏﻪ ﻣﺠﻠ‪ ３‬درﻳﻤﻪ ‪２－‬ﻪ )‪ (46‬ﻣﺦ‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪19‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫‪ -21‬ك‪ .‬ا‪ .‬ﻟﻴﺒـﺪﻳﻒ‪ -‬د ﭘ‪＋‬ﺘــﻮ ژﺑــ‪ ３‬ﭘــﻪ ‪－‬ﺮاﻣــﺮ ﻟﻴﻜﻨــﻪ ﻛـ‪ ３‬ز＊ــﺖ زﻳــﺎت ﻛــﺎر‪－‬ﺆى دى‪ .‬د ﭘ‪＋‬ﺘــﻮ ژﺑــ‪３‬‬
‫‪－‬ﺮاﻣﺮوﻧﻪ ﻳ‪ ３‬ﭘﻪ ﺟﻼ！ﻮﻛﻮ )‪ (1‬ﭼ‪ (2) 1945 ３‬ﭘﻪ ‪1956‬ع )‪ (3‬ﭘﻪ ‪1970‬ع ﻛﻠﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬ﭼﺎپ ﻛﺆي دي‪.‬‬
‫‪ -22‬ن‪ .‬ا‪ .‬دورﻳﺎﻧﻜﻮف )د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ( ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻳﻮ‪－‬ﺮاﻣﺮي اﺛﺮ ﻟﺮي ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ‪1960‬ع ﻛﺎل ﭘﻪ ﻣﺴﻜﻮ ﻛ‪３‬‬
‫ﺧﭙﻮر ﺷﻮى دى‪.‬‬
‫‪ -23‬دوﻛﺘــﻮر ا‪ .‬م‪ .‬اراﻧــﺴﻜﻰ د ﭘ‪＋‬ﺘــﻮ ژﺑــ‪－ ３‬ﺮاﻣــﺮ ﭘــﻪ ﻧﺎﻣــﻪ ﻳــﻮه وؤه رﺳــﺎﻟﻪ ﻟــﻴﻜﻠ‪ ３‬ده‪ .‬د ﭘ‪＋‬ﺘــﻮ د‬
‫) ‪(1‬‬
‫ﻣﻌﺎﺻﺮې ژﺑ‪ ３‬د ﻓﻌﻞ ﺷﻜﻞ او د ﺗﻜﺮار دﻛﺘﻪ ‪－‬ﻮرﻳﻮ ﭘﻪ ﺑﺎب ﻋﻠﻤﻲ ﻟﻴﻜﻨﻪ ‪２－‬ﻠﻪ ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫‪ -24‬ﻫﺮﺑﺮت ﭘﻨﺰل ﭘﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻛ‪ ３‬د ﺧﭙﻠ‪ ３‬اﺳﺘﻮ‪－‬ﻨ‪ ３‬ﭘﻪ ﻣﻮده ﻛـ‪＄ ３‬ﻴﻨـﻲ ﻋﻠﻤـﻲ ＇‪５‬ـﺆﻧ‪ ３‬ﻛـﺆي او‬
‫‪A‬‬ ‫ﭘـــﻪ دﻏـــﻪ وﺧـــﺖ ﻛـــ‪ ３‬ﻳـــ‪＄ ３‬ﻴﻨـــﻲ ﻣـــﻮاد را！ـــﻮل ﻛـــﺆي او ﭘـــﻪ دې اﺳـــﺎس ﻳـــ‪ ３‬ﻳـــﻮ ﭘ‪＋‬ﺘـــﻮ ‪－‬ﺮاﻣـــﺮ د‬
‫‪ Descriptive Study of the Dialect of Kandahar‬ﭘﻪ ﻧﺎﻣـﻪ ﻟﻴﻜﻠـﻰ دى‪ .‬دﻏـﻪ ﻛﺘـﺎب‬
‫ﭘﻪ ‪1955‬ع ﻛﺎل ﭘﻪ واﺷﻨ‪＂／‬ﻦ ﻛ‪ ３‬ﺧﭙﻮر ﺷﻮى دي‪ .‬دﻏﻪ اﺛـﺮ ﭘﻮﻫﺎﻧـﺪ اﻟﻬـﺎم ﺗﺮﺟﻤـﻪ ﻛـﺆى او ﭘـﻪ ‪1340‬ﻫــ‪.‬‬
‫ش ﻛــﺎل د ﻛﺎﺑــﻞ ﭘﻮﻫﻨﺘــﻮن ﻟــﻪ ﺧــﻮا ﭼــﺎپ ﺷــﻮي دى‪ .‬ﭘــﻪ دﻏــﻪ ﻟﻴﻜﻨــﻪ ﻛــ‪ ３‬د ﭘ‪＋‬ﺘــﻮ ﻛﻨــﺪﻫﺎرة ﻟﻬﺠــ‪３‬‬
‫ﻓﻮﻧﻴ＂ﻜﻰ‪－ ،‬ﺮاﻣﺮي ﺑـﺮﺧ‪５＇ ３‬ـﺆﻟ‪ ３‬دي او د ﻧﻨ‪／‬ﺮﻫـﺎرة ﻛﻨـﺪﻫﺎرة ﻟﻬﺠـ‪＄ ３‬ﻴﻨـﻲ ﺗﻮﭘﻴﺮوﻧـﻪ ﻳـ‪＇ ３‬ﺮ‪－‬ﻨـﺪ‬
‫ﻛﺆي دي‪.‬‬
‫‪ -25‬أاﻛﺘﺮﺑﺮژي ﺑﻴﭽﻜﺎ ﭼﻜﻮﺳﻠﻮاﻛﻰ ﺧﺘﻴ‪ ＃‬ﭘﻮه د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﺧﺞ ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻳﻮه وؤه رﺳﺎﻟﻪ ﻟﻴﻜﻠ‪ ３‬ده‪.‬‬
‫‪ -26‬زوﻳﺎ‪ ،‬ﻣﺎرﺗﻴﺎ ﻧﻴﻮﻧﺎ‪ ،‬ﻛﺎﻟﻴﻨﻴﻨﺎ‪ :‬د ﺷـﻮروي اﺗﺤـﺎد د ﺧﺘـﻴ‪ ＃‬ﭘﻮﻫـﺎﻧﻮ ﻟـﻪ أﻟـ‪＇ ３‬ﺨـﻪ ده‪ .‬دا ﺧﺘـﻴ‪＃‬‬
‫ﭘﻴﮋﻧــﺪﻧ‪ ３‬ﭘــﻪ اﻧــﺴﺘﻴﺘﻮت ﻛــ‪ ３‬د اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن ＇ــﺎﻧ‪ ３／‬ﻳــﻮه ﺗﻜــﺆه ﻏــﺆې وه‪ .‬د ﻛــﺎﻟﻴﻨﻴﻨﻲ ！ــﻮﻟ‪ ３‬ﻟﻴﻜــﻨ‪ ３‬او‬
‫＇‪５‬ﺆﻧ‪ ３‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﭘﻪ ژﺑﻨﻲ او ‪－‬ﺮاﻣﻲ ﻣﻮﺿﻮﻋ‪／‬ﺎﻧﻮ ﭘﻮرې اؤه ﻟﺮي‪.‬‬
‫د ﻣﻌﺎﺻﺮي ادﺑﻲ ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ژﺑـ‪ ３‬ﻟﻐـﺖ ﭘﻮﻫﻨـﻪ ‪ 1972‬د ﻣـﺴﻜﻮ ﭼـﺎپ او ﭘـﻪ ﻣﻌﺎﺻـﺮه ادﺑـﻲ ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ﻛـ‪３‬‬
‫ﻣﺮﻛﺒ‪ ３‬ﺗﺎﺑﻊ ﺟﻤﻠ‪ 1966 ３‬د ﻣﺴﻜﻮ ﭼﺎپ او ﭘﻪ ﻣﻌﺎﺻـﺮه ادﺑـﻲ ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ﻛـ‪ ３‬اﻣﺮﻳـﻪ ﺟﻤﻠـ‪ (1) ３‬ﺷـﺮﻃﻴﻪ او‬
‫ﺗﻤﻨﺎﻳﻲ ﺟﻤﻠ‪ (2) ３‬ﻣﻘﺎﻟ‪ ３‬ﭘﻪ روﺳﻲ ژﺑﻪ د ﻧﻮﻣﻮؤې ﻟﻴﻜﻨ‪ ３‬دي‪.‬‬
‫‪ -27‬د ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ژﺑـ‪ ３‬د ‪－‬ﺮاﻣــﺮ ‪＄‬ﻴﻨـﻲ اﺳﺎﺳـﺎت‪ :‬د ا‪-‬د‪ -‬ﺷــﺎﻓﻴﻒ ﻟﻴﻜﻨـﻪ ده‪ .‬دﻏـﻪ اﺛــﺮ ﭘـﻪ روﺳـﻲ ژﺑــﻪ د‬
‫زودﻳﻦ روﺳﻲ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻗﺎﻣﻮس ﭘﻪ ﭘﺎى ﻛ‪ ３‬ﺧﭙﻮر ﺷﻮى دى‪.‬‬
‫‪ -28‬ﻋﺒﺪاﻟﺤﻔﻴﻆ‪ -‬ﻏﻨﻰ ﻳﻒ ﻫﻢ د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬ﭘﻪ ﺑﺎره ﻛـ‪＄ ３‬ﻴﻨـﻲ ﻟﻴﻜـﻨ‪ ３‬ﻛـﺆي دي‪ .‬د ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ژﺑـ‪ ３‬د‬
‫اﻓﻌﺎﻟﻮ ﻣﺠﻬﻮﻟ‪ ３‬ﺻﻴﻐ‪ ３‬او د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬د اﻓﻌﺎﻟﻮ ﻣﺠﻬﻮﻟﻮ ﺻﻴﻐﻮ ﺟﻮؤ＊ﺖ ﭘﻪ ﺑﺎب ﻟﻴﻜﻨ‪ ３‬دي‪.‬‬

‫)‪ (1‬د ﺗﺎﺟﻜﺴﺘﺎن دوﻟﺘﻲ ﭘﻮﻫﻨﺘﻮن ﻋﻠﻤﻲ ﻳﺎد＊ﺘﻮﻧﻪ د ﺑﺸﺮي ﻋﻠﻮﻣﻮ ﺳﻠﺴﻠﻪ‪ 1954 ،‬ﻛﺎل د )‪ (223-201‬ﻣﺨﻮﻧﻮ ﭘﻮرې‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪20‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫‪ -29‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ‪－‬ﺮاﻣﺮ د ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ )ا‪-‬ل‪－ -‬ﺮوﻧﺒ‪５‬ﺮګ( ﻟﻪ ﺧـﻮا ﻟﻴﻜـﻞ ﺷـﻮى دى ﭼـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﻟﻴﻨﻨ‪／‬ـﺮاد ﻛـ‪ ３‬ﭘـﻪ‬
‫‪1987‬ع ﻛﺎل ﭼﺎپ دى او دﻏﻪ ‪－‬ﺮاﻣﺮ زﻣﺎ ﭘﻪ ﺧﻴﺎل ﭘﻪ ﺷﻮروى اﺗﺤﺎد ﻛ‪ ３‬وروﺳﺘﻨﻰ ﻟﻴﻜﻞ ﺷـﻮى ‪－‬ﺮاﻣـﺮ‬
‫دى ﭼ‪ ３‬ﭼﺎپ ﺷﻮى دى‪.‬‬

‫‪ :Grammar‬د ‪－‬ﺮاﻣـﺮ اﺻـﻄﻼح د ﻻﺗﻴﻨـﻲ ژﺑـ‪ ３‬د ‪－‬ﺮاﻣـﺎﺗﻜﺲ )‪(Grammatics‬‬ ‫‪－‬ﺮاﻣﺮ‬

‫او ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ‪－‬ﺮاﻣﺎﺗﻴﻜ‪ (Grammatike) ３‬ﻟﻪ ارې )رﻳ‪＇ (３＋‬ﺨﻪ راﭘﺎﺗﻰ ده‪.‬‬
‫ﭘــﻪ اﻧ‪／‬ﺮﻳــﺰى ﻛــ‪－) ３‬ﺮاﻣــﺮ ‪ (Grammar‬روﺳــﻲ ﻛــ‪－ ３‬ﺮاﻣﺎﺗﻴﻜــﻪ وﻳــﻞ ﻛﻴــﺈي‪－ .‬ﺮاﻣــﺮ د ﺗــﺸﺮﻳﺤﻲ‬
‫ژﺑﭙﻮﻫﻨ‪ ３‬ﻳﻮه ﻏﻮره او ﺳﺘﺮه ＇ﺎﻧ‪／‬ﻪ ده ﭼ‪ ３‬د ﻳﻮې ！ﺎﻛﻠ‪ ３‬ژﺑـ‪ ３‬د ﻛﻠﻤـﻮ‪ ،‬ﺟﻤﻠـﻮ درﻏـﺎوﻧ‪ ３‬او ﺟﻮؤ＊ـﺖ د‬
‫ﻗﺎﻋﺪو ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺸﺮﻳﺢ او ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛﻮي او ﻳﺎ د ژﺑـ‪ ３‬ﺻـﺮﻓﻲ )ﻣـﻮر ﻓﻮﻟـﻮﺟﻴﻜﻰ(‪ ،‬ﻧﺤـﻮي )ﺳﻴﻨﺘﻜـﺴﻲ(‬
‫ﺟﻮؤ＊ﺖ او ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺗﺮﻛﺘﻨ‪ ３‬او ＇‪５‬ﺆﻧ‪ ３‬ﻻﻧﺪې ﻧﻴﺴﻲ‪ .‬ﭘﻪ دې ﻣﻌﻨﺎ ﭼﻰ د ﻳﻮې ژﺑ‪ ３‬د اﻟﻔﺎﻇﻮ )ﻟﻐﺎﺗﻮ( د‬
‫ﺗﻐﻴﺮ او ﺑﺪﻟﻮن اﺷﻜﺎل د ﻫﻐﻮى ﺗﺮﻛﻴﺐ د ﺟﻤﻠﻮ ﺟﻮؤ＊ﺖ او ＇ﺮﻧ‪／‬ﻮاﻟﻰ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ او ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻛﻮي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ‪－‬ﺮاﻣﺮي ＇‪５‬ﺆﻧﻮ ﻛ‪ ３‬ژﺑﻪ د ﻗﻮاﻧﻴﻨﻮ ﺗـﺎﺑﻊ ﻧـﻪ ‪－‬ﺮ‪＄‬ﻮﻟـﻪ ﻛﻴـﺈي‪ ،‬ﺑﻠﻜـ‪－ ３‬ﺮاﻣـﺮ د ژﺑـ‪ ３‬ﻗﺎﻋـﺪې ＇ﻨ‪／‬ـﻪ‬
‫ﭼ‪ ３‬د ﻫﻐ‪ ３‬ژﺑ‪ ３‬اﺻﻠﻲ وﻳﻮﻧﻜﻲ اﺳـﺘﻌﻤﺎﻟﻮي راﺑﺎﺳـﻲ اوﺷـﺮح ﻛـﻮي ﻳـ‪＇ .３‬ﻨ‪／‬ـﻪ ﭼـ‪ ３‬ﻫـﺮه ژﺑـﻪ ‪＄‬ﺎﻧﺘـﻪ د‬
‫ﺟﻮؤ＊ﺖ اﺻﻮل او ﻗﺎﻋﺪې ﻟـﺮي ﻧـﻮ ‪＄‬ﻜـﻪ د ！ـﺎﻛﻠ‪ ３‬ژﺑـ‪ ３‬ﭘـﻪ ‪－‬ﺮاﻣـﺮي ﻟﻴﻜﻨـﻮ ﻛـ‪ ３‬ﺧﭙﻠـﻪ د ﻫـﻢ ﻫﻐـ‪ ３‬ژﺑـ‪３‬‬
‫ﻗﻮاﻋﺪ او اﺳﺎس ﻏﻮره ‪２－‬ﻞ ﻛﻴﺈي‪ ،‬ﭼ‪ ３‬د ﻧﻮې ژﺑﭙﻮﻫﻨ‪ ３‬د اﺻﻮﻟﻮ او اﺳﺎﺳﺎﺗﻮ ﺳﺮه ﺑﺮاﺑﺮه ﺧﺒﺮه ده‪.‬‬
‫ﭘﻪ أﻳﺮو زﻳﺎﺗﻮ ﻟﻴﻜﻨﻮ ﻛ‪ ３‬ﻟﻴﺪل ﻛﻴﺈي ﭼ‪ ３‬دﻏﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﭘﻪ دوو اﺳﺎﺳﻲ ﺑﺮﺧﻮ وﻳﺸﻠﻪ ﺷﻮې ده‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژي )د ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ د ﻣﻮرف )‪) (Morph‬ﻓﻮرﻣﻪ( او ﻟﻮ‪－‬ﻮس )‪) (Logos‬ﭘﻮﻫﻪ( ＇ﺨﻪ ﻻس‬
‫ﺗﻪ راﻏﻠ‪ ３‬ده‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺳﻴﻨﺘﻜﺲ د ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ )‪＇ (Syntaxis‬ﺨﻪ د )ﻳـﻮ ‪＄‬ـﺎي ﻛﻴﺪﻧـﻪ( )ﺟﻮؤ＊ـﺖ( )ﺗﺮﺗﻴـﺐ( او )راﺑﻄـﻰ(‬
‫ﭘﻪ ﻣﻌﻨﺎ رواج ﻣﻮﻧﺪﻟﻰ دى)‪.(1‬‬
‫د ﺻﺮف او ﻧﺤﻮې )ﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژي او ﺳﻨ＂ﻜﺲ( ﺗﺮ ﻣﻨ‪ ＃‬ﺑ‪５‬ﻠﻮاﻟﻰ اواؤﻳﻜﻰ‪:‬‬

‫‪ Syntax‬ﺳﻨ＂ﻜﺲ )ﻧﺤﻮه(‬

‫)‪ (1‬ﻳﻮ‪ .‬د‪ .‬ﻣﺎﺳﻠﻮف‪ .‬د ژﺑﭙﻮﻫﻨ‪ ３‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‪ .‬وﻳﺸﺎﻳﺎ ﺷﻜﻮﻟﻪ‪ .‬ﻣﺴﻜﻮ‪ (163) 1975 .‬ﻣﺦ‬

‫‪ ‬‬

‫‪21‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ْـﻪ‪ ،‬روش‪ -‬دود‪ -‬ﻃـﺮز( ده‬

‫ﭘﻪ اﺻﻞ ﻛ‪ ３‬ﻧﺤﻮه ﻳﻮه ﻋﺮﺑﻰ اﺻﻄﻼح ده ﭼ‪ ３‬ﻟﻐﻮي ﻣﻌﻨـﺎ ﻳـ‪ ３‬ﻻره‪ ،‬ﻃﺮﻳﻘ‬
‫ﻣﮕ‪／‬ﺮ د ‪－‬ﺮاﻣﺮي ﻣﻌﻨﺎ ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬د ‪－‬ﺮاﻣﺮ ﻫﻐﻪ ﺑﺮﺧﻪ ده‪ ،‬ﭼ‪ ３‬ﭘـﻪ ﺟﻤﻠـﻪ ﻛـ‪ ３‬د ﻛﻠﻤـﻮ ﭘـﻪ ﻣﻄﺎﺑﻘـﺖ ارﺗﺒـﺎط‪،‬‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ او ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺑﺎﻧﺪې ﻏﺈﻳﺈي ﻳﺎ ﭘﻪ ﺑﻠﻪ وﻳﻨـﺎ ﻧﺤـﻮه ﻫﻐـ‪ ３‬ﭘـﻮﻫﻨ‪ ３‬ﺗـﻪ واﻳـﻲ ﭼـ‪ ３‬د ﻳـﻮې ژﺑـ‪ ３‬د ﺟﻤﻠـﻮ‪،‬‬
‫ﻋﺒــﺎرﺗﻮﻧﻮ‪ ،‬ﻓﻘــﺮو‪ ،‬ﻏﻮﻧــﺄوﻧﻮ د ﺟﻮؤ＊ــﺖ‪ ،‬ﺗﺮﺗﻴــﺐ‪ ،‬ﺗﻨﻈــﻴﻢ او ﺟﻮؤ＊ــﺖ ＇‪５‬ــﺆي‪ .‬ﻧﺤــﻮه )ﺳــﻴﻨ＂ﻜﺲ( ﻟــﻪ‬
‫ﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژى‪ ،‬ﺳﺮه ﻧﮋدې او ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﻪ راﺑﻄﻪ ﻟﺮي ‪＄‬ﻜﻪ د ژﺑ‪ ３‬ﺻﺮﻓﻲ ﺟﻮؤ＊ﺘﻮﻧـﻪ ﺗـﺮ أ‪４‬ـﺮه ﻣﻤﻜﻨـﻪ ‪＄‬ﺎﻳـﻪ‬
‫ﭘﻮرې د ﻧﺤﻮې ﻧﻈﻢ ﺟﻮؤ＊ﺖ او ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺳﺮه ﻣﺸﺨﺼﻪ او ！ﺎﻛﻠﻰ وﻇﻴﻔـﻪ ﻟـﺮي‪ .‬ﺑﺮﺳـ‪５‬ﺮه ﭘـﺮدې ﭘـﻪ اﺳﺎﺳـﻲ‬
‫ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﻫﻐﻪ ﻣﻌﻨﺎ ﻟﺮوﻧﻜﻲ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﭼ‪ ３‬ﻋﺒﺎرﺗﻮﻧﻪ او ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﺟﻮؤوي ﭘـﻪ واﻗﻌﻴـﺖ ﻛـ‪ ３‬ﻫﻤﺪﻏـﻪ ﻣﻮرﻓﻴﻤﻮﻧـﻪ‬
‫)ازاد‪ ،‬ﻣﻘﻴﺪ( دي ﭼ‪ ３‬د ﻳﻮې ژﺑ‪ ３‬ﭘﻪ ‪－‬ﺮاﻣﺮي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻮ ﻛ‪ ３‬ﺳﺘﺮه ﺑﺮﺧﻪ اﺧﻠﻲ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪) ３‬ﻧﺤﻮه او ﺳﻴﻨ＂ﻜﺲ( دواؤه اﺻـﻄﻼﺣ‪／‬ﺎﻧ‪ ３‬د ！ـﺎﻛﻠﻲ ‪－‬ﺮاﻣـﺮي ﻣﻔﻬـﻮم او ﻣﻌﻨـﺎ ﻟـﻪ‬
‫ﭘــﺎره ﻛــﺎرول ﻛﻴــﺈي او ﭘــﻪ ‪－‬ــ‪ ０‬ﺷــﻤﻴﺮ ‪－‬ﺮاﻣﺮوﻧــﻮ ﻛــ‪ ３‬ﭼــ‪ ３‬ﭘــﻪ ﭘ‪＋‬ﺘــﻮ ژﺑــﻪ ﻛــ‪ ３‬ﻟﻴﻜــﻞ ﺷــﻮي دي د ﻋﺮﺑــﻲ‬
‫اﺻــﻄﻼﺣﺎت ﻟﻜــﻪ )ﺻــﺮف‪ -‬ﻧﺤــﻮه( ﻣــﺮوج اوﺗــﺮ اوﺳ ـﻪ ﭘــﻮرې ﻫــﻢ رواج ﻟــﺮي‪ ،‬وﻟــﻰ ﭘــﻪ ﺷــﻠﻤﻪ ﭘ‪５‬ــﺆة ﻛــ‪３‬‬
‫ﺳﻨﻴ＂ﻜﺲ د ﻧﺤﻮې ﭘﻪ ﻣﻌﻨﺎ ﻳﺎ ﻧﺤﻮه د ﺳﻨﻴ＂ﻜﺲ ﭘﻪ ﻣﻌﻨﺎ رواج ﺷﻮې ده‪ ،‬ﭼ‪ ３‬اﻟﺒﺘﻪ د ﻣﻌﻨﺎ او ﻣﻔﻬﻮم‬
‫ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬د ﻳﻮه ！ﺎﻛﻠﻲ ﻣﻘﺼﺪ د ﭘﺎره اﺳـﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي‪ .‬ﻛـﻪ د ﺳـﻴﻨ＂ﻜﺲ اﺻـﻄﻼح ﺗـﻪ ‪＄‬ﻴﺮﺷـﻮ او ﻫﻐـﻪ ﻫـﻢ د‬
‫ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ژﺑ‪ ３‬ﺳﻴﻨ＂ﻴﺲ د اﺻﻄﻼح ﺳﺮه ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻛﺆو‪－ ،‬ﻮرو ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ دواؤو ﻛﻠﻤﻮ ﻛ‪ ３‬ﻳﻮه ‪－‬ﺄه رﻳ‪＋‬ﻪ ﭘﺮﺗـﻪ‬
‫ده ﻳﻌﻨﻰ د )‪ Synt‬ﺳﻴﻨ＀( ﺑﺮﺧﻪ ﭘﻪ دواؤو ﻛ‪ ３‬ﺷﺮﻳﻜﻪ ده‪ .‬ﭼ‪ ３‬د ﺗﺮﻛﻴﺐ‪ ،‬ﻳﻮ ‪＄‬ﺎى ﻛﻴﺪو‪－ ،‬ﺄون ﭘﻪ ﻣﻌﻨﺎ‬
‫راﺗﻼى ﺷﻲ‪ ،‬ﻧﻮ ＇ﻨ‪／‬ﻪ ﭼ‪ Sinthesis ３‬د ﺑﺮﺧﻮ د اﺟﺰاو د ﺗﺮﻛﻴﺐ ﭘﻪ ﻣﻌﻨﺎ دى ﻧـﻮ ‪ Syntax‬ﺳـﻴﻨ＂ﻜﺲ‬
‫ﻫﻢ د ژﺑﻨـﻲ ﺗﺮﻛﻴـﺐ ﭘـﻪ ﻣﻌﻨـﺎ ﺗﺮﺟﻤـﻪ ﻛﻴـﺪاى ﺷـﻲ‪ .‬ددې ﻟـﻪ ﭘـﺎره ﭼـ‪ ３‬د ﺳـﻴﻨ＂ﻜﺲ ﭘـﻪ ﺑﺮﺧـﻪ ﻛـ‪ ３‬زﻳـﺎﺗ‪３‬‬
‫＇ﺮ‪－‬ﻨــﺪوﻧ‪ ３‬ﺗــﺮ ﻻﺳــﻪ ﻛــﺆو ﻧــﻮ ﺑــﺪه ﺑــﻪ ﻧــﻪ وي ﭼــ‪ ３‬د ژﺑﭙــﻮﻫﻨ‪ ３‬ددﻏــ‪ ３‬اﺻــﻄﻼح د اﺳــﺘﻌﻤﺎل ‪＄‬ــﺎى او‬
‫＇ﺮﻧ‪／‬ﻮاﻟﻰ وﭘﻴﮋﻧﻮ‪＊ .‬ﻜﺎره ده‪ ،‬ﭼ‪ ３‬ژﺑﻨﻰ ﺳﻴﺴﺘﻢ د ﺗﺮﻛﻴﺐ او او أﻧ‪＇ ３‬ﺨـﻪ ﭘﺮﺗـﻪ ﻧـﻪ ﺷـﻲ راﺗـﻼى او ﭘـﻪ‬
‫دې ﺗﻮ‪－‬ــﻪ )ﺳــﻴﻨ＂ﻜﺘﻴﻚ( ژﺑﻨــﻰ ﺳﻴــﺴﺘﻢ ﭘــﻪ ﺟﻤﻠــﻪ ﻛــ‪ ３‬د ﻛﻠﻤــﻮ او ﻟﻐــﺎﺗﻮ د ！ــﺎﻛﻠﻮ ‪＄‬ــﺎﻳﻮﻧﻮ‪ ،‬د ﻛﻠﻤــﻮ د‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻮﻟﻮ ﺗﺮﺗﻴﺐ او ﺗﻨﻈﻴﻢ ＇ﺨـﻪ ﭘﺮﺗـﻪ ﺑـﻞ ﺷـﻰ ﻧـﻪ دى او ﻳـﺎ دا ﭼـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﻧﺤـﻮي ﺳﻴـﺴﺘﻢ ﻛـ‪ ３‬د ﻧﺤـﻮي‬
‫واﺣﺪوﻧﻮ او د ﻫﻐﻮى ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ اﺟﺰاو ﺗﺠﺰﻳ‪ ،３‬ﺗﺮﻛﻴﺐ‪ ،‬ﺗﺮﺗﻴﺐ او ＇ﺮﻧ‪／‬ﻮاﻟﻰ ﻧﺤﻮه ﺑﻠﻞ ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ دا ﺳﻴﺴﺘﻢ د ژﺑﻨـﻲ ﺗﺮﻛﻴـﺐ د ﻟﻐﺘﻮﻧـﻮ او ﻛﻠﻤـﺎﺗﻮ د ﻳـﻮواﻟﻲ او ﭘـﻪ ژﺑـﻪ ﻛـ‪ ３‬د ﻟﻐﺘﻮﻧـﻮ ﻟـﻪ‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎل ＇ﺨﻪ ﺑﺤﺚ ﻛﻮي‪ .‬دﻟﺘﻪ ﺧﻮ ددې ﺧﺒﺮې ﻳﻮه ﻳﺎدوﻧﻪ ﻫﻢ ﺑ‪＄ ３‬ﺎﻳﻪ ﻧﻪ ﺑﺮﻳ‪＋‬ﻲ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻣﻮرﻓﻮﻟـﻮژة‬
‫ﻛــ‪ ３‬ﻫــﻢ د ﻟﻐــﺎﺗﻮ ﺟــﻮؤوﻧ‪ ３‬او ﺗﺮﻛﻴــﺐ ＇ﺨــﻪ ﺧﺒــﺮې ﻛﻴــﺈي ﺧــﻮ دا أول ﻟﻐــﺎت ﺟﻮؤوﻧــﻪ او ﺗﺮﻛﻴــﺐ ﺑﺎﻳــﺪ د‬

‫‪ ‬‬

‫‪22‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫)‪ Syntax‬ﺳﻴﻨ＂ﻜﺲ( او ﻧﻮرو ژﺑﻨﻴﻮ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ ﺳﺮه ‪－‬ﺄ ﻧﻪ ﺷﻲ‪＇ .‬ﻨ‪／‬ﻪ ﭼ‪ ３‬وﻳﻨﻮ ﭘﻪ ﺗﺮﻣﻴﻨﺎﻟﻮژة ﻛـ‪ ３‬ﻫـﻢ‬
‫د ﻛﻠﻤــﻮ او اﺻــﻄﻼﺣ‪／‬ﺎﻧﻮ د ﺟــﻮؤوﻧ‪ ３‬او ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧــﻮ ＇ﺨــﻪ ﺧﺒــﺮې ﻛﻴــﺈي وﻟــ‪ ３‬ﺳــﻴﻨ＂ﻜﺲ‪ ،‬ﻣﻮرﻓﻮﻟــﻮژي‪،‬‬
‫ﺗﺮﻣﻴﻨﺎﻟﻮژي او ﻧـﻮر ژﺑﻨـﻲ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧـﻪ ﺑﺎﻳـﺪ ﺳـﺮه ‪－‬ـﺄ ﻧـﻪ ﺷـﻲ‪ .‬د ﭘﻮرﺗﻨﻴـﻮ ＇ـﺎﻧ‪／‬ﻮ ﺗـﺮ ﻣـﻨ‪ ＃‬ﭘـﺮ ﻣـﺸﺎﺑﻬﺘﻮﻧﻮ‬
‫ﺳﺮﺑ‪５‬ﺮه ﺗﻮﭘﻴﺮوﻧﻪ ﻫﻢ ﺷﺘﻪ او ﻫﻢ ﺷﺮﻳﻜ‪ ３‬ﻧ‪ ３＋‬ﻧ‪＋‬ﺎﻧ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﺗﺮ ＇ﻴﺆﻧ‪ ３‬ﻻﻧﺪې ﺑﺎﻳﺪ وﻧﻴﻮل ﺷﻲ ‪＄‬ﻜﻪ ﭘﺮﺗﻪ ﻟﻪ‬
‫دﻏﻪ أول ＇‪５‬ﺆﻧ‪＇ ３‬ﺨﻪ ﻧﻪ ﺷﻮﻛﻮﻻي ﭼ‪ ３‬ﺳﻴﻨ＂ﻜﺲ ﺑﺎﻧﺪې وﭘﻮﻫﻴﺈو ﺧﻮ دا ﺣﻘﻴﻘﺖ ＊ﺎﻳﻲ ﻫﻢ ﻫ‪５‬ﺮﻧـﻪ ﺷـﻲ‬
‫ﭼ‪ ３‬د ژﺑﭙﻮﻫﻨ‪ ３‬د ﭘﻮرﺗﻨﻴﻮ ＇ﺎﻧ‪／‬ﻮ ﺗﺮﻣﻨ‪ ＃‬د ﺗﻮﭘﻴﺮ ﻛﺮ＊ﻪ دوﻣﺮه ﭘﺮاﺧـﻪ اوارﺗـﻪ ﻧـﻪ ده‪ ،‬ﭼـ‪ ３‬ﻳـﻮ ﺗـﺮ ﺑﻠـﻪ دې‬
‫ﻧﮋدﻳﻮاﻟﻰ او ژﺑﻨﻲ اؤﻳﻜﻲ وﻧﻪ ﻟﺮي‪.‬‬

‫‪ -2‬ﺻﺮف )ﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژى( د ‪－‬ﺮاﻣﺮ د ﺑﻠ‪ ３‬اﺳﺎﺳﻲ ﺑﺮﺧ‪ ３‬ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪:‬‬

‫ﭘﻪ دې ﭘﻮﻫﻴﺈو ﭼ‪ ３‬ﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژي د ژﺑﭙﻮﻫﻨ‪ ３‬د ﻳﻮې ＇ﺎﻧ‪ ３／‬ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ د ژﺑ‪ ３‬د ﻛﻮﭼﻨﻴﻮ واﺣﺪوﻧﻮ د‬
‫ﺟﻮؤ＊ﺖ او ﺳﺘﺮﻛﭽﺮﺑﻴﺎن دى‪ .‬ﻳﺎ ﭘﻪ ﺑﻠﻪ وﻳﻨﺎ ﺳﺮه ﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژي د ژﺑ‪ ３‬د ﻣﻮرﻓﻴﻤﻮﻧﻮ د ﻫﻤﺪﻏﻮ ﻛﻮﭼﻨﻴﻮ‬
‫واﺣﺪوﻧﻮ ﺗﺮﻛﻴﺐ او رﻏﺎوﻧ‪－ ،３‬ﺮدان او د ﻫﻐﻮ ﻟﻪ أوﻟﻮﻧﻮ ﺳﺮه ﺳﺮوﻛﺎر ﻟﺮي‪ .‬دﻏﻪ د ژﺑ‪ ３‬ﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژﻳﻚ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ دوې ﺑﺮﺧ‪ ３‬ﻟﺮي‪:‬‬
‫‪ -1‬اﻧﻔﻠﻜﺸﻦ )ﺻﺮف(‪:‬‬
‫‪ -2‬أراﻳﻮﻳﺸﻦ )اﺷﺘﻘﺎق(‪.‬‬
‫د ‪－‬ﺮاﻣﺮ ﭘﻪ دې ＇ﺎﻧ‪ ３／‬ﻛ‪ ３‬د ‪＄‬ﻴﻨﻮ اﺻـﻄﻼﺣ‪／‬ﺎﻧﻮ ﻟﻜـﻪ )ﻣﺨﺘـﺎؤي‪ ،‬وروﺳـﺘﺎؤي‪ ،‬ﻣﻨ‪％‬ﺘـﺎؤي‪ ،‬ﺗﻨـﻪ‪،‬‬
‫ﻣﻮﻧــﺄ ﻳﺎرﻳــﺸﻪ( ﺳــﺮه ﻣﺨــﺎﻣﺦ ﻛﻴــﺈو‪ -‬ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ــﻪ د ﻣــﻮرﻓﻴﻢ‪ -‬اﻟﻮﻣــﻮرف او داﺳــ‪ ３‬ﻧــﻮر ﻣﻮرﻓﻮﻟــﻮژﻳﻜﻲ‬
‫اﺻﻄﻼﺣﺎت ﻫﻢ ﺗﺮ ﺳﺘﺮ‪－‬ﻮ ﻛ‪５‬ﺈي‪ .‬ﭘﻪ ﺳﻴﻨ＂ﻜﺲ ﻛ‪ ３‬ﻫﻢ د ‪＄‬ﻴﻨﻮ اﺻﻄﻼح ‪－‬ـﺎﻧﻮ ﺳـﺮه ﻣﺨـﺎﻣﺦ ﻛﻴـﺈو ﻟﻜـﻪ‬
‫ﺗ‪／‬ﻤﻴﻢ او ﺳﻴﻨﺘﺎﻛﻢ‪ ،‬ﻧﻮﻟﻪ دې ﭘﻠـﻮه ﻣﻮرﻓﻮﻟـﻮژي ﻟـﻪ ﺳـﻴﻨ＂ﻜﺲ ＇ﺨـﻪ ﺟـﻼ او ﺑ‪５‬ﻠـﻮﻟﻰ ﺷـﻮ‪＇ .‬ﻨ‪／‬ـﻪ ﭼـ‪ ３‬د‬
‫ﻣﺨﻪ ﻣﻮﻫﻢ ووﻳﻞ‪ ،‬ﻧﺤﻮه ‪ Syntax‬ﻫﻐﻪ ﻋﻠﻢ ﺗﻪ واﻳﻲ ﭼ‪ ３‬ﻣﻮﻧﺈ ﺗﻪ د ﺟﻤﻠ‪ ３‬د ﺟﻮؤوﻟﻮ ﻗﺎﻋﺪې او د ﻫﻐـ‪３‬‬
‫داﺟﺰاو ﺗﺮﺗﻴﺐ او د ﻛﻠﻤﻮ ﺗﺮﻣﻨ‪ ＃‬راﺑﻄﻪ ﻳﻮ د ﺑﻞ ﺳـﺮه را＊ـﻲ‪ .‬ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ـﻪ وﻳﻠـﻰ ﺷـﻮ ﭼـ‪ ３‬ﻣﻮرﻓﻮﻟـﻮژى او‬
‫ﺳﻴﻨ＂ﻜﺲ د ﺧﭙﻠﻮ ‪＄‬ﺎﻧ‪／‬ﺆو اﺻﻄﻼﺣ‪／‬ﺎﻧﻮ او ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺗﻮ ﭘﻪ درﻟﻮدﻟﻮ ﺳﺮه ﭘـﻪ ﺗﻴـﻮرﻳﺘﻜﻲ ﻟﺤـﺎظ ﻛـﻪ ﻟـﻪ‬
‫ﻳﻮې ﺧﻮا ﺳﺮه ﺑ‪５‬ﻞ دي ﻧﻮ ﻟﻪ ﺑﻠ‪ ３‬ﺧﻮا ﻳﻮ ﺗﺮ ﺑﻠﻪ اؤﻳﻜﻰ ﻫﻢ ﻟﺮي‪.‬‬
‫د ﭘﻮرﺗﻨﻴـــﻮ ＇ـــﺎﻧ‪／‬ﻮ د ﺗﻴـــﻮرة ﺳﻴـــﺴﺘﻤﻮﻧﻪ او ﻧﻈﺎﻣﻮﻧـــﻪ ﻳـــﻮ ﻟـــﻪ ﺑﻠـــﻪ ﺗـــﻮﭘﻴﺮ ﻟـــﺮي‪ .‬ﺳـــﻴﻨ＂ﻜﺲ د‬
‫ﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژي‪ ،‬ﺗﺮﻣﻴﻨﺎﻟﻮژي او ﻧﻮرو ژﺑﻨﻴﻮ ﻣﺮﻛﺒـﺎﺗﻮ ﺳـﺮه ﻫـﻢ ژﺑﻨـﺔ اؤﻳﻜـ‪ ３‬ﺳـﺎﺗﻲ ﻣ‪／‬ـﺮ د ژﺑـ‪ ３‬د ﻧﺤـﻮي‬
‫واﺣﺪوﻧﻮ او ﻧﺤﻮي ﻛﺘﻪ ‪－‬ﻮرﻳﻮ اﺻﻠﻲ ﺑﺮﺧﻪ ﺟﻤﻠﻪ ده‪ .‬دﻟﺘﻪ د اﺳﻮال راﻣﻨ‪％‬ﺘﻪ ﻛﻴﺈي ﭼ‪ ３‬ﺟﻤﻠـﻪ د ژﺑـ‪ ３‬د‬

‫‪ ‬‬

‫‪23‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﻧﻮرو ﻧﺤﻮي واﺣﺪوﻧﻮ ＇ﺨﻪ ＇ﻪ ﺗﻮﭘﻴﺮ ﻟﺮي‪ ،‬د ژﺑ‪ ３‬د ﺟﻤﻠﻮ او ﻧـﻮرو واﺣـﺪوﻧﻮ )ﻓـﻮﻧﻴﻢ‪ ،‬ﻣـﻮرﻓﻴﻢ‪ ،‬ﻛﻠﻤـﻪ‪،‬‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺐ )ﻏﻮﻧﺄ( ﺗﻮﭘﻴﺮ ﭘﻪ ＇ﻪ ﻛ‪ ３‬دى؟‬
‫د ژﺑ‪ ３‬دﻏﻪ ﻧﻮر واﺣﺪوﻧﻪ ﻟﻜﻪ )ﻓﻮﻧﻴﻢ‪ ،‬ﻣﻮرﻓﻴﻢ‪ ،‬ﻛﻠﻤﻪ‪ ،‬ﺗﺮﻛﻴﺐ )ﻏﻮﻧﺄ( ﭘﻪ ‪＄‬ﺎﻧ‪／‬ﺆي ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﭘﻮره‬
‫ﻣﻄﻠﺐ ﻧﻪ رﺳﻮي ﻳﺎ ﭘﻪ ﺳﺎده أول واﻳﻮ‪:‬‬
‫ﻣﻮﻧﺈ ﭘﺮﺗـﻪ ﻟـﻪ ﺟﻤﻠـﻮ ＇ﺨـﻪ ﭘـﻮره‪ ،‬ﻣﻄﻠـﺐ ﺗﺮﻻﺳـﻪ ﻛـﻮﻻى ﻧـﻪ ﺷـﻮ‪ .‬د ﺟﻤﻠـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﺑـﺎب ﻳـﻮ ژﺑﭙـﻮه داﺳـ‪３‬‬
‫＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوﻧﻪ ﻫﻢ ﻛﺆې ده‪:‬‬
‫)ﺟﻤﻠﻪ ﻳﻮ ﺑﺸﭙﺆ ﭘﻮره ﻣﻄﻠﺐ رﺳﻮي()‪ (1‬وﻟـ‪ ３‬ﺑﻴـﺎ دا ﺧﺒـﺮه ﺗـﺮ ﻳـﻮې اﻧـﺪازې ﭘـﻮرې ﭘـﻪ ﻣﻨﻄﻘـﻲ ﻟﺤـﺎظ‬
‫ﺳﻤﻪ ﻧﻪ ‪２－‬ﻲ‪ .‬دى واﻳﻲ ﭼ‪ ３‬د ﺑﺸﭙﺆﺗﻮب او ﻧﺎﺑﺸﭙﺆﺗﻮب ﭘﻪ ﺑﺎب ﻛﻮم ﺧﺎص ﺑﺮﻳﺪﻧﻪ ﺷﻮ ！ﺎﻛﻠﻰ‪＄ ،‬ﻜﻪ ﭘـﻪ‬
‫وﻳﻨﺎ ﻛ‪ ３‬ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻳﻮ ﭘﻪ ﺑﻞ ﭘﺴ‪ ３‬دوام ﭘﻴﺪا ﻛﻮي او ﻳﺎ دا ﭼ‪ ３‬ﺟﻤﻠﻪ د ﺧﭙﻠ‪ ３‬ﻗﺮﻳﻨ‪ ３‬ﭘﻪ ﻧـﺴﺒﺖ ﭘـﻪ أ‪４‬ـﺮ ﻟﻨـﺄ‬
‫ﭼﻮﻛﺎټ ﻛ‪＇ ３‬ﺮ‪－‬ﻨﺪﻳﺪاى ﻫﻢ ﺷﻲ‪ .‬د ﻣﺜﺎل ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﭘﻪ ﺳـﻮال او ‪＄‬ـﻮاب ﻛـ‪ ３‬دﻏـﻪ ﺧﺒـﺮه ＊ـﻪ ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪﻳـﺪاى‬
‫ﺷﻲ)‪.(2‬‬
‫ﭘﻪ دې ﺣﺴﺎب ﺳﻴﻨ＂ﻜﺲ او ﻓﻮﻧﻮﻟﻮژي ﻫﻢ ﻳﻮ ﺗﺮ ﺑﻠﻪ ژﺑﻨﻲ اؤﻳﻜﻲ درﻟﻮد ﻻى ﺷﻲ‪ .‬د ﻣﺜـﺎل ﭘـﻪ ！ﻮ‪－‬ـﻪ‬
‫ﻛﻪ وواﻳﻮ‪ :‬ﻣﻴﺮوﻳﺲ ﭘﻮﻫﻨﺘﻮن ﺗﻪ وﻻؤ؟‬
‫ﺗﻪ ＊ﻪ ﻳ‪３‬؟‬
‫‪＄‬ﻮاب ﺑﻪ داﺳ‪ ３‬وي‪ -‬ﻫﻮﻳﺎ اه‬
‫دﻟﺘﻪ ﻛﻪ )ﻫﻮ‪ -‬اه( ﭘﻪ ﻳﻮازې او ‪－‬ﻮ＊‪ ３‬ﺗﻮ‪－‬ﻪ و ＇ﻴﺆو ﻧﻮﻟﻴﺪل ﻛﻴﺈي ﭼ‪) ３‬اه( ﻳـﻮ ﻓـﻮﻧﻴﻢ دى او )‪ (1‬ﻫـﻢ‬
‫د ﻓﻮﻧﻴﻤﻮﻧﻮ ﭘﻪ أﻟﻪ ﻛ‪ ３‬را‪＄‬ﻲ ﻛﻪ )‪ (1‬ﻳﺎﻫﻮ ﺗﻪ د ﻧﻮرو ‪－‬ﺮاﻣﺮي ＇ﺎﻧ‪／‬ﻮ ﻟـﻪ ﻧﻈـﺮه وﻛﺘﻠـﻰ ﺷـﻲ ﻧـﻮ ＇ﺮ‪－‬ﻨـﺪه‬
‫ﺑﻪ ﺷﻲ ﭼ‪ ３‬د ‪－‬ﺮاﻣﺮ ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬دﻏﻪ )‪) ،(1‬ﻫﻮ( ﺟﻤﻠﻪ‪ ،‬ﻣﺘﻦ‪＄ ،‬ﻮاب دى‪.‬‬
‫د ﺳﻴﻨ＂ﻜﺲ ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬ﺑﻪ ﻓﺮﻳﺰاو د ﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژي ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬ﺑﻪ ورﺗﻪ ﻣﻮرﻓﻴﻢ ووﻳﻼى ﺷـﻮ ﻟـﻪ دې ﻛﺒﻠـﻪ د‬
‫ژﺑﭙﻮﻫﻨ‪ ３‬ﻳﺎ د ‪－‬ﺮاﻣﺮ د ＇ﺎﻧ‪／‬ﻮ ﺗﺮﻣﻨ‪ ＃‬ژﺑﻨﻲ ﺧﺎم ﻣﻮاد ﭘﻪ ‪＄‬ﻴﻨﻮ وﺧﺘﻮﻧـﻮ ﻛـ‪ ３‬ﺷـﺮﻳﻚ وي ﺧـﻮ دا ﭼـ‪ ３‬ﻫـﺮه‬
‫＇ﺎﻧ‪／‬ــﻪ ﻳــ‪ ３‬د ﺧــﭙﻠ‪ ３‬ﺗﻴــﻮرة ﻟــﻪ ﻣﺨــ‪ ３‬ﭘــﻪ ﺧﭙــﻞ ﻣﺮﺑﻮﻃــﻪ او ！ــﺎﻛﻠﻲ ﭼﻮﻛــﺎټ ﻛــ‪＇ ３‬ﻴــﺆي‪ ،‬ﺑ‪５‬ــﻼ ﺑ‪５‬ــﻞ‬
‫ﺧــﺼﻮﺻﻴﺎت ﻟــﺮي‪ .‬ﺑﻠــﻪ دا ﭼــ‪ ３‬ﺗﻴــﻮري او ﺗﻄﺒﻴــﻖ د ژﺑﭙــﻮﻫﻨ‪ ３‬د ！ﻮﻟــﻮ ﺗﻴﻮرﻳ‪／‬ــﺎﻧﻮ زﻳﺈﻧــﺪه ده ﻳــﺎ ﭘــﻪ ﺑــﻞ‬
‫ﻋﺒﺎرت د ﺗﻴﻮري او ﻋﻤﻞ ﺧﺼﻮﺻﻴﺖ د ژﺑﭙﻮﻫﻨ‪ ３‬د ！ﻮﻟﻮ ＇ﺎﻧ‪／‬ﻮ ‪－‬ﺄه او ﺷﺮﻳﻜﻪ ﺧﺎﺻﻪ او ﻣﻤﻴﺰه ده‪ .‬ﻟـﻪ‬
‫دې اﻣﻠﻪ ﭘﻪ ！ﻮﻟﻮ ﺑﺮﺧﻮ ﻛ‪ ３‬ﭘﻪ ﻛﺎرﻳﺈي‪.‬‬

‫)‪ (1‬ب‪ ،‬ن‪ ،‬ﻛﻮﻟﻪ وﻳﻦ‪ .‬د ژﺑﭙﻮﻫﻨﻰ ﻣﻘﺪﻣﻪ‪ .‬وﻳﺸﻴﺎ ﺷﻜﻮﻟﻪ‪ ،‬ﻣﺴﻜﻮ ‪1973‬ع ﻛﺎل )‪ (177-197‬ﻣﺨﻮﻧﻪ‪.‬‬
‫)‪ (2‬ﻫﻤﺪا ﻣﺎﺧﺬ )‪197‬ﻣﺦ(‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪24‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫＇ﻨ‪／‬ﻪ ﭼ‪ ３‬ﻟﻴﺪل ﻛﻴﺈي ﻧﻨﻰ ﺳﻴﻨ＂ﻜﺴﻲ ﺗﻴﻮري ﭘﺮاﺧﻪ ﺳـﺎﺣﻪ ﻟـﺮي‪ .‬د ژﺑـ‪ ３‬د ﻋﻠـﻢ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ او ＇‪５‬ﺆﻧـﻪ‬
‫دﻏﻪ ！ﻮﻟ‪ ３‬ﺧﻮاوې ﭘﻪ ﭘﻮره او ﺑﺸﭙﺆه ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﻧﻪ ﺷﻲ ＇‪５‬ﺆﻟﻰ‪ .‬ﻣﻮﻧﺈ ﻫﻢ ﭘﻪ دې ﺑﺮﺧـﻪ ﻛـ‪ ３‬اؤﻳـﻮ ﭼـ‪ ３‬د ژﺑـ‪ ３‬د‬
‫ﻧﺤﻮي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن او ﺟﻮؤ＊ﺖ د ﭘﻮﻫﻴﺪاﻧ‪ ３‬ﻟﻪ ﭘﺎره ‪＄‬ﻴﻨﻲ ﺧﺎﺻ‪ ３‬او ﻣﻬﻤ‪ ３‬ﻧ‪＋‬ﺎﻧ‪ ３‬ﭘﻪ ‪－‬ﻮﺗﻪ ﻛﺆو‪.‬‬

‫ﻧﺤــﻮه‪ :‬ﻫﻐــﻪ ﭘﻮﻫــﻪ ده‪ ،‬ﭼــ‪ ３‬د ﺟﻤﻠــﻮ‪ ،‬ﻓﻘــﺮو‪ ،‬ﻋﺒــﺎرﺗﻮﻧﻮ‪ ،‬ﻏﻮﻧــﺄوﻧﻮ د ﺟﻮؤ＊ــﺖ د ﻗﺎﻋــﺪو ＇ﺨــﻪ‬
‫ﻏﺈﻳــﺈي‪ .‬د ﺟﻤﻠــ‪ ３‬د اﺟــﺰاو‪ ،‬ﻗﺎﻋــﺪې ﻫــﻢ ﭘــﻪ ﻛــ‪ ３‬ﺑﻴــﺎن او ＇ﺮ‪－‬ﻨــﺪﻳﺈي‪ .‬ﭘــﻪ ﻧﺤــﻮي ﭼﺎﭘﻴﺮﻳــﺎل ﻛــ‪ ３‬ﻧﺤــﻮي‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ )ﻏﻮﻧﺄوﻧـﻪ( او ﺟﻤﻠـ‪ ３‬د ﻣﻌﻨـﺎ او ﺟﻮؤ＊ـﺖ ﻟـﻪ ﻣﺨـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﻧﻈـﺮ ﻛـ‪ ３‬ﻧﻴـﻮل ﻛﻴـﺈي‪ .‬ﭘـﻪ ﺳﻴﻨ＂ﻜـﺴﻲ‬
‫ﭼﺎﭘﻴﺮﻳﺎل ﻛ‪ ３‬د ﻧﺤﻮي واﺣﺪوﻧﻮ ﻳﻌﻨﻰ ﺗ‪／‬ﻤﻴﻢ ﭘﻪ ﺗﺸﻜﻞ او ﺟﻮؤ＊ـﺖ ﻛـ‪ ３‬دﻣﻮرﻓﻴﻮﻧـﻮ ﺗﺮﻛﻴـﺐ‪ ،‬ﺗﻨﻈـﻴﻢ‪،‬‬
‫ﺑﺪﻟﻮن او ‪－‬ﺮاﻣﺮي راﺑﻄﻮ ﺑﺎﻧﺪې ﺧﺒﺮي ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫ﻟﻪ دې ﻛﺒﻠﻪ د ژﺑﭙﻮﻫﺎﻧﻮ ﻟﻪ ﺧﻮا د ژﺑ‪ ３‬د ﻣﺨﺘﻠﻔﻮ او ﺑ‪５‬ﻼ ﺑ‪５‬ﻠﻮ ﺑﺮﺧﻮ د ﭘ‪５‬ﮋﻧﺪﻧ‪ ３‬او ﻣﻄﺎﻟﻌ‪ ３‬ﻟﻪ ﭘﺎره‬
‫‪＄‬ﻴﻨﻲ ﺧﺎص او ﺟﻼ واﺣﺪوﻧﻪ ！ﺎﻛﻞ ﺷﻮي دي‪ .‬ﻟﻜﻪ ﻓﻮﻧﻴﻢ ﭼ‪ ３‬د ﺻﻮﺗﻲ ﺟﻮؤ＊ﺖ ﺗﺮ ！ﻮﻟﻮ أﻳﺮ ﻛﻮﭼﻨﻰ‬
‫واﺣﺪ دى او ﻣﻮرﻓﻴﻢ د ﻟﻔﻈﻲ ﺟﻮؤ＊ﺖ ﺗﺮ ！ﻮﻟﻮ ﻣﻌﻨﺎ ﻟﺮوﻧﻜﻰ ﻛﻮﭼﻨﻰ واﺣﺪ دى‪ .‬دﻏﻪ راز ﭘﻪ ﻧﺤﻮي‬
‫ﭼﺎﭘﻴﺮﻳﺎل ﻛ‪ ３‬ﻫﻢ ﺳﻨﺘﺎګ‪ ،‬ﺗ‪／‬ﻤﻴﻢ )ﻧﺤﻮي واﺣﺪ( ﺗﺮ ！ﻮﻟﻮ ﻛﻮﭼﻨﻰ واﺣﺪ ‪－‬ﮕ‪２‬ﻞ ﺷﻮى دى‪.‬‬
‫ﺗ‪／‬ﻤﻴﻢ‪ :‬د ﻧﺤﻮي ﺟﻮؤ＊ﺖ ﻫﻐﻪ واﺣﺪ دى ﭼ‪ ３‬د ﺧﭙﻞ ‪＄‬ﺎن ﻧﻪ د ﻛﻮم ﺑﻞ ﻟﻮى واﺣﺪ ﻛﻮﻣﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﻧﻪ‬
‫وي او ﻫﻢ د ﺟﻮؤ＊ﺖ ﭘﻪ ﻟﺤﺎظ د ﺗﺠﺰﻳ‪ ３‬وؤ ﻫﻢ ﻧﻪ وي‪ .‬ﻳﻌﻨﻰ ﻫﻐﻪ ﻛﻮﭼﻨﻰ واﺣﺪ دى ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ‬
‫ﺳﻴﻨﺘﺎﻛﺘﻴﻜﻲ ﻳﺎ ﻧﺤﻮي ﺳﻴﺴﺘﻢ دﻧﻨﻪ ژﺑﻨﻰ ﻓﻮرم ﭘﺮې اﻧﺪازه او ＊ﻮدل ﻛﻴﺈي ‪＄‬ﻜﻪ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻧﺤﻮي‬
‫ﺟﻮؤ＊ﺖ ﻛ‪) ３‬ﺳﻴﺴﺘﻢ( ﺗ‪／‬ﻤﻴﻢ )ﻧﺤﻮي واﺣﺪ( دى او د ﻳﻮه ﻧﻪ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻛﻴﺪوﻧﻜﻲ ﺟﺰ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﻣﻨﻞ ﺷﻮي‬
‫دى ﻧﻮ ﺟﻤﻠﻪ ﻫﻢ ﻧﻪ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻛﻴﺪوﻧﻜﻰ واﺣﺪ ‪－‬ﮕ‪２‬ﻞ ﺷﻮې ده‪) .‬ﭘﻪ ﻫﺮه ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﺟﻤﻠﻪ د ﺟﻮؤ＊ﺖ ﭘﻪ ﻟﺤﺎظ‬
‫ﻳﻮﻧﻪ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻛ‪５‬ﺪوﻧﻜﻰ واﺣﺪ دى ( ﭘﻪ دې ﻣﻌﻨﺎ ﭼ‪ ３‬ﻛﻪ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺷﻲ‪ ،‬ﭘﻮره ﻣﻔﻬﻮم ﻟﻪ ﻻﺳﻪ ورﻛﻮي‪.‬‬
‫＇ﻨ‪／‬ﻪ ﭼ‪ ３‬ﻫﺮه ژﺑﻪ ﺑ‪ ３‬ﺷﻤﻴﺮه ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻟﺮي ﻧﻮ ＊ﺎﻳﻲ ﭼ‪ ３‬داﺳ‪ ３‬ﻓﻜﺮوﻧﻪ ﺷﻲ ﭼ‪ ３‬د ﻫﺮې ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻟﭙـﺎره‬
‫دې ﺑ‪ ３‬ﺷﻤﻴﺮه ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ ﺷﺮﺣ‪ ３‬او ﻗﺎﻋﺪې وﻟﺮي‪ .‬ﭘﻪ واﻗﻌﻴﺖ ﻛ‪ ３‬د ﻫﺮې ژﺑ‪ ３‬اﺻـﻠﻲ وﻳـﻮﻧﻜﻲ ﻳـﻮ ﻟـﺆ‬
‫ﻣﺤــﺪود ﻗﻮاﻋــﺪ د ژﺑــ‪ ３‬د ﺟﻤﻠــﻮ د ﭘ‪５‬ﮋﻧــﺪﻧ‪) ３‬درك( او ﺗﻮﻟﻴــﺪ )رﻏــﺎو‪ (３１‬ﻟــﻪ ﭘــﺎره ﻟــﺮي او د ﻣﻔــﺎﻫﻴﻤﻮ د‬
‫＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوﻟﻮ د ﭘﺎره د ﻫﻤﺪﻏﻮ ！ﺎﻛﻠﻮ )ﻣﺤﺪودو( ﻗﺎﻋﺪو ＇ﺨﻪ ‪＂－‬ﻪ اﺧﻴﺴﺘﻞ ﻛﻴﺈي‪ .‬ﭘﻪ دې ﺗﻮ‪－‬ـﻪ ﻧﺤـﻮه ﻫـﻢ‬
‫ﭘﻪ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﻣﺤـﺪود ﻗﻮاﻋـﺪ د ﺟﻤﻠـﻮ ！ـﺎﻛﻠﻮ او ＊ﻮدﻟـﻮ ﻟﭙـﺎره ﺷـﺮح او ﺗﻮﺿـﻴﺢ ﻛـﻮي‪ .‬د ﻫﻤـﺪې اﺻـﻞ ﻟـﻪ‬
‫ﻣﺨ‪ ３‬ﻧﺤﻮه دﻏﻪ أول ﭘ‪５‬ﮋﻧﻮ‪:‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪25‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﻧﺤﻮه د ﺟﻤﻠـﻮ ﭘـﻪ ﻣﻌﻨـﺎ او ﻣﻔﻬـﻮم ﺑﺎﻧـﺪې ﭘﻮﻫﻴـﺪل دي‪ .‬ددﻏـﻪ ﻧﻈـﺮ ﻟـﻪ ﻣﺨـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﻧﺤـﻮه ﻛـ‪ ３‬د ﻣﻌﻨـﺎ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌ‪ ３‬ﺗﻪ زﻳﺎت ارز＊ﺖ ورﻛﻮل ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫د ﻳﻮې ژﺑ‪ ３‬ﺷﻜﻞ د ﻫﻐ‪ ３‬د ﻣﻌﻨﺎ ﻧﻪ أ‪４‬ﺮ ﺑﺎ ﺛﺒﺎﺗﻪ دى او ﭘﻪ اﺳﺎﻧﺔ ﺳﺮه د ﻫﻐ‪ ３‬ﭘﻮﻫﻴﺪﻧـﻪ او ﭘ‪５‬ﮋﻧﺪﻧـﻪ‬
‫ﻛﻴﺪاى ﺷﻲ او ﻋﻠﺖ ﻳـ‪ ３‬ﻫـﻢ ﻫﻐـﻪ د ژﺑـ‪ ３‬ﭼﺎﭘﻴﺮﻳـﺎل دى ﭼـ‪ ３‬د ژﺑـ‪ ３‬ﺷـﻜﻠﻮﻧﻪ )ﻓﻮﻧﻴﻤﻮﻧـﻪ‪ ،‬ﻣﻮرﻓﻴﻤﻮﻧـﻪ‪،‬‬
‫ﻧﺤﻮي واﺣﺪوﻧـﻪ ﺗﻜﻤﻴﻤﻮﻧـﻪ( ﭘـﻪ ﻛـ‪ ３‬ﺷـﺎﻣﻞ دي‪ .‬ﻣ‪／‬ـﺮ ﭘـﻪ ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﻛـ‪ ３‬د ﻣﻌﻨـﺎ ﭼﺎﭘﻴﺮﻳـﺎل او ﺳـﻴﻤﻪ أﻳـﺮه‬
‫ﭘﺮاﺧـﻪ وي ﭘـﻪ دې ﻋﻠــﺖ ﺳـﺮه ﭼـ‪ ３‬أﻳــﺮ ژﺑﻨـﻲ ﺷــﻜﻠﻮﻧﻪ د ﻳـﻮې ＇ﺨـﻪ أﻳــﺮې ﻣﻌﻨـﺎ ‪－‬ـﺎﻧﻲ ﻟــﺮي او ﭘـﻪ أ‪４‬ــﺮو‬
‫‪＄‬ﺎﻳﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬ﻛﺎرول ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫＇ﻨ‪／‬ﻪ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻧﺤﻮې ﻛ‪ ３‬د ﻛﻠﻤﻮ ﺗﻨﻈﻴﻢ د ﻫﻐﻮي ﺗﺆون او ارﺗﺒـﺎط د ﻳـﻮ ﺑـﻞ ﺳـﺮه ﭼـ‪＇ ３‬ﻨ‪／‬ـﻪ ﺧﺒـﺮې‪،‬‬
‫ﻓﻘـﺮې‪ ،‬ﻏﻮﻧـﺄو ﻧـﻪ‪ ،‬ﻋﺒـﺎرات او ﺟﻤﻠـ‪ ３‬ﺟـﻮؤ وي ＇‪５‬ــﺆل ﻛﻴـﺈي ﻧـﻮ ‪＄‬ﻜـﻪ واﻳـﻮ ﭼـ‪ ３‬د ﻧﺤــﻮې )‪(Syntax‬‬
‫وﻇﻴﻔﻪ د ﺟﻤﻠﻮ او د ﻫﻐﻮى ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ ﺷﺮح ده ﻳﻌﻨﻰ د ﻳﻮې ژﺑ‪ ３‬د ﻋﺒﺎرﺗﻮﻧﻮ‪ ،‬ﻓﻘـﺮو )ﻏﻮﻧـﺄوﻧﻮ( ﺟﻤﻠـﻮ‬
‫او ﻛﻠﻤﻮ د ﻧﻈﺎم او ﺟﻮؤ＊ﺖ اﺻﻮل او ﻻرې ﭼﺎرې ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛﻮي‪ .‬ﭘﻪ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﻳﺎ ﭘﻪ ﻛﻠﻲ أول ＊ـﺎﻳﻲ‬
‫د ﻧﺤﻮې ﺑﺮﺧﻪ د ﻫﺮې ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﺑﺎب ﻻﻧﺪﻳﻨﻴﻮ ﭘﻮ＊ﺘﻨﻮ ﺗﻪ ﺳﻢ او ﻋﻠﻤﻲ ‪＄‬ﻮاب ورﻛﺆي‪.‬‬
‫د ﻳﻮې ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﺗﺮ ！ﻮﻟﻮ ﻛﻮﭼﻨﺔ ﺑﺮﺧﻪ ﻛﻮﻣﻪ ده‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ ﻫﻐﻪ ﻛﻮﭼﻨﻲ واﺣﺪوﻧﻪ ﭼ‪ ３‬ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﺟﻮؤ‬ ‫‪.1‬‬
‫وي؟‬
‫د ﺟﻤﻠ‪ ３‬دﻏﻪ ﺑﺮﺧ‪) ３‬اﺟﺰا( ＇ﻨﻜﻪ ﻳﻮ دﺑﻞ ﺳﺮه ﻳـﻮ ‪＄‬ـﺎى ﻛﻴـﺈي ﺗـﺮ ＇ـﻮ ﺟﻤﻠـ‪ ３‬ﺟـﻮؤې ﻛـﺆي؟‬ ‫‪.2‬‬
‫ﻳﻮه ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺮ وروﺳﺘﻲ ﺑﺮﻳﺪه ﭘﻮرې ووﻳﺸﻞ ﺷﻲ‪.‬‬
‫وروﺳﺘﻪ ﻟﻪ ﻫﻐـ‪ ３‬ﭼـ‪ ３‬د ﻳـﻮې ﺟﻤﻠـ‪ ３‬ﻣﻮرﻓﻴﻤﻮﻧـﻪ ﻣـﻮ ﭘـﻪ ‪－‬ﺮاﻣـﺮي واﺣـﺪوﻧﻮ ووﻳـﺸﻞ ﻻزﻣـﻪ‬ ‫‪.3‬‬
‫ﺑﺮ‪＋４‬ﻲ ﭼ‪ ３‬ددې ﭘﻮ＊ﺘﻨ‪ ３‬د ‪＄‬ﻮاب ﭘﻪ ﻟ＂ﻪ ﻛ‪ ３‬ﺷﻮ ﭼ‪ ３‬دﻏﻪ ‪－‬ﺮاﻣﺮي واﺣﺪوﻧﻪ ＇ﻪ ﻧﻮﻣﻴـﺈي‪ .‬او ﻛـﻮم‬
‫دي؟‬
‫د ژﺑ‪ ３‬ﭘﻪ ‪－‬ﺮاﻣﺮي ﻣﻄﺎﻟﻌ‪ ３‬ﻛ‪ ３‬د اﻟﻔﺎﻇﻮ ﻣﻌﻨﺎ او ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن دواؤه ﭘﻪ ﻧﻈﺮ ﻛ‪ ３‬ﻧﻴﻮل ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫د ﻧﺆة ﭘﻪ ژﺑﻮ ﻛ‪ ３‬ﻫﺮه ژﺑﻪ ﭘﻪ ﺧﭙـﻞ وار ﻛـﻪ ﻟـﻪ ﻳـﻮې ﺧـﻮا د ژﺑﭙـﻮﻫﻨ‪ ３‬ﭘـﻪ ﺑﻨـﺴ＀ ‪＄‬ﻴﻨـﻲ ‪－‬ـﺄ ‪－‬ﺮاﻣـﺮي‬
‫ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻟﺮې وﻟﻲ ﻟﻪ ﺑﻠﻪ ﭘﻠﻮه ‪＄‬ﺎﻧ‪／‬ﺆي او ！ﺎﻛﻠﻲ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻫﻢ ﻟﺮي ﭼ‪ ３‬د ﻫﺮې ژﺑ‪ ３‬ﭘﻪ ﺳﺘﺮﻛﭽﺮ‬
‫او ﺟﻮؤ＊ﺖ ﭘﻮرې اؤه ﻟﺮي‪.‬‬
‫د ﻣﺜﺎل ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﻛﻪ د ﻧﺆة ژﺑﻮﺗﻪ ‪＄‬ﻴﺮ ﺷﻮ ﭘﻪ ‪＄‬ﻴﻨﻮ ژﺑﻮ ﻛ‪ ３‬د ﺻﺮف او ﻧﺤﻮې ﺗـﺮﻣﻨ‪ ＃‬ﻛـﻮم ！ـﺎﻛﻠﻰ او‬
‫ﻣﻌﻴﻦ ﺑ‪５‬ﻠﻮاﻟﻰ ﻧﻪ ﻟﻴﺪل ﻛﻴﺈي ﻧﻮ ﭘﻪ دې ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﺻﺮف او ﻧﺤـﻮه ﭘـﻪ ﺑ‪５‬ـﻼ ﺑ‪５‬ﻠـﻮ ﺑﺮﺧـﻮ او ﻓـﺼﻠﻮﻧﻮ )＇ﭙﺮﻛـﻮ(‬

‫‪ ‬‬

‫‪26‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﺑﺎﻧــﺪې ﻧــﻪ ＇ﻴــﺆل ﻛﻴــﺈي‪ .‬ﺧــﻮ د ﻧــﺆة ﭘــﻪ اﻛﺜﺮوژﺑــﻮ ﻛــ‪ ３‬ﺻــﺮﻓﻲ او ﻧﺤــﻮي ﺟﻮؤ＊ﺘﻮﻧــﻪ )ﺳــﺮﺑ‪５‬ﺮه ﭘــﺮ ‪＄‬ﻴﻨــﻮ‬
‫اؤﻳﻜﻮ( ﭘﻪ اﺳﺎﻧﺔ ﺳﺮه ﺟﻼ او ﺑ‪５‬ﻞ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫＇ﻨ‪／‬ﻪ ﭼ‪ ３‬زﻣﻮﻧﺈ ﻣﻄﻠﺐ د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬د ﻧﺤﻮې ﻣﻮﺿﻮع ده د ＇‪５‬ﺆل ﺷﻮﻳﻮ ﻣﻮادو ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬ﭘـﻪ ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ‬
‫ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﺻﺮﻓﻲ او ﻧﺤﻮي ﺟﻮؤ＊ﺘﻮﻧﻪ ﭘﻪ اﺳﺎﻧﺔ ﺳﺮه ﺟﻼ او ﺑ‪５‬ﻞ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫ﭘﻪ دې ﺗﻮ‪－‬ﻪ د ﻣﻮرﻓﻴﻢ ﭘـﻮﻫﻨ‪ ３‬او ﺳﻴﻨ＂ﻜـﺴﻲ ﺑﺤﺜﻮﻧـﻪ ﭘـﻪ ﺑ‪５‬ﻠـﻮ ﺑ‪５‬ﻠـﻮ ﺑﺮﺧـﻮ ﺑ‪５‬ﻠﻴـﺈي‪ .‬ﭘـﻪ ﻧﺤـﻮې ﻛـ‪３‬‬
‫ﻧﺤﻮي ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ‪ ،‬ﻏﻮﻧﺄوﻧﻪ او ﺟﻮؤ＊ﺘﻮﻧﻪ د ﺗﺮﺗﻴﺐ او ﺗﻨﻈﻴﻢ داﺳ‪ ３‬اﺻﻮل او ﻗﻮاﻋﺪ ﻟﺮي ﭼ‪ ３‬د اﺷﺘﻘﺎق‬
‫او ‪－‬ﺮدان د ﻃﺮﻳﻘﻮ او أوﻟﻮﻧﻮ ﺗﺎﺑﻊ دي‪.‬‬
‫ﻧﺤﻮي ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ )ﻏﻮﻧﺄوﻧﻪ(‪ ،‬ﺟﻤﻠ‪ ３‬او د ﺟﻤﻠﻮ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧـﻪ د ﻧﺤـﻮي واﺣـﺪوﻧﻮ ﭘـﻪ‬
‫ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪:‬‬
‫＇ﻨ‪／‬ﻪ ﭼ‪ ３‬د ﻣﺨﻪ ووﻳﻞ ﺷﻮ‪ ،‬ﻧﺤﻮه د ‪－‬ﺮاﻣﺮ د ﻳﻮې ＇ﺎﻧ‪／‬ﻲ )ﺑﺮﺧ‪ (３‬ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ د ﻳﻮې ژﺑ‪ ３‬ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧـﻮ‪،‬‬
‫ﻋﺒﺎرﺗﻮﻧﻮ‪ ،‬ﻏﻮﻧﺄوﻧﻮ‪ ،‬ﻓﻘﺮو‪ ،‬ﺟﻤﻠﻮ د ﺟﻮؤ＊ﺖ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن او ﭘﻪ ﻫﻐﻮى ﻛ‪ ３‬د ﻛﻠﻤﺎﺗﻮ د ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﻣﻄﺎﺑﻘـﺖ‬
‫او راﺑﻄ‪ ３‬اﺻﻮل او ﻗﺎﻋﺪې ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ او ﺗﺮ＇‪５‬ﺆﻧ‪ ３‬ﻻﻧﺪې ﻧﻴﺴﻲ او ﻳﺎ د ﻫﻐﻮى د ﻗﺎﻋـﺪو ＇ﺨـﻪ ﻏﺈﻳـﺈي او‬
‫د ﺟﻤﻠ‪ ３‬د اﺟﺰاوو‪ ،‬ارﻛﺎﻧﻮ‪ ،‬ﻗﺎﻋﺪو او ﻗﻮاﻧﻴﻨﻮ ﺑﻴﺎن ﭘﻪ ﻛ‪ ３‬ﻛﻴـﺈي‪ ،‬ﻧـﻮ ﻟـﻪ دې ﻛﺒﻠـﻪ ژﺑﭙﻮﻫـﺎﻧﻮ د ژﺑـ‪ ３‬د‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻔــﻮ او ﺑ‪５‬ــﻼ ﺑ‪５‬ﻠــﻮ ﺑﺮﺧــﻮ )اﺟــﺰاو( د ﭘﻴﮋﻧــﺪﻧ‪ ３‬او ﻣﻄــﺎﻟﻌ‪ ３‬ﻟــﻪ ﻣﺨــ‪＄ ３‬ﻴﻨــﻲ ﺑﻴــﻞ او ﺧــﺎص واﺣﺪوﻧــﻪ‬
‫！ﺎﻛﻠﻲ دي‪ .‬د ﺑ‪５‬ﻠ‪ ３／‬ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ د ژﺑ‪ ３‬د ﺻـﻮﺗﻲ ﺟﻮؤ＊ـﺖ او ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎن دﭘـﺎره ﻓـﻮﻧﻴﻢ )‪ (Phoneme‬او د‬
‫ﺻﺮﻓﻲ )ﻟﻔﻈﻲ( ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻟﻪ ﭘﺎره ﻣـﻮرﻓﻴﻢ )‪ (Morpheme‬د واﺣـﺪوﻧﻮ ﭘـﻪ ﺗﻮ‪－‬ـﻪ ﻣﻨـﻞ ﺷـﻮي دي ﭘـﻪ دې‬
‫ﻣﻌﻨﺎ ﭼ‪:３‬‬
‫‪ -1‬ﻓﻮﻧﻴﻢ د ﻓﻮﻧﻴﻢ ﭘﻮﻫﻨ‪ (Phonology) ３‬واﺣﺪ ﻳﺎ ﻧﻪ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻛﻴﺪوﻧﻜﻲ ﺻﻮﺗﻲ ﻏﺆي ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻣﻮرﻓﻴﻢ د ﻣﻮرﻓﻴﻢ ﭘﻮﻫﻨﻰ )ﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژة ‪ (Morphology‬ﻳـﺎ ﻧـﻪ ﺗﺠﺰﻳـﻪ ﻛﻴـﺪوﻧﻜﻲ ﻟﻔﻈـﻲ واﺣـﺪ‬
‫ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪.‬‬
‫‪ -3‬دﻏﻪ راز ﭘﻪ )‪ Syntax‬ﻧﺤﻮه( ﻛ‪ ３‬ﻫﻢ د ‪＄‬ﺎﻧ‪／‬ﺆو اﺻﻄﻼﺣ‪／‬ﺎﻧﻮ ﺳﺮه ﻣﺨﺎﻣﺦ ﻛﻴـﺈو ﻛـﻪ ＇ـﻪ ﻫـﻢ ﭘـﻪ‬
‫ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬دﻏﻪ ﺳﻴﻨ＂ﻜﺴﻲ اﺻﻄﻼﺣ‪／‬ﺎﻧ‪ ３‬ﺧﺎﺻﻪ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﻧﻪ ﻟﺮي ﻣ‪／‬ﺮ ﭘﻪ ﻧﻮرو ژﺑﻮ ﻟﻜـﻪ )اﻧ‪／‬ﺮﻳـﺰي‪،‬‬
‫ﻻﺗﻴﻨﻲ‪ ،‬روﺳﻲ او داﺳ‪ ３‬ﻧﻮرو ژﺑﻮ ﻛ‪ ３‬د )‪ (Tagmeme‬ﺗ‪／‬ﻤﻴﻢ )‪ Syntagam‬ﺳـﻴﻨﺘﺎ‪－‬ﻢ( اﺻـﻄﻼﺣﺎت‬
‫ﺷﺘﻪ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻫﻤﺎﻏﻪ ژﺑﻮ ﻛ‪ ３‬ﺧﭙﻠﻪ ﻣﻌﻨﺎ ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوﻻې ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﺗ‪／‬ﻤﻴﻢ‪ ،‬ﺳﻴﻨﺘﺎ‪－‬ﻢ‪ ،‬ﺗﺎﻛﺴﻴﻢ ﻳﺎ ﺳﻴﻨ＂ﺎﻛﺘﻴﻜﻲ ﺗﺮﻛﻴﺐ )ﻧﺤـﻮي ﺟﻮؤ＊ـﺖ( ﻫﻐـﻪ ﻛـﻮﭼﻨﻰ ﻧﺤـﻮي واﺣـﺪ‬
‫دى ﭼ‪) ３‬د ﺳﻴﻨ＂ﺎﻛﺘﻴﻜﻲ( ﻳﺎ ﻧﺤﻮي ﺳﻴﺴﺘﻢ د ﻧﻨﻪ ژﺑﻨﻰ ﻓﻮرم ﭘﺮې اﻧﺪازه او ＊ﻮدل ﻛﻴﺈي‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪27‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﭘﻪ ﻣﻌﺎﺻﺮه ژﺑﭙﻮﻫﻨﻪ ﻛ‪ ３‬د ﺗ‪／‬ﻤﻴﻢ‪ ،‬ﺳﻴﻨﺘﺎ‪－‬ﻢ اﺻـﻄﻼح د ﻳﻮﻧـﺎﻧﻰ ﺳـﻴﻨﺘﺎ‪－‬ﻤﻪ )‪＇(Syntagma‬ﺨـﻪ‬
‫د ﻳﻮ ‪＄‬ﺎي ﻛﻴﺪو ﭘﻪ ﻣﻌﻨﺎ ﺳﺮه راﻏﻠﻰ دى وﻟ‪ ３‬ﭘﻪ ﻣﺨﺘﻠﻔﻮ او ﺟﻼ اﺛﺎرو ﻛ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻣﻌﻨﺎ‪－‬ﺎﻧ‪ ３‬ﭘﻪ ﺗﻮﭘﻴﺮ ﺳـﺮه‬
‫راﻏﻠﻲ دي)‪.(1‬‬
‫ﭘﻪ دې ﺑﺮﺧﻪ ﻛ‪ ３‬د ﺷﻮروي ژﺑﭙﻮه رﻳﻔﺮﻣﺎﺗﺴﻜﻲ ﻧﻈﺮ د ﺳﻴﻨﺘﺎ‪－‬ﻢ ﭘﻪ ﺑﺎب داﺳ‪ ３‬دى‪:‬‬
‫)ﺳﻴﻨﺘﺎ‪－‬ﻢ ددوو ﻏﺆو د ﺗﺮﻛﻴﺐ )ﻣﻮرﻓﻴﻢ‪ ،‬ﻟﻐﺖ‪ ،‬د ﻛﻠﻤﺎﺗﻮ ﺗﺮﻛﻴﺐ( ＇ﺨﻪ ﭼ‪ ３‬ﻳﻮ ﺗﺮ ﺑﻠﻪ اؤﻳﻜ‪ ３‬وﻟﺮي‬
‫ﻋﺒﺎرت دي(‪.‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ ﻧﺤﻮه )‪ (Syntax‬ﭘﻪ دې أول ﭘ‪５‬ﮋﻧﺪﻟﻰ او ＇‪５‬ﺆﻟﻰ ﺷﻮ‪.‬‬
‫ﭘــﻪ ﻧﺤــﻮي ﺳﻴــﺴﺘﻢ ﻛــ‪ ３‬د ﺗ‪／‬ﻤــﻴﻢ ﺳــﻴﻨﺘﺎ‪－‬ﻢ ﺗﺠــﺰې او ﺗﺮﻛﻴــﺐ او د ﻫﻐــﻮي ﺗﺮﺗﻴــﺐ او ﺗﻨﻈــﻴﻢ ﺗــﻪ‬
‫ﺳﻴﻨ＂ﻜﺲ وﻳﻞ ﻛﻴﺈي‪ .‬ﭘﻪ ﺑﻠﻪ وﻳﻨﺎ ﺳﺮه ﭘﻪ ﻧﺤﻮي ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻛ‪ ３‬د ﻧﺤﻮي واﺣـﺪوﻧﻮ او د ﻫﻐـﻮي د ﻣﺮﺑﻮﻃـﻪ‬
‫اﺟﺰا وو ﺗﺠﺰﻳﻪ‪ ،‬ﺗﺮﻛﻴﺐ‪ ،‬ﺗﻨﻈﻴﻢ او ＇ﺮﻧ‪／‬ﻮاﻟﻲ ﺗﻪ ﻧﺤﻮه )ﺳﻴﻨ＂ﻜﺲ( وﻳﻞ ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫＇ﻨ‪／‬ﻪ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻧﺤﻮي ﺟﻮؤ＊ﺖ ﻛ‪) ３‬ﺗ‪／‬ﻤﻴﻢ ‪ Tagmeme‬ﻳﺎ ﺳﻴﻨ＂ﺎ‪－‬ﻢ ‪ Syntagma‬ﻳﻮ ﻧﺤﻮي واﺣـﺪ‬
‫دى او ﺑﻴﺎ ﻳﻮ ﻧﻪ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻛﻴﺪوﻧﻜﻰ )ﻧﻪ ﺑﻴﻠﻴﺪوﻧﻜﻰ( ﻧﺤﻮى واﺣﺪ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ راوؤل ﺷﻮى دى‪.‬‬
‫ﻧﻮ دﻏﻪ ﻧﺤﻮي واﺣﺪوﻧﻪ ازاد ‪－‬ﺮاﻣﺮي ﺷﻜﻠﻮﻧﻪ ﺟﻮؤوي‪ ،‬ﭘﻪ دې ﻣﻌﻨﺎ ﭼ‪ ３‬ﻫﺮ ﻳﻮ ﻏﻮﻧﺄ )ﺗﺮﻛﻴـﺐ( ﭘـﻪ‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻠﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﭘﻮره ﻣﻄﻠﺐ ورﺳﻮي‪ .‬ﺟﻤﻠﻪ ﭼ‪ ３‬د ﻣﻌﻨﺎ ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬ﻳﻮ ﻧﻪ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻛﻴﺪوﻧﻜﻰ ﻧﺤﻮي واﺣﺪ دى‬
‫ﻧﻮ ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﻣﻮﻧﺈ ﺟﻤﻠﻪ د ﻧﺤﻮي واﺣﺪ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﻣﻨﻮ )ﭘﻪ ﻫـﺮې ژﺑـ‪ ３‬ﻛـ‪ ３‬ﺟﻤﻠـﻪ د ﺟﻮؤ＊ـﺖ‪ ،‬ﻣﻌﻨـﺎ‬
‫ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬ﻳﻮ ﻧﻪ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻛﻴﺪوﻧﻜﻰ واﺣﺪ دى ﭼ‪ ３‬ﺑﺸﭙﺆ ﻣﻄﻠﺐ رﺳﻮي(‪.‬‬
‫ﭘﻪ دې اﺳﺎس )ﻧﺤﻮه( د ﺟﻤﻠﻮ او ﻛﻠﻤـﺎﺗﻮ د ﺗﺮﻛﻴـﺐ د ﭘـﻮﻫ‪ ３‬او ﻣﻄـﺎﻟﻌ‪ ３‬ﺑﺤـﺚ ﺗـﻪ واﻳـﻲ‪ .‬د ﻛﻠﻤـﻮ د‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻳﺎ ﻫﻐﻪ اﺻﻄﻼﺣﺎت ﭼ‪ ３‬د دووﻳﺎ أ‪４‬ﺮو ﻛﻠﻤﻮ )ﻟﻐﺘﻮﻧﻮ( د ﻳﻮ ‪＄‬ﺎي ﻛﻴﺪو ＇ﺨﻪ ﻣﻨ‪％‬ﺘﻪ راﻏﻠﻲ وي‬
‫ﻳﺎ دا ﭼ‪ ３‬د دووﻳﺎ زﻳﺎﺗﻮ ﻟﻐﺎﺗﻮ او اداﺗﻮ د ﻳﻮ ‪＄‬ﺎي ﻛﻴﺪو )ﭘﻴﻮﺳﺘﻮن( ﻟﻪ ﻛﺒﻠﻪ ﺟﻮؤ ﺷﻮي وي‪.‬‬
‫ﻳﺎدوﻧﻪ‪:‬‬
‫‪＄‬ﻴﻨﻲ ﭘﻮﻫﺎن د ژﺑﻨﻲ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ ‪) Phrases‬ﺟﻤﻠـﻮي ﺟﺰﻳـﺎ ﻧﻴﻤ‪／‬ـﺆې ﺟﻤﻠـ‪ (３‬ﻣﻄـﺎﻟﻌ‪ ３‬او ＇‪５‬ـﺆﻧ‪ ３‬ﺗـﻪ‬
‫ﻫﻢ )‪ (Syntax‬واﻳﻲ‪.‬‬
‫ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮې دا وﻣﻨﻞ ﺷﻲ ﻧﻮ ﭘﻪ ﺳﻴﻨ＂ﻜﺲ ﭘﻮرې ﺗﺆﻟﻰ ﺗﻴﻮري ﺑﻪ ﻫﻢ د ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧـﻮ )‪ (Phrases‬ﺗﻴـﻮري‬
‫وي‪.‬‬

‫)‪ (1‬ب‪ .‬ن ‪－‬ﻠﻪ وﻳﻦ‪ ،‬د ژﺑﭙﻮﻫﻨ‪ ３‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‪ ،‬ﻣﺴﻜﻮ ‪ (253) 1973‬ﻣﺦ‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪28‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ ﻳﺎ ﻓﺮﻳﺰ د ﺗﻴﻮرة ＇ﺨﻪ ﻣﻄﻠﺐ ﻫﻐﻪ ﻣ‪５‬ﺘﻮد دى ﭼ‪ ３‬د ﻫﻐﻪ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ د ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻣﺘﻦ ﺑﻴﺎن‬
‫او ﺟﻤﻠﻮي اﺟﺰا ﺟﻮؤﻳﺈي او ﻳﺎ دا ﭼ‪ ３‬د ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ )‪ (Phrases‬ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬ﻣﺘﻦ ﺑﻴﺎن او ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻮؤﻳﺈي‪.‬‬
‫＇ﻨ‪／‬ﻪ ﭼ‪ ３‬ﭘﻮﻫﻴﺈو ژﺑﻪ د ﻋﻼﻳﻤﻮ )ﻧﺨ‪＋‬ﻮ( ﻳﻮه دﺳﺘ‪／‬ﺎه ده‪ .‬ﺻﻮﺗﻲ ﻧﺨ‪ ،３＋‬ﻟﻔﻈﻲ ﻧﺨ‪＋‬ـ‪ ３‬ﻳﻌﻨـﻰ دا‬
‫ﭼ‪ ３‬ﺻﻮﺗﻲ ﻧﺨ‪ ３＋‬ﻳﻮازې او ﻳﺎ ﻫﻢ ﭘـﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒـﻲ أول ﻟﻔﻈـﻲ ﻧﺨ‪＋‬ـ‪ ３‬ﺟـﻮؤوي او ﻣﻄﻠـﺐ ﺗـﺮ ﺳـﺮه ﻛـﻮي او‬
‫دﻏﻪ ﻧﺨ‪ ３＋‬ﺑﻴـﺎ ﭘـﻪ ﺧﭙـﻞ وار ﻳـﻮازې او ﻳـﺎ ﻫـﻢ ﭘـﻪ ‪－‬ﮕـﺄه ﻛﻠـﻲ )ﻋﻤـﻮﻣﻲ( ﻣﻌﻨـﺎوي ﺟـﻮؤوي ﭼـ‪－ ３‬ﺮاﻣـﺮي‬
‫ﺷﻜﻞ ‪２－‬ﻞ ﻛﻴﺈي او ﭘﻪ ﭘﺎى ﻛ‪ ３‬ﺧﺒﺮې ﺟﻮؤﻳﺈي‪ .‬دﻏﻪ اؤﻳﻜ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬د ﺧﺒﺮو د ﻣﺨﺘﻠﻔﻮ ﺑﺮﺧـﻮ او ﻫﻤـﺪا راز‬
‫د ﻫﻐﻮي د اﺷﻜﺎﻟﻮ ﺗﺮﻣﻨ‪ ＃‬ﻣﻮﺟﻮد دي د ﻧﺤﻮې ﻣﻮﺿﻮع ﺟﻮؤوي‪.‬‬
‫ﻛﻠﻪ ﭼ‪ ３‬ﻳﻮ ‪－‬ﺮاﻣﺮي ﺷﻜﻞ د ﻳﻮه ﻟﻮى ﺷﻜﻞ ﻳﻮه ﺑﺮﺧﻪ وي ﻧﻮ داﺳ‪ ３‬وﻳﻠﻰ ﺷﻲ‪ ،‬ﭼ‪ ３‬دﻏﻪ ﻧﻮﻣﻮؤى ﺷﻜﻞ‬
‫ﻣﻘﻴﺪ )ﻧﺎﺧﭙﻠﻮاك( دى ﺧﻮﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮې د ﻳﻮه ﻟﻮى ﺷﻜﻞ ﺑﺮﺧﻪ )ﺟﺰ( ﻧﻪ وي ﺑﻴﺎﻧﻮ ازاد ‪－‬ﺮاﻣﺮي ﺷﻜﻞ دى ﭼ‪ ３‬ﻣﻮﻧﺈ‬
‫دﻏﻪ ازاد ﻣﺴﺘﻘﻞ ‪－‬ﺮاﻣﺮي ﺷﻜﻞ د ﺗ‪／‬ﻤﻴﻢ ﻳﺎ ﻧﺤﻮي واﺣﺪ ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻳﺎ دوو ﭼ‪ ３‬ﺟﻤﻠﻪ ﻳ‪ ３‬ﻣﺤﺘﻮا ده‪.‬‬
‫د ﻣﺜﺎل ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﻛﻪ وواﻳﻮ‪ :‬دﻏﻪ ＇ﻮك دى؟ ﻧﻮ ددﻏﻪ ﺳـﻮاﻟﻴﻪ ﺟﻤﻠـ‪ ３‬ﭘـﻪ ‪＄‬ـﻮاب ﻛـ‪ ３‬ﻛـﻪ ووﻳـﻞ ﺷـﻲ‪،‬‬
‫ﻫﻠﻚ ﻧﻮ ﻣﻄﻠﺐ ﭘﻮره رﺳﻮل ﻛﻴﺈي ﭘﻪ دې ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﻫﻠﻚ ﭘﻪ دﻏـﻪ ﺣﺎﻟـﺖ ﻛـ‪ ３‬ﻳـﻮ ﺗ‪／‬ﻤـﻴﻢ دى ‪＄‬ﻜـﻪ ﻳـﻮ ازاد او‬
‫ﺧﭙﻠﻮاك ‪－‬ﺮاﻣﺮي ﺷﻜﻞ دى او د ﺧﭙﻞ ‪＄‬ﺎن ﻧﻪ د ﻛﻮم ﺑﻞ ﻟﻮى ﺷﻜﻞ ﺑﺮﺧﻪ )ﺟـﺰ( ﻧـﻪ دى ﻣ‪／‬ـﺮ ﻛـﻪ د )ﻫﻠـﻚ‬
‫ﺳﺮه د ﻫﻮ＊ﻴﺎر ﻟﻔﻆ ورزﻳﺎت ﻛﺆاى ﺷﻲ او د ﻳﻮ‪－‬ﺮاﻣﺮي ﺷﻜﻞ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ )ﻫﻮ＊ﻴﺎر‪ ..‬ﻫﻠﻚ( ﭘﻪ ﺗﺮﻛﻴـﺐ ﻛـ‪３‬‬
‫وﻟﻴﺪل ﺷﻲ ﻧﻮ ﺑﻴﺎ دﻟﺘﻪ )ﻫﻠﻚ( د ﺧﭙﻞ ‪＄‬ﺎن ﻧﻪ د ﻟﻮى ﺷﻜﻞ )ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن( د ﺟﺰ ﭘﻪ ﺣﻴـﺚ ﻛّـﺎرول ﺷـﻮى دى‬
‫او ﻣﻘﻴﺪ دى ﻧﻮ ‪＄‬ﻜﻪ ﺗ‪／‬ﻤﻴﻢ ورﺗﻪ وﻳﻼي ﻧﻪ ﺷﻮ‪.‬‬
‫ﻣ‪／‬ﺮ ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮې دﻏﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﭘﻪ ‪＄‬ﺎﻧ‪／‬ﺆي ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﺳﺮه و‪－‬ﻮرو ﻳﻌﻨﻰ )ﻫﻮ＊ﻴﺎر ﻫﻠﻚ( ﭘﻪ ﺗﻮﺻـﻴﻔﻲ ﺣﺎﻟـﺖ‬
‫ﻛ‪ ３‬ﺗ‪／‬ﻤﻴﻢ دى‪ ،‬وﻟ‪ ３‬ﺑﻴﺎ ﻫﻢ ﻛـﻪ د )ﻫﻮ＊ﻴـﺎر ﻫﻠـﻚ راﻏـﻰ( ﭘـﻪ ‪－‬ﺮاﻣـﺮي ﺷـﻜﻞ ﻛـ‪＇ ３‬ﮕﻨ‪／‬ـﻪ ﭼـ‪) ３‬ﻫﻮ＊ﻴـﺎر‬
‫ﻫﻠﻚ( د ﺧﭙﻞ ‪＄‬ﺎن ﻧﻪ د ﻟﻮى ﺷﻜﻞ ﻳﻮه ﺑﺮﺧﻪ ده ﻧـﻮ ‪＄‬ﻜـﻪ ﺗ‪／‬ﻤـﻴﻢ ﻧـﻪ دى ﻣ‪／‬ـﺮ )ﻫﻮ＊ﻴـﺎر ﻫﻠـﻚ راﻏـﻰ( ﭘـﻪ‬
‫ﺧﭙﻞ ذات ﻛ‪ ３‬ﺗ‪／‬ﻤﻴﻢ او ﻳﻮه ﺟﻤﻠﻪ ده‪ .‬ﻛﻪ ﭼ‪５‬ـﺮې دﻏـﻪ ﺟﻤﻠـﻪ ﭘـﻪ دې أول ﺳـﺮه )ﻛﻠـﻪ ﭼـ‪ ３‬ﻫﻮ＊ﻴـﺎر ﻫﻠـﻚ‬
‫راﻏﻰ( وواﻳﻮ دﻟﺘﻪ ‪－‬ﻮرو ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ‪－‬ﺮاﻣـﺮي ﺷـﻜﻞ ﻛـ‪＇ ３‬ﻨ‪／‬ـﻪ ﭼـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﻳـﻮازې او ‪＄‬ـﺎﻧ‪／‬ﺆي ﺗﻮ‪－‬ـﻪ ﻳـ‪ ３‬ﻣﻌﻨـﺎ‬
‫ﺑﺸﭙﺆه او ﭘﻮره ﻧﻪ ده او ﻳﻮ ﺑﻞ ‪－‬ﺮاﻣﺮي ﺷﻜﻞ ﺗﻪ اؤﺗﻴﺎ ﻟﺮي ﻧﻮ ‪＄‬ﻜﻪ دﻏﻪ ﻏﻮﻧﺄ ﭘﻪ دﻏـﻪ أول ﺳـﺮه ﺗ‪／‬ﻤـﻴﻢ‬
‫او ﺟﻤﻠـــﻪ ﻧـــﻪ ﺷـــﻮ ﺑﻠﻠـــﻰ‪ ،‬ﺑﻠﻜـــ‪ ３‬د ﻳـــﻮ ﺑـــﻞ ﺷـــﻜﻞ ﺳـــﺮه ﻳـــﻮ ‪＄‬ـــﺎى ‪－‬ﺮاﻣـــﺮي ﺷـــﻜﻞ ﻳﻌﻨـــﻰ ﭘـــﻮره ﺟﻤﻠـــﻪ‬
‫)‪ (Sentence‬ﺟــﻮؤ وي ﻟﻜــﻪ )ﻛﻠــﻪ ﭼــ‪ ３‬ﻫﻮ＊ﻴــﺎر ﻫﻠــﻚ راﻏــﻰ ﻛﺎروﻧــﻪ ووﻳــﺸﻞ ﺷــﻮل( دﻟﺘــﻪ )ﻛﻠــﻪ ﭼــ‪３‬‬
‫ﻫﻮ＊ﻴﺎر ﻫﻠﻚ راﻏﻰ( او )ﻛﺎروﻧﻪ ووﻳﺸﻞ ﺷﻮل( ‪－‬ﺮاﻣﺮي ﺷﻜﻠﻮﻧﻪ دواؤه ﻣﻘﻴﺪ دي ﻳﻌﻨﻰ د ﻣﻌﻨﺎ ﻟﻪ ﻣﺨ‪３‬‬
‫ﻳﻮ ﺑﻞ ﺳﺮه راﺑﻄﻪ او ﺗﺆون ﻟﺮي‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪29‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫＇ﻨ‪／‬ﻪ ﭼ‪ ３‬د ﺷﻜﻞ ﻟﻪ ﻣﺨ‪－ ３‬ﻮرو ﭼ‪ ３‬د ﺟﻤﻠ‪ ３‬دواؤه ﺑﺮﺧ‪ ３‬ﻫﺮه ﻳﻮه ﻳـ‪ ３‬ﺗﻘﺮﻳﺒـﺎ ﭘـﻮره ﺟﻤﻠـ‪ ３‬دي او‬
‫ﻛﻴﺪاي ﺷﻲ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻮاك ﺻـﻮرت ﻛـ‪ ３‬ﻫـﻢ اﺳـﺘﻌﻤﺎل ﺷـﻲ او ﺗ‪／‬ﻤـﻴﻢ و‪２－‬ـﻞ ﺷـﻲ‪ ،‬ﭼـ‪ ３‬دا ﺟﻤﻠـ‪ ３‬د ﻓﻘـﺮي‬
‫)‪ (Clause‬ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻳﺎدﻳﺈي‪ .‬ﻧﻮ ‪＄‬ﻜﻪ د ژﺑﭙﻮﻫﻨ‪ ３‬د اﺳﺎﺳﻮﻧﻮ ﭘﻪ دې ﺑﺮﺧﻪ ﻛ‪ ３‬د ﻋﻠﻤﻲ ＇‪５‬ﺆﻧـﻮ ﻟـﻪ ﻣﺨـ‪３‬‬
‫ﺗ‪／‬ﻤــﻴﻢ ﭼــ‪ ３‬د ﺟﻤﻠــ‪ ３‬ﻣﺤﺘــﻮا ﻫــﻢ ‪２－‬ــﻞ ﻛﻴــﺈي داﺳــ‪ ３‬ﺗﻌﺮﻳﻔــﻮو‪) :‬ﺗ‪／‬ﻤــﻴﻢ ﻳــﺎ ﻧﺤــﻮى واﺣــﺪ‪ ،‬داﺳــ‪ ３‬ﻳــﻮ‬
‫‪－‬ﺮاﻣﺮي ﺷﻜﻞ دى ﭼ‪ ３‬د ﺧﭙﻞ ‪＄‬ﺎن ﻧﻪ د ﻟﻮى ﺷﻜﻞ ﺑﺮﺧﻪ )ﺟﺰ( ﻧﻪ وى او ﻳﺎ د ‪－‬ﺮاﻣﺮي ﺷﻜﻠﻮﻧﻮ ﺗـﺮ ！ﻮﻟـﻮ‬
‫ﻛﻮﭼﻨﻰ ﻣﻌﻨﺎﻟﺮوﻧﻜﻰ واﺣﺪ ﺗ‪／‬ﻤﻴﻢ )‪ (Tagmeme‬دى‪ .‬ﻧﻮ ﺗ‪／‬ﻤﻴﻢ ﺗﺮ ！ﻮﻟﻮ ﻛﻮﭼﻨﻰ ﻧﻪ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻛﻴﺪوﻧﻜﻰ‬
‫ﻧﺤﻮي واﺣﺪ دى ﭼ‪ ３‬ﻳﻮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‪ ،‬ﻣﺴﺘﻘﻞ او ﺑﺎ ﻣﻔﻬﻮﻣـﻪ ‪－‬ﺮاﻣـﺮي ﺷـﻜﻞ دى ﭼـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﻧﺤـﻮه ﻛـ‪ ３‬ﭘﺮاﺧـﻪ‬
‫ﺑﺮﺧﻪ ﻟﺮي‪.‬‬
‫ﭘﻪ دې ﻻﻧﺪې ﻣﺜﺎل ﻛ‪－ ３‬ﻮرو‪:‬‬
‫)ﻫﻠﻜــﻪ( د ﻧــﺪا ﭘ ـﻪ ﺣﺎﻟــﺖ ﻛــ‪ ３‬ﻛــﻪ ＇ــﻪ ﻫــﻢ دﻏــﻪ أول ﺧﭙﻠــﻮاك ‪－‬ﺮاﻣــﺮي ﺷــﻜﻞ د ﺟﻮؤ＊ــﺖ ﻟــﻪ ﻣﺨــ‪３‬‬
‫ﻧﻴﻤ‪／‬ﺆى دى ﻣ‪／‬ﺮ ＇ﻨ‪／‬ﻪ ﭼ‪ ３‬ﭘﻮره ﻣﻌﻨﺎ اﻧﺘﻘﺎﻟﻮي ﻧﻮ‪＄‬ﻜﻪ )‪ (Uttrance‬ورﺗﻪ واﻳﻲ او )ﻫﻮ＊ﻴﺎره ﻫﻠﻜـﻪ(‬
‫ﻫﻢ ﻫﻤﺪا أول دى‪ .‬ﺧﻮ )ﻫﻮ＊ﻴﺎر ﻫﻠﻚ راﻏﻰ( ﻛﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ د ﺷﻜﻞ او ﻣﻔﻬﻮم ﻟﻪ ﻣﺨـ‪ ３‬ﭘـﻮره دى ﻣ‪／‬ـﺮ ددې‬
‫ﻟﻪ ﭘﺎره ﭼ‪＄ ３‬ﻴﻨ‪ ３‬وﺧﺖ ﻣﻘﻴﺪ ﻛﻴﺈي ﻟﻜﻪ ﭘﻪ دې ﻣﺜﺎل ﻛ‪) ３‬ﻛﻠﻪ ﭼ‪ ３‬ﻫﻮ＊ﻴـﺎر ﻫﻠـﻚ راﻏـﻰ‪ ..‬دﻟﺘـﻪ ﺟﻤﻠـﻪ‬
‫ﻣﻘﻴﺪه ﺷﻮه ﺗﺮ ＇ﻮ ﭼ‪ ３‬دوﻳﻤﻪ ﺑﺮﺧﻪ راﻧﻪ ﺷﻲ ﻣﻄﻠﺐ ﻧﻪ ﺑﺸﭙﺆﻳﺈي‪.‬‬
‫ﭘﻪ دې اﺳﺎس )ﻛﻠﻪ ﭼ‪ ３‬ﻫﻮ＊ﻴﺎر ﻫﻠﻚ راﻏﻰ( ﻣﻘﻴﺪه ﻓﻘﺮه ﻳﺎ )‪ (Clause‬ﺑﻠـﻞ ﻛﻴـﺈي ﻣ‪／‬ـﺮ )ﻫﻮ＊ﻴـﺎر‬
‫ﻫﻠــﻚ راﻏــﻰ( ﺧﭙﻠــﻮاك ‪－‬ﺮاﻣــﺮي ﺷــﻜﻞ دى‪ .‬ﻛــﻪ ﭘــﻪ ﺧﭙﻠﻮاﻛــﻪ ﺗﻮ‪－‬ــﻪ وﻛــﺎرول ﺷــﻲ‪ .‬ﻧــﻮ ‪＄‬ﻜــﻪ ﻳــ‪ ３‬ﺟﻤﻠــﻪ‬
‫‪ Sentence‬ﻳﺎ ﺗ‪／‬ﻤﻴﻢ ﺑﻮﻟﻮ‪.‬‬
‫ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮې ﻳﻮ‪－‬ﺮاﻣﺮي ﺷﻜﻞ د ﺧﭙﻞ ‪＄‬ﺎن ﻧﻪ د ﻛﻮم ﺑﻞ ﻟﻮي ﺷﻜﻞ ﺑﺮﺧـﻪ ﻳـﺎ ﺟـﺰوي ﻧـﻮ ﻣﻘﻴـﺪ ‪－‬ﺮاﻣـﺮي‬
‫ﺷﻜﻞ دى او ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮې‪ ،‬د ﺧﭙﻞ ‪＄‬ﺎن ﻧﻪ د ﻟﻮى ﺷﻜﻞ ﺑﺮﺧـﻪ ﻧـﻪ وي ﻧـﻮ ﺧﭙﻠـﻮاك ‪－‬ﺮاﻣـﺮي ﺷـﻜﻞ دى ﭼـ‪３‬‬
‫ﺗ‪／‬ﻤﻴﻢ ﻳﺎ ﻧﺤﻮي واﺣﺪ ﻫﻢ ‪－‬ﮕ‪２‬ﻞ ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫اوس ﭼ‪ ３‬ﻣﻮ د ﺗ‪／‬ﻤﻴﻢ ﻳﺎ ﻧﺤﻮي واﺣﺪ ﭘﻪ ﺑﺎب ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوﻧ‪ ３‬ﻛﺆې ﻧﻮ ﻟﻮﻣﺆى ﻏـﻮاؤو د ﺟﻤﻠـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﺑـﺎب‬
‫‪＄‬ﻴﻨﻰ ﻟﻨﺄې ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوﻧ‪ ３‬او ﻫﻢ د ژﺑﭙﻮﻫﺎﻧﻮ ﻟﻪ ﺧﻮا د ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﺑﺎب ﻧﻈﺮﻳ‪ ３‬وؤاﻧﺪې ﻛـﺆو ﺑﻴـﺎ ﺑـﻪ د ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ‬
‫ژﺑ‪ ３‬ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ )‪ (Phrases‬ﺟﻠﻤﻮ ﭘﻪ أوﻟﻮﻧـﻮ‪ ،‬ﺟﻮؤ＊ﺘﻮﻧـﻮ ﺑﺎﻧـﺪې ر‪１‬ـﺎ واﭼـﻮو‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ زﻣﻮﻧـﺈ د ﻣﻮﺿـﻮع‬
‫اﺻﻠﻰ ﺑﺮﺧﻪ ده‪.‬‬

‫ﺟﻤﻠﻪ )‪(Sentence‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪30‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﺟﻤﻠﻪ ﻳﻮه ﻋﺮﺑﻲ ﻛﻠﻤﻪ ده‪ ،‬ﭘﻪ ﻟﻐﺖ ﻛ‪ ３‬ﻣﺠﻤﻮﻋ‪ ３‬ﺗﻪ وﻳﻞ ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫ﺟﻤﻠـــﻪ د اﻧ‪／‬ﺮﻳـــﺰي ‪ ، Sentence‬ﻓﺮاﻧـــﺴﻮي ‪ ، Propostion‬ﺟﺮﻣﻨـــﻰ ‪ ، Staz‬ﻫـــﺴﭙﺎﻧﻮي‬
‫‪ Oracion‬او روﺳﻰ ژﺑﻰ ﭘﺮﻳﺪﻟﻮ ژﻳﻨﻴﻪ ﺳﺮه ﺑﺮاﺑﺮه ﻣﻌﻨﺎ ﻟﺮي‪ ،‬ﭘﻪ ﻫﺮه ژﺑﻪ ﻛـ‪ ３‬د ﺧﭙﻠـﻮ ﺧﭙﻠـﻮ ‪＄‬ـﺎﻧ‪／‬ﺆو‬
‫ﻣﻌﻨﺎ‪－‬ﺎﻧﻮ درﻟﻮدوﻧﻜﻰ وى‪ .‬وﻟ‪－ ３‬ﺮاﻣﺮي ﻣﻌﻨﺎ‪－‬ﺎﻧ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﺳﺮه ورﺗﻪ ﻳﺎ ﻳﻮ‪２－‬ﻞ ﻛﻴﺈي)‪ (1‬د ﻣﺜﺎل ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪:‬‬
‫)ﭘﻪ اﻧ‪／‬ﺮﻳﺰي ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﻛﻪ د ﺳ‪５‬ﻨ＂‪５‬ﻨﺲ ﻛﻠﻤ‪ ３‬ﺗﻪ ‪＄‬ﻴـﺮ ﺷـﻮ او ＇‪５‬ﺆﻧـﻪ ﭘـﺮې وﻛـﺆاى ﺷـﻲ ﺳـﺮﺑ‪５‬ﺮه ﭘـﺮدې‬
‫ﭼ‪ ３‬د ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻣﻌﻨـﺎ ﻟـﺮي ﻳـﻮ ﻟـﺆ داﺳـ‪ ３‬ﻧـﻮرې ﻣﻌﻨﺎ‪－‬ـﺎﻧ‪ ３‬ﻟﻜـﻪ )ﭘﺮﻳﻜـﺆه‪ ،‬ﺣﻜـﻢ‪ ،‬ﺟـﺰا( او ﻧـﻮرې ﻫـﻢ ﻟـﺮي‪.‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ د ﺳ‪５‬ﻨ＂‪５‬ﻨﺲ ﻛﻠﻤﻪ در！ﻠﻮ ﻟﻌﻨﺖ ﭘﺮوﻳﻠﻮ او ﻣﺤﻜﻤ‪ ３‬ﺗﻪ راﻛ‪＋‬ﻠﻮ ﭘﻪ ﻣﻌﻨﺎ‪－‬ﺎﻧﻮ ﺳﺮه ﻫﻢ را‪＄‬ﻲ)‪.(2‬‬
‫دﻟﺘﻪ ﻣﻮﻧﺈ د ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻳﺎ ﺳﻴﻨ＂ﻴﻨﺲ د ﻟﻐﻮي ﻣﻌﻨﺎ ﺳﺮه ＇ﻪ ﻛﺎر ﻧﻪ ﻟﺮو‪ ،‬ﺑﻠﻜ‪ ３‬ﻏﻮاؤو ﭘﻪ دې ﺑﺮﺧﻪ ﻛ‪３‬‬
‫د ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﻫﻜﻠﻪ د ‪－‬ﺮاﻣﺮ ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬ر‪１‬ﺎ واﭼﻮﻟﻪ ﺷﻲ ﻳﻌﻨﻰ د ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘﻴﮋﻧﺪﻧﻪ او ＇‪５‬ﺆﻧﻪ ﭘﻪ ‪－‬ﺮاﻣﺮي‬
‫ﭼﺎﭘﻴﺮﻳﺎل ﻛ‪ ３‬ﺗﺮ ﺳﺮه ﺷﻲ‪＊ .‬ﺎﻳﻲ ﭼ‪ ３‬ددې ﻣﻄﻠﺐ د ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوﻟﻮ ﻟﻪ ﭘﺎره ＇ﻪ ﻧﺎ ＇ﻪ ‪－‬ﺮاﻣﺮوﻧﻮ ﺗﻪ ﭘﺎﻣﻠﺮﻧﻪ‬
‫وﻛﺆو‪ ،‬ﺧﻮ ﻣﺨﻜ‪ ３‬ﺗﺮدې ﭼ‪ ３‬د ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘ‪５‬ﮋﻧﺪﻧﻪ او ﺗﻌﺮﻳﻒ وﻛﺆو ﺑﺎﻳﺪ ﻳﺎدوﻧﻪ وﺷﻲ‪ ،‬د ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﺑﺎب‬
‫ﺑﺸﭙﺆ او ﻣﻜﻤﻞ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﭼ‪ ３‬ﻫﻴ＆ أول ﺳﻤﻮﻧﻪ او اﺻﻼح وﻧﻪ ﻏﻮاؤي او د ﺗﻞ ﻟﻪ ﭘﺎره ﺛﺎﺑﺖ او ‪＄‬ﺎي ﭘﺮ‬
‫‪＄‬ﺎي وي ﻧﺸﺘﻪ ‪＄‬ﻜﻪ ﺗﻌﺮﻳﻔﻮﻧﻪ او ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ورځ ﭘﻪ ورځ ﻻﭘﺴ‪ ３‬ﻛﺮه او ﺑﺪﻟﻮن ﻣﻮﻣﻲ‪ .‬د ﺗﻔﻜﺮ دودې او‬
‫ﭘﺮﻣﺨﺘ‪ ，‬ﭘﺮوﺳﻪ )ﺟﺮﻳﺎن( ‪＄‬ﺎى ﭘﻪ ‪＄‬ﺎى ﻧﻪ درﻳﺈي د ﺑﺸﭙﺆﺗﻴﺎ او ﭘﺮﻣﺨﺘ‪ ，‬ﭘﻪ ﻟﻮر دروﻣ‪.３‬‬
‫ﭘﻪ دې ﺑﺮﺧﻪ ﻛ‪ ３‬ﻣﻤﻜﻦ ﭘﻪ ‪－‬ﺮاﻣﺮوﻧﻮ ﻛ‪ ３‬ﭘﻪ ﻋﻨﻌﻨﻮي ﺗﻌﺮﻳﻔﺎﺗﻮ ﺑﺎﻧﺪې زﻳﺎت ！ﻴﻨ‪／‬ﺎر ﺷﻮى وي ﺧﻮ ددې‬
‫ﭘﺮﻧﺴﻴﺐ ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ＇‪５‬ﺆﻧﻪ ﻛ‪ ３‬ﺗ‪５‬ﺮ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت او ﭘﺨﻮاﻧﻰ ﺷﺘﻤﻨﻲ ﻛﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ ﻧﻴﻤ‪／‬ﺮﺗﻴﺎوې ﺑﻪ وﻟﺮي د‬
‫ﻧﻮﻳﻮ ＇‪５‬ﺆﻧﻮ ﭘﻪ ﻫﻜﻠﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌ‪ ３‬ﻻﻧﺪې وﻧﻴﻮل ﺷﻲ ﺗﺮ ＇ﻮ ﻧﺴﺒﺘﺎ ﻛﺮه او ﻧﻮي ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﺗﺮ ﻻﺳﻪ ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﻛﻪ ﻧﻦ د ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﺑﺎب زﻣﻮﻧﺈ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﻧﻴﻤ‪／‬ﺆي وي ﻧﻮ ＊ﺎﻳﻲ ﭼ‪ ３‬ﺑﻠﻪ ورځ ﺑـﻪ ﻻﭘـﺴ‪ ３‬ﺑـﺸﭙﺆ او زﻳـﺎت‬
‫ﺷﻲ‪ .‬د ﭘﺨـﻮا ＇ﺨـﻪ د ﺟﻤﻠـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﻫﻜﻠـﻪ أﻳـﺮ ﺗﻌﺮﻳﻔﻮﻧـﻪ ﺷـﻮي او د ﺑ‪５‬ﻠـﻮ ﺑ‪５‬ﻠـﻮ ﭘﻮﻫـﺎﻧﻮ ﻟـﻪ ﺧـﻮا ورﺗـﻪ ﺟـﻼ ﺟـﻼ‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻔﻮﻧﻪ او ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوﻧ‪ ３‬ﺷﻮي دي وﻟ‪ ３‬ﭘﻪ ﻋﻠﻤـﻲ ﺗﻮ‪－‬ـﻪ د ﺟﻤﻠـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﺑـﺎب ﻣﻌـﻴﻦ ！ـﺎﻛﻠﻰ او ﺛﺎﺑـﺖ ﺗﻌﺮﻳـﻒ ﻧـﻪ‬
‫ﻟﻴﺪل ﻛﻴﺈي ﻣ‪／‬ﺮ ﭘﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻛ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬د دوو ﺳﻮﻧﻪ زﻳﺎت ﺗﻌﺮﻳﻔﻮﻧﻪ ﭘﻪ دې ﺑﺮﺧﻪ ﻛ‪ ３‬ﻣﻮﺟﻮد دي)‪.(1‬‬

‫د ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﺑﺎب د ﭘﻮﻫﺎﻧﻮ ﻧﻈﺮﻳﻲ‬

‫)‪ (1‬و‪.‬س‪ .‬اﺧﻤﺎﻧﻮوه‪ ،‬ژﺑﻨﻰ اﺻﻄﻼﺣﻲ ﻗﺎﻣﻮس‪ ،‬ﻣﺴﻜﻮ ‪ 347 ،1966‬ﻣﺦ‪.‬‬

‫)‪ (2‬ﻛﺎﺑﻞ ﻣﺠﻠﻪ‪1356 ،‬ل ﻛﺎل‪ ،‬ﻟﻮﻣﺆي ‪２－‬ﻪ )‪ (10‬ﻣﺦ‪.‬‬
‫)‪ (1‬د‪ .‬اى‪ .‬روزﻳﻨﺘﻞ‪ .‬ﻣﻌﺎﺻﺮه روﺷﻲ ژﺑﻪ‪ ،‬ﻣﺴﻜﻮ ‪ (280) 1964‬ﻣﺦ‬

‫‪ ‬‬

‫‪31‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﻛﻠﻪ ﭼ‪ ３‬ﻣﻮﻧﺈ ﭘﻪ وﻳﻨﺎ او ﻟﻴﻜﻨﻪ ﻛ‪ ３‬ﺧﭙﻞ ﻓﻜﺮ ﭘﻪ ﺷﻔﺎﻫﻲ ﻳﺎﻟﻴﻜﻠ‪ ３‬ﺑ‪２‬ﻪ اﻓـﺎده ﻛـﻮو ﻧﻮﻣﺠﺒﻮرﻳـﻮ ﭼـ‪３‬‬
‫ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﺟﻮؤې ﻛﺆو ‪＄‬ﻜﻪ ﭼ‪ ３‬زﻣﻮﻧﺈ وﻳﻨﺎ د ﺟﻤﻠﻮ ﭘﻪ ﻣﺮﺳﺘﻪ ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪﻳﺈي ﻳﺎ )د ﺟﻤﻠﻮ ＇ﺨﻪ ﺟﻮؤه ده( ﭘﻪ دې‬
‫ﺗﻮ‪－‬ﻪ زﻣﻮﻧـﺈ اﻓﻜـﺎر ﻳـﻮازې ﭘـﻪ ﺟﻤﻠـﻮ ﻛـ‪ ３‬او د ﻫﻐـﻮي ﭘـﻪ ﻣﺮﺳـﺘﻪ اﻓـﺎده ﻛﻴـﺈي‪ .‬ﭘـﻪ دې ﺗﺮﺗﻴـﺐ د ﺟﻤﻠـ‪３‬‬
‫ﭘ‪５‬ﮋﻧﺪﻧﻪ د ارﺳﺘﻮ زﻣﺎﻧ‪＇ ３‬ﺨﻪ ﭘﻴﻞ ﻛﻮو‪.‬‬
‫ﺟﻤﻠﻪ د ﻳﻮ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻗﻀﺎوت د اﻓﺎدې او ﭘﻮﻫﻮﻟﻮ ﺳﻠﺴﻠﻪ ده‪.‬‬
‫ارﺳﺘﻮ د ﺟﻤﻠﻰ ﭘﻪ ﺑﺎب داﺳ‪ ３‬وﻳﻠﻲ دي‪:‬‬
‫)ﻫﺮه ﻧﻈﺮﻳﻪ )ﻣﻔﻬﻮم( د ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﺷﻜﻞ ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪﻳﺈي ﻣ‪／‬ﺮ ！ﻮﻟ‪ ３‬ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻧﻪ ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوي‪ .‬ﭘﻪ ﺟﻤﻠﻮ‬
‫ﻛ‪ ３‬ﻣﻤﻜﻦ ﺳﻮال‪ ،‬ﺧﺒﺮ دارى او داﺳ‪ ３‬ﻧﻮر ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ‪＄‬ﺎى ﺷـﻲ ﺧﻮﭘﺮﺗـﻪ ﻟـﻪ دې ＇ﺨـﻪ ﻣﻤﻜﻨـﻪ ده‪ ،‬ﭼـ‪ ３‬ﻳـﻮ‬
‫ﻓﻜﺮ – د ﺷﻌﻮر د ‪＄‬ﻴﻨﻮ ﻧﻮرو اﺷﻜﺎﻟﻮ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ ﻫﻢ ورﺳﻮل ﺷﻲ‪ .‬د دﻣﺎغ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ اﻧ‪％‬ﻮروي‪:‬‬
‫ﺟﻤﻠﻪ د اﺣﺴﺎس د ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوﻟﻮ وﺳﻴﻠﻪ ﻫﻢ ده()‪ .(2‬ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ ﭘﻪ ﭘﺨﻮاﻧﻰ ﻓﻼﻟﻮژي ﻛ‪ ３‬ﺟﻤﻠـﻪ )ﻣﻔـﺎﻫﻴﻢ‬
‫د اﻟﻔﺎﻇﻮ ﭘﻪ ﻣﺮﺳﺘﻪ ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪ ﺷﻮي وي او ﻳﺎ د اﻟﻔﺎﻇﻮ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﭼ‪ ３‬ﭘﻮره ﻳـﻮ ﻣﻄﻠـﺐ ＇ﺮ‪－‬ﻨـﺪ ﻛـﺆي)‪ (3‬ﭘـﻪ ﭘـﻪ‬

‫ﻟﺮﻏــﻮﻧﻲ ﻳﻮﻧــﺎن ﻛــ‪ ３‬د ﻧــﻦ ﻧــﻪ ‪ 2000‬ﻛﺎﻟــﻪ د ﻣﺨــﻪ ﻳﻮﻧــﺎﻧﻲ ﭘــﻮه د ﻳﻮﻧﻴــﻮس ﺗــﺮاﻛﺲ ‪Dionysius‬‬
‫‪ Thrax‬د ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ژﺑ‪ ３‬د ﻗﺎﻋـﺪې ﭘـﻪ ﺑـﺎب ﻳـﻮه ﻛﻮﭼﻨـﺔ رﺳـﺎﻟﻪ ﻟـﻴﻜﻠ‪ ３‬وه‪ .‬ﭘـﻪ ﻫﻐـ‪ ３‬ﻛـ‪ ３‬ﻳـ‪ ３‬د ﺟﻤﻠـ‪３‬‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ او ﭘ‪５‬ﮋﻧﺪﻧﻪ ﭘﻪ ﻻﻧﺪې أول ﻛﺆې ده‪:‬‬
‫)ﺟﻤﻠﻪ ﭘـﻪ ﻧﻈـﻢ او ﻧﺜـﺮ ﻛـ‪ ３‬د ﻛﻠﻤـﻮ او اﻟﻔـﺎﻇﻮ د ﻣﺠﻤـﻮﻋ‪＇ ３‬ﺨـﻪ ﻋﺒـﺎرت ده ﭼـ‪ ３‬ﭘـﻮره ﻣﻌﻨـﺎ او ﻣﻔﻬـﻮم‬
‫)‪(1‬‬
‫＇ﺮ‪－‬ﻨﺪ ﻛﺆي(‬
‫وروﺳــﺘﻪ ﺑﻴـــﺎﻏﺮﺑﻲ )ﻟﻮﻳـــﺪﻳ‪－ (＃‬ﺮاﻣﺮﻳـــﺴﺘﺎﻧﻮ ﻫـــﻢ دﻏـــﻪ ﺗﻌﺮﻳـــﻒ ﻣﻨﻠـــﻰ او ﻛـــﺎروﻟﻰ دى‪ .‬وﻟـــ‪ ３‬د ﻏﺮﺑـــﻲ‬
‫‪－‬ﺮاﻣﺮﻳﺴﺘﺎﻧﻮ ＇ﺨﻪ د ﻣﺨﻪ ﻋﺮﺑﻰ ‪－‬ﺮاﻣﺮ ﭘﻮﻫﺎﻧﻮ ﻫﻢ دﻏﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻨﻠـﻰ دى ﭼـ‪ ３‬ﻛـﻼم ﻳـﺎ ﺟﻤﻠـﻪ ﻫﻐـ‪ ３‬ﺗـﻪ‬
‫وﻳﻞ ﻛﻴﺈي ﭼ‪ ３‬اورﻳﺪوﻧﻜﻲ د ﻫﻐ‪＇ ３‬ﺨﻪ ﭘﻮره ﻣﻄﻠﺐ ﻻس ﺗﻪ راوؤي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ‪ 19‬ﭘﻴﺆة ﻛ‪ ３‬دا ﻫ（ﻪ راﻣﻨ‪ ＃‬ﺗﻪ ﺷﻮې ده ﭼـ‪ ３‬ﺟﻤﻠـﻪ د ﻳـﻮه ﻣﮕﻨﻄﻘـﻲ ﻗـﻀﺎوت ﻓﻌﻠـﻲ ﺗﺮﻛﻴـﺐ ﭘـﻪ ﺗﻮ‪－‬ـﻪ‬
‫وﭘﻴﮋﻧــﺪل ﺷــﻲ‪ .‬د ﻣﻨﻄــﻖ ﻟــﻪ ﻧﻈــﺮه د ﺟﻤﻠــ‪ ３‬ﭘــﻪ ﻫﻜﻠــﻪ ﺑﻮﺳــﻼﻳﻒ وﻳﻠــﻰ دي )ﻫﻐــﻪ ﻗــﻀﺎوت )ﻧﻈــﺮ( ﭼــ‪ ３‬د‬
‫)‪(2‬‬
‫اﻟﻔﺎﻇﻮ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪ ﻛﺆاي ﺷﻲ ﺟﻤﻠﻪ ده( ‪.‬‬

‫‪ (2‬ﻫﻤﺪﻏﻪ اﺛﺮ او ﻫﻤﺪا ﻣﺦ‪.‬‬

‫)‪ (3‬ﻳﻮ‪ ،‬س‪ ،‬ﻣﺎﺳﻠﻮف‪ ،‬د ژﺑﭙﻮﻫﻨ‪ ３‬ﻣﻘﺪﻣﻪ )اﺳﺎﺳﺎت( ﻣﺴﻜﻮ‪ (633) ،1975 ،‬ﻣﺦ‪.‬‬
‫)‪ (1‬ﭘﻮﻫﻨــﻮال ﻣﺤﻤــﺪ رﺣــﻴﻢ اﻟﻬــﺎم روﺷــﻰ ﺟﺪﻳــﺪ در ﺗﺤﻘﻴــﻖ )دﺳــﺘﻮر زب ان دري‪ ،‬ﭘــﻮﻫﻨ‪％‬ﻰ ادﺑﻴــﺎت و ﻋﻠــﻮم ﺑــﺸﺮي‪ ،‬ﻛﺎﺑــﻞ‬
‫)‪ 1349‬ش ﻛﺎل(‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪32‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د ‪ 19‬ﭘ‪５‬ﺆة ﭘﺎى او ‪ 20‬ﭘ‪５‬ﺆي ﭘﻴﻞ ﭘﻪ ﻟﻮﻳﺪﻳ‪％‬ﻪ ﻧﺆة او روﺳﻴ‪ ３‬ﻛ‪ ３‬د ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﺑﺎب روﺣﻴﺎﺗﻲ ﻧﻈـﺮ ﻣـﻨ‪＃‬‬
‫ﺗﻪ راﻏﻠﻰ دى‪.‬‬
‫ددﻏﻪ ﻧﻈﺮﻳ‪ ３‬ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪－‬ﺎﻧﻮ ＇ﺨﻪ ﭘﻪ روﺳﻴﻪ )ﺷﻮروى( ﻛ‪ 1-1 ３‬ﺷـﺎﺧﻤﺘﻮف دى ﭼـ‪ ３‬د ﺟﻤﻠـﻮ ﭘـﻪ ﺑـﺎب ﻳـ‪３‬‬
‫)‪(3‬‬
‫ﺗـﺮ دې وروﺳـﺘﻪ ف‪.‬ف‬ ‫ﺧﻮرا زﻳـﺎﺗ‪５＇ ３‬ـﺆﻧ‪ ３‬ﻛـﺆي دي ﺧـﻮ ﺑـﺸﭙﺆې ﻧﺘـﻴﺠ‪ ３‬ﺗـﻪ ﻫـﻢ ﻧـﻪ دى رارﺳـﻴﺪﻟﻲ‬
‫ﻓﻮرﺗﻮﻧﺎﺗﻮف د ﻋﻨﻌﻨﻮي ‪－‬ﺮاﻣﺮ ﭘﻠﻮي د ﺟﻤﻠـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﺑـﺎب داﺳـ‪ ３‬ﺑﻴـﺎن ﻛـﺆي دي‪ .‬ﺟﻤﻠـﻪ ﻳـﻮ أول د ﻛﻠﻤـﻮ د‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺐ ＇ﺨﻪ ‪２－‬ﻲ او ﻟﻴﻜﻠﻲ دي‪:‬‬
‫)دوﻳﻨﺎ ﻫﻐﻪ ‪－‬ﺮاﻣﺮي ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪ ３‬اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي ﭘﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪ ３‬د ‪－‬ﺮاﻣﺮي ﻣﺒﺘـﺪا او ‪－‬ﺮاﻣـﺮي‬
‫)‪(4‬‬
‫ﺧﺒﺮ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ را‪＄‬ﻲ ‪.‬‬
‫اﻳﺮاﻧﻲ ژﺑﭙﻮه أاﻛﺘﺮ ﭘﺮوﻳﺰ ‪＄‬ﺎﻧﻠﺮي د ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﺗﻌﺮﻳﻒ د ﺗﺮاﻛﺲ ﭘـﻪ ﺗﻮ‪－‬ـﻪ ﻛـﺆى دى ﻳـﻮازې )د ﻧﻈـﻢ او ﻧﺜـﺮ(‬
‫اﻟﻔﺎظ ﻳ‪ ３‬ﺗﺮﻳﻨﻪ وﻳﺴﺘﻠﻲ دي‪ .‬ﭘﻪ دې أول )ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻳ‪ ３‬از ﻛﻠﻤﺎت اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺑـﺮ روى ﻫـﻢ داراﺋـﻰ‬
‫)‪(5‬‬
‫ﻳﻚ ﻣﻔﻬﻮم ﺗﻤﺎم وﻛﺎﻣﻞ ﺑﺎﺷﺪ( ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ ‪＄‬ﻴﻨﻮ ﭘﻮﻫﺎﻧﻮ د ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﺗﻌﺮﻳﻒ داﺳ‪ ３‬ﻛﺆى دى‪:‬‬

‫)‪ (2‬ف‪.‬ي‪ .‬ﺑﻮﺳﻼﻳﻒ‪ ،‬د روﺳﻲ ژﺑ‪ ３‬ﺗﺎرﻳﺨﻲ ‪－‬ﺮاﻣﺮ‪ (110) 1858 ،‬ﻣﺦ‪.‬‬
‫)‪ (3‬ﻳﻮ‪ .‬س‪ .‬ﻣﺎﺳﻠﻮف‪ ،‬د ژﺑﭙﻮﻫﻰ اﺳﺎﺳﺎت‪ ،‬ﻣﺴﻜﻮ‪ 233 -1975 ،‬ﻣﺦ‪.‬‬
‫)‪ (4‬ف‪.‬ف‪ .‬ﻓﻮرﺗﻮﻧﺎﻧﻮف د روﺳﻲ ژﺑ‪－ ３‬ﺮاﻣﺮ ﻣﺴﻜﻮ ‪36) -1899‬ﻣﺦ(‪.‬‬
‫‪ (5‬ﭘﻮﻫﻨﻮال ﻣﺤﻤﺪرﺣﻴﻢ اﻟﻬﺎم‪ ،‬روش ﺟﺪﻳﺪ در ﺗﺤﻘﻴﻖ دﺳﺘﻮر زﺑـﺎن دري‪ ،‬ﭘـﻮﻫﻨ‪％‬ﻰ ادﺑﻴـﺎت وﻋﻠـﻮم ﺑـﺸﺮي‪ ،‬ﻛﺎﺑـﻞ ‪-1349‬‬
‫)‪ (141‬ﻣﺦ‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪33‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﺟﻤﻠﻪ ‪ -‬د اﻟﻔﺎﻇﻮ او ﻛﻠﻤﻮﻳﻮ داﺳ‪ ３‬ﺗﺮﻛﻴﺐ دى ﭼ‪ ３‬ﻳﻮ ﺑﺸﭙﺆ ﻣﻔﻬﻮم اﻓﺎده ﻛﺆي‪ .‬ﺗﺮ اوﺳـﻪ ﭘـﻮرې ﭘـﻪ‬
‫‪ ０－‬ﺷﻤﻴﺮ ‪－‬ﺮاﻣﺮوﻧﻮ ﻛ‪ ３‬ﺟﻤﻠﻪ ﻳﺎ ﻛﻼم داﺳ‪ ３‬راﭘ‪５‬ﮋﻧﺪل ﺷﻮى دى‪.‬‬
‫ﻛﻼم‪ ،‬ﺟﻤﻠﻪ ﻫﻐﻪ ﻋﺒﺎرت ﺗﻪ واﻳﻲ ﭼ‪ ３‬ﻟﺈ ﺗـﺮ ﻟـﺈه ﻟـﻪ دووﻛﻠﻤـﻮ ＇ﺨـﻪ ﺟـﻮؤه ﺷـﻮې وي او ﺑﻴـﺎ ﭘـﻪ دوه‬
‫أوﻟﻪ ﺑ‪５‬ﻠ‪５‬ﺈي‪ ،‬ﺑﺸﭙﺆه ﺟﻤﻠﻪ او ﻧﻴﻤ‪／‬ﺆې ﺟﻤﻠﻪ‪.‬‬
‫د ﺑﺸﭙﺆې ﺟﻤﻠ‪＇ ３‬ﺨﻪ ﭘﻪ ﻫﻤﺪﻏﻮ ‪－‬ﺮاﻣﺮوﻧﻮ ﻛ‪ ３‬ﻣﻄﻠﺐ دا دى ﭼ‪ ３‬اروﻳﺪوﻧﻜﻲ ﻳ‪ ３‬ﭘﻪ اورﻳﺪو ﺳـﺮه‬
‫ﭘﻮره ﻣﻄﻠﺐ ور‪＄‬ﻴﻨﻲ واﺧﻠﻲ‪.‬‬
‫ﻧﻴﻤ‪／‬ــﺆې ﺟﻤﻠــﻪ ﭼــ‪ ３‬اورﻳــﺪوﻧﻜﻲ ﺗــﺮې ﭘــﻮره او ﺑــﺸﭙﺆ ﻣﻄﻠــﺐ واﻧﺨﻴــﺴﺘﻴﻼي ﺷــﻲ‪ .‬ﻟﻜــﻪ )د ‪－‬ﻼﻧــﻮ‬
‫ﻏﻮﻧﭽ‪ ،３‬ﺗﻮره ورﻳ‪ … (＃‬او ﻧﻮر‪.‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ د ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﺗﻌﺮﻳﻒ داﺳ‪ ３‬ﻫﻢ راﻏﻠﻰ دى‪ :‬ﺟﻤﻠـﻪ د ﻛﻠﻤـﻮ د ﻳـﻮ ‪＄‬ـﺎي ﻛﻴـﺪو ＇ﺨـﻪ ﺟﻮؤﻳـﺈي‬
‫ﭼ‪ ３‬د ﻧﺤﻮې ﻛﻮﭼﻨﻰ واﺣﺪ دى‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﺑﻞ ‪＄‬ﺎي ﻛ‪ ３‬داﺳ‪ ３‬ﺑﻴﺎن راﻏﻠﻰ دى‪:‬‬
‫د ﻳﻮ ﻣﻘﺼﺪ د ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوﻟﻮ دﭘﺎره ﻣﺠﺒﻮرﻳﻮ ﭼ‪ ３‬ﻛﻠﻤ‪ ３‬ﺳﺮه ﻳﻮ ‪＄‬ـﺎى ﻛـﺆو ﻧﻮﻟـﻪ دې اﻣﻠـﻪ د ﻳـﻮ ﺷـﻤﻴﺮ‬
‫ﻛﻠﻤــﻮ او ﻟﻔﻈﻮﻧــﻮ ﻟــﻪ ﻳــﻮ ‪＄‬ــﺎى ﻛﻴــﺪو ＇ﺨــﻪ ﻛــﻼم او ﺟﻤﻠــﻪ ﻣــﻨ‪ ＃‬ﺗــﻪ را‪＄‬ــﻲ او د ﺟﻤﻠــ‪ ３‬ﭘــﻪ ﻣﺮﺳــﺘﻪ ﺧﭙــﻞ‬
‫ﻣﻘـﺼﺪوﻧﻪ ﻳــﻮ ﺑــﻞ ﺗــﻪ ＇ﺮ‪－‬ﻨـﺪوﻻى ﺷــﻮ‪ .‬ﻫﻐــﻪ ﺗــﻮﻛﻲ ﭼـ‪ ３‬ﺟﻤﻠــﻪ ﻳــﺎ ﻛــﻼم ور＇ﺨـﻪ ﺟﻮؤﻳــﺈي د ﻛــﻼم ﺟﺰﻳــﺎ‬
‫اﺟﺰاﺑﻠﻞ ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫دﻏﻪ ﭘﻮرﺗﻨﻲ ﺗﻌﺮﻳﻔﻮﻧﻪ د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬ﭘﻪ ‪－‬ﺮاﻣﺮوﻧﻮ ﻛـ‪ ３‬ﻟﻜـﻪ د ﻣﺤﻤـﺪ اﻋﻈـﻢ اﻳـﺎزى ﻗﻮاﻋـﺪ ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ د‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ‪－‬ﻞ ﻣﻮﻣﻨﺪ )د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬ﻟﻴﺎره( د ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ر＊ﺘﻴﻦ ﭘـﻪ )ژﺑ‪＋‬ﻮدﻧـﻪ(‪) ،‬ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ‪－‬ﺮاﻣـﺮ‪ ،‬د ﻋﻈـﻴﻢ ﺷـﺎه‬
‫ﺧﻴﺎل( ﺻﺮف و ﻧﺤﻮ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ( … او داﺳ‪ ３‬ﻧﻮرو ﻛ‪ ３‬راﻏﻠﻲ دي‪.‬‬
‫د اﻣﺮﻳﻜ‪ ３‬ژﺑﭙﻮﻫﺎن ﺑﻠﻮم ﻓﻴﻠﺄ د ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ ﺗﻌﺮﻳﻒ دا أول ﻛﺆى دى‪ .‬د ﺟﻤﻠـ‪ ３‬ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ‬
‫ﻣﻌﻨﺎ ﻫﻐﻪ ﻣﻌﻨﺎ ده ﭼ‪ ３‬د ﺟﻤﻠ‪ ３‬د ﺗﻮﻛﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﻣﺮﺳﺘﻪ ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪﻳﺈي ﺑ‪５‬ﻠﻪ دې ﭼ‪ ３‬ﻗﺎﻣﻮﺳﻲ )ﻟﻐـﻮي( ﺧـﻮاوې‬
‫ﭘﻪ ﻧﻈﺮ ﻛ‪ ３‬وﻧﻴﻮل ﺷﻲ‪.‬‬
‫د ﺟﻤﻠ‪ ３‬د ﺟﻮؤ＊ﺖ او ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ ﻣﻌﻨـﺎ ﻳـﻮازې د ﺑﻠـﻮم ﻓﻴﻠـﺄ ﭘـﻪ ذرﻳﻌـﻪ ﻧـﻪ ده ＊ـﻮدل ﺷـﻮې ﺑﻠﻜـﻲ‬
‫اﻛﺎأﻳﻤﻴﺴﻦ أ‪.‬ل‪ .‬و ﺷﻴﺮ ﺑﻪ ﻫﻢ دﻏﻪ أول ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻴﺎن ﻛﺆې ده‪.‬‬
‫د ﺑﻠﻮم ﻓﻴﻠﺄ ﻣﻘﺼﺪ د ﺟﻤﻠﻲ ﻟﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ ﻣﻌﻨﺎ ＇ﺨﻪ د ﻣﻮرﻓﻴﻤﻮﻧﻮ ﻫﻐﻪ ﺗﻨﻈﻴﻢ او ﺗﺮﺗﻴﺐ دى ﭼ‪３‬‬
‫د ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﻟﻐﺘﻮﻧﻮ ﭘﻮرې اؤه ﻧﻪ ﻟﺮي ﻳﻌﻨﻰ ﻟﻐﻮي ﺗﺮﺗﻴﺐ او ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻧﻪ دى ﭼ‪ ３‬دا ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻫﻢ د ﭼﺎ ﻣﺴﻜﻲ‬

‫‪ ‬‬

‫‪34‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﻟﻪ ﺧﻮا ﭘﺮ ﻣﺦ وﻻؤه او ﭘﺮاﺧﺘﻴﺎ ﻳ‪ ３‬وﻣﻮﻧﺪﻟﻪ)‪ (1‬ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮر ﻣﻴﺸﻨﻞ ‪－‬ﺮاﻣـﺮ ﭼـ‪ ３‬ﭘـﻪ ‪1957‬ﻛـﺎل ﭼـﺎ ﻣـﺴﻜﻲ‬
‫ﻟﻴﻜﻠﻰ دى د ﻧﺤﻮي ﺟﻮؤ ＊ﺘﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ اﺛـﺮ دى‪ .‬دوي ＇ﺮ‪－‬ﻨـﺪه ﻛـﺆه‪ ،‬ﭼـ‪ ３‬ﻛـﻪ د ﻳـﻮې ﺟﻤﻠـ‪ ３‬ﻛﻠﻤـ‪ ３‬ﭘـﻪ‬
‫ﻏﻴﺮ ﺷﻌﻮري أول اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮي وي ﻧﻮ ﺑﻴـﺎ ﺑـﻪ ﻫـﻢ ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ ﻣﻌﻨـﺎ وﻟـﺮي ﺧـﻮ ﭘـﻪ دې ﺷـﺮط ﻛـﻪ ژﺑﻨـﻲ‬
‫ﻓﻮرﻣﻮﻧﻪ ﻣﻨﻈﻢ او ﺳﻢ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺷـﻮي وي‪ .‬ﻧﻮﻣـﻮؤي ژﺑﭙﻮﻫـﺎن )ﺑﻠـﻮم ﻓﻴﻠـﺄ( ‪－‬ﺮاﻣـﺮ ﺗـﻪ د ژﺑﻨﻴـﻮ ﻓﻮرﻣﻮﻧـﻮ د‬
‫ﻣﻌﻨﺎ ﻟﺮوﻧﻜﻲ ﻧﻈﻢ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ‪－‬ﻮري او زﻳﺎﺗﻮي ﭼـ‪ ３‬ﭘـﻪ ژﺑـﻪ ﻛـ‪ ３‬د ژﺑﻨﻴـﻮ ﻓﻮرﻣﻮﻧـﻮ ﻣﻌﻨـﺎ ﻟﺮوﻧﻜـﻲ ﻧﻈـﻢ او‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ د ژﺑ‪－ ３‬ﺮاﻣﺮ ﺟﻮؤوي او دا ﻫﻢ زﻳﺎﺗﻮي ﭼـ‪ ３‬د ژﺑﻨﻴـﻮ ﻓﻮرﻣﻮﻧـﻮ د ﭘـﺎره دا ﻻﻧـﺪې ＇ﻠـﻮر ﻻرې ﺷـﺘﻪ‬
‫دي‪.‬‬
‫‪ -1‬ﺗﺮﺗﻴﺐ ‪ -2‬داواز ﺑﺮاﺑﺮواﻟﻰ ‪ -3‬ﻓﻮﻧﻴ＂ﻜﻲ ﻣﺸﺨﺼﺎت ‪ -4‬د ﻫﻐﻮ ﻓﻮرﻣﻮﻧﻮ اﻧﺘﺨﺎب ﭼـ‪ ３‬د ﻣﻌﻨـﺎ‬
‫ﭘﻪ ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوﻟﻮ ﻛ‪ ３‬د ﻋﺎﻣﻞ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﻣﺮﺳﺘﻪ ﻛﻮي‪.‬‬
‫د ﺟﻤﻠ‪ ３‬د ﺗﻌﺮﻳﻒ د ﻛﺮه ﻛﻮﻟﻮ ﻟﻪ ﭘﺎره ＊ﺎﻳﻲ ﺟﻤﻠﻪ د ﻓﻮرم او ﻣﻌﻨﺎ ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬ﭘﻪ ﭘﺎم ﻛ‪ ３‬وﻧﻴﻮﻟﻪ ﺷـﻲ‬
‫‪＄‬ﻜﻪ ﻳﻮازې ﻓﻮرم ﺟﻤﻠﻪ ﻧﻪ ﺷﻲ راﭘ‪５‬ﮋﻧﺪﻟ‪ ３‬او ﻣﻌﻨـﺎ ﻫـﻢ ﭘـﻪ ‪－‬ـﻮ＊‪ ３‬ﺗﻮ‪－‬ـﻪ ﺳـﺮه د ﺟﻤﻠـ‪ ３‬ﭘﻴﮋﻧﺪﻧـﻪ ﻧـﻪ ﺷـﻲ‬
‫ﻛﻮﻻى‪.‬‬
‫ﻛــﻪ ﭼ‪５‬ــﺮې داوﻣﻨـﻮ ﭼــ‪ ３‬ﺟﻤﻠــﻪ ﻳــﻮ داﺳــ‪ ３‬ﻧﺤــﻮي واﺣــﺪ دى ﭼــ‪ ３‬د ﻓــﻮرم او ﻣﻌﻨــﺎ ﭘــﻪ ﺷــﺮﻳﻚ او ‪－‬ــﺄ‬
‫ارﺗﺒﺎط ﺳﺮه ‪＄‬ﺎﻧ‪／‬ﺆى ژﺑﻨﻰ ﺳﻴـﺴﺘﻢ ﺟـﻮؤوي ﻧـﻮ دا ﺑـﻪ ﻫـﻢ وﻣﻨـﻮ ﭼـ‪ ３‬دا ﻧﺤـﻮي واﺣـﺪ )ﺟﻤﻠـﻪ( ﻳـﻮ ژﺑﻨـﻰ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﻢ دى‪＇ .‬ﻨ‪／‬ﻪ ﭼ‪ ３‬ژﺑﻪ ﻳﻮ ﺟﻼ ژﺑﻨﻰ ﺳﻴﺴﺘﻢ دى او ﺟﻤﻠﻪ ﭘﻪ دې ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻛ‪ ３‬د ﻧﺤﻮي واﺣﺪ ﭘـﻪ‬
‫ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﭘ‪５‬ﮋﻧﻮ ﻧﻮ ﺑﻴﺎ وﻳﻠﻰ ﺷﻮ ﭼ‪ ３‬ﺟﻤﻠﻪ ﻫﻢ ﻳﻮﻛﻮﭼﻨﻰ ژﺑﻨﻰ ﺳﻴﺴﺘﻢ دى‪.‬‬
‫ﭘﻪ دې ﻛ‪ ３‬ﻫﻴ＆ ﺷﻚ ﻧـﺸﺘﻪ ﭼـ‪ ３‬ﺟﻤﻠـﻪ ﻣﻌﻨـﺎ ﻟـﺮي او ﻳـﻮ ﻣﻔﻬـﻮم اﻓـﺎده ﻛـﻮي ﻧﻮﻟـﻪ دې ﻛﺒﻠـﻪ ＊ـﻪ ﺑـﻪ‬
‫داوي ﭼ‪ ３‬د ﺑﻠﻮم ﻓﻴﻠﺄ ﻧﻈﺮﻳ‪ ３‬ﺗﻪ ﭘﺎﻣﻠﺮﻧﻪ وﻛﺆو‪.‬‬
‫دى واﻳﻲ ﻣﺘﻜﻠﻢ او ﺧﺒﺮې ﻛﻮوﻧﻜﻰ د ﻋﺒﺎرت ﭘﻪ ذرﻳﻌﻪ اورﻳﺪوﻧﻜﻰ دې ﺗـﻪ اؤﺑﺎﺳـﻲ ﭼـ‪ ３‬ﺷـﺮاﻳﻄﻮ‬
‫او ﺣﺎﻻﺗﻮ ﺗﻪ ‪＄‬ﻮاب ورﻛﺆي‪ .‬دﻏﻮ ﺷﺮاﻳﻄﻮ او ﺣﺎﻻﺗﻮ او ﭘﻪ ﻫﻐﻮى ﭘﻮرې ﻣﺮﺑﻮط ‪＄‬ﻮاب ﺗﻪ د ﻫﻐـﻪ ﻋﺒّـﺎرت‬
‫ﻣﻌﻨﺎ واﻳﻲ ﻳﺎ ﭘﻪ ﺑﻞ ﻋﺒﺎرت ﻛﻠﻪ ﭼ‪ ３‬ﻳﻮ ژﺑﻨﻰ ﻓﻮرم ﻟﻪ ﺧﻮﻟ‪＇ ３‬ﺨـﻪ وو‪＄‬ـﻲ ﻧـﻮ اورﻳـﺪوﻧﻜﻲ ﻫﻐـ‪ ３‬ﺗـﻪ ﻫـﻢ‬
‫ﻫﻐﺴ‪＄ ３‬ﻮاب او ﻋﻜﺲ اﻟﻌﻤﻞ ورﻛﻮي‪ ،‬ﭼ‪ ３‬د ！ﺎﻛﻠﻲ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ژﺑﻨﻲ ﺷﻜﻞ ﻣﻌﻨﺎ ‪２－‬ﻞ ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫ﺑﻠﻮم ﻓﻴﻠﺄ واﻳﻲ ﭼ‪ ３‬د ژﺑﻨﻲ ﻓﻮرﻣﻮﻧﻮ ﻣﻌﻨﺎ‪－‬ﺎﻧ‪ ３‬ﭘﻪ ﻋﻤﻠﻲ او ﻋﻠﻤﻲ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﻫﻐﻪ وﺧﺖ ！ﺎﻛـﻞ ﻛﻴـﺪاى‬
‫ﺷﻲ ﭼ‪ ３‬د ﭘﻮﻫ‪！ ３‬ـﻮﻟ‪＇ ３‬ـﺎﻧ‪ ３／‬ﺑـﺸﭙﺆې ﺷـﻲ او ﭘـﺮﻣﺨﺘ‪ ，‬ﺗـﻪ ورﺳـﻴﺈي ﻧـﻮ ﺑﻴـﺎ وﻳﻠـﻰ ﺷـﻮ‪ ،‬ﭼـ‪ ３‬ﺟﻤﻠـﻪ‬
‫ﺳﺮﺑ‪５‬ﺮه ﭘﺮ ﻧﻮرو ﺳﻴـﺴﺘﻤﻮﻧﻮ ﻳـﻮ ﺳـﻴﻤﺒﻮﺗﻴﻚ ﺳﻴـﺴﺘﻢ ﻫـﻢ دى ﭘـﻪ دﻏـﻪ ﺳﻴـﺴﺘﻢ ﻛـ‪) ３‬ﺟﻤﻠـﻪ د ﺳـﻴﻤﻴﻢ ﻟـﻪ‬

‫)‪(1‬‬
‫‪Transformational Generative Grammar.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪35‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﻧﻈﺮه اﻧﺪازه ﻛﻴﺈي او ﺳﻴﻤﻴﻢ د ﺟﻤﻠ‪ ３‬د اﻧـﺪازې ﻟـﻪ ﭘـﺎره ﻣﻌﻨـﻮي واﺣـﺪ دي‪＇ .‬ﻨ‪／‬ـﻪ ﭼـ‪＇ ３‬ﺮ‪－‬ﻨـﺪه ده ﭘـﻪ‬
‫ﻛﻮي ﺟﻮؤ＊ﺖ ﻛ‪ ３‬اﺳﺎس د ﻧﺤﻮې واﺣـﺪ ﺟﻤﻠـﻪ )ﺗ‪／‬ﻤـﻴﻢ( دى ﭘـﻪ دې ﻣﻌﻨـﺎ ﺟﻤﻠـﻪ دوﻳﻨـﺎ ﻫﻐـﻪ واﺣـﺪ دى‬
‫ﭼــ‪ ３‬ﻣﻄﻠــﺐ ورﺳــﻮي‪ .‬ﺟﻤﻠــﻪ ﻳــﺎ ﺧﺒــﺮي ﻳــﺎ ﭘــﻮ＊ﺘﻨﻲ ﻳــﺎ ﺗﻌﺠﺒــﻲ ﻳــﺎ اﻣــﺮي وي او ﻫــﺮ ﻳــﻮ ﻧﺤــﻮي واﺣــﺪ د‬
‫دوورﻛﻨﻮﻧﻮ د اﺳﺎس ＇ﺨﻪ ﺟﻮؤ ﺷـﻮى وي ﻟﻜـﻪ ﻣـﺴﻨﺪاﻟﻴﻪ او ﻣـﺴﻨﺪ‪ ،‬ﻻﻛـﻦ ﺟﻤﻠـﻪ داﺟـﺰاو ﭘـﻪ ﻟﺤـﺎظ ﭘـﻪ‬
‫ﺑﺴﻴﻂ‪ ،‬ﻣﺮﻛﺐ او‪ ،‬ﻣﺨﺘﻠﻂ ﺷﻜﻞ ﺗﻘﺴﻴﻤﻴﺈي‪.‬‬
‫اوس ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ‪－‬ﺮاﻣﺮوﻧﻮ ﻛ‪ ３‬د ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﺑﺎب ＇ﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت وؤاﻧﺪې ﺷـﻮ ＊ـﻪ ﺑـﻪ داوي ﭼـ‪ ３‬د ﺟﻤﻠـ‪３‬‬
‫ﭘﻪ ﻫﻜﻠﻪ د ﻣﻮرﻓﻴﻢ ﺑﺤﺚ ﺗﻪ ﻫﻢ ورﻧﻨﻮ‪＄‬ﻮ‪.‬‬
‫ﻟﻴﺪل ﻛﻴﺈي ﭼ‪ ３‬د ﻧﺤﻮي واﺣﺪوﻧﻮ ‪ Syntactic Structure‬ﭘﻪ ﺟﻮؤ＊ﺖ ﻛـ‪ ３‬ﻟﻔﻈـﻲ واﺣﺪوﻧـﻪ‬
‫‪ Morphologicl Structure‬ﺑﺮﺧﻪ ﻟﺮي‪ .‬دﻏﻪ واﺣﺪوﻧﻪ د ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ او ﻧﻮرو ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺗﻮ ﻟﻪ ﻣﺨـ‪３‬‬
‫ﭘﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ او ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬ﭘﻪ اﺳﻤﻮﻧﻮ‪ ،‬ﺻﻔﺘﻮﻧﻮ‪ ،‬ﻗﻴﺪوﻧﻮ‪ ،‬ﻓﻌﻠﻮﻧﻮ او ﻧﻮرو اﻗﺴﺎﻣﻮ ﺑﺎﻧﺪې ﺗﻘـﺴﻴﻤﻴﺈي‪،‬‬
‫ﭼــ‪ ３‬ﺑﻴــﺎ دﻏــﻪ ﻟﻔﻈــﻲ واﺣﺪوﻧــﻪ د ﻣــﺴﺘﻘﻞ واﻟــﻲ او اﺳــﺘﻌﻤﺎل ﻟــﻪ ﻣﺨــ‪ ３‬ﭘــﻪ ازاد )ﺧﭙﻠــﻮاك( او ﻣﻘﻴــﺪ )ﻧــﺎ‬
‫ﺧﭙﻠﻮاك( ﺑﺎﻧﺪې ﺳﺮه ﺑ‪５‬ﻠﮕ‪５‬ﺈي‪.‬‬
‫ﻣﻘﻴﺪ ﻟﻔﻈﻲ واﺣﺪوﻧﻪ‪ :‬ﭘﻪ ﺻـﺮﻓﻲ او اﺷـﺘﻘﺎﻗﻲ ﺟﻮؤ＊ﺘﻮﻧـﻮ ﻛـ‪ ３‬د ازادو ﻟﻔﻈـﻲ واﺣـﺪوﻧﻮ ﺳـﺮه وﻧـﺪ‬
‫ﻣﺨﺘﺎؤي‪ ،‬ورﺳﺘﺎؤي ﻧ‪＋‬ﻠﻲ‪ .‬ﭘﻪ ژﺑﻪ ﻛ‪) ３‬ازاد‪ -‬اﺳﺎﺳﻰ واﺣﺪوﻧﻪ( د ﻣﻘﻴـﺪو واﺣـﺪوﻧﻮ ﺳـﺮه ارﺗﺒـﺎط ﭘﻴـﺪا‬
‫ﻛﻮي ﻳﻌﻨﻰ ﭘﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ او ﺟﻤﻠـﻮ ﻛـ‪ ３‬د اﻟﻔـﺎﻇﻮ ارﺗﺒـﺎط او ﻳـﻮ ‪＄‬ـﺎى ﻛﻴﺪﻧـﻪ ﺻـﻮرت ﻣـﻮﻣﻲ او ﭘـﻪ دﻏـﻪ‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺳﺮه اﻟﻔﺎظ ﭘﻪ ﻳﻮه ！ﺎﻛﻠﻲ ﻧﺤﻮي ﺣﺎﻟﺖ ﻛ‪ ３‬واﻗﻊ ﻛﻴﺈي ﭼـ‪ ３‬د ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ ﺷـﻜﻞ ‪Function‬‬
‫‪ Forma‬ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻳﺎدﻳﺈي‪.‬‬
‫ﻟﻔﻈــﻲ واﺣﺪوﻧــﻪ ﻫــﺮ ﻳــﻮ ‪＄‬ﺎﻧﺘــﻪ ﻳــﻮه ﺧﺎﺻــﻪ ‪－‬ﺮاﻣــﺮي ‪＂－‬ــﻪ ‪－‬ــﻮري ﻟــﺮي ﻟﻜــﻪ اﺳــﻤﻮﻧﻪ ﭼــ‪ ３‬د ﺟــﻨﺲ‬
‫)ﻧﺎرﻳﻨــﻪ‪％＊ ،‬ﻴﻨــﻪ( ﻋــﺪد )ﻣﻔــﺮد‪ ،‬ﺟﻤــﻊ( ﺣﺎﻟــﺖ )ﻣــﺴﺘﻘﻴﻢ‪ ،‬ﻏﻴﺮﻣــﺴﺘﻘﻴﻢ )اﺻــﻠﻲ‪ ،‬ﻏﻴﺮاﺻــﻠﻲ( ﺻــﻮرﺗﻮﻧﻪ‬
‫ﻟﺮي‪ .‬او ﻓﻌﻠﻮ ﻧﻪ دوﺟﻬﻪ ﻻزﻣﻲ‪ ،‬ﻣﺘﻌـﺪي د ﺷـﺨﺺ )‪ (1،2،3‬او زﻣـﺎﻧ‪ ３‬ﻣﻘـﻮﻻت ﻟـﺮي‪ .‬اﺷـﺎرې ﻧـﮋدې او‬
‫ﻟﺮي ﺻﻮرﺗﻮﻧﻪ ﻫﻢ ＊ﻴﻲ‪.‬‬
‫ﻛﻪ ﻣﻮﻧﺈ د ﻣﻮرﻓﻴﻢ د ﺗﻌﺮﻳﻒ د ﭘﺎره د ﺟﺰﻳﺎﺗﻮ ＇ﺨﻪ ﺗ‪５‬ﺮ ﺷﻮﻧﻮ ﺧﭙﻞ ﺑﻴﺎن داﺳ‪ ３‬ﻟﻨﺄوو‪ ،‬د ﻳﻮې ژﺑ‪３‬‬
‫ﭘﻪ ﺧﺒﺮو ﻛ‪ ３‬ﻛﻮﭼﻨﻰ ﻟﻔﻈﻲ واﺣﺪ دى ﭼ‪ ３‬ﻣﻌﻨﺎ وﻟﺮي‪ .‬ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮې ﭘﻪ ﺟﻤﻠـﻪ ﻛـ‪ ３‬ددﻏـﻪ ﻣﻮرﻓﻴﻤﻮﻧـﻮ درﻳـ‪＃‬‬
‫ﺗﻪ ﭘﺎﻣﻠﺮﻧﻪ وﻛﺆوﻧﻮ وﺑﻪ ﻟﻴﺪل ﺷﻲ‪ ،‬ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪ ３‬د ﻣﻮرﻓﻴﻤﻮﻧﻮ د ‪＄‬ـﺎي ﺗﻐﻴﻴـﺮ او ﺗﺒـﺪﻳﻞ د ﺟﻤﻠـ‪ ３‬ﭘـﻪ‬
‫ار‪－‬ﺎﻧﻴﺰﻳﺸﻦ )ﺟﻮؤ＊ﺖ( ﻛ‪ ３‬ﺗﻐﻴﻴﺮ او ﺑﺪﻟﻮن ﭘ‪＋５‬ﻮي‪ ،‬ﻟﻪ دې ﻛﺒﻠﻪ ﻫﺮه ﺟﻤﻠﻪ ‪＄‬ﺎن ﺗﻪ ﺟـﻼ ﺳﻴـﺴﺘﻢ ﻟـﺮي‪.‬‬
‫ﻫﻤﺪﻏﻪ ﻋﻠﺖ دى ﭼ‪ ３‬دﻳﻮې ژﺑ‪ ３‬زده ﻛـﺆه د ﺟﻤﻠـﻮ ﭘـﻪ ﻳـﺎدوﻟﻮ اوزده ﻛﻮﻟـﻮ ﺑﺎﻧـﺪې زﻳـﺎت اؤخ ﻟ‪／‬ـﻮي‪ .‬د‬
‫ﻣﺠﺮدو ﻟﻐﺘﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﻳﺎدوﻟﻮ ﺳﺮه ژﺑﻪ ﻧﻪ زده ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫ﻛﻪ ﭘﻪ ﻳﻮې ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻛ‪ ３‬د ﻣﻮرﻓﻴﻤﻮﻧﻮ د راوؤﻟﻮ ﭘﻪ وﺧﺖ ﻛ‪ ３‬د دوي ﺗـﺮﻣﻨ‪ ＃‬د ﻻزم زﻣـﺎﻧﻲ او ﻣﻜـﺎﻧﻲ‬
‫ﺗﻨﺎﺳﺐ او راﺑﻄﻪ وﻧﻪ ﺳﺎﺗﻠﻪ ﺷﻲ ﻧﻮ ﭘﻪ داﺳ‪ ３‬ﺣﺎﻟﺖ ﻛ‪ ３‬ﺳﻤﻪ او اﺻﻠﻲ ﻣﻌﻨﺎ ﭘﻪ ﻻس ﻧﻪ را‪＄‬ﻲ‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪36‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﻟﻜﻪ د )زه ﻟﻪ ﭘﻮﻫﻨ‪％‬ﻲ ＇ﺨﻪ راﻏﻠﻢ( ‪) -2‬زه ﻟﻪ ﭘﻮﻫﻨ‪％‬ﻲ ＇ﺨﻪ راﺗﻠﻢ( ﭘﻪ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪－ ３‬ﻮرو‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻛﻪ )زه( ＇ﺨﻪ وروﺳﺘﻪ )را( ﻣﻮرﻓﻴﻢ د زﻣﺎﻧﻲ ﻓﺎﺻﻠ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬داﺳ‪ ３‬راﺷﻲ ﭼ‪ ３‬د )ﻏﻞ( او )ﺗـﻞ(‬
‫درﻳ‪＋‬ﻮ ＇ﺨـﻪ وروﺳـﺘﻪ )‪ em‬م( د ﻣـﻮرﻓﻴﻢ ﺳـﺮه زﻣـﺎﻧﻲ راﺑﻄـﻪ وﻧـﻪ ﺳـﺎﺗﻲ ﻧـﻮ ﺑﻴـﺎ دﻏـﻪ ！ـﺎﻛﻠ‪ ３‬ﻣﻌﻨـﺎ ﻧـﻪ‬
‫＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوي‪.‬‬
‫ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺳﺮﺑ‪５‬ﺮه ﭘﺮ ﻣﻮرﻓﻴﻤﻴﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ زﻣﺎﻧﻲ او ﻣﻜﺎﻧﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﻢ ﻟﺮي ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮي دﻏـﻮ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻤﻮﻧﻮ ﺗﻪ ﭘﺎﻣﻠﺮﻧﻪ وﻧﻪ ﺷﻲ دﺟﻤﻠ‪＇ ３‬ﺨﻪ ﻣﻌﻨﺎ ﻧﻪ ﺷﻮ اﺧﻴﺴﺘﻼى‪.‬‬
‫اوس ﺑﻪ دې ！ﻜﻲ ﺗﻪ ‪＄‬ﻴﺮ ﺷﻮ‪ ،‬ﭼ‪ ３‬د ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ＇ـﻪ ﺷـﻰ دى ﻛـﻪ ＇ـﻪ ﻫـﻢ د ﺟﻤﻠـ‪ ３‬ﺳﻴـﺴﺘﻤﻮﻧﻪ‬
‫زﻳﺎت دي ﺧﻮ ﻣﻮﻧﺈ د ﺗﻌﺮﻳﻒ د ﭘﺎره ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﻌﺮﻳﻔﻮو‪ ،‬وروﺳﺘﻪ ﺑﻪ ﺑﻴﺎ ﺗﺮوﺳﻪ وﺳـﻪ د ﺟﻤﻠـ‪ ３‬ﭘـﻪ‬
‫ﻧﻮرو ﺳﻴﺴﺘﻤﻮﻧﻮ ﺑﺎﻧﺪې ﺧﺒﺮې وﻛﺆو‪.‬‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ‪ :‬ﻫﻐﻪ ﻧﻈﻢ او ﺗﺮﺗﻴﺐ دى ﭼ‪ ３‬د ﻫﻐﻪ ﭘﻪ ﺗﻐﻴﻴـﺮ ﺳـﺮه ﭘـﻪ )ﺟﻮؤ＊ـﺖ( ﻛـ‪ ３‬ﻫـﻢ ﺗﻐﻴﻴـﺮ او ﺑـﺪﻟﻮن‬
‫را‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫ﺗﺮ＇ﻮ ﭼ‪ ３‬د ﺟﻤﻠ‪ ３‬د ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن اﺟﺰا او ﭘﻪ ﻫﻐـ‪ ３‬ﭘـﻮرې ﻣﺮﺑﻮﻃـﻪ ﺟﺮﻳﺎﻧﻮﻧـﻪ او ﻣﻤﻴـﺰات وﻧـﻪ ﭘ‪５‬ﮋﻧـﺪل‬
‫ﺷﻲ ﺗﺮ ﻫﻐﻪ وﺧﺘﻪ ﭘﻮرې د ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘ‪５‬ﮋﻧﺪﻧﻪ ‪－‬ﺮاﻧﻪ ＊ﻜﺎري‪.‬‬
‫＇ﺮ‪－‬ﻨﺪه ﺷﻮه ﭼ‪ ３‬ﺟﻤﻠﻪ د ژﺑﻨﻴﻮ ﻓﻮرﻣﻮﻧﻮ داﺳ‪ ３‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ده‪ ،‬ﭼ‪ ３‬ﻧﺤـﻮي واﺣـﺪﻳ‪ ３‬ﺟـﻮؤ ﻛـﺆى دى‬
‫ﻧﻮ دﻟﺘﻪ ﺑ‪＄ ３‬ﺎﻳﻪ ﻧﻪ ده‪ ،‬ﭼ‪ ３‬دﻏﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛﺆو‪.‬‬
‫د ژﺑﻨﺔ ﺟﻤﻠ‪ ３‬د ﺗﻮﻛﻮﻧﻮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻳﻮ ﻣﻴﺨﺎﻧﻜﻲ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ او اﻣﺒﺎرﻧـﻪ دى ﺑﻠﻜـ‪ ３‬داﺳـ‪ ３‬ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪ‬
‫ده‪ ،‬ﭼ‪ ３‬ﻫﺮه ﭘﺮزه = ﺑﺮﺧﻪ )ژﺑﻨﻰ ﻓﻮرم( ﺟﻼ او ‪＄‬ﺎﻧ‪／‬ﺆى ‪＄‬ﺎى ﻟﺮي‪.‬‬
‫د ﻣﺜﺎل ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬ﭘﻪ ﻳﻮې ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻛ‪－ ３‬ﻮرو ﭼ‪ ３‬ﻓﻌﻠﻲ ژﺑﻨﻰ ﻓﻮرم داﺳﻤﻲ ژﺑﻨﻲ ﻓﻮرم ﭘﺮ‬
‫‪＄‬ﺎى او اﺳﻤﻲ ژﺑﻨﻰ ﻓﻮرم د ﻓﻌﻠﻲ ژﺑﻨﻲ ﻓﻮرم ﭘﺮ ‪＄‬ﺎى ﻧﻪ ﺷﻲ راﺗﻼى ﻣ‪／‬ﺮ ﻛﻪ را ﻫﻢ ﺷﻲ ﻳﺎ ﺑﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑـ‪３‬‬
‫ﻣﻌﻨﺎ او ﻳﺎ ﺑﻪ د ﻫﻐﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﺑﻞ أول اﻓﺎده ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫ﻛﻪ وواﻳﻮ‪ :‬ﻗﻠﻢ ﻣﺎت ﺷﻮ‪ .‬ﭘﻪ دې ﺳﺎده ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻛ‪) ３‬ﻗﻠﻢ( د ﻳﻮ اﺳـﻤﻲ ﺟـﺰ ﭘـﻪ ﺗﻮ‪－‬ـﻪ د ﺟﻤﻠـ‪ ３‬د ﻣﺒﺘـﺪا‬
‫ﭘﻪ ﺣﻴﺚ او ﻛﻪ ددﻏﻪ اﺳﻢ )ﻗﻠﻢ( ‪＄‬ﺎى ﺑﺪل ﻛﺆو او د ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﺧﺒﺮ ﭘﻮرې ﻳ‪ ３‬و ﺗﺆوﻟﻜﻪ دﻏﻪ ﻻﻧﺪې ﺟﻤﻠﻪ‪:‬‬
‫ا＇ﻚ ﻗﻠﻢ ﻣﺎت ﻛﺆ ﻳﺎ ا＇ﻚ ﻗﻠﻢ واﺧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﭘﻪ دې ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪) ３‬ﻗﻠﻢ( د ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﻓﻌﻠﻲ ﺑﺮﺧﻪ ﻛ‪ ３‬راﻏﻠﻰ ﭼ‪ ３‬د ﺧﺒـﺮ ﻟـﻪ اﺟـﺰاو )ﻣـﺘﻤﻢ( ＇ﺨـﻪ ‪２－‬ـﻞ‬
‫ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫) ‪(1‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ ﺻﻮﺗﻲ واﺣﺪوﻧﻪ د ﻣﺎﻗﺒﻞ دﺳﺘﻮري ﺟﻮؤ＊ﺘﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﻧﺎﻣـﻪ ﻳﺎدﻳـﺈي ﻛـﻪ ＇ـﻪ ﻫـﻢ ﭘـﻪ ﺧﭙﻠـﻪ‬
‫ﻣﻌﻨﺎ ﻧﻪ ﻟﺮي ﻣ‪／‬ﺮ د ﻣﻌﻨﺎ د ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺳﺒﺐ ﻛﻴﺈي‪ .‬د ژﺑ‪ ３‬ﭘـﻪ دواؤو دﺳـﺘﻮري )‪－‬ﺮاﻣـﺮي( ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻮﻧﻮ ﻛـ‪３‬‬
‫دﻧﺪه ﻟﺮي‪.‬‬

‫)‪(1‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ رﺣﻴﻢ اﻟﻬﺎم‪ ،‬ﺗﻴﻮري ﻫﺎى ﻧﺤﻮ در زﺑﺎن دري‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ ﭘﻮﻫﻨﺘﻮن‪ 1358 ،‬ﻫـ ش ﻛﺎل‬

‫‪ ‬‬

‫‪37‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ ﺟﻤﻠﻪ د ﻓﻮﻧﻮ ﻟﻮژي ﻟـﻪ ﻣﺨـ‪ ３‬د ژﺑﻨﻴـﻮ اوازوﻧـﻮ داﺳـ‪ ３‬ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪ ده‪ ،‬ﭼـ‪ ３‬ﻧﺤـﻮي واﺣـﺪ‬
‫ﺟــﻮؤوي‪ .‬دﻏــﻪ ژﺑﻨــﻲ اوازوﻧــﻪ د ‪＄‬ــﺎﻧ‪／‬ﺆي ﺳﻴــﺴﺘﻢ ﻻﻧــﺪې ﺧــﺎص ﻧﻈــﻢ او ﺗﺮﺗﻴــﺐ ﭘﻴــﺪا ﻛــﻮي‪ .‬او داﺳــ‪３‬‬
‫اﺧﺘﻴــﺎري ﺗﺴﻠــﺴﻞ ﻧــﻪ دى‪ ،‬ﭼــ‪ ３‬د ژﺑﻨــﻲ ﺳﻴــﺴﺘﻢ د اﺻــﻮﻟﻮ ﻟــﻪ رﻋــﺎﻳﺘﻮﻟﻮ ＇ﺨــﻪ ﭘﺮﺗــﻪ زده ﺷــﻲ ﺑﻠﻜــﻲ د‬
‫！ﻮﻟﻨ‪ ３‬د اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻗﺮار داد ﺳﺮه ﺳﻢ ﻣﻨ‪％‬ﺘﻪ را‪＄‬ﻲ او ﭘﻪ ﻫﻢ ﻫﻐﻪ ﭼﻮﻛﺎټ ﻛ‪ ３‬دﻧﻨﻪ زده ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻫﺮ ﺻﻮرت ﺟﻤﻠﻪ د ‪－‬ﺮاﻣﺮ ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬اوس داﺳ‪ ３‬ﭘ‪５‬ﮋﻧﺪل ﺷﻮې ده‪:‬‬
‫د وﻳﻨــﺎ ﻳــﻮ داﺳــ‪ ３‬ﺧﭙﻠــﻮاك او ﻣــﺴﺘﻘﻞ ﺻــﻮرت دى‪ ،‬ﭼــ‪ ３‬ﭘــﻪ ﻛــﻮم ﺑــﻞ ﺻــﻮرت )ﺳــﺎﺧﺘﻤﺎن( ﻛــ‪ ３‬د‬
‫‪－‬ﺮاﻣﺮي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن د ﻛﻮﻣ‪ ３‬ﺑﻠ‪ ３‬ﺑﺮﺧ‪ ３‬ﺣﻴﺜﻴﺖ وﻧﻪ ﻟﺮي‪.‬‬
‫د ﻣﺜﺎل ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪:‬‬
‫＇ﻮك ﺧﺒﺮې ﻛﻮي؟‬ ‫‪.1‬‬
‫ﭼﺎ ﺧﺒﺮې وﻛﺆي؟‬ ‫‪.2‬‬
‫ﭘﻪ ﻛﻮ！ﻪ ﻛ‪＇ ３‬ﻮك ﻧﺎﺳﺖ دي؟‬ ‫‪.3‬‬
‫ﺗﺎ ＇ﻮك وﻟﻴﺪ؟‬ ‫‪.4‬‬
‫دﻏﻪ ﻟﻴﻜﻮال ＇ﻮك دى؟‬ ‫‪.5‬‬
‫د ﭘﻮرﺗﻨﻴﻮ ﺳﻮاﻟﻴﻪ ﺟﻤﻠﻮ ‪＄‬ﻮاب د ﻗﺮﻳﻨ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬داﺳ‪ ３‬را‪＄‬ﻲ‪) :‬ﻣﻴﺮوﻳﺲ( ﭼ‪ ３‬دﻏﻪ ‪＄‬ـﻮاب ﻳـﻮ ‪＄‬ـﺎﻧ‪／‬ﺆى‬
‫او ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺷﻜﻞ دى او د ﻛﻮﻣﻰ ﺑﻠ‪ ３‬ﺟﻤﻠﻰ ﻳﺎ )د ﻛﻮم ﺑﻞ ﺻﻮرت( د ﻛﻮﻣ‪ ３‬ﺑﺮﺧ‪ ３‬ﺣﻴﺜﻴﺖ ﻧﻪ ﻟﺮي‪.‬‬
‫ﻣ‪／‬ﺮ د ﭘﻮرﺗﻨﻴﻮ ﺟﻤﻠﻮ ﺑﺸﭙﺆ ‪＄‬ﻮاﺑﻮﻧﻪ داﺳ‪ ３‬دي‪:‬‬
‫ﻣﻴﺮوﻳﺲ ﺧﺒﺮې ﻛﻮې‪.‬‬ ‫‪.1‬‬
‫ﻣﻴﺮوﻳﺲ ﺧﺒﺮې وﻛﺆې‬ ‫‪.2‬‬
‫ﭘﻪ ﻛﻮ！ﻪ ﻛ‪ ３‬ﻣﻴﺮوﻳﺲ ﻧﺎﺳﺖ دى‪.‬‬ ‫‪.3‬‬
‫ﻣﺎﻣﻴﺮوﻳﺲ وﻟﻴﺪ‬ ‫‪.4‬‬
‫دﻏﻪ ﻟﻴﻜﻮال ﻣﻴﺮوﻳﺲ دى‪.‬‬ ‫‪.5‬‬
‫ﻣﻴﺮوﻳﺲ ﭘﻪ درﻳﻮ ﻟﻮﻣﺆﻳﻮ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬د ﻣﺒﺘﺪا )ﻓﺎﻋﻞ( ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ‪＄‬ﻮاب دى‪.‬‬
‫ﭘﻪ ＇ﻠﻮرﻣﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪ ３‬د ﻣﻔﻌﻮل ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ‪＄‬ﻮاب دى‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﭘﻨ‪％‬ﻤﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪ ３‬د ﺧﺒﺮ د ﺟﺰ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ‪＄‬ﻮاب ‪２－‬ﻞ ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫ﭘﻪ دې ﻟﺤﺎظ ﻣﻴﺮوﻳﺲ ﻳﻮازې او ﭘﻪ ‪＄‬ﺎﻧ‪／‬ﺆي ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﻫﻢ ﺳﻢ ‪２－‬ﻞ ﻛﻴﺪاى ﺷﻲ‪.‬‬
‫وﻟ‪ ３‬ﭘﻪ دا أول ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪ ３‬ﻟﻜﻪ‪ :‬ﻣﻴﺮوﻳﺲ ﺗﻮره او ﻣﻴﺆاﻧﻪ وﻛﺆه‪.‬‬
‫دﻟﺘﻪ وﻳﻨﻮ ﭼ‪ ３‬ﻣﻴﺮوﻳﺲ ﭘﻪ ﭘﻮرﺗﻨﺔ ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻛ‪ ３‬د ﻳﻮه ﻏﺆي )ﺟﺰ( ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ دﻧﺪه ﺗﺮﺳﺮه ﻛﻮي‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪38‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﻳﻌﻨﻰ ﻣﻴﺮوﻳﺲ د ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻣﻌﻨﺎ ﻧﻪ ﻟﺮي‪ ،‬ﺑﻠﻜ‪ ３‬ﭘﻪ دﻏﻪ ﻏﻮﻧﺄ )ﺗﺮﻛﻴﺐ( ﻛ‪ ３‬ﻳﻮه ﺑﺮﺧﻪ ده‪ .‬ﭼـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﻳـﻮه‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻞ او ﺧﭙﻠﻮاك ﺻﻮرت ﻛ‪ ３‬د ‪－‬ﺮاﻣﺮي ﺟﻮؤ＊ﺖ او ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن د ﻳﻮې ﺑﺮﺧ‪ ３‬ﺣﻴﺜﻴﺖ ﻟﺮي‪ ،‬ﭼ‪ ３‬دﻟﺘـﻪ‬
‫ﻣﻴﺮوﻳﺲ ﺗﻮره او ﻣﻴﺆاﻧﻪ وﻛﺆه‪！ ،‬ﻮل ﻋﺒﺎرت ﻳﻮه ﺟﻤﻠﻪ ده‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﭘﻮره ﺟﻤﻠﻪ ﻫﻐﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن دى ﭼ‪ ３‬ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ )ﻓﺎﻋﻞ( ﻣﻔﻌﻮل او ﻣﺴﻨﺪ )ﻓﻌﻞ( ﭘـﻪ‬
‫ﻛ‪ ３‬ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫ﻋﺒﺎرت‪ :‬ﻳﺎ ﺟﻤﻠﻪ ﻫﻐﻪ ﺗﻪ واﻳﻲ ﭼ‪ ３‬ﻣﻨـﺼﺮف )او＊ﺘـﻮﻧﻜﻰ( ﻓﻌـﻞ وﻧـﻪ ﻟـﺮي او ﭘـﻪ ﺧﭙﻠـﻪ د‬ ‫ﻟﻨﺄ‬
‫ﻛﻮﻣ‪ ３‬ﭘﻮره ﺟﻤﻠﻰ )ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن( ﺑﺮﺧﻪ ﻧﻪ وي‪.‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ ﻣﻮﻧﺈ دﻏﻪ أول ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﻣﻘﺎﻳﺴﻮي أول ﺗﺮ ＇‪５‬ﺆﻧ‪ ３‬ﻻﻧﺪې ﻧﻴﺴﻮ ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫‪＄‬ﻮاب ‪＊ :‬ﻪ در‪＄‬ﻢ‬ ‫‪ -1‬زرﻣﻴﻨ‪ – ３‬راﺷﻪ !‬
‫ﻫﻮ در‪＄‬ﻢ‬ ‫‪ -2‬زرﻣﻴﻨ‪ ３‬را‪３＄‬؟‬
‫دﻏﻪ دواؤه ﺟﻤﻠ‪ ３‬د ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن او ﺟﻮؤ＊ﺖ ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬د ﻣﺒﺘﺪا او ﺧﺒﺮ د ﺗﺮﻛﻴﺐ او رﻏـﺎوﻧ‪ ３‬ﻟـﻪ ﻣﺨـ‪３‬‬
‫زﻳﺎت ﺗﻮﭘﻴﺮ ﻧﻪ ﻟﺮي ﻣ‪／‬ﺮ د ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺗﻮ او ﻣﻤﻴﺰاﺗﻮ د ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬ﭘﻮره ﺗﻮﭘﻴﺮ ﭘﻪ ﻛ‪ ３‬ﻟﻴﺪل ﻛﻴـﺈي‪،‬‬
‫‪＄‬ﻜﻪ ﭘﻮرﺗﻨﺔ ﻫﺮه ﻳﻮه ﺟﻤﻠﻪ د ﺟﻼ او ‪＄‬ﺎﻧ‪／‬ﺆي ‪＄‬ﻮاب او ﻋﻜﺲ اﻟﻌﻤﻞ ﻏﻮ＊ﺘﻨﻪ ﻛـﻮي‪ .‬د ﻫﻤﺪﻏـﻪ اﺻـﻞ‬
‫ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬واﻳﻮ ﭼ‪ ３‬ﺟﻤﻠﻪ ﻫﻐﻪ ﻧﺤﻮي واﺣﺪ دى ﭼ‪ ３‬ﭘـﻪ ﺗـﺸﺮﻳﺤﻲ ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎن ﻛـ‪ ３‬د ‪＄‬ـﺎﻧ‪／‬ﺆو اﺻـﻮﻟﻮ ﺗـﺎﺑﻊ‬
‫دى ﻳﺎدا ﭼ‪ ３‬ﺟﻤﻠﻪ ﻫﻐﻪ ﻧﺤﻮي واﺣﺪ دى ﭼ‪！ ３‬ﺎﻛﻠﻰ اﻫﻨ‪ ،，‬ﺗﻮن‪ ،‬ﻟﺤﻦ او ﻣﻮﺳـﻘﻴﺖ ﻟـﺮي‪ .‬ﻟـﻪ دې اﻣﻠـﻪ‬
‫ﺟﻤﻠﻪ د ﭘﻮرﺗﻨﻴﻮ ﻣﻤﻴﺰاﺗﻮ ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬ﻫﻢ ﻳـﻮه ﻟـﻪ ﺑﻠـ‪＇ ３‬ﺨـﻪ ﺑ‪５‬ﻠﻴـﺈي ﭘـﻪ دې ﻟﺤـﺎظ د ﺟﻤﻠـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﺑ‪５‬ﻠﻮﻧـﻪ ﻛـ‪３‬‬
‫ﻋﺮوﺿﻲ واﺣﺪوﻧﻪ ﻟﻜﻪ )ﻓﺸﺎر‪ ،‬اﻫﻨ‪ ،，‬ﻟﺤﻦ‪ ،‬ﻓﺼﻞ ‪ ،‬وﺻﻞ( ﺧﺎص ارز＊ﺖ ﻟﺮي‪.‬‬
‫د ﺗﻴﺮو ﺧﺒﺮو ﭘﻪ اﺳﺘﻨﺎد ﻳﻮه ﺟﻤﻠﻪ ﻻﻧﺪﻳﻨﻲ ﺧﺼﻮﺻﻴﺘﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﻟﺮي‪:‬‬
‫‪ -2‬دا ﻧﺤﻮي واﺣﺪ د ﻣﻮرﻓﻴﻤﻮﻧﻮ ﺗﺮﻛﻴﺐ دى‪.‬‬ ‫‪ -1‬ﻧﺤﻮي واﺣﺪ دى‬
‫‪ -4‬دﺧﺎص زﻣﺎﻧﻲ او ﻣﻜﺎﻧﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺎﺑﻊ دى‪.‬‬ ‫‪ -3‬د ژﺑﻨﻴﻮ اوازوﻧﻮ ﺳﻴﺴﺘﻢ دى‪.‬‬
‫‪ -5‬ﻫﺮه ﺟﻤﻠﻪ ‪＄‬ﺎﻧ‪／‬ﺆى ﻟﺤﻦ‪ ،‬ﺗﻮن او ﻣﻮﺳﻘﻴﺖ ﻟﺮي‪.‬‬
‫) ‪(1‬‬
‫‪) -6‬د ﺑﻠﻮم ﻓﻴﻠﺄ ﭘﻪ ﻧﻈﺮ ﺟﻤﻠﻪ ﻛﻴﺪاى ﺷﻲ ﻳﻮ اواز وي ﻳﺎ ﻳﻮ ﻧـﻮم وي( ﻟﻜـﻪ ددﻏـ‪ ３‬ﻻﻧـﺪې ﺟﻤﻠـ‪３‬‬
‫‪＄‬ﻮاب‪ :‬اﻛﺎروﻧﻪ دې ﺧﻼص ﺷﻮل؟‬
‫ﻫﻮ‬ ‫‪＄‬ﻮاب‬
‫‪ -2‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻰ او ادب ﭘﻼر ＇ﻮك دى؟‬
‫‪＄‬ﻮاب‪ ،‬ﺧﻮﺷﺤﺎل‬
‫‪ -7‬ﺟﻤﻠﻰ ﺗﻪ د ﻣﺘﻦ د اﻧﺪازه ﻛﻮﻟﻮ واﺣﺪ ﻫﻢ وﻳﻠﻰ ﺷﻮ‪.‬‬

‫)‪ (1‬ﻛﺎﺑﻞ ﻣﺠﻠﻪ‪ 1356 ،‬ﻛﺎل )‪ (2-6‬ﻣﺦ ﻟﻮﻣﺆة ‪２－‬ﻪ‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪39‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫‪ -8‬ﺟﻤﻠﻪ د ﻣﻌﺎﺷﺮت ﭘﻪ ﺟﺮﻳﺎن ﻛ‪ ３‬د ﻓﻜـﺮ د اﻧﺘﻘـﺎل‪ ،‬اﺧﺒـﺎر اﺳﺎﺳـﻲ وﺳـﻴﻠﻪ ده‪ .‬ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ـﻪ ﺟﻤﻠـﻪ‬
‫دوﻳﻨﺎ او ﻣﺤﺎورې ژﺑﻨﻲ واﺣﺪ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ دﻳﻮه ﺑﺸﭙﺆ او ﻣﻜﻤﻞ ﻓﻜـﺮ ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوﻧـﻪ ده‪ .‬دﻏـﻪ رازﻫـﺮه ﺟﻤﻠـﻪ ﭘـﻪ‬
‫ذﻫﻦ ﻛ‪ ３‬د ﻣﻨﻌﻜﺲ ﺷﻮي واﻗﻌﻴﺖ ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوﻳﻪ او ددﻏﻪ أول واﻗﻌﻴﺖ ﭘﻪ ﺑﺎب ！ﺎﻛﻠ‪ ３‬اﻇﻬﺎر ﻳﻪ ده‪＄ ،‬ﻜﻪ‬
‫وﻳﻮﻧﻜﻰ د ﺟﻤﻠـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﭼﻮﻛـﺎټ ﻛـ‪ ３‬ﻧـﻪ ﻳـﻮازې د ﺧـﺎرﺟﻰ ﻧـﺆة او ﭼﺎﭘﻴﺮﻳـﺎل د ﭘ‪＋５‬ـﻮ ﭘـﻪ ﺑـﺎب د ＇ـﻪ ﺷـﻲ‬
‫اﻇﻬﺎر ﻛﻮي ﺑﻠﻜـ‪ ３‬ﭘـﻪ دې ﺑـﺎب د ﺧﭙـﻞ ﻧﻈـﺮ ！ﻜـﻲ ﺑﻴـﺎﻧﻮي ﭼـ‪ ３‬وﻳـﻞ ﻳـ‪ ３‬ﻟـﻪ واﻗﻌﻴـﺖ ﺳـﺮه ＇ـﻪ ارﺗﺒـﺎط‬
‫) ‪(1‬‬
‫ﻣﻮﻧﺈ ﭘﻪ ﺧﭙﻠ‪５＇ ３‬ﺆﻧ‪ ３‬ﻛ‪ ３‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬د ﻧﺤﻮي واﺣﺪوﻧﻮ )ﺟﻤﻠـﻮ( ﭘـﻪ ﺷـﺎوﺧﻮا ﻛـ‪ ３‬د ﭘﻮرﺗﻨﻴـﻮ‬ ‫وﻟﺮي‬
‫ﻳﺎ دوﺷﻮو ﻧﻈﺮﻳﻮ ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬دﻏﻪ ﻻﻧـﺪې ﭘﺮﻧـﺴﻴﺒﻮﻧﻪ ﭘـﻪ ﺧﻴـﺎل ﻛـ‪ ３‬ﺳـﺎﺗﻞ ﻏـﻮاؤو او دﻳـﻮې ﺑـﺸﭙﺆې ﺟﻤﻠـ‪３‬‬
‫ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﺸﺨﺼﺎت داﺳ‪ ３‬ﺑﻴﺎﻧﻮو‪:‬‬
‫‪ -1‬د ﺑﺸﭙﺆې ﺟﻤﻠـ‪＇ ３‬ﺨـﻪ ﻣﻄﻠـﺐ ﻫﻐـﻪ ﺧﭙﻠـﻮاك )ﻣـﺴﺘﻘﻞ( ‪－‬ﺮاﻣـﺮي ﺷـﻜﻞ دى ﭼـ‪ ３‬د ﺟﻮؤ＊ـﺖ او‬
‫ﻣﻌﻨﺎ ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬ﺑﺸﭙﺆ ﻣﻄﻠﺐ وي‪.‬‬
‫) ‪(2‬‬
‫‪ -2‬د ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﺟﻮؤ＊ﺖ ﻛ‪ ３‬د ﺟﻤﻠ‪ ３‬اﺻﻠﻲ او اﺳﺎﺳﻲ ارﻛﺎن ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺟﻤﻠﻪ )ﻧﺤﻮي واﺣﺪ( ﭼ‪ ３‬د ﻛﻮم ﺑﻞ ﻟﻮى ﺷﻜﻞ )ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن( ﺑﺮﺧﻪ )ﺟﺰ( ﻧﻪ وي‪.‬‬
‫‪ -4‬ﺟﻤﻠﻪ ﻧﻪ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻛﻴﺪوﻧﻜﻰ ﻧﺤﻮي واﺣﺪ ﻳﻌﻨﻰ ﺗ‪／‬ﻤﻴﻢ د ىﻜﻪ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺷﻲ ﺧﭙﻠﻪ ﺑﺸﭙﺆه ﻣﻌﻨﺎ ﻟﻪ‬
‫ﻻﺳﻪ ورﻛﻮي‪.‬‬
‫‪ -5‬ﭘﻪ ﺟﻤﻠـﻪ ﻛـ‪ ３‬د ﺗـﺸﻜﻴﻠ‪５‬ﺪوﻧﻜﻮ اﺟـﺰاو )ﺑﺮﺧـﻮ()‪ (3‬ﺗـﺮﻣﻨ‪ ＃‬ﻧﺤـﻮي راﺑﻄـﻪ ﻣﻮﺟـﻮده وي او ﭘـﻪ وﻳﻨـﺎ‬
‫)ﺧﺒﺮو( ﻛ‪ ３‬ﻣﺸﺨﺺ ﻋﺮوﺿﻲ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت )ﭼ‪ ３‬وروﺳﺘﻪ ﺑﻪ ﭘﺮې ر‪１‬ﺎ واﭼﻮﻟﻪ ﺷﻲ( او ﻫﻢ ﭘﻪ ﻟﻴﻜﻨ‪ ３‬ﻛـ‪３‬‬
‫دﻟﻴﻚ دود د ﻧ‪＋‬ﻮ ﻧ‪＋‬ﺎﻧﻮ ﭘﻪ ﻣﺮﺳﺘﻪ د ﻫﺮې ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﺣـﺪود )ﺑﺮﻳﺪوﻧـﻪ( ﺳـﺮه ﺟـﻼ ﻛﻴـﺈي ﭼـ‪ ３‬ددﻏـﻮ ﻧ‪＋‬ـﻮ د‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎل د ‪＄‬ﺎﻳﻮﻧﻮ ﭘ‪５‬ﮋﻧﺪﻧﻪ ﺿﺮوري ده‪.‬‬

‫)‪ (1‬ز‪ .‬م‪ .‬ﻛﺎﻟﻴﻨﻴﻨﺎ‪ ،‬ﭘﻪ ﻣﻌﺎﺻﺮه ادﺑﻲ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪ ３‬ﻣﺮﻛﺒﻲ ﺟﻤﻠ‪ ،３‬ﻣﺴﻜﻮ ‪ 1966‬ع‪ 4،‬ﻣﺦ‪.‬‬
‫)‪ (2‬ﻋﺒّﺎرت ﻟﻪ )ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ‪ ،‬ﻣﺴﻨﺪ( ﻳﺎ )ﻣﺒﺘـﺪا او ﺧﺒـﺮ( ＇ﺨـﻪ دي ﭼـ‪ ３‬ﻋﻤـﺪه او اﺳﺎﺳـﻲ ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ اﺟـﺰاوې ﭘـﻪ دې أول وي‬
‫)اﺳﻴﻤﻪ‪ -‬اﺳﻢ‪ ،‬ﺿﻤﻴﺮ‪ + (. . .‬ﻓﻌﻞ ﻳﺎ اﺳﻤﻰ ﻏﻮﻧﺄ ‪ +‬ﻓﻌﻠﻰ ﻏﻮﻧﺄ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺗﺸﻜﻴﻠﻮوﻧﻜﻰ ﺑﺮﺧﻪ ‪ Constituent‬داﺳ‪ ３‬ﻳﻮه ﻛﻠﻤﻪ ﻳﺎﻳﻮ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻳﺎ ﻳﻮ ﻣﻮرﻓﻴﻢ ﺗﻪ واﻳﻲ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻛﻮم ﻳﻮه ﻟﻮى ﺟﻮؤ＊ـﺖ‬
‫ﻛ‪ ３‬د ﻫﻐﻪ د ﺟﺰ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﺷﺎﻣﻞ وي‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻪ ﻳﺎد ﻛ‪ ３‬وﺳﺎﺗﻞ ﺷﻲ ﭼ‪！ ３‬ﻮل ﺗﺸﻜﻴﻠﻮوﻧﻜﻲ اﺟﺰا ﻧﺤﻮي ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻮﻧﻪ دي‪ ،‬ﺧـﻮ‬
‫ﺧﻮرا أ‪４‬ﺮ واؤه او ﻛﻮﭼﻨﻲ ﺗﺸﻜﻴﻠﻮوﻧﻜﻲ اﺟﺰا ﻧﺤﻮي ﺟﻮؤ ＊ﺘﻮﻧﻪ ﻧﻪ دي‪ .‬ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ ！ﻮل ﻧﺤﻮي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻮﻧﻪ ﺗـﺸﻜﻴﻠﻮوﻧﻜﻲ‬
‫اﺟﺰادي ﺧﻮﺑﻴﺨﻲ ﻧﺤﻮي ﺳﺘﺮ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻮﻧﻪ ﺗـﺸﻜﻴﻠﻮوﻧﻜﻲ اﺟـﺰا ﻧـﻪ دي‪ .‬ددې ﺧﺒـﺮې ﻣﻌﻨـﺎ داده ﭼـ‪ ３‬ﻛـﻪ ﻋﺒـﺎرت )ﺟﻤﻠـﻪ( ﭘـﻪ‬
‫ﺧﭙﻠﻪ د ﻛﻮم ﺑﻞ اوإده ﻋﺒﺎرت )ﺟﻤﻠﻰ( ﻳﻮه ﺑﺮﺧﻪ وي ﻧﻮ ﺗﺸﻜﻴﻠﻮوﻧﻜﻲ ﺟﺰورﺗﻪ وﻳﻼى ﺷﻮ‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪40‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫دوﻳﻢ ＇ﭙﺮﻛﻰ‬

‫ﺗﺮﻛﻴﺐ )ﻏﻮﻧﺄ‪ -‬ﻋﺒﺎرت(‬

‫＇ﺮ‪－‬ﻨﺪه ده ﭼ‪ ３‬وﻳﻞ ﭘﻮﻫﻨﻪ )ﻧﺤﻮه( د ‪－‬ﺮاﻣﺮ د ﻳـﻮې ﺑـﺮﺧ‪ ３‬ﭘـﻪ ﺗﻮ‪－‬ـﻪ او ﭘـﻪ ﻳـﻮې ﺟﻤﻠـﻲ ﻛـ‪ ３‬د ﻛﻠﻤـﻮ‬
‫)ﻣﻮرﻓﻴﻤﻮﻧﻮ( د ‪－‬ﺮاﻣﺮي ﺗﺮﻛﻴـﺐ ﻳـﻮ ‪＄‬ـﺎى ﻛﻴـﺪو ﻃﺮﻳﻘـﻪ‪ ،‬ﺗﺮﺗﻴـﺐ او ﻣﻌﻨـﻮي راﺑﻄـﻪ ﭘـﻪ ！ـﺎﻛﻠ‪ ３‬ژﺑـ‪ ３‬ﻛـ‪３‬‬
‫＇‪５‬ﺆي ﭘﻪ دې ﻣﻌﻨﺎ ﭼ‪ ３‬د ﺟﻤﻠﻮ ﻟﻔﻈـﻲ ﺟﻮؤ＊ـﺖ او ﻣﻌﻨـﻮي راﺑﻄـﻪ ＇‪５‬ـﺆي او ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ـﻪ د ﺟﻤﻠـﻮ ﻟﻔﻈـﻲ‬
‫ﺟﻮؤ＊ﺖ او ﻣﻌﻨﻮي ‪＄‬ﺎﻧ‪／‬ﺆﺗﻴﺎوې ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛـﻮي‪ ،‬ﻧـﻮ ＇ﻨ‪／‬ـﻪ ﭼـ‪ ３‬د ﻧﺤـﻮي ＇‪５‬ـﺆﻧ‪ ３‬د ﻣﻄـﺎﻟﻌ‪ ３‬او ＇‪５‬ﺆﻟـﻮ‬
‫اﺻﻠﻲ او اﺳﺎﺳﻲ ﻣﻮاد ﺟﻤﻠ‪ ３‬دي ﻧﻮ ﭘﻪ ﻫﻢ دې ﺗﻮ‪－‬ﻪ د ﻛﻠﻤﻮ ﺗﺮﻛﻴﺐ )د اﻟﻔﺎﻇﻮ‪ ،‬ﻏﻮﻧﺄوﻧﻮ( ﻫـﻢ د ﺟﻤﻠـﻮ‬
‫ﭘﻪ ﺟﻮؤ＊ﺖ ﻛ‪ ３‬ﻳﻮ ﺗﻮﻛﻰ ﻳﺎ ﻳﻮه ﺑﺮﺧﻪ ‪２－‬ﻠﻪ ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫ﻟﻜﻪ‪ :‬ﻫﻠﻚ وﻟﻮﻳﺪ‪ .‬ﻳﻮه ﺳﺎده ﺟﻤﻠﻪ ده او دﻏـﻪ ﺟﻤﻠـﻪ د دووﻛﻠﻤـﻮ ＇ﺨـﻪ ﺟـﻮؤه ده‪ .‬ﻟﻮﻣـﺆة ﺑﺮﺧـﻪ ﻳـ‪３‬‬
‫)ﻫﻠﻚ( ﭼ‪ ３‬د ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻓﺎﻋﻞ )ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴـﻪ( اودو ﻫﻤـﻪ ﺑﺮﺧـﻪ ﻳـ‪) ３‬وﻟﻮﻳـﺪ( ﻓﻌـﻞ )ﻣـﺴﻨﺪ( دى‪ .‬ﻛـﻪ ﭼ‪５‬ـﺮې ﭘـﻪ‬
‫ﻫﻤﺪﻏ‪ ３‬ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻛ‪ ３‬دﺟﻤﻠ‪ ３‬د ﻓﺎﻋﻞ )ﻫﻠﻚ( ﺳﺮه ‪＄‬ﻴﻨﻲ ﻣﻮرﻓﻴﻤﻮﻧﻪ ﭼ‪ ３‬ﻧﺤﻮي راﺑﻄﻪ ﺳﺮه وﻟﺮي ﻳﻮ ‪＄‬ﺎى‬
‫ﺷﻲ ﭘﻪ دې وﺧﺖ ﻛ‪ ３‬دﻏﻪ ﻓﺎﻋﻞ )ﻫﻠﻚ( د ﺧﭙﻠﻮ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ اﺟﺰاوء ﺳﺮه ﻳﻮ ﺗﺮﻛﻴﺐ )ﻋﺒﺎرت( دى ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫＊ﻪ ﻫﻠﻚ‪ ،‬ﻳﻮ أ‪４‬ﺮ ＊ـﻪ ﻫﻠـﻚ‪ ،‬ﻳـﻮﻏ‪＋‬ﺘﻠﻰ ﺗﻜـﺆه ＊ـﻪ ﻫﻠـﻚ ‪ . . .‬دﻏـﻪ أﻟـﻪ ﻛﻠﻤـ‪ ３‬د ﻳﻮﺑـﻞ ﺳـﺮه ﻧﺤـﻮي‬
‫راﺑﻄﻪ ﻟﺮي او ﭘﻪ ﭘﻮرﺗﻨﺔ ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪ ３‬د ﻫﻠﻚ ﺳﺮه د ﻣﺒﺘﺪا ﭘﻪ ﺣﻴـﺚ را‪＄‬ـﻲ او ﻫـﻢ د ﻫﻠـﻚ ﭘـﻪ ‪＄‬ـﺎى راﺗـﻼى‬
‫ﺷﻲ ﭼ‪ ３‬دﻏﻪ د ﺗﺮﻛﻴﺐ )ﻏﻮﻧﺄ( )ﻋﺒﺎرت( ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻳﺎدﻳﺈي‪ .‬ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ د )وﻟﻮﻳﺪ( ﻓﻌﻞ ﺳﺮه ﭼ‪ ３‬د ﺟﻤﻠـ‪３‬‬
‫ﻣﺴﻨﺪ دى ﻳﻮ ﺷﻤﻴﺮ ﻧﻮرې ﻛﻠﻤ‪ ３‬ﻳﻮ ‪＄‬ﺎي ﺷﻲ‪ .‬دﻏﻪ أﻟﻪ ﻛﻠﻤ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬ﻧﺤﻮي راﺑﻄﻪ ﻫﻢ ﺳﺮه وﻟﺮي د ﺟﻤﻠـ‪３‬‬
‫ﻣﺴﻨﺪ )ﺧﺒﺮ( ﻛ‪ ３‬ﺳﺮه را‪＄‬ﻲ‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪41‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﻟﻜﻪ‪ :‬ﺳﺨﺖ وﻟﻮﻳﺪ‪ .‬ﭘﻪ زوره وﻟﻮﻳﺪ‪ .‬ﺳﺨﺖ ﭘﻪ زوره وﻟﻮﻳﺪ‪ .‬ﻳﺎ وران وﻟﻮﻳﺪ‪ .‬أ‪４‬ﺮ وران وﻟﻮﻳـﺪ‪ .‬ﺧـﻮرا‬
‫أ‪４‬ﺮ وران وﻟﻮﻳﺪ‪ .‬ﺑ‪＄ ３‬ﺎﻳﻪ ﺧﻮرا أ‪４‬ﺮ وران وﻟﻮﻳﺪ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﭘﻮرﺗﻨﻲ اﺳﻤﻲ ﻏﻮﻧﺄ ﻛ‪－ ３‬ﻮرو ﭼ‪ ３‬ﻫﻠﻚ د ﻏﻮﻧﺄ اﺻﻠﻲ ﺟﺰدي او د ﺧﭙﻠﻮ ﻣﺘﻌﻠﻘﺎﺗﻮ ﺳﺮه ﻳﻮ اﺳﻤﻲ‬
‫ﻏﻮﻧﺄ ‪２－‬ﻞ ﻛﻴﺈي او ﭘﻪ دوﻳﻤﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﻛ‪ ３‬وﻟﻮﻳﺪ د ﻓﻌﻠﻲ )ﻏﻮﻧﺄ( )ﻋﺒﺎرت( اﺻﻠﻲ او اﺳﺎﺳﻲ ﺟﺰدى ﻧﻮ‬
‫ﻓﻌﻠﻲ ﻏﻮﻧﺄ )ﺗﺮﻛﻴﺐ( ورﺗﻪ وﻳﻠﻰ ﺷﻮ‪ .‬ﻣ‪／‬ﺮ دواؤه ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ )اﺳﻤﻲ او ﻓﻌﻠﻲ( ﭘﻪ ‪＄‬ﺎﻧ‪／‬ﺆي ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﺑﺸﭙﺆ‬
‫ﻣﻄﻠﺐ ﻧﻪ رﺳﻮي او دﻳﻮه ﻏﻮﻧﺄ )ﺗﺮﻛﻴﺐ( ﭘﻪ راوؤو ﺳﺮه ﭘﻪ ‪＄‬ﺎﻧ‪／‬ﺆي ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﻣﻌﻨﺎ ﻧﺎﺗﻤﺎﻣﻪ ﭘﺎﺗ‪ ３‬ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫‪ -2‬د ﺗﺮﻛﻴﺐ اﺻﻄﻼﺣ‪／‬ﺎﻧ‪ ３‬او ﻧﻈﺮﻳ‪:３‬‬
‫اوس ﭼ‪ ３‬د ﺗﺮﻛﻴﺐ )‪ (Phrase‬ﭘﻪ ﻫﻜﻠﻪ ＇ﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﺗﺮﻻﺳﻪ ﺷﻮل‪ .‬ﻏﻮاؤو ﭘـﻪ ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ژﺑـﻪ ﻛـ‪ ３‬د‬
‫اﻓﻐﺎﻧﻲ او ﺧﺎرﺟﻲ ‪－‬ﺮاﻣﺮ ﭘﻮﻫﺎﻧﻮ ﻧﻈﺮﻳ‪ ３‬او اﺻﻄﻼح ‪－‬ﺎﻧ‪ ３‬ﻫﻢ ذﻛﺮ ﻛﺆو‪.‬‬
‫ﭘﻪ دې ﺑﺮﺧﻪ ﻛ‪ ３‬ﺗﺮ ﻫﺮ ＇ﻪ د ﻣﺨﻪ ﻏﻮاؤو د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬د ﻛﻠﻤﻮ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻻﻧـﺪې ﻣﺎﺧـﺬوﻧﻮ ﻛـ‪３‬‬
‫د ﺳﻠﻮاﺳـــﭽ‪５‬ﺘﺎﻧﻴﺎ)‪ (1‬د ﻛﻠﻤـــﻮ ﺗﺮﻛﻴـــﺐ )‪ (2) Phrases‬ﻧﻴﻤ‪／‬ـــﺆي ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧـــﻪ)‪ (3‬ﻛـــﻼم ﻧـــﺎﻗﺺ)‪ (4‬ﻧـــﺎﻗﺺ‬
‫ﻣﺮﻛﺐ)‪ (5‬ﻋﺒﺎرت)‪ (6‬او ﻏﻮﻧﺄ ﭘﻪ ﻧﻮﻣﻮ ﺳﺮه ﻧﻮﻣﻮل ﺷﻮي دي ﺗﺮ ﻏﻮر او ﻣﻄﺎﻟﻌ‪ ３‬ﻻﻧﺪې وﻧﻴﺴﻮ‪.‬‬
‫دا ﺧﻮ ﺟﻮﺗﻪ ﺧﺒﺮه ده‪ ،‬ﭼ‪ ３‬دوﻳﻨﺎ او ﺧﺒﺮو ﭘﻪ ﺗﺮڅ ﻛ‪ ３‬اﻟﻔﺎظ او وﺋﻴﻮﻧﻪ ﭘﻪ ‪＄‬ﺎﻧ‪／‬ﺆي ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﭘـﻮره ﻣﻌﻨـﺎ‬
‫ﻧﻪ ﺷﻲ ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوﻟﻰ‪ ،‬ﻧﻮ د ﻳﻮې ﻣﻌﻨﺎ د ﭘﻮره او ﺑﺸﭙﺆې ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوﻧ‪ ３‬ﻟـﻪ ﭘـﺎره د وﻳﺌﻮﻧـﻮ )اﻟﻔـﺎﻇﻮ( ﺗﺮﻛﻴـﺐ‪،‬‬
‫ﻳﻮ ‪＄‬ﺎى ﻛﻴﺪﻧﻪ او د ﻫﻐﻮي ﺗﺮﻣﻨ‪ ＃‬ﻧﺤﻮي راﺑﻄﻪ ﺿﺮوري ﺧﺒﺮه ‪２－‬ﻠﻪ ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬د ﻛﻠﻤﻮ ﺗﺮﻛﻴﺐ‪ ،‬راﺑﻄﻪ او د ‪－‬ﺮاﻣﺮي ﻗﺎﻋﺪو ﺧﻴﺎل ﺳﺎﺗﻞ أ‪４‬ـﺮه ﺿـﺮوري ﺧﺒـﺮه او ﻣﻬـﻢ‬
‫رﻛﻦ دى‪＇ .‬ﻨ‪／‬ﻪ ﭼ‪ ３‬ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ ﭘﻪ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬ﺳﺘﺮه ﻧﺤـﻮي دﻧـﺪه ﻟـﺮي ﻧـﻮ ＊ـﺎﻳﻲ ﭼـ‪ ３‬ددﻏـﻮ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧـﻮ ﭘـﻪ‬
‫ﺑﺮﺧﻪ ﻛ‪ ３‬ﭘﻮره ＇‪５‬ﺆﻧﻪ او ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ وﺷﻲ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻧﺈ ﺗﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﻪ ده ﭼ‪ ３‬د ﻧﺆة ﭘﻪ أ‪４‬ﺮو ژﺑﻮ ﻛ‪ ３‬د ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ ﻣﻮﺿﻮع أ‪４‬ﺮه ﺳﺘﺮه ﺑﺮﺧﻪ ﻟﺮي ﭼ‪ ３‬ﺑﻴـﺎ‬
‫ﭘﻪ ﺑ‪５‬ﻼ ﺑ‪５‬ﻠﻮ أﻟﻮ او ‪－‬ﺮوﭘﻮﻧﻮ وﻳﺸﻞ ﻛﻴﺈي‪.‬‬

‫)‪ (1‬ب‪ .‬ن‪ ،‬ﻛﻠﻪ وﻳﻦ‪ ،‬د ژﺑﭙﻮﻫﻨﻰ ﻣﻘﺪﻣﻪ‪ ،‬ﻣﺴﻜﻮ ‪ (193) 1974‬ﻣﺦ‪.‬‬
‫)‪ (2‬اﻧ‪／‬ﻠﻴﺴﻲ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻗﺎﻣﻮس‪ ،‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ！ﻮﻟﻨﻪ‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ ‪ (451) 1354‬ﻣﺦ‪.‬‬
‫)‪ (3‬ﻣﺤﻤﺪ ‪－‬ﻞ ﻣﻮﻣﻨﺪ‪ ،‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬ﻟﻴﺎره‪ .‬ﺑﻠﺦ ‪ (317) ،1317‬ﻣﺦ‪.‬‬
‫)‪ (4‬ﻣﺤﻤﺪ اﻋﻈﻢ اﻳﺎزي‪ ،‬ﻗﻮاﻋﺪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ ‪ (182) 1327‬ﻣﺦ‪.‬‬
‫)‪ (5‬ﻋﻈﻴﻢ ﺷﺎه ﺧﻴﺎل‪ ،‬ﺻﺮف وﻧﺤﻮ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ )‪ (283‬ﻣﺦ‪.‬‬
‫)‪ (6‬ﻣﺤﻤﺪ رﺣﻴﻢ اﻟﻬﺎم روﺷﻰ ﺟﺪﻳﺪ در ﺗﺤﻴﻘﻴﻖ دﺳﺘﻮر زﺑﺎن دري‪ .‬ﻛﺎﺑﻞ ﭘﻮﻫﻨﺘﻮن ‪ (15)1349‬ﻣﺦ‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪42‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮې ﻣﻮﻧﺈ ﺧﭙﻠ‪ ３‬ﻟﺮﻏﻮﻧﺔ ﻣﻮرﻧـﺔ ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ژﺑـ‪ ３‬ﺗـﻪ ﭘﺎﻣﻠﺮﻧـﻪ وﻛـﺆو او ﭘـﻪ أ‪４‬ـﺮ ﻏـﻮراو ‪＄‬ﻴـﺮ ورﺗـﻪ‬
‫و‪－‬ﻮروﻧﻮ ﺟﻮﺗﻪ ﺑﻪ ﺷﻲ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﻫـﻢ دﻏـﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧـﻪ راز‪ ،‬راز او د اﻧـﺪازې ﻧـﻪ زﻳـﺎت دي‪ .‬او‬
‫ﻫﺮ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ‪＄‬ﺎى او ﻣﻮﻗﻊ ‪＄‬ﺎﻧ‪／‬ﺆې ﻣﻌﻨﺎ او ﻣﻔﻬﻮم ＊ﻨﺪي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ ‪＄‬ﺎﻧﻠﻪ ﺧـﺎص أوﻟﻮﻧـﻪ او ﻗـﺴﻤﻮﻧﻪ ﻟـﺮي ﭼـ‪ ３‬ﻫـﺮ ﻳﻮﺑـﻪ ﻳـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﺧﭙـﻞ ‪＄‬ـﺎى‬
‫و＊ﻮدل ﺷﻲ‪.‬‬
‫دﻟﺘﻪ دا ﺧﺒﺮه ﺿﺮوري ده‪ ،‬ﭼ‪ ３‬د ﻣـﺴﺘﻘﻠﻮ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧـﻮ ‪ ، Phrases‬اﺻـﻄﻼح )اﻳـﺄ ﻳـﻮم ‪(Idiom‬‬
‫او داﺳ‪ ３‬ﻧﻮرو ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ ﺳﺮه ﺗﻮﭘﻴﺮ وﺷﻲ‪.‬‬

‫ﺗﺮﻛﻴﺐ )ﻏﻮﻧﺄ(‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺐ د دووﻳﺎ زﻳﺎﺗﻮ )ﺧﭙﻠﻮاﻛﻮ او ﻧﺎﺧﭙﻠﻮاﻛﻮ( ﻛﻠﻤﻮ او ﻣﻮرﻓﻴﻤﻮﻧﻮ ﻳﻮ ‪＄‬ـﺎى ﻛﻴـﺪو ＇ﺨـﻪ ﻋﺒـﺎرت‬
‫دى ﭼــ‪ ３‬اﺟــﺰاﻳ‪ ３‬ﻳــﻮ ﻟــﻪ ﺑﻠــﻪ ﺳــﺮه ‪－‬ﺮاﻣــﺮي ارﺗﺒــﺎط وﻟــﺮي‪ ،‬ﻳــﺎ د دوو ﻳــﺎ زﻳــﺎﺗﻮ ﺧﭙﻠﻮاﻛــﻮ او ﻧــﺎ ﺧﭙﻠﻮاﻛــﻮ‬
‫ﻣﻮرﻓﻴﻤﻮﻧــﻮ ﻣﺠﻤﻮﻋــﻪ ده ﭼــ‪ ３‬ﺑــﺮﺧ‪ ３‬ﻳــ‪ ３‬ﻳــﻮ ﺑــﻞ ﺳــﺮه ‪－‬ﺮاﻣــﺮي راﺑﻄــﻪ وﻟــﺮي‪ .‬د ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧــﻮ د ＇‪５‬ــﺆﻧ‪ ３‬او‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌ‪＇ ３‬ﺨﻪ داﺳ‪ ３‬ﺟﻮﺗﻴﺈي ﭼ‪ ３‬ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ د ﻣﻌﻨﺎ‪ ،‬ﺟﻮؤ＊ﺖ ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬ﺑﻴﻞ أوﻟﻮﻧﻪ ﻟﺮي‪.‬‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧــﻪ )ﻏﻮﻧﺄوﻧــﻪ( ﺑﺮﺳــ‪５‬ﺮه ﭘــﺮدې ﭼــ‪ ３‬د ﺟﻤﻠــﻮ ﭘــﻪ ﺟﻮؤوﻧــﻪ ﻛــ‪ ３‬ﺑﺮﺧــﻪ ﻟــﺮي ﭘــﻪ ‪＄‬ــﺎﻧ‪／‬ﺆې ﺗﻮ‪－‬ــﻪ د‬
‫ﻧﺤﻮي واﺣﺪوﻧﻮ وﻇﻴﻔﻪ ﻫﻢ ﺳﺮﺗﻪ رﺳﻮي‪.‬‬
‫‪＄‬ﻴﻨﻲ ‪－‬ﺮاﻣﺮﻳﺴﺘﺎن ﻟﻜﻪ ف‪.‬ف‪ .‬ﻓﻮرﺗﻮن اﺗﻮف)‪ (1‬اوم‪ .‬ن‪ .‬ﭘﻴﺘﺮﺳﻮن)‪ (2‬ﻧﺤـﻮه ‪ Syntax‬د ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧـﻮ‬
‫)‪５＇ :(Phrases‬ﺆﻧ‪ ３‬او ﻣﻄﺎﻟﻌ‪ ３‬ﺗﻪ واﻳﻲ او ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬د ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ ﻳﻮ أول )ﻗﺴﻢ( ‪２－‬ﻠﻲ دي‪.‬‬
‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬ﭘﻪ ‪－‬ﺮاﻣﺮوﻧﻮ ﻛـ‪ ３‬د ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧـﻮ ذﻛـﺮ ﭘـﻪ ﻻﻧـﺪې أول راﻏﻠـﻰ دى‪ .‬ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ژﺑـ‪ ３‬ﻟﻴـﺎره ﻛـ‪３‬‬
‫داﺳ‪＇ ３‬ﺮ‪－‬ﻨﺪوﻧﻪ ﺷﻮې ده‪:‬‬
‫)د ﻧﺤﻮې ﻋﻠﻢ د ﺧﺒﺮې ﻛﻼم ﺗﺮﻛﻴﺐ او ﺗﺎﻟﻴﻒ او د ﻛﻠﻤﻮ د اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﻮﻗﻊ ﺑﻴﺎﻧﻮي‪.‬‬
‫ﻛﻼم‪ :‬ﻫﻐﻪ ﻧﻄﻖ او ﻋﺒﺎرت ﺗﻪ واﻳﻪ ﺷﻲ ﭼ‪ ３‬د ﻣﻘﺼﺪ د ﺑﻴﺎن د ﭘﺎره وﻳﻞ ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺐ‪ :‬د ﺧﺒﺮو ﻫﻐﻪ ﺑﻴﺌﺖ )أﻟ‪／‬ﺔ( ﺗﻪ وﻳﻞ ﻛﻴﺈي ﭼ‪ ３‬د دووﻟﻴـﺎ زﻳـﺎﺗﻮ ﻛﻠﻤـﻮ ＇ﺨـﻪ ﺣﺎﺻـﻠﻪ ﺷـﻮې‬
‫وي‪ .‬ﺗﺮﻛﻴﺐ دوه أوﻟﻪ دى ﻳﻮ )ﻧﻴﻢ ‪－‬ﺆى ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺑﻞ ﺑﺸﭙﺆ ﺗﺮﻛﻴﺐ()‪.(1‬‬

‫)‪ (1‬ﻣﻌﺎﺻﺮه روﺳﻲ ژﺑﻪ‪ .‬ﻣﺴﻜﻮ ‪.1970‬‬

‫)‪ (2‬ﻫﻤﺪا اﺛﺮ‪.‬‬
‫)‪ (1‬ﻣﺤﻤﺪ ‪－‬ﻞ ﻣﻮﻣﻨﺪ‪ ،‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻲ ﻟﻴﺎره‪ ،‬ﺑﻠﺦ‪ 1317 ،‬ﻛﺎل ‪ 316‬ﻣﺦ د زﻳﺎﺗﻮ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎﺗﻮ د ﭘﺎره ﻫﻤﺪﻏﻪ ﻣﺎﺧﺬ و‪－‬ﻮري‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪43‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ ﻣﺤﻤﺪ اﻋﻈﻢ اﻳﺎزي ﭘﻪ ﺧﭙﻠ‪ ３‬ﻛﻮﭼﻨﺔ رﺳﺎﻟ‪ ３‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮﻧﺤﻮه ﻛ‪ ３‬د ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧـﻮ ﻳﺎدوﻧـﻪ ﻛـﺆې‬
‫او د ﻛﻼم اﻗﺴﺎم ﺗﺮ ﺳﺮﻟﻴﻚ ﻻﻧﺪې داﺳ‪ ３‬ﻟﻴﻜﻲ‪ :‬ﻛﻼم ﭘﺮدوو أوﻟﻮ دى‪:‬‬
‫) ‪(2‬‬
‫)ﻛﻼم ﻧﺎﻗﺺ او ﻛﻼم ﺗﺎم(‬
‫ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ د ﻫﺮ ﺑﺮت ﭘﻨﺰل ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ‪－‬ﺮاﻣـﺮ ﻛـ‪ ３‬د ﭘـﻮره ﻋﺒـﺎرت او ﻟﻨـﺄ ﻋﺒـﺎرت ذﻛـﺮ راﻏﻠـﻰ او ﻫـﻢ د‬
‫ﻣﺮﻛﺒــﻮ ﻛﻠﻤــﻮ ﻳﻌﻨــﻰ د ﺗﺮﻛﻴــﺐ ‪ Phrases‬اﺻــﻄﻼﺣ‪／‬ﺎﻧ‪ ３‬ﻳــﺎدې ﺷــﻮي دي‪ .‬دﻟﺘــﻪ ﻋﺒّــﺎرت ﻣﻘــﺼﺪ ﻟــﻪ‬
‫ﺟﻤﻠ‪＇ ３‬ﺨﻪ دى‪ .‬ﭘﻪ دې ﺗﻮ‪－‬ﻪ د ﺗﺮﻛﻴﺐ ﭘﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﻛ‪ ３‬دا داﺗﻲ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ اﺳـﻤﻲ ﻏﺒﺮ‪－‬ـﻮ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧـﻮ‪ ،‬ﻓﻌﻠـﻰ‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ او داﺳ‪ ３‬ﻧﻮرو ﻳﺎدوﻧﻪ ﻳ‪ ３‬ﻛﺆې ده‪ .‬ﻋﻈﻴﻢ ﺷﺎه ﺧﻴﺎل )د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ رف وﻧﺤﻮه( ﻛ‪ ３‬د ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧـﻮ ﭘـﻪ‬
‫ﺑﺎب داﺳ‪＇ ３‬ﺮ‪－‬ﻨﺪوﻧﻪ ﻛﺆې ده‪ :‬ﻣﺮﻛﺐ د دوو ﻳﺎ ددوو ＇ﺨﻪ زﻳﺎﺗﻮ ﻛﻠﻤﻮ ﻳﻮ ‪＄‬ـﺎى ﻛﻮﻟـﻮ ﺗـﻪ ﺗﺮﺗﻴـﺐ واﻳـﻲ‬
‫او ﭘﻪ دې ﻛ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬ﻛﻮﻣﻪ ﺧﺒﺮه ﻳﺎ ﺟﻤﻌﻪ ﺟﻮؤه ﺷﻲ ﻫﻐﻪ ﺗﻪ ﻣﺮﻛﺐ ﻛﻼم واﻳـﻲ ﻣﺮﻛـﺐ ﻳـﺎ ﻛـﻼم دوه ﻗـﺴﻤﻪ‬
‫دى‪.‬‬
‫‪ -1‬ﻧﺎﻗﺺ ﻳﺎ ﻧﻴﻤ‪／‬ﺆي ﻣﺮﻛﺐ ﻛﻼم )‪ (2‬ﺗﺎم ﻣﺮﻛﺐ ﻳﺎ ﻛﻼم ﻳﺎ ﺟﻤﻠﻪ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻧﺎﻗﺺ ﻣﺮﻛﺐ ﻛ‪ ３‬داﺳ‪ ３‬واﻳﻲ‪ :‬ﻫﻐﻪ ﻣﺮﻛﺐ ﺗﻪ واﻳﻪ ﺷـﻲ ﭼـ‪＇ ３‬ـﻪ ﭘـﻮره ﺧﻴـﺎل ﻳـﺎ ﻣﻄﻠـﺐ ﺗـﺮې ﻧـﻪ‬
‫＇ﺮ‪－‬ﻨﺪﻳﺈي ﻳﻌﻨﻰ داﺳ‪ ３‬ﻣﺮﻛﺐ ﭼ‪ ３‬اورﻳﺪوﻧﻜﻰ ﺗﺮې ﭘﻮره ﻓﺎﻳﺪه واﻧﺨﺴﺘﻰ ﺷـﻲ او ﺗـﺴﻠﻪ ﻳـ‪ ３‬ﭘـﺮې وﻧـﻪ‬
‫ﺷﻲ او ﻫﻐﻪ د ﭘﻮره ﻣﻄﻠﺐ د ﺑﻴﺎن ﻣﻨﺘﻈﺮ وي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫د اﻧﻮراس‪ ،‬ﻫﻐﻪ دارو‪ ،‬ﻧﺎﻗﺺ ﻣﺮﻛﺐ ﺗﻞ د ﻳﻮي ﺟﻤﻠﻰ ﺟﺰوى)‪.(3‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ د ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﺑﺎب د ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ر＊ﺘﻴﻦ ﻋﻠﻤﻲ اﺛﺮ)‪ (4‬ﭘـﻪ ﻻس ﻛـ‪ ３‬ﻟـﺮو ﭼـ‪ ３‬د ﻟﻐـﺖ ﭘـﻮﻫﻨ‪３‬‬
‫)ﻟﻜﺴﻴﻜﺎﻟﻮﺟﻰ( ﭘﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﻛ‪ ３‬أ‪４‬ﺮ ＊ﻪ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻣﻮاد ﻟﺮي‪ .‬د ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﻛ‪ ３‬ﻫﻢ ﭘـﻪ زؤه ﭘـﻮرې ﻣـﻮاد‬
‫ﻟﺮي‪ ،‬ﭼـ‪ ３‬ﭘـﻮره د اﺳـﺘﻔﺎدې وؤ ‪２－‬ـﻞ ﻛﻴـﺈي‪ .‬ﭘـﻪ دﻏـﻪ اﺛـﺮ ﻛـ‪ ３‬د اﺳـﻤﻲ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧـﻮ ！ـﻮل أوﻟﻮﻧـﻪ‪ .‬ﻏﺒـﺮګ‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺸﭙﺆ ﻧﺎﺑﺸﭙﺆ‪ ،‬ﻋﺪدي‪ ،‬ﺿﻤﻴﺮي‪ ،‬ﻗﻴـﺪې‪ ،‬ﺻـﻔﺘﻲ او داﺳـ‪ ３‬ﻧـﻮر… او ﻫـﻢ دارﻧ‪／‬ـﻪ د ﻓﻌﻠـﻲ‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ ﻫﻢ راوؤل ﺷﻮي دي‪.‬‬

‫)‪ (2‬ﻣﺤﻤﺪ اﻋﻈﻢ اﻳﺎزي‪ ،‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻧﺤﻮه‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ ‪.1327‬‬

‫)‪ (3‬ﻋﻈﻴﻢ ﺷﺎه ﺧﻴﺎل‪ ،‬ﺻﺮف ﻧﺤﻮ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ‪ ،‬ﭘ‪＋５‬ﻮر‪ 283 .‬ﻣﺦ‪.‬‬
‫)‪ (4‬ﺻﺪﻳﻖ اﷲ ر＊ﺘﻴﻦ‪ ،‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ اﺷﺘﻘﺎﻧﻮﻧﻪ او ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ ‪1327‬ﻫـ ش ﻛﺎل‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪44‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ر＊ﺘﻴﻦ د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ‪－‬ﺮاﻣﺮ دوﻳﻢ ！ﻮګ ﻛـ‪ ３‬د ﻧﺤـﻮي واﺣـﺪوﻧﻮ )ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧـﻮ( ﭘـﻪ ﺑﺮﺧـﻪ‬
‫ﻛ‪ ３‬ﭘﻮره ﻣﻔﺼﻞ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت وؤاﻧﺪي ﻛﺆي دي)‪.(1‬‬

‫د ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻣﺸﺨﺼﺎت‪:‬‬
‫اﺻﻞ ﻣﻄﻠﺐ ﭘﻪ دى ﻛ‪ ３‬دى ﭼ‪ ３‬دﻏﻪ أول ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ د ﻣﻔﻬﻮم او ﻣﻌﻨﺎ د اﻓﺎدې ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬د اﻟﻔﺎﻇﻮ‪،‬‬
‫ﻛﻠﻤﻮ ﺳﺮه ﻳﻮ ﺷﻲ ‪２－‬ﻞ ﻛﻴﺈي ﻣ‪／‬ﺮ ﻓﺮق ﻳ‪ ３‬دادى ﭼ‪ ３‬دﻏﻪ أول ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ ﻣﺮﻛـﺐ ﻣﻔﻬﻮﻣﻮﻧـﻪ ＇ﺮ‪－‬ﻨـﺪوي‬
‫او د ﻧﻮﻣﻮﻧﻮ‪ ،‬ﻓﻌﻠﻮﻧﻮ ﻣﻌﻨﺎ ‪－‬ﺎﻧﻮ ﺗﻪ زﻳﺎﺗﻪ ！ﺎﻛﻠ‪ ３‬او ﻣﺸﺨﺼﻪ ﺑ‪２‬ﻪ ورﻛﻮي‪.‬‬
‫د ﻣﺜﺎل ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪ :‬ﺧﻮاإه اﻧﺎر‪ ،‬ﻟﻮﻣﺆى ﻟﻮﺳﺖ‪ ،‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻟﻮﺳﺖ‪ ،‬اﺗﻪ ﺑﺠ‪ .３‬ﻧﻮ ﭘﻪ دې اؤه وﻳﻠﻲ ﺷﻮ‪:‬‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺐ د دووﻳﺎ زﻳﺎﺗﻮ ﻣﺴﺘﻘﻠﻮ ﻳﺎ ﻧﺎﻣﺴﺘﻘﻠﻮ ﻛﻠﻤﻮ ＇ﺨﻪ ﺟﻮؤﻳﺈي‪.‬‬ ‫‪.1‬‬
‫ﭘﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻛ‪ ３‬ﻳﻮه ﻛﻠﻤﻪ د ﺑﻠ‪ ３‬ﺗﺎﺑﻊ ‪－‬ﺮ‪＄‬ﻲ‪.‬‬ ‫‪.2‬‬
‫ﭘﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻛ‪ ３‬د ﻛﻠﻤﻮ ﺗﺮﻣﻨ‪ ＃‬ﻧﺤﻮي راﺑﻄﻪ ！ﻴﻨ‪／‬ﻴﺈي‪.‬‬ ‫‪.3‬‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻧﺴﺒﺖ ﻛﻠﻤ‪ ３‬ﺗﻪ ﭘﺮاﺧﻪ او ﻣﺮﻛﺐ ﻣﻔﻬﻮم ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوي‪.‬‬ ‫‪.4‬‬
‫د ﺟﻤﻠﻰ او ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺗﺮﻣﻨ‪ ＃‬ﺗﻮﭘﻴﺮ او ﺑ‪５‬ﻠﻮاﻟﻰ ﺿﺮوري دى‪.‬‬ ‫‪.5‬‬

‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬ﭘﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬د ﻛﻠﻤﻮ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪:‬‬

‫د ﻛﻠﻤﻮ ﺗﺮﻛﻴﺐ د ‪－‬ﺮاﻣﺮي ﻗﺎﻋﺪې )دﻣﻄﺎﺑﻘﺖ( ﻟﻪ ﻻرې ﺳﺮﺗﻪ رﺳﻴﺈي او ﭘﻪ دې ﻛ‪ ３‬د ﻛﻠﻤـﻮ ﺗﺮﺗﻴـﺐ‬
‫ﻫﻢ ﺑﺮﺧﻪ ﻟﺮي‪.‬‬
‫ﭘﻪ دې اﺳﺎس ﻛﻪ ﭼﻴﺮﺗﻪ د ﻛﻠﻤﻮ ﭘﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻛ‪ ３‬د ﻛﻠﻤﻮ ﺗﺮﺗﻴﺐ او ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ )ﺳﻤﻮن( ﭘﻪ ﭘﺎم ﻛ‪３‬‬
‫وﻧﻪ ﻧﻴﻮل ﺷﻲ ﻧﻮ ﭘﻮره ﻣﻄﻠﺐ او ﻣﻌﻨﺎ ﻫﻢ ﻻس ﺗﻪ ﻧﻪ را‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫د ﺑ‪５‬ﻠ‪ ３／‬ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ـﻪ‪ :‬ﭘـﻪ ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ژﺑـﻪ ﻛـ‪ ３‬د ﺗﻮﺻـﻴﻔﻲ ﺗﺮﻛﻴـﺐ )ﻏﻮﻧـﺄ( ﺗﺮﺗﻴـﺐ داﺳـ‪ ３‬دى ﭼـ‪ ３‬ﻟﻮﻣـﺆى‬
‫ﺻﻔﺖ او ﺑﻴﺎ ﻣﻮﺻﻮف را‪＄‬ﻲ‪) .‬ﺻﻔﺖ ‪ +‬ﻧـﻮم(‪ .‬ﭘـﻪ ‪－‬ﺮاﻣــــﺮي ﻟﺤـﺎظ ﺻـﻔﺖ د ﻣﻮﺻـﻮف ﺗـــــﺎﺑﻊ وي ﻟﻜـﻪ‪:‬‬
‫ﻧﺎوﻟ‪５＇ ３‬ﺮه‪５＊ ،‬ﺮازه ﺳﻴﻤﻪ‪＊ ،‬ﻜﻠ‪ ３‬وداﻧﺔ‪ /‬ﻣ‪／‬ﺮ ﻛﻪ وواﻳﻮ ＇‪５‬ﺮه ﻧﺎوﻟ‪ ،３‬ﺳﻴﻤﻪ ＊ﻴـﺮازه ﻧـﻮ ﺑﻴـﺎ دا ﻫﻐـﻪ‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺐ )‪ (Phrase‬ﻧﻪ دى ﭼ‪！ ３‬ﺎﻛﻠﻲ ﻣﻌﻨﺎ ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪه ﻛـﺆي ﭘـﻪ دﻏـﻪ ﺻـﻮرت ﺳـﺮه د ﻛﻠﻤـﻮ او وﻳﺌﻮﻧـﻮ ﺑـ‪３‬‬
‫اﺳﺎﺳﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ )ﻳﻮ ‪＄‬ﺎي ﻛﻴﺪﻧﻪ( ﻛﻮﻣﻪ ！ﺎﻛﻠ‪ ３‬ﻣﻌﻨﺎ ﻧﻪ ورﻛﻮي‪.‬‬

‫)‪ (1‬ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ﺻﺪﻳﻖ اﷲ ر＊ﺘﻴﻦ‪ ،‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ‪－‬ﺮاﻣﺮ ‪！ 2‬ﻮك )‪1359‬ﻛﺎل(‪ 1370 ،‬ﻟﻤﺮﻳﺰ ﻛﺎل ﻛﺎﺑﻞ ﭼﺎپ‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪45‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫‪ -2‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬ﭘﻪ ﻧﺤﻮي ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻛ‪ ３‬د ﻛﻠﻤﻮ د راﺑﻄ‪ ３‬وﺳﻴﻠﻪ )ﺳﺮﻳﻨ‪ ،３‬ﭘـﺴﻴﻨ‪ (３‬دي ﭼـ‪ ３‬د ﻫﻐـﻮ‬
‫ﭘﻪ ﻣﺮﺳﺘﻪ ﻫﻢ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ ﺟﻮؤﻳﺈي ﻟﻜﻪ‪ :‬د ﻫ‪５‬ﻮاد ﺷﺎؤې د＊ﺘ‪ ،３‬د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻏﺮوﻧﻪ‪.‬‬
‫‪＇ -3‬ﻨ‪／‬ﻪ ﭼ‪ ３‬د ﻛﻠﻤﻮ ﭘﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻛ‪ ３‬د ﻛﻠﻤﻮ )اﻟﻔﺎﻇﻮ( راﺑﻄﻪ او ﺗﺮﺗﻴﺐ ارز＊ﺖ ﻟﺮي ﻧـﻮ ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ـﻪ‬
‫ﭘﻪ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬ﻫﻢ أ‪４‬ﺮ ارز＊ﺖ ﻟﺮي‪＄ ،‬ﻜﻪ د ！ﻮل ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻣﻌﻨﺎ او ﻣﻄﻠﺐ د ﻛﻠﻤﻮ ﭘﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﭘﻮرې اؤه ﻟﺮي‪.‬‬
‫‪ -4‬ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬د ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ د ＇‪５‬ﺆﻧ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬وﻳﻠﻰ ﺷﻮ ﭼ‪ ３‬ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ د ﻧﻮرو ارﻳـﺎﻳﻲ ژﺑـﻮ ﭘـﻪ‬
‫＇‪５‬ﺮ ﭘﻪ ﺟﻼ او ﺑ‪５‬ﻠﻮ أﻟﻮ او أوﻟﻮﻧﻮ وﻳﺸﻞ ﻛﻴﺈي‪.‬‬

‫د ﻣﻌﻨﺎ او ﺟﻮؤ＊ﺖ ﻟﻪ ﻣﺨ‪:３‬‬

‫ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧـﻪ‪ :‬ﻫﻐـﻪ دي ﭼـ‪ ３‬د ﻣـﺴﺘﻘﻠﻮ ﻣﻮرﻓﻴﻤﻮﻧـﻮ ﻟـﻪ ﺗﺮﻛﻴـﺐ‬ ‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﺧﭙﻠﻮاك‬
‫＇ﺨﻪ ﺟﻮؤ ﺷﻮي وي دﻏﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ ﭘﻪ ！ﺎﻛﻠﻮ او ﻧﺎ！ﺎﻛﻠﻮ ﺑﺎﻧﺪې ﻫﻢ ﺑﻴﻠﻴﺈي‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪！ :‬ﺎﻛﻠﻲ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ‪ :‬ﻫﻐﻪ دي ﭼ‪ ３‬د ﺗﺮﻛﻴﺐ اﺟـﺰا ﻳـ‪！ ３‬ـﺎﻛﻠﻲ او ﺛﺎﺑـﺖ وي)‪ (1‬او د ﻫﻐـﻮ اﺟـﺰاو ﭘـﺮ‬
‫‪＄‬ﺎي ﻧﺸﻮ ﻛﻮﻻى ﺑﻠﻪ ﻛﻠﻤﻪ راوؤو ‪＄‬ﻜﻪ دﻏﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﭘـﻪ ﺧﭙـﻞ ‪＄‬ـﺎى ！ـﺎﻛﻠﻰ او ﭘـﻮره ﻣﻄﻠـﺐ ﭘـﻪ ﻣـﺴﺘﻘﻴﻤﻪ‬
‫ْﻪ‪:‬‬
‫ﺗﻮ‪－‬ﻪ وؤاﻧﺪې ﻛﻮي ﻟﻜ‬
‫د ﻛﺎﺑﻞ ﭘﻮﻫﻨﺘﻮن‪ ،‬د ژﺑﻮ او ادﺑﻴﺎﺗﻮ ﭘﻮﻫﻨ‪％‬ﻰ‪ ،‬د ﻗﺒﺎﻳﻠﻮ وزارت‪ ،‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻨﻮ ﻣﺸﺮ‪ ،‬د ﻣﻴﻮﻧﺪ ＇ﻠـﻰ‪ ،‬د‬
‫ﻣﻼﻟﺔ ﻣ‪５‬ﺆاﻧﻪ‪ ،‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻨﻮ ﻣ‪５‬ﺆاﻧﻪ‪ ،‬ﻧﻮى ＊ﺎر‪ ،‬ﭘ‪＋‬ﺘﻨﻲ دودوﻧﻪ‪.‬‬
‫！ﺎﻛﻠﻲ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ د ﻳﻮې ﻣﺮﻛﺒ‪ ３‬ﻛﻠﻤ‪ ３‬ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﭘﺮﻳﻮه ﻣﻌﻴﻦ او ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻲ ﻳﺎﻛﺲ ﭘﻮرې‬
‫اؤﻳﻜﻪ ﭘﻴﺪا ﻛﻮي‪.‬‬
‫‪＄‬ﻴﻨﻲ دﻏﻪ أول )ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ( او ﻋﺒﺎرﺗﻮﻧﻪ ﻫﻢ ﺧﺎص ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﺟﻮؤ وي‪！ .‬ـﺎﻛﻠﻲ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧـﻪ د اﺿـﺎﻓﻲ او‬
‫ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ ﻟﻪ أول ＇ﺨﻪ دى)‪.(2‬‬
‫ب‪ :‬ﻧﺎ ！ﺎﻛﻠﻲ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ‪ :‬ﻫﻐﻪ دي ﭼ‪ ３‬ﺟﻮؤووﻧﻜﻲ ﻳﺎ ﺗﺮﺗﻴﺒﻮوﻧﻜﻲ ﺑﺮﺧ‪ ３‬ﻳ‪！ ３‬ﺎﻛﻠ‪ ３‬او ﺛﺎﺑﺘ‪ ３‬ﻧﻪ وي‬
‫ﭘﻪ دې ﻣﻌﻨﺎ ﭼ‪ ３‬د ﺟﻮؤ ﺷﻮي ﺗﺮﻛﻴﺐ د اﺟﺰاو ﭘﺮ ‪＄‬ﺎى ﭘﻪ ﺑ‪５‬ﻞ ﺑ‪５‬ﻠـﻮ ﻣـﻮاردو )‪＄‬ـﺎﻳﻮﻧﻮ( ﻛـ‪＄ ３‬ﻴﻨـﻲ ﻧـﻮرې‬
‫ﻛﻠﻤ‪ ３‬راوؤل ﻛ‪５‬ﺪاى ﺷﻲ ﻟﻜﻪ‪:‬‬

‫)‪ (1‬د‪ .‬ك‪ .‬ا ﺳﻜﺎﻟﻮف‪،1 ،‬س‪ ،‬ﺻﺪﻳﺘﻮف‪ 101 ،‬ﻋﺒﺪاﻟﻈﻬﻮ روف‪.‬‬
‫)‪ (2‬ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﻛﻠﻪ ﻫﻢ )د )اﺿﺎﻓﺖ)د( ﺣﺬﻓﻴﺈي او د ﺗﻮﺻﻴﻔﻰ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﭘﻪ دودﻫﻢ را‪＄‬ﻲ ﻟﻜﻪ‪ :‬ﻛﺎﺑـﻞ ﭘﻮﻫﻨﺘـﻮن‪ ،‬ﻣﻴـﺮوﻳﺲ‬
‫ﻣﻴﺪان‪ ،‬اﻧﺎر‪－‬ﻞ‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪46‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د ﻣﻼﻟﺔ ﻛﻤﻴﺲ‪ ،‬د اﺟﻤﻞ ﻛﻮ！ﻪ‪ ،‬زﻣﻮﻧﺈ ﻛﺘﺎﺑﻮﻧﻪ‪ ،‬ﺗﻮرﻛﻤﻴﺲ‪ ،‬ﻟﺲ ﺗﻨﻪ‪＇ ،‬ﻮ ﺗﻨﻪ… او داﺳـ‪ ３‬ﻧـﻮر‪.‬‬
‫‪ . .‬ﭘــﻪ ﭘ‪＋‬ﺘــﻮ ژﺑــﻪ ﻛــ‪ ３‬د ‪＄‬ﻴﻨــﻮ ！ــﺎﻛﻠﻮ او ﻣﺸﺨــﺼﻮ اﺿــﺎﻓﻲ او ﺗﻮﺻــﻴﻔﻲ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧــﻮ ＇ﺨــﻪ ﭘﺮﺗــﻪ ﻧــﻮر ！ــﻮل‬
‫ﺗﺮﻛﺒﻴﻮﻧﻪ د ﻧﺎ！ﺎﻛﻠﻮ )ﻏﻴﺮ ﺛﺎﺑﺘﻮ( ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ ﻟﻪ ﺟﻤﻠ‪＇ ３‬ﺨﻪ دي‪.‬‬
‫ج‪ - :‬ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬زﻳﺎت ﺷﻤﻴﺮ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ ﺷﺘﻪ ﭼ‪ ３‬د ﻳﻮې ﻣﻌﻨﺎ د ﭘﻮره او ﺑﺸﭙﺆي اﻓﺎدې د ﭘﺎره‬
‫ﭘﻪ ﻣﻘﻴﺪه ﺗﻮ‪－‬ﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي ﭼ‪ ３‬دﻏﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ ﭘﻪ ﺟﻮؤه ﺗﻜﺮاري… ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﻣـﺮوج دي‪ .‬دﻏـﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧـﻪ د‬
‫ﺟﻮؤ＊ﺖ ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬ﭘﻪ ﺑﺸﭙﺆ او ﻧﺎ ﺑﺸﭙﺆ )ﻣﻜﻤﻞ‪ -‬ﻧﺎ ﻣﻜﻤﻞ( ﺑﺎﻧﺪې وﻳﺸﻞ ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﺑﺸﭙﺆو او ﻧﺎﺑﺸﭙﺆو ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬ﻳﻮه ﻛﻠﻤﻪ د ﺑﻠ‪ ３‬ﻛﻠﻤ‪ ３‬ﺳﺮه ﻧـﻪ ﺗـﺎﺑﻊ ﻛﻴـﺈي ﺧـﻮ ﭘـﻪ ﺗﻜـﺮاري او‬
‫ﺟﻮؤه ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﺳﺮه را‪＄‬ﻲ‪ .‬ﻟﻜﻪ‪ :‬ﭘـﺎك ﺳـﭙﻴ（ﻠﻰ‪ ،‬ﻣﺨـﺎﻣﺦ‪ ،‬ﻏﺮوﻧـﻪ ﻏﺮوﻧـﻪ‪ ،‬أول أول‪ ،‬رﻧـ‪ ，‬رﻧـ‪ ،，‬ﺧـﻮاإه‬
‫ﺧﻮاإه‪ ،‬ﺟﻮؤه ﺟﻮؤه‪ ،‬ﻧﻴﻎ ﻧﻴﻎ‪ ،‬ژر ژر‪ ،‬ﻣﻦ ﻣﻦ‪ ،‬ﺧﺮوار ﺧﺮوار‪ ،‬ﺳﻮر ﺳﻮر‪.‬‬
‫ﻧﻴﻤ‪／‬ﺆي ﻳﺎ ﻧﺎﺑﺸﭙﺆ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ ﻟﻜـﻪ‪ :‬ﭼـﺎي ﻣـﺎى‪ ،‬أوأة ﻣـﻮأة‪ ،‬ﻛﺎرﻣـﺎر‪ ،‬ﻛـﻮؤ وإ‪ ،‬ﻛـﺄوأ‪ ،‬اﻟﺒﺘـﻪ د‬
‫) ‪(1‬‬
‫ﭘﻮرﺗﻨﻴﻮ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﺑﺎب ﺑﺸﭙﺆ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت د ﻟﻮى اﺳﺘﺎد ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ رﺷﺘﻴﻦ اﺛﺮ و‪－‬ﻮرئ‬
‫＇ﻨ‪／‬ﻪ ﭼ‪ ３‬دﻣﺨﻪ ﻣﻮ اﺷﺎره ﻛﺆې ده ﺧﭙﻠﻮاك )ازاد( ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ ﭘﻪ اﺳﻤﻲ او ﻓﻌﻠﻲ أﻟﻮ ﺑﺎﻧـﺪې وﻳـﺸﻞ‬
‫ﻛﻴﺈي ﻧﻮ دﻟﺘﻪ دا ﻫﻢ زﻳﺎﺗﻮ ﭼ‪ ３‬داﺳﻤﻲ اوﻓﻌﻠـﻲ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧـﻮ ﺗـﺮﻣﻨ‪ ＃‬زﻳـﺎت ﺗـﻮﭘﻴﺮ ﻫـﻢ ﻟﻴـﺪل ﻛﻴـﺈي‪＄ ،‬ﻜـﻪ‬
‫اﺳﻤﻲ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮ ﻧﻪ او ﻓﻌﻠﻰ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ د ﻣﻌﻨﺎ د ﺑﺸﭙﺆ ﺗﺎﺑﻪ ﻳﺎ ﻧﺎﺑـﺸﭙﺆ ﺗـﺎ ﺑـﻪ ﻟـﻪ ﻣﺨـ‪ ３‬ﺳـﺮه ﺗـﻮﭘﻴﺮ ﻟـﺮي ﻳـﻮ‬
‫اﺳﻤﻲ ﺗﺮﻛﻴﺐ د ﺟﻤﻠ‪ ３‬د ﻣﺒﺘﺪا ﭘـﻪ ﺣﻴـﺚ او ﻓﻌﻠـﻰ ﺗﺮﻛﻴـﺐ د ﺟﻤﻠـ‪ ３‬د ﺧﺒـﺮ ﭘـﻪ ﺗﻮ‪－‬ـﻪ را‪＄‬ـﻲ ﭼـ‪ ３‬ﭘـﻪ دې‬
‫ﺑﺮﺧﻪ ﻛ‪ ３‬ﺑﻪ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ‪＄‬ﺎى د اﺳﻤﻲ او ﻓﻌﻠﻲ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ )ﻋﺒﺎرت( ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ راوؤل ﺷﻲ‪.‬‬
‫د ﺟﻤﻠ‪ ３‬او ﺗﺮﻛﻴﺐ )ﻏﻮﻧﺄ( ﺗﺮﻣﻨ‪ ＃‬ﺗﻮﭘﻴﺮ‪:‬‬
‫د ﺟﻤﻠ‪ ３‬او ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺗـﺮﻣﻨ‪ ＃‬ﺧـﺎص ﺗـﻮﭘﻴﺮ ﺷـﺘﻪ ‪＄‬ﻜـﻪ ﻫﻐـﻪ ‪＄‬ﺎﻧ‪／‬ﺆﺗﻴـﺎ ﭼـ‪ ３‬د ﺟﻤﻠـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﺟﻮؤ＊ـﺖ ﻛـ‪３‬‬
‫ﻣﻮﺟــﻮده ده‪ ،‬ﭘــﻪ ﺗﺮﻛﻴــﺐ ﻛــ‪ ３‬ﻧــﻪ ﻟﻴﺪﻟــﻪ ﻛﻴــﺈي‪ .‬د ﻳــﻮې ﺟﻤﻠــ‪ ３‬ﻣﺒﺘــﺪا او ﻳــﺎ ﺧﺒــﺮ ﻫــﺮ ﻳــﻮ د ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧــﻮ‬
‫)ﻏﻮﻧﺄوﻧﻮ( )اﺳﻤﻲ‪ -‬ﻓﻌﻠﻲ( ＇ﺨﻪ ﺟﻮؤﻳﺈي‪ .‬د ﻣﺜـﺎل ﭘـﻪ ﺗﻮ‪－‬ـﻪ‪ .‬ﭘـﻪ ﺑـﺸﭙﺆې او ﭘـﻮره ﺟﻤﻠـ‪ ３‬ﻛـ‪ ３‬ﻣﺒﺘـﺪاء او‬
‫ﺧﺒﺮ او ﻫﻤﺪراﻧ‪／‬ﻪ د ﻫﻐﻮي ﻣﺘﻌﻠﻘﺎت ‪＄‬ـﺎي ﻟـﺮي ﻣ‪／‬ـﺮ ﭘـﻪ ﺗﺮﻛﻴـﺐ ﻛـ‪ ３‬دﻏـﻪ ﺑـﺮﺧ‪ ３‬ﻧﻴﻤ‪／‬ـﺆې وي ﺧـﻮ ﭘـﻪ‬
‫ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ژﺑــﻪ ﻛـ‪ ３‬ﻫــﺮ أول ﻛﻠﻤـ‪ ３‬او داﺳــﻤﻲ ﻳـﺎ اداﺗــﻲ ﺗﺮﻛﻴـﺐ ﻳــﻮ ﻟﻨـﺄ )‪ (Utterance‬ﻋﺒــﺎرت )ﺟﻤﻠــﻪ(‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻠﻮﻻى ﺷـﻲ‪ .‬د ﻟﻨـﺄ ﻋﺒـﺎرت ＇ﺨـﻪ د ؤوﻣﺒـﻲ ﻳـﺎ ورﭘـﺴ‪ ３‬ﻋﺒـﺎرﺗﻮﻧﻮ ﻟـﻪ ﻗـﺮﻳﻨ‪＇ ３‬ﺨـﻪ ددﻏـﻪ ﻋﺒـﺎرت‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻠﻮاﻟﻰ د ﻋﺒﺎرت ﻟﻪ ﺳﺮ او اﻫﻨ‪＇ ，‬ﺨﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﻴﺈي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﺳﺒﺎ؟‪ ،‬زﻣﺎ ﭘﻪ ﻛﻮرﻛ‪３‬؟‪ ،‬اى ﺳﺆﻳﻪ!‬

‫)‪ (1‬ﺻﺪﻳﻖ اﷲ ر＊ﺘﻴﻦ‪ ،‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ اﺷﺘﻘﺎﻗﻮﻧﻪ او ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ ‪ 1327‬ﻟﻤﺮﻳﺰ ﻛﺎل‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪47‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﻫﻮ ﺻﺎﺣﺒﻪ!‪ ،‬ﺑﻠﻰ ﻫﻮ!‪ ،‬ﻧـﻪ ﻧـﻪ‪) ،‬وا وا وا! او داﺳـ‪ ３‬ﻧـﻮر ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧـﻪ)‪ (1‬ﻣ‪／‬ـﺮ ﻛـﻪ ﭼ‪５‬ـﺮې دﻏـﻪ ﻻﻧـﺪﻧﻴﻮ‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ ﺗﻪ ﻧﻈﺮواﭼﻮ‪ ،‬ﻧﻮ ﺑﻴﺎ د ﻋﺒﺎرت )ﻟﻨﺄ ﻋﺒﺎرت( ﻳﺎ ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﺑ‪２‬ﻪ ﻧـﻪ ﺷـﻲ راﺗـﻼى‪ ،‬ﺧـﻮ د ﻳـﻮ ﺑـﺸﭙﺆ‬
‫او ﻣﻜﻤﻞ ﺗﺮﻛﻴﺐ )‪ (Phrase‬ﺣﻴﺜﻴﺖ ﺑﻪ وﻟﺮي‪.‬‬
‫ﻟﻜﻪ‪ :‬ﺳﻮر ﻗﻠﻢ‪＊ ،‬ﻜﻠ‪ ３‬ﻧﻨﺪاره‪－ ،‬ﺮان ﻫ‪５‬ﻮاد‬
‫ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮې وواﻳﻮ‪) :‬دا( ﺳﻮر ﻗﻠﻢ دى‪.‬‬
‫)دا( ＊ﻜﻠﻲ ﻧﻨﺪاره ده‪ .‬ﻧﻮ دا ﺑﻪ ﺳﺎده ﺟﻤﻠ‪ ３‬وي‪ .‬ﭘﻪ دﻏـﻪ أول ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧـﻮ ﻛـ‪ ３‬ﻣﻌﻤـﻮﻻ ﻛﻠﻤـ‪ ３‬ﻳـﻮ ﻟـﻪ‬
‫ﺑﻠــ‪ ３‬ﺳــﺮه ﭘــﻪ ﺟــﻨﺲ‪ ،‬ﻋــﺪد‪ ،‬ﺣﺎﻟــﺖ ﻛــ‪－ ３‬ﺮاﻣــﺮي ﻣﻄﺎﺑﻘــﺖ ＇ﺮ‪－‬ﻨــﺪوي‪ .‬ﭘــﻪ ﭘ‪＋‬ﺘــﻮ ژﺑــﻪ ﻛــ‪ ３‬د ﻛﻠﻤــﻮ او‬
‫ﻋﺒﺎرﺗﻮﻧﻮ ﺗﺮﺗﻴﺐ او ‪－‬ﺮاﻣﺮي ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﺿﺮوري دى‪.‬‬
‫ﻟﻜﻪ ‪ :‬د ﺳﻴﻨﺪ ＇ﭙﻪ‪ ،‬داﺳﻮﻧﻮ ﺷ‪２‬ﺎ‪ ،‬ﻣﺴﺖ ﻫﺎﺗﻴﺎن‪ ،‬ﺷﻨﻪ زﻣﺮﻳﺎن‪ ،‬ﻟﻮى ﻏﺮ‬

‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬د ﺗﺮﻛﻴﺐ )ﻏﻮﻧﺄ( أوﻟﻮﻧﻪ‪:‬‬

‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ ﭘﻪ دوو أﻟﻮ ﺳﺮه )اﺳﻤﻲ اوﻓﻌﻠﻲ( ﺑ‪５‬ﻠﻴﺈي ﭼ‪ ３‬ﺑﻴﺎ ﻫـﺮه أﻟـﻪ ﻳـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﺧﭙـﻞ‬
‫وار ﺳﺮه ﭘﻪ ﺟﻼ أﻟ‪／‬ﻴﻮ وﻳﺸﻞ ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫ﻟﻮﻣﺆى‪ :‬اﺳﻤﻲ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ )‪ (Phrases‬او أوﻟﻮﻧﻪ ﻳ‪:３‬‬
‫اﺳﻤﻲ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ ﻫﻐﻪ دي ﭼ‪ ３‬د ﺗﺮﻛﻴﺐ اﺻﻠﻲ او اﺳﺎﺳﻲ ﺑﺮﺧﻪ )اﺟﺰا( ﻳ‪ ３‬ﻧﻮم )اﺳﻢ(‪ .‬وي او دﻏﻪ اﺳﻤﻲ‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ ﭘﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪ ３‬د ﻣﺒﺘﺪا )ﻣﺴﻨﺪاﻟﻴﻪ( او ﭘﻪ اﺳﻤﻲ ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪ ３‬د ﺧﺒﺮ )ﻣﺴﻨﺪ( ﭘﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﻛ‪ ３‬را‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫اﺳﻤﻲ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ ﭘﻪ ﻻﻧﺪې أﻟ‪／‬ﻴﻮ وﻳﺸﻞ ﻛﻴﺈي‪:‬‬
‫اﺿﺎﻓﻲ ﺗﺮﻛﻴﺐ‪:‬‬
‫دا ﻫﻐﻪ أول ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ دي ﭼ‪ ３‬د ﻳﻮ اﺳﻢ ﻧﺴﺒﺖ ﻳﻮ ﺑﻞ اﺳـﻢ ﻳـﺎ ﺿـﻤﻴﺮ ﺗـﻪ ﺷـﻮى وي ﻳـﺎ ﭘـﻪ ﺑﻠـﻪ وﻳﻨـﺎ‬
‫ﺳﺮه ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮې دوه ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ د )اﺿﺎﻓﺖ )د( د ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ ﻣﻘﻴـﺪ ﻣـﻮرﻓﻴﻢ ﭘـﻪ واﺳـﻄﻪ ﻟـﻪ ﻳـﻮ ﺑـﻞ ﺳـﺮه ارﺗﺒـﺎط‬
‫ﭘﻴﺪا ﻛﺆي ﻧﻮ ﻳﻮ اﺿﺎﻓﻲ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻻس ﺗﻪ را‪＄‬ﻲ)‪.(2‬‬
‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻲ ﭘﻪ اﺿﺎﻓﻲ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻳﻮﻧﻮم ﻣﻀﺎف اﻟﻴﻪ او ﺑﻞ ﻧﻮم د ﻣﻀﺎف ﭘـﻪ ﺗﻮ‪－‬ـﻪ وي‬
‫ﭼ‪ ３‬ﻣﻀﺎف د ﻣﻀﺎف اﻟﻴﻪ ＇ﺨﻪ وروﺳﺘﻪ را‪＄‬ﻲ‪.‬‬

‫)‪ (1‬ﻫﺮ ﺑﺮت ﭘﻨﺰل‪ ،‬دﭘ‪＋‬ﺘﻮ ‪－‬ﺮاﻣﺮ‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ ‪ (194) 1340‬ﻣﺦ‪.‬‬

‫)‪ (2‬ﻣﺤﻤﺪ رﺣﻴﻢ اﻟﻬﺎم‪ ،‬روش ﺟﺪﻳﺪ در ﺗﺤﻘﻴﻖ د ﺳﺘﻮر زﺑﺎن دري‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ ‪ (150) ،1349‬ﻣﺦ‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪48‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬اﺿﺎﻓﻲ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﺟﻮؤﻳﺈي‪:‬‬

‫)د( د اﺿﺎﻓﺖ ﺗﻮرى ‪ +‬ﻧﻮم ‪ +‬ﻧﻮم‬
‫د ‪ +‬ﻣﻀﺎف اﻟﻴﻪ ‪ +‬ﻣﻀﺎف‬
‫ﺑﻴﻠ‪／‬ﻪ‪ :‬د ﻧﻨ‪／‬ﺮﻫﺎر وﻻﻳﺖ‪ ،‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻧﺨﻮا ﻏﺮوﻧـﻪ‪ ،‬د ﭘﻮﻫﻨﺘـﻮن ﻛﺘـﺎﺑﺘﻮن‪ ،‬د ﺧﻮﺷـﺤﺎل ﺧـﺎن د ﺳـﺘﺎر‬
‫ﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬د ﻛﺎﺑﻞ ＊ﺎر‪.‬‬
‫اﻟﻒ‪ :‬اﺿﺎﻓﻰ ﺗﺮﻛﻴﺐ )ﻋﺒﺎرت( د ﻣﻌﻨﺎ ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬د ﻻﻧﺪﻳﻨﻴﻮ ﻣﻘﺼﺪوﻧﻮ ﻟﭙﺎره را‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫‪ -1‬د ﻣﻠﻜﻴﺖ ﻳﺎ ﻧﺴﺒﺖ او ﻗﺮاﺑﺖ ﻣﻌﻨﺎ ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫د ﭘﻮﻫﻨ‪％‬ﻲ ﻣﺤﺼﻠﻴﻦ‪،‬د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺧﻠﻚ‪ ،‬د زﻣﺮك ﻛﺘﺎب‪ ،‬د ﻣﻼﻟﺔ ﻛ（ﻮؤه‪ ،‬د ‪＄‬ﻠﻤﻲ ورور‪.‬‬
‫‪ -2‬د اﺧﺘﺼﺎص ﭘﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﺳﺮه‪:‬‬
‫د ﺑ‪－ ０‬ﻠﻮﻧﻪ‪ ،‬د ﻛﺎﺑﻞ ＊ﺎر‪ ،‬د ﻛﺎﺑﻞ ﻣ‪ ،３２‬د ＊ﺎر و ‪＄‬ﺎﻟﻪ‪ ،‬د ﺟﺮ‪－‬ـﻮ وﻃـﻦ‪ ،‬د زﻣﺮﻳـﻮ ﻛـﻮر‪ ،‬د ﻗﺒـﺎﻳﻠﻮ‬
‫ﺟﺮ‪－‬ﻪ‪ ،‬د ﻣﺸﺮاﻧﻮ ﺟﺮ‪－‬ﻪ‪.‬‬
‫‪ -3‬د ﺑﻴﺎن او وﺿﺎﺣﺖ ﭘﻪ ﻣﻌﻨﺎ ‪:‬‬
‫د زرو ‪－‬ﻮﺗﻪ‪ ،‬د ﺧﺎورو ﻛﻨﺄوﻟﻰ‪ ،‬د اﺧﺘﺮو ورځ‪ ،‬د ﺳﭙﻮإﻣﺔ ﺷﭙﻪ‪.‬‬
‫‪ -4‬د ﺗﺸﺒﻴﻪ ﭘﻪ ﻣﻘﺼﺪ‪:‬‬
‫د ﺳﺘﺮ‪－‬ﻮ ﺗﻮر‪ ،‬دﺑ‪５‬ﻠﺘﻮن اور‪ ،‬د ﺑ‪２‬ﻮ ﻏﺸﻰ‪ ،‬د ﻣﻴﻨ‪ ３‬اور‪ ،‬د ﻟﺴﺘﻮ‪１‬ﻲ ﻣﺎر‪ ،‬د اﻧ‪％‬ﺮ‪－‬ﻞ‪ ،‬د ﻓﻜﺮ ！ﺎل‪،‬‬
‫د ﻋﻘﻞ ﻻس‪.‬‬
‫‪ -5‬د ﻇﺮﻓﻴﺖ ﭘﻪ ﻣﻌﻨﺎ ‪ :‬داوﺑﻮ ﺟﺎم‪ ،‬د ﻏﻮؤو ！ـﻴﻢ‪ ،‬د ﭼـﺎﻳﻮ أﺑﻠـﻰ‪ ،‬د اوﺑـﻮ ‪－‬ـﻴﻼس‪ ،‬دوﻳﻨـﻮ ﺟـﺎم‪ ،‬د‬
‫ﻣﻴﻮ ﺟﺎم‪.‬‬
‫‪ -6‬د وؤﺗﻮب ﭘﻪ ﻣﻔﻬﻮم‪:‬‬
‫د ﻟﻴــﺪﻧ‪ ３‬وؤ‪ ،‬د ﻣــﺮﻛ‪ ３‬وؤ‪ ،‬د دوﺳــﺘﺔ وؤ‪ ،‬د ﺧــﻮؤ ﻟﻮﻣ‪２‬ــﻪ‪ ،‬د وژﻟــﻮ ﺳــﺆى‪ ،‬د دوﺳــﺘﺔ ﺧﻠــﻚ‪ ،‬د‬
‫اﺷﻨﺎﻳﺔ وؤ‪ ،‬دوﻳﻠﻮ ﺧﺒﺮه‪.‬‬
‫ب‪ :‬د ﺟﻮؤ＊ﺖ ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬اﺳﻤﻲ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ‪:‬‬
‫ﻧﻮﻣﻴﺰ )اﺳﻤﻲ( ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ ﭘﻪ ﺳﺎده او ﻣﺮﻛﺐ أول دي‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ :‬ﻫﻐﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ ﭼ‪ ３‬د دووﺳﺎده و )ﻣﻔﺮد( ﻧﻮﻣﻮﻧﻮ ＇ﺨﻪ ﺟﻮؤ ﺷﻮي وي‪ .‬ﻟﻜﻪ ‪:‬‬
‫د‪ +‬ﻧﻮم‪ +‬ﻧﻮم‪:‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪49‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د ﺳﻴﻨﺪ ﻏـﺎؤه‪ ،‬د ﭘـﺴﺮﻟﻲ ﻣﻮﺳـﻢ‪ ،‬د ﻋﻠـﻢ ر‪１‬ـﺎ‪ ،‬د اﻧـﺼﺎف ﺗﻠـﻪ‪ ،‬د ﻧـﺎرﻧﺞ ﻣ‪５‬ﻠـﻪ‪ ،‬د ﭘـﺴﺮﻟﻲ وإﻣـﻪ‪ ،‬د‬
‫اﻧﺎر‪－‬ﻞ‪.‬‬
‫ب‪ :‬ﻫﻐﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ ﭼـ‪ ３‬ﻟﻮﻣـﺆى اﺳـﻢ )ﻣـﻀﺎف اﻟﻴـﻪ( ﻳـ‪ ３‬ﻳـﻮ ﻣﻔـﺮد اﺳـﻢ او دوﻳـﻢ اﺳـﻢ )ﻣـﻀﺎف( ﻳـ‪３‬‬
‫دﺟﻤﻊ ﻋﺪد ﻧﻮم وي‪:‬‬
‫د ‪ +‬اﺳﻢ )ﻣﻔﺮد( ‪ +‬اﺳﻢ )ﺟﻤﻊ(‬
‫د ﻧﻨ‪／‬ﺮﻫﺎر ﺑﺎﻏﻮﻧﻪ‪ ،‬د ﻧﺎرﻧﺞ ‪－‬ﻠﻮﻧﻪ‪ ،‬د ﺑﺎغ ‪－‬ﻠﻮﻧﻪ‪ ،‬د ﺑ‪ ０‬ﭼـﻮ‪１‬ﻲ‪ ،‬د ﻫـﻮا ﻣﺮﻏـﺎن د داور ﺗـﻮرې د اور‬
‫ﻟﻤﺒ‪.３‬‬
‫ج‪ :‬ﻫﻐﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ ﭼ‪ ３‬ﻟﻮﻣﺆى اﺳﻢ )ﻣﻀﺎف اﻟﻴﻪ( د ﺟﻤﻊ ﻋﺪد او دوﻳﻢ ﻧﻮم )ﻣﻀﺎف( ﻳـ‪ ３‬ﻣﻔـﺮد ﻧـﻮم‬
‫وي‪:‬‬
‫د ‪) +‬ﺟﻤﻊ ﻋﺪد( ﻧﻮم ‪ +‬ﻣﻔﺮد )اﺳﻢ(‪.‬‬
‫د ﻏﺮوﻧﻮ ﻫﻮﺳﺔ‪ ،‬د ﺳﺘﻮرو ر‪１‬ﺎ‪ ،‬د ‪－‬ﻼﻧﻮ ＊ﻜﻼ‪ ،‬د ﺗﻮرو ﺑﺮﻳ‪＋‬ﻨﺎ‪ ،‬د اﺳﻮﻧﻮ ﺷ‪２‬ﺎ‪.‬‬
‫د‪ :‬اوس ﺑﻪ دﻟﺘﻪ ﻣﻀﺎف اﻟﻴﻪ او ﻣﻀﺎف دواؤه د ﺟﻤﻊ ﻋﺪد ﻧﻮ ﻣﻮﻧﻪ وي‪:‬‬
‫د‪ +‬ﺟﻤﻊ ﻋﺪد ﻧﻮم ‪ +‬ﺟﻤﻊ ﻋﺪد ﻧﻮم‪.‬‬
‫د ﺧﻠﻜﻮ ارز‪－‬ﺎﻧ‪ ،３‬د ﺑﻮر‪－‬ﺎﻧﻮ اوازوﻧـﻪ‪ ،‬د ﺧـﺎ！ﻮﻟﻮ ﺟﻨـﺄي‪ .‬ﻳـﺎ ﻣـﻀﺎف اﻟﻴـﻪ ﻣﺮﻛـﺐ ﻧـﻮم او ﻣـﻀﺎف‬
‫ﺳﺎده )ﻣﻔﺮد( ﻧﻮم وي‪.‬‬
‫د ﻗﺼﻪ ﺧﺎﻧﺔ ﺑﺎزار‪ ،‬د ﻛﺎﺑﻞ ﭘﻮﻫﻨﺘﻮن ﻣﺤﺼﻞ‪ ،‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬وداﻧﺔ‬
‫ﻫـ‪ :‬ﻣﻀﺎف اﻟﻴﻪ )ﻣﻔﺮد ﻧﻮم( او ﻣﻀﺎف ﺻﻔﺖ وي‪.‬‬
‫د ‪) +‬ﻣﻔــﺮد( ﻧــﻮم ‪ +‬ﺻــﻔﺖ‪ :‬دروﻏﺘــﻮن ﻧــﺎروغ‪ ،‬د ﻟﻴﻮﻧﺘــﻮن ﻟﻴــﻮﻧﻰ‪ ،‬د زﻣــﺎﻧ‪ ３‬ﭘــﻮه‪ .‬د ﻛــﻮر ﻣــﺸﺮ‪ ،‬د‬
‫زﻣﺎﻧ‪ ３‬ﻫﻮ＊ﻴﺎر‪.‬‬
‫و‪ :‬ﻫﻐﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ ﭼ‪ ３‬ﻣﻀﺎف اﻟﻴﻪ د ﺟﻤﻊ ﻋﺪد ﻧﻮم او ﻣﻀﺎف ﻳ‪ ３‬اﺳﻢ ﻣﻌﻨﺎ وي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫د زؤ ورو ﺧﭙﻠﻮي‪ ،‬دﻧﺎ اﻫﻠﻮ دوﺳﺘﻲ‪ ،‬د ﺧﻠﻜﻮ اﺷﻨﺎﻳﻲ‪.‬‬
‫ز‪ -‬ﻣﻀﺎف اﻟﻴﻪ )اﺳﻢ( )ﻣﻔﺮد‪ ،‬ﺟﻤﻊ( او ﻣﻀﺎف ﻓﻌﻠﻲ ﺻﻔﺖ وي‪:‬‬
‫د ‪ +‬ﻧﻮم )ﻣﻔﺮد – ﺟﻤﻊ( ‪ +‬ﻓﺎﻋﻠﻰ ﺻﻔﺖ‪:‬‬
‫د ﭘﺴﺮﻟﻲ ＊ﻜﻠﻮوﻧﻜﻲ‪ ،‬د ﻣﺠﻠ‪ ３‬ﭼﻠﻮوﻧﻜﻰ‪ ،‬د ﻣﺠﻠـ‪ ３‬ﭼﻠـﻮوﻧﻜﻲ‪ ،‬د ﻣﺠﻠـﻮ ﭼﻠـﻮوﻧﻜﻲ‪ ،‬د ﺟﺮﻳـﺪو‬
‫ﺧﭙﺮوﻧﻜﻲ‪.‬‬
‫د ‪ +‬ﻧﻮم )ﻣﻔﺮد( ‪ +‬ﻣﻔﻌﻮﻟﻲ ﺻﻔﺖ‪:‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪50‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د زﻣﺎﻧ‪ ３‬ر！ﻠﻰ‪ ،‬د ﺧﻠﻜﻮ ‪＄‬ﭙﻠﻰ‪.‬‬

‫ح‪ :‬ﻣﻀﺎف اﻟﻴﻪ د ﺗﻮﺻﻴﻔﻰ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻣﻔﺮد ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ او ﻣﻀﺎف د ﻣﻔﺮد ﻧﻮم ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ راﻏﻠﻰ وي‪.‬‬
‫د ‪ +‬ﺗﻮﺻﻴﻔﻰ ﺗﺮﻛﻴﺐ )ﻣﻔﺮد( ‪) +‬ﻣﻔﺮد( ﻧﻮم‪.‬‬
‫د ﻧﻮي ＊ﺎر ﺟﻤﺎت‪ ،‬دﺳﺮه ﻗﻠﻢ ﻗﻴﻤﺖ‪ ،‬د ﻧﻮي ﻛﺎل ورځ‪ ،‬د ﻟﻮى ﺧﺪاى ﻛﻼم‪.‬‬
‫ط‪ :‬ﻣﻀﺎف اﻟﻴﻪ د ﺗﻮﺻﻴﻔﻰ ﺗﺮﻛﻴﺐ )ﺟﻤﻊ) او ﻣﻀﺎف د ﻣﻔﺮد ﻧﻮم وي‪.‬‬
‫د ﺗﻮﺻﻴﻔﻰ ﺗﺮﻛﻴﺐ )ﺟﻤﻊ( ‪) +‬ﻣﻔﺮد( ﻧﻮم‬
‫د ﻟﻮﻳﻮ ＊ﺎروﻧﻮ اوﺳﻴﺪوﻧﻜﻰ‪ ،‬د ر‪１‬ﺎ ور‪＄‬ﻮ ﻏﻞ‪.‬‬
‫د ژﻳﺆو ‪－‬ﻠﻮ ﺑﺎغ‪ ،‬د ﺗﻮرو ﺳﺘﺮ‪－‬ﻮ رﻧ‪.，‬‬
‫ك‪ :‬ﻣﻀﺎف اﻟﻴﻪ ﺗﻮﺻﻴﻔﻰ ﺗﺮﻛﻴﺐ )ﺟﻤﻊ( او ﻣﻀﺎف ﻫﻢ دﺟﻤﻊ ﻋﺪد ﻧﻮم وي‪.‬‬
‫د ﺗﻮر و ﻏﺮوﻧﻮ ﻟﻴﻮان‪ ،‬د ﺳﺮو اﻧﺎرو ﺑﺎﻏﻮﻧﻪ )وﻧ‪ .(３‬د ﻟﻮﻳﻮ ﻏﺮوﻧﻮ زﻣﺮﻳﺎن‪ ،‬د ﺷﻨﻮوﻧﻮ ﺗﻮﺗﻴﺎن‪.‬‬
‫ل‪ :‬ﻫﻐﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ ﭼ‪ ３‬ﻣﻀﺎف اﻟﻴﻪ ﻣﻔﺮد اﺳﻢ او ﻣﻀﺎف ﻳ‪ ３‬ﺗﻮﺻﻴﻔﻰ ﺗﺮﻛﻴﺐ وي‪.‬‬
‫د ‪ +‬اﺳﻢ ‪ +‬ﺗﻮﺻﻴﻔﻰ ﺗﺮﻛﻴﺐ )ﻣﻔﺮد(‪.‬‬
‫ﻣﻔﺮد ‪ :‬د زﻣﺎﻧ‪ ３‬ﻫﻮ＊ﻴﺎر ﺳﺆى‪ ،‬د ﻗﻮم ﺳﭙﻴﻦ إﻳﺮى‪ ،‬د ﭘﺴﺮﻟﻲ ﺧﻮإه وإﻣﻪ‪.‬‬
‫د ‪ +‬اﺳﻢ )ﻣﻔﺮد( ‪ +‬ﺗﻮﺻﻴﻔﻰ ﺗﺮﻛﻴﺐ )ﺟﻤﻊ ﻋﺪد(‪.‬‬
‫دﻏﻢ دراﻧﻪ ﺧﻮﺑﻮﻧﻪ‪ ،‬د ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﺔ ﻟﻨﺄ وﺧﺘﻮﻧﻪ‪ ،‬د ﻣﻠ‪／‬ﺮﺗﻮب ＊‪ ３‬ور‪ ،３＄‬د ژﻣـﻲ اوإدې ﺷـﭙ‪ ،３‬د‬
‫ژﻣﻲ ﻟﻨﺄې ور‪.３＄‬‬
‫م‪ :‬ﻣﻀﺎف اﻟﻴﻪ د ﺟﻤﻊ ﻋﺪد ﻧﻮم او ﻣﻀﺎف ﺗﻮﺻﻴﻔﻰ ﺗﺮﻛﻴﺐ )ﻣﻔﺮد( )ﺟﻤﻊ(‬
‫د ‪ +‬ﺟﻤﻊ ﻋﺪد د ﻧﻮم ‪ +‬ﺗﻮﺻﻴﻔﻰ ﺗﺮﻛﻴﺐ )ﻣﻔﺮد(‪،‬‬
‫د ‪ +‬ﺟﻤﻊ ﻋﺪد ﻧﻮم ‪ +‬ﺗﻮﺻﻴﻔﻰ ﺗﺮﻛﻴﺐ )ﺟﻤﻊ(‪.‬‬
‫د اوﺑﻮ أك ﺟﺎم ﻳﺎ د اوﺑﻮ أك ﺟﺎﻣﻮﻧﻪ‬
‫د ﺷﻮدو ﻏ＀ ﭘﻴﺮوى‪ -‬د ﻛﻮﭼﻴﺎﻧﻮ اوإده ﻛﺘﺎروﻧﻪ‬
‫د ﻣﺴﺘﻮ أﻛﻪ ﻛ＂ﻮه‪ -‬د ﺳﻴﻨﺪوﻧﻮ ﻣﺴﺘ‪＇ ３‬ﭙ‪ ،３‬د ﺑﻮرا‪－‬ﺎﻧﻮ ﺳﻮې ﻧﻐﻤ‪.３‬‬
‫ن‪ :‬ﭘــﻪ دې أول ﺗﺮﻛﻴــﺐ ﻛــ‪ ３‬ﻣــﻀﺎف اﻟﻴــﻪ ﻓﻌﻠــﻲ ﺻــﻔﺖ )ﻓــﺎﻋﻠﻲ‪ ،‬ﻣﻔﻌــﻮﻟﻲ( او ﻣــﻀﺎف ﺗﻮﺻــﻴﻔﻲ‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺐ‪ ،‬ﻋﺪدي‪ ،‬اﺷﺎري… ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ وي‪.‬‬
‫اﻟﻒ‪ :‬د ‪ +‬ﻓﻌﻠﻲ ﺻﻔﺖ )ﻓﺎﻋﻠﻰ ﻣﻔﺮد( ‪ +‬ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ ﺗﺮﻛﻴﺐ‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪51‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﺟﻤﻊ‬ ‫ﻣﻔﺮد‬
‫د ﻟﻴﻜﻮﻧﻜﻮ ＊‪ ３‬ﻣﻘﺎﻟ‪３‬‬ ‫د ﻟﻴﻜﻮﻧﻜﻲ ＊ﻪ ﻣﻘﺎﻟﻪ‬
‫دﭘﻮﻫﺎﻧﺪاﻧﻮ ﭘﺎﺧﻪ ﻓﻜﺮوﻧﻪ‬ ‫د ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ﭘﻮخ ﻧﻈﺮ‬
‫د ＇ﻴﺆاﻧﺪاﻧﻮ درﻧ‪ ３‬وﻇﻴﻔ‪３‬‬ ‫د ＇‪５‬ﺆاﻧﺪ ﻋﻠﻤﻲ ＇‪５‬ﺆﻧﻪ‬
‫د ＇ﺎرﻧﺪوﻳﺎﻧﻮ درﻧ‪ ３‬وﻇﻴﻔ‪３‬‬ ‫د ＇ﺎرﻧﺪوى درﻧﻪ وﻇﻴﻔﻪ‬
‫د ﺗﻠﻠﻮ ﻫ‪５‬ﺮﻳﺎدوﻧﻪ‬ ‫د ﺗﻠﻠﻲ ﻫ‪５‬ﺮﻳﺎد‬
‫‪ -2‬د ‪ +‬ﻓﻌﻠﻲ ﺻﻔﺖ )ﻣﻔﻌﻮﻟﻲ( ‪ +‬ﺗﻮﺻﻴﻔﻰ ﺗﺮﻛﻴﺐ‪.‬‬
‫د أﺑﻴﺪﻟﻲ ژﻳﺆه ＇‪５‬ﺮه‬
‫دوﻫﻠﻲ ﺗﻴﺰه ﻣﻨﺄه‪.‬‬
‫در！ﻞ ﺷﻮي ‪＄‬ﻮؤﻧﺪ ﺳﺮ‬
‫ب‪ :‬ﻓﻌﻠﻰ ﺻﻔﺖ ‪ +‬ﻋﺪدي ﺻﻔﺖ‪.‬‬
‫د ‪ +‬ﻓﻌﻠﻰ ﺻﻔﺖ ‪ +‬ﻋﺪدي ﺻﻔﺖ‪:‬‬
‫د ＊ﻮوﻧﻜﻲ ﻳﻮ ﻛﺘﺎب‬ ‫د ‪－‬ﻨﺄوﻧﻜﻲ ﻳﻮ ﻣﺎﺷﻴﻦ‪.‬‬
‫د ﭘﺮزول ﺷﻮي ﺧﺆه ＇‪５‬ﺮه‪.‬‬ ‫د ‪＄‬ﻮرول ﺷﻮي ﻳﻮه ﺧﺒﺮه‪.‬‬

‫ﺟﻤﻊ ‪:‬‬
‫د ‪－‬ﻨﺄوﻧﻜﻮ درې ﻣﺎﺷﻴﻨﻮﻧﻪ‬
‫د ＊ﻮوﻧﻜﻮ ﻟﺲ ﻛﺘﺎﺑﻮﻧﻪ‪.‬‬
‫ج ‪ :‬د ‪ +‬ﻧﻮم ‪ +‬اﺷﺎري ﺗﺮﻛﻴﺐ =‬
‫د ﺑ‪２‬ﻮال دﻏﻪ ﺑﺎﻏﻮﻧﻪ‪.‬‬
‫د وﻃﻦ ﻫﻐﻪ د＊ﺘ‪.３‬‬
‫د ﻛﻠﻰ وال ﻫﻮﻏﻪ وﻧ‪.３‬‬
‫د ‪ +‬ﻣﻀﺎف اﻟﻴﻪ )ﻣﻔﺮد‪ ،‬ﺟﻤﻊ( ﻧﻮم او ﻣﻀﺎف ﻋﺪدي ﺗﺮﻛﻴﺐ وي‪:‬‬
‫‪ -1‬د ‪ +‬ﻧﻮم )ﻣﻔﺮد( ‪ +‬ﻋﺪدي ﺗﺮﻛﻴﺐ‪:‬‬
‫د ژوﻧﺪ ﻳﻮه ＊ﻜﻼ‪ ،‬د ﺳﺮﻳﻮ وﻳ‪＋‬ﺘﻪ‪ ،‬دوﻧ‪ ３‬ﻳﻮه ﻟ‪＋‬ﺘﻪ‪ ،‬د ﻛﻮ！‪＇ ３‬ﻠﻮر دﻳﻮاﻟﻮﻧﻪ‪.‬‬
‫‪ -2‬د ‪ +‬ﻧﻮم )ﺟﻤﻊ( ‪ +‬ﻋﺪدي ﺗﺮﻛﻴﺐ‪:‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪52‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د ﻛﻮروﻧﻮ ＇ﻠﻮر ‪－‬ﻮ！ﻮﻧﻪ‪ ،‬د ﻻﺳﻮﻧﻮ ﭘﻨ‪％‬ﻪ ‪－‬ﻮﺗ‪ ،３‬د ﻣﻠ‪／‬ﺮو ﭘﻨ‪％‬ﻪ ﺑﻜﺴﻮﻧﻪ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺑﻞ داﺳ‪ ３‬ﭼ‪ :３‬د ‪ +‬ﻋﺪدي ﺗﺮﻛﻴﺐ ‪ +‬ﻧﻮم )ﻣﻔﺮد(‪.‬‬
‫د ﻳﻮې و‪ ３１‬ﻣ‪２‬ﻪ‪ ،‬د ＇ﻠﻮرو ﺗﻨﻮ ﺧﻴﺎل‪ ،‬د ﻟﺴﻮ ﺗﻨﻮ زور‪.‬‬
‫‪ -4‬د ‪ +‬ﻋﺪدي ﺗﺮﻛﻴﺐ ‪ +‬ﻧﻮم )ﺟﻤﻊ(‬
‫د ＇ﻠﻮرو ﺗﻨﻮ ﻧﻈﺮﻳ‪ ،３‬د ﺳﻠﻮ ﺗﻨﻮ ﺟﺮ‪.３－‬‬
‫‪ -5‬د ‪ +‬ﻋﺪدي ﺗﺮﻛﻴﺐ ‪ +‬ﻋﺪدي ﺗﺮﻛﻴﺐ‪:‬‬
‫د ﭘﻨ‪％‬ﻮ ﺗﻨﻮ ﭘﻨ‪％‬ﻪ ﺑﺮﺧ‪ ،３‬دﻳﻮه ﻛﻠﻲ ﻳﻮ ﻣﺸﺮ‪ ،‬د ﻳﻮه ﻛﻠﻲ ﻳﻮ ﺳﭙﻴﻦ إﻳﺮي‪.‬‬
‫ح‪ :‬ﻣﻀﺎف اﻟﻴﻪ ﻋﺪدي ﺗﺮﻛﻴﺐ او ﻣﻀﺎف ﺗﻮﺻﻴﻔﻰ ﺗﺮﻛﻴـﺐ راﻏﻠـﻰ وي‪ .‬د ﻳـﻮه ﻣـﻴﻦ درﻣﻨـﺪ زؤه د‬
‫ﻳﻮې وﻧ‪ ３‬ﻟﻮﻳﻪ ＇ﺎﻧ‪／‬ﻪ‪ ،‬د ﻳﻮه ﻛﺘﺎب ﻟﻮﻳﻪ ﺑﺮﺧﻪ‪.‬‬
‫اوس ﭘﻪ دې ﺑﺮﺧﻪ ﻛ‪－ ３‬ﻮرو ﭼ‪ ３‬ﻣﻀﺎف اﻟﻴﻪ ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ ﺗﺮﻛﻴـﺐ او ﻣـﻀﺎف ﻫـﻢ د ﺗﻮﺻـﻴﻔﻲ ﺗﺮﻛﻴـﺐ‬
‫ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ راﻏﻠﻲ وي‪.‬‬
‫د ‪ +‬ﺗﻮﺻﻴﻔﻰ ﺗﺮﻛﻴﺐ ‪ +‬ﺗﻮﺻﻴﻔﻰ ﺗﺮﻛﻴﺐ‪.‬‬
‫اﻟﻒ‪ :‬د ﻟﻮى ﺧﺪاى ﭘﺎك ﻛﻼم‪ ،‬د ﻟﻮؤ اﻧﺴﺎن ﻟﻮؤ ﻓﻜﺮ‬
‫ب‪ :‬د ﻟﻮؤو اﻧﺴﺎﻧﺎﻧﻮ ﻟﻮؤ ﺷﺨﺼﻴﺘﻮﻧﻪ‬
‫د ﻏﻤﺠﻨﻮزؤوﻧﻮ ﺳﻮي اﻫﻮﻧﻪ‪.‬‬
‫د درﻧﺪو ﺧﻠﻜﻮ دراﻧﻪ ﺧﻮ ﻳﻮﻧﻪ‪.‬‬
‫ﺑﻴﺎ ﻫﻐﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ ‪－‬ﻮرو ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﻫﻢ ز＊ﺖ زﻳﺎت ﻣﺮوج دي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻣﻀﺎف اﻟﻴﻪ د ﻋﻄﻒ ﭘﻪ ﺻﻮرت ﻛ‪) ３‬ﻋﻄﻔﻰ ﺗﺮﻛﻴﺐ( او ﻣﻀﺎف ﻳ‪ ３‬ﺳﺎده ﻧﻮم وي ﻳﺎ ﺟﻤﻊ وي‪.‬‬
‫د ‪ +‬ﻣﻀﺎف اﻟﻴﻪ ‪ +‬ﻣﻀﺎف‪:‬‬
‫د ‪ +‬ﻋﻄﻔﻲ ﺗﺮﻛﻴﺐ ‪) +‬ﻧﻮم(‪:‬‬
‫د ﻣﻮﺳﻰ ﺧﺎن او ‪－‬ﻠﻤﻜﺔ ﻓﻠﻢ‪ ،‬د دوﺳﺖ او د＊ﻤﻦ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ‪.‬‬
‫دادم ﺧﺎن او درﺧﺎﻧﺔ داﺳﺘﺎن‪ ،‬دﻏﻢ او＊ﺎدة وﺧﺘﻮﻧﻪ )ور‪(３＄‬‬
‫د ﻧﻦ او ﺳﺒﺎ ﻓﻜﺮ‪ ،‬د ﺳﺒﺎ او ﺑ‪／５‬ﺎ ﺧﻮاؤه‪.‬‬
‫ددې ﻧﻪ ﭘﺮﺗﻪ ﻣﻀﺎف اﻟﻴﻪ ﻛﻴﺪاى ﺷﻲ ﭼ‪ ３‬ددووﻧﻪ زﻳﺎت ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ‪ ،‬ﺻﻔﺘﻮﻧﻪ‪ ،‬ﺿﻤﻴﺮوﻧﻪ… د ﻋﻄﻒ‬
‫ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ راﺷﻲ ﻟﻜﻪ‪ :‬د ﻛﺎﺑﻞ‪ ،‬ﻛﻨﺪﻫﺎر‪ ،‬ﻧﻨ‪／‬ﺮﻫﺎر‪＊ ،‬ﺎروﻧﻪ‪ ،‬دا ＇ﻚ‪ ،‬ﺑﺮﻳﺎﻟﻲ‪ ،‬زﻣﺮك او ‪＄‬ﻠﻤﻲ دوﺳﺘﻲ‪.‬‬
‫ﺑﻠﻪ دا ﭼ‪ ３‬ﻣﻀﺎف اﻟﻴﻪ ﻧﻮم )ﻣﻔﺮد‪ ،‬ﺟﻤﻊ( وي او ﻣﻀﺎف د ﻋﻄﻒ ﭘﻪ ﺻﻮرت ﺳﺮه راﻏﻠﻰ وي‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪53‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د ‪ +‬ﻣﻀﺎف اﻟﻴﻪ ‪ +‬ﻣﻀﺎف‪:‬‬

‫د ‪ +‬ﻧﻮم )ﻣﻔﺮد‪ ،‬ﺟﻤﻊ( ‪ +‬ﻋﻄﻔﻰ ﺗﺮﻛﻴﺐ‪:‬‬
‫د ﻛﻨﺪﻫﺎر ﻣ‪ ３２‬اﻧ‪／‬ﻮر او اﻧﺎر‪ ،‬دا ＇ﻚ ﺑﻮﺗﻠﻮﻧﻪ ﻛﺘﺎﺑﻮﻧﻪ او ﻗﻠﻢ‪ ،‬د ﺧﻠﻜﻮ ارزو‪－‬ﺎﻧ‪ ３‬او ﻫﻴﻠ‪３‬‬
‫د ‪ +‬ﻣﻀﺎف اﻟﻴﻪ ‪ +‬ﻣﻀﺎف ﭘﻪ دې ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺳﺮه ﭼ‪:３‬‬
‫)د ‪ +‬ﻋﻄﻔﻲ ﺗﺮﻛﻴﺐ ‪ +‬ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ ﺗﺮﻛﻴﺐ( وي‪.‬‬
‫د ﻛﺎﺑﻞ او ﻧﻨ‪／‬ﺮﻫﺎر ﻟﻮﻳﻪ ﻻر‪ ،‬د ﺳﻮز او ﺳﺎز أﻛ‪ ３‬ﻧﻐﻤ‪３‬‬
‫د ﺑﻠﺒﻠﻮ او ﺑﻮر‪－‬ﺎﻧﻮ ﺳﻮې ﻧﻐﻤ‪) ３‬ﻟﻮؤ اوازوﻧﻪ(‪.‬‬
‫د ﺷﺘﻤﻨﻮ او دوﻟﺘﻤﻨﻮ ﺑﺪﻧﻴﺘﻮﻧﻪ‪.‬‬
‫ﭘﺎﺗ‪ ３‬دې ﻧﻪ وي ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ اﺿﺎﻓﻲ ﺗﺮﻛﻴـﺐ ﻛـ‪ ３‬ﺑﺮﺳـ‪５‬ﺮه ﭘـﻪ ﻧﻮﻣـﻮؤ و ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧـﻮ د ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ژﺑـ‪ ３‬ﺗﻜـﺮاري‬
‫ﺟﻮؤه‪ ،‬ﻣﺘﺮادف‪ -‬ﻣﺸﺎﺑﻪ او ﻣﺘﻀﺎد ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ ﻫﻢ د ﻣﻀﺎف اﻟﻴﻪ او ﻳﺎ د ﻣـﻀﺎف ﭘـﻪ ﺗﻮ‪－‬ـﻪ را‪＄‬ـﻲ‪ ،‬ﭼـ‪ ３‬د‬
‫！ﻮﻟﻮ راوؤﻧﻪ دﻟﺘﻪ أﻳﺮ وﺧﺖ ﻏﻮاؤي‪ ،‬ﻳﻮازې دﻏﻪ ＇ﻮ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬د ﺑ‪５‬ﻠ‪／‬ﻲ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ راوؤو‪:‬‬
‫‪ -1‬د دوﺳﺘﺎﻧﻮ ﻏﺮوﻧﻪ ﻏﺮوﻧﻪ ﺳﻼﻣﻮﻧﻪ‪ ،‬د دوﺳﺘﺎﻧﻮ ‪＄‬ﻮﻟﺔ ‪＄‬ﻮﻟﺔ ﺳﻼﻣﻮﻧﻪ‪.‬‬
‫‪ -2‬د ﻟﻮﻳ‪ ３‬وﻧ‪ ３‬ﺧﻮاره واره ＊ﺎﺧﻮﻧﻪ‪ ،‬دﻏ＂‪ ３‬وﻧ‪ ３‬ﺧﻮرې ورې ＇ﺎﻧ‪.３／‬‬
‫‪ -3‬د زرﻛﻮ ﺳﺘﺮ‪－‬ﻮ ﺗﻴﺰ ﺗﻴﺰ ﻛﺎﺗﻪ‪ ،‬د ﻫﻮ ﺳﻴﻮ ﺳﺘﺮ‪－‬ﻮ ﺗﺮﻧﺪه ﺗﺮﻧﺪه ﻛﺎﺗﻪ‪.‬‬
‫‪ -4‬د ﭘ‪５‬ﻐﻠﻮ ﻟﻨﺄ ﻟﻨﺄ ﻗﺪﻣﻮﻧﻪ‪.‬‬
‫‪ -5‬د ﻟﺴﻮ ﻟﺴﻮ ﺗﻨﻮ أﻟ‪.３‬‬
‫‪ -6‬د ﺗﻚ راﺗ‪ ，‬ﻻر‪ ،‬د ﺧﻮا ﭘﻪ ﺧﻮا ﻣﺮﻛﻪ‪ ،‬د ﺷﻮرﻣﺎﺷﻮر ﺧﺒﺮې‪.‬‬
‫ﻳﺎ د ﻣﻠ‪／‬ﺮي ﺗ‪ ，‬راﺗ‪ ،，‬د ﺧﻠﻜﻮ ﺷﻮرﻣﺎﺷﻮر‪.‬‬
‫ﻳﺎدوﻧﻪ‪:‬‬
‫ﭘﻪ اﺿﺎﻓﻲ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮې د ﻳﻮه ﻧﻮم )ﻣﻀﺎف اﻟﻴﻪ( ﭘﺮ ‪＄‬ﺎي ﺿـﻤﻴﺮ راﺷـﻲ ﻧـﻮ ﭘـﻪ دﻏـﻪ أول‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻛ‪ ３‬ﻫﻢ د اﺿﺎﻓﺖ )د(‪ :‬ﻣﻀﺎف اﻟﻴﻪ ‪ +‬ﻣﻀﺎف ﺧﭙﻞ درﻳ‪ ＃‬ﺛﺎﺑﺖ ﺳﺎﺗﻲ ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫)د( زﻣــﺎ ﻛﺘــﺎب‪ ،‬زﻣﻮﻧــﺈ ﻫﻴــﻮاد‪ ،‬ﺳــﺘﺎ ﺧﻮ＊ــﻪ‪ ،‬ﺳﺘﺎﺳــﻲ ﻫﻴﻠــﻪ‪ ،‬دده ورور‪ ،‬ددې ﻛﺘﺎﺑﭽــﻪ‪ ،‬ددوى‬
‫ﺧﺒﺮه‪ ،‬دﻫﻐﻪ )ﻫﻐ‪ (３‬ﻣﻠ‪／‬ـﺮي‪ ،‬د ﻫﻐـﻮي‪ ..‬ﭼـ‪ ３‬ﭘـﻪ دﻏـﻮ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧـﻮ ﻛـ‪ ３‬ﻫـﻢ د ﻣﻔـﺮد او ﺟﻤـﻊ ﺻـﻮرﺗﻮﻧﻪ را‬
‫ﺗﻼى ﺷﻲ‪ .‬ﭘﻪ دﻏﻪ أول ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻛ‪ ３‬ﻫﻢ ﻣﻀﺎف اﻟﻴﻪ ﺗﺮ ﻣﻀﺎف د ﻣﺨﻪ را‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﻳﻮازې ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﺻﻮرت ﻛ‪ ３‬ﻣﻀﺎف ﺗﺮ ﻣﻀﺎف اﻟﻴﻪ د ﻣﺨﻪ راﺗﻼى ﺷﻲ ﭼ‪،３‬‬
‫‪ -1‬ﻣﻀﺎف اﻟﻴﻪ ﻧﺎﺧﭙﻠﻮاك )اداﺗﻲ( ﺿﻤﻴﺮوﻧﻪ وي‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪54‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫‪ -2‬ﻛﻠﻪ ﻧﺎ ﻛﻠﻪ د ﺑﺪل ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﻫﻢ ﻣﻀﺎف د ﻣﺨﻪ را‪＄‬ﻲ اﻟﺒﺘﻪ ﭘـﻪ ﺷـﻌﺮ او ‪＄‬ﻴﻨـﻮ ادﺑـﻲ ﻫﻨـﺮي ﻟﻴﻜﻨـﻮ‬
‫ﻛ‪ ３‬دﻏﻪ ﻃﺮﻳﻘﻪ دود ﻟﺮي‪.‬‬
‫ﻟﻜﻪ‪ :‬وﻧﻪ د ﭼﻨﺎر‪ ،‬ﭘﺎ‪１‬ﻪ د‪－‬ﻮر ‪－‬ﻮرې‪ ،‬ﻟ‪＋‬ﺘﻪ دوﻧ‪ ،３‬ﺳﺮ د زؤه‪.‬‬

‫ﺗﻮﺻﻴﻔﻰ ﺗﺮﻛﻴﺐ‪:‬‬
‫داأ ﻟﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ ﻫﻢ داﺳﻤﻲ )ﻧﻮﻣﻴﺰ( ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ )ﻋﺒﺎرت‪ ،‬ﻏﻮﻧﺄ( ﭘﻪ أﻟـﻪ ﻛـ‪ ３‬راﻏﻠـﻲ دي‪ ،‬ﭼـ‪ ３‬دﻏـﻪ‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ ﺗﻪ ﭘﻪ ﻋﺎﻣﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﻣﺮﻛﺐ ﺻﻔﺘﻮﻧﻪ)‪ (1‬واﻳﻲ اﻟﺒﺘﻪ ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﺻﻮرت ﻛ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬ﻣﺮﻛﺐ ﻣﻔﻬﻮم ورﺳﻮي‬
‫دﻏﻪ أول ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ )‪ (Phrases‬د ﻳﻮ اﺳﻤﻲ ﻣﺮﻛﺰ )زؤي( ﺳﺮه د ﺻﻔﺘﻲ أﻟ‪) ３‬ﻛﻠﻤﻮ( ﻟﻪ ﺗﺮﻛﻴـﺐ ＇ﺨـﻪ‬
‫ﻻس ﺗﻪ را‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫ﺗﻮﺻﻴﻔﻰ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ )ﻏﻮﻧﺄوﻧﻪ( ﻫﻐﻪ دي ﭼ‪ ３‬دﻳﻮه اﺳﻢ )ﻧﻮم( ﻳﺎ ﺿﻤﻴﺮ ﺣﺎﻟﺖ ＇ﺮﻧ‪／‬ﻮاﻟﻰ د ﺻﻔﺖ ﭘﻪ‬
‫واﺳﻄﻪ ﺑﻴﺎن او ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪ ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ د ﺟﻮؤ＊ﺖ ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﺟﻮؤﻳﺈي‪.‬‬
‫د ﻣﺜﺎل ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪:‬‬
‫)ﺻــﻔﺖ ‪ +‬اﺳــﻢ(‪) ،‬ﻧــﻮم ‪ +‬ﻧــﻮم(‪) ،‬ﻧــﻮم ‪ +‬ﺻــﻔﺖ(‪) ،‬ﻧــﻮم ‪ +‬ﻗﻴــﺪ(‪) ،‬ﻧــﻮم ‪ +‬ﻓﻌﻠــﻰ ﺻــﻔﺖ(‪) ،‬ﺻــﻔﺖ ‪+‬‬
‫ﺻﻔﺖ(‪.‬‬
‫ددﻏﻪ أول ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ ﺑﺸﭙﺆ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﭘﻪ ﻻﻧﺪﻧﻴﻮ ﻣﺎﺧﺬوﻧﻮ ﻛ‪ ３‬ﻟﻴﺪﻟﻰ ﺷﻮ)‪.(5)(4)(3)(2‬‬
‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﺻﻔﺖ د ﻧﻮم )ﻣﺮﻛﺰ‪ ،‬زؤي( ﻣﻮﺻﻮف ＇ﺨﻪ دﻣﺨﻪ را‪＄‬ﻲ او د ‪－‬ﺮاﻣﺮي ﻗﺎﻋﺪې ﻟﻪ‬
‫ﻣﺨ‪ ３‬ﺻﻔﺖ د ﻧﻮم ﻣﻮﺻﻮف ﺗﺎﺑﻊ دى‪.‬‬
‫ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮې )ﻣﻮﺻﻮف( د ﻧﺎرﻳﻨﻪ ﻳﺎ ＊‪％‬ﻴﻨﻪ ﻣﻔﺮد ﻳﺎ ﺟﻤﻊ وي ﻧـﻮ ﺻـﻔﺖ ورﺳـﺮه ﻫـﻢ ﭘـﻪ ﻫﻤﺎﻏـﻪ أول د‬
‫ﻋﺪد‪ ،‬ﺟﻨﺲ‪ ،‬ﺣﺎﻟﺖ ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬ﺳﻤﻮن ﻛﻮي)‪.(1‬‬

‫)‪ (1‬ﺻﺪﻳﻖ اﷲ ر＊ﺘﻴﻦ‪ ،‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ اﺷﺘﻘﺎﻗﻮﻧﻪ او ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ‪ (77) ،1327 ،‬ﻣﺦ‪.‬‬
‫)‪ (2‬ﺻﺪﻳﻖ اﷲ ر＊ﺘﻴﻦ‪ ،‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ اﺷﺘﻘﺎﻗﻮﻧﻪ او ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ‪ (79-77) ،1327 ،‬ﻣﺨﻮﻧﻪ‬
‫)‪ (3‬داﻛﺘﺮ زرﻏﻮﻧﻪ‪ ،‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ اﺷﺘﻘﺎﻗﻮﻧﻪ او ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ ﭘﻮﻫﻨﺘﻮن‪ 1357 ،‬ﻛﺎل د ﭘﻮﻫﻨ‪％‬ﻲ درﺳﻲ ﻧﻮټ )‪ (54-52‬ﻣﺨﻮﻧﻪ‪.‬‬
‫)‪ (4‬ﻋﻈﻴﻢ ﺷﺎه ﺧﻴﺎل‪ ،‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﺻﺮف وﻧﺤﻮ‪ ،‬ﭘﻴ‪＋‬ﻮر ‪ 1942‬ع ﻛﺎل‪.‬‬
‫)‪ (5‬د ارﻣﺴﺘﺮ‪－ ،‬ﺎﻳ‪／‬ﺮ‪ ،‬ﻣﻮر ‪－‬ﻨﺴﺘﺮن‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﻠﻔﻆ و ﺻﺮف ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻟﻮﻣﺆى ！ﻮك‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ‪ 1356 .‬ل ﻛﺎل‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪55‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﻟﻜﻪ‪ :‬ﻧﺎرﻳﻨﻪ )ﻣﻔﺮد( ﺳﺘﺆى ﻫﻠﻚ‪ ،‬ﺳﺒﺰﻧﻰ ﻛﺎل‪ ،‬ﻟﻨﺄ ﻓﻜﺮ‬

‫ﻧﺎرﻳﻨﻪ ﺟﻤﻊ‪ ،‬ﺳﺘﺆي ﻫﻠﻜﺎن‪ ،‬ﺧﻮاإه ﻧﺜﺮوﻧﻪ‪.‬‬
‫＊‪％‬ﻴﻨﻪ )ﻣﻔﺮد(‪ :‬ﺧﻮإه وإﻣﻪ‪ ،‬ﺗﺎزه ﻫﻮا‪.‬‬
‫＊‪％‬ﻴﻨﻪ )ﺟﻤﻊ( ﺧﻮإې ﻧﻐﻤ‪ ،３‬ﺗﺮﺧ‪ ３‬ور‪.３＄‬‬
‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ﺗﻮ‪－‬ﻪ ＊ﻮدﻟﻰ ﺷﻮ‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ :‬ﺻﻔﺖ )ﻣﻔﺮد( ‪ +‬ﻧﻮم )ﻣﻔﺮد(! ﻟﻨﺄ ﻓﻜﺮ‪ ،‬اوإ د ﺗﺎر‪ ،‬ر‪１‬ﺎ ورځ‪ ،‬ﻟﻨﺄه ورځ‪ ،‬ﻧﻮې ﻣﻔﻜﻮره‬
‫ب‪ :‬ﺻــﻔﺖ )ﺟﻤــﻊ( ‪ +‬ﻧــﻮم )ﺟﻤــﻊ( ﻟﻜــﻪ‪ :‬زاؤه ﺧﻴﺎﻟﻮﻧــﻪ‪ ،‬ﺗــﺎوده ﺳــﻼﻣﻮﻧﻪ‪ ،‬ﻛــﺎإه ورﻣ‪５‬ﺈوﻧــﻪ‪ ،‬ﻟﻨــﺄې‬
‫ور‪ ،３＄‬اوإدې ﺷﭙ‪.３‬‬
‫ج‪ :‬ﺿــﻤﻴﺮ ‪ +‬ﺻــﻔﺖ‪ :‬ﻫﻐــﻪ ﺧــﻮار‪ ،‬دﻏــﻪ ﺑــ‪ ３‬وزﻟــﻰ‪ ،‬ﺗــﻪ ﺧــﻮار‪ ،‬ﺗــﻪ ﺧــﻮاره‪＇ ،‬ﻮﻟﻴــﻮﻧﻲ‪＇ ،‬ــﻮﻣﺮه أ‪４‬ــﺮ‪،‬‬
‫＇ﻮﻣﺮه ﻟﻮؤ‪＇ ،‬ﻪ ＊ﻜﻠﻰ‪.‬‬
‫د‪ :‬ﻧﺴﺒﺘﻲ ﺻﻔﺖ ‪ +‬ﻧﻮم = ﺗﻮﺻﻴﻔﻰ ﺗﺮﻛﻴﺐ‪.‬‬
‫ﻛــﺎﺑﻠﻰ ﺳــﺆى‪ ،‬ﻧﻨ‪／‬ﺮﻫــﺎري ﺧﻠــﻚ‪ ،‬اﻓﻐــﺎﻧﻲ ﻛﻠﺘــﻮر‪ ،‬ادﺑــﻲ ﺟﺮ‪－‬ــﻪ‪ ،‬ﻣﻠــﻲ ﭘﺎﻧ‪／‬ــﻪ‪ ،‬ﻻﻧــﺪﻳﻨﻰ ﭘــﻮؤ‪ ،‬ﻧﻨــﺔ‬
‫ورځ‪ ،‬دوﻟﺘﻲ ﻣﻮﺳﺴﻪ‪ ،‬ﺧﺎورﻳﻦ ﻛﻨﺄوﻟﻰ‪ ،‬ورﻳ‪＋‬ﻤﻴﻦ ﻛﺎﻟﻰ‪ ،‬او ﺑﻠﻦ ﻣﺎﺳﺘﻪ‪ ،‬ﺧﻴﺮن ﻛـﺎﻟﻲ‪ ،‬زؤ ور ﺧﻠـﻚ‪،‬‬
‫‪＂－‬ﻪ ورﻛﺎر‪ ،‬ﺷﺘﻪ ﻣﻦ ﺳﺆي‪ ،‬ﻏﻴﺮﺗﻤﻦ ﭘ‪＋‬ﺘﻮن‪ ،‬ﻛﺮﻛﺠﻦ ﺳﺆي‪ ،‬ﻛﺒﺮﺟﻦ ﺳﺆي‪ ،‬ﺗﻮر‪＄‬ﻦ ﺳﺆي‪.‬‬
‫ﻫـ‪ :‬ﻧﺴﺒﺘﻲ ﻋﺪدي ﺻﻔﺖ ‪ +‬اﺳﻢ‪.‬‬
‫ﺷﻠﻴﺰ ﻧﻮټ‪ ،‬ﺳﻠ‪／‬ﻮن ﻧﻮټ‪ ،‬ﻟﺴﻴﺰ ﻧﻮټ‪ ،‬ﭘﻨ‪％‬ﻮس ‪－‬ﻮن ﻧﻮټ‪.‬‬
‫و‪ :‬ﻣﺠﺮد )ﻣﻌﻨﺎ( ﻧﻮم ‪ +‬ﻧﻮم = ﺳﺘﻮﺻﻴﻔﻰ ﺗﺮﻛﻴﺐ‪:‬‬
‫ﺗﻮرﻳﺎﻟﻰ ﺳﺆى‪ ،‬ﺗﻮرﻳﺎﻟﻲ ﺟﻨ‪／‬ﻴﺎﻟﻲ ﺧﻠﻚ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨ‪／‬ﻴﺎﻟﻰ ﺧﻮﺷﺤﺎل‪.‬‬
‫ز‪ :‬ﻓﻌﻠﻲ ﺻﻔﺖ )ﻓﺎﻋﻠﻰ( ‪ +‬ﻧﻮم = ﺗﻮﺻﻴﻔﻰ ﺗﺮﻛﻴﺐ‪:‬‬
‫راﻏﻠـــﻰ ﺳـــﺆى‪ ،‬ﺗﻠﻠـــﻲ وﺧﺘﻮﻧـــﻪ‪ ،‬ﺳـــﻮ‪＄‬ﻮﻧﻜﻰ ﺑـــﻢ‪ ،‬ﺗﻠـــﻮﻧﻜ‪ ３‬دوره‪ ،‬ﺗﻠـــﻮﻧﻰ ﻫﻠـــﻚ‪ ،‬و！ﻨـــﺪوى ﻫﻠـــﻚ‪،‬‬
‫‪－‬ﺮ‪＄‬ﻨﺪوى ﻣﻮ！ﺮ‪ ،‬ﺧﻮ‪＄‬ﻨﺪوى )‪＄‬ﻮ‪＄‬ﻨﺪ( ﻣﺎﺷﻮم‪.‬‬
‫ح‪ :‬ﻓﻌﻠﻲ ﺻﻔﺖ )ﻣﻔﻌﻮﻟﻰ( ‪ +‬ﻧﻮم‪.‬‬
‫ر！ﻠﻰ ﻫﻠﻚ‪ ،‬وﻫﻠﻰ ﻫﻠﻚ‪＄ ،‬ﭙﻠﻰ ﻫﻠﻚ‪ ،‬ر！ﻞ ﺷﻮى ﻫﻠﻚ‪ ،‬وﻫﻞ ﺷﻮى ﻣﺎﺷﻮم‪＄ ،‬ﻮرول ﺷﻮي ﺧﻠﻚ‪.‬‬

‫)‪ (1‬ﻳﺎدوﻧﻪ‪ :‬ﭘﻪ ‪＄‬ﻴﻨﻮ ﺷﺮﻳﻜﻮ ﺻﻔﺘﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬ددﻏﻪ ﻗﺎﻧﻮن ＇ﺨﻪ ﻣـﺴﺘﺜﻨﻲ دي ﻟﻜـﻪ ‪ :‬ﻫـﻮ ﺳـﺎ‪ ،‬ﺳـﺎده‪ ،‬ﻗـﻮي‪ ،‬أاأه‪ ،‬ﺧﭙـﻪ )ﺳـﺆي‪،‬‬
‫＊‪％‬ﻪ(‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪56‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ط‪ :‬اﺷﺎري ﺿﻤﻴﺮ ‪ +‬اﺳﻢ)‪:(1‬‬

‫＊ﺎر‪.‬‬ ‫ﻫﻐﻪ‬ ‫دﻏﻪ‬ ‫‪ -1‬دا‬
‫ﺟﻮﻧﻜﺆه‪.‬‬ ‫ﻫﻐﻪ‬ ‫دﻏﻪ‬ ‫دا‬
‫و‪－‬ﺆي‬ ‫ﻫﻐﻪ‬ ‫دﻏﻪ‬ ‫دا‬
‫ورځ‬ ‫ﻫﻐﻪ‬ ‫دﻏﻪ‬ ‫دا‬
‫‪ -2‬اﺳﺘﻘﻬﺎﻣﻲ ﺿﻤﻴﺮ ‪ +‬ﻧﻮم‪ :‬ﻛﻮم ﺧﻠﻚ‪＇ ،‬ﻪ ﺷﻴﺎن‪＇ ،‬ﻮ ﺳﺆي‪＇ ،‬ﻮﻣﺮه ﻛﺴﺎن‪＇ ،‬ﻮ ﺗﻨﻪ‪＇ ،‬ﻮوم ﺳﺆى‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﭘﻮرﺗﻪ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬ﻣﻮوﻟﻴﺪل ﭼ‪ ３‬ﺻﻔﺖ او ﻣﻮﺻـﻮف د ﺑـﺴﻴﻄ‪ ３‬او ﺳـﺎده ﻛﻠﻤـ‪＇ ３‬ﺨـﻪ دي وﻟـ‪３‬‬
‫ﭘﺮﺗﻪ ﻟﻪ دې ＇ﺨﻪ ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬أ‪４‬ﺮ داﺳ‪ ３‬ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ وﻳﻨﻮ ﭼ‪ ３‬د ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻳﻮه ﺑﺮﺧﻪ ﻳ‪ ３‬ﻣﺮﻛﺐ او ﺑﻠﻪ ﻳ‪３‬‬
‫ﺳﺎده او ﻳﺎ ﺑﺮﻋﻜﺲ وي او ﻳﺎ دواؤه ﺑﺮﺧ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻣﺮﻛﺒ‪ ３‬وي‪.‬‬
‫ﻟﻜﻪ‪ :‬أﻳﺮې ﺧﻮإې ﻣ‪ ،３２‬ﺧﻮرا أ‪４‬ﺮې ﻟﻨﺄې ور‪.３＄‬‬
‫‪ -1‬أ‪４‬ﺮ دراﻧﻪ او ﺳﭙﻴ（ﻠﻲ ﺧﻮﻳﻮﻧﻪ‪.‬‬
‫ﻣﺆ ژواﻧﺪى ﺳﺆى‪ ،‬روغ ﺟـﻮؤ ﺧﻠـﻚ‪ ،‬وچ ﻛﻠـﻚ ﻟﺮ‪－‬ـﻰ‪ ،‬ﺳـﺮه ﺳـﭙﻴﻨﻪ ＇‪５‬ـﺮه‪ ،‬ﺧـﻮاره واره ﻛـﺎﻟﻲ‪ ،‬وإى‬
‫ﺗﺈى ﻣﺴﺎﻓﺮ‪.‬‬
‫ﻟﻨﺄ ﻟﻨﺄ ﻛﻤﻴﺴﻮﻧﻪ‪ ،‬اوإده اوإده ﻛﺎﻟﻲ‪ ،‬اﺗﻪ اﺗﻪ ﺑﺮﺧ‪.３‬‬
‫‪ -2‬ﺷﻨﻪ ﺑﺎﻏﻮﻧﻪ او ﭼﻤﻨﻮﻧﻪ‪ ،‬ﺷﻨ‪ ３‬وﻧ‪ ３‬او ＇ﺎﻧ‪.３／‬‬
‫‪ -3‬ﻫﻐﻪ ﻳﻮه ＊ﻜﻠ‪ ３‬ﻧﺠﻠﺔ‪ ،‬دﻏﻪ ﻳﻮ＊ﻪ ﭘﻮخ ﻣﻀﻤﻮن‪.‬‬
‫ﻋﻠﻤﻲ ﺧﭙﺮه ﺷﻮې ﻣﻘﺎﻟﻪ‪ ،‬دﻏﻪ ﻳﻮه ﺧﭙﺮه ﺷﻮي ﻋﻠﻤﻲ ﻣﻘﺎﻟﻪ‪.‬‬
‫رو＊ﺎﻧﻪ ﻟﻴﺪﻟﻪ ﺷﻮې ﻣﻴﺎﺷﺖ‪ ،‬ر！ﻞ ﺷﻮي ﻣﻈﻠﻮم ﺧﻠﻚ‪.‬‬
‫ﻳﻮ أ‪４‬ﺮ ＊ﻪ اﺳﺎن ﻛﺎر‪ ،‬دﻏﻪ راﻏﻠ‪ ３‬ﭘ‪＋‬ﺘﻨﻪ ﻣ‪５‬ﻠﻤﻨﻪ ﭘ‪５‬ﻐﻠﻪ‪.‬‬

‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬د ﺻﻔﺘﻮﻧﻮ د ‪＄‬ﻴﻨﻮ أﻟﻮ او د ‪＄‬ﻴﻨﻮ ﺿﻤﻴﺮي ﺻﻮرﺗﻮﻧﻮ أوﻟﻮﻧﻪ ﭘﻪ ＊ﻜﺎره ﺗﻮ‪－‬ﻪ ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪ ﻧﻪ وي ﻧﻮ داﺳﻤﻲ ﻣﺮﻛﺰ‬
‫او د ﻫﻐﻮي د ﻣﺘﻌﻠﻘﻮ ﺻﻔﺘﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ﻛ‪ ３‬ﻛﻠﻪ دﻏﻪ د اﺳـﻢ او ﺻـﻔﺖ ﻣﻄﺎﺑﻘـﺖ ＊ﻜـﺎره ﻧـﻪ ＇ﺮ‪－‬ﻨـﺪﻳﺈي ﻟﻜـﻪ‪ :‬ﺗـﻪ ﺧـﻮار ﻳـﺎ ﺗـﻪ‬
‫ﺧﻮاره‪ ،‬ﺗﻪ ﺳﺎده‪ ،‬ﻫﻐﻪ ＊ﺎر‪ ،‬ﻫﻐﻪ ﺟﻮﻧ‪／‬ﺆه! دﻏﻪ ﻛﺎر‪ ،‬دﻏﻪ ﭘﻮﻫﻪ ‪. . .‬‬
‫)‪ (1‬ﻛﻪ د اﺷﺎري ﺿﻤﻴﺮ وﻧﻮ ﺳﺮه د ﻣﺮﺟﻊ )ﻧﻮم( ﻳﺎدوﻧﻪ ﺷﻮي وي اﺷﺎري ﺻﻔﺖ ﺑﻴﺎ ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ ﺗﺮﻛﻴﺐ دى‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪57‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧــﻪ‪ :‬ﭼــ‪ ３‬د ﻋــﺪد )ﺷــﻤ‪５‬ﺮ( او ﻧــﻮم )ﻣﻌــﺪود( ＇ﺨــﻪ رﻏﻴــﺪﻟﻲ وي‪ .‬ﭘــﻪ دې‬ ‫ﻋــﺪدي‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬ﺑﻴﺎ ﻫﻢ ﻧﻮم د ﺗﺮﻛﻴـﺐ ﻣﺮﻛـﺰي )زؤى( وي‪ .‬ﭘـﻪ ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ژﺑـﻪ ﻛـ‪ ３‬ﻋـﺪد ﻫـﻢ ﺗـﺮ ﺧﭙـﻞ ﻣﻌـﺪود د‬
‫ﻣﺨﻪ را‪＄‬ﻲ او د ﻋﺪد‪ ،‬ﺟﻨﺲ ﭘﻪ ﻟﺤﺎظ د ﻣﻌﺪود ﺗﺎﺑﻊ وي)‪.(1‬‬
‫ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﻋﺪدي ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ دي‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻋﺪد ‪ +‬ﻧﻮم ‪ :‬دوه ﻛﺘﺎﺑﻮﻧﻪ‪ ،‬دوې ＇ﺎﻧ‪ ،３／‬ﻳﻮ ﺧﺒﺮ‪ ،‬ﻳﻮه ﻣﺎ‪１‬ﺔ‪ ،‬درې ﻛﺘﺎﺑﻮﻧﻪ‪ ،‬درې ﻛﺘﺎﺑﭽﻰ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻋﺪد ‪ +‬ﺿﻤﻴﺮ ‪ :‬ﻳﻮ ﻫﻐﻪ‪ ،‬ﻳﻮزه‪ ،‬دوه دوي‪ ،‬دوه ﻣﻮﻧﺈ‪ ،‬دوه ﺗﺎﺳ‪ ،３‬دوه ﻫﻐﻮي‪ ،‬ﻳﻮﺗﻪ‪ ،‬ﻳـﻮزه‪ ،‬ﻳـﻮ‬
‫＇ﻮك‪ ،‬ﻳﻮ ﭼﺎ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺿﻤﻴﺮ ‪ +‬ﻋﺪد‪ :‬ﻫﻐﻪ دوه‪ ،‬دﻏﻪ ﻳﻮ‪ ،‬دﻏﻪ ﻟﺲ‪ .‬ﻛﻮم ﻳﻮ‪ ،‬ﻛﻮﻣﻪ ﻳﻮه ﻫﺮﻳﻮ‪ ،‬ﻫﺮه ‪－‬ﺆة‪ ،‬ﻫﺮ ﺳﺎﻋﺖ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﻋﺪد ‪ +‬اﺳﻢ‪ :‬ﭘﻨ‪％‬ﻢ ﺳﺆى‪ ،‬ﻟﺴﻢ ！ﻮﻟ‪／‬ﻰ‪ ،‬ﺷﻠﻤﻪ ﭘ‪５‬ﺮة‪ ،‬ﭘﻨ‪％‬ﻤﻪ ﺑﺮﺧﻪ‪.‬‬
‫‪ -5‬داﺳﻤﻮﻧﻮ او ﻋﺪدوﻧﻮ ﺗﺮﻣﻨ‪ ＃‬ﻛﻠﻪ ﻛﻠـﻪ ﻗﻴـﺪي )ﺗﻤﻴـﺰي( ﻛﻠﻤـ‪ ３‬ﻫـﻢ راوؤل ﻛﻴـﺈي‪ :‬دوه ﺗﻨـﻪ ﺳـﺆي‪،‬‬
‫دﻳﺮش ﻛﺴﻪ ﻣﻴﻠﻤﺎﻧﻪ‪＇ ،‬ﻠﻮر ﺳﺮه ﻏﻮﻳﺎن‪ ،‬دوه داﻧ‪ ３‬ﻗﻠﻤﻮﻧﻪ‪＇ ،‬ﻠﻮر ！ﻮﻛﻪ ﻛﺘﺎﺑﻮﻧﻪ‪ ،‬ﻳﻮ ﺗﺨﺘـﻪ ﻛﺎﻏـﺬ‪ ،‬دوه‬
‫ﺗﺎﻧﻪ رﺧﺖ‪ ،‬ﻳﻮه ！ﻮ！ﻪ ‪＄‬ﻤﻜﻪ‪ ،‬ﻳﻮه ﭘﺎﻳﻪ اﻟﻤﺎرة‪＇ ،‬ﻠﻮر ﺟﻮؤې ﺑﻮ！ﺎن‪.‬‬
‫‪ -6‬د ﻣﻄﻠﻘﻮ ﻋﺪدوﻧﻮ ﺗﺮﻛﻴﺐ د )ﭘﺮ( ﭘﺮﻳﺪﻟﻮك )ﺳﺮﻳﻨﻪ( ﺳﺮه‪:‬‬
‫دوه ﭘﺮﭘﻨ‪％‬ﻪ‪ ،‬درې ﭘﺮﻟﺲ‪ ،‬ﻳﻮه ﭘﺮ ＇ﻠﻮر‪ ،‬ﻳﻮ ﭘﺮ ＇ﻠﻮر‪.‬‬
‫) ‪(2‬‬
‫‪ -7‬ﻣﻄﻠﻖ ﻋﺪد ‪ +‬رﺗﺒﻲ ﻋﺪد ‪ +‬ﻧﻮم ‪ :‬دوه ﭘﻨ‪％‬ﻤﻪ ﺑﺮﺧﻪ )‪ (5/2‬دوه ﺷﻠﻤﻪ ﺑﺮﺧﻪ )‪. 20/2‬‬
‫‪ -8‬ﭘﻪ ﻣﺮﻛﺒﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪ :‬ﻋﺪد ‪ +‬ﺗﻮﺻﻴﻔﻰ ﺗﺮﻛﻴﺐ )ﻏﻮﻧﺄ(‪:‬‬
‫ﻳﻮه ＊ﻜﻠ‪ ３‬ﻣﺮﻏﻰ دوې ﻫﻮ＊ﻴﺎرې ﻧﺠﻮﻧ‪ ،３‬درې ﻏ＂‪ ３‬ﻏ＂‪ ３‬ﭼﺮ‪ ،３－‬ﻟـﺲ ﺗﻨـﻪ ﭘﺎﺧـﻪ ﭘﺎﺧـﻪ ﻣـﺸﺮان‪،‬‬
‫ﻳﻮه أﻳﺮه ﻟﻮﻳﻪ درﻧﻪ ﺟﺮ‪－‬ﻪ‪.‬‬
‫ﻗﻴﺪي ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ‪:‬‬
‫د ﻧﻮﻣﻴﺰو ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ ﭘﻪ أﻟﻪ ﻛ‪ ３‬ﻗﻴﺪوﻧﻪ ﻫﻢ ﺳﺘﺮه ﺑﺮﺧﻪ ﻟﺮي‪ ،‬ﭼ‪ ３‬ددﻏـﻮ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧـﻮ اﺻـﻠﻲ او اﺳﺎﺳـﻲ‬
‫ﺗﻮﻛﻲ ﻗﻴﺪوﻧﻪ دي او د ﺟﻼ او ﺑ‪５‬ﻼ ﺑ‪５‬ﻠﻮ ﻣﻌﻨﺎ‪－‬ﺎﻧﻮ ﭘﻪ ﻏﺮض ‪＄‬ﻴﻨﻲ ﻧﻮر ﻣﻮرﻓﻴﻤﻮﻧﻪ )ﺗﺎﻛﻴﺪ‪ ،‬ﻋﺪد‪ ،‬ﻧﻮم‪،‬‬

‫)‪ (1‬ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﻋﺪد د ﻳﻮ ＇ﺨﻪ وروﺳﺘﻪ د ﺟﻤﻊ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ راوؤل ﻛﻴﺈي او دﺟﻨﺲ ﭘﻪ ﻟﺤﺎظ )ﻳـﻮ او دوه( ﺗـﺼﺮﻳﻔﻴﺈي ﻣ‪／‬ـﺮ‬
‫ددرې ﺷﻤﻴﺮ ＇ﺨﻪ وروﺳﺘﻪ د ！ﻮﻟﻮ ﺟﻨﺴﻮﻧﻮ ﻟﻪ ﭘﺎره ﻳﻮ أول را‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫)‪ (2‬د زﻳﺎﺗﻮ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎﺗﻮ د ﭘﺎره و‪－‬ﻮري‪:‬‬
‫د ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ﺻﺪﻳﻖ اﷲ ر＊ﺘﻴﻦ‪ ،‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ‪－‬ﺮاﻣﺮ‪ .‬ﻟﻮﻣﺆى ！ﻮك‪ .‬ﻛﺎﺑﻞ‪ 1327 .‬ﻟﻤﺮﻳﺰ ﻛﺎل )‪ (121‬ﻣﺦ‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪58‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﺳﺮﻳﻨﻪ او ﭘﺴﻴﻨﻪ( ورﺳﺮه ﻳﻮ ‪＄‬ـﺎى ﻛﻴـﺈي او ！ـﻮل ﺗﺮﻛﻴـﺐ د ﻗﻴـﺪ ﭘـﻪ ﺗﻮ‪－‬ـﻪ ﭘـﻪ ﺟﻤﻠـﻪ ﻛـ‪ ３‬اﺳـﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي‪ .‬د‬
‫ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬ﻗﻴﺪي ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ )‪ (Adverbial‬ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﻟﻨﺄ ﻟﻨﺄ راوؤل ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫اﻟﻒ‪ :‬ﻗﻴﺪ ‪ +‬ﻗﻴﺪ = ﻗﻴﺪي ﻏﻮﻧﺄ )ﺗﺮﻛﻴﺐ(‬
‫ﻟﺮه ﺑﺮه‪ ،‬وؤاﻧﺪې وروﺳﺘــﻪ‪ ،‬ﻫﻠﺘﻪ دﻟﺘﻪ‪ ،‬اﺧــــﻮا دﻳﺨـــﻮا‪ .‬ﻛ‪＋‬ﺘﻪ ﭘﻮرﺗـﻪ‪ ،‬ﻻﻧـﺪې ﺑﺎﻧـﺪې‪ ،‬اﭘﻠـﻮ دې ﭘﻠـﻮ‬
‫ْﻪ‪ :‬اوس اوس‪ ،‬ﻛﻠﻪ ﻛﻠﻪ‪ ،‬ژر ژر‪ .‬ورو ورو‪ ،‬ﭼﺎﺑﻚ ﭼﺎﺑﻚ‪－ ،‬ﺆﻧﺪى ‪－‬ﺆﻧﺪى‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﺗﻜﺮاري ﺗﻮ‪－‬‬
‫ب‪ :‬ﻧﻮم ‪ +‬ﻧﻮم = ﻗﻴﺪي ﻏﻮﻧﺄ‪.‬‬
‫اﻏﺰي اﻏﺰي‪ ،‬ﻏﺮوﻧﻪ ﻏﺮوﻧﻪ‪ ،‬ﻛﻠﻲ ﻛﻠﻲ‪ ،‬ﺳﻴﻨﺪوﻧﻪ ﺳﻴﻨﺪوﻧﻪ‪ ،‬ﭘﻨﺄ ﭘﻨﺄ‪＄ ،‬ﻮﻟﺔ ‪＄‬ﻮﻟﺔ‪ ،‬أﻟ‪ ３‬أﻟ‪.３‬‬
‫ج‪ :‬ﺻﻔﺖ ‪ +‬ﺻﻔﺖ = ﻗﻴﺪي ﻏﻮﻧﺄ‪:‬‬
‫ﭘ＀ ﭘ＀‪ ،‬ﭘﻮﺳﺖ ﭘﻮﺳﺖ‪ ،‬ﻟﻮى ﻟﻮى‪ ،‬ﺗﻮد ﺗﻮد‪ ،‬ﺧﻮار ﺧـﻮار‪ ،‬ﺷـﻮر ﺷـﻮر‪ ،‬ﻏـ＀ ﻏـ＀‪ ،‬ﻏﻠـﻰ ﻏﻠـﻰ‪－ ،‬ـ‪０‬‬
‫‪ ،０－‬وران وران‪ ،‬ﻣﺎت ﻣﺎت‪！ ،‬ﻮك ！ﻮك‪.‬‬
‫د‪ :‬ﻋﺪد ‪ +‬ﻋﺪد = ﻗﻴﺪي ﻏﻮﻧﺄ‪.‬‬
‫ﭘﻨ‪％‬ﻪ ﭘﻨ‪％‬ﻪ‪ ،‬ﺷﻞ ﺷﻞ‪ ،‬ﻟﺲ ﻟﺲ‪،‬‬
‫ﻫـ ‪ :‬ﻋﺪد ‪ +‬ﻋﺪد ‪ +‬ﻧﻮم = ﻗﻴﺪي ﺗﺮﻛﻴﺐ )ﻏﻮﻧﺄ(‪.‬‬
‫ﻳﻮ دوه ور‪ ،３＄‬دوه درې ﺳﺎﻋﺘﻪ‪ ،‬درې ＇ﻠﻮر ﻛﺘﺎﺑﻪ‪ ،‬ﭘﻨ‪％‬ﻪ ﺷﭙﺈ ﻛﺎﻟﻪ‪.‬‬
‫ﻋﺪد ‪ +‬اﺳﻢ = ﻗﻴﺪي ﺗﺮﻛﻴﺐ )ﻏﻮﻧﺄ(‪.‬‬
‫دوه ور‪ ،３＄‬درې ﻣﻴﺎﺷﺘ‪ ،３‬ﻳﻮه ورځ‪ ،‬ﻳﻮ ‪＄‬ﻠﻲ‪.‬‬
‫و‪ :‬ﺻﻔﺖ ‪ +‬ﻗﻴﺪ = ﺗﺮﻛﻴﺐ )ﻏﻮﻧﺄ(‪.‬‬
‫أ‪４‬ﺮ ﻧﮋدې‪ ،‬أ‪４‬ﺮ ﻟﺮې = ＊ﻪ ﻛ‪＋‬ﺘﻪ‪ ،‬أ‪４‬ﺮ ژر‪ .‬أ‪４‬ﺮ ﻟﺈ‪ ،‬ﻟﺈ ورو‪ ،‬ﺳﭙﻴﻦ ﺳﺒﺎ‪ ،‬ﺗﻮره ﺷﭙﻪ‬
‫ز‪ :‬ﺿﻤﻴﺮ ‪ +‬ﺿﻤﻴﺮ = ﻗﻴﺪى ﺗﺮﻛﻴﺐ‪.‬‬
‫＇ﻮك ＇ﻮك‪ ،‬ﭼﺎ ﭼﺎ‪＇ ،‬ﻪ ＇ﻪ‪ ،‬ﻛﻮم ﻛﻮم‪.‬‬
‫ح‪ :‬ﺻﻔﺖ ‪ +‬ﺻﻔﺖ‪:‬‬
‫أﻳﺮ ﻫﻮ＊ﻴﺎر‪＊ ،‬ﻪ ﻏ‪＋‬ﺘﻠﻰ‪ ،‬ﺗﻮره ﺧﺆه‪.‬‬
‫ط‪！ :‬ﺎﻛﻠﻰ ﺿﻤﻴﺮ ‪ +‬ﻧﻮم‪:‬‬
‫ﻫﺮ ‪＄‬ﺎى‪ ،‬ﻫﺮ ﭼ‪５‬ﺮﺗﻪ )ﻣﻜﺎﻧﻲ ﻗﻴﺪ(‬
‫ﻫﺮ وﺧﺖ‪ ،‬ﻫﺮ ﻛﻠﻪ )دزﻣﺎﻧ‪ ３‬ﻗﻴﺪ(‬

‫‪ ‬‬

‫‪59‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ي‪ :‬ﺳﺮﻳﻨﻪ ‪ +‬ﻧﻮم = ﻣﻜﺎﻧﻲ ﻗﻴﺪي ﺗﺮﻛﻴﺐ‪.‬‬

‫ﻫﻢ ﻫﻠﺘﻪ‪ ،‬ﻫﻢ دﻟﺘﻪ‪.‬‬

‫ك‪ :‬ﻧﻮم ‪ +‬ﭘﻪ ‪ +‬ﻧﻮم = ﻣﻜﺎﻧﻲ‪ ،‬زﻣﺎﻧﻲ‬

‫‪＄‬ﺎى ﭘﻪ ‪＄‬ﺎى‪ ،‬ﻛﻮر ﭘﻪ ﻛﻮر‪ ،‬ﻛﻮ＇ﻪ ﭘﻪ ﻛﻮ＇ﻪ‪ ،‬ﻛﻠﻲ ﭘﻪ ﻛﻠﻲ‪ ،‬وﺧﺖ ﭘﻪ وﺧﺖ‪ ،‬ﻛﺎل ﭘﻪ ﻛﺎل‪ ،‬ﻣﻴﺎﺷﺖ ﭘـﻪ‬

‫ﻣﻴﺎﺷﺖ‪！ ،‬ﻚ ﭘﻪ ！ﻚ‪－ ،‬ﺆة ﭘﻪ ‪－‬ﺆة‪.‬‬

‫ل‪ :‬ﺻﻔﺖ ‪ +‬ﭘﻪ ‪ +‬ﺻﻔﺖ = ﺣﺎﻟﺘ‪ ３‬ﻗﻴﺪي ﺗﺮﻛﻴﺐ‪ :‬ﭘ＀ ﭘﻪ ﭘ＂ﻪ‬

‫)ﻋﺪد ‪ +‬ﭘﻪ ‪ +‬ﻋﺪد(‪ :‬ﻳﻮ ﭘﻪ ﻳﻮ‪ .‬دوه ﭘﻪ دوه‪.‬‬

‫م‪ :‬ﻧﻮم ‪ +‬ﺗﺮ ‪ +‬ﻧﻮم = زﻣﺎﻧﻲ ﻗﻴﺪي ﺗﺮﻛﻴﺐ‪:‬‬

‫ﻛﺎل ﺗﺮ ﻛﺎﻟﻪ‪ ،‬ﺳﺎﻋﺖ ﺗﺮ ﺳﺎﻋﺘﻪ‪ ،‬ورځ ﺗﺮ ور‪３＄‬‬

‫ن‪ :‬ﻗﻴﺪ ‪ +‬ﺗﺮ ‪ +‬ﻗﻴﺪ‪:‬‬

‫ژر ﺗﺮ ژره‪ ،‬ﺗﻞ ﺗﺮﺗﻠﻪ‪.‬‬

‫ق‪ :‬ﺻﻔﺖ ‪ +‬ﺗﺮ ‪ +‬ﺻﻔﺖ ‪ :‬ﻟﺈ ﺗﺮ ﻟﺈه‪ ،‬أ‪４‬ﺮ ﺗﺮ أﻳﺮه‪.‬‬

‫ر‪ :‬ﻗﻴﺪ ‪ +‬ﺗﺮ ‪ +‬ﻧﺎ ﺧﭙﻠﻮاك ﺿﻤﻴﺮ‪.‬‬

‫وروﺳﺘﻪ ﺗﺮدې ﻳﺎ ﺗﺮدې وروﺳﺘﻪ‪ ،‬ﭘﺨﻮا ﺗﺮ دې‪ ،‬ﻣﺨﻜ‪ ３‬ﺗﺮدې‪.‬‬

‫ش‪) :‬ﺳﺮﻳﻨﻪ( ﺳﺮ ﺑﻞ ﭘﻪ ‪ +‬ﺻﻔﺖ ‪ +‬ﻧﻮم )ﻗﻴﺪ(‪:‬‬

‫ﭘﻪ ＊ﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪ ،‬ﭘﻪ أ‪４‬ﺮه ﺑﻴﺆه‬

‫‪ ‬‬

‫‪60‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ت‪) :‬ﺳﺮﻳﻨﻪ( ﺳﺮ ﺑﻞ ﭘﻪ ‪ +‬ﻧﻮم‪ :‬ﭘﻪ ﺧﻨﺪا‪ ،‬ﭘﻪ ژؤا‪ ،‬ﭘﻪ ﻣﺆاﻧﻪ‪ ،‬ﭘﻪ ﺗﻠﻮار‪ ،‬ﭘﻪ ﻣﻨﺄه‬

‫ض‪ :‬ﺳﺮﺑﻞ ﭘﻪ ‪ +‬ﻧﻮم ‪ +‬ﻧﻮم = ﻗﻴﺪي ﺗﺮﻛﻴﺐ‪ :‬ﭘﻪ ﻣﻨﺄه ﻣﻨـﺄه‪ ،‬ﭘـﻪ د اﻧ‪／‬ـﻮ داﻧ‪／‬ـﻮ‪ ،‬ﭘـﻪ ﺧﻨـﺪا ﺧﻨـﺪا‪ ،‬ﭘـﻪ‬

‫ژؤا ژؤا‪ ،‬ﭘﻪ ﻧﺎرو ﻧﺎرو‪ ،‬ﭘﻪ ﭼﻴﻐﻮ ﭼﻴﻐﻮ‪ ،‬ﭘﻪ ﻛﺆﻳﻜﻮ ﻛﺆﻳﻜﻮ‪.‬‬

‫ﺗﺎﻛﻴﺪي ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ‪:‬‬
‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﺗﺎﻛﻴﺪي ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ ﻟﻪ دووﻫﻢ اﻫﻨ‪／‬ﻪ او ﻫﻢ ﻣﻌﻨﺎ ﻛﻠﻤﻮ ＇ﺨﻪ ﺟﻮؤ ﺷﻮي وي‪.‬‬

‫ﺗﺎﻛﻴﺪي ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ ﭘﻪ دوه أوﻟﻪ دي‪:‬‬

‫اﻟﻒ‪ :‬ﭼ‪ ３‬ﻳﻮ ﻟﻔﻆ )ﻛﻠﻤﻪ( ﭘﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻛ‪ ３‬ﻛ＀ ﻣ＀ ﺗﻜﺮار ﺷﻮي وي‪ .‬ﻟﻜﻪ ﭘﻮرﺗﻨﻲ ‪＄‬ﻴﻨﻲ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ‪:‬‬
‫ب‪ :‬ﭼ‪ ３‬ﻳﻮ ﻟﻔﻆ ﭘﻪ ﻛ‪ ３‬ﭘﻪ ﻟﺈ ﺗﻐﻴﺮ ﺳﺮه ﺗﻜﺮار ﺷﻮي وي ﻟﻜﻪ‪！ :‬ﻚ ！ﻮك‪ ،‬أزأوز‪！ ،‬ﻴﻞ ！ﺎل‪.‬‬
‫ج‪ :‬ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ دوﻫﻤ‪ ３‬ﻛﻠﻤ‪ ３‬ﻛ‪ ３‬داول ﺗﻮري ﭘﻪ ‪＄‬ﺎي )م( ﻳﺎ )پ( ﻳﺎ )ب( ﻳﺎ )و( راوؤل ﺷﻮي وي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﺮ‪－‬ﻲ ﻣﺮ‪－‬ﻲ‪ ،‬أوأوة ﻣﻮأة‪ ،‬اوﺑﻪ ﻣﻮﺑﻪ‪ ،‬ﻏﻨﻢ ﻣﻨﻢ‪ ،‬زوؤ ﭘﻮؤ‪ ،‬ﺧﺆﭘﺆ‪ ،‬ژ‪４‬ﺆﭘﻴﺆ‪ ،‬ﻛﻠﻚ ﭘﻠـﻚ‪ ،‬ﻫـﻚ ﭘـﻚ‪،‬‬
‫ﺳﻮؤ ﭘﻮؤ‪＇ ،‬ﻴﺮې وﻳﺮې‪ ،‬ﻛﻮإ وإ‪ ،‬ﺧﻮرور‪－ ،‬ﺄوأ‪ ،‬ﺗﻮر ﺑﻮر‪ .‬د زﻳﺎﺗﻮ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎﺗﻮ د ﭘﺎره و‪－‬ﻮرئ)‪.(3)(2)(1‬‬

‫اداﺗﻲ )ارﺗﺒﺎﻃﻲ( ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ )ﻏﻮﻧﺄوﻧﻪ(‬

‫اداﺗﻲ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ ‪＄‬ﻜﻪ ورﺗﻪ واﻳﻮ ﭼ‪ ３‬ﻟﻪ ادواﺗﻮ او اﺳﻤﻲ ﻣﺮﻛﺰ ＇ﺨﻪ ﺟﻮؤ ﺷﻮي وي‪ .‬ددې ﺗﺮﻛﺒﻴﻮﻧﻮ‬
‫اﺳﻤﻲ ﻣﺮﻛﺰ ﺿﻤﻴﺮ ﻳﺎ اﺳﻢ‪ ،‬ﺻﻔﺖ او ﻳﺎ ﻛﻮم ﺑﻞ ﻫﺮ أول اﺳﻤﻲ ﺗﺮﻛﻴﺐ وې‪ .‬ﭘﻪ دې ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬ادات‬
‫ﻫﻢ ﻟﻪ اﺳﻢ)‪＇ (4‬ﺨﻪ وروﺳﺘﻪ او ﻫﻢ د ﻣﺨﻪ او ﻫﻢ داﺳﻤﻲ ﻣﺮﻛﺰ ﭘﻪ دواؤو ﺧﻮاو وﻛ‪ ３‬اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺪاى ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﻫﻐﻪ ادات ﻳﺎ ﺗﻮري ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻳـﻮې ﺟﻤﻠـ‪ ３‬ﻳـﺎ ﻳـﻮ ﺗﺮﻛﻴـﺐ ﻛـ‪ ３‬د ﻛﻠﻤـ‪ ３‬ﻳـﺎ ﻟـﻪ ﻳـﻮه ﻧـﻮم ＇ﺨـﻪ د ﻣﺨـﻪ ﻳـﺎ‬
‫وروﺳﺘﻪ راﻏﻠﻰ وي د ﻫﻐﻪ ！ﺎﻛﻠﻰ ﺣﺎﻟﺖ او درﻳ‪＇ ＃‬ﺮ‪－‬ﻨﺪوي‪.‬‬
‫دﻏﻪ ادات ﭼ‪ ３‬د ﻛﻠﻤﻮ )ﻧﻮﻣﻮﻧـﻮ( ﻧـﻪ د ﻣﺨـﻪ راﺷـﻲ ﺳـﺮﻳﻨﻪ او ﻫﻐـﻪ ﭼـ‪ ３‬وروﺳـﺘﻪ راﻏﻠـﻰ وي ﭘـﺴﻴﻨﻪ‬
‫ورﺗﻪ وﻳﻞ ﻛﻴﺈي‪.‬‬

‫)‪ (1‬ر＊ﺘﻴﻦ ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ﺻﺪﻳﻖ اﷲ‪ .‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ اﺷﺘﻘﺎﻗﻮﻧﻮ او ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ‪ .‬ﻛﺎﺑﻞ‪ .1327 ،‬ﻟﻤﺮﻳﺰ ﻛﺎل‬
‫)‪ (2‬ز‪ .‬م‪ .‬ﻛﺎﻟﻴﻨﻴﻨﺎ‪ ،‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬ﻟﻐﺖ ﭘﻮﻫﻨﻪ‪ ،‬ﻣﺴﻜﻮ‪ .1970 ،‬ع‬
‫)‪ (3‬أاﻛﺘﺮ زرﻏﻮﻧﻪ‪ ،‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ اﺷﺘﻘﺎﻗﻮﻧﻪ او ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ‪ ،1357 ،‬درﺳﻲ ﻟﻜﭽﺮ ﻧﻮټ‪.‬‬
‫)‪ (4‬اﺳﻤﻰ ﻣﺮﻛﺰ‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪61‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬ﭘﻪ زﻳﺎﺗﻮ ‪－‬ﺮاﻣﺮوﻧﻮ ﻛ‪ ３‬دﻏﻪ ادات د ﺟﺎره‪ ،‬ﺟﺮي ﺗـﻮري)‪ (6)(5‬ﻛﻠﻤـﺎت ﻏﻴـﺮ ﻣﺘﻐﻴـﺮ()‪) (7‬د‬
‫ﻣﻔﻌﻮل ﺗﻮري()‪(8‬ادات ﻳﺎ ﺗﻮري)‪ (11)(10)(9‬ﻣﻐﻴﺮه ﺗﻮرو ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ راﻏﻠﻲ دي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻫﺮ ﺻﻮرت ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪه ده‪ ،‬ﭼ‪ ３‬دﻏﻪ ادات )ﭘﻴﺸﻴﻨ‪ ،３‬ﭘﺴﻴﻨ‪ (３‬ﭘﻪ ‪＄‬ﺎﻧ‪／‬ﺆي ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﻛﻮﻣﻪ ﺧﺎﺻـﻪ ﻟﻐـﻮي‬
‫ﻣﻌﻨﺎ ﻧﻪ ﻟﺮي وﻟ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻳﺎ ﺗﺮﻛﻴـﺐ ﻛـ‪ ３‬د ﻧـﺎﺧﭙﻠﻮاﻛﻮ ﻳـﺎ ﻣﺮﺳـﺘﻴﺎﻟﻮ ﺗﻮﻛﻮﻧـﻮ ﭘـﻪ ﺗﻮ‪－‬ـﻪ را‪＄‬ـﻲ ﭼـ‪３‬‬
‫ﻣﻌﻨﺎﻳ‪ ３‬د ﻫﻤﺎﻏﻮ ﻧﻮﻣﻮﻧﻮ‪ ،‬ﻓﻌﻠﻮﻧﻮ‪ ،‬ﻗﻴﺪوﻧﻮ ﺳﺮه ﭘﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻛ‪＇ ３‬ﺮ‪－‬ﻨﺪﻳﺪاې ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﭘﻪ اداﺗﻲ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬ﻫﺮه ﺳﺮﻳﻨﻪ د ﺧﺎص او ！ﺎﻛﻠﻲ ﻣﻌﻨﺎ د ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوﻟﻮ ﻟـﻪ ﻛﺒﻠـﻪ ﺧﺎﺻـﻪ او ‪＄‬ـﺎﻧ‪／‬ﺆې‬
‫ﭘﺴﻴﻨﻪ ﻗﺒﻠﻮي ﻟﻴﻜﻦ ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﻛﻪ ﺳﺮﻳﻨﻪ ﻟﻪ ﭘﺴﻴﻨﻮ ﺳﺮه ﺟﻮؤه ﭘﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ ﻛـ‪ ３‬ﺑﺮﺧـﻪ اﺧﻠـﻲ ﻧﻮﭘـﻪ‬
‫زﻳﺎﺗﻮ ﻣﻮاردو ﻛ‪ ３‬ﻳﻮازې ﺳﺮﻳﻨﻪ او ﻳﺎ ﻳﻮازې ﭘﺴﻴﻨﻪ ﻫﻢ د ﻣﻄﻠﺐ ！ﻜﻰ ﺑﻴﺎﻧﻮﻟﻰ ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﻟﻜﻪ‪ :‬د )ﭘﺮﻣﻴﺰ ﺑﺎﻧﺪې ﭘﺮ‪＄‬ﺎي ﻛﻪ وواﻳﻮ ﻣﻴﺰ ﺑﺎﻧﺪې‬
‫‪ -1‬د )ﺗﺮﻛﻮره ﭘﻮرې ﭘﺮ ‪＄‬ﺎي ﻛﻪ وواﻳﻮ )ﻛﻮره ﭘﻮرې(‬
‫‪ -2‬د )ﭘﺮ ﻛﺘﺎب ﺑّﺎﻧﺪې ﭘﺮ ‪＄‬ﺎي ﻛﻪ وواﻳﻮ‪ ،‬ﭘﺮ ﻛﺘﺎب‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻣ‪／‬ﺮ ﭘﻪ دې ﻻﻧﺪې ﻣﺜـﺎﻟﻮ ﻛـ‪－ ３‬ـﻮرو ﭼـ‪ ３‬ﻳـﻮازې ﺳـﺮﻳﻨﻪ راوؤل ﻛﻴـﺈي‪ ،‬ﺧـﻮ ﭘـﺴﻴﻨﻪ ﻳـ‪ ３‬ﻋﺎﻣـﻪ ﻧـﻪ‬
‫ﺑﺮﻳ‪＋‬ﻲ ﻟﻜﻪ‪ :‬ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﻮ ﻻؤم‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﺗﻮره ﻳ‪ ３‬وواﻫﻪ‪ ،‬ﭘﻪ ﭼﺎؤه ﻳ‪ ３‬ﭘﺮې ﻛﺆ‪ ،‬ﭘﻪ دﻋﺎ ＊ﻪ ﺷﻮ‪ ،‬ﭘﻪ ژؤاﻟﻪ ﻛﻮره ووت‪.‬‬
‫‪ -4‬ﻣ‪／‬ﺮ ﻛﻪ ‪＄‬ﻴﻨﻮ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻮ ﺗﻪ ‪＄‬ﻴﺮ ﺷﻮ ﻧﻮ ﺑﻴﺎ ‪－‬ﻮرو ﭼ‪ ３‬ﻫﻠﺘﻪ دواؤه ﺗﻮﻛﻮﻧﻪ )ﺳﺮﻳﻨﻪ‪ ،‬ﭘﺴﻴﻨﻪ( ﻻزﻣﻲ دي‪.‬‬
‫ﻟﻜﻪ‪ :‬ﭘﻪ ﻛﻮرﻛ‪ ،３‬ﭘﻪ ﻣﻨ‪／‬ﻲ ﻛ‪ ،３‬ﭘﻪ ﭘﻮﻫﻪ ﻛ‪.(1)３‬‬
‫‪ -5‬ﭘﻪ ارﺗﺒﺎﻃﻰ ﺣﺎﻟـﺖ ﻛـ‪ ３‬داﺳـ‪ ３‬ﻫـﻢ ﻟﻴـﺪل ﻛﻴـﺈي‪ ،‬ﭼـ‪ ３‬ﭘـﺴﻴﻨﻪ ﭘﺮﺗـﻪ ﻟـﻪ ﺳـﺮﻳﻨ‪ ３‬ﭘـﻪ ‪＄‬ـﺎﻧ‪／‬ﺆي ﺗﻮ‪－‬ـﻪ‬
‫را‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫ﻛﻮرﺗﻪ‪ ،‬ﻫﻐﻪ ﺗﻪ‪ ،‬ﻏﺮﻣ‪ ３‬ﺗﻪ‪ ،‬ﺳﺒﺎﺗﻪ‪ ،‬ﺧﻮاﺗﻪ‪ ،‬زؤه ﺗﻪ…‬

‫)‪ (5‬ﻋﻈﻴﻢ ﺷﺎه )ﺧﻴﺎل( ﺻﺮف و ﻧﺤﻮ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ‪ ،‬ﭘﻴ‪＋‬ﻮر )‪ (238‬ﻣﺦ‪.‬‬

‫)‪ (6‬ﻣﺤﻤﺪ اﻋﻈﻢ اﻳﺎزي‪ ،‬ﻗﻮاﻋﺪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ ‪.1318‬‬
‫)‪ (7‬ﺟﻤﻴﺰه د ارﻣﺴﺘﺘﺮ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﻠﻔﻆ و ﺻﺮف ﭘ‪＋‬ﺘﻮ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ‪ .1356‬ل‬
‫)‪ (8‬ﻣﺤﻤﺪ ‪－‬ﻞ ﻣﻮﻣﻨﺪ‪ ،‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬ﻟﻴﺎره‪ ،‬ﺑﻠﺦ ‪ (309) 1317‬ﻣﺦ‪.‬‬
‫)‪ (9‬ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ﺻﺪﻳﻖ اﷲ ر＊ﺘﻴﻦ‪ ،‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ‪－‬ﺮاﻣﺮ )‪！ -1‬ﻮك( ﻛﺎﺑﻞ‪ (30) 1327 ،‬ﻣﺦ‪.‬‬
‫)‪ (10‬ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ﺻﺪﻳﻖ اﷲ ر＊ﺘﻴﻦ ژﺑ‪＋‬ﻮ دﻧﻪ‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ ‪ (6) 1343‬ﻣﺦ‪.‬‬
‫)‪ (11‬ﻫﺮ ﺑﺮت ﭘﻨﺰل‪ ،‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ‪－‬ﺮاﻣﺮ‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ‪ (18) 1340 ،‬ﻣﺦ‪.‬‬
‫)‪ (1‬دﻟﺘﻪ ﻛﻠﻪ ﻛﻴﺪاي ﺷﻲ‪ ،‬ﭼ‪ ３‬ﺳﺮﻳﻨﻪ ﺣﺬف ﺷﻲ ﻣ‪／‬ﺮ ﭘﺴﻴﻨﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻣﺨﺎ را‪＄‬ﻲ ﻟﻜﻪ‪ :‬ﻛﻮرﻛ‪ ،３‬ﻣﻨ‪／‬ﻲ ﻛ‪ ،３‬ﭘﻮﻫﻪ ﻛ‪.３‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪62‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫اوس ﻏﻮاؤو د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬د ﺑ‪５‬ﻼ ﺑ‪５‬ﻠﻮ ﺳﺮﻳﻨﻮ او ﭘﺴﻴﻨﻮ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ د ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ راوؤو‪:‬‬
‫ﺳﺮﻳﻨﻪ ﻳ‪ ３‬او ﭘﺴﻴﻨﻪ ﻳ‪ ３‬ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ )ﻏﻮﻧﺄوﻧﻪ‪ ،‬ﻋﺒﺎرﺗﻮﻧﻪ(‪:‬‬
‫ﻟﻮﻣﺆي‪ :‬د )ﭘﻪ( ﺳﺮه دﻏﻪ ﻻﻧﺪې ﭘﺴﻴﻨ‪ ３‬را‪＄‬ﻲ‪:‬‬

‫اﻟﻒ‪ :‬د )ﭘﻪ( ﺳﺮﻳﻨﻪ او )ﻛ‪ (３‬ﭘﺴﻴﻨﻪ‪.‬‬

‫ﺳﺮﻳﻨﻪ ‪ +‬اﺳﻤﻴﻪ ‪ +‬ﭘﺴﻴﻨﻪ‪.‬‬
‫‪ -1‬ﭘﻪ ﻛﻮرﻛ‪ ،３‬ﭘﻪ اﻟﻤﺎرة ﻛ‪ ،３‬ﭘﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻛ‪ ،３‬ﭘﻪ ﻫﻴﻮاد ﻛ‪.３‬‬
‫‪ -2‬ﭘﻪ ﻣﻴﺎﺷﺖ ﻛ‪ ،３‬ﭘﻪ دوﺑﻲ ﻛ‪ ،３‬ﭘﻪ ﺷﭙﻪ ﻛ‪ ،３‬ﭘﻪ ﻛﺎل ﻛ‪ ،３‬ﭘﻪ ورځ ﻛ‪.３‬‬
‫دﻟﺘﻪ ‪－‬ﻮرو ﭼ‪) ３‬ﭘﻪ‪ ،‬ﻛ‪ (３‬د ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﻧﻮم ﻇﺮﻓﻲ ﺣﺎﻟﺖ ＊ﻲ )ﻣﻜﺎﻧﻲ‪ ،‬زﻣﺎﻧﻲ( ﺣﺎﻟﺖ ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوي‪.‬‬
‫ﺳﺮﺑ‪５‬ﺮه ﭘﻪ ﻇﺮﻓﻴﺖ د ﺷﻤﻮﻟﻴﺖ ﻣﻌﻨﺎ ﻫﻢ ﻟﺮي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫زه ﭘﻪ ﻛ‪ ３‬ﻧﻪ ﻳﻢ‪ :‬ﻳﺎزه ﭘﻪ دې ﺧﺒﺮه ﻛـ‪ ３‬ﻧـﻪ ﻳـﻢ‪ .‬ﭘـﻪ دې ﺑﺮﺧـﻪ ﻛـ‪ ３‬ﭘﻮﻫﺎﻧـﺪ ر＊ﺘـﻴﻦ داﺳـ‪ ３‬ﻧﻈـﺮ ＇ﺮ‪－‬ﻨـﺪ‬
‫ﻛﺆى دى‪.‬‬
‫د ﻇﺮﻓﻴﺖ ادات )ﭘﻪ‪،‬ﻛ‪ (３‬ﻛﻪ د ﻇﺮف ﻣﻜﺎن او ﻇﺮف زﻣﺎن ﺳﺮه اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺷﻲ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻇﺮﻓﻴﺖ اﻓـﺎده‬
‫ﻛﻮي او ﻛﻪ د ﻧﻮرو اﺳﻤﻮﻧﻮ ﺳﺮه راوؤل ﺷﻲ ﻏﻴﺮ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻇﺮﻓﻴﺖ ＊ﻜﺎره ﻛﻮي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫‪ -2‬ﭘﻪ اوؤي ﻛ‪－ ３‬ﺮﻣ‪ ３‬ده‪.‬‬ ‫‪ -1‬ﺳﻠﻴﻢ ﭘﻪ ﻛﻮ！‪ ３‬ﻛ‪ ３‬دى‪.‬‬
‫‪ -4‬ﺣﻤﻴﺪ ﭘﻪ ﻛﺎرﻛﻰ ﻣﺆﻧﻰ دى‪.‬‬ ‫‪ -3‬ﭘﻪ ﺳﻠﻴﻢ ﻛ‪ ３‬دروغ ﻧﺸﺘﻪ‪.‬‬
‫‪ -6‬ﭘﻪ ﭘﻮﻫﻪ ﻛ‪ ３‬زﻳﺎت دى‪.‬‬ ‫‪ -5‬ﭘﻪ ﻣﻨﺄه ﻛ‪ ３‬ﺗ‪５‬ﺰدى‪.‬‬
‫‪ -7‬ﭘﻪ ﻟﻮﺳﺘﻠﻮ ﻛ‪ ３‬ﻣﺆﻧﻰ دى)‪.(1‬‬
‫ب‪ :‬د )ﭘﻪ( ﺳﺮﻳﻨﻪ او )ﭘﻮرې( ﭘﺴﻴﻨﻪ ورﭘﻮرې ﭘﻴﻮﺳﺘﻮن ＊ﻲ‪.‬‬
‫ﺳﺮﻳﻨﻪ ‪ +‬اﺳﻤﻴﻪ ‪ +‬ﭘﺴﻴﻨﻪ‪ :‬ﭘﻪ ‪＄‬ﺎن ﭘﻮرې‪ ،‬ﭘﻪ زؤه ﭘﻮرې‪ ،‬ﭘﻪ ﺧﻮا ﭘﻮرې‬
‫ﺳﺮﻳﻨﻪ ‪ +‬ﺿﻤﻴﺮ ‪ +‬ﭘﺴﻴﻨﻪ‪:‬‬
‫ﭘﻪ ﺗﺎﭘﻮرې‪ ،‬ﭘﻪ ﭼﺎﭘﻮرې‪ ،‬ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﭘﻮرې‪ ،‬ﭘﻪ ﻣﻮﻧﺈ ﭘﻮرې‪.‬‬
‫دﻟﺘﻪ ‪－‬ﻮرو ﭼ‪ ３‬اﻟﺤﺎﻗﻴﻪ )ﭘﻴﻮﺳﺘﻮن( ﺣﺎﻟﺖ ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوي‪.‬‬
‫د )ﭘﻪ( ﺳﺮﻳﻨﻪ او )ﺳﺮه( ﭘﺴﻴﻨﻪ‪.‬‬ ‫ج‪:‬‬
‫)‪ (1‬دﻏﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ داﻟﻪ ﺗﻮب ﻳﺎداﻟ‪ ３‬ﺣﺎﻟﺖ ＊ﻴﻲ‪.‬‬

‫)‪ (1‬ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ﺻﺪﻳﻖ اﷲ ر＊ﺘﻴﻦ‪ .‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ‪－‬ﺮاﻣﺮ ‪！ 2‬ﻮك‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ‪ 1359 ،‬ﻧﺎ ﭼﺎپ‪ 1370 .‬ﻟﻢ‬

‫‪ ‬‬

‫‪63‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﭘﻪ ‪ +‬اﺳﻤﻴﻪ ‪ +‬ﺳﺮه‬

‫ﭘﻪ زور ﺳﺮه‪ ،‬ﭘﻪ ﺧﻮ＊ﺔ ﺳﺮه‪ ،‬ﭘﻪ ﭼﺆې ﺳﺮه‬
‫)‪) (2‬ﭘﻪ( ﺳﺮﻳﻨﻪ او ﺑﺎﻧﺪې ﭘﺴﻴﻨﻪ‪.‬‬
‫دﻏﻪ ﻫﻢ داﻟ‪ ３‬ﺣﺎﻟـﺖ ＇ﺮ‪－‬ﻨـﺪوي‪ .‬ﻟﻜـﻪ‪ :‬ﭘـﻪ ﭼـﺎؤه ﺑﺎﻧـﺪې‪ ،‬ﭘـﻪ ﺗﺒـﺮ ﺑﺎﻧـﺪې او د )ﺑﺎﻧـﺪې( ﭘـﺴﻴﻨﻪ د )ﭘـﻪ(‬
‫ﺳﺮﻳﻨ‪ ３‬ﺳﺮه د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬ﭘﻪ ﺷﺮﻗﻲ ﻟﻬﺠﻮ ﻛ‪ ３‬را‪＄‬ﻲ وﻟ‪ ３‬ﻛﻪ ﻋﺎﻣ‪ ３‬او اﺻﻠﻲ ﻣﺤﺎورې ﺗﻪ ‪＄‬ﻴﺮ ﺷﻮ دﻟﺘـﻪ‬
‫د أﻳــﺮو ﻣﺜــﺎﻟﻮﻧﻮ ＇ﺨــﻪ ﺟﻮﺗﻴــﺈي ﭼــ‪ ３‬د )ﭘــﻪ( ﺳــﺮﻳﻨﻪ ﻏ‪５‬ﺮﻟــﻪ ﭘــﺴﻴﻨﻮ )ﺳــﺮه‪ ،‬ﺑﺎﻧــﺪې( ＇ﺨــﻪ داﻟــ‪ ３‬ﺣﺎﻟــﺖ‬
‫＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﭘﻪ ﺧﻮ＊ﻪ‪ ،‬ﭘﻪ )ﭘﻪ ﺑﻴﺎﺗﻲ( ﭘﻪ ﺗﻮري‪ ،‬ﭘﻪ ﻗﻠﻢ‪ ،‬ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﻮ‪ ،‬ﭘﻪ دﺳﺘﻤﺎل‪ ،‬ﭘﻪ ﭼﺎﻛﻮ‪ ،‬ﭘﻪ ！ﻮﭘﻚ‪ ،‬ﭘﻪ ﻟﺮ‪－‬ﻲ‪.‬‬
‫اوس ﺑﻪ دﻏﻪ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ ﭘﻪ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬و‪－‬ﻮرو‪:‬‬
‫ﭘﻪ ﺧﻮ＊ﻪ ﻻؤﺷﻪ‪ .‬ﭘﻪ ﺑﻴﺎﺗﻲ ﻳ‪ ３‬ﭘﺮې ﻛﺆه‪ .‬ﭘﻪ ﺗﻮره ﻳ‪ ３‬وواﻫﻪ‪،‬‬
‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﻮ وﻻؤم‪ ،‬ﭘﻪ ﻗﻠﻢ ﻳ‪ ３‬وﻟﻴﻜﻪ‪ ،‬ﭘﻪ دﺳﺘﻤﺎل ﻳ‪ ３‬وچ ﻛﺆه‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﭼﺎﻛﻮﻳ‪ ３‬ﭘﺮې ﻛﺆه‪ ،‬ﭘﻪ ﺗﻮر ！ﻮﭘﻚ وﻳﺸﺘﻠﻰ راﺷ‪ ،３‬ﭘﻪ ﻟﺮﻛﻲ ﻳ‪ ３‬ﺳﺮﻣﺎت ﻛﺆ‪.‬‬
‫)‪ (3‬د )ﭘﻪ( ﺳﺮﻳﻨﻪ د ﻧﻮم ﺳﺮه د ﻗﻴﺪ ﻣﻌﻨﺎ ورﻛﻮي‪:‬‬
‫ﭘﻪ ﻣﻨﺄه‪ ،‬ﭘﻪ ژؤا‪ ،‬ﭘﻪ ﻧ（ﺎ‪ ،‬ﭘﻪ ﺑﻴﺆه‪ ،‬ﭘﻪ ﺗﻠﻮار‪ ،‬ﭘﻪ زوره‪.‬‬
‫د )ﭘﻪ( او )ﭘﺴ‪:(３‬‬
‫ﻧﻮﻣﻮؤې )ﺳﺮﻳﻨﻪ او ﭘﺴﻴﻨﻪ( د ﭘﺮﻟﻪ ﭘﺴ‪ ３‬واﻟﻲ ﻣﻌﻨﺎ ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوي‪:‬‬
‫)ﭘﻪ( ‪ +‬اﺳﻴﻤﻪ )ﺿﻤﻴﺮ( ‪ +‬ﭘﺴ‪:３‬‬
‫ﭘﻪ ﻣﻼﻟﺔ ﭘﺴ‪ ،３‬ﭘﻪ او ﺑﻮﭘﺴ‪ ،３‬ﭘﻪ دوﺑﻲ ﭘﺴ‪ ،３‬ﭘﻪ ‪－‬ﺮﻣﺔ ﭘﺴ‪ ،３‬ﭘـﻪ ﻏـﻢ ﭘـﺴ‪ ،３‬ﭘـﻪ ﺷـﻮي ﻛﺎرﭘـﺴ‪.３‬‬
‫ﭘﻪ ﻣﺎ ﭘﺴ‪ ،３‬ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﭘﺴ‪ ،３‬ﭘﻪ ده ﭘﺴ‪ ،３‬ﭘﻪ ﺗﺎﭘﺴﻲ)‪.(1‬‬
‫دوﻳﻢ‪ :‬د )ﭘﺮ= ﭘﻪ( ﭘﻴﺸﻨﻪ او )ﺑﺎﻧﺪې( ﭘﺴﻴﻨﻪ‪ ،‬اﺳﺘﻌﻼﻳﻲ ادات دي ﭼ‪ ３‬ﻣﻌﻤﻮﻻ د ﭘﻮرﺗﻪ ﻣﻌﻨﺎ ﻟﺮي‪.‬‬
‫ْﻴﻨﻮ ﻟﻬﺠﻮ )ﻏﺮﺑﻰ( ﻛ‪３‬‬
‫د )ﭘﺮ = ﭘﻪ( ﺳﺮﻳﻨ‪ ３‬ﭘﻪ أ‪４‬ﺮو ‪＄‬ﺎﻳﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬د ﻳﻮه ﻣﻔﻬﻮم دﭘﺎره را‪＄‬ﻲ‪ ،‬ﻛﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ ﭘﻪ ‪＄‬‬
‫د )ﭘﺮ اوﭘﻪ( د اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﻮارد ﺑﻴﻞ دي‪ ،‬وﻟ‪ ３‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻲ ﭘﻪ ﻧـﻮرو اﻛﺜـﺮو ﻟﻬﺠـﻮ ﻛـ‪) ３‬ﭘـﺮ=ﭘـﻪ( د اﺳـﺘﻌﻼﻳﻰ‬
‫اداﺗﻮ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي اﻟﺒﺘﻪ د ﻗﺮﻳﻨ‪ ３‬او د ﺟﻤﻠ‪ ３‬د ﻣﺤﺘﻮا ＇ﺨﻪ ﻣﻌﻨﺎ ﻻس ﺗﻪ راﺗﻼى ﺷﻲ‪.‬‬
‫د )ﭘﺮ‪ ،‬ﭘﻪ( ﺳﺮﻳﻨﻪ د ﺑﺎﻧﺪې ﭘﺴﻴﻨ‪ ３‬ﺳﺮه ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺟﻮؤ وي‪.‬‬

‫)‪ (1‬ﭘﻪ دﻏﻮ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬د )ﭘﻪ( ﺳﺮﻳﻨﻪ ﺣﺬﻓﻴﺪاى ﺷﻲ وﻟ‪ ３‬د )ﭘﺴ‪ (３‬ﭘﺴﻴﻨﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻣﺨﺎ وي‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪64‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﻟﻜﻪ ﭘﺮ د＊ﻤﻦ ﺑﺎﻧﺪې‪ ،‬ﭘﺮ ﺳـﺮﺣﺪ ﺑﺎﻧـﺪې‪ ،‬ﭘـﺮ ﻻرې ﺑﺎﻧـﺪې ﺗـﻚ راﺗـ‪ ،，‬ﭘـﺮ ﻛﺘـﺎب ﺑﺎﻧـﺪې‪ ،‬ﭘـﺮ ‪＄‬ﻤﻜـﻪ‬
‫ﺑﺎﻧﺪې‪ ،‬ﭘﺮ زؤه ﺑﺎﻧﺪې‪.‬‬
‫وﻟﻰ ﭘﻪ دﻏﻮ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻮ ﻛ‪－ ３‬ﻮرو ﭼ‪ ３‬د )ﺑﺎﻧﺪې( ﭘﺴﻴﻨﻪ زﻳﺎﺗﺮه ﻏﻮر‪＄‬ﻴﺈي او د )ﭘﺮ=ﭘﻪ(ﺳـﺮﻳﻨﻪ ﭘﺮﺗـﻪ ﻟـﻪ‬
‫ﭘﺴﻴﻨ‪) ３‬ﺑﺎﻧﺪې( ＇ﺨﻪ ﻫﻢ ﭘﻪ دﻏﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﺳﺮه راوؤل ﻛﻴﺈي‪ .‬ﻟﻜﻪ‪) :‬ﺳﺮﻳﻨﻪ ‪ +‬اﺳﻤﻴﻪ( ﭘﺮ د＊ﻤـﻦ ﻳـ‪ ３‬ﻳﺮﻏـﻞ‬
‫وﻛﺆ‪ .‬ﭘﺮ اوإو ﺑﺎردى‪ ،‬ﭘﺮ ﻛﺘﺎب ﭘﺮوت دى‪ ،‬ﭘﻪ ﭘﺮﻣﻴﺰ ﭘﺮوت دى‪ ،‬اﭘﺮدﻳﻮال ‪＄‬ﻮؤﻧﺪ دى‪ ،‬ﭘﺮ زؤه ﻳـ‪ ３‬ﺗﻴـﺎره‬
‫ده‪ ،‬ﭘﻪ زؤه ﻳﻮ ＇ﻪ ﭘﺮ ﺧﻮﻟﻪ ﺑﻠﻪ‪.‬‬
‫ﻛﻠﻪ داﺳ‪ ３‬ﻫﻢ وي ﭼـ‪ ３‬اﺳـﻤﻴﻪ ‪ +‬ﭘـﺴﻴﻨﻪ را‪＄‬ـﻲ ﭘـﻪ دې ﻣﻌﻨـﺎ ﭼـ‪ ３‬د )ﭘـﺮ( ﺳـﺮﻳﻨﻪ ﺣـﺬﻓﻴﺈي )ﻏـﻮر‪＄‬ﻲ(‬
‫ﻳﻮازې )ﺑﺎﻧﺪې( ﭘﺴﻴﻨﻪ ورﺳﺮه را‪＄‬ﻲ ﻟﻜﻪ‪ :‬ﻣﻴﺰ ﺑﺎﻧﺪې‪ ،‬ﺑﺎم ﺑﺎﻧﺪې‪ ،‬ﻛﻮ！‪ ３‬ﺑﺎﻧـﺪې‪ ،‬اﻟﻤـﺎرة ﺑّﺎﻧـﺪې‪ ،‬زؤه‬
‫ﺑﺎﻧﺪې‪ ،‬ﺳﺮﺑﺎﻧﺪې‪ ،‬ده ﺑّﺎﻧﺪې‪.‬‬
‫در‪４‬ﻴﻢ‪ :‬د )ﺗﺮ( ﺳﺮﻳﻨﻪ او )ﻻﻧﺪې( ﭘﺴﻴﻨﻪ‪:‬‬
‫)ﺗﺮ‪ -‬ﻻﻧﺪې( اﺳﺘﻴﻼﻳﻲ ﺣﺎﻟﺖ ＊ﻴﻲ ﻳﻌﻨﻰ د ﻻﻧﺪې ﻣﻌﻨﺎ ورﻛﻮي ﭼ‪ ３‬دﻏﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻛـ‪ ３‬د ﻻﻧـﺪې ﭘـﺴﻴﻨﻪ‬
‫ﻫﻴ（ﻜﻠﻪ ﻧﻪ ﻏﻮر‪＄‬ﻴﺈي ﻣ‪／‬ﺮ د )ﺗﺮ( ﺳﺮﻳﻨﻪ ﻛﻪ راﻧﻪ وؤ ﻟﻪ ﺷﻲ ﺧﻮ ﺧﭙﻠﻪ ﻣﻌﻨﺎ ﻟـﻪ ﻻﺳـﻪ ﻧـﻪ ورﻛـﻮي‪ .‬اﺻـﻠﻰ‬
‫ﺻﻮرت ﻳ‪ ３‬داﺳ‪ ３‬دى‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ :‬ﭘ‪５‬ﺸﻴﻨﻪ ‪ +‬اﺳﻤﻴﻪ ‪ +‬ﭘﺴﻴﻨﻪ‪.‬‬
‫ﺗﺮﻛﻮ！‪ ３‬ﻻﻧـﺪې‪ ،‬ﺗﺮﻣﻴـﺰ ﻻﻧـﺪې‪ ،‬ﺗـﺮ اوﺑـﻮ ﻻﻧـﺪې‪ ،‬ﭼـ‪ ３‬ﻻس ﻻﻧـﺪې‪ ،‬ﻛـﻮ！‪ ３‬ﻻﻧـﺪې‪ ،‬ﻣﻴـﺰ ﻻﻧـﺪې‪ ،‬اوﺑـﻮ‬
‫ﻻﻧﺪې ﻫﻢ را‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫ب‪) :‬ﺗﺮ‪ ،‬ﭘﻮرې‪ ،‬ان( ﭼ‪ ３‬دﻏﻪ ادات اﺗﺼﺎﻟﻲ ﺣﺎﻟﺖ ＊ﻴﻲ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ــﻪ ﻧﻮﻣــﻮؤي ﺳــﺮﻳﻨ‪ ３‬او ﭘــﺴﻴﻨ‪ ３‬ﺗــﻪ د اﻧﺘﻬــﺎ ﻳــﺎ )ﺗــﻢ ‪＄‬ــﺎي( ادات ﻫــﻢ واﻳــﻲ ﭼــ‪ ３‬د ﻳــﻮ ﻓﻌــﻞ د‬
‫اﻇﻬﺎر ﺧﺘﻢ اﻧﺘﻬﺎ او اﻧﺠﺎم ＊ﻴﻲ‪.‬‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻳ‪ ３‬داﺳ‪ ３‬دى‪ :‬ﺗﺮ ‪ +‬اﺳﻴﻤﻪ ‪ +‬ﭘﻮرې‪:‬‬
‫ﺗﺮﻛﺎﺑﻠﻪ ﭘﻮرې‪ ،‬ﺗﺮ ﻛﻮره ﭘﻮرې‪ ،‬ﺗﺮ ﻣﺎزﻳ‪／‬ﺮه ﭘﻮرې‪ ،‬ﺗﺮ ﻏﺮﻣ‪ ３‬ﭘﻮرې‪ ،‬ﺗﺮ اوﺳﻪ ﭘﻮرې‪ ،‬ﺗﺮﻣﺎﭘﻮرې‪.‬‬
‫ﭘﻪ دﻏﻮ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬ﻣﻜﺎﻧﻲ او زﻣﺎﻧﻲ ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوﻧﻪ ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫ﻛﻠﻪ ﻫﻢ )ﺗﺮ( او )ﭘﻮرې( ﭘﻪ ﺟﻼ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﻫﻢ راوؤل ﻛﻴﺈي ﺧﻮ ﭘﻪ ﻣﻌﻨﺎ ﻛ‪ ３‬ﻛﻮﻣﻪ ﻧﻴﻤ‪／‬ﺆﺗﻴﺎ ﻧﻪ را‪＄‬ﻲ‪ .‬ﻛﻮره‬
‫ﭘــﻮرې‪ ،‬ﻛﺎﺑﻠــﻪ ﭘــﻮرې‪ ،‬ﻏــﺮﻣ‪ ３‬ﭘــﻮرې‪ ،‬ﻣﺎ＊ﺎﻣــﻪ ﭘــﻮرې‪ ،‬ﻳــﺎ ﺗــﺮ ﺑــﺎزاره‪ ،‬ﺗــﺮ ﻛــﻮره‪ ،‬ﺗــﺮ ﻛﺎﺑﻠــﻪ‪ ،‬ﺗــﺮ ﻏــﺮﻣ‪،３‬‬
‫ﺗﺮﻣﺎ＊ﺎﻣﻪ او داﺳ‪ ３‬ﻧﻮر…‬
‫ج‪) :‬ﺗﺮ( د وروﺳﺘﻪ ﻳﺎ راوروﺳﺘﻪ )د ﻣﺨﻪ( ﻗﻴﺪ ﺳﺮه‪:‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪65‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﺗﺮ ‪ +‬اﺳﻤﻴﻪ ‪ +‬وروﺳﺘﻪ‬

‫ﺗﺮ ﻏﺮﻣ‪ ３‬وروﺳﺘﻪ‪ ،‬ﺗﺮدې وروﺳﺘﻪ‪ ،‬ﺗﺮﻣﺎ وروﺳﺘﻪ‪ ،‬ﺗﺮ ﻣﺎرا وروﺳﺘﻪ‪،‬‬
‫د ‪) :‬ﺗﺮ( د )‪＄‬ﻴﻨﻲ‪ ،‬ﻧﻪ( ﺳﺮه‪:‬‬
‫دﻏﻪ ادات د ﻣﻘﺎﻳﺴ‪ ３‬ﻣﻄﻠﺐ ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوي‪ :‬ﺗﺮﺗـﺎ‪＄‬ﻴﻨﻲ‪ ،‬ﺗﺮﺗﺎﻧـﻪ‪ ،‬او ﻳـﺎ ﺧﻮﭘﺮﺗـﻪ ﻟـﻪ ﭘـﺴﻴﻨ‪ ３‬را‪＄‬ـﻲ ﻟﻜـﻪ‪:‬‬
‫ﺗﺮﺗﺎ‪ ،‬داﻛﻮر ﺗﺮ ﻫﻐﻪ ＊ﻪ دى‪ ،‬دى ﺗﺮ ﻫﻐﻪ ﻣﺸﺮ دى‪.‬‬
‫) ‪. (2‬‬ ‫) ‪(1‬‬
‫دﻟﺘﻪ )ﺗﺮ( د )ﻟﻪ( ﻣﻌﻨﻰ ﻫﻢ ورﻛﻮي‬
‫ﻫـ‪ :‬ﺗﺮ ﻳﻮازې د ﺳﺮﻳﻨ‪ ３‬ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﻫﻢ را‪＄‬ﻲ‪ :‬ﺗﺮ ！ﻮﻟﻮ ﻣﺸﺮ‪ ،‬ﺗﺮﻣﺎ ＊ﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺗﺮ‪－‬ﺮﻳﻮاﻧﻪ‪ ،‬ﺗﺮﺳﺘﻮﻧﻲ‪.‬‬
‫＇ﻠﻮرم‪ :‬د )ﻟﻪ( ﺳﺮﻳﻨﻪ )ﭘ‪５‬ﺸﻴﻨﻪ( د ﻻﻧﺪﻧﻴﻮ ﭘﺴﻴﻨﻮ ﺳﺮه راﺗﻼى ﺷﻲ‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪) :‬ﻟﻪ( د )＇ﺨﻪ‪ ،‬ﻧﻪ‪＄ ،‬ﻨﻲ( ﺳﺮه ادات اﺑﺘﺪادي ﭼ‪ ３‬ﭘﻴﻞ ‪＄‬ﺎي ﻳﺎﻣﻨﺸﺎﻳﻲ ﺣﺎﻟـﺖ ＇ﺮ‪－‬ﻨـﺪوي ﻳﻌﻨـﻰ‬
‫د ﻳﻮه ﻛﺎر ﭘﻴﻞ او اﺑﺘﺪا＊ﻴﻲ‪.‬‬
‫‪ -1‬ﻟﻪ ‪ +‬اﺳﻤﻴﻪ ‪＇ +‬ﺨﻪ ‪ -2‬ﻟﻪ ‪ +‬اﺳﻤﻴﻪ ‪ +‬ﻧﻪ ‪ -3‬ﻟﻪ ‪ +‬اﺳﻤﻴﻪ ‪＄ +‬ﻴﻨﻲ‪.‬‬
‫‪ -1‬ﻟﻪ ﻛﻮر ＇ﺨﻪ‪ -2 ،‬ﻟﻪ ﻛﻮرﻧﻪ‪ -3 ،‬ﻟﻪ ﻛﻮر‪＄‬ﻨﻲ‪.‬‬
‫ﻟﻪ ﺑّﺎزار ＇ﺨﻪ‪ ،‬ﻟﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻧﻪ‪ ،‬ﻟﻪ ﺑﺎزار ‪＄‬ﻨﻲ‬
‫ﻟﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ＇ﺨﻪ ﻟﻪ‪ ،‬ﻧﻨ‪／‬ﺮﻫﺎرﻧﻪ‪.‬‬
‫د )ﻟﻪ( ﺳﺮﻳﻨﻪ ﻛﻠﻪ ﻫﻢ ﻳﻮازې ﭘﺮﺗﻪ ﻟﻪْ)＇ﺨﻪ‪ ،‬ﻧﻪ( ﭘﺴﻴﻨﻮ ＇ﺨﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي‪.‬‬
‫ﻟﻜﻪ‪ :‬ﻟﻪ ﻛﻮره‪ ،‬ﻟﻪ ＊ﺎره وو‪＄‬ﻪ ﻟﻪ ﻧﺮﺧﻪ ﻣﻪ و‪＄‬ﻪ‪.‬‬
‫او ﻳﺎ ﺑﺎزار ＇ﺨﻪ‪ ،‬ﻛﻮر ＇ﺨﻪ‪ ،‬ﻣﻴﻠ‪ ３‬ﻧﻪ‪ ،‬ﻟﻮﺑﻐﺎﻟﻲ ﻧﻪ‪ .‬دﻟﺘﻪ ﺑﺎﻳﺪ وواﻳﻮ ﭼ‪) ３‬ﻧﻪ‪＇ ،‬ﺨﻪ( ﭘـﺴﻴﻨﻮ ﺳـﺮه د‬
‫)را‪ -‬در‪ ،‬ور( ﺿﻤﻴﺮوﻧﻪ را‪＄‬ﻲ‪ .‬ﻟﻜﻪ ﺳﻠﻴﻢ راﻧﻪ‪ .‬ﺧﭙﻪ وﻻؤ‪！ .‬ﻮﻟ‪ ３‬ﭘﻴﺴ‪ ３‬ورﻧﻪ ﺑ‪＄ ３‬ﺎﻳﻪ وﻻؤې)‪.(1‬‬
‫اﻟﻒ‪) :‬ﻟﻪ‪＇ ،‬ﺨﻪ‪ ،‬ﻧﻪ( ﻧﺴﺒﻲ ﻳﺎ ﻣﻘﺎﻳﺴﻲ )ﭘﺮﺗﻠﻴﺰ( ﻣﻄﻠﺐ ﻫﻢ ورﻛﻮي‪.‬‬
‫ﻟﻪ ﺗﺎ ＇ﺨﻪ‪ ،‬ﻟﻪ ﺗﺎﻧﻪ ﻣﺸﺮﻳﻢ‪ ،‬ﻟﻪ ﺗﺎ ‪＄‬ﻨﻲ وؤاﻧﺪې ﻳﻢ‪.‬‬
‫ب‪) :‬ﻟﻪ( او )＇ﺨﻪ‪ ،‬ﻧﻪ( ﺳﺒﺒﻲ ﻋﻠﺘﻲ ﺣﺎﻟﺖ ＊ﻴﻲ‪.‬‬
‫ﻟﻪ ‪－‬ﺮ‪＄‬ﻴﺪو ＇ﺨﻪ ﺳﺘﺆى ﺷﻮم‪ ،‬ﻟﻪ ‪－‬ﺮ‪＄‬ﻴﺪو ﻧﻪ ﺳﺘﺆى ﺷﻮم‪.‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬
‫)＇ﺨﻪ(‬ ‫اورﻳﺪوﻧﻪ‬ ‫ﻟﻪ اورﻳﺪو‬ ‫ﻟﻪ اورﻳﺪوﻧﻪ‬ ‫ﻟﻪ اورﻳﺪو ＇ﺨﻪ‬

‫)‪) (1‬ﺗﺮ( ﭘﻪ ‪＄‬ﺎي )د( ﻫﻢ را‪＄‬ﻲ او ﻫﻤﺪﻏﻪ ﻣﻌﻨﺎ ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوي ﻟﻜﻪ د ﻛﻮ！‪ ３‬ﻻﻧﺪې د ﻣﻴﺰ ﻻﻧﺪې‪ ،‬د اوﺑﻮ ﻻﻧﺪې‪.‬‬
‫)‪ (2‬د ﺗﺮ ﭘﻪ ‪＄‬ﺎى د )ﻟﻪ( ﺳﺮﻳﻨﻪ ﻫﻢ را‪＄‬ﻲ ﻟﻜﻪ‪ :‬ﺗﺮ ﺗﺎزه ＊ﻪ ﻳﻢ = ﻟﻪ ﺗﺎزه ＊ﻪ ﻳﻢ‪.‬‬
‫)‪ (1‬ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ﺻﺪﻳﻖ اﷲ ر＊ﺘﻴﻦ‪ ،‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ‪－‬ﺮاﻣﺮ ‪！ 2‬ﻮك اوس ﭼﺎپ ﻛﺎﺑﻞ د ﭘﻮﻫﻨ‪ ３‬وزارت‪ 1370 ،‬ﻟﻤﺮﻳﺰ ﻛﺎل‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪66‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫)＇ﺨﻪ(‬ ‫ﻧﻮل ﻧﻪ‬ ‫ﻟﻪ ﻧﻮﻟﻪ‬ ‫ﻟﻪ ﻧﻮل ﻧﻪ‬ ‫ﻟﻪ ﻧﻮل ＇ﺨﻪ‬
‫)＇ﺨﻪ(‬ ‫ﻏﻢ ﻧﻪ‬ ‫ﻟﻪ ﻏﻤﻪ‬ ‫ﻟﻪ ﻏﻢ ﻧﻪ‬ ‫ﻟﻪ ﻏﻢ ＇ﺨﻪ‬
‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬
‫)＇ﺨﻪ(‬ ‫وﻳﺮې ﻧﻪ‬ ‫ﻟﻪ وﻳﺮې‬ ‫ﻟﻪ وﻳﺮې ﻧﻪ‬ ‫ﻟﻪ وﻳﺮې ＇ﺨﻪ‬
‫)＇ﺨﻪ(‬ ‫ﻟﻮإې ﻧﻪ‬ ‫ﻟﻪ ﻟﻮإې‬ ‫ﻟﻪ ﻟﻮإې ﻧﻪ‬ ‫ﻟﻪ ﻟﻮإي ＇ﺨﻪ‬
‫)＇ﺨﻪ(‬ ‫ﺳﺘﺆﻳﺎﻧﻪ‬ ‫ﻟﻪ ﺳﺘﺆﻳﺎ‬ ‫ﻟﻪ ﺳﺘﺆﻳﺎﻧﻪ‬ ‫ﻟﻪ ﺳﺘﺆ ﻳﺎ ＇ﺨﻪ‬
‫ﻳﺎدوﻧﻪ‪ :‬ﭘﻮرﺗﻨﻲ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ )‪ (2-1‬د ﭘﻴﺸﻴﻨﻮ او ﭘﺴﻴﻨﻮ ﭘﻪ ﻣﺮﺳﺘﻪ ﺑﺸﭙﺆ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧـﻪ دي‪ .‬ﺧـﻮ )‪ (3‬ﭘﺮﺗـﻪ ﻟـﻪ‬
‫ﭘﺴﻴﻨﻮ ＇ﺨﻪ او )‪ (4‬ﺑ‪ ３‬ﻟﻪ ﭘﻴﺸﻴﻨﻮ ذﻛﺮ ﺷﻮي دي‪.‬‬
‫ج‪) :‬ﻟﻪ( د )ﺳﺮه( ﻗﻴﺪ ﺳﺮه را‪＄‬ﻲ‪:‬‬
‫)ﺳﺮه( د ﻣﻌﻴﺖ او ﻣﻠ‪／‬ﺮﺗﻴﺎ ادات ‪２－‬ﻞ ﻛﻴﺈي‪ ،‬ﭼ‪ ３‬د )ﻟﻪ( او )د( ﺳﺮه ﻳﻮ ‪＄‬ﺎي اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي‪.‬‬
‫ﭘﻴﺸﻴﻨﻪ ‪ +‬اﺳﻤﻴﻪ ‪ +‬ﭘﺴﻴﻨﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﻫﻐﻮى ﺳﺮه‬ ‫ﻟﻪ دوي ﺳﺮه‬ ‫ﻟﻪ ﺧﻠﻜﻮ ﺳﺮه‬ ‫ﻟﻪ ‪＄‬ﻠﻤﻲ ﺳﺮه‬
‫ﻟﻪ ﻫﻴﻮاد واﻟﻮ ﺳﺮه‪.‬‬ ‫ﻟﻪ ！ﻮﻟﻮ ﺳﺮه‬ ‫ﻟﻪ ﻫﺮ ﭼﺎ ﺳﺮه‬
‫ﭘﻪ دﻏﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻛ‪ ３‬ﭘ‪５‬ﺸﻴﻨﻪ ﺣﺬﻓﻴـﺪاى ﺷـﻲ ﻟﻜـﻪ‪ :‬ﺧﻠﻜـﻮ ﺳـﺮه ﻣﻠ‪／‬ﺮﺗﻴـﺎ ﻛـﻮي‪ .‬ﻣﻼﻟـﺔ دوي ﺳـﺮه‬
‫رواﻧﻪ ده‪ .‬وﻟ‪) ３‬ﺳﺮه( ﭘﺴﻴﻨﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ راوؤل ﻛﻴﺈي‪ .‬ﻛﻪ راﻧـﻪ وؤل ﺷـﻲ ﻧـﻮ ﺑﻴـﺎ دﻏـﻪ ﻣﻄﻠـﺐ ور‪＄‬ـﻨ‪ ３‬ﭘـﻪ‬
‫ﻻس ﻧﻪ را‪＄‬ﻲ‪ .‬د )ﺳﺮه( ﺗﻮرى ﻛﻪ ﻻزم اﻻﺿﺎﻓﻪ وي د ﺿـﻤﻴﺮوﻧﻮ او اﺳـﻤﻮﻧﻮ ﺳـﺮه اﺿـﺎﻓﻲ ﺣﺎﻟـﺖ ﻟـﺮي‬
‫ﻟﻜﻪ دده ﻗﻠﻢ زﻣﺎ ﺳﺮه دى)‪.(1‬‬
‫د‪ :‬د )راﻫﻴﺴ‪ ،３‬راﺳ‪ (３‬ادات دي ﭼ‪ ３‬اﺻﻼ د )ﻟﻪ( ﺳﺮه ﻳﻮ ‪＄‬ﺎى اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي ﭼ‪ ３‬زﻣﺎﻧﻲ )ﻣﻬﺎﻟﻲ(‬
‫ﻗﻴﺪ ﺟﻮؤوي‪ .‬دﻏﻪ ادات د وﺧﺖ ﭘﻴﻞ او د ﻳﻮ ﻓﻌﻞ ﺷﺮوع ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ أﻳﺮو ﻛﺎﻟﻮرا ﻫﻴﺴ‪ ３‬ﻧﻪ دي راﻏﻠﻲ‪.‬‬ ‫ﻟﻪ ﭘﺮوﺳﺈﻛﺎل راﻫﻴﺴ‪ ３‬ﭘﻪ ﺗﻤﻪ ﻳﻢ‪،‬‬
‫دى ﻟﻪ ﺑﻴ‪／‬ﺎ راﺳ‪ ３‬وإى دى‪.‬‬ ‫ﻟﻪ ﭘﺮوﻧﻪ راﻫﻴﺴ‪ ３‬ﻣﺎﻧﻪ دى ﻟﻴﺪﻟﻲ‪،‬‬
‫او ﻛﻠﻪ )راﻫﻴﺴ‪ (３‬ﻳﻮازې ﻫﻢ را‪＄‬ﻲ ﻟﻜﻪ‪ :‬دى ﻣ‪ ３‬ﺑﻴ‪／‬ﺎ راﺳ‪) ３‬راﻫﻴﺴ‪ (３‬ﻧﻪ دى ﻟﻴﺪﻟﻰ(‪.‬‬
‫ﻫـ‪ :‬د ﭘﺮﺗﻪ ﭘﺴﻴﻨﻪ ده ﭼ‪ ３‬د )ﻟﻪ( ﺳﺮه را‪＄‬ﻲ‪ .‬د ﺑ‪５‬ﻠﻮاﻟﻲ او اﺳﺘﺜﻨﺎ ﻣﻌﻨﺎ ورﻛﻮي‪.‬‬
‫ﻟﻜﻪ‪ :‬ﻟﻪ ﻣﺒﺎﺣﺜﻮ ﭘﺮﺗﻪ‪ ،‬ﻟﻪ ﻛﻮرﺑﻨﻮ ﭘﺮﺗﻪ‪ ،‬ﻟﻪ ﺗﺎﭘﺮﺗﻪ‪.‬‬

‫)‪ (1‬ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ﺻﺪﻳﻖ اﷲ ر＊ﺘﻴﻦ‪ ،‬ﭘﺸﺘﻮ ‪－‬ﺮاﻣﺮ ‪！ 2‬ﻮك‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ ‪ 1370‬ﻟﻤﺮﻳﺰ ﻛﺎل‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪67‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫دﻏﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻛﻠﻪ ﭘﻪ ﻣﻘﻠﻮب ﺷﻜﻞ ﻫﻢ راﺗﻼى ﺷﻲ‪ :‬ﭘﺮﺗﻪ ﻟﻪ ﻛﻮر ﺑﻨﻮ‪ ،‬ﭘﺮﺗـﻪ ﻟـﻪ ﺗـﺎ د )ﻟـﻪ ﺗـﺎﻏﻴﺮ او ﻏﻴـﺮ‬
‫ﻟﻪ ﺗﺎ( ﻫﻢ دﻏﻪ ﻣﻄﻠﺐ ﻟﺮي‪.‬‬
‫ﭘﻨ‪％‬ﻢ‪ :‬د )ﺗﻪ( ﭘﺴﻴﻨﻪ ده‪ ،‬ﭼ‪ ３‬ﻣﻌﻤﻮﻻ ﭘﻴﺸﻨﻪ ﻧﻪ ﻏﻮاؤي‪ ،‬ﻛﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬ﭘﻪ ﻏﺮﺑﻰ )ﻛﻨﺪﻫﺎرة(‬
‫ﻟﻬﺠﻪ ﻛ‪ ３‬د )و( ﭘﻴﺸﻴﻨﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي ﻣ‪／‬ﺮ د ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ژﺑـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﻧـﻮرو ！ﻮﻟـﻮ ﻟﻬﺠـﻮ ﻛـ‪ ３‬ﻳـﻮازې )ﺗـﻪ( ﻛـﺎرول‬
‫ﻛﻴﺈي‪ .‬ﭘﻪ ‪＄‬ﻴﻨﻮ ﻟﻬﺠﻮ ﻛ‪ ،３‬د )ﺗﻪ( ﭘﻪ ‪＄‬ﺎي )ﻟﻪ( ﻳﺎ )ﻟﺮه( ﻫﻢ را‪＄‬ﻲ ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻫﻐﻪ ﺗﻪ ﻛﺘﺎب ورﻛﺆه‪ .‬ﻫﻐﻪ ﻟﻪ ﻛﺘﺎب ورﻛﺆه‪.‬‬
‫ﺧﻮازك )ﺗﻪ( ﻣ‪ ３‬ﻛﺘﺎب ورﻛﺆ‪ .‬ﻛﻮرﺗﻪ ‪＄‬ﻢ‪＇ .‬ﻪ ﺗﻪ راﻏﻠﻰ(‪.‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ر＊ﺘﻴﻦ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ اﺛﺮ)‪ (2‬ﻛ‪ ３‬د )ﺗـﻪ‪ ،‬ﻟـﻪ‪ ،‬ﻟـﺮه( ادات د ﻣﻔﻌﻮﻟﻴـﺖ ادات ﭘـﻪ ﻧﺎﻣـﻪ ﻳـﺎد‬
‫ﻛﺆي دي‪.‬‬
‫ﻟﻜﻪ‪ :‬ﺳﻠﻴﻢ ﺗﻪ ﻣ‪ ３‬ﺧﭙﻞ ﻗﻠﻢ وﺑﺎ＊ﻪ‪ ،‬ﻣﺎﺗﻪ و‪－‬ﻮره‪ ،‬دا ﻗﻠﻢ واﺧﻠﻪ او ﻫﻐﻪ ﻟﻪ ورﻛﺆه‪ .‬ﻳﺎ دا ﻗﻠﻢ واﺧﻠـﻪ او‬
‫ﻫﻐﻪ ﻟﺮه ﻳ‪ ３‬ﻳﻮ ﺳﻪ )ﻟﺮه( ﭘﻪ اﺷﻌﺎر وﻛ‪ ３‬زﻳﺎت اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي‪.‬‬
‫د )ﺗﻪ( ادات ﻛﻪ د ﻣﻜﺎﻧﻲ او زﻣﺎﻧﻲ ﻧﻮﻣﻮﻧﻮ ﭘﻪ اﺧﺮ ﻛ‪ ３‬راوؤل ﺷﻲ د ﻓﻌﻞ اﻧﺘﻬﺎ )ﭘﺎي( ＊ﻴﻲ‪.‬‬
‫ﻟﻜﻪ‪ :‬زه ﻏﻮاؤم ﭼ‪ ３‬ﻧﻦ ﺟﻼل اﺑﺎد ﺗﻪ وﻻؤ ﺷﻢ‪ .‬دى ＊ﻮوﻧ‪％‬ﻲ ﺗﻪ ﺗﻠﻠﻰ دى‪ .‬ﭘﺴﺮﻟﻲ ﺗﻪ ﺑﻪ راﺷﻲ‪.‬‬
‫ﻣﻨﻲ ﺗﻪ ﺑﻪ ﻳ‪ ３‬ﺑﻮ‪＄‬ﻢ‪ .‬او ﻛﻠﻪ )ﺗﻪ( د ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻣﻌﻨﺎ ورﻛﻮي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﺳﻠﻴﻢ د ﻛ＀ ﺳﺮﺗﻪ ﻧﺎﺳﺖ دى او ﺣﻤﻴﺪ ﻳ‪ ３‬ﭘ‪＋‬ﻮﺗﻪ)‪.(1‬‬
‫دا ﻫﻠﻚ أوأة ﺗﻪ ﻧﺎﺳﺖ دى‪ .‬ﻏﻮإوﻧﻪ اورﻳﺪوﻟﻪ )ﺗﻪ( ﭘ‪５‬ﺪا دي‪.‬‬

‫ﻫﺮ ﺳﺆي ﭘ‪５‬ﺪا دى ﺧﭙﻞ ﺧﭙـﻞ ﻛـﺎرﻟﺮه ﻛﻨـﻪ‬

‫ﺳﺘﺮ‪ ３－‬ﭼ‪ ３‬ﭘ‪５‬ﺪا دي ﺧـﻮ دﻳـﺪار ﻟـﺮه ﻛﻨـﻪ‬
‫زﻟﻔ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬وﻟﻮل ﺷﻲ ﺧﻮ ﺧﭙﻞ ﻳﺎر ﻟﺮه ﻛﻨـﻪ‬

‫ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ )ﺗﻪ‪ ،‬ﻟﻪ( ﺗﻮري د )دﭘﺎره‪ ،‬ﻟﻪ ﭘﺎره( ﭘﻪ ‪＄‬ﺎي ﻫﻢ را‪＄‬ﻲ ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫زه دا ！ﻮﻟ‪ ３‬ﺧﻮارة ﺗﺎﻟﻪ ﻛﻮم = )ﺗﺎﻟﻪ ﭘﺎره ﻛﻮم(‪.‬‬
‫زه دا ！ﻮﻟ‪ ３‬ﺧﻮارة ﺗﺎﺗﻪ ﻛﻮم = )ﺗﺎ ﻟﭙﺎره ﻛﻮم(‪) .‬ﺗﺎ دﭘﺎره ﻛﺮم(‬

‫)‪ (2‬ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ﺻﺪﻳﻖ اﷲ ر＊ﺘﻴﻦ‪ ،‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ‪－‬ﺮاﻣﺮ ‪！ 2‬ﻮك‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ ﭼﺎپ ‪1370‬ل‪.‬‬
‫)‪ (1‬ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ﺻﺪﻳﻖ اﷲ ر＊ﺘﻴﻦ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ‪－‬ﺮاﻣﺮ ‪！ 2‬ﻮك‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ ‪ 1359‬ﻗﻠﻤﻲ‪ 1370 ،‬ﻟﻤﺮﻳﺰ ﻛﺎل‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪68‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﻳﺎدوﻧﻪ‪ :‬ﻛﻮﻣﻪ ﭘﻴﺸﻴﻨﻪ ﭼ‪ ３‬د )ﺗﻪ( ﺳﺮه را‪＄‬ﻲ ﻫﻐﻪ د )واو( وﺻﻠﻴﻪ ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻳﺎدﻳﺈي او د ﻏﻴﺮ ﻣـﺴﺘﻘﻴﻢ‬
‫ﻣﻔﻌـــﻮل ＇ﺨـــﻪ د ﻣﺨـــﻪ را‪＄‬ـــﻲ او د ﻣﻔﻌﻮﻟﻴـــﺖ ﻣﻌﻨـــﺎ اﻓـــﺎده ﻛـــﻮي‪ .‬ﺧـــﻮ زﻳـــﺎﺗﺮه د )ﺗـــﻪ( ﭘـــﺴﻴﻨ‪ ３‬ﺳـــﺮه‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي‪ .‬ﻟﻜﻪ و ده ﺗﻪ وواﻳﻪ ﭼ‪ ３‬راﺷﻲ‪ .‬وﻣﺎﺗﻪ ＇ﻪ واﻳ‪.３‬‬
‫ﻣ‪／‬ﺮ د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬ﭘﻪ اﺷﻌﺎرو ﻛ‪ ３‬د ﻧﻮﻣﻮؤي ﻣﻔﻬﻮم د ﭘﺎره ﻳﻮازې )و( ﭘﺮﺗﻪ ﻟﻪ ﭘﺴﻴﻨ‪ ３‬ﻫﻢ اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي‪.‬‬

‫ﻫﺮ‪－‬ـــــﻮره ﭼـــــ‪－ ３‬ـــــﻮرم و ﻋـــــﺎﻟﻢ وﺗـــــﻪ ﺣﻴـــــﺮان ﻳـــــﻢ‬

‫ﭘـــﺴﻴﻨﻪ ﺧﻮﻟـــﻪ ﻳـــ‪ ３‬وﻣـــﺎ راﻛـــﺆ وى ﻣـــ‪ ３‬ﻣـــﻮؤ ﺷـــﻮم‬

‫ﺷﭙﺈم‪) :‬د( د اﺿﺎﻓﺖ ﺗﻮرى دى ﭼ‪ ３‬د ﻧﻮﻣﻮﻧﻮ‪ ،‬ﺧﭙﻠﻮاﻛﻮ ﺿﻤﻴﺮوﻧﻮ ＇ﺨﻪ وؤاﻧﺪې را‪＄‬ﻲ ﻟﻜﻪ‪ :‬دوإﻣ‪３‬‬
‫ﻗﻠﻢ‪ ،‬د زر‪ ３－‬ﺳﺘﺮ‪ ،３－‬د ﻣﺎ ﻧﻈﺮ‪ ،‬د ﺗﺎﻓﻜﺮ‪ ،‬ﭼ‪) ３‬زﻣﺎ( او )ﺳﺘﺎ( ﭘﻪ دود زﻳﺎت اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي‪.‬‬

‫)د( ﭘﻴﺸﻴﻨﻪ ﭘﺮ‪４‬ﺪﻟﻮګ دﻏﻮ وروﺳﺘﻴﻮ ﻣﻌﻨﺎ‪－‬ﺎﻧﻮ د ﭘﺎره ﭘﻪ ﻛﺎرﻳﺈي)‪.(2‬‬

‫اﻟﻒ‪ :‬د ＇ﻴﺰﻳﺎ ﻳﻮﺷﻲ ﺗﻌﻠﻖ او ﻣﻠﻜﻴﺖ دﭘﺎره‪ :‬د ﻛﺎﺑﻞ ﭘﻮﻫﻨﺘﻮن‪ ،‬د ﻛﺎﺑﻞ ＊ﺎر‪ ،‬د ﻛﺒﺮ ﺟﺎم‪.‬‬
‫ب‪ :‬د ﺗﺸﺒﻬﻪ او ﻣﻜﺎﻧﻲ اداﺗﻮ ﺳﺮه د ﭘﻴﺸﻴﻨﻲ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪:‬‬
‫‪ -1‬د ﻣﺎرﻏﻮﻧﺪې‪ ،‬د ‪－‬ﻼﻧﻮ ﭘﻪ رﻧ‪ ،，‬د ﻣﻼﻟﺔ ﭘﻪ ＇‪５‬ﺮ‪ ،‬د ﻣﺜﺎل ﭘﻪ أول‪.‬‬
‫‪ -2‬د ﻛﻮر دﻧﻨﻪ‪ ،‬د ﻛﻮر د ﺑﺎﻧﺪې‪.‬‬
‫اوم‪ :‬ﻫﻤﺪراﻧ‪／‬ﻪ )د( )ﻟﻪ ﭘﺎره( ﭘﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻛ‪ ３‬د ﻣﻘﺼﺪ او ﻛﺆﻧ‪ ３‬د ！ﺎﻛﻠﻮ ﻟﻪ ﭘﺎره را‪＄‬ـﻲ‪ :‬د ﭘـﻼر د ﭘـﺎره‬
‫– د ﻫﻐﻪ ﻟﻪ ﭘﺎره‪ .‬ﻳﺎ ﺳﺘﺎ ﻟﭙﺎره‪.‬‬
‫دوﻫﻢ‪ :‬ﻓﻌﻠﻰ ﻏﻮﻧﺄوﻧﻪ )ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ( ‪:‬‬
‫د ﻧﻮﻣﻴﺰو ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﺑﺎب ﻣـﻮ ＇ـﻪ ﻧﺎ＇ـﻪ ﻳﺎدوﻧـﻪ وﻛـﺆه اوس ﺑـﻪ د ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ژﺑـ‪ ３‬د ﻓﻌﻠـﻲ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧـﻮ ﭘـﻪ‬
‫ﺑﺎب ﻳﻮ ＇ﻪ ر‪１‬ﺎواﭼﻮ‪.‬‬
‫＇ﻨ‪／‬ﻪ ﭼ‪ ３‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬د ﻓﻌﻠﻮﻧﻮ ﺑﺮﺧﻪ أ‪４‬ﺮه ﭘ‪５‬ﭽﻠ‪ ３‬ده ﻧﻮ‪＄‬ﻜﻪ ﭘﺮاﺧﻪ ＇‪５‬ﺆﻧﻪ ﻫﻢ ﻏـﻮاؤي‪ .‬دﻟﺘـﻪ ﻣﻮﻧـﺈ‬
‫ﻧﻪ ﻏﻮاؤو ﻳﻮازې ﭘﻪ دې ﻫﻜﻠﻪ ژوره او ﻫﺮ اؤﺧﻴﺰه ＇‪５‬ﺆﻧـﻪ وﻛـﺆو ‪＄‬ﻜـﻪ ﻳـﻮازې د ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ژﺑـ‪ ３‬د ﻓﻌﻠﻮﻧـﻮ ﭘـﻪ‬
‫ﺑﺮﺧﻪ ﻛ‪ ３‬ﭘﻮره ﻳﻮ ﺑﺸﭙﺆ ﻋﻠﻤﻲ اﺛﺮ ﻟﻴﻜﻞ ﻛﻴﺪاى ﺷﻲ‪.‬‬
‫د ＇‪５‬ﺆﻧ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬داﺳ‪＊ ３‬ﻜﺎره ﺷﻮې‪ ،‬ﭼ‪ ３‬داﺳﻤﻲ ﻧﺤﻮي ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ او أوﻟﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﺑﺮﺧـﻪ ﻛـ‪＄ ３‬ﻴـﻨ‪３‬‬
‫ﻟﻴﻜﻨ‪ ３‬ﺷﺘﻪ ﺧﻮ د ﻓﻌﻠﻲ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﻫﻠﻜﻪ ﻛﻮم ﺟﻼ اﺛﺮ ﻧﻪ وﻳﻨﻮ‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ ﻓﻌﻠـﻰ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧـﻪ د ﺟﻤﻠـﻮ د ﺧﺒـﺮ‬

‫)‪ (2‬داﻛﺘﺮ زرﻏﻮﻧﻪ‪ .‬زﻳﻮر‪ ،‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ‪－‬ﺮاﻣﺮ ﻟﻮﻣﺆى ﺑﺮﺧﻪ‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ ﭘﻮﻫﻨﺘﻮن ‪ 1360‬ل ﻛﺎل‪ (145-144) ،‬ﻣﺨﻮﻧﻪ درﺳﻲ ﻟﻜﭽﺮ ﻧﻮټ ‪－‬ﺴﺘﺘﻨﺮ‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪69‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﭘﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﻛ‪＊ ３‬ﻮدل ﺷﻮي او اﺷﺎره ورﺗﻪ ﺷﻮې ده‪ .‬وﻟ‪ ３‬ﭘﻪ ژﺑ‪＋‬ﻮدﻧﻮ )‪－‬ﺮاﻣﺮوﻧﻮ( ﻛ‪ ３‬د ﺻﺮف ﭘﻪ ﺑﺎب ﻛ‪３‬‬
‫د ﻓﻌﻞ ﺻﺮﻓﻲ ﻗﺎﻋﺪې د ！ﻮﻟﻮ زﻣﺎﻧﻮ ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬ﭘﻪ ﺳﺎده او ﻣﺮﻛﺒﺄول راﻏﻠﻲ دي‪ .‬ﭘـﻪ ﺑ‪５‬ﻠـﻮ ﺑ‪５‬ﻠـﻮ ﻣﺎﺧـﺬوﻧﻮ‬
‫ﻛ‪ ３‬دﻏﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﻟﻴﺪﻟﻰ ﺷﻮ‪.‬‬
‫او ﭘﻪ ﻫﻤﺪي ﺗﺮﺗﻴﺐ د ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ رﺷﺘﻴﻦ د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ اﺷﺘﻘﺎﻗﻮﻧﻪ او ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ ﭼ‪ ３‬دﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬د ﻟﻐﺖ ﭘﻮﻫﻨ‪３‬‬
‫ﻣﺸﻬﻮر او ﻋﻠﻤﻲ اﺛﺮ دى‪ .‬ﭘﻪ دې اﺛﺮ ﻛ‪ ３‬ﻳﻮه ﺑﺮﺧﻪ ﻳ‪ ３‬د ﻣﺮﻛﺒﻮ ﻓﻌﻠﻮﻧﻮ ﺗﺮ ﻋﻨﻮان ﻻﻧﺪې راﻏﻠﻰ او ﻫﻢ‬
‫دارﻧ‪／‬ﻪ د ﺣﺎﻟﻴﻪ او ﻣﺎﺿﻴﻪ ﻓﻌﻠﻮﻧﻮ د ﺟﻮؤوﻟﻮ د ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺻﻮرﺗﻮﻧﻪ ﭘﻪ ﭘﻮره ﺗﻮ‪－‬ﻪ ＇‪５‬ﺆل ﺷﻮي دي‪ .‬وروﺳﺘﻪ‬
‫ﺗﺮدې ﭘﻪ ﻛﺎل ‪ 1340‬د ﭘﻨﺰل ﭘ‪＋‬ﺘﻮ‪－‬ﺮاﻣﺮ ﻛ‪ ３‬د ﻓﻌﻠﻲ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﺑﺎب ﻧﻮﻣﻮؤي داﺳ‪ ３‬ﻟﻴﻜﻠﻲ دي‪:‬‬

‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻓﻌﻞ ﻟﻪ ادواﺗﻮ ﺳﺮه ﺗﺮﻛﻴﺒﺈي او ﻫﻐﻪ ادوات دادي‪:‬‬

‫د ﻓﻌﻞ د أول ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوﻧﻜﻲ ادات‪ :‬ﺿﻤﻴﺮي ادوات ﻟﻜﻪ‪) :‬ﻣ‪ ،３‬دې‪ ،‬ﻳ‪ ،３‬ﻣﻮ( او د ﻧﻔﻰ )ﻧﻪ( ﻟـﻪ دﻏـﻪ‬
‫راز ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ ＇ﺨﻪ دي‪.‬‬
‫اﻟﻒ‪ :‬داﺳﻢ ‪ +‬ﻓﻌﻞ ＇ﺨﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﻛ‪ ３‬ﭘﻮره ﺟﻤﻠ‪ ３‬دي‪ ،‬ﺗﺸﻜﻴﻠ‪５‬ﺈي دا أول ادات‪+‬‬
‫ﻓﻌﻞ‪ ،‬ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ ﻫﻐﻪ وﺧﺖ زﻳﺎت اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي ﭼ‪1 ３‬ﻧﻮر اﺳﻤﻲ ﺻﻮرﺗﻮﻧﻪ ﭘﻪ ﻋﺒﺎرت ﻛ‪ ３‬ﻣﻮﺟﻮد ﻧﻪ وي‬
‫ﭘﻪ دې راز ﻣﻮاردو ﻛ‪ ３‬ادات ﭘﻪ ﻳﻮه ！ﺎﻛﻠﻲ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺳﺮه اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي‪＇ .‬ﺮ‪－‬ﻨﺪووﻧﻜﻲ ادات ﻳﺎ د ﻧﻮرو ﻫﺮ‬
‫أول ﭘﺴﻴﻨﻮ ＇ﺨﻪ او د ﻣﻄﻠﻖ ﻓﻌﻞ د ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻛﻴﺪوﻧﻜﻮ ﺑﺮﺧﻮ ＇ﺨﻪ وروﺳﺘﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي ﻟﻜﻪ‪:‬‬

‫وﺑﻪ ‪－‬ﻮري‪ .‬را ﺑﻪ وؤم‪ .‬وﻻؤ ﺑﻪ ﺷﻢ‪ .‬ﻳﻮ ﺑﻪ ﺳﻢ‪.‬‬

‫ب‪ :‬ﺿﻤﻴﺮي ادوات‪ :‬ﭘﻪ ﻣﺮﻛﺒﻮ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ ﻛـ‪ ３‬ﻟـﻪ )ﺑـﻪ( ＇ﺨـﻪ ﺳﻤﺪﺳـﺘﻲ وروﺳـﺘﻪ اﺳـﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي ﻟﻜـﻪ‪:‬‬
‫ﺑﻮﺑﻪ ﻣ‪＄ ３‬ﻲ‪ ،‬ﺗﺎﺳ‪ ３‬ﺑﻪ ﻣﻮ اﻣﺘﺤﺎن ﺗﻪ ﭘﺮﻳﺈدئ؟ ﻫﻮﭘﺮې ﺑﻪ ﻣﻮإ دو‪ ،‬وﻣ‪ ３‬وﻳﻞ‪.‬‬
‫ج‪ :‬ﻣﻨﻔﻰ ﻛﻮوﻧﻜﻰ )ﻧﻪ( ادات ﭘﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬ﺗﺮ ！ﻮﻟﻮ ادواﺗـﻮ وروﺳـﺘﻪ را‪＄‬ـﻲ او د ﻣﻨـﺼﺮف ﻓﻌـﻞ د‬
‫ﻣﺎدې ﭘﻪ ﺳﺮﻛ‪ ３‬ﻧ‪＋‬ﻠﻲ ﻟﻜﻪ‪ :‬وﻧﻪ رﺳﻴﺪم‪ ،‬ﺑﻮﻧﻪ ﺗﻰ )ﺑﻮﻧﻪ ﺗﻪ( راﺑﻪ ﻧﻪ وؤى‪ .‬راﺑﻪ ﻧﻪ ﺷﻲ‪ .‬و ﻣﻰ ﻧﻜﺆ‪.‬‬
‫وادې ﻧﻪ ورﻳﺪ‪ ،‬وﺑﻪ ﻳ‪ ３‬ﻧﻪ ﺗﺆم‪ ،‬ﭘﺮې ﺑﻪ ﻣﻮﻧﻪ إدي‪ -‬د زﻳﺎﺗﻮ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎﺗﻮ د ﭘﺎره و‪－‬ﻮري)‪.(1‬‬
‫د‪ :‬ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ د اﺳﻢ ﻓﻌﻞ د ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ أوﻟﻮﻧﻪ ﻫﻢ ﭘـﻪ ‪－‬ﻮﺗـﻪ ﻛـﻮي او ﻣﺜﺎﻟﻮﻧـﻪ ﻳـ‪ ３‬راوؤي ﭼـ‪ ３‬دﻟﺘـﻪ د‬
‫ﻛﻮل او ﻛﻴﺪل د ﻓﻌﻠﻮﻧﻮ ﺗﺮﻛﻴﺐ د )ﻧﻮﻣﻴﺰو( اﺳﻤﻰ ﻧﻮﻣﻮﻧﻮ ﺳﺮه ＊ـﻮدﻟﻲ او ﻫـﻢ ﻳـ‪ ３‬د )ﻳـﻢ( )وم( ﻛـﻮﻣﻜﻰ‬

‫)‪ (1‬ﻫﺮﭘﺮت ﭘﻨﺰل‪ ،‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ‪－‬ﺮاﻣﺮ‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ ‪ (202) 1340‬ﻣﺦ‪.،‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪70‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﻓﻌﻠﻮﻧــﻮ ﺗﺮﻛﻴــﺐ د اﻗﺘــﺪاري او ﺗﻤﻨــﺎﻳﻲ ﻓﻌﻠﻮﻧــﻮ ﺻــﻮرﺗﻮﻧﻪ د ﻣﺘﻌــﺪي ﻣﺠﻬﻮﻟــﻮ ﻓﻌﻠﻮﻧــﻮ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧــﻪ د‬
‫ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻮ ﺳﺮه راوؤل ﺷﻮي دي د زﻳﺎﺗﻮ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎﺗﻮ دﭘﺎره و‪－‬ﻮري)‪.(2‬‬
‫ﭘﻪ ﻓﻌﻠﻰ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬اﺻﻠﻲ او اﺳﺎﺳﻲ ﺗﻮﻛﻰ ﻓﻌﻞ وى ﭼ‪ ３‬دﻏﻪ أول ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﭘﻪ ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻛـ‪３‬‬
‫د ﻣــﺴﻨﺪ )ﺧﺒــﺮ( ﺑﺮﺧــﻪ ﺟــﻮؤوي‪ ،‬دﻏــﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧــﻪ ﭘــﻪ ‪＄‬ــﺎﻧ‪／‬ﺆي ﺗﻮ‪－‬ــﻪ د ‪－‬ﺮاﻣــﺮي ﻣﺎﻧــﺎ ﻟــﻪ ﻣﺨــ‪ ３‬ﻣﺎﻧــﺎ ﻫــﻢ‬
‫＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوي او ﭘﻪ ‪＄‬ﺎﻧ‪／‬ﺆي ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﻳﻮه ﺟﻤﻠﻪ ﻫﻢ ‪２－‬ﻠﻪ ﻛﻴﺪاى ﺷﻲ‪ .‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﻓﻌﻠﻰ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ ﭘـﻪ ﻻﻧـﺪې‬
‫ﺻﻮرﺗﻮﻧﻮ ﺳﺮه ﺟﻮؤﻳﺈي‪:‬‬
‫‪ -1‬اﺳﻢ ‪ +‬د ﻓﻌﻞ ﻧﻮم )ﻣﺼﺪر(‬
‫اﻟﻒ‪ :‬ﺑﻰ واﺳﻄ‪ :３‬ﻛﺘﺎب ﻟﻮﺳﺘﻞ‪ ،‬ارام ﻟ＂ﻮل‪ ،‬ﻟﻴﻚ ﻟﻴﻜﻞ‪.‬‬
‫ب‪ :‬ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﺻﻮرت ﻛ‪) :３‬ﭘﻪ ﻻره ﻛ‪ ３‬درﻳﺪل(‪) ،‬ﻛﻮرﺗـﻪ ﺗﻠـﻞ(‪) ،‬ﭘﺮﻣﻴـﺰ ﺑﺎﻧـﺪې اﻳ‪＋‬ـﻮدل(‪) ،‬د ﻣﻠ‪／‬ـﺮو‬
‫ﺳﺮه ﻟﻴﺪﻧﻪ ﻛﻮل(‪) ،‬د ﻫﻨﺮ ﭘﻪ ﺑﺎب ﺧﺒﺮې ﻛﻮل(‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻣﺼﺪر ‪ +‬ﻓﻌﻞ = ﺗﺮﻛﻴﺐ‪ :‬ﻏﻮ＊ﺘﻞ ﻛﻮم‪ ،‬ﻟﻴﺪل ﻛﻮي‪ ،‬ﻛﺘـﻞ ﻛـﻮو‪ ،‬ر！ـﻞ ﻛـﻮي‪ ،‬ﺟـﻮؤول ﻳـﺎ ﺳـﺎزول‬
‫ﻛﻮم‪.‬‬
‫) ‪(1‬‬
‫‪ -3‬د ﻗﻴﺪ ‪ +‬ﻓﻌﻠﻲ ﺗﺮﻛﻴﺐ‪ :‬ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﭼﻠﻨﺪ ﻛﻮل ‪.‬‬
‫ﻓﻌﻠﻲ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ ﺗﻞ د ﺟﻤﻠ‪ ３‬د ﺧﺒﺮ )ﻣﺴﻨﺪ( ﭘﻪ ﺑﺮﺧ‪ ３‬ﻛ‪ ３‬را‪＄‬ﻲ ﻳﻌﻨﻰ د ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﺧﺒﺮ وي ﻧﻮ ‪＄‬ﻜﻪ ورﺗﻪ‬
‫ﻓﻌﻠﻲ ﺗﺮﻛﻴﺐ )ﻏﻮﻧﺄ( ﻫﻢ وﻳﻞ ﻛﻴﺈي‪ .‬ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮې دﻏﻪ ﻓﻌﻠﻲ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ ﭘﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪ ３‬د ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ )ﻣﺒﺘـﺪا(‬
‫ﺳﺮه راﻧﻪ ﺷﻲ او ﭘﻪ ﺟﻼ ﺗﻮ‪－‬ﻪ راوؤل ﺷﻲ ﻧﻮ ﺑﻴﺎ ﻫﻢ ﻳـﻮه ﭘـﻮره او ﺑـﺸﭙﺆه ﻣﻌﻨـﺎ ﺗﺮ‪４‬ﻨـﻪ ﺗﺮﻻﺳـﻪ ﻛﻴـﺈي او ﭘـﻪ‬
‫‪＄‬ﺎﻧ‪／‬ﺆي ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻫﻢ ده)‪.(2‬‬
‫‪＄‬ﻜــﻪ ﭘــﻪ ‪＄‬ﻴﻨــﻮ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧــﻮ ﻛــ‪ ３‬د ﻓﻌــﻞ د ‪－‬ﺮاﻣــﺮي ﻣﺸﺨــﺼﺎﺗﻮ ﻟــﻪ ﻣﺨــ‪ ３‬د ﻣﺒﺘــﺪاء ﻳــﺎ ﻓﺎﻋــﻞ درﻳــ‪＃‬‬
‫＇ﺮ‪－‬ﻨﺪﻳــﺪاي ﺷــﻲ‪ .‬د ﭘ‪＋‬ﺘــﻮ ژﺑــ‪ ３‬ﭘــﻪ ﺟﻤﻠــﻮ ﻛــ‪ ３‬ﻓﻌﻠــﻲ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧــﻪ )ﻏﻮﻧﺄوﻧــﻪ ‪ (Phrases‬ﭘــﻪ ﻻﻧــﺪﻳﻨﻴﻮ‬
‫ﺷﻜﻠﻮﻧﻮ ﺳﺮه را‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫‪ -1‬ﻧﻮم )اﺳﻤﻰ أﻟﻪ( ‪ +‬ﻓﻌﻞ = ﻓﻌﻠﻰ ﻏﻮﻧﺄ )ﺗﺮﻛﻴﺐ(‬
‫‪) -2‬ﻓﻌﻠﻰ ﻧﻮم( ‪ +‬ﻓﻌﻞ = ﻓﻌﻠﻰ ﻏﻮﻧﺄ )ﺗﺮﻛﻴﺐ(‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻗﻴﺪ ‪ +‬ﻓﻌﻞ = ﻓﻌﻠﻰ ﻏﻮﻧﺄ )ﺗﺮﻛﻴﺐ(‪.‬‬

‫)‪ (2‬ﻫﻤﺪا اﺛﺮ )‪ (204-203‬ﻣﺨﻮﻧﻪ‪.‬‬

‫)‪ (1‬ﻣﻌﺎﺻﺮه روﺳﻲ ژﺑﻪ ﻣﺴﻜﻮ‪ ،‬د ﻟﻮؤ و ﺗﺤﺼﻴﻼﺗﻮ ﻣﻄﺒﻌﻪ‪ (288-287) 1966 .‬ﻣﺨﻮﻧﻪ‬
‫)‪ (2‬ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﻳﻮازي ﺳﺎده او ﻳﻮﺳﺘﻮي ﻓﻌﻠﻮﻧﻮ ﺗﻪ ﻫﻢ ﺟﻤﻠﻪ وﻳﻠﻲ ﺷﻮ‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪71‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫‪ -1‬اﻟﻒ‪ :‬د ﻧﻮم ‪ +‬ﻓﻌـﻞ ﭘـﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧـﻮ ﻛـ‪ ３‬ﺑـﺸﭙﺆ ﻓﻌﻠﻮﻧـﻪ )ﻻزﻣـﻲ‪ -‬ﻣﺘﻌـﺪي( ﻓﻌﻠـﻲ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧـﻪ ﺟـﻮؤوي‬
‫ﻟﻜﻪ‪ :‬ﻧﻮم ‪ +‬ﺑﺸﭙﺆ ﻓﻌﻞ‪ :‬ﻛﺘﺎب ﻟﻮﻟﻢ‪ .‬ﻛﻮر اﺧﻠﻢ‪ .‬ﻧﺎرى وﻫﻲ‪ .‬ﻗﻴﺪ ‪ +‬ﺑﺸﭙﺆ ﻓﻌﻞ‪ :‬ﭘـﺎس ﺧﻴـﮋوم‪ .‬ﻻﻧـﺪې‬
‫ﻛ‪＋‬ﺘﻪ ﻛﻮم‪ .‬وؤاﻧﺪې ﺑﻮ‪＄‬ﻢ‪.‬‬
‫‪ -1‬ب‪ :‬د ﻧﻮﻣﻮﻧﻮ‪ ،‬ﺻﻔﺘﻮﻧﻮ‪ ،‬ﻗﻴـﺪوﻧﻮ‪ ،‬اﻋـﺪادو ﻓﻌﻠـﻰ ﺻـﻔﺎﺗﻮ ﺳـﺮه د )ﻳـﻢ(‪)،‬وم()‪ (3‬ﻛـﻮﻣﻜﻰ ﻓﻌﻠﻮﻧـﻮ‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺐ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻧﻮم ‪ +‬ﻛﻮﻣﻜﻰ ﻓﻌﻞ‪:‬‬
‫اﻧﺴﺎن ﻳﻢ‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﻳ‪ ،３‬اﻧﺴﺎن ﻳﺎﺳﺖ‪ ،‬ﺳﺆي دي‪.‬‬
‫ﺧﺒﺮ ﻳﺎﺳﺖ‪ .‬ﻫﻠﻚ دى‪ .‬ﺧﻠﻚ وو‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻚ ﻳﻮ‪.‬‬ ‫＊‪％‬ﻪ ده‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺻﻔﺖ ‪ +‬ﻛﻮﻣﻜﻰ ﻓﻌـﻞ‪ :‬ﺟـﻮؤﻳﻢ )وم(‪ ،‬ﻧﺎروﻏـﻪ دى )و(‪ .‬ووؤ دى )و( وؤه ده )وه(‪ ،‬ﺳـﭙﻴﻦ دى )و(‪،‬‬
‫ﺳﭙﻴﻨﻪ ده )وه(‪ ،‬ﺳﭙﻴﻨ‪ ３‬دي )وې(‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻗﻴﺪ ‪ +‬ﻛﻮﻣﻜﻰ ﻓﻌﻞ‪ :‬ﻟﺮې ﻳﻢ )وم(‪ ،‬ﻧﮋدې ﻳﻢ )وم(‪ ،‬ﭘﻮرﺗﻪ دى )و( ﺟ‪／‬ﻪ ده )وه(‪.‬‬
‫‪ -4‬ﻋﺪد ‪ +‬ﻛﻮﻣﻜﻰ ﻓﻌـﻞ‪ :‬ﻳـﻮ دى )و(‪ ،‬ﻳـﻮه ده )وه(‪ ،‬دوه دي )وو(‪ ،‬دوې دي )وې(‪＇ ،‬ﻠـﻮر دي )وو(‪،‬‬
‫＇ﻠﻮر دي )وې(‪.‬‬
‫ﻟﻮﻣﺆي دى )و(‪ ،‬ﺷﻠﻢ دى )و(‪ ،‬ﻟﻮﻣﺆة ده‪ ،‬ﺷﻠﻤﻪ )وه(‪.‬‬
‫‪ -5‬دﻳﻢ‪ ،‬وم ﻛﻮﻣﻜﻰ ﻓﻌﻠﻮﻧﻪ د ﻓﻌﻠﻲ ﺻﻔﺘﻮﻧﻮ ﺳﺮه ﭘﻪ دﻏﻪ ﻻﻧﺪې ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﻓﻌﻠﻲ ﻏﻮﻧـﺄ وﻧـﻪ )ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧـﻪ(‬
‫ﺟﻮؤ وي‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ :‬راﻏﻠﻰ‪ ،‬ﺗﻠﻠﻰ‪－ ،‬ﺮ‪＄‬ﻴﺪﻟﻰ‪ ،‬ﭘﺎ＇ﻴﺪﻟﻰ‪ ،‬ﺟﻮؤ ﺷﻮى‪ ،‬ﺟﻮؤ ﻛﺆى )ﻳﻢ( )وم(‪.‬‬
‫د ﻣﻮﻧﺚ ﭘﻪ ﺻﻮرت ﻛ‪ :３‬راﻏﻠ‪ ،３‬ﺗﻠﻠ‪－ ،３‬ﺮ‪＄‬ﻴﺪﻟ‪ ،３‬ﭘﺎ＇ﻴﺪﻟ‪ ،３‬ﺟـﻮؤه ﺷـﻮې‪ ،‬ﺟـﻮؤه ﻛـﺆې )ﻳـﻢ‪ ،‬ﻳﻤـﻪ(‬
‫)وم‪ ،‬وﻣﻪ( را‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫او د ﺟﻤﻊ ﭘﻪ ﺻﻮرت ﻛ‪ :３‬راﻏﻠﻲ‪ ،‬ﺗﻠﻠﻲ‪－ ،‬ﺮ‪＄‬ﻴﺪﻟﻲ‪ ،‬ﭘﺎ＇ﻴﺪﻟﻲ )ﻳﻮ( )وو(‪.‬‬
‫ب‪ :‬ﻣﻔﺮد‪ ،‬راﻏﻠﻰ‪ ،‬ﺗﻠﻠﻰ‪－ ،‬ﺮ‪＄‬ﻴﺪﻟﻲ‪ ،‬ﭘﺎ＇ﻴﺪﻟ‪) ３‬ﻳ‪ ،３‬وې(‪.‬‬
‫ﺟﻤﻊ‪ ،‬راﻏﻠﻰ‪ ،‬ﺗﻠﻠﻰ‪－ ،‬ﺮ‪＄‬ﻴﺪﻟﻲ‪ ،‬ﭘﺎ＇ﻴﺪﻟﻲ )ﻳﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻳﺊ‪ ،‬وئ(‬
‫ج‪ :‬ﻣﻔﺮد ﻣﺬﻛﺮ‪ ،‬ﺗﻠﻠﻰ‪ ،‬راﻏﻠﻲ‪－ ،‬ﺮ‪＄‬ﻴﺪﻟﻰ‪ ،‬ﭘﺎ＇ﻴﺪﻟﻲ )دى‪ -‬و(‪.‬‬
‫ﻣﻔﺮد ﻣﻮﻧﺚ‪ -‬ﺗﻠﻠ‪ ،３‬راﻏﻠ‪ ،３‬را‪－‬ﺮ‪＄‬ﻴﺪﻟ‪ ،３‬ﭘﺎ＇ﻴﺪﻟ‪) ３‬ده( )وه(‪.‬‬

‫)‪ (3‬د )ﻳﻢ( او )وم( ﻛﻮﻣﻜﻲ ﻓﻌﻠﻮﻧﻪ د ﻏﺎﻳﺐ ﻟﻪ ﭘﺎره ﺑ‪ ３‬ﻗﺎﻋﺪې ﺻﻮرﺗﻮﻧﻪ ﻟـﺮي او ﭘـﻪ درﻳـﻢ ﺷـﺨﺺ ﻛـ‪ ３‬د ﺟـﻨﺲ ﻟـﻪ ﻣﺨـ‪ ３‬ﻫـﻢ‬
‫ﺗﻐﻴﺮ ﻣﻮﻣﻲ‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪72‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د‪ :‬د درﻳﻢ ﺷﺨﺺ د ﺟﻤﻊ ﺻﻮرﺗﻮﻧﻪ‪:‬‬

‫ﻣﺬﻛﺮ‪ :‬راﻏﻠﻲ ‪－‬ﺮ‪＄‬ﻴﺪﻟﻲ‪ ،‬ﭘﺎ＇ﻴﺪﻟﻲ )دي( )وو(‪.‬‬
‫ﻣﻮﻧﺚ‪ :‬راﻏﻠﻲ‪－ .‬ﺮ‪＄‬ﻴﺪﻟﻲ‪ ،‬ﭘﺎ＇ﻴﺪﻟﻲ )دي( )وې(‪.‬‬
‫د ﻣﺘﻌﺪي ﻓﻌﻠﻮﻧﻮ ﺳﺮه د ﻛﻮﻣﻜﻲ ﻓﻌﻠﻮﻧﻮ ﺗﺮﻛﻴﺐ‪) :‬وﻫﻠﻰ دى )و( )ر！ﻞ ﺷﻮى دى )و(‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻣﺠﻬﻮل ﺻﻮرت ﻛ‪ :３‬ﻓﻌﻠﻲ ﻣﺠﻬﻮل ﺻﻔﺖ ‪) +‬ﻳﻢ( )وم( ‪:‬‬
‫وﻫﻞ ﺷﻮى ﻳﻢ )وم(‪ ،‬وﻫﻠ‪ ３‬ﺷﻮې ﻳﻢ )وم(‪.‬‬
‫د ﻛﻮل‪ -‬ﻛﻴﺪل ﻓﻌﻠﻮﻧﻮ ﺳﺮه‪:‬‬
‫اﻟﻒ – اﺳﻢ )ﻧﻮم( ‪ +‬ﻛﻮل‬
‫ﻣﺘﻌـﺪى ﻓﻌـﻞ اوﺳـﻨﻰ زﻣﺎﻧـﻪ‪) :‬ﭘﺨـﻼ ﻛـﻮم(‪) .‬اﺷـﻨﺎ ﻛـﻮم(‪) ،‬او ﺑـﻪ ﻛـﻮم(‪) ،‬ر‪１‬ـﺎ ﻛـﻮي(‪) ،‬ﺗﻴـﺎره ﻛــﻮي(‪،‬‬
‫ﻛﺎرﻛﻮي(‪.‬‬
‫ب‪ :‬ﻣﺼﺪر )ﻓﻌﻠﻰ ﻧﻮم( ‪ +‬ﻛﻮل‪ :‬ﻟﻴﺪل ﻛﻮي‪ ،‬ﺧﻮؤل ﻛﻮي‪ ،‬ﺳﺎزول ﻛﻮي‪.‬‬
‫ج‪ :‬ﻓﻌﻠﻰ ﻧﻮم )ﺣﺎﺻﻞ ﻣﺼﺪر( ‪ +‬ﻓﻌﻞ‪ :‬ﻟﻴﺪﻧﻪ‪ ،‬ﻛﺘﻨﻪ ﻛﻮي‪) ،‬روزﻧـﻪ ﻛـﻮي(‪＊) ،‬ﻮوﻧـﻪ ﻛـﻮم(‪＄) ،‬ﻮروﻧـﻪ‬
‫ﻛﻮي(‪.‬‬
‫د‪ :‬ﻗﻴﺪ ‪ +‬ﻛﻮل‪) :‬ﻧﮋدې ﻛﻮم(‪) ،‬وؤاﻧﺪې ﻛﻮم(‪) ،‬ﻟﺮې ﻛﻮم(‪) ،‬ﭘﻮرﺗﻪ ﻛﻮم(‪) ،‬ﻧﮋدې ﻛﺎوه(‬
‫)وؤاﻧﺪې ﻛﺎوه(‪) ،‬ﭘﻮرﺗﻪ ﻛﺎوه(‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻗﻴﺪ ‪ +‬ﻓﻌﻠﻰ ﻧﻮم ‪ +‬ﻛﻮل )ﻓﻌﻞ(‪) :‬ﻟﻪ وراﻳﻪ ﻟﻴﺪل ﻛﻮي(‪) ،‬ﭘﻪ ﺳﺘﺮ‪－‬ﻮ ﺧﻮؤل ﻛﻮي(‪.‬‬
‫ﻫـ‪ :‬ﻋﺪد ‪ +‬ﻛﻮل‪) :‬ﻳﻮ ﻛﻮل(‪) ،‬دوه ﻛﻮل(‪) ،‬ﻳﻮ ﻛﻮي(‪) ،‬دوه ﻛﻮي(‪.‬‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ اﻋﺪاد ﻫﻢ را‪＄‬ﻲ‪) :‬ﻟﻮﻣﺆى ﻛﻮي(‪ ،‬درﻳﻢ ﻛﻮو(‪.‬‬
‫د ﻛﻴﺪل ﻛﻮﻣﻜﻲ ﻓﻌﻞ ﺳﺮه ﺗﺮﻛﻴﺐ‪:‬‬
‫ﻻزﻣﻲ ﻓﻌﻞ‪:‬‬
‫ﻧﻮم ‪ +‬ﻛﻴﺪل‪) :‬اﺷﻨﺎ ﻛﻴﺈي(‪) ،‬ر‪１‬ﺎ ﻛﻴﺈي(‪) ،‬اﺷﻨﺎ ﻛﻴﺪم(‪) ،‬ر‪１‬ﺎ ﻛﻴﺪﻟﻪ(‪.‬‬
‫ﺻﻔﺖ ‪ +‬ﻛﻴﺪل‪) :‬ﻟﻴﻮﻧﻰ ﻛﻴﺈي(‪) ،‬زؤ ورﻛﻴﺈي(‪) ،‬ﺟﻮؤ ﻛﻴﺈي = ﺟﻮؤﻳﺈي(‪.‬‬
‫ﻗﻴﺪ ‪ +‬ﻛﻴﺪل‪) :‬ﻧﮋدې ﻛﻴﺈي = ﻛﻴﺪه(‪) ،‬ﺗﺮ ﺷﺎﻛﻴﺈم = )ﻛﻴﺪم(‪.‬‬
‫ﻋﺪد ‪ +‬ﻛﻴﺪل‪) :‬ﻳﻮ ﻛﻴﺈم(‪ ،‬ﻳﻮ ﻛﻴﺈو(‪) ،‬ﻳﻮ ﻛﻴﺪو(‪) ،‬دوه ﻛﻴﺈي(‪.‬‬
‫ﻣﺼﺪر ‪ +‬ﻛﻴﺪل‪) :‬ﻛﻴﻨﺪل ﻛﻴﺈي(‪ ،‬ﺳﺎﺗﻞ ﻛﻴﺈي(‪) ،‬ﻛﻴﻨﺪل ﻛﻴﺪه(‪ ،‬ﺳﺎﺗﻞ ﻛﻴﺪه(‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪73‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫)ﻓﻌﻠــﻲ ﻧــﻮم( ﺣﺎﺻــﻞ ﻣــﺼﺪر ‪ +‬ﻛﻴــﺪل‪＊) :‬ﻮوﻧــﻪ ﻛﻴــﺈي(‪) ،‬روزﻧــﻪ ﻛﻴــﺈي(‪) ،‬ﭘﺎﻟﻨــﻪ ﻛﻴــﺈي(‪！)،‬ﻮﻟﻴــﺪ ﻧــﻪ‬
‫ﻛﻴﺈي(‪.‬‬
‫دﻛﺆل او ﺷﻮل ﻛﻮﻣﻜﻲ ﻓﻌﻠﻮﻧﻪ‪ :‬ﭼ‪ ３‬ﻣﻌﻤﻮﻻ د ﻛﻴﺪل او ﻛﻮل اﺳﺘﻤﺮاري )ﻧﺎﺑﺸﭙﺆ ﺻﻮرت( ﻓﻌﻠﻮﻧﻮ ﭘـﺮ‬
‫‪＄‬ﺎى را‪＄‬ﻲ او د )ﻛﺆل او ﺷﻮل( ﺻﻮرﺗﻮﻧﻪ د ﻓﻌﻞ ﺑﺸﭙﺆ )ﻣﻄﻠﻖ( ﺻﻮرﺗﻮﻧﻪ ﺟﻮؤ وي)‪.(1‬‬
‫ﻧﻮم ‪ +‬ﻛﺆل‪) :‬ر‪１‬ﺎ ﻛﺆم(‪) ،‬اوﺑﻪ ﻛﺆم(‪) ،‬وﻳ） ﻛﺆم(‪.‬‬
‫ﺻﻔﺖ ‪ +‬ﻛﺆل‪ :‬ﺟﻮؤ ﻛﺆم‪) ،‬ﺟﻮؤ ﻛـﺆو(‪) ،‬ﺳـﭙﻴﻦ ﻛـﺆه(‪) ،‬ﭘـﺎك ﻛـﺆم(‪)،‬وران ﻛـﺆه(‪) ،‬وﻳﺠـﺎؤ ﻛـﺆه(‪) ،‬ودان‬
‫ﻛﺆه(‪ ،‬ﭘﺨﻪ ﻛﺆه‪ ،‬ﻟﻮﻧﺪ ﻛﺆه‪.‬‬
‫ﻗﻴﺪ ‪ +‬ﻛﺆل‪ :‬ﻧﮋدې ﻛﺆه‪ ،‬ﻟﺮې ﻛﺆه‪ ،‬ﭘﺎﺗ‪ ３‬ﻛﺆه‪ ،‬ﭘﻮرﺗﻪ ﻛﺆه‪ ،‬ﻛ‪＋‬ﺘﻪ ﻛﺆ‪.‬‬
‫ﻋﺪد ‪ +‬ﻛﺆل‪ :‬ﻳﻮﻛﺆه‪ ،‬دوه ﻛﺆه‪ ،‬ﻳﻮ ﻛﺆم‪ ،‬دوه ﻛﺆم‪.‬‬
‫ﻣﺼﺪر ‪ +‬ﻛﺆل‪ :‬ﻟﻴﺪل وﻛﺆه‪ ،‬ﭘﺎ＇ﻮل وﻛﺆه‪ ،‬ﺟﻮؤول وﻛﺆه‪.‬‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﻣﺼﺪر ‪ +‬ﻛﺆل‪ :‬ﻟﻴﺪﻧﻪ وﻛﺆه‪ ،‬ﭘﺎﻛﻮﻧﻪ وﻛﺆه‪ ،‬ﺳﺎﺗﻨﻪ وﻛﺆه‪.‬‬
‫د ﺷﻮل ﻛﻮﻣﻜﻲ ﻓﻌﻞ ﺳﺮه ﺗﺮﻛﻴﺐ‪:‬‬
‫ﻧﻮم ‪ +‬ﺷﻮل‪ :‬اﺷﻨﺎ ﺷﻮم‪ ،‬ﺟﻼ ﺷﻮو‪ ،‬ﺷﺎ‪－‬ﺮد ﺷﻮ‪ ،‬ﻋﺴﻜﺮ ﺷﻮ‪.‬‬
‫ﺻﻔﺖ ‪ +‬ﺷﻮل‪ :‬ﺟﻮؤ ﺷﻮ‪ ،‬وران ﺷﻮ‪ ،‬روغ ﺷﻮ‪ ،‬زﻳﺎت ﺷﻮ‪.‬‬
‫ﻗﻴﺪ ‪ +‬ﺷﻮل‪ :‬ﭘﻮرﺗﻪ ﺷﻮ‪ ،‬ﻛ‪＋‬ﺘﻪ ﺷﻮ‪ ،‬وؤاﻧﺪې ﺷﻮ‪ ،‬ﻧﮋدې ﺷﻮ‪.‬‬
‫ﻋﺪد‪ +‬ﺷﻮل‪ :‬ﻳﻮ ﺷﻮ‪ ،‬ﺳﺮه ﻳﻮ ﺷﻮل‪ ،‬ﺳﺮه ﻳﻮﺷﺊ‪ ،‬دوﻳﻢ ﺷﻮ‪ ،‬درﻳﻢ ﺷﻮ‪.‬‬
‫ﻣﺼﺪر ‪ +‬ﺷﻮل‪ :‬ﭘﻪ دﻏﻪ ﺻﻮرت ﻛ‪ ３‬د )و( ﻣﺨﺘﺎؤى ﻫﻢ ورزﻳﺎﺗﻴﺈي‪.‬‬
‫ﻟﻴﺪل وﺷﻮل‪ ،‬ﻟﻴﺪل ﻛﺘﻞ وﺷﻮ‪ .‬او ﻳﺎ ﭘﻪ دې ﺗﻮ‪－‬ﻪ وﭘﺎﻟﻞ ﺷﻮ‪ ،‬وروزل ﺷﻮ)‪.(1‬‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﻣﺼﺪر )ﻓﻌﻠﻰ ﻧﻮم( ‪ +‬ﺷﻮل‪ :‬ﻟﻴﺪﻧﻪ وﺷﻮه‪ ،‬ﭘﺎﻛﻮﻧﻪ وﺷﻮه‪ ،‬ﻟﻮﺑﻮﻧﻪ وﺷﻮه‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺗﻮ‪－‬ـﻪ د ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ژﺑـ‪ ３‬زﻳـﺎت ﺷـﻤﻴﺮ ﻓﻌﻠﻮﻧـﻪ د ﻳـﻮ )اﺳـﻤﻲ‪ ،‬ﻧـﻮﻣﻴﺰ( او ﻛـﻮﻣﻜﻲ ﻓﻌـﻞ ＇ﺨـﻪ‬
‫ﻣﺮﻛﺐ وي‪ ،‬ﭘﻪ دې ﺗﻮ‪－‬ﻪ د ﺗ‪５‬ﺮې زﻣﺎﻧ‪ ３‬او اوﺳﻨﺔ زﻣﺎﻧ‪ ３‬د ﻓﻌﻠﻮﻧـﻮ ﺑ‪５‬ـﻼ ﺑ‪５‬ﻠـﻮ ﺻـﻮرﺗﻮﻧﻮ )اﺳـﺘﻤﺮاري‪،‬‬
‫ﻣﻄﻠـــﻖ‪ ،‬اﻣﻜـــﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺗﻮاﻧـــﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺗﻤﻨـــﺎﻳﻲ‪－ ،‬ﻮﻣـــﺎﻧﻲ‪ ،‬اﺣﺘﻤـــﺎﻟﻲ‪！ ،‬ﻴﻨ‪／‬ـــﺎري( او ﻧـــﻮر د ﻓﻌﻠـــﻲ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧـــﻮ‬
‫)ﻏﻮﻧــﺄوﻧﻮ( ﭘــﻮره ﺑــﺸﭙﺆ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧــﻪ دي ﭼــ‪ ３‬د ﺗ‪５‬ــﺮې زﻣــﺎﻧ‪ ３‬او اوﺳــﻨﺔ زﻣــﺎﻧ‪ ３‬د رﻳ‪＋‬ــﻮ ＇ﺨــﻪ د ﻛــﻮﻣﻜ‪３‬‬

‫)‪ (1‬داﻛﺘﺮ زرﻏﻮﻧﻪ زﻳﻮر ﭘ‪＋‬ﺘﻮ‪－‬ﺮاﻣﺮ )ﻟﻮﻣﺆي ﺑﺮﺧﻪ(‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ ‪ (88-87) ،1360‬ﻣﺨﻮﻧﻪ ‪－‬ﺴﺘﺘﻨﺮ‪.‬‬
‫)‪ (1‬ﭘﻪ ﻫﻐﻮ ﻏﻮﻧﺄوﻧﻮ ﻛ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬د ﻣـﺼﺪر ‪) +‬ﺷـﻮل ‪ -‬ﻛـﺆل( راﻏﻠـﻰ وي ﻧـﻮ د ﻛـﻮﻣﻜﻲ ﻓﻌـﻞ د ﺟﻤـﻊ ﺻـﻮرت ＇ﺨـﻪ )ل( ﺣـﺬﻓﻴﺈي‬
‫ﻳﻮازې د ﻣﺼﺪر )ل( راوؤل ﻛﺎﻓﻰ ‪２－‬ﻞ ﻛﻴﺈي ‪＄‬ﻜﻪ ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮې د ﻛـﻮﻣﻜﻲ ﻓﻌـﻞ ﺳـﺮه )ل( راوؤل ﺷـﻲ ﻧـﻮ ﺑﻴـﺎ دوه )ل( ＇ـﻨ‪ ，‬ﭘـﻪ‬
‫＇ﻨ‪＊ ，‬ﻪ ﻧﻪ ﻟ‪／‬ﻴﺈي‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ دﻏﻪ ﻣﺼﻠﺤﺘﺎ ﻏﻮرزوﻟﻰ ﺷﻲ‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪74‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﻓﻌﻠﻮﻧﻮ‪ ،‬ﺿﻤﻴﺮي ورو ﺳﺘﺎؤو )ﻓﻌﻠﻲ ﺧﺎﺗﻤﻮ( او ﻓﻌﻠﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﻣﺮﺳﺘﻪ ﺟﻮؤﻳﺈي ﭼ‪ ３‬دﻏﻪ ﺑﻴﺎ ﭘﻪ ﺟﻤﻠﻮ ﻛـ‪ ３‬د‬
‫ﻓﻌﻠﻲ ﻏﻮﻧﺄ ﻳﺎ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﭘﻪ ﻧﻮم ﻳﺎدﻳﺈي‪.‬‬
‫＇ﻨ‪／‬ﻪ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ دې ﺑﺮﺧﻪ ﻛـ‪ ３‬د ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ژﺑـ‪！ ３‬ـﻮل ﻓﻌﻠـﻲ ﺟﻮؤ＊ﺘﻮﻧـﻪ )ﺳـﺎده‪ ،‬ﻣﺮﻛـﺐ(‪) ،‬ﻓﻌﻠـﻲ‪ ،‬اﺳـﻤﻲ(‬
‫ﺷﺎﻣﻠ‪５‬ﺈي او د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬د ﻓﻌﻠﻮﻧﻮ ﻣﺎرﻓﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ )ﺻﺮﻓﻲ( ﺑﺮﺧ‪ ３‬ﭘﻪ ﺑﺎب ﭘﻮره أ‪４‬ﺮې ﻟﻴﻜﻨ‪ ３‬ﺷﻮي دي‬
‫ﭘﻪ دې ﺑﺮﺧﻪ ﻛ‪ ３‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪－ ３‬ﺮاﻣﺮوﻧﻪ او ﭘﻪ ﺧﺎﺻﻪ ﺗﻮ‪－‬ـﻪ د ﻟـﻮي اﺳـﺘﺎد ﭘﻮﻫﺎﻧـﺪ رﺷـﺘﻴﻦ ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ‪－‬ﺮاﻣـﺮ‬
‫ﻟﻮﻣﺆي او دوﻳﻢ ！ﻮك ﻛ‪ ３‬ﭘﻮره ＇‪５‬ﺆﻧﻪ او ﻛﺎﻓﻲ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﺷﺘﻪ‪.‬‬

‫اﺻﻄﻼﺣﺎت )ﻓﺮازﻳﺎﻟﻮژﻳﻜﻲ واﺣﺪوﻧﻪ(‬

‫اﺻﻄﻼﺣﻲ واﺣﺪوﻧﻪ ﻫﻐﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮوﻧﻪ دي ﭼ‪ ３‬ﻫﺮ ﻣﻠﺖ او اوﻟﺲ ﻳ‪ ３‬د ﺧﭙﻞ ژوﻧﺪاﻧﻪ ﭘﻪ ﭼﺎﭘﻴﺮﻳﺎل ﻛ‪ ３‬د‬
‫ﺧﭙﻠﻮ ﻋﻨﻌﻨﻮ‪ ،‬اﺧﻼﻗﻮ‪ ،‬روﺣﻴﺎﺗﻮ ﭘﻪ ﭼﻮﻛﺎټ او ﭼﺎﭘﻴﺮﻳﺎل ﻛ‪ ３‬ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬راﻣﻨ‪ ＃‬ﺗﻪ ﻛﻮي‪ .‬دﻏﻪ‬
‫واﺣﺪوﻧﻪ ﻧﻪ ﻳﻮازې ﭘﻪ ﺧﺒﺮواﺗﺮو ﻛ‪ ３‬اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي ﺑﻠﻜ‪ ３‬ﭘﻪ ﻟﻴﻜﻠﻲ اﺛﺮوﻧﻮ ﻛ‪ ３‬ﻫﻢ ﺳﺘﺮه ﺑﺮﺧﻪ ﻟﺮي‬
‫اﺻﻄﻼﺣﺎت ﻛﻪ ﻟﻪ ﻳﻮې ﺧﻮاﻧﻪ د ژﺑ‪ ３‬دﻟﻐﻮي ﭘﺎﻧ‪ ３／‬ﺑﺸﭙﺆوﻧﻜ‪ ３‬ﺑﺮﺧﻪ ده ﻧﻮ ﻟﻪ ﺑﻠﻪ ﭘﻠﻮه ﻳﻮ ادﺑﻲ‬
‫ﺧﻮﻧﺪاو رﻧ‪ ，‬ﻫﻢ ﻟﺮي‪.‬‬
‫اﺻﻄﻼﺣﺎت )‪ (Idiom‬ﻛﻮم ﺧﺎص ﺳﺒﻚ ﭘﻮرې ﺗـﺆﻟﻲ ﻧـﻪ وي‪ ،‬ﺑﻠﻜـ‪ ３‬د ＇ـﻮ ﺳـﺒﻜﻮﻧﻮ ﺗﺮﻣﻨ‪％‬ـﻪ ﺷـﺮﻳﻚ‬
‫واﺣﺪوﻧﻪ ‪２－‬ﻞ ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬دﻏﻪ أول ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ ‪＄‬ﺎﻧﺘﻪ ﺟـﻼ او ﺑ‪５‬ـﻞ ﺑ‪５‬ـﻞ ﺧـﺼﻮﺻﻴﺎت ﻟـﺮي‪ ،‬ﭘـﻪ دې ﻣﻌﻨـﺎ ﭼـ‪ ３‬ﻧﺤـﻮي‬
‫ْـﻪ ﺗـﻮﭘﻴﺮ ﻟــﺮي‪ .‬د‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧـﻪ )‪ (Phrases‬او ژﺑﻨـﻲ اﺻـﻄﻼﺣﺎت )ﻓﺮازﻳـﺎﻟﻮﺟﻴﻜﻲ واﺣﺪوﻧـﻪ( ﻳـﻮ ﺗـﺮ ﺑﻠـﻪ ﺑ‬
‫ﻧﺤﻮي ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ )ﻏﻮﻧﺄوﻧﻮ( ﭘﻪ ﺑﺎب ﻣﻮ د ﻣﺨﻪ ＇ﻪ ﻧﺎ＇ﻪ اﺷﺎره ﻛﺆې ده‪ .‬اوس ﺑﻪ و‪－‬ﻮرو ﭼـ‪ ３‬دﻏـﻪ ژﺑﻨـﻰ‬
‫اﺻﻄﻼﺣﺎت )‪ (Idiom‬ﺑﺮﺳ‪５‬ﺮه ﭘﺮدې ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬د ﻣﻌﻨﻮي )ﺳﻴﻤﺎﻧﺘﻴﻜﻲ( ﻣﻮﺿﻮع ﻟـﻪ ﭘﻠـﻮه ﺗﺮﺑﺤـﺚ‬
‫او ﻏﻮر ﻻﻧﺪې ﻧﻴﻮل ﻛﻴﺈي ﻧﻮ ﭘﻪ ﻧﺤﻮي ﻟﺤﺎظ د ﺟﻮؤ＊ﺖ ﻟﻪ ﻣﺨـﻪ ＇ـﻪ أول ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧـﻪ دي او ﭘـﻪ ژﺑـﻪ ﻛـ‪３‬‬
‫＇ﻪ ارز＊ـﺖ ﻟـﺮي؟ )اﺻـﻄﻼﺣﺎت( دﻏـﻪ أول ژﺑﻨـﻲ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧـﻪ د ژﺑـ‪ ３‬ﺧـﺎص ﻋﻨـﺼﺮ او ژﺑﻨـﻲ ﺧـﺎص أول‬
‫＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوﻧﻮ ﺗﻪ وﻳﻞ ﻛﻴﺈي)‪ (1‬ﭼـ‪ ３‬د زﻣـﺎﻧ‪ ３‬ﭘـﻪ اوإدو ﻛـ‪ ３‬د ﺧﻠﻜـﻮ ﻟـﻪ ﺧـﻮاﻣﻨ‪ ＃‬ﺗـﻪ راﻏﻠـﻲ او ﭘـﻪ ژﺑـﻪ ﻛـ‪３‬‬
‫ﺛﺎﺑﺖ ﻟﻐﻮي ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ )ﻏﻮﻧﺄوﻧﻪ( دي‪ ،‬ددﻏﻮ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ اﺟﺰاوې دوﻣﺮه ﺛﺎﺑﺘ‪ ３‬او！ﻴﻨ‪ ３／‬اؤﻳﻜ‪ ３‬ﺳﺮه ﻟـﺮي‬
‫ﭼ‪ ３‬ﺑ‪５‬ﻠﻮل ﻳ‪－ ３‬ﺮان ﻛﺎر دى‪.‬‬

‫)‪ (1‬ژﺑﻨﻲ اﺻﻄﻼﺣﺎﺗﻮ ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻳﺎدﻳﺈي‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪75‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫اﺻــﻄﻼﺣﺎت ﺳﻤﺪﻻﺳــﻪ د ﺧﺒــﺮو ﻛﻮﻟــﻮ ﭘــﻪ وﺧــﺖ ﻛــ‪ ３‬ﻧــﻮي ﻧــﻪ ﺟﻮؤﻳــﺈي ﭼــ‪ ３‬د ﻛــﻮم ！ــﺎﻛﻠﻲ ﻣﻄﻠــﺐ د‬
‫＊ﻜﺎره ﻛﻮﻟﻮ د ﭘﺎره ور‪＄‬ﻨﻲ ﻛﺎرواﺧﻴﺴﺘﻞ ﺷﻲ‪ ،‬ﺑﻠﻜ‪ ３‬ﭘﻪ ﺟـﻮؤ ﺷـﻮي أول د ژﺑـ‪ ３‬د وﻳﻮﻧﻜـﻮ ﭘـﻪ ﺣﺎُﻓﻈـﻪ‬
‫ﻛ‪ ３‬ﺳﺎﺗﻞ ﻛﻴﺈي او ﻫﺮ ﻛﻠﻪ د ﺿﺮورت ﭘﻪ وﺧﺖ ﻛ‪ ３‬د ﺗﻴﺎر ﺟﻮؤ ﺷـﻮي ﻟﻐـﻮي ﺗﺮﻛﻴـﺐ )ﻏﻮﻧـﺄ( ﭘـﻪ أول د‬
‫ﻣﻄﻠﺐ د رو＊ﺎﻧﻮﻟﻮ د ﭘﺎره ور‪＄‬ﻨﻲ ﻛﺎر اﺧﻴﺴﺘﻞ ﻛﻴﺈي)‪.(2‬‬
‫دﻏﻪ اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺛﺎﺑﺖ او ！ـﺎﻛﻠﻲ دي ﭘﺮﺗـﻪ ﻟـﻪ ﺗـﺼﺮف ﻛﻮﻟـﻮ ＇ﺨـﻪ د ﺿـﺮورت ﭘـﻪ وﺧـﺖ ﻛـ‪ ３‬د ﺟـﻮؤ‬
‫)ﺗﻴﺎر( ﺷﻮي ﻏﻮﻧﺄ )ﺗﺮﻛﻴﺐ( ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﻛـﺎرول ﻛﻴـﺈي()‪ (3‬ﭼـ‪ ３‬ﻣﺠـﺎزي او ﻛﻨـﺎﻳﻲ ﻣﻌﻨـﺎ ＇ﺮ‪－‬ﻨـﺪوي‪ .‬ﭘﺨﭙﻠـﻪ‬
‫دﻏﻪ أول )ﻏﻮﻧﺄ( ﻧﻴﻐﻪ )ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﻪ( ﻣﻌﻨﺎ ﻧﻪ ورﻛﻮي ﻟﻜﻪ‪ :‬ﻟﻮر ﭘﻪ ﻟﻮ！ﻪ ﺗ‪５‬ﺮه ﻛﻮل‪ .‬ددﻏﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ‪ ،‬ﻣﻌﻨﺎ ﭘـﻪ‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﻧﻪ ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪﻳﺈي ﻣ‪／‬ﺮ ﭘﻪ دوﻫﻤﻪ ﻣﺠﺎزي ﻣﻌﻨﺎ ﺳﺮه د ﭼﻞ ول ﻛﻮﻟﻮ ﻳﺎ ﻓﺮﻳـﺐ او ﻏﻮﻟﻮﻟـﻮ او‬
‫وﺧﺖ ﺗﻴﺮوﻟﻮ ﭘﻪ ﻣﻌﻨﺎ را‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫ﺑﻞ ﻣﺜﺎل‪ :‬اوښ ﭘﻪ ﺑﺪه ﻣﻨﺄل‪ ،‬ﻟﻮى ﻻس ﻟـﺮل‪ .‬ﭘـﻪ ﻫﻤـﺪې ﺗﻮ‪－‬ـﻪ أ‪４‬ـﺮ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧـﻪ ﻟـﺮو‪ ،‬ﭼـ‪ ３‬د ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ژﺑـ‪３‬‬
‫ﻟﻐﻮي ﭘﺎﻧ‪／‬ﻪ زﻳﺎﺗﻪ ﺷﺘﻤﻨﻪ او ﺑﺪاﻳﻪ ده‪ ،‬ﭼ‪ ３‬را！ﻮل او راﻏﻮﻧﺄول ﻳ‪ ３‬أ‪４‬ﺮ زﻳﺎد او ﻛﺎر ﻏﻮاؤي‪.‬‬
‫ﻳﺎدوﻧﻪ‪ :‬اﻳﺄﻳﻮم د ﻣﻌﻨﺎ او ﺳﻴﻤﺎﻧﺘﻴﻚ ﻟﻪ ﻧﻈﺮه د ﻧﺤﻮي ﭘﻮﻫ‪ ３‬ﭘﻪ ﭼﻮﻛﺎټ ﻛ‪ ３‬ﻧﻪ ＇‪５‬ﺆل ﻛ‪５‬ﺈي‪ ،‬ﺑﻠﻜ‪３‬‬
‫د ژﺑﭙﻮﻫﻨ‪ ３‬ﻳﻮه ﺑ‪５‬ﻠـﻪ ＇ﺎﻧ‪／‬ـﻪ ده ﭼـ‪ ３‬دﻏـﻪ أول اﺻـﻄﻼﺣﺎت ＇‪５‬ـﺆي‪) .‬ﻓﺮازﻳـﺎﻟﻮژة( )اﺻـﻄﻼح ﭘﻮﻫﻨـﻪ( د‬
‫ژﺑﭙﻮﻫﻨ‪ ３‬د ﻳﻮې ＇ﺎﻧ‪ ３／‬ﭘـﻪ ﺗﻮ‪－‬ـﻪ او ﻫـﻢ د ژﺑﭙـﻮﻫﻨ‪ ３‬د ﻫﻤـﺪﻏ‪＇ ３‬ـﺎﻧ‪ ３／‬د ＇‪５‬ﺆﻟـﻮ د ﻣﻮﺿـﻮع ﭘـﻪ ﺣﻴـﺚ‬
‫ﭘ‪５‬ﮋﻧﺪل ﺷﻮې‪ .‬د ＇‪５‬ﺆﻟﻮ دﻏ‪ ３‬ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻪ ﻓﺮازﻳﺎﻟﻮ‪－‬ﻴﺰم ﻫﻢ وﻳـﻞ ﺷـﻮى دى ﭼـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﺗ‪５‬ـﺮو وﺧﺘﻮﻧـﻮ ﻛـ‪ ３‬د‬
‫اﻳﺄﻳﻮم ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻳﺎده ﺷﻮې ده )‪(1‬دﻏﻪ ＇ﺎﻧ‪／‬ﻪ د ژﺑ‪ ３‬د ﻟﻐﺘﻮﻧﻮ ﻟﻐﻮي‪ ،‬ﻣﻌﻨﻮى ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ ＇‪５‬ﺆي)‪.(2‬‬
‫ﻓﺮازﻳـــﺎﻟﻮژى د ﻳﻮﻧـــﺎﻧﻰ ژﺑـــ‪ ３‬د ‪ Phraes‬او ‪＇ Logos‬ﺨـــﻪ ﻣﻨ‪％‬ﺘـــﻪ راﻏﻠـــﻲ‪ ،‬ﻧـــﻮ )‪ (Phrasis‬د‬
‫＇ﺮ‪－‬ﻨــﺪوﻧ‪ ３‬ﻣﻌﻨــﺎ ورﻛــﻮي او ‪ Logos‬د ﭘــﻮﻫﻨ‪ ３‬ﭘــﻪ ﻣﻌﻨــﺎ)‪ (3‬ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ــﻪ ﭘــﻪ دﻏــﻪ ﺑــﺎب أﻳــﺮو ژﺑﭙﻮﻫــﺎﻧﻮ‬
‫＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوﻧ‪ ３‬ﻛﺆي دي‪:‬‬
‫) ‪(4‬‬
‫اﻟﻒ‪ :‬ﻓﺮازﻳﺎﻟﻮژي ﭘﻪ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬د ژﺑ‪ ３‬ﺛﺎﺑﺘﻮ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ ﻣﺠﻤﻮﻋ‪) ３‬ﻏﻮﻧﺄ( ﺗﻪ وﻳﻞ ﻛﻴﺈي ‪.‬‬

‫)‪ (2‬داﻛﺘﺮ زرﻏﻮﻧﻪ زﻳﻮره د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ اﺳﺜﺘﻘﺎﻗﻮﻧﻪ او ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ درﺳﻲ ﻧﻮټ‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ ﭘﻮﻫﻨﺘﻮن‪.1357 ،‬‬
‫)‪＊ (3‬ﺎﻳﻲ ﻳﺎدوﻧﻪ وﻛﺆو ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﻋﺎدي ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ او )اﺻﻄﻼﺣﺎت( ﺳﺮه ‪－‬ﺄ ﻧﻪ ﺷﻲ‪.‬‬
‫‪ -‬د ﻣﺘﻠﻮﻧﻮ ﭘﻪ ＇ﻴﺮ ﺗﺎرﻳﺨﻰ ﻗﺪاﻣﺖ او ﻟﺮﻏﻮﻧﺘﻮب ﻟﺮي‪.‬‬
‫‪ -‬اﻳﺄ ﻳﻮم ﻫﻢ ورﺗﻪ وﻳﻠﻪ ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫)‪ (1‬داﻛﺘﺮ دوﻟﺖ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﻓﺮازﻳﺎﻟﻮژى‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ ﻣﺠﻠﻪ‪ .1355 ،‬ل ‪２－ 3‬ﻪ )‪ (72‬ﻣﺦ‪.‬‬
‫)‪ (2‬او‪ .‬س اﺧﻤﺎﻧﻮه‪ ،‬د ژﺑﭙﻮﻫﻨ‪ ３‬د اﺻﻄﻼﺣﺎﺗﻮ ﻗﺎﻣﻮس‪ ،‬ﻣﺴﻜﻮ‪1969 ،‬ع‪ (540) .‬ﻣﺦ‬
‫)‪ .1.1 (3‬رﻳﻔﺮﻣﺎﺗﺴﻜﻰ " د ژﺑﭙﻮﻫﻨﻰ ﻣﻘﺪﻣﻪ‪ ،‬ﻣﺴﻜﻮ‪ 1967 ،‬ﻛﺎل )‪70‬ﻣﺦ(‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪76‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ب‪ :‬ﺛﺎﺑﺖ ﻟﻐﻮي ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ ﻓﺮازﻳﺎ ﻟﻮﻛﻴﺈم )ﻓﺮازﻳﺎﻟﻮﺟﻰ( ‪２－‬ﻞ ﻛﻴﺈي)‪.(5‬‬

‫ج‪ :‬ﻟﻐﻮي ﺛﺎﺑﺖ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻋﻨﻌﻨﻮي أول ﺗﻜﺮار ﺷﻮي وي د ﻓﺮازﻳﺎﻟﻮ‪－‬ﻴﺰم ﭘﻪ ﻧﻮم ﻳﺎدﻳﺈي)‪.(6‬‬
‫ﻓﺮازﻳﺎﻟﻮژﻳﻜﻲ واﺣﺪوﻧﻪ ﭼ‪ ３‬د اﻳﺄ ﻳﻮم د اﺻﻄﻼح ﭘﻪ ‪＄‬ﺎى را‪＄‬ﻲ د ﻣﻌﻨﺎ او ﺟﻮؤ＊ـﺖ ﻟـﻪ ﻣﺨـﻪ دﻏـﻪ‬
‫ﻻﻧﺪﻧﺔ ﻧ‪ ３＋‬ﻟﺮي‪.‬‬
‫‪ -1‬ﺛﺎﺑﺖ داﺧﻠﻲ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ‪－‬ـﺄه ﻳـﻮه ﻋﻤـﻮﻣﻲ ﻣﻌﻨـﺎ او ﻣﻔﻬـﻮم ＇ﺮ‪－‬ﻨـﺪه وي‪ .‬ﭘـﻪ اﺳـﻤﻲ او ﻓﻌﻠـﻲ‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬اﻫﻤﻴﺖ ﻳﻮ ﺷﺎن دى‪ .‬ﻓﺮازﻳﺎﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻓﻌﻠـﻲ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧـﻪ ﻛـﻪ ＇ـﻪ ﻫـﻢ د ﻣﺮﻛﺒـﻮ ﻓﻌﻠﻮﻧـﻮ ﭘـﻪ‬
‫＇‪５‬ﺮ ＊ﻜﺎري وﻟ‪ ３‬د ﻣﺮﻛﺒﻮ ﻓﻌﻠﻮﻧﻮ ＇ﺨﻪ ﺗﻮﭘﻴﺮ ﻟﺮي ‪＄‬ﻜﻪ ﭘﻪ ﺛﺎﺑﺘﻮ ﻓﻌﻠﻲ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ ﻛ‪！ ３‬ـﻮل ﺗﺮﻛﻴـﺐ ﻳـﻮه‬
‫‪－‬ﺄه ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﻌﻨﺎ ورﻛﻮي‪.‬‬
‫‪ -2‬اﺻﻄﻼﺣﺎت د ﻫﻐﻮ ﺗﻮﻛﻮﻧﻮ ＇ﺨﻪ ﺟﻮؤﻳﺈي ﭼ‪ ３‬ﭘـﻪ دﻏـﻪ ﺛﺎﺑـﺖ ﺗﺮﻛﻴـﺐ ﻛـ‪ ３‬ﺧﭙﻠـﻪ ﻟﻐـﻮي ﻣﻌﻨـﺎ ﻟـﻪ‬
‫ﻻﺳــﻪ ورﻛــﻮي‪ .‬ﻛــﻪ ﭼ‪５‬ــﺮې ددﻏــﻪ ﺛﺎﺑــﺖ ﺗﺮﻛﻴــﺐ واﺣﺪوﻧــﻪ )ﺗــﻮﻛﻲ( ﺑ‪５‬ــﻞ ﺑ‪５‬ــﻞ ﻣﻌﻨــﺎ ﺷــﻲ ﻧــﻮ ﺧﭙﻠــﻪ ！ــﺎﻛﻠ‪３‬‬
‫ﻓﺮازﻳﺎﻟﻮژﻳﻜﻲ )اﺻﻄﻼﺣﻲ( ﻣﻌﻨﺎ ﻟﻪ ﻻﺳﻪ ورﻛﻮي‪.‬‬
‫ْﻪ‪ :‬د )ﻻروﻫﻞ(‪) ،‬ژﺑﻪ ﻛﻮل(‪) ،‬ژﺑﻪ ﻧﻴﻮل(‪) ،‬ﭘ‪＋‬ﻪ ﻧﻴﻮل(‪) ،‬ﻏﻢ ﺧﻮؤل( )زؤه ﺧﻮؤل(‪.‬‬
‫د ﺑ‪５‬ﻠ‪ ３／‬ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬‬
‫ﻛﻪ ددﻏﻮ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻮ ﻫﺮه ﺑﺮﺧﻪ ﻳﻌﻨﻰ ﻫﺮ ﻳﻮ ﺗﻮﻛﻰ ﻳ‪ ３‬ﭘﻪ ﺟﻼ ﺟﻼ ﺗﻮ‪－‬ـﻪ ﻣﻌﻨـﺎ ﻛـﺆو ﻧـﻮ ﺑﻴـﺎ ﻫﻐـﻪ ﺧﺎﺻـﻪ‬
‫！ــﺎﻛﻠ‪ ３‬ﻣﻌﻨــﺎ او ﻣﻄﻠــﺐ ﻧــﻪ ورﻛــﻮي‪＄ .‬ﻜــﻪ )ﻻر وﻫــﻞ( ﻛــ‪ ３‬د ﺗــ‪ ，‬ﻣﻌﻨــﺎ ﭘﺮﺗــﻪ ده ﭘــﻪ ﻟﻐــﻮى ﻣﻌﻨــﺎ ﺳــﺮه ﻻر‬
‫اووﻫﻞ ﻛﻮم ﻣﻌﻨﻮي ارﺗﺒﺎط ﺳﺮه ﻧﻪ ﻟﺮي‪ .‬ﻳﺎ ژﺑﻪ او ﻛﻮل ﺳﺮه ﺟﻼ ﻣﻔﻬﻮﻣﻮﻧﻪ دي‪.‬‬
‫‪ -3‬د ﺗﺮﻛﻴﺒﻮوﻧﻜﻮ ﻋﻨﺎﺻﺮو ＇ﺨﻪ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﻌﻨﺎ ﻻس ﺗﻪ را‪＄‬ﻲ ﻳﻌﻨﻰ ！ﻮل ﺗﺮﻛﻴﺐ د ﻳﻮه واﺣـﺪ ﻣﻔﻬـﻮم‬
‫ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﻣﻌﻨﺎ ورﻛﻮي‪.‬‬
‫‪ -4‬ﭘــﻪ ﻓﺮازﻳــﺎﻟﻮژﻳﻜﻰ واﺣــﺪوﻧﻮ ﻛــ‪＄ ３‬ﻴﻨــﻲ ﻣﺤــﺎورې او ﻣﺘﻠﻮﻧــﻪ ﻫــﻢ راﺗــﻼى ﺷــﻲ او ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ــﻪ د‬
‫ﻟﻴﻜﻮاﻟﻮ او ﭘﻮﻫﺎﻧﻮ ﻏﻮره وﻳﻨﺎوې ﻫﻢ ﺷﺎﻣﻠ‪ ３‬دي‪ .‬ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫‪ -‬ﭘﻮره ورك دې ﻛﺆه دوه ﻛﻮره‪ ،‬د ﻛﺒﺮ ﻛﺎﺳﻪ ﻧﺴﻜﻮره ده‪.‬‬
‫‪ -5‬دﻏﻪ أول اﺻﻄﻼﺣﺎت )ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ( ！ﻜﻲ ﭘﻪ ！ﻜﻲ ﻧﻪ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫‪ -6‬ﻫﺮه ژﺑﻪ ﺧﺎص او ﺟﻼ اﺻﻄﻼﺣﺎت ﻟﺮي‪.‬‬

‫)‪ (4‬ن‪ .‬س‪ .‬واﻟ‪／‬ﻴﻨﺎ‪ ،‬د‪ .‬ز‪ .‬روزﻧﺘﻴﻨﺎ‪ ،‬اوﺳﻨﻰ روﺳﻰ ژﺑﻪ‪ ،‬ﻣﺴﻜﻮ‪.1966 ،‬‬
‫)‪ (5‬ا‪ .‬ن‪－ .‬ﻠﻪ وﻳﻦ د ژﺑﭙﻮﻫﻨﻰ ﻣﻘﺪﻣﻪ )اﺳﺎﺳﺎت( ﻣﺴﻜﻮ‪(69) .1973 ،‬ﻣﺦ‪.‬‬
‫)‪ (6‬ﻳﻮ‪ ،‬اس‪ ،‬ﻣﺎﺳﻠﻮف‪ ،‬د ژﺑﭙﻮﻫﻨﻰ ﻣﻘﺪﻣﻪ )اﺳﺎﺳﺎت( ﻣﺴﻜﻮ‪ (143) .1975 ،‬ﻣﺦ‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪77‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫‪ -7‬ﻓﺮازﻳﺎﻟﻮژﻳﻜﻲ واﺣﺪ وﻧﻪ د ﺧﭙﻞ ﻣﻌﻨـﻮي ﺧـﺼﻮﺻﻴﺘﻮﻧﻮ ﻟـﻪ ﻣﺨـ‪ ３‬د ﻧـﻮرو ازادو ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧـﻮ ＇ﺨـﻪ‬
‫ﺗﻮﭘﻴﺮ ﻟﺮي‪.‬‬
‫‪ -8‬ﭘﻪ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬دﻏﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ ﺛﺎﺑﺖ وي‪ .‬ﻧﻮي ﻧﻪ ﺟﻮؤﻳﺈي ﺧﻮ داﺳـ‪＄ ３‬ﺎﻧ‪／‬ﺆﺗﻴـﺎ ＇ﺮ‪－‬ﻨـﺪوي ﭼـ‪！ ３‬ﻮﻟﻨـﻪ‬
‫ﻳ‪ ３‬ﭘﻪ ﻣﻌﻨﺎ ﺑﺎﻧﺪې ﭘﻮﻫﻴﺈي ‪＄‬ﻜﻪ ﭼ‪ ３‬د ژﺑ‪ ３‬د وﻳﻮﻧﻜﻮ ﻟﻪ ﺧﻮا ﻣﻨ‪ ＃‬ﺗﻪ راﻏﻠﻲ دي‪.‬‬
‫‪ -9‬ﻓﺮازﻳﺎﻟﻮژﻳﻜﻲ واﺣﺪوﻧﻪ د ﻧﻮرو ازادو ﻟﻐﺘﻮﻧﻮ )ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ( ﭘﻪ ＇‪５‬ـﺮ د ژﺑـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﻟﻐـﻮي ﺳﻴـﺴﺘﻢ ﻛـ‪３‬‬
‫ﭼ‪ ３‬ﻣﻮﺟﻮد دى ﻟﻐﻮي ﻣﻌﻨﺎ ﺋﻴﺰاو ‪－‬ﺮاﻣﺮي ﺧﺎﺻﻴﺖ ﻫﻢ ﻟﺮي‪:‬‬
‫‪ -10‬ﺛﺎﺑﺖ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ د ﻣﻜﻤﻠﻮ ﺟﻤﻠﻮ ﭘﻪ ＇‪５‬ﺮ ﻫﻢ را‪＄‬ﻲ ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫‪ -2‬اﺑﻰ ﻣﺆه ﺷﻮه ﺗﺒﻪ ﻳ‪ ３‬وﺷﻠﻴﺪه‪.‬‬ ‫‪ -1‬ﺳﺘﺮ‪ ３－‬ﻧﻪ دي ﺗﻴﺈې دي‬
‫د ﺟﻮؤ＊ــﺖ ﻟــﻪ ﻣﺨــ‪ ３‬ﻛﻴــﺪاى ﺷــﻲ دﻏــﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧــﻪ ﺛﺎﺑــﺖ ﻧــﻪ وي ﺧــﻮ د ﻣﻌﻨــﺎ ﻟــﻪ ﻣﺨــ‪ ３‬ﻳﻮﻧــﻪ ﺗﺠﺰﻳــﻪ‬
‫ﻛﻴﺪوﻧﻜﻰ ﺗﺮﻛﻴﺐ )ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ( ‪２－‬ﻠﻪ ﻛﻴﺈي‪ .‬ﻳﺎ ﭘﻪ ﺑﻠﻪ وﻳﻨﺎ ﺳﺮه ﻳﻮه اﺻﻄﻼح د ﻛﻠﻤﻮ داﺳ‪ ３‬ﻳﻮه ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬
‫)ﺗﺮﻛﻴﺐ( ده ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻧﺤﻮي ﭼﺎﭘﻴﺮﻳﺎل ﻛ‪ ３‬ﺑ‪５‬ﻼ ﺑﻴﻞ ﻟﻔﻈﻲ ﺧﭙﻠﻮاﻛﻲ ﺳﺎﺗﻠﻰ ﺷـﻲ‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ ﻫـﺮ أول ‪－‬ﺮاﻣـﺮي‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﭘﻪ ﻛ‪ ３‬راﺗﻼى ﺷﻲ ﺧـﻮ ﻣـﺸﺘﺮﻛﻪ ‪－‬ـﺄه ﻣﻌﻨـﺎ ﭼـ‪ ３‬ددﻏـﻪ )ﻏﻮﻧـﺄ( د اﺟـﺰاو ＇ﺨـﻪ ﻻس ﺗـﻪ را‪＄‬ـﻰ ﻧـﻪ‬
‫ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻛﻴﺪوﻧﻜ‪ ３‬ﻣﻌﻨﺎ ﺑﻪ وي‪.‬‬
‫د ﻣﺜﺎل ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﻛﻪ ﻣﻮﻧﺈ د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻳﻮ ＇ﻮ ﻓﺮازﻳﺎﻟﻮژﻳﻜﻲ واﺣﺪوﻧﻪ ﭘﻪ ﻏﻮر ﺳـﺮه و＇‪５‬ﺆوﻧـﻮ دا ﺑـﻪ ﺟﻮﺗـﻪ‬
‫ﺷﻲ ﭼ‪＄ ３‬ﻴﻨﻲ دﻏﻪ أول ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ ﺛﺎﺑﺖ او ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﻪ ﻣﻌﻨﺎ ور‪＄‬ـﻨ‪ ３‬ﻧـﻪ راو‪＄‬ـﻲ ﺑﻠﻜـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﻣﺠـﺎزي ﺗﻮ‪－‬ـﻪ‬
‫ﻣﻌﻨﺎ ورﻛﻮي ﻳﻌﻨﻰ ﻣﻌﻨﻮي اؤخ ﻳ‪ ３‬د ！ـﻮل ﺗﺮﻛﻴـﺐ ﻧـﻪ ﻻس ﺗـﻪ راﻏﻠـﻰ وي او دې ﺳـﺮه ‪－‬ﺮاﻣـﺮي ﺑ‪２‬ـ‪ ３‬ﻫـﻢ‬
‫ﺛﺎﺑﺘ‪ ３‬وي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫‪ -1‬د ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﺔ ﻧﻪ ﭘﻪ ﺟﺎﻣﻮﻛﻲ ﻧﻪ ‪＄‬ﺎﻳﺪل ‪ -2‬د ﺑﻮﺳﻮﻻﻧﺪې اوﺑﻪ ﺗ‪５‬ﺮول ‪ -3‬ﺳﭙﻴﻦ ﺳﺘﺮ‪－‬ﻲ ﻛﻮل‪،‬‬
‫ﺟ‪ ，‬ﻟﻮﻛﻮل‪ -5 .‬ﭘﻪ ﭼﭗ اؤخ ﭘﺎ＇ﻴﺪل ‪ -6‬اور ﭘﻪ اوﺑﻮﻛﻰ ﺑﻠ‪５‬ﺪل‪.‬‬
‫د ﻧﻮﻣﻮﻧﻮ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ‪:‬‬
‫)د اﺳــﻤﺎن ﻛــ＀(‪) ،‬د اﺳــﻤﺎن ﭘــﺆك(‪) ،‬ﻧــﻮك او اورى(‪) ،‬د ﻟــﺴﺘﻮ‪１‬ﻲ ﻣــﺎر(‪ .‬د ﭘﻮرﺗﻨﻴــﻮ ﻣﺜــﺎﻟﻮﻧﻮ ＇ﺨــﻪ‬
‫＇ﺮ‪－‬ﻨﺪﻳﺈي ﭼ‪ ３‬ﭘـﻪ دﻏـﻮ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧـﻮ ﻛـ‪ ３‬ﻟﻐـﻮي او ‪－‬ﺮاﻣـﺮي ﺗﻐﻴﻴﺮﻧـﻪ ﭘﻴ‪＋‬ﻴـﺈي‪ .‬ﭘـﻪ دې ﻣﻌﻨـﺎ ﭼـ‪ ３‬د ﻳـﻮې‬
‫！ﺎﻛﻠ‪ ３‬ﻛﻠﻤ‪ ３‬ﭘﺮ‪＄‬ﺎى ﺑﻠﻪ ﻛﻠﻤﻪ ﻧﻪ ﺷﻲ راﺗﻼى‪.‬‬
‫د ﻣﺜﺎل ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ‪ :‬ﻻس وﻳﻨ‪％‬ﻞ ﻳﻮه اﺻﻄﻼح ده‪ ،‬ﭼ‪ ３‬د اﻧﻜﺎر ﻛﻮﻟﻮ او ﺻـﺮف ﻧﻈـﺮ ﻛﻮﻟـﻮ ﭘـﻪ ﻣﻌﻨـﺎ ده‬
‫او ﻳــﺎ ﻻس ﺗــﻪ راوﺳــﺘﻞ ﻫــﻢ ﺑﻠــﻪ اﺻــﻄﻼح ده ﻛــﻪ ددﻏــﻮ ﭘــﺮ ‪＄‬ــﺎي داﺳــ‪ ３‬ووﻳــﻞ ﺷــﻲ )ﻻﺳــﻮﻧﻪ ﻣﻴﻨ‪％‬ــﻞ( ﻳــﺎ‬

‫‪ ‬‬

‫‪78‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫)ﻻﺳﻮﻧﻮﺗﻪ راوﺳﺘﻞ( دﻟﺘﻪ ‪－‬ﻮرو ﭼ‪ ３‬ﻓﺮازﻳﺎﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻣﻌﻨﺎ ﻟﻪ ﻻﺳﻪ ورﻛﻮي او ﺑﻴﺎ ازاد ﻟﻐﻮي ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺟـﻮؤ‬
‫وي‪ .‬ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬داﺳ‪ ３‬ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ ﭼ‪ ３‬د ﻳـﻮ ﺟـﺰ ﭘـﻪ ‪＄‬ـﺎي ﺑﻠـﻪ ﻣﺘﺮادﻓـﻪ ﻛﻠﻤـﻪ راﺗـﻼى ﺷـﻲ او ددﻏـﻪ‬
‫اﺻﻄﻼح ﭘﻪ ﻣﻌﻨﺎ ﻛ‪ ３‬ﺗﻐﻴﻴﺮﻧﻪ ﭘ‪＋５‬ﻮي ﻳﻌﻨﻰ ﻟﻮﻣﺆة ﺑﺮﺧﻪ ﺛﺎﺑﺘﻪ او دوﻫﻤﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﻛ‪ ３‬ﺑﺪﻟﻮن را‪＄‬ﻰ ﻟﻜـﻪ‪،‬‬
‫زؤه اﭼــــﻮل او زؤه ﻏﻮر‪＄‬ــــﻮل‪ ،‬ﺧﻮاﺳــــﺆﻳﺪل ﺧﻮاﻳﺨﻴــــﺪل‪ ،‬زؤه ＊ﻮﻳــــﺪل‪ ،‬زؤه ﻏﻮر‪＄‬ﻴــــﺪل‪ .‬زؤه ﻟﻮﻳــــﺪل‪،‬‬
‫ﺧﻮاﺳﺆول‪ ،‬ﺧﻮاﻳﺨﻮل‪ ،‬زؤه ﺗﺸﻮل‪ ،‬زؤه ﺳﺆول ﻳﺨﻮل‪ ،‬ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ ﺳﻮر ﺷﻴﻦ ﻛ‪５‬ﺪل ﻳﺎ ﺳﻮرﺷﻴﻦ او＊ﺘـﻞ‪،‬‬
‫ﺗﻮر ﺳﭙﻴﻦ ﻛﻴﺪل‪ .‬ﺗﻮر ﺳﭙﻴﻦ او ＊ﺘﻞ او داﺳ‪ ３‬ﻧﻮر‪.‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ داﺳ‪ ３‬اﺻﻄﻼﺣﺎت ﻫﻢ ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﺷـﺘﻪ ﭼـ‪ ３‬د ﺗﺮﻛﻴـﺐ دوﻫﻤـﻪ ﺑﺮﺧـﻪ ﻳـ‪！ ３‬ـﺎﻛﻠ‪ ３‬او‬
‫ﺛﺎﺑﺘﻪ وي ﻣ‪／‬ﺮ ﻟﻮﻣﺆة ﺑﺮﺧﻪ ﻛ‪ ３‬ﺟﻼ ﻣﺘﺮادف اﻟﻔﺎظ راﻏﻠﻰ وي‪.‬‬
‫‪ -1‬ﺗﻨﺪر ﭘﺮﻳﻮﺗﻞ او ！ﻜﻪ ﭘﺮﻳﻮﺗﻞ )‪ (2‬ﻗﻮل ﻛﻮل‪ ،‬ﻟﻔـﻆ ﻛـﻮل‪ ،‬ژﺑـﻪ ﻛـﻮل‪ ،‬وﻋـﺪه ﻛـﻮل ﭘـﻪ دﻏـﻮ ﻣﺜـﺎﻟﻮﻧﻮ‬
‫ﻛ‪－ ３‬ﻮرو ﭼ‪ ３‬دﻏـﻪ ﻟﻔﻈـﻲ ﺗﻐﻴـﺮ د اﺻـﻄﻼح ﭘـﻪ ﻣﻌﻨـﺎ ﺑﺎﻧـﺪې ﻛﻮﻣـﻪ اﻏﻴـﺰه ﻧـﻪ ﻛـﻮي او ﻣﻌﻨـﺎ ورﺳـﺮه ﻧـﻪ‬
‫اوؤي‪ ،‬ﻛﻪ وواﻳﻮ ﺳﺎؤه اﺳﻮﻳﻠﻲ ﻛﻮل ﻳﺎ ﺳﻮؤ اﺳﻮﻳﻠﻰ ﻛﻮل‪ .‬ﭘﻪ ﻧﻮﻣﻮؤي اﺻﻄﻼح ﻛ‪ ３‬ﭘـﻪ ‪－‬ﺮاﻣـﺮي ﻟﺤـﺎظ‬
‫د ﺟﻤﻊ ﭘﺮ‪＄‬ﺎى ﻣﻔﺮد راﻏﻠﻰ دى ﻣ‪／‬ﺮ ﺑﻴﺎ ﻫﻢ ﭘﻪ ﻣﻌﻨﺎ ﻛ‪ ３‬ﻛﻮم ﺑﺪﻟﻮن ﻧﻪ ﻟﻴﺪل ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬ﭘﻪ اﺻﻄﻼح ‪－‬ﺎﻧﻮ ﻛ‪ ３‬داﺳ‪ ３‬ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ ﻫﻢ ﺷﺘﻪ دى‪ ،‬ﻛﻪ د ﺗﺮﻛﻴﺐ د ﻳﻮې ﺑـﺮﺧ‪ ３‬ﭘﺮ‪＄‬ـﺎي‬
‫ﻳﻮه ﺑﻠﻪ ﻛﻠﻤﻪ راوؤﻟﻪ ﺷﻲ د ﺛﺎﺑﺖ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﺑﻪ وي ﺧﻮ د ﻣﻌﻨﺎ ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬ﺑﻪ ﺗﻮﭘﻴﺮو ﻛﺆي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻫﻐﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ ﭼ‪ ３‬ﻟﻮﻣﺆة ﺑﺮﺧﻪ ﻳ‪ ３‬ﺑﺪﻟﻮن او دوﻫﻤﻪ ﻳـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﺧﭙـﻞ ‪＄‬ـﺎى وي‪ ،‬د زؤه ﺗﻮرﻳـﺪل‪ ،‬ﭘـﻪ‬
‫اﺻﻄﻼح ﻛ‪ ３‬د زؤه ﭘﻪ ‪＄‬ـﺎى ﺳـﺘﺮ‪－‬ﻲ )ﺳـﺘﺮ‪ ３－‬ﺗﻮرﻳـﺪل( ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ـﻪ ﻣـﺦ )ﻣـﺦ ﺗﻮرﻳـﺪل( راﺷـﻲ ﻧـﻮ ﺑﻴـﺎ د‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺐ ﭘﻪ ﻣﻌﻨﺎ ﻛ‪ ３‬ﺑﺪﻟﻮن را‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻫﻐﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ ﭼ‪ ３‬دوﻫﻤﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﻳ‪ ３‬ﺑﺪﻟﻮن وﻣﻨﻲ ﺧﻮ ﻟﻮﻣـﺆة ﺑﺮﺧـﻪ ﻛـ‪ ３‬ﻫﻤﺎﻏـﻪ ！ـﺎﻛﻠ‪ ３‬ﻛﻠﻤـﻪ وي‬
‫دﻟﺘﻪ ﭘﻪ ﻣﻌﻨﻮي ﻟﺤﺎظ أﻳﺮ ﺗﻮﭘﻴﺮ ﭘﻪ ﻛ‪ ３‬را‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫زؤه ﻛﻮل‪ ،‬زؤه ﺳﺎﺗﻞ‪ ،‬زؤه وﻫـﻞ‪ ،‬زؤه وؤل‪ ،‬زؤه اﻳـﺴﺘﻞ‪ ،‬زؤه ﻟﻮﻳـﺪل‪ ،‬زؤه ﻣﺎﺗﻴـﺪل‪ ،‬زؤه ﺗـﺸﻮل‪ ،‬زؤه‬
‫ﺧﻮرﻳﺪل‪ ،‬زؤه ﭼﺎودل‪ ،‬ﻳﺎ ﺳﺮ )ﺧﻮؤل‪ ،‬ﺧﻮإول‪－ ،‬ﺮ‪＄‬ﻮل‪ ،‬ﻏﺆول‪ ،‬ﻣﺎﺗﻮل(‪.‬‬
‫ﻻس )ﻟ‪／‬ﻮل‪ ،‬اﺧﻴﺴﺘﻞ‪ ،‬رﺳﻴﺪل‪ ،‬ﭘﻮرې ﻛﻮل‪ ،‬ﻧﻴﻮل‪.(000‬‬
‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬داﺳ‪ ３‬اﺻﻄﻼﺣ‪／‬ﺎﻧﻲ ﻫﻢ وﻳﻨﻮ ﺑﺮﺳ‪５‬ﺮه ﭘﺮدې ﭼ‪ ３‬د ﻫﻐﻮ ＇ﺨﻪ ﻣﺠﺎزي او ﻛﻨﺎﻳﻲ‬
‫ﻣﻌﻨﺎ ﻻس ﺗﻪ را‪＄‬ﻲ ﻧﻮ ﻟﻐﻮي ﻣﻌﻨﺎ ﻳﺎ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﻪ ﻣﻌﻨﺎ ﻫﻢ ورﻛﻮي‪ .‬ﻟﻜﻪ‪) :‬ﺗﺎراﭼﻮل(‪.‬‬
‫اﻟﻒ‪ :‬ﭘﻪ ﻟﻮﻣﺆي ﻟﻐﻮي ﻣﻌﻨﺎ ﻛ‪＊ ３‬ﻜﺎري ﭼ‪ ３‬ﺗﺎر ﭘﻪ ﺳﺘﻦ ﻛ‪ ３‬اﭼﻮل دي‪.‬‬
‫ب‪ :‬ﭘﻪ دوﻫﻤﻪ ﻣﻌﻨﺎ ﻛ‪ ３‬د اﺷﻨﺎﻳﺔ‪ ،‬دوﺳﺘﺔ راﺑﻄ‪ ３‬ﭘﻪ ﻣﻌﻨﺎ ﺳﺮه ﻟﻜﻪ د ﻓﻼﻧﻲ ﺳﺮه ﻳ‪ ３‬ﺗﺎراﭼﻮﻟﻰ دى‪.‬‬
‫！ﻨﺔ ﺷﻠﻮل ‪ -1‬د ﻛﻤﻴﺲ ！ﻨﺔ وﺷﻠﻴﺪه‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪79‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫‪！ -2‬ﻨﺔ ﻳ‪ ３‬ﺳﺮه وﺷﻠﻮﻟ‪３‬‬

‫دﻟﺘﻪ ﻣﻘﺼﺪ او ﻫﺪف ﭘﻪ دوﻫﻤﻪ ﻣﻌﻨﺎ ﻛ‪ ３‬د ﺷﺨﺆي او ﺟ‪／‬ﺆې ＇ﺨﻪ دى‪.‬‬
‫د ﺟﻮؤ＊ﺖ ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬اﺻﻄﻼﺣﺎت‪:‬‬
‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬اﺻﻄﻼﺣ‪／‬ﺎﻧ‪ ３‬ﻫﻢ د ﻧﻮرو ازادو ﻧﺤﻮي ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ ﭘﻪ ＇‪５‬ﺆ دوه أوﻟﻪ )اﺳﻤﻲ‪ ،‬ﻓﻌﻠﻲ(‬
‫ﺑ‪５‬ﻠﻮﻟﻰ ﺷﻮ‪.‬‬
‫‪ -1‬اﺳــﻤﻲ )ﻧــﻮﻣﻴﺰ(‪ :‬د ﻧﺤــﻮې ﻟــﻪ ﻣﺨــ‪ ３‬دﻏــﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧــﻪ اﺳــﻤﻲ دي‪ .‬ﭼــ‪ ３‬د ﺟﻮؤ＊ــﺖ ﻟــﻪ ﻣﺨــﻲ د‬
‫)‪) (Phrase‬ﻏﻮﻧــﺄ( ﺗﺮﻛﻴــﺐ ﺳــﺮه ﺗﻮﭘﻴﺮﻧــﻪ ﻟــﺮي ﻣ‪／‬ــﺮ ﭘــﻪ ﻓﺮازﻳــﺎﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻟﺤــﺎظ ﺑﻴــﺎ دﻏــﻪ اﺻــﻄﻼﺣﻲ‬
‫ﻏﻮﻧﺄوﻧﻪ ﺑ‪５‬ﻠﻪ ﻣﺠﺎزي ﻣﻌﻨﺎ ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوي د ﻣﺜﺎل ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪:‬‬
‫د ﺑﻮأة ！ﺎل‪ ،‬د ‪－‬ﻴﺪؤواده‪ ،‬د ﺷﺆوﻣﺒﻮ ﻣﭻ‪ ،‬د اﺳﻤﺎن ﻛ＀‪ ،‬د ﻏﺎؤې ﻏﻮر‪ ،‬د ﻟـﺴﺘﻮ！‪ ３‬ﻣـﺎر‪ ،‬د ﻋﻘﻠـﻪ‬
‫ﭘﻠﻰ‪ ،‬ﺷﻴﻦ اﻣﻰ‪ ،‬ﻧﻮك اوورة‪！ ،‬ﻴ＀ وﭘﺎس‪ ،‬د ﺳﺘﺮ‪－‬ﻮ ﺗﻮر‪ ،‬ﺷﻴﻦ زﻣﺮى‪.‬‬

‫ﻓﻌﻠﻰ‪ :‬ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﻓﻌﻠﻲ ﻓﺮازﻳﺎﻟﻮﻛﻴﺰم ﭘـﻪ ﻻﻧـﺪې ﺗﻮ‪－‬ـﻪ ﭘ‪５‬ﮋﻧـﺪل ﻛﻴـﺈي‪ :‬د ！ـﻮل ﺗﺮﻛﻴـﺐ‬ ‫‪-2‬‬
‫)ﻓﺮازﻳﺎ ﻟﻮ‪－‬ﻴﺰم( ﻧﻪ د ﻓﻌﻞ ﻣﻔﻬﻮم ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪﻳﺈي او ﭘﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪ ３‬ﭘﻪ ﻋﻤﻮﻣﻲ أول د ﻓﻌﻞ )ﻣﺴﻨﺪ( وﻇﻴﻔـﻪ او‬
‫دﻧﺪه ﺗﺮﺳﺮه ﻛﻮي‪ .‬ﻓﻌﻠﻲ اﺻﻄﻼﺣﺎت ﻳﺎ ﻓﺮازﻳﺎﻟﻮژﻳﻜﻲ واﺣﺪوﻧﻪ ﻫﻢ ﻫﻐﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﻟﻐﻮي ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ دي ﭼ‪３‬‬
‫د دوو اﺳﺎﺳﻲ )اﺳﻤﻲ )ﻧﻮﻣﻴﺰ( او ﻓﻌﻠﻲ( ﺑﺮﺧﻮ ＇ﺨﻪ ﺟﻮؤ ﺷﻮي وي ﭼ‪ ３‬ﺑﺸﭙﺆ ﺗﺮﻛﻴﺐ د )ﻓﻌـﻞ‪ -‬ﻣـﺴﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺧﺒﺮ( ﻣﻔﻬﻮم ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪ ﻛﺆي‪ .‬ﭘﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪ ３‬د ﻣﺴﻨﺪ )ﺧﺒﺮ( ﭘﻪ دود را‪＄‬ﻰ‪ .‬د ﻛﺆﻧ‪ ３‬ﻳﺎ ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻌﻨﺎ ورﻛـﻮي او‬
‫ﺳﺮﺑ‪５‬ﺮه ﭘﺮدې د ‪－‬ﺮاﻣﺮي ﻗﺎﻋﺪو ﺗﺎﺑﻊ وي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﻳﻮه اﺳﻤﻲ اﺻﻄﻼح ﻫﻢ د ﻧﻮرو ازادو ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ ﭘﻪ ＇‪５‬ﺮ د ﻳﻮه ﻓﻌﻞ ﭘﻪ ﻣﺮﺳﺘﻪ ﻓﻌﻠـﻲ‬
‫اﺻﻄﻼح ﺟﻮؤ وي ﻟﻜﻪ‪ :‬د ﺷﺆوﻣﺒﻮ ﻣﭻ ﺳﺮه داﺳ‪ ３‬ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ ﺟﻮؤو‪:‬‬
‫‪ -1‬د ﺷﺆوﻣﺒﻮ ﻣﭻ دى‪ -2 .‬د ﺷﺆ وﻣﺒﻮ ﻣﭻ ﻛﻴﺪل‪.‬‬
‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬د ﻓﻌﻠﻲ ﻓﺮازﻳﺎﻟﻮژﻳﻜﻲ واﺣﺪوﻧﻮ ﭘﻪ ﺟﻮؤوﻧﻪ ﻛ‪ ３‬ﻫﻐﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﭼ‪ ３‬ﻓﻌﻠﻲ ﻓﺮازﻳﺎﻟﻮﻛﻴﺰم‬
‫ﺟﻮؤ وي او ﻧﻮﻣﻴﺰ ﻋﻨﺎﺻﺮ دي د ﻟﻐﻮي ﻛﺘﺎروﻧﻮ‪ ،‬ﻟﻐﻮي ‪－‬ﺮاﻣﺮي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻟﻐﺎت او ﻟﻐﻮي ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ دي‬
‫ﭼ‪ ３‬ﻓﻌﻠﻲ اﺻﻄﻼح ‪－‬ﺎﻧﻰ ﻳ‪ ３‬ﺟﻮؤې ﻛﺆې دي‪ .‬ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬دﻏﻪ أول ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ ز＊ﺖ زﻳﺎت دي ﭼ‪３‬‬
‫ﭘﺮ ﻟﻐﻮي )ﺗﺤﺖ اﻟﻔﻈﻰ( ﻣﻌﻨﺎ ﻓﺮازﻳﺎﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻣﻌﻨﺎ ﻳ‪ ３‬زﻳﺎﺗﻪ ده اوﻋﻤﻮﻣﻴﺖ ﻟﺮي‪ .‬ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻐﻮي ﻣﻌﻨﺎ‬ ‫اﺻﻄﻼﺣﻰ ﻓﺮازﻳﺎﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻣﻌﻨﺎ‬ ‫اﺻﻄﻼح‬
‫اورﺗﻪ ﻏﻮر‪＄‬ﻮل‪ ،‬ﺳﻮ‪＄‬ﻮل‬ ‫ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ وؤل‪ ،‬ﺗﺒﺎه ﻛﻮل‬ ‫‪ -1‬اورﺗﻪ اﭼﻮل‬
‫ﺟﻼل ﻛﻮل‪ ،‬ﺑ‪５‬ﻠﻮل‬ ‫ﻣﺆه ﻛﻮل‬ ‫‪ -2‬ﺳﺮ ﻟﻪ ﺗﻨﻰ ﺑﻴﻠﻮل‬

‫‪ ‬‬

‫‪80‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﭘﺮ ‪＄‬ﻤﻜﻪ ﺑﺎﻧﺪې د ﻳﻮ ﺷﻲ‬ ‫اﻫﻤﻴﺖ ﻧﻪ ورﻛﻮل‬ ‫‪ -3‬ﭘﻪ ‪＄‬ﻤﻜﻪ ﻏﻮر‪＄‬ﻮل‬

‫اﭼﻮل ﻳﺎ ‪－‬ﺬارول‪.‬‬
‫ﻫﻤﺪراﻧ‪／‬ﻪ ﺧﺒﺮه اؤول‪ ،‬ﺧﺒﺮه ﺳﭙﻴﻨﻮل‪ ،‬ﺑﺎر درﻧﻴﺪل‪ ،‬ﭘﻮره ﻛﻮل او داﺳ‪ ３‬ﻧﻮر ﻣﺜﺎﻟﻮﻧـﻪ ﻫـﻢ ﺷـﺘﻪ‪ ،‬ﭼـ‪３‬‬
‫دﻟﺘﻪ )ﭘﻮره ﻛﻮل( د ﻓﻌﻞ ﻳﻮ ﻣﺮﻛﺐ ﺷﻜﻞ دى‪ ،‬ﺧﻮ اﺻﻄﻼح ﻫﻢ ﺟﻮؤ وي ﻟﻜﻪ‪ ،‬ﻧﻴﻤ‪／‬ﺆﺗﻴﺎ ﭘﻮره ﻛﻮل‪.‬‬
‫د ﻛﻮل اوﻛ‪５‬ﺪل ﻓﻌﻠﻮﻧﻪ د ﺧﭙﻠ‪ ３‬ﭘﺮاﺧ‪ ３‬ﻣﻌﻨﺎ ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬أﻳﺮ ﻓﻌﻠﻲ ﻓﺮازﻳﺎﻟﻮ‪－‬ﻴﺰﻣﻮﻧﻪ ﺟﻮؤ وي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬داﺳﻤﻲ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺳﺮه ﻓﻌﻞ د )ﻓﻌﻠﻲ اﺻﻄﻼﺣ‪／‬ﺎﻧﻮ ﭘﻪ ﺟﻮؤوﻟﻮ ﻛ‪ ３‬ﺳﺘﺮه ﺑﺮﺧﻪ ﻟﺮي‪.‬‬
‫ﭘﻪ دې ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﻣﻮﻧﺈ وﻳﻠﻰ ﺷﻮ‪ ،‬ﭼ‪ ３‬ﻓﺮازﻳﺎﻟﻮژﻳﻜﻲ واﺣﺪوﻧﻪ د ﻫﻤﺎﻏﻮ ﻟﻐﺘﻮﻧﻮ ﭘﻪ اﺳﺎس ﺟﻮؤﻳـﺈي ﭼـ‪３‬‬
‫ﭘﻪ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﻣﻮﺟﻮد وي‪ .‬دوه ﻳﺎ زﻳﺎت ﻟﻐﺘﻮﻧﻪ ﺳﺮه ﻳﻮ ‪＄‬ﺎي ﻛﻴﺈي او ！ـﻮل ﺗﺮﻛﻴـﺐ ﭘـﻪ ﻣﺠﻤـﻮﻋﻲ أول ﻳـﻮه‬
‫ﺧﺎﺻﻪ او ！ﺎﻛﻠ‪ ３‬ﻣﻌﻨﺎ ﻟﺮي او د ﻧـﻮرو ﻟﻐـﺎﺗﻮ ﭘـﻪ ＇‪５‬ـﺮ د ژﺑـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﻟﻐـﻮي ﺳﻴـﺴﺘﻢ ﻛـ‪ ３‬ﺷـﺎﻣﻞ ﻟﻐـﻮي ﻣﻌﻨـﺎ‬
‫ﻣﻌﻨﺎﻳﺰ ‪－‬ﺮاﻣﺮي ﺧﺎﺻﻴﺖ ﻫﻢ ﻟﺮي‪.‬‬
‫) ‪(1‬‬
‫ﭘﻪ ﭘﺎي ﻛ‪＊ ３‬ﺎﻳﻲ ﻳﺎدوﻧﻪ وﻛﺆ وﭼ‪！ ３‬ﻮل ﻓﺮازﻳﺎﻟﻮژﻳﻜﻲ واﺣﺪوﻧـﻪ ﺑﺮﺳـ‪５‬ﺮه د ﺧﭙﻠـﻮ ﻓﺮازﻳـﺎﻟﻮژﻳﻜﻲ‬
‫ﻣﻌﻨﺎو ﭘﻪ ﺳﺎﺗﻠﻮ د ژﺑ‪ ３‬ﭘﻪ ﻧﺤﻮي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻮ )ﺟﻤﻠﻮ‪ ،‬ﻓﻘﺮو‪ ،‬ﻛ‪ ３‬ﻧﺤﻮي وﻇﻴﻔﻪ ﻫﻢ ﺗﺮﺳﺮه ﻛﻮي‪.‬‬
‫ﭘﻪ دي ﻣﻌﻨﺎ ﭼ‪) ３‬اﺳﻤﻲ او ﻓﻌﻠﻲ( ﻓﺮازﻳﺎﻟﻮژﻳﻜﻲ واﺣﺪوﻧﻪ ﭘﻪ ﺟﻤﻠـﻮ ﻛـ‪ ３‬د اﺟـﺰاو ﭘـﻪ ﺗﻮ‪－‬ـﻪ د ﺟﻤﻠـ‪３‬‬
‫ارﻛﺎن ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴـﻪ او ﻣـﺴﻨﺪ )ﻣﺒﺘـﺪاء او ﺧﺒـﺮ( ﺟـﻮؤوي‪ .‬ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ـﻪ ﺑﺮﺳـ‪５‬ﺮه ﭘـﺮدې ﭼـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﺟﻤﻠـﻮ ﻛـ‪ ３‬د‬
‫ﻏﻮﻧﺄوﻧﻮ وﻇﻴﻔﻪ ﻟﺮي ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ ﻫﺮ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﭘﻪ ﻧﺤﻮي ﭼﺎﭘﻴﺮﻳﺎل ﻛ‪ ３‬د ﺑـﺸﭙﺆې ﺟﻤﻠـﻲ ﭘـﻪ ﺗﻮ‪－‬ـﻪ ﻫـﻢ را‪＄‬ـﻲ‪:‬‬
‫اوﺑﻪ ﭘﻪ أاﻧ‪ ，‬ﺑﻴﻠﻮل‪ ،‬اوﺑﻪ ﭘﻪ أاﻧ‪ ，‬ﻧﻪ ﺑﻠﻴﺈي‪.‬‬
‫‪ -1‬د ﻟــﺴﺘﻮ‪１‬ﻲ ﻣــﺎر‪ ،‬ﻳــﻮ اﺳــﻤﻲ ﻓﺮازﻳــﺎﻟﻮژﻳﻜﻲ واﺣــﺪ دى‪ .‬ﭘــﻪ ﺟﻤﻠــﻪ ﻛــ‪ ３‬داﺳــ‪ ３‬را‪＄‬ــﻲ‪) .‬د＊ﻤــﻦ د‬
‫ﻟﺴﺘﻮ‪１‬ﻲ ﻣﺎر دى(‪.‬‬
‫‪ -2‬ﭘﻪ ﺳﺘﺮ‪－‬ﻮ ﻛ‪ ３‬ﺧﺎوري اﭼﻮل‪ ،‬ﭘﻪ ﺳﺘﺮ‪－‬ﻮ ﻛ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﺧﺎورې واﭼﻮﻟ‪ .３‬ﭘﻪ ﺳﺘﺮ‪－‬ﻮ ﻛ‪ ３‬ﺧﺎورې اﭼﻮﻟﻰ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺳﺮﺗﻨﺪي وﻫﻞ )ﭘ‪＋‬ﻴﻤﺎﻧﻲ ﻛﻮل( ﭘﻪ ﻣﻌﻨﺎ‪.‬‬
‫‪＄‬ﻠﻤﻲ ﺳﺮﺗﻨﺪى وﻫﻲ‪＄ .‬ﻠﻤﻲ ﻟﻪ ﺧﭙﻞ ورور ＇ﺨﻪ ﺳﺮﺗﻨﺪى ！ﻜﻮي‪) .‬ﺳﺮ！ﻜﻮل( د ﺷﻜﺎﻳﺖ ﭘﻪ ﻣﻌﻨﺎ‪.‬‬
‫＇ﻨ‪／‬ﻪ ﭼـ‪ ３‬ﻟﻴـﺪل ﻛﻴـﺈي ﻣﺘﻠﻮﻧـﻪ او )‪ (Phroverbial, Saying‬ﻣﻘـﻮﻟ‪ ３‬ﻏـﻮره وﻳﻨـﺎوې ﻫـﻢ ﺛﺎﺑـﺖ او‬
‫！ﺎﻛﻠﻲ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ دي ﺧﻮ ﻣﻌﻤﻮﻻ دﻏﻪ أول ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ د ﭘﻮره ﺟﻤﻠﻮ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ را‪＄‬ﻲ ﻟﻜﻪ‪ :‬ﻫﻢ ﻳ‪ ３‬ﻛﺮي ﻫﻢ ﻳـ‪３‬‬
‫ﻳﺒﻲ‪ .‬او＊ﺎن ﻧﻪ ژاؤي ﺑﺎروﻧﻪ ژاؤي‪ ،‬ﺗﺮﺧﻪ ﺧﻮره ﺗﺮﺧﻪ ﻣﻪ واﻳﻪ‪.‬‬

‫)‪ (1‬ﻟﻪ ﻳﻮه ＇ﺨﻪ زﻳﺎﺗﻮ ﻣﻮر ﻓﻴﻤﻮﻧﻮ‪ ،‬ﻛﻠﻤﻮ ＇ﺨﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻮي وي‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪81‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫در‪４‬ﻴﻢ ＇ﭙﺮﻛﻰ‬

‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬د ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﺟﻮؤ＊ﺖ‬

‫د ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﺟﻮؤ＊ﺖ او رﻏﻨﺪه ﺗﻮﻛﻮﻧﻪ )اﺟﺰا(‪:‬‬
‫د ﺟﻤﻠ‪ ３‬د ﭘ‪５‬ﮋﻧﺪﻧ‪ ３‬ﭘﻪ ﺑﺎب ﻣﻮد ﻣﺨﻪ ﻟﻴﻜﻨـﻮ ﻛـ‪ ３‬زﻳـﺎﺗ‪ ３‬ﺧﺒـﺮې ﻛـﺆي دي دﻟﺘـﻪ ﻣﻮﻧـﺈ ﻏـﻮاؤو ﭼـ‪ ３‬د‬
‫ﺟﻤﻠ‪ ３‬د ﺟﻮؤ＊ﺖ اوﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ ﺗﻮﻛﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﺑﺎب ＇ﻪ وواﻳﻮ‪.‬‬
‫زﻣﻮﻧــﺈ ﻣﻄﻠــﺐ د ﺟﻤﻠــ‪ ３‬ﻫﻐــﻪ ﺳــﺎﺧﺘﻤﺎن دى ﭼــ‪ ３‬ﻳــﻮه ﺑــﺸﭙﺆه ﺟﻤﻠــﻪ د ﻛﻮﻣــﻮ ﺑﺮﺧــﻮ او ﺗﻮﻛﻮﻧــﻮ ＇ﺨــﻪ‬
‫رﻏﻴــﺪﻟ‪ ３‬ده او ددﻏــﻮ ﺑﺮﺧــﻮ او اﺟــﺰاو د ＇ــﻮﻣﺮه واﻟــﻲ ﻟــﻪ ﻣﺨــ‪ ３‬د ﺟﻤﻠــ‪ ３‬ﺗﺮﻛﻴــﺐ‪ ،‬ﺟﻮؤ＊ــﺖ‪ ،‬أوﻟﻮﻧــﻪ‬
‫＇ﺮ‪－‬ﻨﺪﻳﺈي‪ .‬ﭘﻪ ﻳﻮې ﺟﻤﻠﻲ ﻛ‪ ３‬د ﻛﻠﻤﻮ‪ ،‬ﻣﻮرﻓﻴﻤﻮﻧﻮ اﻧﺪازه او ﺷﻤﻴﺮ ﺳـﺮه ﺗـﻮﭘﻴﺮ ﻟـﺮي ﭘـﻪ دې ﻣﻌﻨـﺎ ﭼـ‪３‬‬
‫ﻳﻮه ﺟﻤﻠﻪ ﻟﻪ دووﻳﺎ زﻳﺎﺗﻮ ﻛﻠﻤﻮ ＇ﺨﻪ ﺟﻮؤه ﺷﻮې ده‪.‬‬
‫د ﻳﻮې ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﺟﻮؤ＊ﺖ ﻛ‪ ３‬دﻏﻪ ﻻﻧﺪې ﺗﻮﻛﻮﻧﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﻟﺮي‪:‬‬
‫‪ -1‬اﺻﻠﻰ )ﺧﭙﻠﻮاك( ﺗﻮﻛﻮﻧﻪ‪ :‬ﭘﻪ دې ﺑﺮﺧﻪ ﻛ‪！ ３‬ﻮل ازاد او ﺧﭙﻠﻮاك ﻣﻮرﻓﻴﻤﻮﻧﻪ )ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ دا ﺷﻴﺎو‬
‫ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ‪ ،‬ﺻﻔﺘﻮﻧﻪ‪ ،‬ﺿﻤﻴﺮوﻧﻪ‪ ،‬ﻋﺪدوﻧﻪ )ﺷﻤﻴﺮ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ( ﻓﻌﻠﻮﻧﻪ )ﺑﺸﭙﺆ‪ -‬ﻣﺮﺳﺘﻴﺎل( ﻳﺎ ﺳﺎده اﺷﺘﻘﺎﻗﻲ‪،‬‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ‪ ،‬ﻗﻴﺪوﻧﻪ )اﺻﻠﻲ‪ ،‬ﻏﻴﺮ اﺻﻠﻲ( را‪＄‬ﻲ‪ ،‬دﻟﺘﻪ ＊ﺎﻳﻲ وواﻳﻮ ﭼ‪ ３‬دﻏﻪ ﺗﻮﻛﻮﻧﻪ ﻣﺨﺘﻠﻔﻮ ﺳﻮاﻟﻮﻧﻮ ﺗﻪ‬

‫‪ ‬‬

‫‪82‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﭘﻪ ‪＄‬ﺎﻧ‪／‬ﺆي ﺗﻮ‪－‬ﻪ ‪＄‬ﻮاب ورﻛﻮي ﻳﻌﻨﻰ د ﻣﻮﺿﻮع ＇ﺮﻧ‪／‬ﻮاﻟﻰ‪＇ ،‬ﻮﻣﺮه واﻟﻰ‪ ،‬ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ او داﺳ‪ ３‬ﻧﻮر‬
‫ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻧﻮﻣﻮي او ﻳﺎورﺗﻪ اﺷﺎره ﻛﻮي او ﻳﺎ ﺧﻮ ﻫﻢ ‪－‬ﺮاﻣﺮي ﻟﻐﻮي ﻣﻌﻨﺎ ＊ﻨﺪي‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻣﺮﺳــﺘﻴﺎل )ﻛــﻮﻣﻜﻰ( ﺗﻮﻛﻮﻧــﻪ‪ :‬ﭘــﻪ ‪＄‬ــﺎﻧ‪／‬ﺆي ﺗﻮ‪－‬ــﻪ د ﺟﻤﻠــ‪ ３‬ﺧﭙﻠــﻮاك ﺗﻮﻛﻮﻧــﻪ ﻧــﻪ دي ‪＄‬ﻜــﻪ دﻏــﻪ‬
‫ﻧﺎﺧﭙﻠﻮاك ﺗﻮﻛﻲ ﭘﻪ ﺟﻼ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﺳﻮاﻟﻮﻧﻮ ﺗﻪ ‪＄‬ﻮاب ﻧﻪ ورﻛﻮي او د ﻛﻮم ﺷﻲ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﻧﻪ ده ﻳﻮازې ﭘـﻪ ﺟﻤﻠـﻪ‬
‫ﻛــ‪－ ３‬ﺮاﻣــﺮي ﻣﻌﻨــﺎ رﺳــﻮي‪ .‬ﻣﺮﺳــﺘﻴﺎل‪ -‬ﻛــﻮﻣﻜﻲ ﺗﻮﻛﻮﻧــﻪ ورﺗــﻪ ‪＄‬ﻜــﻪ وﻳﻠــﻰ ﺷــﻲ ﭼــ‪ ３‬د ﺟﻤﻠــ‪ ３‬د اﺻــﻠﻲ‬
‫ﺗﻮﻛﻮﻧﻮ‪ ،‬ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ او ﺟﻤﻠﻮ ﺗﺮﻣﻨ‪ ＃‬ارﺗﺒﺎط او ﺗﺆون ！ﻴﻨ‪／‬ﻮي‪ ،‬ﻣﺮﺳﺘﻴﺎل )ﻛﻮﻣﻜﻰ( )ﻧـﻪ اوؤﻳـﺪوﻧﻜﻲ( )ﻧـﻪ‬
‫‪－‬ﺮداﻧﻴــﺪوﻧﻜﻲ( ﺗﻮﻛﻮﻧــﻪ دي ﭼــ‪ ３‬ﭘــﻪ دې ﻛــ‪ ３‬ادات )رﺑــﻂ‪ ،‬ﻋﻄــﻒ‪ ،‬ﭘﻴــﺸﻴﻨ‪ ３‬او ﭘــﺴﻴﻨ‪ (３‬او داﺳــ‪ ３‬ﻧــﻮر‬
‫را‪＄‬ﻲ‪ .‬د ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪﺗﻴﺎ ﻟﻪ ﭘﺎره دﻏﻪ ﻻﻧﺪې ﺑ‪５‬ﻠ‪／‬ﻪ ‪－‬ﻮرو‪:‬‬
‫د ﺧﻠﻜﻮ ﺳﺮه ﻣﺮﺳﺘﻪ ﭘﻪ ﻛﺎرده‪ .‬دﻏﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﭘﻪ دې ﺗﻮ‪－‬ـﻪ ﺗﺠﺰﻳـﻪ ﻛـﻮو‪ :‬د‪ ،‬ﺧﻠﻜـﻮ‪ ،‬ﺳـﺮه‪ ،‬ﻣﺮﺳـﺘﻪ‪ ،‬ﭘـﻪ‪،‬‬
‫ﻛﺎر‪ ،‬ده‪.‬‬
‫‪－‬ﻮرو ﭼ‪ ３‬دﻏﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻟﻪ اووﺗﻮﻛﻮﻧﻮ ＇ﺨـﻪ ﺟـﻮؤه ده ﻣ‪／‬ـﺮ ﭘـﻪ دې ﻛـ‪＇ ３‬ﻠـﻮر ﺧﭙﻠـﻮاك )اﺻـﻠﻲ( او ﻧـﻮر‬
‫ﻧﺎﺧﭙﻠﻮاك )ﻣﺮﺳﺘﻴﺎل( ﺗﻮﻛﻲ دي ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ دې ﺗﻮ‪－‬ﻪ دﻏﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﭘﻪ ﻻﻧﺪﻧﻴﻮ ﺑﺮﺧﻮ ﺳﺮه ﺑ‪５‬ﻠﻮو‪:‬‬
‫د ﺧﻠﻜﻮ ﺳﺮه‪ /‬ﻣﺮﺳﺘﻪ ﭘﻪ ﻛﺎر ده‪.‬‬
‫ﭘﻪ دې ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪) ３‬د ﺧﻠﻜﻮ ﺳﺮه( د ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ )ﻣﺒﺘﺪا( ﺑ‪２‬ـﻪ ﻟـﺮي ﭼـ‪ ３‬ﻟﻮﻣـﺆة ﺑﺮﺧـﻪ ده او )ﻣﺮﺳـﺘﻪ ﭘـﻪ‬
‫ﻛﺎر ده( ﺧﺒﺮ )ﻣﺴﻨﺪ( او )ده( د )اﺳﻨﺎد( ﺑﺮﺧﻪ ‪２－‬ﻞ ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻣﺠﻤﻮع ﻛ‪) ３‬ﻣﺮﺳﺘﻪ ﭘﻪ ﻛـﺎر ده( د ﺟﻤﻠـ‪ ３‬دوﻫﻤـﻪ ﺑﺮﺧـﻪ )ﺧﺒـﺮ‪ -‬ﻣـﺴﻨﺪ( دى‪ .‬ﻳـﺎ دا ﺑـﻞ ﻣﺜـﺎل ‪:‬‬
‫ﻫﻐﻮي د ﺧﻠﻜﻮ ﺳﺮه ﻣﺮﺳﺘﻪ ﻛﻮي‪.‬‬
‫ﭘﻪ دې ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻛ‪ ３‬ﻫﻐﻮي )ﻓﺎﻋﻞ( )د ﺧﻠﻜﻮ ﺳﺮه( ﻣﻌﻴﺘﻲ ﻗﻴﺪ( )ﻣﺮﺳﺘﻪ د ﻓﻌﻞ ﻣﺘﻤﻢ( )ﻛـﻮي( ﻓﻌـﻞ او‬
‫ﭘﻪ ﻣﺠﻤﻮع ﻛ‪) ３‬ﻫﻐﻮي ﻣﺒﺘﺪاء او د ﺧﻠﻜﻮ ﺳﺮه ﻣﺮﺳﺘﻪ ﻛﻮي )ﺧﺒﺮ( دى‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬داﺳ‪ ３‬ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ ﻫﻢ ﻟﺮو‪ ،‬ﭼ‪ ３‬د ﻛﻠﻤﻮ اﻧﺪازه او ﺷﻤ‪５‬ﺮ ﻳ‪ ３‬دﺟﻤﻠ‪ ３‬د اﺟﺰاو ﺳﺮه ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫وي ﻟﻜﻪ‪ :‬ﻟﻴﻮﻧﺔ راﻏﻠﻪ‪.‬‬
‫ﻟﻮﻣﺆة ﺑﺮﺧﻪ ﻟﻴﻮﻧﺔ )ﻓﺎﻋﻞ( دوﻫﻤﻪ ﺑﺮﺧﻪ راﻏﻠﻪ )ﻓﻌﻞ( دى‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﻛﻠﻤ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬ﺧﭙﻠﻮاﻛ‪ ３‬ﻣﻌﻨﺎ‪－‬ﺎﻧ‪ ３‬وﻟﺮي د ﺧﭙﻞ ﻧﺤﻮي درﻳ‪ ＃‬ﻟـﻪ ﻣﺨـ‪ ３‬د ﺟﻤﻠـ‪ ３‬ﺑـﻴﻼ‬
‫ﺑ‪５‬ﻠ‪ ３‬اﺟﺰاوې ﻫﻢ ﺟﻮؤ وي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫‪ -4‬دﻏﻪ د ﻛﺎﺑﻞ ＊ﺎر دى‪.‬‬ ‫‪ -1‬ﻛﺎﺑﻞ د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻣﺮﻛﺰ دى‪.‬‬
‫‪ -5‬دﻏﻪ ﻟﻮى ＊ﺎر ﻛﺎﺑﻞ دى‬ ‫‪ -2‬ﻣﻮﻧﺈ ﭘﻪ ﻛﺎﺑﻞ ﻛ‪ ３‬اوﺳﻴﺰو‬

‫‪ ‬‬

‫‪83‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫‪ -6‬ﻣﻮﻧﺈ ﻛﺎﺑﻞ ﺗﻪ ‪＄‬ﻮ‪.‬‬ ‫‪ -3‬ﻛﺎﺑﻞ ﭘﻪ ﻳﻮه ＊ﻜﻠﻲ ＊ﺎر ﺑﺪﻟﻮو‬

‫دﻟﺘﻪ ﭘﻪ دﻏﻮ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬د ﻛﺎﺑﻞ ﻛﻠﻤﻪ ﭘﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺳﺮه ‪－‬ﻮرو ﭼ‪ ،３‬ﻛﺎﺑﻞ ‪ -1‬ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ ‪ -2‬ﻇﺮف ﻣﻜﺎن‬
‫‪ -3‬ﻣﻐﻔﻮل ‪ -4‬ﻣﺼﺎف اﻟﻴﻪ ‪ -5‬ﺧﺒﺮ ‪ -6‬ﻏﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﻔﻌﻮل ﻳﺎ )د ﺗﻢ ‪＄‬ﺎى ﺣﺎﻟﺖ( ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ راﻏﻠﻰ دى‪.‬‬
‫د ﭘــﻮرﺗﻨﻲ ﻣﻄﻠــﺐ ＇ﺨــﻪ دا ﻧﺘﻴﺠــﻪ ﺗﺮﻻﺳــﻪ ﻛــﻮو‪ ،‬ﭼــ‪ ３‬ﭘــﻪ ﭘ‪＋‬ﺘــﻮ ژﺑــﻪ ﻛــ‪ ３‬د ﺟﻤﻠــ‪ ３‬اﺟــﺰا د دوو ＇ﺨــﻪ‬
‫ﻧﻴﻮﻟ‪ ３‬ﺗﺮ زﻳﺎﺗﻮ ﺗﻮ ﻛﻮﻧﻮ ﭘﻮرې رﺳﻴﺈي ﭘﻪ ﻫﻤﺪﻏﻪ اﺳـﺎس ﺳـﺎده )ﻟﻨـﺄه( او ﻣﻨﻜـﺸﻔ‪) ３‬ارﺗـﻪ( ﺟﻤﻠـ‪ ３‬ﺳـﺮه‬
‫ﺑ‪５‬ﻠﻴﺈي‪.‬‬
‫ﺑﻴﻠ‪／‬ﻪ ‪ :‬ﻟﻤﺮ راوﺧﻮت‪ ،‬ﺳﺎؤه دي‪،‬ﭘﺴﺮﻟﻰ ﺷﻮ‪ (.‬دا ﻟﻨﺄې ﻳﺎدوه ﺗﻮﻛﻴﺰې ﺟﻤﻠ‪ ３‬دي‪ ،‬ﻣ‪／‬ﺮ ﻛـﻪ وواﻳـﻮ‪:‬‬
‫زه او زﻣــﺎ ورور د ﺧﭙﻠــﻮ او ﺧﭙﻠﻮاﻧــﻮ ﺳــﺮه د ﻫﻴــﻮاد ﺧﺘــﻴ‪ ３％‬ﺑــﺮﺧ‪ ３‬ﺗــﻪ ﺗﻠﻠــﻲ وو‪ .‬ﻧــﻮ ﺑﻴــﺎ دا ﻳــﻮه اوإده‬
‫)ﻣﻨﻜﺸﻘﻪ()‪ (1‬ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻠﻠﻪ ﻛﻴﺈي‪ .‬ﭘﻪ دې ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﻣﻮﻧـﺈ ﭘـﻪ ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ژﺑـﻪ ﻛـ‪ ３‬د ﺟﻤﻠـ‪ ３‬اﺳﺎﺳـﻲ ﺑـﺮﺧ‪ ３‬ﭘـﻪ ﻣﺒﺘـﺪا‬
‫)ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ‪ ،‬ﻓﺎﻋﻞ( او ﺧﺒﺮ )ﻣﺴﻨﺪ‪ ،‬ﻓﻌﻞ( ﺑﺎﻧﺪې ﺑ‪５‬ﻠﻮو او ﭘﻪ دې ﻛـ‪ ３‬د ﺟﻤﻠـ‪ ３‬اﺻـﻠﻲ )ﻟﻮﻣـﺆة درﺟـﻪ(‬
‫ْﻪ ＊ﻮدل ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫او ﻓﺮﻋﻲ )دوﻫﻤﻪ درﺟﻪ( ﻏﺆي ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ﺗﻮ‪－‬‬

‫د ﺟﻤﻠ‪ ３‬رﻏﻨﺪه ﺗﻮﻛﻮﻧﻪ‬

‫ب‪ :‬ﻏﻴﺮ اﺻﻠﻰ )ﻓﺮﻋﻲ( ﻏﺆى‬ ‫اﻟﻒ‪ :‬اﺻﻠﻲ )اﺳﺎﺳﻰ( ﻏﺆي‬

‫د ﻓﻌﻞ او ﻓﺎﻋﻞ ﻣﺘﻌﻠﻘﺎت‬

‫ﻓﻌﻠﻲ أﻟﻪ‬ ‫اﺳﻤﻲ أﻟﻪ‬

‫ﻓﻌﻞ )ﻻزﻣﻲ(‬ ‫ﻓﺎﻋﻞ‬

‫)‪ (1‬ارﺗﺒﺎﻃﻰ ادات ﻫﻢ ﭘﻪ ﻓﺮﻋﻲ ﺗﻮﻛﻮ ﻛ‪ ３‬را‪＄‬ﻲ‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪84‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﻓﺎﻋﻞ ‪ +‬ﻣﻔﻌﻮل ‪ +‬ﻓﻌﻞ )ﻣﺘﻌﺪى ﻣﻌﻠﻮم(‬

‫ﻣﻔﻌﻮل ‪ +‬ﻓﻌﻞ )ﻣﺘﻌﺪى ﻣﺠﻬﻮل(‬

‫د ﻓﻌﻞ او ﻓﺎﻋﻞ ﻣﺘﻌﻠﻘﺎت او ﻣﺮﺑﻮﻃﺎت‪:‬‬

‫‪ -1‬د ﻣﻬﺎل )زﻣﺎﻧﻰ( ﻗﻴﺪ ‪) -2‬د ‪＄‬ﺎى )ﻣﻜﺎﻧﻰ( ﻗﻴﺪ( ‪ -3‬د ﺣﺎﻟﺖ او وﺿﻌﻴﺖ ﻗﻴﺪ او ﻣﻘﻴﺎس‪،‬‬
‫اﻧﺪازه ده ﭼ‪ ３‬د ﻓﺎﻋﻞ‪ ،‬ﻣﻔﻌﻮل‪ ،‬ﻓﻌﻞ ﺣﺎﻟﺖ او ﻛﻴﻔﻴﺖ ＊ﻴﻲ‪ -4 .‬ﭘﻴﻞ ‪＄‬ﺎى ﭼ‪ ３‬د ﻓﻌﻞ د ﺷﺮوع ﻛﻴﺪﻟﻮ‬
‫ﻣﺒﺪا ور＇ﺨﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﻴﺈي‪ -5 .‬د ﻣﻘﺼﺪ ﺳﺒﺐ او ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻗﻴﺪ ﭼ‪ ３‬د ﻓﻌﻞ د ﻛﻴﺪﻟﻮ اﻧﺘﻬﺎ ﻋﻠﺖ ﺳﺮه د‬
‫ﻣﻘﺼﺪ او ‪＄‬ﺎى ＊ﻜﺎره ﻛﻮي‪ -6 .‬ﻣﻠﺘﻴﺎ ﭼ‪ ３‬د ﻓﺎﻋﻞ او ﻣﻔﻌﻮل ﻣﻠﺘﻴﺎ او ﻣﻌﻴﺖ ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوي‪.‬‬
‫‪ 3-2-1‬ﻣﻄﻠــﺐ د ﻗﻴــﺪوﻧﻮ ﭘــﻪ واﺳــﻄﻪ ＊ــﻮدل ﻛﻴــﺈي او ‪ 6-5-4‬ﻣﻄﻠــﺐ د ارﺗﺒــﺎﻃﻲ اداﺗــﻮ ﭘــﻪ واﺳــﻄﻪ‬
‫＊ﻮدل ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫اﻟﻒ‪ :‬د ﺟﻤﻠ‪ ３‬اﺳﺎﺳﻲ ﺑﺮﺧ‪ ３‬ﻳﺎ دﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻟﻮﻣﺆة درﺟﻪ ﻏﺆي‪:‬‬
‫دا ﻳﻮه ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪه ﺧﺒﺮه ده‪ ،‬ﭼ‪ ３‬ﻳﻮه ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺮﺳ‪５‬ﺮه ﭘﺮ ﻓﺮﻋﻲ ﺗﻮﻛﻮﻧﻮ دوې اﺳﺎﺳﻲ ﺑﺮﺧ‪ ３‬ﻟﺮي ﭼ‪ ３‬ددﻏﻮ‬
‫ﻟﻪ ﭘﻴﻮﺳﺘﻮن ＇ﺨﻪ ﺑﺸﭙﺆ ﻣﻄﻠﺐ ﻻس ﺗﻪ را‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫ﻣﺒﺘﺪا او ﺧﺒﺮ د ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻣﻬﻤ‪ ３‬ﺑﺮﺧ‪２－ ３‬ﻠـﻰ ﺷـﻮي دي او داوؤه ﺑـﺮﺧ‪ ３‬دﻳـﻮې ﺟﻤﻠـ‪ ３‬زؤي ﺟـﻮؤوي دا‬
‫‪＄‬ﻜﻪ ﭼ‪ ３‬ﻣﺒﺘﺪا او ﺧﺒﺮ ﭘﺮﺗﻪ ﻟﻪ ﻓﺮﻋﻲ اﺟﺰاو ＇ﺨﻪ ﻫﻢ ﻳﻮه ﭘﻮره او ‪＄‬ﺎﻧ‪／‬ﺆې ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻮؤ وﻻى ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﻟﻜﻪ‪ :‬رو＊ﻨﺎﻳﻲ رارواﻧﻪ ده‪ ،‬ﻫﻴﻮاد ﭘﺮﻣﺨﺘ‪ ，‬ﻛﻮي‪ .‬ﻫﻠﻜﺎن راﻏﻠﻞ‪ .‬ﺷﭙﻪ ﺗ‪５‬ﺮه ﺷﻮه‪.‬‬
‫ﻟﻴﺪل ﻛﻴﺈي ﭼـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﻫـﺮې ﺟﻤﻠـ‪ ３‬ﻛـ‪ ３‬د ﻣـﺴﻨﺪ اﻟﻴـﻪ او ﻣـﺴﻨﺪ ﺑـﺮﺧ‪ ３‬ﭘـﻪ ﺧﭙﻠﻮاﻛـﻪ او ﻣـﺴﺘﻘﻠﻪ ﺗﻮ‪－‬ـﻪ‬
‫راﻏﻠﻲ او ﭘﻪ دﻏﻮ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬ﻧﻮرو اﺟﺰاوﺗﻪ ﻛﻮﻣﻪ اؤﺗﻴﺎ ﻧﻪ ﻟﻴﺪﻟﻪ ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫ﻳﺎدوﻧــﻪ‪ :‬ﻣﻮﻧــﺈ د ﭘ‪＋‬ﺘــﻮ او ﻓﺎرﺳــﻲ ژﺑــﻮ د ‪＄‬ﻴﻨــﻮ ‪－‬ﺮاﻣﺮوﻧــﻮ د ﻣﻄــﺎﻟﻌ‪＇ ３‬ﺨــﻪ د ﻣــﺴﻨﺪ اﻟﻴــﻪ ﻓﺎﻋــﻞ –‬
‫ﻣﺒﺘﺪا او ﻣﺴﻨﺪ‪ ،‬ﻓﻌﻞ‪ ،‬ﺧﺒﺮ د اﺻـﻄﻼﺣ‪／‬ﺎﻧﻮ ﺳـﺮه ﻣﺨـﺎﻣﺦ ﺷـﻮي ﻳـﻮ ﻟﻜـﻪ دﻣﺤﻤـﺪ ‪－‬ـﻞ ﻣﻮﻣﻨـﺪ )ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ‬
‫ژﺑ‪ ３‬ﻟﻴﺎره ‪ (1317‬د ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ر＊ﺘـﻴﻦ ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ‪－‬ﺮاﻣـﺮ د ﻣﺤﻤـﺪ اﻋﻈـﻢ اﻳـﺎزي )د ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ﻗﺎﻋـﺪي ‪ (1328‬د‬
‫ﻋﻈﻴﻢ ﺷـﺎه ﺧﻴـﺎل )ﺻـﺮف وﻧﺤـﻮ ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ(‪ ،‬د ﭘﻮﻫﺎﻧـﺪ اﻟﻬـﺎم )روش ﺟﺪﻳـﺪ در ﺗﺤﻘﻴـﻖ دﺳـﺘﻮر زﺑـﺎن دري(‬
‫ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ د ﭘﺮوﻳﺰ ﺧﺎﻧﻠﺮي ﭘﻪ )دﺳﺘﻮر زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ( ﻛ‪ ３‬دﻧﻬﺎد – ‪－‬ﺬاره ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻮ ﺳﺮه راﻏﻠﻲ دي‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪85‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﭘﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﻣﻄﻠﺐ ﭘﻪ ﻛ‪！ ３‬ﺎﻛﻠ‪ ３‬او ﻣﻌﻴـﻨ‪ ３‬ﺑـﺮﺧ‪ ３‬دي ﭼـ‪ ３‬ﻣﺨﻜـﻲ ﭘـﺮې ﻏﺈﻳـﺪﻟﻲ ﻳـﻮ‪ .‬ﭘـﻪ ﺟﻤﻠـﻪ ﻛـ‪３‬‬
‫دﻏﻪ دوې اﺳﺎﺳﻲ ﺑﺮﺧ‪ ３‬ﭘﻪ اﺳـﻤﻲ او ﻓﻌﻠـﻲ ﻏﻮﻧـﺄوﻧﻮ ﺑ‪５‬ﻠ‪５‬ـﺈي ﭼـ‪ ３‬اﺳـﻤﻲ ﺑـﺮﺧ‪ ３‬ﺗـﻪ ﻳـ‪) ３‬ﻣـﺴﻨﺪ اﻟﻴـﻪ‪،‬‬
‫ﻓﺎﻋﻞ‪ ،‬ﻣﺒﺘﺪا( او ﻓﻌﻠﻲ ﺑﺮﺧ‪ ３‬ﺗﻪ )ﻣﺴﻨﺪ‪ ،‬ﻓﻌﻞ‪ ،‬ﺧﺒﺮ( واﻳﻲ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﻓﻌﻠﻲ ﻏﻮﻧﺄوﻧﻪ د )ﻣﺴﻨﺪ‪ ،‬ﻓﻌﻞ( ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ او اﺳﻤﻲ ﻏﻮﻧﺄوﻧﻪ ﻫﻢ د ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ ﭘﻪ‬
‫ﺗﻮ‪－‬ﻪ او ﻫﻢ د ﻣﺴﻨﺪ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ راﺗﻼى ﺷﻲ ﭼ‪ ３‬دا ﺑﻴﺎ ﭘﻪ اﺳﻤﻲ او ﻓﻌﻠﻲ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬دﻏﻪ ﻣﻮﺿﻮع ＊ﻪ‬
‫＇ﺮ‪－‬ﻨﺪﻳﺪاى ﺷﻲ‪.‬‬

‫ﻟﻮﻣﺆى ‪ :‬ﻣﺒﺘﺪا‪ ،‬ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ‪ ،‬ﻓﺎﻋﻞ )‪:(Subject‬‬

‫ﭘﻪ ‪－‬ﺮاﻣﺮي ﺗﻮ‪－‬ﻪ د ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻳﻮه ﺧﭙﻠﻮاﻛﻪ او ﻣﺴﺘﻘﻠﻪ ﻣﻌﻨﺎ ﻟﺮوﻧﻜﻲ ﺑﺮﺧﻪ ‪２－‬ﻠﻪ ﻛﻴـﺈي‪ ،‬ﭘـﻪ ﺟﻤﻠـﻪ ﻛـ‪ ３‬د‬
‫ﻫﻐ‪ ３‬ﭘﻪ ﺑﺎب ﺧﺒﺮ ورﻛﻮل ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫ﻳﺎ ﭘﻪ ﺑﻠﻪ وﻳﻨﺎ ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ ﻫﻐﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﭼ‪ ３‬د ﻫﻐ‪ ３‬ﭘﻪ ﻧﺴﺒﺖ ＇ﻪ وﻳـﻞ ﻛﻴـﺈي ﻳﻌﻨـﻰ د ﻳـﻮه ﺣﻜـﻢ ﻧـﺴﺒﺖ‬
‫ورﺗـﻪ ﻛﻴـﺈي‪ .‬د ＇ـﻮك‪ ،‬ﭼـﺎ‪＇ ،‬ـﻪ ﭘﻮ＊ﺘﻨـﻮ ﺗـﻪ ‪＄‬ـﻮاب ورﻛـﻮي‪ .‬ﭘـﻪ ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ژﺑـﻪ ﻛـ‪ ３‬ﻣـﺴﻨﺪ اﻟﻴـﻪ )ﻓﺎﻋـﻞ( ﭘــﻪ‬
‫ﺧﭙﻠﻮاﻛــﻪ ﺗﻮ‪－‬ــﻪ د ﺟﻤﻠــ‪ ３‬ﻳــﻮه اﺻــﻠﻲ ﺑﺮﺧــﻪ ﺟــﻮؤوي‪ .‬ﭘــﻪ دﻏــ‪ ３‬ﺑــﺮﺧ‪ ３‬ﻛــ‪ ３‬د ﻛــﻼم د ！ﻮﻟــﻮ اﺟــﺰاو ＇ﺨــﻪ د‬
‫)ﻓﺎﻋﻞ‪ ،‬ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ( ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ را‪＄‬ﻲ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻫﻐ‪ ３‬ﻛ‪ ３‬د اﺷﺨﺎﺻﻮ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ د ﺷﻴﺎﻧﻮ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﺳﺎﻛ） او ﺑ‪３‬‬
‫ﺳﺎﻧﻮﻣﻮﻧﻪ‪ ،‬ﺿﻤﻴﺮوﻧﻪ‪ ،‬ﺻﻔﺘﻮﻧﻪ‪ ،‬ﻋﺪدوﻧﻪ‪ ،‬ﻗﻴﺪوﻧﻪ ﭘـﻪ ﺳـﺎده ﻳـﺎ ﻣﺮﻛﺒـﻮ )ﺗﺮﻛﻴﺒـﻰ( )اﺷـﺘﻘﺎﻗﻰ( ﺷـﻜﻠﻮﻧﻮ‬
‫ﺳﺮه ﻫﻢ را‪＄‬ﻲ‪ .‬ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬د ﻗﺎﻋﺪې ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ‪ ،‬ﺻﻔﺘﻮﻧﻪ‪ ،‬ﺿـﻤﻴﺮوﻧﻪ‪ ،‬ﻋﺪدوﻧـﻪ ﺑﺮﺳـ‪５‬ﺮه ﭘـﻪ‬
‫اﺻﻠﻲ ﺣﺎﻟﺖ ﭘﻪ ﻣﻐﻴﺮه )ﻏﻴﺮ اﺻﻠﻲ( ﺣﺎﻟﺖ ﺳﺮه ﻫﻢ را‪＄‬ﻰ ﭼ‪ ３‬دﻏﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﺟﻮؤ وي‪ .‬ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ـﻪ د ارﺗﺒـﺎط‬
‫ﻟﻪ اداﺗﻮ ﺳﺮه د )‪ (Postpsition, Prepostion‬د ﭘﻴﺸﻴﻨﻮ او ﭘﺴﻴﻨﻮ ﺳﺮه ﻫﻢ ﻳﻮ ‪＄‬ـﺎى راﺗـﻼى ﺷـﻲ‪،‬‬
‫ﭼ‪ ３‬ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﻳ‪ ３‬ﻳﻮ ﻳﻮ ﭘﻪ وروﺳﺘﻪ أول راوؤو‪:‬‬
‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﻣﺒﺘﺪا )ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ‪ ،‬ﻓﺎﻋﻞ( د ﻛﻼم د ﺑ‪５‬ﻼ ﺑ‪５‬ﻠﻮ ﺗﻮﻛﻮ ﭘﻪ ﻣﺮﺳﺘﻪ‪:‬‬
‫‪ -1‬اﻟﻒ‪ :‬ﭼ‪ ３‬ﻣﺒﺘﺪا ﻳﻮ ﻣﻔﺮد ﻋﺎم ﻧﻮم وي دﻏﻪ ﻧﻮم ﭘﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪ ３‬ﻧﺴﺒﺖ ﻧﻮرو ﻧﻮﻣﻮﻧﻮ ﺗﻪ اﺳﺎﺳﻲ‬
‫وﻇﻴﻔﻪ ﺗﺮﺳﺮه ﻛﻮي‪.‬‬
‫ﻟﻤﺮ راوﺧﻮت‪ ،‬ﭘﻮﻫﻨﻪ ر‪１‬ﺎ ده‪ .‬ﺑﺰ‪－‬ﺮ د ﺧﭙﻠ‪＄ ３‬ﻤﻜ‪ ３‬ﭘﻪ ﻓﻜﺮ ﻛ‪ ３‬دى‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪86‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﻟﻤﺮ‪ ،‬ﭘﻮﻫﻨﻪ‪ ،‬ﺑﺰر‪－‬ﺮ ﻣﻔﺮد ﻋﺎم ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ دي ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬د )ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ‪ ،‬ﻓﺎﻋﻞ( وﻇﻴﻔﻪ ﻟﺮي‪.‬‬
‫ب‪ :‬د ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻧﻮم د ﻣﺒﺘﺪا )ﻓﺎﻋﻞ( ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ راﻏﻠﻲ وي‪:‬‬
‫اوﻟﺲ ﻏﻮﻧﺄه وﻛﺆه‪ .‬ﺟﺮ‪－‬ﻪ راﻏﻠﻪ‪ .‬ﻟ‪＋‬ﻜﺮ ﭘﺮﺷﺎﺷﻮ‪ .‬رﻣﻪ ＇ﺮﻳﺈي‪.‬‬
‫ج‪) :‬ﻣﺒﺘﺪاء‪ ،‬ﻓﺎﻋﻞ( د ﺟﻨﺲ ﻧـﻮم ﭘـﻪ أول ＇ﺮ‪－‬ﻨـﺪ ﺷـﻲ‪ :‬ﻏـﻮؤي ﺗـﻮى ﺷـﻮل‪ .‬او ﺑـﻪ ﺗـﻮﻳ‪ ３‬ﺷـﻮې‪ .‬ﺗﻴـﻞ‪،‬‬
‫ﺳﻮ‪＄‬ﻴﺈي‪ .‬اوؤه ﺧﻼص ﺷﻮل‪ .‬ﻏﻨﻢ ﺧﻼص ﺷﻮل‪.‬‬
‫د‪) :‬ﻣﺒﺘﺪاء‪ ،‬ﻓﺎﻋﻞ( ﻳﻮ ﺧﺎص ﻧﻮم وي‪ :‬ﺑﺎﻳﺰﻳﺪ )رو＊ﺎن( ﻣﺴﺠﻊ ﻧﺜﺮ ﻟﻴﻜﻠﻰ دى‪ .‬ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧ＂ـﻚ ＊ـﻪ‬
‫ﺷﻌﺮوﻧﻪ وﻳﻠﻲ دي‪ .‬ﻣﻴﺮوﻳﺲ )ﻧﻴﻜﻪ( ﺻـﻔﻮﻳﺎﻧﻮ ﺗـﻪ ﻣـﺎﺗ‪ ３‬ورﻛـﺆې ده‪) .‬ﻣﺮﻏـﺔ ﭘﺎ＇ﻴـﺪﻟ‪ ３‬او ﭘـﻪ زارﻳـﻮﻳ‪３‬‬
‫ﻻس ﭘﻪ ﺗﻨﺪي ﻛ‪＋５‬ﻮد(‬

‫ﭘﻪ اﺳﻤﻲ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ :３‬درﺧﺎﻧﺔ د ﻃﺎوس ﺧﺎن ﻟﻮروه‪ .‬ﻛﺎﺑﻞ ﻟﻮى ＊ﺎر دى‪.‬‬
‫ﻫـ‪ :‬ﭼ‪ ３‬ﻣﺒﺘﺪا ﻳﻮ ﻣﺠﺮد )ﻣﻌﻨﺎ( ﻧﻮم وي‪ :‬روﻏﺘﻴﺎ ﻟﻮى ﻧﻌﻤﺖ دى‪＊ .‬ﻴ‪２／‬ﻪ ＊ﻪ ده‪.‬‬
‫‪ -2‬ﭘﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪ ３‬ﻣﺒﺘﺪا )ﻓﺎﻋﻞ( د ﺟﻤﻊ ﻋﺪد ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ وي‪:‬‬
‫ﺑﺰ‪－‬ﺮان دﻣﻨﻲ ﭘﻪ ﻛﺮﻛﻴﻠﻪ ﻟ‪／‬ﻴﺎ دي‪ .‬ﻧﺮﺧﻮﻧﻪ ﻟﻪ ﭘﺨﻮا ﻧﻪ ﺟ‪ ，‬ﻻؤل‪ .‬ﻳﺎ دﻏﻪ ﺑﻞ ﻣﺜﺎل ﻛ‪:３‬‬
‫ﻟﻨﺄه دا ﭼ‪ ３‬ﻏﺮوﻧﻪ وﺟﺆ ﻛﻴﺪل‪ ،‬ﺳﻴﻨﺪوﻧﻪ وﺷ‪５２‬ﺪل‪ ،‬ﺑﺎدوﻧﻪ وزﻏﻠﻴﺪل‪ ،‬ﺳﺘﻮري و＇ﺮﺧﻴـﺪل‪ ،‬ﻛﺎﻳﻨـﺎت‬
‫وﺧﻮ‪＄‬ﻴﺪل‪ ،‬دزﻳﺈﻧﺪې او ودې ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬ﺑﻨﺪﻳﺰوﻧﻪ ﻟﺮې ﺷﻮل‪.‬‬
‫‪) -3‬ﻣﺒﺘﺪا‪ ،‬ﻓﺎﻋﻞ( ﭼ‪ ３‬ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﭘﻪ او＊ﺘﻲ ﺑ‪２‬ﻪ )ﻣﻐﻴﺮ ﺣﺎﻟﺖ( ﻛ‪ ３‬وي‪.‬‬
‫اﻟﻒ‪ :‬ﻣﻔﺮد ﻣﻐﻴﺮه ﺷﻜﻠﻮﻧﻪ‪:‬‬
‫ﭘﻮﻫﻨ‪！ ３‬ﻮﻟﻪ ﻧﺆة ر‪１‬ﺎ ﻛﺆه‪！ .‬ﻮﻟﻨ‪ ３‬وده ﻛﺆې ده‪ .‬ﭘﺴﺮﻟﻲ ＊ﻪ زﻳﺮى راوؤ‪.‬‬
‫ب‪ :‬د ﺟﻤﻊ ﻣﻐﻴﺮه ﺷﻜﻠﻮﻧﻪ‪:‬‬
‫دﻫﻘﺎﻧﺎﻧﻮ د ﻣﻨﻲ ﻓﺼﻠﻮﻧﻪ ！ﻮل ﻛﺆه‪ .‬ﺧﻠﻜﻮ ﺗﻠﻮار ﻛﺎوه‪.‬‬
‫ﭼﺮ‪－‬ﺎﻧﻮ ﺑﺎﻧ‪／‬ﻮﻧﻪ ووي‪ .‬ﻟﻮﺳﺘﻠﻮ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت أ‪４‬ﺮ ﻛﺆه‪ .‬اوﺑﻮ ﻻره وﻛﺆه‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪87‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫‪ -4‬د ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻣﺒﺘﺪا )ﻓﺎﻋﻞ( ﺿﻤﻴﺮوﻧﻪ وي‪:‬‬

‫اﻟﻒ‪ :‬ﺷﺨﺼﻲ ﺿﻤﻴﺮوﻧﻪ‪:‬‬
‫زه ﺗﺎﺗﻪ ﭘﻪ ﻏﻴﺈ ﻛ‪＄ ３‬ﺎى درﻛﻮم ＊ﻪ راﻏﻠ‪ .３‬زه ﺗﺎﺗﻪ ﻧﻨﻮاﺗ‪ ３‬راﻏﻠﻰ ﻳﻢ ﻧﻮ ﺗﻪ زﻣﺎﻧﻨﻮاﺗﻲ وﻣﻨﻪ‪.‬‬
‫دى دې ﻫ（ﻪ وﻛﺆي‪ .‬دا د ﺧﭙﻞ ﻫﻴﻮاد ﭘﻪ ﺳﺘﻮﻧﺰو ﻻﺧﺒﺮه ﻧﻪ ده‪ .‬ﻫﻐﻪ ﭘﻪ ﺑﻴﺆه راﻏﻠﻪ‪.‬‬
‫ﺷﺨﺼﻲ ﺿﻤﻴﺮوﻧﻮ ﻣﻐﻴﺮه ﺷﻜﻞ د ﻣﺒﺘﺪا )ﻓﺎﻋﻞ( ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪:‬‬
‫ﻣﺎ د ‪＄‬ﺎن ﺳﺮه ﻛﺮل رﻳﺒﻞ ﺗﺎ＇ﻪ وﻛﺆل‪ .‬ده ﻳﻮه ﻻره ﺟﻮؤه ﻛﺆه‪.‬‬
‫دې ﻫﻴ＆ وﻧﻪ وﻳﻞ‪ .‬ﻫﻐﻪ ﺧﻴﺎل ﻛﺆى وﭼ‪ ３‬دا ﻛﺎر أﻳﺮ اﺳﺎن دى‪ .‬ﻫﻐ‪ ３‬ﺑ‪＄ ３‬ﺎﻳﻪ ﻫﻠ‪＄ ３‬ﻠ‪ ３‬ﻛﻮﻟ‪.３‬‬
‫ده ﭘﺮ ﺧﻠﻜﻮ ﻣﻠﻨﺄې وﻫﻠﻲ‪.‬‬
‫ج‪ :‬د ﺷﺨﺼﻲ ﺿﻤﻴﺮ ﺟﻤﻊ د ﻣﺒﺘﺪا ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪:‬‬
‫دوي د رﺣﻢ زؤه ﻧﻪ ﻟﺮي‪.‬‬ ‫ﺗﺎﺳﻮ ＇‪５‬ﺆﻧﻪ ﻛﺆې ده‪.‬‬ ‫ﻣﻮﻧﺈ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻟ＂ﻮو‪.‬‬
‫دوي د ﻇﻠﻢ ﻧﻪ دوﻣﺮه ﺧﻮﻧﺪ اﺧﻠﻲ ﻟﻜﻪ ﭼ‪ ３‬د رﺣﻢ ﻧﻪ ﻳ‪ ３‬زؤه ﺳﻮاﻧﺪى اﻧﺴﺎن اﺧﻠﻲ‪.‬‬
‫د‪ :‬اﺳﺘﻔﻬﺎﻣﻲ ﺿﻤﻴﺮوﻧﻪ د ﻓﺎﻋﻞ )ﻣﺒﺘﺪاء( ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪:‬‬
‫＇ﻮك ﺗﺎ ﭘﻪ ﻛﻠﻲ ﻛ‪ ３‬ﻧﻪ ﭘﺮﻳﺈدي؟ ＇ﻮك ﻟ＂ﻮئ؟ ＇ﻪ ﻛﻴﺈي؟ ＇ﻮﻣﺮه وﻳﻞ ﻛﻴﺈي؟‬
‫ﻣﻐ‪５‬ﺮه ﺷﻜﻞ‪ :‬ﭼﺎوﻟﻴﺪ؟ ﭼﺎ وﻟ＂ﻮل؟ ﭼﺎﺑﻴﺆه وﻛﺆه؟ ﭼﺎ وﻟﻴﻜﻞ؟‬
‫ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ ＇ﻮوم دى؟ ＇ﻮوم وﻻؤ؟ ﻛﻮم راﻏﻰ؟ ﻛﻮﻣﻪ راﻏﻠﻪ؟ ＇ﻮوﻣﻪ ده؟‬
‫دﺟﻤﻊ ﭘﻪ ﺻﻮرت ﻛ‪＇ :３‬ﻮوم راﻏﻠﻞ؟ ﻛﻮم راﻏﻠﻞ؟ ﻛﻮم ﻻؤل؟‬
‫ﻣﻐﻴﺮه ﺻﻮرت ﻳ‪ :３‬ﻛﻮﻣﻮ ﺑﻴﺆه درﻟﻮده؟ ＇ﻮوﻣﻮ راوؤل؟‬
‫ﻫـ‪ :‬ﻣﺒﻬﻢ ﺿﻤﻴﺮوﻧﻪ د ﻣﺒﺘﺪاء ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪:‬‬
‫！ﺎﻛﻠﻲ‪＇ :‬ﻮك ﻛﺎرﻛﻮي او ＇ﻮك ﺳﺎﻋﺖ ﺗﻴﺮوي‪＇ .‬ﻮك راﻏﻠﻞ او ＇ﻮك راﻧﻐﻠـﻞ‪ .‬ﭼﺎﻛـﺎر وﻛـﺆ او ﭼﺎوﻧـﻪ‬
‫ﻛﺆ‪＇ .‬ﻮك ﺑﻪ ﻛﺎر ﻛﻮي او ＇ﻮك ﺑﻪ ﺳﺎﻋﺖ ﺗﻴﺮوي‪.‬‬
‫ﻫﺮ ＇ﻮك ﺣﺎﺿﺮ دي‪ .‬ﻫﺮ ﭼﺎ ﺧﭙﻠﻪ راﻳﻪ وؤاﻧﺪې ﻛﺆه‪.‬‬
‫ﻧﺎ！ﺎﻛﻠﻲ‪＇ :‬ﻪ دادي او ＇ﻪ ﻧﻮر دي‪＇ .‬ﻪ ﭘﻪ ﺳﺘﺮ‪－‬ﻮﻧﻪ ﻟﻴﺪل ﻛﻴﺈي‪ .‬ﻫﺮ ＇ﻪ دﻟﺘـﻪ ﭘﻴـﺪا ﻛﻴـﺈي‪ .‬ﻫﻴﭽﺎوﻧـﻪ‬
‫ﻟﻴﺪل‪ .‬ﻫﻴﭽﺎ ﭘﺎﻣﻠﺮﻧﻪ وﻧﻪ ﻛﺆه‪ .‬ﻳﻮ ＇ﻮك راﻏﻰ‪ ،‬ﺑﻞ ＇ﻮك زﻣﺎ ﭘﻪ ﻛﺎر ﻧـﻪ ﭘﻮﻫﻴـﺈي‪ .‬ﻛـﻮم ﻳـﻮه ووﻳـﻞ‪ ،‬دﻟﺘـﻪ‬
‫ﻫﻴ＆ ﻧﻪ ﭘﻴﺪا ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫ﻳﺎدوﻧﻪ‪ :‬ﭘﻪ ﻫﻐﻮ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬ﻧﺎﺧﭙﻠﻮاك ﺿﻤﻴﺮوﻧﻪ )ﻣ‪ ،３‬دې‪ ،‬ﻣﻮ‪ ،‬ﻳ‪ (３‬د ﻓﺎﻋﻞ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ وي ﻧﻮ ﺑﻴﺎ‬
‫د ﺟﻤﻠ‪ ３‬د اﺟﺰاو ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﭘﻪ دې أول را‪＄‬ﻲ‪:‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪88‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﻛﺘﺎب ﻣ‪ ３‬ورﻛﺆ‪ -‬ﻗﻠﻢ ﻣ‪ ３‬وروﺑﺎﺧ‪＋‬ﻪ‪ ،‬ﻛﻮرﻳ‪ ３‬ﺟﻮؤ ﻛﺆ‪.‬‬

‫‪ -5‬ﻣﺒﺘﺪا )ﻓﺎﻋﻞ( ﭘﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪ ３‬ﺻﻔﺘﻮﻧﻪ وي‪:‬‬
‫＊ﻪ ＊ﻪ دي ﺑﺪ ﺑﺪ دي‪ .‬ﻫﻮ＊ﻴﺎر دي‪ .‬ﻟﻴﻮﻧﻰ راﻏﻰ‪ .‬وﻳﺪه ﻫﻤﺎﻏﺴ‪ ３‬ﻧﺎﺧﺒﺮه ﭘﺎﺗﻰ ﺷﻮ‪ .‬ﻣﻮؤ د وإي ﻟﻪ‬
‫ﺣﺎﻟﻪ ＇ﻪ ﺧﺒﺮدى‪ .‬ﭘﻠﻰ د ﺳﭙﻮر ﻟﻪ ﺣﺎﻟﻪ ＇ﻪ ﺧﺒﺮدى‪ .‬ﻳﺎ دا ﻣﺘﻞ‪ :‬ﺧﭙﻞ ﺧﭙﻞ دي ﭘﺮدي ﭘﻪ أ‪４‬ﺮو ﻧﺎرو ﺧﭙﻞ دي‪.‬‬
‫ﻧﺴﺒﺘﻰ ﺻﻔﺎت‪ :‬ﻛﻨﺪﻫﺎرى راﻏﻰ‪ .‬وﻳﺮﺟﻦ ارﻣﺎﻧﺠﻦ ﻧﺎﺳﺖ دى‪＄ .‬ﻤﻜﻪ وال ﺧﭙﻠﻪ ‪＄‬ﻤﻜﻪ ﺳﻤﺒﺎﻟﻮي‪.‬‬
‫ﻓﻌﻠﻲ ﺻﻔﺘﻮﻧﻪ )ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ(‪ :‬ﻓﺎﻋﻠﻰ ﺻﻔﺖ د ﻣﺒﺘﺪا )ﻓﺎﻋﻞ( ﭘﻪ ﺣﻴﺚ‪:‬‬
‫＊ﻮوﻧﻜﻲ ﺧﭙﻠﻪ دﻧﺪه ﺗﺮﺳﺮه ﻛﻮي‪ .‬ﻟﻴﻜﻮﻧﻜﻰ ﻟﻴﻚ ﻟﻴﻜﻲ‪＇ .‬ﺎرﻧﺪوى ﺷﭙﻪ او ورځ ﻛﺎرﻛﻮي‪.‬‬
‫ﻣﻔﻌﻮﻟﻲ ﺻﻔﺖ د ﻣﺒﺘﺪاء )ﻓﺎﻋﻞ( ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪:‬‬
‫وﻫﻠﻰ ﻻﻧﺎﺳﺖ دى‪ .‬ر！ﻞ ﺷﻮى ﺧﺒﺮې ﻧﻪ ﻛﻮي‪＄ .‬ﭙﻠﻰ ﻟﻪ ‪＄‬ﺎن ﺳﺮه ﺧﺒﺮې ﻛﻮي‪.‬‬
‫ﻳﺎدوﻧﻪ‪ :‬ﭘﺮﺗﻪ ﻟﻪ ＇ﻮك او ﭼﺎ ＇ﺨﻪ ﻧﻮر ！ﻮل اﺳﺘﻔﻬﺎﻣﻲ ﺿﻤﻴﺮوﻧﻪ د ﻣﺮﺟﻊ ﺳﺮه را‪＄‬ﻲ ﭼ‪ ３‬اﺳﺘﻔﻬﺎﻣﻲ ﺻﻔﺖ ﻫﻢ ورﺗﻪ‬
‫واﻳﻲ )ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ‪－‬ﺮاﻣﺮ ﻟﻮﻣﺆي ！ﻮك ‪ -61‬ﻣﺦ د ﻟﻴﻜﻮاﻟ‪ ３‬درﺳﻲ ﻛﺴﺘﺘﻨﺮ‪.‬‬

‫ﻓﻌﻠﻲ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ‪ :‬اور＊ﺖ ﻛ‪＋‬ﺘﻮﻧﻪ ﺧﺆوﺑﻮي‪ .‬ﻟ‪＋／‬ﺖ أ‪４‬ﺮ ﺷﻮ‪.‬‬

‫روزﻧﻪ د ﻣﺎﺷﻮﻣﺎﻧﻮ ﻟﻪ ﭘﺎره ﭘﻜﺎرده‪ .‬ﭘﺎﻟﻨﻪ د ﻣﺎﺷﻮﻣﺎﻧﻮ ﻟﻪ ﭘﺎره ﭘﻜﺎرده‪.‬‬
‫ﻣﺼﺪر د ﻣﺒﺘﺪا ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪:‬‬
‫ﺗﻴﺮى ﻛﻮل ﻟﻮﻳﻪ ‪－‬ﻨﺎده‪ .‬ﻟﻴﻜﻞ اﺳﺎن ﻛﺎر ﻧـﻪ دى‪ .‬ﻟﻴﻜﻠـﻮ ﺳـﺘﺆى ﻛـﺆم‪ ،‬ژﺑـﻪ ﻛـﻮل ﻟـﻪ ﻣـﺸﺮاﻧﻮ ﺳـﺮه ＊ـﻪ‬
‫ﺧﺒﺮه ﻧﻪ ده‪.‬‬
‫‪ -6‬ﻣﺒﺘﺪا د ﺷﻤﻴﺮ )ﻋﺪد( ﻧﻮم وي‪:‬‬
‫‪ -1‬ﭘﻪ دې ﻛ‪ ３‬ﻳﻮ‪＄‬ﻲ او ﻳﻮ را‪＄‬ﻲ ﺧﺒﺮه ﻧﻪ ده ﻣﻌﻠﻮﻣﻪ‪ .‬ﭘﻨ‪％‬ﻮ ﺗﻨﻮ ＇ﺨﻪ دوه راﻏﻠﻲ وو‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻟﻮﻣﺆى واﻳﻲ‪ .‬ﻟﻮﻣﺆي ووﻳﻞ‪ .‬ﺷﭙﺈم ﻛﻮ！‪ ３‬ﺗﻪ راﻏﻰ‪ .‬اﺗﻢ ﻻﭘﺎﺗﻰ و‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺷﻞ ﭘﻪ ＇ﻠﻮرو ﺗﻘﺴﻤﻴﺈي‪.‬‬
‫ﻟﺲ ﺟﻮؤه ﻋﺪد دى‪ .‬ﻧﻮﻟﺲ ﺑﻪ ﺷﻞ ﻧـﻪ ﺷـﻲ‪ .‬ﭘـﻮرﺗﻨﻲ زﻳـﺎت ﺷـﻤﻴﺮ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧـﻪ ﭼـ‪ ３‬راوؤل ﺷـﻮل د ﺳـﺎده‬
‫ﺗﻮﻛﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ راﻏﻠﻲ وو‪ .‬ﻣﺒﺘﺪا ﻛﻠﻪ ﭘﻪ ﺳﺎده او ﻛﻠﻪ ﭘﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ أول ﻫﻢ را‪＄‬ﻰ‪.‬‬
‫اﻟﻒ‪ :‬ﻣﺒﺘﺪا ﭼ‪ ３‬ﺳﺎده ﺟﻮؤ＊ﺖ وﻟﺮي‪ :‬ﻫﻐﻪ زﻳﺎت ﺷﻤﻴﺮ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ ﭼ‪ ３‬ﻣﺨﻜ‪ ３‬ﻣﻮر اوؤي وو ﭘـﻪ دﻏـﻪ‬
‫ﺑﺮﺧﻪ ﻛ‪ ３‬را‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫ب‪ :‬ﺗﺮﻛﻴﺒﻰ‪ :‬ﻫﻐﻪ ﭼ‪) ３‬ﻣﺒﺘﺪا‪ ،‬ﻓﺎﻋﻞ( ﻟﻪ دوو ＇ﺨﻪ زﻳﺎت ﻛﻠﻤﺎت وي ﻻﻧﺪې ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬ﻳ‪－ ３‬ﻮرو‪:‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪89‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﻟﻮﻣﺆى ﭘﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺳﺮه اول دا ﺿﺎﻓﻲ ﺗﺮﻛﻴﺐ)‪ (1‬ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ راوؤو‪:‬‬

‫‪) -1‬ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ‪ ،‬ﻓﺎﻋﻞ‪ ،‬ﻣﺒﺘﺪا( ﻫﻐﻪ اﺿﺎﻓﻲ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ وي ﭼ‪ ３‬ﻣﻀﺎف اﻟﻴﻪ او ﻣﻀﺎف ﻳ‪ ３‬ﻳﻮ‬
‫ﺗﻮﻛﻴﺰ ﻣﻔﺮد )ﺳﺎده( ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ وي‪.‬‬
‫د ﻛﺎﺑﻞ ＊ﺎر أ‪４‬ﺮ ﻟﻮى ﺷﻮى دى‪ .‬د ﺷﭙﻮﻧﻜﻲ ﺷﭙﻴﻠﺔ ﭘﻪ ﺟﺮس راﻏﻠﻪ‪ .‬دوداﻧﺔ ﺑﻨﺴ＀ ﻛﻴ‪＋‬ﻮدل ﺷﻮ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻣﻀﺎف اﻟﻴﻪ ﻣﺮﻛﺐ )اﺷﺘﻘﺎﻗﻰ‪ ،‬ﺗﺮﻛﻴﺒﻰ( او ﻣﻀﺎف ﻳﻮﺗﻮﻛﻴﺰوي‪ ،‬ﻣﺜﺎل ‪ :‬د اﻓﻐﺎﻧـﺴﺘﺎن ﺧﻠـﻚ ﭘـﻪ‬
‫ﺧﭙﻠﻪ اراده ！ﻴﻨ‪ ，‬وﻻؤ دي‪.‬‬
‫د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن اﺷﻌﺎر ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ادب ﻛ‪ ３‬ﻳﻮه ﻟﻮﻳﻪ او درﻧﻪ ﭘﺎﻧ‪／‬ﻪ ده‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻣﻀﺎف اﻟﻴﻪ د ﺟﻤﻊ ﻋﺪد ﭘﻪ ﺷﻜﻞ او ﻣﻀﺎف ﻣﻔﺮد ﻧﻮم وي‪:‬‬
‫د ﭘﺘ‪／‬ﺎﻧﻮﻣﻴﻨــﻪ ＊ﻜــﺎره ده‪ ،‬د زﻣﺮﻳــﻮ ﻛــﻮر ﺑــ‪ ３‬ﻫــﺄوﻛﻲ ﻧــﻪ وي‪ .‬د ﺷــﺎﻋﺮاﻧﻮ ﺧﻴــﺎل ﻟــﻮؤ ＊ﻜــﺎري‪.‬‬
‫دادﻳﺒﺎﻧﻮ ﻓﻜﺮ ﭘﻮخ وي‪ .‬د ‪－‬ﻼﻧﻮ رﻧ‪＊ ，‬ﻪ ＊ﻜﺎري‪.‬‬
‫‪ -4‬ﭼ‪ ３‬ﻣﻀﺎف اﻟﻴﻪ ﻣﻔﺮد او ﻣﻀﺎف د ﺟﻤﻊ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ وي‪.‬‬
‫د ﺑﺎغ ‪－‬ﻠﻮﻧﻪ ﭘﻪ ﻏﻮؤﻳﺪو ﺷﻮل‪ ،‬د ﻣﻴﻨ‪ ３‬او＊ﻜ‪ ３‬ﭘﻪ ‪－‬ﺮﻳﻮان دي‪.‬‬
‫‪ -5‬د ﻣﺒﺘﺪا ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﭼ‪ ３‬ﻣﻀﺎف اﻟﻴﻪ او ﻣﻀﺎف دواؤه د ﺟﻤﻊ ﻋﺪد ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ وي‪:‬‬
‫د ﻏﺮوﻧﻮ ﺳﺮوﻧﻪ ﺳﭙﻴﻦ ＊ﻜﺎري‪ ،‬د زﻣﺎﻧ‪ ３‬ﺗﻮﭘﺎﻧﻮﻧﻪ راﻏﻠﻞ‪ .‬د اﻣﻴﺪوﻧﻮ ﻏﻮ！ﺔ ‪－‬ﻞ ﺷﻮې‬
‫د ﻣﺒﮕﺘﺪا ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ د ﻫﻐﻮ اﺿﺎﻓﻲ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ راوؤو ﭼ‪ ３‬ﻣﻀﺎف اﻟﻴﻪ )ﻧﻮم )اﺳﻢ( او ﻣﻀﺎف‬
‫ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ ﺗﺮﻛﻴﺐ وي‪:‬‬
‫د ﭘﺴﺮﻟ‪＊ ３‬ﻜﻠ‪＇ ３‬ﻴﺮه راﺑﺮ＇ﻴﺮه ﺷﻮه‪.‬‬
‫د ﻟﻤﺮ ﺗﻮدو وؤاﻧ‪／‬ﻮ ﭘﻪ ﻛ‪－ ３‬ﺮﻣ‪ ３‬او ﺗﻮدو ＊‪５‬ﻲ واﭼﻮﻟﻪ )ﻧﻮي ﻛﺎل ﻧﻮي زﻳﺮي(‪.‬‬
‫اوس د ﻫﻐﻮ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ ﭘﻪ ﻣﺒﺘـﺪا ﻛـ‪ ３‬راوؤل ﻛﻴـﺈي‪ ،‬ﭼـ‪ ３‬ﻣـﻀﺎف اﻟﻴـﻪ ﺗﻮﺻـﻴﻔﻰ ﺗﺮﻛﻴـﺐ او‬
‫ﻣﻀﺎف اﺳﻢ )ﺟﻤﻊ( وي‪:‬‬
‫د ﺳﺮو ‪－‬ﻠﻮﻧﻮ ﻛﺘﺎروﻧﻪ ﺟﻮؤ ﺷﻮل او د ز‪４‬ﺆو ‪－‬ﻠﻮﻧﻮ ﺻﻔﻮﻧﻪ ودرﻳﺪل‪.‬‬

‫)‪ (1‬ﻳﺎدوﻧﻪ‪ :‬اﻟﻒ‪ :‬ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬دﻏﻪ أول ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧـﻪ د اﺿـﺎﻓﻰ ﺗﺮﻛﻴـﺐ ﭘـﻪ ﻧﺎﻣـﻪ ﻳﺎدﻳـﺈي ﭼـ‪ ３‬د درﻳـﻮ ﺗﻮﻛﻮﻧـﻮ د اﺿـﺎﻓﺖ د‬
‫ﻣﻀﺎف اﻟﻴﻪ ‪ +‬ﻣﻀﺎف ＇ﺨﻪ ﺟﻮؤﻳﺈي‪ .‬ﻛﻪ ﻣﻀﺎف اﻟﻴﻪ ﻧﺎﺧﭙﻠﻮاك ﺿﻤﻴﺮوﻧﻪ وي ﻧﻮ ﺑﻴﺎ ﻣﻀﺎف د ﻣﺨﻪ را‪＄‬ﻲ‪ .‬ﻟﻜـﻪ‪ :‬ﻗﻠـﻢ ﻣـ‪３‬‬
‫ﭘﺮﻣﻴﺰ ﭘﺮوت دى‪ .‬ﻛﺘﺎب ﻳ‪ ３‬ورك ﺷﻮ‪.‬‬
‫ب‪ :‬ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ ﭘﻪ ﻧﻈﻢ او ﻧﺜﺮ او ﻧﻮرو ‪＄‬ﺎﻳﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬دﻏﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻛﻠﻪ ﻧﺎ ﻛﻠﻪ ﺑﺪﻟﻴﺈي او ﻣﻀﺎف د ﻣﻀﺎف اﻟﻴﻪ ＇ﺨﻪ وؤاﻧﺪې‬
‫را‪＄‬ﻰ ﭼ‪ ３‬دﻏﻪ أول ﺗﻪ ﺑﺪﻟﻲ ﺗﺮﻛﻴﺐ واﻳﻲ ﻟﻜﻪ‪ :‬وﻧﻪ د ﭼﻨﺎر ！ﻴﻚ ﻳ‪ ３‬ﭘﻪ اورﺑﻞ‪ +‬ﻣﺎﻟﻴﺪﻟﻰ ﺧﺎل دى ﭘ＀ ﭘ＀ ﻳ‪ ３‬ﺧﻨﺪل ﻳﺎ اوﺑﻪ‬
‫د ﭼﻴﻨ‪ ３‬ﺧﻮإې دي‪ .‬ﭘﺎ‪１‬ﻪ د ‪－‬ﻮر ‪－‬ﻮرې ده‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪90‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﻫﻐﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﭼ‪ ３‬ﺻﻔﺘﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ دوو ﻧﻪ زﻳﺎت وي د ﻣﺒﺘﺪا ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ راوؤل ﻛﻴﺈي ﻳﻌﻨﻰ ﻣـﻀﺎف اﻟﻴـﻪ‬
‫زﻳﺎت ﺷﻤﻴﺮ ﺗﻮﻛﻲ وﻟﺮي‪.‬‬
‫‪ -1‬دﺷﻴﻦ ﺑﺨﻤﻠﻲ ‪－‬ﻼﻟﻲ ﻓﺮش ﻣﻮﺳﻢ راﻏﻰ‪.‬‬
‫‪ -2‬د ﺧﻮإو ارﻣﺎﻧﻮ‪ ،‬ﭘﺎﻛﻮﻣﻴﻨﻮ‪ ،‬ﺳﺘﺮ ﻣﻨﻮ ارزو‪－‬ﺎﻧﻮ او ﺳﭙ‪（５‬ﻠﻮ اﻣﻴﺪوﻧﻮ ﻣﺎﺷﻮﻣﺎن وزﻧ‪／‬ﻴﺪل‪.‬‬
‫دوﻳﻢ‪ :‬ﻣﺒﺘﺪا )ﻓﺎﻋﻞ( د ﺗﻮﺻﻴﻔﻰ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪ :‬ﭘﻪ دې ﻣﻌﻨﺎ ﭼـ‪ ３‬دﻏـﻪ أول ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧـﻪ دﻳـﻮه ﺻـﻔﺖ‬
‫او ﻳﻮه اﺳﻢ د ﻳﻮ ‪＄‬ﺎي ﻛﻴﺪو ＇ﺨﻪ ﻻس ﺗﻪ راﻏﻠﻲ وي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪ ３‬ﺻﻔﺖ ﺗﺮ ﻣﻮﺻﻮف د ﻣﺨﻪ د ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﭘﻪ أول ﺗﺮﻛﻴﺒﻴﺈي)‪.(1‬‬
‫ﺗﻮره ورﻳ‪ ＃‬راﺑﺒﺮه ﺷﻮه‪.‬‬
‫ﺧﻮإې ﻧﻐﻤ‪ ３‬د ﻣﻠﻨ‪ ，‬ﺟﺎن د اﺷﻌﺎرو ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ده‪.‬‬

‫ﻓﻌﻠﻲ ﺻﻔﺘﻮﻧﻪ د ﻣﻮﺻﻮف ﺳﺮه ﺗﻮﺻﻔﻲ ﺗﺮﻛﻴﺐ د ﻣﺒﺘﺪا )ﻓﺎﻋﻞ( ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪:‬‬

‫ر！ﻞ ﺷﻮي ﻫﻠﻚ ﻏﻠﻰ ﻧﺎﺳﺖ دى‪.‬‬ ‫ﺗﻠﻠ‪ ３‬او ﺑﻪ ﭘﻪ ﺑﻴﺮﺗﻪ ﻧﻪ را ‪－‬ﺮ‪＄‬ﻲ‪ .‬ﺗﻮﻛﻠ‪ ３‬ﻻؤې ﺑﻴﺮﺗﻪ ﻧﻪ را‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫ﺗﻠﻮﻧﻜﻲ ﺳﺆي ورو ورو روان دي‪.‬‬
‫در‪４‬ﻴﻢ‪ :‬ﻣﺒﺘﺪا اﺷﺎري ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ وي‪:‬‬
‫دې زﻣﺎﻧ‪ ３‬د ‪＄‬ﺎن ﺳﺮه ﻧﻮي ﺷﻴﺎن راوؤي دي‪.‬‬ ‫دا او＊ﻜ‪ ３‬ﺧﻮؤوﻧﻪ ﺷﻮه‪.‬‬ ‫دا ﻗﻠﻢ ﺗﻮر دى‪.‬‬
‫دا اوؤه ﺧﺮاب دي‪.‬‬ ‫اوس ﻫﻐﻪ ﭘﺨﻮاﻧﺔ زﻣﺎﻧﻪ ﻧﻪ ده‪.‬‬
‫دﻏﻪ ﻟﺮ‪－‬ﻲ ﻻﻣﺪه دي‪ .‬دﻏ‪ ３％＊ ３‬ﻛﻮر ودان ﻛﺆ‪) .‬ﻣﻐﻴﺮه ﺷﻜﻞ(‪.‬‬
‫＇ﻠﻮرم‪ :‬ﻋﺪدي ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ د ﻣﺒﺘﺪا ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪:‬‬
‫‪＇ -2‬ﻠﻮرﺗﻨﻪ ﻧﺎﺳﺖ او ﺧﺒﺮې ﻛﻮي‪.‬‬ ‫‪ -1‬زﻣﻮﻧﺈ ﭘﻪ ﻛﻮر ﻛ‪ ３‬ﻳﻮ ‪－‬ﻞ وﻏﻮؤﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ -4‬دوﻟﺲ ﻛﻠﻨﻪ دوﺳﺘﻲ ﺧﺮاﺑﻪ ﺷﻮه‪.‬‬ ‫‪ -3‬ﭘﻨ‪％‬ﻪ ﻛﻤﺮﺑﻨﺪوﻧﻪ ﺗﺶ ﺷﻮل‪.‬‬
‫‪ -6‬ﻳﻮﻟﺲ ﺗﻨﻪ ﺳﺆي ﻛﺎر ﻛﻮي‪.‬‬ ‫‪ -5‬ﺷﻠﻢ ﻗﺮن دى‪ .‬ﺷﻤﻠﻪ ﭘ‪５‬ﺆة ده‪.‬‬
‫‪ -8‬ﭘﻨ‪％‬ﻪ ‪－‬ﻮﺗ‪ ３‬ﺳﺮه ﺑﺮاﺑﺮې ﻧﻪ دي‪.‬‬ ‫‪ -7‬درې ﻫﻠﻜﺎن ﺳﻴﻨﺪ ﻏﺎؤې ﺗﻪ راﻏﻠﻞ‪.‬‬
‫‪ -9‬ﻳﻮ ＇ﻮ ﻛﺎﻟﻪ ﭘﻪ دﻏﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﺗ‪５‬ﺮ ﺷﻮل‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﺳﻠ‪／‬ﻮﻧﻮ ﺧﻠﻚ راﻏﻠﻲ وو‪.‬‬ ‫ﻳﻮ ＇ﻮ ﺧﺒﺮې ﺑﻪ ﻛﻴﺈي‪.‬‬ ‫ﻳﻮ ＇ﻮ ﻛﺴﻪ ﻧﺎرﻳﻨﻪ راﻏﻠﻞ‪،‬‬

‫)‪ (1‬ﻳﺎدوﻧﻪ‪ :‬ﺧﺎص ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ‪ ،‬ﻟﻘﺒﻮﻧﻪ د ﻣﻮﺻﻮف ﻧﻪ وروﺳﺘﻪ را‪＄‬ﻲ ﻟﻜﻪ اﺣﻤﺪ ﺷﺎه ﺑﺎﺑّﺎ‪ ،‬ﺣﻤﻴـﺪ ﺑﺎﺑّـﺎ‪ ،‬ﻣﻴـﺮوﻳﺲ ﻧﻴﻜـﻪ‪ ،‬زرﻏﻮﻧـﻪ‬
‫اﻧﺎ…‬

‫‪ ‬‬

‫‪91‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﭘﻨ‪％‬ﻢ‪ :‬ﻣﺒﺘﺪا )ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ( ﻋﻄﻔﻲ ﺗﺮﻛﻴﺐ وي‪:‬‬

‫اﻟﻒ‪) :‬ﻳﻮ ﺗﻮﻛﻴﺰ( دوه ﻣﻔﺮد ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ د ﻋﻄﻒ ﭘﻪ ﺻﻮرت ﻛ‪:３‬‬
‫‪ -2‬وؤاﻧ‪／‬ﻪ او ﭘﻠﻮﺷﻪ ﻧﺎﺳﺘ‪ ３‬دي‪.‬‬ ‫‪ -1‬ﺑﺮﻳﺎﻟﻰ او ا＇ﻚ راﻏﻠﻞ‪.‬‬
‫دوه د ﺟﻤﻊ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ‪:‬‬
‫‪ -1‬زاؤه او ‪＄‬ﻮاﻧﺎن د وﻃﻦ د اﺑﺎدة ﻟﻪ ﭘﺎره ﻛﺎر ﻛﻮي‪－ -2 .‬ﺄې اووزې ﭘﻪ ﻣﺰه ﻣﺰه ﭘﻪ ＇ﺮﻟ‪／‬ﻴﺎ دي‪.‬‬
‫ب‪ :‬ﺻﻔﺘﻮﻧﻪ د ﻋﻄﻒ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪:‬‬
‫‪ -2‬ﺧﭙﻞ اوﭘﺮدي ورﻧﻪ را！ﻮل وو‪.‬‬ ‫‪ -1‬وإي او ﺗﺈي ﻧﺎﺳﺖ دي‪.‬‬
‫‪ -4‬زورورو او ﻛﻤﺰورو ﺳﺮه ﻣﻌﻠﻮﻣﻪ ﻛﺆه‪.‬‬ ‫‪ -3‬زورور او ﻛﻤﺰوري ﺳﺮه ﻣﻌﻠﻮم دى‪.‬‬
‫‪ -6‬ﺟﻮؤ او روغ ﻳ‪ ３‬ﺳﺮه ﭘﺮ‪＋４‬ﻮدل‪.‬‬ ‫‪＄ -5‬ﻮروﻧﻜﻰ او ﺧﭙﻪ ﻛﻮوﻧﻜ‪ ３‬ﺧﺒﺮه ده‪.‬‬
‫‪ -7‬ﻻﻧﺪه او وچ ﻳﻮدي‪ .‬ﻳﺎ وچ او ﻻﻧﺪه ﺳﺮه ﻳﻮدي‪.‬‬
‫ج‪ :‬ﭘﻪ ﻣﺒﺘﺪا ﻛ‪ ３‬ﺿﻤﻴﺮوﻧﻪ د ﻋﻄﻒ ﭘﻪ أول وي‪.‬‬
‫‪ -1‬زه اوﺗﻪ ﺑﻪ د وﻃﻦ ﭘﻪ ﭘﺮﻣﺨﺘﻴﺎ ﻛ‪ ３‬ﻫ（ﻪ ﻛﻮو‪ .‬ﺗﻪ او زه ﺑـﻪ ﺳـﺮه ﻳـﻮ ‪＄‬ـﺎى ﻛـﺎر ﻛـﻮو‪ .‬ﻣـﺎ او ﺗـﺎ ﺳـﺮه‬
‫وﭘ‪５‬ﮋﻧﺪل‪ .‬ﺗﺎ او ﻣﺎ ﻛﺎروﻧﻪ ﺳﺮه ووﻳﺸﻞ‪ .‬دا اودى ﺳﺮه ﺧﻮر او ورور ﻛﻴﺈي‪ .‬ده او دې ＇ـﻪ وﻛـﺆل‪ .‬ﻫﻐـﻪ او‬
‫ﻫﻐ‪ ３‬ﺧﺒﺮه ﭘﺨﻪ ﻛﺆې ده‪ .‬ﻫﻐ‪ ３‬او ﻫﻐﻪ ﺧﺒﺮه ﻛﺆې ده‪.‬‬
‫د ﺟﻤﻊ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪ :‬ﺗﺎﺳ‪ ３‬او ﻣﻮﻧﺈ ＇ﻪ ﻛﻮو‪ ،‬ﻣﻮﻧﺈ او ﺗﺎﺳ‪！ ３‬ﻮل ؤاﻧﺪه ﻳﻮ‪ .‬دوى او ﻫﻐﻮي ﭘﻼن ﺟـﻮؤوي‪.‬‬
‫ﻫﻐﻮي او ﺗﺎﺳ‪＇ ３‬ﻪ ﻛﻮئ‪.‬‬
‫ﺷﭙﺈم‪ :‬ﻣﺒﺘﺪا‪ ،‬ﻓﺎﻋﻞ اﺳﺘﺜﻨﺎﻳﻲ ﺗﺮﻛﻴﺐ وي‪:‬‬
‫ﺑ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣﺎ！ﻮل ﺣﺎﺿﺮ وو‪ .‬ﺗﺎﺳﻰ ﭘﺮﺗﻪ ﻟﻪ ﻣﻮﻧﺈ وﻻؤﻳﺊ‪ .‬دوى ﺑ‪ ３‬ﻟﻪ ده ﻧﻪ ＇ﻪ ﻧﻪ ﺷﻲ ﻛﻮﻻى‪！ .‬ﻮل ﭘﻪ ﻏﻴـﺮ‬
‫د ‪＄‬ﻠﻤﻲ ﻧﻪ راﻏﻠﻲ وو‪.‬‬
‫اووم‪ :‬ﻣﺒﺘﺪا )ﻓﺎﻋﻞ( ﺑﺪﻟﻲ ﺗﺮﻛﻴﺐ وي‪ :‬ﺳﺘﺎ ورور ﺑﺮﻳﺎﻟﻰ راﻏﻰ‪.‬‬
‫ﭼ‪－ ３‬ﻠﻮﻧﻪ د ﺑﻬﺎر واؤه ﺗﻤﺎم ﺷﻲ‪ ،‬د زؤه ﺳﻮد ﺷﻴﺪا ﺑﻠﺒﻠﻪ ﭘﻪ ﺧ＂ﻮﻛﻲ‬
‫اﺗﻢ‪ :‬ﻣﺘﻌﺪده ﻣﺒﺘﺪا ﻟﺮوﻧﻜ‪ ３‬ﺟﻤﻠﻪ‪:‬‬
‫ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮي ﭘﻪ ﻳﻮې ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻛ‪ ３‬دوه ﻳﺎ زﻳﺎﺗ‪ ３‬ﻣﺒﺘﺪا‪－‬ﺎﻧ‪) ３‬ﻓﺎﻋـﻞ( د ﻳـﻮه ﺧﺒـﺮ ﺳـﺮه راﻏﻠـﻲ وي ﻧـﻮ دﻏـﻪ‬
‫ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺘﻌﺪده ﻣﺒﺘﺪا ﻟﺮوﻧﻜ‪ ３‬ﺟﻤﻠﻪ ‪２－‬ﻠﻪ ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﻟﻜﻪ‪＊ -1 :‬ﺎﻳﺴﺘﻮ ﻛ‪ ３‬ﻣﺮﻏﺔ او ‪－‬ﻼﻟﺔ ﺑﻠﺒﻠ‪ ３‬ﺧﺒﺮې ﺷﻮې‪.‬‬
‫‪ -2‬د ﻫﻴﻮاد ﻣﺸﺮان‪ ،‬د ﻛﻠﻲ ﺧﺎﻧﺎن او ﻣﻠﻜﺎن او داﺳ‪ ３‬د اوﻟﺲ ﺧﻠﻚ راﻏﻠﻲ وو‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪92‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫‪ -3‬د ＊ﻮوﻧ‪％‬ﻴـــﻮ زده ﻛﻮوﻧﻜـــﻮ‪ ،‬د دوﺗﺮوﻧـــﻮ ﻛـــﺎر ﻛﻮوﻧﻜـــﻮ‪ ،‬د ﭘﻮﻫﻨﺘﻮﻧـــﻮ ﻣﺤـــﺼﻼﻧﻮ‪ ،‬د ﻛﺎرﺧـــﺎﻧﻮ‬
‫ﻣﺰدوراﻧﻮ او ﻛﺎر‪－‬ﺮاﻧﻮ ﭘﻪ ‪－‬ﺄه ﻛﺎر ﻛﺎوه‪.‬‬
‫ﻳﺎدوﻧﻪ‪ :‬ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬ﺗﻜﺮاري )ﺑﺸﭙﺆ او ﻧﻴﻤ‪／‬ﺆي( ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ ﻫـﻢ د ﻣﺒﺘـﺪا ﭘـﻪ ﺗﻮ‪－‬ـﻪ را‪＄‬ـﻲ‬
‫ﭼ‪ ３‬اﻟﺒﺘﻪ دﻟﺘﻪ ﻳ‪ ３‬د ！ﻮﻟﻮ راوؤل أ‪４‬ﺮ وﺧﺖ ﻏﻮاؤي‪ .‬دﻏﻪ ＇ﻮ ﻣﺜﺎﻟﻪ راوؤو‪:‬‬
‫اوﻟﺴﻮﻧﻪ اوﻟﺴﻮﻧﻪ ﺗﺒﺎ ﺷﻮل‪＊ ،‬ﻪ ﻧﺎ ＊ﻪ ‪－‬ﺄ دي‪ .‬ﻛﻠﻲ ﻛﻠﻲ ﻧﺆﻳﺈي‪ ０－ ０－ ،‬ﭘﺮاﺗﻪ دي‪.‬‬
‫ﺳﺮه دوه دوه ﻛﻴﺈي‪ .‬ﻳﻮ ﻳﻮ راروان دى‪.‬‬
‫‪ -2‬اﺧﻠﻲ ﭘﺨﻠﻲ ﻛﻴﺈي‪ ،‬ﺳﺎﺑﻪ ﻣﺎﺑﻪ ﭘﺨﻴﺈي‪ ،‬ژرﻧﺪه ﻣﺮﻧﺪه ﻣﺎﺗﻪ ﺷﻮه‪.‬‬
‫دوﻫﻢ‪ :‬ﺧﺒﺮ )ﻣﺴﻨﺪ( )ﻓﻌﻞ( )‪: (Predicate‬‬
‫ﺧﺒﺮ )ﻣﺴﻨﺪ‪ ،‬ﻓﻌﻞ( ﻫﻢ ﻟﻜﻪ د )ﻣﺒﺘﺪا‪ ،‬ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ‪ ،‬ﻓﺎﻋﻞ( د ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﺑﻠﻪ ﻣﻬﻤﻪ ﺑﺮﺧﻪ ده‪ .‬ﻣﺴﻨﺪ د‬
‫ﻣﺒﺘﺪا او ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ ﺣﺎل ＊ﻜﺎره ﻛﻮي)‪ (1‬ﭘﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪ ３‬ﺧﺒﺮ د＇ﻪ ﻛﻮي‪＇ ،‬ﻪ ﻛﻴﺈي‪＇ ،‬ﻪ أول )＇ﻨ‪／‬ﻪ( دي‪.‬‬
‫＇ﻪ دي‪＇ ،‬ﻮك دى‪ ،‬د ﭼﺎ‪＇ ،‬ﻪ ﭘﻪ ﺑﺎب‪＇ ،‬ﻪ وﺧﺖ‪ ،‬ﭼ‪５‬ﺮﺗﻪ ﺳﻮاﻟﻮﺗﻪ ‪＄‬ﻮاب ورﻛﻮوﻧﻜﻰ دي‪.‬‬
‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬د ！ﻮﻟﻮ ﺟﻤﻠﻮ د ＇‪５‬ﺆﻧ‪ ３‬او ﻣﻄﺎﻟﻌ‪＇ ３‬ﺨﻪ داﺳ‪ ３‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﺮ ﻻﺳﻪ ﻛﻮو‪:‬‬
‫‪ -1‬د ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﺧﺒﺮ د ﻣﺒﺘﺪا ﭘﻪ ﺷﺎن د ﻛﻼم د ！ﻮﻟﻮ ﺗﻮﻛﻮﻧﻮ ＇ﺨﻪ راﺗﻼى ﺷﻲ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺧﺒﺮ د ﺟﻮؤ＊ﺖ ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬ﺳﺎده )ﻳﻮﺗﻮﻛﻴﺰ( ﻣﺮﻛﺐ )دوه ﺗﻮﻛﻴﺰ‪ ،‬ﺗﺮﻛﻴﺒﻰ( او ﭘـﻪ ﻣﺘﻌـﺪده ﺗﻮ‪－‬ـﻪ ﺳـﺮه‬
‫راﺗﻼى ﺷﻲ‪.‬‬
‫‪ -3‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬ﭘﻪ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬ﻫﻐﻪ ＇ﻪ ﭼ‪ ３‬د ﺧﺒﺮ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ـﻪ راوؤل ﻛﻴـﺈي ﻳـﺎ ﺑـﻪ ﻓﻌﻠـﻲ ﻏﻮﻧـﺄوي او ﻳـﺎ‬
‫ﺧﻮ ﺑﻪ اﺳﻤﻲ ﻏﻮﻧﺄوي‪.‬‬
‫‪ -4‬ﻫﻐﻪ ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬د ﺧﺒﺮ ﭘﻪ ﺑﺮﺧـﻪ ﻛـ‪ ３‬ﻳـ‪ ３‬ﻳـﻮ ﭘـﻮره ﻓﻌـﻞ او ﻳـﺎ ﻓﻌﻠـﻲ ﺗﺮﻛﻴـﺐ )ﻏﻮﻧـﺄ( وي د ﻓﻌﻠـﻲ‬
‫ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ او ﻫﻐﻪ ﭼ‪ ３‬دﺧﺒﺮ ﺑﺮﺧﻪ ﻳ‪ ３‬د ﻣﺒﺘﺪا ﭘﻪ ＇‪５‬ﺮ اﺳﻤﻲ وي داﺳﻤﻲ ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻳﺎدﻳﺈي‪ .‬ﻧـﻮ‬
‫ﭘﻪ دې ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﺧﺒﺮ ﭘﻪ دووأوﻟﻮ وﻳﺸﻞ ﻛﻴﺈي‪:‬‬
‫) ‪(1‬‬
‫اﺳﻤﻲ او ﻓﻌﻠﻲ‪ :‬داﺳﻤﻲ او ﻓﻌﻠﻲ اﺻﻄﻼح ﭘﻪ أﻳﺮو ﻧﻮرو ژﺑﻮ ﻟﻜﻪ روﺳـﻰ ﻓﺎرﺳـﻰ او داﺳـ‪ ３‬ﻧـﻮرو‬
‫ﻛ‪ ３‬ﻫﻢ ﺷﺘﻪ او ﭘﻪ ﻫﻤﺪﻏﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺳﺮه ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘﻪ اﺳﻤﻲ او ﻓﻌﻠﻲ ﺑﺎﻧﺪې ﺟﻼ ﻛﻴﺈي‪ ،‬ﻧﻮ ﭘﻪ دﻏﻪ اﺳـﺎس ﭘـﻪ‬
‫ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﻫﻢ ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘﻪ اﺳﻤﻲ او ﻓﻌﻠﻲ ﺑﺎﻧﺪې وﻳﺸﻠﻰ ﺷﻮ‪:‬‬

‫)‪ (1‬ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ﺻﺪﻳﻖ اﷲ ر＊ﺘﻴﻦ‪ ،‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ‪－‬ﺮاﻣﺮ دوﻳﻢ ！ﻮك‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ ﭼﺎپ ‪ 1370‬ﻟﻤﺮﻳﺰ ﻛﺎل‪.‬‬
‫)‪ (1‬پ‪.‬ا‪ .‬ﻟﻴﻜﺎﻧﺖ‪ ،‬ﻣﻌﺎﺻﺮه روﺳﻲ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬د ﺳﺎده ﺟﻤﻠﻮ ﻧﺤﻮي ﺳﻴﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻣﺴﻜﻮ‪ (46-43-17) 1974 .‬ﻣﺨﻮﻧﻪ‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪93‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫اﺳﻤﻰ ﺟﻤﻠﻪ‪ :‬ﻫﻐ‪ ３‬ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﺗﻪ واﻳﻲ ﭼ‪ ３‬ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴـﻪ او ﻣـﺴﻨﺪ )ﻣﺒﺘـﺪا او ﺧﺒـﺮ( ﻳـ‪ ３‬دواؤه ﻧﻮﻣﻮﻧـﻪ وي‬
‫ﻳﻌﻨــﻰ د ﻣﺒﺘــﺪا او ﺧﺒــﺮ ﺑــﺮﺧ‪ ３‬ﻳــ‪ ３‬داﺳــﻤﻲ ﻏﻮﻧــﺄوﻧﻮ )اﺟــﺰاو( ＇ﺨــﻪ ﺗﺮﻛﻴــﺐ ﺷــﻮي وي او د ﻳــﻮ اﺳــﻨﺎد‬
‫)ﻛﻮﻣﻜﻰ ﻓﻌﻞ( ﭘﻪ ﻣﺮﺳﺘﻪ ﻳ‪ ３‬ﺳﺮه ارﺗﺒﺎط ﭘﻴـﺪا ﻛـﺆى وي ﻳـﺎ ﭘـﻪ ﺑﻠـﻪ ژﺑـﻪ داﺳـﻤﻲ ﺟﻤﻠـ‪ ３‬اﺳﺎﺳـﻲ ﺗـﻮﻛﻲ‬
‫درې دي )ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ‪ ،‬ﻣﺴﻨﺪ‪ ،‬اﺳﻨﺎد( د ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ او ﻣﺴﻨﺪ ﺗﺮﻣﻨ‪ ＃‬ﺣﻜﻢ ﺗﻪ اﺳﻨﺎد واﻳﻲ)‪.(2‬‬
‫ﭘــﻪ اﺳــﻤﻲ ﺟﻤﻠــﻮ ﻛــ‪) ３‬ﺧﺒــﺮ‪ ،‬ﻣــﺴﻨﺪ( د ﻛــﻼم ﺑ‪５‬ــﻼ ﺑ‪５‬ﻠــ‪ ３‬اﺟــﺰاوې )ﻧﻮﻣﻮﻧــﻪ‪ ،‬ﺻــﻔﺘﻮﻧﻪ‪ ،‬ﺿــﻤﻴﺮوﻧﻪ‪،‬‬
‫ﻋﺪدوﻧﻪ‪ ،‬ﻗﻴﺪوﻧﻪ‪ ،‬ﻓﻌﻠﻲ ﺻﻔﺎت‪ ،‬اﺳﻤﻲ ﻓﺮازﻳﺎﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ( ﭘﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ او ﻏﻴـﺮ ﻣـﺴﺘﻘﻴﻢ ﺣﺎﻟـﺖ‬
‫ﺳﺮه راﺗﻼى ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﺳﻮال او ‪＄‬ﻮاب‪ ،‬دﻳﺎﻟﻮګ‪ ،‬ﻣﺘﻠﻮﻧﻮ او اﺻﻄﻼﺣ‪／‬ﺎﻧﻮ ﻛ‪ ３‬ﻛﻮﻣﻜﻲ ﻓﻌﻠﻮﻧﻪ ﻏﻮر‪＄‬ﻴﺈي ﻟﻜﻪ‪ :‬د ﺑﻴﺰو‬
‫دوﺳﺘﻲ د ‪＄‬ﺎن ﺗﺎوان‪ .‬ﺧﭙﻞ ﻋﻤﻞ د ﻻرې ﻣﻞ ‪.‬ﺳﺮدې ‪－‬ﻞ ﺑﻴﺦ دې ﭘﻴﺎز‪.‬‬
‫د ﻣﺜﺎل ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﻳﻮ ＇ﻮ اﺳﻤﻲ ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ﺗﻮ‪－‬ﻪ ‪－‬ﻮرو‪.‬‬
‫‪ -1‬ﻧﻮم ﭘﻪ اﺻﻠﻲ ﺣﺎﻟﺖ ﻛ‪ ３‬د ﺧﺒﺮ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ او د ﻛﻮﻣﻜﻲ ﻓﻌﻞ ﺳﺮه‪:‬‬
‫ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﻮﺷﺤﺎل دى‪ .‬زه ＊ﻮوﻧﻜﻲ ﻳﻢ‪ .‬دى اﺳﺘﺎد دى‪ .‬د ﻛﻠﻲ ﻣﺸﺮ ﺧﺎﻧﻤﻴﺮدى‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻧﻮم ﭘﻪ ﻏ‪５‬ﺮ اﺻﻠﻲ ﺣﺎﻟﺖ ﻛ‪ ３‬د ﭘ‪５‬ﺸﻴﻨ‪ ３‬او ﭘﺴﻴﻨ‪ ３‬ﺳﺮه د ﺧﺒﺮ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪:‬‬
‫داؤوﻧﻜﻲ ‪＄‬ﻨﺎوران ﭘﻪ ‪＄‬ﻨ‪／‬ﻠﻪ ﻛ‪ ３‬وي‪ .‬دى زﻣﻮﻧﺈ ﻟﻪ دوﺳﺘﺎﻧﻮ ＇ﺨﻪ دى‪.‬‬
‫‪ -3‬ﭘﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪ ３‬ﺻﻔﺖ داﺳﻤﻲ ﺧﺒﺮ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪:‬‬
‫د ﻛﺎﺑﻞ د ＊ﺎر ﻛﻮ＇‪ ３‬ﻟﻮﻳ‪ ３‬دي‪ .‬دﻏﻪ ＊ـﺎر زوؤ دى‪ .‬د ﻇﻠـﻢ ﻣﺎ‪１‬ـﺔ ؤﻧ‪／‬ـﻪ ده‪ .‬ﻫﻮارو＊ﺎﻧـﻪ ده‪ .‬ﻛﺘـﺎب‬
‫ﭘﺮ ﻣﻴﺰ ﭘﺮوت دى‪＊ .‬ﻪ ﺧﻠﻚ ﻟﺈ دي‪ .‬ﭘﻪ دﻏﻮ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬ﻟﻮﻳ‪ ３‬دي‪ ،‬زوؤ دى‪ ،‬ؤﻧ‪／‬ﻪ ده‪ ،‬رو＊ﺎﻧﻪ ده‪ ،‬ﭘﺮﻣﻴﺰ‬
‫ﭘﺮوت دى داﺳﻤ‪ ３‬ﺧﺒﺮ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﭘ‪５‬ﮋﻧﺪل ﺷﻮي دي‪.‬‬
‫‪ -4‬ﻓﻌﻠﻲ ﺻﻔﺖ )ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ( داﺳﻤﻲ ﺧﺒﺮ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪:‬‬
‫دوي ﺧﭙﻞ ﻛﻠﻲ ﺗﻪ ﺗﻠﻮﻧﻜﻲ دي‪ .‬داﺳ‪ ３‬وﺧﺖ راﺗﻠﻮﻧﻜﻰ دى‪ .‬اﺑﺎﺳﻴﻨﺪ ﺗﻞ ＇ﭙﺎﻧﺪوي‪.‬‬
‫ﭘﻪ دوﺑﻲ ﻛ‪ ３‬ﻟﻤﺮﺳﻮ‪＄‬ﻮﻧﻜﻰ وي‪＄ .‬ﻼﻧﺪه دى‪ .‬دى ＊ﻪ ‪＂－‬ﻨﺪوى دى‪ .‬ﭘ‪＋‬ﺘﺎﻧﻪ د ﻫﻴﻮاد ﺳﺎﺗﻨﺪوى دي‪.‬‬
‫ﻣﺎﺷﻮﻣﺎن ﺧﻮ‪＄‬ﻨﺪه دي‪ .‬ددې ﻛﺘﺎب ＇ﻮﻣﺮه ارز＊ﺖ دى‪.‬‬
‫‪ -5‬ﻗﻴﺪ داﺳﻤﻲ ﺧﺒﺮ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪:‬‬
‫ددوي ﻛﻮر د ＊ﺎر ﻟﻪ ﻣﺮﻛﺰ ＇ﺨﻪ ﻟﺮې دى‪ .‬ﻛﺘﺎب ﻫﻠﺘﻪ دى‪ .‬ﺧﺒﺮه ﻧﮋدې ده‪.‬‬
‫‪ -6‬ﺿﻤﻴﺮ د ﺧﺒﺮﻳﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪ :‬ددې ﻫﻠﻚ ﭘﻼر دى دى‪ .‬دده ﻣﻄﻠﺐ زه ﻳﻢ‪ ،‬ﺗﻪ ﺗﻪ ﻳ‪ ３‬اوزه زه ﻳﻢ‪.‬‬

‫)‪ (2‬ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ﺻﺪﻳﻖ اﷲ ر＊ﺘﻴﻦ‪ ،‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ‪－‬ﺮاﻣﺮ دوﻳﻢ ！ﻮك د ﻧﺤﻮې ﺑﺮﺧﻪ‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ‪ 1370 ،‬ﻟﻤﺮﻳﺰ ﻛﺎل‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪94‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫‪ -7‬ﺧﺒﺮ اﺿﺎﻓﻰ ﺿﻤﻴﺮ وي‪ :‬دﻏﻪ ﻛﻮر زﻣﻮﻧﺈ دى‪ .‬دﻏـﻪ ﻛﺘـﺎب ﺳـﺘﺎدى‪ .‬ددﻏـﻪ ﻛﺘـﺎب ﻟﻮﻣـﺆة ﺑـﺮﺧ‪３‬‬
‫زﻣﺎ دي‪.‬‬
‫‪ -8‬اﺳﻤﻲ ﺧﺒﺮ د ﭘﻮ＊ﺘﻨ‪) ３‬اﺳﺘﻔﻬﺎﻣﻲ( ﺿﻤﻴﺮوﻧﻪ وي‪ :‬دﻏﻪ راروان ﻫﻠﻚ ＇ﻮك دى‪ .‬دﻟﺘـﻪ ＇ـﻮك دي؟‬
‫ﻫﻠﺘﻪ ＇ﻪ دي؟ ﺧﻠﻚ ＇ﻮﻣﺮه وو؟ د ﭘﻮﻫﻨ‪％‬ﻲ ﻻرﻛﻮﻣﻪ ده؟ دى ﭘﻪ ！ﻮﻟ‪／‬ﻲ ﻛ‪＇ ３‬ﻮم دى؟ دﻏـﻪ ＊ﻜﻠـﻰ ﻟﻴـﻚ‬
‫د ﭼﺎدى؟‬
‫‪ -9‬ﻋﺪد د ﻣﺴﻨﺪ )ﺧﺒﺮ( ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪ :‬ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬واوﻟﻮﻧﻪ اﺗﻪ دي‪ .‬دا ﻛﻮ！ﻪ ﭘﻨ‪％‬ﻤﻪ ده‪ .‬ﺧﺒـﺮې أﻳـﺮې‬
‫ﺳﺮﻳ‪ ３‬ﻳﻮ دى‪.‬‬
‫‪ -10‬ﻣﺼﺪر داﺳﻤﻲ ﺧﺒﺮ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪ :‬ددوي ﻣﻘﺼﺪ ﺗﻠﻞ وو‪ .‬ددوي ﻣﻄﻠﺐ ﻳﻮازې او ﻳﻮازې ﭘﺨﻼ ﻛﻮل دي‪.‬‬
‫‪ -11‬ﻓﻌﻠﻲ ﻧﻮم )ﺣﺎﺻﻞ ﻣﺼﺪر( داﺳﻤﻲ ﺧﺒﺮ ﻟﻪ ﭘﺎره‪ :‬ﻟﻮﻣﺆﻧﺔ زؤده ﻛﺆه د ﻛﻮﭼﻨﻴـﺎﻧﻮ ﻟـﻪ ﭘـﺎره روزﻧـﻪ‬
‫او ﭘﺎﻟﻨﻪ ده‪.‬‬
‫‪ -12‬د ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ )ﻏﻮﻧﺄوﻧﻮ( ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ د اﺳﻤﻴﻪ ﺧﺒﺮ ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوﻧﻪ‪:‬‬
‫‪ -1‬د اﺿﺎﻓﻲ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪:‬‬
‫ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن د ﻣﻠﻚ اﻛﻮؤي ﻟﻤﺴﻰ دى‪ .‬ﺧﻨﺪا د ژوﻧﺪ ﻣﺎﻟ‪／‬ﻪ ده‪.‬‬
‫‪ -2‬د اﺿﺎﻓﻰ ﺿﻤﻴﺮ ﺗﺮﻛﻴﺐ داﺳﻤﻲ ﺧﺒﺮ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪ :‬دﻏﻪ ﻫﻠﻚ زﻣﺎ ورور دى‪ .‬دا زﻣﺎ ﺳـﺮه ﻫﻠـﻚ زﻣـﺎ د‬
‫ﺗﺮور زوى دى‪ .‬دا وﻃﻦ زﻣﻮﻧﺈ ﻣﻮر ده‪.‬‬
‫د ﭘﻮ＊ﺘﻨ‪ ３‬ﻟﻪ ﭘﺎره‪ :‬دﻏﻪ ﺳﺆي د ﭼﺎ ورور دى؟ ادم ﺧﺎن ا درﺧﺎﻧﻰ د ﻛﻮم ‪＄‬ﺎى وو؟‬
‫‪ -3‬ﺗﻮﺻﻴﻔﻰ ﺗﺮﻛﻴـﺐ د ﺧﺒـﺮ ﭘـﻪ ﺗﻮ‪－‬ـﻪ‪ :‬ﺧﻮﺷـﺤﺎل ﺧـﺎن ﺧ＂ـﻚ ﭘﻴـﺎوؤى ﺷـﺎﻋﺮ دى‪ .‬روﻏﺘﻴـﺎ او ﺻـﺤﺖ‬
‫ﻟــﻮى ﻧﻌﻤــﺖ دى‪ .‬ﻋﻠــﻢ ﭘ＂ــﻪ ﺧﺰاﻧــﻪ ده‪ .‬ﻧــﻦ ＇ــﻮﻣﺮه ＊ــﻪ ﻫــﻮا ده‪ .‬ﻧﺎﺳــﺖ ﻛــﺴﺎن ＊ــﻪ ﺧﻠــﻚ دي‪＇ .‬ــﻪ ＊ﻜﻠــ‪３‬‬
‫ﻣﺮﻏﺔ ده!‬
‫ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ ﺻﻔﺎت د ﻗﻴﺪ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﻫﻢ ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺟﻮؤ وي او ﭘﻪ اﺳـﻤﻲ ﺧﺒـﺮ ﻛـ‪ ３‬داﺳـ‪ ３‬راوؤل‬
‫ﻛﻴﺈي‪ :‬ﻧﻦ أ‪４‬ﺮه ＊ﻪ ﺗﻮده ﻫﻮا ده‪.‬‬
‫‪ -4‬د ﺷﻤﻴﺮ )ﻋﺪدي( ﺗﺮﻛﻴﺐ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ د ﺧﺒﺮ ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوﻧﻪ‪ :‬ﻋﻠﻢ ﻳـﻮه ر‪１‬ـﺎ ده‪ .‬ﻳـﻮه اووﻧـﺔ اووه ور‪＄‬ـ‪ ３‬ده‬
‫او اووه ور‪ ３＄‬ﻳﻮه اوﻧﺔ ده‪ .‬دروژې ﻣﻴﺎﺷﺖ أ‪４‬ﺮش ور‪ ３＄‬ده‪ .‬ﭘﻪ ﺳﺎﻋﺖ ﻛ‪ ３‬اوس ＇ﻠﻮرﺑﺠ‪ ３‬دي‪.‬‬
‫‪ -5‬ﺧﺒﺮ د ﻳﻮ ﻇﺮﻓﻲ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪ :‬ﻧﻤﺮاو ﺳﭙﻮإﻣﺔ ﭘﻪ اﺳﻤﺎن ﻛ‪ ３‬دي‪.‬‬
‫ﻗﻠﻢ ﺗﺮ ﻣﻴﺰ ﻻﻧﺪې دي‪.‬‬ ‫ﻛﺘﺎب ﭘﺮﻣﻴﺰ ﺑﺎﻧﺪې دى‪.‬‬ ‫ﻣﻼﻟﺔ ﭘﻪ ﻛﻮر ﻛ‪ ３‬ده‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﻓﻌﻠﻲ ﺧﺒﺮ‪:‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪95‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﻓﻌﻠﻲ ﺟﻤﻠﻪ‪ :‬ﻫﻐﻪ ﺟﻤﻠ‪ ３‬دي ﭼ‪ ３‬ﺧﺒﺮﻳ‪ ３‬ﻓﻌﻠﻲ ﺑﺸﭙﺆه ﺑ‪２‬ﻪ وﻟﺮي ﻳﻌﻨﻰ د ﻓﻌﻞ ﺑﺮﺧﻪ ﻳ‪ ３‬اﺻﻠﻲ ﻓﻌﻠﻮﻧﻪ‬
‫وي‪ ،‬ﻳﺎ ﭘﻪ ﺑﻠﻪ وﻳﻨﺎ ﻓﻌﻠﻲ ﺟﻤﻠﻪ ﻫﻐﻪ ده‪ ،‬ﭼ‪ ３‬ﻟﻪ ﭘﻮره ﻓﺎﻋﻞ ﻓﻌﻞ او ﻳﺎ ﻟﻪ ﻓﺎﻋﻞ‪ ،‬ﻣﻔﻌﻮل‪ ،‬ﻓﻌﻞ ﻧﻪ ﺟﻮؤه وي‪.‬‬
‫ﭘﻪ دﻏﻪ أول ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬ﺧﺒﺮي ﺑﺮﺧﻪ د ﻓﻌﻞ ！ﻮل ‪－‬ﺮاﻣﺮي ﺷﻜﻠﻮﻧﻪ )زﻣﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺟﻨﺲ‪ ،‬ﻋﺪد‪ ،‬ﺷﺨﺺ‪ ،‬وﺟﻪ‪،‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ( د ﻓﻌﻞ أوﻟﻮﻧﻪ‪ ،‬ﻻزﻣﻲ‪ ،‬ﻣﺘﻌﺪى‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮم‪ ،‬ﻣﺠﻬﻮل‪ ،‬ﻣﺜﺒﺖ او ﻣﻨﻔﻰ( ﺧﻮاوې ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪﻳﺈي‪.‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ــﻪ ﻓﻌﻠﻮﻧــﻪ د ﺟﻮؤ＊ــﺖ ﻟــﻪ ﻣﺨــ‪ ３‬ﻳــﻮ ﺗــﻮﻛﻴﺰ )ﺳــﺎده( دوه ﺗــﻮﻛﻴﺰ )اﺷــﺘﻘﺎﻗﻲ‪ ،‬ﺗﺮﻛﻴﺒــﻲ( وي‪.‬‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺒــﻲ ﻓﻌﻠﻮﻧــﻪ ﻳﻌﻨــﻰ ﻫﻐــﻪ ﻧــﻮﻣﻴﺰ ﻓﻌﻠﻮﻧــﻪ دي ﭼــ‪ ３‬د ﻳــﻮ )اﺳــﻢ‪ ،‬ﺻــﻔﺖ‪ ،‬ﻋــﺪد‪ ،‬ﻗﻴــﺪ‪ ،‬ﻣــﺼﺪر‪ ،‬ﻓﻌﻠــﻰ‬
‫ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ( د ﻛﻮﻣﻜﻰ )ﻣﺮﺳﺘﻴﺎل( ﻓﻌﻠﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﻣﺮﺳﺘﻪ ﺟﻮؤﻳﺈي اﻟﺒﺘﻪ د ﺳﺎده او )ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ‪ ،‬اﺷﺘﻘﺎﻗﻲ( ﻓﻌﻠﻮﻧﻮ‬
‫زﻳﺎت ﺷﻤﻴﺮ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ ﭘﻪ زﻳﺎﺗﻮ ﻣﺎﺧﺬوﻧﻮ‪V‬ﻛ‪ ３‬ﻟﻴﺪﻟﻰ ﺷﻮ‪ .‬دﻟﺘﻪ ﻣﻮﻧـﺈ ﻳـﻮازې د ﻓﻌﻠـﻲ ﺟﻤﻠـﻮ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧـﻪ ﭘـﻪ‬
‫ﻻﻧﺪې ﺗﻮ‪－‬ﻪ راوؤل ﻏﻮاؤو‪:‬‬
‫ﺳﺎده ﻻزﻣﻲ ﻓﻌﻞ د ﺧﺒﺮ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪ :‬زه ＊ﺎر ﺗﻪ ‪＄‬ﻢ‪ .‬ﺗﺎرﻳﺦ دروﻣﻲ‪.‬‬
‫ﺳﺎده ﻣﺘﻌﺪي ﻓﻌﻞ د ﺧﺒﺮ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪ :‬دى اﺧﺒﺎر ﻟﻮﻟﻲ‪ .‬ده اﺧﺒﺎر وﻟﻮﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺷﺘﻘﺎﻗﻲ او ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﻓﻌﻠﻮﻧﻪ د ﺧﺒﺮ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪ :‬ﻟﻤﺮ راوﺧﻮت‪ ،‬ﻛﺘﺎﺑﻮﻧﻪ ﺑﻪ راوؤم‪ .‬ﻟﻴﻜﻮﻧﻪ ﺑﻪ وﻟﻴﻜﻮ‪ .‬ﻟـﻪ‬

‫دې اوﺑﻮ‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﻮرﻳﻮ‪＄‬ﻲ‪.‬‬

‫ﺑﻞ ﻣﺜﺎل‪＄ :‬ﻤﻜﻪ ﺑﻪ او ﺑﻪ ﺷﻲ‪＄ .‬ﻤﻜﻪ ﺑﻪ اوﺑﻪ ﻛﺆي‪ .‬ﻓﻠﻢ ﭘﻪ اﺗﻮ ﺑﺠﻮ ﺷﺮوع ﻛﻴﺈي‪ .‬ﻛﺎروﻧﻪ ﺑـﻪ ﭘـﻪ ﻟـﺴﻮ‬
‫ﺑﺠﻮ ﺧﺘﻢ ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﺑﺮﻳﺎﻟﻰ ﺧﭙﻠﻮ ﻫﻴﻠﻮﺗﻪ ﻧـﮋدې ﻛﻴـﺈي‪ .‬دوي ﭘـﻪ ﺧﭙـﻞ ﻛـﻮرﻛ‪ ３‬ارام ﻛـﻮل ﻏـﻮاؤي‪ .‬ﻣﺎﺷـﻮﻣﺎن ﻟـﻮﺑ‪ ３‬ﻛـﻮل‬
‫ﻏﻮاؤي‪ .‬ﻣﻮﻧﺈ ﭘﻪ دې ﺧﺒﺮه ‪＄‬ﺎن ﺧﺒﺮول ﻏﻮاؤو‪ .‬دوي ﭘﻪ ﺗﻬﻤﺖ او ﺗـﻮر وﻧﻴـﻮل ﺷـﻮل‪ .‬د ﻛـﻮر ﻏـﻞ ﻧـﻪ ﻧﻴـﻮل‬
‫ﻛﻴﺈي‪＇ .‬ﻮك د ﻛﻮر ﻏﻞ ﻧﻪ ﺷﻲ ﻧﻴﻮﻻى‪.‬‬
‫ﭘﻪ دﻏﻮ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬ﻟﻴﺪل ﻛﻴﺈي ﭼ‪ ３‬ﺧﺒﺮ د ﺑﺸﭙﺆو ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ راﻏﻠﻰ دى‪.‬‬
‫ﺧﺒﺮ ﭘﻪ ﻣﺘﻌﺪد أول‪:‬‬

‫‪ -1 V‬ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ﺻﺪﻳﻖ اﷲ ر＊ﺘﻴﻦ‪ ،‬اﺷﺘﻔﺎﻗﻮﻧﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ‪.1327 .‬‬

‫‪ -2‬ﻣﺤﻤﺪ اﻋﻈﻢ اﻳﺎزى‪ ،‬ﻗﻮاﻋﺪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ‪) 1324 ،‬د ﻓﻌﻞ ﺑﺮﺧﻪ(‬
‫‪ -3‬ﻫﺮﺑﺮﻳﺖ ﭘﻨﺰل‪ ،‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ‪－‬ﺮاﻣﺮه ﻛﺎﺑﻞ‪.1340 ،‬‬
‫‪ -4‬داﻛﺘﺮ زرﻏﻮﻧﻪ‪ ،‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ‪－‬ﺮاﻣﺮ‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ‪ 1360 ،‬درس ‪－‬ﺴﺘﺘﻨﺮ )د ﻓﻌﻠﻮﻧﻮ ﺑﺮﺧﻪ(‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪96‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬د ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﺧﺒﺮ ﭘﻪ ﻣﺘﻌﺪد أول ﻫﻢ را‪＄‬ﻲ‪ ،‬ﭘـﻪ دې ﻣﻌﻨـﺎ ﭼـ‪ ３‬د ﻳـﻮه ﻣﺒﺘﺪاﻟـﻪ ﭘـﺎره ＇ـﻮ‬
‫ﺧﺒﺮه ذﻛﺮ ﺷﻮي وي‪ ،‬ﻛﻪ ﭼﻴﺮي ﭘﻪ ﻳﻮه ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪ ３‬د ﻳﻮه ﺧﺒﺮ ﻟﻪ ﭘﺎره زﻳﺎﺗ‪ ３‬ﻣﺒﺘﺪاوې راﺷـﻲ ﻧﻮﻫﻐـﻪ ﺟﻤﻠـﻪ‬
‫ﻣﺘﻌﺪده ﻣﺒﺘﺪا ﻟـﺮوﻧﻜ‪ ３‬ﺟﻤﻠـﻪ ده‪ .‬ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ـﻪ ﻛـﻪ ﭘـﻪ ﺟﻤﻠـﻪ ﻛـ‪ ３‬ددووﻧـﻪ زﻳـﺎت ﻓﻌﻠﻮﻧـﻪ )ﺧﺒـﺮ( )اﺳـﻤﻰ‪-‬‬
‫ﻓﻌﻠﻰ( راوؤل ﺷﻮي وي ﻧﻮ دا ﺑﻪ ﻫﻢ د ﻣﺘﻌﺪدې ﺧﺒﺮ ﻟﺮوﻧﻜ‪ ３‬ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﻧﺎﻣـﻪ ﻳﺎدﻳـﺈي ﻟﻜـﻪ‪ :‬دى ﻟـﻪ ﻗﻬـﺮه‬
‫ﭘﺎ＇ﻴﺪ‪ ،‬ﻛ‪＋‬ﻴﻨﺎﺳﺖ‪ ،‬وﻳﻲ وﻳﻞ‪:‬‬
‫دى د ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻓﺎﻋﻞ‪ ،‬ﭘـﺎﺗ‪ ３‬ﺑﺮﺧـﻪ د ﻓﺎﻋـﻞ ﺳـﺮه ﻧﺤـﻮي راﺑﻄـﻪ ﻟـﺮي او د ﻓﻌـﻞ ﻣﻄﺎﺑﻘـﺖ د ﻓﺎﻋـﻞ ﺳـﺮه‬
‫＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوي‪ .‬ﻟﻮﻧ‪ ，‬ﭘﻮرﺗﻪ وﻏﻮر‪＄‬ﻴﺪ‪ ،‬ﻛ‪＋‬ﺘﻪ وﻏﻮر‪＄‬ﻴﺪ‪ ،‬ﻟﻪ أﻳﺮه ﻗﻬﺮه ﻏﻠـﻰ ﺷـﻮ‪ .‬ﭘـﻪ ﻓﻌﻠﻴـﻪ ﺟﻤﻠـﻪ ﻛـ‪ ３‬د‬
‫ﺟﻤﻠ‪ ３‬اﺻﻠﻲ ﺗﻮﻛﻲ درې ＊ﻮدل ﺷﻮي دي‪ :‬ﻓﺎﻋﻞ‪ ،‬ﻣﻔﻌﻮل‪ ،‬ﻓﻌﻞ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﭘﻪ ﻣﺘﻌﺪي ﻓﻌﻠﻮﻧـﻮ ﻛـ‪ ３‬ﻣﻔﻌـﻮل‬
‫ﻫﻢ د ﻓﻌﻞ د ﻣﻌﻨﺎ د ﺑﺸﭙﺆوﻧﻜﻲ ﺗﻮﻛﻲ ﭘﻪ ﺣﻴﺚ د ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻣﻬﻢ ﺟﺰ ‪２－‬ﻞ ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫ﻣﻔﻌﻮل‪ :‬ﻫﻐﻪ ＇ﻮك ﻳﺎﺷﻰ دى ﭼ‪ ３‬دﻓﻌﻞ اﺛﺮور ﺑﺎﻧﺪې ﺷﻮى وي ﻳﺎور رﺳﻴﺪﻟﻰ وي‪ .‬ﻣﻔﻌﻮل د ﺧﺒﺮ‬
‫ﺑﺸﭙﺆوﻧﻜ‪ ３‬ﺑﺮﺧﻪ ده‪ .‬ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮي ﭘﻪ ﻳﻮه ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪ ３‬ﻓﻌﻞ ﻣﺘﻌﺪي وي ﻳﻮازې د ﻓﺎﻋﻞ ذﻛﺮ وﺷـﻲ او ﻣﻔﻌـﻮل‬
‫راﻧﻪ وؤل ﺷﻲ ﻧﻮ ﭘﻪ دﻏﻪ ﺻﻮرت ﻛ‪ ３‬ﻣﻌﻨﺎ ﺑﻪ رو＊ﺎﻧﻪ ﻧﻪ وي ﻟﻜﻪ‪ :‬ﺑﺮﻳﺎﻟﻲ‪ . . .‬وﻛﺆه‪ .‬ﺑﺮﻳـﺎﻟﻲ‪ . . .‬ﺑﻮﺗﻠﻠـﻪ‪.‬‬
‫دﻟﺘﻪ د ﻣﻔﻌﻮل ﺷﺘﻪ واﻟﻰ ﭼ‪ ３‬د ﻓﻌﻞ د ﻣﻌﻨﺎ ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوﻧﻜﻰ ﻳﺎ ﻣﺘﻤﻤـﻪ ﺑﺮﺧـﻪ ده ﻧـﻪ دى راﻏﻠـﻰ ﻧـﻮ ﭘـﻪ دې‬
‫ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﻣﻄﻠﺐ ﻫﻢ ﭘﻮره ﻧﻪ دى رﺳﻮل ﺷﻮى او ﻛﻪ وواﻳﻮ ﺑﺮﻳﺎﻟﻲ ﻳﻮه وﻛﺆه‪ .‬ﻳﺎﺑﺮﻳـﺎﻟﻲ ﻛﻠﺒـﻪ وﻛـﺆه‪ .‬ﻳﺎﺑﺮﻳـﺎﻟﻲ‬
‫ﻛﻠﺒﻪ ﺑﻮﺗﻠﻪ ﻧﻮ ﻣﻄﻠﺐ ﭘﻮره ﺷﻮ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻳﻮ ﺷﻤﻴﺮ ﻫﻐﻮ ‪－‬ﺮاﻣﺮوﻧﻮ ﻛ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬ﺧﺘﻴ‪ ＃‬ﭘﻮﻫﺎﻧﻮ ﺑﺮاﺑﺮ ﻛﺆي دي ﻣﻔﻌﻮل ﻫﻢ د ﺟﻤﻠ‪ ３‬دوﻫﻤﻪ درﺟﻪ‬
‫ﻏﺆى ‪２－‬ﻠﻰ ﺷﻮى دى وﻟﻰ دا ﺧﺒﺮه ﺑﻪ ﻳﻮ ＇ﻪ د ﻏﻮروؤ ﻫﻢ وي ‪＄‬ﻜﻪ ﭘﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﻣﺘﻌﺪى ﻓﻌﻞ ﻛ‪ ３‬د ﻓﺎﻋﻞ‬
‫ﺷﺘﻪ واﻟﻰ‪ ،‬ﻣﻔﻌﻮل ﻟﻪ ﻓﻌﻞ ﺳﺮه د ﺟﻤﻠﻲ ﺧﺒﺮ ﺟﻮؤ وي وﻟ‪ ３‬ﭘﻪ ﻣﺠﻬﻮﻟﻮ ﻓﻌﻠﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬ﺑﻴﺎ ﻣﻔﻌﻮل د ﻧﺎﺋﺐ‬
‫ﻓﺎﻋﻞ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ دﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻣﺒﺘﺪا )ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ( ‪２－‬ﻞ ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﻣﻔﻌﻮل د ﺟﻤﻠ‪ ３‬د ﻳﻮه ﺗﻮﻛﻲ ﭘﻪ ﺣﻴﺚ د ﻓﻌﻞ ﻣﺘﻤﻢ ‪２－‬ﻞ ﺷﻮى دى ﭘﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻛـ‪ ３‬د ﻣﻔﻌـﻮل‬
‫درﻳ‪ ＃‬د ﻫﻐ‪ ３‬ﭘﻪ ﻧﺤﻮي ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﭘﻮرې اؤه ﻟﺮي‪.‬‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ او ﻏﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ )‪ (Directobject‬او )‪ (Indirectorbject‬ﻣﻔﻌﻮل‪:‬‬
‫ﻣﻔﻌﻮل‪ :‬ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﻔﻌﻮل ﺗﻪ ﻧﮋدې ﻣﻔﻌﻮل ﻫﻢ واﻳﻲ ‪＄‬ﻜﻪ ﭼ‪ ３‬د‬ ‫اول ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‬
‫ﻓﻌﻞ اﺛﺮ ورﺑﺎﻧﺪې ﺑ‪ ３‬ﻟﻪ ﻛـﻮﻣ‪ ３‬واﺳـﻄ‪ ３‬ﺷـﻮى وي)‪ (1‬ﻣﻔﻌـﻮل ﻫﻐـﻪ اﺳـﻤﻲ ﺗـﻮﻛﻰ دى ﭼـ‪ ３‬ﻟـﻪ ﻓﻌـﻞ ﺳـﺮه‬

‫)‪ (1‬ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ﺻﺪﻳﻖ اﷲ ر＊ﺘﻴﻦ‪ ،‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ‪－‬ﺮاﻣﺮه دوﻳﻢ ！ﻮك ﻛﺎﺑﻞ‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ د ﻣﻌﺎرف ﻣﻄﺒﻌﻪ ‪ 1370‬ﻟﻤﺮﻳﺰ ﻛﺎل‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪97‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﻧﻴﻐﻪ او ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﻪ راﺑﻄﻪ وﻟﺮي او دﻏﻪ ﺗﻮﻛﻰ ﭘـﻪ ارﺗﺒـﺎﻃﻰ ﺣﺎﻟـﺖ ﻛـ‪ ３‬ﻧـﻪ وي راﻏﻠـﻰ‪ .‬ﻣـﺴﺘﻘﻴﻢ )ﻧـﮋدې(‬
‫ﻣﻔﻌﻮل د ﻣﺘﻌﺪي ﻓﻌﻠﻮﻧﻮ ﺳﺮه ﺗﻞ ﻓﻌﻞ ﺗﻪ ﻧﮋدې اؤﻳﻜﻲ ﺳـﺎﺗﻲ‪ .‬ﻣـﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﻔﻌـﻮل ﻛﻮﻣـﻪ ﺧﺎﺻـﻪ ﻧ‪＋‬ـﻪ ﻧـﻪ‬
‫ﻟﺮي ﻣ‪／‬ﺮ د ﻓﻌﻞ د ‪－‬ﺮدان ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬او د ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻟﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ＇ﺨﻪ ﭘ‪５‬ﮋﻧﺪل ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﻔﻌﻮل ﭘﻪ اﺻﻠﻲ ﺣﺎﻟﺖ ﻛ‪ ３‬را‪＄‬ﻲ ﻛﻮم ﺑﻞ ﺧﺎص ﺻﻮرت ﻧﻪ ﻟﺮي ﻳﻮازې د‬
‫)زه‪ -‬ﺗﻪ( ﺿﻤﻴﺮوﻧﻪ ﻛﻪ د ﻣﺘﻌـﺪي ﻓﻌـﻞ ﭘـﻪ ﺣـﺎل زﻣﺎﻧـﻪ ﻛـ‪ ３‬د ﻣﻔﻌـﻮل ﭘـﻪ ﺗﻮ‪－‬ـﻪ راﺷـﻲ ﻧـﻮ ﭘـﻪ ﻏﻴـﺮ اﺻـﻠﻲ‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﺳﺮه را‪＄‬ﻲ‪ .‬ﻟﻜﻪ‪ :‬ﺗﻪ ﻣﺎوﻳﻨ‪ ،３‬زه ﺗﺎوﻳﻨﻢ‪ ،‬دى ﺗﺎوﻳﻨﻰ‪ ،‬دى ﻣﺎوﻳﻨﻲ(‪.‬‬
‫ددﻏﻪ أول ﻣﻔﻌﻮل ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪＊ ３‬ﻴﻮ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮﻧﻪ! ﭘﻮرﺗﻪ ﺷﻪ ﻗﺎﻣﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬ﺧﭙﻞ ﻗﺎم ﭘﻮرﺗﻪ ﻛﺆه‪.‬‬
‫‪ -2‬دراأﻳﻮ ﻏﺈ ﺑﻪ ！ﻴ＀ ﻛﺆم‪ ،‬ﻟﻜﻪ ﭼ‪ ３‬دوؤې راﻏﻠ‪ ،３‬زه ﺑﻪ ﻛﺆﻛﺔ ﻫﻢ وﺗﺆم‪.‬‬
‫‪ -3‬اوس ﺗﻪ ﻏﻮإ وﻧﻴﺴﻪ‪.‬‬
‫ﭘﻪ دﻏﻮ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬ﺧﭙﻞ ﻗﺎم‪ ،‬دراأﻳﻮ ﻏـﺈ‪ ،‬ﻛﺆﻛـﺔ‪ ،‬ﻏـﻮإ ﻣـﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﻔﻌـﻮل دي او د ﻓﻌـﻞ ﺳـﺮه ﻧـﮋدې‬
‫راﻏﻠﻲ دي‪.‬‬
‫ﻳﺎدوﻧﻪ‪ :‬ﭘﻪ ﻣﺘﻌﺪي ﻣﺠﻬﻮﻟﻮ ﻓﻌﻠﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬ﻓﺎﻋـﻞ ﻧـﺸﺘﻪ‪ ،‬ﻣﻔﻌـﻮل د ﻓﺎﻋـﻞ ﭘـﻪ ‪＄‬ـﺎي د ﻣـﺴﻨﺪ اﻟﻴـﻪ‬
‫وﻇﻴﻔﻪ ﻟﺮي‪ .‬ﻏﻮﻧﺄه ﻛﻴﺈي‪ ،‬د ﻛﻮرﻏﻞ ﻧﻪ ﻧﻴﻮل ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫اوس ﺑﻪ ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬د ﻛﻼم اﺟﺰاوې )ﺳﺎده‪ ،‬ﻣﺮﻛﺐ( د ﻧﮋدې ﻣﻔﻌﻮل ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ و‪－‬ﻮرو‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ :‬ﺳﺎده ﻳﺎ ﻳﻮ ﺗﻮﻛﻴﺰ ﻛﻠﻤﺎت‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻧﻮم )ﻣﻔﺮد ﻣﺬﻛﺮ( د ﻣﻔﻌﻮل د ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪:‬‬
‫زه ﻛﺘﺎب ﻟﻮﻟﻢ‪ .‬ﻣﻼﻟﺔ ﻛﻤﻴﺲ و‪－‬ﺎﻧﺄه‪ ،‬ﻏﻞ ﻏﻞ ﭘ‪５‬ﮋﻧﻲ‪.‬‬
‫ﻧﻮم )ﺟﻤﻊ ﻣﺬﻛﺮ( د ﻣﻔﻌﻮل ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ‪ :‬ﻣﻠﻴﺎر ‪－‬ﻼن وﻛﺮل‪ .‬ﻫﻐﻮي ﻓﻜﺮوﻧﻪ ﭘﻪ ‪＄‬ﺎى ﻛﺆل‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻧﻮم )ﻣﻔﺮدﻣﻮﻧﺚ( د ﻣﻔﻌﻮل ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪ :‬دې ﺳﺘﺮ‪－‬ﻪ ﭘ＂ﻪ ﻛﺆه‪ .‬ﻫﻐﻪ ﻣ‪２‬ﻪ وﺧﻮؤه‪.‬‬
‫ْﻪ‪ :‬دوي ﭘﺮواﻗﻌﻴﺖ ﺑﺎﻧﺪې ﺳﺘﺮ‪ ３－‬ﭘ＂‪ ３‬ﻛﺆﻟ‪.３‬‬
‫ﻧﻮم )ﺟﻤﻊ ﻣﻮﻧﺚ( د ﻣﻔﻌﻮل ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬‬
‫‪ -3‬ﺿﻤﻴﺮ د ﻣﻔﻌﻮل ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪- (1) :‬ده زه وﻟﻴﺪم‪ .‬زه دى وﻳﻨﻢ‪ .‬ﺧﻠﻚ ﻣﻮﻧﺈ ﭘ‪５‬ﮋﻧﻲ‪ .‬دوي ﺗﺎﺳ‪ ３‬ﻣ‪５‬ﻠﻤﺎﻧﻪ‬
‫ﻛﻮي‪ .‬دوي ﻣﻮﻧﺈ وﻳﻨﻲ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻣﻐﻴﺮه ﺣﺎﻟﺖ ﻛ‪ :３‬دى ﻣﺎﺧﺒﺮوي‪ ،‬دى ﺗﺎ ﺧﺒـﺮوي‪ .‬دﻟﺘـﻪ زه‪ ،‬دى‪ ،‬ﻣﻮﻧـﺈ‪ ،‬ﺗﺎﺳـﻰ‪ ،‬ﻣـﺎ‪ ،‬ﺗـﺎ ﺷﺨـﺼﻲ‬
‫ْﻪ‪.‬‬
‫ﺿﻤﻴﺮوﻧﻪ دي د ﻣﻔﻌﻮل ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪98‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫‪ -2‬ﻣﻼﻟﻰ دا اﺧﻠﻲ‪ .‬دﻏﻪ ﻛﺘﺎب واﺧﻠﻪ او ﻫﻐﻪ وﻟﻮﻟﻪ‪ .‬دوي ﻫﻮ ﻏﻪ ﺧﻠﻚ ﻧﻪ ﭘ‪５‬ﮋﻧـﻲ )دا‪ ،‬ﻫﻐـﻪ‪ ،‬ﻫﻮﻏـﻪ(‬
‫اﺷﺎري ﺿﻤﻴﺮوﻧﻪ د ﻣﻔﻌﻮل ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ذﻛﺮ ﺷﻮي دي‪.‬‬
‫‪ -3‬اﺳﺘﻔﻬﺎﻣﻰ ﺿﻤﻴﺮوﻧﻪ د ﻣﻔﻌـﻮل ﭘـﻪ ﺗﻮ‪－‬ـﻪ‪ :‬ﺗـﻪ ＇ـﻪ اﺧﻠـ‪３‬؟ ﺗـﻪ ＇ـﻮك ﻏـﻮاؤې؟ ＇ـﻮك وﻳـﻨ‪３‬؟ ﺗـﺎ ＇ـﻪ‬
‫وﻟﻴﺪل؟ اﺷﺎره ﻫﻢ دﺷﻲ او ﻫﻢ د ﺷﺨﺺ ﻟﭙﺎره را‪＄‬ﻲ‪:‬‬
‫ﺳﺘﺎ ＇ﻮك ﭘﻪ ﻛﺎر دي؟ ﺳﺘﺎ ﻛﻮم ﺧﻮ＊ﻴﺈي؟ ﺳﺘﺎ ＇ﻮﻣﻪ ﭘﻪ ﻛﺎرده؟ ﺳﺘﺎ ﻛﻮﻣﻪ ﺧﻮ＊ﻴﺈي؟ ﭘـﻪ ﭘﻮرﺗﻨﻴـﻮ‬
‫ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻮ ﻛ‪＇ ３‬ﻪ‪＇ ،‬ﻮك‪＇ ،‬ﻮﻣﺮه‪＇ ،‬ﻮوم‪ ،‬ﻛﻮم د ﭘﻮ＊ﺘﻨ‪ ３‬ﺿﻤﻴﺮوﻧﻪ دي د ﻣﻔﻌﻮل ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪.‬‬
‫‪！ -4‬ﺎﻛﻠﻲ ﺿﻤﻴﺮوﻧﻪ‪ :‬ﻣﺎ！ﻮل وﻟﻴﺪل‪ .‬دى ！ﻮل وﻳﻨﻲ‪.‬‬
‫ﻧﺎ！ﺎﻛﻠﻲ ﺿﻤﻴﺮوﻧﻪ‪ :‬زه ﻫﻴ＆ ﻧﻪ وﻳﻨﻢ‪＄ .‬ﻴﻨﻲ وﻳﻨﻢ او ‪＄‬ﻴﻨﻲ ﻧﻪ وﻳﻨﻢ‪.‬‬
‫‪ -5‬ﭼ‪ ３‬ﻣﻔﻌﻮل ﻳ‪ ３‬اداﺗﻲ ﺿﻤﻴﺮ وي‪ :‬دﻏﻪ ﭼﻮﻛﺔ واﺧﻠﻪ او ﻫﻠﺘـﻪ ﻳـ‪ ３‬ﻛﻴـﺈده‪ .‬ﺗـﻪ ﻳـ‪ ３‬وﻳـﻨ‪ .３‬دى ﻳـ‪３‬‬
‫‪－‬ﻮري‪ .‬ﻫﻐﻪ دې ﺑﻴﺎﻳﻲ‪ .‬دوي ﻣﻮﺧﺒﺮوي‪.‬‬
‫ﻳﺎدوﻧﻪ‪ :‬دﻟﺘﻪ وﻳﻨﻮ ﭼـ‪ ３‬اداﺗـﻲ ﻣﺘـﺼﻞ ﺿـﻤﻴﺮوﻧﻪ ﻳـﻮازې د اوﺳـﻨﺔ زﻣـﺎﻧ‪ ３‬ﭘـﻪ اﻓﻌـﺎﻟﻮ ﻛـ‪ ３‬ﻣﻔﻌـﻮﻟﻲ‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﻟﺮي ﻣ‪／‬ﺮ ﭘﻪ ﻣﺎﺿﻴﻪ ﻓﻌﻠﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬ﻣﻔﻌﻮل ﻧﻪ ﺑﻠﻜ‪ ３‬د ﻓﺎﻋﻞ ﭘـﻪ ﺗﻮ‪－‬ـﻪ را‪＄‬ـﻲ ﻟﻜـﻪ )زه دې وﭘ‪５‬ﮋﻧـﺪم(‬
‫دى ﻳ‪ ３‬وﻟﻴﺪ‪ .‬زه ﻣﻮ ﺧﺒﺮ ﻛﺆم‪.‬‬
‫‪ -6‬ﺻﻔﺖ د ﻣﻔﻌﻮل ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ‪ :‬زه رﻧ‪％‬ﻮر وﻳﻨﻢ‪ .‬وإي ﻳ‪ ３‬ﺑﻮت‪ .‬زاؤه ﻳ‪ ３‬ﻟﺮې ﻛﺆل‪ .‬ﻛﺎإه ﻳـ‪ ３‬ﺳـﻢ ﻛـﺆل‪.‬‬
‫ﻃﺒﻴﺐ ﻧﺎروغ وﻟﻴﺪ‪ .‬ﻳﺎ ﻧﺎروﻏﺎن وﻟﻴﺪل‪.‬‬
‫‪ -7‬ﻋــﺪد د ﻣﻔﻌــﻮل ﭘــﻪ ﺗﻮ‪－‬ــﻪ‪ :‬ﻣــﺎ ﻳــﻮ وﻟﻴــﺪ‪ .‬ﻳــﻮﻳ‪ ３‬راووﺳــﺖ‪ .‬دوه ﻳــ‪ ３‬ﻣــﺆه ﻛــﺆل‪ ،‬درې ﻳــ‪ ３‬وﻧﻴــﻮل‪.‬‬
‫دوﻳﻢ در‪４‬ﻴﻢ ﻳ‪ ３‬وﻏﻮ＊ﺖ‪.‬‬ ‫＇ﻠﻮرﻳ‪ ３‬ﭘﻪ ﺗﻨ‪ ，‬ﻛﺆل‪.‬‬
‫‪ -8‬ﻓﺎﻋﻠﻲ ﺻﻔﺖ د ﻣﻔﻌﻮل ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪ :‬زه ﻟﻴﻜﻮوﻧﻜﻰ وﻳﻨﻢ ﭼ‪ ３‬ﻟﻴﻜﻨﻪ ﻛﻮي‪.‬‬
‫‪ -9‬ﻣﺼﺪر )ﻓﻌﻠﻰ ﻧﻮم( د ﻣﻔﻌﻮل ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪ :‬دى ‪＄‬ﻨ‪／‬ﻠﻪ ﺗﻪ ﺗﻠﻞ ﻏﻮاؤي‪ .‬دى أ‪４‬ﺮ ﻟﻮﺳﺘﻞ ﻛﻮي‪.‬‬
‫ب‪ :‬ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﻔﻌﻮل د ﻳﻮ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺳﻴﻼﻧﻴﺎﻧﻮ د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻏﺮوﻧﻪ وﻟﻴﺪل‪－ .‬ﻼﻟﺔ د ﺟﺎﻣﻮﻏﻮ！ﻪ ﭘﺮ ﺳﺮاﻳ‪ ３＋‬ده‪.‬‬
‫د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن راﺗﻠﻮﻧﻜﻰ زﻣﻮﻧﺈ ﭘﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ او ﻟﻴﺎﻗﺖ ﭘﻮرې اؤه ﻟﺮي‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻣﻼﻟﺔ ﺗﻮر ﻗﻠﻢ وﻣﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﻠﻴﺎر ＊ﻜﻠﻲ ‪－‬ﻠﻮﻧﻪ ﻛﺮﻟﻲ دي‪ .‬ﺷﺎﻋﺮان ＊ﻪ ＊ﻪ ﺧﻮﺑﻮﻧﻪ وﻳﻨﻲ‪.‬‬
‫ﻫﻔﻪ ﺧﭙﻠ‪！ ３‬ﻮﻟ‪ ３‬زده ﻛﺆې ﭘﺎى ﺗﻪ ورﺳﻮﻟ‪.３‬‬
‫‪ -3‬ﻛﻠﻴــﺪ اﻓﻐــﺎﻧﻲ د ﺧﻮﺷــﺤﺎل ﺧ＂ــﻚ د دﻳــﻮان ＇ﺨــﻪ ﭘﻨ‪％‬ــﻪ ﻟــﺲ ﻏــﺰﻟ‪ ،３‬ﻳــﻮه رﺑّــﺎﻋﻲ او اوه ﻗــﺼﻴﺪې‬
‫رااﺧﻴﺴﺘ‪ ３‬دي او د ﻛﺘﺎب ﭘﻪ وروﺳﺘﻨﺔ ﺑﺮﺧﻪ ﻛ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻫﻢ دوه ﺷﻌﺮوﻧﻪ راﻧﻘﻞ ﻛﺆي دي‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪99‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫‪ -4‬ﻫﻠﺘﻪ ﺑﻪ وﻻؤ ﺷﻮ ﻫﺮ ＇ﻮك ﺑﻪ ووﻳﻨﻮ‪ .‬ﻣﻮﻧﺈ ﻫﻴ＆ ﻧﻪ اﺧﻠﻮ‪ .‬اوس ﺑﻪ ﺑﻞ ＇ﻪ و‪－‬ﻮرو‪ .‬ﭘﻪ ﻟﻮؤ و ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻮ‬
‫ﻛ‪ -1 ３‬اﺿﺎﻓﻰ ﺗﺮﻛﻴﺐ ‪ -2‬ﺗﻮﺻﻴﻔﻰ ‪ -3‬ﻋﺪدي ‪ -4‬ﻣﺒﻬﻢ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ )ﻏﻮﻧﺄوﻧﻪ( دي‪.‬‬
‫ﻣﻔﻌﻮل د ﺑﺪﻟﻲ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪:‬‬
‫زﻣـﺎ ژﺑـﻪ ﻧـﻪ ده‬ ‫اول زؤه ＊ﻪ ﻛﺆه دﻳﺎر ＊ﻪ ﭘﻪ ﺑﻮس اوﻛﻨﺎر‪ .‬دﻟﺘﻪ دﻳﺎر زؤه دﺑﺪل ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ راﻏﻠـﻰ‪.‬‬
‫اور ده ‪－‬ﺬاروﻧﻪ د ！ﻮﭘﻚ ﻛﺎ‪.‬‬
‫‪ -5‬ﻣﺼﺪري ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ د ﻣﻔﻌﻮل ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪ :‬دى ﭘﺮ ﻫﺮ ﭼﺎﺗ‪５‬ﺮى ﻛﻮل ﻧﻪ ﻏﻮاؤي‪ .‬ﺗﻴﺮى ﻛﻮل ﻟﻮﻳﻪ ‪－‬ﻨﺎه ده‪.‬‬
‫دى ﺣﻖ ﺧﻮؤل ﻧﺎروا ﻛﺎر‪２－‬ﻲ‪ .‬ﭘﺮ ﭼﺎ ﺑﺎﻧﺪې ﺳﺘﺮ‪ ３－‬ﺳﺮې ﻛﻮل ＇ﻪ ﻣﻌﻨﻰ ﻟﺮي‪ .‬ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛﻮل ‪＂－‬ﻪ ﻟﺮي‪.‬‬
‫‪ -6‬ﻓﻌﻠــﻲ ﻧــﻮم )ﺣﺎﺻــﻞ ﻣــﺼﺪر( ﭘــﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒــﻰ أول‪＇ :‬ــﺎروي ﺧــﻮراك ＇‪＋‬ــﺎك ﻛــﻮي‪ .‬ﭘــﻪ ﻫﻤــﺪې ﺗﺮﺗﻴــﺐ‬
‫ﻣﻔﻌﻮل د ﺑﺸﭙﺆو او ﻧﺎﺑﺸﭙﺆو ﺗﻜﺮاري ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﻫﻢ را‪＄‬ﻲ د ﻣﺜﺎل ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻛﺘﺎﺑﻮﻧﻪ ﻛﺘﺎﺑﻮﻧﻪ ﻣ‪ ３‬وﻟﻴﻜﻞ‪ .‬ﻏﺮوﻧﻪ ﻏﺮوﻧﻪ ﻣ‪ ３‬ﭼﭙﻪ ﻛﺆل‪.‬‬
‫ﭘـﻪ دﻏـﻮ ﻣﺜـﺎﻟﻮﻧﻮ ﻛـ‪ ３‬زﻳـﺎت ﺗﺎﻛﻴـﺪ‬ ‫‪ -2‬ﻛﻮرﻣﻮر دې ﺟﻮؤ ﻛﺆ ﻛﻪ ﻧﻪ‪ .‬ﻏﻨﻢ ﻣﻨﻢ ﻳ‪ ３‬ﭘﻪ ‪＄‬ﺎى ﻛـﺆل‪.‬‬
‫ﻟﻴﺪل ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻫﻤﺪې ﺗﻮ‪－‬ﻪ أﻳﺮ ﻧﻮر ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ ﻫﻢ ﺷﺘﻪ‪.‬‬
‫دوﻳﻢ أول ﻏﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ )ﻟﺮې( ﻣﻔﻌﻮل‪:‬‬
‫ﭘــﻪ ﭘ‪＋‬ﺘــﻮ ژﺑــﻪ ﻛــ‪ ３‬دﻏــﻪ أول ﻣﻔﻌــﻮل ﻫــﻢ د ﻛــﻼم د ﺑ‪５‬ــﻼ ﺑ‪５‬ﻠــﻮ اﺟــﺰاو ＇ﺨــﻪ ﭘــﻪ ﻣﻐﻴــﺮه ﺣﺎﻟــﺖ ﻛــ‪ ３‬د‬
‫ﭘﻴـﺸﻴﻨ‪ ３‬او ﭘـﺴﻴﻨ‪ Preposition) ３‬او ‪(Postposition‬ﺳـﺮه ﭘـﻪ ارﺗﺒـﺎﻃﻲ ﺣﺎﻟـﺖ ﻛـ‪ ３‬را‪＄‬ـﻲ او ﭘـﻪ‬
‫ﺟﻤﻠـﻪ ﻛــ‪ ３‬د ﻳـﻮه ﻧــﻮم ﺣﺎﻟـﺖ او درﻳــ‪＇ ＃‬ﺮ‪－‬ﻨـﺪوي )！ــﺎﻛﻲ( زﻣﻮﻧـﺈ ‪－‬ﺮاﻣــﺮ ﻟﻴﻜﻮﻧﻜـﻮ )ﻟــﻪ‪ ،‬ﺗـﻪ‪ ،‬ﻟــﺮه( دﻟــﺮې‬
‫ﻣﻔﻌﻮل ﻧ‪２－ ３＋‬ﻠﻲ دي‪ .‬ﻟﺮې ﻣﻔﻌﻮل د ﻓﻌﻞ ﺳﺮه د ﻳـﻮې واﺳـﻄ‪ ３‬ﻟـﻪ ﻣﺨـ‪ ３‬راﺑﻄـﻪ ！ﻴﻨ‪／‬ـﻮي‪ .‬د ﻣﻮﺿـﻮع‬
‫ﭘﺮاﺧــﻮاﻟﻲ ﻟــﻪ ﻛﺒﻠــﻪ ﻣﻮﻧــﺈ د أ‪４‬ــﺮو ﺗﻔــﺼﻴﻼﺗﻮ ＇ﺨــﻪ دﻟﺘــﻪ ﺗ‪５‬ﺮﻳــﺈو‪ ،‬ﻳــﻮازې دوﻣــﺮه واﻳــﻮ ﭼــ‪ ３‬ددﻏــﻪ أول‬
‫ﻣﻔﻌﻮل د ﻳﻮ اﺳﻤﻲ ﻣﺮﻛﺰ ﺣﺎﻟﺖ داداﺗﻮ ﻟﻪ ﻣﺨ‪＇ ３‬ﺮ‪－‬ﻨﺪﻳﺈي ﻳﻌﻨﻰ د ﻛﻮﻣﻮﻛﻮ ﻣﻮﭘﻴﺸﻴﻨﻮ او ﭘـﺴﻴﻨﻮ ﺳـﺮه‬
‫ﭘﻪ ﻛﻮم ﻳﻮه ﻧﺤﻮي ﺣﺎﻟﺖ ﻛ‪ ３‬ﻗﺮار ﻟﺮي‪ .‬د ﺑ‪５‬ﻠ‪ ３／‬ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪:‬‬
‫اﺳﻢ‪ ،‬ﺿﻤﻴﺮ )ازاد ﻣﻮرﻓﻴﻢ( ‪ +‬ﺗﻪ )ﭘﺴﻴﻨﻪ(‪:‬‬
‫‪ -1‬زه ﺗﺎﺗﻪ ﻛﺘﺎب درﻛﻮم‪ -2 .‬ﺟﺮ‪－‬ﻪ ﻛﻠﻲ ﺗﻪ ﺳﺘﻨﻪ ﺷﻮه‪ .‬ﺑﺮﻳﺎﻟﻲ ﺗﻪ وواﻳﻪ ﭼ‪＄ ３‬ﺎن ﺳﺎﺗﻪ‪ .‬ﻣﻮﻧﺈ ﻟﻪ ﻛﻮر‬
‫＇ﺨﻪ راﻏﻠﻮ‪ .‬ﺗﺎﺳ‪ ３‬ﻟﻪ دوي ＇ﺨﻪ ﻏﻮ＊ﺘﻨﻪ وﻛﺆئ‪ .‬ﭘﻪ دﻏـﻮ ﻣﺜـﺎﻟﻮﻧﻮ ﻛـ‪ ３‬ﺗﺎﺗـﻪ‪ ،‬ﻛﻠـﻲ ﺗـﻪ‪ ،‬ﺑﺮﻳـﺎﻟﻲ ﺗـﻪ‪ ،‬ﻟـﻪ‬
‫ﻛﻮر ＇ﺨﻪ‪ ،‬ﻟﻪ دوي ＇ﺨﻪ ارﺗﺒﺎﻃﻰ ﺣﺎﻟﺖ ﻛ‪ ３‬واﻗﻊ ﺷﻮي دي او ددوﻫﻢ ﻣﻔﻌﻮل ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﻣﻮﻟﻰ ﺷﻲ‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪100‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫＇ﻨ‪／‬ﻪ ﭼ‪ ３‬د ﺟﻮؤ＊ﺖ او ﻣﻌﻨﺎ د اﻓﺎدې ﻟـﻪ ﻣﺨـ‪ ３‬د اداﺗـﻲ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧـﻮ ﭘـﻪ ﺑﺮﺧـﻪ ﻛـ‪ ３‬دﻏـﻪ ﻣﻮﺿـﻮع ﭘـﻪ‬
‫ﺑﺸﭙﺆه ﺗﻮ‪－‬ﻪ راوؤل ﺷﻮې ده ﻧﻮ ﭘﻪ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬ددﻏﻮ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ راوؤل دوﻣﺮه ﺿﺮوري ﻧﻪ ﺑﺮﻳ‪＋‬ﻲ‪ .‬ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ‬
‫ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬د ﻓﻌﻞ د ﻣﺮﺑﻮﻃﺎﺗﻮ او ﻣﺘﻌﻠﻘﺎﺗﻮ ﭘﻪ ﺑﺎب وﻳﻠﻰ ﺷﻮ‪ ،‬ﭼ‪ ３‬دﻏﻪ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺑـﺮﺧ‪ ３‬د ﻓﻌـﻞ د ﭘ‪５＋５‬ـﺪو‬
‫وﺧــﺖ‪＄ ،‬ــﺎي‪ ،‬ﺣﺎﻟــﺖ‪ ،‬وﺿــﻌﻴﺖ‪ ،‬ﺳــﺒﺐ‪ ،‬ﻋﻠــﺖ‪ ،‬ﻣﻠﺘﻴــﺎ‪ ،‬ﺗــﻢ ‪＄‬ــﺎى‪ ،‬ﭘﻴــﻞ ‪＄‬ــﺎى ＇ﺮ‪－‬ﻨــﺪوي‪ ،‬ﭘــﻪ ﻋﺮﺑــﻲ‬
‫اﺻﻄﻼح د ﻣﻜﺎن او زﻣﺎن ﻗﻴﺪوﻧﻪ ﻣﻔﻌﻮل ﻓﻴﻪ‪ ،‬د ﻓﻌﻞ ﻣﺒﺪا او ﭘﻴﻞ ‪＄‬ﺎى ﻣﻔﻌﻮل ﻣﻨﻪ او د ﻓﻌـﻞ ﻣﻘـﺼﺪ‬
‫او ﺗﻢ ‪＄‬ﺎي ﻣﻔﻌﻮل ﻟﻪ دي‪ .‬ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﻣﻬﺎل‪＄ ،‬ﺎى وﺿﻌﻴﺖ او ﺣﺎﻟﺖ د ﻗﻴﻮد و ﭘﻪ واﺳﻄﻪ ＊ـﻮدﻟﻰ‬
‫ﺷﻲ ﻣ‪／‬ﺮ ﻧﻮرې ！ﻮﻟ‪ ３‬ﺑﺮﺧ‪ ３‬د ارﺗﺒﺎﻃ‪ ３‬ﺣﺎﻟﺖ ﺳﺮه ﻳﺎدﻳﺈي‪ .‬ﭘﻪ ﻻﻧﺪﻧ‪ ３‬ﻣﺜﺎل ﻛ‪－ ３‬ﻮرو‪:‬‬
‫د ﻓﺎﺑﺮﻳﻜ‪ ３‬ﻛﺎر‪－‬ﺮاﻧﻮ ﭘﺮون ﭘﻪ ﻓﺎﺑﺮﻳﻜﻪ ﻛ‪ ３‬ﭘﻪ ﺗﻠﻮار ﻟـﻪ ﺧـﭙﻠ‪ ３‬ﻗـﺎﺑﺮﻳﻜ‪＇ ３‬ﺨـﻪ ﺧﭙﻠـﻮ ﻛﻮروﻧـﻮ ﺗـﻪ ﻳـﻮ‬
‫ﺷﻤﻴﺮ ﺿﺮوري ﺷﻴﺎن را！ﻮل ﻛﺆل‪.‬‬
‫ﭘﻪ دﻏﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪ ３‬د ﻓﺎﺑﺮﻳﻜ‪ ３‬ﻛﺎر‪－‬ﺮان )ﻓﺎﻋﻞ ﻣﻐﻴﺮه ﺣﺎﻟﺖ( ﭘﺮون )د زﻣﺎﻧ‪ ３‬ﻗﻴـﺪ( ﭘـﻪ ﻓـﺎﺑﺮﻳﻜ‪ ３‬ﻛـ‪３‬‬
‫)ﻣﻜــﺎﻧﻲ ﻗﻴــﺪ( ﻟــﻪ ﺧــﭙﻠ‪ ３‬ﻓــﺎﺑﺮﻳﻜ‪＇ ３‬ﺨــﻪ )ﭘﻴــﻞ ‪＄‬ــﺎى( ﭘــﻪ ﺗﻠــﻮار )ﺣــﺎﻟﺘﻲ ﻗﻴــﺪ( ﺧﭙﻠــﻮ ﻛﻮروﻧﻮﺗــﻪ )دﻓﻌــﻞ‬
‫ﻣﻘﺼﺪ‪ ،‬ﺳﺒﺐ( ﻳﻮ ﺷﻤﻴﺮ ﺿﺮوري ﺷﻴﺎن )ﻣﻔﻌﻮل( را！ﻮل ﻛﺆل )ﻣﺮﻛﺐ ﻓﻌﻞ( دى‪.‬‬
‫ﻗﻴﺪوﻧﻪ‪ :‬ﻗﻴﺪوﻧﻪ ﺧﻮد ﻓﻌﻞ ﻟﻪ ﻣﺮﺑﻮﻃـﺎﺗﻮ ＇ﺨـﻪ دي او د ﺟﻤﻠـ‪ ３‬د‬ ‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﻧﺤﻮي‬
‫دوﻫﻤ‪ ３‬درﺟ‪ ３‬د ﻏﺆو ＇ﺨﻪ ‪２－‬ﻞ ﻛﻴﺈي‪＇ .‬ﻨ‪／‬ﻪ ﭼ‪＊ ３‬ﻜﺎره ده‪ .‬ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ اﺻـﻠﻲ ﻗﻴﺪوﻧـﻪ‬
‫زﻳﺎت ﺷﻤﻴﺮ ﻧﻪ ﻟﺮي ﺧﻮ زﻳـﺎت ﺻـﻔﺘﻮﻧﻪ‪ ،‬ﻧﻮﻣﻮﻧـﻪ ﭘـﻪ ﺳـﺎده او ﻫـﻢ ﭘـﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒـﻰ ﺷـﻜﻞ ﺳـﺮه ﭘـﻪ ﺟﻤﻠـﻪ ﻛـ‪３‬‬
‫دﻗﻴﺪ وﻇﻴﻔﻪ ﺗﺮﺳـﺮه ﻛـﻮي ﭼـ‪ ３‬دﻏـﻪ ﻛﻠﻤـ‪ ３‬د ﭘﻴـﺸﻴﻨﻮ او ﭘـﺴﻴﻨﻮ ﺳـﺮه را‪＄‬ـﻲ‪ .‬ﭘـﻪ ﺟﻤﻠـﻪ ﻛـ‪ ３‬ﻗﻴﺪوﻧـﻪ ﭘـﻪ‬
‫اﺻﻠﻲ او ﻏﻴﺮ اﺻﻠﻲ ﺣﺎﻟﺖ ﺳﺮه ﻫﻢ را‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫‪ -1‬ﻗﻴﺪ ﭘﻪ ﺳﺎده او ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ أول‪ :‬اﻟﻒ ﭘﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪ ３‬د ﺳﺎده ﻗﻴﺪوﻧﻮ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧـﻪ‪ :‬ﻣـﺴﺎﻓﺮ أ‪４‬ـﺮ ﺗـﺈى دى‪.‬‬
‫ﻣﻠﻨ‪ ，‬ﻏﻠﻰ ﻧﺎﺳﺖ دى‪ .‬دى ﭘﻪ دې ﺑﺮﺧﻪ ﻛ‪ ３‬ﻫﺄو ﻧﻈﺮ ﻫﻢ ﻧﻪ ＊ﻜﺎره ﻛﻮي‪.‬‬
‫دﻟﺘﻪ )أ‪４‬ﺮ‪ ،‬ﻏﻠﻰ‪ ،‬ﻫﺄو( ﺻﻔﺎت دي‪ .‬د ﺳﺎده )ﻳﻮﺳﺘﻮى( ﻗﻴﺪوﻧﻮ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ وﻇﻴﻔﻪ ﻟﺮي‪.‬‬
‫‪ -2‬ﭘﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪ ３‬د ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﻗﻴﺪوﻧﻮ ﺑ‪５‬ﻠ‪:３／‬‬
‫اﻟﻒ‪ :‬ﻗﻴﺪ د ﻳﻮ ﭘﻮره ﺑﺸﭙﺆ ﺗﻜﺮاري ﺗﺮﻛﻴﺐ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ وي‪ :‬دى ﻏﻠ‪ ３‬ﻏﻠ‪ ３‬ﺧﺒـﺮې ﻛـﻮي‪ .‬دى اوس اوس‬
‫راورﺳﻴﺪ‪ .‬دى ژر ژر ﺧﺒﺮې ﻛﻮي‪.‬‬
‫ده ورﺗﻪ ‪＄‬ﻴﺮ ‪＄‬ﻴـﺮ ﻛﺘـﻞ‪ .‬اوس اوس‪ ،‬ﻏﻠـﻰ ﻏﻠـﻰ‪ ،‬ژر ژر‪＄ ،‬ﻴـﺮ ‪＄‬ﻴـﺮ ﺳـﺮه ﻟـﻪ دې ﭼـ‪ ３‬ﻗﻴـﺪي ﻣﻄﻠـﺐ‬
‫ورﻛﻮي ﺧﻮ ﺗﺎﻛﻴﺪ ﻫﻢ دى‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪101‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ب‪ :‬ﭼ‪ ３‬ﻗﻴﺪ د ﻳﻮ ﻣﻨ‪％‬ﻨﻲ ارﺗﺒﺎط ﭘﻪ ﻣﺮﺳﺘﻪ ﺗﻜﺮاري ﺗﺮﻛﻴﺐ وي‪ .‬ادم ﺧﺎن او درﺧﺎﻧﺔ ﭘ＀ ﭘـﻪ ﭘ＂ـﻪ د‬
‫ﻳﻮﺑﻞ دﻳﺪن ﻛﻮﻟﻮ‪.‬‬
‫ج‪ :‬ﻗﻴﺪ ﻟﻪ ﻳﻮه ﻧﻮم او ﭘ‪５‬ﺸﻴﻨ‪ ３‬ﭘﻪ ﻣﺮﺳﺘﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ وي‪ :‬ﭘﻪ ‪ 1919‬ﻛ‪ ３‬اﻧ‪／‬ﺮﻳﺰان زﻣﻮﻧﺈ ﻟﻪ ﻫﻴﻮاد ＇ﺨـﻪ‬
‫ﭘﻪ ﺗﻴ‪＋‬ﺘﻪ وﺗ‪＋‬ﺘﻴﺪل‪.‬‬
‫د ﻣﻌﻨﺎ ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬د ﻗﻴﺪ أوﻟﻮﻧﻪ‪:‬‬
‫‪ -1‬د ﺣﺎﻟﺖ او ＇ﺮﻧ‪／‬ﻮاﻟﻲ ﻗﻴﺪ‪ :‬د ﻓﻌﻞ ＇ﺮﻧ‪／‬ﻮاﻟﻰ او ﺣﺎﻟﺖ ور‪＄‬ﻨﻲ ＊ﻜﺎره ﻛﻴﺈي‪ .‬دﻏـﻪ د ＇ـﻪ أول‪،‬‬
‫＇ﻪ ﻗﺴﻢ‪＇ ،‬ﻨ‪／‬ﻪ ﺳﻮاﻟﻮﻧﻮ ﺗﻪ ‪＄‬ﻮاب واﻳﻲ او ددﻏﻪ ﻗﻴﺪ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ أﻳﺮ دي ﺧﻮ ﻣﻮﻧـﺈ ﻳـ‪ ３‬ﻳـﻮ ＇ـﻮ د ﺑ‪５‬ﻠ‪／‬ـ‪３‬‬
‫ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ رااﺧﻠﻮ‪:‬‬
‫‪ -1‬درﺧﺎﻧﺔ ﻧﺎ＇ﺎ ﭘﻪ ﻟﻪ ﺧﻮﺑﻪ راوﻳ‪＋‬ﻪ ﺷﻮه‪.‬‬
‫‪ -2‬دوي ﭘﻪ ﺧﻮ＊ﻪ ﻛﺎر ﻛﻮي‪ -3 .‬ﻟﻪ أﻳﺮه ﻏﻤﻪ ﭘﻪ زوره ﺧﻨﺪا ﻛﻮي‪ -4 .‬ﻟﻪ ﺑ‪５‬ﺮې ﺳﻤﺪﺳﺘﻲ وﺗ‪＋‬ﺘﻴﺪ‬
‫‪ -5‬زه ﺧﻮﺷﺤﺎل ﻛﻤﺰوري ﻧﻪ ﻳﻢ ﭼ‪ ３‬ﺑﻪ أارﻛﺆم‪ .‬ﭘﻪ ＊ﻜﺎره ﻧﺎرې وﻫﻢ ﭼ‪ ３‬ﺧﻮﻟﻪ ﻳ‪ ３‬راﻛﺆه‪.‬‬
‫ﭼ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﺗﻠﻠﻢ ﭘﻪ ﺧﻨﺪا ﺧﻨﺪا دﻳﺪارﺗﻪ اوس ﻳ‪ ３‬دروﻣﻤﻪ ﭘﻪ ژؤا ژؤا ﻣﺰار ﺗﻪ‪.‬‬
‫‪ -6‬وروﻏﻮﻧﺪې ﭘﺮده ﭘﻮرﺗﻪ ﻛﻴﺈي او ﻳﻮ ＇ﻮك ﻧﺎ اﺷﻨﺎ ﻏﻮﻧﺪې ﺳﺆى راﻧﻨﻮ‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫‪ -7‬ﻣﻮﻧﺈ ﻟﻪ ﺗﺎ ﺳﻮﻧﻪ د زؤه ﻟﻪ ﻛﻮﻣ‪ ３‬ﻣﻨﻨﻪ ﻛـﻮو‪ -8 .‬ﺗﻮرﭘﻴﻜـﺔ ﻟـﻪ ﺧـﭙﻠ‪ ３‬ﺧـﻮا＊‪ ３‬ﺳـﺮه ﭘـﻪ زوره زوره‬
‫ﻟ‪／‬ﻴﺎ ده‪.‬‬
‫‪ -9‬د ﺳﻴﻨﺪ اوﺑﻪ ﭘﻪ ﻛﺮار ﻛﺮار د ‪＄‬ﻤﻜ‪ ３‬ﺗﻞ ﺗﻪ ﻻرﭘﻴﺪا ﻛﻮي‪.‬‬
‫‪ -2‬د درﺟ‪ ،３‬اﻧﺪازې )ﺷﻤﻴﺮ ‪-‬ﻛﻤﻴﺖ( ﻗﻴﺪ‪:‬‬
‫د ﻓﻌﻞ اﻧﺪازه او درﺟﻪ ＊ﻴﻲ‪ :‬ﻣﻼﻟﺔ ﻟﺈه ﻟﺈه ﻧﺎروﻏﻪ ده‪ .‬ﻣﻮر او زوى ﭘﻨ‪％‬ﻪ ﻛﺎﻟﻪ ﺳﺮه وﻧﻪ ﻟﻴﺪل‪.‬‬
‫ﻣــﺎ ＇ــﻮ ‪＄‬ﻠــ‪ ３‬درﺗــﻪ وﻳﻠــﻲ دي ﭼــ‪ ３‬دا ＊ــﻪ ﻛــﺎر ﻧــﻪ دى ﻳــﺎ )＇ــﻮوارې(‪ .‬ﭘــﻪ دې ور‪＄‬ــﻮ ﻛــ‪ ３‬ﺑﻴﺨــﻲ ﻧــﻪ‬
‫ﻣﻌﻠﻮﻣﻴﺈې ﻳﺎ ﻟﻪ ﺳﺮه ﻧﻪ ＊ﻜﺎرې‪ .‬دوي ﺳﺮه ﻣﻮﻧﺈ ﻟﺈ ﻟﺈ ﭘﻴﮋﻧﻮ‪ :‬ﻫﻴﻮاد ﭘﺮﻣﻮﻧﺈ ﺑ‪ ３‬ﺷﺎﻧﻪ ‪－‬ﺮان دى‪.‬‬
‫‪ -3‬د ﺳﺒﺐ او ﻋﻠﺖ ﻟﻪ ﭘﺎره‪:‬‬
‫دﻏﻪ ﻗﻴﺪوﻧﻪ ﻫﻢ د ﻛﻼم ﻟﻪ ﺑ‪５‬ﻼ ﺑ‪５‬ﻠﻮ ﺗﻮﻛﻮﻧﻮ ＇ﺨﻪ ﺟﻮؤﻳﺈي ﺗﺎﺳ‪ ３‬ﭘﻪ ＇ـﻪ وﺟـﻪ ﻣﺮورﻳﺎﺳـﺖ ﻳـﺎ ﭘـﻪ ＇ـﻪ‬
‫ﺳﺒﺐ ﻣﺮور ﻳﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺎﺷﻮﻣﺎﻧﻮ ﺗﻪ ﻟﻪ ﺑ‪５‬ﺮې ﺧﻮب ﻧﻪ ور‪＄‬ﻲ‪.‬‬ ‫ﺳﺘﺎﻟﻪ ﻻﺳﻪ ﻫﻴ＆ ارام ﻧﻪ ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫دوي ﻳ‪ ３‬ﭘﻪ ﻛﻨ‪％‬ﻠﻮ ﻟﻪ ﻛﻮره وﻳﺴﺘﻞ‪.‬‬ ‫دﻏﻪ ﺧﻠﻚ ﭘﻪ ﻏﻼﻧﻴﻮل ﺷﻮي دي‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪102‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫‪ -4‬د ﻣﻘﺼﺪ ﻗﻴﺪ‪:‬‬

‫ددې ﻗﻴﺪ ＇ﺨﻪ د ﺧﺒﺮ )ﻓﻌﻞ( ﻫﺪف او ﻣﻘﺼﺪ ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪﻳﺈي‪ .‬د ﺧﺪاي د ﭘﺎره راﺷﻪ! ﺳﺘﺎﻟﻴﺪوﺗﻪ راﻏﻠـﻢ‪.‬‬
‫ﻣﺎﺷــﻮم ﺧﺒــﺮو ﻛﻮﻟــﻮ ﺗــﻪ ‪＄‬ــﺎن ﺟــﻮؤ وي‪ .‬دا دوﻣــﺮه ﻫﻠــ‪＄ ３‬ﻠــ‪ ３‬ﺳــﺘﺎ د ﭘــﺎره ﻛــﻮم‪ .‬دﻟﺘــﻪ د ﺧــﺪاى ﻟــﻪ ﭘــﺎره‪،‬‬
‫ﺳﺘﺎﻟﻴﺪو ﺗﻪ‪ ،‬ﺧﺒﺮو ﻛﻮﻟﻮﺗﻪ‪ ،‬ﺳﺘﺎ د ﭘﺎره‪ ،‬د ﻗﻴﺪ دﻧﺪه ﺗﺮﺳﺮه ﻛﻮي‪.‬‬
‫ﺧﺪاى زده ﻛﻠﻪ ﺑﻪ راﺷﻲ‪－ ،‬ﻮﻧﺪې ﺳﺒﺎ ﺗﻪ راﺷﻲ‪ .‬ﻟﻜﻪ ﭼ‪ ３‬ﻧﻪ را‪＄‬ﻲ‪.‬‬ ‫‪ -5‬د ﺷﻚ ﻗﻴﺪ‪:‬‬
‫ﺗﻪ ﺑﻪ ﻧﻦ ﺧﺎﻣﺨﺎ زﻣﻮﻧﺈ ﻣﺠﻠﺲ ﺗﻪ را‪ .３＄‬دى ﻧﻦ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ راﻏﻰ‪ .‬دﻏﻪ ﻛﺎﻟﻲ‬ ‫‪ -6‬د ﺗﺎﻛﻴﺪ ﻗﻴﺪ‪:‬‬
‫＊ﻪ ﭘﺎك ووﻳﻨ‪％‬ﻪ‪ .‬دﻏﻪ ﺳﺆي ﺳﻮچ ﻟﻴﻮﻧﻲ دي‪.‬‬
‫‪ -7‬د ﻣﻬﺎل )زﻣﺎن( ﻧﺤﻮي ﻗﻴﻮد‪:‬‬
‫د ﻓﻌﻞ د ﭘ‪＋５‬ﻴﺪو ﺷ‪５‬ﺒﻪ او وﺧﺖ ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوي‪ ،‬د زﻣﺎﻧ‪ ３‬ﻗﻴﺪ ﻫﻢ د ﻟﻔﻆ ﭘﻪ ﻟﺤﺎظ ﺳﺎده او ﻳﺎ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ وي‪.‬‬
‫‪ -1‬د ﺳﺎده زﻣﺎﻧﻲ ﻗﻴﺪوﻧﻮ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ‪ :‬ﻣﻮﻧﺈ اوس ﭘﺮ ﺧﭙﻞ ‪＄‬ﺎن ﺑﺎور ﻟﺮو‪ .‬دى ﭘﺮون ﻟﻪ ﻧﻨ‪／‬ﺮﻫﺎره راﻏﻰ‪.‬‬
‫ﻧﻦ ﻫﺮ ＇ﻮك ﺧﭙﻞ دوﺳﺖ او د＊ﻤﻦ ﭘ‪５‬ﮋﻧﻲ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﻰ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪:‬‬
‫ﭘﻪ ژﻣﻲ ﻛ‪ ３‬د ﻛﺎﺑﻞ ﻫﻮا ﺳﺆه وي‪ .‬ﻟﻪ ﭘﺨﻮا ＇ﺨﻪ دا ﻣﺘﻞ دى‪ .‬ﺗﺮ اوﺳﻪ ﭘﻮرې ﻻﭘﺮﻳﻜﺆه ﻧﻪ ده ﺷﻮې‪ .‬ﻳﺎ‬
‫ﺗﺮ ﻣﺎ＊ﺎﻣﻪ ﻧﺎﺳﺖ وو‪ .‬ﻟﻪ ﻫﻐﻪ وﺧﺖ ﻧﻪ ﺗﺮدې وﺧﺘﻪ ﭘﻮرې أﻳﺮ ﻛﻠﻮﻧﻪ ﺗ‪５‬ﺮ ﺷﻮل‪ .‬ﭘﻪ ﻳﻮه ورځ ﭘﻪ ﻳﻮه ﺳﺎﻋﺖ‬
‫ﻛ‪ ３‬ﻟﻪ ﻳﻮې ﺷﻔﺎﺧﺎﻧ‪ ３‬ﻧﻪ دوه ﺟﻨﺎزې راووﺗﻠ‪.３‬‬
‫ﻗﻴﺪ د ﻋﻄﻒ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪:‬‬
‫ﻣﻮﻧﺈ ﺷﭙﻪ او ورځ ﻛﺎرﻛﻮو‪ .‬ﺧﺒﺮه ﺑﻪ ﻧﻦ او ﺳﺒﺎﻛ‪ ３‬ﻣﻌﻠﻮﻣﻪ ﺷﻲ‪.‬‬
‫‪ -8‬د ‪＄‬ﺎى ﻗﻴﺪ‪:‬‬
‫د ﻓﻌﻞ د ﭘ‪＋５‬ﻴﺪو ‪＄‬ﺎي )ﭼ‪５‬ﺮﺗﻪ‪ ،‬د ﻛﻮم ‪＄‬ﺎي ﻧﻪ‪ ،‬ﻛﻮم ‪＄‬ﺎى ﺗﻪ‪ ،‬ﭘﻪ ﻛﻮم ‪＄‬ﺎى ﻛـ‪ (３‬ﺣﺎﻟﺘﻮﻧـﻪ ＊ﻴـﻲ‪ .‬دا‬
‫ﻫﻢ ﭘﻪ ﺳﺎده او ﺗﺮﻛﻴﺒﻰ ﺗﻮ‪－‬ﻪ را‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫د ﭘﻴﻞ ‪＄‬ﺎى او ﺗﻢ ‪＄‬ﺎى ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪:‬‬
‫‪-1‬ﻫﻮرې ﺧﻠﻚ ﻧﺎﺳﺖ دي‪ .‬دورې ＇ﻪ ﻛﻴﺈي‪ .‬ﺑﻬﺮ ﺳﺎؤه دي‪ .‬ﭼ‪５‬ﺮﺗﻪ دې ＊ﻪ ﻫﻠﺘﻪ دې ﺷﭙﻪ‪ .‬ﭘﻪ دﻏﻮ‬
‫ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬ﻫﻮري‪ ،‬دورې‪ ،‬ﺑﻬﺮ‪ ،‬ﭼﻴﺮﺗﻪ‪ ،‬ﻫﻠﺘﻪ د ‪＄‬ﺎى ﻗﻴﻮد دي‪.‬‬
‫‪ -2‬ﭘﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪ :‬ﺷﺎﺗﻪ ＇ﻮك ﻧﺎﺳﺖ دي‪ .‬ﻣﺦ ﺗﻪ ﻣﻪ را‪＄‬ﻪ‪ .‬ﻟﻪ ﻧﮋدې ＇ﺨﻪ ﺧﺒﺮې ﻛﻮي‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪103‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﻟﻪ ﻛﻮم ‪＄‬ﺎﻳﻪ راﻏﻠ‪ ،３‬ﺗﺮدې ‪＄‬ﺎﻳﻪ ﭘﻮرې راﻏﻠ‪ .３‬ﭘﻪ اﻟﻤﺎرة ﻛ‪＇ ３‬ﻪ ﺷﻴﺎن ‪＄‬ﺎى ﺷﻮي دي‪ .‬ﭘﻪ ﻛﺎﻟـﻪ‬
‫ﻛ‪ ３‬ﻛ‪＋‬ﻴﻨﻪ‪ ،‬د ﺳﻴﻨﺪ ﭘﻪ ﻏﺎؤه ﻳﻮه ﻛ‪＋‬ﺘﺔ وه‪.‬‬
‫د ‪＄‬ﺎي ﻗﻴﺪ د ﻳﻮﺗﻜﺮاري ﺗﺮﻛﻴﺐ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ وي‪:‬‬
‫‪＄ -1‬ﺎي ﭘﺮ ‪＄‬ﺎي ودرﻳﺈه ‪ -2‬ﻛﻠﻲ ﭘﻪ ﻛﻠﻲ و‪－‬ﺮ‪＄‬ﻴﺪ ‪ -3‬ﺣﺠﺮه ﭘﻪ ﺣﺠﺮه ‪－‬ﺮ‪＄‬ﻲ ‪ -4‬ﻛﻮراﻛﻮر ﺧﻠﻚ ﺧﺒﺮ ﺷﻮل‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬دوه ﻳﺎ زﻳﺎت ＇ﻮ ﻗﻴﺪوﻧـﻪ د ﻳـﻮه ﻓﻌـﻞ ﺗـﺎﺑﻊ وي او ﻳـﻮې ！ـﺎﻛﻠ‪ ３‬ﭘـﻮ＊ﺘﻨ‪ ３‬ﺗـﻪ ‪＄‬ـﻮاب‬
‫ورﻛﻮي‪ .‬دﻏﻪ وروﺳﺘﻪ ﺟﻤﻠ‪ ３‬د ﻣﺜﺎل ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ‪－‬ﻮرو‪:‬‬
‫ﭘﻪ أ‪４‬ﺮه ﻣﻴﻨﻪ ﭘﻪ أﻳﺮه ﺗﻠﻮ ﺳﻪ ﭘﻪ ﺑﻴﺆه ﺑﻴﺆه ﻳ‪＄ ３‬ﺎﻧﻮﻧﻪ د ‪－‬ﻠﻮﻧﻮ د ﺧﻨﺪﻳﺪو ﺗﻤﺎﺷ‪ ３‬ﺗﻪ راورﺳﻮل‪ .‬دﻧﻮي‬
‫ﻛﺎل اﺳﺘﺎزى او د ﻧﻮي ژوﻧﺪ ﻗﺎﺻﺪ ﭘﻪ أﻳﺮ د رزاو د روز داﻛﺴﻮس ﭘﻪ ﻏﺎؤو‪ ،‬د ＊ﺎﻳﺴﺘﻪ ﺑﻠﺦ ﭘﻪ ورﺷﻮ‪ ،‬د‬
‫ﻫﺮي رود ﭘﻪ ＇ﻨﺄو‪ ،‬دﻏﻮر ﭘﻪ ﻏﻮؤې ﻣﺮﻏ‪ ،３‬د ﺑﺴﺖ ﭘﻪ ﻟﺮﻏﻮﻧﻮ ﻣ‪５‬ﻨﻮ‪ ،‬د ﻫﻠﻤﻨﺪ ﭘﻪ ‪－‬ﻞ ﻛ（ﻮﻧﻮ‪ ،‬د ﻛﻨﺪﻫﺎر‬
‫او ﻛﺎﺑﻞ ﭘﻪ درﺑﺎروﻧﻮ‪ ،‬د ﻏﺰﻧﻲ ﭘﻪ ﻳﺎد‪－‬ﺎروﻧﻮ‪ ،‬د ﭘﻜﺘﻴﺎ ﭘﻪ زؤو درو‪ ،‬د ﺑﻮﻻن او ‪－‬ﻮﻣﻞ ﭘﻪ ﺗﺎرﻳﺨﻲ درو‪ ،‬د‬
‫ﻛﺴﻲ ﻏﺮه او ﺳﭙﻴﻦ ﻏﺮه ﭘﻪ ＇ﻮﻛﻮ‪ ،‬د ﺧﻴﺒﺮ او ﺗﺎﺗﺮې ﭘﻪ ﺗﺆو‪ ،‬د ﺳﻮات او ﺑﻨﻴﺮ ﭘﻪ ﺳﺮدرو‪ ،‬د ﺑﺎ‪－‬ﺮام ﭘﻪ ﺑﺎغ‬
‫وﺑ‪ ،０‬د ﭼﺘﺮال او ‪－‬ﻠ‪／‬ﻴﺖ ﭘﻪ ‪＄‬ﻨ‪／‬ﻠﻮﻧﻮ‪ ،‬د ﺑﺴﺘﻲ او ‪－‬ﻮاد رﭘﻪ ﺑﻨﺪروﻧﻮ ﻛ‪＋‬ﺘﻪ ﭘﻮرﺗﻪ و‪－‬ﺮ‪＄‬ﻴﺪ‪.‬‬
‫ﭘﻪ دﻏﻮ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪－ ３‬ﻮرو ﭼ‪) ３‬ﭘﻪ أﻳﺮ درزاو د روز( د ﺣﺎﻟﺘﻲ ﻗﻴﺪ ＊ﻮدﻧﻪ ده او ﻧﻮر ！ﻮل د ‪＄‬ﺎي‬
‫ﻗﻴﺪوﻧﻪ ﭘﻪ ﭘﺮﻟﻪ ﭘﺴ‪ ３‬ﺗﻮ‪－‬ﻪ راﻏﻠﻲ دي‪ .‬د ﻫﺮ ﻗﻴﺪ ﺗﺮﻣﻨ‪ ＃‬ﻳﻮ ﻋﻄﻔﻲ راﺑﻄﻪ او اﺿﺎﻓﻰ راﺑﻄﻪ ﻟﻴﺪل ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬دﻏﻪ أول ﻣﺘﻌﺪ د ﻗﻴﺪوﻧﻪ زﻳﺎت ﻣﺮوج دي‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪104‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫＇ﻠﻮرم ＇ﭙﺮﻛﻰ‬

‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬د ﺟﻤﻠﻮ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت )‪＄‬ﺎﻧ‪／‬ﺆﺗﻴﺎوې(‬

‫د ژﺑ‪ ３‬د ژﺑﻨﻴﻮ ﻓﻮرﻣﻮﻧﻮ د ﻣﻄﺎﻟﻌ‪ ３‬او ＇‪５‬ﺆﻧ‪＇ ３‬ﺨﻪ داﺳ‪ ３‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﺮﻻﺳﻪ ﻛﻴﺈي ﭼ‪ ３‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬ﭘـﻪ‬
‫ﺟﻤﻠــﻮ ﻛــ‪ ３‬د ﺟﻮؤ＊ــﺖ او ﺳــﺎﺧﺘﻤﺎن دوه أوﻟــﻪ ‪＄‬ﺎﻧ‪／‬ﺆﺗﻴــﺎوې ﺷــﺘﻪ دي‪ .‬دﻏــﻪ دواؤه ﺑــﺮﺧ‪) ３‬ﻋﺮوﺿــﻲ او‬
‫ﻧﺤﻮي( ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ﻛﺮ＊ﻮﻛ‪ ３‬ﺑﻴﺎﻧﻮل ﻏﻮاؤو‪:‬‬
‫ﻟﻮﻣﺆى‪ :‬د ﻋﺮوﺿﻲ ﺟﻨﺒ‪ ３‬ﭘﻪ ﺑﺎب ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوﻧﻪ‪:‬‬
‫＇ﺮ‪－‬ﻨﺪه ده ﭼ‪ ３‬داﻛﺜﺮو ژﺑﻮ ﭘﻪ ﺗ‪５‬ﺮه ﺑﻴﺎ د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬ﻋﺮوﺿﻲ‪ ،‬ﻧﺤﻮي )ﺳﻴﻨﺘﻜﺴﻲ( ＇‪５‬ﺆﻧ‪ ３‬ﺗﺮ اوﺳﻪ‬
‫ﭘﻮره ﺑﺸﭙﺆې ﺷﻮي ﻧﻪ دي ‪＄‬ﻜﻪ ﭼ‪ ３‬ﺗﺮ اوﺳﻪ ﭘﻮرې ＇‪５‬ﺆوﻧﻜﻮ ژﺑﻪ درﺳـﻢ اﻟﺨـﻂ )ﻟﻴـﻚ( ﭘـﻪ اﺳـﺎس ﺗﺠﺰﻳـﻪ‬
‫ﻛﺆې ده‪ ،‬ﺧﻮ ﭘﻪ أﻳﺮو ژﺑﻮ ﻛ‪ ３‬او ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪＄ ３‬ﻴﻨﻲ داﺳ‪ ３‬ﻧﺤﻮي ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺷﺘﻪ ﭼ‪ ３‬ﻳﻮازې ﭘﻪ ﺗﻠﻔـﻆ‬
‫)وﻳﻨﺎ( ﻛ‪＇ ３‬ﺮ‪－‬ﻨﺪﻳﺈي او ﭘﻪ ﻟﻴﻚ ﻛ‪ ３‬ﻧﻪ ＇ﺮ‪－‬ﻨـﺪﻳﺈي‪ .‬ﻟـﻪ دﻏـﻮ ＇ﺨـﻪ د ﺧـﺞ‪ ،‬اﻫـﻨ‪ ،，‬اﻟﺤـﺎق ﭘﻴﻮﺳـﺘﻮن‪،‬‬
‫ﺑﻴﻠﺘﻮن )وﺻﻞ او ﻓﺼﻞ( ﻋﻨﺎﺻﺮ دي‪ .‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬دﻏﻪ ﻋﺮوﺿﻲ ﺑـﺮﺧ‪ ３‬ﺗـﻪ ﻛﻮﻣـﻪ ﺧﺎﺻـﻪ ﭘﺎﻣﻠﺮﻧـﻪ ﻧـﻪ ده‬
‫ﺷﻮى‪ ،‬ﭘﻪ ﺗ‪５‬ﺮه ﺑﻴﺎ د اﻫﻨ‪ ،(Intonation) ，‬ﻓﺼﻞ او وﺻﻞ ﻣﻮﺿﻮع ﭘﻮره رو＊ﺎﻧﻪ ＇‪５‬ﺆل ﺷـﻮې ﻧـﻪ ده‪،‬‬
‫ﻣ‪／‬ﺮ د ﺧﺞ و ﭘﻪ ﺑﺎب ﭘﻪ أﻳﺮو ‪－‬ﺮاﻣﺮوﻧﻮ ﻛ‪ ３‬او ﻳﺎ ﭘﻪ ‪＄‬ﺎﻧ‪／‬ﺆي ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﺧﻮاره واره ﻣﻮاد ﻟﻴـﺪل ﻛﻴـﺈي‪ ،‬ﭼـ‪３‬‬
‫د ﻫﻐﻮ ﻟﻪ أﻟﻮ ＇ﺨﻪ د ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ر＊ﺘﻴﻦ )د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ‪－‬ﺮاﻣﺮ ‪ 1327‬ﻟﻮﻣﺆى ！ﻮك )‪ 12‬ﻣﺦ( ﻛ‪ ３‬د ﺧﺞ د اﻫﻤﻴـﺖ‬
‫او ﭘﻪ ﻛﻠﻤﻮ ﻛ‪ ３‬د ﻣﻌﻨﺎ وو د ﺑﺪﻟﻮن ﭘﻪ ﺑﺎب ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوﻧ‪ ３‬ﺷﻮي دي‪ .‬د دروﻧﺪ او ﺳﭙﻚ ﺧﺞ ﻳﺎدوﻧـﻪ ﻳـ‪ ３‬ﻫـﻢ‬
‫ﻛﺆې ده‪ .‬ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ ﻣﺤﻤﺪ ‪－‬ﻞ ﻣﻮﻣﻨﺪ )د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬ﻟﻴﺎره( ﻛ‪ ３‬د ﺧﺞ ﻳﺎدوﻧﻪ ﻳ‪ ３‬ﻫـﻢ ﻛـﺆې ده‪ .‬د زﻳـﺎﺗﻮ‬
‫ﻣﻌﻠﻮﻣﺎﺗﻮ ﻟﻪ ﭘﺎره د ﻫﻤﺪﻏﻪ اﺛﺮ )‪ (20-19-18‬ﻣﺨﻮﻧﻪ و‪－‬ﻮرئ‪.‬‬
‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬ﺧﺞ ﭘـﻪ ﺑـﺎره ﻛـ‪５＇ ３‬ﺆﻧـﻪ د أاﻛﺘـﺮ ﺑﻴﭽﻜـﺎ ﻟﻴﻜﻨـﻪ ده‪ ،‬ﭼـ‪ ３‬ﺗﺮﺟﻤـﻪ ﻳـ‪ ３‬د ‪ 1348‬ﻛـﺎل )د‬
‫ﻛﺎﺑﻞ ﻣﺠﻠﻰ ﭘﻪ )‪２－ (3-2‬ﻮ ﻛ‪ ３‬ﭼﺎپ ﺷﻮې او د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑـ‪ ３‬د ‪＄‬ﻴﻨـﻮ ﻓﻌﻠﻮﻧـﻮ او ﺗﺮﻛﻴﺒـﻲ ﻛﻠﻤـﻮ د ﺧـﺞ ﭘـﻪ‬
‫ﺑﺎب ‪＄‬ﻴﻨﻲ ژﺑﭙﻮﻫﻨﻴﺰ ﭘﺮﻧﺴﻴﺒﻮﻧﻪ وؤاﻧﺪې ﻛﺆي دي‪ .‬د زﻳﺎت ﺗﻔﺼﻴﻞ ﻟﻪ ﭘﺎره ﻫﻤﺪﻏﻪ ﻣﻘﺎﻟﻪ و‪－‬ﻮرئ‪.‬‬
‫)ﺧﺞ ﻳﺎ ﻓﺸﺎر د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﭘﻪ ژﺑﻪ ﻛ‪ (３‬د ‪1346‬ﻛﺎل د ﻛﺎﺑـﻞ ﻣﺠﻠـ‪２－ (10) ３‬ـﻪ ﭼـﺎپ د ﻣﻌﻠﻮﻣـﺎﺗﻮ د ﭘـﺎره‬
‫و‪－‬ﻮرئ‪ .‬ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ دﻟﺘﻪ ﺑﻪ د ﻣﻮﺿﻮع ﭘﻪ اؤه د ﻟﻐﻮي ﺧـﺞ او ﻓـﻮﻧﻴﻢ )ﻏﺈﻳﺰواﺣـﺪ( ﭘـﻪ ﺑـﺎب ＇ـﻪ ﺿـﺮوري‬
‫＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوﻧ‪ ３‬وؤاﻧﺪې ﻛﻮل ﺑ‪＄ ３‬ﺎﻳﻪ ﻧﻪ ‪２－‬ﻮ‪.‬‬
‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪！ ３‬ﻮل ﻏﺈوﻧﻪ د ﻏﺈﻳﺰ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻟﻪ ﭘﻠﻮه ﭘﺮ دوو ﺑﺮﺧﻮ ﺑ‪５‬ﻠﻴﺈي‪:‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪105‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﻳﻮې ﺗﻪ ﻛﺘﺎرﻳﺰ او ﺑﻠ‪ ３‬ﺗﻪ ﺳﺮ ﻛﺘﺎرﻳﺰ( واﻳﻲ‪ .‬ﻛﺎﺑﻞ ﻣﺠﻠﻪ ‪ 1355‬ﻛﺎل ﻟﻮﻣﺆة ‪２－‬ﻪ( او ﻳﺎ د ﻛﺘﺎرﻳﺰ‬
‫او ﻏﻴﺮ ﻛﺘﺎرﻳﺰ ﭘﻪ ﻧﻮﻣﻮ ﺳﺮهء ﻳﺎدﻳﺈي‪.‬‬
‫ﭘــﻪ اﻧ‪／‬ﻠﻴــﺴﻲ‪ ،‬روﺳــﻲ ژﺑــﻮ ﻛــ‪ ３‬ﻛﺘــﺎرﻳﺰ ﻏــﺈوﻧﻮ )ﻓﻮﻧﻴﻤﻮﻧــﻮ( ﺗــﻪ ‪ Segmental‬او ﻏﻴــﺮ ﻛﺘــﺎرﻳﺰ‬
‫ﻏﺈوﻧﻮﺗﻪ )‪ (Suprasegmental Phonemes‬واﻳﻲ‪.‬‬
‫ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ رﺣـﻴﻢ اﻟﻬـﺎم د دري ژﺑـ‪ ３‬د ﻓﻮﻧﻴﻤﻮﻧـﻮ د ﺗـﺸﺮﻳﺢ ﭘـﻪ ﺑﺮﺧـﻪ ﻛـ‪ ３‬د ﺳـﻴ‪／‬ﻤﻴﻨ＀ ‪ Segment‬د‬
‫ﭘﺎره )ﻣﻘﻄﻌﻪء( او ﺳﻮﭘﺮ ﺳ‪／５‬ﻤ‪ (Supra Segment) ＀５‬د ﭘـﺎره ﻋﺮوﺿـﻲ اﺻـﻄﻼﺣﺎت وﺿـﻊ ﻛـﺆي‬
‫دي‪ .‬ﻛﻮم اﺻﻄﻼﺣﺎت ﭼ‪＊ ３‬ﺎﻏﻠﻲ ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ اﻟﻬﺎم د ژﺑﭙﻮﻫﻨ‪ ３‬د ﭘﻮرﺗﻨﻴﻮ اﺻﻄﻼﺣﺎﺗﻮ ﻟﻪ ﭘﺎره ！ـﺎﻛﻠﻲ دي‪.‬‬
‫ﭘﻮره ﺳﻤﻮن ﻛﻮﻟﻰ ﺷـﻲ‪＇ .‬ﻨ‪／‬ـﻪ ﭼـ‪ ３‬د ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ژﺑـ‪ ３‬ددﻏـﻮ اﺻـﻄﻼﺣ‪／‬ﺎﻧﻮ دﭘـﺎره ﻛﻮﻣـﻪ ﺧﺎﺻـﻪ ﻧﻮﻣﻮﻧـﻪ ﻧـﻪ‬
‫ﻟﺮوﻧﻮ د اﺳﺘﻌﻤﺎل ﭘﻪ ‪＄‬ﻴﻨﻮ ﺑﺮﺧﻮ ﻛ‪ ３‬ﺑـﻪ د ﻧﻮﻣـﻮؤو اﺻـﻄﻼﺣ‪／‬ﺎﻧﻮ ＇ﺨـﻪ ‪＂－‬ـﻪ اﺧﻴـﺴﺘﻞ ﻫـﻢ ﺑـ‪＄ ３‬ﺎﻳـﻪ ﻧـﻪ‬
‫وي‪.‬‬
‫ﻛﻪ ﻣﻮﻧﺈ د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻲ )ﻛﺘﺎرﻳﺰ ﻳﺎ ﻏﻴﺮ ﻛﺘﺎرﻳﺰ( اﺻﻄﻼﺣﺎت د اﻧ‪／‬ﻠﻴﺴﻲ ژﺑ‪ ３‬ﺳﺮه ﭘﺮﺗﻠـﻪ ﻛﺆوﻧـﻮ ﻛـ＀‬
‫ﻣ＀ ﻳﻮ أول ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ اﻓﺎده ﻛﻮي‪ .‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑـ‪！ ３‬ـﻮل واوﻟﻮﻧـﻪ او ﻛﺎﻧـﺴﻮ ﻧﻴﻨ＂ﻮﻧـﻪ ﻛﺘـﺎرﻳﺰ ﻏـﺈﻳﺰ واﺣﺪوﻧـﻪ‬
‫)ﻓﻮﻧﻴﻤﻮﻧــﻪ( دي‪ .‬ﻣ‪／‬ــﺮ ﻏﻴــﺮ ﻛﺘــﺎرﻳﺰ )ﺳــﻮﭘﺮ ﺳــﻴ‪／‬ﻤ‪５‬ﻨﺖ( ﻏﺈوﻧــﻪ )ﺧــﺞ‪ ،‬اﻫــﻨ‪ ،，‬ﻟﺤــﻦ( ﻏــﺈﻳﺰ واﺣﺪوﻧــﻪ‬
‫)ﻓﻮﻧﻴﻤﻮﻧﻪ( ﻧـﻪ دي‪ .‬د ﺧـﺞ د ＇‪５‬ـﺆﻧ‪ ３‬ﭘـﻪ ﺑﺮﺧـﻪ ﻛـ‪ ３‬د ژﺑﭙﻮﻫـﺎﻧﻮ ﺗـﺮﻣﻨ‪ ＃‬د ﻧﻈﺮوﻧـﻮ ﺑ‪５‬ﻠـﻮاﻟﻰ ﻟﻴـﺪل ﻛﻴـﺈي‪.‬‬
‫‪＄‬ﻴﻨــﻲ ﭘﻮﻫــﺎن ﺧــﺞ ﻓــﻮﻧﻴﻢ ‪２－‬ــﻲ ﻣ‪／‬ــﺮ ‪＄‬ﻴﻨــﻲ ﺑﻴــﺎ ﺧــﺞ د ﻓﻮﻧﻴﻤﻮﻧــﻮ ﭘــﻪ أﻟــﻪ ﻛــ‪ ３‬ﻧــﻪ ‪２－‬ــﻲ‪ .‬د دواؤو ﻧﻈﺮﻳــﻮ‬
‫ﺧﺎوﻧﺪان ‪＄‬ﻴﻨﻲ ذﻫﻨﻰ اوﻋﻴﻨﻲ دﻻﻳﻞ ﻫﻢ وؤاﻧﺪې ﻛﻮي‪ .‬ﻣﻮﻧﺈ دﻟﺘﻪ دﻏـﻪ ﻗـﻀﺎوت ﭼـ‪ ３‬ﺧـﺞ )ﻓـﻮﻧﻴﻢ( وﻧـﻪ‬
‫‪２－‬ﻞ ﺷﻲ د ﻳﻮ ＇ﻪ ﻣﻨﻄﻘﻰ اﺳﺘﺪﻻل ﺳﺮه ﺳﻢ دواﻗﻌﻴﺖ ＇ﺨﻪ ﻟﺮې ﻧﻪ ‪２－‬ﻮ د ﻣﻮﺿﻮع د ﺗﺎﺋﻴﺪ ﻟﭙﺎره ‪－‬ﻮرو‪:‬‬
‫ﻓﻮﻧﻴﻢ ﻫﻐﻪ ﻏﺈﻳﺰ واﺣﺪ )！ﻮك( دى ﭼ‪:３‬‬
‫‪ -1‬ﻧﻪ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻛﻴﺪوﻧﻜﻰ دى ‪ -2‬ﺧﭙﻠﻮاك دى )د ﻣﻘﺎﻳﺴ‪ ３‬ﻟﻪ ﭘﻠﻮه( ‪ -3‬ﺳﻴﻜﻤ‪５‬ﻨﺖ ﻛﺘـﺎرﻳﺰ )ﻣﻘﻄﻌـﺔ( دى‬
‫‪ -4‬ﺑﺎﻟﻘﻮه د ﻣﻌﻨﺎ ﺳﺮه ارﺗﺒﺎط ﻟﺮي‪ -5 .‬د ﻣﻌﻨﺎ ﻟﺮوﻧﻜﻮ ژﺑﻨﻴﻮ واﺣﺪوﻧﻮ )ﻣﻮرﻓﻴﻢ‪ ،‬ﻛﻠﻤﻪ( ﻏﺈﻳﺰه ﺑ‪２‬ﻪ ﺟﻮؤ وي‪.‬‬
‫‪ -6‬ﻣﻌﻨﺎ ﻟﺮوﻧﻜﻲ ژﺑﻨﻲ واﺣﺪوﻧﻪ ﺳﺮه ﺑ‪５‬ﻠﻮي ‪！ -7‬ﻮل ﻏﺆي )اﻟﻮﻓﻮﻧﻮﻧﻪ( ﻳ‪ ３‬ﭘﻪ ﺻـــــــﻮﺗﻲ ﻟﺤﺎظ ﻏﺈﻳﺰ‬

‫ﻳﺎدوﻧﻪ‪ :‬ﺳﻴ‪／‬ﻤﻴﻨﺖ ﺗﻌﺮﻳﻒ او ﺳﻮﭘﺮ ﺳﻴ‪／‬ﻤﻴﻨ＀ ﭘﻪ ﺑﺎپ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ﻣﺎﺧﺬوﻧﻮ ﻛ‪ ３‬ﺷﺘﻪ‪.‬‬
‫‪ -1‬ل‪ .‬ل‪ .‬ﺑﻮﻻﻧﻴﻦ‪ ،‬د ﻧﻨﺔ روﺳﻲ ژﺑ‪ ３‬ﻓﻮﻧﻮﻟﻮژي )ﻓﻨﻴﺘﻴ‪／‬ﺎ( د ﻋﺎﻟﻲ ＊ﻮوﻧ‪％‬ﻲ ﺧﭙﺮوﻧﻪ‪ ،‬ﻣﺴﻜﻮ ‪.1970‬‬
‫‪ -2‬د اوﺳﻨﺔ روﺳﻲ ژﺑ‪－ ３‬ﺮاﻣﺮ‪ ،‬د ﻋﻠﻮﻣﻮ ﺧﭙﺮوﻧﻪ‪ ،‬ﻣﺴﻜﻮ‪ 1970 ،‬د‪.‬د ن‪ .‬ﻳﻮ ﺷﻮﻳﺪووه ﭘﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ اوﻻر＊ﻮوﻧﻪ‪.‬‬
‫ﻣﺸﺎﺑﻬﺖ ﺳﺮه ﻟﺮي ﻣ‪／‬ﺮ ﺧﺞ دﻏﻪ ！ﻮﻟ‪＄ ３‬ﺎﻧ‪／‬ﺆﺗﻴﺎوې ﻧﻪ ﻟﺮي‪ ،‬ﻳﻮازې د ﻛﻠﻤﻮ د ﻣﻌﻨﺎ ﭘﻪ ﺗﻐﻴﺮ او د‬
‫ﻏﺈﻳﺰې ﺑ‪ ３２‬ﭘﻪ ﺗﻮﭘﻴﺮ ﻛ‪ ３‬رول ﻟﺮي‪ .‬د ﺧﺞ او ﻓﻮﻧﻴﻢ ﻳﻮﺑﻞ ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪ او ﺟﻮت ﺗﻮﭘﻴﺮ دادى ﭼ‪ ３‬ﺧﺞ د ﻏﺈﻳﺰ‬

‫‪ ‬‬

‫‪106‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻳﻮ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻋﻨﺼﺮ دى‪ ،‬ﺑﻠﻜ‪ ３‬د ﻓﻮﻧﻴﻤﻮﻧﻮْ)ﻏﺈﻳﺰ واﺣﺪوﻧﻮ( ﻳﻮ داﺳ‪＇ ３‬ﺮ‪－‬ﻨﺪوﻧﻪ ﻳﺎ ﺧﺼﻮﺻﻴﺖ‬
‫دى ﭼ‪ ３‬د ﻳﻮې ﻛﻠﻤ‪ ３‬ﭘﻪ ＇ﭙﻪ ﻳﺰ ﺟﻮؤ＊ﺖ ﻛ‪ ３‬ﺟﻮﺗﻴﺈي‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼ‪ :‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬دﻏﻪ ﻛﻠﻤﻪ )＊ﻜﺎري( د ﻓﻮﻧﻴﻢ ﻟﻪ ﻧﻈﺮه )ښ‪ ،‬ك‪ ،‬ا‪ ،‬ر‪ ،‬ي( ﺑﺮﺧﻰ دي‪ .‬وﻟ‪ ３‬ﭘـﻪ ﻫﻤـﺪې‬
‫ﻓﻮﻧﻴﻢ ﻛ‪ ３‬ﻳﻮ ！ﺎﻛﻠﻲ ﻏﺈ ﻳﺎ ﺧﺞ ﭼ‪ ３‬ﭘﺮ ﻟﻮﻣﺆة ﻳﺎدوﻫﻤ‪＇ ３‬ﭙ‪ ３‬ﻛـ‪＊ ３‬ﻜـﺎره ﻛﻴـﺈي‪ .‬ﻟﻜـﻪ د )＊ﻜـﺎري( ﭘـﻪ‬
‫ﻛﻠﻤﻪ ﻛ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬ﺧﺞ ﭘﺮ ﻟﻮﻣﺆة ＇ﭙ‪ ３‬وي ﻧـﻮ ﻓﻌـﻞ ﺣـﺎل دى ﻳﻌﻨـﻰ دﻟﻴـﺪل ﻛﻴـﺈي ﻳـﺎ ＇ﺮ‪－‬ﻨـﺪﻳﺈي ﭘـﻪ ﻣﻌﻨـﺎ‪،‬‬
‫وﻟ‪ ３‬ﭘﻪ دوﻫﻤ‪＇ ３‬ﭙ‪ ３‬ﺑﺎﻧﺪې ﺧﺞ د ﻧﻮم ﺣﻴﺜﻴﺖ ﻟﺮي ﻳﻌﻨﻰ ＊ﻜﺎرﻛﻮوﻧﻜﻰ‪ .‬ﻫﻤﺪاﺳﻰ ﻧﻮر ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ‪.‬‬
‫اوس ﭼ‪ ３‬د ﺳ‪／５‬ﻤﻴﻨﺖ او ﺳﻮﭘﺮ ﺳﻴ‪／‬ﻤﻨﺖ ﭘﻪ ﻣﻌﻨﺎ ﭘﻮه ﺷﻮ ﻧﻮ را‪－‬ﺮ‪＄‬ﻮ ﺧﭙﻠ‪ ３‬ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻪ‪ .‬دﻟﺘﻪ داﻫﻢ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ووﻳﻞ ﺷﻲ ﭼ‪ ３‬د ﻋﺮوﺿﻲ ﺟﻨﺒـﻮ ﭘـﻪ ﺑـﺎب د ﺧـﺞ‪ ،‬اﻫـﻨ‪ ，‬او اﻟﺤـﺎق ﭘـﻪ ﻧﻮﻣﻮﻧـﻮ ﺳـﺮه ＇ﺮ‪－‬ﻨـﺪوﻧ‪ ３‬او‬
‫＇‪５‬ﺆﻧ‪ ３‬ﺷﺘﻪ دى‪ .‬ﭘﻨﺰل ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬درې أوﻟﻪ ﺧﺠﻮﻧﻪ )دروﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻨ‪％‬ﻨﻰ ﻣﺘﻮﺳـﻂ( او ﺳـﭙﻚ( او درې‬
‫أوﻟﻪ اﻫﻨ‪／‬ﻮﻧﻪ )ﺟ‪ ،，‬ﻣﻨ‪％‬ﻨﻰ‪ ،‬ﻛ‪＋‬ﺘﻨﻰ( ＊ﻮدﻟﻲ دي او ﻫﻤﺪراﻧ‪／‬ﻪ واﻳـﻲ ﭼـ‪＊ ３‬ـﺎﻳﻲ درې أوﻟـﻪ اﻟﺤـﺎق‬
‫)ﺧﻼص ‪ (Open‬ﺟﺰﻳﻲ )ﻓﺎﺻﻠﻮي ‪ (Hyphen‬او ﭘﻮره )اﻟﺘـﺼﺎﻗﻰ ‪ Close‬و ﻣﻮﻣـﻮ او ورﭘـﺴ‪ ３‬د ﺧـﺞ‬
‫او ﻓــﻮﻧﻴﻤﻲ ﺗﻐﻴﻴــﺮ‪ ،‬داﻓ‪／‬ــﺴﻮﻧﻮ ﺧــﺞ‪ ،‬د ﺧــﺞ ﺗﻐﻴﻴــﺮات ﺳــﺮه د ﻣﺜــﺎﻟﻮﻧﻮ ＊ــﻮدﻟﻲ دي‪ .‬وروﺳــﺘﻪ ﺗــﺮدې د‬
‫ﺟﻤﻠﻮ د ﺧﺞ او اﻫﻨ‪ ，‬ﭘﻪ ﺑﺎپ د ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ د اﻟﺤﺎق ﭘﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﻛـ‪ ３‬ﺗﻮﺿـﻴﺤﺎت ورﻛـﺆي دي او د ﻋﺮوﺿـﻲ‬
‫ﺟﻨﺒ‪ ３‬اوﻟﻴﻚ دود ﭘﻪ ﺑﺎب ＇ﻪ ﺧﺒﺮې ﻫـﻢ ﺷـﺘﻪ دي‪ ،‬ﭼـ‪ ３‬ﻣﻮﻧـﺈ ﻳـ‪ ３‬د ﻣﻮﺿـﻮع د اوإدواﻟـﻲ ﻟـﻪ ﻛﺒﻠـﻪ ورﻧـﻪ‬
‫ﺗﻴﺮﻳﺈو‪ .‬ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ أاﻛﺘﺮ زﻳﺎر د ﺧﺒـﺮي ﺟﻤﻠـﻮ د ﭘـﺎره وﻟﻴـﺪوﻧﻜﻰ او ﺳـﻮاﻟﻲ ﺟﻤﻠـﻮ ﻟﭙـﺎره ﺟ‪／‬ﻴـﺪوﻧﻜﻰ‬
‫اﻫﻨ‪ ，‬ﭘﻪ ‪－‬ﻮﺗﻪ ﻛﻮي ﻣ‪／‬ﺮ ﺧﺞ ﻳ‪ ３‬ﺑﻴﺎ ﭘﻪ درﻳﻮ أوﻟﻮ ﭘﻪ دودﻳﺰ أول ﺑ‪５‬ﻞ ﻛﺆى دى‪ ،‬ﭼ‪ ３‬د ﺟﻤﻠﻮي‪ ،‬ﻟﻐﻮي‬
‫ﻫﺠﺎﻳﻲ ﭘﻪ ﻧﻮﻣﻮ ﺳﺮه ﻳ‪ ３‬ﻧﻮﻣﻮﻟﻰ‪ .‬ﺧﻮ دﻟﺘﻪ ＇ﻪ ﻏﻮرﻫﻢ ﭘﻪ ﻛﺎر دى‪＄ .‬ﻜﻪ دا ﺧﺒﺮه ﺑﺎﻳﺪ ﻟﻪ ﻳﺎده وﻧﻪ ﺑﺎﺳـﻮ‬
‫ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪ ３‬ﭘﺮ ﻛﻠﻤﻮ ﺑﺎﻧﺪې د ﺧﺞ درﻳ‪ ＃‬د ﺟﻤﻠﻮ د اﻫﻨ‪！ ，‬ﺎﻛﻮﻧﻜﻰ ﻫﻢ وي‪.‬‬
‫ﺧﺞ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﭘﻪ ﻛﻠﻤﻮ ﻛ‪ ３‬او د ﻛﻠﻤﻮ ﭘﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬ﺑﺮﺧﻪ ﻟﺮي د ژﺑ‪ ３‬د ﺻﺮﻓﻲ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺳﺮه ﻫﻢ‬
‫اؤﻳﻜﻲ ！ﻴﻨ‪／‬ﻮي او ﭘﻪ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬د ﺟﻤﻠﻮي ﻓﺸﺎر ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ وﻇﻴﻔﻪ ﺗﺮﺳﺮه ﻛﻮي‪ .‬ﭘﻪ دې ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺳﺮه اﻫﻨ‪ ，‬ﻟﻪ‬
‫اوإدو ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻮ ﻳﻌﻨﻰ ﺟﻤﻠﻮ‪ ،‬ﻓﻘﺮو ﺳﺮه ﺗﺆون او ارﺗﺒﺎط ﻟﺮي او د ﻫﻐﻮي د ﻧﺤﻮي ﻣﻌﻨﺎ ‪－‬ﺎﻧﻮ ！ﺎﻛﻮﻧﻜﻰ وي‪.‬‬
‫اﻫﻨ‪ ，‬ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬ژﺑﻨﻰ ارز＊ﺖ ﻟﺮي‪＇ .‬ﻨ‪／‬ـﻪ ﭼـ‪ ３‬ﻟﻴـﺪل ﻛﻴـﺈي ﺗـﺮ اوﺳـﻪ ﭘـﻮرې ﭘـﻪ ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ﻳـﺎ‬
‫ﻓﺎرﺳﻲ ژﺑﻮ ﻛ‪ ３‬د اﻫﻨ‪ ，‬أوﻟﻮﻧﻪ درې ﻳﺎ )＇ﻠﻮر( ﻣﻌﻴﺎروﻧﻪ ﭘﻪ ‪－‬ﻮﺗﻪ ﺷﻮي دي‪ .‬ﻟﻜﻪ ﺧﻮرا ﺟـ‪ ，‬اﻫـﻨ‪،，‬‬
‫ﺟ‪ ，‬اﻫﻨ‪ ،，‬ﻣﻨ‪％‬ﻨﻰ اﻫﻨ‪ ，‬او ！ﻴ＀ اﻫﻨ‪ .，‬د ﻣﻮﺿﻮع درو＊ﺎﻧﺘﻴﺎﻟﻪ ﭘﺎره ﻳﻮه داﺳ‪ ３‬ﺟﻤﻠﻪ راوؤو‪:‬‬
‫‪ -2‬ﺗﻮرﭘﻴﻜﺔ راﻏﻠﻪ‪.‬‬ ‫‪ -1‬ﺗﻮرﭘﻴﻜﺔ راﻏﻠﻪ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﺗﻮرﭘﻴﻜﺔ! راﻏﻠﻪ‪.‬‬ ‫‪ -3‬ﺗﻮرﭘﻴﻜﺔ راﻏﻠﻪ!‬

‫‪ ‬‬

‫‪107‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﭘﻪ ﭘﻮرﺗﻨﻴﻮ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬ﺗﺮﺗﻴﺐ او ﺗﺸﻜﻴﻠﻮوﻧﻜﻲ اﺟﺰاوې ﻛ＀ ﻣ＀ ﺳﺮه ﻳﻮدي ﭘﺮﺗﻪ ﻟﻪ ＇ﻠﻮرﻣ‪ ３‬ﺟﻤﻠﻰ‬
‫＇ﺨﻪ‪ ،‬وﻟ‪ ３‬د اﻫﻨ‪／‬ﻮﻧﻮ ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬ﻣﻌﻨﻮي ﺑ‪５‬ﻠﻮاﻟﻰ ﻳ‪ ３‬ﭘﻴﮋﻧﺪل ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫د ﻧﺤﻮي ﺗﺠﺰﻳ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬زﻣﻮﻧـﺈ ﭘـﻮرﺗﻨﻲ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧـﻪ ﻳﻌﻨـﻰ ﻫـﺮه ﻳـﻮه ﺟﻤﻠـﻪ ﭼـ‪) ３‬ﻣﻌﻨـﻮي ﺗـﻮﭘﻴﺮ ﺳـﺮه ﻟـﺮي(‬
‫ْﻪ‪:‬‬
‫درې ﺗﺸﻜﻴﻠﻮوﺋﻜﻲ ﺑﺮﺧ‪ ３‬ﻟﺮﻳﺰ دوې ﺑﺮﺧ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﭘﻪ ﻟﻴﻚ ﻛ‪＇ ３‬ﺮ‪－‬ﻨﺪې دي ﻟﻜ‬
‫ﺗﻮرﭘﻴﻜﺔ راﻏﻠﻪ‪ .‬دﻏﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﭘﻪ اﺳﻤﻲ او ﻓﻌﻠﻲ ﺑﺮﺧﻮ ﺳﺮه ﺑ‪５‬ﻠﻴﺈي ﭼ‪ ３‬او ﻟﻪ ﺑﺮﺧﻪ د ﺟﻤﻠﻰ ﻓﺎﻋﻞ‬
‫)ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ( او دوﻫﻤﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﻳ‪ ３‬ﻓﻌﻞ )ﻣﺴﻨﺪ( دى‪ .‬درﻳﻤﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﻳ‪ ３‬ﭘﻪ ﻟﻴﻚ ﻛ‪ ３‬ﻧﻪ اﻧ‪％‬ﻮرﻳﺈي ﭘﻪ دې‬
‫ﺣﺴﺎب ﺑ‪５‬ﻞ ﺑ‪５‬ﻞ اﻫﻨ‪／‬ﻮﻧﻪ ﭘﻪ دﻏﻮ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬د ＇ﻠﻮرو ﺟﻤﻠﻮ ﻣﻌﻨﺎ ！ﺎﻛﻲ ﻳﻌﻨﻰ د اﻫﻨ‪ ，‬ﺗﻮﭘﻴﺮ د ﺟﻤﻠ‪ ３‬د‬
‫ﻣﻌﻨﻮي ﻧﻮﻋﻴﺖ ﺳﺒﺐ ‪－‬ﺮ‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫ﭘﻪ دې ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﻏﻮاؤو د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬د ﺟﻤﻠﻮ ﻋﺮوﺿﻲ ‪＄‬ﺎﻧ‪／‬ﺆﻧ‪ ３‬ﭘﻪ ﺟﻼ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﭘﻪ ‪－‬ﻮﺗﻪ ﻛﺆو‪.‬‬
‫اول‪ :‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬دﺟﻤﻠﻮ ﻋﺮوﺿﻰ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت‪:‬‬
‫د ﻳﻮې ﺟﻤﻠ‪ ３‬د ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن او ﺟﻮؤ＊ﺖ ﭘﻪ ＇‪５‬ﺆ ﻧﻪ او ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛ‪ ３‬دﻏـﻪ ﻻﻧـﺪې ﻋﺮوﺿـﻲ ﻧ‪＋‬ـ‪ ３‬ﻧ‪＋‬ـﺎﻧ‪３‬‬
‫ﺳﺮه ﺑﻴﻠﻮل ﻏﻮاؤو‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ :‬اﻫﻨ‪ :，‬ﭘﻪ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬اﻫﻨ‪ ，‬دا وازد ！ﻴ＂‪５‬ﺪو او ﻟﻮؤﻳﺪو ﻳﻮ أول زﻳﺮوﺑﻢ دى‪ .‬ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ژﺑـﻪ ﻛـ‪ ３‬د‬
‫ﻧﻮرو أﻳﺮو ژﺑﻮ ﭘﻪ ＇‪５‬ﺮ داﻫﻨ‪ ，‬ﻣﻔﻬﻮم ﺧﺎص ارز＊ﺖ ﻟﺮي ‪＄‬ﻜﻪ ﻫﺮه ژﺑـﻪ د ﺟﻤﻠـ‪ ３‬او ﻧـﻮرو ﻏﻮﻧـﺄوﻧﻮ ﻳـﻮ‬
‫ﺧﺎص اﻫﻨ‪ ，‬ﻟﺮي‪ .‬د اﻫﻨ‪ ，‬ﺑﺪﻟﻮن او ﺗﻮﭘﻴﺮ د ﺟﻤﻠ‪ ３‬د ﻣﻌﻨﺎ د ﺑﺪﻟﻮن ﺳﺒﺐ ‪－‬ﺮ‪＄‬ﻲ‪ .‬ﻛﻪ ＇ﻪ ﻫـﻢ د ﺟﻤﻠـﻰ‬
‫ﺟﻮؤ＊ﺖ‪ ،‬ﻓﻮرم )ﺷﻜﻞ( ﺑﻪ ﺑﺪﻟﻮن ﻧﻪ وي ﻣﻮﻧـﺪﻟﻰ ﺧـﻮ ﻫﻤﺪﻏـﻪ اﻫـﻨ‪ ，‬دى ﭼـ‪ ３‬ﭘـﻪ دﻏـﻪ أول ﺟﻤﻠـﻮ ﻛـ‪３‬‬
‫ﺧﺒﺮي او ﻧﺎ ﺧﺒﺮي ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﺳﺮه ﺑﻴﻠﻮي‪.‬‬
‫د اﻫﻨ‪ ，‬د ﺑﺪﻟﻮن ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬ﺟﻤﻠ‪ ３‬د ﻣﻌﻨﺎ ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬ﭘﻪ ﺧﺒﺮي‪ ،‬ﺳﻮاﻟﻴﻪ‪ ،‬ﺗﻌﺠﺒﻲ‪ ،‬ﻧﺪاﻳﻲ ﺑﺎﻧﺪې وﻳﺸﻞ‬
‫ﻛﻴﺈي)‪.(1‬‬
‫ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮې ﺟﻤﻠ‪ ３‬د ﻟﻴﻚ د ﻧ‪＋‬ﻮ ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬ﺑﻴﻠ‪ ３‬ﻛﺆاى ﺷﻲ ﻧﻮ دا ﺑﻪ ﻳﻮه ﻧﻴﻤ‪／‬ﺆې ﻫ（ـﻪ وي‪ .‬د ﺟﻤﻠـﻰ د‬
‫أوﻟﻮﻧﻮ وﻳﺶ د ﻣﻌﻨﺎ ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬د ﻋﺮوﺿﻲ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺗﻮ ﻟﻪ ﻣﺨـ‪ ３‬ﻛﻴـﺈي‪ .‬ﺧﻮﻟـﻪ ﺑـﺪه ﻣﺮﻏـﻪ ﭘـﻪ ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ژﺑـﻪ‬
‫ﻛ‪ ３‬دﻏﻪ ﻋﺮوﺿﻲ ﺑﺮﺧﻪ ﭘﻮره او ﻋﻠﻤﻲ ﻧﻪ ده ＇‪５‬ﺆل ﺷـﻮې ﻛـﻪ ﻛـﻮﻣ‪ ３‬وﻳـﺸﻨ‪ ３‬ﺷـﻮي دي ﻫﻐـﻪ ﻫـﻢ ا！ﻜﻠـﻲ‬
‫ﺧﺒﺮه ده ﻣ‪／‬ﺮ دﻏﻪ ﻛﺎر ﺑﻪ ﻫﻐﻪ وﺧـﺖ ﺑـﺸﭙﺆ او ﺑـﺎوري وي ﭼـ‪ ３‬ﻻﺑﺮاﺗـﻮاري ازﻣﻮﻳﻨـﻪ د ﺟﻤﻠـﻮ د ﻋﺮوﺿـﻲ‬
‫‪＄‬ــﺎﻧ‪／‬ﺆﻧ‪) ３‬اﻫــﻨ‪ ،，‬ﻓــﺸﺎر( ﭘــﻪ ﺑﺮﺧــﻪ ﻛــ‪ ３‬ﺗﺮﺳــﺮه ﺷــﻲ‪ .‬ﻛــﻪ د ﭘ‪＋‬ﺘــﻮ ژﺑــ‪ ３‬ﺟﻤﻠــ‪) ３‬ﺑــﺸﭙﺆې او ﻧﺎﺑــﺸﭙﺆې(‬

‫)‪－ (1‬ﻮﻟﻮاﻧﻮه‪ .‬ل‪ .‬زﻣﺎ ﻳﺎﻧﻜﻮاﻳﺎ‪ .‬س‪ .‬اﻟﻒ د ﺧﺎرﺟﻰ ﻣﺤﺼﻠﻴﻨﻮ د ﭘﺎره د ژﺑﭙﻮﻫﻨ‪ ３‬درﺳﻲ ﻛﺘﺎب‪ ،‬د ﻣﺴﻜﻮ ﭘﻮﻫﻨﺘﻮن‬
‫ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ‪ (41-36) ،1973 ،‬ﻣﺨﻮﻧﻪ‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪108‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫داﻫﻨ‪ ，‬ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬و＇‪５‬ﺆﻟ‪ ３‬ﺷﻲ ﻧﻮ د ﺟﻤﻠ‪ ３‬أﻳﺮ أوﻟﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﻫـﻢ ＇ﺮ‪－‬ﻨـﺪ ﺷـﻲ ﺧـﻮ دﻟﺘـﻪ ﻣﻮﻧـﺈ ＇ـﻪ ﻧـﺎ ＇ـﻪ ﭘـﻪ‬
‫دودﻳﺰ أول ﺧﺒﺮي‪ ،‬ﺳﻮاﻟﻲ‪ ،‬ﺗﻌﺠﺒﻲ‪ ،‬ﻧﺪاﻳﻲ او اﻣـﺮي ﺟﻤﻠـﻰ د ﺧﭙﻠﻮاﻫﻨ‪／‬ـﻮ ﻧـﻮ ﭘـﻪ ﻣﺮﺳـﺘﻪ ﺑﻴﻠـﻮو‪ .‬ﻣﻮﻧـﺈ‬
‫دﻏﻪ ﻣﻄﻠﺐ د ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ اﻟﻬﺎم ﻟﻪ روش ﺟﺪﻳﺪ در ﺗﺤﻘﻴﻖ د ﺳﺘﻮر زﺑﺎن دري( ＇ﺨﻪ راوؤى دى‪.‬‬
‫‪ -1‬ﺧﺒﺮي اﻫـﻨ‪ :，‬اوار ﭘﻴـﻞ ﻛﻴـﺈي او ﺑﻴﺎﻟـﺈ ﻛ‪＋‬ﺘـﻪ )ﭘـﺮوت( ﭘـﺎى ﺗـﻪ رﺳـﻴﺈي‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ وﻟﻴـﺪوﻧﻜﻰ ﻧـﺮم‬
‫اﻫﻨ‪ ，‬دى او ﭘﻪ ﻳﻮ ﻣﻨ‪％‬ﻨﻲ ﻟﺤﻦ ﺳﺮه وﻳﻞ ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫ﻧﻮټ‪ :‬ددې ﻟﭙﺎره ﭼ‪ ３‬د ﻧﻮرو ﺟﻤﻠﻮ ﺗﺮﻣﻨ‪ ＃‬ﺑ‪５‬ﻠﻮاﻟﻰ ﻣﻮ＊ﻮدﻟﻰ وي ﻧﻮ د ﺧﺒﺮي ﺟﻤﻠ‪ ３‬د اﻫﻨ‪ ，‬د ﭘﺎره‬
‫‪ Intonation=I‬ﻧ‪＋‬ﻪ راوؤ وﻳﺎ ‪ IC=1‬ﻓﻮرم ورﺗﻪ ！ﺎﻛﻮ‪ .‬ﭘﻪ دي ﻣﺎﻧﺎ‪:‬‬
‫‪ I‬د ‪ Intonation‬ﻟﻨﺄﻳﺰ او )‪ (C‬د ‪ Construction‬ﻟﻨﺄﻳﺰ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪:‬‬
‫‪IC –1‬‬ ‫ﻣﺜﺎل ﻳ‪ : ３‬ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑ‪２‬ﻪ‪ ،‬ﺧﺒﺮي ﺟﻤﻠﻪ‪:‬‬

‫ﭘﺴﺮﻟﻰ د ﺧﭙﻠﻮ ﺧﻮإو وإﻣﻮ ﺳﺮه راورﺳﻴﺪ‪ .‬د ‪－‬ﻼﻧﻮ ﺳﺮوﻧﻪ وإﻣﻮ ورو ورو او ﭘﻪ ﺧﻴﺎل ﺳﺮه ＊ﻮرول‪.‬‬
‫‪ -2‬د ﭘﻮ＊ﺘﻨ‪ ３‬اﻫﻨ‪ :，‬ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﺻـﻮرت ﻛـ‪ ３‬ﭼـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﺟﻤﻠـﻪ ﻛـ‪ ３‬د ﭘـﻮ＊ﺘﻨ‪ ３‬ﻛﻠﻤـ‪ ３‬وﻟﺮوﻧـﻮ ددﻏـﻪ أول‬
‫ﺟﻤﻠ‪ ３‬اﻫﻨ‪ ，‬ﻟﻮؤﺑﻴﺎ ！ﻴ＀ وي ﭘﻪ دې ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﻳ‪ ３‬ﭘﻴﮋﻧﻮ‪:‬‬
‫‪IC- 2‬‬

‫ﻣﺜﺎل‪:‬‬
‫ﭼ‪５‬ﺮﺗﻪ ﺗﺎﺳﻰ روان ﻳﺎﺳﺖ؟ ＇ﻮك ﺳﺘﺎﺳﻰ ﭘﻮ＊ﺘﻨ‪ ３‬ﺗﻪ راﻏﻠﻰ و؟‬
‫ﺑﻞ ﭘﻪ ﻫﻐﻮ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬اﺳﺘﻔﻬﺎﻣﻴﻪ ﻛﻠﻤﻪ ﻧﻪ وي ﻧﻮ ﭘﻪ دﻏﻪ أول ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬اﻫﻨ‪！ ，‬ﻴ＀ ﭘﻴـﻞ ﻛﻴـﺈي‬
‫او ﺑﻴﺎ ﻧﻴﻎ ﭘﺮوت ﻟـﻮؤ ﭘـﺎي ﺗـﻪ رﺳـﻴﺈي‪ .‬ﻟﻜـﻪ‪ :‬ﺗﺎﺳـﻰ دﻟﺘـﻪ ﻫـﺮه ورځ را‪＄‬ـﻰ؟ ﺗﺎﺳـﻰ ﻟـﻪ ﻣﻮﻧـﺈ ﺳـﺮه ﺧﺒـﺮې‬
‫ﻛﻮئ؟‬

‫‪ ‬‬

‫‪109‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ ﭘﻪ داﺳ‪ ３‬ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬د ﺳﻮال او ‪＄‬ﻮاب ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ وي ﻫﻢ ﻳﻮ ﺑﻞ أول اﻫﻨ‪ ，‬ﭼ‪IC –4 ３‬‬
‫ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ راﻏﻠﻰ دى‪ .‬اﻫﻨ‪ ，‬ﭘﻪ ﭘﺎي ﻛ‪ ３‬ﻟﻮؤﻳﺈي‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎل‪:‬‬
‫ﻣ‪５‬ﻠﻪ ﺧﻼﺻﻪ ﺷﻮه ﻣﻮﻧﺈ ﻛﻮروﻧﻮ ﺗﻪ وﻻؤ واوﺗﺎﺳ‪３‬؟‬
‫ﻳﺎدوﻧﻪ‪ :‬ﻫﻐﻪ اﺳﺘﻔﻬﺎﻣﻴﻪ ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭼ‪＄ ３‬ﻮاب ﻳ‪ ３‬ﻫﻮﻳﺎﻧـﻪ وي اﻫـﻨ‪ ，‬ﻳـ‪ ３‬ﺟﻴ‪５／‬ـﺪوﻧﻜﻰ وي او د ﻧـﻮرو‬
‫اﺳﺘﻔﻬﺎﻣﻴﻪ ﺟﻤﻠﻮ اﻫﻨ‪ ，‬ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﻛ‪ ３‬ﻟﻮؤﻳﺈي ﭼ‪ ３‬ﻣﻄﻠﻮﺑﻪ ‪＄‬ﻮاب ﻏﻮ＊ﺘﻞ ﺷﻮى وي‪.‬‬
‫‪ -3‬د ﺗﻌﺠﺒﻲ ﺟﻤﻠ‪ ３‬اﻫﻨ‪ :，‬ﻫﻢ ！ﻴ＀ ﭘﻴﻞ ﻛﻴﺈي او ﺑﻴﺎ ﭘﻮرﺗﻪ ﻣﺦ ﭘﻪ ‪＄‬ﻮؤ ﭘﺎى ﺗﻪ رﺳﻴﺈي ﻣ‪／‬ﺮ ﻛﻠﻪ داﺳ‪３‬‬
‫ﻫﻢ ﭘ‪５＋５‬ﺈي ﭼ‪ ３‬ﻟﻮؤ ﭘﻴﻞ ﭘﺮﻳﻮ！ﻰ ﭘﺎي ﺗﻪ رﺳ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬دا ﺑﻴﺎ د ﺟﻤﻠ‪ ３‬د ﻣﻄﻠﺐ ﭘﻪ ！ﻜﻲ ﭘﻮرې اؤه ﻟﺮي‪.‬‬
‫‪＇ -1‬ﻪ ﻛﺎروﻧﻪ ﻳ‪ ３‬وﻧﻪ ﻛﺆل! ‪ -2‬داﻫﻢ ﺷﻮه ﺧﺒﺮه! ‪ -3‬ﺗﻪ ﻫﻢ ﻻدوﻣﺮه ﺷﻮې!! ‪ -4‬دې ﺗﻪ ﻻ‪－‬ﻮره!‬
‫ب‪ :‬ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﺧﺞ‪:‬‬
‫ﻫﺮه ژﺑﻪ د ﺧﺞ ‪＄‬ﺎﻧ‪／‬ﺆى ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻟﺮي او ﭘﻪ ﻫﺮې ژﺑ‪ ３‬ﻛ‪ ３‬د ﺧـﺞ درﻳـ‪ ＃‬ﭘـﻪ ﻛﻠﻤـﻪ )ﻟﻐـﺖ( او ﺟﻤﻠـﻪ ﻛـ‪３‬‬
‫ﻳﻮ ﻟﻪ ﺑﻠﻪ ﺗﻮﭘﻴﺮ ﻟﺮي‪ .‬ﺧﺞ ﭘﻪ ﺑ‪５‬ﻼ ﺑ‪５‬ﻠﻮ ژﺑﻮ ﻛ‪ ３‬ﺑ‪５‬ﻼ ﺑ‪５‬ﻠ‪＄ ３‬ﺎﻧ‪／‬ﺆﺗﻴﺎوې ﻟﺮي‪ .‬د ژﺑﭙﻮﻫﺎﻧﻮ ﭘﻪ ﻧﻈﺮ ﭘﻪ ﻧـﺆة‬
‫ﻛ‪ ３‬داﺳ‪ ３‬ژﺑ‪ ３‬ﻫﻢ ﺷﺘﻪ ﭼ‪ ３‬ﺧﺞ ﻳﺎ ﻟﻐﻮي ﺧﺞ ﻧﻪ ﻟﺮي ﻣ‪／‬ﺮ داﺳ‪ ３‬ﻧـﻮرې ژﺑـ‪ ３‬دي ﭼـ‪ ３‬ﺧـﺞ ﻟﺮوﻧﻜـﻲ وي‬
‫دﻏﻪ ﺧﺞ ﻟﺮوﻧﻜﻲ ﻋﻨﺎﺻﺮ د ‪＄‬ﺎﻧ‪／‬ﺆو ﺧﺼﻮﺻﻴﺘﻮﻧﻮ او ﻣﻮﻗﻌﻴﺘﻮﻧﻮ ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬ﺳﺮه ﺗـﻮﭘﻴﺮ ﻫـﻢ ﻟـﺮي‪ .‬د ﻧـﺆة‬
‫ﭘﻪ ‪＄‬ﻴﻨﻮ ژﺑﻮ ﻛ‪ ３‬ﻟﻐﻮي ﺧﺞ ﻳﻮ ﻣﻌﻴﻦ او ！ﺎﻛﻠﻰ ‪＄‬ﺎى ﻟﺮي ﺧﻮ ﭘﻪ ‪＄‬ﻴﻨﻮ ﻧـﻮرو ژﺑـﻮ ﻛـ‪ ３‬ﺑﻴـﺎ د ﻣﻮﻗﻌﻴـﺖ او‬
‫‪＄‬ﺎى ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬ﻣﺘﺤﺮك )ﺧﻮ‪＄‬ﻨﺪ( دى‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﻫﺮه ﻛﻠﻤﻪ )ﻣﻮرﻓﻴﻢ( ‪＄‬ﺎﻧﺘﻪ ！ﺎﻛﻠﻰ ﺧﺞ ﻟﺮي ﺧـﻮ دا ﻫـﻢ ﺑﺎﻳـﺪ زﻳﺎﺗـﻪ ﻛـﺆو ﭼـ‪ ３‬د ！ﻮﻟـﻮ‬
‫ﻛﻠﻤﻮ د ﺧﺞ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻳﻮ أول ﻧﻪ دى ﭘﻪ ‪＄‬ﻴﻨﻮ ﻛﻠﻤﻮ ﻛ‪ ３‬ﭘﺮ ﻟﻮﻣﺆة ＇ﭙ‪ ３‬ﻟﻜﻪ )وﺳﭙﻨﻪ‪＂－ ،‬ﻪ( ﭘﻪ ‪＄‬ﻴﻨﻮ ﻛ‪３‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪110‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﭘﺮﻣﻨ‪％‬ﻨﺔ ＇ﭙ‪) ３‬ﻟﻮؤواﻟﻰ‪ ،‬ﻣﻐﻠﻮاﻟﻪ‪ ،‬ﭘ‪＋‬ﺘﻨﻮاﻟﻪ( او ﺑﻴﺎ ﻛﻠﻪ د ‪＄‬ﻴﻨﻮ ﻛﻠﻴﻤﻮ ﭘﺮورﺳﺘﻨﺔ ＇ﭙ‪ ３‬ﻟﻜـﻪ )‪＂－‬ـﻪ‪،‬‬
‫ﺗﻠﻠﻰ وو( ﺧﺞ را‪＄‬ﻲ ﺑﻴﺎ ‪＄‬ﻴﻨﻲ ﻛﻠﻤ‪ ３‬ﻫﻢ ﺷﺘﻪ ﭼ‪ ３‬د ﻫﻐﻮ ﺧﺞ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻪ ﻛﻮي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﺧ＂‪／‬ﺮ‪ ،‬ﺧ＂‪／‬ﺮه‪％＊) ،‬ﻪ‪％＊ ،３％＊ ،‬ﻮ(‪.‬‬
‫ﭘﻪ وﻳﻨﺎ ﻛ‪ ３‬ﺧﺞ ﻟﺮوﻧﻜ‪＇ ３‬ﭙﻪ د ﺑ‪ ３‬ﺧﺠﻪ ＇ﭙﻲ ＇ﺨﻪ ﭘﻪ دې ﻻﻧﺪﻧﻴﻮ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺗﻮ ﺳﺮه ﺟﻼ ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫‪ -1‬ﻓﺸﺎر ‪ -2‬د اﻫﻨ‪ ，‬ﺟ‪／‬ـﻮاﻟﻰ ‪ -3‬اوإدواﻟـﻰ‪ .‬د ﺧﺠـﻨ‪＇ ３‬ـﭙ‪ ３‬دﻏـﻪ ‪＄‬ﺎﻧ‪／‬ﺆﺗﻴـﺎوي ﭘـﻪ ﺑﻴﻠـﻮ ژﺑـﻮ ﻛـ‪３‬‬
‫ﺳﺮه ﺗﻮﭘﻴﺮ ﻟﺮي‪.‬‬
‫دﻟﺘــﻪ زﻣﻮﻧــﺈ ﻣﻘــﺼﺪ د ﭘ‪＋‬ﺘــﻮ ژﺑــ‪ ３‬ﺧﺠــﻦ ﻋﻨﺎﺻــﺮ دي‪ ،‬ﭘــﻪ دې ﺗﻮ‪－‬ــﻪ دﻏــﻪ ﺧﺠــﻦ ﻋﻨﺎﺻــﺮ )＇ــﭙ‪ (３‬ﭘــﻪ‬
‫ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺗﻮ‪－‬ﻪ دوې ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪې ‪＄‬ﺎﻧ‪／‬ﺆﺗﻴﺎوي ﻟﺮي‪.‬‬
‫‪ -1‬ﺧﺠﻨﻪ ＇ﭙﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑ‪ ３‬ﺧﺠﻪ ＇ﭙ‪ ３‬ﺗﻪ ﭘﻪ زﻳﺎت ﻓـﺸﺎر ﺳـﺮه وﻳـﻞ ﻛﻴـﺈي‪ -2 .‬ﺧﺠﻨـﻪ ＇ﭙـﻪ ﻧـﺴﺒﺖ ﺑـ‪３‬‬
‫ﺧﺠﻪ ＇ﭙ‪ ３‬ﺗﻪ اوإده وﻳﻞ ﻛﻴـﺈي‪ .‬ددې ﻋﻠـﺖ دادى ﭼـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ژﺑـﻪ ﻛـ‪ ３‬ﻫﻐـﻪ واول ﭼـ‪ ３‬ﺧـﺞ ﻟـﺮوﻧﻜ‪３‬‬
‫＇ﭙ‪ ３‬ﻛ‪ ３‬راﻏﻠﻰ وي ﻧﺴﺒﺖ ﻫﻐﻪ واول ﺗﻪ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﺑ‪ ３‬ﺧﺠﻪ ﺧﭙ‪ ３‬ﻛ‪ ３‬وي اوإدوﻳﻞ ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻫﻤﺪې اﺳﺎس ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬دﻧﻴﺎ ﻣﻴﻜﻲ ﺧﺞ ﻣﻮﺟﻮد دى ﭼ‪ ３‬ﭘﺮ ﻧﻮرو ﻋﻮاﻣﻠﻮ ﺳﺮﺑ‪５‬ﺮه د‬
‫اﻫﻨ‪ ，‬او د ﻏﺈ د اوإدواﻟﻲ ﺳﺮه ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ارﺗﺒﺎط ﻟﺮي‪ .‬ﭘﻪ دې ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﺧﺞ ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑـــــﻪ ﻛ‪ ３‬دوه ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪ‬
‫ﺧﺼﻮﺻﻴﺘﻮﻧﻪ ﻟﺮي ﻳﻌﻨﻰ ﭘﺮﻛﻮﻣ‪＇ ３‬ﭙ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬ﺧﺞ راﻏﻠﻰ وي ﻫﻐﻪ ﻧﻈﺮ ﺑ‪ ３‬ﺧﺠﻪ ＇ﭙﻰ ﺗﻪ اوإد او ﻫﻢ ﻳ‪３‬‬
‫ﻓﺸﺎر زﻳﺎت وي‪＇ .‬ﻨ‪／‬ﻪ ﭼ‪ ３‬د ﺧﺞ درﻳ‪ ＃‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬ﭘﻪ ﻛﻠﻤﻮ ﻛ‪ ３‬ﻣﺘﺤﺮك )ﺧﻮ‪＄‬ﻨﺪ( دى ﻧﻮ د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ‬
‫ژﺑﻰ ﭘﻪ ﻟﻐﻮي او ‪－‬ﺮاﻣﺮي ﺟﻮؤ＊ﺖ ﻛ‪ ３‬أﻳﺮ ارز＊ﺖ ﻟﺮي‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ ﺧﺞ ﭘﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪ ３‬د ﺧﭙﻞ اﻫﻤﻴﺖ ﻟﻪ‬
‫ﻣﺨ‪ ３‬ﻫﻢ ＇ﻮ أوﻟﻪ دى )ﻣﻨﻄﻘﻰ‪ ،‬ﻟﻐﻮي او د ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﺧﺞ( دﻏﻪ د ﺧﺞ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ د ﻛﻠﻤ‪ ３‬ﭘﻪ ﻣﻌﻨﺎ او‬
‫ﻣﻘﺼﺪ ﺑﺎﻧﺪې ﻫﻢ أﻳﺮه اﻏﻴﺰه ﻛﻮي او د ﺧﺞ د ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﭘﻪ اﺳﺎس ﻛﻠﻤ‪) ３‬اﻟﻔﺎظ( )اﺳﻤﻲ‪ -‬ﻓﻌﻠﻲ( او‬
‫ﻧﻮرو ﺳﺮه ﺑ‪５‬ﻠ‪５‬ﺈي‪ .‬ددې ﻟﻪ ﭘﺎره دﻏﻪ ﻻﻧﺪې ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ راوؤو‪:‬‬
‫‪) -1‬ﺟﺎﻟﻪ( )ﺧﺞ ﭘﺮﻟﻮﻣﺆة ＇ﭙ‪＄ (３‬ﺎﻟﻪ‪ ،‬اﺷﻴﺎﻧﻪ‪.‬‬

‫ﻳﺎدوﻧﻪ‪ :‬ﭘﻪ داﺳ‪ ３‬ﺣﺎﻟﺘﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬ﻫﻠﺘﻪ ﺧﺞ ﺑﺪﻟﻮن ﻣﻮﻣﻰ ﻣﻌﻤﻮﻻ د ‪－‬ﺮاﻣﺮي ﺻﻴﻐﻮ د ﺟﻮؤ＊ﺖ د ﺑﺸﭙﺆوﻧﻜﻮ او ﻣﺮﺳﺘﻴﺎﻟﻮ وﺳﻴﻠﻮ ﭘﻪ‬
‫ﺣﻴﺚ ﻛﺎرور‪＄‬ﻨﻰ اﺧﻴﺴﺘﻞ ﻛﻴﺈي ﻟﻜﻪ‪ :‬ﭘﻼر‪ ،‬ﭘﻠﺮوﻧﻪ او ﻛﻠﻪ ﻛﻠﻪ د دوو ‪－‬ﺮاﻣﺮي ﺻﻴﻐﻮ ﺑ‪５‬ﻠﺘﻮن ﻳﻮازﻳﻨﺔ ﻻره داوي ﭼ‪ ３‬د ﺧﺞ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ ﻳﻮ‬
‫ﻟﻪ ﺑﻠﻪ وﭘﻴﮋﻧﺪل ﺷﻲ ﻟﻜﻪ )ﻛ‪＋‬ﻴﻨﻪ( ﺧﺞ ﭘﺮ ﻟﻮﻣﺆى ﻳﺎدوﻫﻤ‪＇ ３‬ﭙ‪ ３‬ﺑﺎﻧﺪې وﻟ‪＄ ３‬ﻴﻨﻲ او＊ﺘﻮﻧﻜﻲ ﻣﻮرﻓﻴﻤﻮﻧﻪ ﻫ‪（５‬ﻜﻠﻪ ﺑ‪ ３‬ﺧﺠـﻪ ﻧـﻪ وي ﻟﻜـﻪ‬
‫د ﺟﻤﻊ ﻻﺣﻘ‪) ３‬ان‪ ،‬وﻧﻪ( او ﻓﻌﻠﻲ ﻻﺣﻘ‪) ３‬وو(‪.‬‬
‫‪) -2‬ﺟﺎﻟﻪ( )ﺧﺞ ﭘﺮ دوﻫﻤ‪) ３‬وروﺳﺘﺔ ＇ﭙ‪ (３‬داوﺑﻮ ﺟﺎﻟﻪ‪.‬‬
‫‪) -3‬ﺑﻮره(‪) ،‬ﺧﺞ ﭘﻪ ﻟﻮﻣﺆة ＇ﭙ‪ (３‬زوى ﻣﺆې‬
‫‪) -4‬ﺑﻮره( )ﺧﺞ ﭘﺮ وروﺳﺘﺔ ＇ﭙ‪) (３‬ﺧﻮإه( )ﻗﻨﺪ(‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪111‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫＊ﻜﺎري‪) -‬ﺧﺞ ﭘﺮﻟﻮﻣﺆة ＇ﭙ‪ (３‬ﻓﻌﻞ = ﻟﻴﺪل ﻛﻴﺈي‪＇ .‬ﺮ‪－‬ﻨﺪﻳﺈي‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮﻣﻴﺈي‪.‬‬

‫＊ﻜﺎري‪) ،‬ﺧﺞ ﭘﻪ وروﺳﺘﺔ ＇ﭙ‪ (３‬ﻧﻮم = ＊ﻜﺎر ﻛﻮوﻧﻜﻰ‪) .‬ﻓﺎﻋﻠﻰ ﺻﻔﺖ(‬
‫ﺗ‪５‬ﺮه – )ﭘﺮ ﻟﻮﻣﺆة ＇ﭙ‪ (３‬ﻣﺎﺿﻲ )ﺗﻴﺮه زﻣﺎﻧﻪ(‪.‬‬
‫ﺗ‪５‬ﺮه )ﭘﺮ وروﺳﺘﺔ ＇ﭙﻰ( د ﭘ＆ ﺿﺪ = ﺗ‪５‬ﺰ‬
‫ﺟﻮؤه – )ﭘﺮ ﻟﻮﻣﺆة ＇ﭙ‪ (３‬ﺳﻮﻟﻪ‪ ،‬روﻏﻪ‬
‫ﺟﻮؤه‪) -‬ﭘﻪ وروﺳﺘﺔ ＇ﭙ‪ (３‬ﺟﻔﺖ‪ ،‬ﺟﺎﻣ‪ ،３‬دﻧﺎوې ﺟﻮؤه‪.‬‬
‫‪ -2‬د ﺧﺞ د ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﭘﻪ اﺳﺎس د‪＄‬ﻴﻨﻮ ﻛﻠﻤﻮ ‪－‬ﺮاﻣﺮي ﻣﻌﻨﺎ‪－‬ﺎﻧ‪！ ３‬ﺎﻛﻞ ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫ﻧﻨﻮﺗﻞ‪) -‬ﺧﺞ ﭘﺮ وروﺳﺘﺔ ＇ﭙﻪ( )اﺳﺘﻤﺮارى( ﺟﻤﻊ ﻋﺪد ﻣﺎﺿﻰ ﻓﻌﻞ‬
‫ﻧﻨﻮﺗﻞ – )ﺧﺞ ﭘﺮ ﻟﻮﻣﺆة ＇ﭙ‪) (３‬ﻣﻄﻠﻖ ﺟﻤﻊ ﻋﺪد ﻣﺎﺿﻰ ﻓﻌﻞ(‪.‬‬
‫ﻧﻨﻮت‪) :‬ﺧﺞ ﭘﺮ وروﺳﺘﺔ ＇ﭙ‪ (３‬اﺳﺘﻤﺮاري ﻣﺎﺿﻲ ﻣﻔﺮد درﻳﻢ ﺷﺨﺺ(‪:‬‬
‫ﻧﻨﻮت‪) :‬ﺧﺞ ﭘﺮ ﻟﻮﻣﺆة ＇ﭙ‪ (３‬ﻣﻄﻠﻘﻪ ﻣﺎﺿﻲ ﻣﻔﺮد درﻳﻢ ﺷﺨﺺ‪.‬‬
‫ﻛﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ ﻓﺸﺎر ﭘﻪ ﻛﻠﻤﻮ او د ﻛﻠﻤﻮ ﭘﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬را‪＄‬ﻲ ﻳﻌﻨﻰ ﻳـﻮه ﻛﻠﻤـﻪ ﻣﻤﻜـﻦ ＇ـﻮ ﻫﺠـﺎوې‬
‫وﻟﺮي ﻣ‪／‬ﺮ ！ﻮل ﺳـﻴﻼﺑﻮﻧﻪ ﻳـﻮ أول ﻧـﻪ وﻳـﻞ ﻛﻴـﺈي ﭘـﻪ دې ﻣﻌﻨـﺎ ﭼـ‪ ３‬ددﻏـﻮ ﺳـﻴﻼﺑﻮﻧﻮ ﻟـﻪ أﻟـ‪＇ ３‬ﺨـﻪ ﻳـﻮ‬
‫ﺳﻴﻼب ﻧﻈﺮ ﻧﻮروﺗﻪ دروﻧﺪ وﻳﻞ ﻛﻴﺈي‪ .‬دﻏﻪ ﺑﺮﺧﻪ د ﺧﺞ ﻟﺮوﻧﻜﻲ ﻫﺠﺎ ﭘﻪ ﻧﺎﻣـﻪ ﻧﻮﻣـﻮل ﻛﻴـﺈي‪ .‬ﻳﻌﻨـﻰ ﭘـﻪ‬
‫دﻏــﻪ ﻫﻴﺠــﺎ ﺑﺎﻧــﺪې ﻓــﺸﺎر راوؤل ﻛﻴــﺈي ﺧــﻮ د ﻛﻠﻤــ‪ ３‬ﻧــﻮرې ﻫﺠــﺎوې ﻛﻤــﺰورى‪ .‬او ﻟﻨــﺄې وﻳــﻞ ﻛﻴــﺈي‪.‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ ﺧﺞ ﭘﻪ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬ﻫﻢ اﻏﻴﺰه ＊ﻨﺪي ﻳﻌﻨﻰ ﻛﻪ دﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘﺮﻳﻮه ﺗـﻮﻛﻲ ﺑﺎﻧـﺪې زﻳـﺎت ﻓـﺸﺎر راﺷـﻲ‬
‫ﻫﻤﺎﻏﻪ ﺗﻮﻛﻰ ﺧﺠﻦ ﻛﻴﺈي او ﻧﻮر ﺗﻮﻛﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﻳ‪ ３‬ﺑ‪ ３‬ﺧﺠﻪ او ﻳﺎ ﻛﻤﺰوري ﺧﺠﻮﻧﻪ وﻟﺮي‪.‬‬
‫دﻏﻪ ﺧﺠﻦ ﺗﻮﻛﻲ د ﻧﻮرو ﺗﻮﻛﻮﻧﻮ ＇ﺨﻪ زﻳﺎت د ﻣﻄﻠﺐ ！ﻜﻲ ﺑﻴﺎﻧﻮي‪ .‬د ﻣﺜﺎل ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪.‬‬
‫زه ﻛﻮرﺗﻪ ‪＄‬ﻢ‪ .‬ﻳﺎ ﻣﺎﻟﻴﻚ وﻟﻴﻜﻪ‪.‬‬
‫ﭘﻪ دې ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮې ﺧﺞ ﭘﻪ )زه( – )ﻣﺎ( ﺿﻤﻴﺮوﻧﻮ ﺑﺎﻧﺪې ﭼ‪ ３‬د ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻓﺎﻋﻞ ﻫﻢ دى راﺷﻲ ﻧﻮ‬
‫دﻟﺘﻪ ﻣﻮﻧﺈ ﺳﻤﺪﻻﺳﻪ ﭘﻮﻫﻴﺈو ﭼ‪ ３‬ﺟﻤﻠﻪ د ＇ﻮك او ﭼﺎ اﺳﺘﻔﻬﺎﻣﻲ ﺿﻤﻴﺮوﻧﻮ ﭘﻪ ﻣﺮﺳﺘﻪ ﺳـﻮاﻟﻴﻪ ﻛﻴـﺈي او‬
‫ﻳﺎ ﺑﺮﻋﻜﺲ ﻛﻪ ﺟﻤﻠﻪ د ＇ﻮك او ﭼﺎﭘﻪ ﻣﺮﺳـﺘﻪ ﺳـﻮاﻟﻴﻪ ﺷـﻲ ﻧﻮﻣﻮﻧـﺈ ﭘﻮﻫﻴـﺈو ﭼـ‪ ３‬ﭘـﻪ ‪＄‬ـﻮاب ﻛـ‪ ３‬ﺟﻤﻠـﻮي‬
‫ﻓﺸﺎر د ﺟﻤﻠﻮ د ﻧﻮرو ﺑﺮﺧﻮ ＇ﺨﻪ )‪ – (1‬ﭘﻪ )زه( )‪ – (2‬ﭘﺮ )ﻣﺎ( ﺑﺎﻧﺪې زﻳﺎت دى‪.‬‬
‫ﻣ‪／‬ﺮ ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮې ﺟﻤﻠﻪ د ﭼ‪５‬ﺮې‪ ،‬ﭼ‪５‬ﺮﺗﻪ ﻳﺎ ＇ـﻪ او ﻳـﺎ داﺳـ‪ ３‬ﻧـﻮرو ژﺑﻨﻴـﻮ ﻓﻮرﻣﻮﻧـﻮ ﭘـﻪ واﺳـﻄﻪ ﺳـﻮاﻟﻴﻪ‬
‫ﺷﻲ‪ .‬ﻧﻮ ﭘﻮﻫﻴﺈو ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ‪＄‬ﻮاب ﻛ‪ ３‬ﺟﻤﻠﻮي ﻓﺸﺎر ﭘﺮ )ﻛﻮر( )ﻟﻴﻚ( ﺑﺎﻧﺪې را‪＄‬ﻲ او ﻳﺎ ﻛﻪ ﻓﺸﺎر ﭘـﻪ ﺧﺒـﺮي‬
‫ﺟﻤﻠــﻮ )زه ﻛﻮرﺗــﻪ ‪＄‬ــﻢ( ﻳــﺎ ﻣﺎﻟﻴــﻚ وﻟﻴﻜــﻪ( ﻛــ‪ ３‬د )ﻛــﻮر( او )ﻟﻴــﻚ( ﺑﺎﻧــﺪې زﻳــﺎت وي ﻧﻮﺳــﻮاﻟﻴﻪ ﺟﻤﻠــﻪ د‬

‫‪ ‬‬

‫‪112‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫)ﭼﻴـﺮي‪＇ -‬ـﻪ( او داﺳــ‪ ３‬ﻧـﻮرو ﻓﻮرﻣﻮﻧــﻮ ﭘـﻪ ذرﻳﻌـﻪ ﺳــﻮاﻟﻴﻪ ﻛﻴـﺈي‪ .‬وﻟــ‪ ３‬ﻛـﻪ ﻓـﺸﺎر ﭘــﺮ )‪＄‬ـﻢ( او )وﻟﻴﻜــﻪ(‬
‫ﻓﻌﻠﻮﻧﻮ ﺑﺎﻧﺪې زﻳﺎت وي ﻧﻮ ﭘﻪ ‪＄‬ﻮاب ﻛ‪ ３‬ﻫﻢ ﻓﺸﺎر ﭘﻪ دﻏﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﺑﺎﻧﺪې را‪＄‬ﻲ‪ .‬ﻳﺎ دا ﺑـﻞ ﻣﺜـﺎل‪ :‬ﭘـﺴﺮﻟﻰ‬
‫راﻏﻰ‪.‬‬
‫ﻛﻪ ﻓﺸﺎر ﭘﺮ )ﭘﺴﺮﻟﻲ( راﺷﻲ دوﻳﻮﻧﻜﻲ ﻣﻘﺼﺪ د ﭘﺴﺮﻟﻲ ＇ﺨﻪ دى او ﻛﻪ ﭘﺮ )راﻏﻰ( ﺑﺎﻧﺪې وي ﺑﻴـﺎﻧﻮ‬
‫د ﭘﺴﺮﻟﻲ د راﺗ‪ ，‬ﻣﻔﻬﻮم زﻳﺎت ارز＊ﺖ ﻟﺮي او ﭘﺴﺮﻟﻲ ﺗﻪ دوﻳﻤﻪ درﺟﻪ ارز＊ﺖ ورﻛﻮل ﻛﻴـﺈي‪ .‬ﻫﻤﺪﻏـﻪ‬
‫راز ﭘﻪ ﺳﻮاﻟﻴﻪ‪ ،‬ﺗﻌﺠﺒﻲ‪ ،‬اﻣﺮي ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬دﻏﻪ ﻗﺎﻋﺪه د ﺗﻄﺒﻴﻖ وؤ ده‪.‬‬
‫ج‪ :‬ﺑﻴﻠﺘﻮن او ﭘﻴﻮﺳﺘﻮن )ﻓﺼﻞ او وﺻﻞ(‪:‬‬
‫ﺑﻴﻠﺘﻮن ﻳﺎ وﻗﻔﻪ ﭘﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ )ﻏﻮﻧﺄ( او ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪ ３‬د ﻟﻔﻈـﻲ او ﻧﺤـﻮي أﻟـﻮ )ﻛﻠﻤـﻮ‪ ،‬ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧـﻮ( د ﺑ‪５‬ﻠﻮﻟـﻮ ﻟـﻪ‬
‫ﭘﺎره را‪＄‬ﻲ او ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ د ﺑ‪５‬ﻠﺘﻮن )وﻗﻔ‪ (３‬ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬د ﺟﻤﻠﻮ ﭘﻪ ﭘﺎي ﻛ‪ ３‬ﻳﻮه ﺟﻤﻠﻪ ﻟﻪ ﺑﻠ‪ ３‬ﻧﻪ ﺟﻼ ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫ﭘﻴﻮﺳﺘﻮن ﻳﺎ اﺗﺼﺎل‪ :‬ﭘﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ او ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬د ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ اﺟﺰاو ﺗﺮﻣﻨ‪ ＃‬اﻟﺤﺎق او ﭘﻴﻮﺳﺘﻮن ‪２－‬ﻞ‬
‫ﻛﻴﺈي‪ .‬ﭘﻪ دې ﻣﻌﻨﺎ ﺳﺮه ﭼ‪ ３‬دﻟﺘﻪ ﻣﻘﺼﺪ د ﻛﻠﻤﻮ‪ ،‬ﻋﺒﺎرﺗﻮﻧﻮ او ﺟﻤﻠﻮ ﭘﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﻛ‪ ３‬دوﻳﻨﺎ اﺻﻠﻲ اوﺳﻤﻪ‬
‫ﺑ‪２‬ﻪ ده ﭘﻪ ﻛﻮﻣﻮ ﻛﻠﻤﻮ‪ ،‬ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ ﻳﺎ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬د ﺑﻴﻠﺘﻮن ﻳﺎ ﭘﻴﻮﺳﺘﻮن ﺿﺮورت ﻟﻴﺪل ﻛﻴﺈي‪ .‬دﻟﺘﻪ ﻛﻪ د‬
‫دووﺗﻮﻛﻮﻧﻮ )ﻛﻠﻤﻮ‪ ،‬ﻏﻮﻧﺄوﻧﻮ‪ ،‬ﺟﻤﻠﻮ( ﭘﺎي او ﭘﻴﻞ ﺳﺮه ﻳﻮ ‪＄‬ﺎي ﺟﻮﺧﺖ ووﻳﻞ ﺷﻲ ﻳﻮه ﻣﻌﻨﺎ او ﻛﻪ ﺑﻴﻞ او‬
‫ﺟﻼ ﻳﻌﻨﻰ ﭘﻪ ﻳﻮ ＇ﻪ ‪＄‬ﻨﺄ ﺳﺮه ووﻳﻞ ﺷﻲ‪ ،‬ﻧﻮ ﻣﻄﻠﺐ ﺑﺪﻟﻴﺈي‪ ،‬دﻟﺘﻪ ﺑﺎﻳﺪ دا ﭘﻪ ﻧﻈﺮ ﻛ‪ ３‬وﻧﻴﻮل ﺷﻲ ﭼ‪３‬‬
‫ﻣﻄﻠﺐ او ﻣﻘﺼﺪ ﭘﻪ ﻧﻮﻣﻮؤي‪ ،‬ﺟﻤﻠ‪ ３‬او ﻳﺎ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻛ‪＇ ３‬ﻪ ﺷﻰ دى او ﻳﺎ ﺧﻮ ﭘﻪ ‪＄‬ﻴﻨﻮ ‪＄‬ﺎﻳﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬ددﻏﻮ‬
‫ﻋﻨﺎﺻﺮو ﻣﻌﻨﺎ ‪－‬ﺄوأه ﻛﻴﺈي ﻳﺎ ﺧﻮ ﭘﻮره او ﺳﻢ ﻣﻄﻠﺐ ﭘﻪ ﻻس ﻧﻪ را‪＄‬ﻲ‪ .‬ددې ﻣﻄﻠﺐ د رو＊ﺎﻧﻮﻟﻮ ﻟﻪ ﭘﺎره‬
‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬ﻳﻮ ＇ﻮ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ راوؤو‪ .‬ﭘﻪ دې ﻻﻧﺪﻧﻴﻮ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬ﺑ‪５‬ﻠﺘﻮن او ﭘﻴﻮﺳﺘﻮن ﭘﻪ ＊ﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ رو＊ﺎﻧﻪ‬
‫ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫‪ -1‬ﺑﺮﻳﺎﻟﻰ ﺣﻴﺮان‪ ،‬ﻧﺎﺳﺖ دى‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻧﻮر‪－‬ﻞ زؤور‪ ،‬ورﻏﻰ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺳﻮر‪－‬ﻞ ﺳﺘﻮﻣﺎن‪ ،‬راﻏﻰ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﻧﻮر ﻣﺤﻤﺪ ﻏﻤﺠﻦ‪ ،‬ﻻؤ‪.‬‬
‫ﭘﻪ دﻏﻮ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮې ﺣﻴـﺮان‪ ،‬زؤور‪ ،‬ﺳـﺘﻮﻣﺎن‪ ،‬ﻏﻤﺠـﻦ د ﺟﻤﻠـ‪ ３‬د ﻣـﺴﻨﺪ اﻟﻴـﻪ ﻟـﻪ ﻣﺘﻌﻠﻘـﺎﺗﻮ‬
‫＇ﺨﻪ وي ﻧﻮﭘﺎﺗ‪ ３‬ﺑﺮﺧﻪ ﻳ‪) ３‬ﻧﺎﺳﺖ دي‪ ،‬ورﻏﻰ‪ ،‬راﻏﻰ‪ ،‬ﻻؤ( د ﺟﻤﻠﻮ )ﻣﺴﻨﺪ( ﻓﻌﻠﻮﻧﻪ دي‪.‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ ﻳﻮ ﺑﻞ ﻣﺜﺎل‪:‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪113‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﻓﺮﻳــــــﺎد ﻓﺮﻳــــــﺎدي ﻻؤ ﻟــــــﻪ دﻧﻴــــــﺎ ﻧــــــﻪ ارﻣــــــﺎﻧﻲ‬

‫د ﻣـــــﺮګ ﻗﺎﺻـــــﺪ ﺗـــــﻪ ‪－‬ـــــﻮره را‪＄‬ـــــﻲ ﻧﺎ‪－‬ﻬﺎﻧـــــﻪ‬

‫د ﻟﻮﻣﺆي ﺑﻴﺖ ﻣﻄﻠﺐ د ﻣﺨﻜﻨﻴﻮ ﺟﻤﻠﻮ ﭘﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺳﺮه ﭘﻴﻮﺳﺘﻮن او ﺑﻴﻠﺘﻮن ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﻟﻮﻟﻮ ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻓﺮﻳﺎد ﻓﺮﻳﺎدي‪ ،‬ﻓﺮﻳﺎد‪ ،‬ﻓﺮﻳﺎدي ﻣ‪／‬ﺮ ﭘﻪ دوﻫﻢ ﺑﻴﺖ ﻛ‪ ３‬د ﻣﺮګ ﻗﺎﺻﺪ ﺗـﻪ ‪－‬ـﻮره را‪＄‬ـﻲ ﻧﺎ‪－‬ﻬﺎﻧـﻪ‪ ،‬ﭘـﻪ‬
‫اﺻﻞ ﻛ‪ ３‬داﺳ‪ ３‬ﻟﻮﺳﺘﻞ ﻛﻴﺈي‪ .‬د ﻣﺮګ ﻗﺎﺻﺪ ﺗﻪ ﻳﻌﻨﻰ وﻗﻔﻪ )ﻣﻜﺚ( وروﺳـﺘﻪ ﻟـﻪ )ﺗـﻪ( ＇ﺨـﻪ‪ ،‬ﻣ‪／‬ـﺮ ﻛـﻪ‬
‫)ﺗﻪ( ارﺗﺒﺎﻃﻰ ﺗﻮرى د ﻗﺎﺻﺪ د ﻛﻠﻤ‪ ３‬ﺳﺮه ﭘﻴﻮﺳﺖ وﻧﻪ وﻳﻞ ﺷﻲ او ＇ـﻪ ﭘـﻪ ‪＄‬ﻨـﺄ ﺳـﺮه ووﻳـﻞ ﺷـﻲ ﻧـﻮ ﺑﻴـﺎ‬
‫ﭘﻮرﺗﻨﻰ ﻣﻄﻠﺐ ﻟﻪ ﻻﺳﻪ ورﻛﻮي‪) .‬ﺗﻪ( ﺑﻴﺎ د دوﻳـﻢ ﺷـﺨﺺ ﺿـﻤﻴﺮ ﭘـﻪ ﺗﻮ‪－‬ـﻪ ﻣﻔﻬـﻮم ورﻛـﻮي ﭼـ‪ ３‬د ﻣﻄﻠـﺐ‬
‫！ﻜﻰ ﻧﻪ دى ﻟﻜﻪ د ﻣﺮګ ﻗﺎﺻﺪ ﺗﻪ ‪－‬ﻮره را‪＄‬ﻲ ﻧﺎ‪－‬ﻬﺎﻧﻪ‪.‬‬
‫ﺑﻠﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ :‬دازﻣﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺣﻴﺎﻧﻪ ﻛﻮي‪.‬‬
‫ﺑﻴﻠﺘﻮن‪ :‬دا زﻣﺎ‪ -‬ﻧﻪ ﺣﻴﺎﻧﻪ ﻛﻮي )ﻧﻔﻰ‪ ،‬ﻟﻪ ﻣـﺎ ＇ﺨـﻪ( ﻣﻄﻠـﺐ دى‪ ،‬ﭘﻴﻮﺳـﺘﻮن‪ :‬دا زﻣﺎﻧـﻪ( ﺣﻴﺎﻧـﻪ ﻛـﻮي‪.‬‬
‫دﻟﺘﻪ )زﻣﺎﻧﻪ ﻣﻘﺼﺪ وﺧﺖ او ﻧﻮم دى(‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ﻣﺜﺎل ﻛ‪ ３‬دوه ﻣﺸﺘﺮك ﺗﻜﺮاري اﻟﻔﺎظ وﻳﻨﻮ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺳﻮر‪－‬ﻞ‪ ،‬ﺣﻴﺮان ﺣﻴﺮان ﻛﺘﻞ‪.‬‬
‫ﺑﻴﻠﺘﻮن ﭘﻪ ﻟﻮﻣﺆي ﺳﺮﻛ‪) ３‬ﺳﻮر‪－‬ﻞ( ＇ﺨﻪ وروﺳﺘﻪ ﻳﻮ ＇ﻪ ‪＄‬ﻨﺪ ﺧﺎﻣﺨﺎ را‪＄‬ﻲ ﭼ‪ ３‬ﺣﻴـﺮان ﺣﻴـﺮان ﻛﺘـﻞ‬
‫د ﻓﻌﻞ ﻗﻴﺪ ﭘﻪ ﺗﻜﺮاري ﺗﻮ‪－‬ﻪ ＊ﻴﻲ او د ﻓﻌﻞ ﻟﻪ ﭘﺎره ﭘﻴﻮﺳﺘﻮن ‪２－‬ﻞ ﻛﻴﺈي‪ .‬د ﻓﺎﻋﻞ ﺳﺮه د ﭘﻴﻮﺳـﺘﻮن ﻟـﻪ‬
‫ﭘﺎره ﺳﻮر‪－‬ﻞ ﺣﻴﺮان‪ ،‬ﺣﻴﺮان ﻛﺘﻞ‪.‬‬
‫ﭼ‪ ３‬دﻟﺘﻪ ﺳﻮر‪－‬ﻞ ﺣﻴﺮان ﻧﻪ وروﺳﺘﻪ ＇ﻪ وﻗﻔﻪ راﺷﻲ ﻧﻮ ﻟﻮﻣﺆى ﺣﻴـﺮان د ﻧـﻮم )ﻓﺎﻋـﻞ( ﻣﺮﺑﻮﻃـﻪ ﺑﺮﺧـﻪ‬
‫ﺟﻮؤوي او دوﻫﻢ ﺣﻴﺮان د ﻓﻌﻞ ﺳﺮه اؤﻳﻜﻲ ﻟﺮي‪ .‬ﺧﻮ ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮې د ﻓﺎﻋﻞ ﺳﺮه ﺟﻮﺧﺖ وﻧﻪ وﻳﻞ ﺷﻲ ﻧﻮ ﺑﻴﺎ‬
‫ﺑﻪ داﺳ‪ ３‬ﻣﻌﻨﺎ ＊ﻨﺪي‪.‬‬
‫‪ -1‬ﺑﺮﻳﺎﻟﻰ‪ ،‬ﺣﻴﺮان ﻧﺎﺳﺖ دى ‪ -2‬ﻧﻮر‪－‬ﻞ‪ -‬زؤور راﻏﻰ ‪ -3‬ﺳﻮر‪－‬ﻞ‪ ،‬ﺳﺘﻮﻣﺎن راﻏﻰ ‪ -4‬ﻧﻮرﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﻏﻤﺠﻦ ﻻؤ‪.‬‬
‫ﭘﻪ دې ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺣﻴﺮان‪ ،‬زؤور‪ ،‬ﺳﺘﻮﻣﺎن‪ -‬ﻏﻤﺠﻦ د ﻓﻌﻞ د ﻣﺮﺑﻮﻃﺎﺗﻮ ＇ﮕﺨﻪ دى ﻳﻌﻨﻰ د ﺟﻤﻠ‪ ３‬دﻓﻌﻞ‬
‫ﺳﺮه ﻳ‪ ３‬ﻓﻌﻠﻲ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ ﺟﻮؤ ﻛﺆي او ﻗﻴﺪي ﻣﻌﻨﺎ‪－‬ﺎﻧ‪＊ ３‬ﻨﺪي ﻳﻌﻨﻰ دﻏﻪ ﺻﻔﺘﻮﻧﻪ د ﻗﻴﺪ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‬
‫وﻇﻴﻔﻪ ﺗﺮﺳﺮه ﻛﻮي‪ .‬ﻳﺎدﻏﻪ ﻻﻧﺪې ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ ﭘﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪－ ３‬ﻮرو‪.‬‬
‫د زؤه ﺳــﻮي اﻫﻮﻧــﻪ ﻳــ‪ ３‬ﻟــﻪ ﺧــﻮﻟ‪ ３‬ﻧــﻪ ﭘﻮرﺗــﻪ ﻛﻴــﺈي‪ .‬ﭘــﻪ دﻏــﻪ ﺟﻤﻠــﻪ ﻛــ‪ ３‬دوه ‪＄‬ﺎﻳــﻪ د ﻓــﺼﻞ او وﺻــﻞ‬
‫ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ وﻳﻨﻮ‪:‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪114‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫اول‪ :‬دﺟﻤﻠـ‪ ３‬ﻣﺒﺘــﺪا )د زؤه ﺳــﻮي اﻫﻮﻧــﻪ( ﻛــﻪ د زؤه ﺳــﻮي ﻧــﻪ وروﺳــﺘﻪ ﻟــﺈ ＇ــﻪ ﻣﻜــﺚ وﻛــﺆاى ﺷــﻲ او‬
‫ورﭘﺴ‪) ３‬اﻫﻮﻧﻪ( ووﻳﻞ ﺷﻲ ﻧﻮ دﻏـﻪ د اﺿـﺎﻓﻲ ﺗﺮﻛﻴـﺐ ﭘـﻪ ﺗﻮ‪－‬ـﻪ د ﻟـﺴﻮزي )زؤه ﺳـﻮي( ﭘـﻪ ﻣﻔﻬـﻮم د ﻳـﻮه‬
‫ﻣﺠﺮد ﻧﻮم ﻣﻌﻨﺎ او ﻣﻔﻬﻮم رﺳﻮي ﭼـ‪ ３‬ﭘـﻪ دﻏـﻪ ﺗﺮﻛﻴـﺐ ﻛـ‪) ３‬زؤه ﺳـﻮى( ﻣـﻀﺎف اﻟﻴـﻪ او اﻫﻮﻧـﻪ ﻣـﻀﺎف‬
‫‪２－‬ﻞ ﻛﻴﺈي‪ .‬ﺧﻮ ﻛﻪ ﭼﻴﺮې دا أول وﻳﻞ ﺷﻲ‪ :‬د زؤه‪ ،‬ﺳﻮي اﻫﻮﻧﻪ ﻧﻮ دﻟﺘﻪ ﺑﻴﺎ )زؤه( ﻣﻀﺎف اﻟﻴﻪ او ﺳـﻮي‬
‫اﻫﻮﻧﻪ )ﺗﻮﺻﻴﻔﻰ ﺗﺮﻛﻴﺐ( ﻣﻀﺎف دى ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻟﺤﺎظ د زؤه‪ ،‬ﺳﻮي اﻫﻮﻧﻪ ﺳﻢ ﺑﺮﻳ‪＋‬ﻲ‪.‬‬
‫دوﻳﻢ ددﻏﻪ ﺟﻤﻠ‪ ３‬د ﺧﺒﺮ ﺑﺮﺧﻪ ﻫﻢ ‪－‬ﻮرو‪.‬‬
‫‪ -1‬ﻟﻪ ﺧﻮﻟ‪ ３‬ﻧﻪ‪ ،‬ﭘﻮرﺗﻪ ﻛﻴﺈي او ﻛﻪ ﺑﻴﺎ دﻏﻪ ﻓﻌﻠﻲ ﺑﺮﺧﻪ )ﻣﺴﻨﺪ( داﺳﻲ وﻟﻮﻟﻮ‪) :‬ﻟﻪ ﺧـﻮﻟ‪ ،３‬ﻧـﻪ ﭘﻮرﺗـﻪ‬
‫ﻛﻴﺈي( دﻟﺘﻪ ﺑﻴﺎ ﻣﻨﻔﻰ ﻓﻌﻞ ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪﻳﺈي ﭼ‪ ３‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻄﻠﺐ د ﻧﻔ‪ ３‬ﺻﻮرت ﻧﻪ دى‪.‬‬
‫دوﻳﻢ‪ :‬ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬دﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻧﺤﻮي ﺧﺼﻮﺻﻴﺘﻮﻧﻪ )‪＄‬ﺎﻧ‪／‬ﺆﺗﻴﺎوي(‪:‬‬
‫ْﺆه ﻣﻌﻨﺎ‬
‫＇ﻨ‪／‬ﻪ ﭼ‪＊ ３‬ﻜﺎره ده ﻫﺮ أول ﻛﻠﻤ‪ ３‬او ﻣﻮرﻓﻴﻤﻮﻧﻪ ﭘﻪ ﺟﻼ او ﭘﺮﺗﻪ ﻟﻪ ارﺗﺒﺎﻃﻪ ﭘﻮره او ﺑﺸﭙ‬
‫ﻧﻪ ورﻛﻮي ﻧﻮ ﭘﻪ دې ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﻫﺮ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺗﻪ )ﻏﻮﻧﺄ‪ -‬ﺟﻤﻠﻪ( ﭘﺮﺗﻪ ﻟﻪ ﻧﺤﻮي ‪＄‬ﺎﻧ‪／‬ﺆﻧ‪) ３‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺗﻮ( ＇ﺨﻪ‬
‫ﺟﻤﻠﻪ ﻧﻪ ﺷﻮو ﻳﻼى ﻣ‪／‬ﺮ ﻫﻐﻪ اﻟﻔﺎظ او ﻣﻮرﻓﻴﻤﻮﻧﻪ او )ﻏﻮﻧﺄوﻧﻪ( ﭼ‪ ３‬ﻳﻮ ﺑﻞ ﺳﺮه ﻧﺤﻮي راﺑﻄﻪ وﻟﺮي‬
‫ﺟﻤﻠﻪ‪ ،‬ﺗﺮﻛﻴﺐ‪ ،‬ﻏﻮﻧﺄ ورﺗﻪ وﻳﻠﻰ ﺷﻮ‪.‬‬
‫دﻟﺘﻪ ﻣﻮﻧﺈ ﭘﻪ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬د ﻛﻠﻤﻮ‪ ،‬ﻣﻮرﻓﻴﻤﻮ‪) ،‬اﺳﻤﻲ‪ ،‬ﻓﻌﻠﻲ( ﻏﻮﻧﺄوﻧﻮ ﺗﺮﻣﻨ‪ ＃‬ﻧﺤﻮي راﺑﻄﻪ ﭘﻪ ﻻﻧـﺪې‬
‫ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﺑﻴﺎﻧﻮو‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ :‬ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ )ﺳﻤﻮن(‪:‬‬
‫د ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﻣﻌﻨﺎ ﻫﻐﻪ ده ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ ﻛ‪ (1) ３‬د ﻛﻠﻤﻮ ﺗﺮﻣﻨ‪ ＃‬او ﭘﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪ ３‬د ﺟﻤﻠ‪ ３‬د اﺟﺰاو ﻳﺎ‬
‫ﻏﻮﻧﺄوﻧﻮ )اﺳﻤﻲ‪ -‬ﻓﻌﻠﻲ( ﺗﺮﻣﻨ‪－ ＃‬ﺮاﻣﺮي ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﻣﻮﺟﻮد وي دﻏﻪ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ او ﺳﻤﻮن د ﺟﻤﻠ‪ ３‬د ﻓﺎﻋﻞ‬
‫او ﻓﻌﻞ ﻳﺎ ﻣﺒﺘﺪا او ﺧﺒﺮ ﺗﺮﻣﻨ‪ ＃‬د ﻋﺪد‪ ،‬ﺟﻨﺲ او ﺷﺨﺺ ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬ﭘﻪ ﻧﻈﺮ ﻛ‪ ３‬ﻧﻴﻮل ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫د ﻋﺪد ﻟﻪ ﭘﻠﻮه ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ‪:‬‬
‫ﻫﻐﻪ وي ﭼ‪ ３‬دﺟﻤﻠ‪ ３‬ارﻛﺎن )اﺟﺰا( د ﻋـﺪد )ﻣﻔـﺮد‪ ،‬ﺟﻤـﻊ( ﻟـﻪ ﻣﺨـ‪ ３‬ﺳـﺮه ﺳـﻤﻮن وﻟـﺮي‪ .‬ﻛـﻪ ﭼ‪５‬ـﺮې د‬
‫ﺟﻤﻠ‪ ３‬د ﻣﺒﺘﺪا ﻓﺎﻋﻞ ﺑﺮﺧﻪ )ﻣﻔﺮد( ﻳﻮوي ﻳﺎ )ﺟﻤﻊ( أﻳﺮ ﻛـﺴﺎن وي ﻧـﻮ د ﺧﺒـﺮ )ﻓﻌـﻞ( ﺑﺮﺧـﻪ ﻫـﻢ ورﺳـﺮه د‬
‫ﻣﻔﺮد ﻳﺎ ﺟﻤﻊ ﭘﻪ ﺷﻜﻞ راوؤل ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫د ﺟﻨﺲ ﻟﻪ ﭘﻠﻮه ﺳﻤﻮن او ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ‪:‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪115‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﻛﻪ ﻓﺎﻋﻞ ＊‪％‬ﻴﻨﻪ ﺟﻨﺲ وي ﻓﻌﻞ ورﺳﺮه ﭘﻪ ＊‪％‬ﻴﻨﻪ أول ﻛﺎرول ﻛﻴﺈي او ﻛﻪ ﻓﺎﻋـﻞ ﻧﺎرﻳﻨـﻪ ﺟـﻨﺲ وي‬
‫ﻧﻮ د ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻓﻌﻞ ورﺳﺮه د ﻧﺎرﻳﻨﻪ ﭘﻪ أول راوؤل ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫د ﺷﺨﺺ ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬ﻣﻄّﺎﺑﻘﺖ او ﺳﻤﻮن‪:‬‬
‫ﻫﻐﻪ دى ﭼ‪ ３‬ﭘـﻪ ﺟﻤﻠـﻪ ﻛـ‪) ３‬ﻓﺎﻋـﻞ‪ ،‬ﻣـﺴﻨﺪ اﻟﻴـﻪ‪ ،‬ﻣﺒﺘـﺪا( ﻫـﺮ ﻳـﻮ ﺷـﺨﺺ )ﻟﻮﻣـﺆى‪ -‬دوﻳـﻢ – در‪４‬ـﻴﻢ(‬
‫راﻏﻠﻰ وي ﻧﻮ )ﻓﻌﻞ‪ ،‬ﻣﺴﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺒﺮ( ورﺳﺮه ﺳﻢ وﻛﺎرول ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬د ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ او ﻣﺴﻨﺪ ﺳﻤﻮن‪:‬‬
‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬د ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ او ﻣﺴﻨﺪ راﺑﻄﻪ اوﺳﻤﻮن د ﻓﻌﻞ ﭘﻪ أول او ‪－‬ﺮوپ ﭘﻮرې اؤه ﻟﺮي‪.‬‬
‫د ﻧﺤﻮي وﺿﻌﻴﺖ ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬دﭘ‪＋‬ﺘﻮ ！ﻮل ﻓﻌﻠﻮﻧﻪ ﭘﻪ دوو اﺳﺎﺳﻲ أﻟﻮ وﻳﺸﻞ ﻛﻴﺈي )ﻻزﻣﻲ او ﻣﺘﻌﺪي(‬
‫ﻳﻮ‪ :‬د ！ﻮﻟﻮ ﻻزﻣﻲ او ﻣﺘﻌﺪي ﻓﻌﻠﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﺣﺎﻟﻴﻪ )ﻧﺎﺗ‪５‬ﺮه( ‪－‬ﺮوپ ﻛ‪ ３‬د ﻓﻌﻞ او ﻓﺎﻋﻞ ﺗﺮﻣﻨ‪ ＃‬ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ‬
‫وي‪.‬‬
‫دوه‪:‬د ﻣﺘﻌﺪي )ﻣﻌﻠـﻮم او ﻣﺠﻬـﻮل( اﻓﻌـﺎﻟﻮ ﭘـﻪ ﻣﺎﺿـﻴﻪ )ﺗ‪５‬ـﺮه( ‪－‬ـﺮوپ ﻛـ‪ ３‬د ﻓﻌـﻞ او ﻣﻔﻌـﻮل ﺗـﺮﻣﻨ‪＃‬‬
‫ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﻟﻴﺪل ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫د ﻣﻮﺿﻮع د رو＊ﺎﻧﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎره دﻏﻪ ﻻﻧﺪې ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ راوؤو‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ :‬ﭘﻪ ﻻزﻣﻲ ﻓﻌﻠﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬د ﻓﻌﻞ او ﻓﺎﻋﻞ ﺳﻤﻮن ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ﺗﻮ‪－‬ﻪ دى‪:‬‬
‫ﻻزﻣﻲ ﻓﻌﻞ ﭘﻪ ﺗ‪５‬ﺮه زﻣﺎﻧﻪ ﻛ‪:３‬‬
‫‪ -1‬زه ﭘﺮون ﻟﻪ ﭘﻮﻫﻨﺘﻮن ＇ﺨﻪ ﻛﻮرﺗﻪ راﻏﻠﻢ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻣﻮﻧﺈ ﭘﺮون ﻟﻪ ﭘﻮﻫﻨﺘﻮن ＇ﺨﻪ ﻛﻮرﺗﻪ راﻏﻠﻮ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺗﻪ ﭘﺮون ﻟﻪ ﭘﻮﻫﻨﺘﻮن ＇ﺨﻪ ﻛﻮرﺗﻪ راﻏﻠ‪.３‬‬
‫‪ -4‬ﺗﺎﺳ‪ ３‬ﭘﺮون ﻟﻪ ﭘﻮﻫﻨﺘﻮن ＇ﺨﻪ ﻛﻮرﺗﻪ راﻏﻠﺊ‪.‬‬
‫‪ -5‬دى ﭘﺮون ﻟﻪ ﭘﻮﻫﻨﺘﻮن ＇ﺨﻪ ﻛﻮر ﺗﻪ راﻏﻰ‪.‬‬
‫‪ -6‬دوي ﭘﺮون ﻟﻪ ﭘﻮﻫﻨﺘﻮن ＇ﺨﻪ ﻛﻮرﺗﻪ راﻏﻠﻞ‪.‬‬
‫‪ -7‬دا ﭘﺮون ﻟﻪ ﭘﻮﻫﻨﺘﻮن ＇ﺨﻪ ﻛﻮرﺗﻪ راﻏﻠﻪ‪.‬‬
‫‪ -8‬دوى ﭘﺮون ﻟﻪ ﭘﻮﻫﻨﺘﻮن ＇ﺨﻪ ﻛﻮرﺗﻪ راﻏﻠ‪.３‬‬
‫ﭘﻪ دﻏﻮ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻮ ﻛ‪－ ３‬ﻮرو ﭼ‪ ３‬ﻓﻌﻞ )ﻻزﻣـ‪ (３‬د ﺟﻤﻠـ‪ ３‬ﻟـﻪ ﻓﺎﻋـﻞ ﺳـﺮه ﭘـﻪ ﺗ‪５‬ـﺮه زﻣﺎﻧـﻪ ﻛـ‪ ３‬د ﻋـﺪد او‬
‫ﺷﺨﺺ ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬ﺳﻤﻮن ﻟﺮي‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪116‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫‪ -2‬ﻻزﻣﻲ ﻓﻌﻞ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﭘﻪ اوﺳﻨﺔ )ﻧﺎﺗﻴﺮه( زﻣﺎﻧﻪ( ﻛ‪ ３‬د ﻓﺎﻋﻞ ﺳﺮه‪:‬‬

‫ﻣﻮﻧﺈ ﺳﺘﺎﻟﻴﺪو ﻟﻪ ﭘﺎره را‪＄‬ﻮ‪.‬‬ ‫‪ -1‬زه ﺳﺘﺎﻟﻴﺪو ﻟﻪ ﭘﺎره را‪＄‬ﻢ‬
‫ﺗﺎﺳ‪ ３‬زﻣﺎ ﻟﻴﺪو ﻟﻪ ﭘﺎره را‪＄‬ﺊ‪.‬‬ ‫‪ -2‬ﺗﻪ زﻣﺎ ﻟﻴﺪو ﻟﻪ ﭘﺎره را‪３＄‬‬
‫دوي زﻣﺎﻟﻴﺪو ﻟﻪ ﭘﺎره را‪＄‬ﻲ‪.‬‬ ‫‪ -3‬دى‪ ،‬دا زﻣﺎ ﻟﻴﺪو ﻟﻪ ﭘﺎره را‪＄‬ﻲ‬
‫ﭘﻪ دﻏﻮ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬د ﻓﻌﻞ ﺳﻤﻮن د ﻓﺎﻋﻞ ﺳـﺮه د ﺷـﺨﺺ او ﻋـﺪد ﻟـﻪ ﻣﺨـ‪ ３‬ﺟـﻮت دى وﻟـ‪ ３‬د در‪４‬ـﻴﻢ‬
‫ﺷﺨﺺ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ د ﻓﻌﻞ ﺳﺮه د ﺟﻨﺲ‪ ،‬ﻋﺪد ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬ﻧﻪ ＊ﻜﺎري ‪＄‬ﻜﻪ ﻳﻮ أول ﺗﺼﺮﻳﻒ ﺷﻮى دى‪.‬‬
‫ب‪ :‬د ﻣﺘﻌﺪي )ﻣﻌﻠﻮم( ﻓﻌﻞ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ‪:‬‬
‫‪ -1‬اوﺳﻨﺔ زﻣﺎﻧﻪ‪:‬‬
‫ﺟﻤﻊ‬ ‫ﻣﻔﺮد‬
‫ﻣﻮﻧﺈ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻟﻴﻜﻮ‬ ‫‪ -1‬زه ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻟﻴﻜﻢ‬
‫ﺗﺎﺳﻰ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻟﻴﻜﺊ‪.‬‬ ‫‪ -2‬ﺗﻪ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻟﻴﻜ‪３‬‬
‫دوي ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻟﻴﻜﻲ‪.‬‬ ‫‪ -3‬دى ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻟﻴﻜﻲ‬
‫دوى ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻟﻴﻜﻲ‪.‬‬ ‫‪ -4‬دا ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻟﻴﻜﻲ‬
‫‪ -2‬د ﻣﺘﻌﺪي )ﻣﻌﻠﻮم( ﻓﻌﻞ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﭘﻪ ﺗ‪５‬ﺮه زﻣﺎﻧﻪ ﻛ‪:３‬‬
‫ﺟﻤﻊ‬ ‫ﻣﻔﺮد‬
‫ﭘﻠﻮﺷ‪ ３‬ﻣﻮﻧﺈ ﻟﻴﺪﻟﻮ‬ ‫ﻣﻼﻟﺔ زه ﻟﻴﺪم‬
‫ورﻳ‪＋‬ﻤﻴﻨ‪ ３‬ﺗﺎﺳﻰ ﻟﻴﺪﻟﺊ‪.‬‬ ‫ﻣﻼﻟﺔ ﺗﻪ ﻟﻴﺪې‬
‫‪－‬ﻞ ﭘﺎ‪ ３１‬دوي ﻟﻴﺪل‬ ‫زرﻣﻴﻨ‪ ３‬دى ﻟﻴﺪه‬
‫) ‪(1‬‬
‫‪－‬ﻞ ﭘﺎ‪ ３１‬دوي ﻟﻴﺪﻟ‪. ３‬‬ ‫زرﻣﻴﻨ‪ ３‬دا ﻟﻴﺪﻟﻪ‬
‫ﺑﻠﻪ ﺑﻴﻠ‪／‬ﻪ‪:‬‬
‫)ﻛﻪ ﭼﺎ ﺧﭙﻞ ‪＄‬ﺎن وﭘ‪５‬ﮋاﻧﺪ‪ ،‬ﺧﭙﻞ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺧﭙﻞ ﻗﻮم‪ ،‬ﺧﭙﻞ ﻫﻴـﻮاد ﻳـ‪ ３‬وﭘﻴﮋاﻧـﺪ ﺧﭙﻠـﻪ ﺧـﺎوره او ﺧﭙﻠـﻪ‬
‫ﺧ＂ﻪ ﻳ‪ ３‬وﭘﻴﮋﻧﺪ ﻟﻪ‪ . . .‬او ﻛﻪ ﻧﻪ دﻏﻪ ﻳ‪ ３‬وﻧﻪ ﭘﻴﮋﻧﺪل ﻧﻮ …‬
‫ﭘﻪ ﻟﻮؤ ﻣﺜﺎل ﻛ‪ ３‬ﺧﭙﻞ ‪＄‬ﺎن‪ ،‬ﺧﭙﻞ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺧﭙﻞ ﻗﻮم او ﺧﭙﻞ ﻫﻴﻮاد ﻫﺮ ﻳﻮ د ﻣﻔﻌﻮل ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ دي ﭼ‪ ３‬د‬
‫ﺟﻨﺲ او ﻋﺪد ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬ﻣﻔﺮد‪ ،‬ﻣﺬﻛﺮ ‪２－‬ﻞ ﻛﻴﺈي ﻧﻮ ﻓﻌﻞ ﻳ‪ ３‬ﻫﻢ د ﻣﻔﻌﻮل ﺳﺮه ﭘﻪ ﻫﻤﺎﻏﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ )وﭘﻴﮋاﻧﺪ(‬

‫)‪ (1‬دﺟﻨﺲ‪ ،‬ﻋﺪد‪ ،‬ﺷﺨﺺ درﻳﻮاؤوﻟﻪ ﻣﺨﻰ ﺳﻤﻮن ﻟﺮي‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪117‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﺳﻤﻮن ﻟﺮي‪ .‬او ﺑﻴﺎ )ﺧﭙﻠﻪ ﺧﺎوره( )ﺧﭙﻠﻪ ﺧ＂ﻪ( د ﻣﻔﻌﻮل ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ＊‪％‬ﻴﻨﻪ ﻣﻔﺮد ﺟﻨﺲ دى او ﻓﻌﻞ ﻳ‪３‬‬
‫＊‪％‬ﻴﻨﻪ ﺟﻨﺲ ﻣﻔﺮد ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ورﺳﺮه ﺳﻤﻮن ﻛﻮي‪.‬‬

‫ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ )وﻧﻪ ﭘ‪５‬ﮋﻧﺪل( د ﺟﻤﻊ ﭘـﻪ ﺗﻮ‪－‬ـﻪ د ﻣﺨﻜﻨﻴـﻮ ﺑﺮﺧـﻮ ﻟـﻪ ﭘـﺎره د ﺟﻤـﻊ ﭘـﻪ ﺻـﻮرت ﻛـ‪ ３‬د أﻳـﺮو‬
‫ﻣﻔﻌﻮﻟﻮﻧﻮ ﺳﺮه ﺳﻤﻮن او ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ＊ﻮدﻟﻰ دى‪.‬‬
‫ج‪ :‬د ﻣﺘﻌﺪي ﻣﺠﻬﻮل ﻓﻌﻞ ﺳﻤﻮن‪:‬‬
‫ﭘﻪ ﻫﻐﻮ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬دﻏـﻪ أول ﻣﺘﻌـﺪي ﻓﻌﻠﻮﻧـﻪ وي د ﻓﻌـﻞ )ﻣـﺴﻨﺪ( ﺳـﻤﻮن او ﻣﻄﺎﺑﻘـﺖ ﭘـﻪ دواؤو‬
‫زﻣﺎﻧﻮ ﻛـ‪) ３‬ﻧـﺎﺗ‪５‬ﮕﺮه = ﺗ‪５‬ـﺮه( د ﻣﻔﻌـﻮل ﺳـﺮه ﺿـﺮوري دى ‪＄‬ﻜـﻪ ﭼـ‪ ３‬دﻟﺘـﻪ د ﻓﺎﻋـﻞ د ﻧﻴـﺸﺘﻮاﻟﻲ ﭘـﻪ وﺟـﻪ‬
‫ﻣﻔﻌﻮل د ﻧﺎﺋﺐ ﻓﺎﻋﻞ )ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ( وﻇﻴﻔﻪ ﺗﺮﺳﺮه ﻛﻮي او ﭘﻪ دې وﺟﻪ ورﺗﻪ د ﻓﺎﻋﻞ ﻧﺎﺋﻴﺐ ﻫﻢ واﻳﻲ‪.‬‬
‫‪ -1‬ﻣﺘﻌﺪي ﻣﺠﻬﻮل ﻓﻌﻞ ﭘﻪ اوﺳﻨﺔ زﻣﺎﻧﻪ ﻛ‪:３‬‬
‫اوس ﻧﻮى ﭘﻼن ﺟﻮؤﻳﺈي‪ .‬اوس ﻧﻮي ﭘﻼﻧﻮﻧﻪ ﺟﻮؤﻳﺈي‪.‬‬
‫ﺗﺎﺳ‪＄ ３‬ﻮرول ﻛﻴﺈئ‪ .‬دوي او ﻣﻮﻧﺈ ‪＄‬ﻮرول ﻛﻴﺈو‪.‬‬
‫ﭘﻪ دﻏﻮ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻮ ﻛ‪) ３‬ﻧﻮى ﭘﻼن( )ﻧﻮي ﭘﻼﻧﻮﻧﻪ( )ﺗﺎﺳﻰ( دوي او ﻣﻮﻧﺈ ﻣﻔﻌﻮل )ﻧﺎﻳﺐ( او ﻓﻌـﻞ ورﺳـﺮه‬
‫ﺳﻤﻮن ﻟﺮي‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻣﺘﻌﺪي ﻣﺠﻬﻮل ﻓﻌﻞ ﭘﻪ ﺗ‪５‬ﺮه زﻣﺎﻧﻪ ﻛ‪:３‬‬
‫ﻛﻮروﻧﻪ وﺳﺎﺗﻞ ﺷﻮل‬ ‫ﻛﻮر وﺳﺎﺗﻞ ﺷﻮ‬
‫ﻣﻀﻤﻮﻧﻮﻧﻪ وﻟﻴﻜﻞ ﺷﻮل‬ ‫وﻧﻪ ﭘﺮې ﺷﻮه‬
‫وﻧ‪ ３‬ﭘﺮې ﺷﻮې‬ ‫‪＄‬ﻤﻜﻪ ﺧﺆو ﺑﻪ ﺷﻮه‬
‫‪＄‬ﻤﻜ‪ ３‬ﺧﺆوﺑ‪ ３‬ﺷﻮې‬ ‫ﻣﻀﻤﻮن وﻟﻴﻜﻞ ﺷﻮ‬
‫ﭘﻪ ﻟﻮؤو ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬ﻛﻮر‪ ،‬ﻣﻀﻤﻮن )ﻧﺮﻳﻨﻪ‪ ،‬ﻣﻔﺮد( ﻛﻮروﻧﻪ‪ ،‬ﻣﻀﻤﻮﻧﻮﻧﻪ )ﻧﺮﻳﻨﻪ‪ ،‬ﺟﻤﻊ( دي‪ .‬ﻓﻌﻠﻮﻧﻪ ﻳ‪３‬‬
‫ﻫﻢ د ﻣﻔﺮد او ﺟﻤﻊ ﺻﻮرﺗﻮﻧﻪ ＊ﻴﻲ‪ .‬ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ )وﻧﻪ‪＄ ،‬ﻤﻜﻪ( ＊‪％‬ﻴﻨﻪ ﻣﻔﺮد ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ دي او )وﻧ‪＄ ،３‬ﻤﻜ‪ (３‬د‬
‫＊‪％‬ﻴﻨﻪ ﺟﻤﻊ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ دي ﻧﻮ ﻓﻌﻠﻮﻧﻪ ورﺳﺮه د ﺟﻨﺲ‪ ،‬ﻋﺪد ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬ﭘﻪ ﻫﻢ ﻫﻐﻪ أول ﺳﻤﻮن ﻟﺮي‪.‬‬
‫ﻳﺎدوﻧﻪ‪:‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪118‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫)ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﻛﻠﻪ ﭘﻪ ﻳﻮه ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ ﻓﻌﻠﻲ ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪ ３‬د ﻣﻔﻌـﻮل ﺳـﺮه ﻓﺎﻋـﻞ ﻫـﻢ ﭘـﻪ ارﺗﺒـﺎﻃﻲ ﺣﺎﻟـﺖ‬
‫ﻛ‪ ３‬راوؤل ﻛﻴﺈي ﻣ‪／‬ﺮ ﭘﻪ ﻓﻌﻞ ﺑﺎﻧﺪې دﻏـﻪ ﻓﺎﻋـﻞ ﻣﺨـﺎﻣﺦ اﺛـﺮ ﻧـﻪ اﭼـﻮي ﻧﻮ‪＄‬ﻜـﻪ ﻳـﻮازې د ﻣﻔﻌـﻮل ﺗـﺎﺑﻊ‬
‫‪２－‬ﻞ ﻛﻴﺈي)‪ (1‬ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫دا ﻟﻴﻚ د ﻣﻼﻟﺔ ﻟﻪ ﺧﻮا ﻟﻴﻜﻞ ﺷﻮى دى‪ .‬دا ﻟﻴﻜﻮﻧﻪ د ﻣﻼﻟﺔ ﻟﻪ ﺧﻮا ﻟﻴﻜﻞ ﺷﻮي دي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬د ﻣﺠﻬﻮل ﻓﻌﻞ ﻳﻮ ﺑﻞ ﺷﻜﻞ ﻫﻢ ﺷﺘﻪ ﭼـ‪ ３‬دﻟﺘـﻪ ﻫـﻢ ﻣﻔﻌـﻮل د ﻧﺎﺋـﺐ ﻓﺎﻋـﻞ ﺣﻴﺜﻴـﺖ‬
‫ﻟﺮي ﻟﻜﻪ‪ :‬دا ﻫﻠﻚ وﻫﻞ ﻏﻮاؤي‪ ،‬ﻫﻠﺘﻪ ﺗﻠﻞ ﻏﻮاؤي‪ .‬ده وﻫﻞ ﻏﻮ＊ﺘﻞ‪.‬‬
‫دا ﺟﻤﻠــ‪ ３‬د ﻣﻌﻨــﺎ ﻟــﻪ ﻣﺨــ‪ ３‬د ﻣﺠﻬــﻮل ﻓﻌــﻞ رﻧــ‪ ，‬ﻟــﺮي وﻟــ‪ ３‬ﭼــ‪ ３‬وﻫــﻮﻧﻜﻰ او ﺗﻠــﻮﻧﻜﻰ ﭘــﻪ ﻛــ‪ ３‬ﻧــﻪ‬
‫＊ﻜﺎري ﺧﻮ ﭘﻪ ﻟﻔﻈﻲ ﺗﻮ‪－‬ﻪ د ﻣﻌﻠﻮم ﻓﻌﻞ رﻧ‪ ，‬ﻟﺮي‪ ،‬ﺧـﻮ ﺑﻴـﺎ ﻫـﻢ ﻓﻌـﻞ ﭘـﻪ ﻛـ‪ ３‬د ﻣﻔﻌـﻮل ﺗـﺎﺑﻊ دى ﭼـ‪３‬‬
‫ورﺳﺮه ﺳﻤﻮن ﻟﺮي‪.‬‬
‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬ﭘﻪ ﻫﻐﻪ أﻟﻪ ﻓﻌﻠﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬ﻛﻮﻣﻜﻲ ﻓﻌﻞ او ﻳﻮ اﺳﻤﻲ ﺟـﺰ )ﻧـﻮم‪ ،‬ﺻـﻔﺖ‪ ،‬ﻗﻴـﺪ‪ ،‬ﻋـﺪد(‬
‫ﺳﺮه ﻳﻮ ‪＄‬ﺎي اﺳﻤﻲ‪ ،‬ﻓﻌﻠﻲ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬ﺟـﻮؤ ﻛـﺆي وي ﭼـ‪ ３‬ﻣﻄﻠـﻖ ﻓﻌﻠـﻲ ﻣﻮﻧـﺄ ﺟـﻮؤ وي ﭘـﻪ دﻏـﻪ أﻟـﻪ‬
‫ﻓﻌﻠﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬د ﻓﻌﻞ ﻟﻮﻣﺆﻧﺔ ﺑﺮﺧﻪ )ﻋﻨﺼﺮ( ﺻﻔﺖ‪ ،‬ﻗﻴﺪ( ﻫﻢ د ﺟـﻨﺲ ﻋـﺪد ﻟـﻪ ﻣﺨـ‪ ３‬د ﻓﺎﻋـﻞ ﻳـﺎ ﻣﻔﻌـﻮل‬
‫ﺳﺮه ﺳﻤﻮن ＊ﻴﻲ‪.‬‬
‫ﺑﻴﻠ‪ :３／‬د ﻧﺎﺗﻴﺮې زﻣﺎﻧ‪ ３‬ﺑﺸﭙﺆ ﺷﻜﻞ‪:‬‬
‫زه ﺟﻮؤ ﺷﻢ‪ .‬ﺗﻪ ﺟﻮؤ ﺷـ‪ .３‬زه ﺟـﻮؤه ﺷـﻢ‪ .‬ﺗـﻪ ﺟـﻮؤه ﺷـ‪＄ .３‬ﻠﻤـﻰ روغ دى‪＄ .‬ﻠﻤـﻰ ﻧـﺎروغ دى‪ .‬ﻣﻼﻟـﺔ‬
‫روﻏﻪ ده‪ .‬ﻣﻼﻟﺔ ﻧﺎروﻏﻪ ده‪.‬‬
‫د ﺗﻴﺮي زﻣﺎﻧ‪ ３‬ﺑﺸﭙﺆ ﺻﻮرت‪:‬‬
‫زه ﺟﻮؤ ﺷﻮم‪ .‬ﺗﻪ ﺟﻮؤ ﺷﻮې‪ .‬دا ﺟﻮؤه ﺷﻮه‪ .‬دوى ﺟﻮؤې ﺷﻮې‪.‬‬
‫ﻣ‪５‬ﻠﻤﻪ ﻟﻮﻧﺪ ﺷﻮ‪ .‬ﻛﻮرﺑﻪ ؤوﻧﺪ ﺷﻮ‪ .‬ﻣ‪５‬ﻠﻤﻨﻪ ﻟﻤﺪه ﺷﻮه‪.‬‬
‫ﻣﻴﻠﻤﺎﻧﻪ ﻻﻧﺪه ﺷﻮل‪ .‬ﻛﻮرﺑﺎﻧﻪ ؤاﻧﺪه ﺷﻮل‪ .‬ﻣ‪５‬ﻠﻤﻨ‪ ３‬ﻟﻤﺪې ﺷﻮې‪.‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ ﻓﻌﻠﻰ ﺻﻔﺎت د ﻧﮋدې او ﻟﺮې ﺗ‪５‬ﺮې زﻣﺎﻧ‪ ３‬ﭘﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬ﻫﻢ داﺳﻤﻲ ﺻﻮرﺗﻮﻧﻮ ﭘﻪ ＇‪５‬ﺮ‬
‫د ﺟﻨﺲ‪ ،‬ﻋﺪد ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوﻧﻪ ﻛﻮي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫زه ﺗﻠﻠــﻰ ﻳــﻢ )ﻣــﺬﻛﺮ( زه ﺗﻠﻠــ‪ ３‬ﻳــﻢ )ﻣﻮﻧــﺚ( ﻳــﺎ ﺳــﺈﻛﺎل ＊ــﻪ ﺑــﺎران ورﻳــﺪﻟﻰ دى‪ ،‬ﺳــﺈﻛﺎل أ‪４‬ــﺮه واوره‬
‫ورﻳﺪﻟ‪ ３‬ده‪.‬‬

‫)‪ (1‬ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ﺻﺪﻳﻖ اﷲ ر＊ﺘﻴﻦ‪ ،‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ‪－‬ﺮاﻣﺮ ‪！2‬ﻮك ‪ 1370‬ﻟﻤﺮﻳﺰ ﻛﺎل‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪119‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ ﻛﻠﻪ ﻫﻢ د ﻣﻔﻌﻮل او د ﻣﺮﻛـﺐ ﻓﻌـﻞ داﺳـﻤﻲ )ﻋﻨـﺼﺮ( ﭘـﻪ ﻣـﻨ‪ ＃‬ﻛـ‪ ３‬ﻣﻄﺎﺑﻘـﺖ ﻟﻴـﺪل ﻛﻴـﺈي‬
‫وﻟﻰ ﭘﻪ اﺻﻞ ﻛ‪ ３‬د ﺟﻤﻠ‪ ３‬دﻓﻌﻞ او ﻓﺎﻋﻞ ﺗﺮﻣﻨ‪ ＃‬ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﻟﻪ وراﻳﻪ ＊ﻜﺎري‪.‬‬
‫زه ﺑﻪ ﻣﻴﻮه ﭘﺎﻛﻪ ﻛﺆم‪ .‬زه ﺑﻪ ﻧﺎك ﭘﺎك ﻛﺆم‪:‬‬
‫دﻟﺘﻪ )زه( ﻓﺎﻋـﻞ دى او د ﻛـﺆم ﺳـﺮه ﻣﻄﺎﺑﻘـﺖ ﻟـﺮي وﻟـ‪) ３‬ﻣﻴـﻮه( ﻣﻔﻌـﻮل ىـﻲ د ﻓﻌـﻞ داﺳـﻤﻲ ﺑـﺮﺧ‪３‬‬
‫)ﭘﺎك( ﺳﺮه د ﺟﻨﺲ او ﻋﺪد ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ＊ﻜﺎره ﻛﻮي‪.‬‬
‫‪＄‬ﻜﻪ ﻣﻴﻮه ﻣﻮﻧﺚ ﻧﻮم دى )ﭘﺎﻛـﻪ( ﻣﻮﻧـﺚ ﺷـﻜﻞ ﻟـﺮي اوْ)ﻧـﺎك( ﻣـﺬﻛﺮ )ﭘـﺎك( ﻫـﻢ ﻣـﺬﻛﺮ دى ﻳـﺎ دا ﺑـﻞ‬
‫ﻣﺜﺎل د ﺟﻤﻊ ﭘﻪ ﺻﻮرت ﻛ‪－ ３‬ﻮرو‪:‬‬
‫زه ﺑﻪ ﻣ‪ ３２‬ﺳﭙﻴﻨ‪ ３‬ﻛﺆم‪.‬‬ ‫ﻣﻮﻧﺈ ﺑﻪ ﻣﻴﻮې ﭘﺎﻛ‪ ３‬ﻛﺆو‪.‬‬
‫ﺑﻠﻪ ﻣﻬﻤﻪ ﺧﺒﺮه د ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ او ﻣﺴﻨﺪ د ﺳﻤﻮن ﭘﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﻛ‪ ３‬داده‪:‬‬
‫ﭘﻪ ﻫﻐﻮ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬ﻗﻴﺪوﻧﻪ د ﻓﻌﻞ د ﻣﺘﻌﻠﻘﺎﺗﻮ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ راﻏﻠـﻰ وي ﻧـﻮ دﻏـﻪ ﻗﻴـﻮد ﺑﻴـﺎ د ﻓﻌـﻞ ﻧـﻪ‬
‫دﻣﺨﻪ را‪＄‬ﻲ او دﻓﻌﻞ ＇ﺮﻧ‪／‬ﻮاﻟﻰ او ﻛﻴﻔﻴﺖ ＊ﻴﻲ‪ .‬ﻗﻴﻮد د ﻣﻄﺎﺑﻘـﺖ او ﺳـﻤﻮن ﻟـﻪ ﻣﺨـ‪(1) ３‬د ﻓﻌـﻞ ﺳـﺮه‬
‫ﻓﻌﻠﻰ ﻏﻮﻧﺄ ﺟﻮؤوي‪ ،‬ﻧﻮ‪＄‬ﻜﻪ ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮي ﻳﻮ ﻓﻌـﻞ د ﻓﺎﻋـﻞ ﺗـﺎﺑﻊ وي ﻧـﻮ دﻏـﻪ ﻣﺮﺑﻮﻃـﻪ ﻗﻴـﻮد ﻫـﻢ د ﻓﺎﻋـﻞ‬
‫ﺗﺎﺑﻊ ﻳﺎورﺳﺮه ﺳﻤﻮن ﻛﻮي‪ .‬ﻳﺎ ﭘﻪ ﺑﻠﻪ وﻳﻨﺎ ﻗﻴﺪوﻧﻪ ﻫﻢ د ﻓﺎﻋﻞ د ﭘﺎره ﺗﺼﺮﻳﻒ ﻛﻴﺈي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫‪ -1‬د ﻻزﻣﻰ ﻓﻌﻞ ﺳﺮه د ﻗﻴﺪوﻧﻮ اﺳﺘﻌﻤﺎل او ﺳﻤﻮن‪ :‬ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮي ﻗﻴﺪ د ﻻزﻣﻲ ﻓﻌﻞ ﺳﺮه راﺷﻲ ﻧﻮ ﺑﻴـﺎ‬
‫ﻗﻴﺪ او ﻻزﻣﻲ ﻓﻌﻞ د ﻓﺎﻋﻞ ﺳﺮه ﺳﻤﻮن ﻛﻮي )ﭘﻪ دواؤو زﻣﺎﻧﻮﻛ‪.(３‬‬
‫ﻣﻔﺮد – زﻣﺮك د ﺧﭙﻠﻮاﻛﺔ ﭘﻪ ﺟﺸﻦ ﻛ‪ ３‬ﺗﻮﻧﺪ ﺗﻮﻧﺪ ‪－‬ﺮ‪＄‬ﻲ )‪－‬ﺮ‪＄‬ﻴﺪ(‪.‬‬
‫ﻣﻼﻟﺔ د ﺧﭙﻠ‪ ３‬ﺧﻮر ﭘﻪ واده ﻛ‪ ３‬ﺗﻮده ﺗﻮده ‪－‬ﺮ‪＄‬ﻲ )‪－‬ﺮ‪＄‬ﻴﺪه(‬
‫ﺟﻤﻊ‪ ،‬ﭘﻮه ﺧﻠﻚ د ژوﻧﺪ ﭘﻪ أ‪－‬ﺮ ﻛ‪ ３‬ﭘﺎﺧﻪ ﭘﺎﺧﻪ ﻗﺪﻣﻮﻧﻪ إدي‪.‬‬
‫دﻏﻪ ﻣ‪５‬ﻠﻤﻨ‪ ３‬ﺗﻮدي ﺗﻮدې ‪－‬ﺮ‪＄‬ﻲ‪－) .‬ﺮ‪＄‬ﻴﺪې(‪.‬‬
‫د ﻣﺘﻌﺪي ﻓﻌﻞ ﺳﺮه د ﻗﻴﺪوﻧﻮ اﺳﺘﻌﻤﺎل او ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ‪:‬‬
‫د ﻣﺘﻌﺪي ﻓﻌﻞ ﺳﺮه ﭘـﻪ اوﺳـﻨﺔ زﻣﺎﻧـﻪ ﻛـ‪ ３‬ﻓﻌـﻞ د ﻓﺎﻋـﻞ ﺳـﺮه ﺳـﻤﻮن ＊ﻴـﻲ او ﻗﻴـﺪ د ﻣﻔﻌـﻮل ﺳـﺮه‬
‫ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوي‪:‬‬
‫زه دﻏﻪ ﻟﻴﻜﻮاﻻن ﭘﺎﺧﻪ ﭘﻴﮋﻧﻢ‬ ‫زه دﻏﻪ ﻟﻴﻜﻮال ﭘﻮخ ﭘ‪５‬ﮋﻧﻢ‬
‫زه دﻏﻪ ﻟﻴﻜﻮاﻟ‪ ３‬ﭘﺨ‪ ３‬ﭘﻴﮋﻧﻢ‬ ‫زه دﻏﻪ ﻟﻴﻜﻮاﻟﻪ ﭘﺨﻪ ﭘ‪５‬ﮋﻧﻢ‬

‫)‪ (1‬ﻣﻄﻠﻘﻰ أﻟ‪ ３‬ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ د ﺟﻨﺲ‪ ،‬ﻋﺪد‪ ،‬ﺷﺨﺺ ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬د ﻓﺎﻋﻞ او ﻓﻌﻞ ﺳﺮه ﺳﻤﻮن ＊ﻲ‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪120‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﭘﻪ دﻏﻮ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬ﻓﻌﻞ د ﻓﺎﻋﻞ ﺳﺮه ﺳﻤﻮن ﻛﻮي ﻣ‪／‬ﺮ ﭘﻪ دﻏﻮ ﺟﻤﻠـﻮ ﻛـ‪ ３‬ﭘـﻮخ د ﭘ‪５‬ﮋﻧـﺪل ﺳـﺮه ﻳـﻮ‬
‫ﻣﺮﻛﺐ ﻓﻌﻞ )ﻣﺘﻤﻢ( ﺟﻮؤ ﻛﺆى دى ﻧـﻮ دﻏـﻪ د ﻓﻌـﻞ اﺳـﻤﻲ ﺟـﺰ‪ ،‬د ﻣﻔﻌـﻮل ﺳـﺮه ﻣﻄﺎﺑﻘـﺖ ﻛـﺆى او دﻓﻌـﻞ‬
‫دوﻳﻢ ﺗﻮﻛﻰ ﻳ‪) ３‬ﭘ‪５‬ﮋﻧﺪل( د ﻓﺎﻋﻞ ﺳﺮه ﺳﻤﻮن ＊ﻮدﻟﻰ دى‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻣﺘﻌﺪي ﻓﻌﻞ او ﻗﻴﺪ ﭘﻪ ﺗﻴﺮه زﻣﺎﻧﻪ ﻛ‪:３‬‬
‫)ﻣﻔﺮد ﻣﺬﻛﺮ(‪.‬‬ ‫ﺑ‪５‬ﻠ‪ :３／‬ﻣﺎ دﻏﻪ ﺳﺆى ﭘﻮخ وﭘ‪５‬ﮋﻧﺪ‪.‬‬
‫)ﻣﻔﺮد ﻣﻮﻧﺚ(‪.‬‬ ‫ﻣﺎدﻏﻪ ＊‪％‬ﻪ ﭘﺨﻪ وﭘ‪５‬ﮋﻧﺪه‬
‫)ﺟﻤﻊ ﻣﺬﻛﺮ(‪.‬‬ ‫ﻣﺎدﻏﻪ ﻫﻠﻜﺎن ﭘﺎﺧﻪ وﭘ‪５‬ﮋﻧﺪل‬
‫)ﺟﻤﻊ ﻣﻮﻧﺚ(‪.‬‬ ‫ﻣﺎدﻏﻪ ﺗﻮر ﺳﺮې ﭘﺨ‪ ３‬وﭘ‪５‬ﮋﻧﺪﻟ‪３‬‬
‫ﭘﻪ دﻏﻮ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬ﻓﻌﻞ او ﻗﻴﺪ ﭘﻪ ‪－‬ﺄه )دواؤه( د ﻣﻔﻌﻮل ﺳﺮه ﺳﻤﻮن ﻟﺮي‪.‬‬
‫‪ -3‬ﭘﻪ ﻣﺘﻌﺪي ﻣﺠﻬﻮﻟﻮ ﻓﻌﻠﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬ﻫﻢ داﺳ‪ ３‬راوؤو‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻧﺎﺗﻴﺮه زﻣﺎﻧﻪ‪.‬‬
‫أوأة ﺗﻮدې ﺗﻮدې ﺧﻮؤﻟ‪ ３‬ﻛﻴﺈي‪.‬‬ ‫أوأة ﺗﻮ ده ﺗﻮده ﺧﻮؤ ﻟﻪ ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺗﻴﺮه زﻣﺎﻧﻪ‪:‬‬
‫أوأة ‪－‬ﺎﻧ‪ ３‬ﺳﺆې ﺳﺆې وﺧﻮؤل ﺷﻮې‪.‬‬ ‫أوأة ‪－‬ﺎﻧ‪ ３‬ﺳﺆې ﺳﺆې ﺧﻮؤل ﻛﻴﺪې‪.‬‬
‫دﻟﺘﻪ ‪－‬ﻮرو ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ دواؤو زﻣﺎﻧﻮ ﻛ‪ ３‬ﻓﺎﻋﻞ ﻧﺸﺘﻪ أوأة ‪－‬ﺎﻧ‪ ３‬ﻣﻔﻌﻮل )د ﻓﺎﻋﻞ ﻧﺎﻳﺐ( دي ﻧﻮ ﻓﻌﻞ او‬
‫ﻗﻴﻮد ﻳﻮ ‪＄‬ﺎى ورﺳﺮه ﺳﻤﻮن ＊ﻴﻲ‪.‬‬
‫د ﻣﻮﺿﻮع د ＊ﻪ رو＊ﺎﻧﻮﻟﻮ د ﭘﺎره ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ﺗﻮ‪－‬ﻪ د ﺟﻤﻠﻮ داﺟﺰاو ﺗﺮﻣﻨ‪ ＃‬ﻟﻮﻣﺆة د ﻋـﺪد ﺑﻴـﺎ د ﺟـﻨﺲ‬
‫او ورﭘﺴ‪ ３‬د ﺷﺨﺺ ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬ﺑﺮاﺑﺮﺗﻴﺎ او ﺳﻤﻮن ﺳﺮه د ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻮ راوؤو‪:‬‬
‫‪ -1‬ﭘﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪ ３‬دﻋﺪد ﻟﻪ ﭘﻠﻮه د ﻣﺒﺘﺪا )ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ‪ ،‬ﻓﺎﻋﻞ( او ﺧﺒﺮ )ﻣﺴﻨﺪ‪ ،‬ﻓﻌﻞ( ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ‪:‬‬
‫ﻟﻴﺪل ﻛﻴﺈي ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﻓﻌﻞ د ﻓﺎﻋﻞ ﻳـﺎ د ﻣﻔﻌـﻮل دﭘـﺎره ﺗـﺼﺮﻳﻔﻴﺈي ﻧـﻮ ﭘـﻪ دﻏـﻪ ﺻـﻮرت‬
‫ﻛــ‪ ３‬ﻓﻌــﻞ د ﻓﺎﻋــﻞ ﻳــﺎ ﻣﻔﻌــﻮل ﺳــﺮه ﺗﺎﺑﻌﻴــﺖ او ﻣﻄﺎﺑﻘــﺖ ＇ﺮ‪－‬ﻨــﺪوي ﭘــﻪ دې ﻣﻌﻨــﺎ ﻛــﻪ د ﺟﻤﻠــ‪) ３‬ﻓﺎﻋــﻞ‪،‬‬
‫ﻣﻔﻌﻮل ﻣﻔﺮد ﻳﺎ ﺟﻤﻊ وي ﻧﻮ ﻓﻌﻞ ﻳﺎ ﺧﺒﺮ ﻫﻢ د ﻣﻔﺮد ﻳﺎ ﺟﻤﻊ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ را‪＄‬ﻲ ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﭼ‪) ３‬ﻓﺎﻋﻞ )ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ( ﻣﻔﺮد وي‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻫﻐﻪ ﭘﻪ ﻛﻮﻣﻮ ﭼﺮﺗﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬أوب دى‪.‬‬ ‫‪ -1‬دى دﻫﺎﺗﻲ ﭘﻪ ﻏﻮإ ﻛ‪ ３‬وﻳﺪه دى‪.‬‬
‫‪＄ -4‬ﻠﻤﻰ ‪－‬ﺮم ﻧﻪ دى ﺑﻠﻜ‪ ３‬ﻣﻼﻟﺔ ‪－‬ﺮﻣﻪ ده‪.‬‬ ‫‪＄ -3‬ﻠﻤﻰ د ﺑﺮﻛﻠﻲ د ﺧﺎن ﻧﻮﻛﺮ دى‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻓﺎﻋﻞ )ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ( د ﺟﻤﻊ ﻋﺪدوي‪:‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪121‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ادب ﻛ‪ ３‬د ﻗﻠﻨﺪر ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ＇ﻠﻮرﺗﻨﻪ ﺷﺎﻋﺮان ﺗ‪５‬ﺮ ﺷﻮي دي‪.‬‬
‫دوي د ﭼﺎ ﻧﻮ‪－‬ﺮان دي‪.‬‬ ‫‪ -‬دوي ﻻ ﺧﺒﺮﻧﻪ دي‪.‬‬
‫‪ -‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮﻧﺨﻮا ﭘﻪ ﺳﻴﻤﻪ ﻛ‪ ３‬درې ﻟﻮى ادﺑﻲ ﻣﺮﻛﺰوﻧﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ﺗﻪ راﻏﻠﻲ دي‪.‬‬
‫‪ -‬دوي ﻻﺧﺒﺮې ﻧﻪ وې ﭼ‪ ３‬ﻛﺄې رواﻧ‪ ３‬ﺷﻮې‪.‬‬
‫د ﻣﻔﻌﻮل ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ‪:‬‬
‫ﻣﻼﻟﺔ ﻛﺘﺎب وﻟﻮﺳﺖ )ﻣﻔﻌﻮل ﻣﻔﺮد‪ ،‬ﻣﺬﻛﺮ(‪.‬‬
‫ا＇ﻚ ﻛﺘﺎﺑﭽـﻪ ورﻛـﻪ ﻛـﺆه‪) .‬ﻣﻔﻌـﻮل ﻣﻔـﺮد‪ ،‬ﻣﻮﻧـﺚ( ﻣﻼﻟـﺔ ﻛﺘﺎﺑﻮﻧـﻪ وﻟ＂ـﻮل‪ ،‬وﻟﻮﺳـﺘﻞ )ﻣﻔﻌـﻮل ﺟﻤـﻊ‬
‫ﻣﺬﻛﺮ(‪.‬‬
‫ده ﻛﺘﺎﺑﻮﻧﻪ وﻟﻴﻜـﻞ‪) ،‬ﻣﻔﻌـﻮل ﺟﻤـﻊ ﻣـﺬﻛﺮ(‪ ،‬ده ﻛﺘـﺎﺑﭽﻰ راوؤﻟـ‪) ３‬ﻣﻔﻌـﻮل ﺟﻤـﻊ ﻣﻮﻧـﺚ( دې ﻣﻘـﺎﻟ‪３‬‬
‫وﻟﻴﻜﻠ‪) ３‬ﻣﻔﻌﻮل ﺟﻤﻊ ﻣﻮﻧﺚ(‪.‬‬
‫‪ -2‬د ﺟﻨﺲ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ اوﺳﻤﻮن‪:‬‬
‫د ﺟﻨﺲ ﺳﻤﻮن ﭘﻪ دې ﻣﻌﻨﺎ‪ ،‬ﻛﻪ د ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻓﺎﻋﻞ )ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ( د ﺟـﻨﺲ ﻟـﻪ ﭘﻠـﻮه ＊‪％‬ﻴﻨـﻪ ﺟـﻨﺲ وي ﻧـﻮ‬
‫ﺑﻴﺎ )ﻓﻌﻞ‪ ،‬ﻣﺴﻨﺪ( ﻣﻮﻧﺚ راوؤل ﻛﻴﺈي‪ .‬او ﻛﻪ ﻧﺎرﻳﻨﻪ ﺟﻨﺲ وي ﻧﻮ ﺑﻴﺎ ﻓﻌﻞ ﻣﺬﻛﺮ ﻛﺎرول ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫د ﻣﺒﺘﺪاء او ﺧﺒﺮ ﺳﻤﻮن ﭘﻪ اﺳﻤﻴﻪ او ﻓﻌﻠﻴﻪ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬ﻻزﻣﻲ دى‪.‬‬
‫‪ -1‬ﭘﺴﺮﻟﻰ راﻏﻰ ‪ -2‬ژﻣﻰ وﻻؤ )ﺗ‪５‬ﺮ ﺷﻮ( ‪ -3‬ﭘﺨﻮاﻧﺔ دوره ﺗ‪５‬ﺮه ﺷﻮه‪ -4 .‬ﻣﻼﻟﺔ ﭘﻪ دې ﻻره ﺗ‪５‬ﺮه ﺷﻮه‪.‬‬
‫‪ -5‬ﭘﺨﻮاﻧﻲ ﻛﺎروﻧﻪ ﺗ‪５‬ﺮ ﺷﻮل ‪ -6‬ﭘﺨﻮاﻧﺔ زﻣﺎﻧ‪ ３‬ﺗ‪５‬ﺮې ﺷﻮې‪.‬‬
‫ﭘﻪ اﺳﻤﻴﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪:３‬‬
‫‪ -1‬دﻏﻪ ﻛﺘﺎب زﻣﺎ د ورور دى‪ -2 .‬دﻏﻪ ﻛﺘﺎﺑﭽﻪ زﻣﺎ د ورور ده‪.‬‬
‫ﭘﻪ اﺳﻤﻴﻪ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬د ﻣﺒﺘﺪاء او ﺧﺒﺮ ﺑﺮﺧ‪ ３‬دواؤه اﺳﻤﻮﻧﻪ وي ﻧﻮﻛﻮﻣﻜﻲ ﻓﻌﻞ د ﻧﮋدې واﻟـﻲ ﭘـﻪ‬
‫وﺟﻪ د ﺧﺒﺮ ﺗﺎﺑﻊ ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ ‪ +‬ﻣﺴﻨﺪ ‪ +‬اﺳﻨﺎد‬
‫‪ -1‬ﻇﻠﻢ زور دى‪) .‬ﻣﺬﻛﺮ( ‪ -2‬ﭘﻮﻫﻨﻪ ر‪１‬ﺎ ده )ﻣﻮﻧﺚ(‪.‬‬
‫‪＄‬ﻮروﻧﻪ ﻇﻠﻢ دى‪.‬‬ ‫ﻋﻠﻢ رو＊ﻨﺎﻳﻲ ده‪.‬‬ ‫ﻋﻠﻢ ر‪１‬ﺎ ده‪.‬‬ ‫ﻇﻠﻢ ‪－‬ﻨﺎه ده‪.‬‬
‫د ﻓﻌﻞ ﺳﻤﻮن د ﻣﻔﻌﻮل ﺳﺮه د ﺟﻨﺲ ﻟﻪ ﻣﺨ‪:３‬‬
‫اﻟﻒ‪ :‬ﻣﻔﻌﻮل )ﺟﻤﻊ ﻣﺬﻛﺮ( ‪ +‬ﻓﻌﻞ )ﺟﻤﻊ ﻣﺬﻛﺮ(‪.‬‬
‫‪－‬ﻼن وﻛﺮل ﺷﻮل‪ .‬دﻳﻮاﻟﻮﻧﻪ اﺧﻴﺆ ﺷﻮل‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪122‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ب‪ :‬ﻣﻔﻌﻮل )ﺟﻤﻊ ﻣﻮﻧﺚ( ‪ +‬ﻓﻌﻞ )ﺟﻤﻊ ﻣﻮﻧﺚ(‪.‬‬

‫ﻣﻘﺎﻟ‪ ３‬ﺧﭙﺮې ﺷﻮې‪ .‬ور‪＄‬ﭙﺎ‪ ３１‬ووﻳﺸﻞ ﺷﻮې‪.‬‬
‫ﻣﻔﻌﻮل د )ﻧﺎﻳﺐ ﻓﺎﻋﻞ( ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ دﻧﺪه ﺗﺮ ﺳﺮه ﻛﻮي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻣﺎﺿﻲ ﻣﺘﻌﺪي ﻣﻌﻠﻮم ﻓﻌﻞ ﻛ‪ ３‬د ﻓﻌﻞ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﻟﻪ ﻣﻔﻌﻮل ﺳﺮه د ﺟﻨﺲ ﻟﻪ ﻣﺨﻰ‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ :‬ﻓﺎﻋﻞ ‪ +‬ﻣﻔﻌﻮل )ﻣﺬﻛﺮ( ‪ +‬ﻓﻌﻞ )ﻣﺬﻛﺮ(‪.‬‬
‫ﻣﺎﻟﻴﺎر ﺑﺎﻏﻮﻧﻪ اوﺑﻪ ﻛﺆل‪ .‬ﻣﺎﻟﻴﺎر ‪－‬ﻼن وﻛﺮل‪.‬‬
‫ب‪ :‬ﻓﺎﻋﻞ ‪ +‬ﻣﻔﻌﻮل )ﻣﻮﻧﺚ( ‪ +‬ﻓﻌﻞ )ﻣﻮﻧﺚ(‪.‬‬
‫ﺑ‪２‬ﻮال د ‪－‬ﻼﻧﻮ ﻏﻮﻧﭽ‪ ３‬ﺟﻮؤې ﻛﺆې‪.‬‬
‫ﺑ‪２‬ﻮال د ‪－‬ﻼﻧﻮ ﺳﺮې ﺳﭙﻴﻨ‪－ ３‬ﻴﺄة راوؤﻟ‪.３‬‬
‫ﻳﺎدوﻧﻪ‪ :‬ﭘﻪ ﻫﻐﻮ ﺟﻤﻠﻮ ﻛـ‪ ３‬ﭼـ‪ ３‬دﻣﺒﺘـﺪا ﺑﺮﺧـﻪ دوه ﻧﻮﻣﻮﻧـﻪ د ﻋﻄـﻒ ﭘـﻪ ﺗﻮ‪－‬ـﻪ راﻏﻠـﻲ وي ﻫـﻢ د ﺟﻤـﻊ‬
‫ﺣﻜﻢ ﻟﺮي د ﺟﻨﺲ ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬د ﺟﻤﻊ ﻣﺬﻛﺮ ﻳﺎ ﺟﻤﻊ ﻣﻮﻧﺚ ﺣﻜﻢ ﻟﺮي او ﻓﻌﻞ ورﺳﺮه ﭘﻪ ﻫﻤﺎﻏﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﺳﻤﻮن‬
‫ﻛﻮي‪.‬‬
‫اﻟــﻒ‪ -1 :‬دا ﭼﺎﻳﻨﻜﻮﻧــﻪ او ﭘﻴــﺎﻟ‪ ３‬ﻣــﺎﺗ‪ ３‬ﺷــﻮي دي‪ -2 .‬ﭘﻴــﺎﻟ‪ ３‬او ﭼﺎﻳﻨﻜﻮﻧــﻪ ﻣــﺎت ﺷــﻮل‪ -3 .‬د ＊ــﺎر‬
‫ﻛــﻮ＇‪ ３‬او ﺳــﺆﻛﻮﻧﻪ ﺧــﺮاب دي‪ -4 .‬ﺳــﺆﻛﻮﻧﻪ او ﻛــﻮ＇‪ ３‬ﺧــﺮاﺑ‪ ３‬دي‪ -5 .‬ﻫﻠﻜــﺎن او ﻧﺠــﻮﻧ‪ ３‬راﺑﻠﻠــ‪ ３‬ﺷــﻮې‬
‫دي‪ -6 .‬ﻧﺠﻮﻧ‪ ３‬او ﻫﻠﻜﺎن راﺑﻠﻞ ﺷﻮي دي‪.‬‬
‫‪ -3‬د ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ او ﻣﺴﻨﺪ ﺳﻤﻮن د ﺷﺨﺺ ﻟﻪ ﻣﺨ‪:３‬‬
‫ﭘﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪ ３‬د ﺷﺨﺺ ﺳﻤﻮن دا ﻣﻌﻨﺎ ﻟﺮي ﭼ‪ ３‬ﻓﻌﻞ )ﻣﺴﻨﺪ( ﺑﺎﻳﺪ د ﻫﺮ ﻳـﻮه و‪－‬ـﺆي )ﺷـﺨﺺ( )‪-2-1‬‬
‫‪ (3‬ﺳﺮه ﺳﻢ راوؤل ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﻛﻪ ﭘﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪ ３‬د ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻓﺎﻋﻞ ﻳﺎ ﻣﻔﻌﻮل )‪ (3-2-1‬و‪－‬ﺆي وي ﻓﻌﻞ ورﺳﺮه ﺳﻢ د )‪.(3-2-1‬‬
‫و‪－‬ﺆي ﻟﻪ ﭘﺎره ﺳﻤﻮن ﻛﻮي‪.‬‬
‫اﻟﻒ‪ :‬ﻓﺎﻋﻞ )ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ( ﻟﻮﻣﺆي ﺷﺨﺺ ‪ +‬ﻓﻌﻠـﻰ رﻳـﺸﻪ ‪ +‬د ﻟﻮﻣـﺆي ﺷـﺨﺺ ﻣﻘﻴـﺪ ﻣـﻮرﻓﻴﻢ )ﻓﻌﻠـﻲ‬
‫ﺧﺎﺗﻤﻪ( ﻟﻜﻪ‪ :‬ﭼ‪ ３‬ارﻣﺎن ﻛﻮم ﺗﺎﻟﻪ ﺑﻪ ژؤاﺗﻪ ﻧﻪ در‪＄‬ﻢ‪.‬‬
‫ﭘﻪ دﻏﻪ ﻣﺜﺎل ﻛ‪) ３‬ﻛﻮم(‪) ،‬در‪＄‬ﻢ( د ﻟﻮﻣﺆي ﺷﺨﺺ ！ﺎﻛﻨﻪ او ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ دى‪ .‬ﺑﻠﻪ ﺑﻴﻠ‪／‬ﻪ‪:‬‬
‫‪ -1‬زه ﻳﻮې ﻓﻴﺼﻠ‪ ３‬ﺗﻪ راﻏﻠﻰ وم‪ -2 .‬زه ﺧﻮ دﻟﺘﻪ ﭘﺎﺗ‪ ３‬ﻛﻴﺪاى ﻧﻪ ﺷﻢ‪.‬‬
‫ب‪ :‬ﻓﺎﻋﻞ )ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ( دوﻫﻢ ﺷﺨﺺ ‪ +‬ﻓﻌﻠﻰ رﻳﺸﻪ ‪ +‬د دوﻳﻢ ﺷﺨﺺ ﻣﻘﻴﺪ ﻣﻮرﻓﻴﻢ )ﻓﻌﻠﻰ ﺧﺎﺗﻤـﻪ(‬
‫ﺗﻪ راﻏﻠ‪ .３‬ﭼﻴﺮې ﺗﻠﻠ‪) ３‬ﺗﻠﻠﻰ( وې؟ ﺗﺎﺳ‪ ３‬راﻏﻠﺊ‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪123‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ج‪ :‬ﻓﺎﻋﻞ درﻳﻢ ﺷﺨﺺ ‪ +‬ﻓﻌﻠﻰ رﻳﺸﻪ ‪ +‬د درﻳﻢ ﺷﺨﺺ ﻣﻘﻴﺪ ﻣﻮرﻓﻴﻢ )ﻓﻌﻠﻰ ﺧﺎﺗﻤﻪ(‪:‬‬
‫دى راﻏﻰ‪ .‬دوي راﻏﻠﻞ‪ .‬دا راﻏﻠﻪ‪ .‬دوي راﻏﻠﻠ‪.３‬‬

‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬د ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ‪＄‬ﻴﻨ‪ ３‬ﻧﻮرې ﻗﺎﻋﺪې‪:‬‬

‫اول‪ :‬ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ﻣﻮاردو ﻛ‪ ３‬ﻓﻌﻞ )ﺧﺒﺮ( د ﺟﻤﻊ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ راوؤل ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫‪ -1‬ﭘﻪ ﻫﻐﻮ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ )ﻓﺎﻋﻞ( او )ﻣﻔﻌﻮل( د ﺟﻤﻊ ﻋﺪد ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ )ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ‪ ،‬ﺿﻤﻴﺮوﻧﻪ‪،‬‬
‫ﺻﻔﺘﻮﻧﻪ( راﻏﻠﻰ وي ﻧﻮ ﻓﻌﻞ د ﻓﺎﻋﻞ ﻳﺎ ﻣﻔﻌﻮل ﺳﺮه د ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﭘﻪ أول ﺟﻤﻊ را‪＄‬ﻲ ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻓﺎﻋﻞ )ﺟﻤﻊ ﻋﺪد( ‪ +‬ﻓﻌﻞ )ﺟﻤﻊ ﻋﺪد(‪:‬‬
‫ﻫﻠﻜﺎن راﻏﻠﻞ‪ .‬ﻧﺠﻮﻧ‪ ３‬راﻏﻠﻠ‪ .３‬ﻣﺒﺘﺪا )ﺟﻤﻊ‪ -‬ﻋﺪد ﻣﺬﻛﺮ( ‪ +‬ﺧﺒﺮ )ﺟﻤﻊ ﻋﺪد ﻣﺬﻛﺮ(‪.‬‬
‫ﻛﺎﻏﺬوﻧﻪ ﭘﺮ ﻣﻴﺰ ﭘﺎﻧﺪې ﭘﺮاﺗﻪ دي‪.‬‬
‫ﻣﺒﺘﺪا )ﺟﻤﻊ ﻋﺪد ﻣﻮﻧﺚ( ‪ +‬ﺧﺒﺮ )ﺟﻤﻊ ﻋﺪد ﻣﻮﻧﺚ( ﻛﺘﺎﺑﭽ‪ ３‬ﭘﺮﻣﻴﺰ ﺑﺎﻧﺪې ﭘﺮﺗ‪ ３‬دي‪.‬‬
‫دوﻳﻢ‪ :‬ﭘﻪ ﻫﻐﻮ ﺟﻤﻠﻮ ﻛـ‪ ３‬ﭼـ‪ ３‬ﻓﺎﻋـﻞ ﻳـﺎ ﻣﻔﻌـﻮل )ﻣـﺴﻨﺪ‪،‬اﻟﻴﻪ‪ ،‬ﻓﺎﻋـﻞ( د ﻋﻄـﻒ ﭘـﻪ ﺻـﻮرت ﻛـ‪ ３‬دوه‬
‫ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ )ﻳﻮ ﻣﺬﻛﺮ ﺑﻞ ﻣﻮﻧﺚ( وي ﺻـﻔﺎت د ﻛـﻮﻣﻜﻲ ﻓﻌـﻞ ﻟـﻪ ﺗﺮﻛﻴـﺐ ﺳـﺮه د ﻗﺎﻋـﺪې ﻟـﻪ ﻣﺨـ‪ ３‬د ﻧـﮋدې‬
‫ﻓﺎﻋﻞ ﻳﺎ ﻧﮋدې ﻣﻔﻌﻮل ﺗﺎﺑﻊ ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫‪ -1‬د ﻣﻔﺮد ﭘﻪ أول ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ د ﺟﻤﻠﻲ ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ‪ ،‬ﻣﺴﻨﺪ‪.‬‬
‫د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﭘﻪ اﻓﻜﺎرو ﻛ‪ ３‬ﻣﻠﻲ ﺟﺬﺑﻪ او ﺟﻮش ﭘﺮوت دى‪.‬‬
‫ﻳﺎ داﺳ‪ ３‬ﻫﻢ را‪＄‬ﻲ‪ :‬ﻣﻠﻲ ﺟﺬﺑﻪ او ﺟﻮش د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﭘﻪ اﻓﻜﺎرو ﻛ‪ ３‬ﭘﺮوت دى ﻳـﺎ ﭘـﻪ دې ﺗﻮ‪－‬ـﻪ‪:‬‬
‫د ﺣﻤﻴﺪ ﺑﺎﺑﺎ ﭘﻪ اﺷﻌﺎرو ﻛ‪ ３‬ﻣﺠﺎز او اﺳﺘﻌﺎره ﭘﺮﺗﻪ ده‪.‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ــﻪ ﭘــﻪ دې ﻻﻧــﺪې ﻣﺜــﺎل ﻛــ‪ ３‬ﻫــﻢ ‪－‬ــﻮرو ﭼــ‪ ３‬د ﺟﻤﻠــ‪ ３‬ﻣــﺴﻨﺪ اﻟﻴــﻪ )ﻣﻔﻌــﻮل( ﻫــﻢ دوه ﻧﻮﻣﻮﻧــﻪ‬
‫)ﻣﺬﻛﺮ‪ -‬ﻣﻮﻧﺚ( دي ﭼ‪ ３‬د ﺟﻤﻠ‪ ３‬وروﺳﺘﺔ ﺑﺮﺧﻪ )ﻓﻌﻞ( د ﻧﮋدې ﻣﻔﻌﻮل ﺳﺮه ﺳﻤﻮن ﻟﺮي‪.‬‬
‫دوي ﻗﺎﻧﻮن او ﻻره ﺑﺮاﺑﺮه ﻛﺆه‪ .‬دوي ﻻره او ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺮاﺑﺮ ﻛﺆ‪.‬‬
‫در‪４‬ﻴﻢ‪ :‬ﻛﻪ ﭼ‪５‬ـﺮې ﻣـﺴﻨﺪ اﻟﻴـﻪ )ﻓﺎﻋـﻞ( ﻳـﺎ )ﻣﻔﻌـﻮل( د ﺟﻤـﻊ ﻧﻮﻣﻮﻧـﻪ وي)‪ (1‬د ﻋﻄـﻒ ﭘـﻪ ﺻـﻮرت ﻛـ‪３‬‬
‫ﻫﻠﻜﺎن او ﻧﺠﻮﻧ‪ ３‬راﻏﻠ‪.３‬‬ ‫راﺷﻲ ﻧﻮ ﺑﻴﺎ ﻣﺴﻨﺪ )ﻓﻌﻞ( ﻧﮋدې ﻓﺎﻋﻞ ﻳﺎ ﻣﻔﻌﻮل ﺗﺎﺑﻊ دى‪.‬‬
‫ﻧﺠﻮﻧ‪ ３‬او ﻫﻠﻜﺎن راﻏﻠﻞ‪.‬‬

‫)‪ (1‬ﻳﻮ ﺟﻤﻊ ﻣﺬﻛﺮ او ﺑﻞ ﺟﻤﻊ ﻣﻮﻧﺚ وي‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪124‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫＇ﻠﻮرم‪ :‬ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮې داﺳ‪ ３‬ﺟﻤﻠ‪ ３‬وي ﭼ‪ ３‬ﻓﺎﻋﻞ )ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ( ﻳﺎ ﻧﺎﻳـﺐ ﻓﺎﻋـﻞ )ﻣﻔﻌـﻮل( دوه ﻫـﻢ ﺟﻨـﺴﻪ‬
‫ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ د ﻋﻄﻒ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ راﻏﻠﻲ وي ﻧﻮ ﻓﻌﻞ ﻫﻢ د ﺟﻤﻊ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ورﺳﺮه را‪＄‬ﻲ ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫＊‪％‬ﻴﻨﻪ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ‬ ‫‪ -1‬ﻧﺎرﻳﻨﻪ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ‬
‫ﻧﻮم ‪ +‬او ‪ +‬ﻧﻮم ‪ +‬ﻓﻌﻞ‬ ‫ﻧﻮم ‪ +‬او ‪ +‬ﻧﻮم ‪ +‬ﻓﻌﻞ‬
‫ﻣﻼﻟﺔ او ﺗﻮرﭘﻴﻜﺔ ﻻؤﻟ‪３‬‬ ‫ا＇ﻚ او ﺑﺮﻳﺎﻟﻰ ﻻؤل‪.‬‬
‫ﭘﺎ‪１‬ﻪ او ﻟ‪＋‬ﺘﻪ رارواﻧ‪ ３‬دي‪.‬‬ ‫زﻣﺮك او ا＇ﻚ راروان دي‪.‬‬
‫ﻣﻼﻟﺔ او ﻏﺎزې ادې د ﺟ‪／‬ﺆې ﻗﻬﺮﻣﺎﻧ‪ ３％＊ ３‬دي‪.‬‬
‫‪ -2‬د ﻣﻔﻌﻮل ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪:‬‬
‫ﻓﺎﻋﻞ ‪ +‬ﻣﻔﻌﻮل ‪ +‬ﻓﻌﻞ‬
‫ﻣﺬﻛﺮ‬
‫ﻣﻮﻧﺈ ا＇ﻚ او زﻣﺮك وﻟﻴﺪل‪.‬‬
‫ﻓﺎﻋﻞ ‪ +‬ﻣﻔﻌﻮل ‪ +‬ﻓﻌﻞ‬
‫ﻣﻮﻧﺚ‬
‫ﻣﻮﻧﺈ ﻣﻼﻟﺔ او ﺗﻮرﭘﻴﻜﺔ وﻟﻴﺪﻟ‪３‬‬
‫ﭘﻨ‪％‬ﻢ‪ :‬ﻛﻪ د ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻓﺎﻋﻞ ﻳﺎ ﻣﻔﻌﻮل دوه ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﻳﻮ ﻧﺎرﻳﻨﻪ او ﺑـﻞ ＊‪％‬ﻴﻨـﻪ ﺟـﻨﺲ د ﻋﻄـﻒ ﭘـﻪ ﺻـﻮرت‬
‫ﻛ‪ ３‬راﻏﻠﻲ وي ﻓﻌﻞ د ﺟﻤﻊ ﻣﺬﻛﺮ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ را‪＄‬ﻲ ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻓﺎﻋﻞ‬
‫ﻧﺎرﻳﻨﻪ ‪ +‬او ‪％＊ +‬ﻴﻨﻪ‬
‫ا＇ﻚ او ﻣﻼﻟﺔ ﻟﻪ ＊ﻮوﻧ‪％‬ﻲ ＇ﺨﻪ راﻏﻠﻞ‪.‬‬
‫ﻓﺎﻋﻞ‬
‫＊‪％‬ﻴﻨﻪ ﻧﻮم ‪ +‬او ‪ +‬ﻧﺎرﻳﻨﻪ ﻧﻮم‬
‫‪－‬ﻼﻟﺔ او ‪＄‬ﻠﻤﻰ ﻟﻪ ＊ﻮوﻧ‪％‬ﻲ ＇ﺨﻪ راﻏﻠﻞ‪.‬‬
‫د ﻣﻔﻌﻮل ﻣﺜﺎل‪:‬‬
‫ﻓﺎﻋﻞ ‪ +‬ﻣﻔﻌﻮل ‪ +‬ﻓﻌﻞ‬
‫)ﻣﺬﻛﺮ( ﻧﺎرﻳﻨﻪ او )ﻣﻮﻧﺚ( ＊‪％‬ﻴﻨﻪ‬
‫ﻣﺎﻧﺎك او ﻣ‪２‬ﻪ وﺧﻮؤل‬

‫‪ ‬‬

‫‪125‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﻣﺎﻣ‪２‬ﻪ او ﻧﺎك و ﺧﻮؤل‪.‬‬

‫ﺷﭙﺈم‪ :‬ﺧﺒﺮ د ﺟﻤﻊ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﻫﻐﻪ وﺧﺖ را‪＄‬ﻲ ﭼ‪ ３‬د ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻓﺎﻋﻞ او ﻳﺎ ﻣﻔﻌﻮل د ﺟﻨﺲ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ وي‪.‬‬
‫او ﺑﻪ رواﻧ‪ ３‬ﺷﻮې‬ ‫‪ -1‬اوﺑﻪ ﭘﺎﻛ‪ ３‬دي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻛﺮوﻧﺪه ﻛ‪ ３‬ﻏﻨﻢ ﺷﻨﻪ ﺷﻮي دي‪.‬‬ ‫‪ -2‬ﻏﻨﻢ ﭘﺎك دي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ژرﻧﺪه ﻛ‪ ３‬ﻏﻨﻢ اوؤه ﺷﻮي دي‪.‬‬
‫د ﻣﻔﻌﻮل ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪ :‬د ﺟﻨﺲ ﻧﻮﻣﻮﻧﻮ ﺳﺮه ﻓﻌﻞ دﺟﻤﻊ )ﻋﺪد‪ ،‬ﺟﻨﺲ( ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ را‪＄‬ﻲ ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫‪ -3‬ﭘﻪ ژرﻧﺪه ﻛ‪ ３‬ﻏﻨﻢ ﻳ‪ ３‬اوؤه ﻛﺆل‪.‬‬ ‫‪ -2‬ﺑﺰ‪－‬ﺮ ﻏﻨﻢ وﻛﺆل‪.‬‬ ‫‪ -1‬ﻫﻐﻪ اوﺑﻪ ﺗﻮﻳ‪ ３‬ﻛﺆﻟ‪.３‬‬
‫‪ -5‬دوي أﻳﺮ ﻏﻮؤي وﺧﻮؤل‪.‬‬ ‫‪ -4‬ﭘﻪ ！ﻴﻢ ﻛ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﺗﻴﻞ راوؤل‪.‬‬
‫ﻛﻪ ﭘﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪ ３‬ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴـﻪ )ﻓﺎﻋـﻞ( د ﻋـﺪدْ)ﺷـﻤﻴﺮ( ﻧﻮﻣﻮﻧـﻪ وي ﭘﺮﺗـﻪ ﻟـﻪ ﻳـﻮه ＇ﺨـﻪ د ﻧـﻮرو‬ ‫اووم‪:‬‬
‫！ﻮﻟﻮ اﻋﺪادو ﺳﺮه ﻓﻌﻞ د ﺟﻤﻊ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ را‪＄‬ﻲ ﻟﻜـﻪ‪ :‬دوه ﻻؤل‪ .‬درې ﻛ‪＋‬ﻴﻨﺎﺳـﺘﻞ‪ .‬دوې ﭘﺎ＇ﻴـﺪﻟ‪＇ .３‬ﻠـﻮر‪-‬‬
‫ﭘﻨ‪％‬ﻪ – ﺷﻞ ﭘﺎ＇ﻴﺪل‪.‬‬
‫ب‪ :‬ﻋﺪد د ﻣﻔﻌﻮل ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪ :‬دوه ﻣ‪ ３‬وﻟﻴﺪل‪ .‬درې ﻣ‪ ３‬وﻟﻴﺪﻟ‪＇ ،３‬ﻠﻮرﻳ‪ ３‬وﭘﺮ‪＄‬ﻮل‪ .‬ﻟﺲ ﻳ‪ ３‬وﺗ‪＋‬ﺘﻮل‪.‬‬
‫اﺗﻢ‪ :‬ﻫﻐﻪ وﺧﺖ ﻓﻌﻞ د ﺟﻤﻊ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ را‪＄‬ـﻲ ﭼـ‪ ３‬ﻣـﺼﺪر )ﻓﻌﻠـﻰ ﻧـﻮم( د ﻣﻔﻌـﻮل ﭘـﻪ ﺗﻮ‪－‬ـﻪ د ﻣﺘﻌـﺪي‬
‫ﻣﺎﺿﻰ ﻓﻌﻞ ﺳﺮه راﻏﻠﻰ وي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫دوي د ‪＄‬ﺎن ﺳﺮه ＊ﻪ ﻛﺮل رﻳﺒﻞ ﻛﺆي دي‪ .‬ﻣﻮﻧﺈ ورﺳﺮه ﻟﻴﺪل ﻛﺘﻞ وﻛﺆل‪.‬‬
‫ﻫﻐﻪ ＊ﻜﻨ‪％‬ﻞ ﻛﻮل‪.‬‬ ‫ده وﻫﻞ ﻛﺆﻳﺪي‪.‬‬
‫‪ :‬اﻟﻒ( ﻛﻪ د )＇ﻮ‪＇ ،‬ﻮك( اﺳﺘﻔﻬﺎﻣﻲ ﺿـﻤﻴﺮ د ﻓﺎﻋـﻞ ﭘـﻪ ﺗﻮ‪－‬ـﻪ راﺷـﻲ ﺧﺒـﺮ ﻳـﺎ ﻓﻌـﻞ د ﺟﻤـﻊ ﭘـﻪ‬ ‫ﻧﻬﻢ‬
‫ﺗﻮ‪－‬ﻪ را‪＄‬ﻲ‪＇ .‬ﻮك د ﻣﻔﺮد د ﭘﺎره ﻫﻢ را‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫＇ﻮرا ﻏﻠﻞ؟ ﻳﺎ ＇ﻮ ﺗﻨﻪ راﻏﻠﻞ؟‬
‫＇ﻮ ﻧﺎﺳﺖ دي؟ ＇ﻮ ﺗﻨﻪ ﻧﺎﺳﺖ دي؟‬
‫＇ﻮك ﻧﺎﺳﺖ دي؟‬ ‫＇ﻮ ﻛ‪＋‬ﻴﻨﺎﺳﺘﻞ؟ ＇ﻮ ﻧﺎﺳﺖ دي؟ ＇ﻮك ﻧﺎﺳﺖ دى؟‬
‫ب‪ :‬ﻛﻪ د ＇ﻪ‪＇ ،‬ﻮ‪＇ ،‬ـﻮﻣﺮه اﺳـﺘﻔﻬﺎﻣﻲ ﺿـﻤﻴﺮوﻧﻪ ﭘـﻪ ﺟﻤﻠـﻪ ﻛـ‪ ３‬د ﻣﻔﻌـﻮل ﭘـﻪ ﺑ‪２‬ـﻪ راﻏﻠـﻲ وي )ﺧﺒـﺮ‪،‬‬
‫ﻓﻌﻞ( ﺟﻤﻊ را‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫‪＇ -1‬ﻪ دې ﻟﻴﺪﻟﻲ دي ‪ -2‬ﺗﺎ ＇ﻪ وﻟﻴﺪل‬
‫‪ -3‬ﻣﺎ ＇ﻪ وﻛﺘﻞ‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪126‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫‪＇ -4‬ﻪ ﻣ‪ ３‬وﻟﻴﻜﻞ ﻳﺎ وﻧﻪ ﻟﻴﻜﻞ‪.‬‬

‫‪ -5‬ﻧﻪ ﻳ‪＇ ３‬ﻪ وﻛﺘﻞ او ﻧﻪ ﻳ‪＇ ３‬ﻪ وﻟﻴﺪل‪.‬‬
‫‪＇ -2‬ﻮ دې راوؤل؟ ＇ﻮ ﻳ‪ ３‬وﺧﻮؤل؟‬
‫‪＇ -3‬ﻮﻣﺮه دې وژؤل؟ ＇ﻮﻣﺮه دې وﻛﺆل؟ ﻣﺎ＇ﻮﻣﺮه زﻳﺎت وﺧﻮؤل؟‬
‫ﻣﺮﻛﺐ ﺗﺮﻛﻴﺒﻰ ﺑ‪２‬ﻪ ﻫﻢ دﻏﻪ ﻗﺎﻋﺪه ﺳﺎﺗﻲ ﻟﻜﻪ‪ :‬ﻳﻮ ＇ﻪ ﻣ‪ ３‬وﻟﻴﻜﻞ‪＇ .‬ﻪ ﻧﺎ＇ﻪ ﻣ‪ ３‬ﻛﺆي دي‪＇ ،‬ﻪ ﻧـﺎ ＇ـﻪ‬
‫ﻳ‪ ３‬ﻟﻴﻜﻠﻲ دي‪.‬‬
‫ﻟﺴﻢ‪ :‬ﭘﻪ ﻫﻐﻮ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬ﭼ‪) ３‬ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ‪ ،‬ﻓﺎﻋﻞ‪ ،‬ﻣﺒﺘﺪا( د )‪ (3-2-1‬ﺷﺨـﺼﻲ ﺿـﻤﻴﺮوﻧﻪ وي ﭘـﻪ دې‬
‫ﻣﻌﻨﺎ ﭼ‪ ３‬د ﻳﻮه ﻧﻪ زﻳﺎت ﺿﻤﻴﺮوﻧﻪ د ﻋﻄﻒ ﭘﻪ ﺻﻮرت ﻛ‪ ３‬راﻏﻠﻲ وي ﻧﻮ )ﻣـﺴﻨﺪ‪ ،‬ﻓﻌـﻞ‪ ،‬ﺧﺒـﺮ( د ﺟﻤـﻊ‬
‫ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ را‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫اﻟﻒ‪ -1 -‬ﻟﻮﻣﺆى ﺷﺨﺺ ‪ +‬او ‪ +‬دوﻫﻢ ﺷﺨﺺ ‪ +‬ﻓﻌﻞ‪.‬‬
‫زه او ﺗﻪ ﺑﻪ ﺳﺮه ﺧﺒﺮې ﻛﻮو‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻟﻮﻣﺆى ﺷﺨﺺ ‪ +‬او‪ +‬در‪４‬ﻴﻢ ﺷﺨﺺ ‪ +‬ﻓﻌﻞ‬
‫زه او )دى ﻳﺎ دا( ﺑﻪ ﺳﺮه ‪－‬ﻮرو‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻟﻮﻣﺆى ﺷﺨﺺ دوﻫﻢ ﺷﺨﺺ ‪ +‬درﻳﻢ ﺷﺨﺺ ‪ +‬ﻓﻌﻞ‬
‫زه ﺗﻪ او )دى‪ ،‬دا( ﺑﻪ ﺳﺒﺎ ﻧﻨ‪／‬ﺮﻫﺎر ﺗﻪ ‪＄‬ﻮ‪.‬‬
‫ب‪ :‬دوﻳﻢ ﺷﺨﺺ ‪ +‬او ‪ +‬در‪４‬ﻴﻢ ﺷﺨﺺ ‪ +‬ﻓﻌﻞ‬
‫‪ -1‬ﺗﻪ او )دى‪ ،‬دا( ﺑﻪ ﻛﻮروﻧﻪ ﺟﻮؤ ﻛﺆئ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺗﻪ او ﻫﻐﻪ ﺑﻪ راﺷﺊ‪.‬‬
‫‪) -3‬دا‪ ،‬دى او ﺗﻪ ﺑﻪ وﻻؤ ﺷﺊ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻟﻮؤ و ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬ﻟﻴﺪل ﻛﻴﺈي ﭼ‪ ３‬ﻓﻌﻠﻮﻧﻪ د ﺟﻤﻌ‪ ３‬ﭘﻪ ﺑ‪２‬ﻪ راﻏﻠﻲ دي او دﻓﻌﻞ د ﺟﻤـﻊ ﺻـﻴﻐﻪ د‬
‫اﻟﻒ )‪ (3-2-1‬ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬د ﻟﻮﻣﺆي ﺷﺨﺺ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﺟﻤﻊ ﺷﻮى او دب )‪ (3-2-1‬ﻣﺜـﺎﻟﻮﻧﻮ ﻛـ‪ ３‬د دوﻫـﻢ‬
‫ﺷﺨﺺ د ﺟﻤﻊ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ راﻏﻠﻲ دي)‪.(1‬‬
‫ب‪ :‬ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ :‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬ﭘﻪ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬د ﻛﻠﻤﻮ د ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﺴﺎﻳﻞ‪:‬‬

‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ 3-2 ３‬ﺷﺨﺺ د ﻟﻮﻣﺆي ﺷﺨﺺ ﺗﺎﺑﻊ وي‪.‬‬ ‫)‪(1‬‬
‫‪ -‬ﺷﺨﺺ د دوﻫﻢ ﺗﺎﺑﻊ ﻛﻴﺈي ﻫﻤﺪﻏﻪ ﻗﺎﻋﺪه ﭘﻪ ﻣﻔﻌﻮﻟﻲ ﺻﻮرت ﻛ‪ ３‬ﻫﻢ را‪＄‬ﻲ‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪127‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﭘﻪ اﺻﻞ ﻛ‪ ３‬ﺗﺮﺗﻴﺐ د ﺟﻤﻠﻮ‪ ،‬ﻏﻮﻧﺄوﻧﻮ د اﺟﺰاو ﺗﺮﻣﻨ‪ ＃‬ﻳﻮ ！ﺎﻛﻠﻰ ﻧﻈﻢ او ﺗﺮﺗﻴﺐ ＇ﺨﻪ ﻋﺒﺎرت دى‬
‫ﭼ‪ ３‬دﻏﻪ اﺟﺰاوې ﺑﻴﺎ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻮ ﻣﻨ‪％‬ﻮ ﻛ‪ ３‬ﻧﺤﻮي راﺑﻄ‪ ３‬وﻟﺮي‪.‬‬
‫د ﻳﻮې ﺟﻤﻠ‪ ３‬د اﺟﺰاو د ﺗﺮﺗﻴﺐ ＇ﺨﻪ ﻣﻄﻠﺐ ﭘﻪ ﻳﻮې ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻛ‪ ３‬د ﺟﻤﻠﻲ درﻏﻨﺪه ﺗﻮ‪－‬ﻮﻧﻮ‬
‫)ﻣﻮرﻓﻴﻤﻮﻧﻮ او ﻛﻠﻤﻮ( د ﭘﺮﻟﻪ ﭘﺴ‪ ３‬راوؤ ﻟﻮ ﺗﺮﺗﻴﺐ او د ﻫﻐﻮ اﺟﺰاو ﻧﻈﻢ او ﺗﺮﺗﻴﺐ ﭼ‪ ３‬د ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﺑﺮﺧ‪３‬‬
‫)اﺟﺰا( ﺟﻮؤ وي ﭘﻪ ﻧﻈﺮ ﻛ‪ ３‬ﻧﻴﻮل ﻛﻴﺈي‪ .‬ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﻳ‪ ３‬ﺷﺮح ﻛﻮو‪:‬‬
‫اول – ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬دﺟﻤﻠ‪ ３‬د اﺳﺎﺳﻲ ﻏﺆو ﺗﺮﺗﻴﺐ‪:‬‬
‫ﻟﻮﻣﺆى د ﺟﻤﻠ‪ ３‬اﺳﺎﺳﻲ ﻏﺆي )ﻓﺎﻋﻞ‪ ،‬ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ( او )ﻓﻌﻞ‪ ،‬ﻣﺴﻨﺪ( ﭘﻪ ﭘﺎم ﻛ‪ ３‬ﻧﻴﺴﻮ‪ .‬ددې ﻟﻪ ﭘـﺎره‬
‫ﭼ‪ ３‬د ﺟﻤﻠ‪ ３‬د ﻏﺆو د درﻳ‪ ＃‬ﭘﻪ ﺑﺎب ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوﻧﻪ وﺷﻲ ＊ـﺎﻳﻲ دا زﻳﺎﺗـﻪ ﻛـﺆو‪ ،‬ﭼـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ژﺑـﻪ ﻛـ‪ ３‬ﻳـﻮه‬
‫ﺟﻤﻠﻪ ﻟﺈ ﺗﺮ ﻟﺈه د دوو اﺳﺎﺳﻲ ﺑﺮﺧﻮ ＇ﺨﻪ ﻻس ﺗﻪ را‪＄‬ﻲ‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ :‬ﻣﺒﺘﺪا )ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ ﻓﺎﻋﻞ( ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻛـ‪ ３‬دﻳـﻮه اﺳـﻤﻲ ﺗـﻮﻛﻲ ﻳـﺎ اﺳـﻤﻲ ﻏﻮﻧـﺄ ﻳـﺎ ﻏﻮﻧـﺄوﻧﻮ‬
‫＇ﺨﻪ ﺟﻮؤ ﺷﻮي وي‪.‬‬
‫ب‪ :‬ﺧﺒﺮ )ﻣﺴﻨﺪ‪-‬ﻓﻌﻞ( ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪ ３‬د ﻳﻮه ﻓﻌﻞ ﻳﺎ ﻓﻌﻠﻲ ﻏﻮﻧﺄ ﻳﺎ ﻏﻮﻧﺄوﻧﻮ ＇ﺨﻪ ﺟﻮؤ ﺷﻮي وي‪.‬‬
‫ﭘﻪ دﻏﻪ اﺳﻤﻲ او ﻓﻌﻠﻲ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ )ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ او ﻣﺴﻨﺪ( ﻛ‪ ３‬د ﺑ‪５‬ـﻼ ﺑ‪５‬ﻠـﻮ ﺗﻮﻛﻮﻧـﻮ داﺟـﺰاو ﺗﺮﺗﻴـﺐ او‬
‫！ﺎﻛﻨﻪ او د ﻫﻐﻮي راﺑﻄﻪ ﭘﻪ ﻫﺮې ژﺑ‪ ３‬ﻛ‪ ３‬ﺟﻼ او ﺑ‪５‬ﻠ‪＄ ３‬ﺎﻧ‪／‬ﺆﻧ‪ ３‬ﻟﺮي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﻳـﻮه أ‪４‬ـﺮه ﻟﻨـﺄه ﺟﻤﻠـﻪ ﻳـﻮازې د ﻳـﻮه ﻓﻌﻠـﻲ ﺻـﻮرت ＇ﺨـﻪ ﻫـﻢ ﻻس ﺗـﻪ را‪＄‬ـﻲ‪＄ .‬ﻜـﻪ‬
‫ﻓﻌﻠﻲ ﺻﻮرت د ﻓﻌﻞ‪ ،‬ﻣﻮﻧﺄ د اﺻﻞ او ﻓﻌﻠﻲ ﺧﺎﺗﻤ‪ ３‬ﺳﺮه د ﻣﺴﻨﺪ او ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ وﻇﻴﻔﻪ ﺗﺮ ﺳﺮه ﻛﻮي‪.‬‬
‫ﭘﺎ＇ﻴﺪﻟﻲ ‪ +‬ﻳﻢ‪.‬‬ ‫ﺗﻠﻠﻰ ‪ +‬وم‬ ‫وﻻؤ ‪ +‬و‬ ‫ﻟﻜﻪ‪－ :‬ﻮر ‪ +‬م‬
‫)ﻛﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ دﻟﺘﻪ د ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻓﺎﻋﻞ )ﻧﻮم( ذﻛﺮ ﭘﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪ ３‬ﻧﺸﺘﻪ(‪.‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ د ﻓﻌﻞ ﺳﺮه داﺳﻤﻲ أﻟﻮ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ اداﺗﻲ أﻟﻮ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ ﻫﺮ ﻳﻮ ‪＄‬ﺎن ﺗﻪ ﻳﻮه ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻮؤ وي‪.‬‬
‫ﺧﺒﺮه واروه!‬ ‫دﻟﺘﻪ راﺷﻪ!‬ ‫ﭘﺎ＇ﻴﮋه!‬
‫ﻫﻠﺘﻪ راﻏﻠﻰ‪.‬‬ ‫ور！ﻞ ﺷﻮ‪.‬‬ ‫ﻻس اوإ دوم‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻟﻮؤ وﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬د ﺷﺨﺺ‪ ،‬ﻋﺪد أﻟﻪ د ﻓﻌﻠﻲ ﭘﺴﻴﻨﻮ )ﺧﺎﺗﻤﻮ( ﭘﻪ واﺳﻄﻪ ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪﻳﺈي‪ .‬ﻟﻮﻣﺆي درې‬
‫ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ ددوﻳﻢ ﺷﺨﺺ ﻣﻔﺮد‪＇ ،‬ﻠﻮرم ﻣﺜﺎل د ﻟﻮﻣﺆى ﺷﺨﺺ ﻣﻔﺮد‪ ،‬ﭘﻨ‪％‬ﻢ ﻣﺜﺎل د ﻟﻮﻣﺆي ﺷﺨﺺ ﺟﻤﻊ‪،‬‬
‫ﺷﭙﺈﻣﻪ ﺑﻴﻠ‪／‬ﻪ ددوﻳﻢ ﺷﺨﺺ ﺟﻤﻊ ﺟﻤﻠ‪＊ ３‬ﻴﻲ‪ .‬ﭘﻪ دې ﺗﻮ‪－‬ﻪ د ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪ ﻧﻮم ﻓﺎﻋﻞ ذﻛﺮ ﻧﺸﺘﻪ ﻳﺎ ﺣﺬف دى‪.‬‬
‫دوﻳﻢ‪ :‬ﭘﻪ ﻧﺤﻮي ﺟﻮؤ＊ﺖ ﻛ‪ ３‬د ﺟﻤﻠﻮ داﺟﺰاو )ﻛﻠﻴﻤﻮ( ﺗﺮﺗﻴﺐ‪:‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪128‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫＇ﺮ‪－‬ﻨﺪه ده‪،‬ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑـﻪ ﻛـ‪ ３‬ﻳـﻮه ﺟﻤﻠـﻪ د دوو اﺳﺎﺳـﻲ )اﺻـﻠﻲ( ﺑﺮﺧـﻮ )ﻣـﺴﻨﺪ اﻟﻴـﻪ او ﻣـﺴﻨﺪ(‬
‫＇ﺨﻪ ﺟﻮؤه ﻳﺎ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻮې وي ﭘﻪ ﻫﻐﻮ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬ﻻزﻣﻲ ﻓﻌﻞ ﻳﺎ ﻣﺘﻌﺪي ﻣﻌﻠﻮم ﻓﻌﻠﻮﻧﻪ راﻏﻠـﻲ وي‬
‫ﻧﻮ د ﻧﻮﻣﻮؤ و ﺟﻤﻠـﻮ ﻓﺎﻋـﻞ ‪＄‬ﺎﻧﺘـﻪ او ﻳـﺎ د ﺧﭙﻠـﻮ ﻣﺮﺑﻮﻃـﻪ ﺗﻮﻛﻮﻧـﻮ ﺳـﺮه د ﻣـﺴﻨﺪ اﻟﻴـﻪ )ﻣﺒﺘـﺪا( ﭘـﻪ ﺗﻮ‪－‬ـﻪ‬
‫را‪＄‬ﻲ‪ .‬او ﻛﻪ دﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻓﻌﻞ ﻣﺘﻌﺪي ﻣﺠﻬﻮل وي ﻧﻮ ﺑﻴﺎ ﻣﻔﻌﻮل ‪＄‬ﺎﻧﺘﻪ ﻳﺎ د ﺧﭙﻠﻮ ﻣﺮﺑﻮﻃـﻪ ﺗﻮﻛﻮﻧـﻮ )اﺟـﺰا(‬
‫ﺳﺮه د ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ را‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫ﻻزﻣــﻲ ﻓﻌﻠﻮﻧــﻮ ﻛــ‪ ３‬ﻗﻴﺪوﻧــﻪ‪ ،‬ﻧﻮﻣﻮﻧــﻪ‪ ،‬ﻋﺪدوﻧــﻪ او ﻧــﻮر ادات ارﺗﻴﻜــﻞ د ﻓﻌــﻞ ﺳــﺮه د ﻣﺘﻌﻠﻘــﺎﺗﻮ‬
‫)ﻣﺮﺑﻮﻃﺎﺗﻮ( ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ د ﺟﻤﻠـ‪ ３‬د ﻣـﺴﻨﺪ ﭘـﻪ ﺣﻴـﺚ را‪＄‬ـﻲ‪ .‬ﻳـﻮازې ﭘـﻪ ﻣﺘﻌـﺪي ﻣﻌﻠـﻮم ﻛـ‪ ３‬ورﺳـﺮه ﻣﻔﻌـﻮل‬
‫)‪ (Object‬ﻫﻢ د ﻓﻌـﻞ د ﻣﺘﻌﻠﻘـﺎﺗﻮ ﺑـﺸﭙﺆوﻧﻜ‪ ３‬ﺑـﺮﺧ‪ ３‬ﭘـﻪ ﺗﻮ‪－‬ـﻪ وي‪ .‬د ﻣﻮﺿـﻮع درو＊ـﺎﻧﻮﻟﻮ ﻟـﻪ ﭘـﺎره د‬
‫ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ او ﻣﺴﻨﺪ ﻣﺘﻌﻠﻘﺎت ﻫﺮ ﻳﻮ ﺟﻼ ﺟﻼ ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬ﺗﺮ ＇‪５‬ﺆﻧ‪ ３‬ﻻﻧﺪې ﻧﻴﺴﻮ‪.‬‬
‫اﻟﻒ‪ :‬د ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ )ﻓﺎﻋﻞ( ﻣﺘﻌﻠﻘﺎت )ﺗﻮاﺑﻊ(‪:‬‬
‫ﭘﻪ ﭘﻴﻞ ﻳﺎ ﻣﺒﺘﺪا ﻛـ‪ ３‬ﻓﺎﻋـﻞ )ﻧـﻮم( د ﺧﭙﻠـﻮ ﺗﻮاﺑﻌـﻮ ＇ﺨـﻪ وروﺳـﺘﻪ را‪＄‬ـﻲ ﻳﻌﻨـﻲ ﻓﺎﻋـﻞ )ﻣـﺴﻨﺪ اﻟﻴـﻪ(‬
‫اﺻﻠﻰ زؤى ﺗﺮ ！ﻮﻟﻮ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺑﺮ ﺧﻮ وروﺳﺘﻪ را‪＄‬ﻲ ﺗﺮ ﻓﺎﻋﻞ )ﻧﻮم( د ﻣﺨﻪ د ﻓﺎﻋﻞ ﻧﮋدې ！ـﺎﻛﻮوﻧﻜﻲ ﻟﻜـﻪ‬
‫)ﺻﻔﺖ‪ ،‬ﻋﺪد‪ ،‬ﻧﻮم‪ ،‬ادات( را‪＄‬ﻲ او ﭘﻪ ﭘﺎي ﻛ‪) ３‬ﻧﻮم( راوؤل ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫دﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ ﺗﻮاﺑﻊ د ﺻﻔﺖ او ﺑﻴﺎن ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﻳﺎ د ﺗﺎﻛﻴﺪ ﭘﻪ ﺷﻜﻞ او ﻳﺎ ﺑﻪ د ﺑﺪل او ﻋﻄﻒ ﭘﻪ ﺑ‪２‬ـﻪ وي‬
‫ﭘﻪ ﻣﺒﺘﺪا ﻛ‪ ３‬د اﺟﺰا و ﺗﺮﺗﻴﺐ داﺳ‪ ３‬را‪＄‬ﻲ‪:‬‬
‫ﻻزﻣﻲ ﻓﻌﻞ ﺳﺮه‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻣﺒﺘﺪا )ﻓﺎﻋﻞ ‪ +‬ﺧﺒﺮ )ﻓﻌﻞ(‬
‫ﻫﻠﻚ ‪ +‬راﻏﻰ‪.‬‬ ‫)ﻳﻮازې د ﻳﻮه ﻧﻮم ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ(‬
‫)د ﻧﻮم ﻣﺮﺑﻮط ﺑﺮﺧﻪ )ﺻﻔﺖ ‪ +‬ﻧﻮم(‪ -‬ﻫﻮ＊ﻴﺎر ﻫﻠﻚ ‪ +‬راﻏﻰ‪.‬‬
‫د ﻧﻮم ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺑﺮﺧ‪) ３‬ﻗﻴﺪ ‪ +‬ﺻﻔﺖ ‪ +‬ﻧﻮم( أﻳﺮ ﻫﻮ＊ﻴﺎر ﻫﻠﻚ ‪ +‬راﻏﻰ‪.‬‬
‫د ﻧﻮم ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺑﺮﺧ‪) ３‬ﺗﺎﻛﻴﺪ ‪ +‬ﻗﻴﺪ ‪ +‬ﺻﻔﺖ ‪+‬ﻧﻮم( )ﺧﻮرا أ‪４‬ﺮ ﻫﻮ＊ﻴﺎر ﻫﻠﻚ ‪ +‬راﻏﻰ‪.‬‬
‫)！ﺎﻛﻠﻰ ﻋﺪد ‪ +‬ﺗﺎﻛﻴﺪ ‪ +‬ﻗﻴﺪ ‪ +‬ﺻﻔﺖ ‪ +‬ﻧﻮم( ﻳﻮ ﺧﻮرا أ‪４‬ﺮ ﻫﻮ＊ﻴﺎر ﻫﻠﻚ ‪ +‬راﻏﻰ‪.‬‬
‫ﻣﻌﻴﻨﻪ ！ﺎﻛﻠﻰ ﻋﺪد ‪ +‬ﺗﻮﺻﻴﻔﻰ ﺗﺮﻛﻴﺐ‪:‬‬
‫اﺷﺎره ‪ +‬ﻋﺪدي ﻣﺮﻛﺐ ﺗﺮﻛﻴﺐ‪ ،‬دﻏﻪ ﻳﻮ ﺧﻮرا أﻳﺮ ﻫﻮ＊ﻴﺎر ﻫﻠﻚ ‪ +‬راﻏﻰ‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪129‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﭘﻪ دې ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺻﻔﺖ ﺗﺮ ﻣﻮﺻﻮف د ﻣﺨﻪ ﻋﺪد ﺗﺮ ﻣﻌﺪود د ﻣﺨﻪ او اﺷﺎره ﺗﺮ ﻣﺸﺎر اﻟﻴﻪ د ﻣﺨـﻪ ذﻛـﺮ‬
‫ﺷﻮى دى او اؤﻳﻜﻲ ددﻏﻮ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ ﺗﺮﻣﻨ‪ ＃‬د ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﭘﻪ اﺳﺎس ﺷﺘﻪ دى ‪＄‬ﻜﻪ ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﺻـﻔﺖ‬
‫د ﻣﻮﺻﻮف او ﻋﺪد د ﻣﻌﺪود ﺳﺮه د )ﻋﺪد‪ ،‬ﺟﻨﺲ‪ ،‬ﺣﺎﻟﺖ( ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﻟﺮي‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ ﻛﻪ ﻣﺒﺘﺪاء اﺿﺎﻓﻲ ﺗﺮﻛﻴﺐ وي ﻧﻮ د ﻗﺎﻋﺪې ﺳﺮه ﺳـﻢ ﻣـﻀﺎف اﻟﻴـﻪ د ﻣـﻀﺎف ＇ﺨـﻪ د‬
‫ﻣﺨﻪ را‪＄‬ﻲ او ﭘﻪ ﻫﻤﺪې ﺗﻮ‪－‬ﻪ د ﻣﻀﺎف ﻧﻮرې ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺑﺮﺧ‪ ３‬ﻫﻢ د ﻣﻀﺎف ＇ﺨﻪ ﻣﺨﻜ‪ ３‬را‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫ﻣﺒﺘﺪاء )ﻓﺎﻋﻞ( ‪ +‬ﺧﺒﺮ )ﻓﻌﻞ(‬
‫د ‪ +‬ﻣﻀﺎف اﻟﻴﻪ ‪ +‬ﻣﻀﺎف ‪ +‬ﺧﺒﺮ )ﻓﻌﻞ(‬
‫د ‪＄‬ﻠﻤﻲ ورور ‪ +‬ﭘﺎ＇ﻴﺪ‬
‫د ‪＄‬ﻠﻤﻲ ﻛﺸﺮى ورور ‪ +‬راﻏﻰ‬
‫د ‪＄‬ﻠﻤﻲ ﺗﺮ ！ﻮﻟﻮ ﻛﺸﺮى ورور ‪ +‬ﺑﺮﻳﺎﻟﻰ ﺷﻮ‬
‫د ‪＄‬ﻠﻤﻲ ﺗﺮ ！ﻮﻟﻮ ﻳﻮ ﻛﺸﺮى ورور ‪ +‬راﻏﻰ‬
‫ﭘﻪ دﻏﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻛ‪ ３‬د اﺿﺎﻓﺖ )د( ﺗﺮ ！ﻮﻟﻮ ﺑﺮﺧﻮ د ﻣﺨﻪ را‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫ب‪ :‬د ﻣﺴﻨﺪ )ﻓﻌﻞ( ﻣﺘﻌﻠﻘﺎت‪:‬‬
‫د ﻓﻌﻞ ﻣﺮﺑﻮﻃـﺎت )اﺳـﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬اﺷـﺎره‪ ،‬اﺳـﺘﻔﻬﺎﻣﻲ ﺿـﻤﻴﺮوﻧﻪ‪ ،‬ﻋﺪدوﻧـﻪ‪ ،‬ﻗﻴﺪوﻧـﻪ‪ ،‬ادات ارﺗﻴﻜـﻞ( او‬
‫داﺳ‪ ３‬ﻧﻮر وي‪.‬‬
‫ﭘــﻪ ﺧﺒــﺮ ﻛــ‪ ３‬ﻓﻌــﻞ )اﺻــﻠﻲ‪ -‬ﻛــﻮﻣﻜﻲ( د ﻓﻌــﻞ د ﻣﺘﻌﻠﻘــﺎﺗﻮ ＇ﺨــﻪ وروﺳــﺘﻪ را‪＄‬ــﻲ‪ .‬د ﻓﻌــﻞ )اﺻــﻠﻲ‪،‬‬
‫ﻛﻮﻣﻜﻲ( ＇ﺨﻪ د ﻣﺨﻪ ﭘﻪ ﻣﺘﻌﺪي ﻣﻌﻠﻮﻣﻮ ﻓﻌﻠﻮﻧـﻮ ﻛـ‪ ３‬ﻣﻔﻌـﻮل دﻣﺨـﻪ او د ﻣﻔﻌـﻮل ＇ﺨـﻪ د ﻣﺨـﻪ ﺑﻴـﺎ د‬
‫ﻣﻔﻌــﻮل ﻣﺮﺑﻮﻃــﺎت را‪＄‬ــﻲ‪ .‬ﻛــﻪ ﭼ‪５‬ــﺮې ﭘــﻪ ﺟﻤﻠــﻪ ﻛــ‪ ３‬ﻗﻴــﻮد راﻏﻠــﻲ وي ﻫﻐــﻪ ﻫــﻢ زﻳــﺎﺗﺮه د ﻣﻔﻌــﻮل ＇ﺨــﻪ‬
‫ﻣﺨﻜ‪ ３‬را‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫ﻛﻪ دوه ﻗﻴﺪ وﻧﻪ ﻳﻮﻳ‪ ３‬د زﻣﺎﻧ‪ ３‬او ﺑﻞ ﻳ‪ ３‬د ‪＄‬ـﺎى ﭘـﻪ ﺧﺒـﺮ ﻛـ‪ ３‬راﻏﻠـﻰ وي ﻧـﻮ د زﻣـﺎﻧ‪ ３‬ﻗﻴـﺪ د ‪＄‬ـﺎى‬
‫＇ﺨﻪ ﻳﺎ ﺑﻞ ﻛﻮم ﻗﻴﺪ او ﻣﻔﻌﻮل ＇ﺨﻪ دﻣﺨﻪ را‪＄‬ﻲ‪ .‬د ‪＄‬ﺎى ﻗﻴﺪ ﻛﻠﻪ ﻫﻢ د ﻣﻔﻌﻮل ＇ﺨـﻪ وروﺳـﺘﻪ راﺗـﻼى‬
‫ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﻻﻧﺪﻳﻨﺔ ﺑﻴﻠ‪－ ３／‬ﻮرو‪:‬‬
‫ﻓﺎﻋﻞ _____________________________________________ )ﻓﻌﻞ(‬
‫زه ‪ --------------------------------------------------------------------------‬راﻏﻠﻢ‬
‫زه ‪ --------------------------------------------------------------------------‬ﭘﺮون راﻏﻠﻢ‬

‫‪ ‬‬

‫‪130‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫دى ‪ -------------------------------------------------------------------------‬ﭘـــﺮون ﻟـــﻪ ﻧﻨ‪／‬ﺮﻫـ ـﺎره‬

‫راﻏﻰ‬
‫دى ‪ --------------------------------------------------------------------‬ﭘﺮون ﻟﻪ ﻛﻨﺪﻫﺎره ﻛﺎﺑﻞ ﺗـﻪ‬
‫راﻏﻰ‬
‫ا＇ﻚ ﭘﺮون ﻟﻪ ﺧﭙﻞ ورور ﺳﺮه ﻟﻪ ﻛﻨﺪﻫﺎر ＇ﺨﻪ ﻛﺎﺑﻞ ﺗﻪ راﻏﻰ‪.‬‬
‫ا＇ﻚ ﻟﻪ ﺧﭙﻞ ورور ﺳﺮه ﭘﺮون ﻟﻪ ﻛﻨﺪﻫﺎر ＇ﺨﻪ ﻛﺎﺑﻞ ﺗﻪ راﻏﻰ‪.‬‬
‫ﺑﻞ ﻣﺜﺎل‪ :‬ﻣﺘﻌﺪي ﻓﻌﻞ‪:‬‬
‫ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ ________________________________________ ﻣﺴﻨﺪ )ﻓﻌﻞ(‬
‫ﻓﻌﻞ‬ ‫ﻣﻔﻌﻮل‬ ‫ﻓﺎﻋﻞ‬
‫ﻟﻮﻟﻢ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫زه‬
‫ﻟﻮﻟﻢ‬ ‫ﻳﻮﻛﺘﺎب‬ ‫زه‬
‫ﻟﻮﻟﻢ‬ ‫ﻳﻮ أﻳﺮ ＊ﻪ ﻛﺘﺎب‬ ‫زه‬
‫ﻟﻮﻟﻢ‬ ‫ﻧﻦ ﻳﻮ أ‪４‬ﺮ ＊ﻪ ﻛﺘﺎب‬ ‫زه‬
‫ﻟﻮﻟﻢ‬ ‫ﻧﻦ ﭘﻪ ﻛﺘﺎﺑﺘﻮن ﻛ‪ ３‬ﻳﻮ أﻳﺮ ＊ﻪ ﻛﺘﺎب‬ ‫زه‬
‫ﻟﻮﻟﻢ‬ ‫ﻧﻦ ﭘﻪ ﻛﺘﺎﺑﺘﻮن ﻛ‪ ３‬د ﻣﻼﻟﺔ د ﺧﻮر ﻫﻐﻪ ＊ﻪ ﻛﺘﺎب‬ ‫زه‬
‫د ﺧﺒﺮ ﭘﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﻛ‪－ ３‬ﻮرو ﭼ‪ ３‬ﻓﻌـﻞ ﺗـﺮ ！ﻮﻟـﻮ ﻣﺮﺑﻮﻃـﻪ اﺟـﺰاو وروﺳـﺘﻪ راﻏﻠـﻰ ﭼـ‪ ３‬ﻓﻌﻠـﻲ ﺗﺮﻛﻴـﺐ ﻳـ‪３‬‬
‫ﺟﻮؤ ﻛﺆى دى ﻧﻮ ﭘﻪ دې اﺳﺎس ددﻏﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ زؤى ﻫﻢ ﻫﻤﺪﻏﻪ ﻓﻌﻞ دى‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬د ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ )ﻓﺎﻋﻞ( درﻳ‪:＃‬‬
‫ﭘﻪ وؤاﻧﺪې ﭘـﺎ‪１‬ﻮ ﻛـ‪ ３‬ﻣـﻮدا ＇ﺮ‪－‬ﻨـﺪه ﻛـﺆه ﭼـ‪ ３‬د ﻗﺎﻋـﺪې ﺳـﺮه ﺳـﻢ ﻣـﺴﻨﺪ اﻟﻴـﻪ )ﻓﺎﻋـﻞ(‪ ،‬د ﺟﻤﻠـ‪ ３‬ﭘـﻪ‬
‫ﺳﺮﻛ‪ ３‬ﻳﺎ دﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻟﻮﻣﺆة ﺑﺮﺧﻪ ﺟﻮؤ وي ﻧﻮ دﻏﻪ ﻗﺎﻋﺪه ﭘﻪ أﻳﺮو ‪＄‬ﺎﻳﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬ﭘﻮره ﺳﻤﻮن ﻟﺮي‪.‬‬
‫＇ﻨ‪／‬ﻪ ﭼ‪ ３‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬د ﻧﺜﺮ او ﻧﻈﻢ ﻟﻤﻦ أ‪４‬ﺮه ﭘﺮاﺧﻪ ده او ﭘﻪ ادﺑﻲ او ﻫﻨﺮي ﺑﺮﺧﻮ ﻛ‪ ３‬داﺳ‪ ３‬أﻳـﺮې‬
‫ﺑ‪５‬ﻠ‪ ３／‬ﻣﻮﻧﺪﻻى ﺷﻮ‪ ،‬ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻫﻐﻮ ﻛ‪ ３‬ﻓﺎﻋﻞ دﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﺳﺮﻳﺎ ﭘـﻪ ﻣـﻨ‪ ＃‬ﻛـ‪ ３‬د ﻗﻴـﺪوﻧﻮ ＇ﺨـﻪ وروﺳـﺘﻪ ﻳـﺎ‬
‫ﺧﻮ ﻛﻠﻪ د ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﭘﺎي ﻛ‪ ３‬راﻏﻠﻲ وي ﻧﻮ د ﻣﻮﺿﻮع د رو＊ﺎﻧﻮ ﻟﻮﻟﻪ ﭘﺎره ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ راوؤو‪:‬‬
‫اﻟﻒ ‪ :‬ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ )ﻓﺎﻋﻞ( دﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﺳﺮﻛ‪:３‬‬
‫‪ -1‬ﻗﺎﻓﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﻛﺎﺑﻞ ﻛ‪ ３‬ددﻣ‪ ３‬ﻛﻮﻟﻮ ﭘﻪ ﻧﻴﺖ واؤول‪.‬‬
‫‪ -2‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻣﺮﻛﻪ ﺟﻮؤه ﺷﻮه‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪131‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫‪ -3‬ﻛﺎروان ﺑ‪５‬ﺮﺗﻪ راو‪－‬ﺮ‪＄‬ﻴﺪ ﭘﻪ ﻛﻨﺪﻫﺎر ﻛ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬د ﻣﻴﺮوﻳﺲ او اﺣﻤﺪ ﺷـﺎه ﭘـﻪ ﻟـﻮى اﻧ‪／‬ـﺆ ﻛـ‪ ３‬د دﻣـ‪３‬‬
‫‪＄‬ﺎي وﻣﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -4‬د ﺳﻬﺮ ﺳﻴﭙﺪې و ﭼﺎودې او ﻗﺎﻓﻠ‪ ３‬ﺧﭙﻠﻪ ﻻرو ﻣﻮﻧﺪﻟﻪ‪.‬‬
‫‪ -5‬رﻫﺒﺮ د ﻣﺨﻪ ﺷﻮ او ﻧﻨ‪／‬ﻴﺎﻟﻰ ﻛﺎروان ورﭘﺴ‪－ ３‬ﺆﻧﺪى روان ﺷﻮ‪.‬‬
‫‪ -6‬د ﭘﻮﻫﻨ‪ ３‬ر‪１‬ﺎ وﭘﺆﻛ‪５‬ﺪﻟﻪ ورﭘﺴ‪ ３‬د ﻛﺎﺑﻞ ﭘﻮﻫﻨﺘﻮن د ﺑﺎغ وﺑ‪ ０‬ﻧﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ )وإﻣﻪ( ﺧﭙﺮه ﺷﻮه‪(.‬‬
‫ﭘــﻪ ﭘﻮرﺗﻨﻴــﻮ ﺟﻤﻠــﻮ ﻛــ‪ ３‬ﻗــﺎﻓﻠ‪ ،３‬ﭘ‪＋‬ﺘــﻮ ﻣﺮﻛــﻪ‪ ،‬ﻛــﺎروان‪ ،‬د ﺳــﻬﺮ ﺳــﭙﻴﺪې‪ ،‬ﻗــﺎﻓﻠ‪ ،３‬رﻫﺒــﺮ‪ ،‬ﻧﻨ‪／‬ﻴــﺎﻟﻰ‬
‫ﻛﺎروان‪ ،‬د ﭘﻮﻫﻨ‪ ３‬ر‪１‬ﺎ‪ ،‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ وإﻣﻪ د ﺟﻤﻠﻮ ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ‪ ،‬ﻓﺎﻋﻞ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ＊ﻮدﻟﻲ ﺷﻮ او د ﺟﻤﻠﻮ ﭘـﻪ ﻟﻮﻣـﺆ‬
‫ﻳﻮ )ﺳﺮ( ﺑﺮﺧـﻮ ﻛـ‪ ３‬راﻏﻠـﻲ دي ﻳـﻮازې )د ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ وإﻣـﻪ( د ﻧﺎﻳـﺐ ﻓﺎﻋـﻞ ﭘـﻪ ﺗﻮ‪－‬ـﻪ د ﺟﻤﻠـ‪ ３‬ﻣـﺴﻨﺪ اﻟﻴـﻪ د‬
‫ﻗﻴﻮدو ＇ﺨﻪ وروﺳﺘﻪ او د ﻓﻌﻞ ＇ﺨﻪ د ﻣﺨﻪ ‪＄‬ﺎى ﻟﺮي‪.‬‬
‫ب‪ :‬ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ )ﻓﺎﻋﻞ( دﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ﻛ‪:３‬‬
‫ﭘﻪ دﻏﻪ ﺻﻮرت ﻛ‪ ３‬ﻣﻌﻤﻮﻻ د زﻳﺎت اﻫﻤﻴﺖ ﻟﻪ ﻛﺒﻠﻪ د ﻣﻔﻌﻮل ﻳﺎ ﻗﻴﻮدوﻧﻪ وروﺳﺘﻪ را‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫‪ -1‬ﻓﺎﻋﻞ د ﻣﻔﻌﻮل ﻧﻪ وروﺳﺘﻪ‪ :‬داﺳ‪ ３‬ﻏﻤﻴﺪﻟﻲ ﺧﻠﻚ ﻣﺎﻧﻪ دي ﻟﻴـﺪﻟﻲ‪ .‬د ﺳـﻴﻼب ﻣﺨـﻪ ﭼـﺎﻧﻴﻮﻟﻲ‬
‫ده؟‬
‫‪ -2‬د زﻣﺎﻧ‪ ３‬د ﻗﻴﺪ ＇ﺨﻪ وروﺳﺘﻪ‪ :‬ﻫﻤﺪﻏﻪ وﺧﺖ دوى ﺧﭙﻠﻪ ژﺑﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﭘﻪ ﺧﭙﻠـﻪ ﺳـﻴﻤﻪ او ورﺷـﻮ ﻛـ‪３‬‬
‫ﻟﻜﻪ ﺑﺮﻳ‪＋‬ﻨﺎ و‪＄‬ﻠﻮﻟﻪ‪.‬‬
‫‪ -3‬دﻣﻜﺎن ﻗﻴﺪﻧﻪ وروﺳﺘﻪ‪ :‬ﺧﻮ او ﺷﺎ د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﭘ‪５‬ﻠﻮ‪＄‬ﻲ وﻟ‪／‬ﻴﺪل‪.‬‬
‫د زﻣﺎن او ﻣﻜﺎن ﻗﻴﻮد ﻳﻮ ﭘﻪ ﺑﻞ ﭘﺴ‪ ３‬د ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ ﻧﻪ دﻣﺨﻪ راﻏﻠﻲ وي‪:‬‬
‫ﭘﻨ‪％‬ﻪ وﻳﺸﺖ ﻛﺎﻟﻪ ﭘﺨﻮا ﻫﻠﺘﻪ د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻣﺠﻠﻪ راووﺗﻠـﻪ‪ .‬ﭘـﻪ اﺷـﻌﺎرو ﻛـ‪ ３‬دﻏـﻪ ﻗﺎﻋـﺪه ﻣﻌﻤﻮﻟـﻪ ده ﻟﻜـﻪ‬
‫ﭼ‪ ３‬د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن دﻏﻪ ﻻﻧﺪې ﺷﻌﺮ ‪－‬ﻮرو‪:‬‬
‫ﻛﺆ‬ ‫ﺳﺎز‬ ‫ﻣﻐﻠﻮ‬ ‫ﻛﻮټ‬ ‫ﻟﻨ‪／‬ﺮ‬
‫ﺷﻮم‬ ‫زه ﭘﻪ ﻧﻨ‪ ，‬ﺑﻴﺎ د اﻓﻐﺎن‬

‫ﭘﻪ ﻟﻮﻣﺆي ﺑﻴﺖ ﻛ‪ ３‬ﻟﻨ‪／‬ﺮ ﻛﻮټ ﻣﻔﻌﻮل )ﻣﻐﻠﻮ( ﻓﺎﻋﻞ )ﺳﺎزﻛﺆ( ﻓﻌﻞ‪.‬‬
‫ده ودې ﺗﻪ وې ﻟﻴﻼ ﻛﻪ ﻟﻪ ﺗﺎﺑﻴﻞ ﺷﻢ‬
‫د ﻫﺠﺮان ﭘﻪ ﺗﻴﻎ ﺑﻪ زه ﭘﻪ زؤه ﻏﻠﺒﻴﻞ ﺷﻢ‬

‫ج‪ :‬ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ )ﻓﺎﻋﻞ( د ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﭘﺎي ﻛ‪:３‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪132‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫دﻏﻪ ﻃﺮﻳﻘﻪ ﻫـﻢ د ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ د ﺷـﻌﺮي او ادﺑـﻲ ﻧﺜـﺮي ژﺑـ‪ ３‬ﺧﺎﺻـﻪ ﻣﻤﻴـﺰه ده‪ ،‬ﭼـ‪ ３‬د ﻋـﺎدي ﻣﺤـﺎورو او‬
‫ﺟﻤﻠﻮ ﺳﺮه ﺗﻮﭘﻴﺮ ﻟﺮي‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪:‬‬
‫د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﻗﺪر ﻛﻪ اوس ﭘﻪ ﻫﻴﭽﺎ ﻧﺸﺘﻪ‬
‫ﭘﺲ ﻟﻪ ﻣﺮ‪－‬ﻪ ﺑﻪ ﻳ‪ ３‬ﻳﺎد ﻛﺎ أﻳﺮ ﻋﺎﻟﻢ‬

‫ﭘﻪ دوﻳﻢ ﻧﻴﻢ ﺑﻴﺘﻰ ﻛ‪) ３‬أ‪４‬ﺮ ﻋﺎﻟﻢ( د ﻓﺎﻋﻞ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ د ﺑﻴﺖ ﭘﻪ ﭘﺎى ﻛ‪ ３‬راﻏﻠﻰ دى‪.‬‬
‫ﺷﻴﺨﺎن ﭘﻴﺮان دې واوري داﻳﻢ واﻳﻢ ﭘﻪ ﻧﺎرو زه‬ ‫ﻫﺮ‪－‬ﺰ ﺑﻪ ﺗﻮﺑﻪ ﻧﻪ ﻛﺆم د ＊ﻪ ﻣﺦ ﻟﻪ ﻧﻨﺪارو زه‬
‫)ﺧﻮﺷﺤﺎل(‬
‫)زه( د ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻓﺎﻋﻞ ﭘﻪ وروﺳﺘﺔ ﺑﺮﺧ‪ ３‬ﻛ‪ ３‬راﻏﻠﻰ دى‪.‬‬

‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪ ３‬دﻣﺴﻨﺪ )ﻓﻌﻞ( درﻳ‪:＃‬‬

‫اﻟﻒ‪ : -‬ﻫﺴ‪ ３‬ﺧﻮ ﭘﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻛ‪ ３‬ﻓﻌﻞ )ﻣﺴﻨﺪ( دﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﭘﺎى ﻛ‪ ３‬را‪＄‬ﻲ ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﭘ‪＋‬ﺘﻨﻮ ﻫﺮ أول ﻣﺒﺎرزې ﺗﻪ ﻣﻼﺗﺆﻟ‪ ３‬وه‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻛﻮم ﻛﺎم ﭼ‪ ３‬ﻳﻮ ‪＄‬ﻞ د ازادة ﺧﻮﻧﺪ ﺑﻴﺎﻣﻮﻣﻲ ﻧﻮ ﺑﻴﺎ ﻫﻐﻪ ﭘﻪ ﺧﻮ＊ﺔ د ﻏﻼﻣـﺔ رﺳـﺔ ﭘ‪＋‬ﻮﺗـﻪ ﻧـﻪ‬
‫اﭼﻮي‪.‬‬
‫‪ -3‬ﭘﻪ ﺳﺒﺎ ﺑﺎﻧﺪې ﻣﻴﺮوﻳﺲ ﺧﺎن د ﻛﻨﺪﻫﺎر ！ﻮل اوﻟﺲ راﻏﻮﻧﺄ ﻛﺆ‪.‬‬

‫ب‪ :‬ﻓﻌﻞ )ﻣﺴﻨﺪ( د ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ﻛ‪:３‬‬

‫دﺟﻨـــﻮن ‪＄‬ﻨ‪％‬ﻴـــﺮ ﻣـــ‪ ３‬ﭘﺮﻳـــﻮت و‪－‬ﺮﻳـــﻮان ﺗـــﻪ‬
‫ﭼــ‪ ３‬ﭘــﻪ زؤه ﻣــ‪ ３‬ﺳــﺘﺎ د زﻟﻔــﻮ ﺳــﻮدار اﻏﻠــﻪ‬

‫ﭘﻪ اول ﺑﻴﺖ ﻛ‪) ３‬ﭘﺮﻳﻮت( د ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻓﻌﻞ دى‪.‬‬

‫ورك ﺑــــﻪ ﻧــــﻪ ﺷــــﻲ ﻟــــﻪ ﻣــــﺸﺮﻗﻪ ﺗــــﺮ ﻣﻐﺮﺑــــﻪ‬
‫ﻛـــــﻪ د ﻋﻠـــــﻢ رﻫﻨﻤـــــﺎ ﻛﺎﻧـــــﺪي ﭘﻴـــــﺪا ＇ـــــﻮك‬
‫زؤه زﻣــــــــﺎ أك دى ﻟــــــــﻪ ﻣﻴــــــــﻨ‪ ３‬د وﻃــــــــﻦ‬
‫ﺧﭙـــﻞ وﻃـــﻦ ﻣﺎﺗـــﻪ ﻋﺰﻳـــﺰ دى ﺗـــﺮ ﺧﭙـــﻞ ﺗـــﻦ‬

‫ج‪ :‬ﻣﺴﻨﺪ )ﻓﻌﻞ( راﺗ‪ ，‬دﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﺳﺮﻛ‪:３‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪133‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﭘﻪ ﺷﻌﺮي ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﺧﻮ ﺧﺎﻣﺨﺎ دﻏﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ زﻳﺎت ﻟﻴﺪل ﻛﻴﺈي ﻣ‪／‬ﺮ ﻛﻠﻪ ﻫﻢ ﭘﺮﺗﻪ ﻟﻪ ﺷﻌﺮ ＇ﺨﻪ ﭘﻪ ‪＄‬ﻴﻨﻮ‬
‫ﻣﻮاردو ﻛ‪ ３‬ﻓﻌﻞ د ﻣﺨﻪ را‪＄‬ﻲ ﭼ‪ ３‬ﻣﻮﻧﺈ ﺑﻪ ﻳ‪ ３‬ﭘﻪ ﺑ‪５‬ﻠﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﻛ‪ ３‬راوؤو‪:‬‬
‫ﭘﻪ دې ﺑﺮﺧﻪ ﻛ‪ ３‬اوس ﻳﻮ ＇ﻮ ﻧﻮر ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ راوؤو‪.‬‬

‫راﻏﻠـــــــــﻪ ﻟﻴـــــــــﻮﻧﻰ ﻟـــــــــﻴﻼ ﭘـــــــــﻪ ﻧـــــــــﺎز‬

‫＊ﻜــــــﺎر ﻛــــــﻮي د زؤوﻧــــــﻮ ﻟﻜــــــﻪ ﺑــــــﺎز‬

‫دﻟﺘﻪ )راﻏﻠﻪ( او )＊ﻜﺎر ﻛﻮي( ﺗﺮ ﻧﻮرو ﺑﺮﺧﻮ دﻣﺨﻪ راﻏﻠﻰ دى‪.‬‬

‫د ﺗﺎرﻳﺦ د ﻛﺎر ﻧﺎﻣﻮزه‬ ‫ﻳﺎ‪ :‬ﻳﻢ اﺗﻞ د زﻣﺎ ﻧﻮزه‬

‫در‪４‬ﻴﻢ‪ :‬ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬دﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﺟﻮؤ＊ﺖ ﻛ‪ ３‬د ﻏﺆو )اﺟﺰاو( د ﭘﺮﻟـﻪ ﭘـﺴ‪ ３‬واﻟـﻰ‬
‫ﻗﺎﻋﺪې‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ :‬دﻟﺘﻪ ﺑﺎﻳﺪ وواﻳﻮ ﭼ‪ ３‬دﺟﻤﻠ‪ ３‬اﺟﺰا د ﺟﻤﻠﻮ ﭘﻪ أوﻟﻮﻧﻮ ﭘﻮرې ﻫﻢ اؤه ﻟﺮي‪ .‬ﻛﻪ ﺟﻤﻠﻪ اﺳﻤﻲ وي د‬
‫ﻛﻠﻤــﻮ ﺗﺮﺗﻴــﺐ أﻳــﺮ ﺳــﺎده او اﺳــﺎن دى او دﺟﻤﻠــ‪ ３‬ﺑــﺮﺧ‪ ،３‬اول ﻣــﺴﻨﺪ اﻟﻴــﻪ ﺑﻴــﺎ ﻣــﺴﻨﺪ او در‪４‬ــﻴﻢ )رﺑــﻂ(‬
‫)ﻛﻮﻣﻜﻲ( ﻓﻌﻞ را‪＄‬ﻲ وﻟ‪ ３‬ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮې ﻓﻌﻠـﻲ ﺟﻤﻠـ‪ ３‬وي ﭘـﻪ ﺳـﺎده او ازادو ﺟﻤﻠـﻮ ﻛـ‪ ３‬ﻟﻮﻣـﺆى ﻓﺎﻋـﻞ ﺑﻴـﺎ‬
‫ﻓﻌﻞ ﻳﺎ ‪ -1‬ﻓﺎﻋﻞ‪ -2 ،‬ﻣﻔﻌﻮل‪ -3 ،‬ﻓﻌﻞ را‪＄‬ﻰ ﻣ‪／‬ﺮ ﭘﻪ ﻣﻘﻴﺪو ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪:３‬‬
‫‪ -1‬ﻓﺎﻋﻞ ‪ -2‬زﻣﺎﻧﻰ ‪ -3‬ﻣﻜﺎﻧﻰ ‪ -4‬ﻧﻮر ﻗﻴﺪوﻧﻪ ‪ -5‬ﻓﻌﻞ را‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫دﻏﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ﻣﺜﺎل ﻛ‪－ ３‬ﻮرو‪:‬‬
‫ﻓﻌﻞ )ﻻزﻣﻰ‪ ،‬ﻣﺘﻌﺪي(‬ ‫‪ -1‬ﻓﺎﻋﻞ‬
‫راﻏﻠﻞ‬ ‫！ﻮل‬
‫ﻣﻔﻌﻮل – ﻓﻌﻞ‬ ‫‪ -2‬ﻓﺎﻋﻞ‬
‫ﻧﻐﻤ‪ ３‬واﻳﻲ‬ ‫ﺑﻠﺒﻼن‬
‫ﻏﻴﺮ ﺻﺮﻳﺢ ﻣﻔﻌﻮل‪ ،‬ﺻﺮﻳﺢ ﻣﻔﻌﻮل‪ -‬ﻓﻌﻞ‬ ‫‪ -3‬ﻓﺎﻋﻞ‬
‫ﻣﺎﺗﻪ ﻳﻮ ﻗﻠﻢ‪ ،‬راﻛﺆ‪.‬‬ ‫ﺑﺮﻳﺎﻟﻲ‬
‫‪ -4‬ﻓﺎﻋﻞ ‪ +‬ﻗﻴﺪ زﻣﺎن ‪ +‬ﻗﻴﺪ ﻣﻜﺎن ‪ +‬ﻏﻴﺮ ﺻﺮﻳﻊ ﻣﻔﻌﻮل ‪ +‬ﺻﺮﻳﺢ ﻣﻔﻌﻮل ‪ +‬ﻓﻌﻞ‬
‫راﻛﺆل‬ ‫ﻛﺘﺎﺑﻮﻧﻪ‬ ‫ﻣﺎﺗﻪ‬ ‫دﻟﺘﻪ‬ ‫ﻧﻦ‬ ‫ﺑﺮﻳﺎﻟﻰ‬

‫‪ ‬‬

‫‪134‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫‪ -5‬ﻓﺎﻋﻞ ‪ +‬ﻗﻴﺪ زﻣﺎن ‪ +‬د ﻣﻜﺎن ﻗﻴﺪ ‪ +‬د ﺣﺎﻟﺖ ﻗﻴﺪ ‪ +‬ﻣﻔﻌﻮل ‪ +‬ﻓﻌﻞ‬
‫ﻏﻮﻧﺄوي‬ ‫ﻛﺘﺎﺑﻮﻧﻪ‬ ‫ژر ژر‬ ‫دﻟﺘﻪ‬ ‫ﻧﻦ‬ ‫ﺑﺮﻳﺎﻟﻰ‬
‫ﭘﻪ دې ﺗﻮ‪－‬ﻪ د ﻓﺎﻋﻞ او ﻓﻌﻞ ﺗﺮﻣﻨ‪ ＃‬د ﻓﻌﻞ ﻣﺘﻌﻠﻘﺎت راوؤل ﻛﻴﺈي‪ .‬ﻟﻮﻣﺆى د ﻇﺮف ﻗﻴﺪوﻧـﻪ ﺑﻴـﺎﻧﻮر‬
‫ﻗﻴﺪوﻧﻪ او ﻣﻔﻌﻮل را‪＄‬ﻲ او ﭘﻪ ﭘﺎي ﻛ‪ ３‬ﻓﻌﻞ را‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻫﻐﻮ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬د زﻣﺎﻧ‪ ３‬او ‪＄‬ﺎى ﻗﻴﺪوﻧـﻪ راﻏﻠـﻲ وي‪ ،‬د زﻣـﺎﻧ‪ ３‬ﻗﻴـﺪ ﺗـﺮ ﻣﻜـﺎﻧﻲ ﻗﻴـﺪد ﻣﺨـﻪ‬
‫راوؤل ﻛﻴﺈي‪ .‬ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫زه ﭘﺮون ﭘﻪ ﺗﻠﻮار ﻟﻪ ﻛﻮره ﭘﻮﻫﻨﺘﻮن ﺗﻪ وﻻؤم‪.‬‬
‫ﻓﺎﻋﻞ‪ ،‬ﻗﻴﺪ زﻣﺎن‪ ،‬ﺣﺎﻟﺖ‪ ،‬ﭘﻴﻞ ‪＄‬ﺎى‪ ،‬ﺗﻢ ‪＄‬ﺎى‪ ،‬ﻓﻌﻞ‪.‬‬
‫ﭘــﻪ دﻏــﻪ ﺟﻤﻠــﻪ ﻛــ‪ ３‬د ﻓﻌــﻞ ﻣﺮﺑﻮﻃــﺎت ﭼــ‪＇ ３‬ﻠــﻮر ﺗــﻮﻛﻲ دي د اﻫﻤﻴــﺖ ﻟــﻪ ﻣﺨــ‪ ３‬وؤاﻧــﺪې وروﺳــﺘﻪ‬
‫ﻛﻴﺪاي ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻣﺘﻌﺪي ﻓﻌﻠﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬ﻫﻢ ﭘﻪ دې ﺗﻮ‪－‬ﻪ را‪＄‬ﻲ‪:‬‬
‫ده ﭘﺮون ﭘﻪ ﺑﺎزار ﻛ‪ ３‬ﭘﻪ ﺗﻠﻮار دﻳﻮه دوﻛﺎﻧﺪار ＇ﺨﻪ ﺧﭙﻞ زوي ﺗﻪ ﻳﻮ ﻛﺘﺎب واﺧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻣﺠﻬﻮﻟﻮ ﻓﻌﻠﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬د ﻓﺎﻋﻞ ﭘﺮ ‪＄‬ﺎي ﻣﻔﻌﻮل راوؤل ﻛﻴﺈي او ﻧﻮر ﻣﺮﺑﻮﻃﺎت ﻫﻢ ورﺳﺮه را‪＄‬ﻲ ﻣ‪／‬ﺮ‬
‫ﺷﻤﻴﺮ ﻳ‪ ３‬ﻟﺈ دى‪.‬‬

‫ﻣﻼﻟﺔ ﭘﺮون ﭘﻪ ﻛﻮرﻛ‪ ３‬ور！ﻞ ﺷﻮه‪.‬‬

‫ﺑﻠﻪ دا ﭼ‪ ３‬ﻛﻪ د ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻣﻔﻌﻮل ﺷـﺨﺺ ﻳﻌﻨـﻰ ﭘـﻮﻫﻤﻦ وي ﻧـﻮ ﻫﻐـﻪ دﻓﻌـﻞ د ﻧـﻮرو ﻣﺮﺑﻮﻃـﺎﺗﻮ ＇ﺨـﻪ د‬
‫ﻣﺨﻪ راوؤل ﻛﻴﺈي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻣﺎ ‪＄‬ﻠﻤﻰ ﻟﻪ ‪＄‬ﺎﻧﻪ ﺳﺮه ﺑﺎزار ﺗﻪ ﺑﻮت‬
‫زه ﺗﻮرﻳﺎﻟﻰ ﻟﻪ ‪＄‬ﺎﻧﻪ ﺳﺮه ﻛﻮر ﺗﻪ ﺑﻴﺎﻳﻢ‬

‫ﻣﺎ ﺗﻮرﻳﺎﻟﻰ د ﻛﺎر ﻟﻪ ﭘﺎره د ‪＄‬ﺎن ﺳﺮه راوﺳﺘﻰ دى‪.‬‬

‫ﻣﺎ ﺗﻮرﻳﺎﻟﻰ د ﺑﺮﻳﺎﻟﻲ ﺳﺮه ﻳﻮ ‪＄‬ﺎى ﻣﻜﺘﺐ ﺗﻪ اﺳﺘﻮﻟﻰ دى‪.‬‬
‫ﭘﻪ دې ﺻﻮرت ﻛ‪ ３‬ﻋﻠﺘﻲ او ﻣﻌﻴﺘﻲ ﻗﻴﺪوﻧﻪ ﻫﻢ د ﻣﻔﻌﻮل ＇ﺨﻪ وروﺳﺘﻪ راﻏﻠﻲ دي‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪135‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫‪ -3‬ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬دﺟﻤﻠ‪ ３‬اﺟﺰا د ﺗﺎﻛﻴﺪ او ﻳﺎد زﻳﺎﺗ‪ ３‬ﺗﻮﺟﻪ درا‪－‬ﺮ‪＄‬ﻮﻟﻮ ﻟﻪ ﭘـﺎره وؤاﻧـﺪې وروﺳـﺘﻪ‬
‫ﻛﻴﺈي‪ .‬د ﻣﺜﺎل ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﻛﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ ﻣﻔﻌﻮل ﭘﻪ ﻋﺎدي ﺟﻤﻠﻮ ﻛـ‪ ３‬د ﻓﻌـﻞ ﺳـﺮه ﺟﻮﺧـﺖ راوؤل ﻛﻴـﺈي وﻟـ‪ ３‬د‬
‫زﻳﺎﺗ‪ ３‬ﺗﻮﺟﻪ او اﻫﻤﻴﺖ ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬د ﻓﺎﻋﻞ ﻧﻪ ﻣﺨﻜ‪ ３‬را‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫ﻟﻜﻪ ‪ :‬د ﻛﻨﺪﻫﺎر زوؤ ＊ﺎر اﺣﻤﺪ ﺷﺎه ﺑﺎﺑﺎ ﺟﻮؤ ﻛﺆ‪.‬‬
‫زﻣﺎ ﻛﺘﺎب ﺗﺎ ﭼﺎﺗﻪ ورﻛﺆ‪.‬‬ ‫ﻳﺎ دا ﺑﻞ ﻣﺜﺎل‪ :‬د ‪－‬ﻼﻧﻮ ﺳﺮوﻧﻪ وإﻣﻮ ورو ورو او ﭘﻪ ﺧﻴﺎل ﺳﺮه ＊ﻮرول‪.‬‬
‫ﭘﻪ دې ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬د ﻛﻨﺪﻫﺎر زور ＊ﺎر‪ ،‬د ‪－‬ﻼﻧﻮ ﺳﺮوﻧﻪ‪ ،‬زﻣﺎ ﻛﺘﺎب ﻣﻔﻌﻮل ‪－‬ﮕ‪２‬ﻞ ﻛﻴﺈي او ﺗـﺮ ﻓﺎﻋـﻞ د‬
‫ﻣﺨﻪ راﻏﻠﻲ دي‪.‬‬
‫‪ -4‬ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﻛﻪ د ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻓﺎﻋـﻞ ﻧـﺎ ﺧﭙﻠـﻮاك ﺿـﻤﻴﺮوﻧﻪ وي د ﺷﺨـﺼﻲ ﺿـﻤﻴﺮ د ﻏﻴـﺮ اﺻـﻠﻰ‬
‫ﺣﺎﻟـﺖ ﭘـﻪ ‪＄‬ـﺎي راﻏﻠــﻰ وي ﻧـﻮ ﻣﻔﻌـﻮل ﺗﺮ‪４‬ﻨـﻪ د ﻣﺨــﻪ را‪＄‬ـﻲ‪ .‬د ﭘ‪＋‬ـﻮ ﺗﺮﭘـﺎﻣ‪ ３‬ﺗــﺮ ﻏـﻮإ ﺷـﻮه‪ .‬دوي ﻣــ‪３‬‬
‫وﻟﻴﺪل‪ .‬او ﺑﻪ دې راوؤې‪ .‬دى دې وﻟﻴﺪ‪.‬‬
‫‪ -5‬ﻫﻤﺪراﻧ‪／‬ﻪ ﭘـﻪ ﺟﻤﻠـﻪ ﻛـ‪ ３‬دﻣﻔﻌـﻮل او ﻓﻌـﻞ ﺗﺮﺗﻴـﺐ ﻫﻐـﻪ وﺧـﺖ را‪＄‬ـﻲ ﭼـ‪ ３‬ﻓﺎﻋـﻞ ﺻـﺮف د ﻓﻌﻠـﻲ‬
‫أوأة وﺧﻮره‪ .‬د ﺗﺎﻛﻴﺪ ﻟﻪ ﭘﺎره‪:‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻤﻰ )ﭘﺴﻴﻨﻰ( ﭘﻪ واﺳﻂ ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪ ﺷﻮي وي‪ .‬ﻟﻜﻪ‪ :‬ﺳﺆى وﻳﻨﻢ‪.‬‬
‫＇ﻪ وﻳﻨﺊ؟‬
‫‪ -6‬ﭘﻪ ﻫﻐﻮ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬ﻣـﺴﺘﻘﻴﻢ ﻓﺎﻋـﻞ ذﻛـﺮ ﻧـﻪ ﺷـﻲ او ﻣﻔﻌـﻮل ﻧـﺎﺧﭙﻠﻮاك ﺿـﻤﻴﺮوي ﻓﻌـﻞ ﺑﻴـﺎ د‬
‫ﻣﻔﻌﻮل ﻧﻪ دﻣﺨﻪ وي ﻟﻜﻪ وﻳﻨﻢ دې‪ ،‬ﻟﻴﻜﻢ ﻳ‪－ ،３‬ﻮرم دې‪ ،‬ﺟﻮؤوم ﻳ‪ ،３‬ﭘﺎ＇ﻮم ﻳ‪.３‬‬
‫‪ -7‬ﺑﻠﻪ ﺧﺒﺮه ﺧﻮ داده ﭼ‪ ３‬د ﻓﻌﻞ ﻣﺮﺑﻮﻃﺎت ﻟﻜﻪ زﻣﺎﻧﻰ‪ ،‬ﻣﻜﺎﻧﻰ او ﻧﻮر ﻗﻴﺪوﻧﻪ د اﻫﻤﻴـﺖ ﻟـﻪ ﻣﺨـ‪３‬‬
‫د ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﺳﺮﻛ‪ ３‬دﻓﺎﻋﻞ ﻧﻪ د ﻣﺨﻪ ﻫﻢ را‪＄‬ﻲ ﻟﻜﻪ ﭘﺮون ﺗﻪ ﭼ‪５‬ﺮې ﺗﻠﻠﻰ وې‪ .‬ﭘﺮون زه ﭘـﻪ ﻛـﻮر ﻛـ‪ ３‬وم‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻫﻴﻮاد ﻛ‪＇ ３‬ﻮك ﻛﺎر ﻛﻮي‪ .‬ﭘﻪ ﻫﻴﻮاد ﻛ‪ ３‬ﺧﻠﻚ ﻛﺎر ﻛﻮي‪ .‬ﭘـﻪ ﻓﺎﺑﺮﻳﻜـﻪ ﻛـ‪ ３‬ﻛﺎرﺷـﺘﻪ‪ .‬ددﻏـﻪ ‪＄‬ـﺎى‬
‫ﭘﻪ ＊ﻜﻠﻲ درې ﻛ‪ ３‬ﻳﻮ اوﻟﺲ ودان و‪ .‬ﭘﻪ ﻣﻨﺄه ﻛ‪＇ ３‬ﻮك ﻟﻮﻣﺆي ﺷﻮل‪ .‬ﭘﻪ ﻣﻨﺄه ﻛ‪ ３‬زﻣﺮك ﻟﻮﻣﺆة ﺷﻮ‪.‬‬
‫ﭘﻪ اﻣﺮﻳﻪ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬ﻫﻢ د ﻇـﺮف ﻗﻴﺪوﻧـﻪ اول را‪＄‬ـﻲ ﺑﻴـﺎ ﻧـﻮر ﻗﻴﺪوﻧـﻪ او ﭘـﻪ ﭘـﺎى ﻛـ‪ ３‬ﻣﻔﻌـﻮل او ﻓﻌـﻞ‬
‫را‪＄‬ﻲ‪ .‬ﺳﺒﺎ ﺗﻪ ﭘﻪ ﺑﺎزار ﻛ‪ ３‬ﻣﺎﺗﻪ ﻳﻮ ＊ﻪ ﻗﻠﻢ واﺧﻠﻪ‪ .‬ﺳﺒﺎ ﺗﻪ د ﺳﻠﻴﻢ ﺳﺮه زﻣﻮﻧﺈ ‪＄‬ﺎى ﺗﻪ راﺷﻪ!‬

‫‪ ‬‬

‫‪136‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻰ د ﺟﻤﻠﻮ ﭘﻪ اﺟﺰا و ﻛ‪ ３‬ﻟﺮې واﻟﻰ او ﻧﮋدې واﻟﻰ‬

‫)‪ (Contiuguos‬او ‪Noncontiuguos‬‬

‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬د ﺟﻤﻠﻮ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﭘﻪ ﻋﺎدي ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﻟﻮﻣﺆى ﻣﺒﺘـﺪا او وروﺳـﺘﻪ د ﺧﺒـﺮ ﺑﺮﺧـﻪ ده‪ .‬ﻫـﺮ ﻛﻠـﻪ ﭼـ‪３‬‬
‫ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ د ﺧﭙﻠﻮ ﺗﻮاﺑﻌﻮ )ﻣﺘﻌﻠﻘﺎﺗﻮ( ﺳﺮه او ﻣﺴﻨﺪ )ﻓﻌﻞ( د ﺧﭙﻠﻮ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺑﺮﺧﻮ ﻣﺘﻌﻠﻘﺎﺗﻮ ﺳﺮه ﻧـﮋدې‬
‫او ﭘﺮﻟﻪ ﭘﺴ‪ ３‬راﺷﻲ او ﻧﮋدې ﻧﺤـﻮة راﺑﻄـﻪ ﻳـ‪ ３‬ﻫـﻢ ﺳـﺮه ﺟـﻮؤه ﻛـﺆې وي دﻏـﻪ د ‪ Contiuguos‬ﻧـﮋدي‬
‫واﻟﻰ )ﻣﺠﺎورت( ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻳﺎدﻳﺈي وﻟ‪ ３‬ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮې دﻏﻪ ﻧﻮﻣﻮؤې ﺑﺮﺧ‪ ３‬د ﺧﭙﻞ ！ﺎﻛﻠﻲ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ＇ﺨﻪ ﻟـﺮې‬
‫ﻟﺮې او ددوي ﺗﺮﻣﻨ‪ ＃‬ﻳﻮه ﻓﺎﺻﻠﻪ راﻏﻠ‪ ３‬وي ﭼ‪ ３‬ﺑﻴﺎ د ﻫﻐﻮ ﻛﻠﻤﻮ ﺳﺮه ﻧﮋدې راﺷﻲ ﭼ‪ ３‬ورﺳﺮه ‪＄‬ـﺎﻧ‪／‬ﺆي‬
‫ﻧﺤــﻮي ﺗﺮﻛﻴــﺐ ﺟــﻮؤ ﻧــﻪ ﺷــﻲ ﻛــﺆاي دﻏــﻪ د ﺗﺮﻛﻴــﺐ د اﺟــﺰاو او د ﺟﻤﻠــﻮ د اﺟــﺰاو دﻟــﺮې واﻟــﻲ ﻣﻮﺿــﻮع‬
‫‪ Noncontiguos‬دى‪ .‬ﻣﻮﻧﺈ ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬دﻏﻪ أول ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ﺗﻮ‪－‬ﻪ ＊ﻮدﻻى ﺷﻮ‪.‬‬
‫ﺧﻮ دا ﺑﺎﻳﺪ وواﻳﻮ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻫﻨﺮي او ﺷﻌﺮي ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬دا أول ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ زﻳﺎت ﻣﻮﻧﺪﻟﻰ ﺷﻮ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪:‬‬
‫ﭼ‪ ３‬اﺛﺮ ﻳ‪ ３‬ﭘﻪ زؤه ﻟﻮﺑ‪ ３‬د ﻣﺴﺘﺔ ﻛﻮي‬
‫زه وﻳﻠﻲ ﺷﻢ ﻫﻐﻪ ﺗﻪ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻏﺈ‬

‫ﭘﻪ دﻏﻪ ﺑﻴﺖ ﻛ‪ ３‬دوﻫﻤﻪ ﻣﺴﺮه ‪－‬ﻮرو ﭼ‪ ３‬دﺟﻤﻠﻮ د ﻏﺆو ﺗﺮ ﻣﻨ‪ ＃‬ﻫﻐﻪ ﻟﺮى واﻟﻰ وﻳﻨﻮ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ‬
‫)ﻋﺎﻣﻪ ﺳﺎده( ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪ ３‬ﻧﻪ وﻳﻨﻮ‪ .‬دا ﺑﻪ داﺳ‪ ３‬وي‪ :‬زه ﻫﻐﻪ ﺗﻪ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻏﺈ وﻳﻠﻰ ﺷـﻢ‪ .‬ﭼـ‪ ３‬ﭘـﻪ واﻗﻌﻴـﺖ ﻛـ‪３‬‬
‫)وﻳﻠﻰ ﺷﻢ( د ﺧﭙﻞ ‪＄‬ﺎى ＇ﺨﻪ ﻟﻮﻣﺆة ﺑﺮﺧ‪ ３‬ﺗﻪ ﻟﻴـﺈ د ﻛـﺆى دى او د ﺧﭙـﻞ ﻣـﺘﻤﻢ ＇ﺨـﻪ ﻟـﺮې واﻗـﻊ ﺷـﻮى‬
‫دى او )زه( د ﻏﻴﺮ ﺻﺮﻳﺢ ﻣﻔﻌﻮل ＇ﺨﻪ ﻟﺮى دى‪.‬‬
‫ﺑﻞ ﻣﺜﺎل‪:‬‬
‫راﻏﻠـــــــﻪ ﻟﻴﻮﻧـــــــﺔ ﻟـــــــﻴﻼ ﭘـــــــﻪ ﻧـــــــﺎز‬
‫＊ﻜـــــﺎر ﻛـــــﻮي د زؤوﻧـــــﻮ ﻟﻜـــــﻪ ﺑـــــﺎز‬

‫‪ ‬‬

‫‪137‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫دﻟﺘﻪ ‪－‬ﻮرو ﭼ‪ ３‬د )ﻟﻴﻮﻧﺔ ﻟﻴﻼ( ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺳﺮه ﻧﮋدي ﻣﻌﻴﻦ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺟﻮؤ ﻛﺆي وﻟﻰ ﻓﻌﻞ ور＇ﺨﻪ د‬
‫ﻣﺨﻪ راﻏﻠﻰ ﺧﻮ د ﻓﻌﻞ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﻗﻴﺪ )ﭘﻪ ﻧﺎز) د ﺧﭙﻞ ﻛﺎوﻧﺄي )ﻓﻌﻞ( ＇ﺨﻪ ﻟﺮى راﻏﻠﻰ دى ﻳﻌﻨﻰ د ﺑﻴﺖ‬
‫ﭘﻪ ﺳﺮﻛ‪) ３‬راﻏﻠﻪ( ﻓﻌﻞ او )ﭘﻪ ﻧﺎز( ﻗﻴﺪ دﺑﻴﺖ ﭘﻪ ﭘﺎي ﻛ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬دﻏﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ددوى ﺗﺮﻣﻨ‪ ＃‬ﻟﺮې واﻟﻰ‬
‫ﺑﻴﺎﻧﻮي اﻟﺒﺘﻪ ﭘﻪ ﻋﺎدي ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪ ３‬د ﻓﻌﻞ ﺳﺮه د ﻗﻴﺪ ﺟﻮﺧﺖ واﻟﻰ ﺿﺮوري دى‪ ،‬ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻧﺜﺮي ژﺑﻪ ﻛ‪３‬‬
‫ﺑﻪ داﺳ‪ ３‬واﻳﻮ‪ :‬ﻟﻴﻮﻧﺔ ﻟﻴﻼ ﭘﻪ ﻧﺎز راﻏﻠﻪ‪ .‬او ﭘﻪ دوﻳﻤﻪ ﻣﺴﺮه ﻛ‪ ３‬ﻫﻢ دٌﻏﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ )د زؤوﻧﻮ ＊ﻜﺎر ﻛﻮي(‬
‫ﺳﺮه ﻟﺮې وﻳﻨﻮ ﭘﻪ دې ﻣﻌﻨﺎ ﭼ‪ ３‬ددﻏﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ د ﻣﻀﺎف اﻟﻴﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﻟﻪ ﺧﭙﻠﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ )ﻟﺮى واﻟﻰ(‬
‫ﭘﻴﺪا ﻛﺆى او وروﺳﺘﻪ راﻏﻠﻰ دي‪.‬‬
‫‪ -3‬د ﺑﻠﺒﻠﻮ ﻟﻪ ﻧﻈﺮه ‪－‬ﻠﻮﺗﻪ ‪－‬ﻮره‬
‫ﻟﻴﻠﻰ ﻧﻪ ده ﭼﺎﻟﻴﺪﻟ‪ ３‬ﺑ‪ ３‬ﻣﺠﻨﻮﻧﻪ‬
‫ﭘﻪ دوﻳﻤﻪ ﻣﺴﺮه ﻛ‪ ３‬دﻏﻪ ﻣﻮﺿﻮع ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪﻳﺈي‪:‬‬
‫ﭘﻪ اﺻﻞ ﻛ‪ ３‬ﻳﻮ اﺳﺘﺜﻨﺎﻳ‪ ３‬ﺗﺮﻛﻴﺐ دى ﻳﻌﻨﻲ ﺑ‪ ３‬ﻣﺠﻨﻮﻧﻪ ﻟﻴﻠﻰ ددﻏﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻟﻮﻣﺆة ﺑﺮﺧﻪ د ‪＄‬ﺎى ﭘـﻪ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺳﺮه د ﺑﻴﺖ ﭘﻪ ﭘﺎى ﻛ‪ ３‬راﻏﻠﻰ ﭼ‪ ３‬ددﻏﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ د اﺟﺰاو ﺗـﺮﻣﻨ‪ ＃‬ﻟـﺮى واﻟـﻰ وﻳﻨـﻮ‪ .‬ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ـﻪ ﭘـﻪ‬
‫ﻣﺮﻛﺒﻮ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬ﻫﻢ ﻣﺒﺘﺪا ﻟﻪ ﺧﺒﺮ ＇ﺨﻪ ﭘﻪ ﻳﻮه ﻟﺮې ﻓﺎﺻـﻠﻪ ﻛـ‪ ３‬واﻗـﻊ ﻛﻴـﺈي ﭘـﻪ دې ﻣﻌﻨـﺎ ﭼـ‪ ３‬دﺟﻤﻠـ‪３‬‬
‫داﺻﻠﻲ ﺑﺮﺧﻮ ﺗﺮﻣﻨ‪ ＃‬ﻣﻌﺘﺮﺿﻪ )ﺗﺎﺑﻊ( ﺟﻤﻠ‪ ３‬راﻏﻠ‪ ３‬وي ﭘﻪ دې ﻧﺴﺒﺖ د ﻓﺎﻋﻞ او ﻓﻌﻞ ﻟﺮې واﻟﻰ وﻳﻨﻮ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧ＂ﻚ ﭘﺨﻮا ﺗﺮ دې ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ‪－‬ﻮاﻟﻴﺎر ﻛ‪ ３‬ﺑﻨﺪي ﺷﻲ ﻟﻪ اورﻧ‪ ，‬زﻳﺐ ﺳﺮه ﭘﻪ داﺳ‪ ３‬ﻣﻴﺆاﻧﻪ‬
‫ﭼ‪ ３‬ﺳﺎرى ﻧﻪ درﻟﻮد ﺟﻨ‪ ，‬وﻛﺆ‪.‬‬
‫‪ -5‬زه ﺧﻮؤﻟﻰ ﻣﻨ‪／‬ﺮو زﻟﻔﻮ ﺳﺘﺎﻳﻢ‪ .‬ﭘﻪ دﻏﻪ ﻣﺜﺎل ﻛ‪ ３‬د ﻳﻮې ﺧﻮا ＇ﺨﻪ )ﺧﻮؤﻟﻲ( ﻓﻌﻠﻲ ﺻﻔﺖ د ﺧﭙـﻞ‬
‫ﻛﻮﻣﻜﻰ ﻓﻌﻞ )ﻳﻢ( ＇ﺨﻪ ﻟﺮې واﻟﻲ ﻟﺮي)‪.(1‬‬

‫ج‪ :‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬ﭘﻪ ﺟﻤﻠـﻮ ﻛـ‪＄ ３‬ﻴﻨـﻮ ﻧﺤـﻮي او ﺳـﺒﻜﻰ ﺑـﺪﻟﻮﻧﻮﻧﻮ )‪ (Inverse‬ﺗـﻪ‬
‫ﻟﻨﺄه اﺷﺎره‪:‬‬
‫دﺟﻤﻠ‪ ３‬د ﺗﻮﻛﻮﻧﻮ وؤاﻧﺪې او وروﺳﺘﻪ ﻛﻴﺪل‪ :‬ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮې ﭘﻪ ﻳﻮې ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻛ‪ ３‬د ﺗﻮﻛﻮﻧﻮ )اﺟﺰاو( ﺗﺮﺗﻴـﺐ‬
‫وؤاﻧﺪې ﻳﺎ وروﺳـﺘﻪ ﺷـﻮي وي ﻧـﻮ د ﺑﺮﺧـﻮ )ﺗﻮﻛﻮﻧـﻮ( د ﺗﺮﺗﻴـﺐ ﻣﻮﺿـﻮع ﺑـﻪ ﺑﺮﺳـ‪５‬ﺮه د ﻧﺤـﻮي راﺑﻄـ‪ ３‬ﭘـﻪ‬

‫)‪ (1‬ﻳﺎدوﻧﻪ‪ :‬ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ د ﺟﻤﻠﻰ د ﻧﻮرو ﺑﺮﺧﻮ ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬د ‪＄‬ﺎي ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻫﻢ ﭘﻪ ﻛ‪ ３‬راﻏﻠﻰ ﭼ‪ ３‬ﺑﺪﻟﻮن )اﻧﻮرﺳﻲ( ﻫﻢ ورﺗﻪ واﻳﻪ ﺷﻲ‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪138‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫درﻟﻮدﻟﻮ ﺳﺮه ﻳﻮه ﺑﻠﻪ ‪＄‬ﺎﻧ‪／‬ﺆﺗﻴﺎ ﻫﻢ ＇ﺮ‪－‬ﻨـﺪوﻟﻰ ﺷـﻲ‪ ،‬ﭼـ‪ ３‬دﻣﻮﺿـﻮع ﭘـﻪ ﻣﺸﺨـﺼﻮاﻟﻲ‪ ،‬اﻫﻤﻴـﺖ‪ ،‬د ﻳـﻮه‬
‫ﻟﻴﻜﻮال ﻳﺎد ﻳﻮه ﺷﺨﺺ دوﻳﻨﺎ ﭘﻪ ﺧﺎص ﺳﺒﻚ ﭘﻮرې اؤه ﻟﺮي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﻣﻮﻧﺈ د ﺟﻤﻠﻮ داﺳ‪ ３‬ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ وﻳﻨﻮ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﻛ‪ ３‬ﻓﻌﻞ د ﺧﭙﻞ ﻓﺎﻋﻞ )ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ(‬
‫ﻧﻪ دﻣﺨﻪ راﻏﻠﻰ وي او ﻳﺎ دا ﭼ‪ ３‬د ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ او ﻣﺴﻨﺪ اﺟﺰا د ﺧﭙﻞ ‪＄‬ﺎﻧ‪／‬ﺆي ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬وؤاﻧـﺪې‬
‫وروﺳﺘﻪ راﻏﻠﻰ وي ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬دﻏ‪ ３‬ﻋﻤﻠﻴ‪ ３‬ﺗﻪ ‪ Inverse‬واﻳﻲ‪.‬‬
‫دﻟﺘﻪ ﻣﻮﻧﺈ ﻟﻮﻣﺆى د ﻣﺴﻨﺪ )ﻓﻌـﻞ( وؤاﻧـﺪې واﻟـﻰ ﻟـﻪ ﻣـﺴﻨﺪ اﻟﻴـﻪ ＇ﺨـﻪ ﭘـﻪ ‪－‬ﻮﺗـﻪ ﻛـﻮو‪ :‬وﻳﻨـﻮ ﭼـ‪ ３‬ﭘـﻪ‬
‫ﻋﺎدي ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬ﻣﺴﻨﺪ )ﻓﻌﻞ( وروﺳﺘﻪ د ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ )ﻓﺎﻋﻞ( ＇ﺨﻪ را‪＄‬ـﻲ او ﻣﻌﻤـﻮﻻ ﭘـﻪ ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ژﺑـﻪ ﻛـ‪３‬‬
‫ﻓﻌﻞ د ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﭘﺎى ﻛ‪ ３‬راوؤل ﻛﻴﺈي ﻣ‪／‬ـﺮ ﻛﻠـﻪ داﺳـ‪ ３‬ﻫـﻢ ﻛﻴـﺈي ﭼـ‪ ３‬ﺑﺮﺳـ‪５‬ﺮه ﭘـﺮ ﺷـﻌﺮي ﻣﻮﺿـﻮع ﭘـﻪ‬
‫‪＄‬ﻴﻨﻮ ﻣﻮارد وﻛﻰ ﻓﻌﻞ )ﻣﺴﻨﺪ( دﻣﺨﻪ را‪＄‬ﻰ‪.‬‬
‫‪ -1‬ﭘــﻪ ﻫﻐــﻪ وﺧــﺖ ﻛــ‪ ３‬ﭼــ‪ ３‬ﻣــﺴﻨﺪ أﻳــﺮ اﻫﻤﻴــﺖ وﻟــﺮي او ﺗﻮﺟــﻪ دور‪－‬ﺮ‪＄‬ﻮﻟــﻮ ﻟــﻪ ﭘــﺎره ﻣــﺴﻨﺪ دﻣﺨــﻪ‬
‫را‪＄‬ﻰ)‪.(1‬‬
‫واورئ ﺧﺒﺮوﻧﻪ! ﻫﻠﺔ وﺗﺆئ ﻣﻼوې! وﻏﺆوئ ﺳﺘﺮ‪ !３－‬ﻟﺮې ﺷﺊ ﻟﻪ ﻣﺨ‪!３‬‬
‫د ﻗﻴﺪ ﺳﺮه ﻫﻢ داﺳ‪ ３‬وي اوس واروئ ﺧﺒﺮوﻧﻪ!‬
‫‪ -2‬د ﺗﺎﻛﻴﺪ ﻟﻪ ﭘﺎره‪ :‬ﻟﺮې ﻛﺆه دا ﺟﺎﻫﻼن د دﻓﺘﺮ د ﻣﺨﻰ ﻧﻪ‪.‬‬
‫‪ -3‬د ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻟﻪ ﭘﺎره‪ :‬ﻛﻮه د ＊ﺎر ﻫﻮ！ﻠﻮ ﻧﻮﻛ‪ ３‬ﻣﺰې!‬
‫‪ -4‬د ﺧﺒﺮ دارة ﭘﻪ ﻣﻘﺼﺪ‪ :‬وﺳﺎﺗﻪ ‪＄‬ﺎن! ﭘﺎم ﻛﻮه وروره! ‪－‬ﻮره اوردى!‬
‫‪ -5‬د دﻋﺎ او＊ﻴﺮا ﭘﻪ وﺧﺖ ﻛ‪ ３‬ﻟﻮى ﺷ‪ ３‬ﻫﻠﻜﻪ! ﻣﻴﺮاث ﺷﻲ ﺧﻮ د ﻏﺮﺿﻪ!‬
‫‪ -6‬ﭘﻪ ﻫﻐﻮ ﻓﻌﻠﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬د ﻧﻔ‪ ３‬ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن وﻟﺮي ﻫﻢ ﺑﺪﻟﻮﻧﻪ د ﻓﻌﻞ ﭘﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻛ‪ ３‬وﻳﻨﻮ‬
‫داﺳ‪＇ ３‬ﻮك ﻧﻪ ووﭼ‪ ３‬ﭘﺮده ﻳ‪ ３‬ﺑﺪﻧﻪ وﻳﻠﻮ او ددې د ﭘﺎره ﻳ‪ ３‬ژؤل ﻧﻪ‪ .‬دﻟﺘﻪ ژؤل ﻧﻪ‪ ،‬دﻧﻪ ژؤل ﻟﻪ ﻣﺨـ‪３‬‬
‫ﺑﺪﻟﻮﻧﻪ ＊ﻜﺎري‪－ .‬ﻮري ﻧﻪ ﭼ‪＇ ３‬ﻪ ﻛﻮي‪ .‬ﻛﺎﻛﺎ ﭼﭗ ﺷﻪ ＇ﻪ واﻳﻪ ﻣﻪ!‬
‫ﺗﺎﻛﻴﺪ اﻣﺮ‪ :‬زه ﻣ‪５‬ﻠﻤﻪ ﺳﺆى ﻳﻢ ﻣﺎ ﭘﻪ ﭼﺎﺳﭙﻜﻮه ﻣﻪ!‬
‫‪ -7‬ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﻣﺮﻛﺒﻮ ﻓﻌﻠﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬دﻓﻌﻠﻲ ﺻﻔﺖ او د ﺷﻮل ﻛﻮﻣﻜﻲ ﻓﻌﻞ ﭘﻪ ﻣﺮﺳﺘﻪ ﺟـﻮؤ‬
‫وي د )ﻧﻪ( ادات ﺳﺮه ﭘﻪ دې ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﺑﺪﻟﻮن )وؤاﻧﺪې وروﺳﺘﻪ( ﻣﻮﻣﻰ‪.‬‬

‫)‪ (1‬ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ﺻﺪﻳﻖ اﷲ ر＊ﺘﻴﻦ‪ ،‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ‪－‬ﺮاﻣﺮ ‪！ 2‬ﻮك ﻛﺎﺑﻞ‪ 1370 ،‬ﻟﻤﺮﻳﺰ ﻛﺎل‬

‫‪ ‬‬

‫‪139‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﺳﺮه ددې ﭼ‪ ３‬دى ﺟﻮؤ ﺷﻮى وﺧﻮﻧﻪ ﺷﻮ ‪－‬ﺮ‪＄‬ﻴﺪﻻى‪.‬‬

‫ﭼ‪ ３‬دﻏﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﭘﻪ دې ﺗﻮ‪－‬ﻪ )‪－‬ﺮ‪＄‬ﻴﺪﻻي ﻧﻪ ﺷﻮ( ﻫﻢ را‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺳﺮه د ＇ﭙﻠﻮ ﻧﻪ ﺷﻮ‪－‬ﺮ‪＄‬ﻴﺪﻟﻰ‪.‬‬
‫ددﻏ‪ ３‬ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﻟﻮﻣﺆة او دوﻫﻤﻪ ﺑﺮﺧـﻪ ﻛـ‪ ３‬اﻧﻮرﺳـﻲ )ﺑﺪﻟﻮﻧـﻪ( ﻟﻴـﺪﻟﻰ ﺷـﻮ‪ .‬ﻳﻌﻨـﻰ د ＇ﭙﻠـﻮ ﺳـﺮه ﭘـﻪ‬
‫‪＄‬ﺎي )ﺳﺮه د ＇ﭙﻠﻮ( راﻏﻠﻰ دى‪.‬‬
‫‪ -8‬ﻗﻴﻮد‪ ،‬ﻣﻔﻌﻮل او ﻧﻮر ﻫﻢ ﭘﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪ ３‬وؤاﻧﺪې وروﺳﺘﻪ ﻛﻴﺈي ﻻﻧﺪې ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ و‪－‬ﻮرئ‪.‬‬
‫‪ -2‬واؤه واؤه روﻣﺎﻟﻮﻧﻪ دي ورﺳﺮه‪.‬‬ ‫‪ -1‬ﻻس ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮ ورﺗﻪ‬
‫ﭼ‪ ３‬دا ﺣﺎل دى ﻧﻮ ﺑﻴﺎ ﺧﻠﻚ ورﺗﻪ ‪＄‬ﻲ ＇ﻪ دﭘﺎره‪.‬‬
‫ﭘﻪ دﻏﻮ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬ورﺗﻪ‪ ،‬ورﺳﺮه‪＇ ،‬ﻪ د ﭘﺎره ﺗﺮ ﻓﻌﻞ وروﺳﺘﻪ راﻏﻠﻲ دي‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪140‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﭘﻨ‪％‬ﻢ ＇ﭙﺮﻛﻰ‬

‫د ﺟﻮﻟ‪) ３‬ﺷﻜﻞ( او ﺟﻮؤ＊ﺖ ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬د ﺟﻤﻠ‪ ３‬أوﻟﻮﻧﻪ‬

‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬د ﺟﻤﻠﻮ د ﺑ‪５‬ﻼ ﺑ‪５‬ﻠﻮ ﺷﻜﻠﻮﻧﻮ ﻧﺤﻮي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‪:‬‬
‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑـﻪ ﻛـ‪ ３‬ﺟﻤﻠـﻪ د ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎن اوﺟﻮؤ＊ـﺖ ﻟـﻪ ﻣﺨـ‪ ３‬ﻟﻮﻣـﺆى ﭘـﻪ دوو اﺳﺎﺳـﻲ أوﻟﻮﻧـﻮ وﻳـﺸﻞ‬
‫ﻛﻴﺈي‪:‬‬
‫‪ -2‬ﻏﺒﺮ‪－‬ﻪ )ﻣﺮﻛﺒﻪ(‬ ‫‪ -1‬ﻳﻮﺳﺘﻮې )ﺳﺎده(‬
‫اول ﻳﻮﺳﺘﻮې )ﺳﺎده( ﺟﻤﻠﻪ‪:‬‬
‫ﻛﻮﻣﻪ ﭘ‪５‬ﮋﻧﺪﻧﻪ )ﺗﻌﺮﻳﻒ( ﭼ‪ ３‬ﻣﻮد ﻣﺨﻪ د ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﺑﺎب ﻛﺆى دى ﻳﻮﺳﺘﻮې )ﺳﺎده( ﺟﻤﻠﻪ ﻫﻢ ﻫﻤﺎﻏـﻪ‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻟﺮي‪ .‬ﭘﻪ دې ﻣﻌﻨﺎ ﭼ‪ ３‬ﺳﺎده ﻫﻐﻪ ﺟﻤﻠ‪ ３‬دي ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻫﻐ‪ ３‬ﻛ‪ ３‬د ﻳﻮه ﻣﻔﻬﻮم ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوﻧـﻪ ﺷـﻮې وي‬
‫او د ﻛﻮﻣ‪ ３‬ﺑﻠ‪ ３‬ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﺳﺮه اؤﻳﻜﻰ وﻧﻪ ﻟﺮي ﻳﺎ دا ﭼ‪ ３‬ﻟﻪ ﻳﻮ ﻓﻌﻞ او ﻓﺎﻋﻞ ﻳﺎ دوو ﻏﻮﻧﺄوﻧﻮ ＇ﺨﻪ ﺟﻮؤې‬
‫ﺷﻮې وي‪ .‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬ﭘﻪ ﺳﺎده ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬د ﻣﺒﺘﺪا او ﺧﺒﺮ ﺑﺮﺧ‪ ３‬ازادې وي‪.‬‬
‫ﺳﺎده ﺟﻤﻠ‪ ３‬د ﻣﺸﻜﻞ ﻟﻪ ﻣﺨﻰ ﭘﻪ )ﻟﻨﺄه( او اوإده( ﺑﺎﻧﺪې ﺑ‪５‬ﻠﻴـﺈي‪ .‬د ﻣﺨﻜﻨﻴـﻮ ﻣﺜـﺎﻟﻮﻧﻮ د ＇‪５‬ـﺆﻧ‪３‬‬
‫＇ﺨﻪ داﺳ‪ ３‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﺮ ﻻﺳﻪ ﻛﻴﺈي‪ ،‬ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﻳﻮﺳﺘﻮې ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﺧﭙـﻞ ﻧﺤـﻮي ﭼﺎﭘﻴﺮﻳـﺎل ﻛـ‪３‬‬
‫ﭘﻪ ﻟﻨﺪو او اوإدو )ارﺗﻪ( وﻳﺸﻠ‪ ３‬ﺷﻮي دي‪.‬‬
‫اﻟﻒ‪ :‬ﻳﻮﺳﺘﻮې )ﻟﻨﺄه( ﺟﻤﻠﻪ‪ :‬ﭼ‪ ３‬د ﺟﻤﻠ‪ ３‬اﺳﺎﺳﻲ ﺑﺮﺧ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬د ﻳﻮه ﻣـﺴﺘﻘﻞ ﻣـﻮرﻓﻴﻢ )ﻛﻠﻤـ‪ (３‬او ﻳـﺎ‬
‫ﺳﺎده ﻏﻮﻧﺄوﻧﻮ ＇ﺨﻪ رﻏﻴﺪﻟ‪ ３‬وي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫)ﻓﺎﻋﻞ ‪ +‬ﻓﻌﻞ( ﻳﺎ )اﺳﻤﻲ ﺳﺎده ﻏﻮﻧﺄ ‪ +‬ﻓﻌﻠﻲ ﺳﺎده ﻏﻮﻧﺄ(‪.‬‬
‫‪ -3‬ژ‪４‬ﺆة ﻟﻤﺮ ﭘﻪ ﻏﺮﻏﺮو دى‪.‬‬ ‫‪－ -2‬ﻼن وﻏﻮؤﻳﺪل‬ ‫‪ -1‬ﭘﺴﺮﻟﻰ راﻏﻰ‪.‬‬
‫＇ﻮ ﻛﻠﻮﻧﻪ ﺗ‪５‬ﺮ ﺷﻮل‪.‬‬
‫ب‪ :‬ﻳﻮﺳﺘﻮې اوإده )ارﺗـﻪ( ﺟﻤﻠـﻪ! ﭼـ‪ ３‬دﺟﻤﻠـ‪ ３‬اﺳﺎﺳـﻲ ﺑـﺮﺧ‪ ３‬ﻫـﺮ ﻳـﻮ )ﻣـﺴﻨﺪ اﻟﻴـﻪ‪ ،‬ﻣـﺴﻨﺪ( د ＇ـﻮ‬
‫ﺳﺎده ﻟﻨﺄو ﻳﺎ اوإدو ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ )ﻏﻮﻧﺄوﻧﻮ( ＇ﺨﻪ وي ﻟﻜﻪ‪ :‬دﻏﻪ وﺧﺖ اﺣﻤﺪ ﺷﺎه ﺑﺎﺑّﺎ ﭘﻪ دوا ﺑﻪ ﻛ‪ ３‬د ﻓﻮځ‬
‫ﭘﻪ ﺗﻨﻈﻴﻢ‪ ،‬ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬روزﻧﻪ او د ﺧﻮراﻛﻲ ﻣﻮادو ﭘﻪ ﺗﻴﺎروﻟﻮ ﺑﻮﺧﺖ و‪.‬‬
‫دﻟﺘﻪ دﻏﻪ وروﺳﺘﺔ ﺑﺮﺧﻪ د ﻳﻮه اوإده ﺗﺮﻛﻴﺐ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ د ﺟﻤﻠﻰ ﺧﺒﺮ ﺳﺮه راﺑﻄﻪ او ﺗﻌﻠﻖ ＊ﻴﻲ‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪141‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫‪ -‬د ﺳﺘﺎرﻧﺎﻣﻪ د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺧ＂ﻚ د ﻧﺜﺮ ﻳﻮ ﻏﻮره او ﻣﺸﻬﻮر ﻛﺘﺎب دى‪.‬‬
‫‪ -‬د ژﺑــﻮ او ادﺑﻴــﺎﺗﻮ د ﭘــﻮﻫﻨ‪％‬ﻲ د درﻳــﻢ ！ــﻮﻟ‪／‬ﻲ ﻣﺤــﺼﻠﻴﻨﻮ ﻧــﻦ ﭘــﻪ اﺗــﻮ ﺑﺠــﻮ د ﻛﺎﺑــﻞ ﭘﻮﻫﻨﺘــﻮن ﭘــﻪ‬
‫ﻛﺘﺎﺑﺘﻮن ﻛ‪ ３‬ﺳﺘﺮه او درﻧﻪ ﻣﺸﺎﻋﺮه وﻛﺆه‪.‬‬
‫ﭘﻪ دﻏﻪ دوﻳﻢ ﻣﺜﺎل ﻛ‪ ３‬د ﺟﻤﻠ‪ ３‬د ﻣﺒﺘﺪا او ﺧﺒﺮ دواؤه ﺑﺮﺧ‪ ３‬د أﻳﺮوﺗﻮﻛﻮﻧﻮ ＇ﺨﻪ رﻏﻴﺪﻟﻲ او‬
‫اوإده ﻳﻮﺳﺘﻮې ﺟﻤﻠﻪ ‪２－‬ﻠﻪ ﻛﻴﺈي‪ ،‬ﭼ‪ ３‬زﻳﺎت ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬ﭘﻪ ‪－‬ﻮﺗﻪ ﻛﻮﻟﻰ ﺷﻮ‪ .‬اوس ﻣﻮ ﭼ‪ ３‬دﺳﺎده‬
‫ﺟﻤﻠﻮ ﻳﺎدوﻧﻪ وﻛﺆه‪ ،‬ﺑﺪه ﺑﻪ ﻧﻪ وي‪ .‬ﭼ‪ ３‬د ﻣﻌﻨﺎ ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬د ﻳﻮ ﺳﺘﻮو ﺟﻤﻠﻮ أوﻟﻮﻧﻮ ﺗﻪ ﻫﻢ ﻳﻮه ﻟﻨﺄه اﺷﺎره‬
‫ﻏﻮﻧﺪې وﻛﺆو‪:‬‬
‫د ﻣﻌﻨﺎ ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬د ﻳﻮ ﺳﺘﻮو ﺟﻤﻠﻮ أوﻟﻮﻧﻪ‪:‬‬
‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛـ‪ ３‬د ﺟﻤﻠـ‪ ３‬ﻣﻌﻨـﻮي وﻳـﺶ د ﻋﺮوﺿـﻲ ﺧـﺼﻮﺻﻴﺎﺗﻮ ﻟـﻪ ﻣﺨـ‪＊ ３‬ـﻪ ﭘ‪５‬ﮋﻧـﺪﻟﻲ ﻛﻴـﺈي‪.‬‬
‫＇ﻨ‪／‬ﻪ ﭼ‪ ３‬د ﻣﺨﻪ ﻣﻮﻫﻢ ﻳﺎدوﻧﻪ وﻛﺆه‪ ،‬ﭼ‪ ３‬دﻏﻪ ﻋﺮوﺿﻲ ﺑﺮﺧﻪ ﭘـﻮره ﻧـﻪ ده ＇‪５‬ـﺆل ﺷـﻮې‪ .‬ﻣﻮﻧـﺈ دﻟﺘـﻪ ﭘـﻪ‬
‫ﻟﻨﺄه ﺗﻮ‪－‬ﻪ د ﻋﺮوﺿﻲ او ﻧﺤﻮي ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺗﻮ ﭘﻪ ﻧﻈﺮ ﻛ‪ ３‬ﻧﻴﻮﻟﻮ ﺳﺮه داﺳ‪ ３‬ﻳﺎدوﻧﻪ ﻛﻮو‪:‬‬
‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬د ﻟﻴﻜﻠﻲ او ﺷﻔﺎﻫﻲ ﻣﻮادو ﭘﻪ ﺗﺎﺋﻴﺪ ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﺧﺒﺮي )ﺑﻴﺎﻧﻲ(‪ ،‬اﻧـﺸﺎﻳﻲ )ﻧـﺎﺧﺒﺮي(‬
‫او داﺳــ‪ ３‬ﻧــﻮرو ﺑﺎﻧــﺪې ﺟــﻼ ﺷــﻮي دي‪ .‬د ‪＄‬ﻴﻨــﻮ ﻣﺎﺧــﺬوﻧﻮ ﭘــﻪ اﺗﺒــﺎر د ﺟﻤﻠــ‪ ３‬أوﻟﻮﻧـﻪ )ﺧﺒــﺮي‪ ،‬ﺳــﻮاﻟﻲ‪،‬‬
‫اﻣﺮي‪ ،‬ﺗﻌﺠﺒﻰ()‪＊ (1‬ﻮدﻟﻲ دي وﻟﻰ ﺑﻴـﺎ ‪＄‬ﻴﻨـﻮ )ﺑﻴـﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺳـﻮاﻟﻲ‪ ،‬اﻣـﺮي‪ ،‬ﺧﻄـﺎﺑﻲ()‪ (2‬ﭘـﻪ أول راوؤي دي‪.‬‬
‫ﻫﻤﺪراﻧ‪／‬ﻪ ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ر＊ﺘﻴﻦ ﺟﻤﻠﻲ ﭘﻪ ﺧﺒﺮﻳﻪ او اﻧﺸﺎﻳ‪ ３‬ﺳﺮه ﺟﻼ ﻛﺆي دي ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ اﻧﺸﺎﻳﻲ ﺟﻤﻠـﻮ ﻛـ‪ ３‬ﺑﻴـﺎ‬
‫اﺳﺘﻔﻬﺎﻣﻲ‪ ،‬اﻣﺮﻳﻪ‪ ،‬ﺗﻤﻨﺎ ﻳﻲ‪ ،‬ﻧﺪاﻳﻲ‪ ،‬ﻗﺴﻤﻲ‪ ،‬ﺗﻌﺠﺒﻰ‪ ،‬ﺷﻜﻲ‪ ،‬ﺗﻮﺑﻴﺨﻲ‪ ،‬او ﺗﺎﻛﻴﺪي ＊ﻮدﻟﻲ دي)‪.(3‬‬
‫ﻣﻮﻧﺈ د ﻣﻌﻨﺎ ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬ﻳﻮﺳﺘﻮې ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ﺗﻮ‪－‬ﻪ د ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻮ ﺳﺮه راوؤو‪:‬‬
‫ﺟﻤﻠﻪ‪ :‬ﻫﻐﻪ ده‪ ،‬ﭼ‪ ３‬د ﻳﻮﺷﻲ د ﺣﺎل او ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺑﻴﺎن ﻛﻮي‪ .‬ﻳﺎ ﭘﻪ ﺑﻠﻪ وﻳﻨﺎ ﭘﻪ ﻫﻐـ‪３‬‬ ‫اول‪ :‬ﺧﺒﺮي‬
‫ﻛ‪ ３‬ﻓﻜﺮ د ﺧﺒﺮ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﺑﻴﺎﻧﻴﺈي ﭼ‪ ３‬ددﻏ‪ ３‬ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﭘﺎى ﻛ‪ ３‬دﻟﻴﻚ ﻧﺨ‪＋‬ﻪ )！ﻜﻰ( را‪＄‬ﻰ‪ .‬ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻣﻼﻟﺔ د ﻣﻴﻮﻧﺪ د ﺟ‪／‬ﺆې زﻣﺮة وه‪.‬‬
‫د دﺳﺘﺎرﻧﺎﻣ‪ ３‬ﻧﺜﺮ ﻳﻮ ﻋﺎدي او ازاد ﻧﺜﺮ دى‪) .‬ﺗﻮرﻳﺎﻟﻰ ﭘ‪＋‬ﺘﻮن(‪ 179) .‬ﻣﺦ(‬
‫دﻏﻪ ﺧﺒﺮي ﺟﻤﻠ‪ ３‬د ﻣﻔﻬﻮم او ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﭘﻪ ﻟﺤﺎظ ﻫﻢ ﺳﺮه ﺑ‪５‬ﻠﻴﺈي‪:‬‬

‫)‪ (1‬ﭘﺮوﻳﺰ ‪＄‬ﺎﻧﻠﺮي‪ ،‬دﺳﺘﻮر زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻰ‪ ،‬اﻳﺮان‪ 11 ،1352 ،‬ﻣﺦ‪.‬‬

‫)‪ (2‬ﻣﺤﻤﺪ اﷲ ﻟﻄﻒ دﺳﺘﻮر زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻰ‪ ،‬ﻧﺤﻮ‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ‪ (35-21) 1360 ،‬ﻣﺨﻮﻧﻪ‪.‬‬
‫)‪ (3‬ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ﺻﺪﻳﻖ اﷲ ر＊ﺘﻴﻦ‪ ،‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ‪－‬ﺮاﻣﺮ‪！2 ،‬ﻮك‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ ‪ 1370‬ﻟﻤﺮﻳﺰ ﻛﺎل‬

‫‪ ‬‬

‫‪142‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫دﻏﻪ ﺟﻤﻠ‪ ３‬د ﻧﻮرو ＇ﺨﻪ داﻫـﻨ‪ ،，‬ﺗـﻮن ﻟـﻪ ﻣﺨـ‪ ３‬ﺗﻮﭘﻴﺮﻳـﺈي‪ .‬ﭘـﻪ دﻏـﻪ أول ﺟﻤﻠـﻮ ﻛـ‪ ３‬ﻣﻤﻜﻨـﻪ ده د‬
‫اﻫﻨ‪ ，‬ﻓﺸﺎر ﻟﻮؤواﻟﻰ د ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﻳﻮې ﺑﺮﺧ‪ ３‬ﺑﺎﻧﺪې راﺷﻲ ﺧﻮ ﭘﻪ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺗﻮ‪－‬ﻪ اﻫﻨ‪ ，‬ﻳ‪！ ３‬ﻴ＂‪５‬ﺪوﻧﻜﻰ‬
‫دى‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﺧﺒﺮي ﺟﻤﻠﻪ ﻛـ‪ ３‬ﻳـﻮ واﻗﻌﻴـﺖ‪ ،‬ﭘﺪﻳـﺪه‪ ،‬ﭘ‪＋５‬ـﻪ او داﺳـ‪ ３‬ﻧـﻮر ﺣﺎﻟﺘﻮﻧـﻪ ﭘـﻪ ﻣﺜﺒـﺖ ﻳـﺎ ﻣﻨﻔـﻰ ﺗﻮ‪－‬ـﻪ‬
‫ﺑﻴﺎﻧﻴﺈي او ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﻳ‪ ３‬راوؤو‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ :‬ﺧﺒﺮي ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻣﺜﺒﺘﻪ ﺟﻤﻠﻪ‪ :‬ﭘﻪ واﻗﻌﻴﺖ ﻛ‪ ３‬د ﻳﻮې ﭘ‪ ３＋５‬اﺻﻠﻲ ﺑﻴﺎن دى‪.‬‬
‫ﻣﻼﻟﺔ ﻛﺆﻛﺔ ﭘﻮرې ﻛﻮي‪.‬‬
‫دﻟﺘﻪ دﻛﺆﻛﺔ ﭘﻮري ﻛﻮل د ﻣﻼﻟﺔ ﻟﻪ ﺧﻮا ﻳﻮ ﺣﻘﻴﻘﺖ دى ﭼ‪ ３‬ﺑﻴﺎﻧﻴﺈي‪.‬‬
‫ب‪ :‬ﺧﺒﺮي ﺟﻤﻠﻪ د ﻳﻮ واﻗﻌﻴﺖ ﺗﺎﺋﻴﺪ او ﺗﺼﺪﻳﻖ ﻛﻮﻟﻮ او ﺗﺎﻛﻴﺪ ﭘﻪ ﻟﺤﺎظ ﻫﻢ وي‪.‬‬
‫او دﻏــﻪ د )ﺧــﻮ( ادات ورﺳــﺮه زﻳــﺎت راوؤل ﻛﻴــﺈي‪ .‬وﻃــﻦ ﺧــﻮ زﻣﻮﻧــﺈ ﻣــﻮر اوﭘــﻼر دى‪ .‬دا ﺧــﻮ ＇ــﻪ‬
‫＇ﺮ‪－‬ﻨﺪه ﺧﺒﺮه ﻧﺪه‪ .‬دا ﺧﻮ ＇ﻪ ‪－‬ﺮاﻧﻪ ﺧﺒﺮه ﻧﻪ ده‪.‬‬
‫ج‪ :‬ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻣﻨﻔﻰ ﺧﺒﺮي ﺟﻤﻠﻪ‪ :‬د ﻫﻐﻪ واﻗﻌﻴﺖ ﭘﺪﻳﺪې اﻇﻬﺎرﻳﻪ ده ﭼـ‪ ３‬ﭘـﻪ واﻗﻌﻴـﺖ ﻛـ‪ ３‬ﻣﻮﺟـﻮده‬
‫ﻧﻪ وي ﻳﺎ ﺷﺘﻪ واﻟﻰ ﻳ‪ ３‬ﺛﺎﺑﺖ ﻧﻪ وي‪.‬‬
‫ﭘﻪ دﻏﻪ أول ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬د )ﻧﻔﻰ( ادات د ﻓﻌﻞ ﻳﺎﻛﻮﻣﻜﻰ ﻓﻌﻞ ﻧﻪ د ﻣﺨﻪ را‪＄‬ﻰ‪.‬‬
‫‪ -1‬ﺳﺘﺎﻟﻴﻚ ﻧﻪ دى راﻏﻠﻰ‪ ،‬دﻟﺘﻪ ر‪１‬ﺎ ﻧﺸﺘﻪ‪＇ ،‬ﻮك ﻛﺎر ﻧﻪ ﻛﻮي‪.‬‬
‫دوﻫﻢ ﻧﺎﺧﺒﺮي‪:‬‬
‫‪ -1‬د ﭘــﻮ＊ﺘﻨ‪ ３‬ﺟﻤﻠــﻪ‪ :‬دوﻳــﻮﻧﻜﻲ ﻣﻄﻠــﺐ او ﻣﻘــﺼﺪ ﺳــﻮال او ﭘﻮ＊ﺘﻨــﻪ وي‪ .‬د ﻳــﻮه ﺷــﺨﺺ ﻳــﺎ ﻳــﻮې‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﻳﺎ ﻳﻮ ‪＄‬ﺎي او وﺧﺖ ﭘﻪ ﺑـﺎره ﻛـ‪ ３‬ﭘﻮ＊ﺘﻨـﻪ ﻛﻴـﺈي او دﻏـﻪ أول ﺟﻤﻠـ‪ ３‬د ‪＄‬ـﻮاب ﻏﻮ＊ﺘـﻮﻧﻜ‪ ３‬ﻫـﻢ‬
‫دي‪.‬‬
‫ددﻏﻮ ﺟﻤﻠﻮ ﻣﻬﻤﻪ ‪＄‬ﺎﻧ‪／‬ﺆﻧﻪ د وﻳﻠﻮ ﺧﺎص اﻫﻨ‪ ，‬او ﻓﺸﺎر دى د ﻏﺈ ﭘﻪ ﻟـﻮؤواﻟﻲ ﭘـﻮرې اؤه ﻟـﺮي او‬
‫ﭘﻪ ﻟﻴﻚ دود ﻛ‪ ３‬د ﭘﻮ＊ﺘﻨ‪ ３‬ﻧ‪＋‬ﻪ د ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﭘﺎى ﻛ‪ ３‬اﻳ‪＋‬ﻮدل ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫ﺳﻮاﻟﻴﻪ د ﺧﺒﺮي ﺟﻤﻠﻮ ＇ﺨﻪ د اﻫﻨ‪ ，‬ﭘﻪ ﺗﻮﭘﻴﺮ ﻫﻢ ﺑ‪５‬ﻠ‪５‬ﺈي‪.‬‬
‫‪＊ -1‬ــﻪ ‪－‬ﻠﻮﻧــﻪ ﻳــ‪ ３‬وﻛــﺮل‪) ،‬ﺧﺒــﺮى( ‪＊ -2‬ــﻪ ‪－‬ﻠﻮﻧــﻪ ﻳــ‪ ３‬وﻛــﺮل؟ )ﺳــﻮاﻟﻴﻪ( د ﻓــﺸﺎر اﻫــﻨ‪ ，‬ﻟــﻮؤواﻟﻰ‬
‫دﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﺳﺮﻳﺎ ﭘﺎي ﻛ‪ ３‬را‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫دا ﺧﻠﻚ وﻳﺪه دي‪ .‬دا ﺧﻠﻚ وﻳﺪه دي؟ دا ﺧﻠﻚ وﻳﺪه دي؟ ﭘﻪ ﻛﻮ！ﻪ ﻛ‪ ３‬ﺗﻪ وي؟‬

‫‪ ‬‬

‫‪143‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫‪ -2‬د ﭘﻮ＊ﺘﻨ‪ ３‬دا داﺗﻮر ﭘﻪ راوؤﻟﻮ ﺳﺮه‪:‬‬

‫اﻟﻒ‪ :‬د ﻳﻮ ﺷﺨﺺ ﻳﺎ ﺷﺨﺺ د ！ﺎﻛﻠﻮ او ﭘ‪５‬ﮋﻧﺪﻟﻮ ﻟﭙﺎره‪:‬‬
‫＇ﻮك ﭘﺮون راﻏﻰ؟ ﭘﺮون ＇ﻮك راﺗﻤﻰ؟ ﭼﺎ ﻛﺘﺎب راوؤى و؟ ﻛﺘﺎب ﭼﺎ راوؤى و؟‬ ‫‪2‬‬
‫‪ -2‬ﺗﻪ ＇ﻮك ﻳ‪３‬؟ دا ＇ﻨ‪／‬ﻪ ﻗﺎم ﺧﺎدم ﻳ‪３‬؟ ＇ﻨ‪／‬ﻪ راﻏﻠ‪３‬؟‬
‫ب‪ :‬د ﻳﻮ ﺷﻲ‪＄ ،‬ﺎى‪ ،‬وﺧﺖ اﻧﺪازې‪ ،‬ﻋﻠﺖ او داﺳ‪ ３‬ﻧﻮرو ﻣﻘﺼﺪوﻧﻮ ﻟﭙﺎره ﭘﻮ＊ﺘﻨﻪ ده‪.‬‬
‫ﭼ‪５‬ﺮﺗﻪ ‪３＄‬؟‬ ‫＇ﻪ ﻳ‪ ３‬ووﻳﻞ؟‬
‫‪ -2‬ﻛﻮم ﭘﻠﻮ‪＄‬ﺊ‬ ‫‪＇ -1‬ﻪ ﺷﻰ ﻛﻮې؟‬
‫ﻛﻮﻣ‪ ３‬ﺧﻮاﺗﻪ ‪＄‬ﻲ؟‬ ‫ﻛﻮم ﺷﻲ ﻏﻮاؤي؟‬
‫ﻟﻪ ﻛﻮﻣﻪ ‪＄‬ﺎﻳﻪ راﻏﻠ‪３‬؟‬ ‫＇ﻪ أول ﻛﺘﺎﺑﻮﻧﻪ ﻏﻮاؤې؟‬
‫ﺗﺮ ﻛﻮﻣﻪ ﻧﺎﺳﺖ ﻳ‪３‬؟‬ ‫＇ﻪ وﺧﺖ راﻏﻠ‪３‬؟‬ ‫‪ -3‬ﻛﻠﻪ راﻏﻠ‪３‬؟‬
‫＇ﻮﻧﻪ اﺧﻠ‪３‬؟‬ ‫＇ﻮﻣﺮه دې ﭘﻪ ﻛﺎر دي؟‬ ‫‪＇ -4‬ﻮﻣﺮه ﺧﺒﺮې ﻛﻮې؟‬
‫د ＇ﻪ دﭘﺎره ﺧﺒﺮې ﻧﻪ ﻛﻮﻳﮋ‬ ‫＇ﻠﻪ راﻏﻠ‪３‬؟‬ ‫‪＇ -5‬ﻨ‪／‬ﻪ راﻏﻠ‪３‬؟‬
‫دوى وﻟ‪＇ ３‬ﻪ ﻧﻪ اوري؟‬ ‫وﻟ‪ ３‬دې وﻧﻪ وﻳﻞ؟‬
‫ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ اﺳﺘﻔﻬﺎﻣﻲ ﺟﻤﻠ‪ ３‬د ﺗﺎﻛﻴﺪ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪:‬‬
‫ﺗﺎ ﺧﻮ دﻏﻪ ﻛﺘﺎب ﻟﻮﺳﺘﻠﻰ دى؟‬
‫ج‪ :‬ﻫﻤﺪﻏﻪ ﺷﺎن د )اﻳﺎ( د ﻛﻠﻤ‪ ３‬ﺳﺮه ﻫﻢ را‪＄‬ﻲ او ﺧﻄﺎ ﺑﻲ ﻣﻔﻬﻮم ورﻛﻮي‪.‬‬
‫اﻳﺎ ﭘﻪ دې ＇ﻮك ﻧﻪ ﭘﻮﻫ‪５‬ﺈي؟ اﻳﺎ دا اﻧﺼﺎف دى؟‬
‫د‪ :‬ﺑﻠﻪ دا ﭼ‪ ３‬اﺳﺘﻔﻬﺎﻣﻴﻪ ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬د اﺣﺘﻤﺎل ﭘﻪ ﺻﻮرت ﻛ‪ ３‬ﻫﻢ را‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫دا ﻗﻠﻢ ﻟﻨﺄ دى ﻛﻪ اوإد؟ ﭼﺎى ＇‪ ３＋‬ﻛﻪ اوﺑﻪ؟ ﻟﻜﻪ ﭼ‪ ３‬ﺧﻮب دې وؤي؟ ﻟﻜﻪ ﭼ‪ ３‬ﻧﺎروﻏﻪ ﻳ‪３‬؟‬
‫‪ -2‬اﻣﺮﻳﻪ ﺟﻤﻠﻪ‪ :‬ﭼ‪ ３‬دوﻳﻮﻧﻜﻲ ﻣﻄﻠﺐ او ﻣﻘﺼﺪ ﭘﻪ ﻛ‪ ３‬د ﻳﻮه ﻛﺎر ﻏﻮ＊ﺘﻞ‪ ،‬د اﻣﺮ‪ ،‬ﺣﻜـﻢ‪ ،‬ﻏـﻮ＊ﺘﻨ‪،３‬‬
‫ﻫﻴﻠ‪ ،３‬ﺑﻠﻨ‪ ３‬ﻣﺸﻮرې اﺧﻄﺎر ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ وى‪(1) .‬دﻏﻪ ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻫﻢ ﭘﻪ ﺧﺎص اﻫﻨ‪ ，‬ﺳﺮه وﻳﻞ ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫ﺗﻪ ﻧﻮره ﻣﻪ ژاؤه!‬ ‫‪ -1‬ﻛﺎر وﻛﺆه!‬
‫ﺑ‪＄ ３‬ﺎﻳﻪ ﺧﺒﺮې ﻣﻪ ﻛﻮئ!‬ ‫‪ -2‬را‪＄‬ﻪ ﭼ‪ ３‬وﻻؤ ﺷﻮ!‬
‫ﭘﺎم ﻛﻮه راﻧﻪ ﺷ‪!３‬‬ ‫‪－ -3‬ﻮره راﻧﻪ ﺷ‪!３‬‬
‫‪ -4‬ﻫﻠﻜﺎن دې وﻻؤ ﺷﻲ!‬

‫)‪ (1‬ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ﺻﺪﻳﻖ اﷲ رﺷﺘﻴﻦ‪ ،‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ‪－‬ﺮاﻣﺮ‪！ 2 ،‬ﻮك ﻛﺎﻣﻞ ‪ 1370‬ل ﻛﺎل‬

‫‪ ‬‬

‫‪144‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫‪ -5‬ﺧﺪاى دې ﺧﻴﺮ ﻛﺆي!‬

‫ﺟﻤﻠﻪ‪ :‬د ﺣﻴﺮاﻧﺘﻴﺎ ﭘﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻛ‪＇ ３‬ﺮ‪－‬ﻨﺪﻳﺈي‪.‬‬ ‫‪ -3‬ﺗﻌﺠﺒﻲ‬
‫ﺗﻌﺠﺒﻰ ﺟﻤﻠﻪ د ﺳﻮاﻟﻴﻪ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ را‪＄‬ﻲ ﻟﻴﻜﻦ ﺗﻮﭘﻴﺮﻳ‪ ３‬دادى ﭼـ‪ ３‬ﺳـﻮاﻟﻴﻪ ﺟﻤﻠـﻪ د ‪＄‬ـﻮاب ﻏﻮ＊ﺘﻨـﻪ‬
‫ﻛﻮي ﻣ‪／‬ﺮ ﺗﻌﺠﺒﻲ ‪＄‬ﻮاب ﻧﻪ ﻏﻮاؤي‪.‬‬
‫＇ﻮﻣﺮه ＊ﻪ ﻫﻮا ده! ＇ﻪ ﻛﺎروﻧﻪ ﻳـ‪ ３‬وﻧـﻪ ﻛـﺆل! ＇ـﻪ ور‪＄‬ـ‪ ３‬وي! د اﻓـﺴﻮس‪ ،‬ﺷﺎﺑﺎﺳـﻲ او ﻧـﻮرو اداﺗـﻮ‬
‫ﺳﺮه ﻫﻢ دﻏﻪ أول ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﺟﻮؤﻳﺈي‪.‬‬
‫ﺟﻤﻠــﻪ‪ :‬دﻏــﻮ＊ﺘﻨ‪ ３‬او ﻫــﻴﻠ‪ ３‬ﻣﻄﻠــﺐ ﭘــﻪ ﻛــ‪ ３‬وي د ﺗﻤﻨــﺎ ﻟــﻪ ﻛﻠﻤــﻮ او ﻓﻌــﻞ ＇ﺨــﻪ‬ ‫‪ -4‬ﺗﻤﻨــﺎﻳ‪３‬‬
‫ﺟﻮؤﻳﺈي‪ :‬ﻛﺎﺷﻜ‪ ３‬ﺧﭙﻠﻮ ﻫﻴﻠﻮﺗﻪ ورﺳﻴﺈو‪ ،‬ارﻣﺎن وﺳﻪ ﻣﻮﻧﻪ رﺳﻴﺈي‪.‬‬
‫ﺟﻤﻠﻪ‪ :‬ﭼ‪ ３‬ﻣﻘﺼﺪ او ﻣﻄﻠﺐ ﺛﺎﺑـﺖ ﻧـﻪ وي او ﺳـﺆى ﭘـﻪ دووﻛـ‪ ３‬ﺣﻴـﺮان وي‬ ‫‪ -5‬ﺷﻜﻲ اﺣﺘﻤﺎﻟﻰ‬
‫ﻳﻌﻨﻰ زؤه ﻧﺎزؤه‪＊ .‬ﺎﻳﻲ ﺧﻮر ورﺳﺮه راﻏﻠ‪ ３‬وي‪－ .‬ﻮﻧﺪې راﺷﻲ‪－ .‬ﻮﻧﺪې ＊ﻪ ﻗﻠﻢ وي ا＇ﻚ ﺑﻪ ﻻؤﺷﻲ ﻛﻪ ﻧﻪ‪.‬‬
‫ﺟﻤﻠﻪ‪ :‬د ﺗﺎﻛﻴﺪ او ！ﻴﻨ‪／‬ﺎر ﭘﻪ ﻣﻘﺼﺪ را‪＄‬ﻲ‪:‬‬ ‫‪！ -6‬ﻴﻨ‪／‬ﺎري‬
‫ﺧﺎﻣﺨﺎ ﺑﻪ را‪ .３＄‬ﺧﺎﻣﺨﺎ ﺑﻪ ﻳ‪ ３‬ﻏﺎ＊ﻮﻧﻪ ﭘﺮې وﺑﺎﺳﻢ ﭼﺎﭼ‪ ３‬ﻛﺆى ﻧﻦ ﭘﺮون ﭘﺮﻣﻮﻧﺈ ﺗ‪５‬ﺮى دى‪.‬‬
‫ﻫﺮ و ﻣﺮو ﺑﻪ ﺗﻠﻠﻰ وي‪ .‬ﺿﺮور ﺑﻪ را‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫ﺟﻤﻠﻪ‪ :‬ﭘﻪ ﻳﻮ ﻛﺎر ﺑﺎﻧﺪې د ﺧﻠﻜﻮ د ﻳﻘﻴﻦ راوﺳﺘﻠﻮد ﭘﺎره ﭘﻪ ﻳﻮه ﻣﻘـﺪس او ﻣﺤﺘـﺮم‬ ‫‪ -7‬ﻗﺴﻤﻴﻪ‬
‫ﺷﻲ‪ ،‬ذات ﺑﺎﻧﺪې ﻟﻮؤه ﻛﻮل ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﺧﺪاى إور＊ﺘﻴﺎ واﻳﻢ‬ ‫د وﻃﻦ ﭘﻪ ﭘﺎﻛﻪ ﻣﻴﻨﻪ زه ﻗﺴﻢ ﺧﻮرم‪.‬‬
‫دﻋﺎﻳﻪ‪ :‬د ﺧﻴﺮ او＊ﻴ‪ ３２／‬دﻏﻮ＊ﺘﻨﻮ او ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوﻟﻮ ﻟﻪ ﭘﺎره وي‪.‬‬ ‫‪-8‬‬
‫ﺧﺪاى دې ﻣﻞ ﺷﻪ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاى دې زﻣﻮﻧﺈ ﻫﻴﻮاد اﺑﺎد ﻟﺮي‪.‬‬
‫ﻏﺎزﻳﺎﻧﻮ ＇‪＋‬ﺘﻦ ﻣﻮﻣﻞ ﺷﻪ!‬ ‫ژوﻧﺪى دې وي اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن!‬
‫ﺗﻞ دې وي ﺧﭙﻠﻮاﻛﻲ!‬
‫ﺟﻤﻠﻪ‪ :‬ﭼ‪ ３‬دﻧﺪاﻳﻲ ﺗﺮﻛﻴﺐ او ﻓﻌﻞ ＇ﺨـﻪ ﺟـﻮؤه وي‪ .‬ﭘـﻪ ﺧﭙﻠـﻪ ﻧـﺪاﻳﻲ ﺗﺮﻛﻴـﺐ ﻫـﻢ د‬ ‫‪ -9‬ﻧﺪاﻳﻲ‬
‫ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻣﻄﻠﺐ ﻟﺮي اﻟﺒﺘﻪ ﭘﻪ ‪＄‬ﺎﻧ‪／‬ﺆي ﻧﺤﻮي واﺣﺪ ﻛ‪ ،３‬ﻣ‪／‬ﺮ ﻛﻪ د ﻛـﻮﻣ‪ ３‬ﺟﻤﻠـ‪ ３‬د ﻳـﻮې ﺑﺮﺧـﻰ ﭘـﻪ ﺗﻮ‪－‬ـﻪ‬
‫وي ﻧﻮ ﺑﻴﺎ د ﻫﻤﺎﻏﻪ ﺟﻤﻠ‪ ３‬د ﻳﻮه ﻏﺆي ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﻧﺪاﻳﻲ ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻮؤ وي‪.‬‬
‫اي ﺧﺪاﻳﻪ ﺧﻴﺮ ﻛﺆې!‬ ‫اى ﺧﺪاﻳﻪ!‬

‫‪ ‬‬

‫‪145‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫اى ‪＄‬ﻠﻤﻮ ﺧﺒﺮه واروئ!‬ ‫ﺑﺨﺘﻮرې!‬

‫) ‪(1‬‬
‫او ﺧﭙﻠﻪ ﺧﺪاﻳﻪ!‬
‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﺳﺎده ﺟﻤﻠﻮ ﭘﻪ ﺑﺎب ﻣﻮد ﻣﺨﻪ ﻳﺎدوﻧﻪ ﻛﺆې ده اوس‬ ‫دوﻳﻢ ‪ :‬ﻣﺮﻛﺒﻪ )ﻏﺒﺮ‪－‬ﻪ( ﺟﻤﻠﻪ‪:‬‬
‫ﻏﻮاؤو د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬د ﻣﺮﻛﺒﻮ ﺟﻤﻠﻮ ﭘﻪ ﺑﺎب ﻫﻢ ﻳﻮ ＇ﻪ وﻏﺈﻳﺈو‪.‬‬
‫＇ﻨ‪／‬ﻪ ﭼ‪ ３‬ﻋﻠﻢ او ﺗﺠﺮﺑ‪＇ ３‬ﺮ‪－‬ﻨﺪه ﻛﺆې ده د ﻟﻮﻣﺆﻧﻴﻮ د ورو اﻧﺴﺎﻧﺎﻧﻮ ﺧﭙﻞ ﺧﻴﺎﻟﻮﻧﻪ او ﺧﭙﻠ‪ ３‬ﻣﻔﻜﻮرې د‬
‫ﺳﺎده ﺟﻤﻠﻮ ﭘﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺑﻴﺎﻧﻮﻟ‪ ３‬او ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ ﺑﻪ ﺳﺮه رﺳﻴﺪل‪ ،‬وﻟ‪ ３‬د ژوﻧﺪاﻧﻪ د ﺿﺮورﺗﻮﻧﻮ او د ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬د ！ﻮﻟﻮ‬
‫ﭘﺮﻣﺨﺘ‪／‬ﻮﻧﻮ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ﭘﻪ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﻫﻢ داﺳ‪ ３‬ﺑﺪﻟﻮن او اﻧﻜﺸﺎف راﻏﻠﻰ ﭼ‪ ３‬د ﺳﺎده ﺟﻤﻠﻮ ‪＄‬ﺎى ﻣﺮﻛﺒﻮ ﺗﻪ ﭘﺎﺗ‪３‬‬
‫ﺷﻮ او ﭘﻪ دې ﺗﻮ‪－‬ﻪ د ﻣﺮﻛﺒﻮ ﺟﻤﻠﻮ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻫﻢ ﭘﻪ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬د ﺳﺎده ﺟﻤﻠﻮ ﺗﺮ ＇ﻨ‪／‬ﻪ دود وﻣﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫د ﺧﭙﻠ‪ ３‬ﻣﻮﺿﻮع ＇ﺨﻪ ﺑﻪ ﻟﺮې ﻧﻪ دروﻣﻮ‪ .‬د ﻣﺮﻛﺒ‪ ３‬ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻫﻐـﻪ ﺗﻌﺮﻳﻔـﻮ ﻧـﻪ او د أوﻟـﻮ ﻧـﻮوﻳﺶ ﭼـ‪３‬‬
‫ﺑ‪５‬ﻼ ﺑ‪５‬ﻠﻮ ژﺑﭙﻮﻫﺎﻧﻮ ﭘﻪ ﺑ‪５‬ﻼ ﺑ‪５‬ﻠﻮ وﺧﺘﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬ﻛﺆى د ﻫﻐﻮ ﭘﻪ اﺳﺘﻔﺎدې ﺳﺮه ﻣﻮﻧﺈ ﻏﻮاؤو ﭼـ‪ ３‬ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ژﺑـﻪ‬
‫ﻛ‪ ３‬ﻏﺒﺮ‪ ３－‬ﺟﻤﻠ‪ ３‬او د ﻫﻐﻮي أوﻟﻮﻧﻪ د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ د ﻟﻴﻜﻠﻲ او ﺷﻔﺎﻫﻲ ژﺑ‪ ３‬د ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻮ او ﻣﻮادو ﭘـﺮ اﺳـﺎس‬
‫ﺗﺮﻛﻮﻣﻪ ‪＄‬ﺎﻳﻪ ﭼ‪ ３‬ﻣﻤﻜﻨﻪ وي و＊ﻴﻮ‪.‬‬
‫ﻣﺨﻜ‪ ３‬ﺗﺮدې ﭼ‪ ３‬ﻣﻮﻧﺈ ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﻣﺮﻛﺒ‪ ３‬ﺟﻤﻠ‪ ３‬او د ﻫﻐﻮي أوﻟﻮﻧﻪ او ﺷﻜﻠﻮﻧﻪ )ﺟﻮﻟ‪ (３‬و＊ﻴﻮﻧﻮ‬
‫ﻟﻮﻣﺆة ﺑﺎﻳﺪ دا ﻫﻢ ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪه ﻛﺆو ﭼ‪ ３‬د ﻏـــﺒﺮ‪－‬ﻮ ﺟﻤﻠﻮ ﭘـﻪ ﺑــــــــﺮﺧﻪ ﻛـ‪＇ ３‬ـﻮﻣﺮه ﻣﺎﺧـﺬ وﻧـﻪ)‪ (2‬ﻛﺘـﻞ ﺷـﻮي‬
‫دي او ﭘــﻪ دﻏــﻪ ﺑــﺎب د ژﺑﭙﻮﻫــﺎﻧﻮ ﻧﻈــﺮﻳ‪ ３‬ﺳــﺮه ﻧــﮋدې وﻳﻨــﻮ وﻟــ‪ ３‬د ﻣﺮﻛﺒــﻮ ﺟﻤﻠــﻮ ﭘــﻪ ﻛﻼﺳﻴﻔﻴﻜــﺸﻦ‬
‫)أﻟﺒﻨﺪة( ﻛ‪＄ ３‬ﻴﻨﻲ ﺗﻮﭘﻴﺮوﻧﻪ ﻟﻴﺪل ﻛﻴﺈي‪ .‬دﻟﺘﻪ د ﻣﻮﺿـﻮع د اوإدواﻟـﻲ ﻟـﻪ ﻛﺒﻠـﻪ دﻏـﻪ ！ـﻮﻟ‪ ３‬ﻧﻈـﺮې ﻧـﻪ‬
‫راوؤم ＊ﺎﻳﻲ ﭘﻪ دﻏﻪ ﻫﻜﻠﻪ دﻏﻪ ﻻﻧﺪې ﻣﺎﺧﺬوﻧﻪ و‪－‬ﻮرئ)‪.(1‬‬

‫)‪ (1‬ﻳﺎدوﻧﻪ‪ :‬د ژﺑ‪ ３‬د وﻳﻨﺎ ‪＄‬ﻴﻨﻲ اﺷﻜﺎل ﻛﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ د ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬ﺑﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻧﻪ وي وﻟ‪ ３‬ﻛﻠﻪ ﻫﻢ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻮاﻛﻪ او ﻣﺴﺘﻘﻠﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ را‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫‪＄‬ﻴﻨﻲ ورﺗﻪ ﻧﻴﻤ‪／‬ﺆي ﺟﻤﻠ‪ ３‬واﻳﻲ ﺧﻮ دا ﺧﺒﺮه د ﻳﺎدوﻟﻮ وؤده ﭼ‪ ３‬دﻏﻪ ﺷﻜﻠﻮﻧﻪ اﺻﻮات د اﻓﺴﻮس‪ ،‬ﺗﻌﺠﺐ‪ ،‬ﻧﺪا‪ ،‬ﺗﺎﻛﻴﺪ‪ .‬ﭘﻪ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬د‬
‫ﺧﭙﻠﻮ ﻣﺨﻜﻨﻴﻮ او ﻳﺎ وروﺳﺘﻨﻴﻮ ﻣﻔﺎﻫﻴﻤﻮ ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬د ﺟﻤﻠﻮ ﺳﺮه ﻣﻌﻨﻮي راﺑﻄﻪ ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوي ﻟﻜﻪ او ＇ﻮﻣﺮه ﺑﺪه ﺧﺒﺮه ده! واى ＇ﻪ وﺷﻮل!‬
‫اﻓﺴﻮس ＇ﻪ ﺑﺪ ﻛﺎروﺷﻮ! ﺷﺎﺑﺎس ＇ﻪ ﺑﺎس ＇ﻪ ＊ﻪ ﺧﺒﺮه ده! ﻧﻪ داﺳ‪ ３‬ﻧﻪ ده!‪.‬‬
‫)‪ (2‬اﻟﻒ‪ :‬د ﺷﻮروي د ﻋﻠﻮﻣﻮ اﻛﺎأﻣﻰ د روﺳﻲ ژﺑﻰ اﻧﺴﺘﻴﺘﻮت‪ ،‬د ﻣﻌﺎﺻﺮې ادﺑﻲ روﺳﻲ ژﺑ‪－ ３‬ﺮاﻣﺮ ﻣﺴﻜﻮ ‪ (741-652) 1970‬ﻣﺨﻮﻧﻪ‪.‬‬
‫ب‪ :‬ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ﻣﺤﻤﺪ رﺣﻴﻢ اﻟﻬﺎم روش ﺟﺪﻳﺪ در ﺗﺤﻘﻴﻖ زﺑﺎن دري‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ ﭘﻮﻫﻨﺘﻮن ‪ (162-157) 1340‬ﻣﺨﻮﻧﻪ ﻫﺮﺑﺮت ﭘﻨﺰل ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ‪－‬ﺮاﻣﺮ‬
‫ﻛﺎﺑﻞ‪ (207)1340 ،‬ﻣﺦ‪.‬‬
‫)ج( ﭘﺮوﻳﺰ ﺧﺎﻧﻠﺮي‪ ،‬دﺳﺘﻮر زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻰ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﻓﺮﻫﻨ‪ ，‬اﻳﺮان ﺷﻬﺮ ﭘﻮره ‪(253– 247-243) 1354‬‬
‫)د( ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ﺻﺪﻳﻖ اﷲ ر＊ﺘﻴﻦ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ‪－‬ﺮاﻣﺮ ‪！ 2‬ﻮك ﻛﺎﺑﻞ‪ 1370،‬ﻟﻤﺮﻳﺰ ﻛﺎل‪.‬‬
‫)‪ (1‬اﻟﻒ ﻣﺤﻤﺪ ‪－‬ﻞ ﻣﻮﻣﻨﺪ‪ ،‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬ﻟﭙﺎره ﺑﻠﺦ ‪ (335) ،1317‬ﻣﺦ‪.‬‬
‫ب‪ :‬ﻣﺤﻤﺪ اﻋﻈﻢ اﻳﺎزي‪ ،‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻗﻮاﻋﺪ‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ‪ (209-200) ،1318 ،‬ﻣﺨﻮﻧﻪ‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪146‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د ﻣﺮﻛﺒﻮ ﺟﻤﻠﻮ د ﭘ‪５‬ﮋﻧﺪﻧ‪ ３‬او ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻣﻮﺿﻮع ﭘﻪ زﻳﺎﺗﺮو ‪－‬ﺮاﻣﺮوﻧﻮ ﻛ‪ ３‬ﻳﻮ أول‪ ،‬ﻧﮋدې او ﺳﺮه ورﺗـﻪ‬
‫دي ﭼ‪ ３‬ﻣﺮام او ﻣﻘﺼﺪ ﭘﻪ ﻛ‪ ３‬ﻫﻤﺎﻏﻪ ﻳﻮ دى وﻟ‪ ３‬د ﻏﺒﺮ‪－‬ﻮ ﺟﻤﻠﻮ ﭘﻪ وﻳﺶ او أﻟﺒﻨﺪة ﻛـ‪＇ ３‬ـﻪ ﻧـﺎ ＇ـﻪ د‬
‫ﻧﻈﺮ ﺑ‪５‬ﻠﻮاﻟﻰ ﻟﻴﺪل ﻛﻴﺈي‪ .‬ﻳﻮازې ﻣﻮﻧﺈ دﻏﻪ ﻧﻈﺮ راﻧﻘﻠﻮو‪:‬‬
‫ﻣﺮﻛﺒ‪ ３‬ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻫﻐﻮ ﺟﻤﻠﻮ ﺗﻪ وﻳﻞ ﻛﻴﺈي ﭼ‪ ３‬د دووﻳﺎ ＇ﻮ ﻳﻮﺳﺘﻮو ﺟﻤﻠﻮ ＇ﺨﻪ ﺟﻮؤې ﺷﻮې وي او د‬
‫ﻳﻮه ﭘﻮره ﻣﻄﻠﺐ ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوﻧﻪ وﻛﺆاى ﺷﻲ‪ .‬او ﻳﺎ دا ﭼ‪ ３‬ﻏﺒﺮ‪－‬ﻪ ﺟﻤﻠﻪ د دووﻳﺎ زﻳـﺎﺗﻮ ﻓﻌﻠـﻲ واﺣـﺪوﻧﻮ ＇ﺨـﻪ‬
‫ﺟﻮؤه ﺷﻮي وي‪.‬‬
‫ﺟﻤﻠﻪ‪ :‬د دووﻳﺎ زﻳﺎﺗﻮ ﺳﺎده )ﻳﻮﺳﺘﻮي( ﺟﻤﻠﻮ ＇ﺨﻪ ﺟﻮؤه او ﻳﻮه ﺟﻤﻠﻪ د ﺑﻠـ‪３‬‬ ‫ﻣﺮﻛﺒﻪ )ﻏﺒﺮ‪－‬ﻪ(‬
‫ﺳﺮه ﻟﻔﻈﻲ او ﻣﻌﻨﻮي راﺑﻄﻪ ﺳﺎﺗﻠﻰ او ﻫﺮه ﻳﻮه ﺟﻤﻠﻪ ‪＄‬ﺎﻧ‪／‬ﺆي ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻫـﻢ ﻟـﺮي‪ .‬ﻣـﺮﻛﺒ‪ ３‬ﺟﻤﻠـ‪ ３‬ﭘـﻪ‬
‫دوو‪－‬ﺮوﭘﻮﻧﻮ وﻳﺸﻞ ﺷﻮي دي)‪.(2‬‬
‫‪ -1‬ﻣﺮﻛﺒﻪ )ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ( ﻣﺴﺎوي ‪ -2‬ﻣﺮﻛﺒﻪ )ﺗﺎﺑﻊ( ﺗﺆﻟﻲ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل دﻏﻪ دوه ‪－‬ﺮوﭘﻪ ﻏﺒﺮ‪ ３－‬ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﺳﺮه ﺑ‪５‬ﻠﻴﺈي‪:‬‬
‫‪ -1‬ﭘـــﻪ ﻏﺒﺮ‪－‬ـــﻪ ﭘﻴﻮﺳـــﺘﻪ )ﻣـــﺴﺎوي( ﺟﻤﻠـــﻮ ﻛـــ‪ ３‬ﺳـــﺎده ﺟﻤﻠـــ‪) ３‬د اﻟﺤﺎﻗﻴـــﻪ ﻧ‪＋‬ﻠـــﻮوﻧﻜﻲ‪ ،‬ارﺗﺒـــﺎﻃﻲ‬
‫‪Conjunctive‬ﻣﻘـــﺎﺑﻠﻮى ‪ Contrastive‬ﺧﻼﻗـــﻰ ‪ Adversative‬ﺑ‪５‬ﻠـــﻮوﻧﻜﻰ ‪Disjunctive‬‬
‫اداﺗﻮ ﺳﺮه ﻳﻮ ‪＄‬ﺎي ﻛﻴﺈي)‪.(3‬‬
‫دﻏﻪ أول ﻣﺮﻛﺒ‪ ３‬ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻋﺒﺎرت ﻟﻪ ﻫﻐﻮ ﺟﻤﻠـﻮ ＇ﺨـﻪ دي ﭼـ‪ ３‬دﺳـﺎده ﺟﻮؤوﻧﻜـﻮ ﺟﻤﻠـﻮ ﺷـﻜﻠﻮﻧﻪ ﭘـﻪ‬
‫ﻧﺤﻮي ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﺳﺮه ﺑﺮاﺑﺮې او ﻣﺴﺎوي ﺣﻴﺜﻴـﺖ وﻟـﺮي‪ .‬ﺳـﺮه ددې ﭼـ‪ ３‬دﻏـﻪ أول ﺟﻤﻠـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﺧﭙـﻞ ﻣـﻨ‪ ＃‬ﻛـ‪３‬‬
‫ﻣﻌﻨﻮي ارﺗﺒﺎط وﻟﺮي ﻣ‪／‬ﺮ ﭘﻪ ﻧﺴﺒﻲ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﺳﺮه ﻣﺴﺘﻘﻠ‪ ３‬ﺧﭙﻠﻮاﻛ‪２－ ３‬ﻠﻲ ﻛﻴﺈي)‪.(1‬‬
‫ﭘـﻪ دې ﻣﻌﻨـﺎ ﭼــ‪ ３‬ﭘـﻪ دﻏــﻪ أول ﺟﻤﻠـﻮ ﻛــ‪ ３‬ﻧـﺴﺒﺘﺎ ﻣﻌﻨــﻮي او ﻧﺤـﻮي ﺧﭙﻠــﻮاﻛﻲ او ﺑﺮاﺑﺮواﻟـﻰ ﻟﻴــﺪل‬
‫ﻛﻴﺈي‪ .‬ﻫﻤﺪﻏﻪ ﺟﻤﻠ‪ ３‬د ﻣﻌﻨﺎ ﭘﻪ ﻟﺤﺎظ ﭘﻪ ＇ﻮ ﺑﺮﺧﻮ وﻳﺸﻞ ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ دﻏﻪ أول ﻏﺒﺮ‪ ３－‬ﺟﻤﻠ‪ ３‬د ﺟﻮؤ＊ﺖ ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬ﺑﻴﺎ ﭘﻪ اوإده )ﻣﻨﻜﺸﻔﻪ( او ﻟﻨﺄه )ﻣﺤﺪوده(‬
‫ﺑﺎﻧﺪې ﺟﻼ ﻛﻴﺈي‪:‬‬

‫ج‪ :‬ﻋﻈﻴﻢ ﺷﺎه ﺧﻴﺎل‪ .‬ﺻﺮف وﻧﺤﻮ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ‪ .‬ﭘﻴ‪＋‬ﻮر )‪ (345 -335‬ﻣﺨﻮﻧﻪ‪.‬‬
‫)د( ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ر＊ﺘﻴﻦ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ‪－‬ﺮاﻣﺮ دوﻳﻢ ﺗﻮك‪.‬‬
‫)‪ (2‬د ﺷﻮروي اﺗﺤﺎد د ﻋﻠﻮﻣﻮ اﻛﺎدﻣﺔ د روﺳﻲ ژﺑ‪ ３‬اﻧﺴﺘﻴﺘﻮت د ﻣﻌﺎﺻﺮې ادﺑﻲ روﺳﻲ ژﺑ‪－ ３‬ﺮاﻣﺮ‪ ،‬ﻣﺴﻜﻮ ‪ 57) 1970‬او‬
‫‪ (606‬ﻣﺨﻮﻧﻪ‪.‬‬
‫)‪ (3‬س اﺧﻤﺎﻧﻮا‪ ،‬د )ژﺑﭙﻮﻫﻨﻰ اﺻﻄﻼﺣﻰ ﻗﺎﻣﻮس ﻣﺴﻜﻮ ‪ (362)-(134) -4 (369)-3-442– (439) 1966‬ﻣﺨﻮﻧﻪ‪.‬‬
‫)‪ (1‬ﺷﻮروي اﺗﺤﺎد د ﻋﻠﻮﻣﻮ اﻛﺎأﻳﻤﻲ‪ ،‬د ﻣﻌﺎﺻﺮې ادﺑﻲ روﺳﻲ ژﺑ‪－ ３‬ﺮاﻣﺮ‪ ،‬ﻣﺴﻜﻮ ‪ (656) 1970‬ﻣﺦ‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪147‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ْﻪ( ﻣﺴﺎوي ﻏﺒﺮ‪－‬ﻪ ﺟﻤﻠﻪ‪:‬‬

‫‪ -1‬اوإده ﺧﭙﻠﻮاﻛﻪ )ﭘﻴﻮﺳﺘ‬
‫ﭼــ‪ ３‬د دووه ﻳــﺎ ددووﻧــﻪ زﻳــﺎﺗ‪ ３‬ﻳﻮﺳــﺘﻮي اوإدې ﺟﻤﻠــ‪ ３‬ﺳــﺮه ﻳــﻮ ‪＄‬ــﺎى او ددوي ﺗــﺮﻣﻨ‪ ＃‬ﻣﻌﻨــﻮي ﻳــﺎ‬
‫ﻟﻔﻈﻲ ارﺗﺒﺎط ﺳﺎﺗﻞ ﺷﻮى وي ﭘﻪ دې ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﭼ‪ ３‬د ارﺗﺒﺎط داداﺗﻮ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ ﺳﺮه ﻧ‪＋‬ﺘـﻲ ﻳـﺎ ﭘﺮﺗـﻪ ﻟـﻪ ﻫﻐـﻮ‬
‫＇ﺨﻪ وي‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻟﻨﺄه )ﻣﺤﺪوده( ﺧﭙﻠﻮاﻛﻪ )ﻣﺴﺎوى( ﻏﺒﺮ‪－‬ﻪ ﺟﻤﻠﻪ‪:‬‬
‫ﭼــ‪ ３‬د دووﻟﻨــﺄو ﻳﻮﺳــﺘﻮو ﺟﻤﻠــﻮ ＇ﺨــﻪ ﻻس ﺗــﻪ راﻏﻠــﻰ وي‪ .‬دﻟﺘــﻪ ﻳــﻮازې دوه ﻳﻮﺳــﺘﻮې ﺟﻤﻠــ‪ ３‬د‬
‫ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﺗﻮري ﻳﺎﭘﺮﺗﻪ ﻟﻪ ﻫﻐﻮ ﻧـﻪ ﻳـﻮ ‪＄‬ـﺎي ﻛﻴـﺈي او ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ـﻪ دﻏـﻪ أول ﻣـﺮﻛﺒ‪ ３‬ﺟﻤﻠـ‪ ３‬د ﻳـﻮ ﺑـﻞ ﺳـﺮه‬
‫دراﺑﻄ‪ ３‬او ﻣﻌﻨﺎ ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬ﭘﻪ ＇ﻮ ﺑﺮﺧﻮ وﻳﺸﻞ ﻛﻴﺈي ﭼ‪ ３‬ﭘﻮره ﺑﺸﭙﺆ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬ﻫﻢ راوؤل ﺷﻮي دي)‪.(2‬‬
‫‪ -2‬ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ دوﻫﻢ أول ﺗﺎﺑﻊ ﻏﺒﺮ‪ (3)３－‬ﺟﻤﻠـ‪ ３‬ﭼـ‪ ３‬ﻣﺨﺘﻠﻄـﻪ)‪) (4‬ﻣﺨﻠﻮﻃـﻪ()‪ (5‬ﺟﻤﻠـﻪ ﻫـﻢ ورﺗـﻪ وﻳـﻞ‬
‫ﺷﻮې ده‪ .‬ددﻏﻪ أول ﺟﻤﻠﻮ ﺗﺮﻣﻨ‪ ＃‬د ﺗﺎﺑﻌﻴﺖ اؤﻳﻜﻲ او راﺑﻄﻪ ﻟﻴﺪل ﻛﻴـﺈي‪ ،‬ﺗـﺎﺑﻊ ﻏﺒـﺮ‪ ３－‬ﺟﻤﻠـ‪ ３‬د ﺗـﺎﺑﻊ‬
‫ﻛﻮوﻧﻜﻲ ارﺗﺒﺎﻃﺎﺗﻮ ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬ﺳﺮه ﺗﺆون ﻟـﺮي او ﺗـﺎﺑﻊ ﻛـﻮوﻧﻜﻲ راﺑﻄـﻪ د ﻧﺤـﻮي درﻳـ‪ ＃‬ﻟـﻪ ﭘﻠـﻮه د ﻏﺒﺮ‪－‬ـﻮ‬
‫ﺟﻤﻠﻮ د اﺟﺰاو ﺗﺮﻣﻨ‪ ＃‬ﺗﺆون او ﭘﻴﻮﺳﺘﻮن ＊ﻴﻰ‪ ،‬ﭼ‪ ３‬د ﻏﺒﺮ‪ ３－‬ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﺗﻔﺴﻴﺮ او ﭘﺮاﺧﺘﻴﺎ او ﻳـﺎ د ﺟﻤﻠـ‪ ３‬د‬
‫ﻳﻮه ﺗﻮﻛﻲ د ﺑﻴﺎن ﻟﻪ ﭘﺎره وﻇﻴﻔﻪ ﻟﺮي ﭼ‪ ３‬دﻏﻪ ارﺗﺒﺎط د ﻏﺒﺮ‪ ３－‬ﺟﻤﻠ‪ ３‬د ﺟﻮؤ＊ﺖ او ﺗﺮﺗﻴﺐ ﭘﻪ ﺑ‪ ３２‬ﻛ‪３‬‬
‫ﻣﻨ‪ ＃‬ﺗﻪ را‪＄‬ﻲ او د ﺑ‪５‬ﻼ ﺑ‪５‬ﻠﻮ ﻟﻐﻮي او ‪－‬ﺮاﻣﺮي ﻋﻨﺎﺻﺮو ﭘﻪ وﺳﻴﻠﻪ ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪﻳﺈي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﻏﺒﺮ‪－‬ﻪ )ﻣﺮﻛﺒﻪ( ﺟﻤﻠﻪ‪:‬‬
‫د ﻳﻮ ﺳﺘﻮو )ﺳﺎده( ﺟﻤﻠﻮ د أوﻟﻮﻧﻮ او ﺟﻮؤ＊ﺘﻮﻧﻮ ＇ﺨﻪ ﺟﻮﺗﻪ ﺷﻮه‪ ،‬ﭼ‪ ３‬ﻫﺮه ﻳـﻮه ﻳﻮﺳـﺘﻮې ﺟﻤﻠـﻪ د‬
‫ﻳﻮه ﻓﺎﻋﻞ )ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴـﻪ( او ﻳـﻮ ﻓﻌـﻞ )ﻣـﺴﻨﺪ( ﻳـﺎ ﭘـﻪ ﺑﻠـﻪ وﻳﻨـﺎ د ﻳـﻮه ﭘـﺮې دي ﻛـﺎﺗﻴﻔﻰ )‪(Pridicative‬‬
‫واﺣﺪ ﻟﺮوﻧﻜﻲ وي ﭼ‪ ３‬ﭘﻮره ﻣﻄﻠﺐ ＊ﻴﻲ وﻟ‪ ３‬ﻏﺒﺮ‪－‬ﻪ ﺟﻤﻠﻪ د ﺟﻤﻠـﻮ ﻫﻐـﻪ ﻏﻮﻧﺄوﻧـﻪ )ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧـﻪ( دي ﭼـ‪３‬‬
‫ﺑﺸﭙﺆ ﻣﻄﻠﺐ ﻳ‪＇ ３‬ﺮ‪－‬ﻨﺪ ﻛﺆي وي او د ﺟﻮؤ＊ﺖ ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬د ﻳﻮه ﻓﺎﻋﻞ او ﻓﻌﻞ ﭘﺮ ‪＄‬ﺎي ﭘﻪ ﻛ‪ ３‬دوه دوه ﻳﺎ‬
‫زﻳﺎﺗ‪ ３‬راﻏﻠﻲ وي ﻳﺎ ﭘﻪ رو＊ﺎﻧﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ واﻳﻮ‪ :‬ﭘﻪ ﻏﺒﺮ‪－‬ﻮ ﺟﻤﻠـﻮ ﻛـ‪ ３‬ﻟـﺈ ﺗـﺮ ﻟـﺈه دوه ﻳـﺎ ＇ـﻮ ﻳﻮﺳـﺘﻮې ﺟﻤﻠـ‪３‬‬
‫ﺳﺮه ﻳـﻮ ‪＄‬ـﺎى ﺷـﻮي وي او ﭘـﻪ دې ﻛـ‪ ３‬د ﻟﻔﻈـﻲ او ﻣﻌﻨـﻮي ارﺗﺒـﺎط ﺧﻴـﺎل ﺳـﺎﺗﻞ ﺿـﺮوري دې ‪＄‬ﻜـﻪ ﻛـﻪ‬

‫)‪ (2‬د ﺷﻮروي اﺗﺤﺎد د ﻋﻠﻮﻣﻮ اﻛﺎأﻳﻤﻲ‪ ،‬د ﻣﻌﺎﺻﺮي ادﺑﻲ روﺳﻲ ژﺑ‪－ ３‬ﺮاﻣﺮ ﻣﺴﻜﻮ ‪ (981-657) 1970‬ﻣﺨﻮﻧﻪ‪.‬‬
‫)‪ (3‬د ﺷﻮروي د ﻋﻠﻮﻣﻮ اﻛﺎأﻣﻲ‪ ،‬دروﺳﻲ ژﺑ‪ ３‬اﻧﺴﺘﻴﺘﻮت‪ ،‬د ﻣﻌﺎﺻﺮي ادﺑﻲ روﺳﻲ ژﺑ‪－ ３‬ﺮاﻣﺮ‪ ،‬ﻣﺴﻜﻮ ‪.1970‬‬
‫)‪ (4‬ﭘﻮﻫﻨﻮال ﻣﺤﻤﺪ رﺣﻴﻢ اﻟﻬﺎم روش ﺟﺪﻳﺪ در ﺗﺤﻘﻴﻖ زﻳﺎن دري‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ ﭘﻮﻫﻨﺘﻮن ‪ (159) 1349‬ﻣﺦ‪.‬‬
‫)‪ (5‬ﻣﺤﻤﺪ اﻋﻈﻢ اﻳﺎزي ﻗﻮاﻋﺪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛﺎﺑﻞ‪ (206) 1318 ،‬ﻣﺦ‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪148‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﭼﻴﺮې دﻏﻪ ﻟﻔﻈﻲ او ﻣﻌﻨﻮي ارﺗﺒﺎط د ﺟﻤﻠﻮ ﺗﺮﻣﻨ‪ ＃‬ﻧﻪ وي ﺑﻴﺎ ﻣﺮﻛﺒ‪) ３‬ﻏﺒﺮ‪ (３－‬ﻧـﻪ ‪２－‬ﻠـ‪ ３‬ﻛﻴـﺈي او ﻫـﺮه‬
‫ﻳﻮﺳﺘﻮې ﺟﻤﻠﻪ ‪＄‬ﺎﻧﻠﻪ ‪２－‬ﻠﻪ ﻛﻴﺈي‪ .‬او د ﻣﻄﻠﺐ ！ﻜﻲ ﺑﻪ ور‪＄‬ﻨ‪ ３‬ﭘﻪ ﻻس ﻧﻪ را‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫ﻏﺒﺮ‪ ３－‬ﺟﻤﻠ‪ ３‬د ﻳﻮه ﻣﻄﻠﺐ د ﺑﺸﭙﺆې ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوﻧ‪ ３‬ﭘﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺟﻮؤﻳﺈي د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬ﭘﻪ ﻏﺒﺮ‪－‬ﻮ ﺟﻤﻠﻮ‬
‫ﻛ‪ ３‬د ﻳﻮﺳﺘﻮ ﺟﻤﻠﻮ راﺑﻄﻪ او اؤﻳﻜﻰ د ﻛﻮم ﻳﻮه ارﺗﺒﺎط‪ ،‬ﻋﻄﻔﻲ‪ ،‬ﺗـﺎﺑﻌﻲ ﺗـﻮري ﻳـﺎ ﭘﺮﺗـﻪ ﻟـﻪ ﻫﻐـﻮ ﺗﺮﺳـﺮه‬
‫ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫＇ﻨ‪／‬ﻪ ﭼ‪ ３‬ﻳﻮﺳﺘﻮې ﺟﻤﻠـ‪ ３‬د ﻣﻌﻨـﺎ او ﺟﻮؤ＊ـﺖ ﻟـﻪ ﻣﺨـ‪ ３‬راز راز أوﻟﻮﻧـﻪ ﻟـﺮي ﻧـﻮ د ﻏﺒﺮ‪－‬ـﻮ ﺟﻤﻠـﻮ‬
‫أوﻟﻮﻧﻪ او ﻗﺴﻤﻮﻧﻪ ﻫﻢ د ارﺗﺒﺎﻃﻲ اداﺗﻮ د أوﻟﻮﻧﻮ د اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬ﺳﺮه ﺟﻼ او ﺑﻴﻠﻴﺈي ﭼ‪ ３‬وروﺳﺘﻪ‬
‫ﺑﻪ راوؤل ﺷﻲ‪.‬‬
‫د ﻏﺒﺮ‪－‬ﻮ ﺟﻤﻠﻮ أوﻟﻮﻧﻪ‪:‬‬
‫ددې ﻟﻪ ﭘﺎره ﭼ‪ ３‬د ﻏﺒﺮ‪－‬ﻮ ﺟﻤﻠﻮ ﻣﻌﻨﺎ او ﭘﻪ ﻣﺮﻛﺒﻮ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬د ﺑ‪５‬ﻼ ﺑ‪５‬ﻠﻮ ﻳﻮ ﺳﺘﻮو ﺟﻤﻠﻮ راﺑﻄﻪ ﺑـﻪ‬
‫＊ﻪ ﺷﺎن ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪه ﺷﻲ ﻧﻮ ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﻏﺒﺮ‪ ３－‬ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘﻪ دوو أﻟﻮ ﺑ‪５‬ﻠﻮﻻى ﺷﻮ‪.‬‬
‫اول‪ :‬ﭘﻴﻮﺳﺘ‪) ３‬ﺧﭙﻠﻮاﻛ‪ (３‬ﻏﺒﺮ‪ ３－‬ﺟﻤﻠ‪:３‬‬
‫ﺧﭙﻠﻮاﻛ‪ ３‬ﻣﺴﺎوي ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻫﻐﻪ دي ﭼ‪ ３‬ﻟﻪ د وو ﻳﺎ زﻳﺎﺗﻮ ﻳﻮﺳﺘﻮ‪ ،‬ﻣﺘﻮازﻧﻮ ﺟﻤﻠﻮ ＇ﺨﻪ رﻏﻴﺪﻟ‪ ３‬وي‬
‫او دﻏــﻪ ﺟﻤﻠــ‪ ３‬ﭘــﻪ ﻧﺤــﻮي ﺗﻮ‪－‬ــﻪ ﺳــﺮه ﺑﺮاﺑــﺮې او ﻣــﺴﺎوي ﺣﻴﺜﻴــﺖ وﻟــﺮي وﻟــﻲ ﭘــﻪ دﻏــﻪ أول ﺟﻤﻠــﻮ ﻛــ‪３‬‬
‫ﻳﻮﺳﺘﻮې ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻳﻮ ﺗﺮﺑﻠﻪ ﻛﻠﻚ ﺗﺎﺑﻌﻴﺖ ﻧﻪ ＊ﻴﻲ ﺧﻮ ﭘﻪ ﻧﺴﺒﻲ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﺧﭙﻠﻮاﻛ‪ ３‬او ﻣﺴﺘﻘﻠ‪２－ ３‬ﻠ‪ ３‬ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫او ﺳﺮﺑ‪５‬ﺮه ﭘﺮدې ﭼ‪ ３‬دﻏﻪ ﺟﻤﻠ‪ ３‬د ﻣﺮﻛﺒ‪ ３‬ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ اﺟﺰاوې ﺟﻮؤ وي او ﻳﻮ ﺑـﺸﭙﺆ ﻣﻔﻬـﻮم‬
‫ﻫــﻢ ＇ﺮ‪－‬ﻨــﺪوي ﭘــﻪ ﺧﭙﻠــﻮ ﻣﻨ‪％‬ــﻮ ﻛــ‪ ３‬ﻣﻌﻨــﻮي ارﺗﺒــﺎط ﻫــﻢ ﻟــﺮي‪ .‬د ﺟﻤﻠــﻮ ﺗــﺮﻣﻨ‪ ＃‬ارﺗﺒــﺎط او اؤﻳﻜــﻲ د‬
‫ارﺗﺒﺎﻃﻲ‪ ،‬ﻋﻄﻔﻲ )ﻧ‪＋‬ﻠﻮوﻧﻜﻲ او ﺑﻴﻠﻮوﻧﻜﻲ( اداﺗﻮ ﭘﻪ ﻣﺮﺳﺘﻪ ！ﻴﻨ‪／‬ﻴﺈي ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ‪＄‬ﺎي ﺑﻪ ﻳ‪ ３‬ﻳﺎدوﻧﻪ‬
‫وﻛﺆو‪ .‬ﻣ‪／‬ﺮ ﻛﻠﻪ ﻛﻠﻪ ﻫﻢ دﻏﻪ د ﻋﻄﻔﻲ اداﺗﻮ ذﻛﺮ ﭘﻪ ﻛ‪ ３‬ﺷﻮي ﻧﻪ وي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﻣﺴﺎوي ﺧﭙﻠﻮاﻛ‪) ３‬ﭘﻴﻮﺳـﺘ‪ (３‬ﺟﻤﻠـ‪ ３‬ﺧـﻮرا زﻳـﺎﺗ‪ ３‬اﺳـﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي او ﭘـﻪ ﺑ‪５‬ـﻼ ﺑ‪５‬ﻠـﻮ‬
‫ﺻﻮرﺗﻮﻧﻮ ﺳﺮه ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪﻳﺈي‪.‬‬
‫د ﺷﻜﻞ او ﺟﻮﻟ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬ﻏﺒﺮ‪－‬ﻪ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ )ﻣﺴﺎوي( ﺟﻤﻠﻪ‪:‬‬
‫د ﺟﻮﻟ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬ﻏﺒﺮ‪) ３－‬ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ( ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘـﻪ دوو أﻟ‪／‬ﻴـﻮ ＊ـﻮدﻻي ﺷـﻮ‪ .‬ﻟﻨـﺄه ﻏﺒﺮ‪－‬ـﻪ‬
‫ﺟﻤﻠﻪ او اوإده )ﻣﻨﻜﺸﻔﻪ( ﻏﺒﺮ‪－‬ﻪ ﺟﻤﻠﻪ‪:‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪149‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﺟﻤﻠﻪ‪ :‬ﻫﻐ‪ ３‬ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﺗـﻪ وﻳـﻞ ﻛﻴـﺈي ﭼـ‪ ３‬د دواؤو ﺟﻤﻠـﻮ ارﻛـﺎن‬ ‫اﻟﻒ‪ :‬ﻟﻨﺄه ﻏﺒﺮ‪－‬ﻪ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ‬
‫ﻳ‪ ３‬د ﻟﻨﺄو او ﺳﺎده اﺳﻤﻲ او ﻓﻌﻠﻲ ﻏﻮﻧﺄوﻧﻮ )اﺟﺰا( ＇ﺨﻪ ﺟﻮؤه ﺷﻮى وي‪.‬‬
‫ﻟﻨﺪه ﺳﺎده ﺟﻤﻠﻪ ‪ +‬ﻋﻄﻒ ‪ +‬ﻟﻨﺄه ﺳﺎده ﺟﻤﻠﻪ‬
‫ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ ‪ +‬ﻣﺴﻨﺪ ‪ +‬او ‪ +‬ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ ‪ +‬ﻣﺴﻨﺪ‬
‫د ﺑﻴﻠ‪／‬ﻲ ﻟﻪ ﭘﺎره دﻏﻪ ﻻﻧﺪې ﺟﻤﻠ‪ ３‬و‪－‬ﻮرئ‪.‬‬
‫‪＇ -2‬ﻮك ﺗﻠﻞ او ＇ﻮك راﺗﻠﻞ‪.‬‬ ‫‪ -1‬ﻟﻤﺮ‪＄‬ﻠﻴﺪه او ﺑﺎران ورﻳﺪه‬
‫‪ -4‬ﻛﺎروان روان دى او ﺗﻪ ﺧﻮﺑﻮﻧﻪ ﻛﻮې‪.‬‬ ‫‪＇ -3‬ﻮك ﺑﻪ ‪＄‬ﻲ او ＇ﻮك ﺑﻪ را‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻟﻮﻣﺆي او دوﻳﻢ درﻳﻤﻮ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬ﻣﺒﺘﺪاء )ﻓﺎﻋﻞ( او ﺧﺒﺮ )ﻓﻌﻞ( ﻳﻮ ﺗﻮﻛﻴﺰ ﻛﻠﻤﺎت دي ﻣ‪／‬ﺮ ﭘﻪ‬
‫＇ﻠﻮرم ﻣﺜﺎل ﻛ‪ ３‬ﻟﻮﻣﺆة ﺑﺮﺧﻪ د ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻳﻮ ﺗﻮﻛﻴﺰ او دوﻫﻤﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﻳ‪ ３‬دوه ﺗﻮﻛﻴﺰ ﻣﺮﻛﺐ ﻓﻌﻞ دى‪.‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ د ﺑ‪５‬ﻠﻮوﻧﻜﻮ ﻧ‪＋‬ﻮ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ ﻫﻢ دﻏﻪ أول أ‪４‬ﺮې ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﺟﻮؤ‪４‬ﺈي‪.‬‬
‫زه راﻏﻠﻢ ﺧﻮ ﺗﻪ ﻧﻪ وې‪ ،‬دوى ﺧﺒﺮې ﻛﻮﻟ‪ ３‬ﻳﺎ دوي ﻏﻠﻲ ﻧﺎﺳﺖ وو‪.‬‬
‫زه ﭘﻪ ﺗﻤﻪ وم ﻣ‪／‬ﺮ دارا ﻧﻐﻠﻪ‪ .‬ﻛﺎروﻧﻪ أﻳﺮ ﻛﻮي وﻟ‪ ３‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻧﻪ ﻟﺮي‪ .‬ﻳﺎ ﻳﺎ رﺷﻪ ﻳﺎ ﺑﻴﺰار‪.‬‬
‫ب‪ :‬اوإده )ﻣﻨﻜﺸﻔﻪ( ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﻏﺒﺮ‪－‬ﻪ ﺟﻤﻠﻪ‪:‬‬
‫ﻫﻐﻪ أول ﺟﻤﻠ‪ ３‬دي ﭼ‪ ３‬د ﺟﻤﻠﻮ ﭘﻪ ﻣﺴﻨﺪاﻟﻴﻪ ﻳﺎ ﻣﺴﻨﺪ او ﻳﺎ ﭘﻪ دواؤو ﺑﺮﺧﻮ ﻛ‪) ３‬ﻓﺎﻋﻞ‪ ،‬ﻗﻴﺪوﻧﻪ‪،‬‬
‫ﻣﻔﻌﻮل‪ ،‬ﻓﻌﻞ( د ﺟﻤﻠ‪ ３‬اﺟﺰاوي د دووﻧﻪ زﻳﺎت ﺗﻮﻛﻲ وﻟﺮي او د ﺟﻤﻠﻮ ﭘﻪ اﺟـﺰاوﻛ‪ ３‬ﻳـ‪ ３‬ﭘـﻮره ارﺗـﻮاﻟﻰ‪،‬‬
‫زﻳﺎﺗﻮاﻟﻲ راﻏﻠﻰ وي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬دﻏﻪ أول ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ﺟﻤﻠﻮ ﺳﺮه ＊ﻮدﻟﻲ ﺷﻮ‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ :‬ﻟﻨﺄه ﻳﻮﺳﺘﻮې ﺟﻤﻠﻪ ‪ +‬ﻋﻄﻒ ‪ +‬اوإده ﻳﻮﺳﺘﻮې ﺟﻤﻠﻪ‪.‬‬
‫ﺑﻴﻠ‪／‬ﻪ ‪ :‬ژﻣﻰ راﻏﻰ اوﺑ‪ ３‬وزﻟﻲ ﺧﻮاران دژﻣﻲ ﻟﻪ ﺳﺆو او ﺳﺨﺘﻮ ور‪＄‬ﻮ ＇ﺨﻪ ﭘﻪ أاراو اﻧﺪﻳ‪＋‬ﻨﻪ ﻛـ‪３‬‬
‫دي‪.‬‬
‫ب‪ :‬اوإده ﻳﻮﺳﺘﻮې ‪ +‬ﻋﻄﻒ ‪ +‬ﻟﻨﺄه ﻳﻮﺳﺘﻮي‪.‬‬

‫ﺑﻴﻠ‪／‬ﻪ‪ :‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻨـﻮ ﻣﻠـﻲ ﺳـﺘﺮ ﻣـﺸﺮ ﻣﻴـﺮوﻳﺲ ﺧـﺎن دﻳـﺮ ﻏﻠ‪／‬ـﺮو ﭘـﺮ ﺿـﺪ أﻳـﺮې ﻛﻠﻜـ‪ ３‬او ﺳـﺨﺘ‪３‬‬
‫ﺟ‪／‬ﺆي وﻛﺆي او ﻫﻴﻮاد ﻳ‪ ３‬د د＊ﻤﻨﺎﻧﻮ ＇ﺨﻪ وژﻏﻮره‪.‬‬
‫ج‪ :‬اوإده ﻳﻮﺳﺘﻮې ‪ +‬ﻋﻄﻒ )او( ‪ +‬اوإده ﻳﻮﺳﺘﻮې‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪150‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬او ادب ﭘﻼر ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧ＂ﻚ ﺑﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻨﻲ ﻧﺆة ﻛ‪ ３‬د ﻧﻨ‪ ，‬ﺗﻮرې او ﻗﻠﻢ ﻏ‪＋‬ﺘﻠﻲ اﺗﻞ او‬
‫ﭘﻬﻠﻮان ﺗ‪５‬ﺮ ﺷﻮى دى او دده ﭘﻪ اﺛﺎرو ﻛ‪ ３‬د ﻫﻴ＆ أول ﻣﻀﻤﻮن ﻛﻤ‪ ３‬او ﺧﺎﻣﻲ ﻧﻪ ﻟﻴﺪل ﻛﻴﺈي ‪.‬‬
‫دا ﺑﻞ ﻣﺜﺎل‪:‬‬
‫زﻣﻮﻧﺈ د！ﻮﻟﻨ‪ ３‬ﭘﻮﻫﺎﻧﻮ د ﻧﻮي ﻓﻜﺮ د روزﻟﻮ اﺻﻠﻲ ＊ﻮوﻧ‪％‬ﻰ ﺳﺮاج اﻻﺧﺒﺎر ﺑﻠﻠﻰ دى او ﭘﻪ ﺧﭙـﻞ وار‬
‫ﺳﺮه ددې ﺳﺘﺮ ＊ﻮوﻧ‪％‬ﻲ زده ﻛﻮوﻧﻜﻮ ﺗﻪ د ﻗﺪر او ﻋﺰت ﭘﻪ ﺳﺘﺮ‪－‬ﻪ ﻛﺘﻠﻲ دي‪.‬‬
‫د ﭘﻮرﺗﻨﻴﻮ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻮ ＇ﺨﻪ ﺟﻮﺗﻪ ده‪ ،‬ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻏﺒﺮ‪－‬ﻮ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬د ﻳﻮﺳﺘﻮو ﺟﻤﻠﻮ اﺟﺰاوې د ﻳﻮ ﺗـﻮﻛﻴﺰ‪،‬‬
‫ﻟﻨﺄو )اﺳﻤﻲ او ﻓﻌﻠﻰ( او ﻳﺎ ﺧﻮ د اوإدو )اﺳﻤﻲ او ﻓﻌﻠﻲ( ﻏﻮﻧﺄوﻧﻮ ＇ﺨﻪ ﺟﻮؤې ﺷﻮي دي ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻟﻮؤو‬
‫ﻣﺜﺎﻟﻮ ﻛ‪ ３‬ﻳ‪！ ３‬ﺎﻛﻠﻲ ﻏﻮﻧﺄوﻧﻪ او ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﺳﺮه ﺟﻼ ＊ﻜﺎري‪.‬‬
‫دﻏﻪ أول ﭘﻴﻮﺳﺘ‪ ３‬ﻏﺒﺮ‪ ３－‬ﺟﻤﻠ‪ ３‬د اﺳﺘﻌﻤﺎل او ﻣﻌﻨﺎ ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬ﭘﻪ ازاده )ﺧﻼﺻﻪ( او ﻣﺤﺪوده‬
‫)ﺗﺆﻟﻲ( ﺳﺮه ﺑ‪５‬ﻠﻴﺪﻻى ﺷﻲ‪:‬‬
‫)ﭘﺮاﻧﻴﺴﺘ‪ :(３‬ﭼ‪ ３‬ددوو‪ ،‬درﻳﻮ ﻳﺎ أﻳﺮو ﺟﻤﻠﻮ ＇ﺨﻪ ﺟﻮؤه ﺷﻮې وي ﭼ‪ ３‬دﻏﻪ ﺷﻤﻴﺮ‬ ‫‪ -1‬ازاده‬
‫ﻧﻮر ﻫﻢ ﻻزﻳﺎﺗﻴﺪاى ﺷﻲ ﭘﻪ دې ﻣﻌﻨﺎ ﭼ‪ ３‬ﻏﻴـﺮ ﻣﻌﻴﻨـﻮ ﻳﺎزﻳـﺎﺗﻮ ﺟﻤﻠـﻮ ＇ﺨـﻪ دﻋﻄﻔـﻲ رﺑـﻂ او ﻳـﺎ ﭘﺮﺗـﻪ ﻟـﻪ‬
‫ﻫﻐ‪＇ ３‬ﺨﻪ وي‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ دﻏﻪ ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﺧﻼص )ازاد( ﭼﻮﻛﺎټ ﻛ‪ ３‬را‪＄‬ﻲ ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻛﻠﻪ ﺑﻪ ﺑﺎران ورﻳﺪه‪ ،‬ﻛﻠﻪ واوره ورﻳﺪه‪ ،‬ﻛﻠﻪ ﺑﻪ ﺷﻴﻦ ﺷـﻮ‪ ،‬ﺷـﻴﻦ ﺑـﻪ ﺷـﻮ‪ ،‬ورﻳـ‪ ＃‬ﺑـﻪ ﺷـﻮه او د ﺑـﺎران‬
‫＇ﺎ＇ﻜﻲ ﺑﻪ ﺷﻮ‪.‬‬
‫ﺟﻤﻠﻪ‪ :‬دﻏـﻪ أول ﺟﻤﻠـ‪ ３‬ﻣﻌﻤـﻮﻻ ﭘـﻪ دوو ﺟﻤﻠـﻮ‬ ‫‪ -2‬ﻣﺤﺪوده )ﺗﺆﻟ‪ (３‬ﻏﻴﺮ ازاده ﻏﺒﺮ‪－‬ﻪ‬
‫ﺑﺎﻧﺪې ﺧﺘﻤﻴﺈي ﻛﻠﻪ ﻧﺎ ﻛﻠﻪ درﻳﻮ ﺗﻪ ﻫﻢ رﺳﻴﺈي‪.‬‬
‫ﻟﻜﻪ‪ -1 :‬ﻫﻐﻪ ﺗﻪ وﻳﺪﻳﺪل ﺿﺮوري وو ﺧﻮ ﺧﻮب ﻧﻪ ورﺗﻪ‪.‬‬
‫ﭘﻪ دې ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻛ‪ ３‬ﻣﻄﻠﺐ او ﻣﻘﺼﺪ ﭘﻪ وروﺳﺘﺔ ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﺑﺎﻧﺪې ﺧﺘﻢ ﺷﻮى دى‪ .‬ﻳﺎ دا ﺑﻞ ﻣﺜﺎل‪:‬‬
‫‪ -2‬دده ﻛﺎروﻧﻪ ﻫﻢ أﻳﺮوو او ﺗ‪ ，‬ﻫﻢ ورﭘﻪ ﻏﺎؤه و‪.‬‬
‫‪ -3‬دى ﺑﺎﻳﺪ راﻏﻠﻰ واى ﻣ‪／‬ﺮ راﻧﻐﻰ‪.‬‬
‫‪ -4‬دى ﺗﺮ اوﺳﻪ ﭘﻪ ﻛﻮر ﻛ‪ ３‬ﻧﺎﺳﺖ و ﺧﻮاوس ﺳﻤﺪﺳﺘﻲ ووت‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻫﻤﺪې ﺗﻮ‪－‬ﻪ زﻳﺎت ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ راوؤى ﺷﻮ‪ .‬ﭘﻪ دې ﺑﺮﺧﻪ ﻛ‪＄ ３‬ﻴﻨﻲ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ اﺻـﻄﻼﺣ‪／‬ﺎﻧ‪ ３‬او ﻣﺘﻠﻮﻧـﻪ‬
‫ﻫﻢ ‪＄‬ﺎﻳﻴﺈي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫＇ﻪ ﻟﻮرﭘ＆ واو＇ﻪ د ﻟﻮ‪－‬ﺮي زؤه ﻟﻮﺗﻪ ﻧﻪ ﻛﻴﺪه‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪151‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫دﻟﺘﻪ ‪－‬ﻮرو ﭼ‪ ３‬دﻏﻪ ﺧﺎﺻﻪ ‪＄‬ﺎﻧ‪／‬ﺆې اﺻﻄﻼح د ﻣﻌﻨﺎ ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬ﭘـﻪ ！ـﺎﻛﻠﻲ ﻣﻮﻗـﻊ ﻛـ‪ ３‬اﺳـﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي‬
‫ﭼ‪ ３‬ﺗﺮﻳﻨﻪ ﭘﻮره ﻣﻄﻠﺐ اﺧﻴﺴﺘﻞ ﻛﻴﺈي د ﻋﻄﻒ ادات ﭘـﻪ ﻣﺮﺳـﺘﻪ ددووﺟﻤﻠـﻮ ﻳﻮ‪＄‬ـﺎى ﻛﻴـﺪﻧ‪ ３‬ﺳـﺮه ﭘـﻮره‬
‫ﻣﻘﺼﺪ ﺑﺸﭙﺆﻳﺈي او ﭘﻪ ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘﺴ‪ ３‬د ﺑﻠ‪ ３‬ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﺣﺎﺟﺖ ﻧـﻪ ﭘـﺎﺗ‪ ３‬ﻛﻴـﺈي ‪＄‬ﻜـﻪ د ﻟﻮﻣـﺆة ﺟﻤﻠـ‪ ３‬ﻣﻌﻨـﺎ د‬
‫دوﻳﻤ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬ﺛﺎﺑﺘﻪ او ﭘﻮره ﺷﻮه‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻏﺒﺮ‪－‬ﻮ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ‪ ،‬ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬د ﻳﻮﺳﺘﻮ و ﺟﻤﻠﻮ ﻧﺤﻮي راﺑﻄﻪ‪:‬‬
‫ددﻏﻪ أول ﺟﻤﻠﻮ ﭘﻪ ﭘﻴﻮﺳﺘﻮن ﻛ‪ ３‬ﻳﻮﺳﺘﻮې ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘﻪ دوو ﻻرو ﺳﺮه ﻳﻮ ‪＄‬ﺎى ﻛﻴﺈي‪:‬‬
‫‪ -2‬ﭘﺮﺗﻪ ﻟﻪ ﻋﻄﻒ او رﺑﻂ ＇ﺨﻪ‪.‬‬ ‫‪ -1‬د ﻋﻄﻒ اورﺑﻂ ﭘﻪ وﺳﻴﻠﻪ‬
‫اول ‪ :‬د ﻏﺒﺮ‪) ３－‬ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ( ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﺟﻮؤ＊ﺖ د ﻋﻄﻒ او رﺑﻂ ﻟﻪ ﻣﺨ‪:３‬‬
‫ﻫﻐــﻪ ﻋﻄﻔــﻲ ادات ﭼــ‪ ３‬ددﻏــﻪ أول ﺟﻤﻠــﻮ ﭘــﻪ ﺟﻮؤ＊ــﺖ ﻛــ‪ ３‬ﻧﺤــﻮي ﺗــﺆون ＊ﻴــﻲ ﻳﻌﻨــﻰ ﭘــﻪ ﻏﺒﺮ‪－‬ــﻮ‬
‫)ﻣﺴﺎوي( ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬د ﻳﻮﺳﺘﻮو ﺟﻤﻠﻮ اؤﻳﻜ‪ ３‬او راﺑﻄـﻪ ！ﻴﻨ‪／‬ـﻮي د ﻣﺎﻧـﺎ او ﻣﻔﻬـﻮم ﻟـﻪ ﻣﺨـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﻻﻧـﺪﻧﻴﻮ‬
‫درﻳﻮ أﻟ‪／‬ﻴﻮ وﻳﺸﻞ ﻛﻴﺈي‪:‬‬
‫ﻳﻮ‪ -‬ﻫﻐﻪ ﻋﻄﻔﻲ ادات ﭼ‪ ３‬د دواؤو ﻳﻮﺳﺘﻮو ﺟﻤﻠﻮ ﺗﺮﻣﻨ‪ ＃‬اﺗﺼﺎل او ﭘﺮﻟﻪ ﭘﺴ‪ ３‬واﻟﻰ ＊ﻴﻲ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬د ﻟﻮﻣﺆة أﻟ‪／‬ﺔ ﻋﻄﻔﻲ ادات )او( )و( دي ﭼ‪ ３‬اﻛﺜـﺮا د ﺧﭙﻠﻮاﻛـﻮ ﻣـﺴﺎوي ﺟﻤﻠـﻮ‬
‫ﭘــﻪ ﺗﺮﻛﻴــﺐ ﻛــ‪ ３‬ﺑﺮﺧــﻪ اﺧﻠــﻲ‪ :‬دﻏــﻪ ﻋﻄﻔــﻲ ادات د ﻳﻮﺳــﺘﻮو ﺟﻤﻠــﻮ د ﺗﺆﻟــﻮ او ارﺗﺒــﺎط د ﭘــﺎره ﭘــﻪ ﻻﻧــﺪﻧﻴﻮ‬
‫ﺻﻮرﺗﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي‪.‬‬
‫اﻟﻒ‪) :‬او( د ﻫﻐﻮ ﺟﻤﻠﻮ د ﭘﻴﻮﺳﺘﻮن ﻟﻪ ﭘﺎره ﭘﻜﺎرﻳﺈي ﭼ‪ ３‬دوې ﻳﺎدرې ﭘـﻴ‪ ３＋‬ﭘـﻪ ﻳـﻮه ！ـﺎﻛﻠﻲ وﺧـﺖ‬
‫او زﻣﺎن ﻛ‪ ３‬ﺳﺮﺗﻪ رﺳﻴﺪﻟ‪ ３‬وي ﻳﺎ ورﺳﻴﺈي‪.‬‬
‫ﻟﻜﻪ ‪ -1‬ﻣﺎﺷﻮﻣﺎن ﻟﻮﺑ‪ ３‬ﻛﻮي او زاؤه ﺧﻮب ﻛﻮي‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻣﻠﻴﺎر ‪－‬ﻼن ﻛﺮي او د＊ﻦ زو زان ﻛﺮي‪＇ -3 .‬ﻮك ﺑﻪ وﻃﻦ وراﻧﻮي او ＇ﻮك ﺑﻪ وﻃﻦ اﺑﺎدوي‪.‬‬
‫ﭘﻪ دﻏﻮ درﻳـﻮ )ﻣـﺴﺎوي ﻏﺒﺮ‪－‬ـﻮ ﺟﻤﻠـﻮ ﻛـ‪ 2-1 (３‬ﻣﺜﺎﻟﻮﻧـﻪ د اوﺳـﻨﺔ ﻧﺎﺑـﺸﭙﺆې )اﺳـﺘﻤﺮاري(‪ .‬او ‪-3‬‬
‫ﻣﺜﺎل دراﺗﻠﻮﻧﻜ‪ ３‬زﻣﺎﻧ‪ ３‬ﻧﺎﺑﺸﭙﺆ ﺻﻮرﺗﻮﻧﻪ ＊ﻮدل ﺷﻮي دي‪.‬‬
‫‪ -4‬زوؤ ﻛﺎل ﭘﻪ ﺗﻴﺮﻳﺪو دى او ﻧﻮى ﻛﺎل راوران دى‪ .‬ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ د ﺗﻴﺮې زﻣﺎﻧ‪ ３‬ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ ﻫﻢ ＊ﻮدﻻى‬
‫ﺷﻮ‪:‬‬
‫‪ -1‬دوي ﺗﻠﻞ او ﻫﻐﻮي راﺗﻠﻞ‪ -2 .‬ﻣﻼﻟﺔ ﻟـﻪ ﺧـﭙﻠ‪ ３‬ﻫﻤـﺰوﻟ‪ ３‬ﺳـﺮه ﺟ‪／‬ـﺆه ﻛﻮﻟـﻪ او ﺳـﭙﻮإﻣﺔ ورﺗـﻪ‬
‫‪ -3‬ﻣﺎ ﻛﺘﺎب ﻟﻮﺳﺖ او ﻫﻐﻪ ﻟﻴﻚ ﻟﻴﻜﻪ‪.‬‬ ‫ﺧﻨﺪل‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪152‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﭘــﻪ درﻳــﻮ واؤو ﻏﺒﺮ‪－‬ــﻮ )ﻣــﺴﺎوي( ﺟﻤﻠــﻮ ﻛــ‪ ３‬د ﻫــﺮې ﻳــﻮې ﺟﻤﻠــ‪ ３‬ﻓﻌﻠﻮﻧــﻪ د ﺗﻴــﺮې زﻣــﺎﻧ‪ ３‬ﻧﺎﺑــﺸﭙﺆ‬
‫ﺻﻮرﺗﻮﻧﻪ ＊ﻴﻲ‪.‬‬
‫ﻛﻴﺪاى ﺷﻲ ﭼ‪ ３‬د ﻓﻌﻞ ﺑﺸﭙﺆ ﺻﻮرت ﻫﻢ ﭘﻪ دﻏﻮ ﻣـﻮاردو ﻛـ‪ ３‬راوؤل ﺷـﻲ‪ .‬ﺧـﻮ زﻳـﺎت اﺳـﺘﻌﻤﺎل د‬
‫ﻧﺎﺑﺸﭙﺆو ﻓﻌﻠﻮﻧﻮ دى‪.‬‬
‫د ﺑﺸﭙﺆو ﻓﻌﻠﻮﻧﻮ د ﭘﺎره دﻏﻪ ﻻﻧﺪې ﺟﻤﻠ‪－ ３‬ﻮرو‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ :‬دوي ﺑﻪ ﺧﭙﻠﻮ ﺧﭙﻠﻮ ﻛﻮروﻧﻮ ﺗﻪ وﻻؤ ﺷﻲ او ﺧﭙﻞ ﺧﭙﻠﻮان ﺑﻪ و‪－‬ﻮري‪.‬‬
‫ب‪) :‬او( د ﻫﻐــﻮ ﻳﻮﺳــﺘﻮ ﺟﻤﻠــﻮ د ﭘﻴﻮﺳــﺘﻮن ﻟــﻪ ﭘــﺎره ﭼــ‪ ３‬ﭘــﻪ ﻫﻐــﻮ دواؤو )درﻳــﻮ اؤو( ﻛــ‪ ３‬ﭘ‪＋５‬ــ‪ ３‬ﻳــﺎ‬
‫واﻗﻌ‪ ３‬ﻳﻮ ﭘﻪ ﺑﻞ ﭘﺴ‪ ３‬راﻏﻠﻲ وي‪ .‬ﭘﻪ دې ﻣﺎﻧﺎ ﭼ‪ ３‬ﻟﻮﻣﺆة ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪ ３‬ﻳﻮه ﭘ‪＋５‬ﻪ ذﻛـﺮ ﺷـﻮي او ورﭘـﺴ‪ ３‬د‬
‫ﺑﻠ‪ ３‬ﭘ‪ ３＋５‬ﭘ‪＋５‬ﻴﺪﻧﻪ ﭘﻪ دوﻫﻤ‪ ３‬ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻛ‪ ３‬راﻏﻠﻲ وي‪.‬‬
‫ﻳﺎ ﭘﻪ ﺑﻞ ﻋﺒﺎرت د ﻳﻮې ﭘ‪＋５‬ـ‪ ３‬ﭘـﺎى او د ﺑﻠـ‪ ３‬ﭘﻴـﻞ و＊ﻴـﻲ دا أول ﺟﻤﻠـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﻻﻧـﺪﻧﻴﻮ ﻣﺜـﺎﻟﻮﻧﻮ ﻛـ‪３‬‬
‫‪－‬ﻮرو‪:‬‬
‫‪ -2‬ﻛﺎرﭘﻮره ﺷﻮ او ﻫﻨﺪو ﻏﺮه ﺷﻮ‬ ‫‪ -1‬زوؤ ﻛﺎل ﺗ‪５‬ﺮ ﺷﻮ او ﻧﻮى ﻛﺎل راﻏﻰ‬
‫‪ -4‬ﺑﺎغ ﭘﻮخ ﺷﻮ او ﺑﺎﻏﻮان ﻳ‪ ３‬ﻛﻮإ ﺷﻮ‪.‬‬ ‫‪ -3‬ﻣﻨﻰ راﻏﻰ او دوﻧﻮ ﭘﺎ‪ ３１‬ژﻳﺆې ﺷﻮې‬
‫ﭘﻪ دﻏﻮ ﻣﺜـﺎﻟﻮﻧﻮ ﻛـ‪ ３‬ﻟﻴـﺪل ﻛﻴـﺈي ﭼـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﻫـﺮه ﺟﻤﻠـﻪ ﻛـ‪ ３‬ﻟﻮﻣـﺆة ﻳـﻮه ﭘﻴ‪＋‬ـﻪ ذﻛـﺮ ﺷـﻮې ﻳـﺎ ﺳـﺮﺗﻪ‬
‫رﺳﻴﺪﻟ‪ ３‬او ﺑﻴﺎ ﭘﻪ دوﻫﻤﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪ ３‬د ﺑﻠ‪ ３‬ﭘ‪ ３＋５‬ﭘ‪＋５‬ﻴﺪﻧﻪ راﻏﻠ‪ ３‬ده‪.‬‬
‫دﻟﺘﻪ ﺑﺎﻳﺪ ووﻳﻞ ﺷﻲ ﭼ‪ ３‬د ﻫﺮې ﻳﻮﺳﺘﻮې ﺟﻠﻤـ‪ ３‬ﻓﻌﻠـﻲ ﺻـﻮرﺗﻮﻧﻪ د ﺗ‪５‬ـﺮې زﻣـﺎﻧ‪ ３‬ﺑـﺸﭙﺆ ﺣﺎﻟﺘﻮﻧـﻪ‬
‫＊ﻴﻲ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ ﭘﻪ دې ﻻﻧﺪﻳﻨﺔ اﻣﺮي ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪ ３‬ﻫﻢ داﺳ‪ ３‬ﻗﺎﻋﺪه راﺗﻼى ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﻟﻜﻪ ‪ :‬ورو‪１‬ﻮ راﺷﺊ او د ﺧﭙﻞ ﻫﻴﻮاد د اﺑﺎدة د ﭘﺎره ﻛﺎر وﻛﺆئ‪.‬‬
‫دﻟﺘﻪ ﻫﻢ ﻟﻮﻣﺆي د ﻳﻮه ﻛﺎر ﻏﻮ＊ﺘﻨﻪ ﻛﻴﺈي او ﺑﻴﺎ ﭘﻪ دوﻫﻤ‪ ３‬ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻛ‪ ３‬د ﺑـﻞ ﻛـﺎر ﻏﻮ＊ﺘﻨـﻪ ﻛﻴـﺈي‪.‬‬
‫ﭘــﻪ ﭘ‪＋‬ﺘــﻮ ژﺑــﻪ ﻛــ‪ ３‬ﻏﻴــﺮ ﻟــﻪ دې داﺳــ‪ ３‬ﻣﺜﺎﻟﻮﻧــﻪ ﻫــﻢ ﺷــﺘﻪ دي ﭼــ‪ ３‬د ﻏﺒــﺮ‪) ３－‬ﻣــﺴﺎوي( ﺟﻤﻠــ‪ ３‬ﻟﻮﻣــﺆة‬
‫ﻳﻮﺳﺘﻮې ﺟﻤﻠﻪ ﻳ‪ ３‬د ﻓﻌـﻞ ﺑـﺸﭙﺆ )ﻣﻄﻠـﻖ( او ﭘـﻪ دوﻫﻤـﻪ ﻳﻮﺳـﺘﻮې ﺟﻤﻠـﻪ ﻛـ‪ ３‬ﻳـ‪ ３‬ﻧﺎﺑـﺸﭙﺆ )ﻏﻴـﺮ ﻣﻄﻠـﻖ(‬
‫ﻓﻌﻠﻮﻧﻪ راﻏﻠﻰ وي او دﻏﻪ ﭘﻮرﺗﻨﻰ ﻣﻄﻠﺐ ﺗﺮ ﺳﺮه ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﻟﻜﻪ‪ :‬زوؤ ﻛﺎل ﺗ‪５‬ﺮ ﺷﻮ او ﻧﻮې ﻛﺎل راروان دى‪.‬‬
‫دﻟﺘﻪ ﭘﻪ دﻏ‪ ３‬ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻛ‪) ３‬ﺗﻴﺮ ﺷﻮ( او )راروان دې( دوې ﻣﺨـﺘﻠﻔ‪ ３‬زﻣـﺎﻧ‪＊ ３‬ﻴـﻲ ﻳﻌﻨـﻰ )ﺗ‪５‬ـﺮ ﺷـﻮ( د‬
‫ﺗ‪５‬ﺮې زﻣﺎﻧ‪ ３‬ﻣﻄﻠﻖ ﻓﻌﻞ او راروان دى داوﺳﻨﺔ زﻣﺎﻧ‪ ３‬ﻧﺎﺑﺸﭙﺆ )اﺳﺘﻤﺮارى( أول ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوي‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪153‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ج‪ :‬ﻛﻠﻪ ﻫﻢ )او( ﻋﻄﻔﻲ ادات ﻫﻐﻪ ﺧﭙﻠـﻮاﻛ‪ ３‬ﺟﻤﻠـ‪ ３‬ﭼـ‪ ３‬ﻣﺎﻧﺎ‪－‬ـﺎﻧ‪ ３‬ﻳـ‪ ３‬ﺳـﺮه ﺑـﻴﻠ‪ ３‬او ﻣﺨـﺎﻟﻔ‪ ３‬وي‬
‫ﺳﺮه ﺗﺆي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫‪ -2‬ﺳﺮﻳ‪ ３‬ﻟﻮى و او ﻓﻜﺮﻳ‪ ３‬ﺧﺎم و‪.‬‬ ‫‪ -1‬ﻧﻮم ﻳ‪ ３‬ﺧﺎن دى او ﻛﻮرﻳ‪ ３‬وران دى‬
‫‪ -3‬ﻫﻨﺪو ﺳﺘﺆى او ﺧﺪاى ﻧﺎراﺿﻪ!‬
‫دوه‪ :‬ﻫﻐﻪ ﻋﻄﻔﻲ ادات )ﺧﻼﻓﻲ‪ ،‬ﻣﻘﺎﺑﻠﻮى( ﭼ‪ ３‬د دووﻳﻮ ﺳﺘﻮو ﺟﻤﻠﻮ ﺗﺮﻣﻨ‪ ＃‬ﭘﻴﻮﺳﺘﻮن راوﻟﻲ‪.‬‬
‫ﻏﺒﺮ‪) ３－‬ﻣﺴﺎوي( ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬د )ﺧﻮ‪ ،‬ﻣ‪／‬ﺮ‪ ،‬اﻣﺎ‪ ،‬ﻧـﻮ‪ ،‬وﻟـﻰ‪،‬ﻟﻴﻜﻦ‪ ،‬ﻳـﻮازې( ﺗـﻮرو‬
‫ﭘﻪ ﻣﺮﺳﺘﻪ ﺟﻮؤﻳﺈي‪ ،‬دﻏﻪ ﺗﻮري )ادات( ﻫﻐﻪ ﻳﻮﺳﺘﻮې ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﺳﺮه ﻳﻮ ‪＄‬ﺎى ﻛـﻮي ﭼـ‪ ３‬د ﺟﻤﻠـﻮ ﻣﺎﻧﺎ‪－‬ـﺎﻧ‪３‬‬
‫ﻳ‪ ３‬د ﻳﻮ ﺑﻞ ﻧﻪ ﺧﻼف او ﻳﺎ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻃﻮر ﺳﺮه ﺑﻴﺎن ﺷﻲ‪.‬‬
‫＇ﻮ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ و‪－‬ﻮرئ‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪) :‬ﺧﻮ(‬
‫‪ -1‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ د ﻟﻐﺎﺗﻮ ﻳﻮه ﻟﻮﻳﻪ ذﺧﻴﺮه او ﭘﺎﻧ‪／‬ﻪ ﻟﺮي ﺧﻮ ﻟﻪ ﺑﺪه ﻣﺮﻏﻪ ﺗﺮ اوﺳﻪ ﭘﻮرې ﭘﻪ ﭘﻮره أول ﻧﻪ‬
‫دي را！ﻮﻟ‪ ３‬ﺷﻮي‪) .‬ر＊ﺘﻴﻦ(‪.‬‬
‫‪ -2‬دﻟﺘﻪ ﺷﺎﻋﺮاﻧﻮ أ‪４‬ﺮې ﺳﻨﺪرې وﻳﻠﻲ دي ﺧﻮ ﻧﻮى ﻓﻜﺮ ﭘﻪ ﻛ‪ ３‬ﻧﻪ و )اﻟﻔﺖ(‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻣﺎ ﭘﻪ ‪＄‬ﺎن ﭘﺮده واﭼﻮﻟﻪ ﺧﻮ ﺣﺎﺟﺘﻲ ﻏﻠﻰ ﻧﻪ ﺷﻮ‪) :‬اﺟﻤﻞ(‪.‬‬
‫ب‪ :‬ﻣ‪／‬ﺮ‬
‫)‪ (1‬د زﻳﺎﺗﻮ ﺧﺘﻴ‪ ＃‬ﭘﻮﻫﺎﻧﻮ ﭘﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ‪ ،‬ﺳﺎﻧﺴﻜﺮﻳﺖ او او ﺳﺘﺎد ﺧﻮإ وﺧﻮﻳﻨﺪو ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻳﺎدﻳﺈي‬
‫ﻣ‪／‬ﺮ اوس ﭘﻪ ﻛ‪ ３‬ﻳﻮازې ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژوﻧﺪى ده‪) .‬ر＊ﺘﻴﻦ(‬
‫‪ -2‬د ﻛﻮه ﺗﻮر ﭘﻪ ﻟﻤﻨﻮ ﻛ‪ ３‬أﻳﺮ ﺧﻠﻚ ﻛ‪＋‬ﺘﻪ او ﭘﻮرﺗﻪ ‪－‬ﺮ‪＄‬ﻴـﺪﻟﻲ دي ﻣ‪／‬ـﺮ د ﺣـﻖ او ﺣﻘﻴﻘـﺖ ر‪１‬ـﺎ ﻫـﺮ‬
‫ﭼﺎﻧﻪ ده ﻟﻴﺪﻟ‪.３‬‬
‫‪ -3‬د ﻫﺮ ﻳﻮه ﻟﻪ ﺳﺘﺮ‪－‬ﻮ او＊ﻜ‪ ３‬ﺗﻮې ﺷﻮې ﻣ‪／‬ﺮ د اﺳﻤﺎن ﻟﻪ ﺳﺘﺮ‪－‬ﻮ ﻳﻮه او ＊ﻪ ﻫﻢ ﺗﻮﻳﻪ ﻧﻪ ﺷﻮه‪.‬‬
‫ج‪) :‬ﻧﻮ(‬
‫)د ﺳﻴﻤﻨﺎر د ﺷﺮوع ﻛﻴﺪوﻧﻪ ﻟﺲ د وﻟﺲ ور‪ ３＄‬د ﻣﺨﻪ ﻣﺎﺗﻪ د ﻣﻀﻤﻮن د ﻟﻴﻜﻠﻮ ﺧﺒﺮ راﻛﺆى ﺷـﻮﻧﻮ‬
‫ﻣﺎ ژر ژر د ﻳﻮ ﺧﺎص ﻋﻨﻮان ﭘﻪ ‪＄‬ﺎى دﻏﻪ ﻟﻮى ﻋﻨﻮان ﻏﻮره ﻛﺆ‪) .‬ر＊ﺘﻴﻦ(‬
‫ﻳﺎدﻏﻪ ﺑﻞ ﻣﺜﺎل‪ :‬ﻣﺎ درﺗﻪ وﻳﻠﻲ وو ﻧﻮ ﺗﻪ وﻟ‪ ３‬راﻧﻐﻠ‪.３‬‬
‫د‪) :‬ﺑﻠﻜ‪: (３‬‬
‫ﻟﻨﺄة ﻛﻮم ﻣﻌﻠﻮم وﻳﻮﻧﻜﻰ ﻧﻪ ﻟﺮي ﺑﻠﻜ‪ ３‬د ！ﻮل اوﻟﺲ ﻳﻮه ﺷﺮﻳﻜﻪ ﭘﺎﻧ‪／‬ﻪ ده‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪154‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ا＇ﻚ ﺳﻨﻚ ﻧﻪ ‪＄‬ﻮروي ﺑﻠﻜ‪！ ３‬ﻮل ﺧﻠﻚ ﻳ‪＄ ３‬ﻮروي‪.‬‬

‫ﻫـ‪) :‬وﻟ‪:(３‬‬
‫)داﺳ‪ ３‬ﻏﻠ‪ ３‬ژرﻧﺪې اوس ﻫﻢ ﺷﺘﻪ وﻟ‪ ３‬ﻣﻮﻧﺈ او ﺗﺎﺳﻮﺗﻪ ﻧﻪ ＊ﻜﺎري(‬
‫ﻣﺎ أﻳﺮ ﺻﺒﺮ وﻛﺆ وﻟ‪ ３‬ﺑ‪ ３‬ﺻﺒﺮه ﺷﻮم‪.‬‬
‫و‪ :‬ﻳﻮازې‪！ (1) :‬ﻮل ﭘﻪ ﻛﺎروﻧﻮ ﺑﻮﺧﺖ وو ﻳﻮازې ﻣﻼﻟﺔ ﭘﻪ ﻛﻮ！ﻪ ﻛ‪ ３‬وز‪－‬ﺎره ﻧﺎﺳﺘﻪ وه‪.‬‬
‫)ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻟﻨﺄة ﺗﺮ اوﺳﻪ ﭘﻮر ﭘﻪ ﻛﺎﻣﻞ أول ﻧﻪ دي را！ﻮﻟ‪ ３‬ﺷﻮي ﻳﻮازې اﺗـﻪ زره ﻟﻨـﺄة د ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ！ـﻮﻟﻨ‪３‬‬
‫ﻟﻪ ﺧﻮا ﭘﻪ ‪ 1334‬ل ﻛﺎل ﻛ‪ ３‬ﺧﭙﺮې ﺷﻮي دي(‪.‬‬
‫درې‪ -‬ﻫﻐﻪ ﻋﻄﻔـﻲ ادات )ﻓﺎﺻـﻠﻮي‪ ،‬ﺑ‪５‬ﻠـﻮوﻧﻜﻲ( ﭼـ‪ ３‬دوه ﻳـﺎ درې ﻳﻮﺳـﺘﻮې ﺟﻤﻠـ‪ ３‬ﺳـﺮه ﻳـﻮ ‪＄‬ـﺎى‬
‫ﻛﻮي ﭘﻪ دې أول ﻏﺒﺮ‪－‬ﻮ )ﻣﺴﺎوي( ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬د دواؤو ﻳﻮﺳـﺘﻮ ﺟﻤﻠـﻮ ＇ﺨـﻪ ﻳـﻮه ﭘ‪＋５‬ـﻪ ﺗـﺮ ﺳـﺮه ﻛﻴـﺈي ﻳـﺎ‬
‫ﺗﺮاﺟﺮا ﻻﻧﺪې ﻧﻴﻮل ﻛﻴﺈي او ﻳﺎ ﻳﻮه د ﺑﻠ‪ ３‬ﭘﺮ ‪＄‬ﺎي را‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﻋﻄﻔﻰ ادات ﻟﺈ دي ﭼ‪ ３‬ﻳﻮ دوه ﻣﺜﺎﻟﻪ ﻳ‪＊ ３‬ﻮدﻟﻰ ﺷﻮ‪.‬‬
‫ﻳﻮ د )ﻳﺎ( او ﺑﻞ )ﻛﻪ( ﺗﻮري دي ﭼ‪ ３‬ﺳﺮه ﻧﮋدې ﻣﺎﻧﺎﻟﺮي‪ .‬دﻏﻪ ﺗﻮري )ادات( )ﻳﺎ‪-‬ﻛﻪ( ﻫﻢ ﻣﺎﻧﻴﺰدي‪ .‬ﭘﻪ‬
‫ﻏﺒﺮ‪－‬ﻮ )ﻣﺴﺎوي( ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬د ﻫﺮې ﻳﻮﺳﺘﻮې ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﺳﺮﻛ‪ ３‬را‪＄‬ﻲ او ﻳﺎ د دواؤو ﺟﻤﻠﻮ ﺗﺮﻣﻨ‪ ＃‬را‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫د ﺟﻤﻠﻮ ﺗﺮﻣﻨ‪ -1 : ＃‬دوي ﺧﺒﺮې ﻛﻮﻟ‪ ３‬ﻳﺎ ﻏﻠﻲ ﻧﺎﺳﺖ وو‪.‬‬
‫دﻟﺘﻪ د دواؤو ﺟﻤﻠﻮ ﺗﺮﻣﻨ‪ ＃‬د )ﻳـﺎ( ادات راﻏﻠـﻰ دى وﻟـ‪ ３‬داﺳـ‪ ３‬أﻳـﺮ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧـﻪ )ﺧـﺼﻮﺻﺎ ﻣﺘﻠﻮﻧـﻮ‪،‬‬
‫اﺻﻄﻼﺣﺎﺗﻮ( ﻛ‪ ３‬ﻟـﺮو‪ ،‬ﭼـ‪ ３‬د )ﻳـﺎ( ادات دوه ‪＄‬ﻠـ‪ ３‬ﭘﻜـ‪ ３‬راﻏﻠـﻰ وي ﻳﻌﻨـﻰ د ﻫـﺮې ﻳﻮﺳـﺘﻮې ﺟﻤﻠـ‪ ３‬ﭘـﻪ‬
‫ﺳﺮﻛ‪ ３‬ﻳﻮ ﻳﻮ ‪＄‬ﻞ راﻏﻠﻰ وي‪:‬‬
‫ﻟﻜﻪ دﻏﻪ ﻻﻧﺪې ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ‪:‬‬
‫د ﺟﻤﻠﻮ ﭘﻪ ﺳﺮﻛ‪:３‬‬
‫‪ -2‬ﻳﺎ ﺑﻪ دې واورم ﻳﺎ ﺑﻪ ﻣ‪ ３‬واورې‪.‬‬ ‫‪ -1‬ﻳﺎ ﻳﺎرﺷﻪ ﻳﺎ ﺑﻴﺰار ﺷﻪ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻳﺎ ﻟﻮﻳﻮ ﻏﺮوﺗﻪ ‪＄‬ﻪ ﻳﺎ ﻟﻮﻳﻮ ﻛﻮروﺗﻪ ‪＄‬ﻪ‪.‬‬
‫او ﻳﺎ دﻏﻪ ﻻﻧﺪې ＊ﻜﻠﻲ ﺷﻌﺮ ‪－‬ﻮرو‪:‬‬
‫) ‪(1‬‬
‫ﻳﺎ ﺑﻪ د ﭘ‪＋‬ﺘﻨﻮ ﻛﻮ＇‪ ３‬ﻛﺆم وﻳﺠﺎؤې )ﻏﻨﻰ ﺧﺎن‬ ‫ﻳﺎ ﺑﻪ داﺑ‪ ３‬ﻧﻨ‪／‬ﻪ ﻣﻠﻚ ﺑﺎغ ﻋﺪن ﻛﺆم‬
‫د )ﻛﻪ( ﻟﻪ ﭘﺎره ﻣﺜﺎل‪:‬‬
‫ﺧﻮ＊ﻪ دې ده ﻛﻪ ﺧﻮ＊ﻪ دې ﻧﻪ ده‪.‬‬

‫)‪ (1‬د )ﻳﺎ( ﺳﺮه ﭘﻪ ‪＄‬ﻴﻨﻮ وﺧﺘﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬د )ﺧﻮ( )او( ﻋﻄﻔﻲ ادات ﻫﻢ اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي ﭼ‪ ３‬اﻟﺒﺘﻪ د ﺗﺎﻛﻴﺪ ﻣﻔﻬﻮم ورﻛﻮي‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪155‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫دوي ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻮ ﻛﺎروﻧﻮ ﻟ‪／‬ﻴﺎ وو ﻛﻪ وزﻛﺎرﻧﺎﺳﺖ وو‪.‬‬

‫دوﻳﻢ‪ :‬ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛـ‪ ３‬ﻏﺒـﺮ‪) ３－‬ﻣـﺴﺎوي( ﺟﻤﻠـ‪ ３‬ﭘﺮﺗـﻪ د ﻋﻄـﻒ ﻟـﻪ اداﺗـﻮ‬
‫＇ﺨﻪ‪:‬‬
‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬دﻏﻪ أول دوه ﻳﺎ ＇ﻮ )ﻳﻮﺳﺘﻮې( ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻛﻴﺪاى ﺷﻲ ﭘﺮﺗﻪ ﻟﻪ ﻋﻄﻒ )رﺑﻂ( ﻟـﻪ اداﺗـﻮ‬
‫＇ﺨﻪ ﭘﻪ ﻏﺒﺮ‪－‬ﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ راﺷﻲ‪ .‬ﭘﻪ دﻏﻪ أول ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬دوﻳﻠﻮ ﻟﺤﻦ او اﻫﻨ‪ ，‬ﺳﺘﺮه ﺑﺮﺧﻪ ﻟـﺮي‪ .‬ﭘـﻪ وﻳﻨـﺎ ﻛـ‪３‬‬
‫دﻏﻪ ﻳﻮﺳﺘﻮې ﺟﻤﻠ‪ ３‬دوﻳﻠﻮ داﻫﻨ‪ ،，‬ﻟﺤﻦ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ ﺳﺮه ﺗﺆل ﻛﻴﺈي ﻣ‪／‬ﺮ ﭘـﻪ ﻟﻴﻜﻨـﻪ ﻛـ‪ ３‬د ﺳـﺎده ﺟﻤﻠـﻮ‬
‫ﺗﺮﻣﻨ‪ ＃‬ﺑ‪５‬ﻠﻮوﻧﻜ‪ ３‬ﻧ‪) ３＋‬ﻛﺎﻣﻪ( راوؤل ﻛﻴـﺈي ﭼـ‪ ３‬د ﺟﻤﻠـﻮ ﺗـﺮﻣﻨ‪ ＃‬د ارﺗﺒـﺎط وﻇﻴﻔـﻪ ﺗﺮﺳـﺮه ﻛـﻮي او ﻳـﻮه‬
‫ﺟﻤﻠﻪ ﻟﻪ ﺑﻠ‪＇ ３‬ﺨﻪ د ﻫﻢ دﻏ‪ ３‬ﻧ‪ ３＋‬ﭘﻪ واﺳﻄﻪ ﺑ‪５‬ﻠﻴﺈي‪.‬‬
‫ﻟﻜﻪ‪ (1) :‬د ژﻣﻲ واوروې ﺷﺮوع ﺷﻮې‪ ،‬ﻫﺮ ＇ﻮك ﺗﻴﺎرې ﻏﻠ‪ ３‬ﺗﻪ ﻛ‪＋‬ﻴﻨﺎﺳﺖ )اﻟﻔﺖ(‪.‬‬
‫‪ -2‬زﻣﺎ ﭘﻪ ﺧﻴﺎل دا ！ﻮل ﺑ‪ ３‬ﻓﺎﻳﺪې ﻛﺆ او دى ﻟﻪ دې ﺧﺒﺮې ﻧﻪ ﻫﻴ（ﻮك اﻧﻜﺎر ﻧﻪ ﻛﻮي )ر＊ﺘﻴﻦ(‪.‬‬
‫‪ -3‬اﺣﻤﺪ ﺷﺎه ﺑﺎﺑّﺎ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ ﺑﺎذوﻗﻪ ادﻳﺐ و ﻟﻪ ﺗﺼﻮف ﺳﺮه ﻳ‪ ３‬أﻳﺮه دﻟﭽﺴﭙﻲ درﻟﻮده‪.‬‬
‫‪ -4‬ﻧﺮﺧﻮﻧﻪ ﻟﻪ ﭘﺨﻮا ﻧﻪ ﺟ‪ ，‬ﺷﻮل‪ ،‬ﻫﺮ ＇ﻪ د اور ﭘﻪ ﺑﻴﻪ ﺷﻮل‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻟﻮؤ و ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬ﻫﺮه ﺟﻤﻠﻪ ﻳﻮه ‪＄‬ـﺎﻧ‪／‬ﺆې ﺟﻤﻠـﻪ ده او ددوي ﺗـﺮﻣﻨ‪ ＃‬ﻳـﻮ ﻣﻌﻨـﻮي ارﺗﺒـﺎط وﻳﻨـﻮ‪.‬‬
‫ﭘﺎﺗ‪ ３‬دې ﻧﻪ وي ﭼ‪ ３‬د دووﻳﺎ زﻳﺎﺗﻮ ﺳﺎده )ﻳﻮﺳﺘﻮو( ﺟﻤﻠﻮ راﺑﻄﻪ او اؤﻳﻜ‪ ３‬ﭘﺮﺗﻪ ﻟﻪ ﻋﻄﻔﻰ اداﺗﻮ ＇ﺨـﻪ د‬
‫ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬ﭘﻪ زﻳﺎﺗﻮ ﻣﺘﻠﻮﻧﻮ او اﺻﻄﻼﺣ‪／‬ﺎﻧﻮ ﻛ‪ ３‬ﻫﻢ وﻳﻨﻮ‪ .‬د ﺑ‪５‬ﻠ‪／‬ﻲ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ دا ﻻﻧﺪﻳﻨﻲ ﻣﺘﻠﻮﻧﻪ ‪－‬ﻮرو‪:‬‬
‫‪ -2‬ﺟﻨ‪ ，‬ﺳﻮؤ ﺷﻮ ﻣﻴﺮى ﺗﻮد ﺷﻮ‪.‬‬ ‫‪ -1‬او ＊ﺎن ﻧﻪ ژاؤي ﺑﺎروﻧﻪ ژاؤي‪.‬‬
‫‪ -4‬ﺳﺘﺆو ‪＂－‬ﻠﻪ ﻫﻮ ﺳﺎوو ＇＂ﻠﻪ‪.‬‬ ‫‪ -3‬ﭘﻪ ﻏﺎر ﻣﻮﻳ‪ ３‬و‪＂－‬ﻪ ﭘﻪ ﺳﻴﻮري ﻳ‪ ３‬و＇＂ﻪ‬
‫‪ -5‬زه ﭘﻮر ﻏﻮاؤم دى ﻻﻧﻮر ﻏﻮاؤي‪.‬‬
‫ﭘﻪ دﻏﻮ ﻣﺘﻠﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬ﻟﻴﺪل ﻛﻴﺈي ﭼ‪ ３‬د ﻫﺮ ﻳﻮه ﻣﺘﻞ ﻫﺮه ﻳﻮه ﺑﺮﺧﻪ ﺟﻼ او ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺻﻮرﺗﻮﻧﻪ دي ﺧﻮ‬
‫د ﻣﻌﻨﺎ ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬ﺳﺮه ﻣﻌﻨـﻮي او ﻛﻠـﻚ ﻓﺮازﻳـﺎﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺗﺮﻛﻴـﺐ ﻳـ‪ ３‬ﺟـﻮؤ ﻛـﺆى دى‪ .‬ﭘﺮﺗـﻪ ﻟـﻪ دې ＇ﺨـﻪ ﭘـﻪ‬
‫‪＄‬ﻴﻨﻮ ﻣﺤﺎورو او اﺻﻄﻼﺣ‪／‬ﺎﻧﻮ ﻛ‪ ３‬ﻫﻢ دﻏﻪ ﻣﻮﺿﻮع ＊ﻮدﻟﻰ ﺷﻮ‪.‬‬
‫‪ -1‬ﻏﻠﻪ ﺗﻪ واﻳﻲ ﻏﻼ ﻛﻮه د ﻛﻮر ﺧﺎوﻧﺪ ﺗﻪ واﻳﻲ ‪＄‬ﺎن ﺳﺎﺗﻪ‪.‬‬
‫‪ -2‬زه ﭘﻮر ﻏﻮاؤم ﺗﻪ واﻳ‪ ３‬ﭘﺘﻴﺮې ﭘﺨ‪ ３‬ﻛﺆه‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻳﻮ ﻟﻪ ﻟﻮإې ﻣﺮي ﺑﻞ ﻳ‪ ３‬ﺳﺮﺗﻪ ﭘﺮا！‪ ３‬ﻟ＂ﻮي‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪156‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ ﭘﻪ ﻣﺴﺎوي ﻏﺒﺮ‪－‬ﻮ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬ﺧﻼﻓﻰ ﻳﺎ ﻣﺘﻘﺎﺑﻠ‪ ３‬ﻣﻌﻨﺎوې وﻟـﺮي ﻫـﻢ د ﻋﻄـﻒ ادات‬
‫ﻧﻪ وي راوؤل ﺷﻮې‪ .‬ﭘﻪ دﻏﻪ أﻟﻪ ﻛ‪ ３‬داﺳ‪ ３‬ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻫﻢ ﺳﺮه ﻳﻮ ‪＄‬ﺎى ﻛﻴﺈي‪ ،‬ﭼ‪ ３‬د ﻣﻌﻨﺎ ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬ﻳﻮ د ﺑـﻞ‬
‫ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺻﻮرﺗﻮﻧﻪ وﻟﺮي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻳﻮ ﺧﻮا ﭘﺆاﻧ‪ ，‬دى ﺑﻞ ﺧﻮا أاﻧ‪ ，‬دى‪.‬‬
‫ﻳﻮ ﺧﻮا ﻇﻠﻢ دى ﺑﻞ ﺧﻮا زور دى‪.‬‬
‫ﻛﻮرټ ﻛﻮرټ دﻟﺘﻪ ﻛﻮي ﻫ‪／‬ﺔ ﺑﻞ ‪＄‬ﺎى اﭼﻮي‪.‬‬
‫ﻧﻦ ﭘﻪ ‪＄‬ﻤﻜﻪ ‪－‬ﺮ‪＄‬ﻲ ﺳﺒﺎ ﭘﻪ اﺳﻤﺎن‬
‫ﻧﻦ ﻳ‪ ３‬ﺷﻠﻴﺪﻟ‪＇ ３‬ﭙﻠﺔ را＊ﻜﻠ‪ ３‬ﺳﺒﺎ ﺑﻪ ﻳ‪ ３‬د ﻣﻮ！ﺮو ﻧﻪ ﻛﻮزه ﭘ‪＋‬ﻪ ﻧﻪ ﻛﻴ‪＋‬ﻮه‪.‬‬
‫د ﻏﺒﺮ‪－‬ﻮ )ﻣﺴﺎوي( ﭘﻴﻮﺳﺘﻮ ﺟﻤﻠﻮ ‪＄‬ﻴﻨﻲ ﻧﻮرې ‪＄‬ﺎﻧ‪／‬ﺆﺗﻴﺎوې‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻛﻴﺪاى ﺷﻲ ﭼ‪＇ ３‬ﻮ ﺳﺎده )ﻳﻮﺳﺘﻮې( ﻣﺴﺘﻘﻠ‪ ３‬ﺟﻤﻠ‪ ３‬د ﻋﻄﻒ د اداﺗﻮ ﭘﻪ ﻣﺮﺳﺘﻪ او ﻫﻢ ﭘﺮﺗﻪ ﻟﻪ‬
‫ﻋﻄﻒ ＇ﺨﻪ ارﺗﺒﺎط ﭘﻴﺪا ﻛﺆي‪.‬‬
‫ﻟﻜــﻪ‪ :‬ﻏﺮوﻧــﻪ و ﺟﺆﻛﻴــﺪل‪ ،‬ﺳــﻴﻨﺪوﻧﻪ وﺷــ‪５２‬ﺪل‪ ،‬ﺑﺎدوﻧــﻪ وزﻏﻠﻴــﺪل‪ ،‬ﺳــﺘﻮري و＇ﺮﺧﻴــﺪل‪ ،‬ﻛﺎﺋﻴﻨــﺎت‬
‫وﺧﻮ‪＄‬ﻴــﺪل‪ ،‬د زﻳﺈﻧــﺪې او ودې ﻟــﻪ ﻣﺨــ‪ ３‬ﺑﻨﺪﻳﺰوﻧــﻪ ﻟــﺮې ﺷــﻮل‪ ،‬د ‪＄‬ﻤﻜــ‪ ３‬ﻟﺆﻣــﻮن وﺳــﭙﺆ دى ﺷــﻮ او د‬
‫ﭘﺴﺮﻟﻲ ＊ﻜﻠ‪５＇ ３‬ﺮه راﺑﺮ ＇ﻴﺮه ﺷﻮه‪) .‬ر＊ﺘﻴﻦ(‪.‬‬
‫ﭘﻪ دﻏﻪ ﻣﺜﺎل ﻛ‪ ３‬وﻳﻨﻮ ﭼ‪ ３‬اﺗﻪ ﻳﻮﺳﺘﻮې ﺟﻤﻠ‪ ３‬دي ﭼ‪ ３‬اوه ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘﺮﺗﻪ ﻟﻪ ﻋﻄﻔـﻲ اداﺗـﻮ ＇ﺨـﻪ ﺳـﺮه‬
‫ﻳﻮ ‪＄‬ﺎى ﺷﻮي او روﺳﺘﻨﺔ اﺗﻤﻪ ﺟﻤﻠﻪ ورﺳﺮه د )او( ﭘﻪ ﻣﺮﺳﺘﻪ ﺗﺆون ＊ﻴﻲ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻛﻠﻪ ﻫﻢ داﺳ‪ ３‬ﭘ‪＋５‬ﻴﺈي ﭼـ‪ ３‬ﻏﺒـﺮ‪) ３－‬ﻣـﺴﺎوي( ﭘ‪５‬ﻮﺳـﺘ‪ ３‬ﺟﻤﻠـ‪ ３‬ﻛـ‪ ３‬ﭼـ‪ ３‬د ﻳـﻮ ﺷـﻤﻴﺮ ﻳﻮﺳـﺘﻮو‬
‫ﺟﻤﻠﻮ ﺳـﺮه ﻳـ‪ ３‬ﺗـﺆون او ﭘﻴﻮﺳـﺘﻮن ﻣﻮﻧـﺪﻟﻲ وي او د ！ﻮﻟـﻮ ﺟﻤﻠـﻮ د ﺧﺒـﺮ ﭘـﻪ ﺑﺮﺧـﻪ ﻛـ‪ ３‬ﻛـﻮﻣﻜﻲ ﻓﻌـﻞ ﭘـﻪ‬
‫ﺑﻴﺎﺑﻴﺎ )ﺗﻜﺮاري( ﺗﻮ‪－‬ﻪ راﻏﻠﻲ وي ﻧﻮ ﭘﻪ دﻏﻪ أول ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬ﺧﺒﺮ ﭘﻪ ﭘﻮره ﺗﻮ‪－‬ـﻪ ﻳـﻮ ‪＄‬ﻠـ‪ ３‬راوؤل ﻛﻴـﺈي او‬
‫ﭘﻪ ﻧﻮرو ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬راوؤل ﺿﺮورى ﻧﻪ دي‪.‬‬
‫‪＄‬ﻜﻪ ﻫﻤﺎﻏﻪ ﻳﻮ ﺧﺒﺮ د ！ﻮﻟﻮ ﺟﻤﻠﻮ ﺳﺮه ﺑﻪ ارﺗﺒﺎط ﻟﺮي‪ .‬ﻟﻜﻪ‪ :‬ﻛﺘﺎﺑﻮﻧﻪ أﻳﺮوو ＇ـﻪ ﻳـ‪＊ ３‬ـﻪ او ＇ـﻪ ﻳـ‪３‬‬
‫ﻧﻪ‪ .‬ﭘﻪ اﺻﻞ ﻛ‪ ３‬درې ﺟﻤﻠ‪ ３‬دې )‪ (1‬ﻛﺘﺎﺑﻮﻧﻪ أﻳﺮ وو‪＇ (2) .‬ﻪ ﻳ‪＊ ３‬ﻪ )‪＇ (3‬ﻪ ﻳ‪ ３‬ﻧﻪ‪.‬‬
‫ﺧﺒﺮ ﭘﻪ ﻟﻮﻣﺆة ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻛ‪ ３‬ﭘﻮره او ﭘﻪ ﻧﻮرو ﻛ‪ ３‬ﺑﺸﭙﺆ ﺷﻜﻞ ﻧﻪ ﻟﺮي‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ داﺳ‪ ３‬ﻫﻢ ﭘﻴ‪＋‬ﻴﺈي ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ دواؤو ﻳﻮ ﺳﺘﻮ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬د ﺧﺒﺮ ﺑﺮﺧﻪ ﭘﻮره ﻧﻪ وي‪.‬‬
‫ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫أﻳﺮﻳ‪ ３‬ﻣﺎل ﺑﺪﻳ‪ ３‬ﺣﺎل‪ ،‬إﻳﺮه زﻣﺎ واك ﻳ‪ ３‬د ﻣﻼ‪ .‬ﭘﻪ ﺧﻮﻟﻪ ﺧﻮإ ﭘﻪ زؤه ﻛﻮإ‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪157‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫‪ -4‬ﭘﻪ دﻏﻪ أول ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬ﻣﺒﺘﺪا ﻳـﻮ ﺗـﻦ ﻳـﺎ ﻳـﻮ ﺷـﻰ وي او ＇ـﻮ ﺧﺒـﺮه ورﺳـﺮه راﻏﻠـﻲ وي ﻧـﻮ ﭘـﻪ‬
‫ﻟﻮﻣﺆة ﺑﺮﺧ‪ ３‬ﻛ‪ ３‬ﻣﺒﺘﺪا راوؤل ﻛﻴﺈي ﻣ‪／‬ﺮ ﭘﻪ ﻧﻮرو ﺑﺮﺧﻮ ﻛ‪ ３‬ﻳﻮازې ﻓﻌﻠﻮﻧﻪ راوؤل ﻛﻴﺈي‪:‬‬
‫او＊ﻜــ‪ ３‬ﺧﻮؤوﻧــﻪ ﺷــﻮ‪ ،‬ﺑﻴــﺎ ﺳــﻴﻨﺪوﻧﻪ ﺷــﻮه او ﺑﻴــﺎ وﻳــﺎﻟ‪ ３‬ﺷــﻮې او وروﺳــﺘﻪ د ‪－‬ــﻞ ﭘــﻪ ﺷــﺎخ ﻛــ‪３‬‬
‫وﭼﻠﻴﺪې‪.‬‬
‫‪ -5‬دﻏﻪ رﻧ‪／‬ﻪ ﻏﺒﺮ‪ ３－‬ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬ﭘﺮﺗﻪ ﻟﻪ ﻋﻄﻒ‪ ،‬رﺑﻂ ＇ﺨﻪ ﺗﺮﻛﻴـﺐ ﺷـﻮې وي ﭘـﻪ ﻳـﻮه وﺧـﺖ ﻛـ‪ ３‬د‬
‫＇ﻮ ﭘ‪＋５‬ﻮ‪ ،‬واﻗﻌﻮ او ﭘﺪﻳﺪو اﻇﻬﺎر ﺑﻪ ﻫﻢ وي‪ .‬ﻳﺎ ﭘﻪ ﭘﺮﻟﻪ ﭘﺴ‪ ３‬ﺗﻮ‪－‬ﻪ او ﻳﺎ ﻳﻮه ﺟﻤﻠﻪ د ﻋﻠﺖ او ﻣﻌﻠﻮل ﭘﻪ‬
‫ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﻳﺎ د ﻧﺘﻴﺠﻮي ﺷﻜﻞ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ را‪＄‬ﻲ او ﻳﺎ د ﻳﻮ ﺑﻞ ﺳﺮه ﭘﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻮي ﺗﻮ‪－‬ﻪ راﻏﻠﻰ وي‪.‬‬
‫ﻛﻨﺪﻫﺎري ﻛﻮﭼﻴﺎن ﻫﺮ ﭘﺴﺮﻟﻰ د ﭘﺎﻣﻴﺮ او ﭼﺘ‪＄ ３‬ﻤﻜ‪ ３‬ﺗﻪ ورﺧ‪５‬ﮋي او ﺑﻴﺎ ژﻣﻰ ﺑ‪５‬ﺮﺗﻪ د ﻛﻨﺪوز او‬
‫ﺳﻤﻨ‪／‬ﺎﻧﻮ ﻫﻮا روﺗﻪ راﻛﻮزﻳﺈي‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻏﺒﺮ‪ ３－‬ﺗﺎﺑﻊ )ﻣﺨﺘﻠﻂ( ﺟﻤﻠ‪:３‬‬
‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﻏﺒﺮ‪ ３－‬ﺗﺎﺑﻊ ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭼ‪) ３‬ﻳﻮه ﻳ‪ ３‬اﺻﻠﻲ او ﺑﻠﻪ ﻳ‪ ３‬ﻓﺮﻋﻲ( وي ﻳﺎ )ﺧﭙﻠﻮاك او‬
‫ﻧﺎﺧﭙﻠﻮاك( د ﺗﺎﺑﻊ ﻛﻮوﻧﻜﻮ ارﺗﺒﺎﻃﺎﺗﻮ )ﺗﺆوﻧﻮ( ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬د ﻧﻮرو ﻏﺒﺮ‪－‬ﻮ ﺟﻤﻠﻮ ＇ﺨﻪ ﻳ‪ ３‬ﺑ‪５‬ﻠﻮﻟﻰ ﺷﻮ‪ ،‬ﭘﻪ‬
‫ﺗﺎﺑﻊ ﻏﺒﺮ‪－‬ﻮ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬د ﻳﻮﺳﺘﻮو ﺟﻤﻠﻮ ﺗﺮﻣﻨ‪ ＃‬راﺑﻄﻪ او ﺗﺆون د ﺗﺎﺑﻌﻴﺖ راﺑﻄﻪ ده ﻳﺎ ﭘﻪ ﺑﻠﻪ وﻳﻨﺎ ﻳﻮه د‬
‫ﺑﻠ‪ ３‬ﺗﺎﺑﻊ وي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻫﻐﻮ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬اﺻﻠﻲ او اﺳﺎﺳﻲ ﻣﻄﻠﺐ ‪＄‬ﺎى ﺷﻮي وي ﻋﻤﺪه )اﺻﻠﻲ( ﺟﻤﻠﻪ ده اوﻫﻐـﻪ ﭼـ‪３‬‬
‫د اﺻﻠﻲ ﺟﻤﻠ‪ ３‬د ﺑﺮﺧﻮ ﺷﺮح او ﺑﻴـﺎن وﻛـﺆي او د ﻧﻮﻣـﻮؤي اﺳﺎﺳـﻲ ﺟﻤﻠـ‪ ３‬ﺗـﺎﺑﻊ وي ﻓﺮﻋـﻲ ﻧـﺎ ﺧﭙﻠﻮاﻛـﻪ‬
‫ﺟﻤﻠﻪ ده‪ ،‬ﭼ‪ ３‬د ﺗﺎﺑﻊ ﻛﻮوﻧﻜﻮ او ﺗﺎﺑﻊ ﻛﻴﺪوﻧﻜﻮ ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻳ‪ ３‬ﻫﻢ ﻧﻮﻣﻮﻟﻰ ﺷﻮ‪.‬‬
‫ﺗﺎﺑﻊ ﺟﻤﻠﻪ ﻫﻐﻪ ﺟﻤﻠﻪ ده ﭼـ‪ ３‬د اﺻـﻠﻲ ﺟﻤﻠـ‪ ３‬ﺟـﺰوي او ﭘﺮﺗـﻪ ﻟـﻪ اﺻـﻠﻲ ﺟﻤﻠـ‪ ３‬ﺧﭙﻠـﻪ ﻣﻌﻨـﺎ ＊ﻜـﺎره‬
‫ﻛﻮﻟﻰ ﻧﻪ ﺷﻲ ﻟﻜﻪ دﻏﻪ ﻻﻧﺪې ﻣﺜﺎل‪:‬‬
‫ﻫﻐﻪ ﻫﻠﻚ ﭼ‪ ３‬ﭘﺮون دﻟﺘﻪ راﻏﻠﻰ و د اﺣﻤﺪ زوى دى‪.‬‬
‫ﻫﻐﻪ ﻫﻠﻚ د اﺣﻤﺪ زوى دى اﺻﻠﻪ ﺧﭙﻠﻮاﻛﻪ ﺟﻤﻠﻪ ده او ﭼ‪ ３‬ﭘﺮون دﻟﺘﻪ راﻏﻠﻰ و‪ .‬ﺗﺎﺑﻊ ﺟﻤﻠﻪ ده‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬اﺻﻠﻲ ﺟﻤﻠﻪ ﻛﻠﻪ د ﺗﺎﺑﻊ ﻧﻪ د ﻣﺨـﻪ او ﻛﻠـﻪ ﻫـﻢ وروﺳـﺘﻪ راﺗـﻼى ﺷـﻲ او ﻛﻠـﻪ ﻫـﻢ د‬
‫ﻣﺒﺘﺪا او ﺧﺒﺮ ﺗﺮﻣﻨ‪ ＃‬را‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫ﻟﻜـﻪ ‪ :‬ﻧــﻮى او ＊ﻜﻠــﻰ ＊ــﺎر ﻣــ‪ ３‬وﻟﻴــﺪ ﭼــ‪ ３‬ﻟـﻮؤې وﻧــ‪ ３‬او وداﻧــﺔ درﻟــﻮدې‪ .‬ﭘــﻪ ﭘــﻮرﺗﻨﻲ ﻣﺜــﺎل ﻛــ‪３‬‬
‫ﻟﻮﻣﺆة ﻋﻤﺪه او دوﻫﻤﻪ ﺗﺎﺑﻊ او د )ﭼ‪ (３‬رﺑﻄﻴﻪ ﺳﺮه ﻳ‪ ３‬ﺗﺆون ﻣﻮﻧﺪﻟﻰ دى‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪158‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﭘﻪ دې ﺣﺴﺎب د ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻟﻮﻣﺆة ﺑﺮﺧ‪ ３‬ﺗﻪ اﺻﻠﻲ او دوﻳﻤ‪ ３‬ﺗﻪ ﻓﺮﻋﻲ ﻳﺎ ﺗﺎﺑﻊ ﺟﻤﻠﻪ وﻳﻞ ﻛﻴﺈي)‪.(1‬‬
‫＊ﺎﻳﻲ وواﻳـﻮ ﭼـ‪ ３‬اﺻـﻠﻲ ﺟﻤﻠـ‪ ３‬ﻫﺮﻛﻠـﻪ )د ﻣﺨـﻪ( ﻧـﻪ را‪＄‬ـﻲ ﺑﻠﻜـ‪ ３‬د ﻓﺮﻋـﻲ )ﻧـﺎﺧﭙﻠﻮاك( ﺟﻤﻠـﻲ ﻧـﻪ‬
‫وروﺳﺘﻪ ﻫﻢ را‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫ﻟﻜﻪ‪ :‬ﻛﻠـﻪ ﭼـ‪ ３‬دوي دواؤو ﺧﺒـﺮې ﻛـﻮﻟ‪ ３‬ﻣﺎﺧﭙـﻞ ﻛﺘـﺎب ﺧـﻼص ﻛـﺆ‪ .‬ﭘـﻪ دﻏـﻪ ﺟﻤﻠـﻪ ﻛـ‪) ３‬ﻣـﺎ ﺧﭙـﻞ‬
‫ﻛﺘﺎب ﺧﻼص ﻛﺆ( اﺻﻠﻲ )ﻋﻤﺪه( ﺟﻤﻠﻪ ده‪.‬‬
‫ﻏﺒﺮ‪ ３－‬ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻫﻢ درﺑﻄﻲ ﺗﺎﺑﻊ اداﺗﻮد اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻟـﻪ ﻣﺨـ‪ ３‬دﻣﻌﻨـﺎ ﭘـﻪ ﻟﺤـﺎظ ﺑﻴـﻞ أوﻟﻮﻧـﻪ ﻟـﺮي ﭼـ‪３‬‬
‫وروﺳﺘﻪ ﺑﻪ ﻳ‪ ３‬و＊ﻴﻮ!‬
‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﻏﺒﺮ‪ ３－‬ﺗﺎﺑﻊ ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻫﻢ د ﻧﻮرو ﻏﺒﺮ‪－‬ﻮ او ﻳﻮﺳﺘﻮو ﺟﻤﻠﻮ ﭘﻪ ﺷﺎن ﭼ‪ ３‬د ﻣﺨـﻪ ﻣـﻮ د‬
‫ﻫﻐﻮ ﻳﺎدوﻧﻪ وﻛﺆه ﭘﻪ ﻟﻨﺄو اواوإ د و ﺟﻤﻠﻮ ﺑﺎﻧﺪې ﺑ‪５‬ﻠﻮﻟﻰ ﺷﻮ‪ .‬دﻟﺘﻪ ﻳ‪ ３‬راوؤﻧﻪ ﺗﻜﺮاري ده ‪.‬‬
‫د ﻏﺒﺮ‪－‬ﻮ ﺗﺎﺑﻊ ﺟﻤﻠﻮ أوﻟﻮﻧﻪ د ﻣﻌﻨﺎ او ﺗﺎﺑﻌﻴﺖ ﻟﻪ ﻣﺨﻲ‪:‬‬
‫ﺗﺮﻛﻮﻣﻪ ‪＄‬ﺎﻳﻪ ﭼ‪＊ ３‬ﻜﺎره ده ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬د ﻏﺒﺮ‪－‬ـﻮ )ﭘ‪５‬ﻮﺳـﺘﻮ او ﺗـﺎﺑﻊ( ﺟﻤﻠـﻮ د أوﻟﻮﻧـﻮ ！ـﺎﻛﻠ‪３‬‬
‫وﻳﺸﻨﻪ ﻧﻪ ده ﺷﻮې ﺧﻮ د ＇‪５‬ﺆﻧ‪ ３‬او ﭘﻠ＂ﻨ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﻳ‪ ３‬ﺑ‪５‬ﻠﻮل ﻏﻮاؤو‪ ،‬وﻟﻰ دا ﺑﻪ ﻫـﻢ ﭘـﻮره‬
‫او ﺑﺸﭙﺆ ﻛﺎرﻧﻪ وي‪＊ .‬ﺎﻳﻲ ﭘﻪ راﺗﻠﻮﻧﻜ‪ ３‬ﻛ‪ ３‬دﻏﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﻧﻮره ﻫﻢ وﭘﻠ＂ﻮ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﻏﺒﺮ‪ ３－‬ﺗﺎﺑﻊ ﺟﻤﻠﻰ د ﻣﻌﻨﺎ ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ﺗﻮ‪－‬ﻪ راوؤو‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺑﻴﺎﻧﻲ ﺗﺎﺑﻌﻴﺖ‪:‬‬
‫ﭘﻪ دﻏﻪ ﺑﻴﺎﻧﻲ ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻛ‪ ３‬ﺗﺎﺑﻊ ﺟﻤﻠﻪ داﺻﻠﻲ ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﺷﺮح او ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻛﻮي‪ .‬ﭘﻪ دﻏﻮ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬اﺻﻠﻲ‬
‫)ﻋﻤﺪه( ﺟﻤﻠ‪ ３‬د ﻣﺨﻪ او ﺗﺎﺑﻊ )ﻓﺮﻋﻲ( وروﺳﺘﻪ را‪＄‬ﻲ ﭼ‪ ３‬دا زﻳﺎﺗﻪ اوإده ﺷﺮح ﻫﻢ ﻏﻮاؤي‪.‬‬
‫ﻟﻜﻪ‪ :‬اﻟﻒ‪ :‬ده ووﻳﻞ ﭼ‪ ３‬ﻣﺎﺗﻪ ﻳﻮ ＊ﻪ ﺳﺎﻋﺖ راوؤه‪.‬‬
‫ب‪ :‬وﻳﻠﻲ ﺷﻢ‪ ،‬ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻧﺆة ﻛ‪ ３‬أ‪４‬ﺮې ﻛﺆﻛ‪５‬ﭽﻨ‪ ３‬ﻣﺴﺌﻠ‪ ３‬ﺷﺘﻪ دى‪.‬‬
‫ج‪ :‬ﺗﺎﺳ‪ ３‬ﺧﻮ ﻣﺎﺗﻪ اﺟﺎزه راﻛﺆئ ﭼ‪ ３‬ﺧﭙﻞ ﻣﻘﺼﺪ وواﻳﻢ‪.‬‬
‫ﺟﻤﻠ‪ :３‬ﻫﻐﻪ دي ﭼ‪ ３‬د اﺻﻠﻲ ﺟﻤﻠ‪ ３‬د ﻳﻮې ﺑﺮﺧ‪ ３‬ﺷﺮح او ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوﻧﻪ ﻛﻮي‪ .‬ﭘـﻪ‬ ‫‪ -2‬ﺗﺸﺮﻳﺤﻲ‬
‫دﻏﻪ أول ﻏﺒﺮ‪－‬ﻮ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬ﺗﺎﺑﻊ ﺟﻤﻠﻪ د اﺻﻠﻲ ﺟﻤﻠ‪ ３‬د ﻣﺒﺘـﺪا )ﻓﺎﻋـﻞ( ﺧﺒـﺮ‪ ،‬ﻣﻔﻌـﻮل او ﻣـﺘﻤﻢ ﺷـﺮح او‬
‫وﺻﻒ ﻛﻮي ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﻳ‪ ３‬راوؤو‪:‬‬

‫)‪ (1‬ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ﺻﺪﻳﻖ اﷲ ر＊ﺘﻴﻦ‪ .‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ‪－‬ﺮاﻣﺮ دوﻫﻢ ！ﻮك! ﻛﺎﺑﻞ ‪ 1370‬ﻟﻤﺮﻳﺰ ﻛﺎل‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪159‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﺟﻤﻠـــﻪ‪ :‬ﭼـــ‪ ３‬دﻣﺒﺘـــﺪاء )ﻓﺎﻋـــﻞ( د ﺣﺎﻟـــﺖ او وﺿـــﻌﻴﺖ‬ ‫اﻟـــﻒ‪ :‬د ﻣﺒﺘـــﺪا ﺗـــﺎﺑﻊ ﻏﺒﺮ‪－‬ـــﻪ‬
‫＊ﻜﺎرﻧﺪوﻳﻪ وي دﻟﺘﻪ ﭘﻪ اﺻﻠﻲ او ﻓﺮﻋﻲ دواؤو ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬ﻓﺎﻋﻞ ﻳﺎ ﻣﻔﻌﻮل ﻳﻮ ﺷﺨﺺ وي‪.‬‬
‫‪ -1‬دده ＇ﻪ ﻛﺎر وو ﭼ‪ ３‬دﻟﺘﻪ راﺗﻪ‪.‬‬
‫ﭘﻪ دﻏﻪ دواؤو ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬ﻓﺎﻋﻞ ﻳﻮ ﺗﻦ او )ﭼ‪ (３‬د دواؤو ﺟﻤﻠﻮ ﺗﺮﻣﻨ‪ ＃‬ﺗﺎﺑﻊ ﻛﻮوﻧﻜﻰ رﺑﻂ دى‪.‬‬
‫‪！ -2‬ﻮل ﺧﻠﻚ ﻏﻮاؤي ﭼ‪ ３‬د＊ﻤﻦ ﻟﻪ ﻣﻠﻜﻪ وﺑﺎﺳﻲ‪ .‬ﭘﻪ دﻏﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪！) ３‬ﻮل ﺧﻠﻚ( ﻓﺎﻋﻞ دى‪.‬‬
‫ﻳﺎ دا ﻣﺜﺎل‪＄ :‬ﻤﻜﻪ ﻫﻐﻪ ﺳﻮ‪＄‬ﻲ ﭼ‪ ３‬اور ﭘﺮې ﺑﻠﻴﺈي‪.‬‬
‫ﭘﻪ دې ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪ ３‬ﻣﺒﺘﺪا ﻫﻐﻪ ‪＄‬ﻤﻜﻪ ﭼ‪ ３‬اورﭘﺮې ﺑﻠﻴﺈي )ﻓﺮﻋﻰ(‪ ،‬ﺳﻮ‪＄‬ﻲ )ﺧﺒﺮ(‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪ ３‬ﺗﺎﺑﻊ ﻛﻮوﻧﻜﻰ ﺗﻮرى ﭘﻪ ﺳـﺎده او ﻣﺮﻛـﺐ أول ﻫـﻢ را‪＄‬ـﻲ‪ .‬اﺳـﺘﻔﻬﺎﻣﻲ‪ ،‬اﺷـﺎري‪ ،‬رﺑﻄـﻲ‬
‫ﺿﻤﻴﺮوﻧﻪ ﭘﻪ دﻏﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﻛ‪ ３‬زﻳﺎت را‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫‪＇ -1‬ﻮك ﭼ‪ ３‬وز‪－‬ﺎر ﺷﻲ ﻳﺎﻏﻞ ﺷﻲ ﻳﺎ ﺑﻴﻤﺎر ﺷﻲ‪.‬‬
‫‪＇ -2‬ﻮك ﭼ‪ ３‬د ﺧﭙﻞ ﻫﻴﻮاد ﺳﺮه ﻣﻴﻨﻪ ﻟﺮي ﻫﻐﻪ د ﺧﭙﻞ وﻃﻦ د ﻟﻮؤﺗﻴﺎ ﻟﻪ ﭘﺎره زﻳﺎر وﺑﺎﺳﻲ‪.‬‬
‫‪＇ -3‬ﻮك ﭼ‪ ３‬ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧ＂ﻚ ﭘ‪５‬ﮋﻧﻲ او ﻳﺎ دده ﻧﻮم ﻳ‪ ３‬اورﻳﺪﻟﻲ وي ﻫﻐﻪ دا ﻫﻢ ﻣﻨـﻲ ﭼـ‪ ３‬ﺧﻮﺷـﺤﺎل‬
‫ﺧ＂ﻚ د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬ﻟﻮى ﻧﻮﻣﻴﺎﻟﻰ ﺷﺎﻋﺮ ﺗ‪５‬ﺮ ﺷﻮى دى‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﭘﻮرﺗﻪ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬ﻟﻴﺪل ﻛﻴﺈي ﭼ‪ ３‬دﺟﻤﻠﻮ ﭘﻪ ﻟﻮﻣﺆﻳﻮ ﺑﺮﺧﻮ ﻛ‪ ３‬د )＇ـﻮك ﭼـ‪ (３‬رﺑﻄـﻰ ﺿـﻤﻴﺮوﻧﻪ د‬
‫ﻓﺎﻋﻞ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ او دوﻫﻤﻲ ﺑﺮﺧﻲ ﻳ‪) ３‬ﻫﻐﻪ( د اﺷﺎري ﺿﻤﻴﺮوﻧﻪ )د )＇ﻮك ﭼ‪ (３‬ﻟﻪ ﭘﺎره راﻏﻠﻲ دي ﺧﻮ ﻛﻠﻪ‬
‫داﺳ‪ ３‬ﻫﻢ ﻛﻴﺈي ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ دﻏﻪ أول ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬اﺷﺎري ﺿﻤﻴﺮوﻧﻪ راﻧﻪ ﺷﻲ او ﻫﻤﺎﻏـﻪ ﻣﻄﻠـﺐ ＇ﺮ‪－‬ﻨـﺪ ﻛـﺆي‪.‬‬
‫ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫‪＇ -1‬ﻮك ﭼ‪ ３‬ﻻس ﺗ‪２‬ﺎ ﻛ‪ ３‬ﻧﻪ ﻛﺆي ﺧﻮاري وﻧﻪ ﻛﺆي زﺣﻤﺖ وﻧﻪ ﺑﺎﺳـﻰ ﻫـﻮ ﺳـﺎﻳﻲ ﻧـﻪ ﺷـﻲ ﻣﻮﻧـﺪﻟﻰ‪.‬‬
‫دﻟﺘﻪ د ﻟﻮﻣﺆة ﺟﻤﻠـ‪ ３‬ﭘـﻪ ارﺗﺒـﺎط دوه ﻧـﻮرې ﺟﻤﻠـ‪ ３‬ﻫـﻢ د ﻋﻄـﻒ ﭘـﻪ ﺗﻮ‪－‬ـﻪ راﻏﻠـﻲ او دوﻫﻤـﻪ ﺟﻤﻠـﻪ ﻛـ‪３‬‬
‫)ﻫﻐﻪ( اﺷﺎري ﺿﻤﻴﺮ ﺣﺬف ﺷﻮى دى‪.‬‬
‫‪＇ -2‬ﻮك ﭼ‪ ３‬دﺧﻠﻜﻮ د ﭘﺎره ‪＄‬ﺎن ﺳﺘﺆى ﻧﻪ ﻛﺆي ＊ﻪ ﺳﺆى ﻧﻪ دى‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻣﺘﻌﺪي ﻣﺎﺿﻲ ﻓﻌﻠﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬د )＇ﻮك ﭼ‪ (３‬ﺿﻤﻴﺮوﻧﻪ ﭘﻪ ﻏﻴﺮ اﺻﻠﻲ ﺣﺎﻟﺖ ﻛ‪ ３‬را‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫ﻟﻜـﻪ‪ :‬ﭼـﺎﭼ‪ ３‬زه ﻛﺎرﺗـﻪ ﻧـﻪ ﭘﺮ‪４‬ـﺸﻮدم ﻫﻐـﻪ ﻣﺎﺷـﻮﻣﺎن وو‪ .‬ﻳﻌﻨـﻰ ﻣﺎﺷـﻮﻣﺎن وو ﭼـ‪ ３‬زه ﻳـ‪ ３‬ﻛﺎرﺗـﻪ ﻧـﻪ‬
‫ﭘﺮﻳ‪＋‬ﻮدم‪.‬‬
‫ﭼﺎﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﺧﭙﻞ وﻃﻦ ﺳﺮوﻧﻪ ﺑﺎﻳﻠﻠﻲ دي ﻫﻐﻮي ﺗﻞ ﭘﻪ ﻋﺰت ﻳﺎدﻳﺈي‪.‬‬
‫ﭼﺎﭼ‪ ３‬ﻏ＂ﻪ ﭼﻮﻛﺔ ﻏﻮ＊ﺘﻠﻪ ﭘﻴﺪاﻳ‪ ３‬ﻛﺆه‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪160‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﭘﻪ ﻣﺮﻛﺐ أول‪ :‬ﻫﺮ ‪＇ +‬ﻮك ‪ +‬ﭼ‪:３‬‬

‫ﻫﺮ ＇ﻮك ﭼ‪ ３‬ﻛﻮ＊） ﻛﻮي ﻛﺎﻣﻴﺎﺑ‪５‬ﺮي‪.‬‬
‫‪ -‬ﻫﺮ ＇ﻮك ﭼ‪ ３‬ﻟﻪ د＊ﻤﻨﻪ ﺗ‪＋５‬ﺘﻪ وﻛﻮي ﻧﻮ ﺗﻞ ﭘ‪５‬ﻐﻮر ورﺗﻪ ﭘﺎﺗ‪ ３‬ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫ﻫﻐﻪ ‪＇ +‬ﻮك ‪ +‬ﭼ‪:３‬‬
‫‪ -2‬ﻫﻐﻪ ＇ﻮك ﭼ‪ ３‬ﺧﭙﻞ ﺧﭙﻞ ﻛﺎروﻧﻪ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ وﺧﺖ ﺳﺮه ﺳﺮﺗﻪ رﺳﻮي ﻫﻴ（ﻜﻠﻪ ﻧﻪ ﺳﺘﺆى ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫دﻏﻪ أول ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬د ！ﺎﻛﻠﻲ رﺑﻄﻲ ﻣﺮﻛﺒﻮ ﺿﻤﻴﺮوﻧﻮ )ﻫﺮ ＇ﻮك ﭼـ‪ (３‬ﭘـﻪ ﻣﺮﺳـﺘﻪ ﺟـﻮؤې ﺷـﻮې وي‬
‫ﻧﻮ ﻓﻌﻞ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﭘﻪ ﺣﺎﻟﻴﻪ )ﻧﺎﺗﻴﺮه( زﻣﺎﻧﻪ ﻛ‪ ３‬را‪＄‬ﻲ‪ .‬د )ﻫﺮ ＇ﻮك ﭼ‪ (３‬ﻣﻐﻴﺮه ﺷﻜﻞ )ﻫﺮ ﭼﺎ ﭼـ‪ (３‬دى ﭼـ‪３‬‬
‫د ﻣﺎﺿﻰ ﻣﺘﻌﺪي ﻓﻌﻠﻮﻧﻮ ﺳﺮه را‪＄‬ﻲ‪ .‬ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻫﺮ ﭼﺎﭼ‪ ３‬زﺣﻤﺖ ‪－‬ﺎﻟﻠﻰ وي راﺣﺖ ﺑﻪ ﻳ‪ ３‬ﻟﻴﺪﻟﻰ وي‪.‬‬
‫ﻫﺮ ﭼﺎﭼ‪ ３‬ﻛﺎرﻛﺆى وي ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﻪ ﻳ‪ ３‬ﻻس ﺗﻪ راوؤې وي‪.‬‬
‫داﺳ‪ ３‬ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻫﻢ ﻟﺮو ﭼ‪ ３‬ﻳﻮه ﺗﺎﺑﻊ ﺟﻤﻠﻪ ﻳ‪ ３‬د ﺗ‪５‬ﺮي زﻣﺎﻧ‪ ３‬ﻣﻄﻠﻖ ﻓﻌﻞ و＊ﻴﻲ او ﺑﻠﻪ )اﺻـﻠﻲ ﺟﻤﻠـﻪ‬
‫ﻳ‪ ３‬د راﺗﻠﻮﻧﻜ‪ ３‬زﻣﺎﻧ‪ ３‬ﻓﻌﻞ وي‪.‬‬
‫ﻫﺮ ﭼﺎ ﭼ‪＊ ３‬ﻪ ﻛﺘﺎب وﻟﻴﻜﻪ ﻫﻐﻪ ﺗﻪ ﺑﻪ اﻧﻌﺎم ورﻛﺆ ﺷﻲ ﻳـﺎ )ورﻛـﻮل ﻛﻴـﺈي( ﻳﻌﻨـﻰ د ﻓﻌـﻞ ﺑـﺸﭙﺆ او‬
‫ﻧﺎﺑﺸﭙﺆ دواؤه ﺻﻮرﺗﻪ را‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫ﻫﺮ ﭼﺎﭼ‪ ３‬ﻛﺎر وﻛﺆ ‪＂－‬ﻪ ﺑﻪ ﺗﺮ ﻻﺳﻪ ﻛﺆي‪.‬‬
‫د )ﻫﻐﻪ ＇ﻮك ﭼ‪ (３‬ﻟﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺳﺮه ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺮﻛﺒﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻮؤه ﺷﻮې وي ﻧﻮ دﻟﺘﻪ د اﺷﺎري ﺿﻤﻴﺮ راﺗﻠـﻞ‬
‫د ارﺗﺒﺎﻃﻰ ﺿﻤﻴﺮ ﺳﺮه ﺧـﺎص د ﺗﺎﻛﻴـﺪ او اﺷـﺎرې ﻣﻔﻬـﻮم زﻳـﺎﺗﻮي ﻣ‪／‬ـﺮ ﻛﻴـﺪاى ﺷـﻲ ﭼـ‪ ３‬ﭘـﻪ دﻏـﻪ أول‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ ﻛ‪) ３‬ﻫﻐﻪ( ﺿﻤﻴﺮ ﻫﻢ ﺣﺬف ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﻟﻜﻪ‪ :‬ﻫﻐﻪ ＇ﻮك ﭼ‪ ３‬د وﻃﻦ د ﭘﺎره زﻳﺎرﻧﻪ ﺷﻲ ‪－‬ﺎﻟﻠﻰ ＊ﺎﻏﻠﻰ ﺳﺆى ﻧﻪ دى‪.‬‬
‫‪ -‬ﻫﻐﻪ ＇ﻮك ﭼ‪ ３‬د أﻳﺮ اﺣﺘﺮام او ﺳﺘﺎ‪４‬ﻨ‪ ３‬وؤاو ﭘﺮ ﻣﻮﻧﺈ أﻳﺮ ﺣﻖ ﻟﺮي زﻣﻮﻧﺈ ﻧﻴﻜﻮﻧﻪ دي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻣﻐ‪５‬ﺮه ﺻﻮرت ﻛ‪:３‬‬
‫ﻫﻐﻪ ﭼﺎﭼ‪ ３‬ﭘﻪ وﻃﻦ ﺳﺮ ﻗﺮﺑﺎن ﻛﺆى دى ﭘﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻛ‪ ３‬ﺑﻪ رو＊ﺎﻧﻪ ﺳﺘﻮرى وي‪.‬‬
‫ﻫﻐﻪ ﻏﺒﺮ‪－‬ﻰ ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ دواؤو ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻓﺎﻋﻞ ﻳﺎ ﻣﻔﻌﻮل ﻳﻮ ＇ﻴﺰ‪) ،‬ﺷﻰ( وي‪:‬‬
‫＇ﻪ د )ﭼ‪ (３‬د رﺑﻄﻲ ﺗﺎﺑﻌﻴﺖ ﺳﺮه‪:‬‬
‫‪＇ -1‬ﻪ ﭼ‪ ３‬وي ﻫﻐﻪ ﺑﻪ وي‪＇ .‬ﻪ ﭼ‪ ３‬ﻛﻴﺪل ﻫﻐﻪ وﺷﻮل‪.‬‬
‫‪＇ -2‬ﻪ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ادب ﻛ‪ ３‬ﺗﺮ اوﺳﻪ ﭘﻮرې ﻟﻴﻜﻞ ﺷﻮي دي‪ ،‬ﻫﻐﻪ ！ﻮل زﻣﻮﻧﺈ ادﺑﻲ ﺷﺘﻤﻨﻲ ده‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪161‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫‪ -3‬ﻫﺮ ＇ﻪ ﭼ‪ ３‬ﻛﻴﺈي‪ ،‬ﻫﻐﻪ ﺑﻪ ﻛﻴﺈي‪.‬‬

‫‪ -4‬ﻫﻐﻪ ＇ﻪ ﭼ‪ ３‬ژﻣﻲ ﺗﻪ ﭘﻪ ﻛﺎر وي ﻫﻐﻪ واﺧﻠﻪ‪.‬‬
‫اﻟﻒ‪ :‬ﻓﺎﻋﻞ ﻧﻮم وي‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻣﻨﺸﻰ اﺣﻤﺪ ﺟﺎن د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬ﻳﻮ ﻣﺸﻬﻮر ﻟﻴﻜﻮال د ﺗﺎﻟﻴﻒ او ﺗﺼﻨﻴﻒ ﺧﺎوﻧﺪ دى ﭼ‪ ３‬د أ‪４‬ﺮو‬
‫＊ﻮ ﻧﺜﺮ ﻟﻴﻜﻮﻧﻜﻮ ＇ﺨﻪ ‪２－‬ﻞ ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫‪ -4‬ﻣﻴﺮزا ﺧﺎن اﻧﺼﺎري ﭼ‪ ３‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ادب ﭘﻪ ﭘﺨﻮاﻧﻮ ﺷﺎﻋﺮاﻧﻮ ﻛ‪ ３‬ﻟﻮؤ ﻣﻘﺎم ﻟﺮي ﺑﺎ ارز＊ﺘـﻪ دﻳـﻮان‬
‫ﻳ‪ ３‬ﻟﻴﻜﻠﻰ دى‪.‬‬
‫ب‪ :‬د ﻣﻔﻌﻮل دﺣﺎل او ﻛﻴﻔﻴﺖ ＊ﻜﺎرﻧﺪوي وي‪:‬‬
‫زه ﻫﻐﻪ ﭼﺎﺳﺮه ﻣﻴﻨﻪ ﻟﺮم ﭼ‪ ３‬د وﻃﻦ ﺳﺮه ﻣﻴﻨﻪ وﻟﺮي‪.‬‬
‫زه ﻫﻐﻪ ﺷﻰ ﺧﻮ＊ﻮم ﭼ‪ ３‬د ﻧﻮرو ﻫﻢ ﺧﻮښ وي‪.‬‬
‫د ﻣﻔﻌﻮل ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوﻳﻪ ﺟﻤﻠﻪ د اﺻﻠﻲ ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﻣﺴﻨﺪ ﭘﻮرې د )ﭼ‪ (３‬ﭘﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺗـﺆل ﻛﻴـﺈي‪ .‬ﭘـﻪ اﺻـﻠﻲ‬
‫ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻛ‪ ３‬ﺿﻤﻴﺮوﻧﻪ اﺷﺎري اﺳﺘﻔﻬﺎﻣﻲ‪ ،‬ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ‪ ،‬ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ )ﻋـﺪدي‪ ،‬اﺿـﺎﻓﻲ‪ ،‬اﺷـﺎري( او داﺳـ‪ ３‬ﻧـﻮر‬
‫ﻛ‪５‬ﺪاى ﺷﻲ‪ ،‬ﭼ‪ ３‬د ﻣﻔﻌﻮل ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ وي‪ .‬ﭘﻪ دﻏﻪ ﺻﻮرت ﻛ‪ ３‬ﺗﺎﺑﻊ ﺟﻤﻠﻪ د ﻫﻐﻪ ﻣﻔﻌـﻮل ﻣﻌﻨـﺎ ＊ﻜـﺎره او‬
‫＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوي‪.‬‬
‫دﻟﺘﻪ ددې ﺧﺒﺮې ﺿﺮورت ﻫﻢ ﺷﺘﻪ ﭼ‪ ３‬د اﺻﻠﻲ ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻓﻌﻞ ﺗﻞ ﻣﺘﻌﺪي ﻓﻌﻠﻮﻧﻪ وي ﻧﻮ‪＄‬ﻜﻪ ﭘﺮﺗﻪ ﻟﻪ‬
‫ﻣﻔﻌﻮل ＇ﺨﻪ ﭘﻮره ﻣﻌﻨﺎ ﻧﻪ ＇ﺮﻛﻨﺪوي‪.‬‬
‫‪ -1‬زه ＇ﻪ وﻳﻨﻢ ﭼ‪ ３‬ﺗﻪ ﻳ‪ ３‬ﻧﻪ وﻳﻨﻲ‪.‬‬
‫‪-2‬زه ＇ﻮك ﻏﻮاؤم ﭼ‪ ３‬ﺧﺒﺮې ورﺳﺮه وﻛﺆم‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺗﺎﺳ‪ ３‬ﻣﺎ ﺷﻮﻣﺎن ‪－‬ﻮرئ ﭼ‪ ３‬ﻟﻮﺑ‪ ３‬ﻛﻮي‪.‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ ﻣﻔﻌﻮل ﭘﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﻰ أول‪:‬‬
‫‪ -1‬زه ﻫﻐﻪ ＇ﻮك ﺧﻮ＊ﻮم ﭼ‪ ３‬د وﻃﻦ ر＊ﺘﻴﻨﻲ ﺧﺪﻣﺘ‪／‬ﺎر وي‪.‬‬
‫‪ -2‬زه ﻫﻐﻪ ＇ﻪ ﻏﻮاؤم ﭼ‪ ３‬دﻟﺘﻪ ﻧﻪ ﭘﻴﺪا ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫‪ -3‬دوي ﻫﻐﻪ وﻋﺪې ﭼ‪ ３‬ﺧﻠﻜﻮ ﺗﻪ ﻳ‪ ３‬ورﻛﺆې وې ﺗﺮ ﺳﺮه ﻧﻪ ﻛﺆي‪.‬‬
‫‪ -4‬دﻏﻪ ﻛﺘﺎب ﭼ‪ ３‬دى ﻳ‪ ３‬ﻟﻮﻟﻲ ＊‪ ３‬ﻣﻮﺿﻮﻋ‪／‬ﺎﻧﻲ ﻟﺮي‪.‬‬
‫ﻳﻮ ﺑﻞ ﻣﺜﺎل‪ :‬زﻣﺎ داﺳ‪－ ３‬ﻞ ﺧﻮ＊ﻴﺈي ﭼ‪＊ ３‬ﻪ وإم وﻟﺮي‪.‬‬
‫داﺳ‪ ３‬اوﺑﻪ راﻛﺆه ﭼ‪ ３‬ﺧﻮإې وي‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪162‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﭘﻪ ﭘﻮرﺗﻨﻴﻮ ﺟﻤﻠـﻮ ﻛـ‪＇ ３‬ـﻪ‪＇ ،‬ـﻮك‪ ،‬ﻣﺎﺷـﻮﻣﺎن‪ ،‬ﻫﻐـﻪ ＇ـﻮك‪ ،‬ﻫﻐـﻪ ＇ـﻪ‪ ،‬دﻏـﻪ ﻛﺘـﺎب‪ ،‬داﺳـ‪－ ３‬ـﻞ او‬
‫داﺳ‪ ３‬اوﺑﻪ د ﻣﻔﻌﻮل ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻟﻮﻣﺆ ﻳﻮ ﺗﺎﺑﻊ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﺷﺮح او ﺗﻮﺿﻴﺢ ‪－‬ﺎﻧ‪ ３‬ﺷﻮي دي‪ .‬ﻳﻌﻨﻰ‬
‫د اﺻﻠﻲ ﺟﻤﻠ‪ ３‬د ﻣﻔﻌﻮل ﭘـﻪ ﺣﻴـﺚ ﭘـﻪ ＇‪５‬ﮕﺮﻣـﻪ )ﻓﺮﻋـﻰ( ﺟﻤﻠـﻮ ﻛـ‪ ３‬د ﻫﻐـﻮي د ﺣـﺎل ﻛﻴﻔﻴـﺖ وﺿـﺎﺣﺖ او‬
‫＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوﻧﻪ ده‪.‬‬
‫ﻳﻮ ＇ﻮ ﻣﺜﺎﻟﻪ ﭼ‪ ３‬ﻣﻔﻌﻮل د ﺗﺎﺑﻊ ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﺳﺮﻛ‪ ３‬راﻏﻠ‪ ３‬وي‪.‬‬
‫＇ﻪ ﻓﻴﺼﻠ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬ﭘ‪＋‬ﺘﻨﻮ ﻟﻴﻜﻮاﻟﻮ د ﻣﻔﺎﻫﻤ‪ ３‬ﻟﻪ ﻻرې ﭘﻪ ادﺑﻲ ﺟﺮ‪－‬ﻮ ﻛ‪ ３‬ﻣﻨﻠﻲ دي ﺑﺎﻳﺪ ﻟﻪ ﻧﻈﺮه وﻧﻪ‬
‫ﻏﻮر‪＄‬ﻮﻟ‪ ３‬ﺷﻲ‪ .‬ﻫﻐﻪ ﻛﻮروﻧﻪ ﭼ‪ ３‬ﻣﺎ ﻟﻴﺪﻟﻲ دي ﭘﺎﺧﻪ ﻧﻪ دي‪.‬‬
‫د ﻣﻔﻌﻮل ﭘﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬داﺳ‪ ３‬ﻫﻢ وي ﭼ‪ ３‬د )ﭼ‪ (３‬ﺗﺎﺑﻌﻴﺖ د ﻣﻔﻌﻮل ＇ﺨﻪ د ﻣﺨﻪ وي‪.‬‬
‫ﭼ‪＇ ３‬ﻪ ورﺗﻪ واﻳﻢ ﻫﻐﻪ ﻣﻨﻲ‪.‬‬
‫ﭼ‪ ３‬ﭼﺎ＇ﻪ ووي ﻫﻐﻪ ﻣﺎوﻛﺆل‪.‬‬
‫ﭼ‪ ３‬ﭼﺎ＇ﻪ ！ﻮ！ﻜ‪ ３‬راو＊ﻮدﻟ‪ ３‬ﻫﻐﻪ ﻣ‪ ３‬ﻛﺆي دي‪.‬‬
‫ج‪ :‬ﻫﻐﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬د ﻓﺎﻋﻞ او ﻣﻔﻌﻮل دواؤو ﺣﺎﻟﺖ او ﻛﻴﻔﻴﺖ ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوي‪:‬‬
‫ﻟﻜﻪ ‪ :‬ا＇ﻚ ﭼ‪ ３‬ﻳﻮ ＊ﻪ ﻗﻠﻢ درﻟﻮد ﭘﺮون ور＇ﺨﻪ ورك ﺷﻮ‪.‬‬
‫د‪ :‬ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺮﻛﺒ‪ ３‬ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬د )ﺧﺒﺮ‪ -‬ﻣﺴﻨﺪ( ﻳﺎ ﻓﻌﻞ ﺣﺎﻟﺖ او ﻛﻴﻔﻴـﺖ ﺑﻴـﺎﻧﻮي‪ .‬دﻟﺘـﻪ ﺗـﺎﺑﻊ ﺟﻤﻠـ‪ ３‬د‬
‫اﺻﻠﻲ ﺟﻤﻠ‪) ３‬ﺧﺒﺮ‪ ،‬ﻓﻌﻞ( ﺣﺎﻟﺖ او ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺷﺮح ﻛﻮي‪.‬‬
‫ﻟﻮﻣﺆى ﻣﻮﻧﺈ ﻫﻐﻪ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ راوؤو ﭼ‪ ３‬د ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﺧﺒﺮ اﺷﺎري ﺿﻤﻴﺮ او ﻛﻮﻣﻜﻲ ﻓﻌـﻞ )ﻧـﮋدې او ﻟـﺮې(‬
‫وي او ﺑﻴﺎ د رﺑﻄﻲ )ﭼ‪ (３‬ﭘﻪ واﺳﻄ‪ ３‬د ﺑﻠ‪ ３‬ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﺳﺮه ارﺗﺒﺎط وﻟﺮي‪:‬‬
‫‪ -1‬دﺧﻠﻜﻮ وﻇﻴﻔﻪ داده ﭼ‪ ３‬د وﻃﻦ ﭘﻪ اﺑﺎدوﻟﻮ ﻛ‪ ３‬زﺣﻤﺖ وﻛﺎإي‪.‬‬
‫‪ -2‬زﻣﻮﻧﺈ ﻳﻮازﻳﻨﻰ ﻛﺎر ﺑﻪ داوي ﭼ‪ ３‬ﺧﭙﻞ ﻫﻴﻮاد اﺑﺎد ﻛﺆو‪.‬‬
‫‪ -3‬وﺳﻠﻪ ﻫﻐﻪ ده ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻻس راﻏﻠﻪ‪.‬‬
‫ﺧﺒﺮ د ！ﺎﻛﻠﻲ ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪:‬‬
‫‪ -4‬دا ﻳﻮ أﻳﺮ ＊ﻪ ﻗﻠﻢ دى ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﺑﻞ ‪＄‬ﺎى ﻛ‪ ３‬ﻧﻪ ﭘﻴﺪا ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫‪ -5‬دده ﻳﻮ ﻏ＀ ﺻﻔﺖ دادى ﭼ‪ ３‬د ﻫﺮ ﭼﺎ ﻟﻪ ﻏﻤﻪ ﺧﻮب ﻧﻪ ور‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫‪ -6‬ﺷﺨﺺ د ﭘﺎره‪ :‬ادﻳﺐ ﻫﻐﻪ ＇ﻮك دى ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ادﺑﻲ ﻋﻠﻮﻣﻮ ﻛ‪ ３‬د ﭘﻮﻫ‪ ３‬ﺧﺎوﻧﺪوي‪.‬‬
‫‪ -7‬اﺳﻤﻲ ﺧﺒﺮ ﭘﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬د )داﺳ‪ (３‬ﻗﻴﺪ راﻏﻠﻰ وي‪:‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪163‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن أﻳﺮ ﺧﻠﻚ داﺳ‪ ３‬دي ﭼ‪ ３‬ﺧﭙﻠﻪ ‪＄‬ﻤﻜﻪ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ ﻛﺮي‪.‬‬

‫‪ -8‬ﺧﺒﺮ د ﻣﻘﺪار او اﻧﺪازې ﺿﻤﻴﺮ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻨﺄه دا ﭼ‪ ３‬ددې ﻣﺎﺷﻮم وؤ وﻛﻮاﻟﻰ او ﻛﻤﺰوري دوﻣﺮه وه ﭼ‪ ３‬د ژوﻧﺪ ﺗﻤﻪ ﻳ‪ ３‬ﻧﻪ ﻛﻴﺪﻟﻪ‪.‬‬
‫‪ -9‬ﺗﺎﺑﻊ ﺧﺒﺮ د اﺷﺘﺮاﻛﻴﺖ د ﻗﻴﺪ او د اﺷﺎري ﺿﻤﻴﺮ ﺳﺮه د ﺗﺮﻛﻴﺐ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪:‬‬
‫د ﻫﺮ اوﻟﺲ أﻳﺮې ﺧﻮإې ﻛﻴﺴ‪ ３‬او ﺧﻮإې ﺳﻨﺪرې ﻫﻢ ﻫﻐﻪ دي ﭼ‪ ３‬زؤه راﻛ‪＋‬ﻮن وﻟﺮي‪.‬‬
‫‪ -10‬ﺧﺒﺮ د ﻳﻮ اﺷﺎري )ﺗﻮﺻﻴﻔﻰ( ﺗﺮﻛﻴﺐ )ﻏﻮﻧﺄ( ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪:‬‬
‫ﺣﻤﻴﺪ ﻣﺎﺷﻮﺧﻴﻞ ﻫﻐﻪ ﻧﺎزﻛﺨﻴﺎل ﺷﺎﻋﺮو ﭼ‪ ３‬اﺳﻤﺎن ﺗﻪ د ﺷﻌﺮ زﻳﻨ‪ ３‬اﻳ‪＋‬ﻮدل د اﺳﻤﺎن ﺳﺘﻮري د‬
‫ﺷﻌﺮ ﭘﻪ ﻟﺆ ﻛ‪ ３‬ﭘﻴﻞ دده ﻫﻨﺮ دى‪.‬‬
‫‪ -11‬ﺗﺎﺑﻊ ﺧﺒﺮ ﻋﺪدي ﺗﺮﻛﻴﺐ وي‪:‬‬
‫دادرﻳﻢ وار دي ﭼ‪ ３‬زه را‪＄‬ﻢ او ﺗﻪ ﻧﻪ ﻳ‪.３‬‬
‫ﻏﺒﺮ‪－‬ﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﭼ‪ ３‬د )اﻧﺪازې درﺟ‪ ３‬ﻣﻘﺪار( ﺗﺎﺑﻌﻴﺖ وﻟﺮي‪:‬‬
‫ﻏﺒﺮ‪－‬ﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﺟﻤﻠﻪ ﭼ‪ ３‬د اﺻﻠﻲ ﺟﻤﻠ‪ ３‬د ﻓﻌﻞ د ﭘ‪＋５‬ﻴﺪ درﺟﻪ اﻧﺪازه او ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻴﺎﻧﻮي‪ .‬ﻣﻮﻧﺈ ﭘﻪ دې‬
‫ﺑﺮﺧﻪ ﻛ‪ ３‬د )داﺳ‪ (３‬او )دوﻣﺮه( ﺿﻤﻴﺮوﻧﻪ ﻫﻢ ﭘﻪ دﻏﻪ أول ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬وﻳﻨﻮ ﭼ‪ ３‬د ﻣﻘﺪار او ﻛﻴﻔﻴﺖ دﭘﺎره‬
‫وي‪.‬‬
‫داﺳ‪ ３‬د ﻣﻘﺪار او د ﻛﻴﻔﻴﺖ د ﭘﺎره‪:‬‬
‫دوﻣﺮه د اﻧﺪازې د ﭘﺎره‪ .‬ﭘﻪ ﻧﺤﻮي اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻛ‪ ３‬د اﻧﺪازې او درﺟ‪ ３‬د ﻗﻴﺪوﻧﻮ دﻧﺪه ﺗﺮﺳﺮه ﻛﻮي‪.‬‬
‫‪ -1‬داﺳ‪ ３‬او دوﻣﺮه د ﺻﻔﺎﺗﻮ ﺳﺮه راﺑﻄﻪ ﻟﺮي‪ -2 .‬د ﻓﻌﻞ ﺳﺮه ﻫﻢ راﺑﻄﻪ ＊ﻴﻲ‪.‬‬
‫ﻟﻜــﻪ‪＄ :‬ﻴﻨــﻲ ﺟﻤﻠــ‪ ３‬او ﻛﻠﻤــ‪ ３‬ﭘــﻪ وﻳﻨــﺎ ﻛــ‪ ３‬دوﻣــﺮه ﻟﻨــﺄې ﺷــﻮي دي ﭼــ‪ ３‬ﻳــﻮې ﻛﻠﻤــ‪ ３‬ﻏﻮﻧــﺪې وي‪.‬‬
‫داﺻﻠﻲ )ﻋﻤﺪه( ﺟﻤﻠ‪ ３‬اﻧﺪازه د ﺗﺎﺑﻊ ﺟﻤﻠ‪＇ ３‬ﺨﻪ ＊ﻜﺎري ﻳﻌﻨﻰ د اﺻﻠﻲ ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻛﻮي ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ‬
‫داﺳ‪:３‬‬
‫دوي داﺳ‪ ３‬ﻛﻠﻚ وﻳﺪه ﺷﻮي وو‪ ،‬ﭼ‪ ３‬د ﻫﻴﭽﺎ ﭘﻪ ﭼﻴﻐﻮ او ﻧﺎروﻧﻪ وﻳ‪＋‬ﻴﺪل‪.‬‬
‫ﭘﺮﺗﻪ ﻟﻪ دې د )＇ﻮﻣﺮه‪＇ ،‬ﻮﻣﺮه ﭼ‪ ،３‬ﺗﺮﻛﻮﻣ‪ ３‬اﻧﺪازې‪ ،‬ﺗﺮﻛﻮﻣﻪ‪ ،‬ﻫﺮ＇ﻮﻣﺮه‪ ،‬ﻫﺮ ＇ﻮﻣﺮه ﭼ‪ ３‬او داﺳ‪３‬‬
‫ﻧــﻮرو ﺗــﺎﺑﻌﻲ ﻛﻠﻤــﻮ ﭘــﻪ ﻣﺮﺳــﺘﻪ ﻏﺒــﺮ‪ ３－‬ﺗــﺎﺑﻊ ﺟﻤﻠــ‪ ３‬ﭘــﻪ ﭘ‪＋‬ﺘــﻮ ژﺑــﻪ ﻛــ‪ ３‬ﻣﻮﺟــﻮدې دي‪ .‬ددې دﭘــﺎره دﻏــﻪ‬
‫ﻻﻧﺪﻳﻨﻲ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ ‪－‬ﻮرو‪:‬‬
‫‪＇ -1‬ﻮﻣﺮه ﭼ‪－ ３‬ﺆة ﺗ‪５‬ﺮﻳﺪﻟ‪ ３‬ﻫﻐﻮﻣﺮه ﭘﻪ ﺧﻠﻜﻮ ﻛ‪ ３‬د ﻣﻬﺮﺑﺎن اﻓﺴﺮ دراﺗﻠﻮ ﺗﻠﻮﺳﻪ زﻳﺎﺗﻴﺪﻟﻪ‪.‬‬
‫‪＇ -2‬ﻮﻣﺮه ﺑﻪ ﭼ‪ ３‬وﺧﺖ ﺗﻴﺮﻳﺪوﻧﻮ ﻫﻐﻮ ﻣﺮه ﺑﻪ ﺧﻠﻚ زﻳﺎﺗﻴﺪل‬

‫‪ ‬‬

‫‪164‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫‪＇ -3‬ﻮﻣﺮه ﭼ‪ ３‬ﺑﻪ ﺷﭙﻪ ﭘﺨﻴﺪﻟﻪ ﻧﻮ د ﺧﺎن ﭘﺮﻳﺸﺎﻧﻲ ﺑﻪ زﻳﺎﺗﻴﺪه‪.‬‬

‫‪ -4‬ﻫﺮ ＇ﻮﻣﺮه ﭼ‪ ３‬د ﻳﻮ ﻣﻠﺖ ﺷﻌﺮ او ادب ﻋﺎﻟﻲ وي ﻫﻐﻮﻣﺮه ﻳ‪ ３‬اﺧﻼﻗﻲ ﻧﻈﺮ او روﺣﻴﺎت ﻳـ‪ ３‬ﻟـﻮؤ‬
‫وي‪.‬‬
‫‪ -5‬ﺗﺮﻛﻮﻣ‪ ３‬اﻧﺪازې ﭼ‪) ３‬ﭘﻪ ﻛﻮﻣﻪ اﻧﺪازه ﭼ‪ (３‬ﻋﻠﻤﻲ ﺳﻮﻳﻪ ﻟﻮؤﻳـﺈي او ﺗﺮﻛﻮﻣـﻪ ﺣـﺪه ﭼـ‪ ３‬ﺧﻠـﻚ ﻟـﻪ‬
‫ﺣﻘــﺎﻳﻘﻮ ﺳــﺮه اﺷــﻨﺎء ﻛﻴــﺈي ﭘــﻪ ﻫﻤﺎﻏــﻪ اﻧــﺪازه د ﺧﻠﻜــﻮ د ﻫــﺪف ﻣﻘــﺎم ﻟﻮؤﻳــﺈي‪ .‬د ﭘﻮرﺗﻨﻴــﻮ ﺟﻤﻠــﻮ ﭘــﻪ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻛ‪ ３‬وﻳﻨﻮ ﭼ‪:３‬‬
‫‪ -1‬د ﺟﻤﻠﻮ ﻟﻮﻣﺆة ﻓﻘﺮې ﻓﺮﻋﻲ او دوﻫﻤ‪ ３‬ﻓﻘﺮې اﺻﻠﻲ )ﺧﭙﻠﻮاﻛﻰ( دي‪.‬‬
‫‪ -2‬ﭘﻪْ)‪ (3-2-1‬ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬د ﻓﻌﻞ ﻧﺎﺑﺸﭙﺆ ﺻﻮرت او ﺗ‪５‬ﺮه زﻣﺎﻧﻪ ﭘﻪ دواؤو ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪＇ ３‬ﺮ‪－‬ﻨﺪوي‪.‬‬
‫‪ -4‬ﺟﻤﻠﻪ د ﻣﻄﻠﻖ )ﺑﺸﭙﺆ( ﻓﻌﻞ ＊ﻜﺎرﻧﺪوﻳﻨﻪ ﻛﻮي‪.‬‬
‫‪ -5‬ﭘﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪ ３‬د اوﺳﻨﺔ زﻣﺎﻧ‪ ３‬د ﻧﺎﺑﺸﭙﺆ )اﺳﺘﻤﺮاري( ﻓﻌﻞ ﺟﺮﻳﺎن راﻏﻠﻰ دى‪.‬‬
‫ﭘﻪ دې ﺑﺮﺧﻪ ﻛ‪ ３‬داﺳ‪ ３‬ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ ﻫﻢ وﻳﻨﻮ ﭼ‪ ３‬اﺻﻠﻲ ﺟﻤﻠﻪ د ＇ﻮ ﻓﺮﻋﻲ ﺟﻤﻠﻮ ﻏﻮ＊ﺘﻮﻧﻜ‪ ３‬وي‪.‬‬
‫ﺗﺎﺗﻪ ＊ﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﻪ ده‪ ،‬ﭼ‪ ３‬ﻫﺮ ﺣﺮﻛﺖ ﭘﻪ ﻟﻮﻣﺆة ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻛ‪ ３‬د رﻧ‪／‬ـﺎرﻧ‪／‬ﻮ ﻣﻮاﻧﻌـﻮ او ﻣـﺸﻜﻼﺗﻮ ﺳـﺮه‬
‫ﻣﺨﺎﻣﺦ ﻛﻴﺈي ﻧﻮ＇ﻮﻣﺮه ﭼ‪ ３‬ﻫﻐﻪ ﺣﺮﻛﺖ ﻣﺦ ﭘﻪ وؤاﻧﺪې ‪＄‬ﻲ او زﻣﺎﻧﻪ ورﺑﺎﻧﺪې ﺗﻴﺮﻳﺈي ﻫﻐﻮ ﻣﺮه ﻳـ‪ ３‬ﭘـﻪ‬
‫ﻣﺦ ﻛ‪ ３‬ﻣﻮاﻧﻊ ﻛﻤﻴﺈي‪.‬‬
‫ﭘﻪ دﻏﻪ أول ﻣﺮﻛﺒﻮ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬ﻣﻮﻧﺈ ﻣﻘﺎﺑﻠﻮي او ﻧﺘﻴﺠﻮي ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻫﻢ وﻧﻴﻮ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﭘﻮرﺗﻨﻴﻮ ﻣﺜـﺎﻟﻮﻧﻮ‬
‫ﻛ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﺑﻴﻠ‪ ３／‬ﺷﺘﻪ دى‪.‬‬
‫د ‪＄‬ﺎى )ﻣﻜﺎن( ﺗﺎﺑﻌﻴﺖ ‪ :‬ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻏﺒـﺮ‪ ３－‬ﺗـﺎﺑﻊ ﺟﻤﻠـ‪ ３‬د ﻫﻐـﻮ رﺑﻄﻴـﻪ ﻧ‪＋‬ـﻮ ﭘـﻪ ﻣﺮﺳـﺘﻪ ﭼـ‪ ３‬د ‪＄‬ـﺎي‬
‫＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوﻧــﻪ وﻛــﺆي د اﺻــﻠﻲ ﺟﻤﻠــ‪ ３‬ﺳــﺮه ﻳــﻮ ‪＄‬ــﺎى ﻛــﻮي او ﺗــﺎﺑﻊ ﺟﻤﻠــﻪ د اﺻــﻠﻲ ﺟﻤﻠــ‪ ３‬د ‪＄‬ــﺎى ﺷــﺮح او‬
‫＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوﻧﻪ ﻛﻮي ﭘﻪ دې ﻣﻌﻨﺎ ﭼ‪ ３‬د ﻋﻤﺪه ﺟﻤﻠ‪ ３‬د ﻓﻌﻞ ﭘ‪＋５‬ﻴﺪﻧﻪ ﭘﻪ ﻛﻮم ‪＄‬ﺎى ﻛ‪ ３‬ﺷﺮح او دﻏـﻪ د ‪＄‬ـﺎى‬
‫ﺗﺎﺑﻊ ﺟﻤﻠﻪ د ﭼ‪５‬ﺮې‪ ،‬ﭼ‪５‬ﺮﺗﻪ‪ ،‬ﻛﻮم ‪＄‬ﺎي ﻛ‪ ３‬ﺳﻮاﻟﻮﻧﻮ ﺗﻪ ‪＄‬ﻮاب ورﻛﻮي‪.‬‬
‫د )ﻫﻠﺘﻪ‪ ،‬ﭼ‪５‬ﺮﺗﻪ‪ ،‬ﭼ‪５‬ﺮې( ﻗﻴﻮد د )ﭼ‪ (３‬رﺑﻄﻲ ﺿﻤﻴﺮ ﺳﺮه ﺗﺎﺑﻊ ﺟﻤﻠ‪ ３‬د اﺻـﻠﻲ ﺟﻤﻠـﻮ ﺳـﺮه ﻧ‪＋‬ﻠـﻮي‬
‫او ﻫﻢ ﭘﻪ دﻏﻪ وﺧﺖ ﻛ‪ ３‬د ﺗﺎﺑﻊ ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻳﻮ ﺟﺰ )‪＄‬ﺎى( ﻫﻢ ‪２－‬ﻞ ﻛﻴﺈي‪:‬‬
‫ﭼ‪５‬ﺮې دې ＊ﻪ ﻫﻠﺘﻪ دې ﺷﭙﻪ‪:‬‬
‫د ‪＄‬ﺎي ﺗﺎﺑﻌﻴﺖ د ﻣﺮﻛﺐ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ‪ :‬ﻫﺮ ﭼ‪５‬ﺮﺗﻪ ﭼ‪ ،３‬د ﺛﻘﺎﻓﺖ ﺧﺎوره ﺑﺄاﻳﻪ او ﺣﺎﺻـﻞ ﺧﻴـﺰه‬
‫وي د ﻋﻠﻢ او ﻫﻨﺮ ﺑﻮ！ﻲ ﻫﻢ ﻫﻐﻠﺘﻪ زرﻏﻮﻧﻴﺈي او ‪－‬ﻼن ﻧﻴﺴﻲ‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪165‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﭘﻪ دﻏﻪ أول ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪) ３‬ﻫﺮ ﭼ‪５‬ﺮﺗﻪ( ﭘﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻛ‪) ３‬ﻫﻐﻠﺘﻪ( او د )ﭼﻴﺮﺗﻪ ﭼ‪ (３‬ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻛ‪ ３‬ﻫﻠﺘﻪ‬
‫راوؤى ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﭘﻪ اﺻﻠﻲ ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬رﺑﻄﻲ ﻛﻠﻤ‪ ３‬ﻧﻪ وي ﺗـﺎﺑﻊ ﺟﻤﻠـ‪ ３‬د ﻫﻐـﻪ د اﺻـﻠﻲ ﺟﻤﻠـ‪ ３‬ﺑﻴـﺎن ＇ﺮ‪－‬ﻨـﺪوﻻي‬
‫ﺷﻲ ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﭼﻴﺮﺗﻪ ﭼ‪ ３＄ ３‬ﻣﺎ ﻫﻢ ﻟﻪ ‪＄‬ﺎن ﺳﺮه ﺑﻮ‪＄‬ﻪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ ﭼ‪ ３‬د ﭼﻴﺮې ﻗﻴﺪ او رﺑﻄﻲ ﺿﻤﻴﺮ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﺗـﺎﺑﻊ ﺟﻤﻠـﻮ ﻛـ‪ ３‬را‪＄‬ـﻲ ﻧـﻮ د ﻗﻴـﺪ )ﭼﻴـﺮي( ﭘـﻪ‬
‫‪＄‬ﺎي ﻧﻮمْ)‪＄‬ﺎي( ﻫﻢ ﭘﻪ دﻏﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﻛ‪ ３‬را‪＄‬ﻲ او ﭘﻪ اﺻﻠﻲ ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪ ３‬د ‪＄‬ﺎى د ﻗﻴﺪ وﻇﻴﻔﻪ ﺗﺮ ﺳﺮه ﻛﻮي‪.‬‬
‫ﻣﻮﻧﺈ ﭘﻪ داﺳ‪＄ ３‬ﺎى ﻛ‪ ３‬اﺳﺘﻮ‪－‬ﻨﻪ ﻛﻮو ﭼ‪ ３‬ﻧﻮر ＇ـﻮك ﻧـﺸﺘﻪ‪ .‬ﻳـﺎ ﻣﻮﻧـﺈ داﺳـ‪＄ ３‬ـﺎى ﺗـﻪ راﻏﻠـﻲ وو‪،‬‬
‫ﭼ‪ ３‬د ﻏﺎ＊ﻲ ﺗﺮﺳﺮه ﭘﻮرې ﻧﻮرې ﻧﻴﻐ‪ ３‬او ﻛﺈې وإې ﻻرې ﻧﻪ وې ﭘﺎﺗ‪.３‬‬
‫دﻏﻪ ﺑﻞ ﻣﺜﺎل ﻛ‪－ ３‬ﻮرو ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ دواؤو ﻛ‪ ３‬ﻗﻴـﺪ راﻏﻠـﻰ او د ‪＄‬ـﺎى ﺗﺎﺑﻌﻴـﺖ ﭘـﻪ ＇ﺮ‪－‬ﻨـﺪ أول ﻟﻴـﺪﻻى‬
‫ﺷﻮ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻧﺈ ﻫﻐﻪ ‪＄‬ﺎي ﺗﻪ وﻻؤ و ﭼ‪ ３‬ﻫﻠﺘﻪ ﺧﻠﻚ ﻧﻪ اوﺳﻴﺈي‪.‬‬
‫ﭘﻪ دﻏﻪ أول ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬داﺳ‪ ３‬اﺷﻜﺎل ﻫﻢ ﻟﻴﺪﻟﻰ ﺷﻮ ﭼ‪ ３‬د ﺗﺎﺑﻊ ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻣﺴﻨﺪ د اﺻﻠﻲ ﺟﻤﻠـ‪＇ ３‬ﺨـﻪ‬
‫وروﺳﺘﻪ )ﭘﻪ ﭘﺎى ﻛ‪ (３‬راﻏﻠﻰ وي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻳﻮه ورځ ﻣﻮﻧﺈ ﻫﻐﻪ ‪＄‬ﺎى ﺗﻪ ﭼ‪ ３‬ﻫﻠﺘﻪ د وؤﻛﺘﻮن ﻣﺎﺷﻮﻣﺎﻧﻮ ﻟﻮﺑ‪ ３‬ﻛﻮﻟ‪ ３‬ورﻏﻠﻮ‪.‬‬
‫ﻏﺒﺮ‪ ３－‬ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬د وﺧﺖ ﺗﺎﺑﻊ ﺟﻤﻠﻪ وﻟﺮي‪:‬‬
‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬د وﺧﺖ ﺗﺎﺑﻊ ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻣﻌﻤﻮﻻ د )اﺻﻠﻲ( ﺟﻤﻠﻮﻧﻪ ﻣﺨﻜ‪ ３‬را‪＄‬ـﻲ‪ .‬د وﺧـﺖ ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوﻧـﻪ‬
‫د )ﭼ‪ (３‬ﺳﺎده رﺑﻄﻴﻪ او ﻣﺮﻛﺒﻮ ﺷﻜﻠﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬ﻟﻜﻪ‪ :‬ﻛﻠﻪ ﭼ‪＇ ،３‬ﻪ وﺧﺖ ﭼ‪ ،３‬ﻫﻐﻪ وﺧـﺖ ﭼـ‪) ３‬ﻫﻠـﻪ‪ -‬ﻫﺎﻟـﻪ(‬
‫ﻫﻐﻪ ﻣﻬﺎل ﭼ‪ ،３‬ﻫﺮ ﻛﻠﻪ ﭼ‪ ،３‬ﺗﺮ ＇ﻮ ﭘﻮرې‪ ،‬ﭼ‪ ،３‬ﺗﺮ＇ﻮ ﭼ‪＇ ،３‬ﻮ ﭼ‪ ３‬او داﺳ‪ ３‬ﻧﻮرو ﭘﻪ ﻣﺮﺳﺘﻪ ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫ﻟﻮﻣﺆى‪ ،‬د )ﭼ‪ (３‬ﭘﻪ ﻣﺮﺳﺘﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﺟﻤﻠﻪ‪:‬‬
‫ﭼ‪ ３‬ﺗﻪ راﺷ‪ ３‬زه ﺑﻪ وﻻؤ ﺷﻢ‪.‬‬
‫زه ﺑﻪ ﻫﻠﻪ ‪＄‬ﻢ ﭼ‪ ３‬ﺧﺒﺮه ﺧﻼﺻﻪ ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﻳﺎ دا ﺷﺮف ﺧﺎن ﻫﺠﺮي دﻏﻪ ﺷﻌﺮ‪:‬‬
‫ﻣﺎ ﻫﺎﻟﻪ د ‪＄‬ﺎن ﻣﺎﺗﻢ وﻛﺆ ﭘﻪ وﻳﻨﻮ‪ +‬ﭼ‪ ３‬ا！ﻚ وﺗﻪ ﻣ‪ ３‬ﺷﺎه ﻛﺆه ﭘﻪ ژؤا ﺷﻮم‪.‬‬
‫ﻳﺎ دا ﺑﻞ ﻣﺜﺎل‪ :‬ﻫﻠﻪ ﺑﻪ ﺧﺒﺮ ﺷ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬ﺗﺎرو ﺟﺒ‪ ３‬ﺗﻪ ورﺷ‪.３‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪166‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﻏﺒﺮ‪－‬ﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬ﻳﻮه ﭘ‪＋５‬ﻪ ﭘﻪ دواؤو )اﺻﻠﻰ‪ ،‬ﻓﺮﻋﻰ( ﺑﺮﺧﻮ ﻛ‪ ３‬ﺗﻜﺮار او ﻳﺎ ﺑ‪５‬ﻠ‪ ３‬ﺑ‪５‬ﻠ‪３‬‬
‫واﻗﻌﻲ وي د )ﭼ‪ (３‬رﺑﻄﻴﻪ د ﻓﺮﻋﻲ ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﺳﺮ او ﻳﺎ ﭘﻪ دوﻫﻤﻪ ﺑﺮﺧـﻪ ﻛـ‪ ３‬د اﺻـﻠﻲ ﻏـﺆي ﻧـﻪ وروﺳـﺘﻰ‬
‫راﺷﻲ‪.‬‬
‫ﻓﺮﻋﻲ ﺟﻤﻠﻪ د ﻣﺨﻪ او اﺻﻠﻲ ﺟﻤﻠﻪ وروﺳﺘﻪ د )ﻧﻮ( ﺳﺮه ﺷﺮوع ﻛﻴـﺈي‪ .‬ﭘـﻪ دې ﻣﻌﻨـﺎ ﭼـ‪ ３‬د ﺷـﺮﻃﻴﻪ‬
‫ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻧﻪ وروﺳﺘﻪ ﺟﺰاﺋﻴﻪ ﺟﻤﻠﻪ د )ﻧﻮ( ﺳﺮه ﭘﻴﻞ ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫ﻟﻜﻪ‪ :‬ﭼ‪ ３‬ﺷﭙﻪ ﭘﻪ ﺗ‪５‬ﺮﻳﺪو ﺷﻲ ﻧﻮ ﺳﺒﺎﭘﺴ‪ ３‬را دروﻣﻲ‪.‬‬
‫ﭼ‪ ３‬ﺧﻠﻚ ﺗﺮﻳﻨﻪ ﻻؤل ﻧﻮ دى ﻏﺮﻳﺐ ﻳﻮازې ﭘﺎﺗ‪ ３‬ﺷﻮ‪.‬‬
‫دﻟﺘﻪ )ﭼ‪ (３‬د وﺧﺖ ﭘﻪ ﻣﻌﻨﺎ اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي‪.‬‬
‫ﻛﻠﻪ ﻫﻢ د )ﭼ‪ (３‬ﺗﺆوﻧﻰ د ﻓﺮﻋﻲ ﺟﻤﻠ‪ ３‬د ﻳﻮه ﻏﺆي ﻧـﻪ وروﺳـﺘﻪ ﻫـﻢ را‪＄‬ـﻲ‪ .‬د ﻓﺎﻋـﻞ ﻣﺮﺑﻮﻃـﻪ ﻏﺆوﻧـﻪ‬
‫وروﺳﺘﻪ‪.‬‬
‫د ﻓﺎﺑﺮﻳﻜ‪ ３‬ﺧﺎوﻧﺪ ﭼ‪ ３‬دا ﺧﺒﺮه واورﻳﺪه ﺳﻢ د ﻻﺳﻪ ﻳ‪ ３‬ﻓﺎﺑﺮﻳﻜﻪ وﺗﺆﻟﻪ‪.‬‬
‫)ﭼ‪ (３‬ﭘﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬د ﻗﻴﻮدوﻧﻪ وروﺳﺘﻪ ﻫﻢ را‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫‪ -1‬ﭘﺮوﺳﺈ ﻛﺎل ﭼ‪ ３‬راﻏﻠﻰ وم ﻧﻮ دﻟﺘﻪ ﻳﻮ ＊ﻪ ﺷﺎ‪＄‬ﻠﻤﻰ ﭼﺎﻣﺆ ﻛﺆى و‪.‬‬
‫‪ -2‬دې زﻣﺎﻧﻪ ﻛـ‪ ３‬ﺑـﺎد داﺳـ‪ ３‬را اﻟـﻮﺗﻰ دى ﭼـ‪ ３‬ﺗـﻪ ﭘـﺮ ﻛﺮﺳـﺔ ﻧﺎﺳـﺖ وې ﻧـﻮ ﺳـﺘﺎ ﻫـﻢ ﺳـﺘﺮ‪ ３－‬ﭘـﻪ‬
‫اﺳﻤﺎن ﻛ‪ ３‬وي‪.‬‬
‫ﭘﻪ )‪ (2‬ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪)３‬ﭼ‪ (３‬د )ﻛﻠﻪ ﭼ‪ (３‬ﭘﻪ ﻣﻌﻨﺎ د ﺗﺎﺑﻊ ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﺳﺮﻛ‪ ３‬راﻏﻠﻰ دى‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬دﭼ‪ ３‬رﺑﻄﻴﻪ )ﺗﺆوﻧﻲ( ﺳﺮﺑﻴﺮه ﭘـﻪ ﻧـﻮرو ﻣﻌﻨﺎ‪－‬ـﺎﻧﻮ د زﻣـﺎن ﻣﻌﻨـﺎ ﻫـﻢ ورﻛـﻮي او ﭘـﻪ‬
‫دې أول ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬ﻋﻤﺪه )اﺻﻠﻲ( ﺟﻤﻠﻪ د ﺗﺎﺑﻊ ﺟﻤﻠ‪＇ ３‬ﺨﻪ وروﺳﺘﻪ را‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫د ﺗﺎﺑﻊ او اﺻﻠﻲ ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﺧﺒﺮ‪ ،‬ﭘﻪ ﻫﻐﻮ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬ﭼـ‪ ３‬ﭼـﺎر ﻳﺎﻛـﺎر ﭘـﻪ دواؤو ﺟﻤﻠـﻮ ﻛـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﻳـﻮه وﺧـﺖ‬
‫)زﻣﺎن( ﻛ‪ ３‬ﺳﺮ ﺗﻪ رﺳﻴﺪﻟﻰ وي د ﻗﺎﻋﺪې ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ د دواؤو ﺟﻤﻠﻮ ﻓﻌﻠﻮﻧـﻪ اﺳـﺘﻤﺮاري )ﻧﺎﺑـﺸﭙﺆ( ﺻـﻮرت‬
‫＊ﻴﻲ‪ :‬ﭼ‪ ３‬ﻟﻤﺮ راﺧﻴﮋي ﻧﻮ ورځ ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫ﻣ‪５‬ﻠﻤﻪ ﭼ‪ ３‬ﻟﻪ ﻛﻮره و‪＄‬ﻲ ﻧﻮ ﻛﻮر ﺑﻪ ﻫﻢ ورﺳﺮه ﺑﺪر‪－‬ﻪ ‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ داﺳ‪ ３‬ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻫﻢ ﺷﺘﻪ ﭼ‪ ３‬د ﺗﺎﺑﻊ )ﻓﺮﻋﻲ( ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻓﻌﻞ ﻣﻄﻠـﻖ )ﺑـﺸﭙﺆ ﺻـﻮرت( او اﺻـﻠﻰ‬
‫)ﺧﭙﻠﻮاﻛﻪ( ﺟﻤﻠﻪ اﺳﺘﻤﺮاري )ﻧﺎﺑﺸﭙﺆ( ﺷﻜﻞ وﻟﺮي‪:‬‬
‫زه ﭼ‪ ３‬ﺗﺈى ﺷﻢ او ﺑﻪ ﻏﻮاؤم‪ .‬زه ﭼ‪ ３‬ﺳﺘﺆي ﺷﻢ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﻛﻮم‪ .‬دوﺳﺘﺎن ﭼ‪ ３‬ﺳـﺮه ﻣﺨـﺎﻣﺦ ﺷـﻲ ﻧـﻮ‬
‫روغ ﺑﺆﺳﺮه ﻛﻮي‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪167‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﺑﻠﻪ ﻫﻢ زﻣﺎﻧﻪ ﭘﻴ‪＋‬ﻪ د ﻣﻄﻠﻘ‪) ３‬ﺑﺸﭙﺆې( ﺗ‪５‬ﺮې زﻣﺎﻧ‪＇ ３‬ﺮ‪－‬ﻨﺪوﻧﻪ ﻛﻮي‪.‬‬

‫‪ -1‬ﭼ‪ ３‬درﺧﻮ ﺳﺘﺮ‪ ３－‬وﻏﺆوﻟ‪ ３‬ﻧﻮ ﻫﻐﻪ ﺑﺸﺮه ورﺗﻪ وﻻؤه وه‪ ،‬ﭼ‪ ３‬د ﭼﺎ ﭘﻪ ﺧﻴﺎل ﻛ‪ ３‬او ده ﺷﻮې وه‪.‬‬
‫ﭘﻪ دې ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻳﻮ ﺑﻞ ﻣﺜﺎل ﻫﻢ راوؤو‪:‬‬
‫ﭼ‪ ３‬ﻳﻮه ﭘ‪＋５‬ﻪ )ﻋﻤﻞ( ﭘﻪ ﭘﺮﻟﻪ ﭘﺴ‪ ３‬ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﻳﻌﻨﻰ د ﻳﻮې ﭘﻴ‪ ３＋‬ﭘﺎي او د ﺑﻠ‪ ３‬ﭘﻴﻞ وي‪.‬‬
‫داﻛﺒﺮ ﺧﺎن ﺧﺒﺮې ﭼ‪ ３‬ﻣ‪ ３‬واورﻳﺪې ﭘﻪ زؤه ﻣ‪ ３‬ورﺗﻪ اور ﺑﻞ ﺷﻮ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ ﻫﻐـﻪ ﻏﺒـﺮ‪ ３－‬ﺗـﺎﺑﻊ ﺟﻤﻠـ‪ ３‬ﭼـ‪ ３‬ﻓﺮﻋـﻲ ﺟﻤﻠـﻪ ﻳـ‪ ３‬د اوﺳـﻨﺔ زﻣـﺎﻧ‪ ３‬او اﺻـﻠﻲ ﺟﻤﻠـﻪ ﻳـ‪３‬‬
‫دراﺗﻠﻮﻧﻜﻲ زﻣﺎﻧ‪ ３‬د ﺑﺸﭙﺆ ﻓﻌﻞ ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوﻳﻪ وي‪.‬‬
‫‪ -1‬اﺣﻤﺪ ﭼ‪ ３‬ﻟﻪ ＊ﻮوﻧ‪％‬ﻲ ﻧﻪ راﺷﻲ ﻧﻮ ﺑﺎزار ﺗﻪ ﺑﻪ ﻳ‪ ３‬وﻟﻴﺈم‪.‬‬
‫‪ -2‬ﭼ‪ ３‬ﻣﻨﺰل ﺗﻪ ورﺳﻴﺈو ﺧﺒﺮې ﺑﻪ وﻛﺆو‪.‬‬
‫ﻏﺒﺮ‪ ３－‬ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬د ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺎﺑﻊ ﺟﻤﻠ‪ ３‬وﻟﺮي‪:‬‬
‫د ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺎﺑﻊ ﺟﻤﻠﻪ د اﺻﻠﻲ )ﺧﭙﻠﻮاﻛﻰ( ﺟﻤﻠـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﻓﻌـﻞ )ﻣـﺴﻨﺪ( ﭘـﻮرى د )ﭼـ‪ (３‬ادات ﭘـﻪ واﺳـﻄﻪ‬
‫ﻧ‪＋‬ﻠﻲ ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫‪ -2‬ﻛﺘﺎﺑﺘﻮن ﺗﻪ ‪＄‬ﻢ ﭼ‪ ３‬ﻛﺘﺎب وﻟﻮﻟﻢ‪.‬‬ ‫زه راﻏﻠﻢ ﭼ‪ ３‬ﺗﺎ ووﻳﻨﻢ‪.‬‬
‫د ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺎﺑﻊ ﺟﻤﻠﻪ د اﺻﻠﻲ )ﺧﭙﻠﻮاﻛ‪ (３‬ﺟﻤﻠ‪＇ ３‬ﺨﻪ ﻣﺨﻜ‪ ３‬ﻫﻢ را‪＄‬ﻲ ﻧﻮ ﻫﻐﻪ وﺧﺖ د ﺗﺎﺑﻊ ﺟﻤﻠ‪３‬‬
‫ﭘﻪ ﭘﻴﻞ ﻛ‪) ３‬ددې د ﭘﺎره ﭼ‪ (３‬رﺑﻄﻴﻪ )ﺳﻴﻮز( را‪＄‬ﻲ‪) .‬ددې د ﭘﺎره ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ازﻣﻮﻳﻨﻪ ﻛ‪ ３‬ﺑﺮﻳﺎﻟﻰ ﺷﻲ ＊ﺎﻳﻲ‬
‫＊ﻪ ﺳﺒﻖ وواﻳﻲ‪:‬‬
‫ﻋﻠﺘﻲ ﻳﺎد ﻋﻠﺖ ﺗﺎﺑﻊ ﻏﺒﺮ‪－‬ﻪ ﺟﻤﻠﻪ‪:‬‬
‫ﻫﻐﻪ ده ﭼ‪ ３‬ﻳﻮه ﭘﻪ ﻛ‪ ３‬د ﺑﻠ‪ ３‬دﻟﻴﻞ اوﺳﺐ وي او د ﻋﻠﺖ )رﺑﻄﻴﻪ( ادات )‪＄‬ﻜﻪ‪＄ ،‬ﻜﻪ ﭼـ‪ ３‬ﭼـ‪ ،３‬دا‬
‫ﭼ‪ ،３‬ﭘﻪ دې ﭼ‪ ،３‬ﻧﻮوﻟ‪ ３‬او داﺳ‪ ３‬ﻧﻮر دي‪.‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ ﻟﻪ دې ﻛﺒﻠﻪ ﭼ‪ ،３‬ﻟﻪ دې ﺳﺒﺒﻪ ﭼ‪ ،３‬ﻫﺮ ﻛﻠﻪ ﭼ‪＇) ،３‬ﻨ‪／‬ﻪ ﭼ‪ (３‬ﻫﻢ ﻣﺮﻛﺐ ﺗﺆوﻧﻜﻰ ﻋﻠﺘـﻲ‬
‫ارﺗﺒﺎط ‪２－‬ﻞ ﻛﻴﺈي)‪.(1‬‬
‫‪ -1‬ﺑﺮﻳﺎﻟﻰ ﭘﻪ ＊ﻮوﻧ‪％‬ﻲ ﻛ‪ ３‬ﺑﺮﻳﺎﻟﻲ ﻧﺸﻮ ‪＄‬ﻜﻪ ﭼ‪ ３‬ﺳﺒﻖ ﻳ‪ ３‬ﻧﻪ ووﻳﻠﻰ‪.‬‬
‫دﻟﺘﻪ د ﺑﺮﻳﺎﻟﻲ د ﭘﺎﺗ‪ ３‬ﻛﻴﺪو ﻋﻠﺖ د ﺳﺒﻖ ﻧﻪ وﻳﻞ دي‪.‬‬
‫‪ -2‬دﻏﻪ ﺳﺆى ＊ﻪ ﻋﺎدت ﻧﻪ ﻟﺮي ‪＄‬ﻜﻪ ورﺳﺮه ＇ﻮك راﺷﻪ درﺷﻪ ﻧﻪ ﻛﻮي‪.‬‬

‫)‪ (1‬دﻣﻘﺼﺪ ﭘﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺮﻛﺒﻮ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬ﻓﻌﻞ داوﺳﻨﺔ زﻣﺎﻧ‪ ３‬ﻣﻄﻠﻖ ﺷﻜﻞ راوؤل ﻛﻴﺈى‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪168‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﭘﺮون ﭘﻮﻫﻨ‪％‬ﻲ ﺗﻪ ﺗﻠﻠﻰ ﻧﻪ وم ‪＄‬ﻜﻪ أﻳﺮ ﻛﺎرﻣ‪ ３‬درﻟﻮد‪ .‬دﻟﺘـﻪ ﻋﻤـﺪه اﺻـﻠﻲ ﺟﻤﻠـﻪ د ﻣﺨـﻪ او ﻣﻠـﻪ ﻳـﺎ‬
‫ﺗﺎﺑﻊ ﺟﻤﻠﻪ ورﭘﺴ‪ ３‬راﻏﻠ‪ ３‬ده‪.‬‬
‫ﻫﻐﻮي ﺧﻮﻣﺎﺗﻪ ﻏ＀ ﻏﻠﻪ وو ‪＄‬ﻜﻪ ﭼ‪ ３‬ﻳﻮوټ ﻳ‪ ３‬راﺑﺎﻧﺪې ﭘﻪ ＇ﻮ ＇ﻮ ﺷﺎﻧﻪ ﺧﺮڅ ﻛﺆى دى‪.‬‬
‫ﺗﺎﺑﻊ‬ ‫ﻋﻤﺪه‬
‫ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ دﻏﻪ ﺑﻞ ﻣﺜﺎل ﻫﻢ ‪－‬ﻮرو‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ :‬ﭘﻪ زور او دوﻟﺖ ﻣ‪＄ ３‬ﺎن ﻣﻴﻤﺒﺮ ﻛﻮﻟﻮ ددې د ﭘﺎره ﭼ‪ ３‬ﻣﻴﻤﺒﺮة ﻛ‪ ３‬ﻧﻮر زور او دوﻟﺖ ﭘﻴﺪا ﻛﺆم‪.‬‬
‫ﭘﻪ دﻏﻪ ﻣﺜﺎل ﻛ‪ ３‬دوﻫﻤﻪ ﺟﻤﻠﻪ اﺻﻠﻲ او ﻋﻤﺪه ﺟﻤﻠﻪ ده‪.‬‬
‫ب‪ :‬زه ددې ﻟﻪ ﭘﺎره )ﻟﻪ دې ﻛﺒﻠﻪ( ﺳﺘﺎ ﺳﺮه ‪＄‬ﻢ ﭼ‪ ３‬ﻻر درﺗﻪ و＊ﺎﻳﻢ‪:‬‬
‫اﺻﻠﻰ ﻋﻤﺪه‬ ‫ﺗﺎﺑﻊ‬
‫ج‪＇ :‬ﻨ‪／‬ﻪ ﭼ‪ ３‬ﺗﺎوﻳﻠﻲ وو ﻧﻮ ‪＄‬ﻜﻪ راﻏﻠﻢ‪.‬‬
‫د‪＇ :‬ﻨ‪／‬ﻪ ﭼ‪ ３‬دى ﻧﺎروﻏﻪ وﻧﻮراﻧﻐﻲ‪.‬‬
‫ﭘﻮرﺗﻪ د اﻟﻒ‪ :‬ب‪ ،‬ج‪ ،‬د‪ ،‬ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬وﻳﻨﻮ ﭼ‪ ３‬ورﺳﺘﺔ ﺟﻤﻠ‪ ３‬اﺻﻠﻴﺲ ﻳﺎ ﻋﻤﺪه دي او ﻣﺨﻜﻨـﺔ‬
‫ﺗﺎﺑﻊ )ﻓﺮﻋﻰ( ﺟﻤﻠ‪ ３‬دي‪.‬‬
‫ﻏﺒﺮ‪－‬ﻪ ﺷﺮﻃﻴﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﺟﻤﻠﻪ‪:‬‬
‫ﭘﻪ دﻏﻪ أول ﻏﺒﺮ‪－‬ﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪ ３‬ﻫﻢ ﻳﻮه اﺻﻠﻲ او ﺑﻠﻪ )ﻓﺮﻋﻲ( ﺗﺎﺑﻊ ﺟﻤﻠـﻪ وي او ﺗـﺎﺑﻊ ﺟﻤﻠـﻪ ﻣﻌﻤـﻮﻻ د‬
‫اﺻﻠﻲ ﺟﻤﻠ‪＇ ３‬ﺨﻪ د ﻣﺨﻪ او ﻛﻠﻪ ﻫﻢ وروﺳﺘﻪ ﻳﺎ داﺻﻠﻲ ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ﻛ‪ ３‬ﻫﻢ را‪＄‬ﻲ ﭘﻪ دﻏﻪ أول ﺟﻤﻠـﻮ‬
‫ﻛ‪ ３‬اﺻﻠﻲ ﺟﻤﻠﻪ د ﺷﺮﻃﻲ ﺟﻤﻠﻲ ﻳﻮه ﺑﺮﺧﻪ ﻳﺎ د ﻫﻐ‪＄ ３‬ﻮاب ﻫﻢ ‪２－‬ﻞ ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﺷﺮﻃﻴﻪ ﺟﻤﻠ‪ ３‬د )ﻛﻪ ﭼﻴﺮې‪ ،‬ﻛﻪ ﭼﻴﺮﺗﻪ‪ ،‬ﻛﻪ ﻛﻠـﻪ او ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ـﻪ د )ﭼـ‪ (３‬د ارﺗﺒـﺎط‬
‫ﭘﻪ ﻣﺮﺳﺘﻪ ﺳﺮه ﻧ‪＋‬ﻠﻲ ﭘﻪ ﻧﺤﻮي ﻟﺤﺎظ د )ﻛﻪ او ﭼ‪ (３‬ﺗﺮﻣﻨ‪ ＃‬ﭘﻪ ﺷﺮﻃﻲ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬ﻓﺮق ﻧﺸﺘﻪ‪.‬‬
‫‪ -1‬ﻛﻪ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻛﻪ ﺗﻪ راﻏﻠ‪ ３‬زه ﺑﻪ ﻫﻢ درﺷﻢ )راﺗﻠﻮﻧﻜﻰ زﻣﺎﻧ‪ ３‬ﻓﻌﻞ(‪.‬‬
‫زه ﺑﻪ درﺷﻢ اﺻﻠﻰ ﺟﻤﻠﻪ‪ ،‬ﻛﻪ ﺗﻪ راﻏﻠﻰ ﺗﺎﺑﻊ ده‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻛﻪ ﻣﻼﻟﺔ دې وﻟﻴﺪﻟﻪ ﺳﻼم ورﺗﻪ وواﻳﻪ‪.‬‬
‫ﻣﻼﻟﺔ دې وﻟﻴﺪﻟﻪ )ﺗﺎﺑﻊ( ﻣﻼﻟﺔ ﺗﻪ ﺳﻼم وواﻳﻪ )اﺻﻠﻰ(‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻛﻪ ﺑﺎد ﻧﻪ وي وﻧﻪ ﻧﻪ ＊ﻮري‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪169‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫‪ -4‬ﻛﻪ داﺳ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﺷﻤﻴﺮم ﻧﻮ زه ﺑﻪ ﻳ‪ ３‬ﭘﻪ ﺷﻤﻴﺮﻟﻮ ﺳﺘﺆى ﺷﻢ او ﺗﺎﺳ‪ ３‬ﭘﻪ ﻟﻮﺳﺘﻠﻮ‪ .‬ﭘﻪ دﻏﻪ ﻣﺜـﺎل ﻛـ‪３‬‬
‫د ﺷﺮط او ﺟﺰا دواؤه )رﺑﻂ( راﻏﻠﻲ دي‪ .‬ﻳﻌﻨﻰ ﭘﻪ ﻛﻮﻣﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻛـ‪ ３‬ﭼـ‪ ３‬د ﺷـﺮﻃﻴﻪ )رﺑـﻂ( راﻏﻠـﻰ وي ﻧـﻮ‬
‫)ﺟﺰاﺋﻴﻪ( رﺑﻂ ﻫﻢ را‪＄‬ﻲ او ﻫﻢ ﭘﺮﺗﻪ ﻟﻪ ﻫﻐ‪＇ ３‬ﺨﻪ ﻟﻜﻪ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻟﻮؤو ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬ﻣﻮوﻟﻴﺪل‪.‬‬
‫ﻛﻪ ﭼﺎؤه د ﺳﺮوزرو ﺷﻲ ﻧﻮ ﭘﻪ ﻛﻴﺄه )‪＄‬ﻴ‪／‬ﺮ( ﺧﻮﻳ‪＇ ３‬ﻮك ﻧﻪ ﻣﻨﺄي‪.‬‬
‫‪) -2‬ﭼ‪ (３‬د ﺷﺮط ﭘﻪ ﻣﻌﻨﺎ‪:‬‬
‫ﭼ‪ ３‬ﺷﺎﻋﺮ دې دوﺳﺖ ﺷﻲ ﺷﻌﺮوﻧﻪ ﻳ‪ ３‬ﺳﺘﺎﻳﻪ‬
‫دﻟﺘﻪ )د ﺷﺎﻋﺮ ﺷﻌﺮوﻧﻪ ﺳﺘﺎﻳﻪ( اﺻﻠﻲ ﺟﻤﻠﻪ ده ﭼ‪ ３‬ﺷﺎﻋﺮ دې دوﺳﺖ ﺷﻲ( ﺗﺎﺑﻊ ﺟﻤﻠﻪ ده‪.‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ دﻏﻪ ﻣﻄﻠﺐ ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ﻣﺘﻠﻮﻧﻮ او اﺻﻄﻼﺣ‪／‬ﺎﻧﻮ ﻛ‪ ３‬ﻫﻢ ﻟﻴﺪاى ﺷﻮ‪.‬‬
‫‪ -1‬ﭼ‪ ３‬وﻻؤ ﺷ‪ ３‬ﺗﺮ ﺑﻠﺨﻪ درﺳﺮه ﺑﻪ وي ﺧﭙﻠﻪ ﺑﺮﺧﻪ‪ (2) .‬ﭼ‪ ３‬ﻧﻪ دې وي ﻟﻪ ﻣـﻮره ورﺗـﻪ ﻣـﻪ واﻳـﻪ ﭼـ‪３‬‬
‫وروره )‪ (3‬ﭼ‪ ３‬ﺧﺎن ﻳ‪ ３‬ﭘﻪ ﻳﺎران ﻳ‪.３‬‬
‫‪ -2‬د ﺷﺮﻃﻴﻪ ﻟﻪ ﭘﺎره )ﻣﺮﻛﺐ رﺑﻂ( ﻟﻜﻪ )ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮې – ﻛﻪ ﻛﻠﻪ( ﻫﻢ دود ﻟﺮي‪.‬‬
‫ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮې ﭘﻪ ﺗﻨﺪي ﻳ‪ ３‬د ﺗﻮر ﻛﺎﻛﺎ د دﻳﻮال داغ ﻧﻪ وي ﻧﻮ ﻣﺎ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻧﻪ وﭘ‪５‬ﺆﻧﺪﻟﻰ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻛﻪ ﻛﻠﻪ ‪ :‬ﻛﻪ ﻛﻠﻪ راﭘ‪ ）５‬ﺷﻮې ﻧﻮ ﻣﻮزﻳﻢ ﺗﻪ ﺑﻪ ﻻؤ ﺷﻮ‪.‬‬
‫)ﻛﻪ ﻛﻠﻪ( د زﻣﺎن ﻣﻔﻬﻮم ورﻛﻮي ﺧﻮ ﺑﻴﺎ ﻫﻢ ﭘﻪ دﻏﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪ ３‬د ﺷﺮﻃﻪ ﻧ‪＋‬ﻪ ده‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻏﺒﺮ‪－‬ﻮ ﺗﺎﺑﻊ ﺷﺮﻃﻴﻪ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬د ﻓﻌﻠﻮﻧﻮ زﻣﺎﻧﻪ‪:‬‬
‫اول ﭼ‪ ３‬اﺻﻠﻲ او ﻓﺮﻋﻲ ﺟﻤﻠ‪ ３‬د اوﺳﻨﺔ زﻣﺎﻧ‪ ３‬ﻓﻌﻠﻮﻧﻪ وﻟﺮي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻛﻪ ﺗﻪ ‪ ３＄‬وﻻؤ ﺷﻪ ﻣﻜﺮ ژر راﺷﻪ‪.‬‬
‫دﻟﺘﻪ ‪－‬ﻮرو ﭼ‪ ３‬د ﺗﺎﺑﻊ ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻓﻌﻞ ﻧﺎﺑﺸﭙﺆ او اﺻﻠﻰ ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻓﻌﻞ ﺑﺸﭙﺆه اوﺳﻨﺔ زﻣﺎﻧﻪ ＊ﻴﻲ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻛﻪ دې زؤه ﻏﻮاؤي ﭼ‪ ３‬زﻣﻮﻧﺈ ﺳﺮه ﻻؤ ﺷ‪ ３‬ﻧﻮ ‪＄‬ﺎن ﺟﻮؤ وه‪.‬‬
‫د دواؤو ﺟﻤﻠﻮ ﻓﻌﻠﻮﻧﻪ ﻧﺎﺑﺸﭙﺆه اوﺳﻨﺔ زﻣﺎﻧﻪ ＊ﻴﻲ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻛﻪ ＇ﻮك ﻳﻮ ﻛﺎرﻛﻮي او ﺷﻮق ورﺳﺮه ﻧﻪ ﻟﺮي ﻫﻐﻪ ﻫﻴ＆ ﻛﻠﻪ ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﻛﺎرﻛ‪ ３‬ﻧﻪ ﻛﺎﻣﻴﺎﺑ‪５‬ﺈي‪.‬‬
‫دوﻫﻢ ﭘﻪ ﻏﺒﺮ‪－‬ﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﺷﺮﻃﻴﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪ ３‬ﭼـ‪ ３‬اﺻـﻠﻲ ﺟﻤﻠـﻪ اﺳـﺘﻤﺮاري ﺣـﺎل ﻓﻌـﻞ او ﺗـﺎﺑﻊ ﻳـ‪ ３‬ﻣﻄﻠـﻖ‬
‫)ﺑﺸﭙﺆ( ﻓﻌﻞ ﺣﺎل راﻏﻠﻰ وي‪.‬‬
‫‪ -1‬ﻛﻪ ﻛﻮﻣ‪ ３‬ﭘﺮدة ژﺑ‪ ３‬ﺗﻪ ﻏﻮإ ﻛﻴﺈدو ﻧﻮ ﻏﻮإوﻧﻮ ﺗﻪ ﻣﻮ ‪＄‬ﻴﻨﻲ ﺑ‪ ３‬رﺑﻄﻪ او ‪－‬ـﺄو د ﻏﺈوﻧـﻪ را‪＄‬ـﻲ‪.‬‬
‫ﻟﻮﻣﺆى ﻓﻌﻞ ﺑﺸﭙﺆ او دوﻫﻢ ﻳ‪ ３‬ﻧﺎﺑﺸﭙﺆ ﺻﻮرﺗﻮﻧﻪ دي‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻛﻪ دﻫﻘﺎن ﭘﻪ ﺧﭙﻠ‪＄ ３‬ﻤﻜ‪ ３‬ﻛ‪ ３‬ﺧﻮاري وﻧﻪ ﻛﺆي ﻟﻪ ‪＄‬ﻤﻜ‪＇ ３‬ﺨﻪ ﻏﻠﻪ ﻧﻪ اﺧﻠﻲ‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪170‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﺳﺎﻳ‪ ３‬ﺧﻴﮋي‪.‬‬ ‫‪ -3‬ﻛﻪ ﻳﻮه دﻳﻜﻪ دې ورﻛﺆه‬

‫اﺳﺘﻤﺮارى‬ ‫ﻣﻄﻠﻖ‬
‫درﻳﻢ ﭘﻪ ﺷﺮﻃﻴﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪ ３‬د ﺗ‪５‬ﺮې زﻣﺎﻧ‪ ３‬ﻓﻌﻠﻮﻧﻪ راﻏﻠﻲ وي‪ .‬ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻛﻪ ﻟﻴﻚ دې ﻣﺎﺗﻪ ﻟﻴﻜﻼى واى ﻧﻮ ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻪ ﺷﻮى ﺑﻪ وم‪.‬‬
‫ﻛﻪ ﺗﺎﺳ‪ ３‬وﻳﻠﻰ واي ﻣﺎ ﺑﻪ ﻛﺘﺎب راوؤى و‪.‬‬
‫د ﻣﺘﻀﺎد )ﺗﻘﺎﺑﻞ( ﺗﺎﺑﻊ ﻏﺒﺮ‪－‬ﻪ ﺟﻤﻠﻪ‪:‬‬
‫دا ﻫﻐﻪ أول ﺟﻤﻠـ‪ ３‬دي ﭼـ‪ ３‬د اﺻـﻠﻲ )ﻣـﺴﺘﻘﻠ‪ (３‬او ﺗـﺎﺑﻊ )ﻓﺮﻋـﻲ( ﺟﻤﻠـ‪ ３‬ﺗـﺮﻣﻨ‪ ＃‬ﭘـﻪ واﻗﻌـﻲ‪ ،‬ﻏﻴـﺮ‬
‫واﻗﻌﻲ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﺗﻘﺎﺑﻞ او ﺗﻀﺎد ﻣﻮﺟﻮد وي او ﺳﺮه د اﺧﺘﻼﻓﻪ ﺗـﻮازن ﻫـﻢ وﻟـﺮي دﻏـﻪ أول ﺟﻤﻠـ‪ ３‬ﻣﻌﻤـﻮﻻ د‬
‫)ﺗﺆوﻧﻲ( رﺑﻄﻴﻪ ﺗﺎﺑﻊ اداﺗﻮ ﭘﻪ ﻣﺮﺳﺘﻪ ﻳﻮ ‪＄‬ﺎي ﻛﻴـﺈي‪ .‬دﻏـﻪ رﺑﻄﻴـﻪ ﺗـﺎﺑﻊ ادات ﻳـﺎ ﺳـﺎده او ﻳـﺎ ﺧـﻮ ﻣﺮﻛـﺐ‬
‫أول وي اوﻛﻠﻪ ﻫﻢ ﭘﻪ ‪＄‬ﻴﻨﻮ ‪＄‬ـﺎﻳﻮﻧﻮ ﻛـ‪ ３‬ﭘﺮﺗـﻪ د ﺗﺎﺑﻌﻴـﺖ ﻟـﻪ اداﺗـﻮ ＇ﺨـﻪ ＇ﺮ‪－‬ﻨـﺪﻳﺈي‪ .‬ﭘـﻪ ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ژﺑـﻪ ﻛـ‪３‬‬
‫زﻳﺎت ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ د ﻣﺮﻛﺐ ﺗﺎﺑﻊ ﺗﺆوﻧﻲ )رﺑﻂ( ﭘﻪ وﺳﻴﻠﻪ ＊ﻮدﻻى ﺷﻮ‪.‬‬
‫ﻣﻌﻤــﻮﻻ ﻟﻮﻣــﺆى أول ﻣﺮﻛــﺐ ﺗــﺆوﻧﻰ )ﺗــﺎﺑﻊ( د )ﻛــﻪ( ﺷــﺮﻃﻴﻪ او ﻣــﺒﻬﻢ ﻧﺎ！ــﺎﻛﻠﻲ ﺿــﻤﻴﺮ )＇ــﻪ( او ﻫــﻢ‬
‫ﺗﺎﻛﻴﺪي اداﺗﻮ ﻟﻪ ‪－‬ﺄون )ﺗﺮﻛﻴـﺐ( ＇ﺨـﻪ ﺟـﻮؤ وي ﺑـﻞ أول ﻳـ‪ ３‬د )ﺳـﺮه( ﻗﻴـﺪ او )ﻟـﻪ( ادات‪) ،‬دې( اداﺗـﻲ‬
‫ﺿﻤﻴﺮ ﻟﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ ＇ﺨﻪ ﺟﻮؤﻳﺈي ﭼ‪ ３‬وروﺳﺘﻪ ﺑﻪ ﻳ‪ ３‬ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ راوؤو‪ .‬دﻏﻪ ﺗـﺎﺑﻊ ادات د ﻓﺮﻋـﻲ ﺟﻤﻠـ‪ ３‬ﭘـﻪ‬
‫ﺳﺮ او ﻳﺎد ﻓﺎﻋﻞ ＇ﺨﻪ وروﺳﺘﻪ ﻫﻢ را‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫اﺻﻠﻲ )ﻣﺴﺘﻘﻞ( ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ د )ﻧﻮ‪ ،‬وﻟ‪ ،３‬ﻧﻮ ﺑﻴﺎ ﻫـﻢ‪ ،‬ﺧـﻮ ﺑﻴـﺎ ﻫـﻢ‪ ،‬وﻟـ‪ ３‬ﺑﻴـﺎ ﻫـﻢ‪ ،‬ﻣ‪／‬ـﺮ‪ ،‬ﻟـﻴﻜﻦ(‬
‫ﺧﻼﻓﻲ اداﺗﻮ ﺳﺮه ﭘﻴﻞ ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫‪ -1‬ﻛﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ ﻣﺎزﻳﺎر اﻳﺴﺘﻠﻰ وﺧﻮﺑﺮﻳﺎﻟﻰ ﻧﻪ ﺷﻮم‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻛﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ ﻣﺎراﺑﻠﻠﻰ ﻧﻪ و ﺑﻴﺎ ﻫﻢ راﻏﻰ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻛـﻪ ＇ــﻪ ﻫـﻢ ﭘــﻪ دې ور‪＄‬ـﻮ ﻛــ‪ ３‬د ﻧـﺆة ﻻﻧﺠــ‪ ３‬زﻳــﺎﺗ‪ ３‬ﺷـﻮي دي ﺧــﻮ ﺑﻴـﺎ ﻫــﻢ ﻧـﺆة )ﺳــﻮﻟ‪ (３‬ﻟﭙــﺎره‬
‫ﻛﻮ＊） ﻛﻮي‪.‬‬
‫)ﺳﺮه ﻟﻪ دې(‪:‬‬
‫ﺳﺮه ﻟﻪ دې ﭼ‪ ３‬ﻧﺎروغ وم ﭘﻮﻫﻨ‪％‬ﻲ ﺗﻪ وﻻؤم‪ .‬ﺳﺮه ﻟﻪ دې ﭼ‪ ３‬ﻛﺎرﻣ‪ ３‬درﻟﻮد ﺧﻮ ﭘﻮﻫﻨ‪％‬ﻲ ﺗﻪ ﻻؤم‪.‬‬
‫ﺳﺮه ﻟﻪ دې ﭼ‪ ３‬ﻧﺎروغ وم ﺧﻮ ﺑﻴﺎ ﻫﻢ ﭘﻮﻫﻨ‪％‬ﻲ ﺗﻪ ﻻؤم‪.‬‬
‫د اﺻﻠﻲ ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﺳﺮ ﻛ‪) ３‬وﻟﻰ( ﻫﻢ ورﺳﺮه را‪＄‬ﻲ‪:‬‬
‫ﺳﺮه ددې ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻛﻮر ﻛ‪ ３‬ﻛﻮﻣﻪ ﺳﺘﻮﻧﺰه ﻧﻪ ﻟﺮي وﻟ‪ ３‬وﻇﻴﻔ‪ ３‬ﺗﻪ ﻧﺎوﺧﺘﻪ را‪＄‬ﻲ‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪171‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د اﺻﻠﻲ ﺟﻤﻠﻮ ﭘﻪ ﺳﺮﻛﻰ ﻣ‪／‬ﺮ‪:‬‬

‫ژﺑﻪ ﻛﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ ﭘﻪ ＊ﻜﺎره أول دﻏﻮ＊‪ ３‬ﻳﻮه ！ﻮ！ﻪ ده ﻣ‪／‬ﺮ ﭘﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻛ‪ ３‬د اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﺳﺆﻳﺘﻮب‪ ،‬ﭘﻮﻫﻪ‪،‬‬
‫＊ﻪ ژوﻧﺪ او داﺳ‪ ３‬ﻧﻮر ！ﻮل ﭘﻪ ژﺑﻪ ﭘﻮرې اؤه ﻟﺮي‪.‬‬
‫د ﻣﺴﺘﻘﻠ‪) ３‬اﺻﻠﻰ( ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﺳﺮﻛ‪) ３‬ﻟﻴﻜﻦ(‪:‬‬
‫ﻛﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ ر‪１‬ﺎ ﻟﺈه ﺷﻮه ﻟﻴﻜﻦ ﻻره ＊ﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﻴﺈي‪ .‬ﻫﻤﺪراﻧ‪／‬ﻪ د ﺗﺎﺑﻌﻴﺖ ادات د ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﺳﺮﻛ‪ ３‬او‬
‫)ﺳﺮه ددې( د اﺻﻠﻲ ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﺳﺮﻛ‪ ３‬ﻫﻢ راوؤل ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫ﻛﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ ﻫﻠ‪＄ ３‬ﻠ‪ ３‬ﻣﻮأ‪４‬ﺮې وﻛﺆې ﺳﺮه ددې ﺧﭙﻠﻮ ﻫﻴﻠﻮ ﺗﻪ وﻧﻪ رﺳﻴﺪو‪.‬‬
‫ﭘــﻪ ﭘ‪＋‬ﺘــﻮ ژﺑــﻪ ﻛــ‪ ３‬ﺑﺮﺳــﺮه ﭘــﺮدې ﻳــﻮ ﺷــﻤﻴﺮ داﺳــ‪ ３‬ﻣﺜﺎﻟﻮﻧــﻪ ﻫــﻢ وﻳﻨــﻮ ﭼــ‪ ３‬ددﻏــﻪ ﭘــﻮرﺗﻨﻲ ﻣﻄﻠــﺐ‬
‫＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوﻧﻪ ﻛﻮي‪ .‬ﻛﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ د ﺗﺎﺑﻌﻴﺖ ﺗﺆوﻧﻰ ورﺳﺮه ﭘﻪ ﺳﺎده ﺗﻮ‪－‬ﻪ او ﻳﺎ ﻫﻴ＆ ﻧﻪ وي ﺧﻮ ﺑﻴﺎ ﻫﻢ ﺗﻘﺎﺑﻞ او‬
‫ﺗﻀﺎد ＊ﻴﻲ‪.‬‬
‫‪ -1‬وﺳﻠﻪ ﻛﻪ ﺑﺎر ده ﭘﻪ ﺳﺨﺘﻪ ورځ ﭘﻪ ﻛﺎر ده‪.‬‬
‫)‪ (2‬ﻛﻪ ﻏﺮﻟﻮى دى ﭘﺮ ﺳ‪５‬ﺮﻳ‪ ３‬ﻻرده‪ .‬ﭼ‪ ３‬دا د ﻳﻮ ﻣﺘﻞ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ـﻪ ﻓﺮازﻳـﺎﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺗﺮﻛﻴـﺐ ‪２－‬ـﻞ ﻛﻴـﺈي‬
‫ﭘﻪ ﺑﻞ أول ﺑـﻪ داﺳـ‪ ３‬وﻳـﻞ ﻛﻴـﺈي‪ .‬ﻛـﻪ ＇ـﻪ ﻫـﻢ وﺳـﻠﻪ ﺑـﺎر )زﻳـﺎﺗﻲ( ده ﺧـﻮ ﺑﻴـﺎ ﻫـﻢ ﭘـﻪ ﺳـﺨﺘﻪ ورځ ﻛـ‪ ３‬ﭘـﻪ‬
‫ﻛﺎرﻳﺈي‪.‬‬
‫＇ﻮك ﻳ‪ ３‬ﭘﻪ ‪－‬ﻠﻲ ﻛ‪ ３‬ﻧﻪ ﭘﺮﻳﺈدي واﻳﻲ اس ﻣ‪ ３‬د ﺧﺎن ﻛﺮه وﺗﺆه‪.‬‬
‫دﻟﺘﻪ د ﺗﺎﺑﻌﻴﺖ ﻛﻮﻣﻪ ﻧ‪＋‬ﻪ ﻧﻪ وﻳﻨﻮ ﺧﻮ ＇ﻨ‪／‬ﻪ ﭼ‪ ３‬د ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ژﺑـ‪ ３‬ﻳـﻮه ﻣـﺸﻬﻮره اﺻـﻄﻼح ده او دﻏـﻪ‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺐ ﭘﻪ ﻣﻌﻨﻮي ﻟﺤﺎظ ﻳﻮ ﻓﺮازﻳﺎﻟﻮژﻳﻜﻰ ﺗﺆﻟﻰ ﻣﻄﻠﺐ ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوي‪.‬‬
‫ﺳﺮه ﻟﻪ دې ﭼ‪＇ ３‬ﻮك ﻳ‪ ３‬ﭘﻪ ﻛﻠﻲ ﻛ‪ ３‬ﻧﻪ ﭘﺮﻳﺈدي ﻣ‪／‬ﺮ واﻳﻲ ﭼ‪ ３‬اس ﻣ‪ ３‬د ﺧﺎن ﻛﺮه وﺗﺆه‪.‬‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻮى )ﭘﺮﺗﻠﻴﺰ( ﻏﺒﺮ‪－‬ﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﺟﻤﻠﻪ‪:‬‬
‫د اﺻــﻠﻲ ﺟﻤﻠــ‪ ３‬ﺑﻴــﺎن د ﻣﻘﺎﻳــﺴ‪ ３‬ﭘــﻪ ﻣﺮﺳــﺘﻪ ﻛﻴــﺈي د ＇ﻨ‪／‬ــﻪ‪ ،‬ﻟﻜــﻪ ﭼــ‪ ،３‬ﻟﻜــﻪ ＇ﻨ‪／‬ــﻪ ﭼــ‪＇ ،３‬ﻨ‪／‬ــﻪ‬
‫ﭘﺮوﺳﻴﻠﻪ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻛﻴﺈي‪＇) .‬ﻨ‪／‬ﻪ ﻏﺮوي ﻫﺴ‪＄ ３‬ﻨﺎوروي(‪.‬‬
‫＇ﻨ‪／‬ﻪ ﻣﺦ ﻫﺴ‪ ３‬ﺧﭙ‪５‬ﺆه‪ .‬ﻳﺎ ＇ﻨ‪／‬ﻪ ژرﻧﺪه ﻫﺴ‪ ３‬دوؤه‪.‬‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻮي ﻏﺒﺮ‪－‬ﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﺟﻤﻠﻪ‪:‬‬
‫ﭘﻪ دې أول ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬ﻫﻢ ﺗﺎﺑﻊ ﺟﻤﻠﻪ د اﺻﻠﻲ ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻧﺘﻴﺠﻪ او ﭘﺎى ﺑﻴﺎﻧﻮي‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻫﻐﻪ أﻳﺮ زﻳﺎروﻛﻴ） ﺗﺮ ＇ﻮ ﺑﺮﻳﺎﻟﻴﺘﻮب ﻳ‪ ３‬ﭘﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﺷﻮ‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪172‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫‪ -2‬زه ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ ﻫﻢ ﻧﻪ ﭘﻮﻫﻴﺈم ﭼ‪ ３‬د ﺳﺮو ﺗﻌﻮﻳﺬ ﺗﻪ أراﻣﻪ وواﻳﻢ ﻛﻪ ﻧﺎول‪ ،‬اﻓﺴﺎﻧﻪ ده ﻛﻪ ﻧـﻮر ＇ـﻪ ﻧـﻮ‬
‫‪＄‬ﻜﻪ دا ﻓﻴﺼﻠﻪ ‪－‬ﺮاﻧﻮ ﻟﻮﺳﺘﻮﻧﻜﻮ ﺗﻪ ﭘﺮﻳﺈدم‪.‬‬
‫‪ -3‬ده ﭼ‪ ３‬ﭘﺮ ﺗﻮ د ﭼﺎى ﭘﺴ‪ ３‬ﺳﻤﺪﻻﺳﻪ ﺳﺆې او ﺑﻪ و＇‪＋‬ﻠ‪ ３‬ﻧﻮ ﻧﺎروﻏﻪ ﺷﻮ‪.‬‬
‫ﻏﺒﺮ‪ ３－‬ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬د ﻳﻮﺳﺘﻮ و ﺟﻤﻠﻮ ﺷﻤ‪５‬ﺮ ﭘﻪ ﻛ‪ ３‬ﻟﻪ ﻳﻮې ﻳﺎ دوو ＇ﺨﻪ ﺗ‪５‬ﺮى ﻛﺆي وي‪:‬‬
‫ﻫﻐﻪ ﻏﺒﺮ‪) ３－‬ﭘﻴﻮﺳﺘ‪ ３‬او ﺗـﺎﺑﻊ( ﺟﻤﻠـ‪ ３‬ﭼـ‪ ３‬د ﻣﺨـﻪ ﻣـﻮ ＊ـﻮدﻟﻲ دي ﭘـﻪ ﻫﻐـﻮ ﻛـ‪ ３‬دﺟﻤﻠـﻮ ﺷـﻤ‪５‬ﺮ او‬
‫اﻧﺪازه دووﺗﻪ رﺳﻴﺈي او ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﺧﭙﻞ ‪＄‬ﺎي ﻣﻮر اوؤي دي وﻟـﻲ ＇ﻨ‪／‬ـﻪ ﭼـ‪ ３‬ﻟﻴـﺪل ﻛﻴـﺈي د ادﺑـﻲ ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ‬
‫ژﺑ‪ ３‬ﭘﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن او ﺟﻮؤ＊ﺖ ﻛ‪ ３‬داﺳ‪ ３‬ﻏﺒﺮ‪－‬ـﻲ ﺟﻤﻠـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﻧ‪＋‬ـﻪ ﻛـﻮﻻي ﺷـﻮ ﭼـ‪ ３‬د دروﻳـﺎ زﻳـﺎﺗﻮ ﺟﻤﻠـﻮ‬
‫ﻟﺮوﻧﻜﻲ وي ﻛﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ ﭘـﻪ ﺧﭙﻠـﻪ د ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ژﺑـ‪ ３‬د ﺟﻤﻠـﻮ ﭘـﻪ ﺟﻮؤ＊ـﺖ او ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎن ﻛـ‪ ３‬أﻳـﺮ ﻛـﺆﻛ‪５‬ﭽﻦ او‬
‫ﻣﻐﻠﻖ ﺷﻜﻠﻮﻧﻪ ﻧﻪ ‪＄‬ﺎﻳﺈي‪ ،‬وﻟ‪ ３‬ﺗﺮﻛﻮﻣ‪ ３‬اﻧﺪازې ﭘـﻮرې ﭼـ‪ ３‬ﻟﻴـﺪل ﻛﻴـﺈي ﭘـﻪ ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ژﺑـﻪ ﻛـ‪ ３‬ددﻏـﻪ أول‬
‫ﻏﺒﺮ‪－‬ﻮ ﺟﻤﻠﻮ ﺟﻮؤ＊ﺘﻮﻧﻪ ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ﺗﻮ‪－‬ﻪ راوؤو‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ :‬ﭘﻪ ﻏﺒﺮ‪－‬ﻪ ﺟﻤﻠـﻪ ﻛـ‪ ３‬ﭼـ‪ ３‬د ﻳـﻮې ﻳـﺎ ＇ـﻮ ﺟﻤﻠـﻮ ﭘـﻪ واﺳـﻄﻪ د ﺑﻠـ‪ ３‬ﻣﺮﺑﻮﻃـﻪ ﺟﻤﻠـ‪ ３‬ﻛﻴﻔﻴـﺖ‪،‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ رو＊ﺎﻧﻪ ﻛﺆى ﺷﻲ‪.‬‬
‫ب‪ :‬ﭼ‪ ３‬د اﺻﻠﻲ )ﻋﻤﺪه( ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻧﻪ وروﺳﺘﻪ دوه… داﺳ‪ ３‬ﺗﺎﺑﻊ ﺟﻤﻠ‪ ３‬راﻏﻠ‪ ３‬وي ﭼـ‪ ３‬او ﻟـﻪ ﺟﻤﻠـﻪ‬
‫ﻳ‪ ３‬د ﻣﺒﺘﺪا ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻛﻮي او دوﻫﻤﻪ ﻳ‪ ３‬د ﻟﻮﻣﺆي ﺗﺎﺑﻊ ﺟﻤﻠ‪ ３‬وﺿﺎﺣﺖ ﻛﻮي)‪.(1‬‬
‫ﭘﻪ ﻏﺒﺮ‪－‬ﻮ ﺗﺎﺑﻊ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬داﺳ‪ ３‬ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ وﻳﻨﻮ ﭼـ‪ ３‬دوه اﺻـﻠﻲ ﺟﻤﻠـ‪ ３‬ﻳـﺎ ورﺳـﺮه دوه ﻓﺮﻋـﻲ ﺟﻤﻠـ‪３‬‬
‫)ﺗﺎﺑﻊ( راﻏﻠﻰ وي او ﻳﺎ ﺧﻮ ﻳﻮه اﺻﻠﻲ دوه ﺗﺎﺑﻊ ﻳﺎ دوه اﺻﻠﻲ ﻳﻮه ﺗﺎﺑﻊ او دﻏﻪ ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﺑﻴﺎ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻮ ﻣﻨ‪％‬ـﻮ‬
‫ﻛ‪ ３‬د ﺗﺎﺑﻌﻴﺖ ﻳﺎ د ﺗﻮازن )ﻣﺴﺎوي( راﺑﻄﻪ ﻫﻢ ﻟﺮي‪.‬‬
‫ددې ﻟﻪ ﭘﺎره دﻏﻪ ﻻﻧﺪﻳﻨﺔ ﺟﻤﻠ‪ ３‬راوؤو‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺷــﭙﻪ ﭼــ‪ ３‬ﭘﺨــﻪ ﺷــﻮه او ！ــﻮل وﻳــﺪه ﺷــﻮل ادم ﺧــﺎن د درﺧﻮدﻳــﺪن ﻟــﻪ ﻣﻼوﺗــﺆ ﻟــﻪ‪ .‬دﻟﺘــﻪ دوه ﺗــﺎﺑﻊ‬
‫)ﻓﺮﻋﻰ( ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬ﻋﻄﻔﻲ راﺑﻄﻪ ﺳﺮه ﻟﺮي ﻣﺨﻜ‪ ３‬او درﻳﻤﻪ اﺻﻠﻲ ﺟﻤﻠﻪ وروﺳﺘﻪ راﻏﻠ‪ ３‬ده‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻛﻠﻪ ﭼ‪ ３‬دوي راﻏﻠﻞ او ﻛﺎروﻧﻪ ﻳ‪ ３‬ﺳﺮﺗﻪ ورﺳﻮل د ＇ﺎﻧ‪ ３／‬ﻣﺸﺮﻟﻪ دوي ＇ﺨﻪ أ‪４‬ﺮ ﻣﻨﻨﻪ وﻛﺆه‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻛﻪ ﻛﺎروﻧﻪ ﻣﻮ ﺧﻼص ﻛﺆل او ﻫﻮا ﻫﻢ ＊ﻪ وه د ‪－‬ﻠﻮﻧﻮ ﻣ‪５‬ﻠ‪ ３‬ﺗﻪ ﺑﻪ ﻻؤ ﺷﻮ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﻫﻐﻪ اﻓﻜﺎر ﭼ‪－ ３‬ﺄوأو ﻟﻴﻜﻞ ﺷﻲ او ﻳﻮ ﻟﻪ ﺑﻠـﻪ راﺑﻄـﻪ وﻧـﻪ ﻟـﺮي د ﺗـﺎﻟﻴﻒ ارز＊ـﺖ ﻧـﻪ ﻟـﺮي او د‬
‫ﻟﻴﻜﻮﻧﻜﻲ د اﻧﺸﺎﻳﻲ ﻗﻮت أ‪４‬ﺮه ﻧﻴﻤ‪／‬ﺆﺗﻴﺎ ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوي‪.‬‬

‫)‪ (1‬ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ﺻﺪﻳﻖ اﷲ ر＊ﺘﻴﻦ‪ ،‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ‪－‬ﺮاﻣﺮ ‪！2‬ﻮك ﻛﺎﺑﻞ د ‪ 1370‬ﻟﻤﺮﻳﺰ ﻛﺎل ﭼﺎپ‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪173‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫دوه ﻟﻮﻣﺆة ﺗـﺎﺑﻊ او دوه وروﺳـﺘﺔ اﺻـﻠﻲ ﺟﻤﻠـ‪ ３‬دي ﭼـ‪ ３‬ﺑﻴـﺎ ﭘـﻪ ﺧﭙﻠـﻮ ﺧﭙﻠـﻮ ﻣﻨ‪％‬ﻨـﻮ ﻛـ‪ ３‬ﻋﻄﻔـﻲ‬
‫راﺑﻄﻪ ﻫﻢ ﻟﺮي‪.‬‬
‫‪ -5‬ﻫﻐﻪ ＇ﻮك ﭼ‪ ３‬أﻳﺮ ﻣﻘﻴﺪ روزل ﺷﻮي وي او أ‪４‬ﺮ وﻳﺮﻳﺪوﻧﻜﻰ وي ﺧﻴﺎل او ﻓﻜﺮﻳ‪ ３‬ﻟﻜﻪ ﻛﻮرﻧﻰ‬
‫ﻣﺮﻏﻪ ﻟﻮؤ ﭘﺮوازﻧﻪ ﺷﻲ ﻛﻮﻻى او ﭘﻪ اﺛﺎرو ﻛ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬د ﻋﺎﻟﻲ ﻓﻜﺮ او ازاد ﺧﻴﺎل ﻧ‪ ３＋‬ﻧ‪＋‬ﺎﻧ‪ ３‬ﻧﺸﻮﻟﻴﺪﻟﻰ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﭘﻨ‪％‬ﻢ ﻣﺜﺎل ﻛ‪ ３‬ﻟﻮﻣﺆة دوه ﺗﺎﺑﻊ ﺟﻤﻠ‪ ３‬د ﻋﻄﻒ ﭘﻪ ﻣﺮﺳﺘﻪ ﻳﻮ ‪＄‬ﺎى ﺷﻮي ﭼ‪ ３‬دوﻫﻤﻪ دﻟﻮﻣﺆي‬
‫ﺣﺎل ＊ﻴﻲ او ورﭘﺴ‪ ３‬دوه ﻳﻮﺳﺘﻮې ﺟﻤﻠ‪ ３‬دي ﭼ‪ ３‬د اﺻﻠﻲ )ﻋﻤﺪه( ﺟﻤﻠ‪ ３‬دﻧﺪه ﻟﺮي داﻫﻢ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻮ‬
‫ﻣﻨ‪％‬ﻮ ﻛ‪ ３‬ﻋﻄﻔﻰ ارﺗﺒﺎط ﻟﺮي او ﭘﻪ ﻣﺠﻤﻮع ﻛ‪ ３‬ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺮﻛﺒ‪) ３‬ﻏﺒﺮ‪ (３－‬ﺟﻤﻠ‪２－ ３‬ﻠ‪ ３‬ﺷﻲ‪.‬‬
‫‪ -5‬ﭘﻪ ﻏﺒﺮ‪－‬ﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪ ３‬دوه د ﺗـﺎﺑﻊ ﺟﻤﻠـ‪ ３‬د اﺻـﻠﻲ )ﻋﻤـﺪه( ﺟﻤﻠـ‪ ３‬ﻛﻴﻔﻴـﺖ ﺣﺎﻟـﺖ ＇ﺮ‪－‬ﻨـﺪوي‬
‫ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫‪ -6‬ﭘﻪ )‪ (1345‬ش ﻛﺎل ﻛ‪ ３‬د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧ＂ﻚ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻨ‪ ３‬او درﻧـﺎوي ﻳـﻮه درﻧـﻪ ﻛـﺎﻟﻴﺰه ﺟـﻮؤه ﺷـﻮې‬
‫وه ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻫﻐ‪ ３‬ﻛ‪ ３‬أﻳﺮو ﭘﻮﻫﺎﻧﻮ‪ ،‬ﻟﻴﻜﻮاﻟﻮ‪ ،‬ﺷـﺎﻋﺮاﻧﻮ ﺑﺮﺧـﻪ اﺧﻴـﺴﺘ‪ ３‬وه او ﻏـﻮره ﻣﻘـﺎﻟ‪ ３‬او ﻣـﻀﺎﻣﻴﻦ‬
‫ﻳ‪ ３‬ﻟﻴﻜﻠﻲ وو‪ .‬ﭘﻪ دﻏﻪ ﻣﺜﺎل ﻛ‪ ３‬ﻟﻮﻣﺆى اﺻﻠﻰ )ﻋﻤﺪه( او دوه ﻧﻮرې د ﻟﻮﻣﺆي ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﺑﻴﺎن او ﺷﺮح ده‪.‬‬
‫‪ -7‬ﺑﻞ ﻣﺜﺎل‪ :‬ﻣﺰدورې ﻣﺎﺗﻪ ووﻳﻞ‪ ،‬ﭼ‪ ３‬ﻧﻮر ‪＄‬ﻮاب ﻧـﻪ ﺷـﻢ وؤاى ‪＄‬ﻜـﻪ ﻣﻮﻧـﺈ ﻣـﺰدور ﺧﻠـﻚ ﻳـﻮ او ﻟـﻪ‬
‫ﻛﻮره ﺑﻪ ﻣﻮ وﺑﺎﺳﻲ ﻧﻮ ﺑﻴﺎ ﺑﻪ ﻛﻮﻣ‪ ３‬ﺧﻮا ﺗﻪ ‪＄‬ﻮ‪.‬‬
‫ﭘﻪ دﻏﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪ ３‬د ﻟﻮﻣﺆﻳﻮ ﺟﻤﻠﻮ ﺷﺮح ﻋﻠﺖ او ﻧﺘﻴﺠﻪ ﭘﻪ وروﺳﺘﻴﻮ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬ﺑﻴﺎن ﺷﻮې ده‪.‬‬
‫‪ -8‬ﻫﻐﻪ دوه ﺗﺎﺑﻊ ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬د اﺻﻠﻲ ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻧﻪ وروﺳﺘﻪ راﻏﻠ‪ ３‬وي ﭼ‪ ３‬اوﻟـﻪ ﻳـ‪ ３‬د ﻣﺒﺘـﺪا ﺗﻮﺿـﻴﺢ‬
‫ﻛﻮي او دوﻫﻤﻪ ﻳ‪ ３‬د ﻟﻮﻣﺆي ﺗﺎﺑﻊ ﺟﻤﻠ‪ ３‬وﺿﺎﺣﺖ ﻛﻮي‪ .‬ﻟﻜﻪ‪ :‬اﺻﻠﻲ ﭘﻮﻫﻪ ﻫﻐﻪ ده ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻫﻐﻮ ﻻرو ﻻس‬
‫ﺗﻪ راﺷﻲ ﭼ‪ ３‬ﺧﻠﻜﻮ ﺗﻪ ﭘﺮې ﻓﺎﻳﺪه رﺳﻴﺪاى ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬د ﻏﺒﺮ‪－‬ﻮ ﭘﻪ ﺗ‪５‬ﺮه ﺗﺎﺑﻊ ﺟﻤﻠـﻮ ﺟﻮؤ＊ـﺖ‪ ،‬ﻧـﻪ دوﻣـﺮه ﻟﻨـﺄ او ﻧـﻪ ﺧـﻮ ﻫـﻮﻣﺮه ﻣﻐﻠـﻖ او‬
‫ﻛﺆﻛ‪５‬ﭽﻦ ﺟﻮؤ＊ﺖ ﻟﺮي‪ ،‬ﭼ‪ ３‬اﺻﻠﻲ ﻣﻄﻠﺐ ﭘﻪ ﻛ‪ ３‬ﺗﺮي ﺗﻢ ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﻳﺎدوﻧﻪ‪:‬‬
‫ﻣﻌﺘﺮﺿﻪ ﺟﻤﻠ‪:３‬‬
‫دﻟﺘﻪ د ﻣﻌﺘﺮﺿﻮ ﺟﻤﻠﻮ ﭘﻪ ﺑﺎب ＊ﺎﻳﻲ دوﻣﺮه ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوﻧﻪ وﺷـﻲ ﭼـ‪ ３‬دا ﻫﻐـﻪ أول ﺟﻤﻠـ‪ ３‬دي ﭼـ‪ ３‬ﭘـﻪ‬
‫ﻓﻌﻠﻲ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬د ﻓﺎﻋﻞ‪ ،‬ﻣﻔﻌـﻮل او ﻓﻌـﻞ ﺗـﺮﻣﻨ‪ ＃‬راوؤل ﻛﻴـﺈي ﺧـﻮ د اﺻـﻠﻲ ﺟﻤﻠـ‪ ３‬ﺳـﺮه ﻛﻮﻣـﻪ ﻧﺤـﻮي‬
‫راﺑﻄﻪ ﻧﻪ ﺳﺎﺗﻲ‪ .‬دﻏﻪ أول ﺟﻤﻠ‪ ３‬د ﻳﻮﺳﺘﻮو ﺟﻤﻠﻮ او ﻛﻠﻪ ﻫﻢ د ﻏﺒﺮ‪－‬ﻮ ﺟﻤﻠـﻮ ﭘـﻪ ﻣـﻨ‪ ＃‬ﻛـ‪ ３‬ورﻏﻮر‪＄‬ﻴـﺈي‬

‫‪ ‬‬

‫‪174‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮې دﻏﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻟﻪ دﻏﻪ ﻧﺤﻮي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ＇ﺨﻪ راووﻳﺴﺘﻞ ﺷﻲ د ﺟﻤﻠ‪ ３‬اﺻﻠﻲ ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ ﻛﻮم ﺗﺎوان‬
‫ﻧﻪ رﺳﻴﺈي‪.‬‬
‫ﻣﻌﺘﺮﺿﻪ ﺟﻤﻠ‪ ３‬اﻛﺜﺮا د ﻋﺎﻳﻪ وي ﻳﺎ د ﺑﻠ‪ ３‬ﺟﻤﻠ‪ ３‬وﺿﺎﺣﺖ ﻛﻮي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫دﻏﻮ ﺧﻠﻜﻮ )ﺧﺪاى دې ورﺳﺮه ＊ﻪ وﻛﺆي( ﻟﻪ ﺗﺎ ﺳﻮﺳﺮه ﭘﻮره ﻣﺮﺳﺘﻪ ﻛﺆې ده‪ .‬ﭘﻪ دﻏﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪３‬‬
‫)دﻏﻮ ﺧﻠﻜﻮ( )ﻣﻐﻴﺮه ﺣﺎﻟﺖ( ﻣﺒﺘﺪا )ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ( او )ﻟﻪ ﺗﺎﺳﻮ ﺳﺮه ﻣﺮﺳﺘﻪ ﻛﺆي( ﺧﺒﺮ )ﻣﺴﻨﺪ( د ﺟﻤﻠ‪３‬‬
‫اﺻﻠﻰ )ﻋﻤﺪه( ﺑﺮﺧ‪ ３‬دي‪.‬‬
‫او )ﺧﺪاى دې ورﺳﺮه ＊ﻪ وﻛﺆي( ﻣﻌﺘﺮﺿﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻠﻠﻪ ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫زﻣﺮك دې ﺧﺪاى ﭘﻪ ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻴﻮ ﭘ＀ ﻛﺆي ﻟﻪ دوي ﺳﺮه ﻳ‪ ３‬أ‪４‬ﺮې ﻫﻠ‪＄ ３‬ﻠ‪ ３‬وﻛﺆې‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻟﻮؤه ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪ ３‬ﻫﻢ )ﺧﺪاى دې ﭘﻪ ﺧﻮﺷـﺤﺎﻟﻴﻮ ﭘـ＀ ﻛـﺆي( ﻣﻌﺘﺮﺿـﻪ ﺟﻤﻠـﻪ ده‪ .‬او )زﻣـﺮك ﻟـﻪ دوي‬
‫ﺳﺮه أ‪４‬ﺮې ﻫﻠ‪＄ ３‬ﻠ‪ ３‬وﻛﺆې( اﺻﻠﻲ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻠﻠﻪ ﻛﻴﺈي‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪175‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﺷﭙﺈم ＇ﭙﺮﻛﻰ‬

‫ﭘــﻪ ﭘ‪＋‬ﺘــﻮ ﺟﻤﻠــﻮ ﻛــ‪ ３‬د ﺟﻤﻠــ‪ ３‬د ﻳــﻮې ﺑــﺮﺧ‪ ３‬ﻳــﺎ اﺟـﺰاو )اﻳﻠﭙــﺴﻲ ‪ (Ellpsis‬د‬
‫ﺣﺬف ﻣﺴﺌﻠﻪ‪:‬‬
‫ﻣﻮﻧﺈ د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬ﭘﻪ ﺟﻤﻠـﻮ ﻛـ‪ ３‬داو ＊ـﻮد ﻟـﻪ او ﭘـﻪ ！ـﺎﻛﻠﻲ او ﻣﻌﻴﻨـﻪ ﺗﻮ‪－‬ـﻪ ＇ﺮ‪－‬ﻨـﺪه ﺷـﻮه ﭼـ‪ ３‬ﻫـﺮه‬
‫ﻳﻮﺳﺘﻮې او ﻳﺎ ﻏﺒﺮ‪－‬ﻪ ﺟﻤﻠﻪ د ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ‪ ،‬ﻣﺴﻨﺪ ﻳﺎ )ﻓﺎﻋـﻞ‪ ،‬ﻣﻔﻌـﻮل‪ ،‬ﻓﻌـﻞ( درﻟـﻮدوﻧﻜﻲ وي ﭼـ‪ ３‬ﺑﻴـﺎ‬
‫ﻫﺮه ﺑﺮﺧﻪ دﺧﭙﻠﻮ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺗﻮﻛﻮﻧﻮ )اﺟـﺰاو( ﺳـﺮه ﭘـﻪ ！ـﺎﻛﻠﻲ او ﺛﺎﺑـﺖ ﺗﺮﺗﻴـﺐ ﺳـﺮه را‪＄‬ـﻲ‪ .‬وﻟـ‪ ３‬دﻟﺘـﻪ ﻣﻮﻧـﺈ‬
‫ﻫﻐ‪ ３‬ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻪ ﭘﺎﻣﻠﺮﻧﻪ را اؤوو ﭼ‪ ３‬ﻛﻠﻪ ﻳﻮه ﺟﻤﻠﻪ ﻳﺎ ﻳﻮ ﺑﺸﭙﺆ ﻣﻄﻠﺐ داﺟﺰاو ﭘﻪ ﻟﺤﺎظ ﺑﺸﭙﺆ ﻧﻪ وي‪.‬‬
‫ﺧﻮ د اﺑﺎﻳﺪ وواﻳﻮ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻣﺘﻦ )ﻛﺎﻧﺖ ﻛﺲ‪ (..‬ﻛ‪ ３‬د ﺟﻤﻠ‪ ３‬د اﺟﺰاو ﻳﺎ د ﺑﺮﺧﻮ ﺣـﺬف او ﻧـﻪ راوؤل د‬
‫ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﻣﻌﻨﺎ ﻛ‪ ３‬ﻛـﻮم ﺑـﺪﻟﻮن ﻧـﻪ ＊ﻴـﻲ اﻟﺒﺘـﻪ ﭘـﻪ دې ﺷـﺮط ﭼـ‪ ３‬ﻳـﻮه ﻗﺮﻳﻨـﻪ او ﻧ‪＋‬ـﻪ وﻟـﺮي‪ .‬ﻣﻮﻧـﺈ ددې‬
‫ﻣﻘﺼﺪ ﻟﻪ ﭘﺎره د ﻳﻮﺳﺘﻮ او ﻏﺒﺮ‪－‬ﻮ ﺟﻤﻠﻮ ‪＄‬ﻴﻨﻲ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ ﭘﻪ ﻟﻨﺄه ﺗﻮ‪－‬ﻪ راوؤو‪ .‬ﻛﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ دا ﻣﻮﺿﻮع أﻳﺮه‬
‫ﭘﺮاﺧﻪ او زﻳﺎﺗﻪ ＇ﻴﺆﻧﻪ ﻏﻮاؤي‪.‬‬
‫اﻟﻒ‪ :‬د )ﻓﺎﻋﻞ )ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ( ﺣﺬف‪:‬‬
‫ﺑ‪５‬ﻠ‪／‬ﻪ‪ :‬زﻣﺮك ﭘﻮﻫﻨﺘﻮن ﺗﻪ راﻏﻰ او وﻻؤ‪:‬‬ ‫ﻟﻮﻣﺆة‬
‫ﭘــﻪ دوﻳﻤــﻪ ﺟﻤﻠــﻪ ﻛــ‪ ３‬وﻻؤ ﭘــﻪ ﻳــﻮازې ﺗﻮ‪－‬ــﻪ راﻏﻠــﻰ دى ﭼــ‪ ３‬اورﻳــﺪوﻧﻜﻰ او ﻟﻮﺳــﺘﻮﻧﻜﻰ دﺟﻤﻠــ‪ ３‬د‬
‫ﻟﻮﻣــﺆة ﺑــﺮﺧ‪ ３‬ﭘــﻪ ﻣﻌﻨــﺎ ﭘــﻮره ﭘﻮﻫﻴــﺈي او ﻓﻌﻠﻮﻧــﻪ د ﻋﻄــﻒ ﭘــﻪ ﺻــﻮرت ﻛــ‪ ３‬راوؤل ﺷــﻮي دي‪ ،‬ﻧﻮﭘــﻪ دې‬
‫اﺳﺎس د دوﻳﻤ‪ ３‬ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻓﺎﻋﻞ ﻫﻢ ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪﻳﺈي ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ )زﻣﺮك( دى‪.‬‬
‫＇ﻨ‪／‬ﻪ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻟﻮﻣﺆة ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻛ‪ ３‬د ﻓﺎﻋﻞ د ﻧﻮم )زﻣﺮك( ﻳﺎدوﻧﻪ ﺷﻮې ده ﻧﻮ ﭘﻪ دوﻳﻤﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻛـ‪ ３‬ﻳـ‪３‬‬
‫راوؤل ﺿﺮوري ﺧﺒﺮه ﻧﻪ ده‪.‬‬
‫دوﻳﻢ ﻣﺜﺎل‪:‬‬
‫او＊ﻜــ‪ ３‬ﺧﻮؤوﻧــﻪ ﺷــﻮل ﺑﻴــﺎ ﺳــﻴﻨﺪوﻧﻪ ﺷــﻮل او ﺑﻴــﺎ وﻳــﺎﻟ‪ ３‬ﺷــﻮې او وروﺳــﺘﻪ د ‪－‬ــﻞ ﭘﺮﺷــﺎخ ﻛــ‪３‬‬
‫وﭼﻠﻴﺪې‪.‬‬
‫ﭘﻪ دﻏ‪ ３‬ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻛ‪ ３‬ﻫﻢ د ﻳﻮه ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ )ﻓﺎﻋﻞ( ﻟـﻪ ﭘـﺎره ＇ـﻮ ﻣـﺴﻨﺪه )ﻓﻌـﻞ( او ﻳـﺎ د ﻫـﺮ ﻣـﺴﻨﺪ ﻟـﻪ‬
‫ﭘﺎره ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ ﻫﻤﺎﻏﻪ ﻗﺮﻳﻨﻪ ﻳﻌﻨﻰ د ﻟﻮﻣﺆة ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻓﺎﻋﻞ ﺳﺮه ارﺗﺒﺎط ﻟﺮي‪ .‬ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮې ﻟﻮﻣﺆة ﺟﻤﻠﻪ ﻧﻪ‬
‫وي ﻧﻮ ﺑﻴﺎ ﺑﻪ ﺧﺒﺮه ﺑﻞ أول وي‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪176‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫در‪４‬ﻴﻢ ﻣﺜﺎل‪:‬‬
‫ﻫﻠﻚ ﻫﻢ ﭘﻮه دى او ﻫﻢ زﻳﺎرﻛ） ﻳﺎ ﻫﺮه ژﺑﻪ ﻟﻪ ﺑﻠ‪ ３‬ﻧﻪ ＇ﻪ اﺧﻠﻲ او ＇ﻪ ورﻛﻮي‪ .‬ﭘﻪ دﻏﻮ ﺟﻤﻠﻮ ﻛـ‪ ３‬د‬
‫)ﻫﻠﻚ( او )ﻫﺮه ژﺑﻪ( ﺗﻜﺮار ﭘﻪ دوﻳﻤﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪ ３‬ﻻزﻣﻪ ﻧﻪ ‪２－‬ﻞ ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫＇ﻠﻮرﻣﻪ ﺑ‪５‬ﻠ‪／‬ﻪ‪ :‬ﭘﻪ ﻫﻐﻮ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬ﭼـ‪ ３‬ﻓﺎﻋـﻞ ﻳـ‪ ３‬ﺷﺨـﺼﻲ ﺿـﻤﻴﺮوﻧﻪ وي ﻧـﻮ د ﻓﺎﻋـﻞ ﻧـﻪ راوؤل د‬
‫ﻣﻌﻨﺎ ﻟﻪ ﭘﺎره ﻛﻮم ﺿﺮر ﻧﻪ ﭘ‪＋５‬ﻮي ‪＄‬ﻜﻪ د ﻓﻌﻠﻲ ﺧﺎﺗﻤ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬د ﺷﺨﺺ )ﻓﺎﻋﻞ( ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوﻧﻪ ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻛﻠﻲ ورﻧﻨﻮﺗﻢ= زه ﭘﻪ ﻛﻠﻲ ورﻧﻨﻮﺗﻢ‪.‬‬
‫د ﻳﻮې ﻧﻨﺪارې ﭘﻪ ﻧﻨﺪاره ﺷﻮم = زه د ﻳﻮې ﻧﻨﺪارې ﭘﻪ ﻧﻨﺪاره ﺷﻮم‪.‬‬
‫ﭘﻨ‪％‬ﻤﻪ ﺑ‪５‬ﻠ‪／‬ﻪ ﻛ‪－ ３‬ﻮرو ﭼ‪ ３‬ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴـﻪ د اﺧﺘـﺼﺎر او ﻟﻨـﺄﻳﺰ ﭘـﻪ ﻏـﺮض ﺣـﺬف ﺷـﻮى دى)‪ (1‬ﻛـﻪ ﭘـﻪ‬
‫ﻳﻮې ﭘﻮ＊ﺘﻨ‪ ３‬ﻛ‪ ３‬ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ )ﻧﻮم( راﻏﻠﻰ وي ﻧﻮ ﭘـﻪ ‪＄‬ـﻮاب ﻛـ‪ ３‬ﻳـ‪ ３‬ﺑﻴـﺎ راوؤﻟـﻮ ﺗـﻪ ﺿـﺮورت ﻧـﻪ ﻟﻴـﺪل‬
‫ﻛ‪５‬ﺈي‪.‬‬
‫ﻣﻼ ﻧﺼﺮاﻟﺪﻳﻦ ﭼ‪５‬ﺮي و؟ ‪ -2‬ﺗﺎﺳﻰ ﭼ‪５‬ﺮﺗﻪ اوﺳﻴﺈئ؟‬ ‫‪.1‬‬
‫د ﻟﻮﻣﺆة ﺟﻤﻠ‪＄ ３‬ﻮاب )ﭘﻪ ﻛﻮر ﻛ‪ ３‬دى( او د دوﻳﻤ‪ ３‬ﺟﻤﻠـ‪＄ ３‬ـﻮاب )ﭘـﻪ ﻛﺎﺑـﻞ ﻛـ‪ ３‬اوﺳـﻴﺈو( دﻟﺘـﻪ‬
‫ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ ﻧﻪ راوؤل ﻛﻴﺈي ﻧﻮ اﺻﻞ ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ ﻛﻮم زﻳﺎن ﻧﻪ رﺳﻮي‪.‬‬

‫ﺷﭙﺈﻣﻪ ﺑ‪５‬ﻠ‪／‬ﻪ‪:‬‬
‫ﻛﻠﻪ د ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ )ﻧﻮم( ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪول ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﻪ وي ﻧﻮ ﺑﻴﺎ ﻧﻪ راوؤل ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫او ﻳﻮازې د ‪＄‬ﺎى او ﻗﺮﻳﻨ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬وﻳﻮﻧﻜﻰ او اورﻳﺪوﻧﻜﻰ ﭘﻮﻫ‪５‬ﺪﻟﻰ ﺷﻲ ﻟﻜـﻪ )ﻫﻠﺘـﻪ ﭘـ＀ ﻧﺎﺳـﺖ‬
‫دى( ﭘﻪ داﺳ‪ ３‬ﺻﻮرت ﻛ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬ﺑﻞ ﭼﺎﺗﻪ ﻳ‪ ３‬د ﻧﻮم ＊ﻮدل ﻧﻪ ﻏﻮاؤي‪.‬‬
‫اووﻣﻪ ﺑﻴﻠ‪／‬ﻪ‪:‬‬
‫د ﺧﻄﺮ او ﺳﺨﺘﺔ او دوﺧﺖ د ﺗﻨ‪／‬ﺔ ﭘﻪ وﺧﺖ ﻛ‪ :３‬ﻫﻠﻪ ﺳﻮ‪＄‬ﻲ! ‪－‬ﻮره ﭘـﺮ ﻳـﻮ‪＄‬ﻲ! ﭘـﻪ دې ‪＄‬ـﺎى ﻛـ‪３‬‬
‫ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ ﺣﺬﻓﻴﺰي او د ‪＄‬ﺎى او ﺣﺎل ﻗﺮﻳﻨﻪ ورﺑﺎﻧﺪې دﻻﻟﺖ ﻛﻮي‪.‬‬
‫ب‪ :‬د ﻣﻔﻌﻮل ﺣﺬف‪:‬‬
‫ﭘﻪ ﻧﺤﻮه ﻛ‪ ３‬ﻣﻔﻌﻮل ﻫﻢ د ﻓﺎﻋﻞ د ﻧﺎﺋﺐ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ د ﻣـﺴﻨﺪ اﻟﻴـﻪ ﺣﻴﺜﻴـﺖ ﻟـﺮي او ﻛﻠـﻪ ﻛﻠـﻪ ﺣـﺬﻓ‪５‬ﺈي‬
‫ﻳﻌﻨﻰ د ﻧﻮم اﺧﻴﺴﺘﻨﻪ ﻳ‪ ３‬ﺿﺮر ﻳﺎ ﻋﻴﺐ او ﻳﺎ ﺗﻜﺮار وي‪.‬‬

‫)‪ (1‬ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ﺻﺪﻳﻖ اﷲ ر＊ﺘﻴﻦ‪ ،‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ‪－‬ﺮاﻣﺮ ‪！ 2‬ﻮك ﻛﺎﺑﻞ ‪ 1370‬ﻟﻤﺮﻳﺰ ﻛﺎل‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪177‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫‪ -1‬دوه داﻧ‪ ３‬ﻣ‪ ３‬واﺧ‪５‬ﺴﺘﻞ ﻳﻌﻨﻰ )دوه ﻛﺎرﺗﻮﺳﻪ(‪.‬‬

‫‪ -2‬د ﺳﻮال ﭘﻪ ‪＄‬ﻮاب ﻛ‪ ３‬راوؤل ﻳ‪ ３‬ﻫﻢ ﺑ‪ ３‬ﺿﺮورﺗﻪ ﺑﺮﻳ‪＋‬ﻲ ﻳﻌﻨﻰ ﻛﻪ ﭘﻪ ﺳﻮال ﻛ‪ ３‬راوؤل ﺷﻲ ﻧﻮ ﭘﻪ‬
‫‪＄‬ﻮاب ﻛ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬راوؤل ﻧﻪ ＊ﺎﻳﻲ‪.‬‬
‫ﺳﻮال‪ :‬ﺗﺎ ژﻣﻨﻲ ﻛﺎﻟﻲ ﺟﻮؤ ﻛﺆي دي؟‬
‫‪＄‬ﻮاب‪ :‬ﻫﻮ ﺟﻮؤ ﻛﺆي ﻣ‪ ３‬دي‪.‬‬
‫ﺑﻞ ﻣﺜﺎل‪ :‬ﻣﻼﻟﺔ ﺧﭙﻠ‪ ３‬ﻣﻠ‪／‬ﺮې ﺗﻪ ﻟﻴﻚ ﻟﻴﻜﻠﻰ دى؟ ﻫﻮ ﻟﻴﻜﻠﻰ دى‪.‬‬
‫ج‪ :‬د ﻓﻌﻞ ﺣﺬف‪ :‬د ﻓﻌﻞ ﻳﺎ ﻛﻮﻣﻜﻲ ﻓﻌﻞ ﻧﻪ راوؤل )ﺣﺬﻓﻴﺪل( ﻫﻢ د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬ﭘﻪ ﺧﺎﺻﻮ ﻧﺤﻮي او‬
‫ﺳﺒﻜﻲ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬وﻳﻨﻮ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ﻛﺮ＊ﻮ ﻛ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﺑﻴﺎﻧﻮو‪:‬‬
‫‪ -1‬ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﻛﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ ﭘﻪ ﻧﺤﻮي ﭼﺎﭘ‪５‬ﺮﻳﺎل ﻛ‪ ３‬د ﻓﻌﻠﻲ او اﺳﻤﻲ ﺟﻤﻠـ‪ ３‬ﺧﺒـﺮ د ﻓﻌـﻞ ﺑـﺸﭙﺆ‬
‫ﻓﻌﻞ او ﻛﻮﻣﻜﻰ ﻓﻌﻞ ﭘﻪ ﻣﺮﺳـﺘﻪ ﺟﻮؤﻳـﺈي وﻟـ‪ ３‬ﭘـﻪ اﻳﻠﭙـﺴﻰ )ﺣـﺬف( ﻣﻮﺿـﻮع ﻛـ‪ ３‬دﻏـﻪ ﺑﺮﺧـﻪ ﻧﻴﻤ‪／‬ـﺆي‬
‫ﻛﻴﺈي‪ .‬ددې ﻟﭙﺎره ﻟﻮﻣﺆى د ﻫﻐﻮ ﺟﻤﻠﻮ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ ﭼـ‪ ３‬د ﻣـﺴﻨﺪ اﻟﻴـﻪ او ﻣـﺴﻨﺪ ＇ﺨـﻪ وروﺳـﺘﻪ د )اﺳـﻨﺎد(‬
‫ﻛﻮﻣﻜﻲ ﻓﻌﻞ ﺣﺬﻓﻴﺪﻧﻪ وي راوؤو او وروﺳﺘﻪ ﺑﺸﭙﺆ ﻓﻌﻠﻲ اﺷﻜﺎل‪:‬‬
‫ﻣﻮﻧﺈ دﻏﻪ أول ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬ﭘﻪ اﺻﻄﻼح ‪－‬ﺎﻧﻮ‪ ،‬ﻣﺘﻠﻮﻧﻮ‪ ،‬دﻳﺎﻟﻮ‪－‬ﻮﻧﻮ‪ ،‬ﺧﺒﺮو اﺗـﺮو‪ ،‬ﺳـﻮال و‬
‫‪＄‬ﻮاب او ‪＄‬ﻴﻨﻮ ﻧﻮرو ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬ﻟﻴﺪﻟﻰ ﺷﻮ‪ :‬ﺧﭙﻞ ﻋﻤﻞ دﻻرې ﻣﻞ‪ .‬ﻛﻮزوإ ﻟﻪ ﺧﭙﻠـﻪ ﻻﺳـﻪ ﺧـﻮإ‪ .‬د ﺑﻴـﺰو د‬
‫وﺳﺘﻲ د ‪＄‬ﺎن ﺗـﺎوان‪ .‬دروﻏﺠـﻦ ﻫﻴـﺮﺟﻦ‪ ..‬ﭘـﻪ دﻏـﻮ ﻣﺜـﺎﻟﻮﻧﻮ ﻛـ‪ ３‬ﺧﭙـﻞ ﻋﻤـﻞ‪ ،‬ﻛـﻮإوإ‪ ،‬دﺑﻴـﺰو دوﺳـﺘﻲ‪،‬‬
‫دروﻏﺠﻦ د ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ او ﻧﻮرې ﭘﺎﺗ‪ ３‬ﺑﺮﺧ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻣﺴﻨﺪ دي وﻟ‪ ３‬اﺳﻨﺎدﻳ‪ ３‬ﺣﺬف ﺷﻮي دي‪.‬‬
‫‪ -2‬ﭘﻪ ﻫﻐﻮ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬ﻏﺒﺮګ ﻣﻄﻠﺐ وﻟﺮي ﻳﻌﻨﻰ ددوو ﺟﻤﻠﻮ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ ﺷﻜﻞ وﻟﺮي ﻫﻢ‬
‫ﻛﻮﻣﻜﻲ ﻓﻌﻞ ﭘﻪ دواؤو ﺑﺮﺧﻮ ﻛﻲ ﻧﻪ وي راﻏﻠﻰ ﻟﻜﻪ )ﺳﺮدې ‪－‬ﻞ ﺑﻴﺦ دې ﭘﻴﺎز(‪.‬‬
‫)＇ﻮك ﺧﭙﻪ ＇ﻮك ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻪ( )زه ﭘﻪ ﺗﻤﻪ ﺗﻪ ﺑ‪ ３‬ﻏﻤﻪ( )ﺧﺒﺮې أﻳﺮې ﺳﺮﻳ‪ ３‬ﻳﻮ( ﭘﻪ اوﻟﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪) ３‬دى(‬
‫دوﻳﻤﻪ ﻛ‪) ３‬وي( درﻳﻤﻪ ﻛ‪) ３‬ﻳﻢ ﻳ‪＇ (３‬ﻠﻮرﻣﻪ ﻛ‪) ３‬دى( ﺣﺬف دي‪.‬‬
‫‪ -3‬ﭘﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬ﻟﻮﻣﺆة ﺑﺮﺧﻪ ﭘﻮره او دوﻳﻤﻪ ﻳ‪ ３‬د ﻛﻮﻣﻜﻰ ﻓﻌﻞ وﻟ‪５‬ﺪﻟﻰ وى‪.‬‬
‫ﻧﻪ ﺧﺎن ﻳﻢ ﻧﻪ زﻣﻴﻨﺪار … ‪＄‬ﺎن ＊ﻪ دى ﻛﻪ ﺟﻬﺎن…‬
‫ﺧﭙﻠﻪ ﺧﻮﻟﻪ ﻫﻢ ﻛﻼده ﻫﻢ ﺑﻼ‪ . . .‬ﻫﻠﻚ ﻫﻢ ﭘﻮه دى ﻫﻢ زﻳﺎر ﻛ）‪.‬‬
‫ﻳﺎوؤ دى ﻳﺎزوؤ‪ .‬ﻛﺘﺎﺑﻮﻧﻪ أ‪４‬ﺮوو ＇ﻪ ﻳ‪＊ ３‬ﻪ… او ＇ﻪ ﻳ‪ ３‬ﻧﻪ…‬
‫‪ -4‬ﭘﻪ ﻫﻐﻮ ﻏﺒﺮ‪－‬ﻮ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬ﻓﻌﻞ ﭘﻪ دواؤو ﻛ‪ ３‬ﻣﺸﺘﺮك وي د ﺗﻜﺮار د ﻣﺨﻨﻴﻮي ﭘﻪ ﻏﺮض‪:‬‬
‫‪ -1‬ﭼﺎ ﻳﺎران ﻛﺘﻞ ﭼﺎﻣﺎران‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪178‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫‪ -2‬ﻳﻮ ﻣﻮ！ﺮ د ﭘﺎﺳﻪ راﻏﻰ ﻳﻮ د＊ﻜﺘﻪ او دواؤه ﺳﺮه وﺟﻨ‪／‬ﻴﺪل‪.‬‬

‫‪ -3‬زه ﺳﺘﺎﺳ‪ ３‬ﻧﻪ ﺧﻮ＊ﻲ ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوم او ﻫﻐﻮي ﻧﻪ ﻫﻢ‪.‬‬
‫‪ -5‬ﻛﺎرﻏﻪ ﻳﻮه ﺧﻮا‪－‬ﺮ‪＄‬ﻲ‪ ،‬ﺑﻠﺒﻞ ﭘﻪ ﺑﻠﻪ ﺧﻮا‪.‬‬ ‫‪ -4‬ﻳﻮ ‪＄‬ﺎن ﻧﻪ وﻳﻨﻲ او ﺑﻞ ﺟﻬﺎن‬
‫‪ -6‬د ﭼﺎ دﻳﺪار ﭘﻪ ﻛﺎردى او د ﭼﺎ دﻳﻨﺎر…‬
‫ﭘﻪ دﻏﻮ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬ﻟﻴﺪل ﻛﻴﺈي‪ ،‬ﭼ‪ ３‬د ﻏﺒﺮ‪－‬ﻮ ﺟﻤﻠﻮ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي ﻟﻮﻣﺆة ﺟﻤﻠ‪ ３‬د ﻓﻌـﻞ او‬
‫ﻓﺎﻋﻞ ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬ﭘﻮره دي ﻣ‪／‬ﺮ دوﻳﻤ‪ ３‬ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬د ﻓﻌﻞ )ﻣﺴﻨﺪ( ！ﻮﻟﻪ ﺑﺮﺧﻪ او ﻳﺎ ﻳـﻮه ﺑﺮﺧـﻪ ﺣـﺬف ﺷـﻮې‬
‫ده‪.‬‬
‫‪ -5‬ﻫﻤﺪراﻧ‪／‬ﻪ ﭘﻪ ‪＄‬ﻴﻨﻮ ﺷﺮﻃﻴﻪ ﻳﺎ د ﭘﻮ＊ﺘﻨ‪ ３‬ﭘﻪ ﺟﻤﻠـﻮ ﻛـ‪ ３‬ﻫـﻢ ﺣـﺬف را‪＄‬ـﻲ ﻟﻜـﻪ‪ :‬ﭼـﺎي ＇‪＋‬ـﻲ ﻛـﻪ‬
‫اوﺑﻪ؟‬
‫‪ -6‬ﻣـﺴﻨﺪ )ﻓﻌـﻞ( د ﺳـﻮال او ‪＄‬ـﻮاب ﭘـﻪ ﺟﻤﻠـﻮ ﻛـ‪ ３‬ﻫـﻢ ﺣـﺬﻓﻴﺈي ﭘـﻪ دى ﻣﻌﻨـﺎ ﭼـ‪ ..３‬ﭘـﻪ ﺳـﻮال ﻛـ‪３‬‬
‫ﻣﺴﻨﺪ راوؤل ﺷﻮي وي ﻣ‪／‬ﺮ ﭘﻪ ‪＄‬ﻮاب ﻛ‪ ３‬د ﻟﻨﺪﻳﺰ ﻟﭙﺎره ﻧﻪ راوؤل ﻛﻴﺈي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ج‪ :‬دوي ﺳﺘﺮ‪.３－‬‬ ‫س‪ :‬ؤوﻧﺪ ﻟﻪ ﺧﺪاﻳﻪ ＇ﻪ ﻏﻮاؤي؟‬
‫ج‪ :‬د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧ＂ﻚ ﻟﻤﺴﻰ‬ ‫س‪ :‬اﻓﻀﻞ ﺧ＂ﻚ ＇ﻮك دي؟‬
‫‪ -7‬ﭘﻪ ﺗﻌﺠﺒﻲ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬ﻫﻢ د ﺟﻤﻠ‪＄ ３‬ﻴﻨﻲ ﻏﺆي ﻧﻪ راوؤل ﻛﻴﺈي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫‪ -4‬اﻓﺴﻮس!‬ ‫‪＇ -3‬ﻨ‪／‬ﻪ ﻧﺎوﺧﺘﻪ!‬ ‫‪ -1‬ر＊ﺘﻴﺎ! ‪＇ -2‬ﻪ ﻋﺠﺒﻪ!‬
‫‪ -5‬ﺳﺤﺮﻣ‪ ３‬د ﻣﺎﻣﺎ د ﭘ＂ﻲ ﭘﻪ ﺳﺮ ﭘﻨ‪％‬ﻪ زره روﭘﺔ اﺧﻴﺴﺘ‪ ３‬دي! ﺗﻌﺠﺐ! اﻳﻠﻪ ﭘﻨ‪％‬ﻪ زره روﭘﺔ!‪.‬‬
‫‪ -8‬ﭘﻪ وﻳﻨﺎ ﻛ‪) ３‬ﻓﻌﻞ( د ‪＄‬ﻴﻨﻮ ﺧﺎﺻﻮ ‪＄‬ﺎﻧ‪／‬ﺆﺗﻴﺎو او ﺳﺒﻜﻲ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺗﻮ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ﻫﻢ ﻳﻮه ﺟﻤﻠﻪ ﭘـﻮره‬
‫ﻧﻪ راوؤل ﻛﻴﺈي ﻳﻌﻨﻰ ﭘﻪ ﻫﻨﺮي ادﺑﻴﺎﺗﻮ ﻛ‪ ３‬ﭘﻪ ﺧﺎص ﺳﺒﻚ ﺳﺮه ﻟﻴﻜﻮال د ﺟﻤﻠ‪ ３‬د ‪＄‬ﻴﻨﻮ ﺑﺮﺧـﻮ ﺑـﺸﭙﺆول‬
‫د ﻟﻮﺳﺘﻮﻧﻜﻲ ذﻫﻦ ﺗﻪ ﭘﺮﻳﺈدي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻣﻮﻧﺈ ＇ﻪ ﻫﻴﺒﺖ ＇ﻪ وﻳﺮه او ＇ﻪ د ！ﺎﻧ‪ ３／‬او اﺳﭙ‪ ３‬ﺑﺪ ﺣﺎل ‪. . .‬‬
‫‪ -2‬ﻣﺎوي ＇ﻪ ‪－‬ﺬاره‪000‬‬
‫‪ -3‬دا ﻣﻮ دوﻳﻤﻪ ﻏﻠﻪ ژرﻧﺪه‪ 000‬ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ ﻛﻠﻪ د ﺗﻤﺴﺨﺮ او ﺧﻨﺪا ﭘﻪ ﻏﺮض‪:‬‬
‫ﺗﺎﺳﻮ زﻣﻮﻧﺈ ﺗﻴﺎر ﺧﻮاره ‪. . .‬‬
‫د‪ :‬ﻛﻠﻪ ﭘﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪ ３‬ﻗﻴﺪوﻧﻪ ﻫﻢ ﺣﺬﻓﻴﺈي ﻳﻌﻨﻰ ﻧﻪ راوؤل ﻛﻴﺈي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﭘﻪ ﻳﻮه ﺑﺎغ ﻛ‪＄ ３‬ﻴﻨﻲ ﺧﺲ او ﺧﺎﺷﺎك ！ﻮﻟﻮي او ‪＄‬ﻴﻨﻲ د ‪－‬ﻠﻮ دﺳﺘ‪ ３‬ﺟﻮؤ وي‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪179‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﭘﻪ دﻏـ‪ ３‬ﺟﻤﻠـ‪ ３‬ﻛـ‪ ３‬د ‪＄‬ـﺎي ﻗﻴـﺪ )ﭘـﻪ ﻳـﻮه ﺑـﺎغ ﻛـ‪ (３‬د دواؤو ﺟﻤﻠـﻮ ﺷـﺎﻣﻠﻪ ﺑﺮﺧـﻪ ده ﺧﻮﭘـﻪ دوﻳﻤـ‪３‬‬
‫ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻛ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﺣﺬف ﺷﻮى دى ﺧﻮ د ﻗﺮﻳﻨ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣﺨـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﻣﻘـﺼﺪ ﭘﻮﻫﻴـﺪاى ﺷـﻲ‪ .‬ﭘـﻪ ﻫﻤـﺪې ﺗﻮ‪－‬ـﻪ ﻣﻮﻧـﺈ‬
‫زﻳﺎت ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ ＊ﻮدﻟﻰ ﺷﻮ‪.‬‬

‫ﭘﻪ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬دوﻳﻨﺎ د ‪－‬ﺮاﻣﺮي اﺟﺰاو د ﻣﺎﻫﻴﺖ ﺑﺪﻟﻮن‬

‫)ﻛﻮﻧﻮ‪４‬ﺮژن ‪(Conversion‬‬
‫ﭘﻪ واﻗﻌﻴﺖ ﻛ‪ ３‬ﻛﻮﻧﻮﻳﺮژن اؤوﻧﻪ‪－ ،‬ﺮ‪＄‬ﻮﻧﻪ )ﻟﻪ ﻳﻮه ﺣﺎﻟﺖ ﻧﻪ ﺑﻞ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ‪ ،‬ﺗﺼﺮف ﻳﺎ اؤول‪،‬‬
‫‪－‬ﺮ‪＄‬ﻮل‪ ،‬ﺑﺪﻟﻮل او ﻣﻌﻨﺎ ﺗﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ورﻛﻮﻟﻮ ﻣﻔﻬﻮم ﻟﺮي‪ (1).‬ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ دې ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﺷﺮح ﻛﻴﺈي‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ :‬د ﻳﻮې ﻛﻠﻤ‪＇ ３‬ﺨﻪ د ﻧﻮي ﻟﻐﺘﻮﻧﻮ د ﺟﻮؤﻟﻮﻟﻮ ﻃﺮﻳﻘﻪ ﻫﻢ ده ﭘﻪ دې ﻣﻌﻨﺎ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻟﻐـﺖ ﺟﻮؤوﻧـﻪ‬
‫ﻛ‪ ３‬د اﺻﻠﻲ ﻛﻠﻤ‪ ３‬ﻣﻄﻠﺐ د ﻧﻮرو اﺟﺰاو د ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺳﺮه اوؤي)‪ (2‬د ﻣﺜﺎل ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪.‬‬
‫)ﺗﻮرواﻟﻰ( ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﻳﻮه )اﺷﺘﻘﺎﻗﻲ ﻛﻠﻤﻪ ده‪ ،‬ﭼ‪ ３‬د )ﺗﻮر( ﺻﻔﺖ او )واﻟﻲ( ورﺳـﺘﺎؤي ＇ﺨـﻪ‬
‫ﺟﻮؤه ﺷﻮې ده‪ .‬دﻟﺘﻪ ‪－‬ﻮرو ﭼ‪ ３‬ﺻﻔﺖ ددﻏ‪ ３‬ﻻﺣﻘ‪ ３‬ﺳﺮه دﻣﺎﻫﻴﺖ ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬ﭘﻪ ﻧﻮم ﺑﺎﻧﺪې او＊ﺘﻰ دى‪.‬‬
‫ﻳﺎ دا ﭼ‪ ３‬د ﻳﻮه اﺳﻢ ＇ﺨـﻪ د ﻓﻌﻠـﻲ ﺗﺮﻛﻴـﺐ ﺟـﻮؤول ﻫـﻢ )اﺳـﻤﻲ( ﻣﻌﻨـﺎ ﭘـﻪ ﻓﻌﻠـﻲ ﺑّﺎﻧـﺪې ﺑـﺪﻟﻮي‪ .‬د‬
‫ژﺑﭙﻮﻫﻨ‪ ３‬اﺻﻄﻼﺣﻲ ﻗﺎﻣﻮس ﻛ‪ ３‬داﺳ‪ ３‬ﻫﻢ راﻏﻠﻲ دي ﭼ‪ ３‬ﻳﻮ اواز ﭘﻪ ﺑﻞ اواز اوؤي او ﻳﺎ ﺧﻮ )ﻳـﻮ ﻏـﺈن‬
‫اواز ﭘﻪ ﺑ‪ ３‬ﻏﺈه ﻳـﺎ ﺑـ‪ ３‬ﻏـﺈه ﭘـﻪ ﻏـﺈن اواز ﺑﺎﻧـﺪې ﺑـﺪل ﺷـﻲ()‪ (3‬ﺧـﻮ ﻣﻮﻧـﺈ ﭘـﻪ دې ﺑﺮﺧـﻪ ﻛـ‪ ３‬د اوازوﻧـﻮ ﭘـﻪ‬
‫ﻛﺎﻧﻮﻳﺮژن ﺑﺎﻧﺪې ﻧﻪ ﻏﺈﻳـﺈو ﻳـﻮازې ﭘـﻪ ﻟﻨـﺄه ﺗﻮ‪－‬ـﻪ د ‪＄‬ﻴﻨـﻮ ﻟﻔﻈـﻰ واﺣـﺪوﻧﻮ ﻟﻜـﻪ د )ﻧـﻮم‪ ،‬ﺻـﻔﺖ‪ ،‬ﻗﻴـﺪ‪،‬‬
‫ﻓﻌﻞ( ﺑﺪﻟﻮن د ﻣﺎﻫﻴﺖ او ﻣﻌﻨﺎ ﻟﻪ ﻣﺨ‪５＇ ３‬ﺆو‪＄ ،‬ﻜﻪ دﻏﻪ ﻫﻢ زﻣﻮﻧﺈ د ﻣﻮﺿﻮع ﺳﺮه اؤخ ﻟ‪／‬ﻮي‪.‬‬
‫ﻛﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ دا ﻣﻮﺿﻮع أﻳﺮه ارز＊ﺘﻨﺎﻛﻪ او د ﻏﻮروؤ ده او ﭘﻪ دې ﺑﺮﺧﻪ ﻛ‪＇ ３‬ﻪ ﻛﺎر ﻫـﻢ ﻧـﻪ دى ﺷـﻮى‬
‫ﻧﻮ ﭘﻪ دې ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﺧﻮرا زﻳﺎﺗﻪ ＇‪５‬ﺆﻧﻪ ﻫﻢ ﭘﻪ ﻛﺎرده‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬دوﻳﻨﺎ د ‪－‬ﺮاﻣﺮي اﺟﺰاو د ﻣﺎﻫﻴﺖ ﺑﺪﻟﻮن‪:‬‬
‫د ‪－‬ﺮاﻣﺮي اﺟﺰاو د ﻣﺎﻫﻴﺖ ﺑـﺪﻟﻮن دا ﻣﻌﻨـﺎ ﻟـﺮي ﭼـ‪ ３‬ﻳـﻮه ﻛﻠﻤـﻪ د ‪－‬ﺮاﻣـﺮي اﺟـﺰاو د ﻳـﻮې ﻣﻌﻨـﺎ ﭘـﺮ‬
‫‪＄‬ﺎي ﺑﻠﻪ ﻣﻌﻨﺎ او ‪＄‬ﺎﻧ‪／‬ﺆﺗﻴﺎ ﺗﺮﻻﺳﻪ ﻛـﺆي‪ ،‬ﭼـ‪ ３‬دﻏـﻪ ﺗﻐﻴـﺮ او ﺑـﺪﻟﻮن ﺗـﻪ ﻛﻮﻧـﻮﻳﮋرن ﻳـﺎ د اﻟﻔـﺎﻇﻮ ﻣﻌﻨـﻮي‬

‫)‪ (1‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ！ﻮﻟﻨﻪ‪ ،‬اﻧ‪／‬ﻠﻴﺴﻲ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻗﺎﻣﻮس‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ‪ (156) ،1354 ،‬ﻣﺦ‪.‬‬
‫)‪ (2‬و‪ ،‬س‪ ،‬اﺧﻤﺎﻧﻮا‪ ،‬د ژﺑﭙﻮﻫﻨﻰ اﺻﻄﻼﺣﻲ ﻗﺎﻣﻮس‪ ،‬د ﺷﻮروي داﻳﺮه اﻟﻤﻌﺎرف ﻣﻄﺒﻌﻪ‪ ،‬ﻣﺴﻜﻮ ‪ (202) 1966‬ﻣﺦ‪.‬‬
‫)‪ (3‬و‪ .‬س‪ .‬اﺧﻤﺎﻧﻮا‪ .‬د ژﺑﭙﻮﻫﻨﻰ اﺻﻄﻼﺣﻰ ﻗﺎﻣﻮس د ﺷﻮروي د اﻳﺮه اﻟﻤﻌﺎرف‪ ،‬ﻣﺴﻜﻮ‪ (202) 1966 ،‬ﻣﺦ‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪180‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﺗﻐﻴﻴﺮ وﻳﻞ ﻛﻴﺈي‪ .‬د اﻟﻔﺎﻇﻮ ﻣﻌﻨﻮي ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻳﻮه ﻧﺤﻮي او ﺳﻴﻤﺎﻧﺘﻴﻜﻲ ﻣﺴﺌﻠﻪ ده ﭼـ‪ ３‬ﻳـﻮازې او ﻳـﻮازې‬
‫ﭘﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪＊ ３‬ﻪ ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪﻳﺈي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﻳﻮ ﺷﻤﻴﺮ داﺳـ‪ ３‬ﻛﻠﻤـ‪ ３‬او ﻟﻐﺘﻮﻧـﻪ ﺷـﺘﻪ ﭼـ‪ ３‬د ﻫﻐـﻮ ﻣﻌﻨـﺎ ﭘـﻮره رو＊ﺎﻧـﻪ ﻧـﻪ وي د‬
‫ﻣﺜﺎل ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ د اﺳﻢ‪ ،‬ﺻﻔﺖ او ﻗﻴﺪ ﻛﻠﻤ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬ددوي ﺗﺮﻣﻨ‪ ＃‬ﺑ‪５‬ﻠﻮاﻟﻰ ﭘﻪ ‪＄‬ﻴﻨﻮ ‪＄‬ﺎﻳﻮ ﻛـ‪－ ３‬ـﺮان دي وﻟـ‪３‬‬
‫ﭘﻪ ﻧﺤﻮي ﭼﺎﭘﻴﺮﻳﺎل ﻛ‪ ３‬ﻫﻐﻪ د اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬ﺧﭙﻠﻪ ﻣﻌﻨﺎ ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوﻟﻰ ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺪراﻧ‪／‬ﻪ د ﻳﻮه اﺳﻢ او ﺻﻔﺖ ﺗﺮﻣﻨ‪ ＃‬ﺑ‪５‬ﻠﻮاﻟﻰ ﻫﻢ د ﻧﺤﻮي ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻟـﻪ ﻣﺨـ‪ ３‬ﺳـﺮه ﺑ‪５‬ﻠـﻮﻟﻰ ﺷـﻮ د‬
‫ﻧﺤﻮي درﻳ‪ ＃‬ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬وﻳﻨﻮ‪ .‬ﭼ‪ ３‬ﻳﻮ ﺻﻔﺖ ﭘﻪ اﺳﻤﻲ ﻣﻌﻨﺎ ﺑﺪل ﺷﻮي وي او ﻳﺎ ﺑﺮﻋﻜﺲ‪.‬‬
‫ﻫﻐـﻪ ﻋﻤﻠﻴـﻪ ﭼـ‪ ３‬ﻳـﻮ ﺻـﻔﺖ‪ ،‬ﻓﻌﻠـﻰ ﺻـﻔﺖ‪ (..‬ﭘـﻪ ﻧـﻮم )اﺳـﻢ( ﺑـﺪل او اﺳـﻤﻲ ﻣﻄﻠـﺐ ＇ﺮ‪－‬ﻨـﺪ ﻛـﺆي د‬
‫ﺳﻮﺑـﺴﺘﺎﻧﺘﻴﻮا ＇ﻴـﻪ )اﺳـﻤﻲ ﻛﻴﺪﻧـﻪ( ﭘــﻪ ﻧﺎﻣـﻪ ﻳﺎدﻳـﺈي او ﻳـﺎ ﺑـﺮﻋﻜﺲ ﻛــﻪ ﻧﻮﻣﻮﻧـﻪ‪ . . .‬د ﺻـﻔﺖ ﭘـﻪ ﻣﻌﻨــﺎ‬
‫راﻏﻠﻰ او ﻳﺎ د ﺻﻔﺖ دﻧﺪه ﺗﺮﺳﺮه ﻛـﺆي دﻏـﻪ ﻋﻤﻠﻴـﻪ ﺑﻴـﺎ )ادﻳﻜﺘﻴـﻮ ا＇ﭙـﻪ( ﭘـﻪ ﺻـﻔﺖ او＊ﺘـﻲ وي ﻳﻌﻨـﻰ‬
‫)ﺻﻔﺘﻰ ﻛﻴﺪل(‪.‬د ﻣﺜﺎل ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪:‬‬
‫ﭘﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪ ３‬د اﻟﻔﺎﻇﻮ د اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬ﻣﻮﻧﺈ وﻳﻠـﻰ ﺷـﻮ ﭼـ‪ ３‬دﻏـﻪ ﻛﻠﻤـ‪＇ ３‬ـﻪ ﺣﻴﺜﻴـﺖ او درﻳـ‪＃‬‬
‫ﻟﺮي‪ .‬اﺳﻢ دى ﻛﻪ ﺻﻔﺖ ﻛﻪ ﻗﻴﺪ او ﻳﺎ ＇ﻪ ﻧﻮر اﺷﻜﺎل دي‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ د ﻟﻔﻆ او ﺷﻜﻞ ﻟـﻪ ﻣﺨـﻪ ＇ـﻪ ﻧـﻪ ﺷـﻮوﻳﻠﻰ ‪＄‬ﻜـﻪ ﭘـﻪ ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ژﺑـﻪ ﻛـ‪ ３‬د اﺳـﻢ او ﺻـﻔﺖ ﺗـﺮﻣﻨ‪ ＃‬د‬
‫ﺷﻜﻞ ﻟﻪ ﻣﺨﻪ د‪－‬ﺮاﻣـﺮي ﻛ＂ـﻪ ‪－‬ﻮرﻳـﻮ ﭘـﻪ ﻟﺤـﺎظ ﻛـﻮم ﺧـﺎص ﺗﻮﭘﻴﺮﻧـﻪ وﻳﻨـﻮوﻟ‪ ３‬د ﻣﻌﻨـﺎ ﭘـﻪ ﻟﺤـﺎظ ﺗـﻮﭘﻴﺮ‬
‫＊ﻜﺎره ﻛﻴﺈي‪ .‬د ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوﻧ‪ ３‬ﻟﻪ ﭘﺎره ﻳﻮ ＇ﻮ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ او ﺻﻔﺘﻮﻧﻪ ﺳﺮه ﭘﺮﺗﻠﻪ ﻛﻮو او ‪－‬ﻮرو ﭼـ‪ ３‬د ﺷـﻜﻞ ﻟـﻪ‬
‫ﻣﺨ‪＇ ３‬ﻪ ‪－‬ﺮاﻣﺮي ﺑ‪５‬ﻠﻮاﻟﻰ ﻟﺮي او ﻛﻪ ﻧﻪ‪.‬‬
‫اول‪ -‬ﻧﻮم‪ :‬اﻟﻒ‪ :‬ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﻳﻮ ﺷﻤﻴﺮ ﻧﺎرﻳﻨـﻪ ﻧﻮﻣﻮﻧـﻪ دي ﭼـ‪ ３‬د )‪- ay‬ى( ﭘـﻪ ﻏﺒـﺮګ ﻏـﺈ ﺧـﺘﻢ‬
‫وى‪ .‬د ‪－‬ﺮاﻣﺮي ﻛ＂ﻪ ‪－‬ﻮرة ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬ﻣﻔﺮد ﻋﺪد‪ ،‬ﻧﺎرﻳﻨﻪ ﺟﻨﺲ او اﺻﻠﻰ ﺣﺎﻟﺖ ﻟﺮي ﻟﻜـﻪ‪ .‬ﻟﺮ‪－‬ـﻰ‪ ،‬ﺳـﺆى‪،‬‬
‫ﺳﺘﻮرى‪ ،‬ﻏﺆى‪ ،‬ﻣﻴﺈى‪ ،‬ورى‪.‬‬
‫ب‪ :‬ﻫﻐﻪ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﭼ‪ ３‬ﭘـﻪ ﻛﺎﻧـﺴﻮﻧﻴﻨ＀ ﺧـﺘﻢ وي دا ﻫـﻢ ﻣﻔـﺮد ﻧﺎرﻳﻨـﻪ اﺻـﻠﻲ ﺣﺎﻟـﺖ ﻟـﺮي ﻟﻜـﻪ‪ :‬ﻛـﻮر‪،‬‬
‫اور‪ ،‬ﻟﻮر او داﺳ‪ ３‬ﻧﻮر‪.‬‬
‫دوﻳﻢ‪ :‬اﻟﻒ‪ :‬ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬داﺳ‪ ３‬ﺻﻔﺘﻮﻧﻪ ﻫﻢ ﻟﺮو ﭼ‪ ３‬ﭘـﻪ ﻧﺮﻣـﻪ )ى( )‪ (ay‬ﭘـﻪ ﻏﺒـﺮګ ﻏـﺈ ﻣﺨﺘـﻮم‬
‫وي او د ‪－‬ﺮاﻣﺮي ﻛﺘﻪ ‪－‬ـﻮرة ﻟـﻪ ﻣﺨـ‪ ３‬ﻫـﻢ ﻣﻔـﺮد ﻋـﺪد‪ ،‬ﻧﺎرﻳﻨـﻪ ﺟـﻨﺲ‪ ،‬اﺻـﻠﻲ ﺣﺎﻟـﺖ ﻟـﺮي ﻟﻜـﻪ‪ :‬ﻧـﻮى‪،‬‬
‫ﭘﺮدى‪ ،‬وإى‪＊ ،‬ﻜﻠﻰ‪ ،‬ﻟﻮى‪ ،‬ﺳﻮى‪.‬‬
‫ب‪ :‬ﻫﻐﻪ ﺻﻔﺘﻮﻧﻪ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ اﺻﻠﻲ ﻏﺈوﻧﻮ )ﻛﺎﻧﺴﻮﻧﻴﻨ＀( ﺧﺘﻢ وي‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪181‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫او ﻫﻢ ﻣﻔﺮد‪ ،‬ﻋﺪد‪ ،‬ﻧﺎرﻳﻨﻪ ﺟﻨﺲ‪ ،‬اﺻﻠﻲ ﺣﺎﻟﺖ ﻟﺮي ﻟﻜﻪ‪ :‬ﺗﻮر‪ ،‬ﻣﻮؤ‪ ،‬ﺳﭙﻴﻦ‪ ،‬ﺳﭙﻮر‪ ،‬ﻛﻮز‪ ،‬ؤوﻧﺪ‪.‬‬
‫د ﻧﻮﻣﻮؤو ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻮ ﻟﻪ ﻣﺨ‪－ ３‬ﻮرو ﭼ‪ ３‬د ﺻﺮﻓﻲ اوﻟﻴﻚ دود )ارﻓﻮ‪－‬ﺮاﻓﻲ( ﻟﻪ ﻣﺨﻪ ＇ﻪ ﺗﻮﭘﻴﺮﻧـﻪ ﻟـﺮي‬
‫او ﭘﻪ دﻏﻮ ﻛﻠﻤﻮ ﻛ‪ ３‬ﺟﻨﺲ ﻋﺪد او داﺳ‪ ３‬ﻧﻮر ‪－‬ﺮاﻣﺮي او ﻟﻔﻈﻲ ﻧ‪ ３＋‬ﻫﻢ ﻧﺸﺘﻪ ﭼ‪ ３‬ﻳﻮ ﺗﺮﺑﻠﻪ ﻳ‪ ３‬ﺑ‪５‬ﻠﻮﻧـﻪ‬
‫وﻛﺆاي ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﭘﻪ دې ﺗﻮ‪－‬ﻪ دﻏﻪ ﻻﻧﺪې ﻣﺜﺎل ﭘﻪ ﻣﻘﺎﻳﺴﻮي أول ‪－‬ﻮرو‪:‬‬
‫)وﻧﻪ‪ ،‬ﻟ‪＋‬ﺘﻪ‪ ،‬ﻣﻔـﺮد ﻣﻮﻧـﺚ ﻧﻮﻣﻮﻧـﻪ دي او )ﭘﺨـﻪ‪ ،‬ﺳـﭙﻴﻨﻪ( ﻫـﻢ ﻣﻔـﺮد ﻣﻮﻧـﺚ ﺻـﻔﺘﻮﻧﻪ ﭼـ‪ ３‬ﺟﻤـﻊ ﻳـ‪３‬‬
‫)وﻧ‪ ３‬ﻟ‪＋‬ﺘ‪) (３‬ﭘﺨ‪ -３‬ﺳﭙﻴﻨ‪ (３‬دي‪.‬‬
‫ج‪ :‬ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﻳﻮ ﺷﻤﻴﺮ ‪＄‬ﻴﻨﻲ ﺳﻮ ﻓﻜﺴﻮﻧﻪ ﻫـﻢ ﺷـﺘﻪ دي ﭼـ‪ ３‬ﻫـﻢ د اﺳـﻢ د ﺟﻮؤوﻟـﻮ او ﻫـﻢ د‬
‫ﺻﻔﺖ د ﺟﻮؤوﻟﻮ ﻟﭙﺎره ﭘﻪ ﻛﺎرﻳﺈي ﻟﻜﻪ‪＇ :‬ﻮﻛﻴﺪار‪ ،‬زﻣﻴﻨـﺪار )اﺳـﻢ(‪ .‬ﻣﻴـﻮه دار‪－ ،‬ﻠـﺪار )ﺻـﻔﺖ( ﭘﻨـﺄي‪،‬‬
‫ﺟــﻮاﻟﻲ )اﺳــﻢ( وﻃﻨــﻲ‪ ،‬دوﻟﺘــﻲ )ﺻــﻔﺖ( ﭘــﻪ دې ﺗﻮ‪－‬ــﻪ د ﺑﻨــﻮال او ﻛﺎﻣــﻪ وال ﺗــﺮﻣﻨ‪ ＃‬ﻫــﻢ ﻛﻮﻣــﻪ ＊ﻜــﺎره د‬
‫ﺑ‪５‬ﻠــﻮاﻟﻲ ﻧ‪＋‬ــﻪ ﻧــﻪ وﻳﻨــﻮ‪ .‬ﭘــﻪ دې ﺣــﺴﺎب ددﻏــﻮ ﭘﻮرﺗﻨﻴــﻮ ‪－‬ﺮاﻣــﺮي ﺷــﻜﻠﻮﻧﻮ او ﺳﻮﻓﻴﻜــﺴﻮﻧﻮﻧﻪ د اﺳــﻢ او‬
‫ﺻــﻔﺖ ﺑ‪５‬ﻠــﻮاﻟﻰ ﻧــﻪ ＇ﺮ‪－‬ﻨــﺪﻳﺈي ‪＄‬ﻜــﻪ دﻏــﻪ ‪－‬ﺮاﻣــﺮي او اﺷــﺘﻘﺎﻗﻲ ﻧ‪＋‬ــ‪ ３‬ﻧ‪＋‬ــﺎﻧ‪ ３‬ﭘــﻪ ﻧــﻮم او ﺻــﻔﺖ ﻛــ‪３‬‬
‫ﻣﺸﺘﺮﻛ‪ ３‬دي‪ .‬ﻳﻮازې د ﻣﻔﻬﻮم او ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻟﻪ ﻣﺨﻪ ﺳﺮه ﺑ‪５‬ﻠ‪５‬ﺪاى ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﻳﻮ ﺑﻞ ﻣﺜﺎل داﺳ‪ ３‬راوؤو‪:‬‬
‫‪) -1‬ﻳﻮ ﻟﻴﻜﻮﻧﻜﻰ ﺳﺆى( )‪) (2‬دﻛﺘﺎب ﻟﻴﻜﻮﻧﻜﻲ ووﻳﻞ( د ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎن او ﺟﻮؤ＊ـﺖ ﻟـﻪ ﻣﺨـ‪ ３‬ﻟﻮﻣـﺆة‬
‫ﻣﺜﺎل ﻋﺪدي ﺗﻮﺻﻴﻔﻰ ﺗﺮﻛﻴﺐ دى او دوﻳﻤـﻪ ﺟﻤﻠـﻪ‪ ،‬ﭼـ‪ ３‬د ﻛﺘـﺎب ﻟﻴﻜـﻮﻧﻜﻰ اﺿـﺎﻓﻰ ﺗﺮﻛﻴـﺐ دى او د‬
‫ﺟﻤﻠ‪ ３‬د ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ راﻏﻠﻰ دى‪ .‬دﻟﺘﻪ ‪－‬ﻮرو ﭘﻪ ﻟﻮﻣﺆي ﻣﺜﺎل ﻛ‪) ３‬ﻟﻴﻜـﻮﻧﻜﻰ( ﺻـﻔﺖ دى ﭼـ‪ ３‬د‬
‫ﻧﻮم )ﺳﺆى( ﺳﺮه اؤه ﻟﺮي او ‪－‬ﺮاﻣﺮي ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﻫﻢ ﭘﻪ ﻛ‪ ３‬ﻣﻮﺟﻮد دى‪ .‬ﺗﺮ ﻣﻮﺻﻮﻓﻪ د ﺻﻔﺖ وؤاﻧﺪې واﻟﻰ‬
‫ﻫﻢ ﭘﻪ ﻛ‪ ３‬ﻟﻴﺪل ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫او ﭘﻪ دوﻳﻢ ﻣﺜﺎل ﻛـ‪ ３‬ﻟﻴﻜـﻮﻧﻜﻰ ﭘـﻪ ﺧﭙﻠـﻪ اﺳـﻢ دى‪ ،‬ﭼـ‪ ３‬د ﻓﻌﻠـﻲ ﺟﻤﻠـ‪ ３‬د ﻣﺒﺘـﺪا )ﻓﺎﻋـﻞ( او اﺳـﻢ‬
‫دﻧﺪه ﺗﺮﺳﺮه ﻛﻮي او د )ووﻳﻞ( ﻓﻌﻞ ﺳﺮه ﺗﻌﻠﻖ ﻟﺮي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬د ‪－‬ﺮاﻣﺮي اﺟﺰاو د ﺗﺮﺗﻴﺐ ﭘﻪ ﻫﻜﻠﻪ ﺑﺎﻳﺪ وواﻳﻮ‪ :‬ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬د ﻛﻠﻤﻮ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﭘـﻪ‬
‫ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬ﻳﻮ ＇ﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﻮى ﺷﻜﻞ ﻟﺮي ﻳﻌﻨﻰ اول اﺳﻤﻲ ﻏﻮﻧﺄ )ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ‪ ،‬ﻓﺎﻋﻞ( او ﭘﻪ ﭘﺎي ﻛ‪ ３‬ﻓﻌﻞ‬
‫)ﻣﺴﻨﺪ( راﻏﻠﻰ وي‪ .‬او ﺻﻔﺖ د اﺳﻢ ﻧﻪ د ﻣﺨﻪ او ﻣﻔﻌﻮل‪ ،‬ﻇـﺮف‪ ،‬ﻗﻴـﺪ ﻫـﻢ د ﻓﻌـﻞ ＇ﺨـﻪ د ﻣﺨـﻪ را‪＄‬ـﻲ‬
‫ﻣ‪／‬ﺮ دﻏﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﻠﻪ ﻫﻢ اوؤي ﭼ‪ ３‬دﺟﻤﻠﻮ د اﺟﺰاو د ﺗﺮﺗﻴﺐ ﭘﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﻛ‪ ３‬ﻣﻮ ورﺗﻪ اﺷﺎره ﻛﺆې ده‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪182‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﭘﻪ اﺳﻤﻰ ﺗﻮ‪－‬ﻪ د ﻛﻼم )‪＄‬ﻴﻨﻮ ‪－‬ﺮاﻣﺮي( اﺟﺰاو او ＊ﺘﻨﻪ‬

‫‪ -1‬ﺻﻔﺖ د اﺳﻢ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ‪: (Substantivization :‬‬
‫زﻣﻮﻧﺈ ﺳﭙﻴﻦ إﻳﺮي د ﻗﺪر وؤ دي ﻳﺎ زﻣﻮﻧﺈ ﻣﺸﺮان ＊ﻪ ﺧﻠﻚ ﺗ‪５‬ﺮ ﺷﻮي دي‪ .‬ﻣﺸﺮان ﺳﺮه ﺟﺮ‪－‬ﻪ‬
‫ﺷﻮي دي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻧﻮﻣﻮؤو ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬ﺳﭙﻴﻦ إﻳﺮي ﻳﺎ ﻣﺸﺮان ﺻﻔﺘﻮﻧﻪ دي ﭼ‪ ３‬د ﻧﻮم ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ راﻏﻠـﻲ دي‪ .‬ﻣﺤﺘﺮﻣـﻮ‬
‫ﻣﺸﺮاﻧﻮ! ﻣﺸﺮان ﭘﻪ ﻧﺪاﻳﻲ ﺣﺎﻟﺖ ﻛ‪ ３‬د اﺳﻢ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ درﻳ‪ ＃‬ﻟﺮي ﻳﻌﻨﻰ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ د اﺳـﻢ وﻇﻴﻔـﻪ ﻳـ‪ ３‬ﺗﺮﺳـﺮه‬
‫ﻛﺆې ده‪ .‬ﭼ‪ ３‬د ﻧﻮرو اﺳﻤﻲ أﻟﻮ ﭘﻪ ＇‪５‬ﺮ د ﺻﻔﺖ‪ ،‬ﻗﻴﺪ او ﻧـﻮرو ﺗﻮاﺑﻌـﻮ ﻗﺒﻠـﻮوﻧﻜﻲ ﻫـﻢ دي‪ .‬دﻟﺘـﻪ ‪－‬ـﻮرو‬
‫ﭼ‪ ３‬د )ﻣﺸﺮان( ﻣﻌﻨﻮي درﻳ‪ ＃‬ﻫﻢ ﻫﻐﺴﻰ دى ﻟﻜﻪ ﭼ‪) ３‬دوﺳﺘﺎن( ﻳ‪ ３‬ﻟﺮي‪.‬‬
‫د )ﻣﺤﺘﺮﻣﻮ دوﺳﺘﺎﻧﻮ!( ﭘﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪ ３‬وﻳﻨﻮ )ﻣﺤﺘﺮم( د دوﺳﺘﺎﻧﻮ ﺳـﺮه ﺗﻮﺻـﻴﻔﻲ ﺗﺮﻛﻴـﺐ ‪２－‬ـﻞ ﻛﻴـﺈي‬
‫ﻧﻮ د )ﻣﺸﺮان( ﺳﺮه ﻫﻢ ﻣﺤﺘﺮم دﻏﻪ أول ﺗﺮﻛﻴﺐ دى‪.‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ )ﻟﻮﻳﺎن ﻣﻬﺮﺑﺎن دي( )ﻛﺸﺮان ﺑ‪ ３‬ﺗﺠﺮﺑ‪ ３‬وي(‪ .‬ﻫﻢ ﭘﻪ دﻏﻪ أول ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻮﻛ‪ ３‬را‪＄‬ﻲ‪ .‬ﭘﻪ دې‬
‫ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﺳﭙﻴﻦ إﻳﺮى )د زوؤ ﭘﻪ ﻣﻌﻨﺎ( او ﺳﭙﻴﻦ ﺳﺘﺮ‪－‬ﻰ ﺻـﻔﺘﻮﻧﻪ دي ﭼـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﺟﻤﻠـﻪ ﻛـ‪ ３‬د ﻧـﻮم )ﻓﺎﻋـﻞ( ﭘـﻪ‬
‫ﺗﻮ‪－‬ﻪ را‪＄‬ﻲ ﻟﻜﻪ‪ :‬ﺳﭙﻴﻦ إﻳﺮي راﻏﻰ ﻳﺎﺳﭙﻴﻦ ﺳﺘﺮ‪ ３－‬وﻻؤه‪.‬‬
‫دوﻳﻢ‪ :‬ﻓﺎﻋﻠﻲ ﺻﻔﺎت ﻫﻢ زﻳﺎت اﺳﻤﻰ رﻧ‪ ，‬ﻏﻮره ﻛﻮي‪ .‬اوﻻ داﺳ‪ ３‬ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪ ３‬ﻟـﺮو ﭼـ‪３‬‬
‫دﻏﻪ ﻓﺎﻋﻠﻲ ﺻﻔﺎت ﻛﻮرټ اﺳﻢ ﺗـﻪ او＊ﺘـﻲ دي‪ .‬او ﺧﭙﻠـﻪ اﺻـﻠﻲ ﺻـﻔﺘﻲ ﻣﻌﻨـﺎ ﻳـ‪ ３‬ﻟـﻪ ﻻﺳـﻪ ورﻛـﺆې ده‪.‬‬
‫ﻟﻜﻪ‪＊ :‬ﻮوﻧﻜﻰ‪ ،‬ﭼﻠﻮوﻧﻜﻰ‪－ ،‬ﻨﺄوﻧﻜﻰ ﭼ‪ ３‬د )＊ﻮول‪ ،‬ﭼﻠﻮل‪ ،‬ﻛﻨـﺄل( د ﻓﻌﻠـﻲ رﻳ‪＋‬ـﻲ ＇ﺨـﻪ ﺟـﻮؤ ﺷـﻮي‬
‫دي‪ .‬ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ ‪＄‬ﻴﻨﻲ داﺳ‪ ３‬ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ ﻫﻢ وؤاﻧﺪې ﻛـﻮو ﭼـ‪ ３‬د ﻓـﺎﻋﻠﻲ ﺻـﻔﺖ ﻣﻌﻨـﺎ ﭘـﻪ اﺳـﻢ او＊ﺘـﻲ وي‬
‫ﺑﻴﻠ‪／‬ﻪ‪:‬‬
‫‪＄‬ﻴﻨﻲ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ‪－‬ﺮاﻧﻮ اورﻳﺪﻧﻜﻮﺗﻪ وؤاﻧﺪې ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫دﻟﺘﻪ )اورﻳﺪوﻧﻜﻮﺗﻪ( ﭘﻪ دوﻳﻢ ﺣﺎﻟﺖ ﻛ‪ ３‬د اورﻳﺪوﻧﻜﻲ دﺟﻤﻊ ﺷﻜﻞ دى ﭼ‪ ３‬د )ﺗﻪ( ﭘﺴﻴﻨ‪ ３‬د ﻋﻤﻞ‬
‫ﭘﻪ وﺟﻪ ﻳ‪) ３‬و( وروﺳﺘﺎؤى ﻣﻨﻠﻰ دى او د ﺟﻤﻊ اﺳـﻢ ارﺗﺒـﺎﻃﻲ )ﻣﻔﻌـﻮل ﻟـﻪ( ﺣﺎﻟـﺖ ﭘـﻪ ﺗﻮ‪－‬ـﻪ راﻏﻠـﻰ دى‪.‬‬
‫دﻏﻪ ﺷﺎن د )＊ﻪ اورﻳﺪوﻧﻜﻰ‪＊ ،‬ﻪ ﻟﻴﻜﻮﻧﻜﻰ( ﭘﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻛ‪ ３‬داﺳﻤﻲ ﻣﺮﻛﺰ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ وﻇﻴﻔﻪ ﻟﺮي‪.‬‬
‫در‪４‬ﻴﻢ‪ :‬ﻣﻔﻌﻮﻟﻰ ﺻﻔﺖ د اﺳﻢ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻣﺎر ﺧﻮؤﻟﻰ ﻟﻪ رﺳﺔ ﻫﻤﻪ ﺑ‪５‬ﺮﻳﺈي ‪ -2‬اوﺑﻮ اﺧﺴﺘﻰ ﺧﻠﻮﺗﻪ ﻫﻢ ﻻس اﭼﻮي‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺧﺪاى ﺑﺨ‪＋‬ﻠﻲ ＇ﻪ ＊ﻪ ﻛﺎروﻧﻪ ﻳ‪ ３‬ﺳﺮﺗﻪ رﺳﻮﻟﻲ دي‪.‬‬
‫＇ﻠﻮرم ‪ :‬ﻣﺼﺪر داﺳﻢ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪:‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪183‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫‪ -1‬ﻛ‪＋‬ﺘﺔ را و‪＄‬ﻐﻠﻴﺪې او د ﻣﺎﻟﻮﻧﻮ ﻛﻮزﻳﺪل او ﺧﺘﻞ ﺷﺮوع ﺷﻮل‪.‬‬

‫‪ -2‬ددې ﺑــﺎغ ﭘــﻪ ＊ﺎﻳــﺴﺘﻪ ﻛﻮﻟــﻮ ﻛــ‪ ３‬د ﻃﺒﻴﻌــﺖ ﻧــﻪ ﻋــﻼوه د روزﻧــ‪ ３‬ﻻﺳــﻮﻧﻪ ﻫــﻢ ﺧﭙــﻞ ﭘــﻮره ﻛﻤــﺎل‬
‫＊ﻮدﻟﻰ دى‬
‫اﺳﻢ د )ﺻﻔﺖ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ )ادﻳﻜﺘﻴﻮا ＇ﻴﻪ(‪:‬‬
‫دﻟﺘﻪ ﻳﻮ اﺳﻢ د ﺻﻔﺖ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﻣﻌﻨﺎ ＊ﻨﺪي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫‪ -1‬دوي ﭘﻪ ﺗﻴﺎره ﻛﻮ！ﻪ ﻛ‪ ３‬ﻧﺎﺳﺖ دي )‪ (2‬دﻟﺘﻪ ر‪１‬ﺎ ورځ ﻧﻪ ده‪.‬‬
‫ﭘﻪ دﻏﻮ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻮ ﻛ‪) ３‬ر‪１‬ﺎ اوﺗﻴﺎره( ﭘﻪ اﺻﻞ ﻛ‪ ３‬ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ دي وﻟ‪ ３‬ﭘﻪ دﻏﻮ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３‬د ﺻﻔﺖ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‬
‫دﻧﺪه ﻟﺮي‪.‬‬
‫ﻓﻌﻠﻲ ﺻﻔﺖ د ﻣﻄﻠﻖ ﺻﻔﺖ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ راﻏﻠﻲ وي‪:‬‬
‫‪ -2‬ﺧﺒﺮرﺳﻮوﻧﻜﻲ اژاﻧﺲ ووﻳﻞ‬ ‫‪ -1‬ﻣﺴﺎﻓﺮ وؤوﻧﻜ‪ ３‬ﻛ‪＋‬ﺘﺔ د ﺳﻤﻨﺪر ﭘﻪ ﻏﺎؤه ودرﻳﺪه‪.‬‬
‫‪ -4‬ﻟﻪ ﭘﺮوت زﻣﺮي ﻧﻪ ‪－‬ﺮ‪＄‬ﻨﺪه ﻛﻴﺄر ＊ﻪ دى‬ ‫‪ -3‬ﺧﺒﺮ ﻟﻮڅ ﺧﻠﻚ ﺑﻞ ﻛﺎرﻧﻪ ﻟﺮي‪.‬‬
‫ﭘﻪ دﻏﻪ ﻣﺜـﺎﻟﻮﻧﻮ ﻛـ‪ ３‬ﻛ‪＋‬ﺘـﺔ‪ ،‬اژاﻧـﺲ‪ ،‬ﺧﻠـﻚ‪ ،‬ﻛﻴـﺪؤ ﻧﻮﻣﻮﻧـﻪ دي ﭼـ‪ ３‬ﻓﻌﻠـﻲ ﻧﻮﻣﻮﻧـﻪ‪ ،‬ﺻـﻔﺘﻮﻧﻪ د‬
‫ﻣﻄﻠﻖ ﺻﻔﺖ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ورﺳﺮه ﻛﺎر ورﻛﻮي‪.‬‬
‫ْﻪ‪:‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ ﻣﻔﻌﻮﻟﻲ ﺻﻔﺎت ﻫﻢ ﭘﻪ دې ﺑﺮﺧﻪ ﻛ‪ ３‬راﺗﻼي ﺷﻲ ﻟﻜ‬
‫ﻏﻢ ‪＄‬ﭙﻠﻰ زؤه ﻳ‪ ３‬وﭼﺎود‪.‬‬ ‫‪ -1‬وﻫﻞ ﺷﻮى ﻛﺎروان راورﺳﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺻﻔﺖ دﻗﻴﺪ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ‪:‬‬
‫＇ﻨ‪／‬ﻪ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ‪＄‬ﻴﻨﻮ ‪＄‬ﺎﻳﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬د ﺻﻔﺖ او اﺳﻢ ﭘ‪５‬ﮋﻧﺪل ‪－‬ﺮان ﻛـﺎر دى ﭘـﻪ ﻫﻤﺪﻏـﻪ ﺗﻮ‪－‬ـﻪ دﺻـﻔﺖ او‬
‫ﻗﻴﺪوﻧﻮ ﺑ‪５‬ﻠﻮ ﻧﻪ ﻫﻢ ＇ﻪ ﻗﺪرې ﻓﻜﺮ ﻏﻮاؤي ﻣ‪／‬ﺮ دﻏﻪ ﺗﻮﭘﻴﺮ ﭘﻪ ﻧﺤﻮي ﭼﺎﭘﻴﺮﻳﺎل ﻛ‪ ３‬أﻳﺮه اﺳﺎﻧﻪ ﺧﺒﺮه ده‪،‬‬
‫‪＄‬ﻜﻪ ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﺻﻔﺎت دﻗﻴﺪ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ دﻧـﺪه ﺗـﺮ ﺳـﺮه ﻛـﻮي او ﻫـﻢ د ﺗﺎﻛﻴـﺪ ﭘـﻪ ﻣﻔﻬـﻮم ﺳـﺮه راوؤل‬
‫ﻛﻴﺈي‪＇ .‬ﻨ‪／‬ﻪ ﭼ‪ ３‬وﻳﻨﻮ ﻳﻮ ﺻﻔﺖ ﭘﻪ ﻳﻮې ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻛ‪ ３‬ﺻﻔﺘﻲ ﻣﻌﻨﺎ ﻟـﺮي ﻣ‪／‬ـﺮ ﻫﻤﺎﻏـﻪ ﻧﻮﻣـﻮؤى ﺻـﻔﺖ ﭘـﻪ‬
‫ﺑﻠ‪ ３‬ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻛ‪ ３‬دﻗﻴﺪ او ﺗﺎﻛﻴﺪ وﻇﻴﻔﻪ ﻟﺮي ﻟﻜﻪ دﻏﻪ ﻻﻧﺪې ＇ﻮ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ ‪－‬ﻮرو‪.‬‬
‫ﻣﺎﻟﻴﺎر ＊ﻪ ‪－‬ﻼن وﻛﺮل‪ .‬ﺑﺰ‪－‬ﺮاﻧﻮ ＊ﻪ ﻏﻨﻢ ورﻳﺒﻞ‪ .‬دﻟﺘﻪ )＊ﻪ( د ﻳﻮ ﺻﻔﺖ ﭘـﻪ ﺗﻮ‪－‬ـﻪ ﻣﻌﻨـﺎ ورﻛـﻮي‬
‫ﻣ‪／‬ﺮ ﭘﻪ دې ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ :３‬ﺑﺰ‪－‬ﺮاﻧﻮ ‪＄‬ﻤﻜﻪ ＊ﻪ او ﺑﻪ ﻛﺆه‪ .‬ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ＊ﻪ ﺗﻮر‪＄‬ﻦ و‪.‬‬
‫ﭘﻪ دﻋﻮ ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪＊) ３‬ﻪ( د ﻗﻴﺪ دﻧﺪه ﻟﺮي‪ .‬اﻳﺎ دوي أﻳﺮ ＊ﻪ ﺧﻠﻚ دي‪ -2 .‬دوي أﻳﺮ ＊ﻪ ﻛﺎر ﻛﻮي‪.‬‬
‫ﭘﻪ اوﻟﻪ ﺟﻤﻠـﻪ ﻛـ‪) ３‬أﻳـﺮ ＊ـﻪ( ﻗﻴـﺪ او ﺗﺎﻛﻴـﺪ دى او د اﺳـﻢ )ﺧﻠـﻚ( ﺳـﺮه ﺗﻮﺻـﻴﻔﻰ ﺗﺮﻛﻴـﺐ ﭘـﻪ ﺗﻮ‪－‬ـﻪ‬
‫داﺳﻤﻲ ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﺧﺒﺮ ﺟﻮؤ وي‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪184‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﭘﻪ دوﻳﻤﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪) ３‬أﻳﺮ ＊ﻪ( ﺗﺎﻛﻴﺪي ﻗﻴﺪ دى‪ .‬او د ﻓﻌﻠﻲ ﺟﻤﻠ‪ ３‬د ﺧﺒـﺮ دﻣﺘﻌﻠﻘـﺎﺗﻮ ＇ﺨـﻪ دى‪ .‬ﻳـﺎ‬
‫دا ﺑﻞ ﻣﺜﺎل ﺗﻪ ﻫﻢ ﭘﺎﻣﻠﺮﻧﻪ ﻛﻮو‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺗﺮﻧﺪه ﻏﻮا راﻏﻠﻪ ‪ -2‬ﺗﺮﻧﺪه ﺗﺮﻧﺪه ﺷﺎوﺧﻮا ‪－‬ﻮري‪ -3 .‬ﻏﻮاو ﺗﺮﻳﺪه‪ .‬ﭘﻪ اوﻟﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪ ３‬د ﺻـﻔﺖ او‬
‫ﭘﻪ دوﻳﻤـﻪ ﺟﻤﻠـﻪ ﻛـ‪ ３‬ﻗﻴـﺪي ﻣﻌﻨـﺎ ورﻛـﻮي‪ .‬ﻣ‪／‬ـﺮ ﭘـﻪ درﻳﻤـﻪ ﺟﻤﻠـﻪ ﻛـ‪ ３‬داﺳـﻤﻲ ﻣﺎﻫﻴـﺖ ﭘـﺮ ‪＄‬ـﺎي ﻓﻌﻠـﻲ‬
‫ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻟﺮي‪.‬‬
‫دا وو ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬دوﻳﻨﺎ د ‪－‬ﺮاﻣﺮي اﺟﺰاو د ﻣﺎﻫﻴﺖ ﺑﺪﻟﻮن )ﻛﻮﻧﻮﻳﺮژن( ﺗﻪ ﻟﻨﺄه ﻏﻮﻧﺪې ﻛﺘﻨﻪ‪.‬‬

‫ﻧﺘﻴﺠﻪ او وروﺳﺘﺔ ﺧﺒﺮي‬

‫ﭘﻪ ﻧﻮرو ژﺑﻮ ﻛ‪ ３‬د ﻧﺤﻮې ﭘﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﻛ‪ ３‬اﻟﺒﺘﻪ ﻛﺎﻓﻲ ﻛﺎرﺷﻮى دى وﻟ‪ ３‬ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪ ３‬ﺗﺮ اوﺳﻪ ﭘﻮرې د‬
‫ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬او ادب د اﺳﻤﺎن ‪＄‬ﻼﻧﺪه ﺳﺘﻮري ﻟﻮى اﺳﺘﺎد ﻋﻼﻣﻪ ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ رﺷﺘﻴﻦ د ‪－‬ﺮاﻣـﺮ ＇ﺨـﻪ ﭘﺮﺗـﻪ ﺑـﻞ‬
‫ﻛــﻮم ﺑــﺸﭙﺆ ﻋﻠﻤــﻲ او اﻛﺎأﻳﻤﻴــﻚ ﻛﺎرﻧــﻪ دى ﺗﺮﺳــﺮه ﺷــﻮى او زه ﻫــﻢ ﭘــﻪ دې ﺗﻮ‪－‬ــﻪ د أﻳــﺮو ﺳــﺘﻮﻧﺰو ﺳــﺮه‬
‫ﻣﺨﺎﻣﺦ ﺷﻮى ﻳﻢ ﻟﻴﻜﻦ د ＇ﻮ ﻛﺎﻟﻮ ﭘﻪ ﺗﺮڅ ﻛ‪ ３‬ﻣ‪ ３‬ددې اﺛـﺮ د ﻟﻴﻜﻠـﻮ دﭘـﺎره د ﻣﺨـﻪ ﻣـﻮاد راﻏﻮﻧـﺄ ﻛـﺆل‬
‫ﺗﺮ＇ﻮﻣ‪ ３‬دﻏﻪ ﭘﻼن ﺗﺮﺳﺮه ﻛﺆ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ زﻣﺎ دﻏﻪ ﻛﺎر ﺑﻪ ﻫـﻢ ﭘـﻪ ﺳـﻠﻮﻛ‪ ３‬ﺳـﻞ ﺑـﺸﭙﺆﻧﻪ وي ‪＄‬ﻜـﻪ ﭼـ‪ ３‬د ﻳـﻮې‬
‫ژﺑ‪！ ３‬ﻮﻟ‪ ３‬ﺑﺸﭙﺆې ﻧﺤﻮي ‪＄‬ﺎﻧ‪／‬ﺆﺗﻴﺎوې ددې اﺛﺮ د ﺣﻮﺻﻠ‪＇ ３‬ﺨﻪ ﻟﻮؤې دى‪.‬‬
‫＇ﻨ‪／‬ـــﻪ ﭼـــ‪ ３‬د ﻧﺤـــﻮې ﻏـــﺮض او ﻣﻄﻠـــﺐ د ﻳـــﻮې ژﺑـــ‪ ３‬دﺟﻤﻠـــﻮ ﻗـــﺴﻤﻮﻧﻮ او أوﻟﻮﻧـــﻮ او د ﺟﻤﻠـــﻮ د‬
‫ﺟﻮؤ＊ــﺖ‪ ،‬ﺗﺮﻛﻴــﺐ او ﭘــﻪ ﺟﻤﻠــﻪ ﻛــ‪ ３‬د ﻛﻠﻤــﺎﺗﻮ ﺗﺮﺗﻴــﺐ او ﻳــﻮ ﺗﺮﺑﻠــﻪ ددوي ﺗــﺮﻣﻨ‪ ＃‬ارﺗﺒــﺎط او ﭘﻴﻮﺳــﺘﻮن‬
‫ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ او ﻧﻮرو ﺣﺎﻻﺗﻮ ＇‪５‬ﺆل دي‪ ،‬ﭼ‪ ３‬ددې ＇‪５‬ﺆﻧ‪ ３‬د ﭘ‪５‬ﮋﻧـﺪﻧ‪ ３‬د ﻫـﺪف ﻟـﻪ ﻣﺨـ‪ ３‬ﭼـ‪ ３‬ﻟﻮﺳـﺘﻮﻧﻜﻲ او‬
‫زده ﻛﻮوﻧﻜﻲ د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬د ＊ﻮرواﻧﻮ ﺟﻤﻠﻮ او د ﻓﺼﻴﺤﻮ او ﺑﻠﻴﻐﻮ ﻋﺒﺎرﺗﻮﻧﻮ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ ﺧﭙﻞ ﻣﻄﻠﺐ او‬
‫ﻣﻘﺼﺪ ﭘﻪ ＊ﻪ ﺷـﺎن ＇ﺮ‪－‬ﻨـﺪ ﻛـﺆي‪ .‬ﻋﺒـﺎرت او ﺟﻤﻠـ‪ ３‬د ﻛـﺆﻛﻴﭻ او ﻋﻴـﺐ ﻧـﻪ ﺧـﺎﻟﻰ وي‪ .‬ﻧﻮﻣﻮﻧـﺈ د ﻛـﺎر د‬
‫اﺳﺎﻧﺘﻴﺎ دﭘﺎره ﻟﻮﻣﺆى د ﺻﺮف او ﻧﺤﻮې ﺗﻮﭘﻴﺮ ﭘﻪ دوﻳﻢ ＇ﭙﺮﻛ‪ ３‬ﻛ‪ ３‬رو＊ﺎﻧﻪ ﻛﺆى دى او ﺑﻴـﺎﻣﻮ د ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ‬
‫ژﺑ‪ ３‬د ﻧﺤﻮي واﺣﺪوﻧﻮ )ﺗﺮﻛﻴﺐ او ﺟﻤﻠﻪ( ﭘﻪ ﻫﻜﻠﻪ ﻫﻢ ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوﻧ‪ ３‬ﻛﺆي دي ﭼـ‪ ３‬ﭘﺨﭙـﻞ ‪＄‬ـﺎى ﭘـﻪ ﻣﻔـﺼﻞ‬
‫أول راﻏﻠﻲ دي‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪185‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﭘﻪ دې ﺗﻮ‪－‬ﻪ د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑـ‪ ３‬ﻫﻐـﻪ ！ـﻮل ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧـﻪ ﭼـ‪ ３‬ﻧﺤـﻮي ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻮﻧﻪ ﺟـﻮؤ وي ﻳﻌﻨـﻰ )اﺳـﻤﻲ او‬
‫ﻓﻌﻠﻲ( د ﺟﻮؤ＊ﺖ او ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن او ﻣﻌﻨﺎ ﻟـﻪ ﻣﺨـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﺑـﺸﭙﺆه ﺗﻮ‪－‬ـﻪ د زﻳـﺎﺗﻮ ﻣﺜـﺎﻟﻮﻧﻮ ﺳـﺮه رو＊ﺎﻧـﻪ ﻛـﺆي‬
‫دي‪ ،‬ﭼ‪ ３‬دﻏﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﻫﻢ درﺳﺎﻟ‪ ３‬ﭘﻪ ﻳﻮ ﺑﻴﻞ ﻓﺼﻞ ﻛ‪ ３‬راﻏﻠ‪ ３‬ده‪.‬‬
‫ﻣﻮﻧﺈ ﺗﻪ د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬د ﻧﺤﻮي ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ د ＇‪５‬ﺆﻧ‪＇ ３‬ﺨﻪ داﺳ‪ ３‬ﺟﻮﺗﻪ ﺷﻮه ﭼ‪ ３‬ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧـﻪ د ‪－‬ﺮاﻣـﺮي‬
‫ﻣﻄﺎﺑﻘﺘﻮﻧﻮ او ﺗﺮﺗﻴﺐ ﭘﻪ اﺳﺎس ﺗﺮﻛﻴﺐ او ارﺗﺒﺎط ﺳﺎﺗﻲ ﭼ‪ ３‬دﻏﻪ راﺑﻄﻪ او اؤﻳﻜﻲ ﭘﻪ دوو ﺻـﻮرﺗﻮ ﺳـﺮه‬
‫وي‪:‬‬
‫‪ -2‬ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ‪.‬‬ ‫‪ -1‬رﺑﻄﻲ او ﻋﻄﻔﻲ‬
‫ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ د ﻏﻮﻧﺄ )ﺗﺮﻛﻴﺐ( ﭘﻪ ﺟﻮؤ＊ﺖ ﻛ‪ ３‬ﻳﻮ ﻋﻨﺼﺮ د ﺗﺮﻛﻴﺐ اﺳﺎﺳﻲ ﻏﺆي ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﭼ‪ ３‬زؤى ﻳﺎ‬
‫ﻫﺴﺘﻪ ورﺗﻪ وﻳﻼى ﺷﻮ ‪＄‬ﺎى ﻟﺮي او د ﻧﻮرو ﻏﺆو ﺳﺮه ！ﺎﻛﻠﻲ اﺳﺎﺳﻲ ﻋﻤﺪه رول ﻟﺮي‪ .‬ددې ﻟﻪ ﭘﺎره دﻏﻪ‬
‫ﻻﻧﺪې ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ ＇‪５‬ﺆو‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻧﺎﻣﺘﻮ ﺷﺎﻋﺮ‪ :‬ﻳﻮ ﺗﺮﻛﻴﺐ )ﻏﻮﻧﺄ( دى ﭼ‪) ３‬ﺷﺎﻋﺮ( ددﻏﻪ ﻏﻮﻧـﺄ د اﺻـﻠﻰ ﺟـﺰاو د اﺳﺎﺳـﻲ )زؤي(‬
‫ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﭘ‪５‬ﮋﻧﺪل ﺷﻮى دى‪ .‬ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮې دﻏﻪ ﻏﻮﻧﺄ ﻻﭘﺴ‪ ３‬اوإد )ﻟﻮى( ﺷﻲ ﺑﻴﺎ ﻫﻢ د ﺷـﺎﻋﺮ ﻧـﻮم ﺛﺎﺑـﺖ او د‬
‫ﻫﺴﺘ‪ ３‬ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﭘﺎﺗ‪ ３‬ﻛﻴﺈي‪ .‬ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﭘﻴﺎوؤى ﻧﺎﻣﺘﻮ ﺷﺎﻋﺮ او ﻳﺎ زﻣﻮﻧﺈ ﻧﻨ‪／‬ﻴﺎﻟﻰ‪ ،‬ﺗﻮرﻳﺎﻟﻰ‪ ،‬ﭘﻴﺎوؤى‪ ،‬ﻧﺎﻣﺘﻮ ﺷﺎﻋﺮ ﭘﻪ ﻏﻮﻧﺄ ﻛ‪) ３‬ﺷـﺎﻋﺮ(‬
‫د ﺗﺮﻛﻴﺐ اﺳﺎس دى‪.‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ ﻛﻪ دﻏﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﭘﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪ ３‬راوؤو‪:‬‬
‫زﻣﻮﻧــﺈ ﭘﻴــﺎوؤى ﻧــﺎﻣﺘﻮ ﺷــﺎﻋﺮ ﺧﻮﺷــﺤﺎل ﺧ＂ــﻚ دى‪ .‬ﻳــﺎ )ژوﻧــﺪى دى( ﻛــﻪ د ﻟــﻮؤو ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧــﻮ ＇ﺨــﻪ د‬
‫ﺷﺎﻋﺮ ﻧﻮم ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ وﺑﺎﺳﻮ ﭘﺎﺗ‪ ３‬ﺑﺮﺧﻪ ﺧﭙﻠﻪ ﻣﻌﻨﺎ ﻟﻪ ﻻﺳﻪ ورﻛﻮي او ددﻏﻮ ﭘﺎﺗﻮ ﺑﺮﺧﻮ ﺗﺮﻣﻨ‪ ＃‬ارﺗﺒﺎط ﭘﺮې‬
‫ﻛﻴﺈي‪ .‬دﻟﺘﻪ ﻟﻴﺪل ﻛﻴﺈي ﭼ‪) ３‬ﺷﺎﻋﺮ( د ﻏﻮﻧﺄ او د )ﺟﻤﻠ‪ (３‬ﻣﺮﻛﺰي ﻫـﺴﺘﻪ ﺟـﻮؤ وي‪ .‬د ﻫﻤﺪﻏـﻪ ﻣﺮﻛـﺰي‬
‫)زؤي( )ﺷﺎﻋﺮ( ﻟﻪ ﻣﺨـ‪ ３‬د ﺗﺮﻛﻴـﺐ )ﻏﻮﻧـﺄ( د اﺟـﺰا و ﺗـﺮﻣﻨ‪ ＃‬راﺑﻄـ‪ ３‬او ﻣﻄﺎﺑﻘـﺖ ﻣﻮﺿـﻮع او د ﺟﻤﻠـ‪ ３‬د‬
‫اﺟﺰاو )ﺑﺮﺧﻮ( ﺗﺮﻣﻨ‪ ＃‬راﺑﻄﻪ او ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﭘﻪ ＊ﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪﻳﺪاي ﺷﻲ‪.‬‬
‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬د ﺟﻤﻠﻮ د ﺟﻮؤ＊ﺖ ﭘﻪ ﺑﺎب ﺑﺎﻳﺪ وواﻳﻮ ﭼ‪:３‬‬
‫‪ -1‬ﭘﻪ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﻟﻮﻣﺆى ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻴﻪ )ﻣﺒﺘﺪا( او ورﭘﺴ‪ ３‬ﻣﺴﻨﺪ )ﺧﺒﺮ( را‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫‪ -2‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬د ﺟﻤﻠ‪ ３‬اﺟﺰاوې‪ :‬ﻓﺎﻋﻞ او ﻓﻌﻞ ﺗﺮﻣﻨ‪ ＃‬د ﻓﻌﻞ ﻣﺘﻌﻠﻘﺎت وؤاﻧﺪي وروﺳﺘﻪ ﻛﻴﺪاي‬
‫ﺷﻲ ﭼ‪ ３‬دﻏﻪ ﻣﻮﺿﻮع د ﺟﻤﻠﻮ ﭘﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛ‪ ３‬ﭘﻪ ﭘﻮره ﺗﻮ‪－‬ﻪ ذﻛﺮ ﺷﻮې ده‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪186‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ﺑﻠﻪ ﺧﺒﺮه دا ده ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑـﻪ ﻛـ‪ ３‬د ﻣـﺴﻨﺪ او ﻣـﺴﻨﺪ اﻟﻴـﻪ ﺳـﻤﻮن او ﻣﻄﺎﺑﻘـﺖ ﭘـﻪ ﺑـﺸﭙﺆه ﺗﻮ‪－‬ـﻪ‬
‫رو＊ﺎﻧﻪ ﺷﻮى دى‪ .‬ﻣﻮﻧﺈ ﭘﺨﭙﻠـﻪ ＇‪５‬ﺆﻧـﻪ ﻛـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ژﺑـﻪ ﻛـ‪ ３‬ﺟﻤﻠـﻪ د ﺷـﻜﻞ او ﺟﻮؤ＊ـﺖ ﭘـﻪ ﻟﺤـﺎظ ﭘـﻪ‬
‫دووأﻟﻮ وﻳﺸﻠ‪ ３‬ده‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻏﺒﺮ‪) ３－‬ﻣﺮﻛﺒ‪ (３‬ﺟﻤﻠ‪.３‬‬ ‫‪ -1‬ﻳﻮ ﺳﺘﻮي )ﺳﺎده( ﺟﻤﻠ‪３‬‬
‫ﭼ‪ ３‬ﺑﻴﺎ دﻏﻪ ﻫﺮه ﻳﻮه ﭘﻪ ﻟﻨﺄو او اوإدو ﺑﺎﻧﺪې ﺑ‪５‬ﻠ‪ ３‬ﻛﺆاى ﺷﻮي دي‪.‬‬
‫د ﭘ‪＋‬ﺘــﻮ ژﺑــ‪ ３‬د ﻳﻮﺳــﺘﻮ ﺟﻤﻠــﻮ ﭘــﻪ ﺑﺮﺧــﻪ ﻛــ‪ ３‬ﻛﻮﻣــﻪ ﺧﺎﺻــﻪ ﻧﻈﺮﻳــﻪ ﻧــﻪ ﻟﻴــﺪل ﻛﻴــﺈي وﻟــ‪ ３‬د ﻣﺮﻛﺒــﻮ‬
‫)ﻏﺒﺮ‪－‬ﻮ( ﺟﻤﻠﻮ ﭘﻪ ﺑﺎب ‪＄‬ﻴﻨ‪ ３‬ﺑ‪５‬ﻠ‪ ３‬ﻧﻈـﺮﻳ‪ ３‬ﺷـﺘﻪ دي‪ .‬د ﻣﺜـﺎل ﭘـﻪ ﺗﻮ‪－‬ـﻪ دﻻرﻳﻤـﺮ ﭘـﻪ ﻟﻴﻜﻨـﻪ ﻛـ‪ ３‬ﭼـ‪ ３‬ﻳـﻮه‬
‫ﭘ‪５‬ﺆة د ﻣﺨﻪ د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬دﺟﻤﻠـﻮ ﭘـﻪ ﺑـﺎب داﺳـ‪ ３‬ﻧﻈﺮﻳـﻪ درﻟـﻮده ﭼـ‪－) ３‬ﻮﻧـﺪې ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ژﺑـﻪ د ﻏﺒﺮ‪－‬ـﻮ او‬
‫اوإدو ﺟﻤﻠﻮ اﺳـﺘﻌﺪاد ﻧﻠـﺮي ﺑﻠﻜـ‪ ３‬داﺳـ‪ ３‬ﺟﻤﻠـ‪ ３‬ﭘﻜـ‪ ３‬ﺷـﺘﻪ ﭼـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﻫﻐـ‪ ３‬ﻛـ‪ ３‬أﻳـﺮ ﺳـﺎده او اﺑﺘـﺪاﻳﻲ‬
‫ﺟﻮؤ＊ﺘﻮﻧﻪ ﻟﻴﺪل ﻛﻴﺈي(‪.‬‬
‫وﻟ‪ ３‬دا ﻧﻈﺮﻳﻪ ﭘﻪ ﻋﻤﻠﻲ أ‪－‬ﺮ ﻛ‪ ３‬د ﻗﺒﻠﻮﻟﻮ وؤ ‪＄‬ﻜﻪ ﻧﻪ ده‪ ،‬ﭼ‪ ３‬ﻫﺮه ژﺑﻪ ‪＄‬ﺎﻧﺘﻪ د ﺟﻤﻠـﻮ ﭘـﻪ ﺟﻮؤ＊ـﺖ‬
‫او ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛ‪ ３‬ﻳﻮه ﺧﺎﺻﻪ ‪＄‬ﺎﻧ‪／‬ﺆﺗﻴﺎ ﻟﺮي او ﻫﻐﻪ ＇ﻮك ﭘﺮې ＊ﻪ ﭘﻮﻫﻴﺪاي ﺷﻲ ﭼ‪ ３‬ﻫﻢ ﭘﻪ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﭘﻮﻫـﻪ او‬
‫ﭘﻮره ﻻس وﻟﺮي‪ .‬ﻣﻮﻧﺈ د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬د ادﺑﻲ او ﻣﺤﺎوروي ﻣـﻮادو ﭘـﻪ اﺳـﺘﻨﺎدوﻳﻼي ﺷـﻮ‪ ،‬ﭼـ‪ ３‬ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ژﺑـﻪ‬
‫ﺑﺮﺳ‪５‬ﺮه د ﻳﻮﺳﺘﻮو )ﺳﺎده( ﺟﻤﻠﻮ ﭘﻪ درﻟﻮدﻟﻮ ﺳﺮه د ﻏﺒﺮ‪－‬ﻮ )ﻣﺮﻛﺒﻮ( ﺟﻤﻠﻮ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻮﻧﻪ ﻫـﻢ ﻟـﺮي ﭼـ‪ ３‬ﻳـﻮ‬
‫زﻳﺎت ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ او ﺗﺤﻠﻴﻠﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬د ﻣﺮﻛﺒﻮ ﺟﻤﻠﻮ ﭘﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﻛ‪ ３‬راﻏﻠـﻲ دي وﻟـ‪ ３‬دا ﺧﺒـﺮه ﺑﺎﻳـﺪ ﻟـﻪ ﻳـﺎده وﻧـﻪ‬
‫ﺑﺎﺳﻮ ﭼ‪ ３‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ أﻳﺮ ﻛﺆﻛ‪５‬ﭽﻦ او ﻣﻐﻠﻖ ﺟﻮؤ＊ﺘﻮﻧﻪ ﻧﺸﻲ زﻏﻤﻼى ﺑﻠﻜ‪ ３‬د ﻣﻄﻠﺐ او ﻣﻘﺼﺪ اﻓﺎده د‬
‫ﻓﺼﻴﺢ او ﺑﻠﻴﻐﻮ ﻋﺒﺎراﺗﻮ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪﻳﺈي‪ ،‬ﻛﻮﻣ‪ ３‬ﻛﺆﻛ‪５‬ﭽﻨ‪ ３‬او ﻣﻐﻠﻘـ‪ ３‬ﺟﻤﻠـ‪ ３‬ﭼـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ژﺑـﻪ‬
‫ﻛ‪ ３‬اوس اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي ﻫﻐﻪ د ﻧﻮرو ژﺑﻮ د اﻏﻴﺰې او ﻳﺎ د ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺒﻮ ﺗﺮﺟﻤﻮﻟﻪ ﻻرې ﺟﻮؤې ﺷﻮي دي‪.‬‬
‫ﻟﻨﺄه دا ﭼ‪ ３‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ د ﻧﺤﻮي ﺟﻮؤ＊ﺘﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﻟﺤﺎظ أﻳﺮه ﺷﺘﻤﻨﻪ ده‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﭘﺎي ﻛ‪ ３‬ددې ﺧﺒﺮې ﻳﺎدوﻧﻪ ﻛﻮو‪ ،‬ﭼ‪ ３‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬د ‪－‬ﺮاﻣﺮ د ﻋﻠﻤﻲ اﺳﺎس ﭘﻪ ！ﻴﻨ‪＋／‬ﺖ ﻛ‪ ３‬د‬
‫ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬ﺑ‪５‬ﻼ ﺑ‪５‬ﻠ‪ ３‬ﻟﻬﺠ‪ ３‬او ادﺑﻲ ژﺑﻪ د ﻣﺘﻘﺎﺑﻠﻮ اؤﻳﻜﻮ ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬ﭘﻪ ﭘﻮره ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﻣﺮﺳﺘﻪ ﻛﻮﻻى ﺷﻲ!!!‬

‫اﺧﻴﺴﺘﻨ‪％‬ﻲ‬

‫‪ ‬‬

‫‪187‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫‪ .1‬اﻟﻔﺖ‪－ .‬ﻞ ﭘﺎﭼﺎ‪ ،‬اﻣﻼ او اﻧﺸﺎء ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ！ﻮﻟﻨﻪ‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ‪1338 ،‬ﻟﻤﺮﻳﺰ ﻛﺎل‬
‫‪ .2‬اﻟﻔﺖ‪－ :‬ﻞ ﭘﺎﭼﺎ‪ ،‬ﻟﻐﻮي ＇‪５‬ﺆﻧﻪ‪ ،‬ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ ،‬ﻣﻄﺒﻌﻪ‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ‪1321 ،‬ﻟﻤﺮﻳﺰ ﻛﺎل‬
‫‪ .3‬اﻟﻬﺎم ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ﻣﺤﻤﺪ رﺣﻴﻢ‪ ،‬روش ﺟﺪﻳﺪ در ﺗﺤﻘﻴﻖ دﺳـﺘﻮر زﺑـﺎن دري‪ ،‬ﭘﻮﻫﻨﺘـﻮن‪ ،‬ﻛﺎﺑـﻞ‪،‬‬
‫‪1349‬ﻫـ ش‪.‬‬
‫‪ .4‬اﻟﻬﺎم ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ﻣﺤﻤﺪ رﺣﻴﻢ‪ ،‬ﺗﻴﻮري ﻫﺎي ﻧﺤﻮ در زﺑﺎن دري‪ ،‬د ادﺑﻴﺎﺗﻮ ﭘﻮﻫﻨ‪％‬ﻲ‪－ ،‬ـﺴﺘﺘﻨﺮ‬
‫‪1358‬ع‬
‫‪ .5‬اﺳﻼﻧﻮف‪ .‬م‪ .‬س‪ ،‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ روﺳﻰ ﻗﺎﻣﻮس‪ ،‬د ﺷﻮروي داﻳﺮه اﻟﻤﻌﺎرف‪ ،‬ﻣﺴﻜﻮ ‪1966‬ع‬
‫‪ .6‬اﺧﻤـــﺎﻧﻮا‪ .‬و‪ .‬س‪ ،‬د ژﺑﭙـــﻮﻫﻨ‪ ３‬اﺻـــﻄﻼﺣﻲ ﻗـــﺎﻣﻮس‪ ،‬ﺷـــﻮروي داﻳـــﺮه اﻟﻤﻌـــﺎرف‪ ،‬ﻣـــﺴﻜﻮ‬
‫‪1966‬ع‬
‫‪ .7‬اﻳﺎزي‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪاﻋﻈﻢ‪ ،‬ﻗﻮاﻋﺪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ‪ 1318 ،‬ﻫـ ش‬
‫‪ .8‬اﻃﻼﻋﺎت او ﻛﻠﺘﻮر وزارت‪ ،‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﭼﺎﭘﻲ اﺛﺎر‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ‪1357 ،‬ﻟﻤﺮﻳﺰ ﻛﺎل‬
‫‪ .9‬ﺑ‪５‬ﻨﻮا ﻋﺒﺪاﻟﺮوف‪ ،‬اوﺳﻨﻲ ﻟﻴﻜﻮال‪ ،‬ﻟﻮﻣﺆى ！ﻮك‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ‪1340 ،‬ﻟﻤﺮﻳﺰ ﻛﺎل‬
‫‪ .10‬ﺑﻴﻨﻮا‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﺮوف‪ ،‬ادﺑﻲ ﻓﻨﻮن‪ .‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ！ﻮﻟﻨﻪ‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ ‪1326‬ﻟﻤﺮﻳﺰ ﻛﺎل‬
‫‪ .11‬ﺑﺮﺗﻠﺲ‪ .‬ي‪ .‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬ﻛﻨﺪﻫﺎري ﻟﻬﺠﻪ‪ ،‬ﻟﻴﻨﻨ‪／‬ﺮاد ‪1935‬ع‬
‫‪ .12‬ﺑﺮﺗﻠﺲ‪ .‬ي‪ .‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬ﺟﻮؤ＊ﺖ‪ ،‬ﻟﻴﻨﻨ‪／‬ﺮاد‪1935 ،‬ع‬
‫‪ .13‬ﺑﻴ＂ﻨﻰ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻈﺮ‪ ،‬ﭘﻨ‪％‬ﻪ ﺣﺮﻓﻮﻧﻪ دﻳﺎرﻟﺲ اوازوﻧﻪ‪ ،‬ﭘﻴ‪＋‬ﻮر‪1974 ،‬ع‬
‫‪ .14‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ！ﻮﻟﻨﻪ‪ ،‬اﻧ‪／‬ﻠﻴﺴﻲ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻗﺎﻣﻮس‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ‪1975 ،‬ع‬
‫‪ .15‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ！ﻮﻟﻨﻪ‪ ،‬ﺗﻮرﻳﺎﻟﻰ ﭘ‪＋‬ﺘﻮن‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ ‪1950‬ع‬
‫‪ .16‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ！ﻮﻟﻨﻪ‪ ،‬ﻧﻨ‪／‬ﻴﺎﻟﻰ ﭘ‪＋‬ﺘﻮن‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ‪1345 ،‬ع‬
‫‪ .17‬ﭘﮕ‪＋‬ﺘﻮ ！ﻮﻟﻨﻪ‪ ،‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ＇‪５‬ﺆﻧﻲ‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ‪1354 ،‬ﻟﻤﺮﻳﺰ ﻛﺎل‬
‫‪ .18‬ﭘﻨﺰل‪ ،‬ﻫﺮﺑﺮت‪ ،‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ‪－‬ﺮاﻣﺮ )د ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ اﻟﻬﺎم ﺗﺮﺟﻤﻪ( ﻛﺎﺑﻞ ﭘﻮﻫﻨﺘﻮن )‪ 1340‬ﻟﻤﺮﻳﺰ(‬
‫‪ .19‬اﻓﻐﺎن ﭘﻮر‪ ،‬اﻣﻴﻦ )ﻣﻮﺳﻜﺎ( د ﻟﻴﻜﻮاﻟﻮ اﺗﺤﺎدﻳﻪ‪ .‬ﻛﺎﺑﻞ ‪1362‬ﻟﻤﺮﻳﺰ ﻛﺎل‬
‫‪ .20‬ﺧ＂ﻚ‪ ،‬ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن‪ ،‬ﻛﻠﻴﺎت ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن‪ ،‬ﭘﻴ‪＋‬ﻮر‪ 1960 .‬ع ﻛﺎل‬
‫‪ .21‬ﺧ＂ﻚ‪ ،‬اﺟﻤﻞ‪ ،‬ﻛﭽﻜﻮل‪ ،‬ﭘﻴ‪＋‬ﻮر ‪1944‬ع ﻛﺎل‬
‫‪ .22‬ﺧﻴﺎل‪ ،‬ﻋﻈﻴﻢ ﺷﺎه‪ ،‬ﺻﺮف وﻧﺤﻮ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ‪ ،‬ﭘﻴ‪＋‬ﻮر‪1944 ،‬ع ﻛﺎل‬
‫‪ .23‬ﺧﺎﻧﻠﺮي‪ ،‬ﭘﺮوﻳﺰ‪ ،‬دﺳﺘﻮر زﺑﺎن درى‪ ،‬اﻳﺮان‪ 1352 ،‬ل ﻛﺎل‬

‫‪ ‬‬

‫‪188‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫‪ .24‬دوﺳﺖ‪ ،‬دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ژﺑ‪ ３‬او ﺗﻮﻛﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ！ﻮﻟﻨﻪ‪ .‬ﻛﺎﺑﻞ‪1354 .‬ل ﻛﺎل‬
‫‪ .25‬دورﻳﺎﻧﻜﻮف‪ ،‬ن‪ .‬ا‪ .‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑﻪ‪ ،‬د ﺷﺮﻗﻲ ادﺑﻴﺎﺗﻮ ﻣﻄﺒﻌﻪ‪ ،‬ﻣﺴﻜﻮ‪1960 ،‬ع ﻛﺎل‬
‫‪ .26‬أار ﻣﺴﺘﺘﺮ‪ .‬ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﻠﻔﻆ و ﺻﺮف ﭘ‪＋‬ﺘﻮ‪ ،‬ﺟﻠﺪ اول و دوم‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ ﭼﺎپ‬
‫‪ .27‬رﺣﻴﻢ اﷲ‪ ،‬ﻗﺎﺿﻲ‪－ ،‬ﻨﺠﻴﻨﻪ اﻓﻐﺎﻧﻰ‪ ،‬ﭘ‪＋５‬ﻮر‪1938 ،‬ع ﻛﺎل‬
‫‪ .28‬ر＊ﻴﺘﻦ‪ ،‬ﺻﺪﻳﻖ اﷲ‪ ،‬اﺷﺘﻘﺎﻗﻮﻧﻪ او ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ‪ ،‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ！ﻮﻟﻨﻪ‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ‪ 1326 ،‬ﻟﻤﺮﻳﺰ ﻛﺎل‬
‫‪ .29‬ر＊ﺘﻴﻦ‪ ،‬ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ﺻﺪﻳﻖ اﷲ‪ ،‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ‪－‬ﺮاﻣﺮ اول ﺟﺰ‪ ،‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ！ﻮﻟﻨﻪ‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ ‪1327‬ﻟﻤﺮﻳﺰ ﻛﺎل‬
‫‪ .30‬ر＊ﺘﻴﻦ‪ ،‬ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ﺻﺪﻳﻖ اﷲ‪ ،‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ‪－‬ﺮاﻣﺮ دوم ！ﻮك‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ‪ 1370 ،‬ﻟﻤﺮﻳﺰ ﻛﺎل‬
‫‪ .31‬ر＊ﺘﻴﻦ ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ﺻﺪﻳﻖ اﷲ‪ ،‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻣﺼﺪروﻧﻪ‪ ،‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ！ﻮﻟﻨﻪ‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ‪ 1344 ،‬ﻫـ‪ .‬ل ﻛﺎل‬
‫‪ .32‬ر＊ﺘﻴﻦ‪ ،‬ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ﺻﺪﻳﻖ اﷲ‪ ،‬ژب ＊ﻮدﻧﻪ‪ ،‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ！ﻮﻟﻨﻪ‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ ‪ 1343-1343‬ﻟﻤﺮﻳﺰ ﻛﺎل‪.‬‬
‫‪ .33‬ر＊ﺘﻴﻦ ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ﺻﺪﻳﻖ اﷲ‪ ،‬د ﻫﻨﺪ ﺳﻔﺮ‪ ،‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ！ﻮﻟﻨﻪ‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ‪ 1334 ،‬ل ﻛﺎل‬
‫‪ .34‬زاﺣﻴﻠﻰ‪ ،‬ﺳﻴﺪ راﺣﺖ‪ ،‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻗﺎﻋﺪې‪ ،‬ﻗﺼﻪ ﺧﻮاﻧﺔ ﺑﺎزار ﭘﻴ‪＋‬ﻮر‪ 1954 ،‬ع ﻛﺎل‬
‫‪ .35‬رﺷــﺘﻴﻦ أاﻛﺘــﺮ زرﻏﻮﻧــﻪ‪ ،‬د ﻟــﺮې او ﺑــﺮې ﭘ‪＋‬ﺘﻮﻧﺨــﻮا ﭘــﻪ ادﺑــﻲ ﭘ‪＋‬ﺘــﻮ ژﺑــﻪ ﻛــ‪ ３‬د ﻟﻬﺠــ‪３‬‬
‫ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت‪ ،‬ﻣﺴﻜﻮ ‪1975‬ع ﻛﺎل )د أاﻛﺘﺮة ﺗﻴﺰس(‪.‬‬
‫‪ .36‬زﻳـــﻮر‪ .‬أاﻛﺘـــﺮ زﻳـــﻮر اﻟـــﺪﻳﻦ‪ ،‬د ﭘ‪＋‬ﺘـــﻮ ادﺑﻴـــﺎﺗﻮ ﺗـــﺎرﻳﺦ اوﺳـــﻨﺔ دوره‪ ،‬ﻛﺎﺑـــﻞ ﭘﻮﻫﻨﺘـــﻮن‬
‫‪1360‬ﻟﻤﺮﻳﺰ ﻛﺎل‬
‫‪ .37‬ﺳﻴﻤﻴﻮﻧﻮف‪ .‬ﻳﻮرس‪ .‬د ﻋﻤﻮﻣﻰ ژﺑﭙﻮﻫﻨﻲ اﺳﺎﺳﺎت‪ .‬ﻣﺴﻜﻮ‪1975 ،‬ع ﻛﺎل‬
‫‪ .38‬ﺷﺎﻛﺮ ﻧﻮر اﺣﻤﺪ‪ ،‬ژﺑﻨﺔ ＇‪５‬ﺆﻧ‪ ،３‬د ادﺑﻴﺎﺗﻮ ﭘﻮﻫﻨ‪％‬ﻰ‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ ‪1350‬ﻟﻤﺮﻳﺰ ﻛﺎل‬
‫‪ .39‬ﻋﻄﺎ اﷲ‪ .‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻨﻮ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﻟﻮﻣﺆى ！ﻮك‪ ،‬ﺣﺮﺑﻰ ﭘﻮﻫﻨﺘﻮن ﻣﻄﺒﻌﻪ‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ ‪1359‬ﻟﻤﺮﻳﺰ ﻛﺎل‪.‬‬
‫‪ .40‬ﻋﻮرﻳــﺎ ﺧﻴــﻞ‪ ،‬ﻛــﻮﺛﺮ‪ ،‬ﺣــﺴﻴﻦ ﺑﺨــﺶ‪ ،‬د ﻫﻨــﺪو اروﭘــﺎﻳﻲ او ﺳــﺎﻣﻲ ژﺑــﻮ وﻳــﺸﻨﻪ‪ ،‬ﭘ‪＋５‬ــﻮر‪،‬‬
‫‪1359‬ع ﻛﺎل‬
‫‪ .41‬ﻋﻮرﻳــﺎ ﺧﻴــﻞ‪ ،‬ﻛــﻮﺛﺮ‪ ،‬ﺣــﺴﻴﻦ ﺑﺨــﺶ‪ ،‬اﻓﻐــﺎن ﻳــﻮ رﻳــﺸﺎﻳﻲ او ﺳــﺎﻣﻰ ژﺑــﻮ وﻳــﺸﻨﻪ‪ ،‬ﭘ‪＋５‬ــﻮر‪،‬‬
‫‪ 1961‬ع ﻛﺎل‬
‫‪ .42‬ﻛﺎﻛﺆ‪ ،‬ﭘﻴﺮ ﻣﺤﻤﺪ‪ .‬ﻣﻌﺮﻓﻪ اﻻﻓﻐﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ‪1356 ،‬ل ﻛﺎل‬
‫‪ .43‬ﻛﺎﻟﻴﻨﻴﻨﺎ‪ .‬ز‪ .‬م‪ ،‬د ادﺑﻲ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬ﻟﻐﺖ ﭘﻮﻫﻨﻪ‪ ،‬د ﻋﻠﻮﻣﻮ ﻣﻄﺒﻌﻪ‪ ،‬ﻣﺴﻜﻮ‪1972 ،‬ع ﻛﺎل‬
‫‪ .44‬ﻛﻮد و ﺧﻮف ‪ .‬و‪ .‬ي‪ .‬ﻋﻤﻮﻣﻲ ژﺑﭙﻮﻫﻨﻪ‪ ،‬ﻟﻮؤ ＊ﻮوﻧ‪％‬ﻲ‪ ،‬ﻣﺴﻜﻮ ‪1974‬ع ﻛﺎل‬

‫‪ ‬‬

‫‪189‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫‪－ .45‬ﻠﻮواﻧـــﻮا‪ .‬ل‪ .‬ز‪ .،‬د ﺧـــﺎرﺟﻲ ﻣﺤـــﺼﻠﻴﻨﻮ ﻟـــﻪ ﭘـــﺎره د ژﺑﭙـــﻮﻫﻨ‪ ３‬درﺳـــﻲ ﻛﺘـــﺎب‪ ،‬د ﻣـــﺴﻜﻮ‬
‫ﭘﻮﻫﻨﺘﻮن ﻣﻄﺒﻌﻪ )‪(1973‬ع ﻛﺎل‬
‫‪－ .46‬ﺮوﻧﺒ‪５‬ﺮګ‪ ،‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ‪－‬ﺮاﻣﺮ‪ 1987 ،‬ع ﻛﺎل‪.‬‬
‫‪－ .47‬ﻼوﻳﻦ‪ .‬ب‪ .‬ن‪ .‬د ژﺑﭙﻮﻫﻨ‪ ３‬اﺳﺎﺳﺎت‪ ،‬ﻣﺴﻜﻮ ‪1973‬ع ﻛﺎل‬
‫‪ .48‬ﻟﻮدﻳﻦ‪ .‬دوﻟﺖ ﻣﺤﻤﺪ‪ .‬ﻟﻐﺖ ﭘﻮﻫﻨﻪ‪ ،‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ！ﻮﻟﻨﻪ‪ .‬ﻛﺎﺑﻞ‪ 1355 .‬ﻟﻤﺮﻳﺰ ﻛﺎل‬
‫‪ .49‬ﻟﻴﺒﻴﺪﻳﻒ‪ .‬ك‪ .‬ا‪ ،0‬روﺳﻲ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻗﺎﻣﻮس‪ ،‬ﺷﻮروي داﻳﺮه اﻟﻤﻌﺎرف‪ ،‬ﻣﺴﻜﻮ‪1973 .‬‬
‫‪ .50‬ﻟﻴﺒﻴﺪﻳﻒ‪ .‬ك‪ .‬ا‪ .‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬درﺳﻲ ‪－‬ﺮاﻣﺮ‪ ،‬ﻣﺴﻜﻮ‪1970 .‬ع ﻛﺎل‬
‫‪ .51‬ﻟﻴﻜﺎﻧﺖ‪ .‬ب‪ .‬ا‪ .‬ﭘﻪ ﻣﻌﺎﺻﺮه روﺳﻲ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３‬ﺳﺎده ﺟﻤﻠ‪ .３‬ﻣﺴﻜﻮ‪1974 .‬ع ﻛﺎل‬
‫‪ .52‬د ﺷﻮروي اﺗﺤﺎد د ﻋﻠﻮﻣﻮ اﻛﺎأﻳﻤﻲ‪ .‬د روﺳﻲ ژﺑ‪ ３‬اﻧﺴﺘﻴﺘﻮت‪ .‬دادﺑﻲ روﺳﻲ ژﺑ‪－ ３‬ﺮاﻣـﺮ‪.‬‬
‫د ﻋﻠﻮﻣﻮ ﻣﻄﺒﻌﻪ‪ ،‬ﻣﺴﻜﻮ ‪1970 .‬ع ﻛﺎل‬
‫‪ .53‬ﻣﻮﻣﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ‪－‬ﻞ‪ ،‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬ﻟﻴﺎره‪ ،‬ﺑﻠﺦ‪ 1317 ،‬ﻟﻤﺮﻳﺰ ﻛﺎل‬
‫‪ .54‬ﻣﺎﺳﻠﻮف‪ .‬ﻳﻮ‪ .‬س‪ .‬د ژﺑﭙﻮﻫﻨ‪ ３‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‪) ،‬اﺳﺎﺳﺎت( ﻟـﻮؤ ＊ـﻮوﻧ‪％‬ﻲ ﻣﻄﺒﻌـﻪ ﻣـﺴﻜﻮ ‪1975‬ع‬
‫ﻛﺎل‬
‫‪ .55‬ﻧﻮري‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ‪－‬ﻞ‪ ،‬د ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ اﺻـﻄﻼﺣﺎت او ﻣﺤـﺎورې‪ ،‬ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ！ﻮﻟﻨـﻪ‪ ،‬ﻛﺎﺑـﻞ ‪ 1320‬ﻟﻤﺮﻳـﺰ‬
‫ﻛﺎل‬
‫‪ .56‬ﻫﻴﺮ‪ ،‬ﺳﻴﺪ اﺣﺴﺎن اﷲ‪ ،‬رﻧ‪％‬ﻮر‪ ،‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ！ﻮﻟﻨﻪ‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ‪ 1346،‬ﻟﻤﺮﻳﺰ ﻛﺎل‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪190‬‬
Get More e-books from www.ketabton.com
Ketabton.com: The Digital Library